วธปฏบตท�ดและความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยกรณศกษา : สน

มานะฟารมสเตยอาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน

โดย

นางสาวศรนภา ขาวผองอาไพ

วทยานพนธน�เปนสวนหน�งของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาพฒนศกษา

ภาควชาพ�นฐานทางการศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2556

ลขสทธ�ของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

วธปฏบตท�ดและความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยกรณศกษา : สน

มานะฟารมสเตยอาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน

โดย

นางสาวศรนภา ขาวผองอาไพ

วทยานพนธน�เปนสวนหน�งของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาพฒนศกษา

ภาควชาพ�นฐานทางการศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2556

ลขสทธ�ของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

THE BESTPRACTICES AND THE COMMUNITY LINKAGE OF FARMSTAY

TOURISM MANAGEMENT : A CASE STUDY IN SINMANA FARMSTAY

KANCHANADIT DISTRICT SURATTHANI PROVINCE

By

Miss.SirinapaKawpongampai

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree

Master of Education Program in Development Education

Department of Education Foundations

Graduate School, Silpakorn University

Academic Year 2013

Copyright of GraduateSchool, SilpakornUniversity

สำนกหอ

สมดกลาง

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเร� อง “วธปฏบตท�ดและ

ความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยกรณศกษา:สนมานะฟารมสเตย

อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน”เสนอโดย นางสาวศรนภาขาวผองอาไพเปนสวนหน� งของ

การศกษาตามหลกสตรปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพฒนศกษา

........................................................................

(รองศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ)

คณบดบณฑตวทยาลย

วนท�..........เดอน.....................พ.ศ..............

อาจารยท�ปรกษาวทยานพนธ

1. ผชวยศาสตราจารย ดร.ไชยยศไพวทยศรธรรม

2. ผชวยศาสตราจารย ดร.ธรศกด� อนอารมยเลศ

คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ

.......................................................ประธานกรรมการ

(รองศาสตราจารย ดร.คณต เขยววชย)

................./......................./...................

.......................................................กรรมการ .........................................................กรรมการ

(อาจารย ดร.บญทพยสรยวงศ)(ผชวยศาสตราจารย ดร.ไชยยศไพวทยศรธรรม)

................./......................./................... ................./......................./...................

.......................................................กรรมการ

(ผชวยศาสตราจารย ดร.ธรศกด� อนอารมยเลศ)

................./......................./...................

สำนกหอ

สมดกลาง

ง

52260309 : สาขาวชาพฒนศกษา

คาสาคญ : วธปฏบตท�ด/ ความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยว/ การทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

ศรนภา ขาวผองอาไพ : วธปฏบตท�ดและความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย กรณศกษา : สนมานะ

ฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน. อาจารยท�ปรกษาวทยานพนธ : ผศ.ดร.ไชยยศ ไพวทยศรธรรม และ ผศ.ดร.ธรศกด�

อนอารมยเลศ. 244 หนา.

การวจยเร� อง วธปฏบตท�ดและความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย กรณศกษา :สนมานะ

ฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน.โดยมวตถประสงคเพ�อ 1) ศกษาผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะ

ฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน 2) ศกษาความเช�อมโยงระหวางการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย

กบชมชน 3) ศกษาวธปฏบตท�ดดานการบรหารจดการการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ของสนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ

จงหวดสราษฎรธาน การวจยคร� งน� เปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยการสมภาษณเชงลก (in-depth interview) กบผให

ขอมลสาคญ (Key-Informants) ถงวธปฏบตท�ดและความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ของสนมานะฟารมสเตย

จานวน 27 คน โดยใชวธการเลอกแบบเจาะจง (Purposive Selection) รวบรวมขอมลท�ได และวเคราะหขอมลดวยการวเคราะหเน�อหา

(Content Analysis) และทาการตรวจสอบขอมลแบบสามเสา (Triangulation Method)

ผลการวจยพบวา

1. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตย สงผลตอชมชนท� งเชงบวก และเชงลบโดยแบงเปน 4 ดาน ดงน� 1) ดานเศรษฐกจ

ผลเชงบวก พบวา เกดการกระจายรายไดสชมชน คนในชมชนมรายไดจากอาชพเสรม จากการทองเท�ยว ผลเชงลบ พบวา การกระจายรายได

สชมชนยงไมท�วถง รายไดเกดข�นเฉพาะบคคลกลมท�เขามามสวนรวมเทาน�น 2) ดานสงคม ผลเชงบวก พบวา เกดการพฒนาตนเองใหม

ความร มฝมอในการประกอบอาชพมากข�น มระบบสาธารณปโภคท�สะดวกมากข�น ความสมพนธในครอบครว ชมชนมมากข�น กอใหเกด

เปนชมชนท�เขมแขง ผลเชงลบ พบวา อาจเกดความเปาะบางในชมชน 3) ดานวฒนธรรม ผลเชงบวก พบวา ชวยสงเสรม พฒนา ฟ� นฟ

ภมปญญาทองถ�น สรางความรสกหวงแหน ภมใจในศลปวฒนธรรม ผลเชงลบ พบวา กอใหเกดการลดคณคาของศลปวฒนธรรม และประเพณ

ซ� งพบวาเกดข� นนอยมาก 4) ดานส� งแวดลอม ผลเชงบวก พบวา เกดความตระหนกในการอนรกษ และรกษาสภาพภมทศนใหดข� น

ส�งแวดลอมดข�น ผลเชงลบ พบวา อาจเกดปญหาการสงเสยงดง ซ�งพบวาเกดข�นเพยงเลกนอย

2. ความเช� อมโยงระหวางการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยกบชมชน พบวา ดานพ� นท� เ กดการสรางมลคาเพ�มจาก

ฐานทรพยากรธรรมชาตท�มอยในชมชน ดานการจดการใชการทองเท�ยวเปนเคร�องมอในการจดการทรพยากร และพฒนาทองถ�น เกดกจกรรม

ทองเท�ยวท�สอดคลองกบวฒนธรรม วถชวตของชมชน ทางดานองคกร การทองเท�ยวท�เกดข�นชมชนไดเขามามสวนรวม

3. วธปฏบตท�ดดานการบรหารจดการการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย น�นมกระบวนการดาเนนงาน

ซ� งไดหลอหลอมรวมกนเปนรปแบบการปฏบตท�ด ดงน� 1) ศกยภาพของผนามวสยทศน 2) การบรหารจดการมการแบงหนาท�ความ

รบผดชอบชดเจน 3) กระบวนการดาเนนกจกรรมเปนรปธรรมมประโยชนตอชมชน 4) การเรยนรของการเขารวมเปนสมาชกเครอขายดาน

การอนรกษ 5) การสนบสนนทางสงคมเพ�อการดาเนนกจกรรมดานการอนรกษ

ภาควชาพ�นฐานทางการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ลายมอช�อนกศกษา........................................ ปการศกษา 2556

ลายมอช�ออาจารยท�ปรกษาวทยานพนธ 1. ......................................................................... 2. ............................................................

สำนกหอ

สมดกลาง

จ

52260309 : MAJOR: DEVELOPMENT EDUCATION

KEYWORD : BEST PRACTICES, LINKAGES BETWEEN FARM STAY TOURISM AND COMMUNITIES,

FARMSTAY TOURISM.

SIRINAPA KAWPONGAMPAI : THE BEST PRACTICES AND THE COMMUNITY LINKAGES OF

FARM STAY TOURISM MANAGEMENT : A CASE STUDY IN SINMANA FARM STAY KANCHANADIT

DISTRICT, SURATTHANI PROVINCE. THESIS ADVISOR : ASST. PROF. CHAIYOS PAIWITHAYASIRITHAM,

Ed.D. ASST.PROF.THIRASAK UNAROMLERT, Ph.D. 244 pp.

This research aims 1) study results of farm stay tourism of Sinmana Farm stay kanchanadit district,

suratthani province. 2) study linkages between farm stay tourism and communities; 3) study best practices of farm stay

tourism management .This qualitative research included in-depth interviews with 27 key informants with purposive

selection. Data were collected, of which content was analyzed, and examined using a triangulation method

Research findings are as follows.

1. Farm stay tourism have both positive and negative effects on communities, which can be divided into

four aspects: 1) economy: positive effects: revenues were distributed to communities. Local people earn money from

travels. Negative effects: revenues were not evenly distributed to communities. Only people partaking in farm stay

tourism earn income. 2) Society: positive effects: local people developed their professional skills. Public utilities were

more accessible. People in the same families became closer. Communities were stronger. Negative effects: communities

may become fragile. 3) Culture: positive effects: local knowledge were promoted, developed and revived. Local people

cared more about local values, culture and traditions. 4) The environment: positive effects: people were aware of

environmental protection and landscape. Negative effects: there were little noise effects.

2. linkages between farm stay tourism and communities: in terms of space, natural resources’ value was

increased. Tourism was used as a tool to manage resources and develop communities. Tourism activities were consistent

with culture and local people’s lifestyle. Regarding organizations, tourism was developed with local people’s

participation.

3. Farm stay tourism best practices of Sinmana Farm Stay: processes were integrated to create good

practices:1) potential of leaders with visions; 2) management with clearly allocated responsibilities; 3) concrete

activities useful for communities; 4) learning and participation of environmental conservation networks; and social

support for environmental conservation activities.

Department of Education Foundations Graduate School, Silpakorn University

Student’s signature……….……….…….….…….………………………… Academic Year 2013

Thesis Advisors’ signature1. ....... ............................................................... 2. ....... .....................................................................................

สำนกหอ

สมดกลาง

ฉ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธ เร� อง วธปฏบตท�ดและความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยว

แบบฟารมสเตย กรณศกษา:สนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธานสาเรจลลวง

ไดดวยด ดวยความเมตตาเปนอยางดย�งจากคณาจารยภาควชาพฒนศกษาทกทาน ผวจยขอกราบ

ขอบพระคณผชวยศาสตราจารย ดร.ไชยยศ ไพวทยศรธรรม และผชวยศาสตราจารย ดร.ธรศกด�

อนอารมยเลศ ท�กรณาอนเคราะหเปนอาจารยท�ปรกษา ควบคมวทยานพนธ ตลอดจนใหคาช� แนะในการ

แกไขขอบกพรองตางๆ จนสาเรจลลวงไปไดดวยด

ขอขอบพระคณรองศาสตราจารย ดร.คณต เขยววชย ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ

และอาจารยดร.บญทพย สรยวงศ กรรมการผทรงคณวฒ ท�ไดกรณาใหคาปรกษา แนะนา และแกไข

ขอบกพรองตางๆ อนเปนประโยชน ทาใหวทยานพนธมความสมบรณมากย�งข�น

ขอขอบพระคณอาจารยสาธต จนทรวนจ ผชวยศาสตราจารยสมชาต ออน มหาวทยาลย

ศลปากร และผชวยศาสตราจารยสอรฐ มากบญ มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตสราษฎรธาน

ผเช�ยวชาญ ท�กรณาใหคาแนะนาปรกษา ตรวจสอบ ปรบปรงในสวนของเคร�องมอในการวจยคร� งน�

ใหมประสทธภาพมากย�งข�น

ขอขอบพระคณ เจาหนาท�ทกทาน และชาวบานในพ�นท�ศกษา ท�ไดกรณาใหขอมล

อนเปนประโยชนตอการวจย รวมท�งมคคเทศกนอย จากสนมานะฟารมสเตยท�ไดชวยเหลอ และ

ใหความรวมมอเปนอยางด ท�สาคญท�สด ผวจยตองขอกราบขอบพระคณ คณสมชาย สนมา เจาของ

กจการสนมานะฟารมสเตยท�ไดอนญาตใหผวจยทาการศกษาวจย รวมท�งใหการสนบสนน และให

ความอนเคราะหขอมลอนเปนประโยชนอยางย�งตอการวจย

ขอขอบพระคณผอานวยการ รองผอานวยการ เพ�อนๆ พ�ๆ นองๆ ทกทาน จากสถาบนวจย

และพฒนา มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลรตนโกสนทร ท�ใหคาแนะนาปรกษา คอยชวยเหลอ

อานวยความสะดวกในการตดตอ เดนทาง รวมท�งคอยเปนกาลงใจดวยดเสมอมา

ขอขอบคณกาลงใจสาคญท�ทาใหวทยานพนธเลมน� สาเรจลลวงไปไดดวยดโดยเฉพาะ

คณธารทพย ขาวผองอาไพ และทกคนในครอบครว ท�คอยใหกาลงใจ สนบสนนใหผวจยไดมโอกาส

ศกษาตอ และทกทานท�มสวนรวมในการทาวทยานพนธในคร� งน� สาเรจลลวงไดดวยด ซ� งผวจ ย

ไมสามารถจะกลาวนามไดท�งหมด ณ ท�น� ทายสดน� คณคา และประโยชนอนพงมจากวทยานพนธ

ฉบบน� ผวจยขอมอบแดผมพระคณทกทาน ผวจยหวงเปนอยางย�งวา ผลจากการศกษาในคร� งน� จกเปน

ประโยชนกบผท�เก�ยวของท�จะนาไปเปนขอมลตางๆ สบไป

สำนกหอ

สมดกลาง

ช

สารบญ

หนา

บทคดยอภาษาไทย ................................................................................................................ ง

บทคดยอภาษาองกฤษ ........................................................................................................... จ

กตตกรรมประกาศ ................................................................................................................. ฉ

สารบญรปภาพ ...................................................................................................................... ฌ

บทท�

1 บทนา ....................................................................................................................... 1

ความเปนมาและความสาคญของปญหา ........................................................... 1

วตถประสงคการวจย ........................................................................................ 4

ขอบเขตของการวจย ........................................................................................ 5

นยามศพทเฉพาะ .............................................................................................. 6

ประโยชนท�คาดวาจะไดรบ .............................................................................. 8

2 วรรณกรรมท�เก�ยวของ ............................................................................................. 9

แนวคดเก�ยวกบการทองเท�ยว ............................................................................ 9

แนวคดและทฤษฎผลกระทบจากการทองเท�ยว ...................................... 42

แนวคดและทฤษฎการทองเท�ยวอยางย �งยน............................................. 63

แนวคดและทฤษฎการทองเท�ยวเชงอนรกษ ............................................ 75

แนวคดและทฤษฎการทองเท�ยวรปแบบฟารมสเตย ................................ 88

แนวคดและทฤษฎเก�ยวกบวธการปฏบตท�ด ...................................................... 103

แนวคดและทฤษฎเชงระบบ .............................................................................. 106

งานวจยท�เก�ยวของ ............................................................................................ 108

กรอบแนวคดในการวจย ................................................................................... 127

3 วธการดาเนนงานวจย ............................................................................................... 128

ผใหขอมลสาคญ ............................................................................................... 128

เคร�องมอท�ใชในการศกษา ................................................................................ 129

วธการสรางเคร�องมอ และการตรวจสอบขอมล ................................................ 130

การเกบและรวบรวมขอมล................................................................................ 131

การวเคราะหขอมล ........................................................................................... 132

4 บรบทของชมชนท�ศกษา .......................................................................................... 133

สำนกหอ

สมดกลาง

ซ

บรบทของชมชนท�ศกษา ................................................................................... 133

ความเปนมาของสนมานะฟารมสเตย ................................................................ 141

5 ผลการวเคราะหขอมล .............................................................................................. 162

ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย.................. 162

ความเช�อมโยงของการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย กบชมชน.............................. 172

วธการปฏบตท�ดดานการบรหารจดการการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย .............. 175

6 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ ......................................................................... 188

สรปผลการวจย .................................................................................................. 188

อภปรายผลการวจย ........................................................................................... 192

ขอเสนอแนะการวจย ......................................................................................... 204

ขอเสนอแนะเพ�อการวจยคร� งตอไป .................................................................. 204

รายการอางอง........................ ................................................................................................ 205

ภาคผนวก................................... ........................................................................................... 215

ภาคผนวก ก รายนามผเช�ยวชาญในการตรวจเคร�องมอวจย .................................... 216

ภาคผนวก ข ผลการวเคราะหการตรวจสอบคณภาพเคร�องมอ ( IOC) .................... 217

ภาคผนวก ค แบบสมภาษณท�ใชในการวจย ............................................................ 229

ประวตผวจย .......................................................................................................................... 244

สำนกหอ

สมดกลาง

ฌ

สารบญรปภาพ

รปท� หนา

1 ใบอนญาตผประกอบการคา ..................................................................................... 116

2 สญลกษณเปนผดาเนนการทองเท�ยวเชงนเวศ ............................................................ 116

3 สญลกษณเปนผดาเนนการทองเท�ยวเชงนเวศ ............................................................ 116

4 แสดงสญลกษณการรบประกนระบบการทองเท�ยว ................................................. 116

5 แสดงสญลกษณรางวลผลสมฤทธ� ท�สงข�น ................................................................ 117

6 ผสงอายในพ�นท�ศกษา ............................................................................................. 138

7 ความสมพนธของคนในครอบครว .......................................................................... 138

8 สภาพแปลงนากงในบรเวณพ�นท�ศกษา .................................................................... 142

9 สภาพบรเวณท�ต�งของสถานท�ทองเท�ยวฟารมสเตย .................................................. 143

10 ชมชนบานปากน�าทาทอง ตาบลทาทอง ซ� งอยฝ�งตรงขามสนมานะฟารมสเตย ....... 143

11 บรเวณโดยรอบจดลงเรอนกทองเท�ยว ..................................................................... 144

12 ลานจอดรถสาหรบบรการนกทองเท�ยว ................................................................... 145

13 จดลงเรอนกทองเท�ยว .............................................................................................. 145

14 แผนท�แสดงท�ต�งของสนมานะฟารมสเตย .................................................................. 146

15 การแสดงหนงตะลง .................................................................................................. 150

16 นานกทองเท�ยวออกเดนทางจากทาเรอสนมานะฟารม มงหนาสขนากลางทะเล ..... 151

17 มคคเทศกบรรยายใหขอมลในระหวางการน�งเรอ .................................................... 152

18 สภาพบานเรอนรมคลองทาทอง............................................................................... 152

19 วถชวตชมชนสองฝ�งคลองทาทอง ........................................................................... 153

20 อาชพประมง ............................................................................................................ 153

21 การประกอบอาชพของคนในชมชน ........................................................................ 154

22 ปาชายเลนบรเวณปากอาวบานดอน ......................................................................... 154

23 ลกษณะการเล�ยงหอยนางรมแบบปลอง (ปลองซเมนต) .......................................... 155

24 แนวไมไผปกสาหรบเล�ยงหอยนางรม ...................................................................... 155

25 การคลาดหอยแครง .................................................................................................. 156

26 เคร�องตรวจวดและรายงานสภาพอากาศ .................................................................. 157

27 การบรรยายใหความรแกเดกนกเรยน ....................................................................... 158

สำนกหอ

สมดกลาง

ญ

รปท� หนา

28 การบรรยายใหความรแกเดกนกเรยน ....................................................................... 158

29 มคคเทศกทองถ�นสาธตวธการ การแกะหอยนางรมใหรบประทานกนสดๆ ............ 159

30 มคคเทศกทองถ�นสาธตวธการ การแกะหอยนางรมใหรบประทานกนสดๆ ............ 160

31 มคคเทศกทองถ�นสาธตวธการ การแกะหอยนางรมใหรบประทานกนสดๆ ............ 161

สำนกหอ

สมดกลาง

1

บทท� 1

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

การทองเท�ยว เปนอตสาหกรรมบรการสาขาหน� งท�มความสาคญอยางย�งตอระบบ

เศรษฐกจของประเทศไทย อตสาหกรรมทองเท�ยว เปนอตสาหกรรมท�มการขยายตวสง มบทบาท

ความสาคญตอระบบเศรษฐกจ และสงคมของประเทศไทยเปนอยางมาก เปนแหลงรายได

ท�สาคญ นามาซ� งเงนตรา การสรางงาน กระจายความเจรญไปสภมภาค ตลอดจนมสวนสาคญ

ในการพฒนาระบบโครงสรางพ�นฐานของการคมนาคมขนสง การคา และการลงทน เม�อประเทศ

ประสบวกฤตทางเศรษฐกจ การทองเท�ยวไดมบทบาทสาคญในการสรางรายไดใหกบประเทศ

มสวนชวยใหเศรษฐกจของประเทศสามารถฟ� นตวไดอยางรวดเรวกวาภาคการผลต และ

บรการอ�นๆ แผนพฒนาการทองเท�ยวแหงชาตจงใหความสาคญตอการพฒนาการทองเท�ยว

ของประเทศ เพ�อสรางความสมดล และย �งยน สรางระบบภมคมกน โดยเนนกระบวนการมสวนรวม

ของทกภาคสวน รวมถงการเปนเจาบานท� ด มระบบสาธารณปโภค ส� งอานวยความสะดวก

ในปรมาณท�เหมาะสม สะดวก การบรการท�มคณภาพ (สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต, 2554) จากแผนพฒนาการทองเท�ยวของประเทศดงท�ไดกลาวมาแลวน�นไดถก

กา หนดแล ะ จดทา ข� นโดย ม แผ นพฒนา เศ รษ ฐก จแล ะ ส ง ค ม แห ง ช า ต เ ป นตวกา หนด

นโยบาย ทศทาง และเปาหมาย ในการพฒนาการทองเท�ยวในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาตฉบบท� 9 (พ.ศ.2545-2549) รฐบาลไดกาหนดใหอตสาหกรรมการทองเท�ยวน�นเปนหน� ง

ในยทธศาสตรการเสรมสรางสมรรถนะ และขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ

โดยจะพฒนาการทองเท�ยว เพ�อนาไปสการจางงาน การสรางอาชพ การกระจายรายได การกระจาย

การพฒนาโครงสรางพ�นฐานไปสภมภาค การลงทนในธรกจท�เก�ยวของ พรอมท� งสนบสนน

การพฒนาศกยภาพของชมชน และเศรษฐกจฐานราก (ธนกฤต สงขเฉย, 2550: 276) สาหรบแผน

พฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท� 10 (พ.ศ.2550-2554)ไดยดหลกการม สวนรวม

ของประชาชนจากทกภาคสวนในสงคม ในการรวมคด รวมวางแผน และรวมพฒนาตามบทบาท

และความรบผดชอบของแตละภาค ท� งน� การทองเท�ยวย งคงยนหย ดเปนแหลงสรางรายได

ท�สาคญของประเทศ โดยเนนการพฒนาการทองเท�ยวภายในประเทศ สงเสรมใหชาวตางชาต

และคนไทยทองเท�ยวภายในประเทศ และใหคนไทยไดเขามาทางานในอตสาหกรรมการทองเท�ยว

สำนกหอ

สมดกลาง

2

ใหไดมากท�สด (จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2546) ซ� งสอดคลองกบแผนพฒนาการทองเท�ยวแหงชาต

พ.ศ. 2555-2559 ในประเดนการใหความสาคญกบการมสวนรวมของประชาชนทกภาคสวนในการ

รวมคด รวมวางแผน และรวมดาเนนการสงเสรม และพฒนาภาคการทองเท�ยว การทางานเฉพาะ

ผประกอบการดานการทองเท�ยวอยางเดยวอาจไมประสบความสาเรจ ตองมการทางานรวมกน

ท� ง 3 สวน กลาวคอ ภาครฐ ชมชน และประชาชน เพ�อใหประเทศไทยเปนท�รจกและสราง

ภาพลกษณท�ดแกนกทองเท�ยวท�วโลก

ปจจบนการทองเท�ยวน�น มการเปล�ยนแปลงอยางรวดเรว ขยายตวอยางกาวกระโดด

อนเน�องมาจากการท�ประเทศไทยมฐานเศรษฐกจท�องกบการทองเท�ยว และมรายไดจากการ

ทองเท�ยวเปนจานวนมหาศาล ทาใหการทองเท�ยวเปนอตสาหกรรมท�นาจบตา ซ� งธรกจการทองเท�ยว

ไดมผลท�สาคญย�งตอการเปล�ยนแปลงอาชพจากภาคเกษตรกรรมมาสภาคอตสาหกรรมการทองเท�ยว

รวมไปถงอาชพบรการตาง ๆท�เก�ยวของกบการทองเท�ยว จากการเปล�ยนแปลงในดานความเจรญท�มากข�น

ดงท�ไดกลาวมาน�น มกจะสวนทางกบความเจรญดานจตใจและศลธรรมของผคน (อธฏฐาน พงศพศาล,

2549: 138) การท�นกทองเท�ยวเร�มใฝหาประสบการณตรงจากการสมผสวฒนธรรมการดาเนนชวต

และวถชวต รวมท� งจตวญญาณท�มความเปนเอกลกษณจากแหลงทองเท�ยวท� เขามาเท�ยวชม

กนมากข�น (ภทรพงศ อนทรกาเนด และคณะ, 2553) นอกจากน�แลว การทองเท�ยวยงสามารถเปน

เคร�องมอในการพฒนาโดยใชการทองเท�ยวเปนเง�อนไข และสรางโอกาสใหองคกร ชมชนทองถ�น

เขามามบทบาทสาคญในการวางแผนทศทางการพฒนาชมชน เพราะชมชนทองถ�น เปนกลไกท�ม

ความสามารถในการบรหารจดการ มสวนรวมในการพฒนาคณภาพชวต และเช�อมโยงกนในทกมต

เปนพลงหลกในการพฒนาฐานรากของประเทศใหม�นคงโดยเฉพาะอยางย�งในชมชนท�มแนวโนม

วาการทองเท�ยวจะรกคบเขาไปถง หรอตองการเปดเผยชมชนของตนใหเปนท�รจกในวงกวางใหม

การสรางใหเกดกระบวนการเรยนรเก�ยวกบการวางแผน การบรหารจดการทรพยากร และกระจาย

อานาจการตดสนใจโดยเนนความสาคญของการจดการธรรมชาตแวดลอม และใชการทองเท�ยว

เปนเคร�องมอในการพฒนา (พจนา สวนศร, 2546: 178-179) คณภาพชวตของคนในชมชนและ

เช�อมโยงกนในทกมต เปนพลงหลกในการพฒนา ฐานรากของประเทศใหม�นคง นาไปสการดแลรกษา

ทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม วฒนธรรม ประเพณ วถชวตด�งเดมท�สมดลกบภมปญญา และ

อตลกษณของชมชน

ในประเทศไทยมแหลงทองเท�ยวท�มความเหมาะสมตอการทองเท�ยวรปแบบใหม

ท�เกดข�น ไมวาจะเปนการทองเท�ยวชมธรรมชาต โบราณสถาน ศลปะวฒนธรรม วถชวตชาวบาน

ในแตละจงหวดเองกมความหลากหลายของแหลงทองเท�ยว และมศกยภาพเพยงพอท�จะรองรบ

นกทองเท�ยวท�ช�นชอบการเดนทางทองเท�ยวในรปแบบน� โดยเฉพาะทางภาคใตของประเทศไทย

สำนกหอ

สมดกลาง

3

ซ� งเปนจงหวดท�มศกยภาพของทรพยากรทางการทองเท�ยวสง และมเอกลกษณท�โดดเดน สามารถ

ดงดดนกทองเท�ยวจากภมภาคตางๆไดอยางตอเน�อง มความหลากหลายในศลปวฒนธรรม

ท�สะทอนออกมาใหเหน รวมท�งวถชวตของชมชนตางๆ

การทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ถอไดวาเปนการทองเท�ยวทางเลอกใหม สาหรบ

นกทองเท�ยวท�แสวงหาการพกผอนตามธรรมชาต ความสงบ เปนนกทองเท�ยวกลมคณภาพ มกาลง

การซ�อ และมาพกผอนอยางแทจรง ส�งท�นกทองเท�ยวตองการ คอ การอานวยความสะดวก ถนน

ความปลอดภย และความประหยด การทองเท�ยวแบบฟารมสเตย เปนการเรยนรรวมกนระหวาง

เจาของฟารมสเตย คนในชมชน และนกทองเท�ยว อกท�งยงเปนการเรยนรทางดานวฒนธรรมทองถ�น

และวถชวตความเปนอย โดยใชประโยชนทรพยากรการทองเท�ยวทองถ�นท� งท� เปนรปธรรม

และนามธรรมอยางคมคา อนไดแก สถานท�ทองเท�ยวภมปญญาทองถ�น การละเลนและการแสดง

พ�นบานเปนตน ดวยการทองเท�ยวเชงนเวศ จงมแนวโนมขยายตวเพ�มสงข� น การทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตยในประเทศไทยมการขยายตวไปตามภมภาคตางๆอยางตอเน�อง เชน บอหนฟารมสเตย

จงหวดตรง และไรกานนจลฟารมสเตย จงหวดเพชรบรณ การทองเท�ยวรปแบบดงกลาวไดรบ

ความนยมเปนอยางมาก กลมนกทองเท�ยวชาวตางชาต หรอนกทองเท�ยวท� มว ตถประสงค

ท�จะทองเท�ยวเชงนเวศ พรอมกบการเรยนรชมชนในเวลาเดยวกน ซ� งในการวจยคร� งน� ผวจ ย

มงศกษาการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของ สนมานะฟารมสเตย ต�งอยในเขตอาเภอกาญจนดษฐ

จงหวดสราษฎรธาน ซ� งเปนผรเร� มและบกเบกทาการทองเท�ยวประเภทฟารมสเตยรายแรกๆ

ของจงหวดสราษฎรธาน การดาเนนธรกจการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยเชนน� สามารถดงดด

นกทองเท�ยวไดจากทกภมภาค ท�วประเทศและตางประเทศอยางตอเน�องท�งน� กจการประเภท

ฟารมสเตย ยงสามารถรองรบนกทองเท�ยวไดอกนาน เน�องจากเปนการลงทนท�ไมมากนก

และเปนกจว ตรประจาว นของเจาของฟารมสเตยโดยท� มบคคลภายนอกเขามามสวนรวม

ถอไดวาเปนการทองเท�ยวเชงนเวศท�สามารถนาทรพยากรท�มอยในทองถ�น และเอกลกษณเฉพาะ

ทองถ�นผสมผสานกบวถชวตด� งเดมของชมชนมาเปนจดขาย หรอเปนสนคาทางการทองเท�ยว

ไดเปนอยางด การจดการทองเท�ยวดงกลาวไดสงเสรมใหเกดการประสานความรวมมอท� ด

ในทกภาคสวน เพ�อนาจดเดนทางดานวฒนธรรม วถชวตความเปนอย ขนบธรรมเนยมประเพณ

ของคนในชมชน มาเปนองคประกอบในการดาเนนการทองเท�ยว ดวยแนวคดการบรหารจดการ

ทรพยากรแบบองครวม เนนชมชนเปนฐานแหงการเรยนร ดงน�น ในการท�การทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตย มความสามารถในการรองรบนกทองเท�ยวจานวนมากไดเพยงพอและมคณภาพ

จะทาใหนกทองเท�ยวไดเรยนร และสมผสกบวฒนธรรมชมชนอยางแทจรง ท� งน� ชมชนจาเปน

ตองพฒนาการทองเท�ยวควบคกบการพฒนาการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย อยางเปนระบบ

สำนกหอ

สมดกลาง

4

ตลอดจนการบรหารจดการการทองเท�ยว เพ�อใหมประสทธภาพ อนจะสงผลในการสรางมตใหม

ในการใหบรการแกนกทองเท�ยว เพ�อตอบสนองการขยายตวของการทองเท�ยวไดอยางม

ประสทธภาพ จากท�กลาวมาจงเปนเหตผลแทจรงในการศกษาวจยเพ�อนาไปสคาตอบในเร�องของการ

ปฏบตท�ด วาการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยมการปฏบตท�ดอยางไร การจดการทองเท�ยวมความ

เช�อมโยงกบชมชนอยางไร และเกดผลกระทบตอวถชวตและส� งแวดลอมท� งทางธรรมชาต

สงคม วฒนธรรมหรอไม สามารถจดการแกไขอยางไร ซ� งผวจยในฐานะนกศกษาสาขาวชาพฒน

ศกษา ซ� งเนนการศกษาเพ�อเปนเคร�องมอในการพฒนาชมชนและสงคม จงมความสนใจท�จะศกษา

วธปฏบตท� ดและความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย กรณศกษา

สนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน เพ�อใหเกดความย �งยนในการ

พฒนาการทองเท�ยว รวมถงการจดการทองเท�ยวในแนวทางปฏบตท�ด

จากท�มาและความสาคญดงท�ไดกลาวไวขางตน จงนาไปสคาถามวจยดงน�

คาถามการวจย

1.ผลท� เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย อาเภอ

กาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน เปนอยางไร

2. ความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารม

สเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน เปนอยางไร

3.วธปฏบตท�ด (Best Practices) ในการจดการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะ

ฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน เปนอยางไร

วตถประสงคของการวจย

การวจยคร� งน� เปนการวจยเชงคณภาพ โดยมวตถประสงคของการวจยดงน�

1. เพ�อศกษาผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ของสนมานะฟารมสเตย

อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน

2. เพ�อศกษาความเช�อมโยงระหวางการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ของสนมานะ

ฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธานกบชมชน

3. เพ�อศกษาวธปฏบตท�ด (Best Practices) ดานการบรหารจดการการทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตยสนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน

สำนกหอ

สมดกลาง

5

ขอบเขตของการวจย

การวจยในคร� งน� ใชวธการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ซ� งผวจยมงศกษา

วธปฏบตท�ดและความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย กรณศกษา :

สนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน โดยการศกษาครอบคลมประเดน

ตางๆ ดงรายละเอยดตอไปน�

1. ขอบเขตดานผใหขอมลสาคญ

ผใหขอมลสาคญ (Key Informants) ไดแก

1.1 เจาของกจการฟารมสเตย จานวน 1 คน

1.2 องคกรภาครฐท�เก�ยวของกบการทองเท�ยว จานวน 7 คน ประกอบดวย

เจาหนาท�การทองเท�ยวแหงประเทศไทย สานกงานเขตสราษฎรธาน เจาหนาท�

สานกงานการทองเท�ยวและกฬา จงหวดสราษฎรธาน สมาชกองคการบรหารสวนตาบลพลายวาส

เจาหนาท�เจาทาภมภาค สาขาสราษฎรธาน และ เจาหนาท�สานกงานประมงอาเภอ

1.3 ผมสวนรวมในการดาเนนงานการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ของสนมานะ

ฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน จานวน 13 คน ประกอบดวย มคคเทศกนอย

พนกงาน คนขบเรอรบสงนกทองเท�ยว

1.4 ประชาชนท�อาศยอยในพ�นท�ของการดาเนนงานการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

ของสนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน จานวน 6 คน

2. ขอบเขตดานเน�อหา

2.1 ศกษาผลท� เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย

อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน ท�มผลตอเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และส�งแวดลอมท�ง

ในดานบวก และดานลบ

2.2 ศกษาความเช�อมโยงระหวางการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ของสนมานะ

ฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธานกบชมชน ผวจยไดมองวาองคประกอบของ

การทองเท�ยวน�นไดมการโยงถงกนดงน� คอ

2.2.1 พ�นท�ทรพยากรท�เก�ยวเน�องกบการทองเท�ยว ไดแก สภาพภมประเทศ

การดารงชวตของประชาชนท�อาศยอยในชมชน วฒนธรรมท�เปนเอกลกษณเฉพาะตว

2.2.2 ดานการจดการ มการอนรกษวฒนธรรมด�งเดมท�มมาใหคงอย อยางย �งยน

น�นตองอาศยท�งภาครฐ เอกชน และประชาชน ในการเขามามสวนรวมในการดแลจากทกๆฝาย

สำนกหอ

สมดกลาง

6

2.2.3 ดานองคกร ตองไดรบการสนบสนนจากหนวยงานท�เก�ยวของ ชมชน

ทองถ�นเขามามสวนรวม และบรการการทองเท�ยว

2.2.4 ดานกจกรรม การใหความรเก�ยวกบการทองเท�ยว การเขามามสวนรวม

การรบรถงคณคา

2.3 วเคราะหวธปฏบตท� ด (Best Practices) ของการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

สนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน ดานการบรหารจดการโดยยดตาม

วสยทศน พนธกจ และเปาหมาย พรอมท�งพจารณาถงการวจยในเชงระบบ ประกอบดวย ปจจย

นาเขา (INPUT) กระบวนการ (PROCESS) และผลผลต (OUTPUT)

3. ขอบเขตดานพ�นท�ศกษา

พ�นท�ท�ทาการศกษา คอ สนมานะฟารมสเตย 73 หม 3 ตาบลพลายวาส อาเภอ

กาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน

การเลอกพ�นท� ศกษา ผ วจ ยไดเลอกพ�นท�ศกษา แบบเจาะจง (Purposive Selection)

โดยเลอกพ�นท�ของ สนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน เปนพ�นท�ศกษา

เน�องจากพ�นท�ดงกลาว เปนแหลงทองเท�ยวท�มความอดมสมบรณท�งทางดานทรพยากรธรรมชาต

และวฒนธรรม การดาเนนการทองเท�ยวดงกลาวแตกตางจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยโดยท�วไป

กลาวคอ สนมานะฟารมสเตย ไดเปดโอกาสใหนกเรยน และเยาวชนในชมชน มาเปนผบรรยาย และ

ทาหนาท�เปนมคคเทศกนอยใหกบนกทองเท�ยว เพ�อใหนกเรยนในชมชนไดมสวนดแลทองถ�นของ

ตนเองปลกฝงการรกทองถ�น อกท�งยงใหคนในชมชนเขามามสวนรวมในการดาเนนการทองเท�ยว

โดยเปนคนขบเรอรบสงนกทองเท�ยว กอใหเกดการสรางอาชพ สรางรายไดใหคนในชมชน ดงน�น

ผวจยจงเหนความสาคญในการศกษาถงวธปฏบตท�ดและความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการ

ทองเท�ยวแบบฟารมสเตย กรณศกษา : สนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน

นยามศพทเฉพาะ

เพ�อใหเกดความเขาใจท�ตรงกน ผวจยจงไดกาหนดนยามศพทเฉพาะของการวจยคร� งน�

ดงน�

นกทองเท�ยว หมายถง ประชาชนชาวไทยท�งชายและหญง ท� เดนทางมาใชบรการ

สถานท�ทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ของสนมานะฟารมสเตย ตาบลพลายวาส อาเภอกาญจนดษฐ

จงหวดสราษฎรธาน

สำนกหอ

สมดกลาง

7

การทองเท�ยวแบบฟารมสเตย หมายถง การทองเท�ยวรปแบบหน� งท�เจาของบาน หรอ

เจาของฟารมในแหลงทองเท�ยว และหมบานเปนผ จ ดสรางข� น ดดแปลงเปนหองพกและ

เกบคาเชาตามปกต มกใหบรการแกนกทองเท�ยวท�ตองการเรยนรเก�ยวกบการเกษตรกรรม

วถชวต และความเปนอยของพ�นบาน ทาใหมโอกาสแลกเปล�ยนความคดเหนกบเจาของฟารม

มความเปนสวนตวมากพอสมควร อตราคาเชาจะอยในระดบปานกลาง และอาจมบรการดานอาหาร

รวมท�งนาชมการทาเกษตรกรรมดวย

การทองเท�ยวเชงอนรกษ หมายถง การทองเท�ยวรปแบบหน� งท�เก�ยวกบการเดนทางไป

ยงแหลงธรรมชาต และแหลงวฒนธรรมอยางมความรบผดชอบโดยจะเนนในเร� องของการ

ใหนกทองเท�ยวไดเรยนรสภาพแวดลอมธรรมชาต และเพลดเพลนไปกนทศนยภาพ พชพรรณ และ

สตวปา ซ� งนอกจากจะไดรบความพงพอใจแลว ยงชวยสรางโอกาสทางเศรษฐกจท�สงผลใหการ

อนรกษทรพยากรธรรมชาต และส�งแวดลอมเกดประโยชนตอชมชนทองถ�นดวย

การทองเท�ยวอยางย�งยน หมายถง การทองเท�ยวท�มการนาเสนอใหเหนถงส�งแวดลอม

และธรรมชาต ศลปวฒนธรรม ประเพณ รปแบบวถชวต ความเปนอยของคนในชมชน สามารถเหน

ไดจากพฤตกรรม ความร ความเช�อ การประกอบอาชพ ความสามารถในการประกอบอาชพ และ

การนาเสนอโบราณสถาน โบราณวตถ ศาสนสถาน ท�เปนท�เคารพของคนในชมชนโดยมรปแบบ

การจดการทองเท�ยวท� มประชาชนเขามามสวนรวมในกระบวนการทองเท�ยว โดยประสาน

สรางความเขาใจกบทกฝายท�เก�ยวของ เพ�อใหเกดผลประโยชนแกทองถ�นโดยอยบนพ�นฐานของ

การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและส� งแวดลอม ใชทรพยากรธรรมชาตอยางคมคา กอใหเกด

ผลกระทบทางดานกายภาพ สงคมและวฒนธรรมใหนอยท�สด และสรางความพงพอใจใหเกด

ข�นกบนกทองเท�ยว

การพฒนาอยางย�งยน หมายถง การพฒนาท�ตอบสนองความตองการปจจบนโดยไม

ทาใหประชาชนในอนาคตเกดปญหาในการตอบสนองความตองการของตนเอง เกดความสมดล

ท�งดานเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม การพฒนาท�ย �งยนเปนส�งท�ไกลกวาการอนรกษส�งแวดลอม

