Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
k|b]z ;/sf/
d'VodGqL tyf dlGqkl/ifb\\sf] sfof{nou08sL k|b]z, kf]v/f, g]kfn
© k|ltlnlk clwsf/
d'VodGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{no u08sL k|b]z, kf]v/f, g]kfn
kmf]gM )^!–$^&^$*, $^&^^$, $^&^*#, $^&*%!ˆofS;M )^!–$^&^^%O{d]n : [email protected], [email protected]
j]j;fO{6 : ocmcm.gandaki.gov.np
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{
z'esfdgf
g]kfnL hgtfsf] cys ;+3if{, Tofu / jlnbfgsf] kl/0ffd:j?k dxTjk"0f{ /fhgLlts pknlJwsf ?kdf hglgjf{lrt P]ltxfl;s ;+ljwfg;efaf6 @)&@ ;fn c;f]h # ut] g]kfnsf] ;+ljwfg hf/L eof] . ;+ljwfg hf/LeP;Fu} ;+ljwfgsf] k|efjsf/L sfof{Gjog Pp6f d'Vo r'gf}ltsf ?kdf v8f ePsf] lyof] tyflk, cfh Tof] r'gf}ltdfly xfdLn] d"ntM ljho xfl;n ul/;s]sf 5f}F / ;+3Lo nf]stflGqs u0ftGqfTds zf;g Joj:yfnfO{ yk ;+:yfut ug]{ ofqfdf pRr cfTdljZjf;sf ;fy cufl8 jl9/x]sf 5f}F . o;} qmddf ;+ljwfgsf] k|efjsf/L sfof{Gjogsf] k|j]zåf/sf ?kdf /x]sf] cfd lgjf{rgdfkm{t hgtfsf] cledtaf6 ul7t u08sL k|b]z ;/sf/n] ljsf; / ;d[l4sf] hgcfsf+Iff k"/f ug]{ k|ltj4tf ;lxt cf}krfl/s / j}wflgs ?kdf sfof{/De u/]sf] b'O{ jif{ Joltt ePsf] 5 . ;j{k|ydtM u08sL k|b]z ;/sf/sf] d'VodGqLsf] x}l;otn] o; cj;/df ;Dk"0f{ bfh'efO{ tyf lbbLjlxgLx¿ k|lt xflb{s z'esfdgf k|s6 ug{ rfxG5' . g]kfnsf] o'ufGtsf/L cu|ufdL kl/jt{gsf nflu ePsf ;j} vfnsf cfGbf]ng / ;+3if{sf qmddf zxfbt k|fKt ug{' x'g] ;Dk"0f{ cd/ zxLbx¿k|lt o; P]ltxfl;s cj;/df efjk"0f{ >4f~hnL ck{0f ub}{ zxLb, j]kQf tyf 3fOt] kl/jf/k|lt pRr ;Ddfg ;lxt 3fOt]x¿sf] zL3| :jf:Yo nfesf] sfdgf ub{5' . cfGbf]ng / ;+3if{sf] cu'jfO{ ug{' x'g] ;Dk"0f{ cu|hx¿sf] of]ubfgsf] d o; cj;/df pRr ;Ddfg ug{ rfxG5' . u08sL k|b]z ;/sf/sf] klxnf] jif{nfO{ xfdLn] k|fb]lzs gLlt tyf ;+/rgf lgdf{0f jif{sf ?kdf lnP/ ;f]xL jdf]lhd cufl8 j9\g
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{
clwstd k|of; u/]sf lyof}F eg] ToxL klxnf] jif{df tof/ ug{ ;kmn gLlt tyf ;+/rgfx¿sf] hudf 6]s]/ ;jn / ;d[4 u08sL k|b]z jgfpg] bL3{sfnLg ;f]r / of]hgfsf ;fy cufl8 al9/x]sf 5f}F . ;+3Lo zf;g k|0ffnLsf] gljgtd cEof; / k|of]usf l;nl;nfdf xfdLx¿df cfTdljZjf; / pmhf{ jl9/x]sf] 5, xfd|f kfOnfx¿ ultjfg x'Fb}5g\ / xfd|f cg'ejx¿ vfl/b} uPsf 5g\ . g]kfnsf] ;+ljwfgn] kl/sNkgf u/]sf tLg txsf ;+3Lo ;+/rgf dWo] k|fb]lzs ;+/rgf / ;/sf/n] d'n's ;+3Lotfdf uPsf] gofF cg'e"lt lbPsf] 5 . k|b]z ;/sf/sf] ;kmntf;Fu} ;+3Lo zf;g k|0ffnL s} ;kmntf ufFl;Psf]n] g]kfnsf] ;+ljwfgn] Joj:yf u/]sf] ;xsfl/tf, ;xcl:tTj / ;dGjosf] l;4fGtdf cfwfl/t ;+3, k|b]z / :yfgLo tx jLrsf] cGt/ ;DjGwnfO{ yk dhj't jgfpg'sf] ljsNk 5}g . ;j} txjf6 oxL vfnsf] a'emfO{ / Jojxf/ x'g cfjZos 5 . nf]stGqsf] cfwf/e"t d"No / dfGotf, hgtfsf] k|ltikwf{Tds jx'bnLo nf]stflGqs zf;g k|0ffnL, gful/s :jtGqtf, df}lns clwsf/, dfgj clwsf/, jflnu dtflwsf/, cfjlws lgjf{rg, k"0f{ k|]; :jtGqtf, zlQm k[ysLs/0fsf] l;4fGt, :jtGq, lgikIf / ;Ifd Gofokflnsf tyf ljlwsf] zf;gk|lt k|b]z ;/sf/ k|ltj4 5 . df}lns xs / st{Jo ;DjGwL ;+j}wflgs Joj:yfsf] sfof{Gjog ug{ tyf ;+ljwfgdf pNn]lvt /fHosf lgb]{zs l;4fGt, gLlt / bfloTjnfO{ ;/sf/ ;~rfngsf] dfu{ lgb]{zgsf ?kdf lnP/ cufl8 j9\g k|b]z ;/sf/ b[9 5 . g]kfn ;/sf/n] ;d[4 g]kfnM ;'vL g]kfnLsf] /fli6«o cfsf+Iff xfl;n ug{ to u/]sf] bL3{sfnLg ;f]r, cGt/f{li6«o k|ltj4tf, lbuf] ljsf;sf nIo, k|b]zsf gful/ssf] ljsf;sf] rfxgf, hglgjf{lrt
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{
k|ltlglwdfkm{t d'vl/t hgefjgf, lj1 tyf ljleGg ;/f]sf/jfnfx¿n] lbPsf ;'emfjnfO{ cfTd;ft\ u/L ;|f]t / ;fwgsf] clwstd / bIftfk"j{s pkof]u ub}{ u08sL k|b]zsf] ;d[4 k|b]zM ;'vL gful/ssf] cfsf+IffnfO{ ;kmn kfg{ k|b]z ;/sf/ b[9 ;+slNkt 5 . ef}uf]lns ljljwtf, k|fs[lts ;'Gb/tf, ax'hftLo, ax'eflifs, ax'wfld{s / ax';f+:s[lts ljz]iftfo'Qm u08sL k|b]zdf ;fdflhs ;b\efj / ;fF:s[lts ;xcl:tTjdf cfwfl/t Pstfj4, ;Eo / ;';+:s[t ;dfh lgdf{0f ug]{ k|b]z ;/sf/sf] gLlt :ki6 g} 5 . ;dfhdf ljBdfg ;j} k|sf/sf lje]b, pTkL8g, jl~rtLs/0f / c;lxi0f'tfsf] cGTo ub}{ cj;/jf6 k5fl8 k/]sf / kfl/Psf ju{, ;d'bfo, hft, hflt, If]q / lnª\unfO{ /fHosf] d"n k|jfxdf Nofpg k|b]z ;/sf/ ;b}j cu|;/ 5 . ;/sf/ :yfkgfsf] b'O{ jif{df ;Dkfbg ul/Psf dxTjk"0f{ sfdx¿ ;d]6L u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ gfds k'l:tsf k|sfzg ul/Psf] 5 . o;af6 hgefjgf, hgcfsf+Iff / k|b]zsf] cfjZostf / k|fyldstfsf cfwf/df gful/ssf] hLjg:t/df ;sf/fTds kl/jt{g ug{ tyf ;fdflhs Gofo ;lxtsf] ljsf; / ;d[l4sf] ck]Iff k"/f ug{ b[9 ;+sNksf ;fy ;/sf/ cufl8 jl9/x]sf] k'li6 x'G5 . ;/sf/sf] b'O{ jif]{ ofqfsf qmddf k|fKt ;b\efj, ;fy, ;xof]u, ;dy{g / /rgfTds ;'emfjx¿sf] pRr ;Ddfg ub}{ k|b]z ;/sf/nfO{ k"0f{?kdf ;kmn jgfP/} 5f8\g] k|ltj4tf JoQm ug{ rfxG5' . wGojfb Û$ kmfu'g @)&^
=========================k[YjL ;'Jjf u'?ª
d'VodGqL
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 1
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{sfo{ k|ult
k|b]z ;/sf/n] b'O{ jif{df xfl;n u/]sf d'Vo–d'Vo pknlAw b]xfo
adf]lhd /x]sf 5g\M
sfg"g lgdf{0f!= u08sL k|b]z ;/sf/n] xfn;Dd #& j6f ljw]os k|b]z ;efdf k]z
u/]sf]df k|b]z ;efaf6 #@ j6f ljw]os kfl/t eO{ k|df0fLs/0f
eO;s]sf 5g\ .
k|b]z /fhwfgL / gfdfs/0f@= k|b]z ;efn] k|b]z ;/sf/ u7g ePsf] 5 dlxgfleq} k|b]zsf]
gfdfs/0f …u08sL k|b]zÚ / k|b]zsf] /fhwfgL …kf]v/fÚ df /xg]
lg0f{o u/L /fhg}lts ;xdltsf] ;Gb]z k|jfx u/]sf] 5 .
;dGjo / ;xsfo{#= ;xsfl/tf, ;xcl:tTj / ;dGjosf] l;4fGtdf cfwfl/t eO{
;+3, k|b]z / :yfgLo txaLrsf] ;DaGw ;'dw'/ agfO{ ljsf;sf
;d:of ;Daf]wg ug{ cGt/ k|b]z kl/ifb\\, /fli6«o ljsf; ;d:of ;dfwfg ;ldlt / cGt/ ;/sf/L ljQ kl/ifb\\df d'VodGqL / cfly{s
dfldnf tyf of]hgf dGqLaf6 ;lqmo ;xeflutf hgfOPsf] 5 .
$= ;+3 / k|b]zaLr tyf k|b]z–k|b]zaLrsf] ;DaGw ;'b[9 ug{ cGt/
k|b]z kl/ifb\\sf] xfn;Dd ;DkGg ePsf tLg j6f a}7sdf o;
k|b]zsf d'VodGqL tyf k|d'v ;lrjaf6 k|b]zsf] ;/f]sf/sf
ljifo k|:t't ul/Psf] / ;f] kl/ifb\\dfkm{t\ s]xL ljifo ;Daf]wg
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{2
ePsf / cGo ljifo ;Daf]wg x'g] qmddf /x]sf 5g\ .
%= k|b]z tyf :yfgLo txn] ug]{ sfd sf/afxLdf gLltut
;fd~h:otf, of]hgf Joj:yfkgdf /0fgLlts ;fem]bf/L, ;femf
clwsf/ If]qsf] k|of]u, k|fs[lts ;|f]t ;fwgsf] pkof]u / afF8kmfF6
;DaGwL ljifodf k|b]z / :yfgLo txaLr ;dGjo sfod ug{
…k|b]z ;dGjo kl/ifb\\Ú sf tLg j6f a}7s ;DkGg ePsf 5g\ .
^= lbuf] ljsf; nIonfO{ cfGtl/sLs/0f u/L k|b]z tyf :yfgLo
txsf gLlt, of]hgf, sfo{qmd / cfof]hgfsf] nflu ;|f]t
Joj:yfkg, ah]6 th{'df / sfof{Gjogdf dfu{bz{g ug]{ p2]Zon]
d'VodGqLsf] ;+of]hsTjdf lbuf] ljsf; nIo lgb]{zs ;ldlt /
k|b]z gLlt tyf of]hgf cfof]usf] pkfWoIfsf] ;+of]hsTjdf lbuf] ljsf; nIo ;dGjo, cg'udg tyf d"Nof+sg ;ldlt u7g ul/Psf]
5 .
&= k|b]z ;/sf/sf gLlt, sfo{qmd tyf cfof]hgfsf] cg'udg,
d"Nof+sg, ;d:of ;dfwfg / dfu{lgb]{zg ug{ k|b]z ljsf; ;d:of ;dfwfg ;ldlt, dGqfno:t/Lo ljsf; ;d:of ;dfwfg ;ldlt, k|d'v ;lrjsf] ;+of]hsTjdf k|b]z ;lrj:t/Lo cg'udg tyf d"Nof+sg ;ldlt u7g ul/Psf] 5 .
*= k|b]z ;dGjo kl/ifb\\sf] a}7s tTsfn a:g g;s]sf] cj:yfdf
k|b]z ;dGjo kl/ifb\\sf] tkm{af6 sfd ug{ tyf /fhgLlts txdf
;dGjo sfod ug{ d'VodGqLsf] ;+of]hsTjdf ul7t u08sL k|b]z ;dGjo kl/ifb\\ ;xhLs/0f ;ldltn] k|b]z / :yfgLo txaLrsf
of]hgf th{'df, ah]6 tyf sfo{qmd sfof{Gjogdf ;dGjo /
;xhLs/0f u/]sf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 3
(= :yfgLo txdf sfg"g th{'df tyf Goflos ;ldltsf] Ifdtf
clej[l4 ug{ d'Vo GofoflwjQmfsf] ;+of]hsTjdf ul7t :yfgLo txdf sfg"g th{'df ;xhLs/0f ;ldltn] k|b]zleqsf *% j6} :yfgLo
txsf k|d'v÷pkk|d'v, cWoIf÷pkfWoIf, sfg"g th{'dfdf ;+nUg
hgk|ltlglw / sd{rf/LnfO{ sfg"g th{'df ;DaGwL Jojxfl/s
cEof; ;lxtsf] rf/ lbj;Lo k|lzIf0f sfo{qmd ;DkGg ul/Psf]
5 .
!)= :yfgLo txdf of]hgf th{'dfdf Ps?ktf sfod ug{ ;xhLs/0f
ug]{ p2]Zon] k|b]z gLlt tyf of]hgf cfof]usf] pkfWoIfsf]
;+of]hsTjdf ul7t :yfgLo txdf of]hgf th{'df ;xhLs/0f ;ldltn]
k|b]zleqsf *% j6} :yfgLo txdf of]hgf th{'df cled'vLs/0f
sfo{qmd ;DkGg u/]sf] 5 .
!!= k|b]z gLlt tyf of]hgf cfof]un] th{'df u/]sf] cfjlws tyf
bL3{sfnLg ljsf; gLlt tyf of]hgfdf 5nkmn u/L dfu{bz{g
ug{sf nflu k|b]z gLlt tyf of]hgf cfof]u u7g cfb]z, @)&%
adf]lhd k|b]z ljsf; kl/ifb\\ u7g ul/Psf] 5 .
!@= k|b]z ;/sf/x¿aLrsf] sfddf Ps?ktf Nofpg / ;+3Lotf
sfof{Gjogsf ljleGg kIfx¿df cg'ej cfbfg k|bfg ug]{
clek|fon] ;ft} k|b]zsf d'VodGqLx¿sf] a}7s kf]v/fdf ;DkGg
ul/Psf] 5 .
