27
บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ของคนในสังคมปัจจุบัน ในบทที่ ๔ นี้ ผู้วิจัยได้ศึกษาการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ของคน ในสังคมปัจจุบัน โดยเน้นการประยุกต์ใช้หลักธรรมในพระพุทธศาสนามาปรับใช้เพื่อบรรเทาทุกข์ ของคนในสังคมปัจจุบันและในจังหวัดบุรีรัมย์ ๕ อาเภอ (๑) อาเภอเมืองบุรีรัมย์ (๒) อาเภอลาปลาย มาศ (๓) อาเภอแคนดง (๔) อาเภอสตึก (๕) อาเภอพลับพลาชัย ซึ่งการบรรเทาทุกข์ ๔ ด้าน คือ (๑) ด้านครอบครัว (๒) ด้านเศรษฐกิจ (๓) ด้านสังคม (๔) ด้านจิตใจ และสัมภาษณ์ผู้ทรงคุณวุฒิ ประกอบเพื่อการวิจัย จะได้นาเสนอดังต่อไปนี4.1 ประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ไตรลักษณ์หรือธรรมนิยาม คือกฎธรรมชาติ มีลักษณะประจาของสิ่งทั้งปวง 3 ประการ ได้แก่ อนิจจตา ความไม่เที่ยง ทุกขตา ความเป็นทุกข์ และอนัตตตา ความไม่มีตัวตน คือไม่อยู่ใน อานาจที่จะบังคับบัญชาใครได้ ในธรรมนิยามสูตรกล่าวว่า “ตถาคต” (พระพุทธเจ้า) ทั้งหลาย จะอุบัติ หรือไม่ก็ตาม ธาตุ (หลัก) นั้นก็ดารงอยู่ เป็นธรรมฐิติ เป็นธรรมนิยาม ว่า สัพเพ สังขารา อนิจจา สังขารทั้งปวงไม่เที่ยง สัพเพ สังขารา ทุกขา สังขารทั้งปวงเป็นทุกข์ สัพเพ สังขารา อนัตตา ธรรมทั้งปวงเป็นอนัตตา ตถาคตตรัสรู้ เข้าถึงหลักนั้นแล้ว จึงบอก แสดง วางเป็นแบบ ตั้งเป็นหลัก เปิดเผย แจกแจง ทาให้เข้าใจง่ายว่า สังขารทั้งปวง ไม่เที่ยง สังขารทั้งปวง เป็นทุกข์ ธรรมทั้งปวงเป็นอนัตตา นอกจากความหมายไตรลักษณ์ในพระไตรปิฎกแล้ว ผู้วิจัยได้แจกแบบสอบถามสัมภาษณ์ ดังนีพระเดชพระคุณพระศรีปริยัติธาดา ฐานิสฺสโร ชาติดาดี รองเจ้าคณะจังหวัดบุรีรัมย์ ผู้อานวยการวิทยาลัยสงฆ์บุรีรัมย์ วัดโพธิ์ย่อยบ้านยางลาว ตาบลบ้านยาง อาเภอ ลาปลายมาศ จังหวัดบุรีรัมย์ ให้ความเห็นว่า ไตรลักษณ์หรือสามัญลักษณะในพระพุทธศาสนาเถรวาท เป็นสิ่งที่มีอยูประจาโลกสันนิวาสนีเป็นสิ่งที่ตั้งอยู่ คงอยู่ เป็นกฎธรรมชาติ สรรพสัตว์และสรรพสิ่งต้องยู่ภายใต้กฎ นี้ สรรพสัตว์และสรรพสิ่งทั้งหลาย มีความแตกต่างกัน เพราะกรรมการกระทาเพราะรูปพรรณสัณฐาน บ้าง แต่เหมือนกันในสามัญลักษณะ คือ อยู่ภายใต้ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา เป็นไปตามกรรม รับวิบาก กรรมเหมือนกัน อนิจจังในไตรลักษณ์มีลักษณะเป็นความจริงในโลก เป็นสิ่งมีอยู่ประจาในสังขตธรรม และอสังขตธรรม และทุกขังในไตรลักษณ์มีลักษณะเป็นสภาพที่สัตว์ต้องประสบพบเจอ เป็นสภาพทีทนได้ยาก เป็นสภาพความจริงที่มีอยู่ อนัตตาในไตรลักษณ์มีลักษณะ เป็นสิ่งที่มีอยู่จริงและต้องพบเจอ เป็นกฎธรรมชาติที่มีอยูองฺ.ติก. (ไทย) ๒๐/๕๗๖/๓๖๘

บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

  • Upload
    others

  • View
    20

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

บทท 4

แนวทางการประยกตใชหลกไตรลกษณเพอบรรเทาทกข ของคนในสงคมปจจบน

ในบทท ๔ น ผวจยไดศกษาการประยกตใชหลกไตรลกษณเพอบรรเทาทกขของคน ในสงคมปจจบน โดยเนนการประยกตใชหลกธรรมในพระพทธศาสนามาปรบใชเพอบรรเทาทกข ของคนในสงคมปจจบนและในจงหวดบรรมย ๕ อ าเภอ (๑) อ าเภอเมองบรรมย (๒) อ าเภอล าปลายมาศ (๓) อ าเภอแคนดง (๔) อ าเภอสตก (๕) อ าเภอพลบพลาชย ซงการบรรเทาทกข ๔ ดาน คอ (๑) ดานครอบครว (๒) ดานเศรษฐกจ (๓) ดานสงคม (๔) ดานจตใจ และสมภาษณผทรงคณวฒ ประกอบเพอการวจย จะไดน าเสนอดงตอไปน

4.1 ประยกตใชหลกไตรลกษณเพอบรรเทาทกข ไตรลกษณหรอธรรมนยาม คอกฎธรรมชาต มลกษณะประจ าของสงทงปวง 3 ประการ ไดแก อนจจตา ความไมเทยง ทกขตา ความเปนทกข และอนตตตา ความไมมตวตน คอไมอยในอ านาจทจะบงคบบญชาใครได ในธรรมนยามสตรกลาววา “ตถาคต” (พระพทธเจา) ทงหลาย จะอบตหรอไมกตาม ธาต (หลก) นนกด ารงอย เปนธรรมฐต เปนธรรมนยาม วา

สพเพ สงขารา อนจจา สงขารทงปวงไมเทยง สพเพ สงขารา ทกขา สงขารทงปวงเปนทกข สพเพ สงขารา อนตตา ธรรมทงปวงเปนอนตตา๑

ตถาคตตรสร เขาถงหลกนนแลว จงบอก แสดง วางเปนแบบ ตงเปนหลก เปดเผย แจกแจง ท าใหเขาใจงายวา สงขารทงปวง ไมเทยง สงขารทงปวง เปนทกข ธรรมทงปวงเปนอนตตา นอกจากความหมายไตรลกษณในพระไตรปฎกแลว ผวจยไดแจกแบบสอบถามสมภาษณ ดงน พระเดชพระคณพระศรปรยตธาดา ฐานสสโร ชาตด าด รองเจาคณะจงหวดบรรมย ผอ านวยการวทยาลยสงฆบรรมย วดโพธยอยบานยางลาว ต าบลบานยาง อ าเภอ ล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา ไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท เปนสงทมอยประจ าโลกสนนวาสน เปนสงทตงอย คงอย เปนกฎธรรมชาต สรรพสตวและสรรพสงตองยภายใตกฎน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน เพราะกรรมการกระท าเพราะรปพรรณสณฐานบาง แตเหมอนกนในสามญลกษณะ คอ อยภายใต อนจจง ทกขง อนตตา เปนไปตามกรรม รบวบากกรรมเหมอนกน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะเปนความจรงในโลก เปนสงมอยประจ าในสงขตธรรมและอสงขตธรรม และทกขงในไตรลกษณมลกษณะเปนสภาพทสตวตองประสบพบเจอ เปนสภาพททนไดยาก เปนสภาพความจรงทมอย อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ เปนสงทมอยจรงและตองพบเจอ เปนกฎธรรมชาตทมอย

๑ อง.ตก. (ไทย) ๒๐/๕๗๖/๓๖๘

Page 2: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๐๓

การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทาง ไตรลกษณ ใหความรความเขาใจกอน ใหปฏบตธรรมใหเหนเปนจรง มตวอยางและใหดตวอยาง ฯลฯ ใหมองเหนตามสภาพความจรง แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ศกษาตามสภาพความเปนจรง ตองมการปฏบตสมาธและวปสสนากรรมฐานประกอบการศกษา ท าใจใหรบสภาพความจรง และควรมค าถามเกยวกบความรความเขาใจในหลกสามญลกษณะดวย๒ พระครจนดาวรวฒน ยสธโร จนทรดอน เจาคณะอ าเภอล าปลายมาศ วดจนดาราม บานผไทรนทร ต าบลผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท พระไตรลกษณ แปลวา ลกษณะ ๓ อยาง หรอเรยกอกอยางหนงวา สามญลกษณะ ไดแกลกษณะทเสมอกนแกสงขารทงปวง ๓ ประการ คอ อนจตา ความเปนของไมเทยง ทกขตา ความเปนทกข และอนตตา ความไมมตวตน คอไมอยในอ านาจทจะบงคบบญชาใครได ในธรรมนยามสตรกลาววา “ตถาคต” (พระพทธเจา) ทงหลาย จะอบตหรอไมกตาม ธาต (หลก) นนกด ารงอย เปนธรรมฐต เปนธรรมนยามวา (๑) สพเพ สงขารา อนจจา สงขารทงปวง ไมเทยง (๒) สพเพ สงขารา ทกขา สงขารทงปวงเปนทกข (๓) สพเพ ธมมา อนตตา ธรรมทงปวงเปนอนตตา การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมนน เมอสงเหลานเกดขนแลวในตวเรา ควรทจะเกดความสลดสงเวชใจวา รางกายของเรานนเกดมาแลวมไดตงอยนาน เมอปราศจากวญญาณแลว กหาประโยชนอนใดมไดเลย ฉะนนไมควรประมาทในชวต การประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ควรทจะประยกตใชหลกธรรม อทธบาท ๔ คอ (๑) ความพอใจท างานนน ๆ (๒) เพยรท างานนน ๆ (๓) เอาใจจดจอในงานนน ๆ (๔) หมนตรตรองหาเหตผลในในการท างานนน ๆ ทง ๔ ขอนควรยดมาประยกตใชในการการแกปญหาชวตอนเกดจากการ เศราสลด จากการเกด แก เจบตาย เพอจะไดไมประมาทมวเมาในชวตในการประพฤตปฏบตธรรม๓ พระครอดมจนทวรรณอตตโม เจรญสข ดร. เจาอาวาสวดจนทราวาส บานผกกาดหญา ต าบลล าปลายมาศ อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท ค าวา เถรวาท แปลวา ค าของพระเถระ เปนนกายสงฆในศาสนา ไตรลกษณใชเรยกกนในภาษาไทยเพอความสะดวก แปลวา ลกษณะ ๓ อยาง ซงทานหมายถง อนจจง ทกขง อนตตา ไตรลกษณ ค าตอบทแสวงหา เหมอนวาจะมองไมเหนจดคงท ไตรลกษณ คอ ความจรงแทของสรรพสตว ทอยภายใตกฎเกณฑของธรรมชาต ความจรง ๓ อยางนเชอมโยงกนเปนลกโซ กลาวคอความไมเทยง ความเปนทกข และความเปนอนตตา

๒ สมภาษณ พระเดชพระคณ พระศรปรยตธาดา ฐานสสโร ชาตด าด รองเจาคณะจงหวดบรรมย, ผอ านวยการวทยาลยสงฆบรรมย วดโพธยอย บานยางลาว ต าบลบานยาง อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย. ๓ สมภาษณ พระครจนดาวรวฒน ยสธโร จนทรดอน เจาอ าเภอล าปลายมาศ วดจนดาราม บาน ผไทรนทร ต าบลผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

Page 3: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๐๔

การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ปญหาชวตเกดขนได ๒ ทาง คอ (๑) ปญหาชวตทเกดขนจากปจจยภายนอก เชน ปญหาเรองเศรษฐกจของประเทศ ปญหาเรองความปลอดภยในชวตและทรพยสน เปนตน (๒) ปญหาชวตเกดจากปจจยภายใน คอ ตวเราเอง การแกปญหาชวตดวยธรรมะตองพฒนาปรบปรงตวเองใหมาก ๆ ดวยการตระหนกร เกดความรเทาทนเหตการณรบรตอทกอาการเคลอนไหว แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบนหลกธรรมเกยวกบการแกไขปญหาชวตของคนในสงคมยคปจจบน คอ เมอบคคลไดปฏบตวปสสนากมมฎฐาน วปสสนาหรอปญญากจะเจรญขนเมอปญญาเจรญขนแลว อวชชากดบไป เราสามารถมองเหนธรรมชาตทแทจรงของสงทงหลาย ท าใหเรารแจงในไตรลกษณน าไปสความหลดพน “พหลานสาน” ค าสอนของพระพทธองคทานสอนเกยวกบอนจจลกษณะมากทสด๔

พระครสนทรวรบณฑต (เขมวโร) ดร. เจาอาวาสวดบานหนองไฮ บานหนองไฮ ต าบลตลาดโพธ อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาทนน ไตรลกษณ หมายถง ลกษณะ ๓ ประการของชวต ชวตทกชวตตองมลกษณะ ๓ ประการนเหมอนกนทงหมด จงเรยกลกษณะทง ๓ ประการนวา สามญลกษณะ คอ ลกษณะทวๆ ไป หรอลกษณะทเสมอกนของสงขารทงปวง หรอเหมอนกนของชวต ซงประกอบดวย อนจจง ความเปนของไมเทยง ทกขง ความเปนทกข อนตตา ความเปนของมใชตวตน การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ไตรลกษณ แสดงถงความไมคงท มเกดแกเจบตาย เปรยบเทยบ ทงสรรพสตวและสรรพสง มความไมเทยงเชนกน หากชวตตกอยในสภาพใด ๆ ควรเขาใจวาสภาพนนๆ เปนลกษณะธรรมชาตของทกสงตางหากอยในสภาพด อยายนดในสภาพนนเกนไป หากอยในสภาพทกข อยาเศราโศกาเปนทกขกบสภาพนนเกนไปเชนกน ทงนทงนนขนอยกบความรความเขาใจของแตละบคคลเปนส าคญ เรยกวา กฎอทปปจจยตา แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ใหความรความเขาใจเกยวกบหลกธรรมทใชด ารงชวต ยกตวอยางเชน หลกไตรลกษณ สอนใหคนใชชวตอยาไปยดมนถอมน ทงสงในตวรางกายและสงของทรพยสนภายนอกกายทงหลาย ท าใหลดการแกงแยง ลดการเศราโศกและเขาใจในสจธรรมทเกดขนกบทกชวตได ไตรลกษณบคคลยอมเหนดวยปญญาคอตองรเองเหนเอง อยางถกตองตามความเปนจรง๕ นายพเชษฐ วจตรศกด อดตผใหญบานโคกงว หมท ๑๑, ๔๘ บานโคกงว หมท ๑๑ ต าบลผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท เปนอยางนคอ สภาวะทเกดขนแลวมลกษณะเสมอกน ไดแกสงขารทงหลายทงปวง ทถกปรงแตงใหเกดขนแลวมลกษณะเสมอกนคอเกดแกเจบตายดวยกนทงหมดทงสน แตกตางกนบางอยทชาหรอเรวเทานน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความแตกตางกน คอ แตกตางกนอยางน สรรพสตวหรอสรรพสงทงหลาย ยอมเกดขนไมเหมอนกน คอ เกดขนแลว แกเจบ