เปนการเปล�ยนโครงสรางระบบเศรษฐกจและสงคม เพ�อลดการบรโภคทรพยากรและส�งแวดลอมลง

ไปในระดบท�ยงรกษาความสมดลท�ด ทาใหคนอยรวมกบธรรมชาต โดยไมทาลายอยางท�ผานมา

อยรวมกนเปนชมชนอยางเปนสข

การมสวนรวม หมายถง การท�คนในชมชน คอ ชมชนหม 3 ตาบลพลายวาส เขามามสวน

รวมในการดาเนนงานทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ของสนมานะฟารม ในข�นตอนใดข�นตอนหน� ง

ในการพฒนาการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ท�งในดานการมสวนรวมในการวางแผนการคนปญหา

สำนกหอ

สมดกลาง

8

การมสวนรวมในการปฏบต และการมสวนรวมของชมชนในการดาเนนธรกจการทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตย เพ�อการพฒนาท�ย �งยน

ความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยว หมายถง วธการหรอข�นตอนในการ

เช�อมโยงการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยกบชมชน ในฐานะท�เปนสวนหน� งของฐานรองรบการ

ทองเท�ยวท�จดข�น

ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย หมายถง ผลท�เกดจากการทองเท�ยวท�มตอ

ชมชนในเร�องของ เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และส�งแวดลอม ท�งในดานบวกและดานลบ ของพ�นท�

ชมชนท�ทาการศกษา

วธปฏบตท�ด (Best Practice) หมายถง กระบวนการทางาน และดาเนนธรกจท�ไดลองผด

ลองถกในการปฏบต เปนเรยนร และส�งสมประสบการณตางๆของคน และองคกรเปนเวลานาน

จนแนใจวาเปนวธการท�ดท�สด และสงผลใหเกดผลประกอบการท�ดเลศ

การบรหารจดการ หมายถง การจดการทองเท�ยวอยางเปนระบบ โดยชมชนควรคานงถง

องคประกอบในดานทรพยากรการทองเท�ยว ซ� งเปรยบไดกบสนคาท�ดงดดความสนใจใหนกทอง

นกทองเท�ยวเดนทาง มาทองเท�ยวจบจายใชสอยเงนตรา สรางรายไดแกชมชน

ทรพยากรการทองเท�ยว หมายถง สภาพทางกายภาพของธรรมชาตท�มความสวยงาม

หรอ นาสนใจตอการเดนทางไปเย�ยมชม ซ� งรวมท�งทรพยากรท�เกดข�นเองตามธรรมชาต เชน ภเขา

ลาธาร ถ�า อทยานแหงชาต หาดทราย น�าตก บอน� ารอน แหลงธรรมชาตใตทะเล และทรพยากรดาน

การจดการ เชน องคกรของทองถ�น ความร เคร�องมอเคร�องใช ตลอดจนเทคโนโลยตางๆ

ชมชน หมายถง ประชาชนท�อาศยอยในพ�นท�หม 3 ตาบลพลายวาส รวมตวกนทางสงคม

ของชมชน หม 3 ตาบลพลายวาส อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน

ประโยชนท�คาดวาจะไดรบ

1. ทาใหทราบถงผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ของสนมานะฟารมสเตย

อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน

2. ทาใหทราบถงความเช�อมโยงระหวางการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะ

ฟารมสเตย กบชมชน

3. ทาใหทราบถงวธการปฏบตท�ด ดานการบรหารจดการการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

ของสนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน

4. นาขอมลไปเปนแนวทางในการวางแผน และปรบปรงพฒนาการทองเท�ยวท�เปนอย

ในปจจบนใหดข�นตอไป

สำนกหอ

สมดกลาง

9

บทท� 2

วรรณกรรมท�เก�ยวของ

การศกษาวจยคร� งน� เปนการศกษาวธปฏบตท�ดและความเช�อมโยงกบชมชนในการ

จดการการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย กรณศกษา: สนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวด

สราษฎรธาน โดยผวจยไดศกษาคนควา แนวคดและทฤษฎ จากเอกสาร และศกษาจากงานวจย

ท�เก�ยวของท�งในประเทศ และตางประเทศ มรายละเอยดตามลาดบหวขอดงน�

1. แนวคดและทฤษฎเก�ยวกบการทองเท�ยว

1.1 แนวคดและทฤษฎผลกระทบจากการทองเท�ยว

1.2 แนวคดและทฤษฎการทองเท�ยวอยางย �งยน

1.3 แนวคดและทฤษฎการทองเท�ยวเชงอนรกษ

1.4 แนวคดและทฤษฎการทองเท�ยวรปแบบฟารมสเตย

2. แนวคดและทฤษฎเก�ยวกบวธปฏบตท�ด

3. แนวคดและทฤษฎเชงระบบ

4. งานวจยท�เก�ยวของ

1. แนวคดและทฤษฎท�เก�ยวกบการทองเท�ยว

การทองเท�ยวน� นมวว ฒนาการมาเน�นนาน เร� มต� งแตมนษยเดนทางเพ�อลาสตว

หาแหลงถ�นฐาน ต�งรกราก ลาอาณานคม เพ�อการคา หาแหลงวตถดบ หรอความม�นคงทางการเมอง

รวมท�งการเดนทางเพ�อการศกษา เปนการใชเวลาวางของมนษย เพ�อแสวงหาความสข และความ

เพลดเพลน จากแหลงทองเท�ยวท�ไปเยอน เปนการพกผอนจากการทางาน หรอจากชวตประจาวน

เพ�อการคลายเครยด (การทองเท�ยวแหงประเทศไทย, 2545: 13-14) คลายความเหนดเหน�อยเม�อยลา

ทาใหสขภาพทางกาย และจตใจ สดช�นดข� นพรอมท�จะกลบไปเผชญกบภารกจตางๆรวมท� ง

การดารงชวตท�จาเจไดอยางมประสทธภาพ

ในปจจบน การทองเท�ยวไดกลายเปนอตสาหกรรมท�สาคญอยางหน� งของประเทศ

โดยเฉพาะประเทศกาลงพฒนา เพราะการทองเท�ยวมบทบาทสาคญในการพฒนาทางดานเศรษฐกจ

และสงคมของประเทศน�นนอกจากท�กลาวมาอตสาหกรรมการทองเท�ยวยงเปนอตสาหกรรม

สำนกหอ

สมดกลาง

10

ใหบรการท�สรางรายไดใหกบประเทศในระดบตน มอตราการเจรญเตบโตท�รวดเรวไมเฉพาะใน

ประเทศไทยเทาน�น แตยงครอบคลมท�วโลก ซ� งสถานท�ทองเท�ยวแตละแหงน�นจะมเอกลกษณ

เฉพาะตวไมวาจะเปนท�เกดข�นเองตามธรรมชาต หรอท�มนษยสรางข�น เพ�อเปนส�งท�ประกอบกนข�น

ในแหลงทองเท�ยว และสามารถดงดดนกทองเท�ยวได การทองเท�ยว หรออตสาหรรมการทองเท�ยว

จงถอเปนนนทนาการรปแบบหน� งท�มนษยนยมกนมาก ในระหวางยามวางจากการประกอบอาชพ

เปนกจกรรมท�ประกอบดวยธรกจหลายประเภท มท�งธรกจท�เก�ยวของโดยตรงไดแก ธรกจดาน

การขนสง ธรกจดานท�พกอาศย แหลงทองเท�ยว ธรกจดานอาหาร ธรกจนาเท�ยว และธรกจการคา

ของท�ระลก ธรกจเหลาน�จะขายบรการแกนกทองเท�ยวโดยตรง สวนธรกจท�เก�ยวของทางออม ไดแก

การผลตสนคาเกษตรกรรม การผลตหตถกรรมพ�นบาน ตลอดจนศลปวฒนธรรม ขนบธรรมเนยม

ประเพณ ส�งเหลาน� เปนส�งสาคญตอการทองเท�ยว ทาใหการทองเท�ยวมบทบาทสาคญตอเศรษฐกจ

และสงคม ซ� งในปจจบนการทองเท�ยวไดกลายเปนกจกรรมทางเศรษฐกจท�สาคญท�สด เน�องจาก

รายไดสวนใหญมาจากการทองเท�ยว และมแนวโนมวาจะมความสาคญข�นเร�อยๆ หากพจารณาถง

ประโยชนของการทองเท�ยว นอกจากประโยชนทางดานเศรษฐกจ คอ ทาใหเกดการวาจางแรงงาน

ประชากรมรายได ธรกจคมนาคมขนสงดข�น มความทนสมย การเดนทางทองเท�ยวในปจจบน

เปนไปอยางสะดวกรวดเรว น�นหมายถง การทองเท�ยวจะเปนอตสาหกรรมท�ย �งยนตอไป อยคสงคม

มนษย และกอใหเกดการพฒนาคณภาพชวตท�ดข�นของชมชนทองถ�น ดลการชาระเงนดข�น เงนตรา

ตางประเทศไหลเขาสประเทศเพ�มข�น นอกจากท�กลาวมาน�น การทองเท�ยวยงกอใหเกดการปรบปรง

ดานโครงสรางพ�นฐานตางๆ เชน ถนน ไฟฟา ประปา สาธารณปโภคตางๆ ตลอดจนการดารงชวต

ของประเทศอ�นๆไดด การทองเท�ยวไดเขามามสวนชวยในการพฒนาประเทศอยางกวางขวาง สงผล

ใหประเทศมรายไดเพ�มข�นโดยอาศยทรพยากรทางการทองเท�ยวท�แตละประเทศมอย ข�นอยกบวา

ประเทศเหลาน�น จะรจกใชทรพยากรทางการทองเท�ยวท�ตนมอยใหเกดประโยชนสงสด มากนอย

เพยงใด บทบาทท�สาคญอกประการหน� งของการทองเท�ยวท�ยงประโยชนใหแกประเทศชาต

อยางมาก คอ การทองเท�ยวย�งทวความสาคญมากข�นเทาใด กย�งจะเปนการเผยแพรศลปวฒนธรรม

และเกยรตภมของประเทศใหเปนท�รจกแกชาวโลกมากข�นเทาน�น แสดงใหเหนถงความมชาต

ศาสนา ภาษา วฒนธรรม ประวตศาสตร และโบราณคด ใหเปนส� งท�นกทองเท�ยวประทบใจ

นอกเหนอจากความสนกสนานเพยงอยางเดยว (สถาบนพฒนาการทองเท�ยวเพ�อการอนรกษ

ส�งแวดลอม, 2542) ดงน�นจะเหนวาประเทศในแตละประเทศ เร�มใหความสาคญกบอตสาหกรรม

การทองเท�ยวมากข�น ดวยเลงเหนวา การทองเท�ยวเปนอตสาหกรรมท�ไมส�นเปลองวตถดบมาก

การทองเท�ยวมสวนชวยทาใหเกดรายไดท�เปนเงนตราตางประเทศหมนเวยนเขาสระบบเศรษฐกจ

ของประเทศเปนจานวนมาก อกท�งชวยลดปญหาการขาดดลการคา มการสรางงาน สรางรายได

สำนกหอ

สมดกลาง

11

ใหกบประชาชนในประเทศท�งทางตรง และทางออม สอดคลองกบการวจยของ สจต บตรประเสรฐ

(2523: 56-58) กลาวไววา อตสาหกรรมการทองเท�ยวสามารถกระจายรายไดสประชาชน สามารถ

สรางงานในทองถ�น เกดการกระตนเตอนใหมการอนรกษฟ� นฟงานทางศลปวฒนธรรม และ

ส�งแวดลอม รวมท�งมบทบาทตอการพฒนาสาธารณปโภคท�เปนรากฐานของการพฒนาเศรษฐกจ

ทาใหประเทศตางๆใหการสงเสรมการทองเท�ยวมากข� น เหนไดจากนโยบายระดบประเทศ

ท�มงเนนใหความสาคญกบอตสาหกรรมการทองเท�ยวเปนลาดบตนๆ เพราะเช�อวาการทองเท�ยว

จะเปนเสนทางลดนาไปสการพฒนาเศรษฐกจของประเทศโดยเฉพาะประเทศกาลงพฒนา

ในหลายประเทศ สาหรบประเทศไทย ซ� งเปนประเทศหน� งท� อตสาหกรรมการทองเท�ยว

มความสาคญตอการขยายตวทางเศรษฐกจ และสงคมของประเทศ เน�องจากเปนแหลงนารายได

เขาประเทศปละหลายพนลานบาท อกท�งยงกอใหเกดการลงทนใหมๆในภาคธรกจท�เก�ยวของตางๆ

มากมาย สงผลใหเกดการผลตสนคา การจางงาน การสรางรายไดใหกบคนในทองท� และชวยเพ�ม

ขดความสามารถในการแขงขนใหกบประเทศ การพฒนาอตสาหกรรมการทองเท�ยวจงไดรบการ

สนบสนนจากทางรฐบาล และหนวยงานตางๆ ซ� งจะเหนไดจากการบรรจแผนการพฒนา

การทองเท�ยวไวในแผนพฒนาเศรษฐกจ และสงคมของประเทศ ต� งแตในแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ฉบบท� 4 ใหเปนกลยทธหลกในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศเปนตนมา

และมนโยบายสนบสนนอตสาหกรรมการทองเท�ยวในดานตางๆเร� อยมาไมวาจะเปนดาน

การประชาสมพนธใหขอมลแกนกทองเท�ยว เพ�อดงดดนกทองเท�ยว การออกกฎระเบยบ มาตรการ

ตางๆ เพ�ออนรกษทรพยากรการทองเท�ยว ตลอดจนประเพณ วฒนธรรมตางๆ เพ�อใหการทองเท�ยว

มการพฒนาท�ย �งยน ในเชงมตมลคา และมตคณคา ทาใหเกดความสมดลทางเศรษฐกจ และสงคม

เหนไดจากรปแบบการทองเท�ยวท�ออกมา เชน การทองเท�ยวเชงนเวศ การทองเท�ยวเชงวฒนธรรม

การทองเท�ยวเชงอนรกษ และยงมการสนบสนนใหมการพฒนาสถานท� ตางๆท� มศกยภาพ

ใหเปนแหลงทองเท�ยวแหลงใหม พรอมท�งปรบปรงเพ�มศกยภาพแกแหลงทองเท�ยวเดมใหสมบรณ

มากย�งข�น (ธวชชย มานตย, 2550) จากความสาคญของการทองเท�ยวท�ไดกลาวมาแลวน�นไดม

นกวชาการหลายทานใหนยาม ความหมายของการทองเท�ยวไวดงน�

ความหมายของการทองเท�ยว

ประเสรฐ วทยารฐ (2530: 3) ไดใหความหมายของการทองเท�ยวไววา การทองเท�ยว เปน

สนคาท�มความแตกตางจากสนคาอ�น กลาวคอ ผซ�อ หรอนกทองเท�ยวตองมาหาสนคาดวยตนเอง

แทนท�สนคาจะไปหาผซ�อ สาหรบตวสนคากมความแตกตางจากสนคาท�วไป ผซ� อไมสามารถ

เกบสนคาไวเปนสมบตได แตผ ซ� อจะไดรบความร� นรมยความพงพอใจ ความแปลกใหม

สำนกหอ

สมดกลาง

12

ประเทองปญญา พกผอน สนกสนาน ความคมคาของผซ�อจงอยท�ความรสกพงพอใจ ประทบใจ

และมการบอกเลาถงความประทบใจแกผอ�น เพ�อชกชวนใหเกดการเดนทางทองเท�ยว

ลยาศร หณฑนะเสว (2534: 4) ไดใหความหมายของการทองเท�ยวไววา การทองเท�ยว

หมายถง การเดนทางไปในสถานท�ตางๆดวยความสมครใจมใชเพ�อรบจาง แตเพ�อเปนการพกผอน

หยอนใจ ความสนกเพลดเพลน เพ�อการศกษา ศาสนา กฬา เพ�อตดตอธรกจ ตลอดจน การประชม

ประชมสมมนา และการเย�ยมญาตพ�นอง

ไพฑรย พงศะบตร และวลาสวงศ พงศะบตร (2536: 3)ไดใหความหมายการทองเท�ยว

ไววา การทองเท�ยว หมายถง การเดนทางไปเยอนสถานท�ตางถ�น ซ� งมใชเปนท�พานกอาศยประจา

ของบคคล และเปนไปเพ�อเยอนช�วคราวโดยไมใชเพ�อเปนการประกอบอาชพรายได

ชาญวทย เกษตรศร (2540: 6)ไดใหความหมายของการทองเท�ยวไววา การทองเท�ยว

หมายถง การทองเท�ยวท�ผทองเท�ยวมงหวงจะไดรบผลตอบแทน เพ�อพกผอนหยอนใจ และเพ�อ

สนองตอบความอยากรอยากเหน

สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย (2540: 2-5)ไดใหความหมาย

ของการทองเท�ยววา เปนการทองเท�ยวท�มกระบวนการในการอนรกษ ซ� งการอนรกษมความหมาย

ในการรวมกนปองกนรกษาใหคงเดมโดยเปนการอนรกษแหลงทองทองเท�ยวทกประเภท

สรเชษฏ เชษฐมาส (2541: 2)ไดใหความหมายการทองเท�ยวไววา การทองเท�ยวเปนการ

เดนทางจากท�อยอาศย ภมลาเนาไปยงสถานท�อยหางไกลโดยมวตถประสงคเพ�อพกผอน หรอ

หาประสบการณแปลกใหม ซ� งเปนส�งท�ไมไดพบเหนในชวตประจาวน และในภมลาเนาของตนเอง

เปนศกษาเรยนรเก�ยวกบส�งแวดลอม และองคประกอบตางๆของสถานท�ท�เดนทางผาน หรอสถานท�

ทองเท�ยวท�เขาไปพกคางแรมน�นๆ

ชสทธ� ชชาต (2542: 3)ไดใหความหมายของการทองเท�ยวไววา การทองเท�ยว หมายถง

การเดนทางออกจากบานพกเปนการช�วคราวโดยใชระยะเวลาส�น มจดมงหมาย เพ�อเย�ยมญาตมตร

หรอเพ�อวตถประสงคอ�นๆ ทางดานทองเท�ยว

ฉลองศร พมลสมพงษ (2542: 4)ไดใหความหมายของการทองเท�ยวไววา การทองเท�ยว

หมายถง การเดนทางจากท�อยอาศยปกตไปยงท�อ�นการช�วคราวโดยเดนทางดวยความสมครใจ และ

เดนทางดวยวตถประสงคใดๆ ท�ไมใชเพ�อประกอบอาชพ หรอหารายได

การทองเท�ยวแหงประเทศไทย (2543: 1)องคการสหประชาชาตในคราวประชมวาดวย

การเดนทาง และการทองเท�ยว ณ กรงโรม เม�อป พ.ศ. 2506 ไดใหคานยามของการทองเท�ยวไววา

การทองเท�ยว เปนกจกรรมท�มเง�อนไขเขามาเก�ยวของ กลาวคอ ตองเดนทางจากท�อยปกตไปยงท�อ�น

เปนการช�วคราว ตองมสถานท�ปลายทางท�ประสงคจะไปเย�ยมเยอน และดวยความสมครใจ ตองม

สำนกหอ

สมดกลาง

13

จดมงหมายของการเดนทางโดยเพ�อวตถอยางใดอยางหน�ง แตตองมใชเพ�อการประกอบอาชพ และ

ไปอยประจา แตเปนไปเพ�อวตถประสงคอยางใดอยางหน�งหรอหลายๆประการ ดงน�

1. การทองเท�ยว เพ�อการพกผอนหยอนใจ เปนการทองเท�ยวท�เรยกวา Leisure Tour หรอ

Recreation Tour หรอ Holiday Tour มจดมงหมายเพ�อพกผอนในวนหยด แสวงหาความสนกสนาน

บนเทง รวมถงการไปเท�ยวชมสถานท�ตางๆ ชมการแสดง เลนกฬา และการนนทนาการ

2. การทองเท�ยวเพ�อทาธรกจ เปนการทองเท�ยวท�เรยกวา Business Tour หรอ Business-

Travel หรอ Professional Travel เปนการเดนทางของนกธรกจโดยมกจกรรมดานธรกจ การพกผอน

หยอนใจ เปนสวนประกอบดวยกได ในประเทศอตสาหกรรมรายไดจากการทองเท�ยวประเภทน�

มอยสงมาก เพราะนกทองเท�ยวประเภทน� เดนทางตลอดท�งปไมข� นอยกบฤดกาล อกท�งเปนผท�

สามารถเสยคาใชจายสง

3. การทองเท�ยวเพ�อเปนรางวลจงใจ เปนการทองเท�ยวท�เรยกวา Incentive Your ซ� งจด

ใหแก พนกงาน ลกคาของบรษท หนวยงานตางๆ หรอผท�ทาประโยชนใหแกบรษท หรอหนวยงาน

น�นๆ การเดนทางอาจมวตถประสงค เพ�อการพกผอนหยอนใจ หรอเพ�อธรกจรวมอยดวยกได เชน

จดใหไปชมโรงงานผลตสนคา หรอไปประชมสมมนาโดยอาจจะมการสงสรรคเพ�อเช�อม

ความสามคค เปนตน

4. การทองเท�ยวเพ�อการประชมสมมนา เปนการทองเท�ยวโดยนกทองเท�ยวมจดประสงค

เพ�อเขารวมประชมสมมนา หรอไปชมการแสดงสนคา การจดนทรรศการในโอกาสตางๆ

5. การทองเท�ยวเพ�อความสนใจพเศษเฉพาะกลม เปนการทองเท�ยวท�เรยกวา Special

Interest Group Tour จดข�นเปนพเศษสาหรบกลมท�มความสนใจในเร�องใดโดยเฉพาะ เชน เดนทาง

ไปชมการแขงขนกฬา หรอเลนกฬาบางชนด การเท�ยวชมธรรมชาต และดสตวปา เท�ยวถ� า ดาน� า

ดปะการง สตวน�า และการชมโบราณสถาน เปนตน

ปรชา แดงโรจน (2544: 29)ไดใหความหมายการทองเท�ยวไววา การทองเท�ยว หมายถง

กจกรรมอยางหน� งของมนษย ซ� งกระทาเพ�อผอนคลายความตงเครยด จากกจการงานประจา และ

เปนการเดนทางจากท�หน�งไปยงอกท�หน�ง โดยไมคานงวาระยะทางน�นจะใกล หรอไกล การเดนทาง

น�นจะมการคางแรมหรอไม รวมท�งยงมการใหคาจากดความเพ�มดวยวา จดมงหมายของการเดนทาง

เพ�อการทองเท�ยว ตองมใชเพ�อการประกอบอาชพ และไมอยประจา แตเปนไปเพ�อวตถประสงค

อยางใดอยางหน� ง หรอหลายอยาง และยงไดอางถงคานยามขององคการสหประชาชาตท�ได

จดประชมวาดวยการเดนทาง และทองเท�ยว ณ กรงโรม เม�อป พ.ศ. 2506 ไววา การทองเท�ยว

หมายถง กจกรรมท�มเง�อนไขเก�ยวของอย 3 ประการ ไดแก ประการแรก ตองมการเดนทาง ประการ

ท�สอง ตองมสถานท�ปลายทางท�ประสงคจะไปเย�ยมเยอน และประการท�สาม ตองมจดมงหมายของ

สำนกหอ

สมดกลาง

14

การเดนทาง และไดอธบายเพ�มเตมวาการเดนทางทองเท�ยวน�นจะตองมใชเพ�อการประกอบอาชพ

และไปอยประจา แตเปนไปเพ�อวตถประสงคอยางใดอยางหน�ง หรอหลายๆอยาง ดงตอไปน�

1. เพ�อพกผอนในวนหยด

2. เพ�อวฒนธรรม หรอศาสนา

3. เพ�อการศกษา

4. เพ�อการกฬา และบนเทง

5. เพ�อชมประวตศาสตร และความสนใจพเศษ

6. เพ�องานอดเรก

7. เพ�อเย�ยมเยอนญาตมตร

8. เพ�อวตถประสงคทางธรกจ

9. เพ�อเขารวมประชมหรอสมมนา

วรรณา ศลปอาชา (2544: 31)ไดใหความหมายการทองเท�ยววา หมายถง การเดนทาง

จากสถานท�หน� งไปยงอกสถานท�หน� งดวยความสมครใจเปนการช�วคราวโดยมวตถประสงคทาง

การทองเท�ยวท�แตกตางกน สถานท�เหลาน�น หมายถง แหลงทองเท�ยว ซ� งประกอบไปดวยทรพยากร

การทองเท�ยวท�หลากหลายสามารถดงดดใจนกทองเท�ยวได

กว วรกวน และคณะ (2548: 8-9)ไดใหคานยามการทองเท�ยววา การทองเท�ยวเปนของ

มนษยเกดจากการสรางปฏสมพนธเชงบวก กบสภาพแวดลอมทางธรรมชาต และทางวฒนธรรม

ท�เก�ยวกบการเดนทางไปยงสถานท�ตางๆ เพ�อจดประสงคตางๆ ท�มใชเพ�อการยายถ�นแบบถาวร ซ� งม

มวตถประสงค เพ�อความบนเทง ความสนกสนาน ความสาราญใจ การพกผอนหยอนใจจากภมทศน

ของสถานท�ทองเท�ยวท�งทางธรรมชาต และทางวฒนธรรม รวมท�งจากกจกรรมทองเท�ยวท�ปรากฏ

อยในสถานทองเท�ยวน�น

อดม เชยกวงศ และคณะ (2548: 47)ไดใหความหมายการทองเท�ยวไววา การทองเท�ยว

หมายถง การท�ผคน หรอประชาชนไดไปเย�ยมเยอนยงสถานท�หน� ง เพ�อการเท�ยวชมเมอง เย�ยมญาต

และเพ�อน พกผอนวนหยดท�งระยะส� น และระยะยาว อาจหมายความรวมถงบคคลท�เดนทางไป

เขารวมการประชมทางวชาการทางการเมอง การประชมธรกจ หรอเขารวมกจกรรมอ�นๆของธรกจ

ตลอดจนการเดนทางไปศกษาจากผเช�ยวชาญ หรอไปทาการวจยทางวทยาศาสตรดวย

นศา ชชกล (2550: 2)ไดใหความหมายการทองเท�ยววา หมายถง กจกรรมการเดนทาง

จากจดหน� งไปยงอกจดหน� ง ซ� งนบต�งแตจดเร�มตน จนถงปลายทาง จะตองประกอบดวยปจจย

3 ประการ เปนอยางนอย คอ การเดนทาง การพกคางแรม และการกนอาหารนอกบาน

สำนกหอ

สมดกลาง

15

บญเลศ จตต�งวฒนา (2548: 12) กลาววา การทองเท�ยว เปนเร�องของการเดนทางถาไมม

การเดนทางกไมมการทองเท�ยว แตตองเปนการเดนทางท�เปนการช�วคราวดวยความสมครมใช

ถกบงคบ หรอเพ�อสนจาง แตเพ�อวตถประสงคอ�นๆ เชน เพ�อการพกผอนหยอนใจ ความสนกสนาน

เพลดเพลน การศกษา ศาสนา กฬา เย�ยมญาตมตร ตดตอธรกจ การประชมสมมนา เปนตน มฉะน�น

กจะเปนการเดนทางท�ไมใชการทองเท�ยว ถาหากการเดนทางอยในเง�อนไข 6 ประการ ดงตอไปน�

1. เปนการเดนทางเพ�อประกอบอาชพ หรอประกอบธรกจใดธรกจหน� งในประเทศท�

เดนทางไป

2. เปนการเดนทางโดยต�งใจจะไปต�งถ�นฐานถาวรในประเทศท�เดนทางไป

3. เปนการเดนทางเขาไปประเทศใดประเทศหน� ง เพ�อปฏบตงานดานการทตหรอ

องคการระหวางประเทศ หรอเอกชนอ�นๆโดยไดรบคาจางตอบแทน

4. เปนการเดนทางขามพรมแดนไปทางานนอกประเทศทกวนเปนประจา

5. เปนการเดนทางผานโดยไมแวะลง แมวาการเดนทางจะอยในอาณาเขตของประเทศ

หน�งประเทศใดเปนเวลานานมากกวา 24 ช�วโมงกตาม

6. เปนการเดนทางท� ถกบงคบใหเดนทาง เชน การนากองทหารเคล�อนยายจาก

ท�หน�งไปยงอกท�หน�ง

Stvens (1990: 3)ไดใหความหมายการทองเท�ยวไววา การทองเท�ยว เปนการเดนทางจาก

สถานท�หน�งไปสอกท�หน�ง โดยมความประสงคในการเดนทางท�แตกตางกนไป หลากหลายรปแบบ

Pond (1993: 35)ไดใหความหมายของการทองเท�ยววา การทองเท�ยว หมายถง กจกรรม

ท�เกดข�นเพ�อสรางความผอนคลาย เปนการพกผอนนอกเหนอจากการทางาน มการเดนทางออกจาก

ท�พก มการบรการเกดข�น เพ�อสรางความประทบใจใหแกนกทองเท�ยว

จากท�กลาวในขางตน สามารถสรปความหมายของการทองเท�ยวไดวา

การทองเท�ยว หมายถง กจกรรมท�มนษยกระทา เพ�อไปสมผสสภาพท�แตกตางจาก

ท�เปนอยโดยอาจพกแรม หรอไมพกแรม ณ ท�น�นกได เพ�อผอนคลาย พกผอนหยอนใจ ศกษา

ประชมสมมนา ประกอบธรกจ ชมนทรรศการ เย�ยมเยยนเพ�อนหรอญาตมตร และสรางความร�นรมย

ใหกบชวต ถอไดวาการทองเท�ยวมความสาคญท�งในดานเศรษฐกจ สงคม และความรวมมอระหวาง

ประเทศ

การทองเท�ยว เปนคาท�มความหมายกวางมไดมความหมายเฉพาะเพยงการเดนทาง

เพ�อพกผอนหยอนใจ หรอเพ�อความสนกสนาน บนเทงเรงรมย อยางท�คนสวนมากเขาใจกน

การเดนทาง เพ�อการประชมสมมนา เพ�อความร เพ�อการกฬา เพ�อตดตอธรกจ การเย�ยมเยอนญาต

พ�นอง นบไดวาเปนการทองเท�ยวท�งส�น การทองเท�ยวมความสาคญตอสงคมมากทาใหเกดการ

สำนกหอ

สมดกลาง

16

เรยนร และแลกเปล�ยนวฒนธรรมประเพณ ทศนคตความคดเหน การทองเท�ยวยงมสวนกระตน

ใหเกดการรกษาศลปวฒนธรรมของตนเอง เน�องจากวฒนธรรมเปนส�งท�ไมหยดน�ง มการเปล�ยนแปลง

และปรบตวอยตลอดเวลา การเปล�ยนแปลงมสาเหตหลายประการ เชน การเปล�ยนแปลงอาจสงผล

แพรกระจายทางวฒนธรรม การเปล�ยนแปลงทางเทคโนโลย ในทางกลบกนการทองเท�ยวกมสวนทาให

ขนบธรรมเนยม ประเพณของแหลงทองเท�ยว เปนแหลงเส�อมโทรมได

ดงน�นจงมการสรางกระแสการอนรกษรกษาส�งแวดลอมโดยใหชมชน และนกทองเท�ยว

ตระหนกถงธรรมชาต และส�งแวดลอม การใหความรแกนกทองเท�ยว การปองกนมใหนกทองเท�ยว

เขาถงแหลงทองเท�ยวท�เปราะบาง หรอท�สงวน นอกจากน� ทาใหเกดการทองเท�ยวรปแบบตางๆ

เชน การทองเท�ยวเชงนเวศ การทองเท�ยวเชงเกษตร เปนตน (ทพยพรรณนา เท�ยงธรรม, 2548: 19)

ลกษณะสาคญของการทองเท�ยว การทองเท�ยวน�นเปนตวขบเคล�อนสาคญในการพฒนา

ประเทศ โดยเฉพาะประเทศท�กาลงพฒนา มกใชการทองเท�ยวเปนตวขบเคล�อนเศรษฐกจของ

ประเทศ อาจกลาวไดวา การทองเท�ยว เปนปจจยท�เก�อหนนใหเกดอตสาหกรรมทองเท�ยวในแตละ

ทองถ�น การทองเท�ยว น�นมบทบาทในการสรางรายได สรางงานอยางมากมาย อกท�งยงกระตนให

เกดการผลต และนาเอาทรพยากรของประเทศมาใชประโยชนอยางสงสด และชวยเสรมสราง

สนตภาพ สมพนธไมตร กอใหเกดความรกความผกผน ความเขาใจอนดตอกนระหวางนกทองเท�ยว

และผมาเยอน ซ� งความสาเรจของการพฒนาการทองเท�ยวภายในประเทศน�น จะนามาสการเพ�มข�น

ของรายไดจากนกทองเท�ยว การจางงาน และรายรบของรฐบาล การดงดดนกทองเท�ยวใหกลบมา

ทองเท�ยวซ� า หรอแนะนาใหผอ�นมาทองเท�ยว เปนหน�งในความสาเรจของการพฒนาการทองเท�ยว

ภายในประเทศ ท�ผานมา จงมการศกษาอยางเขมขน เพ�อหาสาเหตของการกลบมาทองเท�ยวซ� า

ของนกทองเท�ยว อยางไรกตาม เน�องจากแตละประเทศมส�งดงดดใจ และทรพยากรการทองเท�ยว

ท�แตกตางกน ทาใหแตละประเทศ มการนาเสนอรปแบบการทองเท�ยวท�แตกตางกนโดยพยายาม

นาเสนอจดเดนของตนเอง เพ�อดงดดใหนกทองเท�ยวเขามาทองเท�ยวในประเทศใหมากท�สด

กจกรรมการทองเท�ยว มผลทาใหประชาชนไดมโอกาสเหน และเรยนรวฒนธรรมจากนกทองเท�ยวท�มาจาก

ตางท� ตางวฒนธรรม จงเปนเหตใหมลคาของวฒนธรรมประเพณตลอดจน ทรพยากรธรรมชาตในชมชน

มมลคาสงข�น ส�งเหลาน� คอภาพลกษณท�นกทองเท�ยวรบร หรอคด เม�อกลาวถงแหลงทองเท�ยวน�นๆ

และเปนปจจยสาคญท�แหลงทองเท�ยวใชในการแขงขนกบคแขง (เจต อานาจ, 2547: 87)

ความสาคญของการทองเท�ยว

1.ความสาคญดานเศรษฐกจของประเทศ

1.1 การทองเท�ยวน�นกอใหเกดรายไดท�เปนเงนตางประเทศเขาประเทศเปนจานวนมาก

สำนกหอ

สมดกลาง

17

การทองเท�ยวสามารถทารายไดในรปของเงนตราตางประเทศมากเปนอนดบ 1 เม�อเปรยบกบรายได

จากสนคาออกอ�นๆ นอกจากน�รายรบสทธในรปของเงนตราตางประเทศจากอตสาหกรรมทองเท�ยว

ยงมสวนชวยใหดลชาระเงนของประเทศดข�น

1.2 รายไดจากการทองเท�ยว จะมผลทบทวคณ ในการสรางรายไดหมนเวยนในระบบ

เศรษฐกจเพ�มข�น ซ� งจะทาใหผลผลตสวนรวมของประเทศมคาทวกวาสองเทาตว

1.3 รายไดท�ไดมาในรปเงนตราตางประเทศ จากการทองเท�ยว มสวนชวยในการสราง

เสถยรภาพใหกบดลยภาพของการชาระเงนได

1.4 การทองเท�ยว กอใหเกดการหมนเวยน และการกระจายรายไดไปสภมภาค

เม�อเกดการเดนทางทองเท�ยวเขาไปถงแหลงทองเท�ยวในชนบทการพฒนาความเจรญกจะไปถง

ภมภาคน�นๆ กอใหเกดการสรางสรรคส�งใหมๆในทองถ�น เชน โรงแรม ภตตาคาร รานคา ส�งอานวย

ความสะดวกตางๆ มผลงทนในหลายๆรปแบบทาใหเกดการสรางงาน สรางอาชพ อยางกวางขวาง

เปนการสรางรายไดสประชาชนอยางแทจรง

1.5 การทองเท�ยวน�นมบทบาทในการกระตนใหเกดการผลต และนาเอาทรพยากรของ

ประเทศ โดยเฉพาะของถ�น มาใชใหเกดประโยชนในอตราสงในรปของการผลตสนคาพ�นเมอง

และสนคาของท�ระลก ตลอดจนการบรการในทองถ�นน� นเม�อมการใชจายเกดข� นคร� งหน� ง

จะกอใหเกดรายไดแกคนบางกลม หรอกจกรรมบางประเภท บคคล หรอกจกรรมท�ไดรบรายไดน�

จะนารายไดสวนหน�งใชจายตอไปเร�อยๆ ซ� งยงผลกระทบตอการกระตนการผลตอก

1.6 การทองเท�ยวเปนอตสาหกรรมท�ไมส�นเปลองวตถดบ ผลผลตน�นสามารถขายไดทก

เวลาสดแลวแตความเหมาะสม และความสามารถของผขาย

1.7 การทองเท�ยวชวยกระตนการผลตเปนวงจรหมนเวยนภายในประเทศ ทาใหเกดการ

สรางงาน สรางอาชพของประชาชนท�งทางตรง และทางออม เปนการลดการวางงานประชากร ม

รายไดเพ�มข�น ซ� งสงผลใหรฐบาลไดรบรายไดในรปของภาษอากรประเภทตางๆ

1.8 การทองเท�ยวไมมขดจากดในการผลต และการจาหนาย เน�องจากการทองเท�ยวมได

พ�งดนฟาอากาศเปนหลก เชนเดยวกบการเกษตร ผลผลตท�ไดนาเสนอตอนกทองเท�ยว ไดแก ความ

งดงามตามธรรมชาต ความเจรญกาวหนาทางดานวฒนธรรมของชาต ในขณะท�จานวนนกทองเท�ยว

ท�เพ�มมากข�นทกป อาจเน�องมาจากสาเหตท�ตางกน เชน ความสะดวกรวดเรวของการคมนาคม

คาใชจายในการเดนทางถกลง

2. ความสาคญของการทองเท�ยวตอสงคม

2.1 การทองเท�ยว มสวนในการสงเสรมความสมพนธของมนษยชาต กอใหสนตภาพ

ความเปนมตรไมตร และความเขาใจอนดระหวางเจาของบาน และผมาเยอน

สำนกหอ

สมดกลาง

18

2.2 การทองเท�ยวมบทบาทในการพฒนาสรางสรรคความเจรญทางสงคมใหเกดแก

ทองถ�น ทาใหมการกอสรางส�งใหมๆมการลงทนดานการผลต เพ�อรองรบการบรการแกผมาเยอน

ทองถ�น ทาใหประชากรมรายไดจากการมงานทาจงทาใหอยดกนดมความสขโดยท�วกน

2.3 การทองเท�ยวกอใหเกดการอนรกษฟ� นฟมรดกทางวฒนธรรม และส�งแวดลอม

อนกอใหเกดความภมใจ ความสานก และตระหนกในคณคาของวฒนธรรม ตลอดจนการรกษา

เอกลกษณของชาต กอใหเกดความรสกหวงแหนและรกผนแผนดนท�อยอาศยของตน

2.4 การทองเท�ยวชวยขจดปญหาความแตกตางระหวางเมองกบชนบท ปญหาของการ

หล�งไหล และเคล�อนยายเขามาหางานทา หรอเส�ยงโชคในเมองของประชาชนในชนบท

2.5 การทองเท�ยวชวยใหประชาชนในชนบทรจกใชเวลาวางใหเกดประโยชนรจกใช

ทรพยากรในทองถ�น มาผลต และประดษฐส�งของเคร�องใชในรปของสนคาพ�นเมอง และของท�

ระลกไวสาหรบขายผมาเยอน เปนการหารายไดมาจนเจอครอบครวเพ�มข�น

2.6 การไดเดนทางทองเท�ยวไปยงสถานท�อ�นๆไดมโอกาสพบปะและไดทากจกรรม

รวมกนมสวนชวยเสรมสรางสมพนธไมตร ความเขาใจอนดตอกนจะเปนการลดชองวางทางสงคม

ของประชากรไดเปนอยางด ความสงบสขยอมเกดข�นในสงคม

3.ความสาคญของการทองเท�ยวตอการเมอง

3.1 การเดนทางเท�ยวกอใหเกดความรสกม�นคงปลอดภย เพราะการท�นกทองเท�ยวจะ

เลอกเดนทางไปเยอนท�ใด ท�น�นจะตองมความปลอดภยเพยงพอ

3.2 การทองเท�ยวเปนวถทางท�มนษยตางสงคมจะไดพบปะรจกทาความเขาใจกน

การเดนทางไปมาหาสกนภายในประเทศ ทาใหไดรจก คนเคย รปญหา พ�งพาอาศย เปนการสราง

ความรกสามคคสมานฉนทของคนในชาต ในทานองเดยวกน การเดนทางทองเท�ยวระหวางประเทศ

จะเปนการแลกเปล�ยนวฒนธรรม เสรมสรางความเขาใจอนดท�จะนาไปสความเปนเพ�อนรวมโลกท�

จะชวยสรางสรรคสมพนธไมตรและความสงบสนตสขในโลก

4. ความสาคญของการทองเท�ยวตอสขภาพพลานามยรวมท�งสขภาพจต

การมโอกาสเดนทางมาพกผอนตามความพงพอใจไมวาจะเปนการทองเท�ยวและชม

ธรรมชาตอนงดงาม การไปยงนกตกปลา หรอการไดเท�ยวชมความเจรญกาวหนาของเมองใหญได

พบเหนส� งท�ยงไมเคยไดเรยนรมากอนยอม ทาใหเกดความเบกบาน เกดความสบายใจจะชวย

บรรเทาความเหนดเหน�อยเครงเครยดจากการทางาน

นอกจากความสาคญของการทองเท�ยวดงท�ไดกลาวไวในขางตนแลวน�น ยงมการ

สรปความสาคญของการทองเท�ยวไว ดงน�

สำนกหอ

สมดกลาง

19

ความสาคญของการทองเท�ยวตอเศรษฐกจ

1. การทองเท�ยวมบทบาทในการพฒนาเศรษฐกจ เน�องจากในกระบวนการเดนทาง

ทองเท�ยว ยอมมคาใชจายเกดข�น ต�งแตชวงกอนเดนทาง ระหวางการเดนทาง จนกระท�งภายหลง

การเดนทาง กระบวนการของกจกรรมดงกลาว ยอมสนบสนนใหเกดการผลตสนคา และบรการ

เพ�อตอบสนองความตองการของนกทองเท�ยว ท�งธรกจท�ไดรบผลโดยตรงจากนกทองเท�ยว เชน

ธรกจโรงแรม และท�พกไดรบผลประโยชนจากอตสาหกรรมการทองเท�ยวโดยตรง การทองเท�ยว

ยงมบทบาทสาคญตอเศรษฐกจของประเทศ ดงน�

2. การทองเท�ยวกอใหเกดรายไดท�เปนเงนตางประเทศเขาประเทศเปนจานวนมาก

การทองเท�ยวสามารถทารายไดในรปของเงนตราตางประเทศมากเปนอนดบ 1 เม�อเปรยบกบรายได

จากสนคาออกอ�นๆ นอกจากน�รายรบสทธในรปของเงนตราตางประเทศจากอตสาหกรรมทองเท�ยว

ยงมสวนชวยใหดลชาระเงนของประเทศดข�น

3. รายไดท�ไดมาในรปเงนตราท�งในประเทศ และตางประเทศ จากการทองเท�ยว ซ� ง

มสวนชวยในการสรางเสถยรภาพใหดลภาพของการชาระเงนได ตลอดจนมผลทบทวคณในการ

สรางรายไดหมนเวยนในระบบเศรษฐกจเพ�มข�น ซ� งจะทาใหผลผลตสวนรวมของประเทศมคาทว

กวาสองเทาตว

4. การทองเท�ยวกอใหเกดการหมนเวยน และการกระจายรายไดไปสภมภาค เม�อเกด

การเดนทางทองเท�ยวเขาไปถงแหลงทองเท�ยวในชนบทการพฒนาความเจรญกจะไปถงภมภาค

น�นๆ กอใหเกดการสรางสรรคส�งใหมๆ ในทองถ�น เชน โรงแรม ภตตาคาร รานคา ส�งอานวยความ

สะดวกตางๆ มผลงทนในหลายๆ รปแบบทาใหเกดการสรางงาน สรางอาชพอยางกวางขวาง

เปนการสรางรายไดสประชาชนอยางแทจรง

5. รายไดจากการทองเท�ยวจะกระจายไปสประชากรอยางกวางขวางอตสาหกรรม

การทองเท�ยว เปนกจกรรมทางเศรษฐกจท�กอใหเกดการจางงาน การทองเท�ยวกระตนใหเกดการ

ผลต และนาเอาทรพยากรของประเทศโดยเฉพาะของถ�น มาใชใหเกดประโยชนในอตราสงสดใน

รปของการผลตสนคาพ�นเมอง และสนคาของท�ระลก ตลอดจนการบรการในทองถ�นน�นๆเม�อมการ

ใชจายเกดข�นคร� งหน� งในระบบเศรษฐกจจะกอใหเกดการใชจายตอๆ กนไปอกหลายรอบ คนบาง

กลมหรอกจกรรมบางประเภทท�ไดรบรายไดน�จะนารายได สวนหน�งใชจายตอไปเร�อยๆ

6. การทองเท�ยวไมมขดจากดในการผลต และการจาหนาย เปนอตสาหกรรมท�ไม

ส�นเปลองวตถดบ ผลผลตขายไดทกเวลาแลวแตความเหมาะสม และความสามารถของผขาย

เน�องจากการทองเท�ยวมไดพ� งดนฟาอากาศเปนหลก เชนเดยวกบการเกษตร ผลผลตท�นาเสนอ

ตอนกทองเท�ยวไดแก ความงดงามตามธรรมชาต ความเจรญทางดานวฒนธรรมของชาต

สำนกหอ

สมดกลาง

20

ในขณะท�จานวนนกทองเท�ยวเพ�มทวมากข�นทกป อาจมาจากสาเหตตางๆกน เชน ความสะดวก

รวดเรวของการคมนาคม คาใชจายในการเดนทางถกลง

7. การทองเท�ยว ชวยกระตนใหเกดการผลตเปนวงจรหมนเวยนภายในประเทศ

ทาใหเกดการสรางงาน สรางอาชพของประชาชนท�งทางตรงและทางออม เปนการลดการวางงาน

ประชากรมรายไดเพ�มข�น ซ� งสงผลใหรฐบาลไดรบรายไดในรปของภาษอากรประเภทตางๆ

8. การทองเท�ยวเปนอตสาหกรรมท�ไมส�นเปลองวตถดบ ผลผลตขายไดทกเวลา

แลวแตความเหมาะสม และความสามารถของผขาย

9. การทองเท�ยว ชวยกระตนใหเกดการผลตเปนวงจรหมนเวยนภายในประเทศ ทาให

เกดการสรางงาน สรางอาชพของประชาชนท�งทางตรง และทางออม เปนการลดการวางงาน

ประชากรมรายไดเพ�มข� น ซ� งสงผลใหรฐบาลไดรบรายไดในรปของภาษอากรประเภทตางๆ

(ฉตรชย ดวงจาด, 2545: 8)

