มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธในสถานศกษาขนพนฐาน จงหวดฉะเชงเทรา ผวจยไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของนามาเสนอตามลาดบ ตอไปน 2.1 การเรยนการสอนตามแนวทางพทธศาสนา 2.2 การเปรยบเทยบองคประกอบของการศกษาตามแนวพทธปรชญาการศกษากบแนวคดทางการศกษาในปจจบน 2.3 การนาพทธธรรมและพทธวธสอนมาประยกตใช 2.4 แนวทางการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ กระทรวงศกษาธการ 2.5 ตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ

2.6 โรงเรยนวถพทธในจงหวดฉะเชงเทรา 2.7 งานวจยทเกยวของ

2.1 การเรยนการสอนตามแนวทางพทธศาสนา แนวคดเกยวกบการนาพทธธรรม และพทธวธในการสอนของพระพทธเจามาประยกตใชในการจดการเรยนการสอนในโรงเรยนนนเกดจากความพยายามของทงนกการศกษา และนกปรชญาในการนาองคความรดานการศกษาในพระพทธศาสนามาวเคราะหแลวแปลความหมายใหสอดคลองกบความรสกนกคดของผคนในปจจบน พรอมทงจดวางเปนระบบการศกษา คอกาหนดเปาหมายทางการศกษา และองคประกอบของการศกษาในดานตางๆ ขน เรยกแนวคดใหมทางการศกษานวา พทธปรชญาการศกษา สมน อมรววฒน (2528, หนา 2) อธบายวธการดงกลาววา หลกธรรมตาง ๆ นน นกการศกษาสามารถนาทฤษฎทางครศาสตรมาเปนพนฐานในการวเคราะห และนามาใชสาหรบการเรยนการสอนในปจจบนไดเปนอยางด วธสอนตามแนวพระพทธศาสนาทมตนกาเนดจากวธการในลกษณะน ทไดรบการกลาวถงมากทสด ไดแก การสอนตามขนทง 4 ของอรยสจ ของสาโรช บวศร และ การสอนโดยสรางศรทธาและโยนโสมนสการของพระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต)

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

10

วรยทธ วเชยรโชต (2527, หนา 21-25) ไดกลาวถงองคประกอบของการศกษาตามแนวพทธปรชญาการศกษา ไววา พทธปรชญาการศกษานนเกดจากความพยายามของนกปรชญา และนกการศกษา ในการนาองคความรทางการศกษาทมอยในพระพทธศาสนามาวเคราะหเทยบเคยงกบหลกการศกษาและทฤษฎการศกษาปจจบน ทาใหไดแนวคดทางการศกษาอนมรากฐานจากพระพทธศาสนาทเหมาะสมกบบรบทของสงคมปจจบน โดยทแนวคดเหลานสามารถนามาสรปเปนองคประกอบของการศกษาดานตางๆ เชน ความหมายของการศกษา ความมงหมายของการศกษา ธรรมชาตของผเรยน การเรยนรและกระบวนการของการศกษา โรงเรยน ผสอน ผเรยน วธสอน หลกสตร และการวดผลประเมนผล 2.1.1 ความหมายของการศกษา จากการวเคราะหหลกธรรมในพระพทธศาสนาดวยบรบทของสงคมปจจบน พบวาองคความรในพระพทธศาสนาเนนเรองการทาใหชวตหลดพนจากปญหาและอานาจครอบงาของปจจยแวดลอมภายนอก ดงนน การศกษาตามแนวของพทธปรชญาการศกษาจงเปนไปเพอการเรยนรทเทาทนตอการเปลยนแปลงของโลกและชวต เพอใหผเรยนมศกยภาพเพยงพอทจะนาชวตไปสสภาพทดกวาเดม ทงนดวยกระบวนการของไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญา พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต) (2528, หนา 124-138) ใหความหมายของการศกษาตามแนวพทธปรชญาการศกษาวา การศกษาคอ กระบวนการสรางปญญา คณธรรม และความสามารถอนเปนสวนประกอบสาคญ ทจะชวยใหมนษยสามารถแกไขปญหา ลวงพนสงทบบคนขดของทงปวง นาชวตใหเจรญงอกงามไปสความเปนอยทดและเสวยผลแหงความมชวตไดโดยสมบรณในทกขนตอน จตรกร ตงเกษมสข (2525, หนา 88-89) ใหความหมายตามแนวทางพระพทธศาสนาทเปนพนฐานดานสงคมและประเทศวา การศกษาตามแนวพทธปรชญาเปนการศกษาทชวยใหคนไทยมวฒนธรรมทางจตใจและกายเปนประการสาคญ มความร ความสามารถในการประกอบอาชพ เปนการฝกอบรมเพอยกระดบจตใจและสตปญญาใหสงขน เพอใหเปนคนทมความสมบรณทงรางกายและจตใจ แสง จนทรงาม (2526, หนา 27) ใหคานยามของการศกษาทสอดคลองกนวา การศกษา คอ กระบวนการเรยนรความจรงระดบตางๆ ทาใหเกดการเปลยนแปลงในทางทดทงในตวผรเอง ในคนอน และในสงแวดลอม สาโรช บวศร (2526, หนา 12) อธบายความหมายของการศกษาตามหลกพระพทธศาสนาทกลาววา มนษยประกอบดวย รป และนาม 5 ประการ ซงเรยกวา ขนธ 5 โดยกลาววา ขนธ 5 นเองทสราง โลภะ โทสะ โมหะ ใหเกดขนแกตวของตวเอง นามาซงปญหาและความทกขตางๆ นานา ดงนน การศกษาจงควรเปนไปเพอพฒนาขนธ 5 เพอวาโลภะ โทสะ โมหะ จะไดลดนอยลง หรอ

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

11

หมดไปในทสด อธบายดวยศพททางการศกษาปจจบนไดวาการพฒนาผเรยนดานพฤตกรรม ความรสก การรบร การคดพจารณา และความรแจงนนเอง จากแนวคดทางการศกษาดงกลาว สรปไดวาการศกษาตามแนวพทธปรชญาการศกษา คอ กระบวนการพฒนาผเรยนทงในดานความประพฤต (ศล) จตใจ (สมาธ) และสตปญญา (ปญญา) เพอความเจรญงอกงามในทกขนตอนของชวต รวมทงเพอเปนกาลงสาคญในการพฒนาสงคมและสงแวดลอมใหเจรญสบตอไปดวย เพราะพระพทธศาสนามองมนษยเปนสมาชกของสงคมทตองอยรวมกบผอนดวย 2.1.2 ความมงหมายของการศกษา นกวชาการ และนกการศกษาไดใหความมงหมายของการศกษา ดงตอไปน พทธทาสภกข (2527, หนา 76-77) ไดแสดงความคดเหนเกยวกบความมงหมายของการศกษาในพระพทธศาสนา สรปได คอ เพอดบทกขทงปวงใหหมดสน ซงทกขในทนหมายถง ทกขทเกดจากกเลส อนเปนเหตใหเราสญเสยความเปนมนษย เพอสงเสรมศลธรรมในทกขนตอนแหงววฒนาการของมนษย เพอความกาวหนา ทงทางวตถและจตใจ และเพอใหเกดความรบผดชอบ ตอสงคม เพราะมนษยไมไดอยคนเดยวแตอยรวมกบผอนดวย จงตองขจดความเหนแกตวและรวมมอกนเสรมสรางสนตสขในชมชนและในโลก สมน อมรววฒน (2530, หนา 84) อธบายความมงหมายของการศกษาตามแนวพระพทธศาสนาไววา มงพฒนาบคคลใหเปนผมความรเปนทประจกษแจง สามารถปฏบตด ปฏบตชอบ คดอยางถกตองตามทานองคลองธรรม และเกดประโยชนหรอความหลดพนจากปญหา มอสรภาพทงภายนอกและภายในจตใจ ไมตกเปนทาสของสงแวดลอมและวตถ เปนผร ผตน ผเบกบานแจมใส อยตลอดเวลา โดยมจดมงหมายทแทจรงม 3 ระดบ คอ มงพฒนาตนเอง สงคม และมนษยชาต เพอใหเกดประโยชนในปจจบน อนาคต และหลดพนจากปญหาทงปวง สรปไดวา ความมงหมายของการศกษาเปนการพฒนาผเรยนใหมความเจรญงอกงาม ทงในดานความประพฤต จตใจ และสตปญญา เพอความเปนคนทสมบรณ สามารถกอประโยชน แกตนเองและสงคมทตนอาศยอย 2.1.3 ธรรมชาตของผเรยน ธรรมชาตของผเรยนมความสาคญตอการจดการศกษา เพราะ การจดการศกษาตองจดใหสอดคลองกบธรรมชาตของผเรยน เมอผสอนมองผเรยนวามธรรมชาตอยางไรกมกจะจดการเรยนการสอนไปตามแนวทางนน มผใหความเหนเกยวกบธรรมชาตของผเรยนไว ดงน ขนษฐา สวรรณฤกษ, (2533, หนา 156-159) ไดกลาวถงธรรมชาตของผเรยนไววา ธรรมชาตของผเรยนกคอธรรมชาตมนษยทมปญญาซงไดมาพรอมกบชาต (การเกด) มนษยจง

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

12

เปนทาส มงการอยรอด ถกกระตนโดยสญชาตญาณ ควบคมไมได หวงแหน โหดเหยม

สามารถพฒนาตนเองได โดยการศกษาจะชวยพฒนาปญญาใหสงขน และเนองจากพระพทธศาสนาไมถอวากเลสเปนธรรมชาตของมนษย จงแสดงวา คนเราสามารถละกเลสได ศกดา ปรางคประทานพร (2526, หนา 166) กลาวถงธรรมชาตของผเรยนวา ผเรยนสามารถใชความคดหาเหตผลของตนเอง สามารถอยรวมกนในสงแวดลอมทงทางกายภาพและสงคมได ประภาศร สหอาไพ (2540, หนา 1) สรปธาตแทของผเรยนวา ประกอบดวยรปและนาม คอ รางกายและจตวญญาณ สงผลใหเกดพฤตกรรมตามความประสงคได มสมองทจะเรยนร และสามารถบงคบบญชาจตของตนไดดวยสตปญญา สมน อมรววฒน (2542, หนา 2) มองธรรมชาตของผเรยนวาเปนเวไนยสตว คอ สามารถรบการสงสอน ฝกฝน และอบรมบมนสยได ตางจากสตว ซงตามความหมายในภาษาไทย หมายถง ดรจฉานหรอเดรจฉาน เนองจากสตวดารงชวตอยดวยสญชาตญาณเทานน ความแตกตางทางรปรางจงมใชสงเดยวทจะจาแนกมนษยและสตวออกจากกนไดอยางชดเจน หากแตสามารถจาแนกไดโดยระดบของจตทไดรบการฝกและพฒนาจนแตกตางกนดวย

เปนอสระ สงบรมเยน ควบคมได ฝกฝนอบรมได เกษม

จตของมนษย จตของสตว

ภาพ 2 แสดงจตของมนษย และจตของสตว

(ทมา : สมน อมรววฒน, 2542, หนา 2)

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

13

จากแนวคดกลาวโดยสรปไดวา ธรรมชาตของผเรยนวา มศกยภาพทจะฝกฝนและพฒนาได เนองจากผเรยนแตละคนมระดบสตปญญา อปนสย ความพรอม และภมหลงทแตกตางกน การศกษาตามแนวพทธปรชญาการศกษาจงเนนทตวผเรยนเปนสาคญ กระบวนการทางการศกษาจงเรมตนทตวผเรยน และมผเรยนเปนสาคญของกระบวนการในทกขนตอน 2.1.4 การเรยนร ผเชยวชาญดานพทธปรชญาการศกษาไดสรปเรองการเรยนร เปนองคประกอบสาคญของการศกษาไวในแงของจรยธรรมและการพฒนา ดงน วจตร เกดวศษฐ (2530, หนา 76) กลาวถง การรบรหรอเรยนรอนนามาซงความรวา ความรเกดขนไดหลายทาง ความรทางประสาทสมผส ความรโดยเหตผล ความรโดยการคด ความรทางประจกษ และความรพเศษโดยสมาธ การเรยนรทถกตองจะตองทาลายอวชชาซงเปนมลรากของความทกข และเปนเหตใหเกดความดมาแทน สมน อมรววฒน (2542, หนา 1) อธบายการเรยนรโดยทวไปวา การเรยนร คอ กระบวนการทผสสะทง 6 ของมนษย คอ ตา ห จมก ลน กาย ใจ ไดสมผสและสมพนธกบสงเรา กอใหเกดธาตร (รสก หมายร รคด รแจง) และมการกระทาโตตอบ ทงน การฝกฝนอบรมตนเอง อยางกลยาณมตร จนประจกษผลจะทาใหเกดคณภาวะ (ความรและความด) สมรรถภาวะ (ความสามารถ) สขภาวะ (ความผาสกพอเหมาะพอควร) และอสรภาวะ (การพนจากทกข และความเปนทาส) การเรยนรจงเปนกระบวนการทเกดขนในวถชวตทงชวต มลกษณะเปนองครวมของรปและนาม (กาย และจตตามความเจรญเตบโตและพฒนาการของชวต และสาหรบการเรยนรในสถานศกษานน อธบายวา การเรยนรตามนยแหงพทธธรรม เปนการจดกระบวนการปฏสมพนธระหวางครกบศษย รวมถงการจดบรรยากาศ สงแวดลอม และกจกรรมทกอใหเกดธาตร ซงเมอประกอบเขากบการฝกหด อบรมทางกาย วาจา ใจ ฝกการเผชญสถานการณ และการแกปญหาดวยการรคดอยางถกตองแยบคายดวยแลว กจะเกดกระบวนการเรยนรทเปนบรณาการแกผเรยน คอ สรางทงความร ความคด ความสามารถ และความด สรปไดวา มนษยเรยนรโดยอาศยประสาทสมผสทง 5 และจตใจ พรอมกนนนกเกดมความรสก การจา การคด และหากไมถกครอบงาดวยกเลสกจะไดความรทแทจรง 2.1.5 กระบวนการของการศกษา กระบวนการศกษาในพระพทธศาสนาเปนกระบวนการแกปญหาทมงทาลายอวชชาและตณหา พรอมๆ กนกเสรมสรางปญญา ฉนทะ และกรณา กระบวนการศกษาจงเปนระบบพฒนาชวตทนอกจากจะทาใหชวตมความบกพรองนอยทสดแลว ยงทาใหชวตมความเจรญงอกงามยงขนในทกๆ ขนตอนดวย การศกษาจงเปนกระบวนการทตองกระทาอยางตอเนอง จากขอความในมหาปรนพพาน

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

14

สตรในทฆนกาย มหาวคค ซงเปนพระสตรใหญวาดวยมหาปรนพพานของพระพทธเจา แสดงใหเหนเดนชดวา อรยธรรม (ธรรมอนประเสรฐ) ทพระพทธเจาตรสบอยทสดในชวงพรรษาสดทายกอนเสดจดบขนธปรนพพาน คอ องคศกษา 3 อนไดแก ศล สมาธ ปญญา หรอไตรสกขา ซงเรองนผเชยวชาญดานพทธปรชญาการศกษาหลายทานมความเหนพองตองกนสรปความไดวา ไตรสกขา เปนกระบวนการพฒนาบคคลทมความตอเนอง เปนระบบ และเปนประโยชนตอการดารงชวตในปจจบน กบทงยงครอบคลมและสอดคลองกบองคประกอบของการศกษาดานตางๆ ดวย (ขนษฐา สวรรณฤกษ, 2533, หนา 101) พระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต) (2538, หนา 621) ไดอธบายหลกไตรสกขาในแงของการพฒนามนษยวา ถาพดตามภาษาของนกวชาการสมยใหม จะเหนวาอธศลสกขา อธจตตสกขา และอธปญญาสกขานนครอบคลมการทาใหมนษยเกดพฒนาการทางสงคม พฒนาการทางอารมณ และพฒนาการทางปญญาจะแตกตางกนกทขอบเขตของความหมาย โดยสกขา 3 นนมจดหมายจาเพาะตามแนวของพทธธรรม อยางไรกตามในเบองตนจะเหนชดวา ความหมายไปกนไดด คอมความตรงกนวา ตองฝกฝนอบรมบคคลใหมศล คอ มวนย รวมถงความรบผดชอบ และความสมพนธทดทางสงคมใหมสมาธ คอ ความงอกงามทางอารมณ (พระพทธศาสนาเรยกวา ทาจตใจใหเขมแขง ประณต มคณภาพ และสมรรถภาพทด) และมความงอกงามทางพทธปญญา (ความคด เหตผล) โดยสกขา 3 น จะตอเนอง และชวยสงเสรมกนและกนโดยตลอด เปนระบบการฝกอบรมจากภายนอกเขาไปหาภายใน จากสวนทหยาบเขาไปหาสวนทละเอยด และจากสวนทงายเขาไปหาสวนทยากและลกซงกวา ซงเมอฝกถงขนละเอยดภายใน คอขนจตและปญญาแลว จะสงผลกลบออกชวยการดาเนนชวตภายนอก เชน มความประพฤตสจรต มนคง มศลทเปนไปตามปกตธรรมดาของตนเองไมตองฝนใจ หรอตงใจควบคมรกษา สามารถคดแกปญหาและกระทากจกรรมตางๆ ไดดวยปญญาบรสทธ โดยนยทกลาวนเมอฝกตลอดระบบสกขาแลว ระบบชวตทงหมดกจะกลายเปนระบบของมรรค สอดคลองกนทงหมดทงภายนอกและภายใน กลาวโดยสรปไดวา กระบวนการทางการศกษา คอ การทาใหผเรยนไดรจกคด และมการปฏบตเสมอๆ ทงทางดานความประพฤต จตใจ และสตปญญา เพอใหเกดพฒนาการทง 3 ดานไปพรอมๆ กน 2.1.6 โรงเรยน โรงเรยน เปนสถานทสาหรบจดการศกษา เปนปจจยภายนอกทสาคญตอการเรยนร พระพทธเจาทรงใหความสาคญกบสถานททเกยวของกบการเรยนรมากโดยเลอกรมฝงแมนา เนรญชราเพราะเปนถนนมภมภาคอนรนรมย มหมไมรมรนนาสบายใจ มแมนาไหลผาน นาใส

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

15

ไหลเยนและมทานาคอชายหาดทราบเรยบ ทงหมบานทจะภกขาจารกมอยโดยรอบ นบเปนสถานทควรบาเพญเพยร หรออาจกลาวถงความสาคญของสถานท โดยสภาพแวดลอมทเออตอการศกษาเลาเรยนตามทปรากฏในพระพทธศาสนา 4 ประการคอ ความสงบ ความใกลชดกบธรรมชาตและชมชน ความแปลกใหม ไมจาเจ และความสะอาด มระเบยบและเรยบงาย มผใหความเหนเกยวกบโรงเรยนตามแนวพทธปรชญาการศกษาไวดงน สนทร ณ รงษ (2529, หนา 85; อางถงใน สมพศ โพลงนอย, 2530, หนา 84) กลาวถงโรงเรยนตามแนวพทธปรชญาการศกษาวา ควรจดบรรยากาศและสภาพโรงเรยนใหด ใหผเรยนคนเคยกบสภาพแวดลอมทดทจะชกจงผเรยนไปในทางทด ในเมอการศกษามจดประสงคใหผเรยนมความรดและความประพฤตด ดงนนการจดโรงเรยนควรใหมสภาพทเอออานวยตอการพฒนาเยาวชนใหเปนคนดตามอดมคต พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต) (2529, หนา 84) กลาววา โรงเรยนควรจดใหมทงการศกษาหาความรทางวชาการ วชาชพ และความเอาใจใสใกลชดระหวางผสอนและผเรยน โรงเรยนจะตองฝกฝนใหผเรยนรจกคด คอ โรงเรยนตองมทงกลยาณมตรและการฝกใหเกดโยนโสมนสการ รวมทงมความสมพนธอนดกบวด บาน และชมชน จากความคดเหนของผเชยวชาญดานพทธปรชญาการศกษา สรปไดวา โรงเรยนควรมบรรยากาศทเกอกลตอความสมพนธทด เปนสถานทอบรมและใหความรพนฐานทจาเปนตอการดารงชวต มสภาพแวดลอมทเปนธรรมชาต สะอาด และเปนระเบยบ มความสมพนธอนดกบบาน วด และชมชน 2.1.7 ผสอน ผสอนเปนปจจยภายนอกทสาคญทสดของการเรยนร ความเลอมใสศรทธาของศษยทมตอคร จะทาใหศษยเกดฉนทะและวรยะในการศกษาหาความร และฝกหดอบรมตน ครจะสรางศรทธาไดกดวยความมคณธรรม บาเพญตนเปนกลยาณมตร มความรด มวธสอนด มบคลกภาพด และมความรกในการสอน ครจงควรมคณสมบต ดงกลาวมาน

พระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต) (2546, หนา 64) กลาววา ผททาหนาทในการสอนหรอใหการศกษาจะตองมลกษณะกลยาณมตร และ ลลาครไดแก

1) ปโย นารก มเมตตากรณา สรางความเปนกนเอง ทาใหผเรยนกลาปรกษาไตถาม 2) คร นาเคารพ คอเปนผหนกแนน มความประพฤตด 3) ภาวนโย นาเจรญใจ มความรจรง ใฝหาความรอยเสมอ 4) วตตา รจกพด ชแจงใหเขาใจ แนะนาในสงด

5) วจนกขโม อดทนตอถอยคาทวพากษ วจารณ

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

16

สวนมลลาคร คอ สนทสสนา ชใหชด ทาใหเขาใจแจมแจง ทาใหเหนกบตา และสมาทปนา ชวนใหปฏบต ฝกฝนจนเหนคณคา เหนจรง ยอมรบ และอยากปฏบตหรอนาไปปฏบต

สมน อมรววฒน (2530, หนา 21-23) ทใหทศนะวา ครตองมบคลกภาพดแตงกายสะอาดเรยบงายงดงาม ยมแยมแจมใส มสงา คลองแคลว เปนกนเอง ใชภาษาสอกบวยรนไดด วางตนใหเหมาะสมกบสภาพคร จตใจด ไมตกเปนทาสของตณหา และอามส สอนศษยดวยความเมตตา รบฟงการวพากษวจารณอยางมเหตผล มเจตคตทดตอพระพทธศาสนาเพราะเปนเรองของนามธรรม ครจงตองมความสามารถในการสอนจดสงเราใหจงใจนกเรยน เชน การใชขาวเหตการณ การใชธรรมชาตทนกเรยนเหนอยทกวน รจกการใชสอ การสอน การจดกจกรรมกรณปญหา ตรวจสอบความร ความคดเหนทนท จะเปนการชวยเสรมแรงไดด

ยนต ชมจต (2535, หนา 50-51) ไดใหทศนะวา ครผสอนหรอผพฒนาคณธรรมจรยธรรมคานยมทดใหเยาวชนนนจะตองรบทบาทและหนาทของตน รจกตนเอง เคารพตนเอง เชอมนในตนเอง ซอตรงตอตนเอง บงคบตนเองได มความพอใจในตนเอง พงตนเองได และรบผดชอบตอตนเอง รอบรในขนบธรรมเนยมประเพณเปนผทเขาใจความมงหมายของการศกษา และบทบาทของตนทจะชวยใหเดกมการพฒนา ตามความมงหมายทตงไว ควรขวนขวายหาความรเพมเตมในเรองแนวทางการสอนใหเขากบเหตการณปจจบนจดกจกรรมใหเหมาะสม สรางบรรยากาศทเปนกนเองเปดโอกาสใหนกเรยนไดแสดงความคดอภปราย วจารณอยางมเหตผล การใหกาลงใจดวยการยกยองชมเชยกเปนวธหนงทจะทาใหนกเรยนอยากจะเรยนร สรปวาลกษณะของครทดตองเปนผทมความประพฤตด มนาใจไมหมกมนในอบายมข เปนผรกษาศล ปฏบตตนตามหลกธรรม เพราะตวอยางทดยอมมคา กลาวคอ หากครจะสอนศษยใหทาด ครตองเปนผนาในการทาความด ศษยยอมดตวอยางการปฏบตจากครนนเอง 2.1.8 ผเรยน พระโสภณคณาภรณ (ระแบบ ฐตญาโน) (2528, หนา 9-13) ใหแนวคดเกยวกบคณสมบตของผเรยนวา ผเรยนควรมคณสมบต ดงน 1) สามารถเรยนรเรว ทงนโดยมปจจยสนบสนน คอ ความศรทธา เชอมนในตวผสอน ความมสขภาพกายและสขภาพจตทด มความเพยรพยายามในการศกษา มปญญาสามารถเขาใจเหตผลตางๆ ไดรวดเรว ไมเปนคนดงดนโออวด และเปดเผยตนเองตามความเปนจรง 2) มคณธรรมประจาใจ คอ มความเชอมนในตนเอง มวรยะ คอ ความเพยร และมสต คอ ความระลกได ระมดระวงตนอยเสมอ