๔ สมภาษณ พระครอดมจนทวรรณ อตตโม เจรญสข ดร. เจาอาวาสวดจนทราวาส บานผกกาดหญา ต าบลล าปลายมาศ อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย. ๕ สมภาษณ พระครสนทรวรบณฑต เขมวโร ดร. เจาอาวาสวดบานหนองไฮ บานหนองไฮ ต าบลตลาดโพธ อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

Page 4: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๐๕

ตาย ไมเหมอนกน บางสตวเกดขนแลวแกเจบตายเรว บางสงเกดขนแลว เกดแกเจบตายชา สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกนสรรพสตวหรอสรรพสงทงหลายเหมอนกนดงน คอ ไมวาจะเปนสตวหรอสงทงหลายทงปวง ทเกดขนแลว มแก เจบตาย ดวยกนทงหมดทงสน การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตในสงคม และการประยกตหลกไตรลกษณเพอบรรเทาทกขในสงคมปจจบนน เมอเรามความรเกยวกบสามญลกษณะหรอไตรลกษณะแลว เมอความเปลยนแปลง ความทกข และความทไมสามารถควบคมสงตางๆ เหลานทเกดขนกบตวเราแลว กควรจะสงเวช วารางกายเรานวา เมอเกดขนแลวมไดตงอยนาน ครนปราศจากวญญาณแลววา จกนอนทบซงแผนดน ประดจดงวา ทอนไมและทอนฟน หาประโยชนมได๖

พระมหาบญเลศ สนตกโร รองเจาคณะอ าเภอล าปลายมาศ บานบตาวงษ ต าบลหนองค อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ อนจจง ทกขง อนตตา ความเปนของไมเทยง ความเปนทกข ความเปนอนตตา สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความแตกตางกน คอ แตกตางกนเพราะเหตแหงกรรมเปนเครองจ าแนกสตวใหเลวตางกน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ เกดขน แปรไปในทามกลางและดบไปในทสด อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ไมเทยงเปลยนแปลงอยตลอดเวลาทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ทนไดยากในการเปลยนแปลงในสภาพนน ๆ อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ เปนสภาพไมมตวตน แยงตออตตา บงคบไมได ไมอย ในอ านาจของใครทงนน การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ ถาน าเอาไตรลกษณไปแกปญหาในชวต สงคมหมสตว มนษยและสงทมอยในโลกจะอยอยางสงบสข แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ใหมหลกการ วธการ และอดมการณ คอ ละชว ประพฤตชอบ ประกอบความด๗ พระครนมตสาราภรมย เจาคณะต าบลหนองบวโคก วดจตราษฎรบ ารง บานสเหลยมใหญ ต าบลหนองบวโคก อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ ความจรงของชวต ของสภาพธรรมยอมเปนไปตามธรรมดา เปนไปตามธรรมชาตตามกาลเวลา จะเปนรปธรรมกตาม นามธรรมกตาม ยอมตกอยในอ านาจของไตรลกษณ อนจจง ทกขขง อนตตา ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความทกข สภาพททนไดยาก หวมากกเปนทกข กระหายมากกเปนทกข เหนอยมากกเปนทกข อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ สงทเรามอยเราไมอยากใหมนเปลยนแปลงไป อยากไหอยในอ านาจของเราแตมนกไมเปนไป หามไมใหเกด หามไมใหแก หามไมใหตาย กหามไมได การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ใหเขาเขาใจในธรรมชาต ใหเขาใจในการกระท าแหงการเวลาจะไดปลอยวาง พจารณาใหเหนตามความเปนจรง แนวคดในการ

๖ นายพเชษฐ วจตรศกด อดตผใหญบานโคกงว หม ๑๑,๔๘ บานโคกงว หมท ๑๑ ต าบลผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

๗ สมภาษณ พระมหาบญเลศ สนตกโร รอง เจาคณะอ าเภอล าปลายมาศ วดบานบตาวงษ บานบตาวงษ ต าบลหนองค อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

Page 5: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๐๖

ประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน เมอเรารวาการเกดปรากฏ การเปลยนแปลงปรากฏ การดบปรากฏ ตามความเปนจรงแลว ชอวาเราเหน เหนเหตใหเกดทกข เหนตวความดบทกข นนคอเขาใจสภาพความเปนจรงของสจธรรม ซงการศกษาโดยเพยงปรยตอาจไมรแจมแจงในไตรลกษณ จะเหนแจงตามความเปนจรงนนเมอลงมอปฏบต คอปฏบตในพระสทธรรม จงจะเหนตามความเปนจรงได๘ พระครชยธรรมคต เจาอาวาสวดทะเมนชย เจาคณะต าบลทะเมนชย บานทะเมนชย ต าบลทะเมนชย อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท ในพระพทธศาสนาเถรวาท สงทเรยกวาไตรลกษณคอ อนจจง ทกขง อนตตา คอ อนจจตา ความไมเทยง ทกขตา ความเปนทกข อนตตตา ความเปนอนตตา ซงเรยกวา สามญลกษณะ คอลกษณะทเสมอกนแกสงขารทงปวง คอลกษณะทง ๓ อยางน มปรกตส าหรบโลก ไมมใครปรงแตงมน เปนธรรมธาต เครองด ารงอยของธรรม เปนธรรมฐต เครองตงอยของธรรม เปนธรรมนยาม เครองก าหนดหมายของธรรม เปนตน การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ มแนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวไตรลกษณคอ เมอมปญญาเหนสงขารไมเทยง เปนทกข และธรรมทงปวงเปนอนตตาแลว กจะเกดความเบอหนายในสงทเปนทกข คอสงทไมเทยง แตตนส าคญผดวาเทยง สงทแทจรงเปนทกข แตตนส าคญผดวาเปนสข และสงซงเปนอนตตา แตตนส าคญผดวาเปนอตตา เมอมปญญาเหนอยางน ยอมท าใหบคคลมความหมดจดบรสทธพนจากปญหาตนเองและสงคมคอความพนทกขได การประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ คนจะตองรหนาทโดยสมมตของไตรลกษณ เพอขจดความโงของมนษยตอลกษณะของธรรมชาต ทงทเปนสงขตะและอสงขตะ เมอคนเหนไตรลกษณโดยเฉพาะทมอยในนามรปของตนแลว เพอปองกนความยดมนถอมน อนเปนเหตของความทกขทจะมาท าลายหรอย ายได ดงนน เรองไตรลกษณเปนเรองทพระพทธองคทรงย ามากทสด ทรงสงสอนมากทสด ทรงสงสอนมากทสดกวาเรองทงหลาย ควรทจะไดรบการสนใจเปนพเศษ หรอศกษาเอาใจใสใหมากทสด ไมควรมองขามไตรลกษณซงมอยตามความจรงของสงขาร๙ พระมหาปญญาวรวฒน สรภทโท ผศ.ดร.เจาอาวาสวดศรสวสด เจาคณะต าบลแสลงพน บานสเหลยมนอย ต าบลแสลงพน อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท ค าวา ไตรลกษณ แปลวา ลกษณะ ๓ อยาง หมายถงสามญลกษณะ ไดแก ลกษณะทเสมอกนแกสงขารทงปวง ในทนหมายถงลกษณะแหง อนจจง ทกขง อนตตา ซงอนจจงในไตรลกษณ คอ มลกษณะเปลยนแปลงเรอยของสงทมเหตปจจยปรงแตง สงทงปวงทเรยกกนวาโลก หรอสงขารทงโลกและสงขารปรงแตงเปลยนแปลงเรอยตามรปลกษณะของอนจจง ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะเปนของทตองทน ทนไดยาก หรอตองทนดวย

๘ สมภาษณ พระครนมตสาราภรมย เจาคณะต าบลหนองบวโคกวดจตราษฎรบ ารง บานสเหลยมใหญ ต าบลหนองบวโคก อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย. ๙ สมภาษณ พระครชยธรรมคต เจาอาวาส วดทะเมนชย เจาคณะต าบลทะเมนชย บานทะเมนชย ต าบลทะเมนชยอ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

Page 6: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๐๗

ความตรากตร าในภารกจหนาทการงานในชวตประจ าวน, หรอตองทนในทกขเวทนาเมอตองไดรบความเจบไขไดปวยในความทกขตาง ๆ หรอไดรบความทนเจบใจดวยอ านาจของกเลสทมากระทบหรอมารมเราทางจตใจ ใหเกดความทกข เปนตน อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะเปนอนตตา ไมมความเปนตวตน หรอบงคบบญชาไมได ไมมใครสามารถกระท าไวในอ านาจแหงตนได การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ถามนษยไดศกษาธรรมะไตรลกษณแตกดบอยางแทจรง รจรงเหนจรง เขาใจจรง มนษยน ามาประยกตใชแบบบรณาการกบชวตประจ าวนไดแนนอน และเกดความสขโดยแทจรง การประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ (๑) คนในสงคมอยาไดประมาทเรองพระไตรลกษณ คอ อนจจง ทกขง อนตตา และน ามาประประยกตใชในชวตประจ าวนอยเรอย ๆ ถาเหนอนจจง ทกขง อนตตา ตามความเปนจรงแลว ชวตกจะสงบสขเยนลงไปไดตลอดเวลาในการศกษาและปฏบต (๒) คนในสงคมตองใชวปสสนากมมฏฐาน พจารณาไตรลกษณ ใหมสมมาทฏฐ มความเหนใหถกตองในเรองของ อนจจง ทกขง อนตตา เมอมปญญาเหนแลว กจะไมยดมนถอมน กปลอยวางอปาทานดบความทกขได ฉะนน คนในสงคมจะดบทกขได จะตองเอาธรรมพระไตรลกษณคอ อนจจง ทกขง อนตตา ไปแกปญหาชวตใหไดในปจจบนจงจะมความสขความเจรญ๑๐

นายจ ารส แกวมจฉา ผใหญบานผไทรนทรหมท ๓ บานไผทรนทร ต าบลผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนานน วาดวยลกษณะหรอสภาวะอนเกดขนและมลกษณะเสมอกน คอ ความเปนของไมเทยง ความเปนทกข ความเปนอนตตา สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความแตกตางกน มความแตกตางกน คอ สรรพสตวไดแกสงทมวญญาณ สวนสรรพสงทวไปนน ไดแก สงทมวญญาณและไมมวญญาณ เกดขนแลวมดบไปเหมอนกน เปนอนตตาไปดวยกนทงนน ไมเลอกใครในโลกน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ มความเหมอนกน คอ ทงสรรพสตวทงสรรพสงทงหลายทงปวง เกดขนแลวดบไป มแลวหายไป เปนกฎธรรมดาเหมอนกน การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ตองมความเหนไตรลกษณอยางถกตองดวยปญญา ดงพระพทธภาษตทพระพทธองคตรสไววา..สตวทงหลายลวงพนทกขท งปวงไดเพราะสมาทานสมมาทฏฐ สมมาทฏฐ แปลวา ความเหนชอบ คอ เหนชอบในพระไตรลกษณดวยปญญา เมอมปญญาเหนชอบแลว ยอมจะไมยดมนถอมนดวยอปาทาน ยอมพนจากคว ามทกขแกปญหาชวตได เปนตน แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ ตองแกดวยการใชปญญาในการแกปญหาชวต หรอแกปญหาดวยอรยมรรคมองค ๘ ประการ ทพระพทธองคทรงตรสไว คอ (๑) สมมาทฏฐ ความเหนถกตอง (๒) สมมาสงกปปะ ความปรารถนาถกตอง (๓) สมมาวาจา การพดจาถกตอง (๔) สมมากมมนตะ การงานถกตอง (๕) สมมาอาชวะ การด ารงชวตถกตอง (๖) สมมาวายามะ ความพยายามถกตอง (๗) สมมาสต ความระลกถกตอง (๘) สมมาสมาธ ความตงใจถกตอง นคอทางอรมรรคในการแกปญหาชวตของคนใน

๑๐ สมภาษณ พระมหาปญญาวรวฒน สรภทโท ผศ.ดร. เจาอาวาสวดศรสวสด เจาคณะต าบลแสลงพน บานสเหลยมนอย ต าบลแสลงพน อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

Page 7: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๐๘

สงคมปจจบน เพอความพนจากทกขและปญหาทจะเกดจากตนเองและบคคลอน เปนตน และตองแกปญหาดวยศล สมาธ ปญญา หรอสมถะและวปสสนากได ของคนในสงคมปจจบน๑๑ พระครจตรธรรมาทร ทปรกษาเจาคณะอ าเภอล าปลายมาศ วดจตคามมชฌมาราม บานโคกกลาง ต าบลโคกกลาง อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ ไตรลกษณหรอสามญลกษณะ ไดแกลกษณะทเสมอกนแกสงขารทงปวง แจกออกเปน ๓ อยาง คอ (๑) อนจจง ความเปนของไมเทยง (๒) ทกขง ความเปนทกข (๓) อนตตา ความเปนของมใชตวตน ดงมค าทสวดท าวตรเชาอยวา รปง อนจจง รปไมเทยง, เวทนา อนจจา เวทนาไมเทยง, สญญา อนจจา สญญาไมเทยง, สงขารา อนจจา สงขารไมเทยง, วญญาณง อนจจง วญญาณไมเทยง, รปง อนตตา รปไมใชตวตน, เวทนา อนตตา เวทนาไมใชตวตน, สญญา อนตตา สญญาไมใชตวตน, สงขารา อนตตา สงขารไมใชตวตน, วญญาณง อนตตา วญญาณมใชตวตน,สพเพ สงขารา อนจจา สงขารทงหลายทงปวงไมเทยง, สพเพ ธมมา อนตตา ธรรมทงหลายทงปวง มใชตวตน การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ การใชไตรลกษณแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน วธแกปญหาชวตพระพทธเจาทรงตรสเปนพทธภาษตไววา สมมาทฏฐ สมาทานา สพพง ทกขง อปจจะคง คนทงหลายจะสนปญหาหมดทกขทงปวงไดตองปฏบตตามสมมาทฏฐ หรอเหนดวยปญญาคออนจจง ทกขง อนตตา ตามความเปนจรง แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน และการประยกตใชไตรลกษณแกปญหาชวตตองรหลกในการปฏบต ดงน จะตองเรยนรความเปนจรงทางปญญาทงในแงปรยตในแงปฏบตและในแงของปฏเวธ ดงน ๑. การทบคคลมาเรยนรเรอง อนจจง ทกขง อนตตา อยเสมอหรอปรกษาหารอกนอยเสมอ ๆ เรยกไตรลกษณเรองนวาปรยต เพราะเปนเรองการศกษาเลาเรยน ๒. การมสตส ารวมระวงปฏบตตอสงขารทงปวงใหถกตองตามกฎเกณฑของ อนจจง ทกขง อนตตา เรยกไตรลกษณในเรองนวาการปฏบต เพราะตองปฏบตใหรเทาทนในสงขารทงปวง ๓. เมอปฏบตไดรแจงเหนจรงในไตรลกษณคอ อนจจง ทกขง อนตตา กเปนการบรรล มรรคผล เรยกไตรลกษณในเรองนวาปฏเวธ เพราะรแจงแทงตลอดในธรรมความดบทกขได๑๒