!#= d'Vo GofoflwjQmfx¿sf] sfd sf/jfxL tyf cg'ejsf] cfbfg
k|bfg u/L cfd hgtfdf sfg"gsf] zf;g / Gofosf] k|Tofe"lt
u/fpg] jftfj/0f ;[hgf ug{ k|b]z ;/sf/nfO{ ;xof]u ug]{ / d'Vo
GofoflwjQmfsf] e"ldsfnfO{ yk /rgfTds / lqmofzLn agfpg]
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{4
h:tf lg0f{ox¿ u/L ;ft k|b]zsf d'Vo GofoflwjQmfx¿sf] k|yd
/fli6«o ;Dd]ng o; k|b]zsf] /fhwfgL kf]v/fdf ;DkGg ePsf]
5 .
!$= g]kfnsf] ;+ljwfg hf/L ePsf] lbg -c;f]h #_ nfO{ /fli6«o
pT;jsf] ¿kdf dgfpg lj1x¿;Fu ;+ljwfgsf cGtj{:t'sf
ljifodf cGt/lqmof nufotsf ;ef ;df/f]x tyf ljljw sfo{qmd
cfof]hgf u/L ;+ljwfg lbj; eJotfk"j{s dgfOPsf] 5 .
!%= u0ftGq lbj;, dfgj clwsf/ lbj;, zxLb lbj;, k|b]z
;/sf/sf] aflif{sf]T;j, lghfdtL ;]jf lbj;, ljkb\ Joj:yfkg
;Ktfx / e'sDk ;'/Iff lbj; h:tf /fli6«o lbj;x¿ ljz]if
;df/f]x cfof]hgf u/L dgfOPsf] 5 .
!^= /fh:j afF8kmfF6 tyf ljQLo ;dfgLs/0f cg'bfg dfkb08, ;zt{
cg'bfgsf] cfwf/, k|fs[lts ;|f]tdflysf] clwsf/ / To;af6
k|fKt lx:;f afF8kmf6, k|fs[lts ;|f]t ;DaGwL PsLs[t sfg"g
nufotsf ljifodf /fli6«o k|fs[lts ;|f]t tyf ljQ cfof]u;Fu
5nkmn u/L ;'emfj k|:t't ul/Psf] 5 .
!&= :yfgLo txsf Goflos ;ldltsf] If]qflwsf/ / :yfgLo tx
;~rfng ljlw ;DaGwdf k|b]zleqsf ;a} lhNnfdf cled'vLs/0f
sfo{qmd ;DkGg ul/Psf] 5 .
!*= sf:sL / :ofª\hfsf &) hgf sfg"g Joj;foLsf nflu sfg"gsf
;d;fdlos ljifodf cled'vLs/0f sfo{qmd / $# hgf
kqsf/sf] nflu sfg"gL kqsfl/tf cled'vLs/0f tflnd ;DkGg
ul/Psf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 5
k|b]z ljsf;sf] dfu{ lrq !(= u08sL k|b]zsf] ;fdflhs tyf cfly{s ljsf;sf ;"rsx¿sf]
cj:yf lrq0f ul/Psf] l:yltkq k|sfzg ul/Psf] 5 .
@)= …;d[4 k|b]zM ;'vL gful/sÚ lgdf{0f ug]{ k|b]z ;/sf/sf] bL3{sfnLg
;f]raf6 lgb]{lzt eO{ k|b]zsf] ljsf; / ;d[l4sf] nflu cfly{s
jif{ @)*)÷)*! ;Dd ax'cfoflds u/LaL !$=@ k|ltztaf6
& k|ltztdf emfg]{ / k|b]zsf] jflif{s cf};t cfly{s j[l4b/
!)=@ k|ltzt k'¥ofpg]] nIosf ;fy k|b]zsf] ljsf; / ;d[l4sf
nflu cNksfnLg /0fgLlt % jif{, dWosfnLg /0fgLlt !@ jif{
/ bL3{sfnLg /0fgLlt @% jif{sf sfo{qmd ;dfj]z ePsf] k|yd k~rjifL{o ljsf; of]hgfsf] cfwf/kq k|sfzg ul/Psf] / k|yd k~rjifL{o of]hgf -cfly{s jif{ @)&^÷)&&–@)*)÷)*!_ tof/
ul/Psf] 5 . dWosfnLg vr{ ;+/rgf, @)&^ k'l:tsf k|sfzg
ul/Psf] 5 .
@!= g]kfn ;/sf/n] k|lta4tf hgfPsf] ;+o'Qm /fi6«;+3Lo lbuf] ljsf;sf nIox¿nfO{ cfGtl/sLs/0f ub}{ u08sL k|b]z ;/sf/sf]
;g\ @)#) ;Ddsf] lbuf] ljsf; nIosf dfu{ lrq ;d]l6Psf]
…lbuf] ljsf;sf nIox¿M u08sL k|b]zsf] cfwf/ tYof° k|ltj]bgÚ / …lbuf] ljsf; nIosf] cfwf/ jif{ k|ltj]bgÚ k|sfzg ul/Psf] 5 .
@@= ef}uf]lns ;"rgf k|0ffnL -Geographic Information System_
sf] dfWodaf6 k|b]zsf cfly{s, ;fdflhs, ;f+:s[lts, ko{6sLo
tyf ef}uf]lns tYofÍ gSzfÍg ul/Psf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{6
ko{6g k|j4{g@#= k|fs[lts ?kn] ;'Gb/ / ;f+:s[lts ljljwtfn] ;DkGg u08sL
k|b]zsf] /fhwfgL kf]v/fnfO{ g]kfnsf] ko{6sLo /fhwfgL 3f]if0ff
ug{ g]kfn ;/sf/df l;kmfl/; ul/Psf] 5 .
@$= k|b]zsf] k|d'v ko{6sLo a|f08 …ulj{nf] u08sL -Glorious
Gandaki_Ú tof/ ul/Psf], !!) j6f k|d'v ko{6sLo uGtJosf] ;lrq k'l:tsf k|sfzg ul/Psf] / cfGtl/s ko{6g jif{ @)!( sf] sfo{of]hgf, nf]uf] tyf gf/f c+lst l:6s/, k'l:tsf, 6f]kL, l6;6{,
Sofn]08/, a|f];/, k]g 8«fOe / emf]nf h:tf k|rf/ ;fdu|Lsf]
k|sfzg / ljt/0f ug{'sf ;fy} #!! hgf xf]d:6] ;~rfnsnfO{
tflnd k|bfg ul/Psf] 5 .
@%= u08sL k|b]z e|d0f u/]sf afXo ko{6ssf] u0fgf ug]{ / clen]v
/fVg] sfo{sf] yfngL ul/Psf] 5 . @)&% ;fpg ! b]lv @)&^
k'; d;fGt;Dd $,)),)*$ afXo ko{6sn] o; k|b]zsf] e|d0f
u/]sf] b]lvPsf] 5 .
@^= cfGtl/s ko{6g jif{ @)!( k|j4{g ug{ rf/ k|b]zdf ;]N; ld;g ;DkGg ul/Psf] / g]kfn e|d0f jif{ @)@) sf] eJotfk"j{s
z'ef/De sfo{qmd ;DkGg ul/Psf] 5 . g]kfn e|d0f jif{ @)@) / l5d]sL ko{6s cfsif{0f ko{6g jif{ @)@) sf nflu ko{6g ;b\efjgf
b"t 3f]if0ff ul/Psf] 5 .
@&= cfGtl/s ko{6g jif{ @)!(, l5d]sL ko{6s cfsif{0f ko{6g jif{ @)@) / cGt/f{li6«o ko{6g jif{ @)@@ nfO{ ;kmn agfpg !%! ;b:oLo
k|b]z ko{6g jif{ -@)!(–@)@@_ d"n ;ldlt u7g ul/Psf] 5 .
xf]d:6] d]nf -df6{_, Jofkf/L–Jofkf/LaLrdf 5nkmn / :yfgLo
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 7
d]nf dxf]T;j dfkm{t u08sL k|b]zsf cfsif{s ko{6sLo uGtJo,
ko{6g jif{ / g]kfn e|d0f jif{sf] k|rf/ k|;f/ ul/Psf] 5 .
@*= k|b]zsf ljleGg ko{6sLo uGtJosf] k|rf/ k|;f/ ug{ kmf]6f]
hgf{lni6 Sna / g]kfn ko{6g af]8{;Fu ;xsfo{ u/L kmf]6f]
k|ltof]lutf cfof]hgf ul/Psf] 5 .
@(= cltly b]jf] ejM sf] sfo{qmdnfO{ lg/Gt/tf lbg xf]d:6] ;~rfns,
6\ofS;L Joj;foL, ko{6s uf8L Joj;foL, xf]6n Joj;foL
nufotsf ko{6g If]q;Fu ;DjlGwt ;/f]sf/jfnf;Fu 5nkmn
tyf cGt/lqmof sfo{qmd ul/Psf] / k|b]zsf !) j6f ;fd'bflos
xf]d:6]sf] lel8of] 8s'd]G6«L tof/ ul/Psf] 5 . k|b]zsf ;fd'bflos
xf]d:6]sf] k|rf/ k|;f/sf nflu ;lrq / ;Dks{;lxtsf] a|f];/ / xf]d:6] bk{0f tof/ u/L ljt/0f ul/Psf] 5 .
#)= DofUbLdf /x]sf] ljZjsf] ;a} eGbf ulx/f] uN5L …cGw uN5LÚ, DofUbLsf] ?K;] em/gf, dgfªsf] d]n]?kf u'kmf / :ju{åf/L, sf:sLsf]
k~rf;] n]s, skm'r] tfn, sf]/L 7"n]s / td' hfltsf] P]ltxfl;s
pTklQ:yn SJxf]nf;f]+yf/nfO{ ko{6sLo uGtJo:yn / tgx'Fsf]
l5Ds]Zj/L dlGb/nfO{ wfld{s ko{6sLo uGtJo:ynsf] ?kdf
ljsf; ug{sf nflu tL :ynx¿sf] ko{6g u'?of]hgfx¿ tof/
ul/Psf] 5 . ;fy}, k|b]zsf] ;du| ko{6sLo ljsf;sf] nflu
k|b]z:t/Lo ko{6g u'?of]hgf lgdf{0fsf] r/0fdf /x]sf] 5 .
#!= k|b]zleqsf k|d'v ko{6sLo uGtJosf] k"jf{wf/ ljsf; ug{ $$
j6f ko{6sLo uGtJo 5gf}6 ug]{ sfo{ cufl8 a9fOPsf] 5 .
#@= kf]v/faf6 cGo ^ j6} k|b]zsf /fhwfgLnfO{ xjfO{ p8fgaf6
hf]8\gsf nflu g]kfn ;/sf/, g]kfn gful/s p•og k|flws/0f
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{8
/ ljleGg Po/nfOG;;Fu 5nkmn cufl8 a9fO{ ut jif{
kf]v/f–e/tk'/ tyf kf]v/f–e}/xjf xjfO{ ;]jf ;~rfng ePsf]df
2076 ;fn df3 20 ut] -# km]a|'c/L @)@)_ b]lv kf]v/f–
lj/f6gu/ xjfO{ ;]jf ;'? ul/Psf] 5 . o; k|b]z;Fu xjfO{
;]jfaf6 ghf]l8Psf cGo k|b]z;Fu klg lgs6 eljiod} xjfO{
;]jfn] hf]8\g] gLlt lnOPsf] 5 .
##= xf]d:6] ;]jfnfO{ k|j4{g ug{ @&# j6f xf]d:6]x¿nfO{ k'FhLut
cg'bfg lbOPsf]df ;f]af6 !#( j6f ;fd'bflos ejg, !% j6f
:jfutåf/, % j6f ;f+:s[lts ;ª\u|xfno, *% j6f kbdfu{ / !)&
j6f xf]d:6]df b[Zofjnf]sg 6fj/, ;fj{hlgs zf}rfno, O{G6/g]6,
;f]nf/, OlG;g/]6/ nufotsf k"jf{wf/sf] lgdf{0f ul/Psf] / o;
cfly{s jif{df !^! xf]d:6]sf k"jf{wf/ ljsf; / ;zQmLs/0fsf]
sfo{qmd ;~rfngsf nflu sfo{ cufl8 a9fOPsf] 5 .
#$= k|b]zleqsf ljleGg lhNnfdf %)=# lsnf]ld6/ a/fa/sf %& j6f kbdfu{sf] lgdf{0f, dd{t ;Def/ / ;f}GboL{s/0f ul/Psf] / &#
j6f wfld{s ko{6sLo :ynsf] dd{t, ;Def/ tyf ;'wf/ ul/Psf]
5 .
#%= kf]v/f If]qLo cGt/f{li6«o ljdfg:yn / dWo kxf8L k'iknfn
nf]sdfu{ h:tf ko{6g k"jf{wf/;Fu ;DalGwt /fli6«o uf}/jsf
cfof]hgfx¿ ;dod} ;DkGg ug{ cfjZos ;dGjo / ;xhLs/0f
ul/Psf] 5 .
#^= :ofª\hfsf] km]bLvf]nf ufpFkflnsf ;fNd]8fF8fdf lgdf{0ffwLg
uf]/vf :df/s ;ª\u|xfnodf vfg]kfgL 6+sL / kfOk nfOgsf]
lj:tf/ ul/Psf], sf:sLsf] 3fdL{df b[Zofjnf]sg 6fj/sf] lgdf{0f
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 9
sfo{ ;DkGg ul/Psf] / sf:sLsf] gf}8fF8fdf b[Zofjnf]sg 6fj/ lgdf{0f sfo{ clGtd r/0fdf /x]sf] 5 .
#&= afun'ª gu/kflnsfsf] s'F8'n] km]bLdf /x]sf] zflnu|fd ;ª\u|xfnodf
kljq gbL sfnLu08sLsf] pb\ud:yn bfdf]b/s'08b]lv uh]Gb|df]If wfd;Ddsf] cjl:yltsf] cfs[lt emlNsg] u/L %) ld6/ nfdf]
;'?Ë lgdf{0f ul/Psf] 5 .
#*= DofUbLsf] wjnflu/L ufpFkflnsfsf] wjnflu/L a];SofDkdf ko{6g ;"rgf s]Gb| tyf :jf:Yo k/LIf0f :yn lgdf{0f, d':tfªsf] 3/kemf]ª
ufpFkflnsf l:yt 3/kemf]ª lsNnf / nf]dGyfª ufpFkflnsfsf]
y]ur]g u'Daf ;+/If0fsf nflu k"jf{wf/ lgdf{0fsf] sfo{ tyf
afun'ªsf] uNsf]6 gu/kflnsfdf uNsf]6 snf k|lti7fgsf] k"jf{wf/
lgdf{0f sfo{df ;xof]u ul/Psf] 5 .
#(= wfld{s ko{6g If]qsf] ljsf;sf nflu tgx'Fsf]
cfa'v}/]gL ufpFkflnsfsf] l5Ds]Zj/L dlGb/, DofUb] ufpFkflnsfsf]
>L csnfb]jL dlGb/ / ndh'ªsf] ;'Gb/ahf/ gu/kflnsfsf]
csnfb]jL dlGb/ ;+/If0fsf nflu k"jf{wf/ lgdf{0f sfo{ ul/Psf]
5 .
$)= kf]v/fsf] k'DbLdf ljzfn dxfb]jsf] d"lt{ :yfkgf ug{ kmfp08];gsf]
lgdf{0f sfo{ tyf sfx'F8fF8fdf wd{sfof a'4d08nf :yfkgfsf nflu
k"j{tof/L :j?k kvf{n lgdf{0f sfo{ ul/Psf] 5 .