3) มคณธรรมทจะนาไปสความสาเรจในการศกษา คอ มฉนทะ วรยะ จตตะ และวมงสา

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

17

4) มคณธรรมทจะทาใหเขาถงความร คอ มความตงใจทแนวแนมนคง ทาตวใกลชดผสอน ราเรยนวชาดวยความเคารพทงตอตนเอง และผสอน พยายามนงใกลในขณะเรยนเพอทจะรบฟงไดชดเจน ตดตาม จดจา และพจารณาไตรตรอง พงปฏบตตอครตามหลกทศ 6 (ทศเบองขวา) คอ

(1) ดวยลกขนยนรบ (ใหความเคารพยกยองคร) (2) ดวยเขาไปยนคอยรบใช (แสดงนาใจและอธยาศยไมตร) (3) ดวยเชอฟง (ศรทธาเชอมนในตวคร) (4) ดวยอปฏฐาก (ชวยงานครบางตามสมควร) (5) ดวยเรยนศลปวทยาโดยเคารพ (ตงใจเรยน)

สรปวา คณลกษณะและหนาทของผเรยนควรปฏบตตามหลกทศ 6 และอทธบาท 4 เพอทจะบรรลซงความมงหมายของการศกษา มความเจรญงอกงามทงในดานความประพฤต จตใจ และสตปญญา ความสมพนธระหวางผสอนและผเรยน มความใกลชดเอาใจใส รบผดชอบตอกน มความเขาใจซงกนและกน ทงภายในและนอกหองเรยน ดงแสดงในภาพ 3

ผสอน ผเรยน 1. อบรมบมนสย

1. ใหความเคารพ ยกยอง

2. มวธสอนด กลยาณมตรธรรม 2. มนาใจ และอธยาศยไมตร 3. สอนโดยไมปดบง 3. ศรทธา เชอมนในตวคร 4. สงเสรม สนบสนนให เจรญกาวหนา

เคารพและศรทธา อยางจรงใจ

4. ชวยงานครตามสมควร 5. ตงใจเรยน

5. พฒนาปญญา และ คณธรรม

ภาพ 3 คณสมบตผเรยน (ทมา : พระโสภณคณาภรณ (ระแบบ ฐตญาโน) , (2528, หนา 13) 2.1.9 วธสอน การสอนทจะเกดประสทธภาพตอผเรยน ใหมความร และนาไปใชในชวตประจาวนไดนน มผใหความเหนไว ดงน ขนษฐา สวรรณฤกษ (2533, หนา 156-159) ไดสมภาษณผเชยวชาญดานพทธปรชญาการศกษาถงวธสอนทมรากฐานจากพระพทธศาสนา สรปวาควรเนนสงทควรรสปฏบต ใหความสาคญ

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

18

กบเรองเหตผล มการตรวจสอบภมหลงของผเรยนกอน เพอทจะปรบเนอหาและวธสอนทจะใชกบผเรยนใหเหมาะสม วธสอนควรเปนไปในลกษณะเปนเหตเปนผลตอกน โดยจะใชวธการใดกไดตามลกษณะภมหลงของผเรยน แตควรสอนดวยวธการปฏบต เนนจรยศาสตร โดยวธละมนละมอม คอยๆ เรยนรทละเลกละนอย ใชปญญา ความคดอยางมเหตผล ใชหลกพหสต ทเรยกวาใชวธจากใจถงใจ สทธวงศ พงศไพบลย (2519, หนา 118) ใหความเหนเรอง วธสอน วา คานงถงผเรยนเปนสาคญ ควรใชระดบภาษายากงายตางกนตามระดบสตปญญาของผเรยน ลาดบเนอหาจากงายไปยาก เรมจากปญหาทผเรยนกาลงสนใจ ทดสอบเพอวดดสตปญญาของผเรยนกอนทาการสอน ใชโยนโสมนสการ คอ ใหรจกคดในเชงเหตผล และสามารถปฏบตได โดยเลอกวธสอนทเหมาะสมกบผเรยนและสถานการณ ในแตละกรณ เชน การบรรยาย การถาม-ตอบ การสาธต การทดลอง เปนตน ดงนน วธสอนทดจงเปนการสอนทใชเทคนค ใหผเรยนใชปญญาในการคดวเคราะห คดสงเคราะห อยางหลากหลายวธ อยางมเหตผล สอนใหเตมตามความสามารถของผเรยนโดยเนนคณธรรมนาความร 2.1.10 หลกสตร ในการเรยนการสอนเพอใหผเรยนทกคนไดพฒนาไปในทศทางเดยวกนตามแนวทางการดาเนนงานของโรงเรยนวถพทธ ทเนนการใหความรคคณธรรม มผใหทรรศนะไว ดงน สมพศ โพลงนอย (2530, หนา 127-131) ไดสรปวา หลกสตรเปนองคประกอบสาคญประการหนงของการศกษา ครตองนาหลกสตรทใชอยเปนหลก แลวเนนจตใจเปนตวชอบ ไมแนนไปดวยเนอหาวชาการอยางในปจจบน ใหมการเลนกฬา มกจกรรมทสรางความสขใหแกตวเอง ไมใชมแตความสขทรบจากภายนอก เชน มเรองของศลปะ มการเลนดนตร มวถชวตแบบพทธ อยาใหขาดเรองจรยธรรม โดยอาจแทรกศลธรรมในทกวชา เพอใหผเรยนมทงความร และความประพฤต โดยมเทคนคในการสอดแทรกปจจบนเราพยายามทจะใหความรเรองศาสนาแกเดก โดยเฉพาะในระดบมธยมศกษา ผสอนสามารถแทรกความร ความคดทดในทกวชา ตองถอวาการสอนใหเยาวชนเปนคนดเปนหนาทของผสอนทกคน ไมเฉพาะแตผสอนจรยธรรมเทานน อาจแทรกนทาน 1-2 นาท เพอสรางทศนคตทดแกนกเรยน ถาทาไดเชนนคงไมตองหวงอนาคตของชาต ควรบรรจหวใจของพระพทธศาสนา อนเปนจดมงหมายของการศกษาลงไปในหลกสตร การวดผลใหเนนทพฤตกรรมของผเรยนเปนสาคญ ใหสอนจรยธรรม ศลธรรม ในทกระดบชน และสอดแทรกในทกวชา

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

19

ศกดา ปรางคประทานพร (2526, หนา 169-171) ใหทศนะเกยวกบหลกสตรวา หลกสตรตองมงใหผเรยนไดรบความรทงทางศลปศาสตร และวชาชพ มความยดหยนในตวเองพอสมควร ทสาคญทสด หลกสตรจะตองเนนเรองของศลธรรม จากแนวคดดงกลาวสรปไดวา หลกสตรควรประกอบดวยวชาศลปศาสตร วชาชพ และศลธรรม เนนใหผเรยนมความประพฤตด มสนทรยภาพและลกษณะนสยดานศลปะ ดนตร และกฬา ควบคความรดานวชาการ 2.1.11 การวดและประเมนผล การวดและประเมนผล เปนกระบวนการตอเนองจากการเรยนการสอน ทจะตดสนผลการเรยนของผเรยน มผใหเหนเกยวกบการวดและประเมนผลในการเรยนการสอนของโรงเรยน วถพทธ ดงน สมพศ โพลงนอย (2530, หนา 135-138) ไดสรปวาการวดและประเมนผล ตามแนวทางพระพทธศาสนาไววาควรเนนดานการปฏบต เพราะรแลวควรจะทาได รดแลวควรประพฤตด ไมใชรเฉยๆ แลวไมทา โดยมหลกการวาเขาทาไดตามทเรยนรหรอไม แลวจงประเมนออกมา ใชวธวดผลหลายๆ วธใหเหมาะสมกบวชา รวมทงจะตองวดวาผเรยนมคณธรรมระดบใดดวย เมอคนเรามอธยาศยตางกน สตปญญาตางกน พนฐานตางกน ภมหลงตางกน ความถนดตางกน ฉะนน ควรมการวดผลตามความถนด ตามความสนใจของผเรยนดวย ไมควรเปนการสอบแบบททากนอย เพราะจรงๆ แลวการสอบ คอ แขงขนกบผอน เพราะคนเรามสตปญญาไมเทากน วธวดกบคนอนจงควรเลก ไมตองสอบอยางในปจจบน จะไดไมตองวตกกงวลกบวชาการมากนก ควรทาอะไรทผอนคลายการแขงขน โดยเอาตวเราสโลกภายนอก ไมใชจากภายนอกเขาหาตวเรา ดงนนการประเมนผลใหดตวของตวเอง ธารง ชทพ (2542, หนา 24-25) ใหความเหนวา การวดและประเมนผลใหวดดวยตนเอง เนนการวดพฤตกรรมการแสดงออกตามสภาพทแทจรง โดยกระบวนการสงเกต สมภาษณ บนทก จากผเกยวของ รายงานตนเอง แฟมสะสมงาน หรอตรวจสอบเอกสารทเกยวกบงานของนกเรยน ผสอนและผปกครองควรประสานงานรวมมอกน สรปไดวา ผเรยนพงรบผดชอบทจะวดและประเมนผลตนเองดวย นอกเหนอจากการวดและประเมนผลโดยผสอนและบคคลอน โดยเนนการปฏบตไดและการประพฤตเปนสาคญ

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

20

2.2 การเปรยบเทยบองคประกอบของการศกษาตามแนวพทธปรชญาการศกษากบแนวคด ทางการศกษาในปจจบน

แนวทางการดาเนนการโรงเรยนวถพทธ (กระทรวงศกษาธการ, 2546, หนา 24 – 26)ไดสรปองคประกอบของการศกษาตามแนวพทธปรชญาการศกษาดานตางๆ โดยไดนาไปเปรยบเทยบกบพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 แนวคดเกยวกบปฏรปกระบวนการเรยนรของคณะอนกรรมการปฏรปการเรยนร สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต ผลการเปรยบเทยบ พบวา แนวคดทางพทธปรชญาการศกษายงคงมความทนสมย ใกลเคยงกบแนวคดอนเปนหลกการสาคญในการจดการศกษาปจจบนเปนสวนใหญ แตกตางกนอยบางในเรองของการใชถอยคาภาษา และรายละเอยดปลกยอยตางๆ ดงรายละเอยด ในตาราง 1 ตาราง 1 การเปรยบเทยบองคประกอบของการศกษาตามแนวพทธปรชญาการศกษากบแนวคดทางการศกษาในปจจบน

พทธปรชญาการศกษา แนวคดปจจบน

ความหมายของการศกษา การศกษา คอ กระบวนการพฒนาผเรยนทงใน การศกษา หมายความวา กระบวนการเรยนรเพอ ดานความประพฤต(ศล) ดานจตใจ (สมาธ) และสตปญญา (ปญญา) เพอความเจรญ

ความเจรญงอกงามของบคคลและสงคม โดย การถายทอดความร การฝก การอบรม

งอกงามในทกขนตอนของชวต และเปนกาลง การสบสานทางวฒนธรรม การสรางสรรค สาคญในการพฒนาสงคม และสงแวดลอม จรรโลงความกาวหนาทางวชาการ การสราง ใหเจรญงอกงามสบตอไป องคความรอนเกดจากการจดสภาพแวดลอม สงคมการเรยนรและปจจยเกอหนน

เพอใหบคคลไดเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต (มาตรา 4 พ.ร.บ. การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545)

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

21

ตาราง 1 (ตอ) การเปรยบเทยบองคประกอบของการศกษาตามแนวพทธปรชญาการศกษากบแนวคดทางการศกษาในปจจบน

พทธปรชญาการศกษา แนวคดปจจบน

ความมงหมายของการศกษา มงพฒนาผเรยนใหมความเจรญงอกงามทงใน มงปลกฝงจตสานกทถกตองเกยวกบการเมอง ดานความประพฤต จตใจ และสตปญญาเพอ การปกครองในระบอบประชาธปไตยอนม ความเปนคนทสมบรณ สามารถกอประโยชน พระมหากษตรยทรงเปนประมข รจกรกษา ทงแกตนเอง และสงคมทตนอาศยอยได และสงเสรมสทธ หนาท เสรภาพ ความเคารพ กฎหมาย ความเสมอภาคและศกดศรความเปน มนษย … มความสามารถในการประกอบอาชพ รจกพงตนเอง มความคดรเรม สรางสรรค ใฝร และเรยนรดวยตนเองอยางตอเนอง (มาตรา 7 พ.ร.บ.การศกษาแหงชาต พ.ศ.2542

และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545) ธรรมชาตของผเรยน มศกยภาพทจะฝกฝนและพฒนาได และเนอง พ.ร.บ.การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ถอวา ผเรยน จากผเรยนแตละคน มระดบสตปญญา อปนสย ทกคนมความสามารถทจะเรยนรและพฒนาได ความพรอมและภมหลงทแตกตางกน การศกษาตองถอวาผเรยนสาคญทสด การศกษาตามแนวพทธปรชญาการศกษา จง การจดเนอหาสาระและกจกรรมการเรยนการสอน เนนตวทผเรยนเปนสาคญ กระบวนการของ จงตองสอดคลองกบความสนใจและความ การศกษาจงเรมตนทตวผเรยนและมผเรยนเปน ถนดของผเรยน โดยคานงถงความแตกตาง ศนยกลางของกระบวนการเรยนรทกขนตอน ระหวางบคคล (มาตรา 22 และ 24 (1) พ.ร.บ.การศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไข

เพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545) การเรยนร มนษยเรยนรโดยอาศยประสาทสมผสทง 5 และ John Lock มความเชอวาประสบการณทเดก จตใจ (ผสสะ 6) พรอมกนนนกเกดความรสก ไดรบสมผสตางๆ จะเปนขอมลความคด

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

22

ตาราง 1 (ตอ) การเปรยบเทยบองคประกอบของการศกษาตามแนวพทธปรชญาการศกษากบแนวคด ทางการศกษาในปจจบน

พทธปรชญาการศกษา แนวคดปจจบน การจา และการคดเกดขน ซงถาไมถกครอบงา พนฐาน (Simple ideas) ทจะสะสมไวในใจดวย ดวยกเลสกจะทาใหไดความรทแทจรง ศกยภาพของการจา นอกจากนเขายงเชอวา มนษยมศกยภาพในเชงนามธรรมอน ๆ อก เชน การเชอมโยง (Combination) ทจะทาใหเกด ความคดทซบซอนยงขน การเรยนรจงเกดจาก การไดขอมลความคดพนฐานแลวใชศกยภาพ ทางจตใจ (Mind) ทมอย สรางความร ความคด ทซบซอนยงขน จดเปนความรอนใหม ขนหนง (ไพรช สแสนสข, 2539, หนา 26) กระบวนการของการศกษา ใหผเรยนรจกคดและมการปฏบตเสมอๆ ทง 1) กระบวนการจดการศกษาตองสงเสรมให ดานความประพฤต จตใจ และสตปญญา ผเรยนสามารถพฒนาตามธรรมชาตและ เพอใหเกดพฒนาการทง 3 ดานไปพรอมๆ กน เตมตามศกยภาพ 2) ฝกทกษะ กระบวนการคด การจดการ การ เผชญสถานการณ และการประยกตความร มาใชเพอปองกนและแกไขปญหา 3) จดกจกรรมใหผเรยนไดเรยนรจากประสบการณ จรง ฝกการปฏบตใหทาไดคดเปนทาเปน รก

การอานและการใฝรอยางตอเนอง 4) จดการเรยนการสอนโดยผสมผสานสาระ ความรดานตางๆ อยางไดสดสวนสมดลกน รวมทงปลกฝงคณธรรม คานยมทดงาม และ คณลกษณะอนพงประสงคทกวชา(มาตรา 22และ

24 (2) (3) (4) พ.ร.บ.การศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545)

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

23

ตาราง 1 (ตอ) การเปรยบเทยบองคประกอบของการศกษาตามแนวพทธปรชญาการศกษากบแนวคด ทางการศกษาในปจจบน

พทธปรชญาการศกษา แนวคดปจจบน

โรงเรยน มบรรยากาศทเกอกลตอความสมพนธทด โรงเรยนควรมบรรยากาศและสงแวดลอมทเออ เปนสถานทอบรมและใหความรพนฐาน ตอการเรยนการสอน เพอใหผเรยนไดเรยนอยาง จาเปนตอการดารงชวต มสภาพแวดลอมทเปน มความสข มงเนนการเรยนการสอนตาม ธรรมชาต สะอาด และเปนระเบยบ ธรรมชาต ปลกฝงเรองความสะอาด ความม มความสมพนธอนดกบบาน วด และชมชน วนย รวมทงการจดใหโรงเรยนมความรมรน มตนไม แหลงนา บอนา ไรฝน ไรมลภาวะ อาคารสถานท และสภาพแวดลอมตอง สะอาด รมรน ปลอดภย และไมมมมอบ ผสอน ตองเปนคนด มความเปนกลยาณมตร คอม แบบแผนพฤตกรรมตามจรรยาบรรณคร บคลกภาพด ความรด ความประพฤตด พฒนา พ.ศ.2539 ตนเองในดานตาง ๆ อยเสมอ มคณธรรม ขอท 1 ครตองรกและเมตตาศษยโดยใหความ มความสามารถในการสอน เปนทรกและศรทธา เอาใจใสชวยเหลอ สงเสรม ใหกาลงใจในการ ของศษย เปนแบบอยางทดทางจรยธรรม ศกษาเลาเรยนแกศษยโดยเสมอหนา พรอมทงมคณสมบตตามหลกทศ 6 (อบรม ขอท 2 ครตองอบรม สงสอน ฝกฝน สรางเสรม บมนสยศษย มวธสอนด สอนโดยไมปดบง ความร ทกษะและนสยทถกตองดงามใหแกศษย สงเสรมใหเจรญกาวหนา พฒนาศษยทงดาน อยางเตมความสามารถดวยความบรสทธใจ ปญญาและคณธรรม) ขอ 3 ครตองประพฤต ปฏบตตนเปนแบบอยาง ทดแกศษยทงทางกาย วาจา และจตใจ ขอท 4 ครตองไมกระทาตนเปนปฏปกษตอ ความเจรญทางกาย สตปญญา จตใจ อารมณ และสงคมของศษย ขอท 5 ครยอมพฒนาตนเองทงในดานวชาชพ ดานบคลกภาพ และวสยทศนใหทนตอการ

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

24

ตาราง 1 (ตอ) การเปรยบเทยบองคประกอบของการศกษาตามแนวพทธปรชญาการศกษากบแนวคด ทางการศกษาในปจจบน

พทธปรชญาการศกษา แนวคดปจจบน พฒนาทางวทยาการ เศรษฐกจ สงคมและการเมอง อยเสมอ (กระทรวงศกษาธการ, 2540, หนา 1-13) ผเรยน ปฏบตตนตอครตามหลกทศ 6 (ใหความเคารพ ลกษณะผเรยนทพงประสงคตามแนวทางพระราช มอธยาศยไมตร มความศรทธา ปรนนบต ตาม สมควร และตงใจศกษาเลาเรยน) มคณสมบต

บญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545

ตามหลกอทธบาท 4 (ฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสา) เพอทจะบรรลซงความมงหมายของ การศกษาคอมความเจรญงอกงามทงในดาน ความประพฤต จตใจ และสตปญญา วธสอน ในการสอนควรเนนใหผเรยนใช 1) จดกจกรรมการเรยนการสอนใหสอดคลองกบ โยนโสมนสการ คอ ใหรจกคดอยางมเหตผล ความแตกตางระหวางบคคล ใหผเรยนไดพฒนา และสามารถปฏบตไดโดยเลอกวธสอนท เตมตามความสามารถทงดานความร จตใจ เหมาะสมกบผเรยน และสถานการณในแตละ อารมณ และทกษะตางๆ กรณ 2) ลดการถายทอดเนอหาวชาลง ผสอนกบผเรยน มบทบาทรวมกนในการใชกระบวนการทาง วทยาศาสตรในการแสวงหาความร ใหผเรยน ไดเรยนจากสถานการณจรงทเปนประโยชน และ สมพนธกบชวตจรง ใหเรยนรความจรงในตวเอง และความจรงในสงแวดลอมจากแหลงเรยนร ทหลากหลาย

คนด (คณภาพ คณธรรม จรยธรรม)

คนเกง (สมรรถภาพสง)

คนมความสข (สขภาพกาย-จต)

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

25

ตาราง 1 (ตอ) การเปรยบเทยบองคประกอบของการศกษาตามแนวพทธปรชญาการศกษากบแนวคด ทางการศกษาในปจจบน

พทธปรชญาการศกษา แนวคดปจจบน 3) กระตนใหผเรยนไดเรยนรอยางมประสทธภาพ มการทดลองปฏบตดวยตนเอง โดยครทาหนาท เตรยมการจดสงเรา ใหคาปรกษา วางแนว กจกรรมและประเมนผล หลกสตร ประกอบดวยวชาศลปศาสตร วชาชพและ สาระของหลกสตรทงทเปนวชาการ และวชาชพ ศลธรรม เนนใหผเรยนมความประพฤตด ตองมงพฒนาคนใหมความสมดลทงดานความร มสนทรยภาพและลกษณะนสยดานศลปะ ความคด ความสามารถ ความดงาม และความ ดนตรและกฬา ควบคกบความรดานวชาการ รบผดชอบตอสงคม (มาตรา 28 พ.ร.บ.การศกษา แหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2)

พ.ศ. 2545) การวดและประเมนผล ผเรยนพงรบผดชอบทจะวดและประเมนผล ผเรยนมสวนรวมในการวดผลและประเมนผล ตนเองดวย นอกเหนอจากการวดผลและ โดยใชกระบวนการประเมนตามสภาพจรง ประเมนโดยผสอนและบคคลอน โดยเนนการ (Authentic Assessment) มงเนนทการประเมน การปฏบตได และการประพฤตดเปนสาคญ ภาคปฏบต โดยมแฟมสะสมงาน (Portfolio) เปนนวตกรรมการประเมนทสาคญ (กรมสามญ ศกษา, 2542, หนา 31)

(ทมา : กระทรวงศกษาธการ, 2546, หนา 24 – 26) การเปรยบเทยบดงกลาวขางตน สรปไดวา แนวคดทางการศกษาในปจจบนยงคงมพระพทธศาสนาเปนรากฐาน เหตเพราะวา คนไทยมพระพทธศาสนาเปนสวนหนงของวถชวต คาสงสอน การประพฤตปฏบต แนวความคด ปรชญา ความเชอ ลวนมพระพทธศาสนาเปนพนฐานเกยวของอยทงสน (พนม พงษไพบลย, 2539, หนา 111)