พระครนมตวรธรรม เจาคณะต าบลหนองค บานหนองตาด ต าบลหนองค อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ ไตรลกษณเรยกอกอยางหนงวาสามญลกษณะ ไดแก อนจจง ความเปนของไมเทยง ทกขง ความเปนทกข และอนตตา ความเปนของมใชตวตน ทง ๓ ประการน เรยกอกอยางวาธรรมนยาม หรอธรรมฐต เปนธรรมดาอยอยางนน ปรากฏอยอยางนน ทกแผนก ทกกาลเวลา สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความแตกตางกน คอ ความไมเทยงมความแตกตางกน คอ สรรพสตวทงหลาย ไมวาจะเปนคนสตว

๑๑ นายจ ารส แกวมจฉา ผใหญบานผไทรนทรหมท ๓ บานผไทรนทร ต าบลผไทรนทร อ าเภอล าปลาย

มาศ จงหวดบรรมย. ๑๒ สมภาษณ พระครวจตรธรรมาทร ก าลงศกษาปรชญาดษฎบณฑต ทปรกษาเจาคณะเจาคณะอ าเภอ

ล าปลายมาศ วดจตคามมชฌมาราม บานโคกกลาง ต าบลโคกกลาง อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

Page 8: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๐๙

สงของสมบต เพชรนลจนดา ทงรปธรรมและนามธรรมของเราลวนแตเปนของไมเทยงแทแนนอนมการเกดขนในเบองตน แปรปรวนในทามกลาง และแตกสลายในทสด การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ สงคมมนษยสมยปจจบนน ไมไดศกษาธรรมโดยตรงอนเนองจากเศรษฐกจไมดของอปโภคบรโภคราคาแพงมากจงท าใหสงคมไมมการศกษาธรรมโดยตรง วธทจะท าใหมนษยไดอาศยหาทางออกเพอใหคนในสงคมมชวตทมความรทสมบรณไดนน จะตองเขาใจในความเปนอยของชวตใหถกตอง จงจะมความสขไดท งไมเบยดเบยนตนเองและบคคลอน แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ หนทางทจะท าใหสงคมมธรรมไปใชในชวตประจ าวนไดนนจะตองศกษาธรรมะใหเขาใจในเรองพระไตรลกษณ คออนจจง ทกขง อนตตา จงจะรเทาทนกเลส ไมสรางปญหาใหเกดความทกขความเดอดรอนในตนเองและสงคม๑๓ นายเจรญ สขวบลย นายกองคการบรหารสวนต าบลโคกกลาง ต าบลโคกกลาง อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ เปนลกษณะของสงขาร คอความไมเทยง, ความเปนทกข, ความเปนอนตตา. หรอทเรยกวาไตรลกษณ คอ อนจจง ทกขง อนตตานน ตงอยในฐานะเปนหวใจของพระพทธศาสนา ซงเลงไปในความรหรอความจรงในเรองปญญา ในการแกปญหาความดบทกข สามญลกษณะคอสรรพสงทงปวงทอยในโลกน ไมวาจะเปนสงทมชวตหรอไมมชวตกตาม ตวของเราบคคลอน หรอสรรพสตวทงหลายทงมวลทอบตเกดขนมาแลวนน มอนเปนไปตามเหตปจจยเขาสความแตกดบทกรปทกนามเสมอเหมอนกนหมดเชนเดยวกน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกนอยางไรกตาม เชนบางคนเปนเศรษฐ บางคนเปนคฤหบด บางคนเปนยาจกเขญใจ เปนตน แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ตองพจารณาดวยปญญาใหเหนวา สงขารทงปวงไมเทยง สงขารทงปวงเปนทกข และธรรมทงปวงเปนอนตตา เมอพจารณาเหนอยางน ยอมเกดปญญาแกปญหาชวตตามไตรลกษณคอ อนจจง ทกขง อนตตา กจะไมระเหลงหลงใน รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะและธรรมารมณ อนตงอยในความไมประมาทในชวตยอมมความสงบสข และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ตองใชปญญาพจารณาความจรงของชวต คอ ชวตจรงตองแก ตองเจบ ตองตาย เสมอหนากน ทกรปทกนามไมมใครทจะหลกหนไดเลย ถาคนรความจรงแลวจะไมมความทกขไปตามนน เพราะมปญญาเหนจรงของชวตคอตองแกตองเจบตองตาย เปนเชนนนเอง ทงทางรางกายและทางจตใจ เมอมปญญาอยางนจตใจกบรสทธสนปญหาทงแกตนเองและบคคลอน๑๔

๑๓ สมภาษณ พระครนมตวรธรรม เจาคณะต าบลหนองค บานหนองตาด ต าบลหนองค อ าเภอล า

ปลายมาศ จงหวดบรรมย. ๑๔ สมภาษณ นายเจรญ สขวบลย นายกองคการบรหารสวนต าบลโคกกลาง ต าบลโคกกลาง อ าเภอ

ล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

Page 9: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๑๐

นายสมร พนจดวง นายกองคการบรหารสวนต าบลผไทรนทร บานสชวา ต าบล ไผทรนทร อ าเภอล าปลายศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท หมายถง สามญลกษณะหรอลกษณะทเสมอกนหรอขอก าหนดหรอสงท ทมประจ าอยในตวของสงขารทงปวงเปนธรรมทพระพทธเจาไดตรสร ๓ อยาง ไดแก (๑) อนจจตา อาการไมเทยง อาการไมคงท (๒) ทกขตา อาการเปนทกข (๓) อนตตตา อาการเปนของไมใชตวตน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ มความแตกตางไมเทยงธรรมยงยนในโลกใบน สรรพสตว การเกด, แก, เจบ, ตาย, ของสรรพสตวทเทยงแทเชนกน สรรพสงการไดมาทไมยงยนในชวตกตองมวนหมดไปเชนกน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ ถาคดด ท าด พดด ชวตกเปนสขเหมอนกน การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ การเปนตวตนของตวเองไมปดกนชวตของตวตนเอง การท าอะไรใหเปนคนด คดกอนท าและจะไมเกดปญหาตามมาตองมสตในตวตนตลอดเวลา และชวตไมยงยนท าอะไรควรมสตและไมประมาทในการด ารงชวต และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอการใชชวตปจจบนคนไทยเปลยนแปลงมากควรน าหลกศาสนาพทธมาใชในชวตประจ าวนจะท าใหคนทกคนเดนทางมาจดหมายและอยในเสนทางทเราเดน ท าอยางไรใหชวตเราดขน และเปลยนแปลงจะตองมลกษณะ 3 อยางดวยกน คอ อนจจง ทกขง อนตตา ชวตของคนเรา กจะมความสข และการทคนเราจะมไตรลกษณอยางเดยวกไมได เราดดแปลงชวตใหมนเปนไปตามธรรมชาต และน าหลกไตรลกษณมาใชในชวตของเราในการใชชวตประจ าทกวน และมความเมตตากรณาตอสรรพสตวและสรรพสงทงหลายดวย พรอมมฆนะคอสงทเนองกนอย และกบปจจยของธรรมทรวมกนเกดอยนน เปนกฎธรรมชาตเปนธรรมดาของเหตพรอมมลกไมมใครไปหามไมใหผลเกดได๑๕

นายสมจตร ทองเชด ก านนต าบลผไทรนทร บานไผทรนทรพฒนา หมท ๑๙ ต าบล ผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท ค าวา ไตรลกษณ ไดแกความไมเทยงของสงขาร เพราะมอาการเปลยนแปลงประจ านามรปเบญจขนธ เปนไปตามเกณฑสามญลกษณะ ๓ อยาง คอ (๑) อนจจตา เปลยนสภาพอยทกขณะ คงทเพยงชวคร ไมยงยน ไมคงทนถาวร, (๒) ทกขตา ธรรมชาตปรงแตงคบกนเขาไว เจบปวดบบคนดวยโรครายแสนทนไดยาก, (๓) อนตตตา เปนไปตามเหตปจจย ฝนความปรารถนา เหนออ านาจผเปนเจาของ

การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ มแนวคดเกยวกบไตรลกษณ คอ การเหนสงทงหลายทงปวงตามทเปนจรง คอ อนจจง ทกขง อนตตา จนไมเกดความยดมนถอมนในสงใดสงหนงใหมความทกข และการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ ประยกตธรรมไตรลกษณใช ดงน ๑. ใชปญญาพจารณาสงขารในความเทยง เพอบรรเทาในความไมมโรคเสยได

๑๕ สมภาษณ นายสมร พนจดวง นายกองคการบรหารสวนต าบลผไทรนทรบานสชวา ต าบล ผไทรนทร อ าเภอล าปลายศ จงหวดบรรมย.

Page 10: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๑๑

๒. ใชปญญาพจารณาสงขารในความเปนทกข เพอบรรเทาความยดถอในขนธ ๕ ๓. ใชปญญาพจารณาสงขารในความเปนอนตตา เพอบรรเทาความไมมตวตน๑๖ นายเจรญ เผอกมะหงษ ผ ใหญบานโคกงวใหม หมท ๑๖ บานโคกงวใหม ต าบล ผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความหมายวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะ ในพระพทธศาสนาเถรวาท ค าวา ไตรลกษณ หมายถง สามญลกษณะ คอ กฎธรรมดาของสรรพสง ทงปวง อนจจง มลกษณะ คอ ความไมเทยงแหงสงขาร มความหมายวาสงทงหลาย มลกษณะการเปลยนแปลงเสมอไป ไมมลกษณะอนใดทจะท าใหเรายดถอไดวา เปนตวเราของเรา ทกขง มลกษณะ คอ ความทกข ความตงอยในสภาพเดมไมไดเคลอนทอยเรอยๆ เชน คนเราเมอโตขนเปนหนมสาวกยากทจะหยดอยแคนน ไมอยากแก แตกหยดไมได สวนอนตตา มลกษณะไมใชตวตน คอ ไมมลกษณะอนใดทจะท าใหเรายดถอไดวามนเปนตวเราของเรา ธรรมชาตของทกสรรพสง คอมการเกดขนตงอยและดบไป ตามธรรมชาตของสตวโลกทงมวล การแกปญหาชวตของคนในส งคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ไตรลกษณ ในชวตประจ าวนคอทกขง หมายถง ความทกขหรอวาการทตองทนทกขอย หรอทนอยในสภาวะเดมไมไดถาเขาใจเรองไตรลกษณแลว จะแกปญหาชวตไดอยางมากหมาย หลกค าสอนของพระพทธเจา ทานใหก าหนดพจารณาดก าหนดร ๓ ประการ คอ อนจจง ความไมเทยง ทกขง ความเปนทกข อนตตา ความไมมตวตน และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ หากเขาใจเรองไตรลกษณแลว จะแกปญหาชวตไดอยางมากมายและใชหลก ไตรลกษณในการฝกอบรม ขดเกลาจตใจของตนเอง อนจจงคอความไมเทยง ไมคงอยมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา เปนธรรมดาของสงมชวตจงมความรสก มนษยจะประสบความส าเรจในชวตไดนนจะตองมหลกจรยธรรมในการครองชวตในปจจบน พระพทธเจาไดสอนหลกเพอการด ารงชวตทดของตวเราและชมชนดวยหลกไตรลกษณหรอหลกสามคคธรรม๑๗ นายผาย สรอยสระกลางเกษตรกรดเดน สาขาปราชญเกษตรกรของแผนดน บานสระคณ ต าบลโคกลาม อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมยสรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ หลกค าสอนในทางพระพทธศาสนาเรองไตรลกษณหรอสามญลกษณ เปนทฤษฎทวไปกลาวถงเรองเกยวกบความทกข หมายถง ลกษณะสงท เสมอกนทวไปแกสงขารทงปวง มความเสอมเปลยนแปลงไปอยเสมอเรยกวา อนจลกษณะ, มลกษณะการทนทกขทรมานหรอความล าบากเรยกวาทกขลกษณะ และมลกษณะแหงความไมเปนตวของตวหรอเปนตวของใครอน เรยกวา อนตตลกษณะซงเรยกรวมๆ วา ไตรลกษณหรอสามญลกษณะคอลกษณะสงทเสมอกนแกสงขารทงปวง สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความแตกตางกน คอ

๑๖ สมภาษณ นายสมจตร ทองเชด ก านนต าบลผไทรนทร บานผไทรนทรพฒนาหมท ๑๙ ต าบล

ผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย. ๑๗ สมภาษณ นายเจรญ เผอกมะหงษ ผใหญบานโคกงวใหม หมท ๑๖ บานโคกงวใหม ต าบล

ผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

Page 11: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๑๒

มลกษณะตางกนเปนธรรมดา คอ บางคนเปนเศรษฐ, บางคนเปนคฤหบด,บางคนเปนคนเขญใจ, บางคนมวาสนามาก, บางคนมวาสนานอย เปนตน การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ แกปญหาชวตตามไตรลกษณ คอวาพระพทธเจาจะเกดขนหรอไมเกดขนกตาม เชนเดยวกน ผปฏบตจะตองสนใจในความจรงขอนใหมากทสด หรออกอยางหนงวา เมอมปญญาเหนสงขารทงปวงไมเทยง เปนทกขและธรรมทงปวงเปนอนตตาแลวกจะเกดความเบอหนายในสงทเปนทกข คอ สงทไมเทยงวาเทยง คอ สงทเปนทกขวาเปนสข คอ สงทเปนอนตตาวาเปนอตตา เมอมปญญาเหนอยางนกจะถงซงพระนพพาน ความดบทกขได และการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ในการแกปญหาชวต คอ ใชหลกไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญาในการแกปญหาชวตในสงคมปจจบน คอ แกชวตไมใหวนวายในสงคม สมาธแกปญหาชวตคน ใหเกดความสงบไมสรางปญหา ปญญาแกความเหนผด ใหเกดความเหนตรงตามความจรงของสงขาร และการปฏบตธรรมหรอปญหาของมนษยไมเกนไปจากธรรม ๕ ประการ หรอเบญจศล ๕ ประการ การทมนษยหรอคนเรามปญหาทกปญหา กเพราะขาดการปฏบตในศลธรรม ปญหาของตนและสงคมจงเกดความวนวายไมมทสนสด๑๘

