68

CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary
Page 2: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary
Page 3: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

CHALCHIHUICOZCATL

Gustavo Zapoteco Sideño

Page 4: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary
Page 5: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

Amoxmecayotl Totlahtol

Hueyi temachtilizcalli VarsoviaFacultad de “Artes Liberales”

Zacatlan Macehualtlallamiccan (IDIEZ)

Gustavo Zapoteco Sideño

CHALCHIHUICOZCATL

Amoxmecayopil Xochicuicatl

Page 6: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

Chalchihuicozcatl/Gustavo Zapoteco SideñoAmoxmecayotl: ©TotlahtolAmoxmecayopil: ©XochicuicatlAmoxmecayotl tlayacanqueh: Justyna Olko ihuan John Sullivan© Gustavo Zapoteco Sideño© Hueyi temachtilizcalli Varsovia, Facultad de “Artes Liberales”© Zacatlan Macehualtlallamiccan.

ISBN: 978-83-63636-24-1Warszawa 2014Inin amoxtli motlaxtlauh ica in tomin tlen oquitemacac in Ministerio de Ciencia y Educación Superior tlen Polonia ihtic Programa Nacional para el Desarrollo de Humanidades ipan xihuitl 2012-2015, ipan tlatehtemolizte-quitl itocah “Tlahtolmeh tlen ye pohpo-liuhtihuih. Ce yamaxtic tlanehnehuiliz-machiyotl tlen ica titlatehtemozqueh ihuan titlahtolyoltilizqueh.” (tlapohua-liztli 0122/NPRH2/H12/81/2013)

In aquin amoxihtic otlapahpah ihuan oquichihchiuh in tlaixpan amatl© Justyna MajerskaIn aquin oquitecpan in amameh: © Bartłomiej ChromikIn aquin oquipahpah in tlapaltlaman-tli ica motenquixtia in amoxmecayotl Totlahtol: © Martha Elena Ramírez OropezaIn aquin oquipahpah in tlapaltlamantli ica motenquixtia in amoxmecayopil Xochicuicatl: © Justyna Majerska

Chalchihuicozcatl/Gustavo Zapoteco SideñoSerie editorial: ©TotlahtolSubserie: ©XochicuicatlEditores de la serie: Justyna Olko y John Sullivan© Gustavo Zapoteco Sideño© Universidad de Varsovia, Facultad de “Artes Liberales”© Instituto de docencia e investigación etnológica de Zacatecas, A.C.

ISBN: 978-83-63636-24-1Varsovia 2014Publicación financiada dentro del programa del Ministerio de Ciencia y Educación Superior de Polonia bajo el nombre Programa Nacional para el Desarrollo de Humanidades en los años 2012-2015, Proyecto, „Idiomas en Peligro. Modelos integrales de investigación y revitalización” (no. 0122/NPRH2/H12/81/2013)

Ilustraciones y diseño de la portada© Justyna Majerska

Maquetación: © Bartłomiej Chromik

Logo Totlahtol: © Martha Elena Ramírez Oropeza

Logo Xochicuicatl: © Justyna Majerska

Page 7: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

7

Ni xochicuicaamoxtli tlen quiihcuiloh Gustavo Zapoteco Sideño quiyo-ltilia zampa xochicuicatl tlen ipan quichiuhtihualtoqueh macehualmeh pan toamoxmecayo Totlahtol. Tlahuel techyolpaquiltia pampa tihuelih tiquim-mactiliah macehualtlapohuanih huan tlen axcanah nahuatlahtoah amoxtli tlen nopa hueyi xochicuicatlahcuilohquetl, tlen quiihcuiloh miac xochicuicatlah-cuiloliztli; moixmati Mexihco huan pan ceyoc tlalli pampa xochitlahtoltlamati huan pampa motemacatoc quiyoltiliz xochicuicatl tlen nahuatlahtolli. Nahuatlahtolli huan nahuamacehualtlallamiccayotl tlen motequi-huia naman ni Mexihco quicencuilia xitlahuac tlahcuiloliztli tlen cueponqui quemman peuhqueh tlanahuatiah caxtiltecameh, huan quimanahuihtihualtoc naman macehualtlallamiccayotl. Pilachitlahcuiloltzitzin tlen tictequihuiah pan toamoxmecayo Totlahtol, quipiya inelhuayo pan nopa tonatiuh. Yoli pan nahua-tlahcuiloliztli tlen nopa tonatiuh huan mopatlatiuh quentzin ica tlamatiliztli tlen tlahtoltlamachtiliztli tlen naman. Ica inon techmacahua ma ticcencahtlali-can pilachitlahcuiloltzitzin tlen motequihuia pan cequinoc nahuatlahtolli; zan axcanah mopoloz ihuahcapatzonyo huan axcanah ixpolihuiz nochi tlahtolli yehyectzin tlen macehualmeh quitequihuiah pan cehcen ininchinanco. Toh-huantin1 ticneltocah topilachitlahcuiloltzitzin quinpalehuiz conetzitzin para ma tlapohuacan niman pampa cencah quence caxtilpilachitlahcuiloltzitzin. Nouhquiya axohuihtiz mopohuaz huan mocuamachiliz amoxtli tlen moihcui-loz pan cequinoc nahuatlahtolli, quence tlen Gustavo Zapoteco Sideño, tlen tlacatqui Topiltepec, tlatilantoc Zitlala tlen hueyi altepetl Guerrero, huan tlen zaniloanih tlen cequinoc pilaltepetzin tlen Mexihco. Xochicuicatl ce achi tlen nopa hueyi xochitlahtolli tlen quichiuhtihua-ltoqueh nahuamacehualmeh. Nochipa tlatzquitoc ica campecatlahtolli huan huehuehtlahtolli. Ce achi tlen nopa huahcapaxochicuicatl moihcuiloh ica piltlahcuiloltzitzin tlen macuilpohualli XVI. Naman chamani pan ininamox nahuaxochicuicanih tlen zampa quicuih tlallamiccayotl tlen huahcapameh. Quen ipan nahuamacehuatlallamiccayotl, Gustavo Zapoteco Sideño quichihua ixochicuicauh ica ixcopincayotl tlen yoltoc huan temitoc miac ixnezcayotl, oli-niliztli, mihyotiliztli huan caquiliztli. Ica ixcopincayotl zaniloa tlen huahcapa-