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

26

2.3 การนาพทธธรรมและพทธวธสอนมาประยกตใช การนาพทธธรรมหรอหลกธรรมในพระพทธศาสนา และพทธวธในการสอน ไดแก วธการและลลาการสอนของพระพทธเจามาประยกตใชในการจดการเรยนการสอนในโรงเรยนนนอยในวสยทผสอนทกคนสามารถกระทาได เพยงแตผสอนจะตองมความรเกยวกบการศกษาในพระพทธศาสนาเปนอยางด มความตระหนกในคณคาของพระพทธธรรมวามประโยชนตอการดาเนนชวต รวมทงมความเชอมนวา ไมวากาลเวลาจะลวงเลยไปนานเพยงใดและสงคมจะเปลยนแปลงไปอยางไรพทธธรรมและพทธวธสอนกยงคงใชไดผลอยเสมอ มผเสนอแนะวธการ ดงน ศรพร รนจตต (2546, หนา 1) การนาหลกธรรมในพระพทธศาสนาหรอพทธธรรมและวธสอนของพระพทธเจามาประยกตใชในการสอนนนสามารถกระทาไดหลายวธ คอ 1) สอดแทรกหรอบรณาการพทธธรรมทเกอกลตอการศกษา การทางาน การแกไขสถานการณปญหา การอยรวมกนในสงคม ฯลฯ ในการเรยนการสอนสาระการเรยนรตางๆ อยางเหมาะสมกบเนอหา เวลา โอกาส 2) นาองคประกอบของการศกษาตามแนวพทธปรชญาการศกษา อาทเชน ความมงหมายของการศกษา การเรยนร กระบวนการศกษา คณสมบตของผสอน ฯลฯ รวมทงพทธธรรมทควรปลกฝงแกนกเรยนมาประยกตใชในการจดการเรยนการสอน 3) นาหลกพทธธรรมบางเรองมาประยกตเปนวธสอน เชน การสอนแบบอรยสจ 4 การสอนแบบสรางศรทธาและโยนโสมนสการ เปนตน เมตตา ภรมยภกด (2546, หนา 10) กลาวถงการสอดแทรกหรอบรณาการพทธธรรมในกจกรรมการเรยนการสอน วา พระพทธศาสนานนนบวาไดหลอมรวมเขากบวถชวตของคนไทยนานมาแลว ดงจะเหนไดจาก ขนบธรรมเนยมประเพณ และวฒนธรรมตางๆ ของไทย ลวนแลวแตมพระพทธศาสนาเปนพนฐานเกยวของอยทงสนไมวาจะเปนภาษาพด ถอยคา สานวน สภาษต การแตงกาย การกนอยหลบนอน ประเพณเกยวกบการเกด แก เจบ ตาย การทามาหากน การประพฤตปฏบต ความคด ปรชญา และความเชอ การทคนไทยไดซมซบพระพทธศาสนาเขาไวในชวตจตใจ จนกลายเปนบคลกภาพและวถชวตทาใหการปฏบตตนทางพระพทธศาสนาของคนไทยสวนใหญ กระทาไปตามความเคยชน หรอตามความร ความเขาใจทจะสะสมสบสานตอๆ มา มากกวาจะเกดจากการศกษาเลาเรยน หรอการฝกปฏบตตามหลกพระพทธศาสนาอยางแทจรง แมวาหลกการหรอตวตนของพระพทธศาสนาอนไดแก พระธรรมวนย หรอพทธธรรมทพระพทธเจาทรงสงสอน ทรงบญญตไวนนจะยงประโยชนสงสดใหบงเกดขนแกมวลมนษยกตาม ดงนนแนวคดเรองการนาหลกธรรมในพระพทธศาสนาหรอพทธธรรมไปสอดแทรกหรอบรณาการในการเรยนการสอน

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

27

สาระการเรยนรตางๆ นอกจากจะทาใหผเรยนไดมองเหนความสมพนธเชอมโยงระหวางคาสอนของพระพทธศาสนากบองคความรตางๆ ทมความเปนวทยาศาสตร มองเหนความสมพนธระหวางพระพทธศาสนากบสงคม ธรรมชาตและสงแวดลอม จนตระหนกไดวาพระพทธศาสนา คอวถชวตแลว ยงเปนการพฒนาเจตคตตอการนบถอพระพทธศาสนาและการปฏบตตนทางพระพทธศาสนาของผเรยนดวย นอกจากนการสอดแทรกหรอบรณาการในสาระการเรยนรตางๆ ยงเปนกระบวน การเรยนรทสอดคลองกบหลกการเรยนรในพระพทธศาสนา และหลกการเรยนรทางสงคม ซงตางกเปนการเรยนรดวยการซมซบ ทาใหผเรยนรบร จา คด กระทาซาๆ จนเกดความรทชดเจน จงเหนคณคา ยอมรบ และนาไปปฏบตจนกลายเปนความเคยชน หรอเปนอปนสยไปในทสด การสอดแทรกหรอบรณาการพทธธรรมในการเรยนการสอนเปนวธการทสอดแทรกกบหลกการเรยนรในพระพทธศาสนาถอวาการเรยนรของมนษยเปนสงทเกดขนในวถชวตทงชวต โดยมปจจยสนบสนนคอบคคลทอยใกลชด อาทเชน พอแม ผปกครอง ฯลฯ ดงนนผสอน จงมบทบาทสาคญในการใหคาชแนะ เชน ขณะทเดกประสบกบเหตการณตางๆ ทงทด และไมด ผเรยนกจะมความรสกนกคดตางๆ ขนในใจ หากไดรบคาแนะนา ใหรและเขาใจในสงทตนกาลงประสบอยในขณะนนวา คออะไร เกดจากอะไร กจะเกดการรบรทถกตอง เกดความนกคดในทางทสรางสรรค การเรยนรนนกนบวาเกดประโยชน สงผลใหพฤตกรรมตอบสนองมความเหมาะสม และยงไดมปฏสมพนธกบสงเหลานนบอยครงขน ไดมโอกาสสงเกต พจารณา วเคราะห (กระบวนการคด) ไดมโอกาสทดลองการกระทา กจะทาเกดความรชดเจนในความเปนจรงของสงนนยงขนไปอก กระบวนการเรยนรทด จงเกดขนเมอผเรยนไดรบการชนาอยางถกตอง และตวเขาเองกไดสมผส สมพนธ สงเกต วเคราะหหรอทดลองปฏบตดวย โดยมกลยาณมตร (ปจจยภายนอก) และโยนโสมนสการ (ปจจยภายใน) เปนองคประกอบสาคญ “กระบวนการเรยนรในพระพทธศาสนาจงเนนการคดวเคราะห และการฝกซายาทวนเพอทจะกลนกรองเปนปญญาของตนเอง โดยมบคคลทผเรยนศรทธาเชอถอคอยชแนะ และมวจารณญาณคอยกากบอยตลอดเวลา” ดงแสดงในภาพ 4

ปญญา

ศรทธา ปฏบต

ภาพ 4 การเรยนรในพระพทธศาสนา

(ทมา : เมตตา ภรมยภกด (2546, หนา 11)

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

28

สาหรบการเรยนรทางสงคม คอ สงคมประกต หรอการขดเกลาทางสงคม (Socialization) นน เปนหลกการทางสงคมทเชอวามนษยสามารถเรยนรไดจากสงคมทอยรอบตวทงทางตรงและทางออม แลวซมซบเขาไวเปนตวตนของตน เชน ลกซมซบนสย พฤตกรรม ความเชอ คานยม เจตคตจาก พอแม ผเรยนซมซบบคลกภาพ แนวความคด จากผสอนทตนเคารพรก ซมซบพฤตกรรมบางอยางจากกลมเพอน กระบวนการสงคมประกตจงเปนกระบวนการททกคนจะตองผานนบตงแตคลอดจากครรภมารดา เปนกระบวนการสงสอนโดยกลมหรอสงคม ทงทางตรงและทางออมใหสมาชกไดเรยนรและรบเอากฎเกณฑ ความประพฤต และคานยมตางๆ ทกลมหรอสงคมไดกาหนดไว มาเปนระเบยบในการประพฤตปฏบต และเปนความสมพนธระหวางตนกบสมาชกของกลมหรอของสงคมนน สงคมประกต จงเปนกระบวนการทางสงคมทสอดคลองกบหลกธรรมในพระพทธศาสนา คอ ปรโตโฆสะ หรอเสยงจากภายนอก และทศ 6 เปนหลกทแสดงถงความสมพนธทเกอกลและตอบสนองซงกนและกนของบคคลใน 6 สถานะ เพราะเมอเดกไดรบการสงสอน บอกเลา ตกเตอน หามปราม จากบคคลรอบขางทตนรกและศรทธา เดกจะเรมวเคราะหคาตกเตอนเหลานน โดยเทยบเคยงกบกฎเกณฑ หรอหลกการทางสงคม แลวจงนามาขยายดวยการปฏบตตาม พฒนาเปนคานยมและบคลกภาพของตนเองในทสด จากหลกการเรยนรในพระพทธศาสนา และหลกการเรยนรทางสงคมทาใหมความเชอมนวาการนาพทธธรรมไปสอดแทรก หรอบรณาการในการเรยนการสอนสาระการเรยนรตางๆ นนจะทาใหผเรยนมโอกาสไดสมผส สมพนธ และเกดประสบการณซาๆ ซงจะชวยใหจดจาไดเจนใจและมความคนชนจนสามารถปฏบตไดโดยไมตองฝนหรอบงคบตนเอง กระทงกลายเปนนสยของตนไปในทสด

2.4 แนวทางการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ กระทรวงศกษาธการ

สบเนองจากทกระทรวงศกษาธการ จดประชมเรอง “หลกสตรใหม เดกไทยพฒนา” ณ สถาบนราชภฎสวนดสต เมอวนท 25 ธนวาคม พ.ศ. 2545 ซงม ฯณฯ นายกรฐมนตร พ.ต.ท.ดร.ทกษณ ชนวตร ใหเกยรตเปนประธาน ทประชมไดหารอถงโรงเรยนจดการศกษาสนองตอบความสามารถทแตกตางกนของบคคล เพอนาพาเดกและเยาวชนไทย กาวทนความเปลยนแปลงของโลกอยาง ไรขดจากด โรงเรยนวถพทธ เปนหนงในโรงเรยนรปแบบใหม ทจะชวยพลกดนใหเดกและเยาวชนไทย สามารถพฒนาตามศกยภาพ เปนคนด คนเกงของสงคม และสามารถดารงชวตไดอยางมความสข

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

29

กระทรวงศกษาธการ นาความของทประชมมาหารอตออกหลายครง อกทง ดร.สรกร มณรนทร รฐมนตรชวยวาการกระทรวงศกษาธการ และคณะ ไดไปกราบขอคาแนะนา เรองการจดโรงเรยนวถพทธ จากพระธรรมปฎก (ป.อ.ปยต โต) ณ วดญาณเวศกวน เมอวนท 14 กมภาพนธ พ.ศ. 2546 นอกจากนนยงมขาราชการระดบสง ไดไปกราบขอคาแนะนาในเรองเดยวกนน จากพระเทพโสภณ (ประยร ธมมจตโต) อธการบดมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย รวมทงนมนตทานมาใหขอคดในการประชมระดมความคดครงแรก เมอวนท 25-27 กมภาพนธ พ.ศ. 2546 เปนการประชมหารอ เรองโรงเรยนวถพทธเปนครงแรก มพระภกษและฆราวาส และผทรงคณวฒ มารวมประชมประมาณ 30 รป/คน จงไดขอสรปเบองตนถงหลกสาคญของการจดโรงเรยนวถพทธ วนท 1-4 เมษายน พ.ศ. 2546 เปนการประชมหารอครงท 2 มพระภกษและฆราวาส รวมทงผทรงคณวฒ มารวมกาหนดแนวทางการดาเนนการ ตอจากหลกการทไดขอสรปไวแลวประมาณ 50 รป/คน จากการประชมใหญ 2 ครง ทาใหไดขอสรปโรงเรยนวถพทธในเรองสาคญ ในดาน ภาพสรปโรงเรยนวถพทธ กรอบความคดรปแบบโรงเรยนวถพทธ แนวทางการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ และ แนวการบรหารโรงเรยนวถพทธ มรายละเอยด ดงน 2.4.1 ภาพสรปโรงเรยนวถพทธ โรงเรยนวถพทธ คอ โรงเรยนระบบปกตทวไปทนาหลกธรรมพระพทธศาสนามาใช หรอประยกตในการบรหาร และการพฒนาผเรยนโดยรวมของสถานศกษา เนนกรอบการพฒนาตามหลกไตรสกขาอยางบรณาการ ซง จดเนน โรงเรยนวถพทธ ดาเนนการพฒนาผเรยนโดยใชหลกไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญา อยางบรณาการ ผเรยนไดเรยนรผานการพฒนาการ “กน อย ด ฟงเปน” คอ มปญญารเขาใจในคณคาแท ใชกระบวนการทางวฒนธรรมของชาวพทธแสวงปญญา และมวฒนธรรมความเมตตาเปนฐานการดาเนนชวต โดยมผบรหารและคณะครเปนกลยาณมตร ในการพฒนา สวนลกษณะโรงเรยนวถพทธ เนนการจดสภาพทกๆ ดาน เพอสนบสนนใหผเรยนพฒนาตนตามหลกพทธธรรมอยางบรณาการ สงเสรมใหเกดความเจรญงอกงาม ตามลกษณะ แหงปญญาวฒธรรม 4 ประการ คอ

1) สปปรสสงเสวะ หมายถง การอยใกลคนด ใกลผร มคร อาจารยด มขอมล มสอด 2) สทธมมสสวนะ หมายถง การเอาใจใสศกษา โดยมหลกสตรการเรยนการสอนด 3) โยนโสมนสการ หมายถง มกระบวนการคดวเคราะห หาเหตผลทด และถกวธ 4) ธมมานธมมปตต หมายถง ความสามารถ นาความรไปใชในชวตไดอยาง

ถกตองและเหมาะสม การจดสภาพของโรงเรยนวถพทธ ประกอบดวย ดานกายภาพ คอ อาคารสถานท หองเรยน แหลงเรยนร และสภาพแวดลอม เปนตน

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

30

ดานกจกรรมพนฐานชวต เชน กจกรรมประจาวน กจกรรมวนสาคญทางศาสนาพทธ และการจดกจกรรมนกเรยนตางๆ ดานการเรยนการสอน เรมตงแตการกาหนด จดทาหลกสตรสถานศกษา การจดทา หนวยการเรยนร แผนการจดการเรยนร จนถงกระบวนการเรยนการสอน สวนดานบรรยากาศ และปฏสมพนธ ในการปฏบตตอกนระหวางครกบนกเรยน นกเรยนกบนกเรยน หรอครกบคร เปนตน ดานการบรหารจดการ ตงแตการกาหนดแผนปฏบตการ การสนบสนน ตดตามประเมนผลและพฒนาตอเนอง ซงการจดสภาพในแตละดานมงเพอใหการพฒนานกเรยนตามระบบไตรสกขา ดาเนนไดอยางชดเจน ดงเชน การจดดานกายภาพ ควรเปนธรรมชาต สภาพชวนใหมจตสงบ สงเสรมปญญา กระตนการพฒนาศรทธา และศลธรรม กจกรรมพนฐานวถชวต กระตนใหการกน อย ด ฟงเปน ดวยสตสมปชญญะเปนไปตามคณคาแท ดานการเรยนการสอนบรณาการพทธธรรม ในการจดการเรยนรอยางชดเจน ดานบรรยากาศและปฏสมพนธเอออาทร เปนกลยาณมตรตอกน สงเสรมทงวฒนธรรมเมตตา และวฒธรรมแสวงปญญา เปนตน การบรหารจดการโรงเรยนวถพทธ มขนตอนสาคญ คอ การเตรยมการ เตรยมทงบคลากรผเกยวของ จดทาแผนงาน ทรพยากร ทมงสรางศรทธาและฉนทะในการพฒนา การดาเนนงานดานการจดสภาพและองคประกอบตางๆ เพอสงเสรม ใหเกดความเจรญงอกงาม หรอปญญา วฒธรรม ในการพฒนาผเรยน การดาเนนการพฒนาทงผเรยนและบคลากร ตามระบบไตรสกขาอยางตอเนองโดยใชสภาพและองคประกอบทจดไวขางตน ขนตอมา คอ การดแลสนบสนนใกลชด ดวยทาทของความเปนกลยาณมตรตอกน ทจะทาใหการพฒนานกเรยนและงาน ดาเนนไดอยางมประสทธภาพ ตอจากนนมการปรบปรงพฒนาอยางตอเนองดวยอทธบาท 4 และหลกแหงปญญาตธรรม คอ ความไมสนโดษในกศลธรรม และความไมระยอในการพากเพยร เปนตน สวนขนสดทายของกระบวนการบรหารแตเปนฐานสการพฒนาในลาดบตอไป คอ ขนประเมนผลและเผยแพรผลการดาเนนงาน ลกษณะการเกอกลสมพนธ ของโรงเรยนวถพทธและชมชน จะมลกษณะการรวมมอกน ทงสถานศกษา บาน วด และสถาบนตางๆ ในชมชน ดวยศรทธาและฉนทะ ทจะพฒนานกเรยน และสงคม ตามวถแหงพทธธรรม เพอประโยชนสขรวมกน การพฒนาบคลากรและคณลกษณะของบคลากร การพฒนาโรงเรยนวถพทธ แมจะยดผเรยนเปนสาคญ แตบคลากรโดยเฉพาะอยางยงผบรหารและคร มความสาคญอยางยงทเปนปจจยใหผเรยนพฒนาไดอยางด ทงการเปนผจดการเรยนร และการเปนแบบอยางทดในวถชวตจรงในลกษณะ สอนใหร ทาใหด อยใหเหน การพฒนาบคลากรของสถานศกษามความจาเปนตองดาเนนการอยางตอเนองหลากหลายวธ โดยเฉพาะอยางยงการสงเสรมการปฏบตธรรมในชวตประจาวน ทงน

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

31

เพอใหบคลากร มคณลกษณะทดงามตามวถพทธ เชน ศรทธาในพระพทธศาสนาและพฒนาตนใหดาเนนชวตทดงาม และเลกอบายมข การถอศล 5 เปนนจ ความเปนกลยาณมตรตอศษย และการเปนแบบอยางทด เปนตน 2.4.2 กรอบความคดรปแบบโรงเรยนวถพทธ โรงเรยนวถพทธนาหลกธรรมพระพทธศาสนามาใชหรอประยกตใชในการบรหาร และการพฒนาผเรยนโดยรวมของสถานศกษา เนนกรอบการพฒนาตามหลกไตรสกขาอยางบรณาการ ผเรยนไดเรยนรไดพฒนาการกน อย ด ฟงใหเปน โดยผานกระบวนการทางปญญา และมเมตตา เปนฐานการดาเนนชวต ซงชาวไทยไดรบการกลอมเกลาจากพระพทธศาสนาตงแตอดต จนกลาวไดวา วถพทธ คอ วถวฒนธรรมของชาวไทยสวนใหญ จนมความเปนเอกลกษณททวโลกตระหนกและใหการยอมรบ พทธธรรมหรอพทธศาสตรเปนองคความรทมงเนนใหผศกษาเขาใจธรรมชาตของโลก และชวตทแทจรง และฝกใหผศกษาสามารถดาเนนชวตไดอยางถกตองเหมาะสม ตงแตระดบการดาเนนชวตประจาวนของคนทวไป คอ การกน อย ด ฟง จนถงระดบการดาเนนชวตของนกบวชผมงมชวตทบรสทธ และในทกระดบยงผลใหผศกษาเองมความสขพรอมๆ กบชวยใหคนรอบขางและสงคมมความสขพรอมกนไปดวยอยางชดเจน มกรอบการพฒนาหลกเปนระบบการศกษา 3 ประการ คอ อธสลสกขา อธจตตสกขา และอธปญญาสกขา ทเรยกสนๆ วา ศล สมาธ ปญญา ซงเปนการฝกหดอบรม เพอพฒนากาย ความประพฤตจตใจ และปญญา ไตรสกขานเปนการศกษาทครอบคลมการดาเนนชวตทกดานและทกวย อกทงยงมความยากงาย ตงแตเรองเบองตนทงของเดกและผใหญจนถงเรองทละเอยดซบซอนทยากจะหาองคความรอนใดมาเทยบได การศกษาของกลบตรกลธดาและผใหญทงหลายในอดตอนยาวนานของไทย มฐานจากการใชพทธธรรมมาอบรมสงสอน แตอาจไมมระบบของการศกษาบงคบอยางในยคปจจบน แมในปจจบนจะมการศกษาภาคบงคบและคนสวนใหญ แตกมไดนาเอาพทธธรรมมาเปนฐานของการศกษา แตนาระบบและองคความรตามโลกนยมโดยมฐานจากประเทศตะวนตกมาเปนแกนในการจดการศกษา ทาใหพทธธรรมเองเรมหางเหนจากชวตของคนไทยยคปจจบนมากขน ซงเปนทนาเสยดายในความลาคาของพทธธรรม และในความเปนสมบตของชาต ซงไดกอรางสรางฐานของวฒนธรรมไทยมาแตอดต ดวยคณคาอนอนนตขององคความรในพทธธรรมและระบบไตรสกขาทชดเจนในการใหการศกษาพฒนาผเรยนทกวย ทางกระทรวงศกษาธการจงมแนวความคดทจะสงเสรมใหสถานศกษานาระบบของพทธธรรมมาประยกตจดระบบการเรยนการสอนในสถานศกษาปจจบน เพอพฒนาเยาวชนไทยใหเปนมนษยทสมบรณตามทพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไข

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

32

เพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 กาหนดทมคณสมบตของการเปนคนด เกง มความสขอยางแทจรง อนเปนเปาหมายแทของพทธธรรมอยแลว ใหมความชดเจนขน โดยผานการดาเนนงานของ “โรงเรยนวถพทธ” อนจะเปนตวอยางทจะขยายผลสการพฒนาในโรงเรยนอนๆ ในวงกวางตอไป ลกษณะจดเนน โรงเรยนวถพทธ เปนสถานศกษาในระบบปกต ทนาหลกพทธธรรมหรอองคความรทเปนคาสอนในพระพทธศาสนามาประยกตใชในการจดการศกษาของสถานศกษานน โดยมจดเนนทสาคญคอ การนาหลกธรรมมาใชในการพฒนาผเรยนโดยรวมของสถานศกษา ซงอาจเปนการเรยนการสอนในภาพรวมของหลกสตรสถานศกษา หรอการจดเปนระบบวถชวตในสถานศกษาของผเรยนสวนใหญ โดยนาไปสจดเนนของการพฒนาใหผเรยนสามารถกน อย ด ฟงเปน คอใชปญญาและเกดประโยชนแทจรงตอชวต และการจดดาเนนการของสถานศกษา จะแสดงถงการจดสภาพแวดลอมและบรรยากาศ (ปร โตโฆสะ) ทเปนกลยาณมตรเออในการพฒนาผเรยนดงกลาว จดผานระบบไตรสกขา ทผเรยนไดศกษาปฏบตอบรมทงศล หรอพฤตกรรมหรอวนยในการดาเนนชวตทดงามสาหรบตนและสงคม สมาธ หรอดานการพฒนาจตใจทมคณภาพ มสมรรถภาพ มจตใจทตงมนเขมแขงและสงบและปญญาทมความรทถกตองมศกยภาพในความคด การแกปญหาทเหมาะสม (โยนโสมนสการ) โดยมครและผบรหารสถานศกษาเปนกลยาณมตรสาคญทรกและปรารถนาดทจะพฒนาผเรยนอยางดทสด ดวยความเพยรพยายาม ระบบพฒนาผเรยนดวยไตรสกขา อาจแสดงแนวคด ดงแสดงในภาพ 5

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

33

ปญญา ปรชาญาณ

ความร ความเขาใจ เหตผลการเขาถง ความจรง รวมทง

ความเชอ ทศนคต คานยม และแนวคดตางๆ เพอใช

ปญญาเปนตวแกปญหาเปนตวปรบ จด ทกอยาง ทงพฤตกรรมและจตใจใหลงตว

พอด และเปนตวนาสจดมงหมายแหงสนตสข และความมอสระ

จตใจ ไดแก คณธรรม ความรสก แรงจงใจและ

สภาพจตใจโดยมเจตจานงเปนตวชนาพฤตกรรม มผลตอความมนคงในความดงาม ความสดชนเบกบาน

และความสงบสข พฤตกรรม

มงสรางพฤตกรรมความเคยชนทด สมพนธอยางเกอกลกบสงคม สงแวดลอม ธรรมชาต

และสงสรางสรรคทงหายจะสงผลใหเกดสภาพจตทดงาม มความสข พรอมทงเออตอการแยกแยะ

และรบขอมลความร การคดการสรางสรรค ทาใหปญญาเจรญงอกงาม

ภาพ 5 จดเนนรปแบบโรงเรยนวถพทธ โดย พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) (ทมา : อนเทอรเนต, 2006)