นายค าเดอง ภาษ ประธานเครอขายปราชญชาวบาน บานเลขท ๔๐ หมท ๘ บานโนนเขวา ต าบลหวฝาย อ าเภอแคนดง จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ ไตรลกษณหรอสามญลกษณะน มพระพทธพจนแสดงหลกไวในรปของกฎของธรรมชาตวา ตถาคต (พระพทธเจา) ทงหลาย จะอบตหรอไมกตาม ธาต (หลก) นนกด ารงอย เปนธรรมฐต เปนธรรมนยามวา (๑) สงขารทงปวงไมเทยง (๒) สงขารทงปวงเปนทกข (๓) ธรรมทงปวงเปนอนตตา ตถาคตตรสร เขาถงหลกนนแลว จงบอก แสดง วางเปนแบบ ตงเปนหลก เปดเผย แจกแจง ท าใหเขาใจงายวา สงขารทงปวงไมเทยง, สงขารทงปวงเปนทกข, และธรรมทงปวง เปนอนตตา สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ มรปพรรณสณฐานแตกตางกนในเรองกรรมจ าแนก สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ ตกอยในไตรลกษณะทง ๓ ประการ อนไดแก อนจจง ความเปนของไมเทยง ทกขง ความเปนทกข และอนตตา ความเปนของมใชตวตน การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ตองก าหนดใชปญญาพจารณาตามอาการ ๓ อยาง คอ ความทสงขารไมใชตวตน ตองประกอบดวยปญญาใชโยนโสมนสการ ท าไวในใจโดยอบายอนแยบคาย ก าหนดรเชนนจงแกปญหาชวตของคนตามทางพระไตรลกษณได และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคม คอตองมปญญาโดยกฎเกณฑในการปฏบต คอ (๑) กฎเกณฑทเรยกวาปญญา คอ รเองเหนเอง และตองรตามความเปนจรงสามารถดบทกขได (๒) กฎเกณฑทเรยกวาปญญา คอ ไดรบค าสอนหรอไดยนไดฟงมา และท าใหแจงในสวนทจะ

๑๘ สมภาษณ นายผาย สรอยสระกลาง เกษตรกรดเดน สาขาปราชญเกษตรกรของแผนดน

บานสระคณ ต าบลโคกลาม อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

Page 12: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๑๓

ดบทกขได (๓) กฎเกณฑแหงการใชปญญา คอ ตองใชคกบสตและสมาธ และตองใชใหถกตองตามกาละเทสะ บคคล สถานท๑๙

นายไพรตน ชนศร ศนยการเรยนรชมชน บานแสงจนทร บานเลขท ๙๙ หมท ๗ บานแสงจนทร ต าบลสนามชย อ าเภอสะตก จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท ค าวา พระไตรลกษณ ไดแก ลกษณะ ๓ ประการ คอ อนจจง ทกขง และอนตตา ทคนเหนไตรลกษณไดยากนน เพราะมสงทปดบงไว คอ (๑) สนตตปดบง อนจจตา (๒) อรยาบถปดบงทกขตา (๓) ฆนะสญญาปดบงอนตตา -ใชปญญามนสการพจารณาใหเหนความตงขนและความเสอม อนจลกษณะกปรากฏขน -ใชปญญามนสการพจารณาใหเหนความบบคน ทกขลกษณะกปรากฏขนตามเปนจรง -ใชปญญามนสการพจารณาถงธาตใหกระจายออกเปนสวน ๆ อนตลกษณะกปรากฏขน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความแตกตางกน คอ มลกษณะทเสมอกนแกสงขารทงปวง คอ ความไมเทยง ความเปนทกข และความเปนอนตตา มเสมอกน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความเหมอนกนในลกษณะทเปนสงขาร แปลวาเครองปรงแตงเชนเดยวกน และเสมอกนโดยสามญลกษณะ คอ ความไมเทยง ความเปนทกข และความเปนอนตตา โดยความรสกของมนษยนน มความรกสข เกลยดความทกขฉนใด คนอนทงหลายกมความรกสข เกลยดความทกขเชนเดยวกน การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ การแกปญหาชวตของคนในทางไตรลกษณนนตองปฏบตตามทางจต คอใหมความรสกถกตองตามกฎของธรรมชาตวา ไมใชเรา ไมมเรา ไมวาการคด พด ท า ทงหมด มแตสตปญญา อยแทนในจตใจวา เปนของ อนจจง ทกขง อนตตา หรอมแตธาตตามธรรมชาตเทานน หรอขนธหา เทานนทท าหนาทไมมหยด ไมมความรสกทเปนตวเราตวเขาเขาไปยงในการคดพดท า ทงหมด เรยกวา เปนการปฏบตธรรมชนโลกตรธรรมถกตองทกขนตอนอยภายใน และการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ คนตองปฏบตธรรมใหถกตองตามหนาท เพอความดบทกขโดยไมเหลอไมวาคนหรอสตว กตองท าหนาท ชวตจงจะอยรอดได การท าหนาทนนคนจะตองไมสรางปญหาใหยงยาก เชนตองปฏบตเวนจากอบายมข มดมน าเมา เทยวกลางคน เทยวดการละเลน เลนการพนน คบคนชวเปนมตร หรอมกรยาอาการทางกายวาจาไมนาด นาชม แขงกระดาง พดจาหยาบคาย จงปปญหา๒๐ นายค า วชาพล เครอขายองคกรชมชน อ าเภอเมอง จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ ลกษณะของสงขารทงปวง มความเปนของไมเทยง มความเปนทกข และมความเปนอนตตา เปนตน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ สรรพสตวและสรรพสงทงปวง มความแนนอนทเปนธรรมดาเสมอเหมอนกน กฎธรรมดาทวานน เรยกวา ไตรลกษณ ม ๓ ประการคอ (๑) อนจจตา ความเปนของไมเทยง

๑๙ สมภาษณ นายค าเดอง ภาษ ประธานเครอขายปราชญชาวบาน บานเลขท 40 หมท 8

บานโนนเขวา ต าบลหวฝาย อ าเภอแคนดง จงหวดบรรมย ๒๐ สมภาษณ นายไพรตน ชนศร ศนยการเรยนรชมชน บานแสงจนทร บานเลขท 99 หมท 7 บานแสงจนทร ต าบลสนามชย อ าเภอสะตก จงหวดบรรมย.

Page 13: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๑๔

(๒) ทกขตา ความเปนทกข (๓) อนตตา ความเปนของมใชตวตน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ สรรพสตวและสรรพสงทงมวล ทอบตขนมาในโลกนนน ยอมมสภาพเหมอนกนหมด หนกฎของสามญลกษณะไปไมพน การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ พระพทธองคทรงตรสวา เราจะเกดขนกตาม ไมเกดขนกตาม มนเปนอยอยางนน ไมเปนอยางอน ไมผดไปจากความเปนอยางนน เมอพจารณาอยอยางน กจะเหนพระไตรลกษณเปนอนจจง ทกขง อนตตา และไมยดมนถอมนดวยอปาทาน ไมมเรา ไมมเขา กสามารถทจะแกปญหาชวตในสงคมได และการประยกตหลก ไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน การประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตคอจะตองมธรรมะ ๔ อยาง อนไดแกธรรมเหลาน คอ (๑) สต ระลกถงธรรมทงหลาย ทอาจจะแกปญหานนไดทนเวลา (๒) ปญญาหรอความรทสตเลอกคดเอามาอยางเหมาะสมแกเหตการณนน ๆ (๓) สมปชญญะ คอปญญานนเผชญหนากบเหตการณนนอยดวยความรสกตวพรอม (๔) สมาธ คอ ก าลงจตทเพมใหอยางเพยงพอทง ๔ อยางน ท างานสมพนธกนเปนกลมอยางประสานกน ตองมสตปญญารสกตามนยสตปฏฐาน ๔ คอ (๑) เหนกายในกาย (๒) เหนเวทนาในเวทนาทงหลาย (๓) เหนจตในจต (๔) เหนธรรมในธรรมทงหลาย เรยกวามสตชนใน๒๑ นายทองค า แจมใส ปราชญชาวบานดานกองทนและธรกจชมชน อ า เภอพลบพลาชย จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ เปนหลกธรรมของชวตและสรรพสงทงมวลบนโลกใบน ทตองส านกหรอตระหนกในความเปนจรงอยางหลกเลยงไมได วาทสดแลวทกสงทกอยาง มความไมเทยง มความทกขความกงวล และความไมเปนตวตนทแทจรง สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ ไมมความแตกตางกนแตอยางไร เพราะสดทายแลวสรรพสตวและสรรพสงทงหลายนน ยอมเปลยนแปลงและด บสลายไปดวยกนทงหมดทงสน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความแตกตางกนนน คอ ความมวฒนธรรมทท าใหคนแตกตางจากสตวคอมสภาษตอยบทหนงเปนสภ าษตโบราณมอยกอนพทธกาล คอ (๑) อาหาร (๒) การพกผอนหลบนอน (๓) ความกลว (๔) การสบพนธ สตวและคนม ๔ อยางนเหมอนกน และธรรมทท าคนใหวเศษยงกวาสตว คนทปราศจากธรรมยอมเหมอนสตว แตระหวางมมนษยกบสตว มสงทเหมอนกนอย ๔ อยาง คอ อาหาร การนอน ความกลว และการสบพนธ การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ทกคนในสงคมตองยอมรบในหลกของไตรลกษณซงเปนสจธรรม ดงนน ในการด าเนนชวตตองยดหลกทางสายกลางและความไมประมาทในการด าเนนชวต คอ ความเปนอยอยางไมขาดสต ความไมเผลอเลอ, ความไมเลนเลอเผลอสต, ความไมปลอยปละละเลย, ความระมดระวงทจะไมท าเหตแหงความผดพลาดเสยหาย และ ไมละเลยโอกาสทจะท าเหตแหงความดงาม ความเจรญ และความมสตรอบคอบ และการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ ใชหลกการปฏบตในศล ๕ อยาง

๒๑ สมภาษณ นายค า วชาพล เครอขายองคกรชมชน บานเลขท 6 หมบาน 15 ต าบลหนองตาล

อ าเภอเมองบรรมย จงหวดบรรมย.

Page 14: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๑๕

มความซอสตย สจรต และเขาถงหลกธรรมไตรลกษณ ชวตและจตใจในผคนและสงคมจะผอนคลายเบาบางและลดทกขได๒๒ โดยภาพรวมแลว ทกข คอ สภาพททนไดยาก เมอถอเอาความหมายอยางงาย ๆ ไดแกความไมสบาย ความล าบาก ความเดอดรอน เปนผลของความทกข พระพทธศาสนาสอนเรองทกข เรองการดบทกข ทางท าใหเกดทกขมหลายทาง แตหลกใหญๆ แลว ม ๒ ทาง คอ ทางกาย หรอเรยกวา กายกทกข เปนทกขทางกาย และทางใจ เรยกวาเจตสกทกข เปนทกขทางใจ อกประการหนง เหตทท าใหเกดทกขมสองทาง คอ (1) สามสทกข ไดแก ทกของอามส หมายถง ทกขทเกดข นจากสงทเปนเหยอลอ ใหดนรนไขวควาเพอใหเปนประโยชนสมความตองการของตน เมอไมไดอยางหวงกเปนทกข หรอไดมากเปนทกขเพราะตองระวงรกษากลวสญหาย เปนกามคณทเจอไปดวยทกข เปนบวงทคอยผกรดใหตดอยในภพชาต (2) นรามสทกข ไดแก ทกขไมองอามส หมายถง ทกขขนตนของบคคลผพยายามเปลองตนใหหลดพนจากเหยอลอทงปวงเปนทกขทเกดจากความเพยร เพอหามจตไมใหพะวกพะวนถงกามคณและอาสวะกเลส กายกทกขและเจตสกทกข๒๓ การบรรเทาทกขของคนในสงคมปจจบนและในจงหวดบรรมย โดยรวมม ๔ ดาน คอ

๔.1.๑ ดานครอบครว การบรรเทาทกขดานครอบครว ไมนบวาเปนปญหาทนากงวล หรอจะเปนปญหาหนกของหมบานหรอชมชน ถงแมจะมปญหาในเรองของการอพยพโยกยายไปท างานในตางถนของคนหนมสาววยท างานบาง แตกไมไดท าใหเกดปญหาดานครอบครวมากมายนกในทางตรงกนขามเดกๆ ทมพอแมไปท างานในเมองใหญแลวตองอาศยอยกบญาตผใหญทเปนปยาตายายกลบไมไดท าใหเดกมปญหาขาดความอบอน เนองจากไดรบความเอาใจใสดแลดวยความรกจากญาตผใหญนนๆ เปนอยางด ท าใหเดกๆ สามารถใชชวตอยในสงคมไดอยางปกตสขและพฒนาดานการเรยนรไดอยางเตมความสามารถเหมอนๆ กบเดกทวๆ ไป ทงน จากการทคณะกรรมการหมบานไดด าเนนตามนโยบายของจงหวด คอ การปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานอยแลว โดยเฉพาะในขอท ๘๑/๑ ทวา “ใหจดตงคณะกรรมการหมบานฝายเดกและเยาวชน (กม.นอย) เพอใหเยาวชนไดมสวนรวม เปน กม. คขนาน ในการด าเนนงานของคณะกรรมการหมบาน เพอใหสามารถรบชวงการพฒนาหมบานในอนาคตไดอยางมประสทธภาพ (ระบบทายาท) ในการจดตง กม. นอย ใหผใหญบานออกค าสงแตงตงดวยความเหนชอบของคณะกรรมการหมบาน และใหมพธปฏญาณตนรบหนาทตามบญญตธรรมนญหมบาน” ดวยดมาตลอดตงแตเรมใชธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานโดยไดจดตงคณะกรรมการหมบานฝายเดกและเยาวชน (กม.นอย) เพอใหเยาวชนไดมสวนรวม เปน กม. คขนาน ในการด าเนนงานของคณะกรรมการหมบาน เพอใหสามารถรบชวงการพฒนาหมบานในอนาคตไดอยางมประสทธภาพ (ระบบทายาท) จงท าใหเดกและเยาวชนไดมกจกรรมท าอยตลอด ไมมเวลาในการจบกลมมวสมท าสงทขดกบธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลาน ดวยเหตน จงท าใหไมมปญหาทางดานนในชมชน

๒๒ สมภาษณ นายทองค า แจมใส ปราชญชาวบานดานกองทนและธรกจชมชน อ าเภอพลบพลาชย

จงหวดบรรมย. ๒๓ อภ.ย. (ไทย) ๓๕/๑๐/๓๕๗.