1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary of Nahuatl tlen quiihcuiloh Frances Karttunen (1983).

Teixpantiliztli

Page 8: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

8

totiotzitzin huan quen mozancehcotiliah huanya tlaneltoquiliztli tlen tiopan, inintecoh nochi tlen oncah pan tlaltepactli, tlatlaliztli huan quen moyancuilia nochi tlen yoltoc. Totiotzitzin tlen techtechtihtoqueh huan nochi macehual-tlallamiccayotl tlen techcahuiltihualtoc huahcapameh quichicahuilia huacapa-ixcopincayotl tlen huanya nemi xochicuicatl. Techilnamiquiltia monechicoh-toc macehualtlallamiccayotl tlen huahcapatl huan tlen naman. Tlan nochi achitlahtolli eltozquia quence macehualmeh, tihuelizqui ah tiquihtoah axquemman quiza quiyahuac xolotiqueh. Yoyomitl quiixtzacua huan quitzacuilia macehualli quence nopa tlahtoltecpanaliztli quiixtzacua huan quitzacuilia nochi tlahtolli huan iachitlahtol. Tlan huelizquia moxolochi-hua tlahtolli huan tlan huelizquia quiihtoz tlen ya quinequi, ¿tlen techillizquia yolic iihyo?, ¿tlen quitlahuilizquia ica itonal?, ¿canin techhuicazquia ica ieltla-pal? Gustavo Zapoteco Sideño ce tlahtolxolochiuhquetl. Tlapohuanih timech-tlanehuih xitechhuanyanemican huan xicmachilican tlahtolli ica iahhuiaca. Tlahuel monequi pan ni macuilpohualli XXI, ma quicencuilican tla-pohuah huan zaniloah ica inintlahtol conemeh, tenammeh huan tetahmeh, para hueliz tzompolihuizceh pan ininmacehualtlallamiccayo huan ma quima-tican cualli acquiya ininhuantin. Yeca, nouhquiya tiquintlanehuih nochin tlen quipohuah ni xochicuicaamoxtli ma tequitican huanya tohhuantin para tic-teixmatiltizceh, ticchicahuilizceh huan tiquizcaltizceh nahuaxochicuicatl tlen huahcauhquiya, tlen naman huan tlen moztla.

Justyna Olko huan John SullivanVarsovia 2014

Page 9: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

9

Notlaxtlahuimeh

Tlaxtlahui totahtzin, noicnihuan, notatah, ihuan tonemiliz, noaltepetl nahua tlica hueyi ica iyeyohcatiliztli, yahhuin PECDA inon Secretaria de Cul-tura de Morelos ihuan CONACULTA in toMexihco, tlica ninechmacatihqueh becah, inic nihueli nitlahcuiloh yahhuin amoxxochitlahtolli. Ma totahtzin timitztlaxtlahui John Sullivan inon IDIEZ, noiuhqui Justyna Olko ihuan Facul-tad de Artes Liberales tlin hueyi temachtical, Universidad de Varsovia, inic nihueliceh ma quixti yahhuin amoxxochitlahtolli, “Chalchihuicozcatl”.