สถานศกษาควรจดสภาพในทกดาน เพอสนบสนนใหผเรยนพฒนาตามหลกพทธธรรมอยางบรณาการ และสงเสรมใหผเรยนพฒนาชวตใหสามารถกน อย ด ฟงเปน มวฒนธรรมแสวงปญญา ทงในการจดสภาพจะสงเสรมใหเกดลกษณะของปญญาวฒธรรม 4 ประการ คอ 1) สปปรสสงเสวะ หมายถง การอยใกลคนด ใกลผร อยในสงแวดลอมทด คร อาจารย มขอมล มสอทด

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

34

2) สทธมมสสวนะ หมายถง เอาใจใสศกษาโดยมหลกสตร การเรยนการสอนทด 3) โยนโสมนสการ หมายถง มกระบวนการคดวเคราะหพจารณาหาเหตผลทดและถกวธ 4) ธมมนธมมปฏบต หมายถง ความสามารถทจะนาความรไปใชในชวตประจาวนและดาเนนชวตไดถกตองตามธรรม ปญญาวฒธรรม 4 ประการนจะสงเสรมใหผเรยนพฒนาตามหลกไตรสกขาไดอยางชดเจน สาหรบแนวคดเบองตนของการจดสภาพในสถานศกษาทเหมาะสมในดานตางๆ มลกษณะดงตอไปน ดานกายภาพ สถานศกษาจะจดอาคารสถานท สภาพแวดลอม หองเรยน และ แหลงเรยนรทสงเสรม การพฒนา ศล สมาธ และปญญา เชน มศาลาพระพทธรปเดน เหมาะสมทจะชวนใหระลกถงพระรตนตรยอยเสมอ มมมหรอหองใหศกษาพทธธรรม บรหารจต เจรญภาวนาเหมาะสม หรอมากพอทจะบรการผเรยน หรอการตกแตงบรเวณใหเปนธรรมชาต หรอใกลชดธรรมชาต ชวนใหมใจสงบ และสงเสรมปญญา เชน รมรน มปายนเทศ ปายคณธรรม ดแลเสยงตางๆ มใหอกทก ถาเปดเพลงกระจายเสยงกพถพถนเลอกเพลงทสงเสรมสมาธ ประเทองปญญา เปนตน ดานกจกรรมพนฐานชวต สถานศกษาจดกจกรรมวถชวต ประจาวน ประจาสปดาห หรอในโอกาสตางๆ เปนภาพรวมทงสถานศกษา ทเปนการปฏบตบรณาการทงศล สมาธ และปญญา โดยเนนการมวถชวตหรอวฒนธรรมของการ กน อย ด ฟง ดวยสตสมปชญญะ เพอเปนไปตามคณคาแทของการดาเนนชวต โดยมกจกรรมดงตวอยาง ตอไปน 1) มกจกรรมสวดมนตไหวพระ กอนเขาเรยนและกอนเลกเรยนประจาสปดาห (เพอใกลชดศาสนา) 2) มกจกรรมรบศล หรอทบทวนศลทกวน อาจเปนบทกลอนหรอเพลง เชนเดยวกบกจกรรมแผเมตตา (เพอใหตระหนกถงการอยรวมกนในสงคมอยางสนตสข) 3) มกจกรรมทาสมาธรปแบบตางๆ เชน นงสมาธ ทองอาขยานเพอสมาธ สวดมนตสรางสมาธ หรอทาสมาธเคลอนไหวอนๆ เปนประจาหรอกอนเรยน (เพอพฒนาสมาธ) 4) มกจกรรมพจารณาอาหารกอนรบประทาน อาหารกลางวน (เพอใหกนเปน กนอยางมสต มปญญารเขาใจ) 5) มกจกรรมอาสาตาวเศษปฏบตวนยหรอศล (เพอใหอยเปน อยอยางสงบสข) 6) มกจกรรมประเมนผลการปฏบตธรรม (ศล สมาธ ปญญา) ประจาวน (เพอใหอยเปน) 7) มการสวดมนต ฟงธรรมประจาสปดาหหรอในวนพระ (เพอพฒนาศล สมาธ ปญญา) 8) มกจกรรมบนทกและยกยองการปฏบตธรรม (เนนยาและเสรมแรงการทาความด)

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

35

9) ทกหองเรยนมการกาหนดขอตกลงในการอยรวมกน โดยเขาใจเหตผลและประโยชนทมตอการอยรวมกน (พฒนาศล/วนย ดวยปญญา) ดานการเรยนการสอน สถานศกษามการจดหลกสตรสถานศกษา หรอจดการเรยนการสอนทบรณาการ พทธธรรม เพอพฒนาผเรยนผานกจกรรมการเรยนการสอนอยางชดเจน เพอเปนการพฒนาผเรยนดวยหลกพทธธรรมอยางตอเนองสมาเสมอ เชน 1) หลกสตรสถานศกษามการกาหนดคณลกษณะอนพงประสงค และผลการเรยนรทคาดหวง ทสะทอนการพฒนาไตรสกขาไปพรอมๆ กน 2) การจดหนวยการเรยนรทกชนใหมการบรณาการพทธธรรมในการเรยนรและปฏบต 3) การจดการเรยนรแตละครงนาพทธธรรมมาเปนฐานในการคด หรอเปนเกณฑตรวจสอบการเรยนรการปฏบต หรอเชอมโยงการเรยนรสหลกธรรมในการพฒนาตนและผอน 4) ประสานรวมมอกบวด/คณะสงฆในการจดการเรยนร ทงสาระพทธศาสนาและกลมสาระหรอกจกรรมอนๆ เพอสงเสรมใหผเรยนใกลชดกบพระพทธศาสนาในบรบทตางๆ ทงนกระบวนการจดการเรยนรควรมลกษณะ “สอนใหร ทาใหด อยใหเหน” โดยนกเรยนมกระบวนการเรยนรการพฒนาทงดานกาย (กายภาวนา) ดานความประพฤต (สลภาวนา) ดานจตใจ (จตตภาวนา) และดานปญญา โดยมงใหนกเรยนมคณลกษณะ “กน อย ด ฟงเปน” เพอใหเกดประโยชนในการพฒนาตนและสงคมโดยไมเบยดเบยนผใดและเกอกลในการพฒนาวฒนธรรมแสวงปญญาและวฒนธรรมเมตตา เชน “การกน อย เปน” เพอยงประโยชนในการดารงชวตทอยไดเหมาะสม เปนไปตามคณคาแท หรอ “การด ฟงเปน” เพอเนนประโยชนในการเรยนรเพมพนปญญา ดานบรรยากาศและปฏสมพนธ สถานศกษาสงเสรมบรรยากาศของการใฝเรยนร และพฒนาไตรสกขา หรอสงเสรมการมวฒนธรรมแสวงปญญา และมปฏสมพนธทเปนกลยาณมตรตอกน มบรรยากาศของการเคารพ ออนนอม ยมแยมแจมใส การมความเมตตากรณาตอกน ทงครตอนกเรยน นกเรยนตอคร นกเรยนตอนกเรยน และครตอครดวยกนและสถานศกษาสงเสรมใหบคลากรและนกเรยนปฏบตตนเปนตวอยางทดแกผอน เชน การลด ละ เลกอบายมข การเสยสละ เปนตน ดานการบรหารจดการ สถานศกษาใหบคลากรในสถานศกษารวมกบผปกครองและชมชน สรางความตระหนกและศรทธา รวมทงเสรมสรางปญญาเขาใจในหลกการและวธดาเนนการโรงเรยนวถพทธรวมกนทงนผเกยวของทกฝาย โดยเฉพาะอยางยงคร และผบรหารเพยรพยายามสนบสนนโดยลกษณะตางๆ และการปฏบตตนเอง ทจะสนบสนนและเปนตวอยางในการพฒนาผเรยนตามวถชาวพทธ

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

36

สถานศกษาวเคราะหจดจดเนนหรอรปแบบรายละเอยดโรงเรยนวถพทธ ตามความเหมาะสมกบบรบทของสถานศกษา ซงแตละสถานศกษาจะมจดเนนและรายละเอยดรปแบบทแตกตางกนได เชน บางสถานศกษาจะมจดเนน ประยกต ไตรสกขาในระดบชนเรยน (การจดกระบวนการเรยนรรายวชา) บางสถานศกษาเนนประยกตในระดบกจกรรมวถชวตประจาวนภาพรวม บางสถานศกษาอาจทาทงระบบทกสวนของการจดการศกษากเปนไปได ลกษณะรปแบบโรงเรยนวถพทธ ตามรายละเอยดขางตนสรปประเดนสาคญ ดงภาพ 6 ตอไปน

ภาพ 4 ลกษณะรปแบบโรงเรยนวถพทธ

ภาพ 6 ลกษณะรปแบบโรงเรยนวถพทธ (ทมา : ไพรช สแสนสข (2546, หนา 13)

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

37

2.4.3 แนวทางการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ภาพงดงามของโรงเรยนวถพทธ เปนภาพทสะทอนถงการนาหลกธรรมในพระพทธศาสนา โดยเฉพาะอยางยง หลกไตรสกขามาใชในการพฒนาผเรยน และแสดงถงความพยายามนาหลกพทธธรรมตางๆ มาประยกตใชในการบรหารและจดการศกษาอยางชดเจน โดยใหมรปแบบทหลากหลายตามความเหมาะสมทจะพฒนาผเรยนไดอยางดทสด พรอมกบสรางสรรคภาพการดาเนนงานทผเกยวของทกสวนมความสขและไดพฒนาสชวตและสงคมทดงามควบคกนไปสคณคา เมอโรงเรยนพฒนาสวถพทธและไดพฒนาจนเปนโรงเรยนวถพทธทชดเจน จะสงเกตไดถงความเปลยนแปลงและประโยชนอนมากมายทเกดตามมา ทเปยมดวยความงดงามและคณคา อาท 1) นกเรยนไดรบการพฒนาคณธรรมจรยธรรมและคณลกษณะอนพงประสงคตางๆ อยางชดเจนพรอมกบการพฒนาปญญาและดานอนๆ 2) การพฒนาผเรยนทเกดขนชดเจนจนเปนทชนชอบและชนชม ของทงผปกครอง คร อาจารย และชมชนทไดรบทราบ อกการยอมรบและความรวมมอชวยเหลอจะเกดขนอยางทวคณ 3) สภาพแวดลอมและบรรยากาศปฏสมพนธของโรงเรยนจะดขนมากในลกษณะทเกอกลตอการพฒนาผเรยนรอบดานทง ศล สมาธ และปญญา ผคนทเกยวของลวนเปนกลยาณมตรแกกนและกน โดยเฉพาะอยางยง ตอนกเรยน 4) บคลากรในโรงเรยนพฒนาตนเองทงวถการทางานและวถชวต ทาใหสภาพการทางานมความสข มคณคาเพม ชวตสวนตวพฒนาสความสะอาด สวาง สงบชดเจน เพราะความเปนวถพทธชวยกลอมเกลา 5) โรงเรยน โดยคร ผบรหาร บคลากรและนกเรยน เปนแบบอยางตอสงคม อกเปนพลงการพฒนาสงคมวงกวางใหดงามยงๆ ขนได วธปฏบต แนวการดาเนนการและจงหวะกาวการพฒนาของโรงเรยนวถพทธแตละแหงจะมความแตกตางกนได ตามลกษณะเฉพาะของแตละสถานศกษา อยางไรกตาม กาวยางทชดเจนจะมโอกาสเกดขนไดจากความพยายามในการพฒนาผเรยนทงศล สมาธ ปญญา ควบคกนไปอยางบรณาการบนวถการดาเนนชวตธรรมดาทสงเสรมการพฒนา “การกน ด ฟง ใหเปน” คอ ดาเนนชวตไดอยางรเทาทนและจดการไดในลกษณะทจะกอประโยชนตอตนเอง ตอผอน และเปนมตรกบสงแวดลอมใหมากทสด ขอเสนอแนะแนวดาเนนการโรงเรยนวถพทธในภาพเบองตน ทเสนอเปนแนวคดแนวทางซงโรงเรยนสามารถนาไปปรบใชไดตามความเหมาะสมตอไป ประกอบดวย การบรหารจดการโรงเรยนวถพทธ การจดวถพทธสวถการเรยนร กจกรรมเสนอแนะการพฒนา การพฒนาบคลากรและคณลกษณะบคลากรทคาดหวง และการเกอกลสมพนธโรงเรยนวถพทธและชมชน

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

38

2.4.4 การบรหารจดการโรงเรยนวถพทธ การกาวพฒนาสโรงเรยนว ถพทธทชดเจนมประสทธภาพจา เปนตองพจารณาองคประกอบและลาดบขนตอนทเปนระบบ และลาดบขนตอนขององคประกอบตอไปนเปนขอเสนอเชงตวอยางหนงทสถานศกษาสามารถนาไปพจารณาปรบใชไดตามความเหมาะสม ซงประกอบดวยขนตอนดงน 1) ขนเตรยมการ ทจะใหการจดโรงเรยนวถพทธดาเนนไปสะดวกดวยศรทธาและฉนทะ 2 ) ขนดาเนนการจดสภาพและองคประกอบ ทจะเปนปจจย เปนกจกรรม เปนเครองมอสการพฒนาผเรยนไดอยางเหมาะสม สอดคลองกบลกษณะแหงปญญาวฒธรรม 3) ขนดาเนนการพฒนาผเรยนและบคลากรตามระบบไตรสกขา ซงเปนขนตอนทเปนหวใจของการดาเนนการโรงเรยนวถพทธ ซงตองดาเนนการอยางตอเนอง 4) ขนดแลสนบสนนใกลชด ทจะชวยใหการดาเนนทกสวนเปนไปอยางมประสทธภาพ ดวยทาทความเปนกลยาณมตร 5) ขนปรบปรง พฒนาตอเนอง ทจะเนนยาการพฒนาวาตองมมากขนๆ ดวยหลกอทธบาท 4 และอปญญาธรรม 6) ขนประเมนผล และเผยแพรผลการดาเนนการ ทจะนาขอมลการดาเนนงานส การเตรยมการทจะดาเนนการในรอบตอๆ ไป เชน ในปตอไป หรอใชกบโครงการตอเนองอนและนาผลสรปจดทารายงานผลการดาเนนงานแจงแกผเกยวของใหทราบ การบรหารจดการโรงเรยนวถพทธ มขนตอน สภาพ องคประกอบ ในดานทสาคญ ตงแตดานศรทธาและฉนทะ ปญญาวฒธรรม ปตและชนชมรวมกน ระบบไตรสกขา กลยาณมตร และอทธบาท 4 อปญญาธรรม ดงกลาวมาแลว กระทรวงศกษาธการไดสรปดงภาพ 7 ตอไปน

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

39

ภาพ 7 ขนตอนการบรหารจดการโรงเรยนวถพทธ (ทมา : กระทรวงศกษาธการ, 2546, หนา 18)

1. เตรยมการ (ศรทธาและฉนทะ) - หาทปรกษา แหลงศกษา เอกสารขอมล - เตรยมบคลากร กรรมการ สถานศกษา - เตรยมนกเรยน - เตรยมผปกครอง ชมชน - กาหนดธรรมนญสถานศกษา - จดแผนปฏบตการ ฯลฯ

2. ดาเนนการจดสภาพและองคประกอบ (ปญญาวฒธรรม) - จดหลกสตรสถานศกษา/ หนวยการเรยนร/แนวการจดการเรยนร - เตรยมกจกรรมนกเรยน - จดสภาพกายภาพสถานศกษา - จดบรรยากาศปฏสมพนธ ฯลฯ

6. ประเมนผล และเผยแพร

ผลการดาเนนงาน (ปตและชนชมรวมกน)

3. ดาเนนการพฒนาตามระบบไตรสกขา - นกเรยน - บคลากรและผเกยวของ

5. ปรบปรงและพฒนาตอเนอง (อทธบาท 4 อปญญาธรรม)

4. ดแลสนบสนนใกลชด (กลยาณมตร) - นเทศ - สนบสนน - รวบรวมขอมลและประเมนผล ระหวางดาเนนงาน

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

40

แนวการดาเนนงานในแตละขนตอนการบรหารจดการโรงเรยนวถพทธ โดยสงเขปมดงน 1) การเตรยมการ เปนขนตอนความพยายามทจะเตรยมสงทจะทาใหการดาเนนการพฒนาเปนไปโดยสะดวก ซงมประเดนสาคญทตองคานงถงในการเตรยมการ เชน (1) การหาทปรกษา แหลงศกษา และเอกสารขอมลตางๆ โดยเฉพาะอยางยงทปรกษาทเปนกลยาณมตรในการพฒนาวถพทธน ซงอาจจะเปนพระภกษหรอคฤหสถ ทเปนผทรงคณวฒ เปนผปฏบตด ปฏบตชอบ มศรทธาและความรชดในพทธธรรม ถาเปนคฤหสถควรเปนแบบอยางในสงคมได เชน เปนผไมของแวะในอบายมข เปนผทรงศล ปฏบตธรรม เปนตน ทปรกษาจะมความจาเปนมากโดยเฉพาะในระยะเรมการพฒนา (2) การเตรยมบคลากร คณะกรรมการสถานศกษา นกเรยน ผปกครอง และชมชน ใหมความตระหนกในคณประโยชนทจะเกดขน ใหเกดศรทธาและฉนทะในการรวมกนพฒนาโรงเรยนวถพทธดวยปญญารเขาใจทศทาง จากศรทธาและฉนทะการพฒนารวมกน ความสาเรจในการพฒนาคาดหมายไดวาจะเกดขนไดไมยาก สาหรบวธการเตรยมผเกยวของนสามารถดาเนนการไดหลากหลายตงแตวธทวไป เชน การประชมชแจงการสมมนา จนถงการประชาสมพนธทหลากหลาย การรวมกนศกษาดงานเปนตน (3) การกาหนดเปาหมาย จดเนน หรอ วสยทศน และแผนงาน ทชดเจนทงระยะยาวในธรรมนญสถานศกษาและแผนปฏบตการรายปกตามทผเกยวของเหนพองกน จะเปนหลกประกนความชดเจนในการดาเนนการพฒนาโรงเรยนวถพทธไดเปนอยางด อนเปนสวนสาคญของการเตรยมการทด 2) การดาเนนการจดสภาพและองคประกอบ เปนการดาเนนการจดปจจยตางๆ ของการพฒนาผเรยน ซงประกอบไปดวยสภาพทงกายภาพและองคประกอบตางๆ ทเกยวของอนจะนาไปสการเปนปจจยการพฒนาผเรยนตามหลกปญญาวฒธรรม 4 ประการ คอ (1) การอยใกลคนด ใกลผร มขอมล มสอทด (สปปรสสงเสวะ) (2) การใสใจศกษาเลาเรยน โดยมฐานของหลกสตร การเรยนการสอนทด (สทธมมสสะวนะ) (3) การมกระบวนการคดทด คดถกวธ โดยมสภาพและบรรยากาศทสงเสรม (โยนโสมนสการ) (4) ปฏบตธรรมสมควรแกธรรม หรอนาความรไปใชในชวตไดเหมาะสม (ธมมาน-ธมมปฏปตต)

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

41

สภาพและองคประกอบทสาคญทจาเปนตองจดสงเสรมใหเกดวธพทธ มตวอยางเชน หลกสตรสถานศกษา หนวยการเรยนร และแผนการจดการเรยนร ซงเปนองคประกอบสาคญของการเรยนการสอนทโรงเรยนวถพทธควรคานงถงอยางยง แนวคดหนงของการจดกคอ การบรณาการหลกธรรมทงทเปนความร ศรทธา คานยม คณธรรม และการฝกปฏบตหลกธรรม ในการเรยนการสอนโดยอาจกาหนดในระดบจดเนนหลกสตรสถานศกษาทแทรกในทกองคประกอบหลกสตรสถานศกษา หรอกาหนดในระดบหนวยการเรยนร หรอแผนการจดการเรยนร ทครจะนาสการจดการเรยนรตอไป การเตรยมกจกรรมนกเรยน ทโรงเรยนตองคดและกาหนดใหเหมาะสมกบผเรยนของตนมากทสด ซงลกษณะกจกรรมทกาหนดมหลากหลาย ทงทเปนกจกรรมประจาวน ประจาสปดาห หรอประจาโอกาสตางๆ และกจกรรมวถชวต ซงถาโรงเรยนเลอกกาหนดและเตรยมการไวลวงหนา จะชวยสงเสรมการเรยนรของผเรยนอก สะทอนใหเหนถงคากลาวทวา “การศกษาเรมตนเมอคนกน อย ด ฟงเปน” (พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), 2546, หนา 37-40) การจดสภาพกายภาพสถานศกษา ทหมายครอบคลมถงอาคารสถานท หองเรยน แหลงเรยนร สภาพแวดลอม อาณาบรเวณของสถานศกษาซงสถานศกษาตองคานงถงการจดใหเหมาะสม และมงเนนทจะสงเสรมใหเกดการพฒนาไตรสกขาใหมากทสด ทงทผานระบบการเรยนรวถชวตจรงจาก “การกน อย ด ฟงเปน” ในชวตประจาวน การจดบรรยากาศปฏสมพนธ โดยผานการเตรยมการ การมอบหมายการรบผดชอบของบคลากรในการจดกจกรรมสงเสรม หรอดแลใหบรรยากาศปฏสมพนธทดเปนกลยาณมตรเกดขนอยางจรงจงตอเนอง โดยจดผานกจกรรมทหลากหลาย เชน การกระตนทกคนใหทาตนเปนตวอยางทด การยกยองผทาด การปลกฝงศรทธา คานยมปฏบตดปฏบตชอบตอผอน เปนตน 3) การดาเนนการพฒนาตามระบบไตรสกขา จดเนนการดาเนนการพฒนา คอ นกเรยนของสถานศกษา โดยเปนการพฒนาตามระบบไตรสกขาทเปนลกษณะบรณาการ ทงในกจกรรม การเรยนการสอนตามหลกสตร และกจกรรมวถชวตตางๆ ทสงเสรม “การกน อย ด ฟงเปน” เปาหมายการพฒนาจดใหมความชดเจนทพฒนาทงองครวมของชวต ทจะนาสการพฒนาชวตทสมบรณในทสด นอกจากพฒนาผเรยนอนเปนภาระหลกแลวของสถานศกษาแลว จะตองไมละเลย การพฒนาบคลากรของตนเองทงหมดดวย เพราะบคลากรโดยเฉพาะอยางยง คอ ครและผบรหารจะเปนปจจยสาคญในการพฒนาผเรยน ดงนน ยงบคลากรไดรบการพฒนาตามระบบไตรสกขา มากเทาไร จะยงสงผลดตอการชวยนกเรยนไดรบการพฒนามากขนเทานน