Page 15: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๑๖

การสงเสรมคณภาพชวตดานครอบครวเชงพทธบรณาการของประชาชน สภาพปญหาคณภาพชวตของประชาชน ในจงหวดบรรมย สามารถแยกเปน ๒ สวน คอ เยาวชนตามอ าเภอนอกเมองกมคณภาพชวตทล าบากหลายอยางไมสขสบาย แตกไมถงกบตกต าเกนไป พอเยยวยาแกไขไดประชาชนในเมองมความสะดวก และดกวาอยแลวและดขน โดยมหลายระดบแหงคณภาพชวตทดแตกตางกน๒๔ คณภาพชวตของประชาชนมทกระดบชน คอ จน ปานกลาง และสงสด คนจนกมปญหาในสวนของคนจน ปานกลางกมสวนปญหาของปานกลาง สงสดกมสวนปญหาสงสด แตสรปคณภาพชวตของคนยากจนจะดอยกวาเขาคอนขางมาก๒๕ คณภาพชวตของประชาชน คอ ความเปนอยทดของตนเอง ทางดานรางกายและจตใจ ของสงคม และยงครอบคลมไปถงความปลอดภยในสทธและเสรภาพ คณภาพชวตของคนบรรมย ปญหาคณภาพชวตของประชาชนในจงหวดบรรมย จะตองไดรบการพฒนาหรอยกระดบคณภาพชวตดขน ซงแตละปญหาตองไดรบการแกไขทกภาคสวน หนวยงานราชการทเกยวของตองแกไขปรบปรงพฒนาคณภาพชวตของประชาชน เชน ปญหาการศกษา ปญหาเศรษฐกจของสงคม ปญหาดานสาธารณสข และปญหาคณธรรมจรยธรรม๒๖ สงคมมการเอารดเอาเปรยบกนมากขน เปนหนครวเรอน มภาระตองจายหน และคาใชจายอยางอนไมเพยงพอ เนองจากตกอยภายใตระบบกระแสความคดทางตะวนตก จงปญหาหนสน โดยเฉพาะเกษตรกร ปญหาในดานราคาผลตผลทางการเกษตรตกต า และปญหาการแตกความสามคคของคนในชมชน เนองมาจากภาวะการเมอง๒๗ จะเหนวา การสงเสรมคณภาพชวตทางดานครอบครวของประชาชนในจงหวดบรรมย ยงคงมปญหาอยบางเลกนอย แตมใชปญหาหลก โดยเฉพาะอยางยงในประเดนสงแวดลอมไมสด เชน ดน น า ปา อากาศ อาหารปนเปอน อาหารและผลตภณฑทปลอดสารเคมใหเลอกนอยมาก ไมใสใจสขภาพตนเอง จงเจบปวยกนมาก ท าใหโรงพยาบาลไมมเตยงเพยงพอแกความตองการของคนไข เชน โรคเบาหวาน ไต หวใจ มะเรง อบตเหต ตบแขง เปนตน และประเดนดานเศรษฐกจ ขาดความรดานเศรษฐกจพอเพยง รวมทงสภาพดนน าและปาไม สขภาพรางกาย เกดโรคภยไขเจบ ซงสวนมากเปนโรคเบาหวานและความดน การบรรเทาทกขดานครอบครวนน วธแกปญหาตองปฏบตตอกนระหวางคนในครอบครว โดยเฉพาะสามและภรรยาตองปฏบตตอกน ดงน (๑) ความซอสตยตอกน (๒) ตอบสนองเรองเพศสมพนธใหด (๓) ขยนท างาน หาเงนทองจนเจอครอบครว (๔) การทมเทก าลงกาย และก าลงใจใหแกกน (๕) การยอมรบในตวตนของกนและกน (๖) การเอาใจใสดแล และเอออาทรตอกน (๗) การ

๒๔ สมภาษณ พระศรปรยตธาดา (ฐานสสโร), รองเจาคณะจงหวดบรรมยรปท ๑, ๑๓ มกราคม ๒๕๖๐. ๒๕ สมภาษณ พระมหาบญเลศ สนตกโร, เจาอาวาสวดบานบตาวงษ และรองเจาคณะอ าเภอล าปลาย

มาศ, ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐. ๒๖ สมภาษณ นางอบลรตน ศรหาบญทน, หวหนางานฝายสงคมสงเคราะหเทศบาล, ๒ มนาคม ๒๕๖๐. ๒๗ สมภาษณ นายผาย สรอยสระกลาง, เกษตรกรดเดนสาขาปราชญเกษตรของแผนดน สาขาปราชญ

เกษตรเศรษฐกจพอเพยง, ๑๔ มกราคม ๒๕๖๐.

Page 16: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๑๗

เคารพใหเกยรตคสมรส และ(๘) รจกอดทน และใหอภย ถาคนในครอบครวปฏบตหนาทและปฏบตในหลกฆราวาสธรรม ๔ อยาง คอ สจจะ ทมะ ขนต และจาคะ กจะแกปญหาครอบครวได ค าวา “ฆราวาสธรรม” ประกอบดวย ๒ ค า "ฆราวาส" แปลวา ผด าเนนชวตในทางโลก, ผครองเรอน และ "ธรรม" แปลวา ความถกตอง, ความดงาม, นสยทดงาม, คณสมบต, ขอปฏบตฆราวาสธรรม แปลวา คณสมบตของผประสบความส าเรจในการด าเนนชวตทางโลก ประกอบดวยธรรมะ ๔ ประการ คอ (๑) สจจะ แปลวา จรง ตรง แท มความซอสตยเปนพนฐาน เปนคนจรงตอความเปนมนษยของตน (๒) ทมะ แปลวา ฝกตน ขมจต และรกษาใจ บงคบตวเองเพอลดและละกเลส และรกษาสจจะ (๓) ขนต แปลวา อดทน ไมใชเพยงแตอดทนกบค าพดหรอการกระท าของผอนทเราไมพอใจ แตหมายถงการอดทนอดกลนตอการบบบงคบของกเสส (๔) จาคะ แปลวา เสยสละ บรจาคสงทไมควรมอยในตน โดยเฉพาะกเลสนน คอสงทไมควรมอยกบตน ละนสยไมดตางๆ การจะแกปญหาดานครอบครวไดนน จะตองประยกตใชหลกฆราวาสธรรม ๔ หลกธรรมทเปนเครองมอส าหรบผครองเรอน ม ๔ ขอ๒๘ คอ ๑. สจจะ หมายถง ความซอสตยตอกน ความไวเนอเชอใจกน ไมนอกใจกน สามภรรยารกใครกน ตางฝายตางจรงใจและซอสตยตอกนไมมความลบตอกน พดงาย ๆ คอรกเดยวใจเดยวตอกน อยาหลายใจ แตอยาหงกนจนมากเกนไป เพราะจะน าไปสการเขาใจผด เกดการโกรธเคองกน ทะเลาะววาทกนเองอาจท าใหชวตครอบครวแตกแยก ๒. ทมะ แปลวา ความฝกฝนปรบปรงตน ทมะ นเปนขอส าคญในการทจะท าใหเกดความเจรญกาวหนา ทมะ หมายถง การรจกขมใจ หกหามใจในเวลาทมเรองราวทไมสบายใจเกดขน เชน เวลาโกธร กพยายามขมใจไมใหโกธร หรอแสดงความโกรธนนตออกฝายหนง เพราะจะท าใหอกฝายหนงไมพอใจหรออาจโกธรตอบอนจะน าไปสการทะเลาะกนได ๓. ขนต คอ ความอดทน ความอดทนเปนเรองของพลงความเขมแขง ความอดทาน หมายความวา ใหรจกอดทนตอค ากลาวตฉนของอกฝายหนง หรอของคนอน ๆ เขาจะวาอะไรกใหพยายามอดทนไว เกบอารมณไว อยาแสดงออกตอบ เพราะหากแสดงออกตอบกจะน าไปสการทะเลาะววาทกน โกรธเคองกน ผดใจกน เวลาทฝายใดฝายหนงโกรธ กใหอกฝายหนงพยายามอยาโกรธตอบ ตองมความหนกแนนและอดทน ๔. จาคะ แปลวา การเสยสละ การรจกเสยสละประโยชนสวนตนใหอกฝาย หรอเสยสละความสขของตนเพออกฝาย ทกฝายพยามยอมกนในเรองบางเรองหรอทกเรอง การเสยสละเพอประโยชนแกกนจะเกดความสงสารเหนอกเหนในกนในทสด๒๙ ประโยชนของการมสจจะ คอ ปลกนสยความรบผดชอบใหเกดขนในตว เปนคนหนกแนนมนคง มความเจรญกาวหนาในการประกอบหนาทการงาน ไดรบการเคารพยกยอง มคนเชอถอ และย าเกรง ครอบครวมความมนคง ไดรบเกยรตยศชอเสยง ประโยชนของการมทมะ คอ ปลกฝงนสยรกการฝกฝนตนใหเกดขนในตว ท าใหเปนคนมความสามารถในการท างาน ไมมเวรกบใคร ยบยงตนเองไมใหหลงไปท าผดได สามารถตงตวได

๒๘ พระเมธวราภรณ (สทศน ป.ธ.๙) , เบญจศลเบญจธรรม : อดมชวตของมนษย, พมพครงท ๘, (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพตนบญ, ๒๕๕๕), หนา ๑๒๔-๑๒๕. ๒๙ เรองเดยวกน, หนา ๑๒๕.

Page 17: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๑๘

มปญญาเปนเลศ ประโยชนของการมขนต คอ ปลกฝงนสยการอดทนตออปสรรคและปญหาตางๆ ท างานไดผลด สามารถเปนหลกในครอบครวได สามารถเปนหลกใหกบบรวารได ไมมเรองววาทกบคนอน ไมหลงผดไปท าความชวได ท าใหไดทรพยมา ประโยชนของการมจาคะ คอ ปลกฝงการมอารมณผองใสและนสยเสยสละใหเกดขนในตว เปนการสรางความปลอดภยแกตนเอง เปนทนบหนาถอตาของคนทวไป ครอบครวและสงคมเปนสข มกลยาณมตรรอบตว การมฆราวาสธรรมโดยรวม กคอ เมอมสจจะยอมมเกยรตยศชอเสยง เมอมทมะยอมไดรบปญญา เมอมขนตยอมเกดทรพยในบาน และเมอมจาคะยอมเกดประโยชนในครอบครว๓๐

ดงนน การจะแกปญหาครอบครวสามภรรยาตองรกใครกน มสจจะ ความจรงใจและซอสตยตอกนไมมความลบตอกน พดงาย ๆ คอรกเดยวใจเดยวตอกน อยาหลายใจ การอยรวมกนกบบคคลภายนอกหรอในกจการงานและสงแวดลอมทงหลาย เรากตองรจกปรบปรงฝกฝนตวใหดยงขน ดวยการขวนขวายหาความรใหเทาทนสงแปลกใหมอยเสมอชวตจงเจรญกาวหนาได มทมะ ความอดกลน ตองรจกคดพจารณาและมความรความเขาใจ จงจะปรบตวและฝกฝนปรบปรงตนไดการมขนต ความอดทนตอการท างานเพอตงเนอตงตวอยาขเกยจสามภรรยาทขยนพยายามหาทรพยในทางทชอบกจะมชวตทสขสบาย ตางจากคสามภรรยาทไมอดทนชวตคกจะลมเหลว อดทนตอความเจบปวดเมอยลาทางกาย และอดทนตอความล าบากตรากตร าในการท าการงาน การอยรวมกนกตองม จาคะ ความเสยสละตอกน เชน เวลาฝายหนงไมสบายเจบไขไดปวย อกฝายหนงกตองเสยสละความสขสวนตนองเพอชวย รกษาพยาบาล อยางนอยกมน าใจทจะระลกถง เมอจะท าอะไรกตามกค านงถงความสขของฝายหนง เมอฝายหนงค านงถงความสขความเจรญงอกงามของอกฝายหนง อยางนกเรยกวามจาคะ จาคะควรเผอแผไปยงบดา มารดา ญาตมตร และเพอนมนษยดวย ๔.1.๒ ดานเศรษฐกจ การบรรเทาทกขดานเศรษฐกจ ใชหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ด าเนนการสรางเศรษฐกจชมชนเพอใหประชาชนในจงหวดบรรมยมศกยภาพสามารถพงตนเองไดอยางยงยน ปญหาดานเศรษฐกจทพบในชมชนสวนใหญมใชปญหาทวกฤตขนาดจนตองรองขอหรอพงพาความชวยเหลอจากหนวยงานหรอองคกรภายนอกตางๆ แตเปนปญหาเพยงเลกนอยทเปนเรองธรรมดาสามญทวไปทพบเหนไดในชมชนชนบทตางๆ ทวประเทศ นนคอ ปญหาราคาสนคาทางการเกษตรตกต า อยางไรกตาม ประชาชนในหมบานตางกไดอญเชญปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาเปนหลกในการด าเนนกจกรรมรวมกนของคนในชมชน เพอมงไปสความสขทเกดจาก ความสมดล ความพอประมาณอยางมเหตผลและมภมคมกนทด ท าใหสามารถพงตนเองได มความเปนอยอยางเปนสขและพอเพยง เนองจากประชาชนในหมบานไดรวมกลมในการปลกผกปลอดสารพษเพอรบประทานในครอบครวกนอยแลว ซงมหลากหลายกลม เชน กลมปลกมะนาว และปลกพชอยางอน เปนตน ในขณะทถามผลผลตมากกจะน ามาแลกเปลยนกนในชมชน หรอสงขายในตลาดของชมชนอนๆ คนชมชนจะเขมแขงนน ตองมองคประกอบเปน “๗ ก” เปนพนฐานขนตนทจะเกอกล ซงกนและกน คอ

๓๐ https://th.wikipedia.org/wiki/ ฆราวาสธรรม 4 (เขาถงเมอ ๔ เมษายน ๒๕๖๑).