Gustavo Zapoteco Sideño

Page 10: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary
Page 11: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

11

Tlamantli tlanechicoliztli

Teixpantiliztli .......................................................................................................... 5Notlaxtlahuimeh .................................................................................................... 7Niquiza iztac ........................................................................................................... 11Xochitlahtolli inon huentli in nahui ahacameh ................................................. 12Totahtzin Ahacatl Chichiltic ................................................................................. 15 Totahtzin Ahacatl Chichiltic ................................................................... 17 Coaahacameh ............................................................................................ 18 Santa Crutzin ............................................................................................. 20 Teoyeztli ..................................................................................................... 22 Coatlatlaxtin .............................................................................................. 24Totahtzin Ahacatl Capoztic .................................................................................. 27 Totahtzin Ahacatl Capoztic ..................................................................... 29 Tlalochcuepa ............................................................................................. 30 Xinachtli ..................................................................................................... 32 Coameh ihuan tzicameh .......................................................................... 34 Acueyatzin ................................................................................................. 36Totahtzin Ahacatl Iztac ......................................................................................... 39 Totahtzin Ahacatl Iztac ............................................................................ 41 Moxtlimeh ................................................................................................. 42 Quiyahuitl .................................................................................................. 43 Conetlaquehualtih .................................................................................... 44 Tocaliztli ..................................................................................................... 45Totahtzin Ahacatl Xoxoqui ................................................................................... 47 Totahtzin Ahacatl Xoxoqui ...................................................................... 49 Ye tlami tequimillan ................................................................................. 50 Xilocruz ...................................................................................................... 52 Yencuinemiliztli ........................................................................................ 53 Huentli in tecuani ..................................................................................... 55Tlaltonantzin .......................................................................................................... 57 Tlaltonantzin ............................................................................................. 59 Tlayolcamahuac ........................................................................................ 61 Popoyotzin ................................................................................................. 62 Tlayolcrutzin ............................................................................................. 63 Huentli ........................................................................................................ 65

Page 12: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary
Page 13: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

13

Niquiza iztacin nochan,ompa millannixoxoquiya,oc cepa nihuallauhnochan iztac.

In tlayolli

Nahuazazanilli

Page 14: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

14

¡Oh! Tohueyitahtzin,¡Oh! Tohueyitahtzitzimeh,aman nican nemipacca noyollotzin,aman nihuallahquinimechittazqui nican motochannican canon nemih,nican canon chantih tecuanahacameh,nican ichan cuauhtin,nicuaqui nohuentlitohuentli,ica noicnihuan,nochin tihuallazquehmoconehuan,inic titechmacazquehtohuentli tahhuameh.

Xochitlahtolli inon huentli in nahui ahacameh

Page 15: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

15

¡Oh! Totahtzitzinhuantlin nican nemihpan yahhuin totlaltipac,teh ixcahcizqueh, teh ixcahcizquehtotlayocoliz ica yollotl,inic xoc ixpolihuiztotlayoltzin toxochitzin,toxihuitzin toyolcatzitzinixcahcizqueh tehtohuentzin.

¡Oh! Tohueyitahtzin,Tohueyinahuiahacatzin,Tohueyinantzin,nicontlaliz notlayocollinican ixcahcizqueh tehamantzin nipehuanixtlahoya noteocuicatzin,nipehua ica tahhua TohueyitahtzinAhacatl Chichiltic.

Page 16: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary
Page 17: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

Totahtzin Ahacatl Chichiltic

Page 18: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary
Page 19: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

19

Oh, TohueyitahtzinChichiltic Ahacatl,tlin chanticampa cochi tonalli,nican nimitznotzaixcahci totlayocoliz,tohuentli nican nixtlali moxochitzin,mocopaltzin, mopopotzin,mopiyotzin, motlahuitzin,motlacualtzin, motamaltzin,tixcahci maca ticualani,nican timitzittazquehpan mochan,techpalehuizqui pan tonemiliz,totequitltotechpalehuiz,ixcuaqui momoxtliixtechmaca moquiyahuitzin,ixtechmaca atzin,inic tlaoncah tlayoltzin,yetzin, ayohtlitzin,ixcahci tohuentli ixtlacua, totahtzin.

Totahtzin Ahacatl Chichiltic

Page 20: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

20

IIlhuicayauhtic.Totonquitonalli.AmahtlicuicatzinIn tliltotomeh.TlitlalliTizatlaquentliinon tepemeh.Yohuallah tonaquiyahuitlAhacamihtontinTlalohuac.

IIAman huallauh,yeh tlacha Ehecatl.Yeh mihtotiz ica tzontlimehteocuitlacoztic Tonatiuh.Yeh tzicuini ichcameh.Yeh tzicuini ilhuicatepanohtin.

Coaahacameh

Page 21: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

21

IIIHuallauh in ahacacuicatizquiichihuaqui tlahtonemiliz,yeh contecahin coateuhtli,yeh tzicuini in tecuanahacatl,ye mihtohtih in teoahacameh.¿Anca yaz ompa ilhuicac? ¿Xhuiyazqueh nepan Tamoanchan?Ixpatlanizqueh, ixpatlanizqueh coamehteomeh, ilhuicameh,nextia ompa nacayo,tlalohuacpipixtin in Tonantzin,ixcuicatizqueh toteocuicatzininon macehualtin,Ixpatlanizqueh, ixpatlanizqueh tlaltizacoamehompa calteomeh.