ความสาคญของการทองเท�ยวตอสงคม

เน�องจากการทองเท�ยว มความเก�ยวของกบการเคล�อนยายนกทองเท�ยว จากท�หน� ง

ไปยงอกท�หน� ง อนเกดจากความตองการของมนษยท�เดนทาง เพ�อแสวงหาการพกผอนความ

บนเทง หรอจดประสงคอ�นในดานสงคม และวฒนธรรม การทองเท�ยวจงมความเก�ยวของกบ

ความสมพนธทางสงคม และวฒนธรรมระหวางนกทองเท�ยวและเจาบานดงน�

1. การทองเท�ยวมสวนในการสงเสรมความสมพนธของมนษยชาต กอใหเกดสนตภาพ

ความเปนมตรไมตร และความเขาใจอนดระหวางเจาของของบานและผมาเยอน

2. การทองเท�ยว มบทบาทในการพฒนาสรางสรรคความเจรญทางดานสงคมใหเกด

แกทองถ�น ทาใหมการกอสรางส� งใหมๆ มการลงทนทางดานการผลต เพ�อรองรบการบรการ

แกผมาเยอนทองถ�น ทาใหประชากรมรายไดจากการมงานทาจงทาใหอยดกนดมความสขโดยท�วกน

3. การทองเท�ยวกอใหเกดการอนรกษฟ� นฟมรดกทางวฒนธรรม และส�งแวดลอม เกด

ความภมใจ ความสานก และตระหนกในคณคาของวฒนธรรม ตลอดจนการรกษาเอกลกษณของ

ชาต กอใหเกดความรสกหวงแหนและรกผนแผนดนท�อยอาศยของตน

4. การทองเท�ยวชวยขจดปญหาความแตกตางระหวางเมองกบชนบท ชวยขจดปญหา

การหล�งไหล และเคล�อนยายเขามาหางานทา หรอเส�ยงโชคในเมองของประชาชนในชนบท

5. การทองเท�ยวชวยใหประชาชนในชนบทรจกใชเวลาวางใหเกดประโยชนรจกใช

ทรพยากรในทองถ�นมาผลต และประดษฐส�งของเคร�องใชในรปของสนคาพ�นเมองและของท�ระลก

ไวสาหรบขายผมาเยอน เปนการหารายไดมาจนเจอครอบครวเพ�มข�น

สำนกหอ

สมดกลาง

21

6. การเดนทางทองเท�ยวไปยงสถานท�อ�นไดมโอกาสพบปะหรอทากจกรรมรวมกน

มสวนชวยเสรมสรางสมพนธไมตร และความเขาใจอนดตอกนกจะเปนการลดชองวางทางสงคม

ของประชากรไดเปนอยางด ความสงบสขยอมเกดข�นในสงคม

ความสาคญของการทองเท�ยวตอดานการเมอง

1. การเดนทางเท�ยวกอใหเกดความรสกถงความม�นคงปลอดภย การท�นกทองเท�ยว

จะเลอกเดนทางไปเยอนท�ใดท�น�นจะตองมความปลอดภยเพยงพอ

2. การทองเท�ยวเปนวถทางท�มนษยตางสงคมจะไดพบปะรจกทาความเขาใจกน

การเดนทางไปมาหาสกนภายในประเทศ ทาใหไดรจก คนเคย รปญหา พ�งพาอาศย เปนการสราง

ความรกสามคคสมานฉนทของคนในชาต ในทานองเดยวกน การเดนทางทองเท�ยวระหวางประเทศ

จะเปนการแลกเปล�ยนวฒนธรรม เสรมสรางความเขาใจอนดท�จะนาไปสความเปนเพ�อนรวมโลก

ท�จะชวยสรางสรรคสมพนธไมตร และความสงบสนตสขในโลก

ความสาคญของการทองเท�ยวตอความรวมมอระหวางประเทศ

การทองเท�ยวทาใหเกดความเขาใจซ� งกนและกนระหวางคนตางชาตและคนตางถ�น

จากการท�ไดมโอกาสพบปะตดตอกนและแลกเปล�ยนวฒนธรรมกนและกนดงคาขวญขององคการ

สหประชาชาตเม�อ พ.ศ. 2510 วาการทองเท�ยว คอ หนงสอเดนทางท�นาไปสสนตภาพ (Tourism is

the passport to peace)

ความสาคญของการทองเท�ยวตอดานการสนบสนนฟ� นฟอนรกษศลปะวฒนธรรม

ประเพณ

การสนบสนนฟ� นฟอนรกษศลปวฒนธรรมและประเพณอนดงามของชาตซ� งเปน

ส� งท�ดงดงดดความสนใจของนกทองเท�ยว ชาตไทยเปนชาตเกาแกท�มมรดกทางวฒนธรรมเปน

ของตน มานาน เปนความภมใจและความหวงแหน การฟ� นฟเพ�อดงดดนกทองเท�ยวจงเปนการรกษา

ส�งดงามเหลาน� ไว เพ�ออนชนรนหลงดวย ดงจะเหนไดจากงานฟ� นฟประเพณตางๆใหมรปแบบ

ท�เหมาะสมมากข�นโดยคงรกษาจดมงหมายเดมไว

ความสาคญของการทองเท�ยวตอสขภาพ

การท�ไดมโอกาสเดนทางพกผอนตามความพงพอใจไมวาจะเปนการทองเท�ยว

ธรรมชาตอนงดงาม การไปยงนกตกปลา หรอการไดเท�ยวชมความเจรญกาวหนาของเมองใหญๆ

ไดพบเหนส�งท�ยงไมเคยไดเรยนรมากอน ยอมทาใหเกดความเบกบาน ความสบายใจจะชวยบรรเทา

ความ เหนดเหน�อยเครงเครยดจากการทางานได เปนผลใหมสขภาพกายและสขภาพจตท�ดข�น

สำนกหอ

สมดกลาง

22

ความสาคญของการทองเท�ยวตอการปรบปรงสภาพแวดลอมใหดข�น

การทองเท�ยวเปนกจกรรมท�จาเปนตองพ� งพาทรพยากรธรรมชาต และส�งแวดลอม

ในการดงดดนกทองเท�ยวหนวยงานท� งภาครฐและเอกชนท�เก�ยวของกบการทองเท�ยวจงได

ตระหนกถงความสาคญในเร�องการอนรกษและดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม

ใหอยในสภาพท�เหมาะสม รวมท� งปองกนผลกระทบท� เกดข� นตอธรรมชาตและส� งแวดลอม

เม�อเกดการทองเท�ยว ยงสวนตางๆ ของประเทศไปยงชนบทท�หางไกลไปยงปาเขา แมน� าลาธาร

กจะเปนการกระตนใหเกดการรกษาส�งแวดลอมเหลาน�นทาใหเกดการปรบปรงสภาพแวดลอม

ท�งภาครฐบาลและภาคเอกชนรวมมอกน ในการรกษาสภาพตางๆไวไมใหถกทาลาย ดวยความ

ตระหนกถงความสาคญของส� งแวดลอมและการทองเท�ยวกจะเปนการกระตนใหเกดการ

ปรบปรงรกษาสภาพแวดลอมใหดข�น (ไพฑรย พงศะบตร และวลาสวงศ พงศะบตร, 2536: 23-25)

สมชย เบญจชย (2549: 1)ไดสรปความสาคญของการทองเท�ยวไวดงน�

1. การทองเท�ยวน�นเปนการใชเวลาวางของมนษย เพ�อท�จะแสวงหาความสข และความ

เพลดเพลนจากแหลงทองเท�ยวท�ไปเยอนเปนการชวยผอนคลายความเหนดเหน�อยเม�อยลา

และความเครยด ทาใหสขภาพกายและจตใจสดช�น

2. การทองเท�ยวเปดโอกาสใหมการศกษาเรยนรพอเจอประสบการณความแปลกใหม

ตลอดเวลา การเดนทางชวยเพ�มพนประสบการณชวตในดานตางๆ และเขาใจสภาพแวดลอมของ

แหลงทองเท�ยวท�ไปเยอนดข�น

3. การจดการแหลงทองเท�ยวท�ดจะสามารถใชเคร�องมอในการอนรกษส�งแวดลอมของ

แหลงทองเท�ยว และบรเวณโดยรอบได ในอดตเร�องราวดงกลาวไมไดรบความสนใจกนมากนก

จนกระท�งกระแสการทองเท�ยวเชงอนรกษในระดบโลกไดเขามบทบาทในประเทศไทยหลายฝาย

เร�มมองเหนคณของการทองเท�ยวตอการอนรกษส�งแวดลอมมากข�นตามลาดบ

4. การทองเท�ยวเปนกลไกธรรมชาตท�กอใหเกดการปฏสมพนธระหวางนกทองเท�ยว กบ

ชมชนทองถ�นเปดโอกาสใหมการเรยนรวฒนธรรมของแตละฝายดข�นนาไปสความเขาใจ และ

มมตรภาพท�ดตอกน

5. การทองเท�ยวกอใหเกดรายไดจากการไหลเวยนทางเศรษฐกจ และการจางงานท�งใน

ระดบทองถ�นภมภาค และประเทศโดยรวม

วตถประสงคและรปแบบของการทองเท�ยว

การทองเท�ยวเปนความตองการอยางหน�งท�งทางดานรางกายและจตใจซ�งวตถประสงค

ท�แตกตางกน 5 ประการ คอ

สำนกหอ

สมดกลาง

23

ประการแรก ความอยากรอยากเหนในดานตางๆ เปนการทองเท�ยวเพ�อใหพบเหน

ส�งแปลกใหมดานวฒนธรรมประเพณท�แตกตางกนออกไป

ประการท�สอง การพกผอนหยอนใจเพ�อผอนคลายความเครยดจากภารกจประจาวน

เชน การเลนกฬา การเดนทางทองเท�ยวตามแหลงบรการทางประวตศาสตร

ประการท�สาม ความสนใจดานศาสนาและประวตศาสตรไดแก การนมสการศาสน

สถาน การทองเท�ยวไปตามสถานท�สาคญทางประวตศาสตร

ประการท�ส� อาชพและธรกจ ไดแก การเดนทางเพ�อสารวจ คนควา ประชม การสมมนา

การศกษาเปรยบเสมอนการทศนศกษาเพ�อเพ�มพนความร

ประการท�หา เพ�อการอ�นๆไดแก การเย�ยมเยยนญาตพ�นอง และเพ�อนฝง ซ� งการเดนทาง

เพ�อวตถประสงคน� มกจะเกดข�นในชวงวนหยด เทศกาลตางๆ (อษณย ศรภม, 2544: 10)

ในสวนของรปแบบการทองเท�ยวน�นมอยดวยกน 3 รปแบบ ดงน�

1.รปแบบการทองเท�ยวในแหลงธรรมชาต (Natural Based Tourism) ประกอบดวย

1.1 การทองเท�ยวเชงนเวศ (Ecotourism) หมายถงการทองเท�ยวในแหลงธรรมชาต

ท�มเอกลกษณเฉพาะถ�นและแหลงวฒนธรรมท�เก�ยวเน�องกบระบบนเวศ โดยมกระบวนการเรยนร

รวมกนของผท�เก�ยวของภายใตการจดการส�งแวดลอมและการทองเท�ยวอยางมสวนรวมของทองถ�น

เพ�อมงเนนใหเกดจตสานกตอการรกษาระบบนเวศอยางย �งยน

1.2 การทองเท�ยวเชงนเวศทางทะเล (Marine Ecotourism) หมายถง การทองเท�ยว

อยางมความรบผดชอบในแหลงธรรมชาตทางทะเลท�มเอกลกษณเฉพาะถ�น และแหลงทองเท�ยว

ท�เก�ยวเน�องกบระบบนเวศทางทะเล โดยมกระบวนการเรยนรรวมกนของผท�เก�ยวของภายใตการ

จดการส� งแวดลอม และการทองเท�ยวอยางมสวนรวมของทองถ�น เพ�อมงใหเกดจตสานกตอการ

รกษาระบบนเวศอยางย �งยน

1.3 การทองเท�ยวเชงธรณวทยา (Geo-Tourism) หมายถง การทองเท�ยวในแหลงของ

ธรรมชาตท�เปนหนผา ลานหนทราย อโมงคโพรง ถ�าน� าลอด ถ�าหนงอกหนยอย เพ�อดความงามของ

ภมทศนท�มความแปลกของการเปล�ยนแปลงของพ�นท�โลกศกษาธรรมชาตของหน ดน แรตางๆ และ

ฟอสซล ไดความร ไดมประสบการณใหม บนพ�นฐานการทองเท�ยวอยางรบผดชอบ มจตสานกตอ

การรกษาสภาพแวดลอม โดยประชาชนในทองถ�นมสวนรวมตอการจดการการทองเท�ยว

1.4 การทองเท�ยวเชงเกษตร (Agro Tourism) หมายถง การทองเท�ยวท�มงเนนดาน

การเรยนรวถเกษตรกรรมของชาวชนบทโดยเนนการมสวนรวมของนกทองเท�ยวในการดาเนน

กจกรรมใหเกดการเรยนรดานการเกษตร และวถการดารงชวต วฒนธรรม ประเพณ และเปนการ

นาเอาทรพยากรท�มอยใหเกดการเรยนรมาทาใหเกดประโยชนกอใหเกดรายไดตอชมชน และ

สำนกหอ

สมดกลาง

24

เกษตรกร การทองเท�ยวเชงเกษตร เปนการอนรกษควบคไปกบการทองเท�ยวเพ�อไมใหเกด

ผลกระทบตอชมชนและผลกระทบตอสภาพส�งแวดลอม ในสวนของทรพยากรการทองเท�ยวทาง

การเกษตร หมายถง ทรพยากรท�ใชในการผลตทางการเกษตรซ� งรวมท�งทรพยากรท�เกดข�นเองตาม

ธรรมชาต เชน ดน น� า พ�นท� พนธพช พนธสตวปา เปนตน และทรพยากรดานการจดการ เชน

เกษตรกร องคกรทองถ�น ความรทางการเกษตร เคร�องมอเคร�องใช ตลอดจนเทคโนโลยทางการ

เกษตรตางๆ

การทองเท�ยวเชงเกษตร เปนการเดนทางทองเท�ยวไปยงพ�นท�ชมชน เกษตรกรรม

สวนเกษตร วนเกษตร สวนสมนไพร ฟารมปศสตว และสตวเล� ยง แหลงเพาะเล� ยงสตวน� าตางๆ

สถานท�ราชการ สถาบนการศกษาท�มงานวจย และพฒนาเทคโนโลยการผลตทางการเกษตรกรรม

ท�ทนสมย เพ�อช�นชมความสวยงาม ความสาเรจและเพลดเพลนในกจกรรมทางการเกษตร

ในลกษณะตางๆ ไดความรไดประสบการณใหมๆ บนพ�นฐานความรบผดชอบ และมจตสานกตอ

การรกษาสภาพแวดลอมของสถานท�น�น โดยการทองเท�ยวเชงเกษตรเปนเหมอนทางเลอกใหมของ

นกเดนทาง ท�จะไดท� งความสนสนาน เพลดเพลน และสามารถนาความรกลบไปประยกตใช

เพ�อประกอบอาชพ ไดทาใหหวนกลบไปคนหาเรยนร เขาใจ และมความภมใจในอาชพเกษตรกรรม

ซ� งเปนคณคาภายใตแนวคดปรชญาองคความร ภมปญญาของบรรพบรษเกษตรกรไทยไดสมผส

กบวถชวตความเปนอยของชาวชนบทขนบธรรมเนยมประเพณวฒนธรรม รปแบบกจกรรม

และการประกอบอาชพทางการเกษตรท�หลากหลายท�งวถชวตแบบด�งเดม จนถงการใชเทคโนโลย

สมยใหมทามกลางทศนยภาพธรรมชาตท�สวยงามในทกพ�นท�ของประเทศไทย ปจจบนไดม

การจดการทองเท�ยวเชงเกษตร เพ�อเปนการสรางเสรมรายไดใหแกเกษตรกร และการใหบรการ

แกนกทองเท�ยว เพ�อใหการดาเนนงานของโครงการทองเท�ยวเชงเกษตรเปนไปอยางมประสทธภาพ

การทองเท�ยวเชงเกษตรเปนนโยบายของรฐบาลท�จะสงเสรมอาชพ และสรางรายไดใหแกเกษตรกร

เปนการทองเท�ยวในแหลงทรพยากรทองเท�ยวท�มกจกรรมการเกษตรเปนหลก เพ�อกอใหเกด

ความพงพอใจของนกทองเท�ยวสรางรายได (กรมสงเสรมการเกษตร, 2550: 20) จะเหนไดวาการ

ทองเท�ยวเชงเกษตร เปนการทองเท�ยวทางเลอกอกรปแบบหน� งท�นกทองเท�ยวนอกจากจะไดรบ

ความร ความเพลดเพลน และประสบการณโดยตรงจากเกษตรกรแลว ยงไดสมผส และเรยนรถง

วถชวตความเปนอย วฒนธรรมทองถ�น และเทคโนโลยทางการเกษตรตางๆ อกท�งยงเปนการ

ชวยกระจายรายไดโดยตรงสเกษตรกร เปนการเสรมสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจใหกบชมชน

ไดเปนอยางด และท�สาคญการทองเท�ยวเชงเกษตรน�นยงชวยใหคนไทยหนกลบมาเท�ยวเมองไทย

ใหมากข�นในมมมองท�ไมเคยเหนหรอสมผส มากอนกบอาชพด�งเดมของบรรพบรษไทย

สำนกหอ

สมดกลาง

25

1.5 การทองเท�ยวเชงดาราศาสตร (Astrological Tourism) หมายถง การเดนทาง

ทองเท�ยวเพ�อการไปชมปรากฏการณทางดาราศาสตรท�เกดข� นในแตละวาระ เชน สรยปราคา

ฝนดาวตก จนทรปราคา และการดดาวจกราศท�ปรากฏในทองฟาแตละเดอน เพ�อการเรยนรระบบ

สรยะจกรวาล มความรความประทบใจ ความทรงจาและประสบการณเพ�มข�น บนพ�นฐานการ

ทองเท�ยวอยางมความรบผดชอบ มจตสานกตอการรกษาสภาพแวดลอมและวฒนธรรมทองถ�น

โดยประชาชนในทองถ�นมสวนรวมตอการจดการรวมกนอยางย �งยน

2. รปแบบการทองเท�ยวในแหลงวฒนธรรม (Cultural Based Tourism)

การทองเท�ยวเชงศลปวฒนธรรม เปนการทองเท�ยวเพ�อชม หรอสมผสศลปวฒนธรรม

แขนงตางๆไดแก สถาปตยกรรม จตรกรรม ประตมากรรม ภาษา และวรรณกรรม หตถกรรม ดนตร

และนาฏศลปรปแบบการทองเท�ยวในแหลงวฒนธรรมน�นประกอบดวย

2.1 การทองเท�ยวเชงประวตศาสตร (Historical Tourism) หมายถง การทองเท�ยวไปยง

แหลงทองเท�ยวทางโบราณคดและประวตศาสตรเพ�อช�นชมและเพลดเพลนในสถานท�ทองเท�ยวได

ความรมความเขาใจตอประวตศาสตรและโบราณคด ในทองถ�นพ�นฐานของความรบผดชอบและม

จตสานกตอการรกษามรดกทางวฒนธรรมและคณคาของสภาพแวดลอมโดยท�ประชาคมในทองถ�น

มสวนรวมตอการจดการการทองเท�ยว

2.2 การทองเท�ยวชมวฒนธรรม และประเพณ (Cultural and Traditional Tourism)

หมายถง การเดนทางทองเท�ยวเพ�อชมงานประเพณตางๆท�ชาวบานในทองถ�นน�นๆไดรบความ

เพลดเพลนต�นตาต�นใจในสนทรยะศลป เพ�อศกษาความเช�อ การยอมรบนบถอการเคารพพธกรรม

ตางๆ และไดรบความรมความเขาใจตอสภาพสงคม และวฒนธรรม มประสบการณใหมๆเพ�มข�น

บนพ�นฐานของความรบผดชอบ และมจตสานกตอการรกษาสภาพแวดลอม และมรดกทาง

วฒนธรรมโดยประชาคมในทองถ�นมสวนรวมตอการจดการทองเท�ยว

2.3 การทองเท�ยวชมวถชวตในชนบท (Rural Tourism / Village Tourism) หมายถง

การเดนทางทองเท�ยวในหมบานชนบทท�มลกษณะวถชวต และผลงานสรางสรรคท�มเอกลกษณ

พเศษมความโดดเดนเพ�อความเพลดเพลนไดความร ดผลงานสรางสรรค และภมปญญาพ�นบาน

มความเขาใจในวฒนธรรมทองถ�น บนพ�นฐานของความรบผดชอบและมจตสานกตอการรกษา

มรดกทางวฒนธรรม และคณคาของสภาพแวดลอม โดยประชาชนในทองถ�นมสวนรวมตอการ

จดการการทองเท�ยว

3. รปแบบการทองเท�ยวในความสนใจพเศษ (Special interest tourism) ประกอบดวย

3.1 การทองเท�ยวเชงสขภาพ (Health Tourism) หมายถง การทองเท�ยวในแหลง

ธรรมชาต และแหลงวฒนธรรม เพ�อการพกผอน และเรยนรวธการรกษาสขภาพกายใจไดรบความ

สำนกหอ

สมดกลาง

26

เพลดเพลน และสนทรยภาพ มความรตอการรกษาคณคา และคณภาพชวตท�ด มจตสานกตอการ

รกษาส� งแวดลอม และวฒนธรรมทองถ�นโดยประชาชนในทองถ�นมสวนรวมตอการจดการ

ทองเท�ยวท�ย �งยน อน� ง การทองเท�ยวเชงสขภาพน� บางแหงอาจจดรปแบบเปนการทองเท�ยวเพ�อ

สขภาพและความงาม (Health Beauty and Spa)

3.2 การทองเท�ยวเชงทศนศกษาและศาสนา (Edu-Meditation Tourism) หมายถง

การเดนทางเพ�อทศนศกษาแลกเปล�ยนเรยนรจากปรชญาทางศาสนาหาความรสจจะธรรมแหงชวต

มการฝกทาสมาธ เพ�อใหมคณคา และคณภาพชวตท�ดเพ�มข�น มจตสานกตอการรกษาส�งแวดลอม

และวฒนธรรมทองถ�นโดยประชาชนในทองถ�นมสวนรวมตอการจดการการทองเท�ยวท�ย �งยน

นอกจากน�น นกทองเท�ยวบางกลมมงการเรยนรวฒนธรรม และภมปญญาไทย เชน การทาอาหาร

ไทย การนวดแผนไทย ราไทย มวยไทย การชางและงานศลปหตถกรรมไทยรวมถงการบงคบชาง

และเปนควาญชาง เปนตน

3.3 การทองเท�ยวเพ�อศกษากลมชาตพนธหรอชนกลมนอย (Ethnic Tourism)

หมายถง การเดนทางทองเท�ยว เพ�อเรยนรวถชวตความเปนอยวฒนธรรมของชาวบานวฒนธรรม

ของชนกลมนอย หรอชนเผาตางๆ เชน หมบานชาวไทยโซง หมบานผไทย หมบานชาวกะเหร�ยง

หมบานชาวจนฮอ เปนตน เพ�อมประสบการณ และความรใหมเพ�มข�นมคณคา และคณภาพชวตท�ด

เพ�มข�นมจตสานกตอการรกษาส�งแวดลอม และวฒนธรรมทองถ�นโดยประชาชนในทองถ�นมสวน

รวมตอการจดการการทองเท�ยวท�ย �งยน

3.4 การทองเท�ยวเชงกฬา (Sports Tourism) หมายถง การเดนทางทองเท�ยวเพ�อท�จะ

เลนกฬาตามความถนด และความสนใจในประเภทกฬา เชน กอลฟ ดาน� า สนกเกอร สกน� า

กระดานโตคล�น เปนตน มคณคา และคณภาพชวตท�ดเพ�มข�น มจตสานกตอการรกษาส�งแวดลอม

และวฒนธรรมทองถ�นโดยประชาชนในทองถ�นมสวนรวมตอการจดการการทองเท�ยวท�ย �งยน

3.5 การทองเท�ยวแบบผจญภย (Adventure Travel) หมายถง การเดนทางทองเท�ยว

ไปยงแหลงทองเท�ยวทางธรรมชาตท�มลกษณะพเศษ ท�นกทองเท�ยวเขาไปเท�ยวแลวไดรบความ

สนกสนานต�นเตน หวาดเสยว ผจญภย มความทรงจาความปลอดภย และไดประสบการณใหม

3.6 การทองเท�ยวแบบโฮมสเตยและฟารมสเตย (Home Stay & Farm Stay) หมายถง

การท�นกทองเท�ยว และกลมท�ตองการใชชวตใกลชดกบครอบครวในทองถ�นไปเยอน เพ�อเรยนร

ภมปญญาทองถ�น และวฒนธรรมทองถ�น ไดรบประสบการณในชวตเพ�มข�นโดยมจตสานกตอการ

รกษาส�งแวดลอมและวฒนธรรมทองถ�น เปนการจดการทองเท�ยวอยางมสวนรวมของชมชนใน

ทองถ�นท�ย �งยน

สำนกหอ

สมดกลาง

27

3.7 การทองเท�ยวพานกระยะยาว (Long Stay) หมายถง กลมผใชชวตในบ�นปลาย

หลงเกษยณอายจากการทางานท�ตองการมาใชชวตตางแดนเปนหลก เพ�อเพ�มปจจยท�หาของชวต

คอ การทองเท�ยว โดยเดนทางทองเท�ยวตางประเทศเฉล�ย 3-4 คร� งตอป

3.8 การทองเท�ยวแบบใหรางวล (Incentive Travel) หมายถง การจดนาเท�ยวใหแก

กลมลกคาของบรษทท�ประสบความสาเรจในการขายสนคาน�นๆตามเปาหมายหรอเกนเปาหมาย

เชน กลมผแทนบรษทจาหนายรถยนต ผแทนบรษทจาหนายเคร�องไฟฟา ผแทนบรษทจาหนาย

เคร�องสาอาง จากภมภาคหรอจงหวดตางๆ ท�สามารถขายสนคาประเภทน�นไดมากตามท�บรษท

ผแทนจาหนายในประเทศต�งเปาหมายไวเปนการใหรางวลและจดนาเท�ยวโดยออกคาใชจายในการ

เดนทาง คาพกแรมและคาอาหารระหวางการเดนทางใหกบผรวมเดนทาง เปนการจดรายการพกแรม

ต�งแต 2-7 วน เปนรายการนาเท�ยวชมสถานท�ทองเท�ยวตางๆอาจเปนรายการนาเท�ยวแบบผสมผสาน

หรอรายการนาเท�ยวในรปแบบใดรปแบบหน�ง

3.9 การทองเท�ยวเพ�อการประชม หมายถง การจดนาเท�ยวใหแกกลมลกคาของผท�จด

ประชม มรายการจดนาเท�ยวกอนการประชม (Pre-Tour) และการจดรายการนาเท�ยวหลงการประชม

(Post-Tour) โดยการจดรายการทองเท�ยวในรปแบบตางๆไปท�วประเทศ เพ�อบรการใหกบผเขารวม

ประชมโดยตรง หรอสาหรบผท�รวมเดนทางกบผประชมอาจเปนรายการทองเท�ยววนเดยว หรอ

รายการเท�ยวพกคางแรม 2-4 วน โดยคดราคาแบบเหมารวมคาอาหารและบรการทองเท�ยว

3.10 การทองเท�ยวแบบผสมผสาน เปนอกรปแบบหน� งท�ผจดการทองเท�ยวคดสรร

รปแบบการทองเท�ยวท�กลาวมาแลวขางตน นามาจดรายการนาเท�ยว เพ�อใหนกทองเท�ยวไดรบความ

แตกตางระหวางการเดนทางทองเท�ยวในระยะยาวนานต� งแต 2-7ว นหรอมากกวาน� น เชน

การทองเท�ยวเชงนเวศและเกษตร การทองเท�ยวเชงเกษตร การทองเท�ยวเชงนเวศ การทองเท�ยวเชง

ธรณวทยาและประวตศาสตร การทองเท�ยวเชงเกษตรและวฒนธรรม เปนตน

นอกจากน� การทองเท�ยวไดพจารณาจากความตองการหรอพฤตกรรมนกทองเท�ยว

เพ�มเตม ทาใหมรปแบบการทองเท�ยวท�มแนวคดใหมข�นมา เชน Green Tourism ท�คนมาทองเท�ยว

จะตองการอนรกษธรรมชาต หรอชวยลดภาวะโลกรอน เปนตน

องคประกอบของการทองเท�ยว

องคประกอบของการทองเท�ยว ประกอบดวยกจกรรมทางดานการจดการธรกจและ

การอานวยความสะดวกในทกดานในการนกทองเท�ยวซ� งประกอบไปดวย (การทองเท�ยวแหง

ประเทศไทย, 2533)

สำนกหอ

สมดกลาง

28

1.การคมนาคมขนสงท�งทางบกและทางน�า

2. ท�พกแรม

3. รานอาหารและภตตาคาร

4. บรการนาเท�ยวและมคคเทศก

5. ทรพยากรทางการทองเท�ยวประเภทตางๆหรอแหลงทองเท�ยว

6. รานขายของท�ระลกและสนคาพ�นเมอง

7. ความปลอดภย

8. การอานวยความสะดวกในการเขา/ออกเมอง

9. การจดบรการอ�นๆ สาหรบนกทองเท�ยว

10. การเผยแพรโฆษณา

นอกจากน� องคประกอบของการทองเท�ยวยงประกอบไปดวย

ส�งดงดดใจทางการทองเท�ยว (Attraction) หมายถง ส�งท�สามารถดงดดโนมนาวใหเกด

ความสนใจ ปรารถนาท�จะไปทองเท�ยวยงแหลงทองเท�ยวน�นๆ ส�งดงดดใจทาง การทองเท�ยวมท�งท�

ธรรมชาตใหมา เชน หาดทราย ชายทะเล สภาพปาไม และสตวปา นอกจากน� ยงมส� งดงดดใจ

ทางการทองเท�ยวท�มนษยสรางข�น เชน วด วง เมองโบราณ ตลาดน� าท�แสดงใหเหนถงวถชวตของ

คนท�อยรมน�า ประเพณวฒนธรรมรมตางๆ งานเทศกาล เชน เทศกาลอาหาร

ส� งอานวยความสะดวก (Facility) หมายถง ส� งท�รองรบในการเดนทางทองเท�ยว

เพ�อทาใหการเดนทางทองเท�ยวไปไดดวยความสะดวก ส�งอานวยความสะดวกท�สาคญ เชน เร�องท�

พก อาหารการกน ขาวสารขอมล เพ�อการเดนทางท�มไวบรการนกทองเท�ยว ทาใหนกทองเท�ยว

สามารถเดนทางไปเท�ยวแหลงทองเท�ยวน�นไดอยางสะดวก บรการนาเท�ยวกเปนส�งอานวยความ

สะดวกสาหรบผอยากเดนทางทองเท�ยว

การเขาถงได (Accessibility) หมายถง การไปถงแหลงทองเท�ยวน�นไดจะตองมการ

คมนาคมขนสงนกทองเท�ยวไปยงแหลงทองเท�ยวน�นไดอยางสะดวก การเขาถงแหลงทองเท�ยวม

ดวยกน 3 ทาง คอ ทางบก ทางน� า และ ทางอากาศ ถาแหลงทองเท�ยวสามารถเขาถงไดดงท�กลาวมา

แหลงทองเท�ยวน�นกจะสามารถพฒนาไดด เม�อมทางคมนาคมขนสงกจะตองมพาหนะขนสง รถ

เรอ เคร�องบน ท�จะขนสงนกทองเท�ยวไปยงแหลงทองเท�ยวส�งเหลาน� เปนเร�องของการเขาถง

กลมบคคลท�เก�ยวของกบการทองเท�ยว มดงน�

1.นกทองเท�ยว สาหรบความหมายของ “นกทองเท�ยว” หรอท�เรยกอกอยางหน� งวา

ผเดนทางน�น ทางองคกรการทองเท�ยวแหงโลกไดกาหนดคานยามไววา นกทองเท�ยววา หมายถง

สำนกหอ

สมดกลาง

29

ผคนท�เดนทางไปเย�ยมเยอนยงตางถ�น ท�มใชอยอาศยตามปกต ดวยเหตผลท�มใชการดารงชพ

ในถ�น ท�เย�ยมเยอนปลายทาง แตในท�ประชมขององคการสหประชาชาตเม�อป พ.ศ. 2506 วาดวย

การเดนทางการทองเท�ยวระหวางประเทศ ณ กรงโรม ประเทศอตาล ไดกาหนดนยามของคาวา

นกทองเท�ยวใหมโดยใชคาวา “ผเย�ยมเยอน” (Visitors) ท�มความหมายโดยรวมคอ บคคลท�เดนทาง

ไปยงประเทศท�ตนมไดพกอาศยอยเปนประจาจะดวยเหตผลใดๆกตามท�มใชไปประกอบอาชพ

หารายได คาวาผเย�ยมเยอน ยงมความหมายรวมไปถงผเดนทางอก 2 ประเภท ไดแก นกทองเท�ยวท�

คางคน กบนกทองเท�ยวท�ไมคางคนโดยนกทองเท�ยวท�คางคนกคอ ผเดนทางมาเยอนช�วคราว

ท�พ กอยในประเทศท�มาเยอนต� งแต 24 ช�วโมงข� นไป และอาจเดนทางมาเยอนเพ�อพกผอน

พกฟ� น และทศนศกษา ประกอบศาสนกจ รวมการแขงขนกฬา ตดตอธรกจ รวมการประชม สมมนา

เปนตน

2. เจาของแหลงทองเท�ยว หมายถง กลมบคคลท�เปนเจาของสถานท�ท�นกทองเท�ยวได

เดนทางเขาไปเย�ยมเยอน อาจเปนสถานท�ของภาครฐบาลหรอเอกชนโดยท�ไดทาการพฒนาแหลง

ทองเท�ยวของตนใหเปนแหลงทองเท�ยว พรอมท�งดาเนนการจดบรการส� งอานวยความสะดวก

ทางการทองเท�ยวใหสามารถดงดดใจนกทองเท�ยวท�เขามาเย�ยมชม เพ�อแลกเปล�ยนกบรายไดจากการ

เขาชมแหลงทองเท�ยวของนกทองเท�ยวใหบรรลวตถประสงคท�ตรงกน

3. ผประกอบการในธรกจนาเท�ยว หมายถง กลมบคคลท�ประกอบธรกจบรการในดาน

การอานวยความสะดวกโดยตรงแกนกทองเท�ยว เพ�อตอบสนองความตองการของนกทองเท�ยว

ใหเกดความพงพอใจโดยไดรบรายไดจากการใหบรการนกทองเท�ยวเปนส�งตอบแทนอนจะนาไปส

ผลกาไรอนเปนวตถประสงคหลกของการประกอบธรกจ

4. แหลงทองเท�ยว หรอทรพยากรการทองเท�ยวท�งท�เปนแหลงทองเท�ยวธรรมชาต และ

สถานท�สาคญทางโบราณคด ประวตศาสตร และศาสนา ลกษณะสถาปตยกรรม ศลปวฒนธรรม

ประเพณ วถชวตของชมชน ตลอดจนกจกรรมงานประเพณตางๆท�สรางสรรคข�น เปนตน ซ� งเปน

แมเหลกดงดดความสนใจของนกทองเท�ยว

5. โครงสรางพ�นฐาน โครงสรางส�งอานวยความสะดวก และบรการดานการทองเท�ยว

เพ�อใหนกทองเท�ยวสามารถเดนทาง และตดตอส�อสารระหวางกนไดโดยสะดวก รวดเรว ปลอดภย

ประหยดเวลา และไดรบความสะดวกในเร� องอาหารการกน พาหนะในการเดนทางทองเท�ยว

ภายในประเทศ การรกษาพยาบาล ความปลอดภยในชวตและทรพยสนเปนตน

6. องคกรภาครฐ ซ� งมนโยบายสนบสนน และสงเสรมการทองเท�ยวในขณะเดยวกน

กดแลระมดระวงไมใหการทองเท�ยวสงผลกระทบ หรอทาความเสยหายใหแกส�งแวดลอม สงคม

วฒนธรรมประเพณ และคณภาพชวตของชมชน

สำนกหอ

สมดกลาง

30

7. องคกรภาคเอกชน ท�ดาเนนธรกจหลากหลาย เพ�อใหบรการและความสะดวก

แกนกทองเท�ยว เพ�อใหเกดความพงพอใจ ประทบใจ และสนใจเดนทางกลบมาทองเท�ยวอก

8. ประชาชนในทองถ�น หรอในแหลงทองเท�ยว ซ� งเปนเจาของทรพยากรการทองเท�ยว

หรอมสวนไดสวนเสยในอตสาหกรรมทองเท�ยว และมสวนสรางความประทบใจ หรอไมประทบใจ

ใหกบนกทองเท�ยว และยงมองคประกอบภายนอกประเทศอ�นๆ อกมากท�มสวนชวยกระตน

สนบสนน สงเสรม ใหมการเดนทางทองเท�ยวมาสประเทศไทย

จากส�งท�กลาวมาขางตนในแงขององคความรเก�ยวกบการทองเท�ยวน�นประกอบดวย

1. การบรหารการทองเท�ยว เปนการจดการการทองเท�ยวอยางเปนระบบโดยชมชนควร

คานงถงองคประกอบในดานทรพยากรการทองเท�ยว ซ� งเปรยบไดกบสนคาท�ดงดดความสนใจ

ใหนกทองเท�ยวเดนทางมาทองเท�ยวจบจายใชสอยเงนตราสรางรายไดแกชมชน

ในการบรหารจดการการทองเท�ยวน�นมองคประกอบสาคญ คอ

1.1 การดาเนนการบรการนาเท�ยวน�นประชาชนในทองถ�นตองมสวนรวมในการ

จดการรวมคดวางแผนดาเนนการฯลฯ และไดรบผลประโยชนอยางเสมอภาคกน

1.2 การจดรายการนาเท�ยวผท�รบผดชอบควรแจงรายการทองเท�ยวกบนกทองเท�ยว

ใหชดเจนเพ�อใหนกทองเท�ยวมการเตรยมตวเดนทางไดถกตองมงเนนการใหความรการสราง

ประสบการณใหมๆจากการเดนทางและใหขอคดกบนกทองเท�ยวในการเดนทาง

1.3 การจดบรการอานวยความสะดวกทางการทองเท�ยวหนวยงานท�รบผดชอบควรม

การประสานประโยชนรวมกนกบประชาชนในทองถ�น อาท การบรการการเดนทาง การขนสง

มคคเทศกทองถ�น การบรการอาหารท�สะอาด ซ� งจะตองพฒนาใหมมาตรฐานสากล มความปลอดภย

และเปนมตรไมตร

1.4 จดรายการทองเท�ยวแบบผสมผสาน ซ� งเปนรายการทองเท�ยวทางธรรมชาต และ

วฒนธรรม เชน การเดนปาชมธรรมชาต เดนชมระบบนเวศเขตปา ท�งดวยกาลงขาของตนเองและ

การใชสตวเปนพาหนะตางๆ เชน น�งชาง ข�มา การดนก ดแมลง ดาน� า ลองเรอใบ โดยเรอบางชนด

สามารถพกคางแรมในเรอเพ�อทองเท�ยวไปตามเกาะแกงตางๆ ได การพายเรอ ข�จกรยานไปเท�ยวใน

แหลงทองเท�ยวประเภทตางๆ ลดเลาะไปตามทางเดนในปา ซ� งปจจบนกาลงเปนท�นยมเพ�มมากข�น

เร�อยๆ

นอกจากน� การบรหารและการจดการการทองเท�ยว สามารถแยกลกษณะการบรหาร

จดการทองเท�ยวในเขตพ�นท� รบผดชอบของแตละสวนโดยยดหลกการ10 ประการ ของการ

ทองเท�ยวอยางย �งยนโดยผประกอบการจะตองคานงถงการบรหารจดการแหลงทองเท�ยวซ� งม

รายละเอยดดงน� (สานกงานการทองเท�ยวแหงประเทศไทย, 2550: 85)