Page 18: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๑๙

๑. แกนน า ตองมผน า คนน า กลมน า เปนปจจยส าคญอนดบแรก ทพยงหมบานขนมา อาจเปนผน าตามกฎหมาย (ก านน ผใหญบาน) หรอผน าตามธรรมชาตทไดรบความเชอถอ ไดเรยนรจากการด าเนนวถชวตจนเปนแบบอยาง ถาไมมผน า จะไมมคนตาม ถาไมเหนตวอยางกจะไมมใครสนใจ แกนน าอาจไปศกษาเรยนรจากชมชนตนแบบ แลวน ามาถายทอด ผน าในความหมายน จะเปนผน าการเปลยนแปลงนนเอง ๒. กลไกการบรหารจดการ เรยกกวางๆ ถงการจดการชมชน วาตองมกระบวนการ มกรอบการท างาน ใน ๓ ค า เปนอยางนอย ก - ข – ค ก. แรก คอ กฎ กตกา กลยทธ ชาวบานเขาจะมกฎยดถอเปนขอตกลงของแตละกลม จะแบงสรรทรพยากรอยางไร จะลงขนกนอยางไร มกฎในหมบาน นอกจากกฎหมาย หรอมกฎธรรมชาตของเขาเอง มกตกา ระเบยบกฎเกณฑ และมกลวธในการท างาน ประสาน ขยายวง บางแหงเชอมนในกฎแหงกรรม เชอในความดงามและกรรมของตนเอง

ข. ขอมล การจะรจกตนเอง รจกครอบครว ตองมขอมลของคน รรายรบ-รายจายครวเรอน โดยการจดท าบญชแตละครวเรอน รจกจดออน -จดแขง เกดจากไดเหนตวเลขคาใชจาย รจกเหต จงน ามาสผลในการบรรเทาหรอก าจดปญหา ฉะนน ตวเลขทปรากฏในชมชน จะตองรจกเกบกนเอง (โดยวธการใดหรอขอรปแบบจากหนวยใดกได)

ค. ความร ตองมตนแบบทเปนองคความร มเทคโนโลยเขามาชวย อาศยภมปญญาชาวบาน จะเนนดานตางๆ เชน ดานเกษตรอนทรย ดานอาหารปลอดสารพษ เปนตน

๓. กลม เมอมการจดการทดจะแบงซอยกลมออกไปหลายกลม ทงอาชพ กลมออมทรพย กลมสวสดการชมชน กลมปยอนทรย กลมแมบานทอผา กลมเลยงกบ ฯลฯ มกลมมากแบงงานกนท ามาก กจะเกดพลงตามมา แบงกนรบผดชอบ และขยายวง

๔. กองทน การระดมทนของกลม ท าใหกจกรรมของชมชนตอยอดเชอมโยงซงกนและกน กองทนในหมบานมหลายกอน ทงทรฐเคยใหไว หรอทสวนราชการจดสรรใหแกหมบานมระดบความยากจน กองทนทเกดจากการลงขนกนเอง อะไรกตามแตทเปนปจจยใหเกดกจกรรมตอเนอง ชาวบานจะเรยนร มการจดระเบยบการเงนกองทนทดแลกนเอง

๕. กจกรรม กจกรรมม ๒ ประเภท กจกรรมสงคมในชมชน กบกจกรรมทกอใหเกดการผลต ทงในเรองวสาหกจชมชนของชมชนตาง ๆ เชน การผกตดกบการสรางความสามคคสมานฉนทในชมชนของชมรมตาง ๆ เชน ชมรมผสงอาย ชมรมคนรกการออกก าลงกาย ชมรมธรรมะทองถน ฯลฯ กจกรรมในชมชนมการประชมประชาคม มเวทสมานฉนท มเวททวด โรงเรยน สวนสาธารณะ สามารถจรรโลงใหเกดความพรกพรอมแกประชาคม รวมตลอดถงกจกรรมรวมกนแกปญหาภยพบตของพนท

๖. การเกษตร ทหยบยกเรองการเกษตรมาเปน ก. ท ๖ เพราะรอยละ ๗๐ ของหมบาน/ชมชน พงการเกษตรในมตตางๆ แตละชมชนตองเลอกกจกรรมการเกษตรเดนๆ มาท าใหเปนจดขาย จากนนจะขยายไปสดานอนๆ เชน การทองเทยว การอนรกษประเพณทองถน ฯลฯ

๗. สดทาย การเมองทองถน แผนชมชนจะบงเกดไดดปจจยส าคญอยทการเมองในชมชน ตองอยบนฐานของธรรมาภบาล อบต. จะมบทบาทส าคญเขามาดแลสนบสนนงบประมาณ และรวมเปนภาคหนงในการขบเคลอนชมชน เพราะทองถนมหนาทโดยตรงในการดแลความสข ความ

Page 19: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๒๐

ปลอดภย สขอนามยของคนในชมชน เพราะทองถนเปนเจาภาพในแตละพนท เปนเจาของปญหา และเจาชวตของคนดวย

จะเหนวา ๗ ก ขางตน เปนปจจยพนฐานใหเกดกระบวนการจดการตนเองหรอกอรางสรางรปในเรองแผนชมชน น าไปส “ชมชนเขมแขง” อนเปนแนวทางการพฒนาสงคมและชมชนใหมนคงและยงยน การสงเสรมคณภาพชวตทางดานเศรษฐกจเชงพทธบรณาการของประชาชนในจงหวดบรรมยนน การพฒนาคณภาพชวตของประชาชนตองอาศยหลายฝายมาชวยเหลอกนทงภาครฐและเอกชนซงเกยวกบเรองน การพฒนาคณภาพชวตของประชาชนมความจ าเปนและมความส าคญอยางมาก ทกคนทเกดมายอมตองการชวตและความเปนอยทดและเจรญมนคง และตองอาศยหลายฝายมาชวยเหลอกน ทงภาครฐและเอกชน ทงน ยงสอดคลองกบทศนะของ๓๑ ทกคนตองการอยดกนด แตดวยความเลอมล าในการเปนอย คณภาพชวตของประชาชนจงไมเทากน จะคอยพงรฐอยางเดยวกไมได ทกคนจงตองแสวงหาสงทท าใหคณภาพชวตของเขาสขสบาย๓๒ การพฒนาคณภาพชวตเปนสงทควรกระท าเพราะปญหาการพฒนาคณภาพชวตของมนษยสวนใหญ กมสาเหตมาจากตวของมนษยนนเอง๓๓ ปญหาจ านวนประชากรมากเกนไป ปญหาสงแวดลอม ปญหาทางสงคม รวมถงคานยมตางๆ ทางสงคม มความจ าเปนเพอใหประชาชนมเศรษฐกจมนคง ประชาชนพงพาตนเองได สอดคลองกบวสยทศนของรฐบาล “มนคง มงคง ยงยน”๓๔ ขอมล จปฐ. ในการพฒนาคณภาพชวตแลวจะท าใหชาวบานรปญหาของตนเอง และมเปาหมายในการพฒนา ทงในระดบครวเรอนและหมบาน ก าหนดแนวทางการพฒนา หรอแนวทางการแกไขปญหาตางๆ ได๓๕ การพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในจงหวดบรรมย มความจ าเปนส าคญมากอยางยงยวด ในการด ารงชวตของมนษยนน ยอมตองพฒนาความจ าเปนขนพนฐาน และตองไดรบการพฒนา เชน การศกษา สขภาพอนามย ดานการสงเสรมอาชพ การมสวนรวมในการพฒนาทองถนของประชาชน ตลอดถงการรบรระเบยบกฎเกณฑของกฎหมายบานเมอง ขอบงคบในสงคม ศลธรรม จรยธรรม การอย รวมกนในสงคมอยางมความสข ซงตองเรมจากการพฒนาทาง ดานครอบครว ชมชน ตลอดจนหนวยงานภาครฐตองบรณาการชวยเหลอประชาชนทกภาคสวนทเกยวของ๓๖ เปนเรองส าคญมาก เพอใหประชาชนชาวบรรมยมคณภาพชวตท

๓๑ สมภาษณ พระศรปรยตธาดา (ฐานสสโร), รองเจาคณะจงหวดบรรมยรปท ๑, ๑๓ มกราคม ๒๕๖๐. ๓๒ สมภาษณ พระมหาบญเลศ สนตกโร, เจาอาวาสวดบานบตาวงษ และรองเจาคณะอ าเภอล าปลาย

มาศ, ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐. ๓๓ สมภาษณ พระครนมตรวรธรรม (ธมมวโร), เจาอาวาสวดเทพนมตร เจาคณะต าบลหนองค, ๒๓

มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐. ๓๔ สมภาษณ นายจรนทร รอบกลาง, หวหนากลมงานพฒนาชมชน จงหวดบรรมย, ๒๓ มกราคม

๒๕๖๐. ๓๕ สมภาษณ นายทองใจ ปยไธสง, พฒนาการอ าเภอล าปลายมาศ, ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐. ๓๖ สมภาษณ นางอบลรตน ศรหาบญทน, หวหนางานฝายสงคมสงเคราะหเทศบาล, ๒ มนาคม พ.ศ.

๒๕๖๐.

Page 20: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๒๑

ด สงผลใหมจตใจเบกบาล รจกการแบงปน ท างานเพอสวนรวม ในเมอคนมกนมใช กกนอม นอนอน อยด หนหมดกมสข ท าใหมความสขทกท๓๗ การพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในพนทนน สามารถทจะยกระดบความเปนอย ตลอดจนการประกอบอาชพ มความรสามารถสรางรายได และยงสงผลไปยงสภาพสงคมมความเปนอยทด ตลอดจนการพฒนาทางดานบคคล เศรษฐกจ สงคม ใหมคณภาพมนคง๓๘ การพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ในจงหวดบรรมยมความจ าเปนอยางมาก เชน ระบบการศกษาเรยนร การสงเสรมฟนฟกระบวนการ วด บาน โรงเรยน ใหรฐสงเสรมวฒนธรรมประเพณ เศรษฐกจ และสงแวดลอม๓๙ จะเหนไดวา ถงแมจะด าเนนชวตในทามกลางภาวะวกฤตเศรษฐกจ ในสงคมปจจบน แตประชาชนในจงหวดบรรมยกไดด าเนนวถชวตตามแนวหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ด าเนนการสรางเศรษฐกจชมชนเพอใหประชาชนในชมชนมศกยภาพสามารถพงตนเองไดอยางยงยน ทงน ปญหาดานเศรษฐกจทพบในชมชนสวนใหญมใชปญหาทวกฤตขนาดจนตองรองขอหรอพงพาความชวยเหลอจากหนวยงานหรอองคกรภายนอกตางๆ แตเปนปญหาเพยงเลกนอยทเปนเรองธรรมดาสามญทวไปทพบเหนไดในชมชนชนบทตางๆ ทวประเทศ นนคอ ปญหาราคาสนคาทางการเกษตรตกต า อยางไรกตาม ประชาชนในหมบานตางกไดอญเชญปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาเปนหลกในการด าเนนกจกรรมรวมกนของคนในชมชน เพอมงไปสความสขทเกดจากความสมดล ความพอประมาณอยางมเหตผลและมภมคมกนทด ท าใหสามารถพงตนเองได มความเปนอยอยางเปนสขและพอเพยง ทงน เนองจากประชาชนในหมบานไดรวมกลมในการปลกผกปลอดสารพษเพอรบประทานในครอบครวกนอยแลว ซงมหลากหลายกลม เชน กลมปลกมะนาว เปนตน ในขณะทถามผลผลตมากกจะน ามาแลกเปลยนกนในชมชน หรอสงขายในตลาดของชมชนอนๆ อนเปนการพงพาตนเองมงไปสความสขทเกดจากความสมดล ความพอประมาณอยางมเหตผลและมภมคมกนทด ซงเปนแนวทางการพฒนาชมชนอยางยงยน การจะแกปญหาเศรษฐกจ จะตองประยกตใชหลกทฏฐธมมกตถประโยชน เปนหลกธรรมในพทธศาสนา คอ ประโยชนในปจจบน 4 อยาง อกอยางเรยกวา หวใจเศรษฐ "อ อา กะ สะ" อาจเรยกสน ๆ วา ทฏฐธมมกตถะ (เนองจากอตถะ แปลวา ประโยชนอยแลว จงไมจ าเปนตองมประโยชน ซ าซอนกนสองค ากได) หรออาจเรยกเตมๆ วา ทฏฐธมมกตถสงวตตนกธรรม ๔ หมายถง ธรรมทเปนไปเพอประโยชนในปจจบน หลกธรรมอนอ านวยประโยชนสขขนตน เพอประโยชนสขสามญทมองเหนกนในชาตน ทคนทวไปปรารถนา ม ทรพย ยศ เกยรต ไมตร เปนตน อนจะส าเรจดวยธรรม ๔ ประการ คอ (๑) อฏฐานสมปทา ถงพรอมดวยความหมน เชนขยนหมนเพยร เลยงชพดวยการหมนประกอบการงาน เปนผขยนไมเกยจครานในการงานนน ประกอบดวยปญญาเครองสอดสอง อนเปนอบายในการงานนน ใหสามารถท าไดส าเรจ (๒) อารกขสมปทา ถงพรอมดวยการรกษาโภคทรพย (ทหามาไดดวยความขยนหมนเพยร โดยชอบธรรม) เขารกษาคมครองโภคทรพยเหลานนไวไดพรอมมล

๓๗ สมภาษณ นายผาย สรอยสระกลาง, เกษตรกรดเดนสาขาปราชญเกษตรของแผนดน สาขาปราชญเกษตรเศรษฐกจพอเพยง, ๑๔ มกราคม ๒๕๖๐.

๓๘ สมภาษณ นายไพรตน ชนศร, ผอ านวยการศนยการเรยนรชมชนบานแสง, ๒ มนาคม ๒๕๖๐. ๓๙ สมภาษณ นายทองค า แจมใส, ปราชญชมชนดานกองทนและธรกจชมชน, ๔ มนาคม ๒๕๖๐.