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

42

การดาเนนการพฒนาผเรยนและบคลากรตามระบบไตรสกขานจะดาเนนการไดด หากในขนเตรยมการ ขนดาเนนการจดสภาพและองคประกอบ และขนดแลสนบสนนใกลชดดาเนนการไดอยางด เพราะตางกเปนเหตปจจยทสาคญในการดาเนนการพฒนาผเรยน 4) การดแลสนบสนนใกลชด เปนขนตอนสาคญในการเปนปจจยสงเสรมใหการดาเนนการพฒนาเปนไปอยางราบรนมประสทธภาพ ทงนลกษณะของการดแลสนบสนนทเหมาะสมควรมลกษณะของการเปนกลยาณมตรทปรารถนาดตอกน ปรารถนาดตอการพฒนาผเรยนหรอตองาน กจกรรมทสาคญของขนน คอ การนเทศตดตามจะดแลการดาเนนงานใหเปนไปตามแผนทกาหนดไว การใหคาปรกษาและชแนะผปฏบต การใหความชวยเหลอทางวชาการ ฯลฯ การสนบสนน ทงทรพยากร ขอมล และเครองมอตางๆ ในการชวยดาเนนการใหเปนไปไดอยางราบรน การรวบรวมขอมลและการประเมนผลระหวางดาเนนการอนจะเปนฐานของการปรบปรงตอเนองตอไป หรอแมเปนขอมลในการพจารณาจดการดแลสนบสนนไดอยางเหมาะสม 5) การปรบปรงและพฒนาตอเนองเปนขนตอนของระบบบรหารจดการทกาหนดเพอเนนยาการพฒนาทตองดาเนนการอยางตอเนองโดยนาขอมลในขนตอนตนๆ มาพจารณาแลวกาหนดปรบปรงหรอพฒนางานทกาลงดาเนนการอยใหดยงขน ทงนองคธรรมทสนบสนนการปรบปรงและพฒนางานใหเปนไปอยางชดเจนตอเนองคอ การมอทธบาท 4 (ฉนทะ จตตะ วรยะ วมงสา) และอปญญาตธรรม 2 (ความไมสนโดษในกศลธรรม และความไมระยอในการพากเพยร)เปนตน 6) การประเมนผลและเผยแพรผลการดาเนนงาน เปนขนตอนทจะสะทอนใหทราบถงผลการดาเนนงานในชวงเวลาหนงๆ อาจเปน 1 ป หรอ 3 ป หรอเมอเสรจสนกจกรรม เปนตน และในการประเมนจะเนนขอมลทเปนเชงประจกษ เชอถอได ใหขอมลทชดเจน ทสามารถนาสการเผยแพรหรอรายงานผเกยวของใหทราบผลการดาเนนงานนนๆ ตอไป และในระบบประกนคณภาพ ขนตอนนมความสาคญไมนอยตอการเสนอใหผเกยวของยอมรบในการดาเนนการและบรหารจดการ การจดวถพทธสวถการเรยนร จะตองบรณาการพทธธรรม สการจดการเรยนร และการปฏบตจรงทสอดคลองกบวฒนธรรมและวถชวตอยางตอเนอง สมาเสมอเพอนาสการเรยนร เขาใจ ความจรง จดการเรยนรใหเกดขนในทกสถานการณ ทกสถานท ทงโดยตรงและทางออมประสานความรวมมอ วด/ คณะสงฆ และชมชน ในการจดการเรยนร หลกธรรมสาคญสการจดการเรยนรโรงเรยนวถพทธ ไดแก ปรโตโฆสะ (ตามหลกกลยาณมตตตา) โยนโสมนสการ ไตรสกขา และ ปญญาวฒธรรม

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

43

หลกสตรสถานศกษา สอดแทรก เพมเตม พทธธรรมในวสยทศน คณลกษณะอนพงประสงคของนกเรยน เพมเตม คณธรรม จรยธรรม ในผลการเรยนรทคาดหวง ใหมการบรณาการพทธธรรมในการจดหนวยการเรยนรทกกลมสาระ สอดแทรก ความร และการปฏบตจรงในการเรยนรทกกลมสาระ กจกรรมพฒนาผเรยนและสถานการณอนๆ นอกหองเรยน ไดแก บรณาการในการเรยนร บรณาการในวถชวตและบรณาการไตรสกขาเขาในชวตประจาวน ผสอน เปนตวอยางทดในลกษณะ “สอนใหร ทาใหด อยใหเหน” อยางสมาเสมอ เปนกลยาณมตรกบผเรยน มเมตตาธรรม ความออนโยน อดทน อดกลน และสรางเสรมกาลงใจแกผเรยนอยเสมอ กระบวนการเรยนร พฒนาผเรยน รอบดาน สมดล สมบรณ ทงกาย (กายภาวนา) ความประพฤต (สลาภาวนา) จตใจ (จตตภาวนา) ปญญา (ปญญาภาวนา) จดโอกาสสงเสรมใหผเรยนไดเรยนร และปฏบตธรรมอยางสอดคลองกบวถชวต (กน อย ด ฟง) สรางเสรมใหเกดวฒนธรรมแสวงปญญา เขาใจและคนพบคณคาแทของสรรพสง กจกรรมนกเรยนในโรงเรยนวถพทธ เปนกระบวนการพฒนาผเรยน คอ การจดกจกรรมอยางหลากหลาย ตอเนอง เปนวถชวตเพอใหผเรยนรจกคด มการฝกปฏบตเสมอๆ ทงดานความประพฤต (ศล) จตใจ (สมาธ) และปญญา (ปญญา) เพอใหเกดการพฒนาทง 3 ดานไปพรอมๆ กน หลกคด การศกษาตามแนวพทธปรชญาการศกษาของโรงเรยนวถพทธ คอ กระบวนการพฒนาการเรยนร ทงในดานความประพฤต (ศล) จตใจ (สมาธ) และปญญา (ปญญา) เพอความเจรญงอกงามในทกขนตอนของชวต โดยเฉพาะอยางยง การกน อย ด ฟง ในชวตประจาวนทมสตสมปชญญะคอยกากบ เพอใหผเรยนพฒนาตนจนเปนกาลงสาคญในการพฒนาสงคมและสงแวดลอมใหเจรญสบตอไป และเนองจากพทธศาสนามหลกการพฒนาวามนษยทกคนมศกยภาพทจะฝกฝนและพฒนาได ประกอบกบวเคราะหผเรยนวามสตปญญา อปนสย ความพรอมและภมหลงทแตกตางกน การพฒนาจงเนนทตวผเรยนแตละคนเปนสาคญ หลกทา ในการจดกจกรรมของโรงเรยนวถพทธนน ครและผบรหารสามารถจดพฒนาไดตามหลกการหลกคดขางตน โดยใหเหมาะสมกบบรบทของสถานศกษา ในทนเสนอแนะการจดกจกรรมไวเปนแนวทาง 4 ลกษณะ คอ กจกรรมเสรมเนอหาสาระตามหลกสตร กจกรรมประจาวน/ประจาสปดาห กจกรรมเนองในโอกาสวนสาคญทางพระพทธศาสนา และกจกรรมพเศษอนๆ เชน พธแสดงตนเปนพทธมามกะ ประกวดมารยาทชาวพทธ กจกรรมคายพทธบตร (ตามสาระการเรยนรพทธศาสนา) กจกรรมบรหารจต เจรญภาวนา เรยนธรรมศกษา/สอบธรรมศกษา บรรพชาสามเณรฤดรอน ฯลฯ สวนกจกรรมประจาวน/ประจาสปดาห เชน กจกรรมหนาเสาธง กจกรรมทกระทาเพอราลกถงชาต ศาสนา พระมหากษตรย (กอนเคารพธงชาต) กจกรรมไหวพระ

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

44

สวดมนต แผเมตตาและสงบนง (สมาธ) กจกรรมศกษาพทธศาสนสภาษต กจกรรมนองไหวพ (ในแถวหนาเสาธง) กจกรรมเดนแถวเขาหองเรยนอยางมสต เชน เดนพรอมทองคตธรรมขณะเขาหองเรยน กจกรรมทาความดระหวางวน กจกรรมเดนอยางมสตกอนเขาโรงอาหารกจกรรมกลาวคาพจารณาอาหารกอนการรบประทานอาหาร กจกรรมรบประทานอาหารอยางมสต เชน มกตกาวาไมดง ไมหก ไมเหลอ กจกรรมขอบคณหลงรบประทานอาหาร กจกรรมนงสมาธ 1 นาทกอนเรยน (อาจใหนกเรยนทาพรอมกนหนาหองเรยน) ฯลฯ กจกรรมกอนเลกเรยน ไดแก กจกรรมไหวพระสวดมนต กจกรรมราลกพระคณของผมพระคณ กจกรรมทองอาขยานสรางสมาธ ฯลฯ กจกรรมประจาสปดาห ไดแก กจกรรมสวดมนตสรภญญะประจาสปดาห กจกรรมทาบญตกบาตรประจาสปดาห (อาจทาในวนพระหรอวนทสถานศกษากาหนด) ฯลฯ กจกรรมเนองในโอกาสวนสาคญทางพระพทธศาสนา โรงเรยนวถพทธควรจดกจกรรมในวนสาคญทางพระพทธศาสนา คอ วนวสาขบชา วนอาสาฬหบชา วนมาฆบชา วนเขาพรรษา วนอฏฐมบชา สถานศกษาผปกครองและชมชนรวมกจกรรม ดงเชน ทาบญ ตกบาตรบรเวณของสถานศกษา ฟงเทศน (โดยนกเรยนเปนผดาเนนพธกรรม) เวยนเทยนทวด หรอในสถานศกษา หลอเทยนพรรษา และรวมกบชมชนในการหลอเทยนและแหเทยนพรรษา สถานศกษาจดบรรยากาศวนสาคญทางศาสนาโดยประดบธงทวสเหลอง เชญธงธรรมจกร ธงฉพพรรณรงส และเปดเพลงธรรมะทางวทยของสถานศกษา (เสยงตามสาย) ฯลฯ กจกรรมพเศษอนๆ กจกรรมไขปญหาธรรม กจกรรมวนสาคญของชาต ศาสนา และพระมหากษตรย กจกรรมการประเมนผลการทาความด กจกรรมยกยองเชดชเกยรตผทาความด กจกรรมอาสาตาวเศษ (มผสงเกตพฤตกรรมของผปฏบตธรรม) กจกรรมบนทกความดของผปฏบตธรรมกจกรรมตนไมพดได กจกรรมจดนทรรศการผลงานทางพระพทธศาสนา กจกรรมการกาหนดทกษะและความรทางพระพทธศาสนา กจกรรมสมาทานศลในวนพระ กจกรรมสรางสรรคสงคม เชน ครตอนรบทกทายนกเรยนดวยกรยา วาจาออนหวาน และสมผสทประกอบดวยเมตตา กจกรรมตนไมอธษฐาน กจกรรมอธษฐานจตกอนเรยน กจกรรมอบรมธรรม 5 นาท (อาจจดสปดาหละ 1 ครง) กจกรรมถอศล นอนวด ปฏบตธรรม ชวงเขาพรรษา ฯลฯ การจดลกษณะทางกายภาพโรงเรยนวถพทธ เปนหลกการของสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนร ตามทปรากฏในพระพทธศาสนา และแนวทางในการจดบรรยากาศสภาพแวดลอมของสถานศกษาทกระทรวงศกษาธการกาหนด สามารถสรปเปนหลกการในการจดสภาพแวดลอมทางทายภาพของโรงเรยนวถพทธ คอ บรรยากาศสงบเงยบ เรยบงาย ใกลชดธรรมชาต รมรน ใกลชดกบชมชนสะอาด มระเบยบ ทนสมย มการปรบปรงพฒนาอยเสมอ และเปนแหลงเรยนร ทงดานวชาการ วชาชพ และคณธรรม

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

45

หลกคด โรงเรยนหรอสถานศกษาเปนปจจยภายนอกทสาคญตอการเรยนร พระพทธเจาทรงใหความสาคญกบสถานททเกยวของกบการเรยนร เหตการณในพทธประวตหลายตอนทเนนถงความสาคญของสถานทและบรรยากาศ เชน ทรงเจรญอานาปานสตกรรมฐานเมอมพระชนมาย 7 พรรษา ณ ใตตนหวาในบรรยากาศทสงบเงยบ ทรงเลอกสถานททใกลชดธรรมชาตและชมชนสาหรบบาเพญเพยร เมอตรสรแลวทรงเปลยนสถานทจากทตรสรไปประทบใตตนไทร และตนอนๆ ทรงกาหนด เรอ งความสะอาด ความมระเบยบ ไวในพระวนยปฎกวาดวย เสนาสนวตรและเสนาสนะ ขนธกะ ทรงแสดงภาวะทเออ เกอกล เหมาะสม สะดวกสบายของสภาพแวดลอม ซงประมวลกนไว 7 ประการ คอ สปปายะ 7 แนวทางการปฏรปการศกษาของกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2539-2550 โรงเรยนในอดมคตไดกาหนดใหมบรรยากาศและสงแวดลอมทเออตอการเรยนร เพอใหนกเรยนไดเรยนอยางมความสข คอมงเนนการเรยนรตามธรรมชาต ปลกฝงเรองความสะอาด ความมวนย รวมทงการจดการศกษาใหมความรมรน มตนไม มแหลงนา บอนา ไรฝน ไรมลภาวะ ปลอดภย และไมมมมอบ หลกทา โรงเรยนวถพทธ มลกษณะทางกายภาพทเปนธรรมชาต รมรน สวยงาม สะอาด เปนระเบยบ ปลอดภย ใหความรสกทผอนคลาย สบายกาย สบายใจ มศนยรวมศรทธาของคร นกเรยน และบคคลในชมชน คอมพระพทธรปทเดนชวนใหระลกถงพระรตนตรย มสวนพทธธรรมประกอบดวยตนไมสาคญในพระพทธศาสนา มปายนเทศ ปายคณธรรม มอาคารสถานททสะอาดเปนระเบยบและเพยงพอตอการใชสอย มแปลงเกษตร โรงฝกงานทเหมาะสม ตอการฝกฝนคณธรรมเพอประกอบสมมาอาชวะ มหองจรยธรรม หองสมดพระพทธศาสนา ทกหองเรยนมพระพทธรปเพอใหนกเรยนไดเหนและระลกถงพระรตนตรยอยเสมอ บรรยากาศในหองเรยนมความสงบ สะอาด ครและนกเรยนมความสารวมตนอยเสมอ สอและอปกรณการเรยนการสอนทนสมย และครบถวน ทงสอทเกดจากภมปญญาของครนกเรยน และชมชน ตลอดจนสอเทคโนโลยตางๆ เพอใหเกดการเรยนรอยางมความสข ปลกฝงคณลกษณะใฝร ใฝเรยน และความรทเทาทนตอการเปลยนแปลงของโลก สถานศกษาตองมความใกลชดธรรมชาต ชมชน และภมปญญาทองถน ความสะอาด มระเบยบเรยบรอยของโรงเรยนวถพทธ จะตองเกดจากความรวมมอรวมใจของนกเรยนทกคน โดยครสรางบรรยากาศของความรกความสามคค และความรบผดชอบ การพฒนาบคลากรและคณลกษณะบคลากรโรงเรยนวถพทธ มหลกการสาคญ คอผบรหารสถานศกษา คร และบคลากรมความสาคญตอการพฒนาผเรยนในระบบไตรสกขา ทงในฐานะผอบรมสงสอน ผจดการเรยนร และเปนแบบอยางทดในการปฏบตตน บคลากรทกคนพฒนาตามหลกไตรสกขา มคณลกษณะเปนผมความรพทธธรรมเปนอยางด ปฏบตด ปฏบตชอบ

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

46

สามารถจดการเรยนรตามวถพทธ และเปนกลยาณมตร มลกษณะของการเปนผท “สอนใหร ทาใหด อยใหเหน” พรอมจะชวยใหผเรยนพฒนาไดเปนอยางด หลกคด การพฒนาบคลากรของสถานศกษาควรดาเนนการอยางตอเนองมรปแบบวธทหลากหลาย เหมาะสมกบลกษณะ และเงอนไขของตนเอง แนวทางสาคญหนงในการพฒนาบคลากร คอ การปฏบตธรรมในวถประจาวน ทงนผบรหารควรเปนผนาในการพฒนาตนเอง และการปฏบตเปนตวอยาง หลกทา แนวทางการพฒนาบคลากร เชน วเคราะหสภาวธรรมหรอภมธรรม ธรรมวฒ และลกษณะของบคลากร คนหาบคลากรแนวรวมหรอแกนนา วางแผนพฒนาบคลากร โดยการสรางศรทธา สรางความเขาใจดวยวธทเหมาะสมกบลกษณะของบคลากร จดกจกรรมทเปนตวอยางสะทอนใหเหนความสาเรจ ทงกจกรรมรปธรรม และกจกรรมพฒนาจต ใหการยกยอง ชมเชย แกบคลากรทพฒนาจนเปนแบบอยางได กจกรรมพฒนาบคลากร เชน การจดอบรมใหญประจาปจดการพฒนาจต ปฏบตธรรมในโอกาสวนสาคญ จดกลมสนทนาธรรม จดฟงเทศน ปฏบตธรรมในโอกาสวนสาคญ จดศกษาดงาน หรอปฏบตธรรมในสานกตางๆ สงเสรมการศกษา ปฏบตดวยตนเอง โดยจดหองสมดและสอตางๆ ใหยมหรอใชศกษา จดหองวปสสนา สงเสรมการถอศลหา เปนวถชวต สงเสรมการประเมนผลปฏบตธรรมและสอบอารมณ (วปสสนา) ฯลฯ คณลกษณะของบคลากรโรงเรยนวถพทธ ผบรหารสถานศกษา จะตองศรทธาในพระพทธศาสนา ละเลกจากอบายมข ถอศลหาเปนนจ มอดมการณทจะพฒนาตนเองและดาเนนชวตทดงาม เปนผนาและปฏบตตนเปนแบบอยางในการทาความด สวนครและบคลากร จะตองมคณสมบตเชนเดยวกน และตองมความเปนกลยาณมตรตอศษย เกอกลสมพนธโรงเรยนวถพทธและชมชน หลกการ โรงเรยนวถพทธกบชมชนซงประกอบดวย บาน วด และสถาบนอนๆ ในชมชน มความเปนกลยาณมตรตอกน เกอกลรวมมอกนและกนในการพฒนานกเรยน และพฒนาชมชนสงคมในวถแหงพทธธรรม เพอประโยชนสขรวมกน หลกคด โรงเรยนวถพทธเพยรพฒนาคน มผลการพฒนานกเรยนเปนทยอมรบและศรทธาของชมชน เปดโอกาสใหชมชนมสวนรวมในการพฒนาสถานศกษา จดระดมสรรพกาลงลกษณะตางๆ อยางหลากหลาย ในการพฒนางานทกดานของสถานศกษา โดยเฉพาะอยางยง การพฒนานกเรยน โรงเรยนวถพทธ บรการวชาการ อาคารสถานท รวมมอสนบสนนกบชมชน ในการพฒนาภมธรรม ภมปญญา คณธรรมจรยธรรม และกจกรรมสมมาอาชวะตางๆ เปนตน แกชมชน สงคม ดวยเมตตาธรรมและดวยความเปนกลยาณมตร เพอใหเกดความเจรญงอกงามและสนตสข

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

47

หลกทา สถานศกษาอาจพจารณากาหนดและดาเนนงานตามวสยทศน และแผนปฏบตการของสถานศกษา ซงบงชถงความเปนวถพทธอยางเขมแขงและตอเนอง จนบงเกดผลทชดเจนทงในดานการบรหารจดการ ดานลกษณะทางกายภาพ ดานบคลกภาพและคณธรรมของคร นกเรยน และบคลากรของโรงเรยนจนเปนภาพทเหนได เชน ผบรหารมคณธรรม บรหารจดการโดยใชหลกเมตตาธรรม ครมความเปนกลยาณมตร นกเรยนมกรยาวาจาสภาพ มนาใจ มคณธรรม เปนลกษณะเดนทบคคลทวไปเหนไดชดเจน พรอมกนนนโรงเรยนวถพทธ มลกษณะเปดกวางสชมชน และสงคม พรอมทจะรบฟงความคดเหนเพอปรบปรงพฒนาอยเสมอ และพรอมทจะใหความรวมมอ ในการพฒนาชมชน สงคม ดวยความเกอกลกนและกน ระหวาง สถานศกษา บาน วด และชมชน ดาเนนกจกรรมรวมกน ในวนสาคญทางพระพทธศาสนา เชน การหลอเทยนพรรษา การทอดกฐนทอดผาปา กจกรรมวนพอ วนแม นอกจากนควรรวมกจกรรมของวดและชมชน เชน กจกรรม ทาความสะอาดวดซงอาจจดในชวโมงกจกรรมพฒนาผเรยน หรอกจกรรมชวยเหลอสงคมอนๆ เชน นาอาหารไปเลยงคนชราทบานพกคนชรา หรอบานเดกกาพรา ฯลฯ สถานศกษาตองเปนของชมชนโดยเปดตอนรบผปกครองและชมชนตลอดเวลา (Open House) เพอใหผปกครองไดมโอกาสเสนอขอคดเหนและมสวนรวมในภารกจตางๆ เชน ดแลความสะอาดของโรงอาหาร ดาเนนการเชญผมภมปญญาทางพระพทธศาสนา ภมปญญาทองถน มาชวยสถานศกษาในการจดการเรยนร เปนตน เปดหองสมดเพอใหชมชนใชบรการไดในวนหยด รวมทงสนามกฬา หอประชม ฯลฯ เปนศนยกลางของชมชนในดานวชาการ วชาชพ เชน จดอบรมใหความร แกผปกครองในเรองอาชพพเศษตางๆ จดรานคาของสถานศกษา เพอใหผปกครองนาผลตผลทางการเกษตร ผลตภณฑตาง ๆมาขาย โดยนกเรยนเปนผดแลกจการรวมกบวดในชมชนจดการเรยนธรรมศกษา กจกรรมทางดานศาสนาตางๆ เชน นมนตพระสงฆมาแสดงพระธรรมเทศนา เชญวทยากรมาใหความรแกเยาวชนในเรองตางๆ ในวนหยด จดทศนศกษาทางธรรม จดกจกรรมเชอมความสมพนธระหวางสถานศกษา บาน วด และชมชน เชน จดการแขงขนกฬา จดกจกรรมปจฉมนเทศ เชญผปกครองมารวมรบประทานอาหารรวมกน สรางเครอขายผปกครอง เสรมสรางความเขมแขงของระบบดแลชวยเหลอนกเรยน เชน การเยยมบานนกเรยน ชวยเหลอแกไขปญหาครอบครว ฯลฯ ประชาสมพนธผลงานของโรงเรยนในรปแบบตาง ๆ เชน จดทาหนงสอพมพ หรอวารสารของสถานศกษา เผยแพรแกผปกครองศษยเกา ชมชน ยกยองเชดชเกยรตผกระทาความด ทงคร อาจารย นกเรยนบคลากรของสถานศกษาและบคคลในชมชน เพอใหเปนตวอยางแกบคคลทวไป เพอใหวถพทธเปนวถชวตของคนทงชมชน การบรหารโครงการโรงเรยนวถพทธ ซงดาเนนการพฒนาผเรยนโดยใชหลกไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญา อยางบรณาการผานการพฒนา “กน อย ด ฟงเปน” ดงนน

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

48

การบรหารโครงการ ทงในระดบชาตและระดบโรงเรยนจะยดหลกการพฒนาผเรยนดงกลาวขางตนทกขนตอน การบรหารโครงการระดบชาตจะมกจกรรมหลก ไดแก สรางความเขาใจแกผบรหารโรงเรยนและผรบผดชอบโครงการ ผลตสอ เอกสาร วดทศน เพอเผยแพรแนวคดและตวอยางดาเนนงาน โรงเรยนวถพทธ สรางความเขาใจแกคร ทงในการจดการการเรยนรแบบบรณาการวถพทธ และจดกจกรรมเสรมลกษณะตางๆ นเทศ เยยมเยยน ประเมนการดาเนนงาน สมมนาเพอสะทอนประสบการณผลการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ เพอแลกเปลยนเรยนรและการปรบปรงการดาเนนงานใหดขน การบรหารโครงการระดบโรงเรยน จะมกจกรรมหลก ไดแก ประชาสมพนธ สรางความเขาใจแกผเกยวของทกฝาย เชน ครและบคลากรทกคน ผปกครอง นกเรยน องคกรสงฆทสถานศกษาจะขอความอนเคราะห ปรบสภาพบรรยากาศของสถานศกษาตามแนวทางโรงเรยนวถพทธ ปรบปรงการเรยนรโดยสอดแทรกหลกธรรมในการเรยนรทกสาระการเรยนร ปรบปรงการจดกจกรรมเสรมหลกสตรของสถานศกษาใหสอดคลองกบหลกการโรงเรยนวถพทธ นเทศ เยยมเยยน ชนชมใหกาลงใจ แกผปฏบตงานและปรบปรงการดาเนนงานใหดยงๆ ขน รวมสมมนาเพอรบฟงประสบการณการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธของสถานศกษาอนๆ เพอนามาปรบกจกรรมการเรยนรของสถานศกษาตนเองตอไป