$!= gjnk'/ u}F8fsf]6sf] gGbg ;fd'bflos jgdf /x]sf] bjf tfndf
k"jf{wf/ lgdf{0f, kj{tsf] s'Zdfdf lji0f'jfl6sf kfs{ tyf lzjfno dlGb/ kfs{ / :ofª\hfsf] lj?jfsf] So'y'd8fF8fdf ko{6sLo k"jf{wf/ lgdf{0f sfo{df ;xof]u ul/Psf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{10
$@= afun'ªsf] 9f]/kf6g If]qsf] ljsf;sf nflu lj:t[t cfof]hgf
k|ltj]bg tof/ ul/Psf] 5 .
$#= dGqfno cGtu{tsf pBf]u, ko{6g, jg, jftfj/0f, lj1fg–k|ljlw
nufotsf If]qx¿sf] j:t'l:ylt emNsg] …l:yltkqÚ k|sfzg
ul/Psf] 5 .
$$= k|b]z ;/sf/af6 %$ ko{6sLo xf]6n, &* 6«fen Ph]G;L, #!
6«]lsª Ph]G;L btf{ tyf !)% kf]6{/ ufO8 nfO;]G; / @^# 6«]lsª
ufO8 nfO;]G; ljt/0f ul/Psf] 5 .
s[lif ljsf;$%= tLg jif{df k|b]znfO{ d'Vo d'Vo pTkfbgdf cfTdlge{/ agfpg]
/ kfFr jif{df k|b]zsf] vfBfGg pTkfbg bf]Aa/ agfpg] p2]Zon]
wfg, ds}, cfn', t/sf/L, cb'jf, cn}+rL, ;'Gtnf, df5f h:tf
s[lifhGo j:t'sf] pTkfbgsf nflu s'n 163 ks]6 If]q ljsf;
sfo{qmd tyf @& Ans :yfkgf sfo{qmd ;~rfng ul/Psf] 5 .
$^= s[lif If]qdf pTkfbg / pTkfbsTj j[l4 ug{sf nflu t/sf/L,
Rofp, df}/Lkfng, d;nf afnL, lrof tyf skmL / kmnkm"n
v]tLdf @*^ df]8]n kmfd{ lj:tf/ tyf k|j4{g ul/Psf] / ;f]xL
k|of]hgsf nflu yk !@! df]8n kmfd{sf] lj:tf/ tyf k|j4{gsf]
sfo{qmd cufl8 a9fOPsf] 5 .
$&= ;+o'Qm /fi6«;+3 s[lif tyf vfB ;+u7gsf] l;kmfl/; cg';f/ k|lt
JolQm k|lt jif{ Go"gtd b'w (! ln6/, df;' !$ s]=hL= / c08f
$* j6f cfjZos kg]{df ut jif{ o; k|b]zdf k|lt JolQm
k|lt jif{ b'w !!) ln6/, df;' !% s]=hL= / c08f $# j6f
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 11
pknAw ePsf] ;Gbe{df b'w, df;' / c08fdf cfTdlge{/ x'gsf
nflu xfn;Dd @* kz'k+IfL ks]6 If]q ljsf; sfo{qmd, ^ j6f
d"No >[Înfdf cfwfl/t k|j4{gfTds sfo{qmd tyf ufO{kfng,
e}+;Lkfng, a+u'/kfng, afv|fkfng / s'v'/fkfngtkm{ $%)
kz'k+IfL df]8]n kmfd{ / df5fkfngtkm{ @$ df]8]n kmfd{ lj:tf/
ePsf] / ;f]xL k|of]hgsf nflu yk 135 df]8n kmfd{ lj:tf/ tyf
k|j4{gsf] sfo{qmd cufl8 a9fOPsf] 5 . o;} aLrdf ^%,542
ufO{ / e};Ldf s[lqd uef{wfg u/fOPsf] 5 .
$*= s[lif If]qdf cfw'lgsLs/0f u/L nfut Go"gLs/0f ub}{ pTkfbg
/ pTkfbsTj j[l4sf nflu lk|l;hg tyf k|f]6]S6]8 xl6{sNr/ k|ljlw k|;f/ ug{ %@ s[lif kmfd{÷s[ifs ;d"x÷s[lif ;xsf/LnfO{
s[lif oflGqsLs/0f tyf lu|g xfp; :yfkgfdf cg'bfg pknAw
u/fOPsf] 5 .
$(= hnjfo' cg's"lnt k|ljlwsf] k|of]u, ljsf; tyf lj:tf/sf nflu
&@ j6f d'VodGqL hnjfo'd}qL gd"gf s[lif ufpF :yfkgf ug{ :jR5
tyf :j:y s[lif pkh pTkfbg, esf/f] ;'wf/, l;FrfO Joj:yfkg
h:tf ljleGg sfo{qmd ;~rfng ul/Psf] 5 .
%)= kf]v/f dxfgu/kflnsfdf @ sf]N8 :6f]/ / cGo ljleGg kflnsfdf
@$ sf]N8 ?d :yfkgf u/L s'n !$& d]l6«s 6g df5f tyf df;'
/ ($* d]l6«s 6g kmnkm"n tyf t/sf/L e08f/0f ug{ ;lsg]
Joj:yf ldnfOPsf] / b'Uw kbfy{ e08f/0f tyf laqmL ljt/0fdf
;xhtfsf nflu !& b'Uw lr:ofg s]G› :yfkgf ul/Psf] 5 .
;fy}, s[lif pkh e08f/0fsf nflu yk @) zLt e08f/ tyf !)
b'Uw lr:ofg s]G› :yfkgf ug]{ sfo{ eO/x]sf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{12
%!= cfwf/e"t vfB j:t'sf] laqmL ljt/0fdf ;xhtf Nofpg /
pTkfbg pk/fGt Iflt Go"gLs/0f ug{ s[liftkm{ ^ lhNnfdf !$
s[lif pkh laqmL s]Gb| tyf gjnk'/, tgx'F, kj{t, sf:sLdf kz'k+IfL
ahf/ s]G› :yfkgf ul/Psf] 5 . ;fy}, xfn !# s[lif pkh laqmL s]Gb| tyf & kz'k+IfL ahf/ s]Gb| lgdf{0ffwLg 5g\ .
%@= …cfnLb]lv yfnL;Dd z'4 / :j:y vfgfÚ k|j4{gsf nflu PsLs[t
ljiffbL Joj:yfkg -cfO{=lk=Pd=_ s[ifs kf7zfnf, k|fËfl/s
ld;g sfo{qmd dfkm{t ljiffbL /lxt s[lif pkh pTkfbgdf hf]8
lbOPsf] 5 .
%#= k|fËfl/s v]tL k|j4{gsf nflu @% xf]d:6]df t/sf/L g;{/L tyf pTkfbgsf nflu &) Knfli6s 3/ lgdf{0f tyf $@ dnvfb ;'wf/ sfo{qmd ;~rfng / :yfgLo hftsf s'v'/f pTkfbgnfO{ a9jf
lbg slDtdf ;o÷;o j6f s'v'/f kfng ug{ ;lsg] $* s'v'/f vf]/ lgdf{0f tyf tf/af/ ug{ cg'bfg lbOPsf] 5 .
%$= k|fËfl/s dn pTkfbg ug{ u08sL pmhf{ k|f= ln= / Osf] g]i6
k|f= ln= nfO{ d]lzg/L cf}hf/ vl/bdf cg'bfg pknAw u/fO{ dn
sf/vfgf ;~rfngdf NofOPsf] 5 . k|fËfl/s dnsf] k|of]udf
j[l4 Nofpg %^$=$ d]l6«s 6g k|f·fl/s dn ljt/0f ul/Psf] 5 .
%%= s[lif tyf kz'k+IfLhGo pkhsf] u'0f:t/ sfod ug{sf nflu
tgx'Fsf] cfFa'v}/]gL / :ofª\hfsf] /fDbLdf ljiffbL cjz]if b|'t ljZn]if0f k|of]uzfnf :yfkgf u/L ljiffbL cjz]if dfkg ul/b} cfPsf] 5 .
%^= æuf]7b]lv cf]7;Dd z'4 / :j:y b'wÆ, æawzfnfb]lv efG;f;Dd z'4, :jR5 / :j:y df;'Æ gf/fnfO{ ;fy{s agfpg jw:yn
:yfkgf tyf ;'wf/ ;DaGwL sfo{qmd ;~rfng ul/Psf] 5 . df;'
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 13
tyf 8]/L k;ndf ;+/rgfTds ;'wf/sf nflu lgoldt cg'udg u/L c;n pTkfbg cEof; cjnDag u/fpg] p2]Zon] To:tf k;nnfO{ pko'Qm, dWod / cg'ko'Qmdf juL{s/0f u/L qmdzM xl/of], kx]Fnf] / /ftf] l:6s/ 6fF:g] Joj:yf ldnfOPsf] 5 .
%&= u08sL k|b]zdf b'w tyf b'UwhGo kbfy{sf] pTkfbg, k|zf]wg, ljljwLs/0f / ahf/Ls/0f u/L ;f] If]qdf cfTdlge{/ x'g] tyf lgof{t k|j4{g ug]{ p2]Zon] ;fj{hlgs–lghL ;fem]bf/Ldf u08sL ufO{kfng tyf cg';Gwfg s]Gb|sf] :yfkgf ;DaGwL sfo{ k|f/De ePsf] 5 . b'UwhGo kbfy{sf] pTkfbsTj j[l4 ug]{ p2]Zon] k|b]z b'Uw ljsf; af]8{ u7g ul/Psf] 5 .
%*= dgfª, d':tfª / uf]/vf -wfr]{ / r'dg'a|L ufpFkflnsf_ df :ofp ljz]if sfo{qmd dfkm{t :ofp pTkfbgdf cfTdlge{/ eO{ lgof{t k|j4{g ug{sf nflu pRr 3gTj k|ljlwdf cfwfl/t :ofp ju}+rf :yfkgfsf] sfo{ cufl8 a9fOPsf] 5 .
%(= o'jfnfO{ s[lif Joj;fotkm{ pGd'v u/fpg s[lif tyf kz'k+IfL ljsf; ;DaGwL ljleGg ljifosf tflnd ;~rfng u/L k|fljlws 1fg, ;Lk / Ifdtfdf clej[l4 ul/Psf] 5 . s[lif o'jf pBdzLntfsf] ljsf; ug]{ p2]Zon] s[lif OGSo'j];g ;]G6/ :yfkgf u/L nfdf] cjlwsf] cfjf;Lo tflnd lbg ;xefuL 5gf}6 ug]{ sfo{ cufl8 a9fOPsf] 5 .
^)= :yfgLo:t/df /f]huf/Lsf cj;/ l;h{gf ug{ kj{tsf] kmn]jf;, afun'ªsf] sf7]vf]nf / kf]v/fdf skmL k|zf]wg s]G›, kj{tsf] dxflznf tyf ndh'ªsf] bf]bL{ / SJxf]nf;f]+yf/df cn}+rL k|zf]wg s]G›, uf]/vfsf] l;/fgrf]sdf l6:o'sNr/ Nofa tyf sf:sLsf]
df5fk'R5|]df lrof k|zf]wg s]G› :yfkgf ul/Psf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{14
^!= kz'df nfUg] dxfdf/L /f]u tyf hg:jf:Yosf] lx;fan] hf]lvdk"0f{
h'gf]l6s /f]u lgoGq0f ug]{ p2]Zon] j8f, kflnsf, lhNnf x'Fb}
k|b]znfO{ k"0f{ vf]ko'Qm agfpg] sfo{qmd ;~rfngsf nflu
ækz'sf] k"0f{ vf]k sfo{qmd sfof{Gjog sfo{ljlwÆ tof/ ul/Psf] 5 .
^@= dfgj :jf:Yo, kz' :jf:Yo tyf jftfj/0fLo :jf:YonfO{ PsLs[t
?kdf k|j4{g ug{ æPsLs[t :jf:Yo gLltÆ cjnDag ub}{ k|lth}ljs
k|lt/f]w Go"gLs/0f ug]{, h'gf]l6s /f]usf] lgoGq0f ug]{ tyf c;n kz'k+IfL kfng cEof; cjnDag ug{ ljleGg sfo{qmd ;~rfng
ul/Psf] 5 .
^#= jf:tljs s[ifssf] klxrfg ug{ s[ifs klxrfg tyf juL{s/0f ;ˆ6j]o/ lgdf{0f ul/Psf] 5 .
^$= cfd s[ifssf ;d:of tyf u'gf;f ;+sng u/L ;dfwfg
ug]{ p2]Zon] e"ld Joj:yf, s[lif tyf ;xsf/L dGqLsf] k|ToIf
;xeflutfdf k|b]zsf ;a} lhNnfdf ls;fg;Fu s[lif dGqL sfo{qmd
;~rfng ul/Psf] 5 .
;xsf/L ljsf;^%= æPs ;xsf/L – Ps pTkfbgÆ sfo{qmd cGtu{t !! ;xsf/L
;+:yf;Fu ;Demf}tf u/L s[lif tyf kz'hGo pTkfbg / ahf/Ls/0f
sfo{qmd ;~rfng ul/Psf] 5 .
^^= ;j{;fwf/0fdf 5l/P/ /x]sf] k'FhL, k|ljlw, ;Lk / >dnfO{ PsLs[t
u/L cy{tGqsf] ljsf;df 6]jf k'¥ofpg ;xsf/Lsf dfGo l;4fGt
cg'?k ;xsf/Lsf] ljsf;, k|j4{g, Joj:yfkg / lgodg ug]{
p2]Zon] ;xsf/L /lhi6«f/sf] sfof{no :yfkgf ul/Psf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 15
^&= ;xsf/L ;+:yfsf] s[lif If]qdf nufgL a9fpg gjnk'/sf tLg
;xsf/L ;+:yfnfO{ dT:okfng / b'Uw Joj;fodf, sf:sLsf tLg
;xsf/L ;+:yfnfO{ b'Uw Joj;fo, df5fkfng / abfd v]tLdf,
kj{tsf] Pp6f ;xsf/L ;+:yfnfO{ afv|fkfngdf / uf]/vfsf]
Pp6f ;xsf/L ;+:yfnfO{ t/sf/L v]tL Joj;fo k|j4{gdf cg'bfg
;xof]u pknAw u/fO{ ;fd"lxs s[lif Joj;fo sfo{qmd ;~rfng
ul/Psf] 5 .
e"ld Joj:yf^*= kf]v/f dxfgu/kflnsfsf] kfd]l:yt wf/fkfgL, df5fk'R5«]
ufpFkflnsfsf] 3frf]s tyf jflnª gu/kflnsfsf] l9sL8fF8fdf
u/L !# x]S6/ hldg rSnfaGbL u/L Joj;flos v]tLsf] ;'?jft
ul/Psf] 5 . ljleGg rf}wj6f ;+:yfdfkm{t !%) x]S6/ If]qkmn
hldg rSnfaGbL ug]{ sfo{qmd ;~rfng ul/Psf] 5 .