Page 21: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๒๒

ไมใหถกลก หรอท าลายไปโดยภยตาง (๓) กลยาณมตตตา คบคนด ไมคบคนชว อยอาศยในบานหรอนคมใด ยอมด ารงตน เจรจา สนทนากบบคคลในบานหรอนคมนน ซงเปนผมสมาจารบรสทธ ผถงพรอมดวยศรทธา ศล จาคะ ปญญา (๔) สมชวตา อยอยางพอเพยง รทางเจรญทรพยและทางเสอมแหงโภคทรพย แลวเลยงชพพอเหมาะ ไมใหสรยสรายฟมฟายนก ไมใหฝดเคองนก ดวยคดวา รายไดของเราจกตองเหนอรายจาย และรายจายของเราจกตองไมเหนอรายได๔๐ การบรรเทาทกขดานเศรษฐกจนน เพอสนองความตองการของมนษยใหเกดความมงคงสมบรณดวยโภคทรพย ประชาชนจะกมความสขและความเปนอยดขน ตองปฏบตหลกทฏฐธมมกตถะประโยชนปจจบนหรอหลกสรางความส าเรจทนตาเหน อนเปนค าสอนใหตงเนอตงตวไดในทางเศรษฐกจ 4 ประการ๔๑ คอ

1. อฏฐานสมปทา ถงพรอมดวยความหมน คอ ตองมความหมน คอ มความขยนหมนเพยรในการปฏบตหนาทการงาน ประกอบอาชพอนสจรต รจกใชปญญาความสามารถจดการด าเนนการไปใหไดผลด ซงเปนทางใหไดทรพย

2. อารกขสมปทา ถงพรอมดวยการรกษา คอ ตองรจกเกบคมครองทรพย หนาทการงานและผลงานทตนไดมาหรอไดท าไวดวยความขยนหมนเพยรนน ไมใหเปนอนตรายหรอเสอมเสยโดยเฉพาะ ถาเปนทรพย กตองยงรจกเกบออม

3. กลยาณมตตตา ความมเพอนเปนคนด ตองเลอกคบคนดเปนเพอน คอ เลอกคบแตสหทมตร ไดแก มตรแท เพอนจรง ทมอปการคณ สมานสขทกข แนะน าประโยชนใหและมความรกใครจรงใจ ถาด าเนนธรกจเปนบรษทหรอสหกรณ กจ าเปนตองเลอกสมาชกทด

4. สมชวตา การเลยงชวตตามสมควรแกก าลงทรพยทหาได ตองมความเปนอยเหมาะสม คอ รจกก าหนดรายไดและรายจาย เลยงชวตแตพอดมใหฝดเคองหรอฟมเฟอย การใชงบประมาณประจ าบาน หรอการวางแผนการใชจายประจ าครอบครวอยางมระเบยบ

๔.1.๓ ดานสงคม การบรรเทาทกขดานสงคม ปญหาทนาหนกใจส าหรบผทมหนาทรบผดชอบหรอผทมสวน

เกยวของทงหลาย ไมวาจะเปนผใหญบาน หรอคณะกรรมการหมบานซงท าหนาทในการก ากบดแลความสงบสขทวไปของหมบาน อยางไรกตาม จากการสนทนากบผใหญบาน ท าใหทราบวาจากการทประชาชนในหมบานไดยอมรบปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานนน ท าใหปญหาตางๆ ทเคยม เชน การจบกลมมวสมกนของวยรน ปญหาการสรางความวนวาย (ทะเลาะววาท) การสรางมลพษทงทางเสยงและกลนรบกวนเพอนบาน รวมทงการเลนการพนน เปนตน ไดหายไปจากหมบานอยางสนเชง โดยปญหาทพอมใหเหนเมอไมนานมาน คอ เหมอนกบจะเปนการมวสมกนของวยรน แตในความเปนจรง คอ มเดกคนหนงเพงจะเสยผปกครองไป จงมเพอนมาอยเปนเพอนหลายคน และเปนเวลาหลายวนเกนไป แตเมอไดรบการตกเตอนจากผใหญ เดกๆ กใหความเคารพเชอฟง ดงนน เหตการณนจงไมนาจะเรยกวาเปนปญหา เนองจากมเหตจ าเปน

๔๐ https://th.wikipedia.org/wiki/ ทฏฐธมมกตถประโยชน 4 (เขาถงเมอวนท ๔ เมษายน ๒๕๖๑). ๔๑ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลธรรม. (กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓). หนา ๙๕.

Page 22: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๒๓

ดงกลาว ดงนน จากการทประชาชนในหมบานไดยอมรบปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานนน ท าใหปญหาตางๆ ทเคยมไดหายไปจากหมบานอยางสนเชง และท าใหสมาชกทกคนของหมบานสามารถอยรวมกนอยางสงบสข

จะเหนไดวา ประชาชนในจงหวดบรรมยกไดประสบกบปญหาทางสงคมเหมอนกน แตมใชปญหาทนาหนกใจส าหรบผทมหนาทรบผดชอบหรอผทมสวนเกยวของทงหลาย ไมวาจะเปนผใหญบาน หรอคณะกรรมการหมบานซงท าหนาทในการก ากบดแลความสงบสขทวไปของหมบาน อยางไรกตาม จากการสนทนากบผใหญบาน ท าใหทราบวาจากการทประชาชนในหมบานไดยอมรบปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานนน ท าใหปญหาตางๆ ทเคยม เชน การจบกลมมวสมกนของวยรน ปญหาการสรางความวนวาย (ทะเลาะววาท) การสรางมลพษทงทางเสยงและกลนรบกวนเพอนบาน รวมทงการเลนการพนน เปนตน ไดหายไปจากหมบานอยางสนเชง โดยปญหาทพอมใหเหนเมอไมนานมาน คอ เหมอนกบจะเปนการมวสมกนของวยรน แตในความเปนจรง คอ มเดกคนหนงเพงจะเสยผปกครองไป จงมเพอนมาอยเปนเพอนหลายคน และเปนเวลาหลายวนเกนไป แตเมอไดรบการตกเตอนจากผใหญ เดกๆ กใหความเคารพเชอฟง ดงนน เหตการณนจงไมนาจะเรยกวาเปนปญหา เนองจากมเหตจ าเปนดงกลาว ดงนน จากการทประชาชนในหมบานไดยอมรบปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานนน ท าใหปญหาตางๆ ทเคยมไดหายไปจากหมบานอยางสนเชง และท าใหสมาชกทกคนของหมบานสามารถอยรวมกนอยางสงบสข อยางไรกตาม ในประเดนการสงเสรมคณภาพชวตเชงพทธบรณาการทางดานสงคมของประชาชนในจงหวดบรรมยนน สามารถแบงเปน ๓ ประเดน คอ ๑) ใหทกคนทกฝายมสวนรวม มกลม หรอทมงาน ๒) มองปญหาใหชดเจน และแยกแยะใหได ๓) มการออกแบบและวางแผนงานอยางเปนระบบ โดยภาครฐจะตองท างานรวมกนกบภาคชมชนและเอกชน๔๒ รฐบาลควรทจะจดหาทอยอาศย ทท ากนใหคนทยงไมม สวนคนทมอยแลวกควรทจะสงเสรมในเรองของการศกษา หนาทการงานใหมนคงดขนตามล าดบ คณภาพชวตของประชาชน หมายถง การด ารงชวตในระดบทเหมาะสมกบมนษย ตามสภาพความจ าเปนพนฐานในสงคม ซงมนอาจจะตองสมพนธทางดานรางกายและจตใจ อารมณ สงคม ความคดทอยอยางพอกนพอใช ตามหลกเศรษฐกจพอเพยงของพอหลวงเรา๔๓ นอมน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ของในหลวง รชการท ๙ เปนหลก ใชขอมล จพฐ. ในการวางแผนพฒนาหมบาน ใหหมบานจดท าแผนพฒนาหมบานเพอหาแนวทางแกปญหา ประเมนผลการพฒนาเปนประจ าทกป และวางแผนแกปญหา๔๔ ขอมล จปฐ. ไดมการจดเกบโดยประชาชน ท าใหทราบวาครวเรอนหมบานมปญหาอะไร เมอทราบแลวสวนใดทประชาชนแกไขปญหาเองไดในครวเรอน กมการด าเนนการแกไข สวนใดไมสามารถด าเนนการ

๔๒ สมภาษณ พระศรปรยตธาดา (ฐานสสโร), รองเจาคณะจงหวดบรรมยรปท ๑, ๑๓ มกราคม ๒๕๖๐. ๔๓ สมภาษณ พระมหาบญเลศ สนตกโร, เจาอาวาสวดบานบตาวงษ และรองเจาคณะอ าเภอล าปลาย

มาศ, ๒๓ มกราคม ๒๕๖๐. ๔๔ สมภาษณ นายจรนทร รอบกลาง, หวหนากลมงานพฒนาชมชน จงหวดบรรมย, ๒๓ มกราคม

๒๕๖๐.

Page 23: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๒๔

แกไขเองได กขอรบการสนบสนนจากภาครฐ หรอ อปท. อบต. เทศบาล, อบจ. สวนงานราชการสวนภมภาค อ าเภอ จงหวด๔๕ แนวทางการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ในจงหวดบรรมย กอนอนเราตองมองความจ าเปนพนฐานของมนษยวามอะไรบาง และมองเหนสภาพปญหาของสงคมในชมชน วามอะไรบาง ตองพฒนาปรบปรงแกไขเชนปญหาความยากจน รฐควรเรงสงเสรมอาชพ ปญหาประชาชนขาดความรตองสงเสรมการศกษา ฯลฯ เปนตน๔๖ ขณะท ผาย สรอยสระกลาง กไดแสดงทศนะเสรมในประเดนเดยวกนวา ท าใหกนอม นอนอน อยด หนหมด มความเปนอยใหพอเพยง๔๗ การสงเสรมคณภาพชวตทางดานสงเสรมสงคมของประชาชน ในจงหวดบรรมยนน มการประยกตหลกพทธธรรมเพอการอยรวมกนของชาวบานทวๆ ไป เชน สปปรสธรรม ๗๔๘ หมายถงแนวทางหรอธรรมะทท าใหมนษยเรานเปนคนด หรอจะเรยกไดวาเปนธรรมะของคนนนเอง ซงจะประกอบดวยแนวคดทง ๗ ขอซงประกอบดวยกนดงน (๑) ธมมญญตา เปนผรจกเหต (๒) อตถญญตา เปนผรจกผล (๓) อตตญญตา เปนผรจกตน (๔) มตตญญตา เปนผรจกประมาณ (๕) กาลญญตา เปนผรจกกาล (๖) ปรสญญตา เปนผรจกบรษท (๗) ปคคลปโรปรญญตา เปนผรจกบคคล เปนตน ท าใหสามารถอยรวมกนไดอยางสงบสข ทงน จากการทประชาชนในหมบานไดยอมรบปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานนน ท าใหปญหาตางๆ ทเคยมไดหายไปจากหมบานอยางสนเชง และท าใหสมาชกทกคนของหมบานสามารถอยรวมกนอยางสงบสข นอกจากนตองปฏบตในหลกสงคหวตถ ๔ ประการ การบรรเทาทกขดานสงคม จะตองประยกตใชสงคหวตถ ๔ ซงหลกธรรมทเปนเครองยดเหนยวน าใจของผอน ผกไมตร เออเฟอ เกอกล ซงจะท าใหตนเองเปนทรก และคนชมชนกรวมกนอยได ไมแตกแยกกระจดกระจาย ท าใหสงคมมเอกภาพและมความมนคง เพอยดเหนยวน าใจของกนและกน สงคหวตถ ม ๔ ประการ๔๙ คอ ๑. ทาน การใหปน คอ เออเฟอเผอแผ เฉลยเจอจาน แจกจาย ชวยเหลอดวยสงของ ทรพยสนเงนทอง ตลอดจนวชาความร เชน (๑) การใหดวยเมตตา คอ แสดงน าใจไมตร สรางเสรมมตรภาพ (๒) การใหดวยกรณา คอ ชวยปลดเปลองความทกข ความเดอดรอน (๓) การใหดวยมทตา คอ สงเสรมผท าความด คนทท างานสรางสรรค เจรญกาวหนา คนเราถารกทจะอยดวยกนตองปนกนกน ปนกนใช หามาไดแลวควรรวมกนไวเปนกองกลางแลวจงแบงกนใช หากไมเอามารวมกนอาจเกดการระแวงกนได ทใดทปราศจากการใหทนนยอมแหงแลงเหมอนทะเลทราย การปนกนนรวมทงการปนทกขกนในครอบครวดวย เมอฝายหนงฝายใดมความทกข มปญหา กควรน ามาปรกษากน อกฝายก

๔๕ สมภาษณ นายทองใจ ปยไธสง, พฒนาการอ าเภอล าปลายมาศ, ๒๓ มกราคม ๒๕๖๐. ๔๖ สมภาษณ นางอบลรตน ศรหาบญทน, หวหนางานฝายสงคมสงเคราะหเทศบาล, ๒ มนาคม ๒๕๖๐. ๔๗ สมภาษณ นายผาย สรอยสระกลาง, เกษตรกรดเดนสาขาปราชญเกษตรของแผนดน สาขาปราชญ

เกษตรเศรษฐกจพอเพยง, ๑๔ มกราคม ๒๕๖๐. ๔๘ ท.ปา. (ไทย) ๑๑/๓๓๑/๓๓๓. ๔๙พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), หลกสตรอารยชน, ฉบบ ๒ ภาค ไทย-องกฤษ พมพครงท ๗, (บรรมย: เรวตการพมพ, ๒๕๖๐), หนา ๑๔.

Page 24: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๒๕

ตองรบรจกรบฟงและปลกปลอบใหก าลงใจ ๒. ปยวาจา พดอยางรกกน คอ ใชค าสภาพ ใหเกยรตกน พดดวยความหวงดมน าใจ พดแจงสงทเปนประโยชน เชน (๑) พดดวยเมตตา คอ ทกทายปราศรยแสดงน าใจไมตร พาทสภาพ (๒) พดดวยกรณา คอ เหนใจ ปลอบใจ แนะน า ใหค าปรกษา บอกทางแกปญหา การพดกนดวยวาจาไพเราะ แมการตกเตอนกนกตองระมด ระวงค าพด ถาถอเปนกนเองมากเกนไป กอาจจะเกดทฏฐ มานะท าใหครอบครวไมสงบสข โดยถอหลกวา กอนแตงงานเคยพดไพเราะอยางไร หลงแตงงานกพด ใหเพราะอยางนน ๓. อตถจรยา ท าประโยชนแกเขา คอ สละเรยวแรงก าลงกาย ก าลงความสามารถ ชวยเหลอผอน และบ าเพญประโยชน เชน (๑) ชวยดวยความเมตตา คอ แบงเบาภาระ รวมมอ แสดงน าใจไมตร (๒) ชวยดวยกรณา คอ น าผออนแอหรอตกอยในอนตรายใหพนภย (๓) ชวยดวยมทตา คอ ใหก าลงสนบสนน รวมมอแกผท าความดและเขารวมกจกรรมทเปนประโยชน การน าความรความสามารถมาชวยเหลอกน ประพฤตตนเปนประโยชนตอกนในทกดาน เมอรวาอะไรดหรอไมด ควรหรอไมควร กน ามาเลาสกนฟง พยายามศกษาหาความรทางธรรม เอาใจมาเกาะกบธรรมใหมากสามภรรยานนเมอทะเลาะกนมกจะโยนความผดใหอกฝายหนง ซงแทจรงแลวยอมมความผดดวยกนทงสองฝาย อยางนอยกผดทไมหาวธทเหมาะสมแนะน าตกเตอนกน ปลอยใหอกฝายหนงท าความผด โดยไมไดตกเตอนกน ๔. สมานตตตา เอาตวเขาเสมอสมาน คอ รวมหม รวมมอ รวมจดหมาย รวมแกไขปญหา รวมสขรวมทกข ปฏบตตอกนอยางเสมอภาค เสมอตนเสมอปลาย ดวยเมตตา กรณา มทตา และอเบกขา ใหเหมาะสมกบสถานการณ การวางตวใหเหมาะสมกบทตวเปนพอบานกท าตวใหสมกบเปนพอบาน เปนแมบานกท าตวใหสมกบเปนแมบาน ตางกวางตวให เหมาะสมกบหนาททไดรบมอบหมายทงในบานและนอกบาน ซงขอนจะประพฤต ปฏบตใหด ตองฝกสมาธใหใจผองใสเปนปกต เพราะคน ทใจผองใสจะรวาในภาวะเชนนน ควรจะวางตนอยางไร ไมระเรงโลกจนวางตนไมเหมาะสม๕๐

๔.1.๔ ดานจตใจ การบรรเทาทกขดานจตใจ มผลมาจากความสมพนธของคนในครอบครว มผลตอ

สขภาพจตของสมาชกในครอบครว ถาครอบครวอบอน มความรกใคร ปรองดอง ชวยเหลอซงกนและกน สมาชกในครอบครวกจะมความรสกทมนคง และเมอประสบปญหากจะเชอมนไดวามแหลงทจะชวยเหลอ สนบสนน ไมถกทอดทง แตตรงกนขาม ถาครอบครวแตกแยก หรอตางคนตางอย สมาชกในครอบครวไมรกใครผกพนกน ตางเอาเปรยบ หรอเหนแกตวแลว สมาชกแตละคนยอมตองตอสชวตอยางโดดเดยว และวาเหว โดยเฉพาะเมอประสบปญหากไมรวาจะหนหนาไปพงใคร ยอมกระทบตอสขภาพจต โดยเฉพาะอยางยงชาวบานโดยเฉพาะผสงอายสวนหนง กมปญหาดานจตใจบางเหมอนกน โดยเฉพาะทานผทมบตรหลานโยกยายไปยงตางถนเพอการประกอบอาชพ ซงกมอยบาง แตจ านวนไมมากจงไมจดเปนปญหาทนาหนกใจส าหรบผทเกยวของทงหลาย อยางไรกตาม ปญหานกยงถอวามอยจรงในหมบาน และผทมสวนเกยวของทงหลายกมไดนงนอนใจ ซงกไดด าเนนการแกไขตามเหตปจจย

๕๐เรองเดยวกน, หนา ๑๕.