2.5 ตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ กระทรวงศกษาธการสนบสนนใหสถานศกษาพฒนาคณภาพจรยธรรมนกเรยนควบคกบการพฒนาทกดานอยางเปนองครวม โดยสงเสรมการดาเนนงานโครงการโรงเรยนวถพทธ และรบทกโรงเรยนทสมครเขารวมโครงการ ผลทเกดขนมสถานศกษาจากทกสงกดจานวนมาก ใหความสนใจและสมครเปนโรงเรยนวถพทธ โดยสานกงานเขตพนทการศกษาทวประเทศเปนจดรบสมครประสานงาน และสงเสรมการพฒนาสนบสนนดานวชาการเปนหลก โดยไดจดทาเอกสาร “แนวทางการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ” และเอกสารแนวคดหลกการตางๆ ในลกษณะเปนหลกการเปนแนวทางกวางๆ และมตวอยางบางสวนใหโรงเรยนเปนแนวทางในการประยกตใชการพฒนาตามความเหมาะสม เพอใหการพฒนาโรงเรยนวถพทธในเชงเปาหมายภาพรวมมความชดเจน และสามารถเปนเครองมอแกสถานศกษาและผเกยวของทกระดบในการนเทศ ตดตาม ตลอดจนการทบทวนและประเมนผลการดาเนนงานการพฒนาโรงเรยนวถพทธได กระทรวงศกษาธการจงไดจดทา “ตวชวด

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

49

การดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ” ขน โดยวเคราะหกาหนดจากเอกสาร “แนวทางการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ” เปนหลก และไดรบการตรวจพจารณาจากผทรงคณวฒหลายคณะ โดยเฉพาะคณะสรปผลกอนเผยแพร พระเทพโสภณ อธการบดมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย และคณะ ไดเมตตาปรบปรงรอบสดทาย ซงคาดหวงวา “ตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ” จะชวยใหการดาเนนงาน และการพฒนาโรงเรยนวถพทธในทกระดบเปนไปตามหลกการทเหมาะสม และเปนในแนวทางหลกเดยวกน ตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธประกอบดวย 4 ดานใหญ คอ ดานปจจยนาเขา ดานกระบวนการ ดานผลผลต และดานผลกระทบ ในแตละดานมรายละเอยด ดงตอไปน 2.5.1 ตวชวดดานปจจยนาเขา (Input) ตวชวดดานปจจยนาเขา กาหนดเฉพาะปจจยสาคญทจะเปนเงอนไขหลกๆ และสงผลกระทบอยางชดเจน ตอการพฒนานกเรยนและงานโรงเรยนวถพทธตามระบบไตรสกขา ตวชวดดานปจจยนาเขานเพอใหทกฝายตระหนกความสาคญเชงเหตและผลของการดาเนนการพฒนาซงมจดเนนในการพฒนาทงระบบโรงเรยน มาตรฐานดานปจจยนาเขาทตองการคอ “โรงเรยนมบคลากรทมคณลกษณะทด มการบรหารจดการ มหลกสตร มแหลงเรยนรและสภาพแวดลอมทสงเสรมการพฒนาตามหลกไตรสกขา” ดงตาราง 2

ตาราง 2 รายละเอยดตวชวดดานปจจยนาเขา

องคประกอบหลก องคประกอบยอย ขอบงชคณภาพ 1. บคลากร 1. ผบรหาร 1. มวถชวตทสอดคลองกบหลกพทธธรรม (ลด ละ มคณลกษณะ เลก อบายมข) ถอศล 5 และปฏบตตนเปน ทด แบบอยางทด 2. มพรหมวหารธรรมประจาใจ 3. มความซอสตย จรงใจในการทางาน 4. มความเขาใจทถกตองในพระรตนตรย นบถอและ ศรทธาในพระพทธศาสนา 2. คร 1. มวถชวตทสอดคลองกบหลกพทธธรรม (ลด ละ เลก อบายมข) มศลธรรม และปฏบตตนเปนแบบ อยางทด 2. มพรหมวหารธรรม มความเปนกลยาณมตรมงพฒนา ใหผเรยนเกดความเจรญงอกงามตาม หลกไตรสกขา

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

50

ตาราง 2 (ตอ) รายละเอยดตวชวดดานปจจยนาเขา

องคประกอบหลก องคประกอบยอย ขอบงชคณภาพ 2. มพรหมวหารธรรม มความเปนกลยาณมตร มงพฒนาใหผเรยนเกดความเจรญงอกงามตาม หลกไตรสกขา 3. ร เขาใจ หลกการพฒนาผเรยนตามหลกไตรสกขา 2. การบรหาร 1. ระบบบรหาร 1. มวสยทศนหรอปรชญา พนธกจ เปาหมาย จดการ ธรรมนญ หรอแผนกลยทธ ทมจดเนนในการพฒนา ดาเนนการ โรงเรยนวถพทธ อยางมระบบ 2. แตงตงคณะกรรมการทปรกษา หรอคณะกรรมการ ดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ 3. ปลกฝงศรทธาสรางเสรมปญญาในพระพทธศาสนา ใหเกดขนกบบคลากรและผเกยวของ 4. รวมมอกบผปกครอง วด และชมชน เพอพฒนา ผเรยนและชมชน 5. มการนเทศ กากบ ตดตาม การดาเนนงานโรงเรยน

วถพทธอยางตอเนอง 6. มระบบตรวจสอบประเมนผล และเปดโอกาส

ใหมการเสนอแนะอยางเปนกลยาณมตรอยางตอเนอง 2. ระบบหลกสตร มหลกสตรสถานศกษา หนวยการเรยนรและแผน สถานศกษา การจดการเรยนรทบรณาการพทธธรรมทกกลมสาระ การเรยนร 3. กายภาพและ สภาพแวดลอม 1. ประดษฐานพระพทธรปประจาโรงเรยนและหองเรยน สงแวดลอม 2. มปายนเทศ ปายคตธรรม คาขวญคณธรรม จรยธรรมโดยทวไปในบรเวณโรงเรยน 3. สภาพโรงเรยนสะอาด ปลอดภย สงบ รมรน 4. บรเวณโรงเรยนปราศจากสงเสพตด และอบายมข

(ทมา : กระทรวงศกษาธการ, 2546 หนา 27 – 28)

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

51

2.5.2 ตวชวดดานกระบวนการ กระทรวงศกษาธการกาหนดปจจยดานกระบวนการพฒนาโรงเรยนวถพทธ อยางชดเจน รอบคอบ และมประสทธภาพ เพอใหผเรยนไดรบการพฒนาอยางแทจรง ตามระบบไตรสกขา มาตรฐานดานกระบวนการทตองการใหเกด คอ “โรงเรยนจดบรรยากาศและกจกรรมการเรยนการสอนเพอพฒนาผเรยนไดเปนไปตามหลกไตรสกขาและบรณาการในวถชวต” ดงตาราง 3 ตาราง 3 รายละเอยดตวชวดดานกระบวนการ

องคประกอบหลก องคประกอบยอย ขอบงชคณภาพ 1. การเรยน 1. การบวนการ 1. จดการเรยนรโดยบรณาการพทธธรรม ไตรสกขา การสอนท จดการเรยนร ทกกลมสาระและเชอมโยงกบชวตประจาวน บรณาการ 2. สงเสรมใหมการนาหลกธรรมเปนฐานในการคด ไตรสกขา วเคราะหและแกปญหา 3. สงเสรมการใฝรและแสวงหาความรดวยตนเอง 4. จดการเรยนรอยางมความสข ทงครและผเรยน 5. จดกจกรรมบรหารจตเจรญปญญาทงในการเรยน การสอนและในกจกรรมการดารงชวตประจาวน 2. การใชสอและ 1. ใชสอการเรยนรทสงเสรมการใฝรและแสวงหา แหลงเรยนร ความรดวยตนเองอยเสมอ 2. นมนตพระสงฆและเชญวทยากรภมปญญาทาง พระพทธศาสนาสอนนกเรยนสมาเสมอ 3. จดใหนกเรยนไปเรยนรทวด เปนประจาและตอเนอง 3. การวดและ มการวดประเมนผลตามสภาพจรง ดวยวธการท ประเมนผล หลากหลาย ครอบคลมตามหลกภาวนา 4 (กาย ศล จต ปญญา) โดยมจดเนนเพอพฒนานกเรยนตอเนอง 2. บรรยากาศและ บรรยากาศ 1. สงเสรมความสมพนธแบบกลยาณมตร ออนนอม ปฏสมพนธอยาง ปฏสมพนธ ถอมตน เคารพ ใหเกยรตซงกนและกน ยมแยม กลยาณมตร สอนใหร ทาใหด

อยใหเหน 2. มเมตตาตอกน ทงคร นกเรยน และผปกครอง

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

52

ตาราง 3 (ตอ) รายละเอยดตวชวดดานกระบวนการ

องคประกอบหลก องคประกอบยอย ขอบงชคณภาพ 2. สงเสรมบรรยากาศ ใฝร ใฝเรยน ใฝสรางสรรค 3. สงเสรมบคลากรและนกเรยน ใหปฏบตตนเปน ตวอยางทดตอผอน 3. กจกรรม 1. กจกรรม 1. ฝกฝนอบรมใหเกด การกน อย ด ฟงเปน (รเขาใจ พนฐานชวต พนฐานชวต เหตผลและไดประโยชนตามคณคาแท ประจาวน ตามหลกไตรสกขา) 2. สงเสรมกจกรรมการรบผดชอบ ดแลรกษา พฒนา อาคารสถานทและสงแวดลอม อยางสมาเสมอ จนเปนนสย 2. กจกรรมทาง 1. สงเสรมปฏบตกจกรรมพระพทธศาสนาอยางเหน พระพทธศาสนา คณคา รเขาใจเหตผล 2. จดกจกรรมสงเสรมการระลกและศรทธาใน พระรตนตรย เปนประจาและในโอกาสสาคญ อยางตอเนอง เปนวถชวต 3. สงเสรมใหทกคนมสวนรวม และเหนคณคาในการ รกษาและสบตอพระพทธศาสนา

(ทมา : กระทรวงศกษาธการ, 2546 หนา 29 – 30)

2.5.3 ตวชวดดานผลผลต ตวชวดดานผลผลต กาหนดเฉพาะทเกดกบผเรยน กาหนดโดยวเคราะหจากหลกภาวนา 4 คอ มองคประกอบดานกาย ศล จต และปญญา ซงเปนผลทผเรยนควรไดรบจากการพฒนาตามระบบไตรสกขา การกาหนดปจจยดานน เพอสงเสรมใหสถานศกษามเปาหมายการพฒนาโรงเรยนวถพทธ เพอพฒนาผเรยนอยางชดเจน และครอบคลม มาตรฐานดานผลผลตทตองการใหเกด คอ “ผเรยนไดรบการพฒนาเปนผทมลกษณะกน อย ด ฟง เปน (ครอบคลมภาวนา 4) ดาเนนชวตอยางมคณคาและมความสข ดงตาราง 4

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

53

ตาราง 4 รายละเอยดตวชวดดานผลผลต

องคประกอบหลก องคประกอบยอย ขอบงชคณภาพ พฒนากาย ศล 1. กาย (กายภาพ) 1. บรโภคใชสอยปจจย 4 ในปรมาณและคณภาพ จต และปญญา ทเหมาะสม ไดคณคาแท อยางบรณาการ 2. การดแลรางกาย และการแตงกายสะอาด เรยบรอย (ภาวนา 4) 3. ดารงชวตอยางเกอกลสงแวดลอม 2. ศล (สงคม) 1. มศล 5 เปนพนฐานในการดารงชวต 2. มวนย มความรบผดชอบ ซอสตย ตรงตอเวลา 3. สามารถพงตนเองได หรอทางานเลยงชพดวย ความสจรต 3. จต (จตใจ/ 1. มความกตญรคณ ตอบแทนคณ อารมณ) 2. มจตใจ เมตตา กรณา (เออเฟอ เผอแผ แบงปน) ตอกน 3. ทางานและเรยนรอยางตงใจ อดทน ขยนหมนเพยร 4. มสขภาพจตด แจมใส ราเรงเบกบาน 4. ปญญา 1. มศรทธาและความเขาใจทถกตองในพระรตนตรย 2. รบาป-บญ คณ-โทษ ประโยชน-มใชประโยชน 3. ใฝร ใฝศกษาแสวงหาความจรง และใฝสรางสรรค พฒนางานอยเสมอ 4. รเทาทน แกไขปญหาชวตและการทางานไดดวย สตปญญา

2.5.4 ตวชวดดานผลกระทบ ตวชวดดานผลกระทบ กาหนดจากผลการพฒนาตามระบบไตรสกขาทสถานศกษาดาเนนการทงระบบแลวกอใหเกดผลดและผลตอเนองกบผเกยวของนอกสถานศกษา ซงประกอบดวย บาน (ผปกครอง ชมชน) วด และราชการอน การกาหนดปจจยดานผลกระทบเพอใหเกดความตระหนกถงการพฒนาโรงเรยนวถพทธ จะกอใหเกดผลตอเนองและสงผลดตอสงคมในวงกวาง มาตรฐาน

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

54

ดานผลกระทบทประสงคใหเกด คอ บาน วด โรงเรยน จากการพฒนาโรงเรยนวถพทธและเกดความสมานฉนทรวมมอกนพฒนาโรงเรยนและสงคมตามวถพทธอยางตอเนอง ดงตาราง 5 ตาราง 5 รายละเอยดตวชวดดานผลกระทบ

องคประกอบหลก องคประกอบยอย ขอบงชคณภาพ ควรไดรบ 1. บาน 1. บานและชมชนมสมาชกทเปนคนดไมยงเกยวกบ ประโยชนจากการ (ผปกครองและ อบายมขเพมขน พฒนาโรงเรยน ชมชน) 2. ชมชนมผชวยเหลอในการพฒนาชมชนมากขน วถพทธ 2. วด วดไดศาสนทายาทและกาลงชวยงานสงเสรม พระพทธศาสนามากขน 3. โรงเรยน โรงเรยนไดรบความไววางใจ เชอมน ศรทธา และไดรบ ความรวมมอจากผมสวนเกยวของ (บาน วด โรงเรยน)

2.5.5 คาอธบายขอบงชคณภาพของตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ มรายละเอยด ดงตาราง 6-9 ตาราง 6 คาอธบายขอบงชคณภาพของตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ดานปจจยนาเขา

องคประกอบตวชวดและขอบงชคณภาพ คาอธบาย องคประกอบหลกท 1 บคลากรมคณลกษณะทด องคประกอบยอยท 1 ผบรหาร 1. มวถชวตทสอดคลองกบหลกพทธธรรม 1. ผบรหารมการดาเนนชวตปกต เปนผทา (ลด ละ เลก อบายมข) ถอศล 5 และ ความด มจตใจทดงาม ปฏบตศล 5 เปนปกต ปฏบตตนเปนแบบอยางทด พยายามในการลด ละ หรอเลกอบายมข อกทงการดาเนนชวตโดยรวมเปน แบบอยางทดแกผอนได

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

55

ตาราง 6 (ตอ) คาอธบายขอบงชคณภาพของตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ดานปจจยนาเขา

องคประกอบตวชวดและขอบงชคณภาพ คาอธบาย 2. ผบรหารมจตใจและการกระทาทมความ เมตตา ปรารถนาดตอผอน โดยเฉพาะ อยางยงกบนกเรยน ผปกครอง มความ กรณาทจะชวยเหลอผเดอนรอน โดยเฉพาะ อยางยงกบนกเรยน มมทตายนดตอผทได ด มความสขหรอประสบความสาเรจ และม อเบกขาในการวางใจเปนกลาง กบผลท เกดขนตามธรรมชาตหรอผลทเกดดวย ความยตธรรม เชน วางใจเปนกลางท นกเรยนตองรบโทษจากการทาผดระเบยบ หรอขอตกลงของโรงเรยน โดยมการทา ความเขาใจหรอตกเตอนกนแลว 3. มความซอสตย จรงใจในการทางาน 3. ผบรหาร มลกษณะการทางานทจรงใจ มเปาหมายหลกทการพฒนามใชเพอ ประโยชนสวนตนและเปนการทางานท โปรงใส 4. มความเขาใจทถกตองในพระรตนตรย 4. ผบรหาร มความรความเขาใจทสามารถ นบถอและศรทธาในพระพทธศาสนา อธบายไดวา พระรตนตรยคออะไร มคณประโยชน มคณงามความดอยางไร นบถอและเชอมนในพระรตนตรย ในพระพทธศาสนา วาเปนสงด เปนหนทาง พฒนาชวตทด เปนตน องคประกอบยอยท 2 คร 1. มวถชวตทสอดคลองกบหลกพทธธรรม 1. ครมการดาเนนชวตปกตเปนผทาความด (ลด ละ เลก อบายมข) มศลธรรม และ ละเวนความชว มจตใจทดงาม โดยม ปฏบตตนเปนแบบอยางทด จดเนนทการปฏบตในศล 5 เปนปกต และ

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

56

ตาราง 6 (ตอ) คาอธบายขอบงชคณภาพของตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ดานปจจยนาเขา

องคประกอบตวชวดและขอบงชคณภาพ คาอธบาย มความพยายามในการลด ละ หรอเลก อบายมขอกทงการดาเนนชวตเปน แบบอยางทด 2. มพรหมวหารธรรม มความเปนกลยาณมตร 2. ครมความเมตตา กรณา มฑตา และ มงพฒนาใหผเรยนเกดความเจรญงอกงาม อเบกขา ตอผอน โดยเฉพาะอยางยง ตามหลกไตรสกขา มความรก ปรารถนาด และความพยายาม ในการอบรม พฒนานกเรยนให ดทสด ครอบคลมทงดานศลธรรม (พฤตกรรม/การกระทา) สมาธ (จตใจ) และดานปญญา (ความร ความคดท ถกตอง) 3. รเขาใจ หลกการพฒนาผเรยนตาม 3. คร มความรความเขาใจในการจดการเรยน หลกไตรสกขา การสอน การพฒนานกเรยนเพอให นกเรยนไดรบการพฒนาครอบคลมทงดาน ศล (พฤตกรรม/ การกระทา) ดานสมาธ (จตใจ) และดานปญญา (ความร ความคด ทถกตอง) องคประกอบหลกท 2 การบรหารจดการ ดาเนนการอยางมระบบ องคประกอบยอยท 1 ระบบบรหาร 1. มวสยทศนหรอปรชญา พนธกจ เปาหมาย 1. ในวสยทศนหรอปรชญา หรอพนธกจ หรอ ธรรมนญ หรอแผนกลยทธทมจดเนนในการ เปาหมาย หรอธรรมนญหรอแผนกลยทธ พฒนาโรงเรยนวถพทธ ของโรงเรยน กาหนดจดเนนทจะพฒนา โรงเรยนตามแนวทางโรงเรยนวถพทธไว อยางชดเจน

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

57

ตาราง 6 (ตอ) คาอธบายขอบงชคณภาพของตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ดานปจจยนาเขา

องคประกอบตวชวดและขอบงชคณภาพ คาอธบาย 2. แตงตงคณะกรรมการทปรกษา หรอ 2. โรงเรยนมการแตงตงคณะกรรมการท คณะกรรมการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ปรกษา หรอคณะกรรมการดาเนนงานตาม และบรหารการดาเนนงานอยางตอเนอง โครงการโรงเรยนวถพทธ คณะกรรมการ โดยผเกยวของทกฝาย (บ ว ร) มสวนรวม ประกอบดวยผปกครองหรอชมชน คณะสงฆและบคลากรโรงเรยน โดย ผเกยวของทกฝายมสวนรวมในการกาหนด หรอคดเลอกทจะทาใหไดบคคลทด ไดรบ การยอมรบ และคณะกรรมการทแตงตงม การทางานตอเนอง 3. ปลกฝงศรทธา สรางเสรมปญญาใน 3. โรงเรยนจดใหมกจกรรมลกษณะตางๆ เชน พระพทธศาสนาใหเกดขนกบบคลากรและ การอบรมสมมนา การเขาคายปฏบตธรรม ผเกยวของ ฯลฯ สงเสรมความร ความเขาใจ และ ความเชอมนศรทธาในพระพทธศาสนา แกผเกยวของ 4. รวมมอกบผปกครอง วด และชมชน เพอ 4. โรงเรยนรวมมอกบผปกครอง วด และ พฒนาผเรยนและชมชน ชมชน หรอเชญผปกครอง วด และชมชน มารวมกนพฒนานกเรยน โดยเนนการ พฒนาตามหลกไตรสกขา และรวมกน พฒนาชมชนเพอใหเกดสาธารณประโยชน 5. มการนเทศ กากบ ตดตาม การดาเนนงาน โรงเรยนวถพทธอยางตอเนอง

5. โรงเรยนจดกจกรรมหรอระบบวธการใน การนเทศ กากบ ตดตาม การดาเนนกจกรรม

ตามโครงการโรงเรยนวถพทธ อยางตอเนอง เพอชวยใหการดาเนนงานเปนไป อยางมประสทธภาพ 6. มระบบตรวจสอบประเมนผล และเปดโอกาส 6. โรงเรยนมการตรวจสอบประเมนผล ใหมการเสนอแนะอยางเปนกลยาณมตร เพอ การดาเนนโครงการโรงเรยนวถพทธอยาง

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

58

ตาราง 6 (ตอ) คาอธบายขอบงชคณภาพของตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ดานปจจยนาเขา

องคประกอบตวชวดและขอบงชคณภาพ คาอธบาย การพฒนาอยางตอเนอง ชดเจนโดยเปดโอกาสใหผเกยวของรวม ประเมนหรอใหขอเสนอแนะการพฒนา ดวยความปรารถนาด ซงจะทาใหโรงเรยน มขอมลผลการดาเนนงานทด มความ รอบคอบเกดประโยชนตอการพฒนางาน ตอไป องคประกอบยอยท 2 ระบบหลกสตรสถานศกษา มหลกสตรสถานศกษา หนวยการเรยนรและ องคประกอบของหลกสตรสถานศกษา เชน แผนการจดการเรยนร ทบรณาการพทธธรรม วสยทศน เปาหมาย หรอคณลกษณะ กลมสาระการเรยนร อนพงประสงค สะทอนใหเหนวาโรงเรยนม จดเนนการพฒนานกเรยนตามแนวทาง โรงเรยนวถพทธ และในหนวยการเรยนรหรอ แผนการจดการเรยนรของครสวนใหญ ทกกลมสาระการเรยนร พบไดวา มความพยายามในการบรณาการ หรอ สอดแทรกพทธธรรมในการเรยนร องคประกอบหลกท 3 กายภาพและสงแวดลอม จดอยางรอบคอบ องคประกอบยอยสภาพแวดลอม 1. จดประดษฐานพระพทธรปประจาโรงเรยน 1. โรงเรยนมพระพทธรปประจาโรงเรยนและ และประจาหองเรยนเหมาะสม หองเรยนโดยจดประดษฐานไวอยาง เหมาะสมทสงเสรมใหนกเรยนเหน และ แสดงความเคารพไดโดยงาย เพอใหเกด การระลกถงพระรตนตรยหรอพระพทธเจา ไดมาก

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

59

ตาราง 6 (ตอ) คาอธบายขอบงชคณภาพของตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ดานปจจยนาเขา

องคประกอบตวชวดและขอบงชคณภาพ คาอธบาย 2. มปายนเทศ ปายคตธรรม คาขวญคณธรรม 2. ในบรเวณโรงเรยนโดยทวไป มการตดปาย จรยธรรมโดยทวไป ในบรเวณโรงเรยน ขอความ คาขวญ หรอขอความสงเสรม คณธรรมจรยธรรม ในจานวนมากพอและ รปแบบนาสนใจพอทจะทาใหนกเรยน สนใจทจะอานและเรยนรอยเสมอ 3. สภาพโรงเรยนสะอาด ปลอดภย สงบ รมรน 3. สภาพแวดลอมโรงเรยนจดไดสะอาด เรยบงาย ใกลชดธรรมชาต ปลอดภย มบรรยากาศรมรนเปนธรรมชาต ดเรยบงาย ทจะชวยสงเสรมใหนกเรยน มความสข สงบเยน 4. บรเวณโรงเรยนปราศจากสงเสพตด อบายมข 4. บรเวณโรงเรยนปราศจากสอ หรอสงของ สงมอมเมาทกชนด ทสงเสรมใหนกเรยนรบร กระตนใหตองการ เสพสงเสพตด และอบายมข สงมอมเมา ตางๆ เชน ปฏทนลามก และการโฆษณา สงเสพตดสอ/หนงสอลามกตางๆ ขวดเหลา ขวดเบยร และสงทเปนขยะ

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

60

ตาราง 7 คาอธบายขอบงชคณภาพของตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ดานกระบวนการ