สำนกหอ

สมดกลาง

31

1. รกษา และคงสภาพด�งเดมไวใหมากท�สดใหอยในสภาพแวดลอมท�ดมเอกลกษณ

เฉพาะถ�น

2. การออกแบบส�งกอสราง ส�งบรการ หรออานวยความสะดวก แกการทองเท�ยว เชน

ท�พกเดนทาง การบรการอาหารและเคร�องด�ม หองสขา เปนตน ตองกลมกลนกบธรรมชาตแวดลอม

และวฒนธรรมพ�นบานโดยการออกแบบส�งกอสรางท�ทางเดนน�นจะตองคานงถงคนพการท�ตองการ

ทองเท�ยวดวย

2.1 แหลงทองเท�ยวทางธรรมชาต ควรหลกเล�ยงการตดตนไมเปนสาคญ การคานงถง

กระแสน�าวาจะไมกอใหเกดการพงทลายไมกดขวางเสนทางเดนของสตวปา

2.2 การเดนทางเขาชมในแหลงธรรมชาตท�เปราะบางน�น ควรทาทางเดนท�คานงถง

ความปลอดภยมระบบการส�อความหมายท�ด รวมถงการใชเสนทาง เพ�อคนพการ นอกจากน�นตอง

คานงถงการตดตอส�อสารระหวางนกทองเท�ยวกบหนวยงานท�เก�ยวของแลว เม�อมเหตการณฉกเฉน

ปายส�อความหมายควรออกแบบใหใชไดทนทาน

2.3 แหลงบรการอาหาร และเคร�องด�ม ตองคานงถงการกาจดขยะ และน�าเสย

2.4 ในแหลงทองเท�ยวธรรมชาตควรสรางหองสขาบรการตามระยะทางเดนหางกน

อยางนอย 3 กโลเมตร ตอหน�งแหง หองสขาน�นตองสะอาด

3. มการจดการสาธารณปโภคพ�นฐานโดยตองคานงถงขดความสามารถ รวมถง

ขอบเขตในการรองรบปรมาณนกทองเท�ยว ขดความสามารถในการรองรบทางกายภาพ และ

ขดความสามารถการรองรบสภาพแวดลอม อาท น� าประปา ไฟฟา ขยะมลฝอย ตองมแผนการ

จดการท�ด ควรมการบนทกหรอทาสถตของนกทองเท�ยวในแตละวน แลวนามาปรบปรงระบบ

สาธารณปโภคใหเพยงพอกบความตองการของนกทองเท�ยว ขดความสามารถในการรองรบน�น

เม�อนามาประยกตใชกบการทองเท�ยวแลว หมายถง ขดหรอระดบของแหลงทองเท�ยว หรอ

ทรพยากรทองเท�ยวท�สามารถรองรบการพฒนา ส� งอานวยความสะดวกตางๆและปรมาณการ

ใชประโยชนของนกทองเท�ยวสงสดไดโดยไมกอใหเกดผลกระทบจนทาความเส�อมโทรม หรอ

ทาลายทรพยากรทองเท�ยว หรอแหลงทองเท�ยวการทองเท�ยว ภายใตขดความสามารถในการ

รองรบ (Tourism Carrying Capacity) น�นเปนแนวคดทางนเวศวทยา ในเร�องของขดความสามารถ

ทนทานตอการพฒนา หรอถกกระทาในระดบใดระดบหน� งเทาน�น หากเกนกวาน� ระบบนเวศจะ

ไดรบผลกระทบกระเทอน และอาจถกทาลายลงจนไมอาจฟ� นกลบสสภาพเดมไดอกโดยพจารณา

จากปจจยท�เปนองคประกอบ และโครงสรางของระบบนเวศเปนบรรทดฐานปจจบนนกวชาการ

และผปฏบตจงไดนาแนวคดมาประยกตใช เพ�อเปนเคร�องมอในการจดการทรพยากรธรรมชาต

และส� งแวดลอมโดยในทางปฏบตน� น ขดความสามารถในการรองรบจะมตวกาหนดเปน

สำนกหอ

สมดกลาง

32

“จานวนนกทองเท�ยวตอชวงเวลา” ซ� งข�นอยกบการเลอกกาหนดหนวยวดอยางใดอยางหน�ง หรอ

หลายอยาง นอกจากน� การท�มปรมาณนกทองเท�ยวเกนขดความสามารถในการรองรบท�กาหนด

ยงกอใหเกดปญหามลภาวะตางๆ ตามมาไมวาจะเปนในเร�องของขยะ น� าเสย แสง และเสยง

ไปจนถงทาใหเกดความหนาแนนของปรมาณนกทองเท�ยว เกนขดจากดดานจตวทยา ทาใหคณภาพ

ประสบการณของนกทองเท�ยวดอยลง ไมประทบใจ โดยเฉพาะอยางย�งแกนกทองเท�ยวท�ช�นชอบ

และสนใจเรยนรระบบนเวศตามธรรมชาต เชน นกทองเท�ยวเชงนเวศ ซ� งเปนกลมนกทองเท�ยวท�ม

แนวโนมวาจะมปรมาณเพ�มสงข� นเร� อยๆ ในอนาคตหากไดมการนาการศกษาขดความสามารถ

มากาหนดในแหลงทองเท�ยวท�มระบบนเวศอนเปราะบาง จะชวยใหผเปนเจาของ หรอผรบผดชอบ

แหลงทองเท�ยว มภาพ หรอสถานการณท�ใชเปนกรอบทศทาง และขอบเขตของการพฒนา

ทรพยากรทองเท�ยวบนฐานทางวชาการ อนจะนาไปสการพฒนาการทองเท�ยวในรปแบบท�ย �งยน

ท�งในเชงคณภาพ ความตอเน�อง และความสมดล

4. ศกษาวเคราะหความออนไหว ของระบบนเวศท�งทรพยากรทางธรรมชาตและมรดก

ทางวฒนธรรมแหลงโบราณคดและโบราณสถานตางๆแมเปนเพยงเนนดนรางกยอมสะทอน

อดตกาลท�ทรงคาซ� งเราสามารถศกษาคนควาได

5. ศกษาและสารวจแหลงพลงงานตางๆ เพ�อนามาใชประโยชนใหมากท�สดไมวา

จะเปนพลงแสงอาทตย พลงความรอนใตพภพ เปนตน ควรใชพลงงานจากธรรมชาตอยางคมคา

หลกเล�ยงการใชเคร�องปรบอากาศใหมากท�สด

6. การกาจดของเสยจะตองมระบบการกาจดน� าเสยท�มประสทธภาพการบาบด

น� าเสยกอนท�งลงในธรรมชาตในสวนของการกาจดขยะ และส�งปฏกล ควรถอหลกใชแลวใชซ� า

และเปล�ยนแปลงนามาใชประโยชนอก (Reused/Recycle) สาหรบของเสยจากหองสขาอาจใชระบบ

การทาแกสมวลชวภาพ (Biogas) เปนตน

7. การบรหารจดการบรการควรคานงถงระดบมาตรฐานสากล

8. การใหการศกษาหนวยงานท�มหนาท�คอยดแลรบผดชอบพ�นท�ควรใหการศกษาตอ

ประชาชนในทองถ�นทกระดบเพ�อใหรถงวธการบรการจดการทรพยากรทองเท�ยวใหมการเรยนร

เพ�มพนประสบการณรวธการบรการมการฝกอบรมหรอดงานเพ�อใหเกดความรใหมๆทนเหตการณ

เสมอ

9. มการตรวจสอบถงผลกระทบท�เกดข�นกบธรรมชาตการประเมนศกยภาพในแหลง

ทองเท�ยวจะตองกาหนดสถานภาพใหเหมาะสมโดยหารายละเอยดรวบรวมขอมลสภาพแวดลอมใน

พ�นท�แหงน�นวาควรอยในระดบใด หาความสมดลระหวางความตองการของนกทองเท�ยว

ความสามารถรองรบของพ�นท� และการยอมรบของชมชนทองถ�นตอการพฒนา รวมท�งนโยบายของ

สำนกหอ

สมดกลาง

33

รฐจะตองมความสอดคลองจากฝายบรหารทกระดบ การจดการทรพยากรการทองเท�ยวจะตอง

คานงถงการลงทน และตนทนของส�งแวดลอมดวย

10. การบรการจดการทรพยากรการทองเท�ยวน�น จะตองมการวางแผนปรบปรงพฒนา

กฎระเบยบองคประกอบธรกจจะตองเปดโอกาสใหคนในทองถ�นมสวนรวมดาเนนการอยาง

เสมอภาคกน การพฒนากฎระเบยบน�นผดาเนนการจะตองอยในกรอบของกฎหมายท�บงคบใช

ตอการรกษาทรพยากรทองเท�ยวจะตองอยในรอบกฎหมาย 2 ประเภท คอ กฎหมายในประเทศ และ

กฎหมายระหวางประเทศ

2.การบรการดานการทองเท�ยว

การบรการดานการทองเท�ยว เปนปจจยสาคญอกประการหน� งท�ชมชนพงคานงถง

และจดใหมบรการเพ�อการบรการดานการทองเท�ยวอานวยความสะดวกระหวางการทองเท�ยว

โดยการใชจายของนกทองเท�ยว ยอมหมายถง รายรบของผใหบรการหรอผท�เก�ยวของในการทองเท�ยวน�น

สามารถกลาวไดวา การทองเท�ยวกลายเปนแหลงท�มาของรายไดของคนในชมชนอกแหลงหน�งโดยเฉพาะ

เม�อชมชนมปจจยตาง ๆท�เอ�ออานวยความสะดวกใหแกนกทองเท�ยว กจะมสวนชวยดงดดใหนกทองเท�ยว

เขามาในชมชนมากข�น ไมไดหมายความวา การทองเท�ยวน�นจะทาใหทกคนหรอทกครวเรอนมรายไดจาก

การใชจายของนกทองเท�ยว น�นหมายความวา รายไดสวนใหญของการทองเท�ยวไมกระจายสชาวบาน

ในชมชนเทาท�ควร (อธฏฐาน พงศพศาล, 2549: 92)

การมสวนรวมของชมชนในแหลงทองเท�ยว

การมสวนรวมของประชาชน โดยหลกการพ�นฐาน เปนการเปดโอกาสใหประชาชน

มสวนรวมรวมรบร และเสนอความเหนในการตดสนปญหาสาคญ โดยมหลกการจากการยอมรบ

ใหทกฝายมสวนไดแสดงความคดเหน มการประสานความรวมมอจากทกภาค มการสรางความ

ผกพนโดยการกาหนดขอผกพนภายใตของขอบเขตอานาจ และความรบผดชอบท�ไดรบ ซ� ง

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2540 ไดสงเสรม และสนบสนนการมสวนรวมของ

ประชาชน โดยรฐตองสงเสรม และสนบสนนใหประชาชนมสวนรวมในการบารงรกษา และใช

ประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต ความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดล และคมครองคณภาพ

ส�งแวดลอมตามหลกการพฒนาอยางย �งยน ดงน�นจงถอไดวา การมสวนรวมของประชาชนเปนสทธ

ข�นพ�นฐานท�ประชาชนพงไดรบ (สงวน นตยารมภพงศ และสรพล มละดา, 2544: 120-123)

การมสวนรวมของประชาชน ไดมนกวชาการไดใหความหมายท�แตกตางกน เพ�อให

เกดความเขาใจไดถกตอง ถงความหมายของการมสวนรวม มผใหความหมายไวแตกตางกนดงน�

สำนกหอ

สมดกลาง

34

ความหมายของการมสวนรวม

ไพรตน เดชะรนทร (2526: 25) ไดช� ใหเหนลกษณะของการมสวนรวมวาการเขามา

มสวนรวมของประชาชนท�แลวมา เปนการเขามสวนรวมในแงเขามารวมสมทบแรงงานสมทบวสด

สมทบเงน รวมคด รวมวางแผน รวมกนทา

ยวฒน วฒเมธ (2526: 1) ไดใหความหมายการมสวนรวมไววา การมสวนรวมของ

ประชาชน หมายถง การเปดใจใหประชาชนไดมสวนรวมในการคดรเร�ม การพจารณา การตดสนใจ

การรวมปฏบต และรวมรบผดชอบในเร�องตางๆอนมผลกระทบตอตวประชาชนเองและตองยอมรบ

ปรชญาการพฒนาชมชนวามนษยทกคนมความปรารถนาท�จะอยรวมกบคนอ�นอยางเปนสขไดรบ

การปฏบตอยางเปนธรรมและเปนท�ยอมรบของผอ�นพรอมท�จะอทศตน เพ�อกจกรรมของชมชน

ขณะเดยวกนตองยอมรบดวยความบรสทธ� ใจวา มนษยน�นสามารถพฒนาได หากมโอกาสไดรบการ

ช�แนะอยางถก

ไพโรจน สขสมฤทธ� (2532: 36) ไดใหความหมายการมสวนรวมไววาการมสวนรวม

ของประชาชน เปนกระบวนการดาเนนงานรวมพลงประชาชนกบองคกรของรฐ หรอองคกรเอกชน

เพ�อประโยชนในการพฒนา หรอ แกไขปญหาของชมชน โดยยดหลกการวาสมาชกในชมชนน�นๆ

จะตองรวมมอกนวางแผน และปฏบตงาน เพ�อสนองความตองการหรอแกปญหาของประชาชนใน

ชมชน

สนต พฒนาศกด� (2539: 25)ไดใหความหมายการมสวนรวมไววา การมสวนรวม

หมายถง การท�ใหประชาชนในทองถ�น หรอเกษตรกรในทองถ�นมการประสานงานความรบผดชอบ

ในการพฒนาทองถ�นใหตรงกบความตองการของตนเอง โดยไดรบการสนบสนนจากหนวยงานท�

เก�ยวของ และมการวางแผนไปจนถงการลงมอปฏบตตามแผนและการประเมนผล ซ� งกอใหเกด

จตสานกรวมกนถงการเปนเจาของกจการน�นเกษตรกร หรอชมชน

สทธชย เสรสงแสง (2535: 27) กลาววาการมสวนรวมท�แทจรงจะตองไมหมายความ

เพยงการดงประชาชนเขามารวมโครงการท�รฐเปนผ ก าหนดรปแบบเปาหมายของงาน และ

กาหนดใหมการเขารวมงานดงท�ผานมา แตจะตองเปนการมสวนรวมอยางมสานกรบผดชอบ และ

มบทบาทอยางเตมท� ต�งแตคดคนปญหา วางแผนปฏบตงาน ดแลกากบ ตลอดจนประเมนผล และ

ตดตามงาน การมสวนรวมของประชาชนท�แทจรงจะตอง หมายถง การมอบประชาธปไตยข�น

พ�นฐานคนสประชาชน การพยายามจดต�ง และพฒนาองคกรของประชาชนใหเขมแขงบนพ�นฐาน

ของตนเองเปนสาคญ

วนรกษ ม�งมณนาคน (2531: 61)ไดใหความหมายการมสวนรวมไววาการมสวนรวม

หมายถง การเขารวมอยางแขงขน และอยางเตมท� ของกลมบคคล ผมสวนรวม มสวนไดสวนเสย

สำนกหอ

สมดกลาง

35

ทกข�นตอนของโครงการของงานพฒนาชนบทโดยเฉพาะอยางย�งการมสวนรวมในอานาจการ

ตดสนใจ และหนาท�ความรบผดชอบ การมสวนรวมจะเปนเคร� องประกนวา ส� งท�ผมสวนได

สวนเสยตองการมากท�สดน�นจะไดรบการตอบสนอง และทาใหมความเปนไปไดมากข�นวาส�งท�ทา

ไปน�นจะตรงกบความตองการอยางแทจรง และมความม�นใจมากย�งข�น ผเขารวมกจกรรม ทกคน

จะไดรบประโยชนโดยเสมอภาคกน นอกจากน�นความหมายของความแตกตางระหวางการ

มสวนรวม กบการใหความรวมมอ จะมความหมายแตกตางกนอกประการหน� งคอ การมสวนรวม

จะตองคกบความรสกเปนเจาของ สวนการท�คนอ�น หรอฝายอ�นเขามารวมดวยน�นถอวาเปนการ

ใหความรวมมอ

บญเลศ จตต�งวฒนา (2542: 28) ไดใหความหมายการมสวนรวมวาการมสวนรวม

หมายถง การมสวนรวมของชมชนท�มาจากความสมครใจของชมชนโดยเฉพาะการสมครใจท�จะ

ตอนรบนกทองเท�ยว เพราะการทองเท�ยวท�เขามาในชมชน จะมสวนสรางผลกระทบท�งทางบวก

และทางลบดงท�กลาวแลว ดงน�นจะเปนผลดอยางย�งหากชมชนมการประเมนศกยภาพการทองเท�ยว

วามอปทานการทองเท�ยวเปนอยางไร นอกจากน� การมสวนของประชาชนยงเปนกระบวนการท�

เปดโอกาสใหประชาชนในทองถ�นมความรวมมอ การประสานงาน และความรบผดชอบในการ

พฒนาทองถ�นใหตรงกบความตองการของตนเอง โดยไดรบการสนบสนนจากหนวยงานท�เก�ยวของ

ตามสมควร

Reeders (1963: 39) ไดใหความหมายของการมสวนรวมวา การมสวนรวม หมายถง

การมสวนรวมในการปฏสมพนธกนทางสงคม ซ� งรวมท�งการมสวนรวมของปจเจกบคคล และการ

มสวนรวมของกลม

Keith (1972: 136) ไดใหความหมายของการมสวนรวมวา การมสวนรวม หมายถง

การเก�ยวของทางจตใจ และอารมณของบคคลหน�ง ในสถานการณกลมหน�ง ซ� งผลของการเก�ยวของ

ดงกลาวเปนเหตเราใจใหกระทาการบรรลจดมงหมายของกลมน� นกบท� งใหความรสกรวม

รบผดชอบ กบกลมดงกลาวดวย

United Nation (1975: 4) ไดใหความหมายของการมสวนรวมวา การมสวนรวมเปน

กระบวนการเก�ยวกบการกระทา เก�ยวของกบมวลชนในระดบตางๆประการแรกเปนกระบวนการ

ตดสนใจ ซ� งตดสนใจเก�ยวกบจดประสงคทางสงคม และการจดสรรทรพยากร สวนประการท�สอง

เปนกระทาโดยสมครใจตอกจกรรม และโครงการ

Erwin (1976: 138) ไดใหความหมายการมสวนรวมวาเปนกระบวนการใหประชาชน

เขามามสวนเก�ยวของในการดาเนนงานพฒนา รวมคด ตดสนใจ แกปญหาของตน เนนการมสวน

รวมเก�ยวของอยางแขงขนของประชาชน ใชความคดสรางสรรค และความชานาญของประชาชน

สำนกหอ

สมดกลาง

36

แกปญหารวมกบการใชวทยาการท�เหมาะสม และสนบสนนตดตามผลการปฏบตงานขององคกร

และเจาหนาท�ท�เก�ยวของ

Chapin (1977: 317) กลาววา ลกษณะท�จะเปนเคร�องช�การมสวนรวมของประชาชน

ทางสงคมจะดไดจากลกษณะตางๆท�แสดงออกมา กลาวคอ การเปนสมาชกกลม การเขารวม

กจกรรมตางๆ การบรจาคเงนทอง วสด ส� งของ และการเสยสละเวลา แรงงาน การเงน การเปน

สมาชกของคณะกรรมการ และการเปนผดาเนนการในกจการน�นๆโดยตรง

จากความหมายการมสวนรวมดงท�กลาวมาสรปไดวา การมสวนรวม หมายถง

การท�คนในชมชนเขามามสวนรวม ในการดาเนนงานในข�นตอนใดข�นตอนหน�งในการพฒนาการ

ทองเท�ยว ท�งในดานการมสวนรวมในการวางแผน การคนปญหา การมสวนรวมในการปฏบต และ

การมสวนรวมในการตดตามประเมนผล เพ�อนาไปสการพฒนา การมสวนรวมของชมชนในการ

ดาเนนธรกจการทองเท�ยว เพ�อการพฒนาท�ย �งยน

การมสวนรวมของประชาชนสามารถแบงออกม 2 ลกษณะดงน�

1.การมสวนรวมแทจรง

ประชาชนสามารถเขามามสวนรวมในโครงการกระบวนการต� งแตรวมทาการ

ศกษาคนควาปญหา การรวมคด และหาวธแกไขปญหารวมวางนโยบาย หรอแผนงานโครงการ

รวมตดสนใจการใชทรพยากรท�มอยอยางจากดใหเปนประโยชนตอชมชน รวมปฏบตตามนโยบาย

หรอแผนงาน ใหบรรลตามผลท�กาหนดไว รวมควบคมตดตาม และประเมนผล

2.การมสวนรวมไมแทจรง

เปนการมสวนรวมเพยงบางสวนโดยเฉพาะ เขารวมในการปฏบตตามโครงการ

ท�ไดมการกาหนดไวแลวเทาน�น (นรนทร แกวมศร, 2538: 12) ไมไดคานงถงความตองการท�แทจรง

ของประชาชน และการประเมนผลยงไมบรรลวตถประสงคตามเปาหมาย ขาดความเปนกลาง

อกดวย (ศรรตน ธานรณานนท, 2538: 21) ในการดาเนนการเครอขายของสภาท�ปรกษาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต พบวา การมสวนรวมในภาคประชาชน ในการเขามาดาเนนงานในกระบวนการ

ตดสนใจ ตองสรางกลไกเขาไปถงระดบรากหญา เพ�อเช�อมโยงกลมองคกรตางๆ และยงเปนจดเร�ม

ในการพฒนาสงคม รวมท�งไดรบทราบปญหา อปสรรค โดยมกระบวนการแลกเปล�ยนขอมล

ขอเทจจรงรวมกน (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2545: 7)

การวจยเก�ยวกบการมสวนรวม อนเปนพฤตกรรมของประชาชน ท�อยรวมกนใน

สงคมท�เก�ยวของกบการพฒนา เพ�อแกไขปญหาของชมชน หรอการพฒนาท�ดข�น ซ� งมงานวจยท�

เก�ยวของท�งในลกษณะของบคคล และกลม อยมากมายพอสมควร สามารถแยกประเดนไดดงน�

สำนกหอ

สมดกลาง

37

การสรางการมสวนรวมของชมชน การดาเนนการในสวนของการสรางการมสวนรวม

ของชมชน จะประกอบดวย

1. การสนบสนนการรวมกลมของประชาชน ชมชน เพ�อการจดการพ�นท�ทองเท�ยว

2. การยกระดบชมชนทองถ�นระดบหมบาน หรอองคกรปกครองทองถ�นท�มศกยภาพ

ในการจดการส�งแวดลอม และส�งอานวยความสะดวกพ�นฐาน

3. จดอบรมใหความร และความเขาใจ เก�ยกบบทบาทของชมชนในการมสวนรวมใน

กระบวนการทองเท�ยวโดยเนนการเรยนร การวางแผน การปฏบตการ และการประเมน

จากลกษณะทางสงคม กบผลกระทบท�ชมชนไดรบน�น สงผลใหมความจาเปนอยางย�ง

ท�ตองมการปรบเปล�ยนกระบวนการทางการทองเท�ยวในบางสวน เพ�อใหชมชนเขามามบทบาทและ

มสวนรวมอยางแทจรง

สาหรบทศทาง และแนวทางในการมสวนรวมของชมชนน�น จะตองมการมงไปสความ

รวมมอในการใชทรพยากรแหลงทองเท�ยว เพ�อการรองรบการทองเท�ยวแบบย�งยนใหมความ

สมบรณครบถวนตามกรอบ และลกษณะการทองเท�ยวแบบย �งยนในทกระดบ ไดแก

ระดบนโยบาย จะตองมการหาทางใหสมาชกในชมชนทกชมชน ทกคน ทกระดบ

รบทราบนโยบายการทองเท�ยวแบบย �งยน

ระดบแผน จะตองหาทางใหชมชนเขาใจแบบแผนการทองเท�ยวแบบย�งยนใหชดเจน

ทกระดบของแผน

ระดบปฏบต ใหสมาชกชมชนกลมตางๆ ทกชมชนในเขตพ�นท�แหลงทองเท�ยว ศกษา

แผนปฏบต แนวทาง และวธการปฏบตใหเขาใจจนสามารถใหความรวมมอและปฏบตไดอยาง

ถกตอง มการแนะนาอยางใกลชดทกข�นตอนของการปฏบต จนกวาจะม�นใจไดวาสมาชกชมชน

ทกชมชน ทกคน ทกระดบดาเนนการไปถกทศทางแลวมการตดตามผล และใหการแนะนาอยาง

ตอเน�อง

ดงน�น ในการมสวนรวมของชมชนควรจะมต�งแตการเตรยมการจดการ การวางแผน

การควบคมดแลการใชทรพยากร การมสวนรวมในการบรการ และการไดรบประโยชนจากการ

บรการโดยชมชน ซ� งจะตองตระหนกถงความสาคญของทรพยากรและส�งแวดลอม ท�งน� การใช

ประโยชนจะตองไมเบยดบงทาลายส�งแวดลอม การมสวนรวมท�ดจะตองใหความสาคญในรปแบบ

ของการรวมกลมมากกวาลกษณะของบคคล

ชมชนกบการพฒนาพ�นท�แหลงทองเท�ยว จากการท�ชมชน หมายถง เขตพ�นท�ระดบ

ความคนเคย และการตดตอระหวางบคคล ตลอดจนพ�นฐานความยดเหน�ยวเฉพาะบางอยางท�ทาให

ชมชนตางไปจากเพ�อนบาน มลกษณะทางเศรษฐกจเปนแบบเล� ยงตนเองท�จากดมากกวาสงคม

สำนกหอ

สมดกลาง

38

แตในวงจากดเหลาน�นยอมมการสงสรรคใกลชดกวา และมความเหนอกเหนใจลกซ� งกวา อาจจะม

ส�งเฉพาะบางประการท�ผกพน เชน เช�อชาต ตนกาเนดของชาตหรอศาสนา

อไรพรรณ ปรางอดมทรพย (2544: 112) ไดสรปความหมายของชมชนวาม 2 ลกษณะ

คอ ชมชนพ�นท�ไดแก หมบาน ตาบล อาเภอ จงหวด ภาค ประเทศ และชมชนหนาท�ไดแก การท�

บคคลต�งแต 2 คนข�นไปมารวมกนเปนกลม กาหนดระเบยบแบบแผน ขอบงคบข�นเพ�อประกอบ

หนาท�กจกรรมใดกจกรรมหน�งข�นเปนองคกรหน�ง “ ชมชน ” เรยกช�อตางกนตามลกษณะท�สาคญ

ของชมชนน�น เชน ชมชนเมอง ชมชนชนบท ชมชนท�พกอาศย ชมชนสถาบนทางสงคม ชมชน

พาณชย ชมชนอตสาหกรรม แตในสงคมวทยาไดศกษาถงโครงสรางและสวนประกอบของชมชน

ทกรปแบบแลวมองคประกอบ คอ ประชาชนหรอคนมความสนใจรวมกน อาณาเขต หรอพ�นท�การ

ปฏบตตอกน ความสมพนธของสมาชกท�ผกพนใหอยรวมกนในชมชนประกอบข�นมาเปนชมชน

ดงน�น ความหมายของชมชนจงไมไดหมายถงคนใดคนหน� งในชมชน ประโยชนของชมชนคอ

ประโยชนขององครวมท� งหมดในชมชนน� นๆในสวนของความเก�ยวของระหวางชมชนกบ

การทองเท�ยวน�นจะมลกษณะขอบเขต และรปแบบท�กวางขวางและหลากหลาย ท�งโดยทางตรงและ

ทางออม โดยหาขอจากดท�ชดเจนไดยาก ท�งน�ความเก�ยวของของชมชนกบการทองเท�ยวจะสามารถ

กาหนดไดใน 2 ลกษณะคอ ผลประโยชนท�ชมชนไดรบ และผลกระทบท�จะเกดข�นกบชมชน

ความสมพนธของชมชนทองถ�นกบการมสวนรวมดานการทองเท�ยวเชงนเวศน�นม

2 ลกษณะ ไดแก ประโยชนท�ชมชนไดรบ และผลกระทบทางลบท�เกดข�นกบชมชน ดงน�

1.ประโยชนท�ชมชนไดรบ ซ� งมอย 2 ทาง คอ

1.1 ทางเศรษฐกจ เชน เกดการสรางงานข�นใหม สบเน�องจากการทองเท�ยว เกดการ

พฒนาอาชพท�เก�ยวของกบการใหบรการเพ�มข�น เกดระบบตลาด เพ�อการจดหาเคร�องอปโภคบรโภค

ท�เปนปจจยตอการทองเท�ยว เกดระบบการผลตวตถดบในทองถ�น เพ�อปอนระบบตลาดท�เกดข�น

มรายไดจากแหลงรายไดใหม ครอบครวในชมชนมรายไดเพ�มข�นท�งทางตรงและทางออม

1.2 ทางสงคม ไดแก การพฒนาดานการสรางสรรค การตดตอทางสงคมท�มรปแบบ

มากข�น เกดสญญาทางสงคมอนเน�องมาจากการตกลงในสทธ หนาท� และความรบผดชอบรวมกน

ของสมาชกในสงคม การพฒนาระบบสาธารณปโภค กระตนใหเกดการพฒนาตนเอง การพฒนา

ดานสาธารณสข ความเอาใจใสตอบรการทางสงคมของชมชนดข�น

2. ผลกระทบทางลบท�เกดข�นกบชมชน เกดการขยายตวของชมชน การเปล�ยนแปลง

โครงสรางการบรหาร หากไมมการจดการท�ด วฒนธรรม และวถชวตด�งเดมของชมชนจะถกกลน

หรอเปล�ยนไปตามอทธพลของวฒนธรรมภายนอกท�เขามาสชมชน

สำนกหอ

สมดกลาง

39

ดงน� นการสรางโอกาส และประโยชนในการปรบตวตอการพฒนาท�เขาสชมชน

ทองถ�นไดอยางแทจรง จะชวยลดผลกระทบในทางลบท�เกดข�นกบชมชนไดบาง ดวยเหตน� การม

สวนรวมของชมชนทองถ�นจงเปนเปาหมายสาคญของกระบวนการทองเท�ยวแนวใหม อนเปน

พ�นฐานของการพฒนาท�ย �งยนในองครวมของระบบ ซ� งการทองเท�ยวเชงนเวศไดใหความสาคญตอ

การมสวนรวมของชมชนอยางมากอยแลว เพราะชมชนสามารถเปนศนยกลางท�เช�อมโยงกบ

หนวยงานท�งภาครฐ และภาคเอกชนท�เก�ยวของไดอยางด กลาวคอ

เช�อมโยงกบหนวยงานภาครฐ ในฐานะผรบนโยบายในเบ�องตน และมสวนผลกดนใน

ระยะยาว ในฐานะผใช และดาเนนงานตามแผนงาน และแผนปฏบตการตางๆ

เช�อมโยงกบหนวยงานภาคเอกชนในฐานะเปนสวนหน�งของฐานรองรบการทองเท�ยว

ท�จดข�นโดยเอกชน เชน รวมพฒนาท�พกแรม รานคา การนาเสนอศลปวฒนธรรม เปนตน

การมสวนรวมของชมชนทองถ�น ตองตระหนกถงความสาคญของทรพยากรธรรมชาต

และส�งแวดลอม มกจกรรมในการอนรกษและใชประโยชนไมเบยดบงทาลายทรพยากรธรรมชาต

และส�งแวดลอม เร�มต�งแตการใหขอมลทองถ�น การเตรยมการจดการ การวางแผน การควบคมดแล

การใชทรพยากรธรรมชาต การมสวนรวมในบรการ และการไดรบประโยชนจากการบรการ

เง�อนไขพ�นฐานของการมสวนรวมม 3 ประการ กลาวคอ

1.ประชาชนตองมอสรภาพท�จะมสวนรวม หมายถง มอสระท�จะเขารวมหรอไมกได

การเขารวมตองเปนไปดวยความสมครใจ การถกบงคบใหเขารวมไมวาจะรปแบบใดยอมไมถอวา

เปนการมสวนรวม

2.ประชาชนตองมความเสมอภาคบคคลท�เขารวมในกจกรรมใดจะตองมสทธเทาเทยม

กบผเขารวมคนอ�นๆ

3.ประชาชนตองมความสามารถท�จะมสวนรวม บคคลหรอกลมเปาหมายจะตองม

ความสามารถพอท�จะเขารวมในกจกรรมน�นๆ หมายความวา ในบางกจกรรมแมกาหนดวาผเขารวม

มเสรภาพ และความเสมอภาค แตกจกรรมท�กาหนดไวมความซบซอนเกนความสามารถของ

กลมเปาหมาย การมสวนรวมยอมเกดข� นไมได ความสาเรจของการมสวนรวมของประชาชน

ยงข� นอยกบองคประกอบหลายประการ คอ ประชาชนตองมเวลาท�จะมสวนรวมในกจกรรม

ไมเสยคาใชจายเปนจานวนมากเกนกวาท�จะไดรบ ประชาชนตองมความสนใจท�มความสมพนธกน

ตองส� อสารกนได และตองไมกระทบกระเทอนตอตาแหนงหนาท� หรอสถานภาพของตน

(นรนดร จงวฒเวศย, 2527: 186-187)

สำนกหอ

สมดกลาง

40

ปจจยท�มผลตอการมสวนรวม

1. ความสนใจ และความหวงกงวลรวมกน ซ� งเกดจากความสนใจ และความหวงกงวล

รวมกน

2. ความเดอดรอน และความไมพงพอใจรวมกนท�มอยตอสถานการณท�เปนอยน�น

ผลกดนใหพงไปสการรวมกลม วางแผน และลงมอทางานรวมกน

3. การตกลงใจรวมกนท�จะเปล�ยนแปลงกลม หรอชมชนไปในทศทางท�พงปรารถนา

การตดสนใจรวมกนน�ตองรนแรง และมากพอท�จะทาใหเกดความคดรเร�มกระทาการท�สนองตอบ

ความเหนชอบของคนสวนใหญท�เก�ยวของกบกจกรรมน�นๆ (สากล สถตวยานนท, 2532: 166-167)

การมสวนรวม ถอเปนหวใจสาคญของการพฒนา จะเหนไดวากจกรรมการพฒนาใดๆ

กตาม หากประชาชนไมมความรสกเปนเจาของ และลงมอดาเนนกจกรรมดวยตนเองแลว กจกรรม

น�นกมอาจจะสาเรจและดารงอยได แตถาหากวาประชาชนมความร ความเขาใจในกระบวนการ

อยางถองแท จะสามารถมองเหนผลประโยชนท�จะเกดข�นตอตนเอง ครอบครว และชมชนท�งยง

ไดรบขอมล และขาวสารอยางเพยงพอ จะเกดความตระหนกในปญหาของตนเอง และด�นรนหาทาง

แกไข เพ�อปรบปรงเปล�ยนแปลงจนเกดการตดสนใจเขามามสวนรวมในการดาเนนกจกรรม

อยางแทจรง

แนวทางการมสวนรวมของประชาชนสามารถพจารณาไดเปน 2 แนวทางดวยกน

กลาวคอ ประการแรก เปนการแสดงออกถงเสรภาพของประชาชน ไดแก การกระตนใหประชาชน

รบรถงสาเหตของปญหา การใหความรเพ�อสรางความเขาใจถงเหตปจจยตางๆท�เก�ยวโยงกนเปน

ระบบ สรางพฒนาการใหมสวนรวมในการหาทางเลอก และแสวงหาวธการในการจดการดาน

ส�งแวดลอม และพฒนาโลกทศนแบบใหมท�เนนการอยรอดรวมกนระหวางธรรมชาตและมนษย

จากหลกการดงกลาว การท�จะทาใหคนในทองถ�นไดเหนคณคา และตดสนใจเองวาส� งท�ทาน�น

เหมาะสม และสอดคลองกบสภาพความเปนอยของทองถ�นหรอๆไม ไดประเมนคณคา และ

ตดสนใจเลอกเอง นบเปนจดเร�มตนของการมสวนรวมในทองถ�นท�ตอเน�องและย �งยน กวาการ

ผลกดนจากภายนอก ประการท�สอง แนวทางดานกฎหมาย และการบงคบใชกฎหมายโดยเนน

ส�งแวดลอมควบคกบความอยรอดของประชาชน โดยใหมความสอดคลองเหมาะสมกบความเปน

จรงตอการนาไปปฏบตใชอยางยตธรรม และโปรงใสไมเลอกปฏบตและตองเขมงวดกวดขนตอการ

บงคบใชกฎหมาย หรอขอบงคบน�น

การท�ประชาชน หรอชมชนพฒนาขดความสามารถของตนในการจดการ ควบคมการ

ใช กระจายทรพยากร และปจจยการผลตท�มอยในสงคมเพ�อประโยชนตอการดารงชพทางดาน

เศรษฐกจ และสงคม ตามความจาเปนอยางสมศกด� ศรในฐานะสมาชกสงคม จะทาใหการมสวนรวม

สำนกหอ

สมดกลาง

41

ประชาชนไดพฒนาการรบร และภมปญญา ซ� งแสดงออกในรปของการตดสนใจในการกาหนด

ชวตของตนเอง (ทวทอง หงสววฒน, 2537: 148) ซ� งการมสวนรวมของชมชนตอกจกรรมท�มความ

เก�ยวของกบการพฒนาชมชนน�น อาจจะพจารณาจากประเภท และระดบของการมสวนรวม ไดแก

การมสวนรวมในการตดสนใจ การดาเนนการแบงปนผลประโยชนท�เปนธรรมระหวางผมสวนได

สวนเสย และการตดตามประเมนผล สวนระดบการมสวนรวมน�น อาจจะวดไดจากระดบความถ�

ของบคคล องคกรท�รวมกจกรรม ความพงพอใจ ระดบของเปาหมายท�พงได และระดบของการม

สวนรวมในกจกรรมตางๆ (อนรกษ ปญญานวฒน, 2548)