Page 25: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๒๖

โดยคณะกรรมการหมบานทดแลเรองนไดก าหนดออกเยยมบานทกเดอนสลบสบเปลยนกนไปตามบานเปาหมายตางๆ รวมทงบานทไมไดอยในเปาหมายดวย โดยท างานรวมกนกบอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) ทงน การออกเยยมบานเปนการชวยผอนคลายอาการปวยทางจตของผสงอายทเฝาคดถงบตรหลานโยกยายไปยงตางถนเพอการประกอบอาชพไดเปนอยางด เพราะมเพอนพดคย นอกจากน การจดกจกรรมโครงการตางๆ ภายในชมชน ไมวาจะเปนกจกรรมโครงการ อสม.รนใหมใสใจสขภาพ ซงเปนโครงการทจดใหมการออกก าลงกายทกวนพฤหสบดและชวงเทศกาลส าคญตาง หรอกจกรรมทางศาสนาและวฒนธรรมเปนตน

จะเหนไดวา ชาวบานโดยเฉพาะผสงอายสวนหนง กมปญหาดานจตใจบางเหมอนกน โดยเฉพาะทานผทมบตรหลานโยกยายไปยงตางถนเพอการประกอบอาชพ ซงกมอยบาง แตจ านวนไมมากจงไมจดเปนปญหาทนาหนกใจส าหรบผทเกยวของทงหลาย อยางไรกตาม ปญหานกยงถอวามอยจรงในหมบาน และผทมสวนเกยวของทงหลายกมไดนงนอนใจ ซงกไดด าเนนการแกไขตามเหตปจจยโดยคณะกรรมการหมบานทดแลเรองนไดก าหนดออกเยยมบานทกเดอนสลบสบเปลยนกนไปตามบานเปาหมายตางๆ รวมทงบานทไมไดอยในเปาหมายดวย โดยท างานรวมกนกบอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) ทงน การออกเยยมบานเปนการชวยผอนคลายอาการปวยทางจตของผสงอายทเฝาคดถงบตรหลานโยกยายไปยงตางถนเพอการประกอบอาชพไดเปนอยางด เพราะมเพอนพดคย นอกจากน การจดกจกรรมโครงการตางๆ ภายในชมชน ไมวาจะเปนกจกรรมโครงการ อสม.รนใหมใสใจสขภาพ ซงเปนโครงการทจดใหมการออกก าลงกายทกวนพฤหสบดและชวงเทศกาลส าคญตาง หรอกจกรรมทางศาสนาและวฒนธรรมเปนตน การสรางรปแบบการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนม ๓ รปแบบ รปแบบของคนดหลกการทส าคญ คอ การกลาปรบเปลยนแนวคดหรอปฏรปของตนเอง ระบบการท างานโดยใชหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงตามทฤษฏใหม และใหมคณธรรมในการด ารงชวต ใหอดทนพากเพยร๕๑

รปแบบการพฒนาตองใหประชาชนพงตนเองได สงเสรมการมสวนรวม รวมคด รวมวางแผน และยดหลกพงพาตนเองเปนส าคญ จากแนวทางการใหขอมล จปฐ. เปนเครองชวดคณภาพชวตของประชาชน ในจงหวดบรรมยท าใหการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ในจงหวดบรรมยประสบผลส าเรจอยางเปนรปธรรม๕๒ การสรางรปแบบการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนนน ควรสงเสรมการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในดานความจ าเปนพนฐาน ปญหาคณภาพชวตของคนในสงคมควรพฒนาปรบปรงไปในดานใด เชน ดานสขภาพ หลกการบรโภคอาหารอยางถกตอง การศกษา การสงเสรมอาชพในชมชน ดานหลกประกนสงคม ดานปจจย ๔ ดานกฎหมาย ประชาชนควรใชหลกธรรมทางศาสนางายๆ คอ ศล สมาธ ปญญา๕๓

เสร ศรหตรย เปนจดเรมสบสานแนวคดบรรมยสนตสข ๙ ด รวมกบหมบานรกษาศล ๕ จะท าใหม ร างกายแขงแรง สขภาพจตด เปนคณภาพชวต กบท งการนอมน าหลกธรรมทาง

๕๑ สมภาษณ พระครนมตรวรธรรม (ธมมวโร), เจาอาวาสวดเทพนมตร เจาคณะต าบลหนองค, ๒๓ มกราคม ๒๕๖๐.

๕๒ สมภาษณ นายทองใจ ปยไธสง, พฒนาการอ าเภอล าปลายมาศ, ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐. ๕๓ สมภาษณ นางอบลรตน ศรหาบญทน, หวหนางานฝายสงคมสงเคราะหเทศบาล, ๒ มนาคม ๒๕๖๐.

Page 26: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๒๗

พระพทธศาสนามาประยกตใช และเปนแนวทางการท างาน เชน ใชหลกฆราวาสธรรมซงเปนคณสมบตของผประสบความส าเรจในการด าเนนชวตทางโลก ประกอบดวยธรรมะ ๔ ประการ คอ สจจะ แปลวา จรง ตรง แท มความซอสตยเปนพนฐาน เปนคนจรงตอความเปนมนษยของตน ทมะ แปลวา ฝกตน ขมจต และรกษาใจ บงคบตวเองเพอลดและละกเลส และรกษาสจจะขนต แปลวา อดทน ไมใชแคเพยงแตอดทนกบค าพดหรอการกระท าของผอนทเราไมพอใจ แตหมายถงการอดทนอดกลนตอการบบบงคบของกเลส มจาคะ เสยสละ และบรจาค

การบรรเทาทกขดานจตใจ สงทไมควรมอยในตน คอ กเลสเพราะเปนสงทไมควรมอยกบตน ละนสยไมดตางๆ ควรสรางกระบวนการ บาน วด โรงเรยน และรฐอยางเปนระบบและตอเนอง เพอการพฒนาทยงยนสบตอไปแนวทางการด าเนนงานสขภาพจต ปญหาสขภาพจตกอใหเกดผลกระทบตอ ชมชนและสงคมนนๆ การเขารบรกษาดแลจ าเปนจะตองใชบคคลากรทมความสามารถเฉพาะทาง ซงในปจจบนยงไมเพยงพอตอการใหบรการอยางทวถง ฉะนนเพอปองกนการเกดปญหา ตองสงเสรมใหประชาชนมสขภาพจตทด กกอใหเกดความมนคงและสงบสขในสงคม การด าเนนงานสขภาพจตชมชนเปนกลยทธของการพฒนาชมชน ทจะผลกดนใหเกดสขภาพจตทดของสมาชก ในชมชน โดยผานการสงเสรมสขภาพจตและการปองกน การผดปกตทางจต มการบรการสขภาพจต และใหการดแลสขภาพจตในชมชนส าหรบคนทมความผดปกตทางจตสงคม๕๔ โดยท าใหบคคลเหลานนสามารถอยรวมกนกบคนในสงคมได งานสขภาพจตชมชนจะดแลและด าเนนการ ดวยการมสวนรวมของสมาชกในจงหวดบรรมย สมาธภาวนา เปนภาษาบาลมาจากค าวา สมาธ+ภาวนา สมาธ แปลวา สภาพธรรมทด ารงจตไวดวยด,สมาธ มรปวเคราะห(ค าจดความหมาย)วา สมมา สม วา จตต อาทธาตต สมาธ สมาธตามหลกไวยากรณบาลมาจาก ส +อา+ธา ธาต ลงในอรรถ ธารเณ ในการทรงไว+อ ปจจย ภาวนาแปลวาธรรมชาตเปนเครองใหเจรญ , ท าสงทมอยแลวในเจรญขน ภาวนา มรปวเคราะห(ค าจดความหมาย)วา ภาเวต เอตายาต ภาวนา ภาวนาตามหลกไวยากรณบาลมาจาก ภ ธาต ลงในอรรถ สตตาย ในความมความเปน +เณ+ย+อา ปจจย เพราะฉะนนเรามกไดยนกนวาเจรญสมาธภาวนา ซงภาษาทางโลกทเรารจกน ามาใชกนคอค าวา พฒนา นนเอง คอท าใหเจรญขน สมาธภาวนาในทางพระพทธศาสนานนวาโดยรวมแบงออกเปน ๒ ประการ คอ (๑) สมถกรรมฐานภาวนา (๒) วปสสนากรรมฐานภาวนา๕๕ การจะแกปญหาดานจตใจ จะตองประยกตใชหลกสมาธ เรยกวา “จตตภาวนา” แปลวา การอบรมจต หรอเรยกวา กรรมฐาน เปนวธฝกอบรมจต หรอเปนวธฝกอบรมจต การฝกอบรมจตใหเจรญงอกงามดวยคณธรรม มความเขมแขงมนคง เบกบานสงบผองใส และเกดความเพยร สต และสมาธ เปนการฝกอบรม สมถภาวนา ท าจตใหสงบและ วปสสนาภาวนา ฝกอบรมปญญาใหเกดความรเขาใจตามความเปนจรง การฝกจตในพระพทธศาสนา เรยกวา “จตตภาวนา” หรอเรยกวา กรรมฐาน

๕๔ อมราพร สรการ และณฐวฒ อรนทร, “การดแลสขภาพจต : การมสวนรวมของชมชน”, วารสารมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ (สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย) ปท ๖ ฉบบท ๑๒ กรกฎาคม - ธนวาคม ๒๕๕๗. ๕๕ http://pmsutherd.blogspot.com/2013/10/blog-post.html/ (เขาถงเมอวนท ๔ เมษายน๒๕๖๑).

Page 27: บทที่ 4 แนวทางการประยุกต์ใช้หลักไตรลักษณ์เพื่อบรรเทาทุกข์ ...€¦ · 4.1

๑๒๘

การปฏบตสมาธม ๒ อยาง คอ สมถกมมฏฐาน วปสสนากมมฏฐาน การอบรมจตหรอการฝกจตในพระพทธศาสนา เปนวธฝกอบรมจต หมายถง อารมณเปนทตงแหงงานเจรญภาวนา ทตงแหงงานท าความเพยร กมมฏฐานจ าแนกเปน ๒ ประการ๕๖ คอ ๑. สมถกมมฏฐาน หรอสมถภาวนา สมถะ แปลวา สงบ หรอความสงบระงบจต หมายถง การท าจตใจใหสงบ กรรมฐานแปลวาตงกรรม หมาถงการปฏบตท าสมาธและปญญา เปนอบายสงบใจ คอฝกอบรมจตใหเกดความสงบ ไดแกการฝกสมาธนนเอง โดยการท าใจใหสงบจากกเลสและนวรณธรรม นวรณ ๕ ประการ ความพอใจรกใครในกามคณ, ความพยาบาท, ความหดหซมเซา, ความฟงซานร าคาน, และความลงเลสงสย ๒. วปสสนากมมฏฐาน หรอวปสสนาภาวนา หมายถง การเจรญภาวนา ใหมความเหนแจง การฝกอบรมปญญาใหเกดความรแจงตามเปนจรง รแจงในไตรลกษณ ถอนความหลงผดรผดในสงขารเสยได รแจงวาสงขารเปนของไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา การฝกสมาธ คอ การฝกอบรมจตใหเกดความสงบจากกเลส และสงกนจตไวไมใหบรรลความด เมอท าใหจตสงบนงโดยเพงสงใดสงหนงจบอยทอารมณอนเดยว เมอจตใจสงบมนคงแลว สตทมนคงสงบยอมท าใหเกดปญญา มความสบายและรสกเปนสขใจ และการปฏบตสมาธกจะน าไปสความดบทกขทงปวงได

๔.๓ สรป

การบรรเทาทกขในสงคมนน จะตองบรรเทาทกขทงสดาน คอ (๑) ทกขทเกดจากครอบครว แตกแยกหยารางกน (๒) ทกขทเกดจากเศรษฐกจ คาครองชพไมพอ (๓) ทกขทเกดจากสงคม คนอยรวมกนไมสงบสข (๔) ทกขทเกดจาก คนมสขภาพจตไมด อาจกลาวไดวา ทกขทเกดขนในสงคมนนลวนแลวเกดจากน ามอของมนษยทงสน การจะบรรเทาทกขในสงคมจะน าหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาไปประพฤตปฏบตเพอดบทกข โดยเฉพาะทกขในไตรลกษณ คอ ทกขเกดจากความ ไมเทยง ทกขเกดจากความการเปลยนแปลง คอ เกด แก เจบตาย และทกขเกดจากการไมสามารถครบคมการเปลยนแปลงของธาต ๔ และขนธ ๕ ได การแกปญหาของชวตและปญหาสงคม จะตองรปญหาชวตและสงคมวาเกดจากสาเหตใด ซงปญหาชวตและปญหาสงคมโดยรวมแลวเกดจากสมทย คอ เปนเหตใหเกดทกข และทกขจะดบไปดวยนโรธ คอ ความดบทกขไมมเหลอ และปญหาชวตและปญหาสงคมจะหมดไป ดวยวธการเจรญอรยมรรคม 8 ประการ ซงปญหาความทกข ความเดอดรอนของมนษยนน อยทกเลสความอยากไดทไมมขอบเขต ความเหนแกตว ปญหาความทกขจะหมดไป เพราะหมดกเลสและความเหนแกตว แตใหมความเมตตากรณาตอผอน เมอคนในสงคมมความเมตตาตอกนแลว กจะเกดความสงบสข ปญหาชวตและปญหาสงคมกจะหมดสนไป

๕๖ กนก จนทรขจร, ธรรมเพอชวต, พมพครงท 8, (กรงเทพมหานคร : พมพเผยแผเปนธรรมทาน

๒๕๔๙), หนา 8๕๗-861.