^(= PsLs[t j:tL ljsf; sfo{qmd cGtu{t :ofª\hf lhNnfsf]
ch{'grf}kf/L / uf]/vfsf] clh/sf]6 ufpFkflnsfdf a}1flgs j:tL
ljsf;sf] sfo{ cufl8 a9fOPsf] 5 .
pmhf{ ljsf;&)= cfufdL cfly{s aif{ @)&&÷)&* leq u08sL k|b]z pHofnf]
k|b]zsf] nIo xfl;n ug]{ p2]Zon] ljB't\sf] /fli6«o k|;f/0fsf]
kx'Fr gk'u]sf * lhNnfsf ljleGg :yfgdf ljB't\ ;]jf k'¥ofpg]
@$ j6f ljB't\ la:tf/ of]hgfsf] lgdf{0f sfo{ ;'? ul/Psf] 5 . @)
j6f 7]Ssf ;Demf}tfsf] k|lqmofdf /x]sf 5g\ . DofUbLsf] cGgk'0f{
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{16
ufpFkflnsfsf gf/Rofª, ;'xf / af:sf]6df ljB't\ nfOgsf]
ef]N6]h ;'wf/ / km]h lj:tf/sf] sfo{ eO{ /x]sf] 5 . afun'ªsf]
uNsf]6 gu/kflnsfsf] xl/rf}/df gofF 6«fG;kmd{/ h8fg / xfO{
6]Gzg nfOg tyf km]h yk ;lxt ljB't\ ef]N6]h ;'wf/ sfo{
;DkGg ePsf] 5 .
&!= ljB't\sf] /fli6«o k|;f/0fsf] kx'Fr gk'u]sf o; k|b]zsf * j6f
lhNnfsf ljleGg :yfgdf ljB't\ nfOg lj:tf/ ug{ g]kfn laB't
k|flws/0fsf If]qLo sfof{no -kf]v/f / a'6jn_ ;Fu ut jif{
&% s/f]8 ?k}ofF eGbf al9 nfutsf @ j6f ;Demf}tf u/L k|b]z
;/sf/sf] ljB't\ lj:tf/ sfo{qmdsf] sfof{Gjog k|lqmof cufl8
a9fOPsf] 5 .
&@= b'O{ jif{leq /fli6«o k|zf/0f nfOg k'Ug] ;Defjgf gb]lvPsf
uf]/vf, dgfª, d':tfª / DofUbL lhNnfsf & j6f :yfgLo txsf
!!^) 3/w'/Ldf o;} cfly{s jif{leq &% k|ltzt ;x'lnotdf
;f]nf/ Kofgn h8fg ug]{ u/L 7]Ssf ;Demf}tf eO{ sfd ;'?
ul/Psf] 5 .
&#= k|b]z ;/sf/sf] sf7] kf]n lj:yfkg ug]{ gLlt cg'?k k|b]zleqsf
51 j6f :yfgLo txnfO{ !$,&&) j6f l:6n kf]n pknAw u/fOPsf]
/ (,$%) j6f k'/fgf hL0f{ sf7] kf]nnfO{ l:6n kf]nn] k|lt:yfkg ug]{ sfo{sf] nflu 6]08/ cfJxfg ul/Psf] 5 .
&$= d'VodGqL tyf dlGqkl/ifb\\sf] sfof{no, cfGtl/s dfldnf tyf
sfg"g dGqfno, cfly{s dfldnf tyf of]hgf dGqfno / ef}lts
k"jf{wf/ ljsf; dGqfnodf ;f}o{ ljB't\ h8fg ug]{ sfo{ clGtd
r/0fdf k'u]sf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 17
&%= ut cfly{s aif{df uf]/vf, ndh'ª / afun'ª lhNnfsf #$! lsnf]jf6 Ifdtfsf !# n3' hnljB't\ of]hgfsf] dd{t sfo{ ;DkGg
ul/Psf] / & of]hgfsf] dd{t sfo{ eO/x]sf] 5 . o; cfly{s
aif{df * lhNnfsf !$(! lsnf]jf6 Ifdtfsf ## n3' hnlaB't
of]hgfx¿sf] dd{t sfo{ ;~rfng ug]{ k|lqmof cufl8 a9fOPsf]
5 .
pBf]u ljsf;&^= Ps :yfgLo tx – Ps pBf]u u|fd :yfkgf ug]{ sfo{qmd cGtu{t
;DefJotf cWoog ubf{ %! :yfgLo txdf pBf]u u|fd :yfkgf
ug{ ;lsg] b]lvPsf]df cfjZos sfuhft k|fKt ePsf @! :yfgLo
txdf cf}Bf]lus u|fd 3f]if0ffsf nflu g]kfn ;/sf/;dIf l;kmfl/;
ul/Psf] 5 . :ofª\hfsf] jflnª, k'tnLahf/, rfkfsf]6 / uNofª,
afun'ªsf] afun'ª / ndh'ªsf] /fO{gf; u/L ^ gu/kflnsf tyf
afun'ªsf] tf/fvf]nf, kj{tsf] laxfbL, :ofª\hfsf] ch{'grf}kf/L,
uf]/vfsf] l;/fgrf]s / zxLb nvg yfkf tyf tgx'Fsf] cfFa'v}/]gL
/ Clifª u/L & ufpFkflnsfdf g]kfn ;/sf/sf] lg0f{ofg';f/
cf}Bf]lus u|fd 3f]if0ff ul/Psf] 5 . 8 :yfgLo txdf cf}Bf]lus
u|fd 3f]if0ff x'g] qmddf /x]sf] 5 .
&&= k|b]z:t/Lo cf}Bf]lus If]q lgdf{0fsf nflu sf:sL / tgx'Fsf] tNnf] k'Fl86f/ If]qdf ;DefJotf cWoog ;DkGg ePsf] 5 . gjnk'/sf]
nf]sfxfdf k|b]z :t/Lo cf}Bf]lus If]q :yfkgf ug]{ sfo{ cufl8
a9fOPsf] 5 . ;+3, k|b]z, :yfgLo tx / lghL If]qsf] ;xsfo{df uf]/vfsf] kfn'ª6f/ gu/kflnsfsf] RofªnL6f/df cf}Bf]lus If]q
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{18
:yfkgf ug]{ sfo{ cufl8 a9fOPsf] 5 .&*= k|b]zleqsf ;a} lhNnfdf u/LjL lgjf/0fsf nflu n3' pBd
ljsf; sfo{qmdaf6 #,&&) hgfnfO{ tflnd lbOPsf] / tL dWo] 517 hgfnfO{ k|ljlw x:tfGt/0f u/L pBdL agfOPsf] 5 . @,$#) hgf pBdLnfO{ yk tflnd k|bfg u/L :t/f]Gglt ul/Psf] 5 . tL dWo] ($@ hgf o'jfnfO{ o'jf pBdzLntf tyf cf}Bf]lus ljsf; sfo{qmd cGtu{tsf ;Lk ljsf; tflnd k|bfg ul/Psf] 5 . o; sfo{qmdnfO{ o; jif{ klg lg/Gt/tf lbOPsf] 5 .
&(= o; k|b]zleq 10,121 pBf]u btf{, 10,118 jfl0fHo kmd{ btf{, 6,103 pBf]u gjLs/0f, 6,384 jfl0fHo kmd{ gjLs/0f ÷ 2,190 pBf]u tyf jfl0fHo kmd{sf] gfd;f/L÷7fFp;f/L ul/Psf] 5 .
*)= sfnf] ahf/L, s[lqd cefj, ld;fj6 nufotsf sfo{nfO{ lg?T;flxt ug{ ahf/ cg'udg tyf lg/LIf0f sfo{nfO{ lg/Gt/tf lbOPsf] 5 .
*!= lghL If]q;Fu ;xsfo{ ug{sf nflu pBf]u, jfl0fHo, tyf pkef]Qmf lxt ;+/If0f lgb]{zgfnodf lahg]; OGs'j];g ;]G6/sf] :yfkgf u/L ;~rfngdf NofOPsf] 5 . n3', 3/]n' tyf ;fgf pBf]u k|j4{gsf nflu dgfª / d':tfªdf Ps÷Ps tyf :ofª\hf, DofUbL / tgx'Fdf b'O{÷b'O{ u/L cf7 j6f ;femf ;'ljwf s]G›sf] :yfkgf ul/Psf] 5 .
*@= gjnk'/sf] x'K;]sf]6df /x]sf] wf}jfbL kmnfd sDkgL lnld6]8df k|b]z ;/sf/n] tLg k|ltzt z]o/ vl/b ug{ ;Sg] Joj:yf ul/Psf]df k|b]z ;/sf/n] 15 k|ltzt z]o/ -60 s/f]8 ?k}ofF_ vl/b ug{ ;Sg] Joj:yfsf nflu g]kfn ;/sf/;dIf cg'/f]w
ul/Psf] 5 .*#= k|b]zsf] lbuf] cfly{s ljsf;sf nflu nufgL d}qL jftfj/0f
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 19
;[hgf u/L pBf]u, Jofkf/ tyf Joj;fonfO{ k|j4{g ug]{ p2]Zon] ;fj{hlgs–lghL ;+jfb / ;xsfo{nfO{ Ps ;zQm dfWodsf] ?kdf ljsf; ug{ k|b]z Joj;fo d~rsf] u7g ul/Psf] 5 .
k'jf{wf/ ljsf;;8s, ;8s k'n tyf emf]n'·] k'n *$= k|b]zleqsf ;8s :t/f]Gglt tyf lj:tf/ ug]{ sfo{ cGtu{t
(8=04 lsnf]ld6/ ;8s kSsL -sfnf]kq] / 9nfg_ / !@@=71 lsnf]ld6/ ;8s u|fe]n ul/Psf] 5 . cfufdL @ jif{leq ;DkGg ug]{ u/L %%@ lsnf]ld6/ ;8s sfnf]kq] ug{ ax'jifL{o 7]Ssf ;Demf}tf u/L lgdf{0f sfo{ eO/x]sf] 5 . !( ;8s k'nsf] lgdf{0f sfo{ ;DkGg ul/Psf] 5 . l8hfOg laN8tkm{ 3 ;8s k'nsf] 7]Ssf ;Demf}tf ul/Psf] 5 . cfufdL @ jif{leq 1$% ;8s k'n lgdf{0f ;DkGg ug]{ u/L sfo{ eO/x]sf] 5 .
*%= Ps lgjf{rg If]q – Ps ;8s cGtu{t rfn' cfly{s jif{df #^ ;8ssf nflu ! ca{ #& s/f]8 ?k}ofF ljlgof]hg eO{ ax'jifL{o 7]Ssf ;Demf}tf ePsf 31 ;8ssf] lgdf{0f sfo{ eO/x]sf] 5 . 4 ;8ssf] 7]Ssf ;Demf}tf clGtd r/0fdf /x]sf] 5 . Pp6f ;8ssf] jftfj/0fLo k|efj d"Nof+sgsf] sfd eO/x]sf] 5 .
*^= rfn' cfly{s jif{df !@ k|fb]lzs ;8ssf nflu $# s/f]8 $) nfv ?k}ofF ljlgof]hg ul/Psf] 5 . $ ;8ssf] lgdf{0f sfo{ eO/x]sf] 5 . # ;8ssf] nflu af]nkq d"Nof+sg eO/x]sf] 5 . @ ;8ssf] af]nkq cfXjfg ul/Psf] 5 . @ ;8sdf jftfj/0fLo
k|efj d"Nof+sgsf] sfd eO/x]sf] 5 . *&= rfn' cfly{s jif{df 5gf}6 ePsf :yfgLo txsf] s]G› hf]8\g]
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{20
!$ ;8s dWo] Pp6fsf] 7]Ssf ;Demf}tf ePsf] 5 . 3 ;8s af]nkqsf] r/0fdf /x]sf 5g\ . !) ;8ssf] lj:t[t kl/of]hgf k|ltj]bg tof/ ug]{ sfo{ eO/x]sf] 5 .
**= ;a} :yfgLo txsf] s]G›;Dd ;8s ;~hfn k'¥ofpg]] k|b]z ;/sf/sf] gLlt cg'?k ;8s ;~hfnn] g5f]Psf uf]/vfsf] r'dg'a|L / dgfªsf] gfkf{e"ld ufpFkflnsfsf s]G›df ;8s ;~hfn k'¥ofpg lj:t[t cfof]hgf k|ltj]bg tof/ u/L jftfj/0fLo k|efj d"Nof+sgsf] sfd eO/x]sf] 5 .
*(= d':tfª, kj{t, sf:sL / gjnk'/df qmdzM !#), #%(, @)* / @%% ld6/ nDafO ePsf emf]n'Ë] k'n lgdf{0f sfo{ ;DkGg eO{ ;~rfngdf cfPsf 5g\ . cfufdL jif{leq ljleGg lhNnfdf 121 emf]n'Ë] k'n lgdf{0f ug]{ u/L sfo{ cufl8 a9fOPsf] 5 .
vfg]kfgL tyf ;/;kmfO()= k|b]zsf ;a} gful/snfO{ cfwf/e't vfg]kfgL ;]jf k'¥ofpg
ljz]if sfo{qmd nfu" ul/Psf] 5 . cfwf/e't ;]jf gk'u]sf tyf lgdf{0ffwLg cfof]hgfsf] sfo{If]qdf ;d]t gk/]sf a:tL klxrfg u/L 5'§} !#) j6f cfof]hgfsf] lgdf{0f sfo{ ;'? ul/Psf] 5 .
(!= k|b]z ;/sf/n] 3f]if0ff u/]sf] …Ps 3/ – Ps wf/fÚ sfo{qmd cGtu{t xfn;Dd (! cfof]hgfaf6 t]O{; xhf/ ;ft ;o wf/f lgdf{0f ul/Psf] 5 . o;af6 b'O{ nfv rf}xQ/ xhf/ hg;+Vof nfeflGjt ePsf 5g\ . s'n ($) cfof]hgf lgdf{0ffwLg /x]sf]df *) eGbf al9 cfof]hgf o;} cfly{s jif{df ;DkGg x'g] cj:yfdf
/x]sf 5g\ .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 21
(@= DofUbL, afun'ª, tgx'F / gjnk'/sf ahf/ If]qdf k|zf]wg k|0ffnL
;lxtsf 9n lgdf{0f ug{ lj:t[t ;j]{If0fsf] sfo{ ;'? ul/Psf] 5 .
l;FrfO tyf gbL lgoGq0f(#= k|b]z ;/sf/sf] l;FrfO ;'ljwf lj:tf/ ug]{ gLlt cGtu{t !@!
l;FrfO of]hgfsf] lgdf{0f sfo{ eO/x]sf] 5 . 90 l;FrfO of]hgf
7]Ssf ;Demf}tfsf] clGtd r/0fdf /x]sf 5g\ .
($= kf]v/fsf] ;]tL gx/ k|0ffnLsf] elTsg ;'? u/]sf] afFwsf] k'g:yf{kgf
u/L tyf gjnk'/sf] plN6vf]nfdf gofF afFw lgdf{0f u/L b'O{ 7"nf
l;FrfO of]hgf ;~rfngdf NofOPsf] 5 .
(%= @$ gofF ;tx tyf yf]kf l;FrfO of]hgfaf6 ^$& x]S6/, !@
e"ldut 6\o'a]n of]hgfaf6 !&$ x]S6/ / && k'/fgf tyf hL0f{
l;FrfO of]hgfsf] ;'b[9Ls/0f÷gjLs/0faf6 @)@^ x]S6/ u/L hDdf
@,*$& x]S6/ hldgdf afx|} dlxgf l;FrfO ;'ljwf k'¥ofOPsf] 5 .
(^= ljleGg ;'Vvf 6f/df l;FrfO ;'ljwf k'¥ofpg $) lnˆ6 l;FrfO
k|0ffnLsf] cWoog tyf lgdf{0f sfo{ ;'? ul/Psf] 5 .