จากกระแสของการพฒนาการทองเท�ยวในปจจบน การมสวนรวมของประชาชน

ทองถ�น เปนเปาหมายสาคญในกระบวนการพฒนาการทองเท�ยวรปแบบใหม ซ� งถอไดวาเปน

พ�นฐานของการพฒนาท�ย �งยน ในองครวมของระบบความรสกเปนเจาของทองถ�นของสมาชก

ชมชนซ� งมความรก ความหวงแหน มความรสกพ� งพง และใชประโยชนจากทรพยากรแหลง

ทองเท�ยว (นาชย ทนผล, 2543: 39) สามารถนามาประยกตใหเกดการพฒนาแบบย �งยน แกทรพยากร

ทองเท�ยวได

ในสวนของนโยบายดานการมสวนรวมของประชาชนทองถ�นในการจดการทองเท�ยว

ของชมชน ไดกาหนดนโยบายดานการมสวนรวมของประชาชนทองถ�นในการจดการการทองเท�ยว

ของชมชนไว มดงตอไปน�

1. พฒนาแบบแผนการมสวนรวมของประชาชนทองถ�น รวมถงการมสวนรวมของ

องคกรทองถ�น เอกชน และประชาชนท�วไป ในดานการลงทน การผลตสนคา และบรการ ท�งน�ตอง

มความเสมอภาค เปนธรรมในกรอบท�เหมาะสมสอดคลองกบการพฒนาดานอ�นๆ และมผลกระทบ

ตอส�งแวดลอมนอยท�สด

2. สนบสนนการจดต�งเครอขายความรวมมอในการพฒนาการทองเท�ยวในรปของ

องคกร หรอคณะกรรมการ ระดบชาต ภมภาค และทองถ�นโดยมเครอขายครอบคลมผเก�ยวของ

ทกสวน และทกระดบ ใหองคกรมขอบเขตความสามารถในการตดสนใจ และดาเนนการอยางอสระ

ภายใตกรอบท�ตอบสนองความจาเปนในการจดการแตละระดบ

3. เปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการวางแผน ตดสนใจ ตดตามประเมนผล

ใหไดรบประโยชนจากการพฒนาการทองเท�ยว รวมท�งปรบทศนคต และปรบปรงขดความสามารถ

ของหนวยงานของรฐใหสามารถรวมมอ และเก�อหนนการมสวนรวมของประชาชนมากข�น

4. สงเสรมการจดต�งองคกรพฒนาเอกชน และองคกรประชาชนท�ดแลดานส�งแวดลอม

และสงเสรมทองเท�ยว ท�งท�เปนนตบคคล และไมเปนนตบคคล

สำนกหอ

สมดกลาง

42

5. แกไข ปรบปรง พฒนากฎหมายและระบบงบประมาณของรฐ ใหสามารถสงเสรม

และเอ�ออานวยตอการประสานงานความรวมมอของหนวยงานทกระดบกบประชาชนในทองถ�น

ตลอดจนกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบในการใหชมชนมโอกาสในการควบคมกากบ ดแล และจดการ

ทรพยากรดวยตนเอง

6. สนบสนนพฒนาศกยภาพของคนโดยการเพ�มความร ทกษะ และการมจตสานก

ในดานการจดการพฒนาการดาเนนธรกจทองเท�ยว การอนรกษ ฟ� นฟทรพยากรธรรมชาต

ส�งแวดลอมสาหรบชมชนใหกวางขวางมากข�น

7. สนบสนนองคกรปกครองสวนทองถ�นใหเขมแขงมประสทธภาพดานการจดการ

พฒนาการทองเท�ยวอยางอสระ และสามารถจดเกบรายได เพ�อการอนรกษฟ� นฟการทองเท�ยวได

ดวยตนเองโดยใหมการพฒนาทกษะการจดการท�ถกตอง

8. สนบสนนองคกรพฒนาเอกชนท�มวตถประสงคในการพฒนาการทองเท�ยว อนรกษ

ทรพยากรและส�งแวดลอม และการพฒนาทางสงคม ใหมโอกาสในการเขาชวยเหลอ ยกระดบการ

มสวนรวม ตลอดจนการจดต�งองคกรชมชน และองคกรจดการธรกจของประชาชนอยางสรางสรรค

(ภราเดช พยควเชยร, 2543: 15)

สรปไดวา การทองเท�ยวจะตองสามารถดารงอยได เม�อมนกทองเท�ยวมาเย�ยมเยอน

อยางสม�าเสมอ ทรพยากรการทองเท�ยวยงคงรกษาความดงดดใจไวไดไมเส�อมคลาย กจการมกาไร

แมตองมการปรบปรงเปล�ยนแปลงการใหบรการอยเสมอ ผลกระทบท�มตอส� งแวดลอมท�งทาง

ธรรมชาต สงคม และวฒนธรรม จะตองไมม หรอมนอยท�สด มแตการจดการอยางย �งยนเทาน�น

จงจะสามารถคงความย �งยนของการทองเท�ยวได การพฒนาการทองเท�ยวท�ผานมาไดแสดงใหเหน

วา เม�อเกดการพฒนาข� นยอมเกดการเปล�ยนแปลงภายในชมชน และเกดผลกระทบตามมาท� ง

ทางบวก และทางลบ

1.1 แนวคดและทฤษฎผลกระทบจากการทองเท�ยว

อตสาหกรรมการทองเท�ยวไดนาผลประโยชนทางเศรษฐกจเขามาสชมชนทองถ�น และ

ประเทศชาตอยางมากมายมหาศาล แตในขณะเดยวกน อตสาหกรรมการทองเท�ยวกสงผลกระทบ

ตอมนษยหลากหลายประการดวยเชนกน ซ� งมท�งผลกระทบดานบวก และผลกระทบดานลบ และ

จาแนกผลกระทบจากการทองเท�ยวออกเปน ผลกระทบดานเศรษฐกจ ผลกระทบดานสงคม

วฒ น ธ ร ร ม แ ล ะ ผ ล ก ร ะ ท บ ด า น ส� ง แ ว ด ลอ ม ซ� ง โ ค ร ง ก า ร ส ง ค ม ศ า ส ต ร ส� ง แ ว ด ลอ ม

มหาวทยาลยมหดล (2529 : 122) ไดสรางกรอบแนวคดเร�อง การศกษาผลกระทบทางดานสงคม

และวฒนธรรมของการทองเท�ยว กลาววา การท�ประชาชนในแหลงทองเท�ยวไดเหนหรอไดตดตอ

สำนกหอ

สมดกลาง

43

กบนกทองเท�ยว จะกอใหเกดการเปล�ยนแปลงในหลายรปแบบโดยประชาชนในแหลงทองเท�ยว

ซ� งเปนชาวพ�นเมองอาจจะมปฏกรยาตอนกทองเท�ยวท�งในทางบวกและทางลบ แตจะเปนลกษณะ

ใดน�นข�นอยกบการไดเหนหรอการตดตอกบนกทองเท�ยวในกจกรรมใด

สรปไดวา การไดเหนนกทองเท�ยว หรอการตดตอกบนกทองเท�ยว น� นกอใหเกด

ผลกระทบโดยตรง และชดเจน ซ� งจะเปนไปในดานการแตงกายของนกทองเท�ยว ท�จะเปนตวอยาง

ของประชาชนพ�นเมอง การกนอาหารหรอรปแบบและวธการรบประทานอาหารกสามารถสรางให

ประชาชนพ�นเมองเอาแบบอยาง ความคดเหนตอส� งทนสมย และเคร� องอานวยความสะดวก

กสามารถเปนตวอยางใหประชาชนในแหลงทองเท�ยวไดเชนกน นอกจากน� ความตองการของ

นกทองเท�ยว ยงสรางประเภทของงานหรออาชพเพ�มข�น และผลของการไดเหนนกทองเท�ยวนาส�ง

ตางๆ เขามายงสรางความตองการทางสงคมแบบ ตางๆใหกบประชาชนในแหลงทองเท�ยวได

เชนกน การพบปะหรอการตดตอระหวางกนของนกทองเท�ยวกบประชาชนพ�นเมอง จะดาเนนใน

หลายรปแบบ และกอใหเกดผลกระทบแตกตางกน สบเน�องจากรปแบบของนกทองเท�ยวซ� งมหลาย

ประเภท และมความแตกตางกนท�งในดานความตองการและลกษณะของจดประสงค ของการ

เดนทางมาทองเท�ยว ตวอยางเชน นกทองเท�ยวจากมาเลเซย ซ� งสวนใหญจะนบถอศาสนาอสลาม

จะมความตองการในดานอาหารแตกตางไปจากนกทองเท�ยวชาวไทย ซ� งสวนใหญจะนบถอศาสนา

พทธ เปนตน

1. ผลกระทบทางสงคม

ผลกระทบทางสงคมดานบวก ความสะดวกสบายจากกจการสาธารณปโภค

สาธารณปการ ในแหลงทองเท�ยวคนในทองถ�นยอมไดรบประโยชนจากกจการ ประปา ไฟฟา และ

อ�นๆ ในประเทศท�พฒนาแลวกจการสาธารณปโภค สาธารณปการสวนใหญ จะพฒนามาเพ�อคนใน

ทองถ�นน�นเปนหลกสาคญ สวนนกทองเท�ยว จะไดรบประโยชนจากกจการในลกษณะของผล

พลอยได แตสาหรบประเทศท�ยากจนกาลงอยในระหวางการพฒนา อาจมลกษณะตรงกนขาม

ทองท�หลายแหงชาวบานไมมอานาจทางเศรษฐกจเพยงพอท�จะลงทนในกจการสาธารณปโภค แต

หากมนกทองเท�ยว ไปเยอนมาก กจะสามารถกระตนใหรฐบาลหรอนกธรกจลงทน โดยม

วตถประสงคเพ�ออานวยความสะดวกแกนกทองเท�ยว เปนประการสาคญ สวนคนทองถ�นมโอกาส

ไดใชบรการถอเปนผลพลอยได

การทองเท�ยวจะชวยลดปญหาการอพยพหล�งไหลเขาไปแออดในเมองหลวง โดยท�วไป

แลวมนษย มกจะรกถ�นฐานบานเกดของตนเอง หากตนมโอกาสมงานทาท�กาวหนาเหมาะสมใน

ภมลาเนายอมเปนส�งท�ปรารถนา อตสาหกรรมการทองเท�ยวเปดโอกาสใหคนในทองถ�นประกอบ

สำนกหอ

สมดกลาง

44

อาชพรายยอย หรอทาอตสาหกรรมทองถ�นอยในครอบครว เม�อมงานทา มรายได ยอมไมอพยพ

ไปแออดยดเยยด เส�ยงตอโอกาสถกหลอก และถกเอาเปรยบดานแรงงานในเมอง มการจางแรงงาน

หญงเพ�มข� น อตสาหกรรมการทองเท�ยวท� เจรญเตบโต การจางแรงงานจะมมากข� นโอกาสท�

ผหญงจะไดงานทาเปนเจาหนาท�ระดบตางๆในสถานท�พกแรม ภตตาคาร และสถานบนเทง ทาให

มรายไดนาไปพฒนาคณภาพชวต การทองเท�ยวทาใหชมชนขยายตว การอพยพท�อยของประชากร

จากชมชนอ�นเพ�อมาประกอบอาชพในชมชนท�มแหลงทองเท�ยว เชน ชลบรและเชยงใหม ชมชน

ดงกลาวมขนาดใหญข�นและซบซอนมากข�นส� งอานวยความสะดวกตางๆ ท�จดสรางเพ�อรองรบ

นกทองเท�ยวแลวยงตองสรางส�งกอสรางอ�น ๆ ท�รองรบประชากรท�อพยพเขามาอยอาศยในชมชน

น�นๆ เชน บานจดสรร จานวนโรงพยาบาล และสถานศกษา

การทองเท�ยว ลดอตราการเคล�อนยายถ�นท�อยอาศยของประชากรไปยงถ�นอ�นให

นอยลง ประชากรท�อยอาศยในชมชน ท�เปนแหลงทองเท�ยว ยอมมโอกาสในการประกอบอาชพ

ตางๆ ท�งท�เก�ยวของกบนกทองเท�ยวทางตรงและทางออม เชน อาชพมคคเทศก บรการรถหรอเรอ

รบจาง ขายสนคา และผลตหตถกรรมพ�นบานเปนสนคาท�ระลก เปนตน แหลงทองเท�ยวท�ม

นกทองเท�ยวมากเทาใด ความเจรญของทองถ�นกมมากเทาน�นโอกาสในการประกอบอาชพของ

ประชากรในทองถ�นมมากข� นทาใหการยายถ�นเพ�อไปประกอบอาชพในทองถ�นอ�นนอยลง

ผลกระทบจากการทองเท�ยวท�มตอชมชนจะทาใหเงนมอทธพลกบชาวบานมากข�น เกดการกระจายรายได

ของชมชนกระจกตวเฉพาะพ�นท� และมชาวบานเพยงบางกลมท�ไดรบผลประโยชนจากการทองเท�ยว

อยางแทจรง (สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม, 2548 : 10)

ผลกระทบทางสงคมดานลบ ความสมพนธในครอบครว การทางานในอตสาหกรรม

การทองเท�ยวสงผลใหเกดความลมสลายของความสมพนธในครอบครวไดมาก เพราะเปนการ

ทางานท�ไมมวนหยดแนนอน ทาใหไมมเวลาใหกบครอบครว การเปล�ยนแปลงของครอบครว

(family change) การทองเท�ยวทาใหครอบครวเปล�ยนแปลงในเร�องสถานภาพและหนาท� ลกษณะ

ครอบครวในประเทศกาลงพฒนาสวนมากผชายเปนผนา เคารพในระบบอาวโส และมอาชพ

เกษตรกรรมเปนหลก การทองเท�ยวทาใหคนในทองถ�นเปล�ยนอาชพดานการเกษตรไปรบจาง

ทางานเก�ยวของกบอตสาหกรรมการทองเท�ยว ท�งเพศชายและหญง สงผลใหเพศหญงมรายไดและ

อสรภาพจากครอบครวมากข�นกวาเดม ปญหาศลธรรม เม�อมนกทองเท�ยวเขาไปแออดมากข� น

เทาไหร กมแนวโนมจะสงผลกระทบใหระดบศลธรรมต�าลงเทาน� น กจกรรมดานลบท�มกจะ

เกดข�นเสมอคอ การเอารดเอาเปรยบนกทองเท�ยว ปญหาโสเภณ การพนน สารเสพตด อาชญากรรม

เพราะเม�อนกทองเท�ยวเดนทางไปยงตางถ�นหรอตางแดน มกจะทาอะไรท�ตวเองเกบกดไวออกมา

โดยปราศจากความละอาย เพราะเขาถอวาถ�นท�เขากาลงทองเท�ยวอยไมมคนรจกมกคนกบพวกเขา

สำนกหอ

สมดกลาง

45

มากอน ฉะน�น การแสดงออกของนกทองเท�ยวดงกลาวจะถกชาวพ�นเมองบางกลมหรอบางคน

นาไปกระทาบาง เชน การแสดงออกทางดานการแตงกาย หรอพฤตกรรมตาง ซ� งส�งเหลาน� จะทาให

สงคมในสถานท�ทองเท�ยวน�นมการเปล�ยนแปลงเกดข�น

ปรมาณของอาชญากรรมเพ�มข�น แหลงทองเท�ยวเปนท�รวมของบคคลมากมายหลาย

ประเภท เปนนกทองเท�ยว เปนบคคลท�อพยพเขามาทาธรกจในพ�นท�น�น ซ� งอาจประกอบสมมา

อาชพ และประกอบอาชพทจรต เชน ว�งราว ลกขโมย ปลน จ� หลอกลวง นอกจากเปนอนตรายตอ

นกทองเท�ยวแลวประชาชนในทองถ�นไมไดรบความปลอดภยเชนกน

สถานท�ทองเท�ยวกลายเปนแหลงยาเสพตด ยาเสพตดเปนอนตรายอนย�งใหญของสงคม

เปนเหตใหเกดอาชญากรรมประเภทตางๆ นกทองเท�ยว ท�เขามาทองเท�ยวแบบอสระจานวนมากท�

เขามาเสพยาเสพตด

ปรมาณการหยารางเพ�มข�น ประชาชนในแหลงทองเท�ยวมโอกาสทางานไดงาย และม

รายไดดงน�นในแตละครอบครว ตองการรายไดใหเพ�มมากข�นเพ�อนามาใชจาย ซ�อเคร�องอานวย

ความสะดวกตางๆ ท�งสามและภรรยาในแตละครอบครวตางมงานทา ความสมพนธระหวางภรรยา

สาม บตรและธดา เปล�ยนแปลงไป และมเหตปจจยหลายประการรวมท�งสงคมท�ซบซอนข�นทาให

ครอบครวมโอกาสแตกแยก และหยารางไดงาย

ประชากรแออดมากท�งนอกและในฤดทองเท�ยว รวมท�งมประชากรอาศยอยหนาแนน

ในพ�นท�ดงกลาว ประชาชนเคยดาเนนชวตคอนขางสบาย เม�อมทกทองเท�ยว เดนทางเขาไป

ทองเท�ยวกอใหเกดความแออดเพ�มข�น ทาใหเจตคต และวถชวตของประชาชนเปล�ยนแปลงไป

ปรมาณของหญงขายบรการเพ�มข�น อตสาหกรรมการทองเท�ยวทาใหจานวนหญงขาย

บรการเพ�มข�น เชน พทยา เปนแหลงทองเท�ยวท�นกทองเท�ยวชาวตางประเทศนยมเดนทางไปตาก

อากาศ ในบางโอกาส พทยาเปนสถานท�ท�ทหารอเมรกนข�นบก ดงน�นหญงขายบรการนยมเดนทาง

มาประกอบอาชพ ในแหลงทองเท�ยวท�มนกทองเท�ยวจานวนมากทาใหภาพพจนของแหลงทองเท�ยว

เปล�ยนไปจากชายหาดท�สวยงาม เปนแหลงของหญงขายบรการ

การท�งถ�นฐานเดม ในแหลงทองเท�ยวตางๆ จะมประชาชนจากพ�นท�อ�น หรอประเทศ

อ�น อพยพไปประกอบอาชพในแหลงทองเท�ยวท�มนกทองเท�ยวจานวนมาก บางกลมไปอยอาศย

ถาวร บางกลมอาศยอยช�วคราว เชนเชยงใหม และพทยา

ปญหาการเอารดเอาเปรยบนกทองเท�ยว เชน ในเร� องของการข� นราคาสนคา และ

บรการ ท�จาหนายใหกบนกทองเท�ยว

สรปไดวา การทองเท�ยวสามารถทารายไดเพ�มใหแกทองถ�นเปนจานวนมาก

สามารถสรางงานสรางอาชพเพ�มข�นมากมาย ในขณะเดยวกนกจะทาใหราคาสนคาและบรการ

สำนกหอ

สมดกลาง

46

คาครองชพตางๆ ในแหลงทองเท�ยวน�นๆ สงข�น การลงทนดานการกอสรางจะมผลใหชาวนาชาวไร

หนมาหาแรงงานท�มคาตอบแทนสงกวา เปนผลใหผลผลตของการเกษตรลดลง ในขณะท�ความ

ตองการผลผลตเพ�มข�น เน�องจากมนกทองเท�ยวเขามาใชบรการดานราคาผลผลตจะสงข�นแตเร�องน�

ไมเปนปญหาใหญ เพราะประชากรในทองถ�นสวนใหญจะมรายไดเพ�มสงข�นเชนเดยวกน การ

ปองกนผลกระทบดานน�จะทาไดโดยการกาหนดใหมแผนสงเสรมดานการศกษา และฝกอบรมให

ประชากรในทองถ�นน�นสามารถประกอบอาชพท�เก�ยวของกบอตสาหกรรมการทองเท�ยวไดอยาง

กวางขวางย�งข�น (การทองเท�ยวแหงประเทศไทย, 2533: 22)

ผลกระทบท�เกดจาการพบเหนส�งตางๆท�นกทองเท�ยวกระทา จะทาใหชาวพ�นเมอง

พยายามตอสเพ�อท�จะยกฐานะดานการศกษา ใหเทยบเทากบนกทองเท�ยว แตความเปนจรงแลว

โอกาสท�ชาวพ�นเมอง จะทาไดอยางน�นเปนเร� องท�ยากย�ง และจะเปนผลทาใหชาวพ�นเมองเกด

ความรสกท�ไมดข�นกบนกทองเท�ยวได ซ� งอาจกลายเปนปญหาความขดแยงระหวางเจาของทองถ�น

กบนกทองเท�ยวได

2. ผลกระทบทางวฒนธรรม

ผลกระทบทางวฒนธรรมดานบวก การทองเท�ยวช� ใหเหนความสาคญของทรพยากร

นนทนาการวฒนธรรม ขนบธรรมเนยม ประเพณ นาฏศลป การละเลนฯลฯ ของทองถ�นทาใหเกด

ความตองการท�จะคนควา อนรกษ และฟ� นฟมรดกทางวฒนธรรมและธรรมชาตเหลาน� ใหอยใน

สภาพท�เหมาะสมรกษาความเปนเอกลกษณของชาตเอาไวได เกดทศนคตท�ด ความประทบใจจาก

การเดนทางทองเท�ยวจะทาใหบคคล เกดทศนะคตท�ดตอสถานท�น�น การเผยแพรวฒนธรรมและ

ยอมรบวฒนธรรม (diffusion and acculturation of culture) การเผยแพรวฒนธรรม หมายถง การ

เผยแพรวฒนธรรมจากสงคมหน�งไปสอกสงคมหน�งอาจเกดข�นโดยตรงโดยเจาของวฒนธรรมนาไป

เผยแพรหรอเผยแพรทางออมโดยผานส�อสารมวลชน ในท�น� การยอมรบวฒนธรรม หมายถง การท�

วฒนธรรมท�แปลกใหมเขาสวฒนธรรมด�งเดม แลวทาใหเกดการยอมรบ บางคร� งอาจยอมรบเปน

บางสวน ทาใหเกดการผสมผสาน (assimilation) ระหวางวฒนธรรม ใหมกบวฒนธรรมเกา แตใน

บางกรณเจาของวฒนธรรมเกากอาจจะแสดงการตอตาน (reaction) ตอวฒนธรรมใหม

การทองเท�ยวทาใหเกดการแลกเปล�ยนวฒนธรรม การทองเท�ยวเปนส�อในการเผยแพร

และแลกเปล�ยนวฒนธรรมระหวางเจาบานคอ ผคนในทองถ�น และผมาเยอนคอ นกทองเท�ยว

กอใหเกดความเขาใจระหวางกน เชน วฒนธรรมการรบประทานอาหาร คนทองถ�นเลยนแบบ

รสนยมการรบประทานอาหารประเภทตางๆ จากนกทองเท�ยว คนทองถ�นนยมรบประทาน

แฮมเบอรเกอร เฟรนซฟรายด และเคร� องด�มตางๆ เปนตน ในขณะเดยวกนนกทองเท�ยวชาว

ตางประเทศตดใจในรสชาตอาหารไทย ในปจจบนมการจดรายการ “ สอนทาอาหารไทย” ใหแกนก

สำนกหอ

สมดกลาง

47

ทองเทยวไดผกหดการประกอบอาหารไทยประเภทท�นกทองเท�ยวชอบ นกทองเท�ยวชาว

ตางประเทศนยมสวมผาซ�น การเกงพ�นเมอง ในรปแบบท�คนไทยฟ� นเมองสวมใส ในขณะเดยวกน

คนฟ� นเมองนยมสวมกางเกงยนส และใสเส�อยด เปนตน เปนการแลกเปล�ยนวฒนธรรมซ� งกนและ

กน กอใหเกดความเขาใจอนดระหวางมนษยชาต

ผลกระทบทางวฒนธรรมดานลบ ความขดแยงทางวฒนธรรม ไมวาจะเปนคานยม

ความประพฤต การแตงกาย หรอ อ�นๆ ท�อาจกอใหเกดความขดแยงทางวฒนธรรมระหวางนกทอง

เท�ยวกบคนทองถ�นท�งส�น เชน การแตงกายไมสภาพ หรอการท�เยาวชนรนใหมสวมผาซ�นไมเปน

นยมนงกระโปรงและกางเกง

การตอตานวฒนธรรม การตอตานวฒนธรรมเกดจากวฒนธรรมของนกทองเท�ยว

กระทบตอจารตประเพณ ความเช�อ ซ� งทาใหเกดปญหาความขดแยงระหวางนกทองเท�ยวกบประชน

ชนในทองถ�น ถาความขดแยงไมรนแรงกเกดการรงเกยจไมยอมรบนกทองเท�ยว แตถารนแรง

ประชาชนในทองถ�นกอาจขบไลนกทองเท�ยว ไลนกทองเท�ยวออกจากบรเวณดงกลาว เชน ข�นไปข�

คอพระพทธรปเพ�อถายรปเปนท�ระลก เปนตน ความขดแยงทางวฒนธรรมบางคร� งทาใหเกดความ

ขดแยงระหวางคนในทองถ�น ท� งน� เพราะคนในทองถ�นบางสวนไดรบประโยชนโดยตรงจาก

นกทองเท�ยว จงตองการเอาอกเอาใจนกทองเท�ยวเพ�อผลประโยชนทางเศรษฐกจ

ปญหาคานยมท�ไมถกตองหรอการมคานยมผดๆ เกดการลอกเลยนแบบระหวาง

นกทองเท�ยวและประชาชนในแหลงทองเท�ยว การใหความสาคญกบคานยมตางๆของสงคม

ตะวนตกวาเปนชนชาตท�มอารยธรรม ทาใหอาจละท�งขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรม

ด�งเดม และนยมอาหารตะวนตก เชนอาหารจานดวน พซซา และเคเอฟซ เปนตน การช�นชมกบวถ

ชวตแบบตะวนตก ไดแก การทองเท�ยวในสถานเรงรมยยามราตร เปนตน หรอคานยมอ�นๆ เชน

การมเพศสมพนธกอนแตงงาน คานยมมงเนนการคาและวตถ การลอกเลยนพฤตกรรมของ

นกทองเท�ยว การใหความสาคญของเศรษฐกจและเงนตรา มผลใหสญเสยเอกลกษณทางวฒนธรรม

ประเพณ และคานยมด�งเดม

ความแตกตางทางดานวฒนธรรมระหวางนกทองเท�ยวกบชาวพ�นเมอง อาจจะทาใหเกด

ปญหาความไมเขาใจซ� งกนและกนเกดข�น ตวอยางเชน ชาวเขาเผาแมว ในภาคเหนอมความตองการ

ใหคนท�วไปเรยกเขาวา “ มง ” ถาใครเรยกเขาวา “แมว” จะถอวาเปนการดถกเหยยดหยามพวกเขา

เปนตน

3. ผลกระทบทางดานเศรษฐกจ

ผลกระทบทางดานเศรษฐกจดานบวก จากนโยบายการพฒนาประเทศท�ผานมา

ต�งแตอดตจนถงปจจบน เหนไดอยางชดเจนวารฐบาลไทย ไดใชการทองเท�ยวเปนเคร�องมอในการ

สำนกหอ

สมดกลาง

48

เพ�มรายไดทางเศรษฐกจใหแกประเทศเน�องจากการทองเท�ยวทาใหเกดเงนตราดงท� มนส สวรรณ

(2539 : 13-16) ไดกลาววาการทองเท�ยวทาใหเกดผลประโยชนทางเศรษฐกจหลายลกษณะตอพ�นท�

ท�มการทองเท�ยวเปนการเฉพาะ การทองเท�ยวกอใหเกดงานและรายไดตอบคคลจานวนมาก ท�งท�ม

สวนรวมในกจกรรมการทองเท�ยวโดยตรงและในกจกรรมเก�ยวเน�องอ�นๆ เชน การนาเท�ยว ขายของ

ท�ระลก รถเชา รานอาหาร และรานถายรป แตในทางกลบกนเม�อการทองเท�ยวกอใหเกดประโยชน

ยอมกอใหเกดโทษ กลาวคอ ทาใหโครงสรางทางเศรษฐกจของพ�นท�เปล�ยนแปลงไป เปนผลให

สดสวนการใชแรงงานในภาคเศรษฐกจหลกเปล�ยนไปดวย นอกจากน�การพฒนาการทองเท�ยวอาจ

ทาใหการกระจายรายไดไมเปนธรรมมากข�นเน�องจากผไดรบประโยชนโดยตรงอาจเปนคนเฉพาะ

กลมและอาจเปนคนจากตางถ�น ประชาชนในพ�นท�ท�มแหลงทองเท�ยวท�สมควรจะไดรบประโยชน

แตกลบไมไดรบประโยชนน�นๆเปนตน ซ� งในสวนของ ศรณยพงษ โชตวรรณ (2549 : 162) ศกษา

ผลกระทบของตลาดน� าตล� งชนตอชมชนรมน� าคลองชกพระ แขวงคลองชกพระ เขตตล� งชน

กรงเทพมหานคร ผลการศกษาพบวา ดานเศรษฐกจ เกดการสรางงานข�นใหม สบเน�องจากการทองเท�ยว

ตลาดน�าตล�งชนมวตถประสงคหลกในเร�องการสรางรายไดใหกบคนในทองถ�นอยแลว นบจากมการจดต�ง

ตลาดน�าตล�งชนข�นมามคนหลายกลมอาชพไดรบผลประโยชนจากการประกอบอาชพเปนจานวนมาก บาง

คนกเปนรายไดหลก บางคนกเปนรายไดเสรม เชนกลมพอคาแมคาท�มาขายของบรเวณตลาดน� า

บางคนกมงานประจาเปนขาราชการ พนกงานบรษทเอกชน แตใชเวลาชวงเสาร-อาทตยในการมาหารายได

เสรมจากการมาขายของ นอกจากน�สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม (2548: 10) มความเหนวา

ผลกระทบจากการทองเท�ยวท� มตอชมชนจะทาใหเงนมอทธพลกบชาวบานมากข� น เกดการ

กระจายรายไดของชมชนกระจกตวเฉพาะพ�นท� และมชาวบานเพยงบางกลมท�ไดรบผลประโยชน

จากการทองเท�ยวอยางแทจรง สอดคลองกบ การทองเท�ยวแหงประเทศไทย (2533 : 22)ไดสรปผล

กระทบของการทองเท�ยวตอเศรษฐกจและสงคมวาการทองเท�ยวสามารถทารายไดเพ�มใหแกทองถ�น

เปนจานวนมาก สามารถสรางงานสรางอาชพเพ�มข�นมากมาย ในขณะเดยวกนกจะทาใหราคาสนคา

และบรการคาครองชพตางๆ ในแหลงทองเท�ยวน�นๆ สงข�น การลงทนดานการกอสรางจะมผลให

ชาวนาชาวไรหนมาหาแรงงานท�มคาตอบแทนสงกวา เปนผลใหผลผลตของการเกษตรลดลง

ในขณะท�ความตองการผลผลตเพ�มข�น เน�องจากมนกทองเท�ยวเขามาใชบรการดานราคาผลผลต

จะสงข�นแตเร�องน� ไมเปนปญหาใหญ เพราะประชากรในทองถ�นสวนใหญจะมรายไดเพ�มสงข�น

เชนเดยวกน การปองกนผลกระทบดานน�จะทาไดโดยการกาหนดใหมแผนสงเสรมดานการศกษา

และฝกอบรมใหประชากรในทองถ�นน�นสามารถประกอบอาชพท�เก�ยวของกบอตสาหกรรมการ

ทองเท�ยวไดอยางกวางขวางย�งข�น

สำนกหอ

สมดกลาง

49

จากผลกระทบท�กลาวมาขางตนสอดคลองกบแนวคดของบญเลศ จตต� งว ฒนา

(2542 : 1) ท�อธบายถงผลกระทบของการทองเท�ยวดานเศรษฐกจท�มตอคนในชมชน ซ� งสามารถ

สรปไดดงน�

ผลกระทบดานบวก การทองเท�ยวชวยสรางอาชพและการจางงานแกชมชนทองถ�น

เพราะธรกจทองเท�ยวเปนธรกจท�ตองใชแรงงานมาก (Labour Intensive) จงเปดโอกาสใหเกดการ

จางงานภายในชมชนท� งทางตรงและทางออม นอกจากน� ยงชวยกระตนใหเกดการคดคนนา

ทรพยากรท�ไรคามาประดษฐเปนสนคาท�ระลกจาหนายใหแกนกทองเท�ยว นบเปนการสรางอาชพ

และการจางงานใหแกชมชนเพ�มมากข�น

เม�อมการทองเท�ยวเขาไปจะทาใหเกดการเปล�ยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจของ

ชมชน เน�องจากโครงสรางทางเศรษฐกจการผลตของชมชนแตด�งเดมจะเปนเศรษฐกจการเกษตร

คร� นชมชนทองถ�นเกดการทองเท�ยว จงมการลงทนผลตสนคาและบรการทางการทองเท�ยวเปน

สาเหตใหเกดการเปล�ยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจของชมชน จากเศรษฐกจการเกษตรไปส

เศรษฐกจอตสาหกรรมทองเท�ยว จากน�นเม�อชมชนทองถ�นไดเปล�ยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจ

การผลต จากเศรษฐกจการเกษตรสเศรษฐกจอตสาหกรรมทองเท�ยวแลว จงทาใหเกดการขยายตว

ของธรกจทองเท�ยวในชมชนทองถ�นมากข�น เพ�อใหสามารถสนองความตองการของนกทองเท�ยว

อยางเพยงพอ

เปนการนารายไดสชมชนทองถ�น กลาวคอ เม�อชมชนมการสรางอาชพและการจาง

งานจากการทองเท�ยว ยอมกอใหเกดรายไดสชนบททองถ�น เน�องจากนกทองเท�ยวไดนาเงนไปใช

จายซ�อสนคาและบรการทองเท�ยวจากชมชนทองถ�น ทาใหมรายไดสชมชนทองถ�น

เกดการกระจายรายไดสภมภาค กลาวคอ เม�อชมชนทองถ�นมรายไดจากการทองเท�ยว

ยอมหมายถง การกระจายรายไดสภมภาค อนจะกอใหเกดการพฒนาสรางความเจรญแกชมชน

ทองถ�นในภมภาค

การทองเท�ยวชวยเพ�มรายไดตอหวของชมชนทองถ�นอนเปนเคร� องช� สถานะทาง

เศรษฐกจของประชาชนในชมชนทองถ�นวามความกนดอยดข�น

การทองเท�ยวกอใหเกดประโยชนในการกระตนการผลตดานอ�นๆ ของชมชนทองถ�น

กลาวคอ เม�อชมชนมรายไดตอหวของประชากรสงข�นทาใหประชาชนในชมชนทองถ�นสามารถนา

รายไดไปใชจายมากข�น กอใหเกดการหมนเวยนทางเศรษฐกจของชมชนทองถ�นกระตนใหเกดการ

ผลตดานอ�นๆ และนาทรพยากรของชมชนทองถ�นมาใชใหเกดประโยชนมากข�น

ผลกระทบทางดานเศรษฐกจดานลบ เกดปญหารายไดเปนฤดกาลแกชมชนทองถ�น

จงกอใหเกดปญหารายไดท�ไม สม�าเสมอข�นตามฤดกาลทองเท�ยว โดยเฉพาะในชวงฤดกาลทองเท�ยวนอย

สำนกหอ

สมดกลาง

50

(Low Season) กจะมรายไดจากการทองเท�ยวนอยลงดวย เปนเหตใหชมชนไมสามารถพ�งพารายไดจาก

การทองเท�ยวเปนหลกได เพราะจะมความเส� ยงสง อกท�งเกดปญหาการวางงานในชวงนอกฤดกาล

ทองเท�ยวดวย

เกดปญหาคณภาพของแรงงานในชมชนทองถ�น กลาวคอ เม�อชมชนทองถ�นมการ

ทองเท�ยวเกดข�นยอมตองการแรงงานดานการทองเท�ยวมากข�น เปนเหตใหเกดการถายเทแรงงาน

จากชมชนทองถ�นอ�นเขามาทางานในชมชนท�เปนแหลงทองเท�ยวและมแรงงานสวนหน� งท�ดอย

คณภาพเขามาดวยกอใหเกดผลเสยตอการทองเท�ยวโดยสวนรวม อกท�งตองเสยคาใชจายในการ

พฒนาคณภาพแรงงานมากข�น

เกดปญหาราคาและคาครองชพแกชมชน กลาวคอ เม�อชมชนทองถ�นมการทองเท�ยว

เกดข� น ยอมตองการสนคาและบรการทางการทองเท�ยวมากข� น เพ�อสนองความตองการของ

นกทองเท�ยว เปนเหตใหผประกอบธรกจทองเท�ยวถอโอกาสโกงราคาสนคาและบรการทองเท�ยวให

สงข�น เกดภาวะเงนเฟอข�นในทองถ�น ทาใหคาครองชพของชมชนทองถ�นสงข�นตาม นอกจากน� ยง

ทาใหท�ดนของชมชนทองถ�นเพ�มสงข�น เพราะแยงกนประมลซ�อท�ดนท�มทาเลดเหมาะสมกบการ

ทองเท�ยวย�งทาใหเกดเงนเฟอมากข�น

เกดปญหาการส�งซ�อสนคาจากตางประเทศแกชมชนเพราะความตองการผลตสนคา

และบรการทางการทองเท�ยวมากข�นและเพ�อสนองความตองการของนกทองเท�ยว

ปญหาการแกงแยงผลประโยชนแกชมชน นามาซ� งการแขงขนในการผลตและ

จาหนายสนคาบรการทางการทองเท�ยวเพ�อตอบสนองความตองการของนกทองเท�ยวของชมชน ซ� ง

อาจมการตดราคาและยอมขาดทนซ�งเปนผลเสยตอเศรษฐกจโดยรวม

เกดปญหาสวนแบงผลประโยชนอนควรไดของชมชนทองถ�นเพราะการทองเท�ยวอาจ

เปดโอกาสใหบคคลภายนอกชมชนเขามาดาเนนธรกจทองเท�ยวในชมชน ทาใหชมชนทองถ�นไดรบ

สวนแบงผลประโยชนจากการทองเท�ยวในอตราสวนคอนขางนอย ซ� งในความถกตองแลว

ผลประโยชนจากการทองเท�ยวสวนใหญควรตกอยกบคนในชมชนทองถ�นน�น

เกดปญหาคาใชจายในการจดระเบยบชมชนทองถ�น เน�องจากเม�อมการทองเท�ยว

เกดข�นทาใหนกทองเท�ยวและแรงงานตางถ�นหล�งไหลเขามา จงสรางปญหาใหกบชมชนโดยตอง

เสยคา ใชจายเพ�มมากข�นเพ�อการจดระเบยบชมชน เพ�อคงไวซ� งการทองเท�ยวแบบย�งยนตอไป เชน

คาใชจายในการกาจดของเสยและขยะมลฝอย คาใชจายในการบรณะซอมแซมความเสยหายของ

ทรพยากรทองเท�ยว คาใชจายในการจดหาสาธารณปโภค

สำนกหอ

สมดกลาง

51

4. ผลกระทบทางดานส�งแวดลอม

ผลกระทบทางดานส� งแวดลอมดานบวก ส� งแวดลอมถอเปนองคประกอบท�

สาคญย�ง ของอตสาหกรรมทองเท�ยวท�จะดงดดใหนกทองเท�ยวเขามาเย�ยมชมเพ�อเกดผลประโยชน

ทางดานเศรษฐกจมาสสงคม การสรางรายได สรางงาน หรอการนามาซ� งกระแสเงนตราตางประเทศ

สประเทศโลกท�สาม แตอยางไรกตามการเจรญเตบโตของอตสาหกรรมการทองเท�ยวน� นได

กอใหเกดผลกระทบตอส�งแวดลอม โดยผลจากการวจยไดของกระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลย

และการพลงงาน (2528 : 144) พบวา ผลกระทบของการทองเท�ยวตอประชาชนในดานส�งแวดลอมน�นทา

ใหประชาชนท�มความรเก�ยวกบการทองเท�ยวด มการรกษาความสะอาดความเปนระเบยบเรยบรอยของท�

อยอาศยสงกวา ประชาชนท�ไมมความรเก�ยวกบ การทองเท�ยว)

ส�งแวดลอมดานการทองเท�ยวแบงไดเปน 2 ประเภทคอ ส�งแวดลอมทางธรรมชาต

(Natural Environment) หรอส�งแวดลอมท�เกดข�นเองตามธรรมชาต ไดแก แผนดน น� า พช และสตว