Page 22: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

22

ITlacatzintli, cihuatzintli, atzahtziliztliAman.Tlaloqueh. Yelohua.Tlacualli, xochimeh, popotzin. Aman.Chalchihuimeh. Yelohua.Tlaquilnalmiquicuicatzin inon Santa Crutzin.Aman.Tlaquilnalmiquicuicatzin in Tlaloc.Yelohua.Ichcachocaliztlipan tlapalxicalli.Zotolin – iztac xochitl.Teocuicatzin inon ixayomeh,ompa moxtlimeh.Tzahtzi ocelotl.Tlitlacolotl – quen yehhuaTzahtzi in huetzquiztli.Teomihtotic.Nochipa ixnehnemipan tlalpatepetl,techinanco, tetemeh.Caltzopilotl – topiltepoztli,topilteomeh.Calahacatin.Ilhuicacuentli,campa ixnehnemi cuicamehinon atzahtziliztlimeh.

Santa Crutzin

Page 23: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

23

IICalahacaocelotzin.Calilhuicacuauhtin.Calhuitzilquetzalli.Calcoaahacameh.Calteotetetzin,cozcaxochiteocuitlacoztic,xochimeh – yeztliCalahuatl, ocotl.Calcozcapachtli. Calxochiquetzal.

Page 24: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

24

Yaomoteloaxochitl.Cualcan.Tecuamoteloa. Aman.Macuahuilitztli,tematlatl, chimalli…Yelohua.Xaxayactin, cuahuixtin, mahuan…Aman.TzompantliPan in teotzompantlanin Tenochtitlan.Yelohua.Cuauhtli ica cuitlaxcocolli opipilohuahticameh pan ilhuicacin tlalpatepemeh.Aman.Achichilticoquizacticah in nacayoinon tecuantlacaltin.

Chocalican, chocalican tlaloqueh,ixtlapapacan in yeztlinacayo in ocelotlacatl,tlin in tlacomoni ihuan in cozamalotl ye tlachacantlin in chichiltic coamehomotecaqueh pan in tlalliyeh quitehtemotizqueh incohpan in tlalli,tlin ixchuicazquehin itlayocolli macehualtinpan ichantoCoatlicue.

Teoyeztli

Page 25: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

25

Ixconi, ixconi, Coatlicue quineatliz,ixconi, Tonantzin cuacualtzin,in quetzalteoatzinin moconehuan,oquizacticah in cocoatzahtzi,ixticoncehuiz moamiquiuh,ixconpacho motexipan,moihtitl,tlin nezcalti xinachtliaman ihuan nochipa.

ixpatlanizqueh, ixpatlanizqueh coachalchihuimeh,izhuatlayollipan ilhuicayauhtic,ixnapalocan ahacatl,ixnahuiltizqueh coamehchalchihuimeh ihuan chichiltimehpan teotlahuac Coatlatlaxtin.

Page 26: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

26

Nahhua niatzahtziliztli,chichiltic notlaquen,pan nomaxtlacapallitlatzotzonican in tlahuicoameh.

Nahhua niahacatlaquiquizatlin tocepanhuiyahin ilhuicateponaztli,in acuetzpalin noxayac,Teoyolcatzin,ticxeloa mocualaniin tomillanixtlacua, moteotlacualtzin.

Mihtontiyohualtic.Ixcahcitican inon tlahueli ahacameh.Mihtontichicahualiztli pan ahacatl.Palacachohuaxochitl.Macuilli – tlapalli - teotzin.Cualli tomoxochicuauhtliinic nochimeh.

Nahhua nicoatlatlaxtin.Nahhua nitlatlamamaltzia crutzin.Nahhua nitopileh pan toyeztli.Nahhua nitotlinquinequia.Nahhua niteponaztli.Nahhua niahacaquiyahuitl.Nahhua niahacatl.Nahhua nihtohtiquetl.Nahhua ninemiliztli.Nahhua niAltepetl.

Coatlatlaxtin

Page 27: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary
Page 28: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary
Page 29: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

Totahtzin Ahacatl Capoztic

Page 30: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary
Page 31: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

31

¡Oh, Tohueyitahtzin,Capoztic ahacatl!tlin chanticampa cecetl chanti,nican nitimitznotzaixcahci totlayocoliz,tohuentli,nican ixtlali moxochitzin,mocopaltzin, mopopotzin,mopiyotzin, motlahuitzin,motlacualtzin, motamaltzin,tixcahci maca ticualani,nican tiquittazquehpan mochan,techpalehuizqui pan tonemiliz,totequitl,totechpalehuiz, ixcuaqui momoxtlintocepan ica moicniuh.¡Yeh HueyitahtzinChichiltiahacatl!ixtechmaca moquiyahuitzin,inic tlaoncah tlayoltzin,yetzin, ayohtlitzin,ixcahci tohuentli,ixtitlacua totahtzin.