องคประกอบตวชวดและขอบงชคณภาพ คาอธบาย องคประกอบหลกท 1 การเรยนการสอนท บรณาการไตรสกขา องคประกอบยอยท 1 กระบวนการจดการเรยนร 1. จดการเรยนรโดยบรณาการพทธธรรม 1. ในการจดการเรยนการสอน หรอ หรอหลกไตรสกขาในทกกลมสาระการเรยนร การจดการเรยนรของครโดยสวนใหญจะ และเชอมโยงกบชวตประจาวน บรณาการหรอสอดแทรกพทธธรรม หรอใช หลกไตรสกขาในทกกลมสาระการเรยนร และการเรยนการสอน มความพยายามท จะเชอมโยงหรอนาไปใชในชวตประจาวน 2. สงเสรมใหมการนาหลกธรรมมาเปนฐานใน 2. ในการเรยนการสอน รวมทงการทางานใน การคดวเคราะหและแกปญหา วถชวต ครสงเสรมใหนกเรยนนาหลกธรรม มาใชในการคดวเคราะห และแกไขปญหา ตางๆ ทเกดขน 3. จดการเรยนรทสงเสรมการใฝรและแสวงหา 3. ในกระบวนการเรยนการสอน ครสงเสรม ความรดวยตนเอง ใหนกเรยน ใฝร หรอรกการเรยนร และ แสวงหาความรดวยตนเอง อาจโดยการ กระตนจงใจ ชประโยชน สงเสรมหรอ มอบหมายการคนควาจากแหลงความร ตางๆ ซงเปนกระบวนการของวฒนธรรม แสวงปญญา 4. จดการเรยนรอยางมความสข ทงผเรยนรและ 4. ครจดบรรยากาศขณะเรยนรใหทกฝาย คอ ผจดการเรยนร ทงนกเรยน และครมความสขในการเรยนร เชน บรรยากาศของการกระตอรอรน จงใจ ทาทายใหอยากร สนกเพลดเพลนกบ การเรยนร สขใจ ประสบผลสาเรจในการ เรยนรเปนตน

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

61

ตาราง 7 (ตอ) คาอธบายขอบงชคณภาพของตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ดานกระบวนการ

องคประกอบตวชวดและขอบงชคณภาพ คาอธบาย 5. จดกจกรรมบรหารจตเจรญปญญา ทงใน 5. ครจดกจกรรมบรหารเจรญปญญา เชน การเรยนการสอนและในกจกรรมการ กจกรรมพฒนาสมาธ สต ความรตว ดารงชวตประจาวน การคดวเคราะห คนหาทาความเขาใจ ความจรงของชวต ของธรรมชาต และ ความเปนไปตางๆ รวมกบการเรยนการ สอนทวไป และสงเสรมใหนาไปใชใน ชวตประจาวนตางๆ เชน การสงเสรมการ ฝกสมาธกาหนดสตกอนเรยนกอนแขงขน กฬา หรอกอนนอน เปนตน องคประกอบท 2 การใชสอและแหลงเรยนร 1. ใชสอการเรยนรทสงเสรมการใฝรและแสวงหา 1. ครมความพยายาม หรอดาเนนการ ความรดวยตนเองอยเสมอ อยเสมอในการเลอกใชสอทสงเสรมให นกเรยนใฝร/รกการเรยนร และการแสวงหา ความรดวยตนเอง เชน สอทนกเรยนสนใจ ซงจะสงเสรมทาทายใหนกเรยนใฝร/รกการ เรยนรไดมากและสอทนกเรยนตองแสดง พฤตกรรมเขาหาสอ การสบคน การเลอก ขอมล เปนตน ซงอาจเปนสออเลกทรอนกส หรอเปนสอจากแหลงความรตางๆ เชน หองสมด พพธภณฑกเปนไปได 2. นมนตพระสงฆ หรอเชญวทยากรภมปญญา 2. ครไดมการนมนตพระสงฆ หรอเชญ ทางพทธศาสนา สอนนกเรยนสมาเสมอ วทยากรภมปญญาทางพระพทธศาสนามา ใหความร หรอมาจดกจกรรมใหนกเรยนได เรยนรในลกษณะสมาเสมอ และ หลากหลายลกษณะ กจะสงเสรมใหเกด ความนาสนในการเรยนร

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

62

ตาราง 7 (ตอ) คาอธบายขอบงชคณภาพของตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ดานกระบวนการ

องคประกอบตวชวดและขอบงชคณภาพ คาอธบาย 3. จดใหนกเรยนไปเรยนรทวด หรอท 3. โรงเรยนมวด หรอ ศาสนสถาน ทใชเปน ศาสนสถาน ใชเปนแหลงเรยนรประจาของ แหลงเรยนรประจา และมกจกรรมทให โรงเรยนอยางตอเนอง นกเรยนไปเรยนรอยางตอเนอง องคประกอบยอยท 3 การวดประเมนผล มการวดประเมนผลตามสภาพจรง ดวยวธการ ดาเนนการวดประเมนผลตามสภาพจรง ทหลากหลาย ครอบคลมตามหลกภาวนา 4 โดยใชวธการทหลากหลายเหมาะสม (กาย ศล จต ปญญา) โดยมจดเนนเพอพฒนา และมจดเนนทจะพฒนานกเรยนตอเนอง นกเรยนตอเนอง โดยการวดประเมนผล สามารถทาได ครอบคลม ทงดานพฤตกรรมทมตอ สงแวดลอม (ดานกาย) ดานพฤตกรรมทมตอ คนอน (ศล) ดานคณลกษณะของจตใจ (จต) และดานปญญาทมความคด ความร ทถกตอง ซงรวมเปนภาวนา 4 (พฒนากาย ศล จต ปญญา) ซงขอมลจากการวด ประเมนผลทเหมาะสม รอบคอบ จะชวยให การพฒนาตอเนอง และมความชดเจนไดมาก องคประกอบหลกท 2 บรรยากาศและ ปฏสมพนธทเปนกลยาณมตร องคประกอบยอย บรรยากาศ ปฏสมพนธ ทสงเสรมการสอน ใหร ทาใหด อยใหเหน 1. สงเสรมความสมพนธแบบกลยาณมตร 1. โรงเรยนสงเสรมใหบคลากรและผเกยวของ ออนนอมถอมตน เคารพใหเกยรตซงกน มความสมพนธ หรอปฏบตตอกนอยางเปน และกน ยมแยม มเมตตาตอกน ทงครตอ กลยาณมตร ทมลกษณะของการมความรก นกเรยน ครตอคร นกเรยนตอนกเรยน ปรารถนาด ชวยเหลอกน ยมแยมแจมใส และครตอผปกครอง ออนนอมถอมตน เคารพใหเกยรตซงกน และกน ซงชวยใหมความสขใจ ในการ

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

63

ตาราง 7 (ตอ) คาอธบายขอบงชคณภาพของตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ดานกระบวนการ

องคประกอบตวชวดและขอบงชคณภาพ คาอธบาย อยรวมกน ทางานรวมกน 2. สงเสรมบรรยากาศใฝร ใฝเรยน ใฝสรางสรรค 2. โรงเรยน จดบรรยากาศสงเสรมโดยรวม ใหทกคนรกการเรยนร เรยนรอยางตอเนอง หรอสรางเสรมคณลกษณะของการใฝร ใฝเรยนร ใฝสรางสรรค เชน โรงเรยนม กจกรรมทนอกจากการเรยนการสอนปกต แลวจะมการจดใหแตละหองแตละชนเรยน กระตนใหเกดการศกษาคนควาหรอคดคน พฒนาสงใหมๆ อยางตอเนอง หรอเปน ระยะๆ อาท กจกรรมวางทกงานอาน ทกคนหลงอาหารกลางวน 3. สงเสรมบคลากรและนกเรยน ใหปฏบตตน 3. โรงเรยนสงเสรมใหบคลากรและนกเรยน เปนตวอยางทดตอผอน ใหปฏบตตนเปนตวอยางทดตอผอน โดย อาจมกจกรรมทหลากหลายในการกระตน สงเสรม เชน กจกรรมตนแบบความด กจกรรมกระตนพเปนตวอยางแกนองๆ หรอพอพมพแมพมพคณธรรม ฯลฯ 4. สงเสรม ยกยอง เชดช ผทาด เปนประจา 4. โรงเรยนสงเสรม ยกยอง เชดช ผทาด เปนประจา หรอตอเนอง เชน มประกาศ แนะนาคนดประจาวน จดปายนเทศแนะนา ประชาสมพนธผทาความด การมอบรางวล หรอการยกยองคนดในโอกาสตางๆ อยางตอเนองเปนตน

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

64

ตาราง 7 (ตอ) คาอธบายขอบงชคณภาพของตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ดานกระบวนการ

องคประกอบตวชวดและขอบงชคณภาพ คาอธบาย องคประกอบหลกท 3 กจกรรมพนฐานชวต องคประกอบยอยท 1 กจกรรมพนฐานชวต ประจาวน 1. ฝกฝนอบรมใหเกด การกน อย ด ฟงเปน 1. โรงเรยนฝกฝนอบรมหรอจดกจกรรมให (รเขาใจเหตผล และไดประโยชนตามคณคา นกเรยน มลกษณะและพฤตกรรมใน แทตามหลกไตรสกขา) ชวตประจาวน กนเปนอยเปน ดเปน ฟง เปน หรอการดารงชวตประจาวนทเขาใจ เหตผลรจกเลอกปฏบตในสงทเกด ประโยชนตอชวตตอการเรยนร หรอพฒนา โดยปราศจากโทษหรอไมใหเกดโทษตอ ตนเอง ผอน และธรรมชาตแวดลอม เชน การจดกจกรรมซอกนอยางรคา ไมถก หลอกลวง กจกรรมฉลาดบรโภค กจกรรม เลอกชมรายการโทรทศนเพมพนปญญา 2. สงเสรมกจกรรมการรบผดชอบดแลรกษา 2. โรงเรยนจดกจกรรมใหนกเรยนไดฝกการ พฒนาอาคารสถานทและสงแวดลอมอยาง ชวยเหลอ และรบผดชอบ ดแลรกษา หรอ สมาเสมอจนเปนนสย พฒนาอาคารสถานท สงแวดลอมสวนรวม หรอสาธารณสมบตอยางตอเนอง สมาเสมอเปนลกษณะนสย องคประกอบยอยท 2 กจกรรมทาง พระพทธศาสนา 1. สงเสรมปฏบตกจกรรมพระพทธศาสนา 1. โรงเรยนสงเสรมการปฏบตกจกรรมทาง อยางเหนคณคา รเขาใจเหตผล พระพทธศาสนา รวมทงศาสนาพธตางๆ พรอมๆ กบการสรางความร ความเขาใจ ในเหตผล ความสาคญและคณคาของ การปฏบตกจกรรมนนๆ ควบคกนไป

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

65

ตาราง 7 (ตอ) คาอธบายขอบงชคณภาพของตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ดานกระบวนการ

องคประกอบตวชวดและขอบงชคณภาพ คาอธบาย 2. จดกจกรรมสงเสรมการระลก และศรทธา 2. โรงเรยนจดกจกรรมทเกยวของหรอ ในพระรตนตรย เปนประจา และในโอกาส สงเสรมใหนกเรยนไดระลกถงและเพม สาคญอยางตอเนอง เปนวถชวต ศรทธาในพระรตนตรย เปนประจา เปนวถ ชวต เชน การกราบพระกอนเขาโรงเรยน ทกเชาการสวดมนตทกวน กจกรรมวนพระ และจดกจกรรมบชาพระรตนตรยในโอกาส วนสาคญตางๆ อยางชดเจน เปนตน 3. สงเสรมใหทกคนมสวนรวม และเหนคณคา 3. โรงเรยนสงเสรมใหทกคนมสวนรวม และ ในการรกษาและสบตอพระพทธศาสนา เหนคณคาในการรกษาและสบตอ พระพทธศาสนา เชน การจดกจกรรมทาง พระพทธศาสนาและกจกรรมวนสาคญ ทางพระพทธศาสนา โดยโรงเรยนสนบสนน ใหบคลากร นกเรยนทกคนและผเกยวของ เขารวมกจกรรม และมกจกรรมการ ประชาสมพนธคณคาและความสาคญของ การรวมกนรกษาและสบตอ พระพทธศาสนาอยเสมอ เปนตน

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

66

ตาราง 8 คาอธบายขอบงชคณภาพของตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ดานผลผลต

องคประกอบตวชวดและขอบงชคณภาพ คาอธบาย องคประกอบหลก พฒนา กาย ศล จต และ ปญญา อยางบรณาการ (ภาวนา 4) องคประกอบยอยท 1 กาย (กายภาพ) 1. บรโภคใชสอยปจจยส ในปรมาณและ 1. นกเรยนมพฤตกรรมทแสดงออกถงการ คณภาพทเหมาะสม ไดคณคาแท บรโภคใชสอยปจจยส (อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย ยารกษาโรค) หรอการกนการใช ของในชวตประจาวนในปรมาณทเหมาะสม และรจกเลอกกนเลอกใชสงทมคณภาพ เหมาะสม ไดประโยชน ไดคณคาตอชวต เชน การเลอกรบประทานอาหาร ทดสวยงาม รสชาตถกปาก และมการโฆษณามากเปนหลก 2. การดแลรางกาย และการแตงกายสะอาด 2. นกเรยนดแลรกษารางกายใหมสขภาพด เรยบรอย และแตงกายสะอาดเรยบรอยอยเสมอ 3. การดาเนนชวตของนกเรยนมลกษณะไม ทาลายสงแวดลอม แตมลกษณะชวยดแล สงแวดลอมใหมสขภาพทด องคประกอบยอยท 2 ศล 1. มศล 5 เปนพนฐานในการดารงชวต 1. นกเรยนปฏบตในศล 5 2. มวนย มความรบผดชอบ ซอสตยตรงตอเวลา 2. นกเรยนมวนย หรอมการปฏบตตามกฎ กตกา ขอตกลงของสวนรวม มความ รบผดชอบในการปฏบตตามหนาททไดรบ มอบหมายจนสาเรจ และตรงตอเวลาท นดหมาย หรอทตกลงกน มความซอสตย หรอจรงใจ ไมหลอกลวง 3. สามารถพงตนเองไดหรอทางานเลยงชพดวย 3. นกเรยนสามารถพงตนเองได หรอทางาน ความสจรต เลยงชพ ดวยความสจรต ตามวฒภาวะ

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

67

ตาราง 8 (ตอ) คาอธบายขอบงชคณภาพของตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ดานผลผลต

องคประกอบตวชวดและขอบงชคณภาพ คาอธบาย ของตนเอง เชน เดกระดบอนบาล และ ประถมศกษาสามารถดแลในการปฏบต กจวตรประจาวนดวยตนเอง โดยพงผอน นอยหรอนกเรยนระดบมธยมศกษาท สามารถทางานใหไดมากซงเงนหรอปจจย ในการดารงชวตประจาวนใหเปนการ ทางานทสจรต องคประกอบท 3 จต (จตใจ/อารมณ) 1. มความกตญรคณ ตอบแทนคณ 1. นกเรยนมความกตญรคณ ตอบแทนคณ ตอผมพระคณ โดยมการแสดงออกมาเปน พฤตกรรมทปฏบตใหเหน เชน การแสดง ความเคารพตอพอแม ผปกครอง การชวยเหลอผอนเมอผอนเดอนรอน ตองการความชวยเหลอ หรอมนาใจ แบงปนสงของใหผอนไดรบประโยชน 2. ทางานและเรยนรอยางตงใจ อดทน ขยน 2. นกเรยนทางานและเรยนรอยางตงใจ หมนเพยร มความขยนหมนเพยร และอดทนทจะ ทางานหรอเรยนรอยางตอเนองจนสาเรจ ผลของการทางาน และการเรยนรอยางอน 3. มสขภาพจตด แจมใส ราเรง เบกบาน 3. นกเรยนมสขภาพจตด มความราเรงแจมใส หรอมอารมณดอยเสมอ องคประกอบยอยท 4 ปญญา 1. มศรทธา และความเขาใจทถกตองใน 1. นกเรยนมศรทธาหรอความเชอมนใน พระรตนตรย พระรตนตรย หรอพระพทธธรรม พระสงฆ วามคณหรอสตวโลกเปนทควรเคารพบชา และมความเขาใจทถกตองในพระรตนตรย

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

68

ตาราง 8 (ตอ) คาอธบายขอบงชคณภาพของตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ดานผลผลต

องคประกอบตวชวดและขอบงชคณภาพ คาอธบาย คอ มความเขาใจดวยเหตผลวาพระ รตนตรยมคณประโยชนตอมนษยตอโลก อยางไรบาง 2. ร-บาป บญ คณ-โทษ 2. นกเรยนรเขาใจ หรออธบายไดถงการ ประโยชน-มใชประโยชน กระทาและผลทจะเกดขนวาการกระทา อยางไรเปนบญ เปนบาป เปนคณหรอเปน โทษ เปนประโยชนมใชประโยชน 3. ใฝร ใฝศกษาแสวงหาความจรง และใฝ 3. นกเรยนมลกษณะของการเปนผใฝร สรางสรรคพฒนางานอยเสมอ ใฝศกษา กระตอรอรนหาความร หาความจรงและมความตองการหรอ ใฝสรางสรรคพฒนางานของตนเองอย เสมอ เชน เมอมเวลาวางมกอานหนงสอ หรอดสอทใหความรเปนตน และถา ตองการทางานในลกษณะทเคยทาอยแลว นกเรยนมกจะคดในสงทแปลกใหมหรอ พฒนาจากเดมมากขน 4. รเทาทน แกไขปญหาชวตและการทางานได 4. นกเรยนรเทาทน แกไขปญหาชวต หรอ ดวยสตปญญา การทางานในชวตประจาวนไดเสมอ โดยมการใชสตปญญาหรอแกปญหานนๆ ดวยความรดวยหลกการ หลกธรรม ท เหมาะสม

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

69

ตาราง 9 คาอธบายขอบงชคณภาพของตวชวดการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ดานผลกระทบ

องคประกอบตวชวดและขอบงชคณภาพ คาอธบาย องคประกอบหลกควรไดรบประโยชนจากการ พฒนาโรงเรยน องคประกอบยอยท 1 บาน (ผปกครองและ ชมชน) 1. บานและชมชนมสมาชกทเปนคนดไมยงเกยว 1. สมาชกของบานนกเรยนและในชมชนท กบอบายมขเพมขน โรงเรยนตงอยมคนดมากขน โดยเฉพาะ อยางยงมผลดละ และไมยงเกยวกบ อบายมขมากขน 2. ชมชนมผชวยเหลอในการพฒนาชมชน 2. ในการพฒนาชมชนหรอการทางาน มากยงขน สวนรวมของชมชนมอาสาสมครหรอม ผรวมมอ ผใหความชวยเหลอมากขน องคประกอบยอยท 2 วด วดไดศาสนทายาทและกาลงชวยงานสงเสรม วดในชมชนมศาสนทายาทหรอผชวยงาน พระพทธศาสนามากขน ชวยกจกรรมตางๆ ของวดมากขน เชน มผรวมงานศาสนประเพณ หรอกจกรรมวน สาคญทางพระพทธศาสนาทวดจดมากขน หรอเมอวดตองการความรวมมอชวยเหลอ ในกจกรรมตางๆ จะมผมาชวยเหลอให ความรวมมออยเสมอ หรอมากขน เปนตน องคประกอบยอยท 3 โรงเรยน โรงเรยนไดรบความไววางใจ เชอมน ศรทธา โรงเรยนไดรบความไววางใจและยอมรบจาก และไดรบความรวมมอจากผมสวนเกยวของ ผเกยวของ (ผปกครอง ชมชน วด และ (บาน วด ราชการ) หนวยงานตางๆ) จากผลการพฒนานกเรยน ตามแนวทางวถพทธ และผเกยวของตางๆ ใหความรวมมอ หรอชวยเหลอในการพฒนา โรงเรยนเปนอยางด หรอมากขน

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

70

2.6 โรงเรยนวถพทธในจงหวดฉะเชงเทรา สบเนองจากทกระทรวงศกษาธการ จดประชมเรองหลกสตรใหม เดกไทยพฒนา ณ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต เมอวนท 25 ธนวาคม 2545 ฯพณฯ นายกรฐมนตร พ.ต.ท.ดร.ทกษณ ชนวตร เปนประธาน ซงทประชมไดปรกษาหารอถงโรงเรยนทจดการศกษาเพอสนองตอบความสามารถทแตกตางกนของบคคล เพอเดกและเยาวชนกาวทนการเปลยนแปลงของโลกอยางไรขดจากด และโรงเรยนวถพทธเปนหนงในรปแบบใหม ทจะชวยผลกดนใหเดกและเยาวชนไทย สามารถพฒนาตามศกยภาพ เปนคนด คนเกงของสงคม และสามารถดารงชวตไดอยางมความสข การจดการเรยนรตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 มงเนนตามความสาคญดาน ความร ความคด ความสามารถ คณธรรม จรยธรรม เพอพฒนาการสอนใหมความสมดล โดยมงเนนจดการเรยนร ตามแนวทางของพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 มาตรา 22 ซงไดกาหนดแนวทาง การจดการศกษาไววา การจดการศกษาตองยดหลกวาผเรยนทกคน มความสามารถเรยนร และพฒนาตนเองได รวมทงตองถอวาผเรยนมความสาคญทสด กระบวนการจดการศกษา ตองสงเสรมใหผเรยนสามารถพฒนาตามธรรมชาต และเตมตามศกยภาพ ฉะนนผบรหารสถานศกษาขนพนฐาน และครผสอนจะตองเปลยนแปลง จากการเปนผทชนาและผถายทอดวชาความรเปนผชวยเหลอ สงเสรมและสนบสนน ผเรยนในการแสวงหาความรเพอใหโครงการโรงเรยนวถพทธเปนไปตามเปาหมายของการจดการศกษา กระทรวงศกษาธการจงไดกาหนดใหเขตพนทการศกษาทกเขต ใหเปนผรบสมครโรงเรยนเขารวมโครงการโรงเรยนวถพทธ จงหวดฉะเชงเทรา มโรงเรยนวถพทธตามทสมครเขารวมทงสน จานวน 136 โรงเรยน (ขอมล เดอน กนยายน 2548) จาแนกตามอาเภอ ดงตอไปน 2.6.1 อาเภอเมองฉะเชงเทรา ไดแก 1. โรงเรยนเบญจมราชรงสฤษฎ 5 2. โรงเรยนพทธโสธร 3. โรงเรยนปญจพทยาคาร 4. โรงเรยนพาณชยการฉะเชงเทรา 5. โรงเรยนวดจระเขนอย 6. โรงเรยนวดทด 7. โรงเรยนบานบางไผ 8. โรงเรยนวดบางปรง 9. โรงเรยนวดบางพระ 10. โรงเรยนวดแพรกนกเอยง 11. โรงเรยนบานแขวงกลน

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

71

2.6.2 อาเภอบางนาเปรยว ไดแก 12. โรงเรยนวดบางสาย 13. โรงเรยนวดญาณรงษาราม 14. โรงเรยนสทธสนทรอทศ 15. โรงเรยนวดคลอง 18 16. โรงเรยนวดพทธอดมวหาร 17. โรงเรยนวดราษฎรบารงศกด 18. โรงเรยนวดโพธเฉลมรกษ 19. โรงเรยนวดบงตาหอม 20. โรงเรยนบานคลอง 21 21. โรงเรยนวดบงนารกษ 22. โรงเรยนวดรามญ 23. โรงเรยนตลาดคลอง 16 2.6.3 อาเภอบางปะกง ไดแก 24. โรงเรยนบานทาขามตงตรงจตร 10 25. โรงเรยนวดเขาดน 26. โรงเรยนวดบางผง 27. โรงเรยนบานบางขาว 28. โรงเรยนบานสลง 29. โรงเรยนวดสคนธศลาราม 30. โรงเรยนวดบางสมคร 31. โรงเรยนประกอบราษฎรบารง 32. โรงเรยนคลองขวาง 2.6.4 อาเภอบานโพธ ไดแก 33. โรงเรยนผาณตวทยา 34. โรงเรยนวดผาณตาราม