และส�งแวดลอมท�มนษยสรางข�น (Man-made Environment) ไดแกโบราณสถาน ส�งกอสราง อาคาร

ท�พกอาศย ถนน เปนตน (ชสทธ� ชชาต, 2543: 15) ดงน�นผลกระทบตอส�งแวดลอมจงหมายถง

การเปล�ยนแปลงสภาพท�เปนอยในปจจบนของส�งแวดลอม สรางเปนสภาพแวดลอมใหมข�นมาโดย

สภาพแวดลอมใหมท�สรางข�นอาจจะกอผลดานบวกหรอดานลบตอสภาพแวดลอมเดมท�เปนอยกได

ข�นอยกบสภาวะของส�งแวดลอมและกจกรรมท�สนใจ การเปล�ยนแปลงท�เกดข�นอาจเกดข�นเองโดย

ธรรมชาต หรอเกดข�นโดยมนษย สรางข�นกได (กนกพร สวางแจง, 2540: 2)

ผลกระทบดานส�งแวดลอมท�เกดจากการทองเท�ยวสามารถมองเปนประเดนกวางๆดงน�

1. ความกลมกลน (Harmony) เกดข�นเม�อการทองเท�ยวและส�งแวดลอมเก�อกลอานวย

ผลประโยชนซ� งกนและกน กอใหเกดผลประโยชนท� งดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและ

ส�งแวดลอม

2. ความขดแยง (Conflict) เกดข�นเม�อการทองเท�ยวทาใหส�งแวดลอมเสยหาย อาจม

สาเหตมาจากปรมาณนกทองเท�ยวมากเกนไป ขาดความระมดระวง จงใจกระทาหรอขาดการศกษา

(อดร วงษทบทม และคณะ, 2546: 74) และการพฒนาส�งอานวยความสะดวกและบรการทางการ

ทองเท�ยวอาจกอใหเกดการทาลายธรรมชาตและส� งแวดลอมท� งโดยต� งใจและไมต� งใจ และ

ผลกระทบดานน�จะเหนเปนรปธรรมอยางชดเจน เชน การบกรกท�ดนสาธารณะ การกอสรางอาคาร

ท�มรปแบบขดตอสภาพแวดลอม การกาจดส�งปฏกลท�มประสทธภาพ (กองวชาการและฝกอบรม

การทองเท�ยวแหงประเทศไทย, 2537: 74)

นอกจากน� บญเลศ จตต�งวฒนา (2542: 1) ไดใหแนวคดถงผลกระทบของการทองเท�ยว

ดานส�งแวดลอมในแงผลประโยชน และความกลมกลนท�เกดข�นตอชมชนทองถ�นคอ

สำนกหอ

สมดกลาง

52

การทองเท�ยวชวยสรางความตระหนกถงคณคาส� งแวดลอมของชมชนทองถ�น

กอใหเกดการกระตนใหคนในชมชนตระหนกถงคณคาของส�งแวดลอม เพ�อเปนทรพยากรทองเท�ยว

ท�ดงดดนกทองเท�ยวใหเขามาเย�ยมเยอนมากข�น

การทองเท�ยวชวยรกษาส�งแวดลอมของชมชนแหลงทองเท�ยวเพราะชมชนเหนคณคา

ของส�งแวดลอมท�เปนทรพยากรทองเท�ยว จงชวยกนรกษาสภาพภมทศนของส�งแวดลอมในชมชน

และสามารถอาศยรายไดจากการทองเท�ยว มาใชสนบสนนในการดแลรกษาส�งแวดลอมของชมชน

อกดวย

การทองเท�ยวชวยฟ� นฟและเสรมคณคาของส�งแวดลอมในชมชนทองถ�นทาใหชมชน

ทองถ�นตระหนกถงคณคาส�งแวดลอม และเกดการนาทรพยากรทองเท�ยวหรอวตถดบในชมชนมา

ใชใหเกดประโยชนอยางคมคา

การทองเท�ยวกอใหเกดประโยชนในการพฒนา และปรบปรงส�งแวดลอมของชมชน

การทองเท�ยวทาใหประชาชนในชมชนเกดการรวมมอรวมใจพฒนาและปรบปรงส�งแวดลอม เชน

ชวยกนรกษาความสะอาด ชวยกนปลกตนไม ใหรมร�นสวยงามและผลกระทบของการทองเท�ยว

ดานส�งแวดลอมในแงลบและความขดแยงท�เกดข�นกบชมชน ทองถ�น ดงน� คอ

เกดปญหาทรพยากรน�าของชมชน กลาวคอ เม�อชมชนทองถ�นมการทองเท�ยวเกดข�น

ยอมตองการน� าด�มน� าใชมากข�น กอใหเกดปญหาการขาดแคลนน� า เปนเหตใหมการเจาะน� าบาดาล

เพ�มมากข�น นอกจากน�นสถานบรการ การทองเท�ยวในชมชนทองถ�นยงมระบบบาบดน� าท�งท�ไมได

มาตรฐานทาใหน�าเสยลงสแหลงน�าใกลเคยง ส�งมชวตในน�าอาจตายได

การทองเท�ยวกอใหเกดปญหาความเส�อมโทรมของแหลงทองเท�ยวและมลภาวะใน

ชมชนเชน ปญหาขยะมลฝอย ปญหาอากาศเปนพษ ปญหามลภาวะทางเสยง ปญหาเหลาน� ลวนม

ผลกระทบตอส�งแวดลอมของชมชนท�งสน

การทองเท�ยว กอใหเกดปญหาการทรดตวของทรพยากรดนในชมชนทองถ�น

โดยเฉพาะการทองเท�ยวแบบเดนปายอมมผลทาใหเกดการพงทลายของดน นอกจากน� ธรกจ

ทองเท�ยวหนมาใชน�าบาดาลมากข�น ทาใหงายตอการทรดตวของผวดน

การทองเท�ยวกอใหเกดปญหาทาลายภมทศนของชมชนทองถ�น กลาวคอ จาตองมการ

สรางอาคารและส�งปลกสรางข�นในชมชน ซ� งอาคารและส�งกอสรางบางแหงกอใหเกดปญหาทาลาย

ทศนยภาพอนสวยงามของชมชน บางแหงกมลกษณะไมกลมกลนกบสภาพแวดลอม นอกจากน� ยง

เกดปญหาความไมเปนระเบยบในการกอสรางอาคาร กอใหเกดความไมนามองข�นในชมชน ปญหา

การพฒนาโครงสรางพ�นฐาน ส�งอานวยความสะดวก และการพฒนาสาธารณปโภค สาธารณปการ

ตางๆ ตามนโยบายของรฐ รวมถงการพฒนาส� งกอสรางของ ผประกอบการโดยไมไดคานงถง

สำนกหอ

สมดกลาง

53

สภาพแวดลอม เชน การถมท� ถมทะเล การสรางถนนประชดชายฝ�งฯลฯ ลวนแตกอใหเกดปญหา

เก�ยวผลกระทบทางกายภาพอ�นๆ ตามมามากมาย เชน การพงทลาย และการกดเซาะชายฝ�ง การเกด

ตะกอน (การทองเท�ยวแหงประเทศไทย, 2544: 27)

นอกจากท�ไดกลาวมาน�น

ผลกระทบดานเศรษฐกจ

การทองเท�ยวเปนตวขบเคล�อนเศรษฐกจท�สาคญท�งในระดบทองถ�นและในระดบ

ประเทศ โดยสงผลกระทบทางดานบวกคอเปนไปในทางท�ดข�น คอ

1. เกดการจางงานข�น ยกคณภาพชวตและมาตรฐานการครองชพของคนในทองถ�น

ใหด ข�น มการพฒนาปรบปรงสาธารณปโภคตางๆ เชน ถนน ระบบไฟฟา โทรศพท ขนสาธารณะ

การปรบปรงโครงสรางพ�นฐานเหลาน� ชวยสงเสรมธรกจการทองเท�ยว

2. การขยายตวของธรกจการทองเท�ยว ความเตบโตของการทองเท�ยว ทาใหธรกจท�

เก�ยวของอ�นๆ มการลงทนเพ�มข�นและขยายตวออกไปเพ�อใหสามารถตอบสนองแกนกทองเท�ยวได

อยางท�วถง เชนการสรางโรงแรม ธรกจนาเท�ยว รานขายของท�ระลก และคาใชจายของนกทองเท�ยว

สาหรบคาท�พก คาอาหาร ยานพาหนะ จะไดกลบมาเปนรายไดของชมชนทาใหเกดการกระจาย

รายไดในชมชน (วรรณา วงษวานช, 2539: 45)

3. การสงเสรมเศรษฐกจของทองถ�น (Contribution to Local Economies) การ

ทองเท�ยว เปนสวนประกอบท�สาคญของเศรษฐกจทองถ�น หากถ�นใดมทรพยากรธรรมชาตท�เปน

เสมอนสนทรพยทางการทองเท�ยวแลว รายไดจากการทองเท�ยวจะเปนตววดมลคาทางเศรษฐกจ

แตถาเปนพ�นท�อนรกษ และหากเกดภยพบตทางธรรมชาตกอาจสงผลกระทบตอเศรษฐกจทองถ�น

ดวย

นอกจากน� ยงมรายไดท�ไดรบจากการทองเท�ยวดานอ�นอก แตเปนรายไดท�

ไมเปนทางการ ยากตอการประเมนมลคา เชน เมดเงนท�ไดรบจากหาบเรแผงลอย และคนถบสามลอ

มอเตอรไซดวน แมเปนรายไดท�มองไมเหนและไมมตวเลขท�แนนอน แตขอดของรายไดประเภทน�

คอ ถกนากลบคนสเศรษฐกจของทองถ�นโดยตรง และสรางการกระจายรายไดแบบทวคณสงผลให

เกดการใชจายในทองถ�น

4. เกดการสรางอาชพ การสรางงานใหมๆ เปนการเพ�มศกยภาพและพฒนาทกษะ

ของชมชนและผลกระทบทางดานลบท�อาจเกดตอเศรษฐกจชมชนได คอ การเกดปญหารายได

ไมแนนอนเปนฤดกาลแกชมชนทองถ�น เกดปญหาการวางงานนอกฤดกาลทองเท�ยว เกดปญหาการ

นาเขาแรงงานทองถ�น การอพยพแรงงาน ปญหาคาครองชพสงในเมองทองเท�ยวไมเปนธรรมในการ

สำนกหอ

สมดกลาง

54

กระจายรายได และปญหาราคาท�ดน การถอครองท�ดน คาใชจายในการจดระเบยบ และดแล

ทรพยากรทองเท�ยว เปนตน

ผลกระทบดานสงคมและวฒนธรรม

กระแสการเดนทางของนกทองเท�ยวท�หล�งไหลเขามาในกรงเทพมหานคร เปน

ผลกระทบทางดานบวก ในการแสดงถง ความภาคภมใจในวฒนธรรม และสรางความสมพนธ

และความเขาใจเก�ยวกบวฒนธรรมตางๆไดอยางถกตอง มการสนบสนนฟ� นฟวฒนธรรมทองถ�น

และเอกลกษณของชมชน เพ�มโอกาสสาหรบคนในพ�นท�ดานการทองเท�ยว มโอกาสในการสราง

ทางเลอกอาชพ มการพฒนาทางดานสาธารณสข และส�งแวดลอมตางๆ ท�ชวยเพ�มคณภาพชวต

ใหแกทองถ�น และสรางความสมพนธอนดในชมชนทองถ�น ท�งน� การทองเท�ยวของนกทองเท�ยว

ยงเปนประตสการเปดรบการเปล�ยนแปลงทางดานสงคมวฒนธรรม และบทบาทของประชาชน

ในทองถ�น การดาเนนชวตในโลกโลภาภวฒน โลกอนเตอรเนต กอใหเกดการเรยนร การขยายธรกจ

กจกรรมทางการทองเท�ยวท�หลากหลายและการซมซบวถชวต ธรรมเนยมของชาวตะวนตก

ส�งตางๆ เหลาน�สามารถสงผลกระทบทางออมตอวฒนธรรมประชาชนในทองถ�นท�อาจบดเบอนไป

เชน การดดแปลงเพ�อความตองการของนกทองเท�ยว (Adaptation to Tourists Demands) ในแหลง

ทองเท�ยวหลายแหงผผลตงานฝมอไดตอบสนองความตองการของนกทองเท�ยวท�ตองการของท�

ระลก งานฝมอ และศลปะท�เพ�มข�นและไดเปล�ยนแปลงรปแบบของสนคาใหสอดคลองกบรสนยม

ของลกคาแมวาชางฝมอเหลาน� อาจจะรสกถงคณคาในงานของตนท�ไดรบความสนใจจาก

นกทองเท�ยวและรสกวาการทองเท�ยวชวยอนรกษวฒนธรรมใหคงอย แตความลบเลอนทางดาน

วฒนธรรมด�งเดมอาจเกดข�นจากการท�คณคาทางวฒนธรรมถกตคาเปนเพยงสนคาทางการทองเท�ยว

และความเส�อมทางวฒนธรรม (Cultural Deterioration) ความเสยหายตอทรพยากรทางวฒนธรรม

เกดจากการจงใจทาลาย การท�งขยะ การขโมย และการเคล�อนยายอยางผดกฎหมาย ส�งท�เปนมรดก

ทางวฒนธรรม ย�งไปกวาน�นคณคาท�ลดลงของแหลงทองเท�ยวทางวฒนธรรมอาจเกดจากอาคารและ

สถานท�ทางประวตศาสตรไมไดรบการปกปองดแลอยางท�ควรจะเปนรวมท�งสภาพแวดลอมเดมน�น

ถกแทนท�หรอไมเหลอใหเหนอกตอไป และการท�สงคมมการเปล�ยนแปลงอยางรวดเรวเพ�อรองรบ

การทองเท�ยวอาจกอใหเกดแรงกดดนทางสงคมจากกระแสการทองเท�ยวท�เพ�มข�นพฒนาจากการ

ความขดแยงในการใชทรพยากรทางธรรมชาต เชน การแยงกนใชประโยชนระหวางการทองเท�ยว

และชมชนในทองถ�นสาหรบการใชทรพยากรน� าและพลงงานท�มอยอยางจากด รวมท�งความกดดน

สามารถเกดจากการท�ชมชนทองถ�นตองประสพกบความเส�อมของสภาพแวดลอมและตนทนการใช

โครงสรางพ�นฐานเพ�มข�น เชน ภาษท�ชาระสงข�นเพ�อปรบปรงระบบประปา หรอ สขอนามย และ

สำนกหอ

สมดกลาง

55

อาจเปนชองทางท�ทาใหเกดปญหาตางๆ เชน ปญหาอาชญากรรม ปญหาขยะมลฝอย ปญหาโสเภณ

การยายถ�นฐานเขาสเมอง ปญหาความแออดในเมองทองเท�ยว ปญหาจราจร ปญหาคาครองชพ

ปญหาคานยมท�ไมถกตอง ปญหาความขดแยงระหวางเจาของทองถ�นและพฤตกรรมของ

นกทองเท�ยวท�ไมเหมาะสม

ผลกระทบดานสภาพแวดลอม

เปนผลกระทบท�เกดจากการทองเท�ยวท�เจรญเตบโตรดหนาอยางตอเน�องและไม

ส�นสด อนเกดจากฝมอมนษยหรอเกดจากธรรมชาตซ� งทาใหเกดความเส�อมโทรมของทรพยากร

ทางดานการทองเท�ยวตามมาอยางชดเจน เชน ปญหาแหลงทองเท�ยวสกปรก ขยะมลฝอย การรกล�า

พ�นท�สาธารณประโยชน เชน การสรางเพง แผงลอยขายเคร�องด�มหรอของท�ระลกทางการทองเท�ยว

การเส�อมโทรมและการถกทาลายทางประวตศาสตร การทาลายและและการสญหายของศลปวตถ

การปลกสรางอาคารและส�งปลกสรางท�ไมเหมาะสม การตอเตมสรางใหมไมสวย ขดหขดตา ทาลาย

สภาพภมทศน การเกดปรากฎการณเรอนกระจก (GreenHouse Effect) โลกรอน (Global Warming)

ภมอากาศเปล�ยนแปลง (Climate Change)สภาพแวดลอมทางธรรมชาตเหลาน� มผลตอการดารงชวต

ของมนษยท�วไป และสงผลถงการวางแผนการพฒนาการทองเท�ยวอยางย �งยนดวย แตสาหรบการ

ทองเท�ยวในเมองใหญ อาจจะพบผลกระทบดานคมนาคม เชน ปญหาการจราจรตดขด เสยงดง ควน

ดา เขมา ฝ นละอองท�ทาลายบรรยากาศของสถานท�ทองเท�ยว รวมถงมผลตอสภาพจต และความ

ปลอดภยของนกทองเท�ยวได

นอกจากน� บญเลศ จตต�งวฒนา (2542: 40) ไดอธบายถงผลกระทบของการทองเท�ยว

ดานเศรษฐกจท�มตอคนในชมชน ดงน�

ผลกระทบดานบวกของการทองเท�ยวตอชมชนทองถ�นดานเศรษฐกจ

1. การทองเท�ยวชวยสรางอาชพ และการจางงานแกชมชนทองถ�น เพราะธรกจ

ทองเท�ยวเปนธรกจท�ตองใชแรงงานมาก จงเปดโอกาสใหเกดการจางงานภายในชมชนท�งทางตรง

และทางออม นอกจากน�ยงชวยกระตนใหเกดการคดคนนาทรพยากรท�ไรคามาประดษฐเปนสนคาท�

ระลกจาหนายใหแกนกทองเท�ยว นบเปนการสรางอาชพ และการจางงานใหแกชมชนเพ�มมากข�น

2. เม�อมการทองเท�ยวเขาไปจะทาใหเกดการเปล�ยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจของ

ชมชน เน�องจากโครงสรางทางเศรษฐกจการผลตของชมชนแตด�งเดมจะเปนเศรษฐกจการเกษตร

คร� นชมชนทองถ�นเกดการทองเท�ยว จงมการลงทนผลตสนคา และบรการทางการทองเท�ยวเปน

สาเหตใหเกดการเปล�ยนแปลงโครงสรางเศรษฐกจของชมชน จากเศรษฐกจการเกษตรไปส

เศรษฐกจอตสาหกรรมทองเท�ยว จากน�นเม�อชมชนทองถ�นไดเปล�ยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจ

สำนกหอ

สมดกลาง

56

การผลตแลว จงทาใหเกดการขยายตวของธรกจทองเท�ยวในชมชนทองถ�นเพ�มมากข� น เพ�อให

สามารถตอบสนองความตองการของนกทองเท�ยวเพยงพอ

3. เปนการนารายไดสชมชนทองถ�น กลาวคอ เม�อชมชนมการสรางอาชพและการจาง

งานจากการทองเท�ยว ยอมกอใหเกดรายไดสชนบททองถ�น เน�องจากนกทองเท�ยวไดนาเงนไปใช

จายซ�อสนคา และบรการทองเท�ยวจากชมชนทองถ�น ทาใหมรายไดเขาสชมชนทองถ�น

4. เกดการกระจายรายไดสภมภาค กลาวคอ เม�อชมชนทองถ�นมรายไดจากการ

ทองเท�ยว ยอมหมายถงการกระจายรายไดสภมภาค อนจะกอใหเกดการพฒนาสรางความเจรญแก

ชมชนทองถ�นในภมภาค

5. การทองเท�ยวชวยเพ�มรายไดตอหวของชมชนทองถ�นอนเปนเคร�องช� สถานะทาง

เศรษฐกจของประชาชนในชมชนทองถ�นวามการอยดกนดข�น

6. การทองเท�ยวกอใหเกดประโยชนในการกระตนการผลตดานอ�นๆ ของชมชน

ทองถ�น กลาวคอ เม�อชมชนทองถ�นมรายไดตอหวของประชากรสงช� น ทาใหประชาชนในชมชน

สามารถนารายไดไปใชจายมากข�น กอใหเกดการหมนเวยนทางเศรษฐกจของชมชนทองถ�น กระตน

ใหเกดการผลตดานอ�นๆ และนาทรพยากรของชมชนทองถ�นมาใชใหเกดประโยชนมากข�น

ผลกระทบดานลบของการทองเท�ยวตอชมชนทองถ�นดานเศรษฐกจ

1. เกดปญหารายไดเปนฤดกาลแกชมชนทองถ�น จงกอใหเกดปญหารายไดท�ไม

สม�าเสมอข�นตามฤดกาลทองเท�ยว โดยเฉพาะในชวงฤดกาลทองเท�ยวนอย กจะมรายไดจากการ

ทองเท�ยวนอยลงดวย เปนเหตใหชมชนไมสามารถพ�งพารายไดจากการทองเท�ยวเปนหลกได เพราะ

จะมความเส�ยงสง อกท�งเกดปญหาการวางงานในชวงนอกฤดกาลทองเท�ยวดวย

2. เกดปญหาคณภาพของแรงงานในชมชนทองถ�น กลาวคอ เม�อชมชนทองถ�นมการ

ทองเท�ยวเกดข�นยอมตองการแรงงานดานการทองเท�ยวมากข�น เปนเหตใหเกดการถายเทแรงงาน

จากชมชนอ�นเขามาทางานในชมชนทองถ�นท�เปนแหลงทองเท�ยว และมแรงงานสวนหน� งท�ดอย

คณภาพเขามา กอใหเกดผลเสยตอการทองเท�ยวโดยสวนรวม อกท�งตองเสยคาใชจายในการพฒนา

คณภาพแรงงานมากข�น

3. เกดปญหาราคา และคาครองชพแกชมชน กลาวคอ เม�อชมชนทองถ�นมการทองเท�ยว

เกดข� น ยอมตองการสนคาและบรการทางการทองเท�ยวมากข� น เพ�อสนองความตองการของ

นกทองเท�ยว เปนเหตใหผประกอบธรกจทองเท�ยวถอโอกาสโกงราคาสนคา และบรการทองเท�ยว

ใหสงข�น เกดภาวะเงนเฟอข�นในทองถ�น ทาใหคาครองชพของชมชนสงข�นตาม นอกจากน� ยงทาให

ราคาท�ดนของชมชนทองถ�นเพ�มสงข�น เพราะแยงกนประมลซ�อท�ดนท�มทาเลดเหมาะสมกบการ

ทองเท�ยวย�งทาใหเกดเงนเฟอมากข�น

สำนกหอ

สมดกลาง

57

4. เกดปญหาการส�งซ�อสนคาจากตางประเทศแกชมชน เพราะความตองการผลต

สนคา และบรการการทองเท�ยวมากข�น และเพ�อสนองความตองการของนกทองเท�ยว

5. ปญหาการแกงแยงผลประโยชนแกชมชน นามาซ� งการแขงขนในการผลต และ

จาหนายสนคาบรการทางการทองเท�ยว เพ�อตอบสนองความตองการของนกทองเท�ยว เปนเหตให

เกดการแกงแยงผลประโยชนข�นในหมผประกอบธรกจทองเท�ยวของชมชน ซ� งอาจมการตดราคา

และยอมขาดทนซ�งเปนผลเสยตอเศรษฐกจโดยรวม

ผลกระทบดานบวกของการทองเท�ยวตอชมชนทองถ�นดานสงคมวฒนธรรม

1. เกดการเปล�ยนแปลงแบบแผนการประกอบอาชพของชมชนทองถ�น กลาวคอ เกด

ธรกจทองเท�ยวข�นเพ�อสนองความตองการของนกทองเท�ยว ทาใหประชาชนในชมชนทองถ�นสวน

ใหญเปล�ยนจากอาชพการทาเกษตรเดมมาสอาชพดานการทองเท�ยว อนเปนอาชพหลกใหม และ

อาชพเสรม

2. การทองเท�ยวชวยสรางสรรคความเจรญทางสงคมแกชมชน เชน ส�งอานวยความ

สะดวกทางการทองเท�ยวใหบรการแกนกทองเท�ยวกอใหเกดการลงทนท�งภาครฐ และเอกชนในการ

สรางส�งใหมๆ ซ� งเปนการสรางสรรคความเจรญใหแกสงคมในชมชนทองถ�นดวย

3. ชวยยกมาตรฐานการครองชพของชมชนทองถ�น การทองเท�ยวกอใหเกด

ผลประโยชนตอเศรษฐกจของชมชน ทาใหประชาชนในชมชนมรายไดและอานาจซ�อมากข�น สงผล

ใหความเปนอยดข�น เปนการชวยยกมาตรฐานการครองชพของชมชนใหดข�น

4. การทองเท�ยวกอใหเกดการสรางความสามคคใหแกสงคม ในการรวมมอพฒนา

และอนรกษทรพยากรทองเท�ยวในชมชนรวมกนใหคงอยอยางย �งยน เกดความเขมแขงของชมชน

กระตนความภาคภมใจ ความรกถ�นฐาน

5. การทองเท�ยวชวยปองกนการอพยพยายถ�นของคนในชมชน กลาวคอ เม�อมการ

ทองเท�ยวยอมกอใหเกดการสรางอาชพ และจางงานในชมชน ซ� งโดยธรรมชาตมนษยมกจะรกถ�น

ฐานบานเกดของตนเอง เม�อมโอกาสประกอบอาชพท�เหมาะสมในชมชนของตนกไมอยากยายถ�น

ไปทางานท�อ�น

6. การทองเท�ยวชวยเสรมสรางการศกษาแกชมชน กลาวคอ เม�อมการทองเท�ยวทา

ใหประชาชนในชมชนทองถ�นมความตองการดานการศกษามากข�น เพ�อพฒนาตวเองใหมความร

ความสามารถ และมโลกทศนกวางขวาง เพ�อนาไปใชประกอบอาชพดานการทองเท�ยว และ

พฒนาการทองเท�ยวของชมชนใหดข�นตอไป

สำนกหอ

สมดกลาง

58

7. การทองเท�ยวชวยเสรมสรางความปลอดภยแกชมชนทองถ�น เพราะการ

ทองเท�ยวมความออนไหวมาก นกทองเท�ยวจะเลอกเดนทางทองเท�ยวในชมชนท�มความปลอดภยท�ง

ชวต และทรพยสน ดงน�นชมชนท�เปนแหลงทองเท�ยวจงตองเสรมสรางใหมความปลอดภยเพยงพอ

8. การทองเท�ยวกอใหเกดประโยชนในการสรางความเขาใจแกนกทองเท�ยว

เก�ยวกบวฒนธรรมของชมชน กอใหเกดความเขาใจ และยอมรบในคณคาทางมรดกวฒนธรรม

ชมชน

9. การทองเท�ยวกอใหเกดประโยชนในการสรางความรกความหวงแหน และความ

ภาคภมใจของวฒนธรรมแกชมชน เพราะวฒนธรรมประเพณของชมชนเปนตวดงดดใจท�สาคญใน

การทองเท�ยว

ผลกระทบดานลบของการทองเท�ยวตอชมชนทองถ�นดานสงคมวฒนธรรม

1.ปญหาการเปล�ยนแปลงวถชวตและคานยมคนในชมชน กลาวคอ ชมชนเคยม

ความเปนอยในสงคมชนบทท�เรยบงาย เม�อการทองเท�ยวเขาไปยอมเปนเหตใหคนในชมชนเกด

ความช�นชม และเลยนแบบนกทองเท�ยว จงเกดการเปล�ยนแปลงวถชวต และคานยมท�มมาแตคร� ง

เดม เชน การเปล�ยนแปลงดานการแตงกายพ�นเมองมาเปนแบบสมยใหม เกดคานยมในการบรโภค

สนคาตางๆ ใชเคร�องจกรกลมาผลตสนคาพ�นเมองแทนแรงงานมอ ซ� งการเปล�ยนแปลงเหลาน� เปน

การทาลายเอกลกษณของชมชนอนเปนเสหท�เคยดงดดนกทองเท�ยว นอกจากน� ยงเปนการใชชวต

อยางฟงเฟอ ไมประหยด และสรางปญหาแกสงคมในระยะยาว

2.ปญหาความผกพนทางครอบครว คอเม�อกลมหนมสาวมงานทาในธรกจ

ทองเท�ยว ซ� งมวนหยดไมแนนอน ทาใหตองหางเหนจากครอบครว และเม�อมรายไดดกมกปลกตว

หนจากความเขมงวดทางสงคมของชมชนทองถ�น

3.เกดปญหาการอพยพยายถ�นเขามา เม�อชมชนมการทองเท�ยวเกดข�นยอมทาให

ประชาชนในชมชนทองถ�นอ�นเขามาหางานทา จงสรางปญหาตางๆมากมายใหแกชมชนท�เปน

แหลงทองเท�ยว เชน ปญหาท�อยอาศย ปญหาสาธารณสข ปญหาการกาจดขยะมลฝอย เปนตน

4.ปญหาการทาลายศลปวตถของชมชนทองถ�น โดยอาจจะรเทาไมถงการณ

เน�องจากไมรคณคาของศลปวตถ เชน การขดเขยนบนศลปวตถ หรอขโมยศลปวตถไปขายให

นกทองเท�ยว

ผลกระทบดานบวกของการทองเท�ยวตอชมชนทองถ�นดานส�งแวดลอม

1. การทองเท�ยวชวยสรางความตระหนกถงคณคาส�งแวดลอมของชมชนทองถ�น

กอใหเกดการกระตนใหคนในชมชนตระหนกถงคณคาส�งแวดลอม เพ�อเปนทรพยากรทองเท�ยวท�

ดงดดนกทองเท�ยวใหเขามาเย�ยมเยอน

สำนกหอ

สมดกลาง

59

2. การทองเท�ยวชวยรกษาส� งแวดลอมของชมชน เพราะชมชนเหนคณคา

ส�งแวดลอม จงชวยกนรกษาสภาพภมทศนของส�งแวดลอมในชมชน และสามารถอาศยรายไดจาก

การทองเท�ยวมาใชสนบสนนในการดแลรกษาส�งแวดลอมของชมชนดวย

3. การทองเท�ยวกอใหเกดประโยชนในการรวมมอรวมใจกนพฒนา และปรบปรง

ส�งแวดลอมของชมชน เชน ชวยกนรกษาความสะอาด ชวยกนปลกตนไม

ผลกระทบดานลบของการทองเท�ยวตอชมชนทองถ�นดานส�งแวดลอม

1. การทองเท�ยวกอใหเกดปญหาความเส�อมโทรมของแหลงทองเท�ยว และมลภาวะ

ในชมชน เชน ปญหาขยะมลฝอย ปญหาอากาศเปนพษ ปญหามลภาวะทางเสยง

2. การทองเท�ยวกอใหเกดปญหาทาลายภมทศนของชมชนทองถ�น กลาวคอ การ

สรางอาคารและส�งปลกสรางข�นในชมชนบางแหงกอใหเกดปญหาทาลายทศนยภาพอนสวยงาม

ของชมชน บางแหงกมลกษณะไมกลมกลนกบสภาพแวดลอม นอกจากน� ยงเกดปญหาความไมเปน

ระเบยบในการกอสรางอาคาร

3. เกดปญหาความไมเพยงพอของระบบสาธารณปโภคของชมชน เชน น� า เกด

ปญหาการขาดแคลนน� าด�ม น� าใชเปนเหตใหมการเจาะน� าบาดาลเพ�มมากข�น สงผลตอการทรดตว

ของทรพยากรดนใหงายข�นอก

ดงท�กลาวมาขางตน มหาวทยาลยมหดล (2530 : 12-14)ไดทาการวจยเพ�อเสนอตอการ

ทองเท�ยวแหงประเทศไทย เร�อง “ผลกระทบของการทองเท�ยวตอสงคมและวฒนธรรม กรณศกษา

จงหวดเชยงใหม” ไดกลาวถงเร�องผลกระทบไววา การหาผลกระทบทางดานสงคมและวฒนธรรม

จาการทองเท�ยว มแนวคดคอ กจกรรมการทองเท�ยวหรอการพฒนาการทองเท�ยว และส�งท�สาคญคอ

การเดนทางของนกทองเท�ยวมาสพ�นท�แหลงทองเท�ยว จะสงกระทบตอประชากรท�อาศยแหลง

ทองเท�ยว ผลกระทบดงกลาวจะแสดงออกมาในรปการเปล�ยนแปลงในกจกรรมการดาเนนชวตของ

ประชาชนท�งทางดานสงคม วฒนธรรม และเศรษฐกจ และการเปล�ยนแปลงตางๆน�น สามารถจะวด

หรอแสดงใหเหนวาเปนผลจากอทธพลของกจกรรมการทองเท�ยว

1. ผลกระทบทางดานเศรษฐกจ มผลตอการเพ�มรายไดประชาชาต เกดเสถยรภาพของ

ดลการชาระเงน กอใหเกดการสรางงาน สรางรายได และการประกอบอาชพตางๆ แกประชาชน

และทาใหเกดการกระจายรายได การทองเท�ยวยงมผลกระทบตอเศรษฐกจของทองถ�น เพราะ

ทองถ�นแตละแหงมส�งดงดดใจกจกรรมประเพณตางๆ ท�สามารถจงใจใหเกดการเดนทาง กอใหเกด

รายไดจากนกทองเท�ยว ซ� งเกดจาการซ�อบรการ และสนคาตางๆ เชน การคมนาคม สถานท�พกแรม

ภตตาคาร และรานคาประเภทตางๆ รายไดเหลาน�นกระจายไปยงประชากรทกชนช�นอยางท�วถง

รวมท�งเกษตรกรซ� งเปนชนกลมใหญของประเทศ สามารถผลตผลผลตทางการเกษตรนาสงสถาน

สำนกหอ

สมดกลาง

60

ประกอบการตางๆ และผลตหตถกรรมพ�นบาน เปนของท�ระลกประจาทองถ�นในยามวางงานประจา

นอกจากน�การทองเท�ยวยงกระตนใหเกดการลงทนในการผลตสาขาตางๆ เพ�อผลตสนคาและบรการ

รองรบและตอบสนองความตองการของนกทองเท�ยว เชน สถานท�พกแรม การขนสง การนาเท�ยว

อาหารและเคร�องด�ม และการผลตสนคาประเภทตางๆ ส�งเหลาน�อาจอาจสงผลกระทบทางลบดาน

เศรษฐกจน�น คอ คาครองชพสงข�น เงนตราตางประเทศท�นกทองเท�ยวนาเขามาใชจายในการซ�อ

สนคาและบรการ มมลคาสงกวาเงนตราทองถ�นอ�น ทาใหประชาชนในทองถ�นตองซ�อสนคาใน

ราคาสงดวย

2. ผลกระทบดานสงคม การทองเท�ยวสงผลใหเกดการพฒนาทองถ�น ประชาชนใน

แหลงทองเท�ยวน�นนาเงนรายไดท�เพ�มข�นในการทางานของธรกจทองเท�ยวมาพฒนาคณภาพชวต

ของตนใหดข�น และยงมผลตอการลดอตราการเคล�อนยายท�อยอาศยของประชากรไปยงถ�นอ�นให

นอยลงเพราะประชากรท�อยอาศยในชมชนท�เปนแหลงทองเท�ยว ยอมมโอกาสในการประกอบ

อาชพตางๆ เชน อาชพมคคเทศก บรการรถ เรอรบจาง ขายสนคา และหตถกรรมพ�นบาน เปนสนคา

ท�ระลก เปนตน นอกจากผลดานบวกแลว กอาจจะมผลดานลบ คอปรมาณของอาชญากรรมอาจ

เพ�มข�น เพราะแหลงทองเท�ยวเปนท�รวมของบคคลมากมายหลายประเภทอาจทาใหเกดปญหาน� ข�น

ได ทาใหสภาพสงคมมความแออดเกดข�น ทาใหประชาชนในทองถ�นท�เคยดาเนนชวตคอนขาง

สบาย เม�อมนกทองเท�ยงเดนทางเขาไปทองเท�ยว และกอใหเกดความแออดเพ�มข�น สงผลใหเจตคต

และวถชวตของประชาชนเปล�ยนแปลงไป นอกจากน� การเกดข�นของแหลงทองเท�ยวตางๆ ทาให

ประชาชนจากพ�นท�อ�นตองละท�งถ�นฐานเดมอพยพไปประกอบอาชพในแหลงทองเท�ยวท� ม

นกทองเท�ยวจานวนมาก บางกลมไปอาศยถาวร บางกลมอาศยช�วคราว

3. ผลกระทบดานวฒนธรรม ทาใหเกดการแลกเปล�ยนวฒนธรรมและการทองเท�ยวก

เปนส�อในการเผยแพร และแลกเปล�ยนวฒนธรรม ระหวางเจาบาน คอ ผคนในทองถ�น และผมา

เยอน คอ นกทองเท�ยว กอใหเกดความเขาใจอนดระหวางกน และกระตนใหประชาชนในทองถ�นม

การฝกหดเรยนรภาตางประเทศอยางกวางขวาง เพ�อใชเปนเคร�องมอในการแลกเปล�ยนความคด ทา

ความเขาใจวฒนธรรม ระหวางกน กอใหเกดความรสกท�ดตอกน นอกจากน� ยงสงผลใหมการฟ� นฟ

หตถกรรมพ�นบาน เพราะหตถกรรมพ�นบานเปนผลตภณฑท�แสดงถงวถชวตผคนในทองถ�นน�น ใน

แตละทองถ�นตางมผลตภณฑหตถกรรมท�แตกตางกนออกไป และมลกษณะเฉพาะของแตละ

ทองถ�น เชน เคร�องจกรสาน การผลตมดอรญญก การทอผา เปนตน ผลงานเหลาน� เปนท�นยมในหม

นกทองเท�ยวทาใหเกดการลอกเลยนแบบระหวางนกทองเท�ยวและประชาชนในแหลงทองเท�ยว ทา

ใหบคลกภาพของคนในทองถ�นเปล�ยนแปลงไป เชน การแตงกาย กรยาทาทาง ความรสกนกคด

และคานยม เปนตน

สำนกหอ

สมดกลาง

61

4. ผลกระทบดานกายภาพ ทาใหมโครงสรางพ�นฐาน เพ�ออานวยความสะดวกแก

นกทองเท�ยว เชน ถนน เปนโครงสรางพ�นฐานท�สาคญท�ทาใหนกทองเท�ยวสามารถเดนทางเขามา

ในแหลงทองเท�ยวได เปนตน ส� งอานวยความสะดวกเหลาน� นอกจากรองรบนกทองเท�ยวแลว

ประชาชนในทองถ�นยงไดรบความสะดวกสบาย จากโครงสรางพ�นฐานเหลาน�ดวย นอกจากน�การ

ทองเท�ยวทาใหมการพฒนาสภาพแวดลอม การรกษาส� งแวดลอม ใหสะอาดสวยงาม ของแหลง

ทองเท�ยวรวมถงการสรางสวนสาธารณะใหเปนสถานท�พกผอนหยอนใจ ซ� งส�งเหลาน� เปนส�งดงดด

ใจ อยางหน�งท�สามารถดงดดนกทองเท�ยวใหเขามาทองเท�ยวกนมากข�น สวนผลดานลบน�นอาจมผล

ตอความเส�อมโทรมของสภาพแวดลอม เพราะการไมควบคมความสะอาดในแมน� าลาคลอง ปลอย

ใหมการท�งขยะ หรอส�งปฏกลลงในแมน� าลาคลอง สงผลใหน� าเนาเสยได และยงกอใหเกดมลภาวะ

เพ�มมากข�น ท�งมลภาวะทางน� า และทางเสยง เชน การทองเท�ยวท�ตองอาศย แมน� าลาคลอง ท�ตองม

การทวรทางเรอ อาจมผลตอคณภาพของน�ารวมถงเสยงดงจากเคร�องยนตเรอเปนตน

จากแนวคดเก�ยวกบผลกระทบตอชมชนท�ไดกลาวมา จะเหนวาการพฒนาการทองเท�ยว

ทาใหเกดปรากฎการณท�งท�เปนประโยชนและเปนโทษตอชมชน ซ� งผลกระทบท�จะเกดข�นตอ

ชมชนแตละชมชนน�น ผวจยเช�อวาในแตละชมชนกจะมรปแบบและปรากฏการณท�แตกตางกน

ออกไปซ� งความแตกตางกนน�นยอมข�นอยกบปจจยหลายปจจยท�มความสมพนธเช�อมโยงกนอย

ภายในบรบทของชมชนแหลงทองเท�ยวน�นๆ ซ� งจาเปนอยางย�งท�จะตองทาการศกษาและคนหา

ปจจยและความสมพนธท�กอใหเกดผลกระทบน�นๆ เพ�อเปนแนวทางในการแกไขปญหาตอไป

1.2 แนวคดและทฤษฎการทองเท�ยวอยางย�งยน

จากแนวคดของการทองเท�ยวเชงนเวศ และการทองเท�ยวทางวฒนธรรมท�เปนรปแบบ

การทองเท�ยวท�เนนการทองเท�ยวเพ�อเรยนรสภาพวถชวต ศลปวฒนธรรม ประเพณ ของคนใน

ทองถ�นน�นๆ ควบคไปกบการสรางจตสานกในการรกษาส�งแวดลอม การเคารพขนบธรรมเนยม

ประเพณ แนวทางการดาเนนชวต และความเช�อ พธกรรมของคนในทองถ�นท�เราไปเยอนไมไป

ทาลายความสงบสขของคนในทองถ�นน�น แนวทางดงกลาวถานาไปปฏบตใหเกดผลกจะนามาซ� ง

เปาหมายหลกของการพฒนาน�นคอ การพฒนาท�ย �งยน

สาหรบประเทศไทย กระแสการต�นตวดานการทองเท�ยวแบบย�งยนผนวกกบการ

ขยายตวทางเศรษฐกจอยางรวดเรวของประเทศไทย หลงวกฤตเศรษฐกจไทยในป พ.ศ.2540

ประกอบกบการจดรายการสงเสรมการทองเท�ยวไทยของภาครฐ เปนผลทาใหนกทองเท�ยวชาวไทย

เดนทางทองเท�ยวในประเทศมากข�น นกทองเท�ยวมความช�นชอบในการเดนทางทองเท�ยวเพ�อ

แสวงหาความร ประสบการณ และทาความเขาใจในวฒนธรรม และวถชวตของชมชนทองถ�น

สำนกหอ

สมดกลาง

62

(รฐทตยา หรณยหาด, 2544: 3) นอกจากนกทองเท�ยวท�ช�นชอบในเร�องการเดนทางทองเท�ยวแลว

นกวชาการดานการทองเท�ยวกไดใหความสนใจ เร�องการทองเท�ยวอยางย �งยนกนมากข�นดวย ซ� ง

การพฒนาอยางย �งยนน�นเปนแนวคด และแนวทางในการปรบปรงคณภาพชวตของคน และชมชน

ใหดข� นโดยไมโอนเอยงไปทางดานวตถนยมจนลมการพจารณา และอนรกษสภาพแวดลอม

ธรรมชาต แตใหผสมกลมกลนไปกบการพฒนา บารงรกษาสภาวะแวดลอมท�งทางธรรมชาตและ

สงคม (อนรกษ ปญญานวฒน, 2548: 7)โดยประเทศไทยไดรบอทธพลจากแนวคดการพฒนาท�

ย �งยนในกระแสโลกมาปรบใชในกระบวนการวางแผนพฒนาประเทศ ปรบเปล�ยนแนวคดจากการ

พฒนาท�เนนการเตบโตทางเศรษฐกจเพยงดานเดยวเปนหลกมาใหความสาคญกบเปาหมายดานอ�นๆ

เชน ดานสงคม และส�งแวดลอมเพ�มข�น โดยเฉพาะแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท� 8