Totahtzin Ahacatl Capoztic

Page 32: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

32

IYencuitlachazinon cacaloxochitl.Xochitlatlacatzin.Petlaxochiyauhtimeh,chichiltimeh, coztimeh,onotecaqueh ompa tlalli.Yencuixhuameh inon teocuauhtin.Xoxopactinacayo in ahuatlCoztic cuauhtinIztacuauhtin.Yemantlahtolli oc cepa calaquizqueh.Ehecolipaquiz.

IITlacololomeh ihuan tlahuameh paquimeh.Xochiteocozticuitlatlompa tlalli.Amahtli chicaltinquemmanon imatzcahualoh.Xocolimontin chochocaliztlininon tocepayan tlitl.Tlacololomeh ica tlitl.Tlachpanazqueh nochipain nacayotonantzin.

Tlalochcuepa

Page 33: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

33

IIIOhtli melauhqui.Tzomixiyanazquiinon tepoztitlalochcuepa.Huacaxtin tlin xoc tlahtoh.Macehualli cualani,Ye quinecquichihua in teotequitl,yeh papachohticah ica yeh ixcuate.Huehuetequitltlayocolli inon Teomeh.

IVCoatlicue,Ocuilanticaqueh ompa tlalli.Cihuatzintli, zan nimantzin nexticonelhuatlteotlacualtzin,inic yeh iconehuanIlhuimeh in cihuateomeh,Tocepazqueh ica in tonaltlacameh.

Page 34: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

34

IPalacachoxochimeh.Ohuac papalomeh.Ahacamihtohtin.Xinachtlimihtontihquemeh,quitehtemohtiuh ce ihtitl.

IITeotzomitl ixquixtizqueh,in Xochipilli.Tlaquenticholoaqueh.Ohuactlalli.

IIIXochicozcacrutzin.Amapantlin,yeh mihtonticah ica ahacatl.Teotlapechtli.Zan niman tonaltin xochitlah,pan tlalhuacqui.tlayocolli inic toteomeh.

Xinachtli

Page 35: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

35

IVTeocuicatzin.Tlahtolli – xochichochocaliztli.Tlahuiltzin in huehcatlan conelhualtinompa tlalli.Xochicueponi. Pochtlicoameh tlin nechtlapalohqueh in chichiltic xicalmehica teonanantzin.Ayohtlixinachtli. Yetl xinachtli. Chilxinachtli.Nahui tlayolxinachtli.Huautlixinachtli.Hhuiyaxochimeh.Xochichiquihuimeh.Mihtontih inic TeomehYeztli – xochitl – xinachtli – nemilizAcrutzin ne Amelco,Teyapan, Tiquitzin, Tepozcohuite…Calteomeh – ahacatl.

Page 36: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

36

ICocoanemiliztli.Teotlaquentzin,Otemohuahqueh ompa millan.

IIQuetzalcoatloc cepa huallahqui tochan,ca xoc yoncauh yazqui,huallahticah tocazquiinon teotlacualtzin.

Coameh ihuan tzicameh

Page 37: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

37

III¡Noconehuan pipiltzin!niocahuahticahnicapozticalli Nahhua nitonalahacatlniccahua notlaquencoztiteocuitlatlica tahhuatixcahci tepoztimillanTicchihua tequitl in millan.

IVIn tzicamehyoncauh tequihticaqueh,yoncauh tlaxochihuatotlalnantzin,yoncauh nexticahXochimeh – tlalli – iztac.Xochimeh – tlalli – capoztic.Xochimeh – tlalli – chichiltic.Xochimeh - tlalli – coztic.Xochimeh in conelhuatlaquilnalmicquicahciticah pan in itlaquenin Mictlanteuctli.

Page 38: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

38

Atopiltzin.Conelhuacuechahuac.Teocuicatzin in Tlaloc.Atzahtziliztli.Cuicatl ma melahuaquiyahuitlompa yohualliahacatl.

Cuicacueyatzininon tlalhuacqui,tocepan moteocuicatzinica in yemanquiinon toncachitin.

Acueyatzin

Page 39: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary
Page 40: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary
Page 41: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

Totahtzin Ahacatl Iztac

Page 42: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary
Page 43: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

43

¡Oh, TohueyitahtzinIztac ahacatl!tlin chanticampa moxtli chanti,nican nitimitznotza,ixcahci toixtlayocoliz,tohuentli,nican ixtlali moxochitzin,mocopaltzin, mopopotzin,mopiyotzin, motlahuiltzin…tixcahci maca ticualani,nican tiquittazquehpan mochan,techpalehuizqui pan tonemiliz,totequitl,totechpalehuiz,ixcuaqui momoxtlintocepan ica moicnihuan.¡Yeh HueyitahtzitzimehChichiltiahacatl,Capoztiahacatl!ixtechmaca moquiyahuitzin,ixtechmaca atzin,inic tlaoncah tlayoltzin,yetzin, ayohtlitzin,ixcahci tohuentli,ixtlacua totahtzin.