(&= gbL lgoGq0f÷t6aGw sfo{qmd cGtu{t 157 of]hgf sfof{Gjog
u/L 25=85 lsnf]ld6/ nfdf] t6aGw lgdf{0f tyf 196=9
x]S6/ hldg psf;sf] sfo{af6 a:tL, ahf/, hUuf, ef}lts /
;f+:s[lts ;DkbfnfO{ ;+/If0f ul/Psf] 5 . !!^ of]hgfsf] lgdf{0f
sfo{ eO/x]sf] 5 . ## of]hgfsf] 7]Ssf ;Demf}tf clGtd r/0fdf
/x]sf 5g\ .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{22
Jojl:yt ;x/Ls/0f (*= s':df, kmn]jf; / k'tnLahf/ gu/kflnsfnfO{ :of6nfO6
l;6Lsf] ?kdf ljsf; ug{ lj:t[t cfof]hgf k|ltj]bg tof/ u/L
lgdf{0f sfo{ ;'? ul/Psf] 5 . z'Snfu08sL, dWog]kfn / ledfb
gu/kflnsfnfO{ :of6nfO6 l;6Lsf] ?kdf ljsf; ug{ ;DefJotf
cWoog k|ltj]bg tof/ ul/Psf] 5 .
hgtf cfjf; sfo{qmd((= cfjf;ljxLg ljkGg kl/jf/sf nflu hgtf cfjf; sfo{qmd
cGtu{t !#@) 3/ lgdf{0f u/L x:tfGt/0f ul/Psf] 5 . 815 3/
lgdf{0fsf] sfo{ eO{ /x]sf] 5 .
ejg lgdf{0f!))= g]qxLg ;+3 sf:sL / lxdfno cfFvf c:ktfn 3f/Lkf6g nufot
ljleGg lhNnfsf !% ;fdflhs ;+3, ;+:yfsf ejg lgdf{0f /
dd{t ;'wf/sf] sfo{ ;DkGg ul/Psf] 5 .
!)!= k|b]z / :yfgLo txsf] ;x–nufgLdf 36 zxLbkfs{÷dgf]/~hg
:yn tyf !! ;fj{hlgs zf}rfno lgdf{0f ;DkGg eO{ ;s]sf]
5 . 19 ax'p2]ZoLo ;efxn lgdf{0ffwLg /x]sf 5g\ .
!)@= ljleGg lhNnfdf !@ k|fb]lzs ;/sf/L ejg lgdf{0f tyf dd{t
;Def/sf] sfo{ ;DkGg ul/Psf] 5 . k|fs[lts ljkb\af6 k|efljtsf
nflu tTsfn p4f/ u/L cf>o k|bfg ug{ afun'ªdf cfktsfnLg
cf>o :yn -Od/h]G;L ;]N6/_ lgdf{0f ul/Psf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 23
lgjf{rg If]q k"jf{wf/ ljsf; sfo{qmd !)#= k|b]z ;ef ;b:onfO{ cfˆgf] lgjf{rg If]qsf k"jf{wf/ ljsf;sf
sfo{qmddf ;xefuL u/fpg] p2]Zon] rfn' cfly{s jif{af6 k|b]z
;efsf ;a} lgjf{rg If]qdf lgjf{rg If]q k"jf{wf/ ljsf; sfo{qmd
;~rfng ul/Psf] 5 .
dfgj ;+;fwg ljsf;sd{rf/L kb:yfkg tyf kbk"lt{!)$= sd{rf/L ;dfof]hg P]g, @)&% adf]lhd g]kfn ;/sf/af6
ljleGg ;]jf, ;d"x, pk;d"xdf ;dfof]hg eO{ cfPsf /fi6«;]js
sd{rf/LnfO{ Ho]i7tf, sfo{Ifdtf, sfo{ cg'ej, ;DalGwt
sd{rf/Lsf] /f]hfO{ / 3/ 7]ufgf ;d]tnfO{ cfwf/ lnO{ ldNbf]
;]jf, ;d"x, pk;d"xsf] kbdf kb:yfkg ul/Psf] 5 .
!)%= k|b]z ;/sf/ cGtu{t & j6f dGqfno / k|b]z:t/sf 4
j6f ;lrjfno÷sfof{no cGtu{t hDdf 139 j6f sfof{no,
sd{rf/Lsf] s'n b/aGbL ;+Vof 2812, b/aGbLsf] kbk"lt{ l:ylt
2034 / l/Qm kb ;+Vof 778 /x]sf] 5 .
u08sL k|b]z k|lzIf0f k|lti7fg :yfkgf!)^= k|b]z / :yfgLo txsf ;/sf/L lgsfo tyf ;fj{hlgs ;+:yfgx¿df
lgjf{lrt, dgf]gLt tyf lgo'Qm kbflwsf/L / sd{rf/Lsf] Ifdtf
clej[l4 ug]{ p2]Zon] u08sL k|b]z k|lzIf0f k|lti7fg P]g, @)&%
hf/L ePsf] 5 . k|lti7fgsf] sfo{sf/L lgb]{zs lgo'lQm ug]{
k|lqmof k|f/De ul/Psf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{24
u08sL ljZjljBfno :yfkgf!)&= hLjgf]kof]uL d"No dfGotfdf cfwfl/t /fli6«o tyf cGt/f{li6«o
:t/df k|lt:kwf{ ug{ ;Ifd hgzlQm tof/ ug]{ p2]Zon]
ljZjljBfno :yfkgf ug{ u08sL ljZjljBfno P]g, @)&^
hf/L eO{ s'nklt lgo'lQm ul/Psf] 5 . ljZjljBfnosf] ;jf]{Rr
lgsfosf] ?kdf /x]sf] Goflos kl/ifb\ u7g ug]{ k|lqmof cufl8
a9fOPsf] 5 . ljZjljBfno :yfkgfsf] nflu k|:tfljt hUuf
g]kfn ;/sf/af6 k|fKt x'g] r/0fdf 5 .
k|b]z nf]s ;]jf cfof]u!)*= k|b]z lghfdtL ;]jf tyf :yfgLo ;/sf/L ;]jf nufot cGo
;/sf/L ;]jfsf] kbdf pko'Qm pDd]bjf/sf] 5gf}6df :jR5tf,
lgikIftf / of]Uotf k|0ffnLnfO{ ;'lglZrt u/L ;fj{hlgs
k|zf;gnfO{ ;Ifd, ;'b[9 / ;]jfd'vL agfpg] p2]Zon] k|b]z nf]s
;]jf cfof]u :yfkgf ug{ k|b]z nf]s ;]jf cfof]u P]g, 2076 hf/L
eO{ lgodfjnL d:of}bfsf] qmddf /x]sf] 5 .
u08sL k|fljlws k|lti7fg!)(= u08sL k|b]zdf k|fljlws lzIff tyf Jofj;flos tflndsf] :t/
lgwf{/0f, k|df0fLs/0f tyf ahf/ dfu cg'?ksf] dfgj ;+zfwg
ljsf; ug]{ p2]Zon] u08sL k|fljlws lzIff tyf Jofj;flos
tflnd k|lti7fgsf] ljw]os k|b]z ;efdf k]z ul/Psf] 5 .
k|lti7fgsf] nflu :ofª\hfsf] km]lbvf]nf ufpFkflnsfdf !$& /f]kgL
hUuf g]kfn ;/sf/af6 k|fKt eO{ ;s]sf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 25
u08sL k|b]z lj1fg tyf k|ljlw k|lti7fg!!)= lj1fg tyf k|ljlwsf] If]qdf cg';GwgfTds sfo{ u/L j}1flgs
tyf k|fljlwssf] 1fg / ;Lksf] pRrtd pkof]u ug{ u08sL
k|b]z lj1fg tyf k|ljlw k|lti7fgsf] :yfkgf / ;~rfng ug{
ag]sf] ljw]os k|b]z ;efdf k]z ul/Psf] 5 . ljw]os k|df0fLs/0f
ePkl5 o;} cfly{s jif{leq pQm k|lti7fg u7g ul/g]5 .
;'zf;g!!!= zf;sLo k|0ffnLnfO{ kf/bzL{, hjfkmb]xL, e|i6frf/d'Qm,
;xeflutfd"ns tyf gful/sd}qL agfpg / ljlwsf] zf;g
sfod u/L ;'zf;g kfpg] gful/ssf] clwsf/nfO{ Jojxf/df
ptfg{ k|b]z ;'zf;g P]g, @)&^ hf/L ul/Psf] 5 .
!!@= k|b]zl:yt ;fj{hlgs lgsfon] k|bfg ug]{ ;]jf k|jfx tyf
sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbgsf] cg'udg / d"NofÍg ug{ æJoj:yfkg
k/LIf0f lgb]{lzsf, @)&%Æ, ægd"gf sfof{no dfkb08, 2076Æ /
æcg'udg tyf d"NofÍg sfo{ljlw, @)&^Æ hf/L ul/Psf] 5 .
!!#= k|b]z ;/sf/sf ;a} dGqfnosf] jflif{s sfo{qmd sfof{Gjog
sfo{ of]hgfsf] k|ult cg'udg ug{ ljB'tLo cg'udg k|0ffnL ;~rfngdf NofOPsf] 5 .
!!$= k|b]z ;/sf/af6 ;~rflnt ljsf; cfof]hgf tyf sfo{qmdsf]
gfd, 7]ufgf / /sd ;lxtsf] ljj/0f k|b]zl:yt ljleGg @* j6f
Pkm=Pd= /]l8of]af6 k|;f/0f ul/Psf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{26
x]nf] d'VodGqL sIf!!%= hgtfsf u'gf;f tyf ;'emfj k|ToIf ?kdf ;'gL ;Daf]wg ug]{
p2]Zon] ;~rflnt x]nf] d'VodGqL sIfdf k|fKt ^%) u'gf;fdWo]
%*# -()Ü_ u'gf;f km5\of}{6 eO{ ^& -!)Ü_ u'gf;f km5\of}{6sf]
qmddf /x]sf 5g\ .
hgtf;Fu d'VodGqL sfo{qmd!!^= k|b]z ;/sf/sf] ;f]r, nIo, p2]Zo, gLlt, sfo{qmd tyf
pknlAwsf af/]df hgtfnfO{ k|ToIf ?kdf hfgsf/L u/fpg] tyf
hgtfaf6 k[i7kf]if0f lng] p2]Zon] hgtf;Fu d'VodGqL sfo{qmd kflIfs ?kdf ;~rfng ul/Psf] 5 .
ljz]if sIf -PS;g ?d_!!&= k|b]z ;/sf/sf ljsf; cfof]hgf tyf sfo{qmd sfof{Gjogdf
cfO{ kg{ ;Sg] ;d:ofsf] ;dod} ;Daf]wg u/L lgdf{0f sfo{nfO{
l56f], 5l/tf] / u'0f:t/Lo agfpg] p2]Zon] >Jo–b[Zo ;+jfb
-lel8of]_ ;lxtsf] ljB't\Lo k|0ffnLsf] dfWodaf6 cg'udg ug{
d'VodGqLsf] k|ToIf lgb]{zgdf /xg] u/L ljz]if sIf ;~rfngdf
NofOPsf] 5 .
!!*= k|fb]lzs tyf :yfgLo zf;g ;xof]u sfo{qmd -PLGSP_ cGtu{t
rfn' cfly{s jif{sf] nflu sfo{qmd th{'df eO{ sfof{Gjogsf]
r/0fdf /x]sf 5g\ .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 27
;fdflhs ljsf;dlxnf, afnjflnsf, Ho]i7 gful/s, ckf·tf ePsf JolQm tyf ;dfh sNof0f!!(= ljkGg / nlIft ;d"xsf Ho]i7 gful/ssf] :jf:Yo ;'wf/sf nflu
!) lhNnfdf lzlj/ ;~rfng ul/Psf] 5 . !) j6f Ho]i7
gful/s cf>dsf] k"jf{wf/ lgdf{0f tyf Ifdtf lj:tf/ ul/Psf]
5 . !^ :yfgLo txdf Ho]i7 gful/s lbjf ;]jf s]G› :yfkgf
tyf ;~rfng ul/Psf] 5 . dfgj ;]jf cf>d tyf 4 j6f Ho]i7
gful/s cf>dsf] k"jf{wf/ lgdf{0f tyf ;~rfngdf ;xof]u
ul/Psf] 5 .
!@)= n}lËs lx+;f tyf dfgj a]rlavgaf6 kLl8t tyf k|efljt
JolQmsf nflu k|b]z:t/Lo bL3{sfnLg k'g:yf{kgf s]Gb| ;~rfngdf
NofOPsf] 5 . k|b]zsf ;a} :yfgLo txdf ;fdflhs s'/Llt,
n}lËs lx+;f, hftLo 5'jf5't, dfgj a]rljvg tyf cf];f/kf];f/
nufotsf ;fdflhs ljs[lt tyf ck/fw Go"gLs/0f ;DaGwL
;r]tgfd"ns sfo{qmd ;~rfng ul/Psf] 5 . n}lËs tyf of}lgs
cNk;+Vos;Fu cGt/lqmof sfo{qmd ;~rfng ul/Psf] 5 .
!@!= @) hgf b[li6ljxLg JolQmsf nflu # dlxg] sDKo'6/ tflnd / @) hgf alx/f JolQmsf nflu 58 lbg] ;f+s]lts efiffsf] tflnd ;~rfng ul/Psf] 5 . ;fy}, ckfËtf ePsf JolQmsf nflu
;zQmLs/0f sfo{qmd ;~rfng tyf ;xfotf ;fdu|L ljt/0f
ul/Psf] 5 . ;fdflhs ljsf; dGqfnodf ckfËtf ;xfotf sIf
:yfkgf ul/Psf] 5 . b[li6ljxLgsf nflu cl8of] nfOa|]/L :yfkgf ug]{ sfo{ eO/x]sf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{28
!@@= afn clwsf/sf] ;+/If0f tyf k|j4{g ug{ k|b]z afn kl/ifb\\ u7g u/L ;~rfngdf NofOPsf] 5 . hf]lvddf k/]sf afnaflnsfnfO{ tTsfn p4f/ ug{ k|b]z:t/Lo ;ldlt u7g ul/Psf] 5 .
!@#= ljleGg lhNnfsf !)@ j6f afn ljsf; s]G›sf] ;'b[9Ls/0fsf nflu ;xof]u ul/Psf] 5 .
!@$= ;8s afnaflnsfsf] nflu sf:sLsf] cGgk"0f{ ufpFkflnsfdf /x]sf] k'g:yf{kgf s]Gb|sf] ef}lts k"jf{wf/ ;'b[9 u/L ;~rfngsf] clGtd tof/Ldf /x]sf] 5 .
:jf:Yo ;]jf!@%= k|b]zleqsf ;a} lhNnfsf !&% ljBfnodf ljBfno :jf:Yo lzIff
sfo{qmd ;~rfng ul/Psf] 5 . gjnk'/ lhNnfsf tLg :yfgLo txdf /Qm gd"gf k/LIf0f u/L l;sn;]n /f]u lgoGq0fsf nflu cled'vLs/0f sfo{qmd ;~rfng ul/Psf] 5 .
!@^= DofUbL, afun'ª, kj{t, :ofª\hf / tgx'F lhNnf c:ktfn tyf sf:sLsf] dft[ lzz' ldt]/L c:ktfn nufotsf :jf:Yo ;+:yfsf nflu PS;/], cf]= l6= nfO6, 8]lne/L ;]6 h:tf pks/0f vl/b ul/Psf] 5 . k|fs[lts lrlsT;fnodf cfjZos :jf:Yo pks/0fsf] Joj:yf ul/Psf] 5 .