พ.ศ. 2540-2544 นบเปนจดเร�มตนของแนวคดท�มงเนน “คนเปนศนยกลางการพฒนา” ใชเศรษฐกจ

เปนเคร�องมอพฒนาคนใหมคณภาพชวตท�ดข�น และเปล�ยนวธการพฒนาเปนองครวม (สานกงาน

คณะกรรมการพฒนาเศรฐษกจและสงคมแหงชาต, 2544: 21) พรอมท�งมกระบวนการพฒนาท�

เช�อมโยงมตดานเศรษฐกจ สงคม และส�งแวดลอม เขาดวยกนอยางสมดล ตามแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาตฉบบท� 9 พ.ศ. 2545-2549 เพ�อนาไปสการพฒนาท�ย �งยนและความกนดอยด

มสขของคนไทย ดวยการเสรมสรางความเขมแขงของทนท� มอยในประเทศ (สานกงาน

คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2549: 20) รวมไปถงการสรางความม�นคงของ

ฐานทรพยากรธรรมชาตและคณภาพส�งแวดลอม โดยการสรางความสมดลระหวางการอนรกษ และ

ใชประโยชนอยางย �งยนเปนธรรม และมการสรางสรรคคณคา ดงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาตฉบบท� 10 พ.ศ. 2550-2554 ท�สนบสนนใหชมชนมองคความร และสรางภมคมกนเพ�อ

คมครองฐานทรพยากร คมครองสทธและสงเสรมบทบาทของชมชน ในการบรหารจดการ

ทรพยากร (สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2554) ดงน�นกลมคนใน

แวดวงการทองเท�ยวจานวนมากจงหนมาทบทวนรปแบบการทองเท�ยวท�เกดข�น พรอมคดคนการ

ทองเท�ยวในรปแบบใหมๆข�นมาเพ�อแกปญหาตางๆ ท�เกดข�นโดยหน� งในน�น คอ “การทองเท�ยว

อยางย �งยน” ท�เพ�งมการใหนยามของการทองเท�ยวในรปแบบน� มาไดไมนาน ดวยเหตน� จงเกด

กระแสท�สาคญตอการทองเท�ยวข�น 3 ดาน กลาวคอ กระแสความตองการอนรกษส� งแวดลอม

กระแสความตองการศกษาเรยนร และกระแสความตองการพฒนาโดยใหประชาชนในทองถ�นเขา

มามสวนรวม ซ� งจากกระแสท�ง 3 น� กอใหเกดรปแบบการทองเท�ยวในลกษณะย�งยน และรปแบบ

หน� งท�ถกกลาวถงมากท�สด คอ การทองเท�ยวเชงนเวศ (วฒนาพร สฉายา, 2545 : 15) หากมการ

พฒนาไปอยางรวดเรว โดยขาดการดแลจดการท�ถกตองอาจทาใหสภาพแวดลอมของชมชนและ

สำนกหอ

สมดกลาง

63

วถชวตเปล�ยนแปลงไป และเม�อเกดข� นมาแลว กเปนการยากท�จะกลบมาฟ� นฟใหกลบมาเปน

เชนเดม

สาหรบประเทศไทยการทองเท�ยวอยางย �งยนเปนทางออกในการแกปญหาการทองเท�ยว

ท�งปญหาความเส�อมโทรมของแหลงทองเท�ยว ปญหาชมชนทองถ�นไมไดรบประโยชน และไมม

สวนรวม หรอปญหาความไมย �งยนของอตสาหกรรมทองเท�ยว โดยการทองเท�ยวอยางย �งยนเปน

หลกการเพ�อความย �งยนท�มการนาไปใชกบทกกจกรรมในการดาเนนกจการ สถานประกอบการ

ตลอดจนโครงการตางๆ ท�เก�ยวไววา “เปนลกษณะของการทองเท�ยวท�ไดรบการคาดหมายให

นาไปสการจดการทรพยากรดวยวธการท�ตอบสนองตอความตองการทางดานเศรษฐกจ สงคม และ

สนทรยะ ในขณะเดยวกนกคงไวซ� งวฒนธรรม กระบวนการทางนเวศวทยาท�จะเปน ความ

หลากหลายทางชวภาพ และระบบตางๆ ท�เอ�อตอชวตในสวนของความหมายของการทองเท�ยวอยาง

ย �งยนน�นไดมนกวชาการใหความหมายไวดงน�

ความหมายของการทองเท�ยวอยางย�งยน

ชชพล ทรงสนทรวงศ (2545: 219) ไดใหความหมายของการทองเท�ยวอยางย �งยน

วาหมายถง การทองเท�ยวท�ตอบสนองความตองการของนกทองเท�ยว และผเปนเจาของทองถ�นใน

ปจจบน โดยมการปกปองและสงวนรกษาทรพยากรของอนชนรนหลงดวย

สวฒนา ธาดานต (2546) ไดใหความหมายของการทองเท�ยวอยางย �งยนวา หมายถง

การพฒนาแบบย�งยน หมายถง การพฒนาท�จะสงผลตอมนษย และมวลมนษยไดอยางม�นคง และ

ย �งยนนาน จะตองไมกอใหเกดความเส�อมโทรมแกคณภาพส�งแวดลอม พรอมท�งมการปรบปรง

ส�งแวดลอม และทรพยากรธรรมชาตท�เส�อมโทรม เพราะมนษยจะตองอาศยปจจยในการดารงชวต

จากทรพยากรธรรมชาต และส�งแวดลอมท�มอยในโลกน� เทาน�น และการดารงชวตของมนษยดวยกน

การดารงชวตของส�งมชวตอ�นๆ และส�งแวดลอมทางธรรมชาต และส�งแวดลอมท�มนษยสรางข�น

จะตองเก�อกลซ� งกนและกน นอกจากน�การพฒนาคณภาพประชากร และการใชทรพยากรจะเพ�มข�น

ไดในปรมาณท�จากดเทาน�น

ภสวสด� สขเล� ยง และนธ เอยวศรวงศ (2545 : 20) วาการทองเท�ยวแบบย�งยนจากการ

ประชมสหประชาชาตวาดวยส�งแวดลอม และการพฒนา (The United Nations Conference on

Environment and Development ) หรอการประชม EARTH SUMMIT ท�กรงรโอเดอจาเนโร

ประเทศบราซล ไดใหความหมายของการทองเท�ยวแบบย�งยน (Sustainable Tourism) วาเปนการ

ทองเท�ยวท�ไมเปนอนตรายตอส�งแวดลอมทกรปแบบ ไมวาจดหมายปลายทางจะเปนท�ใดจะเปน

กลมใหญ (Mass tourism) หรอกลมขนาดเลกท�งในเมองและชนบท นอกจากน�ยงเปนการพฒนาการ

สำนกหอ

สมดกลาง

64

ทองเท�ยวท�สนองความตองการของคนในรนปจจบนใหยนยาวไปจนถงคนรนลก รนหลานท�จะ

เกดข�นในอนาคตดวยท�งน�ตองไมเปนการไปเพ�มภาระ หรอสรางเง�อนไขท�ยากลาบากใหแกคนใน

ยคตอไปตองขบคดหาทางแกไขปญหา โดยการทองเท�ยวน�นจะตองใหมนกทองเท�ยวในปรมาณท�

พอสมควร ไมมงรายได สรางความหลากหลายทางการทองเท�ยว เชน การทองเท�ยวเพ�อสขภาพ

หรอเพ�อการพกผอนหยอนใจ ใหความสาคญกบคนมากกวารายได มองคนเปนเปาหมายหลกใน

การจดการทองเท�ยว “คน” ในท�น�ประกอบดวย ผใหบรการ เชน มคคเทศก เปนตน นกทองเท�ยว

ควรไดประโยชนจากการทองเท�ยว ไดรบความสนกสนานไดรบความปลอดภยไดความรเพ�มข�น

คนในทองถ�นควรไดรบประโยชนจากรายไดจากการทองเท�ยว โดยการทองเท�ยวไมไปทาลายระบบ

นเวศนตลอดจนวฒนธรรมของทองถ�น

จากคากลาวขางตน สามารถสรปความหมายของ การทองเท�ยวอยางย �งยนไดวา

หมายถง การทองเท�ยวท�มการนาเสนอใหเหนถงส� งแวดลอมและธรรมชาต ศลปวฒนธรรม

ประเพณ รปแบบวถชวต ความเปนอยของคนในชมชน สามารถเหนไดจากพฤตกรรม ความร ความ

เช�อ การประกอบอาชพ ความสามารถในการประกอบอาชพ และการนาเสนอโบราณสถาน

โบราณวตถ ศาสนสถาน ท�เปนท�เคารพของคนในชมชน โดยมรปแบบการจดการทองเท�ยวท�ม

ประชาชนเขามามสวนรวมในกระบวนการทองเท�ยว โดยประสาน สรางความเขาใจกบทกฝายท�

เก�ยวของ เพ�อใหเกดผลประโยชนแกทองถ�น โดยอยบนพ�นฐานของการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

และส�งแวดลอม ใชทรพยากรธรรมชาตอยางคมคา กอใหเกดผลกระทบทางดานกายภาพ สงคมและ

วฒนธรรมใหนอยท�สด และสรางความพงพอใจใหเกดข�นกบนกทองเท�ยว

ในสวนของการพฒนาอยางย �งยน สรปความหมายของ การพฒนาอยางย �งยน ไดวา

เปนการพฒนาท�ตอบสนองความตองการปจจบน โดยไมทาใหประชาชนในอนาคตเกดปญหาในการ

ตอบสนองความตองการของตนเอง เกดความสมดลท�งดานเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม การ

พฒนาท�ย �งยนเปนส�งท�ไกลกวาการอนรกษส�งแวดลอม เปนการเปล�ยนโครงสรางระบบเศรษฐกจและ

สงคม เพ�อลดการบรโภคทรพยากรและส�งแวดลอมลงไปในระดบท�ยงรกษาความสมดลท�ด ทาใหคน

อยรวมกบธรรมชาตโดยไมทาลายอยางท�ผานมา ใหอยรวมกนเปนชมชนอยางเปนสข

ลกษณะของการทองเท�ยวแบบย�งยนน�นจะเนนในเร� องของการทองเท�ยวท�มความ

ตอเน�อง (Continuity) น�นหมายถง ความตอเน�องของทรพยากรธรรมชาต และความตอเน�องของ

วฒนธรรม ซ� งจดเปนทรพยากรหลกในการทองเท�ยว โดยสามารถมอบประสบการณนนทนาการท�

ดทองเท�ยวท�มความตอเน�องแลว ยงเนนการทองเท�ยวท�มใหแกนกทองเท�ยวนอกจากการคณภาพ

(Quality) กลาวคอ คณภาพของส�งแวดลอม คณภาพของประสบการณนนทนาการท�นกทองเท�ยว

ไดรบ และคณภาพชวตของคนในชมชน ลกษณะท�สาคญประการสดทาย คอ การทองเท�ยวท�มความ

สำนกหอ

สมดกลาง

65

สมดล เปนความสมดลระหวางความตองการอตสาหกรรม การทองเท�ยวความตองการของชมชน

ทองถ�น และขดความสามารถของทรพยากรน�นเอง (อษาวด พลพพฒน, 2545: 38-48)

นอกจากน� สวฒนา ธาดานต (2546 : 75)ไดเสนอลกษณะของการพฒนาแบบย�งยนวา

ตองมความตอเน�องของเผาพนธมนษยบนโลก โดยมการใหกาเนดชวตใหม และผท� เกดใหม

สามารถอยรอดเตบโต และมลกหลานตอเน�องไปในสภาพแวดลอมท�ปลอดภย สามารถรกษา

ปรมาณสารอง (Stock) ของทรพยากรทางชวภาพ และสามารถใหผลผลตทางการเกษตรไดอยาง

ตอเน�องยาวนาน โดยท�จานวนประชากรมนษยตองคงท� และตองสามารถจากดการเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจได และเนนการพฒนาในรปแบบท�พ�งตนเองได สามารถรกษาระบบนเวศน และคณภาพ

ของส�งแวดลอมไดอยางตอเน�อง

แนวคดการทองเท�ยวอยางย �งยนน�นแบงออกเปน 3 ประการ ดงน�

1. ความย �งยนทางดานเศรษฐกจ (Economic Sustainability)

การเตบโตของการทองเท�ยวตองอยในอตราท�บรหารจดการไดอยางมประสทธภาพ

หากโตเรวไปอาจทาใหส� งรองรบนกทองเท�ยวดานตาง ไมพรอม ไมเพยงพอ เชน โครงสราง

พ�นฐาน คณภาพของแรงงาน และการใหบรการอาจมผลทาใหนกทองเท�ยวหงดหงดไมพอใจขาด

ความนยมไมเดนทางมาทองเท�ยว ทาใหเศรษฐกจตกต�าในระยะยาว นอกจากน� การเตบโตของการ

ทองเท�ยวท�เรวเกนไปอาจทาใหคนหนมาประกอบอาชพเก�ยวกบการทองเท�ยวหมด เกดผลกระทบ

ตอเศรษฐกจในภาคอ�นๆ เชน การเกษตร การกสกรรม การอตสาหกรรม และการเตบโตของการ

ทองเท�ยวท�ตองอาศยวสดอปกรณ แรงงาน และผเช�ยวชาญจากตางประเทศกจะเปนผลทาใหเงนตรา

ตางประเทศร�วไหลออกไปนอกประเทศไดดวย

2. ความย �งยนทางดานสงคม(Social Sustainability)การหล�งไหลของนกทองเท�ยว

ตางประเทศ ถามาเกนไป และรวดเรวเกนไปมผลกระทบรนแรงตอชมชนท�มความเปนเอกลกษณ

ในทองถ�น เกดพฤตกรรมการเลยนแบบเกดข�น เชนการใชจายเงนอยางงายดายของนกทองเท�ยว ซ� ง

มกาลงซ�อสงกวาคนในทองถ�น การใชชวตท�หรหรา หรออยางอสระ เสร ซ� งทะลกเขาสชมชน

หน�งๆ อาจกลายเปนแมเหลกดงดดใหคนหนมสาวในทองถ�นหลงใหลมวเมาตอเงนทอง หรอความ

สาราญท�หาไดงายๆ ทาใหเกดปญหาสงคมตดตามมามากมาย

3. ความย �งยนทางดานส� งแวดลอม(Environmental Sustainability) การพฒนาการ

ทองเท�ยวท�ขาดการควบคมอาจกลายเปนส� งท�ทาลายส� งแวดลอม ซ� งเปนตวกาเนดของกจการ

ทองเท�ยวน�นๆ เสยเอง เชน จานวนนกทองเท�ยวท�ลนหลาม ความแออดยดเยยด ความสกปรกรงรง

รวมถงกจกรรมของนกทองเท�ยวจานวนมากกทาใหเกดปรมาณของเสยอยางมหาศาล เชน ของเสย

อาหารเหลอ ขยะ เปนตน ซ� งเปนสาเหตทาใหเกดมลภาวะตอส�งแวดลอมไดอยางมากมายและใน

สำนกหอ

สมดกลาง

66

บางคร� งกมนกทองเท�ยวจานวนหน�งท�เกบเอาของจาก ธรรมชาตนากลบไป เชน การเกบเอาพนธไม

ไปจากพ�นท� ซ� งอาจจะทาลายระบบนเวศวทยาท�เปราะบางของพ�นท�บางแหงไปได นอกจากน� การ

เรงรดพฒนาโดยใชเทคนคกอสรางท�ไมเหมาะสม ทาใหเกดการพงทลายอยางรวดเรวของหนาดน

หาดทราย ชายทะเล การสญเสยสภาพภมทศน เปนตน (เนตรชนก นนท, 2544 : 35-36)

ดงน�นแนวทางในการจดการการทองเท�ยวใหมความย �งยน และใหเกดความพอใจตอ

นกทองเท�ยว รวมถงเกดผลกระทบนอยท�สดตอประชาชนในทองถ�นท� งในดาน ส� งแวดลอม

เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ตามแนวทางของสถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหง

ประเทศไทย (2542) ไดกลาวไววาการทองเท�ยวแบบย �งยนมหลกการ ดงน�

มการใชทรพยากรใหย �งยน (Using Resource Sustainability ) ตองมการอนรกษและใช

ทรพยากรอยางพอดท�งท�เปนทรพยากรธรรมชาตสงคมและวฒนธรรมเปนส�งสาคญ และเปนแนว

ทางการทาธรกจในระยะยาว

การลดการบรโภคท�เกนความจาเปนและลดของเสย (Reducing Over Consumption

and Waste) ซ� งจะชวยเล�ยงคาใชจายในการทานบารงส�งแวดลอมท�ถกทาลายในระยะยาวและเปน

การเพ�มคณภาพของการทองเท�ยวดวย

การรกษาความหลากหลายทางชวภาพ (Maintaining Diversity) คอ การรกษาและ

สงเสรมความหลากหลายของธรรมชาต สงคมและวฒนธรรม มความสาคญตอการทองเท�ยวใน

ระยะยาว และชวยขยายฐานของอตสาหกรรมการทองเท�ยว

การบรณาการ การทองเท�ยวในการวางแผน (Integrating Tourism into Planning) คอ

ตองมการประสานการพฒนาการทองเท�ยวเขากบกรอบแผนกลยทธการพฒนาแหงชาตการพฒนา

ทองถ�น และการประเมนผลกระทบตอส�งแวดลอม จะชวยขยายศกยภาพการทองเท�ยวในระยะยาว

และควรมการพจารณาอยางรอบคอบถงขอบเขตท�เหมาะสมของการพฒนา โดยใหความสาคญกบ

ขดความสามารถในการรองรบการพฒนาการทองเท�ยว (Carrying Capacity) ท�งน� ความพยายาม

ผลกดนใหการทองเท�ยวไดรวมเขาเปนสวนหน�งของการพฒนาเศรษฐกจของพ�นท�น�นๆ

มการสนบสนนเศรษฐกจทองถ�น (Supporting Local Economic ) คอการทองเท�ยวท�

รองรบกจกรรมทางเศรษฐกจของทองถ�น โดยพจารณาดานราคา และคณคาของส�งแวดลอมไว ไม

เพยงแตทาใหเกดการประหยด แตยงปองกนส� งแวดลอม ไมใหถกทาลายอกดวย นอกจากน� ควร

สนบสนนใหมการใชวสดท�หาไดในทองถ�นเพ�อการกอสราง ตลอดจนการใชประโยชนจากผลผลต

ตางๆ ของคนในทองถ�น ซ� งจะชวยลดดลการคากบตางประเทศไดทางหน�ง และเปนการเพ�มรายได

ใหกบคนในทองถ�นน�นๆ ดวย ตลอดจนควรมงสงเสรมรปแบบของงานท�มความนาสนใจ และ

ไดรบผลตอบแทนสงใหกบคนในทองถ�นเพ�อประโยชนระยะยาวของชมชน

สำนกหอ

สมดกลาง

67

การสรางการมสวนรวมของชมชนทองถ�น (Involving Local Communities) การมสวน

รวมอยางเตมท�ของทองถ�นในสาขาการทองเท�ยวไมเพยงแตสรางผลตอบแทนแกประชาชน และ

ส�งแวดลอม โดยรวม แตยงชวยยกระดบคณภาพของการทองเท�ยวอกดวย

มการปรกษาหารอระหวางผมสวนไดสวนเสย (Consulting Stakeholders and the

Public) การปรกษาหารออยางสม�าเสมอ ระหวางผประกอบการประชาชนทองถ�นองคกรและ

สถาบนเก�ยวของ ม�ความจาเปนในการท�จะรวมงานไปในทศทางเดยวกน รวมท�งรวมแกปญหา และ

ลดขอขดแยงในผลประโยชนท�แตกตางกน ใหประชาชนในทองถ�นมสวนรวมในการตดสนใจใน

โครงการตางๆ ท�จะมผลกระทบตอวถของคนสวนใหญ

มการฝกอบรมบคลากร (Training Staff ) การฝกอบรมบคลากร โดยสอดแทรกแนวคด

และวธปฏบตในการพฒนาแบบย�งยนตอบคลากรทองถ�นทกระดบ จะชวยยกระดบการบรการการ

ทองเท�ยว

ทาการตลาดการทองเท�ยวอยางรบผดชอบ (Marketing Tourism Responsibly)

การตลาดท�จดเตรยมขาวสารอยางพรอมมล จะทาใหนกทองเท�ยวเขาใจและเคารพในส�งแวดลอม

ทางธรรมชาต สงคม และวฒนธรรมของแหลงทองเท�ยว และจะชวยยกระดบความพอใจของ

นกทองเท�ยวดวย

มการดาเนนการวจย (Undertaking Research) การวจยและการตดตามตรวจสอบอยางม

ประสทธภาพ จาเปนตอการชวยแกปญหา และเพ�มผลประโยชนตอแหลงทองเท�ยว นกทองเท�ยว

และนกลงทน

บทบาทและรปแบบของชมชนในการรองรบการทองเท�ยวแบบย �งยน

สาหรบบทบาทและรปแบบของชมชนในการรองรบการทองเท�ยวแบบย�งยนม

หลายรปแบบ โดยเม�อพจารณาจาดพ�นฐานวฒนธรรม การปกครองทองถ�น ขนบธรรมเนยม

ประเพณ และวถชวตของชมชน รปแบบท�พจารณาวานาจะเหมาะสมและมประสทธภาพในระดบ

การปฏบตควรเปนไปในรปแบบขององคกรก� งอสระ ไมเปนทางการจนเกนไป โดยมระบบการ

ไดรบผลประโยชนรวมกนในการจดรปแบบองคกร บทบาทในการมสวนรวม ซ� งจะไดแก การให

ขอมล การวางแผน การจดการควบคมดแล การจดบรการ การจดกจกรรมอนรกษ เปนตน ท�งน� โดย

ใหสมาชกขององคกรและสมาชกชมชนไดรบผลประโยชนดานตาง ๆ คอ

ผลประโยชนทางเศรษฐกจและสงคมแกคนในชมชนสวนใหญ ใหมงานและสภาพ

ความเปนอยท�ดข�น ผลประโยชนทางสงคม ความร ความเขาใจ และความตระหนกในความสาคญ

ของส�งแวดลอม มความเขาใจการอนรกษ และรวมมอพฒนาเพ�อความย �งยน

สำนกหอ

สมดกลาง

68

ความภมใจ มความสขในความเปนอย ความรวมมอในชมชน เอกลกษณของ

ธรรมชาตและวฒนธรรมของตนเอง เกดความรกและหวงแหน พรอมจะอนรกษหรอพฒนาอยาง

สรางสรรค ท�งน�หากชมชนมสวนรวมมาก หรอมอานาจเพยงพอในการควบคมการทองเท�ยว กจะ

ชวยใหเกดการพฒนาคนไดอยางด อกท�งสามารถจดสรรผลประโยชนไดอยางเหมาะสม และเกด

การกระจายรายไดสชมชนมากข�น ท�งน�การท�จะใหชมชนมสวนรวม ส�งสาคญท�จาเปนท�สด คอ การ

ใหความร ความเขาใจท�ถกตองในการดแลรกษาทรพยากรการทองเท�ยวและส�งแวดลอม ควบคกน

ไปกบการเพ�มทกษะในการจดการ และการประสานงานกบหนวยงานภายนอก

หลกการของการทองเท�ยวอยางย �งยน

การทองเท�ยวอยางย �งยน (Sustainable Tourism) มหลกการสาคญอย 4 ประการ ดงน�

ประการแรก การทองเท� ยวแบบย�งยนตองสรางความย �งยนทางเศรษฐกจ

การทองเท�ยวจะตองทาใหเศรษฐกจเตบโตอยางเพยงพอท�จะตอบสนองความตองการข�นพ�นฐาน

ของประชาชนได โดยเฉพาะอยางย�งจะตองสามารถขจดความยากจน และเนนการกระจายโอกาส

ในการใชทรพยากร เพ�อลดความไมเทยมกนในสงคม และผ ประกอบการท� เก� ยวของกบ

อตสาหกรรมการทองเท�ยวสามารถรวมเอาคาใชจายดานส�งแวดลอมเขาไวในตนทนการผลตดวย

ประการท�สอง การทองเท�ยวแบบย�งยน ตองสรางความย �งยนทางสงคม โดยการ

ทองเท�ยวจะตองสนบสนนคานยมใหประชาชนมมาตรฐานการบรโภคทรพยากรท�ไมฟมเฟอย และ

อยในขดความสามารถของระบบนเวศน�นๆ ท�จะรองรบได รวมท�งมการสงเสรม และพฒนา

รปแบบในการท�จะนาของเสยกลบมาใชใหม ใหเหมาะสมกบความตองการทางสงคมและศกยภาพ

ท�จะอานวยประโยชนได และตองสรางความสมพนธอนดในสงคม โดยความสมพนธดงกลาวตอง

ม�นคงยาวนาน และตองนาไปสการกระจายผลประโยชนในสงคมอยางเปนธรรม

ประการท�สาม การทองเท�ยวแบบย �งยนตองสรางความย �งยนทางวฒนธรรม โดยการ

ทองเท�ยวตองสนบสนนการรกษาวฒนธรรมด�งเดมของชมชนเพ�อสรางความภาคภมใจอยางย �งยน

ยาวนาน และไมกอใหเกดการเปล�ยนแปลงใดๆ ตอวฒนธรรมอนดของชมชน รวมท�งเปนการ

สบทอดวฒนธรรมอนดกบคนรนหลงตอไป

ประการท�ส�การทองเท�ยวแบบย�งยนตองสรางความย �งยนทางส�งแวดลอม กลาวคอ

การทองเท�ยวตองใชทรพยากรการทองเท�ยวอยางชาญฉลาด (Wise Use) มการบารงรกษา และ

มอตราการใชทรพยากรท�อยในขอบเขตของการฟ� นฟกลบมาใหมได หากใชทรพยากรการทองเท�ยว

จนหมดส�นไป หรอใช จนเส�อมโทรมอาจทาใหคนรนหลงขาดโอกาสในการใชประโยชนตอไป

นอกจากน�น การทองเท�ยวยงตองมการพทกษ และสงวนรกษาความหลากหลายทางชวภาพ เพราะ

สำนกหอ

สมดกลาง

69

ส�งมชวตในระบบนเวศ รวมท�งมนษยมววฒนาการรวมกนการสญหายไปของส�งมชวตชนดใดชนด

หน�งยอมสงผลกระทบตอส�งมชวตท�เหลอรอด จนอาจเปนเหตใหมการสญหายของส�งมชวตหลาย

ชนดตามมา หลกการของการทองเท�ยวแบบย �งยนจะเนนเก�ยวกบ

1. การอนรกษและใชทรพยากรอยางพอด

ผรบผดชอบการพฒนาทรพยากรการทองเท�ยวตองมวธการจดการการใชทรพยากรท�

มอยเดมท�งมรดกทางธรรมชาต และมรดกทางวฒนธรรมท�มอยอยางด�งเดมอยางเพยงพอ หรอใช

อยางมประสทธภาพ ใชอยางประหยด ตองคานงถงตนทนอนเปนคณคา และคณภาพของธรรมชาต

ตนทนทางวฒนธรรม และภมปญญาทองถ�น ซ� งปจจยสาคญประกอบอยดวย การพฒนาตองยงคง

ความเปนเอกลกษณด�งเดมไวใหมากท�สด เกดผลกระทบอนเปนผลเสยนอยท�สดโดยใชภมปญญา

พ�นบานประยกตกบเทคโนโลยแบบใหม การใชทรพยากรอยางประหยด อยางเหมาะสมน� น

สามารถดาเนนธรกจไดอยางยาวนาน

2. ลดการบรโภค และใชทรพยากรท�เกนความจาเปน กบลดการกอของเสย

ผรบผดชอบการพฒนาการทองเท�ยวตองรวมกนวางแผนกบผเก�ยวของจดการการใช

ทรพยากรธรรมชาตอยางมประสทธภาพ หรอจดหาทรพยากรอ�นท�มคณสมบต มคณภาพเหมอนกน

ใชทดแทนกนได เพ�อลดการใชทรพยากรท�หายาก เชน ลดการนาไมมากอสรางอาคาร ใหใชวสด

อ�นแทน เปนตน ในสวนของการลดการกอของเสย เชน ขยะ ตองหาวธการจดการ โดยการแยก

ประเภทขยะโดยขยะแหงอาจนาระบบการหมนเวยนการใช การใชซ� า และการแปรรปกลบมาใช

ประโยชนใหม และขยะเปยกอาจนาไปทาปยอนทรย และน� าหมกปยสามารถนาไปใชเปนปย

จลนทรยได

3. การรกษาและส�งเสรมความหลากหลายของธรรมชาต สงคม และวฒนธรรม

ผรบผดชอบการพฒนาการทองเท�ยว ตองวางแผนขยายฐานการทองเท�ยวโดยการ

รกษา และสงเสรมใหมความหลากหลายเพ�มข� นในแหลงทองเท�ยวท� เปนแหลงทองเท�ยว

ทางธรรมชาต และแหลงทองเท�ยวทางวฒนธรรมท�มอยเดมโดยการเพ�มคณคา เชน แหลงทองเท�ยว

น� าตก อาจเพ�มกจกรรมการดนก ผเส� อ ปนหนาผา หรอหมบานวฒนธรรม และแหลงโบราณคด

อาจเพ�มกจกรรมการน�งเกวยนเทยมวว การทาเสนทางจกรยานใหน�งทองเท�ยวข�ชมรอบหมบาน

ในสวนของการเพ�มมาตรฐานการบรการ เชน การสงบคลากรไปอบรมดานตางๆ เชน ภาษาองกฤษ

มคคเทศก เปนตน ท�งน� เพ�อใหนกทองเท�ยวใชเวลาทองเท�ยวในสถานท�น�นนานข�น หรอกลบไป

เท�ยวซ� าอก

สำนกหอ

สมดกลาง

70

4. ประสานการพฒนาการทองเท�ยว

ผรบผดชอบการพฒนาการทองเท�ยวไมเพยงแตทางานตามแผนท�วางไว จะตอง

ประสานแผนการพฒนากบหนวยงานอ�นๆ ท�เก�ยวของ เชน แผนพฒนาทองถ�นขององคกรปกครอง

สวนทองถ�น (อบต. และเทศบาล) แผนพฒนาของสานกงานนโยบายและแผนส� งแวดลอม

แผนพฒนาจงหวด เปนตน ท�งน� เพ�อใหการพฒนา และการทางานในสถานท�ทองเท�ยวเดยวกน

มศกยภาพเพ�มข�น

5. ตองใชการทองเท�ยวขยายฐานเศรษฐกจของทองถ�น

ผรบผดชอบการพฒนาการทองเท�ยวจะตองประสานงานกบองคกรปกครองทองถ�น

และหนวยงานราชการ ท�เก�ยวของสงเสรมกจกรรมการทองเท�ยวในทองถ�นโดยสรรหาความโดด

เดนของทรพยากรการทองเท�ยวในทองถ�นนาไปประชาสมพนธ และสงเสรมการขายการทองเท�ยว

เพ�อใหนกทองเท�ยวเดนทางเขาไปเท�ยวใหมากข� น เปนการกระจายรายไดสประชาชนท�

ป ร ะ ก อ บ ก า ร ใ น ทอ ง ถ� น เ ช น ก า ร ห า ผ ล ต ภณ ฑ แ ล ะ ก จ ก ร ร ม ใ ห ม ๆ ใ น แ ต ล ะ ตา บ ล

ตามนโยบาย “1 ผลตภณฑ 1 ตาบล” ท� งน� เพ�อขยายฐานทางเศรษฐกจ และสรางรายไดเสรม

ใหกบทองถ�น

6. การมสวนรวม และการสรางเครอขายพฒนาการทองเท�ยวกบทองถ�น

ผ รบผดชอบการพฒนาการทองเท� ยวควรรวมทางานกบทองถ� นแบบเปน

องครวม (Participation Approach) โดยเขารวมทาในลกษณะหนวยงานรวมจด เชน เปนหนวยงาน

รวมทากจกรรมสาธารณะประโยชน เปนหนวยงานรวมแกไขปญหาดวยกน หรอเปนหนวยงาน

รวมสงเสรมการขายการทองเท�ยวดวยกน เปนตน นอกจากน�นยงตองประสานเครอขายระหวาง

องคกรและทองถ�น เพ�อยกระดบคณภาพของการจดการการทองเท�ยวในทองถ�น

7. หม�นประชม หรอปรกษาหารอกบผเก�ยวของท�มผลประโยชนรวมกน

ผ รบผดชอบการพฒนาการทองเท�ยวตองประสานกบพหภาคไดแก ชมชน

ในพ�นท� องคกรปกครองสวนทองถ�น กลมผประกอบการทองเท�ยว สถาบนการศกษา สถาบนการ

ศาสนา หนวยงานราชการท�รบผดชอบในพ�นท�รวมประชมปรกษาหารอ ท�งการเพ�มศกยภาพใหกบ

แหลงทองเท�ยว การประเมนผลกระทบการทองเท�ยว การแกไขปญหาท�เกดจากผลกระทบดาน

ส�งแวดลอม และดานการตลาดโดยจดการประชมกนอยางสม�าเสมอ เพ�อรวมปฏบตในทศทาง

เดยวกน เปนการลดขอขดแยงในผลประโยชนท�ตางกน เชน การกาหนดราคาคาบรการรถโดยสาร

หรอคาเชาเรอ ควรเปนมาตรฐานเดยวกน

สำนกหอ

สมดกลาง

71

8. การพฒนาบคลากร

การใหความร การฝกอบรม หรอการสงพนกงานไปดงานอยางสม�าเสมอทาใหม

ความร มแนวคด และวธปฏบตในการพฒนาการทองเท�ยวท�ย �งยน นบเปนการพฒนาบคลากรใน

องคกร เปนการชวยยกระดบมาตรฐานการบรการการทองเท�ยว เชน การอบรมนกส�อความหมาย

ดานวฒนธรรม เปนตน

9. จดเตรยมขอมลหรอคมอบรการขาวสารการทองเท�ยวใหพรอม

ผรบผดชอบการพฒนาการทองเท�ยว จะตองรวมกบผท�เก�ยวของ ในการจดเตรยม

ขอมลขาวสารการทองเท�ยว หรอขาวสารการบรการการขายใหพรอม และเพยงพอตอการเผยแพร

อาจทาในรปส�อทศนปกรณรปแบบตางๆ เชน คมอทองเท�ยว วดโอแนะนา แผนพบ เปนตน

10. ประเมนผล ตรวจสอบ และวจย

ผ ร บผ ดชอบการพฒนาการท อง เ ท� ยว และผ ป ร ะ ก อ บ ก า ร จ ะ ตอ ง ม ก า ร

ประเมนผล การตรวจสอบผลกระทบ และการศกษาวจยอยางสม� าเสมอ โดยการสอบถาม

ผใชบรการโดยตรง การสอบถามความเหนดวยใบประเมนผล และการวจยตลาดการทองเท�ยว

(Shirley, ed., 1992) จะเหนไดวา แนวคดการทองเท�ยวแบบย�งยนน�น มงเนนใหอตสาหกรรม

การทองเท�ยวโดยรวมปรบสภาพการจดการ เพ�อเขาสยคใหมของกระแสโลกท� เปล�ยนไป

จากสงคมบรโภคนยมสยคสมยสงคมเปนใหญ ดงน� น แนวทางการพฒนาการทองเท�ยว

อยางย �งยน เพ�อนาไปสการเตบโตการดารงอย และการสบทอดตอไป จา เปนตองพฒนา

แบบครบวงจร ดาเนนการไปพรอมกนในทกองคประกอบในดานตางๆ กลาวคอ การบรหารจดการ

ดาเนนไปพรอมกบพฒนาการทองเท�ยว การกาหนดกจกรรมใหเหมาะสมกบแหลงทองเท�ยว

พอเพยงตอขดความสามารถในการรองรบของแหลงทองเท�ยว และกอใหเกดผลกระทบ

ใหนอยท�สด พรอมท�งสงเสรม สนบสนนการบรหาร และใหบรการท�มคณภาพโดยคานงถง

การใชทรพยากรอยางรคณคา เปนระบบ และย �งยน และสรางความสมพนธของชมชนในการ

มสวนรวม และจตสานกของการพฒนาอยางเปนระบบ ถองแทในคณคาของทรพยากร

กบกระบวนการการพฒนาการทองเท�ยว โดยตระหนกถงความพงพอใจ และความตองการ

ของชมชนดวยสรางเสรม และเพ�มพนความรความเขาใจจตสานกของนกทองเท�ยว และ

เจาของทองถ�นในความรก หวงแหน และรบผดชอบตอทรพยากรทองเท�ยว รวมถงการพ�งพากน

ในความตองการและตอบสนองอยางรคณคาของการใชไป และการฟ� นฟรกษาทรพยากร

การทองเท�ยวไวใหย �งยน การพฒนา และสงเสรมการทองเท�ยวในทองถ�นไดอยางย �งยนน� น

ประชาชนในทองถ�นผ เปนเจาของแหลงทองเท�ยว จะตองรวมกนคดรวมกนทากบพหภาค

โดยคานงถงเปาหมายตอการพฒนา คานงถงการใชทรพยากรอยางชาญฉลาด เกดประโยชน

สำนกหอ

สมดกลาง

72

สงสด ใชไดนานท�สด มปญหาหรอผลกระทบนอยท�สด น�นคอการพฒนา และสงเสรมการ

ทองเท�ยวแบบย �งยน

ปญหา และอปสรรคในการพฒนาการทองเท�ยวอยางย �งยน

การพฒนาการทองเท�ยวอยางย �งยนจะดาเนนไปได จาเปนตองไดรบความรวมมอ

และการประสานงานจากองคประกอบของการทองเท�ยวในทกดานและเปนไปอยางสอดคลองกน

ไมเพยงเฉพาะการผสมผสานความตองการและการตอบสนองแกนกทองเท�ยวเทาน�น แตตองให

ความสาคญตอการดแลรกษาความเปนธรรมชาตและเอกลกษณของทรพยากรทองเท�ยวเปนหลก

ควบคกนไป แตในปจจบนแผนพฒนาฯ ฉบบท� 8 กาลงจะส�นสดในปน� การพฒนาไมสามารถ

ดาเนนไปตามแผนได ดวยปญหาและอปสรรคดงน�

1. การบรหารจดการ

ในสวนขององคกรท�มสวนเก�ยวของกบการทองเท�ยว ท�งในระดบนโยบายและ

ระดบปฏบตการอนไดแก ททท. กรมปาไม กรมการปกครอง การควบคมมลพษ สานกงานนโยบาย

และแผนส�งแวดลอม รวมท�งองคกรชมชนในทองถ�น หนวยงานเหลาน� เปนหนวยงานหลกในการ

พฒนาการทองเท�ยวใหย �งยน แตท�ผานมาการพฒนามกเปนการดาเนนการแบบ “ตางคนตางทา”

การประสานความรวมมอระหวางหนวยงานนาไปซ�งปญหาการบรหารจดการในทองถ�นน�นๆ

2. แหลงทองเท�ยวกบกจกรรม

ปจจบนการดาเนนกจกรรมการทองเท�ยวบางชนดไมคานงความเหมาะสม หรอ

ผลกระทบตอแหลงทองเท�ยว มงแตผลประโยชนหรอดวยความรเทาไมถงการณ จนทาใหเกด

ปญหาความเส�อมโทรมของแหลงทองเท�ยว นอกจากน� แหลงทองเท�ยวหลายแหงยงมไดกาหนด

จานวนนกทองเท�ยวขดความสามารถในการรองรบของพ�นท� (Carrying Capacity)