Totahtzin Ahacatl Iztac

Page 44: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

44

Chochocaichcatzin.Axicatzin,ompa caltzopilotl.Cuauhpochotl ica tlaqueiztacecec,ompa cuauhmahtlitizatl.Topilmeh axca Tlaloc.

Iztaxochimeh,pan yauhtiilhuicacinon abril.

Moxtli in tzontliteocuitlacoztic,malinantzontli tlin tlahtolliquiyahuitl.

Iztaxochimeh.Ayollotzin,tlin tixmomamaltizixcuaquizqueh nemiliz.

Moxtlicapoztic.Yollochicahualiztli.Tictemohuaz monemiliz.Xayolmeh paquiliztli.

tlacomonimeh.tlapetlanimeh.Ahacameh.Tzicuininemiliz in moyollotl.

Ayauhmoxtli.Ayauhcuechahuac.Ixnapaloyemanquiompa tzomitlinon Tlaltonantzin.

Moxtlimeh

Page 45: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

45

Quiyahuitl

Iztameh moxtlitlahtolli.Capozticoameh.Tonaltimintotiz.

In ceceahacatltlahtoltizqui motihuallazqui,tihuallaz panmopetlaiztac,ixmomaltizqui inoncoconeilhuicac - tlaloquemeh,ica in ahtlapaliztamehyeh temiz in atl,inic temohuazquiompa nacayotzotzolticin Tonantzin.

Yeztli - iztac - ilhuicac,temohua yeh nequilia,ixnapalo in Tlalocihuan Chalchiuhtlicue.

Page 46: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

46

Huiyacuechahuac.Tlalixpachohqui.

Temicquitlaquilnalmicqui.Ohtatlapechtli.Yemanquitotonqui inon tohmimeh.Conecuacualtzinompa cozcatepechalchihuitin.

Ma ticnequiz mahuan.Ma ticnequiz huacaxtin.Ma ticnequiz conetlaquehualtin.Mahuachipalticinic quitoca teoxinachtlin,ompa teoixtlapozqui in Tonantzin,inic yeh nezcaltiquiiyollotzin.

Tlaquehual in tatah.Cualli tequitl.Quemmanon tipanoz,nezcalti nemiliztli,inic tahhua,inic nahhua,inic yehhuameh,inic toaltepetl.

Topiltzin inon yehuehuehca.Tlacatzin in mochan.Teotequitl.Motlaxtlahua in tlayoltzintlin tahhua tiquihocaqui.

Conetlaquehualtih

Page 47: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

47

Coatlicue - Tonantzin,monacayocuentinemi.

Ixceli pan mochan,tixpacho xinachtliica motlaquennemiliz.

Tixcahuaqui tlin tlaquehualtihyeh ixnehnemi ica tzohtzoltiicxiuhpan motzomitl.

Huallahticah ica imorral,temiz ica tlayoltzinitlapaliz iztameh, chichiltin, capoztin, coztimeh,monacayo yoixtlapouh,tiquiceliz xinachtli.Yeh quitocah yetlchichilticpipilhuan inon milmeh.

Topiltzin - tocatlacatzin,yeh tlacha xinachtlimehinon xicaltlapechayotochin.Yeh ixcahua mecaizalozquiyeh ixtlali pan cuentli,nezcalticah ayohtlimeh.

Tocaliztli

Page 48: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary
Page 49: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

Totahtzin Ahacatl Xoxoqui

Page 50: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary
Page 51: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

51

¡Oh, TohueyitahtzinXoxoqui ahacatl!tlin chanticampa hueyapan,nican nitimitznotza,ixcahci toixtlayocoliz,tohuentli,nican nixtlali moxochitzin,mocopaltzin, mopopotzin,mopiyotzin, motlahuitzin...tixcahci maca ticualani,nican tiquittazquehpan mochan,techpalehuizqui pan tonemiliz,totequitl,totechpalehuiz,ixcuaqui momoxtlintocepan ica moicnihuan.¡Yeh HueyitahtzitzimehChichiltiahacatl,Capoztiahacatl,Iztaahacatl,ixtechmaca moquiyahuitzin,ixtechmaca atzin,inic tlaoncah tlayoltzin,yetzin, ayohtlitzin,ixcahci tohuentli,ixtlacua totahtzin.

Totahtzin Ahacatl Xoxoqui

Page 52: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

52

Ye tlami tequiimillan

Tlalpoquizaqui ompa ilhuicac,tlilxochimeh.Cahuitl in tequimillantlamizquiticah.Paccaohtli,Inon madrinacihuatzitzinompa ne tlalmillan.