!@&= k|b]z :jf:Yo cfk"lt{ s]G› :yfkgf u/L ;a} :jf:Yo ;+:yfsf nflu cfjZos cf}ifwL vl/b tyf ljt/0fsf] k|aGw ldnfOPsf] 5 . k|b]z:t/Lo :jf:Yo cfktsfnLg sfo{ ;~rfng s]G› ;~rfng ul/Psf] 5 . b'O{ cfo"a]{b cf}ifwfno tyf gf} lhNnfsf cfo'j]{b :jf:Yo s]G›df Iff/;'q, cSo"kGr/, k~rsd{, lkmlhof]y]/fkL,
Nofj tyf PS;/] ;]jf yk u/L :t/f]Gglt ul/Psf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 29
!@*= 8]+uL tyf OGˆn'PGhf /f]syfdsf nflu ljz]if cleofg ;~rfng ul/Psf] 5 . sf]/f]gf efO/;sf] klxrfg, /f]syfd tyf lgoGq0fsf] nflu k|b]z:t/Lo ;ldlt u7g u/L pRr ;ts{tf ckgfOPsf] 5 .
!@(= u08sL k|b]znfO{ k"0f{ vf]k ;'lglZrt k|b]z 3f]if0ff ul/Psf] 5 . ue{jtL dlxnf, lzz' tyf afnaflnsfnfO{ k"0f{ vf]ksf] k|Tofe"lt ug{ k|b]z vf]k sf]ifsf] :yfkgf u/L b'O{ s/f]8 krf; nfv ?k}ofF hDdf ul/Psf] 5 .
!#)= u08sL k|b]zsf b'u{d :yfgsf hf]lvd cj:yfsf !# ue{jtL÷;'Ts]/L dlxnfnfO{ ;'ljwf ;DkGg c:ktfndf …Pc/ lnlˆ6ªÚ u/L cfktsfnLg ;]jf k|bfg ul/Psf] 5 . of] sfo{qmdnfO{ lg/Gt/tf lbOPsf] 5 .
!#!= k|b]zsf] /fhwfgL kf]v/fdf k|b]z:t/Lo :jf:Yo k|of]uzfnf :yfkgf ul/Psf] 5 .
!#@= g]kfn ;/sf/af6 k|b]z ;/sf/nfO{ x:tfGt/0f eO{ cfPsf] If]qLo Ifo/f]u s]G› kf]v/fsf] ;'b[9Ls/0f of]hgf agfOPsf] 5 .
!##= DofUbL, kj{t, uf]/vf / :ofª\hf lhNnf c:ktfndf d[uf}{nf 8fOnfol;; ;]jf ;'? ug{ cfjZos tof/L eO{ /x]sf] 5 .
lzIff ;]jf!#$= k|b]zleqsf ;a} lhNnfsf (% cfwf/e"t ljBfno / !*! dfWolds
ljBfnodf sDKo'6/ Nofj tyf !$! dfWolds ljBfnodf lj1fg k|of]uzfnf :yfkgf u/L ;~rfngdf NofOPsf] 5 . $! k|fljlws ljBfnodf sDKo'6/ Nofj, z}lIfs ;fdu|L tyf z}lIfs pks/0f Joj:yfkg ul/Psf] 5 . !) lhNnfsf @& ;fd'bflos SofDk;sf] :t/f]Gglt ul/Psf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{30
!#%= Ps lgjf{rg If]q Ps k|fljlws ljBfno ;DefJotf cWoog ul/Psf] 5 . !) lhNnfsf @$ :yfgLo txdf ;fj{hlgs k':tsfnosf] k"jf{wf/ lgdf{0f ul/Psf] 5 .
!#^= z}lIfs ;'wf/sf nflu :yfgLo txsf kbflwsf/L, lzIfs, ljBfyL{, cleefjs nufotsf ;/f]sf/jfnf;Fu DofUbL, afun'ª, ndh'ª, tgx'F / gjnk'/ lhNnfdf cGt/lqmof sfo{qmd ;~rfng ul/Psf] 5 . ljBfyL{nfO{ 5fqj[lQ ;lxtsf] cfjf;Lo lzIff k|bfg ug{ gd"gf cfjf;Lo ljBfno ejg lgdf{0fsf nflu :yfgLo tx;Fu ;xsfo{ ul/Psf] 5 . dgfª, d':tfª, DofUbL / uf]/vf lhNnfsf ^ gd"gf cfjf;Lo ljBfno lgdf{0fsf nflu lj:t[t kl/of]hgf k|ltj]bg tof/ u/L lgdf{0f sfo{ k|f/De ePsf] 5 .
!#&= u08sL k|b]z ;/sf/, g]kfn / ldq/fi6« hgjfbL u0ftGq rLgsf] xfOgfg k|fGt ;/sf/aLr ePsf] ;xdlt cg';f/ rLgsf] xfOgfg k|fGtdf 4 hgf ljBfyL{nfO{ 5fqj[lQdf k|fljlws ljifodf cWoog ug{ k7fOPsf] 5 .
!#*= klZrdf~rn OlGhlgol/ª sn]h, kf]v/fnfO{ 6g]n OlGhlgol/Ëdf :gftsf]Q/ txsf] kf7\oqmd agfpg ;xof]u ul/Psf] 5 . o;
ljifodf egf{ k|lqmof k|f/De ePsf] 5 .
efiff, ;+:s[lt tyf k'/ftŒj !#(= u08sL k|b]zsf efiff, ;flxTo, ;+:s[lt, nlntsnf, gf6\osnf,
;ËLtsf] cWoog cg';Gwfg u/L ;+/If0f tyf ;Dj4{g ug{sf
nflu u08sL k|1f k|lti7fg :yfkgf tyf ;~rfng ug]{ ;DaGwdf
Joj:yf ug{ ag]sf] ljw]os k|b]z ;efdf k]z ul/Psf] 5 .
!$)= o; k|b]zleqsf :yfgLo hfltx¿sf] afx'Notf ePsf :yfgsf]
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 31
cWoog k|ltj]bg, @)&^ tof/ ul/Psf] 5 . k|b]zdf k|of]udf /x]sf
efiffsf] ;+/If0f / ;Dj4{g ug{ …k|b]zleq af]lng] efiffx¿sf] k|f]kmfOn, @)&^Ú tof/ ul/Psf] 5 . :yfgLo efiff cWofkg x'g] ;ft j6f
ljBfnosf] :t/f]Ggltsf nflu ah]6 pknJw u/fOPsf] 5 .
!$!= gjnk'/sf] sfjf;f]tLdf /x]sf] yf? ;ª\u|xfnosf] :t/f]Gglt
ul/Psf] 5 . uf]/vfsf] lnulnusf]6df ;f+:s[lts ;ª\u|xfno
:yfkgf ug{ u'?of]hgf tof/ ul/Psf] 5 .
o'jf tyf v]ns'b ljsf;!$@= lqms]6 / Kof/fUnfOl8Ësf cGt/f{li6«o k|ltof]lutfdf kbs
k|fKt u/L /fi6«sf] uf}/j a9fpg ;kmn k|b]zsf v]nf8L tyf
k|lzIfsnfO{ gub k'/:sf/ / k|z+;f–kqaf6 ;Ddfg ul/Psf] 5 .
!$#= d':tfªsf] 3/kemf]Ë / Nxf]3]s/ bfdf]b/s'08, DofUbLsf] dËnf
/ dflnsf, afun'ªsf] sf7]vf]nf, kj{tsf] dxflznf, :ofª\hfsf]
km]bLvf]nf / lj?jf, sf:sLsf] ?kf / dfbL, tgx'Fsf] b]j3f6,
ndh'ªsf] SJxf]nf;f]+yf/ / uf]/vfsf] wfr]{ u/L !# ufpFkflnsfdf
v]n d}bfgsf] k"jf{wf/ lgdf{0f ul/Psf] 5 . :ofª\hfsf] k'tnLahf/,
kj{tsf] s':df / tgx'Fsf] Jof; gu/kflnsfdf Ps÷Ps tyf
sf:sLsf] kf]v/f dxfgu/kflnsf / ndh'ªsf] dWog]kfn
gu/kflnsfdf b'O{÷b'O{ :yfgdf u/L & :yfgdf gu/:t/Lo
/+uzfnfsf] k"jf{wf/ lgdf{0fdf ;xof]u ul/Psf] 5 .
>d tyf /f]huf/ k|j4{g!$$= #*)^ hgfnfO{ 5f]6f] cjlwsf] /f]huf/d"ns tflnd lbOPsf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{32
j}b]lzs /f]huf/af6 kms]{sf ^%) o'jfnfO{ Joj;flos tflnd
;~rfng ul/Psf] 5 .
!$%= oftfoftsf] If]qdf sfd ug]{ ^ lhNnfsf *%) dhb'/nfO{
;r]tgf ;DaGwL cled'vLs/0f sfo{qmd ;~rfng ul/Psf] 5 .
jg tyf jftfj/0f ;+/If0f!$^= jg k}bfjf/ ;+sngaf6 @,$&! hgf / jghGo pBdaf6 %,!(%
hgfsf] /f]huf/L l;h{gf ul/Psf] 5 . k|b]zsf] s'n ufx{:Yo
pTkfbgdf jg If]qsf] k|ToIf of]ubfg ut cfly{s jif{df !=(% k|ltzt -% ca{ #! s/f]8 ?k}ofF_ /x]sf] 5 .
!$&= ;Ddflgt ;jf]{Rr cbfntsf] km]jftfn ;+/If0f ;DaGwL km};nf
sfof{Gjog ug{ pBf]u, ko{6g, jg tyf jftfj/0f dGqLsf]
cWoIftfdf pRr:t/Lo ;ldlt u7g eO{ sfo{ hf/L /x]sf] 5 .
!$*= tgx'F, :ofª\hf, DofUbL, sf:sL, kj{t, ndh'ª, gjnk'/, uf]/vf /
afun'ªdf pRr k|ljlwo'Qm g;{/L :yfkgf eO{ ljleGg k|hfltsf
ax'jifL{o la?jfsf] pTkfbg ;'? ul/Psf] 5 . ut cfly{s jif{df
sfi7hGo $,^!,)((, 8fn]3fF; #,%#,%)), hl8a'6L $,#(,&)*
/ ;f}Gbo{ j4{s ^(,$$( u/L s'n !#,@#,&%^ la?jf pTkfbg
eO{ ;fj{hlgs / lghL If]qdf j[Iff/f]k0fsf nflu ljt/0f ul/Psf]
5 . rfn' cfly{s jif{df !# g;{/L lgdf{0f tyf dd{t u/L
!^,%),))) la?jf pTkfbg sfo{ hf/L /x]sf] 5 . k|b]zsf ;a}
lhNnfdf #& pRr:t/sf gu/ pBfg / ^! ;fd'bflos jgdf
kof{ko{6g sfo{qmd ;~rfng eO{ /x]sf 5g\ .
!$(= k|b]ze/L #(@( ;fd'bflos jg pkef]Qmf ;d"xaf6 jg If]qsf]
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 33
Joj:yfkg ug]{ sfo{ eO/x]sf] 5 . k|b]zleqsf] #*& x]S6/
jgdf jg 89]nf] nfu]sf]df ;dod} lgoGq0f ul/Psf] 5 .
!%)= lghL / ;/sf/L -;fd'bflos, ;fem]bf/L / ;/sf/åf/f Jojl:yt_
jgaf6 !!,*!,%(% So'las lkm6 sf7, &(,)() lsnf]u|fd
h8La'6L / !,#@) r§f bfp/f pTkfbg ePsf] 5 .
!%!= sf:sLdf ?vpGo" / nK;Lsf #, afun'ªdf vf]6];Nnf /
uf]a|];Nnfsf @, DofUbLdf n]srfFksf] !, tgx'Fdf l;lKnsfgsf]
!, uf]/vfdf >Lv08sf] !, dgfªdf nf}F7;Nnfsf] ! / :ofª\hfdf
vo/sf] ! u/L !) jg aLp au}Frfsf] :yfkgf ePsf] 5 .
!%@= kf]v/f dxfgu/kflnsfsf] kre}ofdf k|b]z:t/Lo k|f0fL pBfgsf]
lj:t[t kl/of]hgf k|ltj]bg tof/ eO{ jGohGt' p4f/ s]G›sf]
;+/rgf lgdf{0fsf] sfd ;'? ePsf] 5 .
!%#= dfgj–jGohGt' åGå Go"gLs/0fsf nflu gjnk'/ lhNnfsf
ljleGg 9 ;fd'bflos jgdf s'n $,#!# ld6/ 9nfg ;lxtsf]
d]; jfo/ km]lG;ª lgdf{0f ul/Psf] 5 . tgx'Fsf] ljleGg If]qdf
lrt'jf cfqmd0f lgoGq0f ug{ cfjZos ah]6sf] Joj:yf
ldnfOPsf] 5 .
!%$= jGohGt'af6 kLl8tnfO{ /fxt:j?k 9f]/kf6g lzsf/ cf/Ifaf6
?= !&,@*,))).–, dgf:n' ;+/If0f If]qaf6 ?= (,@#,!)).–,
lrtjg /fli6«o lgs'~haf6 ?= #),))).–, cGgk"0f{ ;+/If0f If]q
cfof]hgfaf6 ?= ^,&(,#%).– / cGgk"0f{ ;+/If0f If]qsf] ;/sf/L
;+oGqaf6 ?= #*,^!,^(#.– u/L hDdf ?= &@,)@,!$#.– ljt/0f
ul/Psf] 5 .
!%%= 3fOt] / ;d:ofu|:t lrt'jf, d[u, nf6f]sf];]/f], uf]dg ;k{
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{34
nufotsf 64 jGohGt'sf] p4f/ ul/Psf] 5 . wjnflu/L, 8x/],
l;?jf/L / b'wkf]v/L If]qdf ;DefJo ;+/If0f If]q ;DaGwL cWoog
ul/Psf] 5 . jg If]qsf] j}1flgs cWoog tyf k|fb]lzs:t/sf]
jg ;j]{If0f sfo{qmd ;DkGg ePsf] 5 .
!%^= k|b]zleqsf ljleGg :yfgdf @) hnfwf/ ;+/If0f kf]v/L
lgdf{0f, !) :yfgdf gbL psf; u/L hUuf k'g:yf{kgf tyf
;+/If0f ul/Psf] / km]jftfnsf] hnfwf/ If]q ;+/If0f ug{ kf]v/f
dxfgu/kflnsf;Fusf] ;xsfo{df l;N6];g 8\ofd lgdf{0fsf]
sfo{ k|f/De ul/Psf] 5 .
!%&= hnjfo' kl/jt{g;Fu cg's"ng x'g k|b]z:t/Lo hnjfo' kl/jt{g
cg's"ng sfo{of]hgf tof/ ul/Psf] 5 .
!%*= hnjfo' kl/jt{gaf6 lrt'jf, lxFplrt'jf / s:t'/L d[u u/L #
k|sf/sf jGohGt' / lrnfpg], ;fn / plQ; u/L # k|sf/sf
sfi7 k|hflt tyf jg n;'g, lr/fOtf] / nf]Qmf u/L # k|sf/sf
u}/sfi7 jg k}bfjf/df k/]sf] k|efj ;DaGwdf cWoog tyf
cg';Gwfg ul/Psf] 5 .
zflGt ;'/Iff!%(= k|b]z k|x/L tflnd s]G› :yfkgf ug{ kf]v/f dxfgu/kflnsfsf]
j8f g+= !% l:yt km"naf/Ldf &^* /f]kgL hUuf k|fKt ePsf]
5 . tLg s/f]8 ?k}ofFsf] nfutdf tflnd s]G›sf] c:yfoL
sfof{no ejg, k|lzIf0f Aof/]s, d]z nufot bzj6f lk|ˆofa
ejg lgdf{0fsf] sfd ;'? ul/Psf] 5 .