35. โรงเรยนวดอนทาราม 36. โรงเรยนวดคลองบานโพธ 37. โรงเรยนพทธรงสพบล 38. โรงเรยนวดเทพราช 39. โรงเรยนวดกลางราษฎรบารง 40. โรงเรยนวดพพธประสาทสนทร 41. โรงเรยนวดแสนภดาษ 42. โรงเรยนจนทรประชาสฤษฎ 43. โรงเรยนวทยาราษฎรรงสรรค 44. โรงเรยนวดสามกอ 45. โรงเรยนวดอรญญการาม 46. โรงเรยนวดลาดบว 47. โรงเรยนวดดอนทราย 48. โรงเรยนวดหนองกระสงสามคค 49. โรงเรยนวดราษฎรศรทธาธรรม

2.6.5 อาเภอพนมสารคาม ไดแก 50. โรงเรยนบานหวยหน 51. โรงเรยนวดลามหาชย 52. โรงเรยนวดดงยาง 53. โรงเรยนวดดอนขเหลก 54. โรงเรยนนาเหลาบก 55. โรงเรยนวดหวกระสงข 56. โรงเรยนวดเกาะแกวสวรรณาราม 57. โรงเรยนวดสระสองตอน 58. โรงเรยนบานหนองสองหอง 59. โรงเรยนบานหนองแสง 60. โรงเรยนวดนานอย 61. โรงเรยนวดพงษาราม

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

72

62. โรงเรยนวดโคกหวขาว 63. โรงเรยนวดดอนทอง 64. โรงเรยนวดบานซอง 65. โรงเรยนบานหนองกลางดง 66. โรงเรยนบานหนองเสอ 67. โรงเรยนวดหนองแหน 68. โรงเรยนบานไรดอน 69. โรงเรยนวดชายเคองวนาราม 70. โรงเรยนวดทาลาดเหนอ 71. โรงเรยนวดตนตาล 72. โรงเรยนวดสวรรณคร 73. โรงเรยนวดหนองเคด

2.6.6 กงอาเภอคลองเขอน ไดแก 74. โรงเรยนวดบางโรง 75. โรงเรยนวดกอนแกว 76. โรงเรยนวดคลองเขอน 77. โรงเรยนกอนแกวพทยาคม 78. โรงเรยนราษฎรนกล 79. โรงเรยนวดบานกลวย 80. โรงเรยนวดดอนสนาม 81. โรงเรยนวดบางตลาด 82. โรงเรยนโสภณประชาเทวารทธารกษ 83. โรงเรยนกอนแกวราษฎรบารง 84. โรงเรยนวดสามรม

2.6.7 อาเภอราชสาสน ไดแก 85. โรงเรยนวดหนดาษ 86. โรงเรยนวดแสนภมราวาส 2.6.8 อาเภอแปลงยาว ไดแก 87. โรงเรยนชมชนวดวงเยน 88. โรงเรยนทงสะเดาประชาสรรค 89. โรงเรยนวดไผแกว 90. โรงเรยนวดอาวชางไล 91. โรงเรยนวดวงกะจะ 92. โรงเรยนชมชนวดหวสาโรง 93. โรงเรยนวดหนองไมแกน 94. โรงเรยนตลาดบางบอ 95. โรงเรยนวดหนองปลาไหลราษฎรบารง 96. โรงเรยนไทรทองอปถมภ 2.6.9 อาเภอบางคลา ไดแก 97. โรงเรยนวดบางกระดาน 98. โรงเรยนวดเปยมนโครธาราม 99. โรงเรยนบานปลายคลอง 100. โรงเรยนสตะบารงพทยา 101. โรงเรยนบางคลาพทยาคม 102. โรงเรยนวดทางขามนอย 103. โรงเรยนวดบางกระเจด 104. โรงเรยนวดสาวชะโงก 105. โรงเรยนบานหนองโสน 106. โรงเรยนวดสามแยก

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

73

2.6.10 อาเภอสนามชยเขต ไดแก 107. โรงเรยนบานแปลงไผ-ขนคลง 108. โรงเรยนบานโปงตาสา

109. โรงเรยนบานหวยนาทรพย 110. โรงเรยนบานนาโพธ 111. โรงเรยนบานทามวง 112. โรงเรยนบานทงสองหอง

113. โรงเรยนบานหนแร 114. โรงเรยนวดดอนทานา 115. โรงเรยนบางพะเนยง 116. โรงเรยนวดชาปางาม 117. โรงเรยนบาน ก.ม.7 118. โรงเรยนบานยางแดง 119. โรงเรยนบานนาบนาด 120. โรงเรยนบานหนองยาง 121. โรงเรยนบานทงสอหงษา 122. โรงเรยนบานโปงเจรญ 123. โรงเรยนบานคลองยายสรอย

2.6.11 อาเภอทาตะเกยบ ไดแก 124. โรงเรยนบานเทพประทาน 125. โรงเรยนบานหนองขาหยง 126. โรงเรยนวดเทพพนาราม 127. โรงเรยนบานอางเตย 128. โรงเรยนบานหวยตะปอก 129. โรงเรยนบานธรรมรตนใน 130. โรงเรยนบานรมโพธทอง 131. โรงเรยนบานทาคาน 132. โรงเรยนบานหนองปลาซว 133. โรงเรยนบานหนองคอก 134. โรงเรยนบานทากลอย 135. โรงเรยนบานวงหน 136. โรงเรยนบานศรเจรญทอง 2.7 งานวจยทเกยวของ ผวจยไดศกษางานวจยตางๆ ทงในประเทศ และตางประเทศ นาเสนอ ดงตอไปน 2.7.1 งานวจยในประเทศ ประภาพร อนทรตน (2529; อางถงใน โสธรารกษ ชนรกญาต, 2546, หนา 110) ไดศกษา วจยเกยวกบปรชญาการศกษาตามความตองการของอาจารยในวทยาลยครสหวทยาลยลานนาและสหวทยาลยพทธชนราช โดยศกษาในรายละเอยด 3 ดาน คอ จดมงหมายของการศกษา องคประกอบของการศกษา และกระบวนการเรยนการสอน ผลการวจย พบวา การจดการศกษาในภาพรวมทกระดบ คอ ประถมศกษา มธยมศกษา อดมศกษา และอาชวศกษา ในระดบภาคมแนวโนมไปทางปรชญาการศกษาลทธพพฒนาการนยม และในระดบชาตมแนวโนมไปทางพทธปรชญาการศกษา

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

74

ดวงเดอน พนธมนาวน และคนอนๆ (2540; อางถงใน โสธรารกษ ชนรกญาต, 2546, หนา 112-113) ไดทาการวจยมหภาค ประกอบดวย การวจยเกยวกบความเชอ และการปฏบตพธกรรมทางพระพทธศาสนาของนกเรยน นกศกษา ผปกครอง คร อาจารย และประชาชนทวไป จานวน 9 เรอง ผลการวจย พบวา บาน วด โรงเรยน และชมชน มอทธพลตอความเชอ ทางพทธศาสนาของนกเรยนตงแตระดบประถมศกษา จนถงนสตชนปท 4 ในมหาวทยาลย ความเชอทางพระพทธศาสนาของทงเดกและผใหญ ถาอยในระดบมาก จะทาใหเปนผมการปฏบตตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนา ในดานศล ภาวนา และสมาธ อยในระดบมากตามไปดวย โดยในผใหญ รจกการเลอกอาชพ การทากจกรรมทไมผดศล 5 รจกการใหทาน และการพกผอนหยอนใจทใกลชดวดและพระพทธศาสนา สวนนกเรยนประถมศกษา และมธยมศกษา ผทมความเชอหลกธรรมทางพระพทธศาสนาระดบมาก จะเปนผทมการคบเพอนอยางเหมาะสม มทศนคต ทไมดตอพฤตกรรมกาวราวของเพอน และตนเองกจะมพฤตกรรมกาวราวนอย ผมวถชวตแบบ ชาวพทธระดบมาก จะไดรบการยอมรบสนบสนนจากคนรอบขางระดบมาก จงทาใหบคคลนนมสขภาพจตด มความวตกกงวลนอย และมความสขในชวต ผลการวจยมหภาคในสวนของนกเรยนมธยมศกษาและครม ดงน 1) นกเรยนทไดรบการอบรมเลยงดแบบชาวพทธระดบมาก มการปฏบตกจกรรมทางศาสนาพทธอยในระดบมาก 2) ในชวงวยรนตอนปลาย และผใหญตอนตน ประสบการณในสถานศกษาจะมความสาคญตอการนบถอศาสนาของบคคลมากขน โดยจะมอทธพลเทาเทยม หรอมากกวาอทธพลจากครอบครว ผลการวจยในโครงการมหภาคดงกลาว พบวา นกเรยนมธยมศกษาทไดรบประสบการณ การฝกฝนการจดกจกรรมทางพระพทธศาสนาจากโรงเรยนระดบมาก จะเปนผทมทศนคตตอประสบการณเหลานระดบมากดวย และเปนผทมความเชอ และปฏบตตามหลกธรรมพระพทธศาสนามากอกดวย เหนไดชดเจนในนกเรยนทบดามารดามความใกลชดศาสนาระดบนอย หรอมาจากครอบครวทมฐานะทางเศรษฐกจตา หรอบดามารดามการศกษานอย 3) ครทเปนแบบอยางทดทางพระพทธศาสนา โดยแสดงความเลอมใสในพระพทธศาสนาและมการปฏบตทางดานทาน ศล ภาวนา ใหนกเรยนไดรบรมาก นกเรยนของครเหลานจะเปนผทมความเชอทางพระพทธศาสนาระดบมาก และเหนคณคาของพระพทธศาสนามากดวย โดยเฉพาะในนกเรยนทมารดามการศกษาตากวาประถมศกษาปท 7 ผลการวจย สะทอนใหเหนวา นกเรยนทมบดามารดามการศกษาตา มกยอมรบคร เปนแบบอยางแทนทบดามารดาของตน สอดคลองกบผลการวจยท ดวงเดอน พนธมนาวน และบญยง เจรญยง (2518; อางถงใน โสธรารกษ ชนรกญาต,

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

75

2546, หนา 113) ไดศกษาวจยเรอง อทธพลของสงคมตอทศนคตของวยรน ซงไดผลสรปเชนเดยวกน 4) นกเรยนทมาจากครอบครวทมความเสยง ครอบครวทบดามารดามการศกษาไมเกนประถมศกษาปท 7 หรอจากครอบครวแตกแยก แตเรยนพระพทธศาสนาวนอาทตย นานกวา 12 เดอน จะมการปฏบตทางพระพทธศาสนาระดบมาก โดยเฉพาะนกเรยนหญง 5) การปฏบตทางพระพทธศาสนาของคร เกยวของกบการอบรมสงสอนนกเรยน ทบดา มารดา มฐานะยากจน และอบรมยาก จะตองใชความขยนและมเมตตาสงกวานกเรยนทมทศนคตทดตอพระพทธศาสนา 6) ครทมวถชวตพทธระดบมาก จะมทศนคตทดมากตองานของตน โดยเฉพาะอยางยงครในกรงเทพมหานคร ขณะทครในตางจงหวดมวถชวตแบบชาวพทธระดบมาก จะรสกวาตนไดรบการสนบสนนทางสงคมจากคนรอบดานมาก เชนเดยวกน นงลกษณ จนทรแสนโรจน (2529; อางถงใน โสธรารกษ ชนรกญาต, 2546, หนา 114) ไดศกษาวจยเกยวกบปญหาการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนาของครและนกเรยน ชนมธยมศกษาตอนตนในกรงเทพมหานคร และ สดา ชนะวานช (2530; อางถงใน โสธรารกษ ชนรกญาต, 2546, หนา 114) ไดศกษาวจยเกยวกบปญหาการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนาของครและนกเรยนชนมธยมศกษาในกรงเทพมหานคร ผลการวจย พบวา ในระดบมธยมศกษาตอนตน ครผสอน นกเรยนชายและนกเรยนหญงตางกมความเหนสอดคลองกนวา เนอหาวชาพระพทธศาสนาทกาหนด ใหเรยนในหลกสตร มความกวางและลกซงเหมาะสมกบผเรยน มคณคาเปนทยดเหนยวจตใจ และสามารถนาไปใชในการดารงชวตในปจจบนได ตลอดจนปรมาณของเนอหาวชาทกาหนดใหเรยน กไมมากไมนอยเกนไป อยในระดบพอด ขณะทผลวจยในระดบมธยมศกษาตอนปลาย ของ สดา ชนะวานช พบวา นกเรยนจะเรยนรพระพทธศาสนาจากโรงเรยนมากทสด และเหนวาวชาพระพทธศาสนามคณคาเปนหลกยดเหนยวจตใจใหคนมคณภาพมากขน ถาหากโรงเรยนไมบงคบใหเรยน กจะมนกเรยนสนใจทจะเรยนเองเพยงรอยละ 53.31 เนองจากโรงเรยนสวนใหญเหนวาเนอหานาเบอหนาย ในดานครผสอนทงในระดบมธยมศกษาตอนตนและตอนปลาย ปญหาทพบมากคอ ความเขาใจในคาศพทภาษาบาลและความชานาญในเรองเทคนคการสอนพระพทธศาสนา ปญหานกเรยนมความรและเหนความสาคญของพระพทธศาสนานอย โรงเรยนมงบประมาณในการจดซอและบรหารสอและอปกรณการสอนเกยวกบพระพทธศาสนาใหแกครผสอนไดนอย ไพรช สแสนสข (2539, บทคดยอ) ไดทาการศกษาวจยเกยวกบ หลกการและกระบวนการเรยนรและการสอนตามหลกพทธศาสตร : การวเคราะหพระไตรปฎก ผลการวจย พบวา

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

76

1) การเรยนร คอ การเกดประสบการณจากการเกดผสสะทางทวาร 6 ซงมวญญาณเกดขนทาหนาทหลกในการรสงถกรตางๆ (ปรมตถธรรม 4 และบญญตธรรม) กระบวนการเรยนรเกดขนอธบายไดดวยกระบวนการเกดผสสะและวถจต ผลการเรยนรโดยตรง คอ การเปลยนแปลงภายในจตใจ การเกดการเรยนรจะเกดทละขณะ แตเกดอยางรวดเรวและซบซอนอยางมากโดยมกระบวนการทางมโนทวารเปนใหญในการเรยนร ทงนการเกดการเรยนรเกดไดหลายระดบ โดยระดบสงคอการมปญญารสงตางๆ ไดถกตองตามความเปนจรง (เกดวชชา) ทาใหสามารถแกปญหาใดๆ ได การเรยนรเปนไปดวยดถาผเรยนตงใจ มศรทธา เพยรพยายาม มสต สมาธ และปญญาเปนพนฐาน โดยแตละคนมวธการเรยนรไดแตกตางกน ตามความแตกตางของบคคล สงแวดลอมทด เชน ทมความเปนสปปายะตอการภาวนาจะสงผลดตอการเรยนรโดยเฉพาะดานสงแวดลอมทเปนกลยาณมตร สวนการประเมนผล ผเรยนตรวจสอบและประเมนตนเองมโอกาสประเมนไดตรงตามความเปนจรง ถามระบบวธการทด เพราะเปนการตรวจสอบจากผลการเรยนรโดยตรงซงอยทภายในจตใจ สวนการทผอนตรวจสอบและประเมนใหเกดการตรวจสอบทางออม 2) การสอนเปนการจดกจกรรมอยางมขนตอนเพอใหผเรยนเรยนรสงตางๆ ไดถกตองตามความเปนจรง เพอใหมการแสดงพฤตกรรมทางกาย วาจาไดเหมาะสม องคประกอบการสอน ทสาคญกาหนดได 7 อยาง ดงน (1) ผสอนซงมบทบาทชแนะผเรยน ผสอนทดควรมพนฐานความรทด มศรทธาตอ การสอน มเมตตามงใหประโยชนผเรยน สอนตามลาดบ และสอนอยางมเหตผล (2) ผเรยนทดควรมความเพยร ศรทธา และตงใจเรยน อยางไรกตามผเรยนแตละคนจะแตกตางกน (3) ความมงหมายของการเรยนการสอน เพอใหเกดประโยชนในปจจบน ภายหนา และประโยชนสงสด ทงสวนดานรางกาย ศล จตใจ และดานปญญา (4) เนอหาจาเปนตองมการคดเลอกและจดใหสอดคลองกบความมงหมายตามหลก พทธศาสนา และสามารถสรปขอบเขตเนอหาทงหมดลงในอรยสจ 4 ได (5) บรบทแวดลอมตองการความเปนกลยาณมตร และสวนทเปนสงแวดลอม ทางวตถตองจดการดวยหลกสนโดษและการรประมาณในการบรโภค (6) กระบวนการสอนควรจดเปนไปตามลาดบ มเหตผล ยดหยน หลากหลาย โดยยดผเรยนเปนศนยกลาง (7) การประเมนผลยดความมงหมายเปนเกณฑ โดยควรจะสนบสนนใหผเรยนประเมนตนเอง นอกจากหลกการสอนทวไปทจดอธบายตามองคประกอบดงกลาวแลว ยงสามารถ

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

77

กาหนดหลกการสอนอนได คอ หลกการสอนวนย ทเนนสอนแนววธการอยรวมกน และหลกการสอนปฏบตภาวนา ทเนนสอนแนวการฝกปฏบตพฒนาสมาธและปญญา โสธรารกษ ชนรกญาต (2546, บทคดยอ) ไดศกษาวจยเกยวกบ การศกษาการดาเนนการ จดหลกสตรของโรงเรยนวถพทธ และปญหาการดาเนนงานการจดหลกสตรของโรงเรยนวถพทธ ผลการวจยพบวา 1) ดานการเตรยมการจดหลกสตร โรงเรยนวถพทธมการจดหาทปรกษา จดหาแหลงศกษา จดหาเอกสารขอมล การจดเตรยมบคลากร การเตรยมคณะกรรมการสถานศกษา การเตรยมนกเรยน การเตรยมผปกครองและชมชน การกาหนดธรรมนญเปนจดเนนของสถานศกษาและการจดแผนปฏบตการ ไมพบปญหาในการเตรยมการจดหลกสตร 2) ดานการดาเนนการจดหลกสตร โรงเรยนวถพทธมการจดหลกสตรสถานศกษา โดยการเพมเตมพทธธรรมเปนจดเนนของสถานศกษา สะทอนการพฒนาตามหลกไตรสกขา (ศล สมาธ ปญญา) แบบบรณาการ การจดการเรยนรและในชวตประจาวน มการจดหนวยการเรยนร โดยการพฒนาพทธธรรมในทกกลมสาระการเรยนร การจดแผนการจดการเรยนร เนนการนาพทธธรรมมาเปนเกณฑตรวจสอบการเรยนร การปฏบตหรอการเชอมโยงการเรยนรทกกลมสาระ มการจดสงแวดลอมของสถานศกษาทชวนใหระลกถงพระรตนตรย การจดบรรยากาศปฏสมพนธเนนการจดกจกรรมสงเสรมการ “กน อย ด ฟง เปน” การจดการเรยนรตามหลกสตร เนนการประสานความรวมมอกบวด/คณะสงฆและชมชนในการจดการเรยนร ทพฒนาผเรยนรอบดานทงกาย (กายภาวนา) ความประพฤต (ศลภาวนา) จตใจ (จตตภาวนา) และปญญา (ปญญาภาวนา) มการพฒนาบคลากรและผเกยวของ โดยสงเสรมการศกษาและการปฏบตธรรมดวยตนเอง มการนเทศ ตดตามอยางสมาเสมอ และมการสนบสนนทรพยากร โดยการจดหาขอมลทางวชาการเพอประโยชนในการจดการเรยนร ไมพบปญหาในการดาเนนการจดหลกสตร 3) ดานการตดตามประเมนผลการจดหลกสตร โรงเรยนวถพทธ มการดาเนนการตดตามประเมนผลการจดหลกสตรของสถานศกษา และสงเกตจากการปฏบตงานของครผสอนมการตดตาม ประเมนผลการเรยนรศกษาจากแผนปฏบตการของสถานศกษา และสงเกตจากการปฏบตงานของครผสอน มการตดตามประเมนผลการดาเนนงานการจดหลกสตรตลอดทงปการศกษา และมการเผยแพรผลการดาเนนงานจดหลกสตร โดยการจดนทรรศการเผยแพรผลการดาเนนงาน และจดตงองคกรความรวมมอทางการเปนผนาการจดการศกษาแนวพทธ ไมพบปญหาในการตดตามประเมนผลการจดหลกสตร ณฎฐกตต ศรสนต (2548, บทคดยอ) ไดศกษาปญหาและแนวทางการพฒนาการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ในภาคตะวนออก พบวา

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

78

1) ปญหาการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ในภาคตะวนออก โดยรวมและรายดาน ทง 5 ดานพบวา อยในระดบปานกลาง 2) เปรยบเทยบปญหาการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ในภาคตะวนออก จาแนกตามสถานภาพ การดารงตาแหนงโดยรวมและรายดาน พบวาแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต 3) เปรยบเทยบปญหาการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธในภาคตะวนออก จาแนกตามขนาดของโรงเรยน โดยรวมและรายดาน พบวา แตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต 4) เปรยบเทยบปญหาการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ในภาคตะวนออก จาแนกตามวฒการศกษา โดยรวมและรายดาน พบวา แตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต 5) แนวทางการพฒนาการดาเนนงานโรงเรยนวถพทธ ในภาคตะวนออก พบวา โรงเรยนวถพทธ จะประสบความสาเรจตองพฒนาทตวบคลากร คอ ครกอน ครตองเปนครแบบวถพทธจรงๆ วถพทธเปนเรองของจตใจเปนนามธรรม ไมใชรปธรรม ถาไมพฒนาบคลากร คอครกอน กจะตองพฒนาไปพรอมๆ กบเดกนกเรยน หากคนใชไมเปนกจะไมเหนคณคา ไมกอใหเกดประโยชน การวดและประเมนผลในโรงรยนวถพทธตองวดทคณคาของคน 2.7.2 งานวจยตางประเทศ แมคมลลน (McMullen, 1985, p. 616-A) ไดศกษาเกยวกบวนยและระบบการจดการทมประสทธภาพในโรงเรยนมธยมศกษาตอนตน และมธยมศกษาตอนปลายในเขตเมอง เพอเนนการพฒนาวยรน พบวา ปญหาทางวนยสวนใหญมสาเหตมาจากการจดกจกรรมและการบรหารจดการของโรงเรยน เพราะนกเรยนตองการสงแวดลอมทด ยดหยนได ตองการใหโรงเรยนสนใจเอาใจใสนกเรยน และมระเบยบวนย ผลการวจยสนบสนนใหโรงเรยนจดระบบอยางมประสทธภาพโดยฝกครใหมการสรางสงแวดลอมทดในการเรยนการสอน สรางความสมพนธใหเกดขนภายในโรงเรยน กาหนดความรบผดชอบตอปญหาโดยการใหคาปรกษา กาหนดแนวทางของพฤตกรรม หรอคณลกษณะอนพงประสงค กาหนดใหนกเรยนหยดพกการเรยนชวคราว เพอวางแผนพฒนาผทาผดบอยๆ แตละคนเปนอยางด และใหผปกครองมสวนรบรและเกยวของในการรกษาระเบยบวนยของโรงเรยน

ลาเนยร (Lanier, 1993, p. 301) ไดทาการวจยเรอง จรยธรรมและการพฒนาความคดรวบยอด ในเดกหนมสาวชาวชนบท จดประสงคของการวจยเพอศกษาผลของการจดการศกษาผลของการจดการศกษาเพอพฒนาจรยธรรมของนกเรยนระดบขนท 11 และ 12 ในโรงเรยนชนบท พบวา นกเรยนในชนบททไดรบการอบรมใหคด มความเชอ และปฏบตตามตอๆ กนมา อาจเปนอปสรรคตอการพฒนาสงคมในยคใหม การทดลองไดแบงนกเรยนออกเปน 2 กลม คอ กลมควบคมให

มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร

79

ไดรบการฝกการใหคาแนะนา และการจดประสบการณให และอกกลมหนงเปนนกเรยนทประกอบดวยนกเรยนทอยในโรงเรยนระดบกลางจนถงโรงเรยนระดบสง ผลการวจยพบวาการพฒนาคณธรรม จรยธรรมของนกเรยนทง 2 กลม มความแตกตางอยางมนยสาคญ