Ompa huacaxtin,ompa conetlaquehualtin,ompa macehualtin,pipilhuahqueh xochicozcameh,amacozcameh.Patlanizqui pantlimehompa huacaxtin.Cuauhtepozxochimeh.Ixnechtlayocoli huentli.Chiquihuipantzin.Totontlin pan ahacatl.Teopoctli.Teohhuiyactzin.Teopoctlitotequitl.Temohuailhuitizquiin Tlacotlan, Ahuatitlan, Tecongo…

Page 53: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

53

Xochimeh ihuan tlahuiltininic toctlicrutzin,yeh ixquiyanazqui nochipainon tlayoltlacatzin.

Ixconamizqui teotequitl.Patlani in izhuaxochitl – cozamalotl.Tonaltin in ilhuiltin.Hhuiyamolli.Hhuiyamezcalli.Tlatzotzona inic totonal.Mihtotiilhuitlinon comarehtzin.Paccacaltin,ompa chinancometlayoltzin.yeh xhuiya Chalchiuhtlicue.Huallauh Xilonen.

Page 54: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

54

Xilocruz

I

Nahui zacaayauhtlin.Nahui tlapanecaxochitl.Nahui sanagustinxochitl.Nahui milli.Xilocruz,imohmouhtiz inon Mayantli.

II

Huentli inic Xilonen.Huentli in celitlayoltzin.Huentli in tlaneci.Huentli inic teotzin.Ohtlilnalmiqui inic camahuacpan tlapachoayauh,pan tlapachocozcatl - tepetl - chalchihuitl.

Page 55: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

55

Yencuinemiliztli

I

Cozcayollomeh – mahuan.Cozcaelomeh – xochitl.Coatlicuexochimanqui.Sanmiguelxochimanqui.Zacayauhtlimeh.Ilhuitl chicomexochitl.Paccaliztli in xochimanqui.Xochimamaztlez – cempohualxochitl.

II

Mitontihqueh Xochipilliihuan Chalchiuhtlicueompa teoxoxopan,Tonalmihtontic,xochitl ihuan cuicatl,tonalnochipaxoxopan,mimiyenemiliztli.yeh choca Tezcatlihpoca,yeh huiya ichan.

Page 56: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

56

III

Teohuentli.Coztixochimeh.Yelocitlalimeh.Huacaxtlacualli.Yelotamalli.Ayohtli, chayohtli, yelotl pozoneh.Coapoctli.Mohmouhtihuiyacmeh.Mictli – ixhuiya Mayantli.yeh mihtonti, yeh tzahtzi, yeh tzicuini,Yeh palacachoqui, yeh huetzi yeh choca.Yeh oyah ichan,Yeh paccaliztli in yollotl – tlacatl.Oncah nemiliztli, oncah nemiliztli,amo xoc cequi apizmiqui.

Page 57: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

57

Huentli in tecuani

Quizaquih atzicuinihticah,tzicuinitemohua ompatepepetlan, tecorralmeh, tepanotin.Tzicuinimixtimeh.Tecuanxoxoqui - tlacololeroh.Ocelochichiltic - tlacamihtontimecohtzin.Tecuancoztic - tlacamihtontiyolcameh.Ocelochichilcozti - tlacatzicuinimeh.

Ompa chinancomehxoxoquitlaquentia,in tlacatequitotahtzin,in tlacatzintli,in cihuatzintli,in conetzintli,yeh huentlia yelomehon ocelomeh,Pipiltzin inon yolcameh,Tahtzin tlin tlapachoatomilmeh,motzahtzi, momotelo,ixconcuititzique nemiliztli,chicahualiztli.

¡Oh, nonitzin!ilhuicatecuani,tlaltecuani,tihuallahticah totochan,yeh titahhuan – tecuani,yeh titahhuan - nahhua,nahhua - tahhua,teotequitl cuacualtzin,conelhuatl ye huehuehca.

Page 58: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary
Page 59: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

Tlaltonantzin

Page 60: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary
Page 61: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

61

Tlaltonantzin

¡Oh, Tohueyinantzin!Tlaltonantzin,nantzin, noxochitzin,nanantzin, teocihuatzintli,cihuatzintli, xochipitzahuac,nanantzin, xochicihuatzintli,maca ticualani, tlica ninemi,nican pan totochan,campa macuilcan,nican canon tlatzelotzinin tosantacrutzin,nican canon nixtlali santacrutzinompa monacayo,canon chanti moyoltzin,canon nezcalti monemiliz,nican nitimitznotza,ixcahci toixtlayocoliz,tohuentli,nican nixtlali moxochitzin,mocopaltzin, mopopotzin,mopiyotzin, motlahuiltzin…tixcahci maca ticualani,

Page 62: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

62

nican tiquittazquehpan mochan,techpalehuizqui,ixnechmaca moyoltzin,inic choloaqui nonemiliz,oc cepa ninemiliz,Cihuateo, xochicuacualtzin,ixnapalo noxinachtlipan moihtitl,ixtechmacazqui nemiliz,Cihuateocualtzin,chicahualiztli ica monahuitenanco,¡Yeh HueyitahtzitzimehChichiltiahacatl,Capoztiahacatl,Iztaahacatl,Xoxoquiahacatl!ixtechmacazqui moquiyahuitzin,ixtechmaca atzin,inic tlaoncah tlayoltzin,yetzin, ayohtlitzin,ixcahci tohuentli,ixtitlacua Tlaltonantzin.