!^)= ndh'ªsf] ef]6]cf]8f/, tgx'Fsf] alGbk'/ / gjnk'/sf] lqj]0fLdf
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 35
O{nfsf k|x/L sfof{no, d':tfªsf] nf]dfGyfª / uf]/vfsf] nfs]{df
l;df k|x/L rf}sL / kj{tsf] ljxfbL, :ofª\hfsf] lj?jf /
sflnu08sLdf k|x/L rf}sL lgdf{0fsf] sfo{ eO{ /x]sf] 5 .
!^!= k|b]z k|x/Lsf] :yfkgf / ;~rfng ug{ k|b]z k|x/L ;DaGwL
/0fgLlt, k|b]z k|x/L P]g tyf lgodfjnL th{'dfsf] sfo{ cufl8
a9fOPsf] 5 .
!^@= k|b]zdf zflGt ;'/Iff k|efjsf/L agfpg k|b]zsf ljleGg
k|x/L sfof{no÷rf}sLsf nflu #% yfg df]6/;fOsn pknAw
u/fOPsf] / rf/ yfg uf8L tyf yk df]6/;fOsn vl/b ug]{
sfo{ eO{ /x]sf] 5 .
!^#= ;8s b'3{6gf Go"gLs/0fsf nflu dfbs kbfy{ ;]jg u/L ;jf/L
rnfpg] sfo{nfO{ lg?T;fxg ug{ u08sL k|b]z 6«flkms k|x/L
sfof{nonfO{ ;jf/L rfnsn] dfbs kbfy{ ;]jg u/] gu/]sf]
hfFr ug]{ a|]ynfOh/ pknAw u/fOPsf] 5 .
!^$= ljleGg ljBfnosf &%& ljBfyL{sf nflu nfu" cf}ifw b'Jo{;g
lj?4 ;r]tgf clej[l4 sfo{qmd tyf ^)) ljBfyL{sf nflu
6«flkms ;r]tgf sfo{qmd ;DkGg ul/Psf] 5 .
!^%= zflGt ;'/IffnfO{ e/kbf]{ / dha't agfpg k|b]z ;'/Iff ;dGjo
;ldlt tyf k|b]z sdf08 kf]i6dfkm{t ;'/Iff lgsfosf aLr
;dGjo sfod ul/Psf] 5 .
!^^= zflGt ;'/Iff / ;8s ;'/IffnfO{ dhj't agfpg k|b]zsf k|d'v
gfsfdf ;jf/L ;fwg :Sofg/ h8fg ;DaGwL ;DefJotf cWoog
ul/Psf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{36
ljkb\ Joj:yfkg!^&= d'VodGqLsf] ;+of]hsTjdf k|b]z ljkb\ Joj:yfkg ;ldlt /
cfGtl/s dfldnf tyf sfg"g dGqLsf] ;+of]hsTjdf k|b]z ljkb\ Joj:yfkg sfo{sf/L ;ldlt u7g ul/Psf] 5 . u08sL k|b]zsf]
ljkb\ hf]lvd If]q klxrfg / j}1flgs gSzf+sg ul/Psf] 5 .
!^*= ljleGg lhNnfsf ljkb\ ;DjGwL 36gfdf lgwg ePsf / 3fO{t]
kl/jf/sf nflu ljkb\ Joj:yfkg sf]ifaf6 *% kLl8t kl/jf/nfO{
$* nfv &) xhf/ ?k}ofF /fxt ljt/0f ul/Psf] 5 . ;f] sf]ifdf
xfn @ s/f]8 %! nfv ?k}ofF df}Hbft /x]sf] 5 .
!^(= ljkb\ Joj:yfkg ;fdu|L e08f/0f s]G›df ljkb\ tyf /fxt
p4f/ ;fdu|L vl/b u/L e08f/0f ul/Psf] 5 . cUgL lgoGq0f
;fdu|L, 8'afg p4f/ pks/0f / cGo p4f/ ;fdu|L vl/b u/L
k|x/LnfO{ x:tfGt/0f ul/Psf] 5 . dfu tyf cfjZostfsf
cfwf/df ljleGg lhNnfdf ljkb\ tyf /fxt p4f/ ;fdu|L
pknAw u/fOPsf] 5 .
!&)= ljkb\ Joj:yfkg ;Ktfxsf] cj;/df g]kfn k|x/L, g]kfnL ;]gf,
;z:q k|x/L, g]kfn /]8qm; tyf kf]v/f :jf:Yo lj1fg k|lti7fg
nufotsf] ;xeflutfdf vf]+raf6 p4f/, clUg lgoGq0f, 8'Ëf
b'3{6gf / ;8s b'3{6gf p4f/ h:tf gd"gf cEof; u/L ;r]tgf
clej[l4 sfo{qmd ul/Psf] 5 .
!&!= ljkb\ p4f/sdL{sf] Ifdtf ljsf; u/L ljkb\ p4f/nfO{ k|efjsf/L
agfpg ljleGg :yfgLo txsf :yfgLo ljkb\ Joj:yfkg ;ldlt
/ ;'/Iff lgsfosf !!$ hgfnfO{ ljkb\ p4f/ tflnd k|bfg
ul/Psf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 37
!&@= k|fs[lts ljkb\df k/]sf ko{6ssf] p4f/ ug{ df5fk"R5«] cfwf/
lzlj/df cfktsfnLg p4f/ s]Gb| :yfkgf ul/Psf] 5 .
;"rgf k|ljlw ljsf;!&#= ;"rgf k|ljlw kfs{ :yfkgf ug{ kf]v/f dxfgu/kflnsf j8f
g+ !* hfd'gaf]6sf] hUuf pkof]u ug{ :jLs[ltsf nflu g]kfn
;/sf/df cg'/f]w ul/Psf] 5 .
!&$= cfd ;~rf/ dfWodnfO{ :jtGq / dof{lbt agfO{ gful/ssf]
ljrf/ / cleJolQmsf] :jtGqtfnfO{ ;'lglZrt ug{ cfd ;~rf/
;DaGwL ljw]ossf] d:of}bf th{'df ul/Psf] 5 .
!&%= ;fOa/ ck/fw lgoGq0fdf ;+nUg k|x/L sd{rf/LnfO{ ;fOa/ ck/fw Go"gLs/0f ljifos tflnd k|bfg ul/Psf] 5 .
!&^= /]l8of] g]kfn, k|fb]lzs k|;f/0f cGtu{t k|To]s zlgaf/
;fFem 5M25 ah] u08sL ;/f]sf/ sfo{qmd k|;f/0f u/L k|b]z
;/sf/af6 ;DkGg ePsf sfdsf] af/]df cfd gful/snfO{
hfgsf/L u/fOPsf] 5 .
;dk'/s tyf ljz]if cg'bfg!&&= g]kfn ;/sf/n] cfly{s jif{ @)&^÷&& sf nflu ;dk'/s tyf
ljz]if cg'bfgdf k|b]znfO{ 5'6\ofPsf] !) ca{ /sddWo] u08sL
k|b]zn] s"n /sdsf] @) k|ltztn] x'g cfpg] ! ca{ (& s/f]8
!^ nfv ?k}ofF b]xfosf ljifodf cg'bfg k|fKt u/]sf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{38
;dk'/s cg'bfgtkm{MØ k|b]zsf !^ j6f ;8s cfof]hgfsf nflu ! ca{ !! s/f]8 !^ nfv
?k}ofF
ljz]if cg'bfgtkm{MØPs 3/–Ps wf/f sfo{qmddf nflu #) s/f]8 ?k}ofF,
Øcfwf/e"t vfg]kfgL kx'Fr sfo{qmdsf nflu @) s/f]8 ?k}ofF,
Ø:jf:Yo If]qsf] ;'b[9Ls/0fsf] nflu ## s/f]8 ?k}ofF,
Ø;fIf/ u08sL k|b]z sfo{qmddf nflu # s/f]8 ?k}ofF .
!&*= k|b]z ;/sf/n] :yfgLo txsf nflu ljQLo ;dfgLs/0f
cg'bfgtkm{ 2 ca{ % s/f]8 ?k}ofF, ;dk"/s cg'bfgtkm{ (!
s/f]8 $* nfv ?k}ofF, ljz]if cg'bfgtkm{ 23 s/f]8 %) nfv
?k}ofF / ;zt{ cg'bfgtkm{ $% s/f]8 *) nfv ?k}ofF u/L 3 ca{
65 s/f]8 78 nfv ?k}ofF ljlgof]hg u/]sf] 5 .
!&(= ut cfly{s jif{df ! cj{ &! s/f]8 ?k}ofF /fh:j ;+sng
ePsf]df rfn' cfly{s jif{sf] 5 dlxgfleq ($ s/f]8 ?k}ofF
/fh:j ;+sng ePsf] 5 .
!*)= k|b]z ah]6 / n]vf k|0ffnLnfO{ kf/bzL{, j}1flgs / ljZj;gLo
agfpg sDKo'6/ k|ljlwdf cfwfl/t k|b]z dGqfnout ah]6 ;"rgf k|0ffnL -Province Line Ministry Budget Information
System-PLMBIS_ ;ˆ6j]o/sf] k|of]u ul/Psf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 39
cGt/f{li6«o ;DaGw / cWoog÷cjnf]sg e|d0f!*!= ldq/fi6« hgjfbL u0ftGq rLgsf] xfOgfg k|fGt / u08sL
k|b]zaLr elugL ;DaGw :yfkgf eO{ låkIfLo lxt k|j4{gsf
nflu pRr:t/Lo e|d0f cfbfgk|bfg eO/x]sf] 5 .
!*@= ldq/fi6« hgjfbL u0ftGq rLgsf] o"gfg k|fGtsf ueg{/ ;lxtsf]
k|ltlglwd08nn] d'VodGqL;Fu e]63f6 u/L u08sL k|b]zsf]
k"jf{wf/ ljsf;df nufgL tyf ko{6g k|j4{g ug]{ nufotsf
låkIfLo lxtsf ;DaGwdf 5nkmn ePsf] 5 .
!*#= ldq/fi6« hgjfbL u0ftGq rLgsf] ltAat :jzfl;t If]qsf
cWoIfsf] g]t[Tjsf] k|ltlglwd08n / u08sL k|b]z ;/sf/sf]
d'VodGqLsf] g]t[Tjsf] k|ltlglwd08n aLr elugL ;DaGw
sfod ug]{ / k"jf{wf/ ljsf;df nufgL tyf ko{6g k|j4{g ug]{
ljifodf 5nkmn ePsf] 5 .
!*$= d'VodGqLaf6 ldq/fi6« a]nfotsf] e|d0fsf] qmddf ljleGg k]zf
Joj;fo u/L a;]sf g]kfnL / ljleGg ;fdflhs ;+3 ;+:yfaLr
u08sL k|b]zdf nufgL k|j4{g ug{ 5nkmn ePsf] 5 .
!*%= ;+o'Qm /fHo cd]l/sfsf] Gofo dGqfno -DoJ_ sf] d}qLk"0f{
lgdGq0ffdf d'VodGqLsf] g]t[Tjdf pRr:t/Lo 6f]nLaf6
cd]l/sfsf] ;+3, /fHo, sfpG6L / gu/ k|x/Lsf] ;+u7g
;+/rgf, ltgLx¿sf] sfo{k|0ffnL / sfo{If]q tyf ltgLx¿aLrsf]
pmWj{ufdL -Vertical_ ;xof]u, ;xsfo{ / ;dGjosf ;DaGwdf
cWoog ul/Psf] 5 . To;}u/L ;+3, /fHo, sfpG6L / gu/ k|x/L
tyf ;DalGwt txsf ;/sf/ / /fHo tx tyf l;6L txsf]
dxfGofoflwjQmf aLrsf] ;dtnLo -Horizontal_ ;xof]u,
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{40
;xsfo{ / ;dGjosf ;DaGwdf ;d]t cWoog ul/Psf] 5 .
!*^= cd]l/sf e|d0fsf] cj;/df jflzª6g /fHosf ueg{/ Jay
Inslee / d'VodGqLaLr e]63f6 eO{ cfk;L ;DaGw lj:tf/
/ ;xof]usf af/]df dxTjk"0f{ 5nkmn ePsf] 5 . jflzª6g
/fHosf k|ltlglwaf6 ;d]t u08sL k|b]zsf] e|d0f eO{ ko{6g,
:jR5 pmhf{, s[lif / dT:o kfngsf If]qdf nufgL tyf Jofkf/
k|j4{g ug]{ ljifodf 5nkmn eO{ /x]sf] 5 .
!*&= ldq/fi6« aËnfb]zsf dxfdlxd /fi6«klt nufotsf pRr kb:y
clwsf/Laf6 g]kfnsf] ;'Gb/ ko{6sLo gu/L kf]v/fsf] e|d0f
;DkGg eO{ o; k|b]zsf] ko{6g k|j4{gdf 6]jf k'u]sf] 5 .
!**= ef/t, rLg, hfkfg, ;+o'Qm /fHo cd]l/sf, sf]l/of, ;+o'Qm
clw/fHo, o'/f]lkog o'lgog, :jLh/Nof08, c:6«]lnof, Oh/fon
nufotsf ljleGg ldq/fi6«sf /fhb"t tyf s'6gLlt1n] o;
k|b]zsf] e|d0f u/L låkIfLo lxtsf ljifodf d'VodGqL;Fu
5nkmn ePsf] 5 .
!*(= ;+o'Qm /fi6« ;+3Lo ljsf; sfo{qmd, ljZj a}s, PlzofnL ljsf;
a}s nufotsf ax'kIfLo ljsf; ;fem]bf/ ;+:yfsf k|ltlglw
tyf JICA, KOICA, DFID, SDC, USAID, NORAD nufotsf
låkIfLo ljsf; ;fem]bf/sf k|ltlglwx¿n] o; k|b]zsf] e|d0f
u/L ;xof]u clej[l4 ug]{ ljifodf d'VodGqL;Fu 5nkmn ePsf]
5 .
!()= g]kfn ;/sf/n] cfof]hgf u/]sf] cf7f}+ blIf0f PlzofnL v]ns'b
cGtu{tsf cf7j6f Oe]G6 k|b]zsf] /fhwfgL kf]v/fdf ;DkGg
ul/Psf] 5 .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 41
!(!= k|b]zdf nufgL k|j4{g ug]{ p2]Zon] k|b]z ;/sf/ / u}/cfjf;Lo
g]kfnL ;+3 aLr cGt/lqmof sfo{qmd ;DkGg ul/Psf] 5 .
cfufdL sfo{lbzf!(@= …;d[4 g]kfnM ;'vL g]kfnLÚ sf] /fli6«o cfsf+IffnfO{ ;fsf/ kfg{
k|b]zsf] ;Gt'lnt, ;dGoflos / ;dfj]zL ljsf; u/L …;d[4 k|b]zM ;'vL gful/sÚ lgdf{0f ug]{ .
!(#= cfly{s jif{ 2080÷81 leq ax'cfoflds u/LaL ;"rsfÍ 14=2
k|ltztaf6 7 k|ltztdf emfg]{ .
!($= cfly{s jif{ 2080÷81 leq u08sL k|b]zsf] jflif{s cf};t
cfly{s j[l4b/ 10=2 k|ltzt k'¥ofpg]] .
!(%= cfly{s jif{ 2080÷81 leq ;a} lgjf{rg If]qnfO{ ;8s
;~hfnn] hf]8\g æPs lgjf{rg If]q–Ps ;8sÆ lgdf{0f ug]{ .
!(^= cfly{s jif{ 2080÷81 leq k|b]zleqsf ;a} :yfgLo txsf
k|zf;sLo s]G› hf]8\g] ;8s lgdf{0f ug]{ .
!(&= cfufdL cfly{s jif{leq æu08sL k|b]z–pHofnf] k|b]zÆ agfpg]
nIo k"/f ug]{ .
!(*= cfufdL cfly{s jif{leq ;a} 3/kl/jf/df cfwf/e"t vfg]kfgL ;'ljwf k'¥ofpg]] .
!((= k|b]z ;/sf/af6 3f]lift …Ps 3/–Ps wf/Ú sf] nIo cfly{s jif{
2080÷81 leq k"/f ug]{ .
@))= cfly{s jif{ 2080÷81 leq k|b]zsf] vfBfGg pTkfbg bf]Aa/ agfpg s[lif k|0ffnLnfO{ oflGqsLs/0f, Joj;foLs/0f /
cfw'lgsLs/0f ug]{ .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{42
@)!= k|b]z ;/sf/, kf]v/f dxfgu/kflnsf / Kathmandu Institute
of Child Health sf] ;xsfo{df kf]v/f dxfgu/kflnsfsf]
n]vgfydf o;} jif{ afn c:ktfn :yfkgf u/L ;~rfng ug]{ .
@)@= k|b]zsf lhNnf c:ktfn / cfo"j]{lbs :jf:Yo ;+:yfsf] :t/f]Gglt
/ ;'b[9Ls/0f ug]{ .
@)#= cfly{s jif{ 2080÷81 leq d'6', d[uf}nf, sn]hf], SofG;/ h:tf
hl6n /f]usf] pkrf/ ug{ ljlzi6Ls[t :jf:Yo ;]jf ;~rfng
ug]{ .
@)$= u08sL k|b]znfO{ ko{6g xa / kf]v/fnfO{ g]kfnsf] ko{6sLo /fhwfgLsf] ?kdf ljsf; u/L cfly{s jif{ 2080÷81 ;Dd
k|b]zleq jflif{s @) nfv ko{6s leœofpg] .
@)%= cfly{s jif{ 2080÷81 leq kf]v/fdf cTofw'lgs ;'ljwf ;DkGg
cGt/f{li6«o ;Dd]ng s]Gb| lgdf{0f ug]{ .
@)^= cfly{s jif{ 2080÷81 leq k|b]z:t/Lo @ cf}Bf]lus If]q / ;DefJo b]lvPsf %! :yfgLo txdf cf}Bf]lus u|fd :yfkgf ug]{ .
@)&= cfly{s jif{ @)*)÷*! leq kf]v/fdf jx';f+:s[lts u|fd /
h"nf]lhsn kfs{ :yfkgf ug]{ .
@)*= o;} jif{ u08sL ljZjljBfno, u08sL k|fljlws k|lti7fg, u08sL k|b]z k|lzIf0f k|lti7fg, tfn ;+/If0f tyf ljsf; k|flws/0f, u08sL lj1fg tyf k|ljlw k|lti7fg / u08sL k|1f k|lti7fg :yfkgf ug]{ .
@)(= o;} jif{ kf]v/f dxfgu/kflnsfsf] j8f g+= ## sf] kz'klt3f6df
cGt/f{li6«o:t/sf] lqms]6 /+uzfnfsf] lgdf{0f k|f/De ug]{ .
@!)= g]kfn ;/sf/;Fusf] ;dGjodf km]jftfnsf] ;+/If0f / ;Dj4{g
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 43
ug{ o;} cfly{s jif{ l;df°gsf] sfo{ k|f/De ug]{ .
@!!= cfly{s jif{ 2080÷81 leq ;+3 / kf]v/f dxfgu/kflnsf;Fusf]
;xsfo{df k|b]z:t/Lo a;kfs{ / kf]v/f dxfgu/kflnsf;Fusf]
;xsfo{df gu/ a;kfs{ lgdf{0f ug]{ .
@!@= cfly{s jif{ 2080÷81 leq cTofw'lgs ;'ljwf / ;fwg ;DkGg
k|b]z k|x/L k|lzIf0f k|lti7fg lgdf{0f ug]{ .
@!#= cfly{s jif{ 2080÷81 leq ;fj{hlgs ;]jf k|jfxnfO{ ;/n,
l56f] 5l/tf], kf/bzL{, hjfkmb]xL, kl/0ffdd'vL, u'0f:t/Lo,
gful/sd}qL / k|efjsf/L agfpg ljB't\Lo ;'zf;g k|j4{g u/L
l8lh6n k|b]z agfpg] .
@!$= u08sL k|b]znfO{ …:jR5, ;kmf / x/fe/f k|b]zÚ sf] ?kdf ljsf;
ug]{ .
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{44
cg';"rL–!u08sL k|b]z ;efaf6 hf/L ePsf P]gsf] ljj/0f
s_ P]gx¿sf] ;"rLM!= k|b]z:t/sf s]xL ;fj{hlgs lnvt k|df0fLs/0f -sfo{ljlw_ P]g,
@)&$
@= :yfgLo txsf kbflwsf/L tyf ;b:ox¿sf] ;'ljwf ;DaGwL P]g,
@)&$
#= dGqLx¿sf] kfl/>lds tyf ;'ljwf ;DaGwL P]g, @)&$
$= k|b]z ;efsf kbflwsf/L tyf ;b:ox¿sf] kfl/>lds / ;'ljwf
;DaGwL P]g, @)&$
%= :yfgLo txsf] ;ef ;~rfng -sfo{ljlw_ P]g, @)&%
^= s/ tyf u}/s/ /fhZj ;DaGwL P]g, @)&%
&= k|b]z ljQ Joj:yfkg P]g, @)&%
*= k|b]z cfsl:ds sf]if P]g, @)&%
(= :yfgLo txsf] sfg"g lgdf{0f k|lqmof ;DaGwL P]g, @)&%
!)= vf]k ;]jf -;~rfng tyf Joj:yfkg_ P]g, @)&%
!!= k|b]z b'Uw ljsf; af]8{ P]g, @)&%
!@= d'Vo GofoflwjQmfsf] sfd, st{Jo / clwsf/ tyf ;]jfsf zt{
;DaGwL P]g, @)&%
!#= k|zf;sLo sfo{ljlw -lgoldt ug]{_ P]g, @)&%
!$= ;xsf/L P]g, @)&%
!%= a/, lkkn, zdL / rf}tf/f] ;+/If0f P]g, @)&%
!^= tfn ;+/If0f tyf ljsf; k|flws/0f P]g, @)&%
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 45
!&= k|b]z cf}Bf]lus Joj;fo P]g, @)&%
!*= u08sL k|b]z k|lzIf0f k|lti7fg P]g, @)&%
!(= ;"lt{hGo kbfy{ -lgoGq0f / lgodg ug]{_ P]g, @)&^
@)= k|b]z nf]s ;]jf cfof]u P]g, @)&^
@!= k|b]z ;jf/L tyf oftfoft Joj:yf P]g, @)&^
@@= u08sL ljZjljBfno P]g, @)&^
@#= k|b]z ;'zf;g P]g, @)&^
;fna;fnL P]gx¿sf] ;"rL!= k|b]z g+= $, k|b]z cfly{s sfo{ljlw P]g, @)&$
@= k|b]z ljlgof]hg P]g, @)&%
#= cfly{s P]g, @)&%
$= ljlgof]hg P]g, @)&%
%= cfly{s P]g, @)&^
^= ljlgof]hg P]g, @)&^
;+zf]wg ug]{ P]gx¿sf] ;"rL!= s]xL k|b]z sfg"gnfO{ ;+zf]wg ug{ jg]sf] P]g, @)&%
@= k|b]z cfly{s sfo{ljlw -klxnf] ;+zf]wg_ P]g, @)&%
#= kfl/>lds / ;'ljwf ;DaGwL s]xL k|b]z sfg"gnfO{ ;+zf]wg ug]{
P]g, @)&^
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{46
lgodx¿sf] ;"rL!= k|b]z ;/sf/ sfo{ ;Dkfbg lgodfjnL, @)&$
@= k|b]z ;/sf/sf s]xL ;fj{hlgs lnvt k|df0fLs/0f lgodfjnL,
@)&$
#= k|b]z ;/sf/sf] sfo{ ljefhg lgodfjnL, @)&$
$= ;xsf/L lgodfjnL, @)&^
%= ;fj{hlgs vl/b ;DaGwL k|b]z lgodfjnL, @)&^
^= ahf/ cg'udg lgodfjnL, @)&^
&= tfn ;+/If0f tyf ljsf; k|flws/0f lgodfjnL, @)&^
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 47
cg';"rL–@u08sL k|b]z ;efdf ljrf/fwLg ljw]os
!= k|b]z jftfj/0f ;+/If0f ljw]os
@= k|b]z lj1fg k|ljlw k|lti7fg ljw]os
#= k|b]z k|1f k|lti7fg ljw]os
$= k|b]z k|fljlws lzIff tyf Joj;flos tflnd k|lti7fg ljw]os
%= k|b]z ;ef ;lrjfno ljw]os
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{48
cg';"rL–#u08sL k|b]z ;/sf/ cGtu{tsf sfof{no, sd{rf/L b/aGbL / kbk"lt{sf]
cj:yf
qm=;+=
dGqfnodftxtsf lgsfosf]
;+Vof
s"n b/aGbL ;+Vof
kbk"lt{ l:ylt
l/Qm kb ;+Vof
s}lkmot
! d'VodGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{no
– 55 51 4
@ cfGtl/s dfldnf tyf sfg"g dGqfno
– 38 33 5
# cfly{s dfldnf tyf of]hgf dGqfno
– 37 21 16
$ ef}lts k"jf{wf/ ljsf; dGqfno
35 586 420 166 s/f/ ;]jfdf sfo{/t ** hgf k|fljlws
;d]t% ;fdflhs ljsf; dGqfno 43 814 567 247^ pBf]u, ko{6g, jg tyf
jftfj/0f dGqfno29 776 578 198
& e"ld Joj:yf, s[lif tyf ;xsf/L dGqfno
25 418 300 118
* k|b]z ;ef ;lrjfno – 36 25 11 & hgf dof{bfkfns
;d]t( d'Vo GofoflwjQmfsf]
sfof{no– 11 10 1
!) k|b]z gLlt tyf of]hgf cfof]u
– 21 11 10
!! k|b]z n]vf lgoGqssf] sfof{no
– 20 18 2
hDdf 139 2812 2034 778
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 49cg
';"rL–
$u0
8sL k
|b]z ;
/sf/
sf d
Gqfn
o /
cGtu
{tsf l
gb]{z
gfno
x?s
f] ljj
/0f
qm=;
+=gf
dkm
f]g g
+=ˆo
fS;
g+=j]a
;fO{6
O{d]n
!d'Vo
dGq
L tyf dlGq
kl/ifb\sf]
sfo
f{no
061–
467
683
061–
467
851
061–
467
665
ocm
cm.g
anda
ki.g
ov.n
poc
mcm
@ga
ndak
i.gov
.np
ocm
cm.g
anda
ki@
gmai
l.com
@cfly
{s d
fldnf tyf of
]hgf
dGq
fno
061–
467
930
061–
467
880
moe
ap.g
anda
ki.g
ov.n
pm
oeap
@ga
ndak
i.gov
.np
#cfGt
l/s d
fldnf tyf sfg
"g dGq
fno
061–
467
711
061–
467
711
moi
al.g
anda
ki.g
ov.n
pm
oial
@ga
ndak
i.gov
.np
$ef}lt
s k
"jf{wf
/ ljsf;
dGq
fno
061–
465
536
061–
465
536
mop
id.g
anda
ki.g
ov.n
pm
opid
@ga
ndak
i.gov
.np
%e"ld
Joj
:yf,
s[lif t
yf ;xs
f/L
dGq
fno
061–
467
885
061–
467
885
mol
mac
.gan
daki
.gov
.np
mol
mac
@ga
ndak
i.gov
.np
^;fd
flhs ljs
f; d
Gqfn
o06
1–467
672
061–
467
914
mos
d.ga
ndak
i.gov
.np
mos
d@ga
ndak
i.gov
.np
&pBf]u
, ko
{6g, jg
tyf
jftfj/0
f dGq
fno
061–
467
654
061–
467
669
061–
467
670
moi
tfe.
gand
aki.g
ov.n
pm
oitf
e@ga
ndak
i.gov
.np
*k|b
]z g
Llt t
yf of
]hgf
cfo
f]u06
1–464
841
061–
462
594
ppc.
gand
aki.g
ov.n
ppp
c.ga
ndak
i@gm
ail.c
om
info
@pp
c.ga
ndak
i.gov
.np
(d'Vo
Gofo
lwjQ
mfsf] sfo
f{no
061–
467
754
061–
467
753
oca.
gand
aki.g
ov.n
pin
fo@
oca.
gand
aki.g
ov.n
p
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{50!)
k|b]z n
]vf lgoG
qs s
fof{n
o06
1–467
808
–pf
co.g
anda
ki.g
ov.n
pin
fo@
pfco
.p4.
gov.
np
!!pB
f]u,
jfl0f
Ho
tyf
pkef
]Qmf
lxt
;+/If0
f lgb
]{zgfn
o06
1–468
019
–-
iccr
pdpo
khar
a@gm
ail.c
om
!@kz
'k+IfL
tyf dT:o
ljsf;
lgb]{z
gfno
061–
5204
5406
1–52
7585
dlfd
.gan
daki
.gov
.np
dlfd
.pok
hara
@gm
ail.c
om
!#s[lif ljs
f; lgb
]{zgf
no
061–
5202
7306
1–52
0273
add.
p4.g
ov.n
pin
fo.a
db@
p4.g
ov.n
p
!$:j
f:Yo
lgb
]{zgf
no
061–
5503
9006
1–52
0330
hd.g
anda
ki.g
ov.n
phd
.gan
daki
@gm
ail.c
om
!%lz
Iff ljsf;
lgb
]{zgf
no
061–
5504
6206
1–465
096
061–
52877
3w
red.
gov.
npre
dkas
ki@
gmai
l.com
!^jg
lgb
]{zgf
no
061–
5203
0506
1–52
0305
dof.g
anda
ki.g
ov.n
pw
rfdp
kr@
gmai
l.com
!&of
tfo
ft k
"jf{wf
/ ljsf;
lgb]{z
gfno
061–
466
300
061–
466
300
-pi
d.po
khar
a@gm
ail.c
om
u08sL k|b]z ;/sf/sf] b'O{ jif{ 51
k|b]z ;/sf/sf]kf“r jif]{ dfu{lrq -k|b]z gLlt tyf of]hgf
cfof]usf] k|If]k0f_
!= ufx{:ypTkfbg #!%=&!
c/aaf6 cfufdL % jif{df %*$=^$ c/a
k'¥ofpg] @= k|ltAolQm cfo !)@! cd]l/sL 8n/jf6 !(#% cd]l/sL
8n/ k'¥ofpg]
#= cfly{sul/aLdf /x]sf] hg;+Vof !$=(!
k|ltztjf6 36fP/ ^=& k|ltztdf
emfg]{
$= ko{6sx?sf] cfudg jflif{s !) nfvjf6 @) nfv
k'¥ofpg]
%= tf/] tyf ko{6s :t/sf xf]6]nsf] z}of b}lgs !),*!* jf6 !*,)#) k'¥ofpg]
^= laB't pTkfbg $$*=% d]ufjf6jf6
#))) d]ufjf6 k'¥ofpg]
&= k|ltAolQmvfBfGg pknAwtf@#$ lsnf]u|fdjf6
#%$ lsnf]u|fdk'¥ofpg]
*= demf}nf tyf7'nf pBf]u $#* jf6
&)) k'¥ofpg]
(= sfnf]kq] ;8s(#$ lsnf]ld6/jf6 #$%) lsnf]ld6/
k'¥ofpg]
!)= hlGdbfsf];/b/ cfo' ^(=( jif{jf6 a9fP/ &$
jif{ k'¥ofpg]