Page 63: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

63

Tlayolcamahuac

Yeh huallahticah on cececoamehInon matlactlimetztli,tlapachoah inon centlicoztiteocuitlatl,tlayocoliz Centeotl ihuan Tlaloc.

In millinma ticonceliz in tlaneci,choloaqui in izhuaohuac,yeh pipilohuahqueh in xochiatlaneci,tequiyalohua in tocatl.

Ica in tonatzontlicoztiteocuitlatl,yeh ixmotlalocan in tlaquetl tlitlitzin,yeh teocuicatlixmotlalocan pan ahacanacayo,yonehco pan yollomacehualtin,ixnechchiliz in nezcaltitochtli.yeh ixmotequetzaliz ompa Tonatzin,yeh tlahtoltizinic temizqui tecolpetin,tlin ixchuica cuitlapan,in matepoyollototomochtli,pipilohuahticah pan millan,yeh ixmomamaltiliz itochan,yeh ixcontlaliz pan itlapechtli,canon temizqueh.Nezcaltizqueh iztaxochimeh.Quizalizqueh centlimeh,iztac, capoztic, coztic, chichiltic.Mihtotizqui Centeotlin xochitl ihuan cuicatlinon nemiliztli.

Page 64: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

64

Popoyotzin

Ca, ca xoc niquixti,ca, xoc quitequi in nocnihuan.¿Anca xoc tiquittaz,tlin ninemi iuhcon,tlica nicocoliztli? ¿Anca nahhua iuhcon nicnecqui?Ca, xoc niquixti in chiquihuitl,Quemah nihueli tlayoltonalli.Noyoltzin nemi paquiz,Nahhua yeh cualtzin inon centli,Nahhua itlahtol in motequitonal.Nonemiz ma tiquihmachtiatlin quemmanon tiyiaz tipanquizanepan hueyitepetl,inic tiquittaz acrutzin,moteocuicatl – huentlinemizqui chicahuac cuacualtzin.

Nahhua nixtlayocoliz Centeotlnititlacuaz, yeh motequitl,ca, xoc nititechtepehuiliz,nicuacualtzin quentla noicnihuannahhua nitlacualli – capoztic,inic tahhua noiuhqui inic moyolcatl.

Page 65: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

65

Tlayolcrutzin - coacentli

I

Ixticeli Tlalnantzin.Ixticeli Santacrutzin.Ixticeli mohuentli.Ixticeli in cozcacempohualxochitl.Ixticeli nezcaltiyeztliin huexolotl, piyon,ompa tzicuini ompa ahacatl.Titlaquentichichiltic,ticuacualtzin mochipactic,ixtlacuacan, ixtlacuacan ahacameh.

II

Yeicentli.Tlayolcruz,tlin xiuhpan ica xiuhpan tihuallaz,ixcahci, ixcahci mocozcatlcempohualxochitl,maca ticualaniz,tixcahci tocepan ica yehhuain chalchihuicozcatl,noiuhqui titahhua,yehhua, yeh ma quiyehuahin tlachtequi.

Page 66: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

66

III

Tlaxtlahui coacentli.Tlaxtlahui tlayolcrutzin.Tlaxtlahui tlica nemi,pan nochan, mochan,ixcahcizqueh nochi,maca nechcahualizquehinic xitlah ixpolihui,Ixhualazqueh nezcalti oc cepa xihuitl.Nican ninemizqui.Nican nechmacazqueh mohuentlipan teotlapechtli.

Page 67: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary

67

Huentli

I

Yauhtiilhuicac - ixtlapoquizqui.Hueyitlahuiltitonal.Acaxochimeh.Teotlapitzaqui.Tlahuiltzin.Xochimeh in xochitlah.Patlani huitzitzilin.Coapoctli,teoohtlilhuicac.nepan tahhua - Teotl.

II

Huentli onotecaqui,ompa yeyantli, inon nahui ihuan macuilli.Teotlapechtli.Ma ticonceliz Tahtzinin Chalchihuicozcatl - teocuicameh.Moixtlayocolli, yoncauh nican nemizIn calli, mochanyahhuin xihuitl, tlacualizqui cuezcomatl,yeh mohmouhtizqui in tzicatl.Nemilizqui in coatl - centli.

Tlaxtlahui noTahtzin

Page 68: CHALCHIHUICOZCATL...1 Topilachitlahcuiloltzitzin achtohui nezqui pan ome amoxtli: Introduction to Classical Nahuatl tlen quiihcuiloh Richard Andrews (1975) huan An Analytical Dictionary