3. การบรการ

เปนองคประกอบสาคญในการอานวยความสะดวก สงเสรม สนบสนน กากบดแล

ใหนกทองเท�ยวไดบรรลวตถประสงคของการทองเท�ยว การบรการการทองเท�ยวท�สาคญ เชน ท�พก

รานอาหาร การบรการนาเท�ยว เปนตน แตท�ผานมา การบรการ ดงกลาว ไมไดรบการบรการจดการ

เทาท�ควร จงกลายเปนปญหาการบรการท�ไมมมาตรฐาน

4. ส�งแวดลอมและสภาพภมทศน

สงเสรมคณคา และสวยงาม ใหแกแหลงทองเท�ยวน�นๆ แตปจจบนแหลงทองเท�ยว

บางแหง กลบถกทาลายโดยส�งแวดลอม และสภาพภมทศนดงกลาว ดวยเหตของการขาดการบรหาร

จดการจากผเก�ยวของในพ�นท� จงกลายเปนปญหาการสรางส�งแปลกปลอม หรอการทาลายในดาน

ทรพยากรในการทองเท�ยว

สำนกหอ

สมดกลาง

73

5. นกทองเท�ยว

ถอเปนสวนสาคญของการพฒนาและการสงเสรมการทองเท�ยว เพราะ

นกทองเท�ยวเปนผตองการหรออปสงค (Demand) ของการทองเท�ยว อกท�งนกทองเท�ยว คอ ปจจยท�

กอใหเกดปญหา และอปสรรคในการพฒนาการทองเท�ยวดวย ไมวาจะเปนพฤตกรรม หรอ

วตถประสงคของการทองเท�ยว การขาดจตสานกและความรบผดชอบตอการอนรกษทรพยากร ม

สวนทาใหแหลงทองเท�ยวน�นเส�อมโทรมอยางรวดเรว

6. ชมชนในแหลงทองเท�ยว

มบทบาทและความสมพนธตอการทองเท�ยวในหลายรปแบบ เชน ความเปน

เจาของ ผจาหนายสนคา ผใหบรการ รวมถงองคกรปกครองทองถ�น ความสาคญดงกลาว ถอเปนอก

หน� งกลไกในกระบวนการพฒนาการทองเท�ยวแบบย�งยน แตดวยความเปนชมชนน�นกกอใหเกด

ปญหาในการพฒนาการทองเท�ยวไดดวยเหตของการขาดความรความเขาใจ รวมท�งการมสวนรวม

ในการพฒนา จงทาใหการพฒนาการทองเท�ยวอยางย �งยนลาชา

แนวทางการแกไขปญหา และอปสรรคของการพฒนาการทองเท�ยวอยางย �งยน

การพฒนาเพ�อนาไปสการเตบโตการดารงอยและการสบทอดตอไปจาเปนตองพฒนา

แบบครบวงจร ดาเนนการไปพรอมกนในทกองคประกอบในดานตางๆ ดงน�

1. การบรหารจดการตอการพฒนาการทองเท�ยวท�ดาเนนไปดวยกน

2. การกาหนดกจกรรมใหเหมาะสมกบแหลงทองเท�ยวพอเพยงตอขดความสามารถ

ในการรองรบของแหลงทองเท�ยว และกอใหเกดผลกระทบใหนอยท�สด

3. การสงเสรม สนบสนนการบรหารและใหบรการท�มคณภาพโดยคานงถงการใช

ทรพยากรอยางรคณคา เปนระบบ และย �งยน

4. การสรางความสมพนธของชมชนในการมสวนรวมและจตสานกของการพฒนา

อยางเปนระบบ ถองแทในคณคาของทรพยากรกบกระบวนการการพฒนาการทองเท�ยว

โดยตระหนกถงความพงพอใจและความตองการของชมชนดวย

5. การสรางเสรมและเพ�มพนความรความเขาใจจตสานกของนกทองเท�ยวและ

เจาของทองถ�น ในความรก หวงแหน และรบผดชอบตอทรพยากรทองเท�ยว รวมถงการพ�งพากนใน

ความตองการและตอบสนองอยางรคณคาของการใชไปและการฟ� นฟ รกษาทรพยากรการทองเท�ยว

ไวใหย �งยน

การพฒนาและสงเสรมการทองเท�ยวในทองถ�นไดอยางย �งยนน� น ประชาชน

ในทองถ�น (พทยะ ศรวฒนสาร, 2556) ผเปนเจาของแหลงทองเท�ยวจะตองรวมกนคดรวมกนทากบ

พหภาค โดยคานงถงเปาหมายตอการพฒนา คานงถงการใชทรพยากรอยางชาญฉลาด เกด

สำนกหอ

สมดกลาง

74

ประโยชนสงสด ใชไดนานท�สดมปญหาหรอผลกระทบนอยท�สด น�นคอการพฒนาและสงเสรมการ

ทองเท�ยวแบบย �งยน

ตวอยาง แนวทางการสงเสรมการทองเท�ยวแบบย�งยนโดยผประกอบการทองเท�ยว

(Sustainable Tourism Guideline)โดยสมาคมผประกอบการทองเท�ยว AITO (Association of

Independent Tour Operator) องคกรน� เกดข�นจากการรวมตวกนของผประกอบการทวร ท�เช�ยวชาญ

เก�ยวกบการทองเท�ยวเชงนเวศในประเทศองกฤษโดยสมาชกขององคกรเปนบรษททวรตางๆ

ซ� งตางคนตางมการจดการองคกรกนเอง และมความเช�ยวชาญในการจดการทองเท�ยวเชงนเวศ

โดยเฉพาะสมาชกในสมาคม AITO น�นมการคานงถงความรบผดชอบตอการเคารพสถานท� และ

วถชวตของแหลงทองเท�ยวท�นานกทองเท�ยวไปเปนอยางด ตลอดจนคานงถงผลกระทบท�จะตามมา

ตอส�งแวดลอม ตอสงคม และเศรษฐกจท�งส�น ดงน�นสมาชกในกลมจงมการรวมตว เพ�อสรางการ

มสวนรวมในความรบผดชอบ 3 ระดบ อนไดแก ระดบบรษท/ผประกอบการ ระดบลกคา/

นกทองเท�ยว และระดบผผลต/ผจดหาวตถดบในทองถ�น โดยการรวมกนปฏบต ดงน�

1. รกษาส�งแวดลอม พนธพช ชวงชวตของสตวในทองถ�น และ ภมทศน

2. เคารพวฒนธรรมทองถ�นไมวาจะเปนศาสนา ประเพณ และมรดกดานส�งปลกสราง

3. ทาประโยชนใหกบชมชนทองถ�น ท�งในดานเศรษฐกจและสงคม

4. อนรกษทรพยากรธรรมชาต ต�งแตจดออกทวรจนถงท�หมาย

5. ลดการสรางมลภาวะไมวาเปนเร�องของเสยง การกาจดขยะ และความแออด

ท�งน� สมาคมน� ถอวาเปนสมาคมของระดบสวนบคคล รวมท�งระดบองคกรเอกชนตางๆ

ดงน�น แตละสวนลวนมอสระในการนาแนวทางน� ไปประยกตใชกบองคกรของตนเองได ซ� ง

สามารถทาไดดงน� คอ

1. การสรางนโยบายการทองเท�ยวเชงอนรกษขององคกร และการสรางการมสวนรวม

ในหมพนกงานภายในองคกร

2. การแจงขาวสารเก�ยวกบการทองเท�ยวอยางย �งยนอยางเหมาะสม

3. การกระตนใหลกทวรมสวนรวมในแนวคดน�

4. การทางานรวมกบผผลต/ผจดหาวตถดบ และหนสวนในทกสวนในการทาให

เปาหมายน�ไดถกนาไปใชและประสบความสาเรจ

5. การเผยแพรแนวทางวธปฏบตท�ดและไดผล (Best Practie) เพ�อสงเสรมและ

แพรกระจายขาวคราวเก�ยวกบการทองเท�ยวอยางย �งยน (สานกบรหารยทธศาสตรกลมจงหวดภาคใต

ฝ�งอนดามน, 2556: 189-190)

สำนกหอ

สมดกลาง

75

จากแนวคด และหลกการขางตนสามารถสรปไดวา ในการท�จะทาใหแหลงทองเท�ยว

มความย �งยนน�น จะตองมความเขาใจวาทรพยากรทางการทองเท�ยวท�มการใชอยน�น ภารกจหลกคอ

อะไรและจะทาอยางไรใหภารกจดารงอยตอไป ในขณะเดยวกนจะตองเอ�อประโยชนในเชงผล

ทางเศรษฐกจจากการทองเท�ยว นอกจากน� การท�จะทาใหแหลงทองเท�ยวมความย �งยนไดจะตองม

การพจารณาในอก 2 สวนคอ ในสวนของหนวยวางแผน และในสวนของหนวยปฏบต โดยหนวยท�

รบผดชอบในพ�นท�ทองเท�ยว เชน กรมปาไม กรมศลปากร องคการบรหารสวนตาบล และอ�นๆ

จะตองมการดาเนนการวางแผนในเร�องการใชทรพยากร และตองมความสามารถในการบรหาร

จดการ โดยในการพฒนาเพ�อเปดแหลงทองเท�ยวแหงใดแหงหน� งน�นไมควรจะพจารณาเฉพาะ

ศกยภาพในเร�องเดยว แตควรพจารณาในเร�องของการวางแผนและการจดการโดยสรปกคอ ตองม

การพจารณาท�งในเร�องของโครงสรางพ�นฐาน ความพรอมของชมชนทองถ�น ความพรอมในเร�อง

ของการบรหารจดการ ซ� งหากในปจจบนแหลงทองเท�ยวแหงน� ไมพรอมกยงไมควรเปดใหผคนเขา

มาทองเท�ยว ซ� งจะทาใหศกยภาพของตวแหลงทองเท�ยวยงคงอยตลอดไป

1.3 แนวคดและทฤษฎการทองเท�ยวเชงอนรกษ

การทองเท�ยวเชงอนรกษ ECOTOURISM เปนคาท�ผสมกนระหวาง ECOLOGYนเวศ

วทยา กบคาวา TOURISM หรอการทองเท�ยว ในวงการทองเท�ยวยงมคาอ�นๆท�มความหมาย

เชนเดยวกนไดแก Nature Tourism, Bio Tourism, Green Tourism (สฤษฎ แสงอรญ, 2548 : 2)

คาเหลาน� บญญตข�นเพ�อ พยายามท�จะช� ใหเหนวาเปนการทองเท�ยวอยางย �งยน

แ น ว ค ด ก า ร ท อ ง เ ท� ย ว เ ช ง อ น ร ก ษ น� น จ ะ อ ย ใ น ก ร อ บ ค ว า ม ห ม า ย ท� ส า คญ

คอ “การทองเท�ยวอยางมความรบผดชอบในแหลงธรรมชาตท�มเอกลกษณเฉพาะถ�น และแหลง

วฒนธรรมท�เก�ยวกบระบบนเวศ โดยมกระบวนการเรยนรรวมกนของผท� เก�ยวของ ภายใต

การจดการส�งแวดลอม และการทองเท�ยวอยางมสวนรวมของทองถ�น เพ�อมงเนนใหเกดจตใตสานก

ตอการรกษาระบบนเวศอยางย �งยน” ตามนโยบายการจดการทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม

ทรพยากรธรรมชาต และส�งแวดลอมน�น เปนประเดนท�ไดรบความสนใจมากท�สดท�งในระดบ

ทองถ�น ระดบประเทศ จนถงระดบนานาชาต ท�งน� เพราะมการนาทรพยากรมาใชอยางมากมาย

จนทาใหเสยสมดลของธรรมชาต และสงผลตอการดารงชวต (มหาวทยาลยศลปากร, 2549)

นอกจากน� แนวค วามคดเ ก� ยวกบการเ ท� ยว เ ช งอน รกษท� เ กด ข� นอาจมสา เหต

มาจากแนวโนมตางๆดงน� แนวโนมประการแรก คอ การท�ประชากรเพ�มเตม และภาวะทาง

เศรษฐกจถดถอยในหลายประเทศ กจกรรมการพฒนาตางๆ เชนการตดไมทาลายปา การทา

เหมองแร และการเกษตรเกดข�นภายในและบรเวณท�วไป ซ� งสวนใหญสงผลกระทบอยางรนแรง

สำนกหอ

สมดกลาง

76

ตอระบบนเวศ จนทาใหธรรมชาต และทรพยากรธรรมชาตเส� อมโทรม ผลท�ตามมากคอ

ความไมย �งยนของการพฒนาทางเศรษฐกจ ในชวงทศวรรษท�ผานมาประเทศตางๆโดยเฉพาะ

อยางย� งประเทศท�กาลงพฒนาท� งหลาย จงไดพยายามผสมผสานเ ร� องของการอนรกษ

เขากบการพฒนา ทางเศรษฐกจ โดยการใชประโยชนพ�นท�อนรกษท�จ ดต� งข� นกอนหนาแลว

และท�กาลงประกาศจดต� ง ข� นใหเปนแหลงพฒนาทางเศรษฐกจ และสงคม ควบคไปกบ

การสงวนรกษาระบบนเวศตามธรรมชาตโดยการสงเสรมเร� องการทองเท�ยวในบรเวณ

พ�นท�อนรกษ เชน อทยานแหงชาต ดวยความเช�อท�วาการทองเท�ยวในพ�นท�อนรกษธรรมชาต

และทรพยากรธรรมชาต เปนทางเลอกอยางหน� งท�เปดโอกาสใหมการจางงานและสรางรายได

จานวนมากท�งในระดบทองถ�น และระดบชาต ซ� งเทากบเปนการสรางแรงจงใจทางเศรษฐกจ

ใหแกราษฎรในชนบท เพ�อจะไดตระหนกถงความสาคญ และหนมาชวยกนสนบสนน

การสงวนรกษาพ�นท�อนรกษธรรมชาต และทรพยากรธรรมชาต ตลอดจนเปนแรงผลกดน

ใหกลมอนรกษ และประชาชนท�วไป ยอมรบท�วกนวา การทองเท�ยวมการวางแผนท� ดจะ

มศกยภาพใชเปนเคร�องมอสนบสนนการอนรกษอทยานแหงชาต และพ�นท�อนรกษประเภทอ�นๆ

ไดเปนอยางด สวนแนวโนมประการท�สอง คอ แนวโนมเร�องการทองเท�ยว สาหรบแนวโนมเร�อง

การทองเท�ยวน�น ปรากฏคอนขางชดเจน มนษยไดเปล�ยนแปลงวธการใชเวลาวางในการเดนทาง

ทองเท�ยวโดยมแนวโนมวาตองการการทองเท�ยวแบบผจญภย เขาไปมสวนรวมและสมผสกบ

ธรรมชาตอยางแทจรง นอกจากน� นกทองเท�ยวยงอยากท�จะศกษาหาความรเก�ยวกบสถานท�

ท�ไปเยอน ต�งแตเร�องระบบนเวศไปจนถงชนดพนธพช หรอสตวท�หายาก หรอกาลงจะสญพนธ

และประเดนปญหาดานการอนรกษ เชน การสญเสยทรพยากรปาไม การลกลอบลาสตวปาฯลฯ

ดงจะเหนไดจากจานวนนกทองเท� ยวท� เพ�มสงข� นตามลาดบ ตามอทยานแหงชาต และ

พ�นท�อนรกษประเภทอ�นๆ ความเปล�ยนแปลงดงกลาวน� สาเหตสาคญจากการต�นตว และใหความ

สนใจเก�ยวกบคณภาพส� งแวดลอม และการอนรกษทรพยากรธรรมชาตท�เปนปญหาเกดข� นใน

ประเทศตางๆ ท�วโลก (ยวด นรตนตระกล, 2538: 45-46) สาหรบความหมายของการทองเท�ยวเชง

อนรกษไดมผรใหความหมาย และคาจากดความของการทองเท�ยวเชงอนรกษ ดงน�

ความหมายของการทองเท�ยวเชงอนรกษ

สถาบนวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย (2537)ไดใหความหมาย

ของการทองเท�ยวเชงอนรกษไววา การทองเท�ยวเชงอนรกษ หมายถง การทองเท�ยวโดยเขาไป

สมผสกบธรรมชาต ซ� งตองมการใหความรทางนเวศวทยาจากผท�มความรในเร�องน�นๆ อยางแทจรง

เพ�อใหนกทองเท�ยวท� เขาไปมความรเพ�มข� น ปจจบนความหมายน� ย งไดรวมไปถงสภาพ

สำนกหอ

สมดกลาง

77

ทางวฒนธรรม วถชวตความเปนอยของประชากรในทองถ�น ความเปนเอกลกษณเฉพาะถ�นท�ตอง

รกษาไว การทองเท�ยวเชงอนรกษ จงมงเนนการสมผสธรรมชาต และทองถ�นอยางแทจรง

กา รท อง เ ท� ย วแหง ป ระ เท ศ ไท ย (2538)ไ ดใ หควา ม หม า ย ข องก า รท อง เ ท� ย ว

เชงอนรกษวา หมายถง การเดนทางไปสถานท�ทองเท�ยวแหงใดแหงหน� งโดยมวตถประสงคเพ�อ

การศกษาช�นชม และเพลดเพลนไปกบทศนยภาพ สภาพธรรมชาต สภาพสงคมวฒนธรรม วถชวต

ของคนในทองถ�นบนพ�นท�ของความรและความรบผดชอบตอระบบนเวศ จากนยามดงกลาว

นกทองเท�ยวเชงอนรกษจะเปนกลมผ เ ดนทางท�แสวงหาส� งตางๆ อาท กจกรรมตางๆท� ม

ประสบการณท�หลากหลายใหมากข�น ประสบการณจากการไดไปเท�ยวในแหลงธรรมชาตหรอ

ประสบการณท�ไดสมผ สว ฒนธรรม และวถ ชวตของสงคมท� มความแตกตางจากท�ตนอย

โอกาสท�จะเรยนรเก�ยวกบลกษณะทางธรรมชาตวฒนธรรมท�มความแตกตางในแตละพ�นท�

ตลอดจนการอนรกษสภาพธรรมชาต และสมบตทางวฒนธรรมในพ�นท�ท�ไปชม นอกจากน�

ยงไดเพ�มเตมความหมายของการเท�ยวเชงอนรกษ วาเปนรปแบบหน�งของการทองเท�ยวแบบย�งยน

ท�กอใหเกดผลทางเศรษฐกจโดยการใชทรพยากรการทองเท�ยวอยางมประสทธภาพ เพ�อให

การทองเท�ยวมความม�นคงย �งยนอยคสงคมมนษย และกอใหเกดการพฒนาคณภาพชวตท�ดข�น

ฉะน� น แนวคดของการทองเท�ยวเชงอนรกษ จงไมใชเพยงการทองเท�ยวเพ�อผลประโยชน

ทางเศรษฐกจท�มงเสนอขายสนคา หรอบรการทางการทองเท�ยวใหแกนกทองเท�ยวอยางเดยว

หากยงมงประสานผลประโยชนทางการอนรกษส�งแวดลอมทางธรรมชาต และวฒนธรรม

วรรณพร วณชชานกรการ (2541) ไดใหความหมายของการทองเท�ยวเชงอนรกษไววา

การทองเท�ยวเชงอนรกษเปนการทองเท�ยวท�มงการศกษาเปนหลก เปนกจกรรมท�กอใหเกดความ

เขาใจในการทางานของสภาพแวดลอมวา มความสมพนธ เ ช� อมโยงกนอยางไร ซ� ง เ ปน

ฐานของวถชวตของมนษยในแตละพ�นท� และเม�อมนษยเปนสวนหน� งของสภาพแวดลอมน� น

สภาพแวดลอมจงมอทธพลตอเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมตลอดจนการเมองไทยทองถ�นเชนกน

แนวความคดในการพฒนาทองเท�ยวแบบย �งยนจงเปนการพฒนาเพ�อใหเกดความย �งยนในทกๆ ดาน

ไมวาจะเปนเศรษฐกจ สงคม และสภาพแวดลอม

อรรณพ บญจนทร (2544: 11) ไดใหความหมายของการทองเท�ยวเชงอนรกษไววา การ

ทองเท�ยวเชงอนรกษ เปนการเดนทางไปยงสถานท�ทองเท�ยวแหงใดแหงหน� ง เพ�อช�นชม

ความงามของธรรมชาต สภาพทางธรรมสงคม วฒนธรรม วถชวตคนในทองถ�น ซ� งเปนการเรยนร

รวมกนระหวางนกทองเท�ยว และประชาชนในทองถ�นของชมชนเอง ซ� งชมชนเปนเจาของ

ทรพยากร

สำนกหอ

สมดกลาง

78

อทยานแหงชาตปาหนงาม (2547) ไดใหความหมายของการทองเท�ยวเชงอนรกษไววา

การทองเท�ยวเชงอนรกษ หมายถง การเดนทางไปเยอนแหลงทองเท�ยวท�มเอกลกษณเฉพาะทองถ�น

และแหลงวฒนธรรมท�เก�ยวเน�องกบระบบนเวศ โดยมวตถประสงคเพ�อเรยนรธรรมชาต วฒนธรรม

และประวตศาสตร ดวยความระมดระวงไมใหเกดการเปล�ยนแปลง หรอทาลายคณคาของระบบ

นเวศ ในขณะเดยวกนกชวยสรางโอกาสทางเศรษฐกจท�สงผลดตอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

และเกดประโยชนตอทองถ�น

อดม เชย กวง ศ ( 2548)ไดใหค วาม หมา ยของ การทอง เ ท� ย ว เ ช งอน รกษไวว า

การทองเท�ยวเชงอนรกษ หมายถง การทองเท�ยวอยางมความรบผดชอบในแหลงธรรมชาตท�ม

เอกลกษณเฉพาะถ�น และแหลงวฒนธรรมท�เก�ยวเน�องกบระบบนเวศ โดยมกระบวนการเรยนร

รวมกนของผ ท� เ ก� ยวของภายใตการจดการส� งแวดลอม และการทองเท�ยวอยางมสวนรวม

ของทองถ�น เพ�อมงเนนใหเกดจตสานกตอการรกษาระบบนเวศอยางย �งยน

Ceballos-Lascurain (1991) ซ� งกลาวไดวาเปนบคคลแรกท�กาหนดความหมายของการ

ทองเท�ยวเชงอนรกษวา การทองเท�ยวเชงอนรกษเปนการทองเท�ยวรปแบบหน�งท�เก�ยวของกบการ

เดนทางไปยงแหลงธรรมชาต โดยไมใหเกดการรบกวน หรอ ทาความเสยหายแกธรรมชาต ม

วตถประสงคเพ�อช�นชม ศกษาเรยนร และเพลดเพลนไปกบทศนยภาพ พชพรรณ สตวปา และ

ลกษณะวฒนธรรมท�ปรากฏในแหลงธรรมชาตเหลาน�น

Elizabeth Boo (1991) ซ� งเปนผท�คลกคลกบงานวจยในดานการทองเท�ยว เชงอนรกษใน

ลาตนอเมรกา และหมเกาะแครบเบยน ซ� งไดเขยนรายงาน เร�อง Ecotourism: The Potentials and

Pittalls ไดกลาวถงคาจากดความของการทองเท�ยวเชงอนรกษวา เปนการทองเท�ยวแบบองธรรมชาต

ท�เอ�อประโยชนตอการอนรกษ อนเน�องมาจากการมเงนทนสาหรบการปกปองดแลรกษาพ�นท� ม

การสรางงานใหกบชมชนทองถ�น พรอมท�งใหการศกษา และสรางจตสานกดานส�งแวดลอม

The Ecotourism Society (1991) ซ� งเปนองคกรเอกชน ท�มบทบาทในการศกษาวางแผน

และเผยแพรความรในดานการทองเท�ยวเชงอนรกษ ไดกลาวถงความหมายของการทองเท�ยวเชง

อนรกษวา เปนการเดนทางไปเยอนแหลงธรรมชาต โดยมวตถประสงคเพ�อการเรยนรวฒนธรรม

และประวตศาสตร ดวยความระมดระวงไมใหเกดความเปล�ยนแปลง หรอทาลายคณคาของระบบ

นเวศ ในขณะเดยวกนกชวยสรางโอกาสทางเศรษฐกจท�สงผลใหการอนรกษทรพยากรธรรมชาตเกด

ประโยชนตอประชาชนทองถ�น

Ruschman (1992) ไดกลาวถงคาจากดความของการทองเท�ยวเชงอนรกษวาเปนการ

ทองเท�ยวท�ปกปองพ�นท�ตางๆ ทางธรรมชาต และเปนวถทางท�จะกอใหเกดประโยชนทางเศรษฐกจ

ดวยการอนรกษทรพยากรเหลาน�

สำนกหอ

สมดกลาง

79

Western (1993) ไดปรบปรงความหมายการทองเท�ยวเชงอนรกษ ของ The Ecotourism

Society ใหมความหมายท�สมบรณมากข� น วาการทองเท�ยวเชงอนรกษ หมายถง การเดนทาง

ทองเท�ยวท�รบผดชอบตอแหลงธรรมชาต ซ� งมการอนรกษส�งแวดลอมและทาใหชวตความเปนอย

ของประชาชนในทองถ�นดข�น

The Commonwealt Department of Tourism (1994) ไดใหคาจากดความการทองเท�ยว

เชงอนรกษ วาหมายถง การทองเท�ยวธรรมชาตท�ครอบคลมถงสาระดานการศกษาการเขาใจ

ธรรมชาตส�งแวดลอม และการจดการเพ�อรกษาระบบนเวศใหย �งยน คาวา ธรรมชาต ส�งแวดลอมยง

ครอบคลมถงขนบธรรมเนยมประเพณทองถ�นดวย สวนคาวาการรกษาระบบนเวศ ใหย �งยนน�น

หมายถงการปนผลประโยชนตางๆ กลบสชมชนทองถ�นและการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

จากการใหความหมาย และคาจากดความการทองเท�ยวเชงอนรกษดงกลาวขางตน พอจะ

สรปไดวา การทองเท� ยวเชงอนรกษ หมายถง การทองเท� ยวรปแบบหน� งท� เ ก� ยวของกบ

การเดนทางไปยงแหลงธรรมชาต และแหลงวฒนธรรมอยางมความรบผดชอบ โดยจะเนนในเร�อง

ของการใหนกทองเท�ยวไดเรยนรสภาพแวดลอมธรรมชาต และเพลดเพลนไปกนทศนยภาพ

พชพรรณ และสตวปา ซ� งนอกจากจะไดรบความพงพอใจแลว ยงชวยสรางโอกาสทางเศรษฐกจ

ท�สงผลใหการอนรกษทรพยากรธรรมชาต และส�งแวดลอมเกดประโยชนตอชมชนทองถ�นดวย

เม�อพจารณาความหมายของการอนรกษดงท�กลาวมาขางตน จะเหนไดวา ในปจจบน

เปนยคแหงการพฒนาประเทศใหเจรญ แตส�งท�สาคญท�ควรคานงถงเปนหลก น�นคอ ในการพฒนา

จะตองไมทาลายแตตองพยายามท�จะรกษาดลยภาพระหวางการอนรกษกบการพฒนาใหเหมาะสม

โดยเราตองตองเขาใจในหลกการท�วาการอนรกษกบการพฒนาน�นไมใชส�งท�ตองแยกออกจากกน

ใหถอวาการอนรกษกบการพฒนาเปนสวนท�ตองประสานกนใหเสมอนด�งเกลยวเชอกน�นเอง

ลกษณะท�สาคญของการทองเท�ยวเชงอนรกษ

การทองเท�ยวเชงอนรกษ น�นมลกษณะท�สาคญ 6 ประการ กลาวคอ

1. การทองเท�ยวเชงอนรกษ เปนลกษณะการทองเท�ยวท�ใหความสาคญธรรมชาต และ

ส� งแวดลอมท� งในดานความหลากหลายทางชวภาพ ดานสภาพภมศาสตร และดานวถชวต

วฒนธรรมประเพณ โดยจะตองยดหลกสาคญท�วาจะตองอนรกษทรพยากรธรรมชาต และ

วฒนธรรมเหลาน�นไวใหดท�สดเพ�อใหเกดการทองเท�ยวท�ย �งยน

2. การทองเท�ยวทกประเภทจะตองเปนการทองเท�ยวท�ย �งยน ท�งในเชงเศรษฐกจสงคม

และส�งแวดลอม ทกประเทศ ทกทองถ�น จาเปนตองพยายามจดการทองเท�ยวของตนโดยไมใหเกด

ผลกระทบตอสภาพส�งแวตลอม หรอใหกระทบนอยท�สด

สำนกหอ

สมดกลาง

80

3. การทองเท�ยวเชงอนรกษ จะตองใหการศกษาตอนกทองเท�ยว และประชากร

ในทองถ�น เปนการศกษาท�ตองการใหตระหนกถงความจาเปน และความสาคญอยางย�งยวด

ในอนท�จะทะนถนอมไวซ� งสภาพแวดลอมรอบๆ ตวเราตลอดจนวฒนธรรมของทองถ�น

4. การทองเท�ยวเชงอนรกษ เนนการจดการการทองเท�ยวซ� งประชาชนในพ�นท�จะตองม

สวนรวมในการวางแผนการตดสนใจ และสามารถไดรบประโยชนจากกาไรของการทองเท�ยว และ

การทองเท�ยวเชงอนรกษ จะเปนกญแจสาคญไขไปสการกระจายรายได

5. การทองเท�ยวเชงอนรกษ จากมมมองดานการตลาดมจดเนนท�วาผลตภณฑ คอทวร

ตางๆ น�นจะตองเปนทวรท�มลกษณะครบตามเกณฑ ดงท�กลาวมา

6. ความพอใจของนกทองเท�ยวนบเปนส� งสาคญสาหรบการทองเท�ยวท�ย �งยน

นกทองเท�ยวท�พอใจจงจะกลบมาเท�ยวอก กจกรรมท�บรษททวรเสนอตอนกทองเท�ยวเชงอนรกษ

จะตองเปนกจกรรมท�สอดคลองกบความคาดหวงของนกทองเท�ยว (วลลพนธ สถตยทธการ,

สาอาง หร�บรณะ และพะยอม ธรรมบตร, 2538)

โ ด ย ส ร ป ลก ษ ณ ะ ท� ส า คญ ข อ ง ก า ร ท อ ง เ ท� ย ว เ ช ง อ น ร ก ษ ค อ เ ป น ร ป แ บ บ

ของการทองเท�ยวท� มความรบผดชอบตอสงคม ส� งแวดลอมธรรมชาตและสตวปา มงให

คนทองถ�นไดมสวนรวมในกจกรรมตางๆ และไดผลตอบแทนทางเศรษฐกจใหมากท� สด

มจดสนใจหลกอยท�ส�งแวดลอมทางธรรมชาต

หลกการของการทองเท�ยวเชงอนรกษ

ในสวนของหลกการของการทองเท�ยวเชงอนรกษน�นม 4 ประการกลาวคอ ประการแรก

เปนการทองเท�ยวในแหลงทองเท�ยวธรรมชาต (Nature-Based) รวมถงแหลงวฒนธรรม และ

ประวตศาสตร ซ� งมความเปนเอกลกษณเฉพาะถ�น (Identical or Unique) และทรงคณคาในพ�นท�น�น

ประการท�สอง เปนการทองเท�ยวอยางมความรบผดชอบ (Responsibly- Travel) และมการจดการ

อยางย �งยน (Sustainable Management) ไมกอใหเกดผลกระทบหรอสงผลกระทบตอส�งแวดลอม

คอนขางต�า (No or Low Impact) และชวยสงเสรมการรกษาคณภาพส�งแวดลอมของแหลงทองเท�ยว

ใหย �งยนตลอดไป ประการท�สาม เปนการทองเท�ยวท�มการเรยนร (Learning) และใหการศกษา

(Education) เ ก� ยวกบระบบนเวศและส� งแวดลอมของแหลงทองเท� ยวเพ�อ เพ�มพนความร

(Knowledge) ความประทบใจ (Appreciation) และประสบการณ (Experience) ท�มคณคา ซ� งจะ

สรางความตระหนก และจตสานกท�ถกตอง ทางดานการอนรกษ ท�งตอนกทองเท�ยว ประชาชน

ทองถ�น ตลอดจนผประกอบการท�เก�ยวของ และประการสดทาย เปนการทองเท�ยวท�นาไปสการ

กระจายรายไดท�งในระดบทองถ�น และระดบประเทศโดยคานงถงการมสวนรวมของชมชนทองถ�น

สำนกหอ

สมดกลาง

81

(Involvement of Local Community or People participation) ในภาคบรการตางๆ เพ�อกอใหเกด

ประโยชนตอทองถ�น (Local Benefit) มากกวาการทองเท�ยวท� เคยสงเสรมกนมาต� งแต

อดตจนกระท�งปจจบนท�เรยกวา Conventional Tourism มกจะเปนการทองเท�ยวแบบหมคณะใหญๆ

(Mass Tourism) ท�ผลประโยชนสวนใหญมกจะตกอยกบผประกอบการ หรอบรษทนาเท�ยวเทาน�น

นอกจากหลกการทองเท�ยวเชงอนรกษดงท�ไดกลาวขางตนแลว ยงไดมการกลาวถง

หลกการทองเท�ยวเชงอนรกษท�หลากหลาย กลาวคอ ประการแรก การทองเท�ยวเชงอนรกษจะตอง

หลกเล� ยงการสรางผลกระทบทางดานลบท�จะกอให เ กดความเสยหาย หรอการทาลาย

สภาพแวดลอมทางธรรมชาตประการท�สอง การทองเท�ยวเชงอนรกษ จะตองใหการศกษา

แกนกทองเท�ยวใหตระหนกถงความสาคญของการอนรกษธรรมชาตแวดลอม และวฒนธรรม

ประการท�สาม รายไดจากการทองเท�ยวเชงอนรกษ จะตองนาไปสการอนรกษธรรมชาตแวดลอม

และการจดการเขตอนรกษประการท�ส� ชมชนทองถ�นรวมท�งทองถ�นท�อยใกลเคยงจะตองเปน

ผไดรบผลประโยชนโดยตรงจากการทองเท�ยวเชงนเวศ ประการท�หา การทองเท�ยวเชงอนรกษ

จะตองเนนความสาคญของการวางแผน และการเจรญเตบโต ของการทองเท�ยวอยางย �งยน

โดยเนนการสรางหลกประกนวาจานวนนกทองเท�ยว จะตองอยภายในขอบเขตศกยภาพของ

การรองรบ (Carrying Capacity) ตามธรรมชาตของระบบนเวศทองถ�น ประการท�หก รายได

สวนใหญจากการทองเท�ยวเชงอนรกษ จะตองตกอยกบประเทศผเปนเจาของแหลงทองเท�ยว

ดวยเหตน� เอง การทองเท�ยวเชงอนรกษจงเนนการใชผลตภณฑ และบรการของทองถ�นเปนสาคญ

และประการสดทาย การทองเท�ยวเชงอนรกษ จะตองใหความสาคญกบการใชจากโครงสราง

พ�นฐานท�ไดรบการพฒนาข�นบนฐานคด ซ� งเนนความสาคญของการจดการทรพยากรอยางย �งยน

ลดละการใชน� ามนเช�อเพลง อนรกษพนธพชพ�นบาน และจดการทองเท�ยวใหสอดคลองกบ

ธรรมชาตแวดลอมอยางแทจรง

สรปไดวา หลกการของการทองเท�ยวเชงอนรกษน� น มประเดนท�สาคญท�จะตอง

หลกเล� ยงการสรางผลกระทบทางดานลบท�จะกอให เ กดความเสยหาย หรอการทาลาย

สภาพแวดลอมทางธรรมชาต จะตองใหการศกษาแกนกทองเท�ยว รายไดจากการทองเท�ยว

เชงอนรกษ จะตองนาไปสการอนรกษธรรมชาตแวดลอม และการจดการเขตอนรกษ ซ� งชมชน

ทองถ�นจะตองเจรญเตบโต ตองใหความสาคญกบการใชจากโครงสรางพ�นฐานท�ไดรบการ

พฒนาข�นบนฐานคดซ� งเนนความสาคญของการจดการทรพยากรอยางย �งยน (กรมอทยานแหงชาต

สตวปา และพนธพช, 2551)

สำนกหอ

สมดกลาง

82

องคประกอบของการทองเท�ยวเชงอนรกษ

การทองเท�ยวเชงอนรกษ มองคประกอบ ดงน�

1. เปนการทองเท�ยวท�เนน “คณคาส� งแวดลอม” เนนการไปในแหลงธรรมชาต ไม

ทาลายธรรมชาต และสรางโอกาสทางเศรษฐกจ ซ� งเนนดานการอนรกษ การเรยนรธรรมชาต การ

เหนคณคา และชมชนไดประโยชน

2. การทองเท�ยวแบบชมชนเปนแกน เปนการเอ�อประโยชนใหชมชนทองถ�น โดยเฉพาะ

ชมชนท�เขาไปจดการเอง หรอชมชนท�มความพรอม

3. การทองเท�ยวอนรกษ มความสาคญในเร�องการมสวนรวม ชมชนเปนศนยกลางการ

พฒนาชมชน เคร�องมอการพฒนา และชมชนไดรบประโยชนท�มากกวาเมดเงน เชน ความภาคภมใจ

เนนรายไดเปนของชมชน ฯลฯ ในสวนของนกทองเท�ยวไดประโยชน เชน ไดรบประสบการณ

ธรรมชาต ไดรบการบรการอยางเหมาะสม

นอกจากท�กลาวมาในขางตน องคประกอบของการทองเท�ยวเชงอนรกษ หรอการ

ทองเท�ยวเชงนเวศยงเก�ยวกบความรบผดชอบในแหลงทองเท�ยวธรรมชาต เปนหลก มการจดการ

รกษาส�งแวดลอมและใหการศกษาแกผท�เก�ยวของโดยกาหนดขอบเขตของการทองเท�ยวเชงนเวศให

ครอบคลมลกษณะพ�นฐานขององคประกอบหลกท�ม 4 ประการ

1. องคประกอบดานพ�นท� เปนการทองเท�ยวท�มพ�นฐานอยกบธรรมชาต

เนนเปนการทองเท�ยวในแหลงทองเท�ยว ท�เก�ยวเน�องกบแหลงธรรมชาตเปนหลกม

แหลงทองเท�ยวท�มเอกลกษณเฉพาะถ�น รวมถงแหลงวฒนธรรม และประวตศาสตรท�เก�ยวเน�องกบ

ระบบนเวศในพ�นท�ของแหลงน�น

2. องคประกอบดานการจดการเปนการทองเท�ยวท�มการจดการอยางย �งยน

เปนการทองเท�ยวท�มความรบผดชอบ ไมมผลกระทบตอส�งแวดลอม และมการ

จดการท�ย �งยนครอบคลมถงการอนรกษทรพยากรการจดการ ส�งแวดลอม การปองกนและกาจด

มลพษและการพฒนาการทองเท�ยวอยางมขอบเขต

3. องคประกอบดานกจกรรม และกระบวนการเปนการทองเท�ยวส�งแวดลอมศกษา

จะตองเอ�อตอกระบวนการเรยนร มการใหการศกษาเก�ยวกบสภาพแวดลอม และระบบนเวศของ

แหลงทองเท�ยว เปนการเพ�มพนความร ประสบการณ และความประทบใจเปนการสรางความ

ตระหนก และปลกจตสานกท�ถกตองท�งตอนกทองเท�ยวประชาชนในทองถ�นและผประกอบการ

4. องคประกอบดานการมสวนรวม เปนการทองเท�ยวอยางมสวนรวมของชมชน

คานงถงการมสวนรวมของชมชน และประชาชนทองถ�นท�มสวนรวมเกอบตลอดท�ง

กระบวนการ กอใหเกดประโยชนตอทองถ�น ทองถ�นมการควบคมการพฒนาการทองเท�ยวอยางม

สำนกหอ

สมดกลาง

83

คณภาพโดยเร� มจากรากหญาจนถงการปกครองทองถ�น และอาจรวมถงการมสวนรวมของ

ผเก�ยวของ

นอกจากองคประกอบของการทองเท�ยวเชงอนรกษดงท�ก ลาวไวขางตนไดม

ผกลาวถงองคประกอบของการทองเท�ยวเชงอนรกษไวอยางหลากหลาย ไดแก ทรพยากรการ

ทองเท�ยว นกทองเท�ยวเชงอนรกษ การตลาดสาหรบการทองเท�ยว และการบรการ

ทรพยากรการทองเท�ยว (Natural Resource Tourism)

การทองเท�ยวเชงอนรกษเก�ยวของกบธรรมชาตท�ยงดารงไวซ� งสภาพด�งเดมของระบบ

นเวศ และวฒนธรรมทองถ�น ท�มความเปนเอกลก ษณเฉพาะถ�น แหลงทองเท�ยวเชงอนรกษสวน

ใหญ จงมกปรากฏอยในพ�นท�อนรกษ เชน อทยานแหงชาต เขตรกษาพนธสตวปา และอทยาน

ประวตศาสตร เปนตน แหลงทองเท�ยวธรรมชาต เปนแหลงทองเท�ยวท�มจดเดนเปนส�งท�ดงดดใจ

นกทองเท�ยว (Nature Attractions) และตดขาดจากโลกภายนอก (Solitude) ซ� งนกทองเท�ยวจะไมได

สมผ สท�บาน นอกจากน� ย งไดใหความหมายของทรพยากรแหลงทองเท� ยววา หมายถง

แหลงทองเท�ยวท� เปนจดหมาย (Destination) ของการทองเท�ยว ซ� งหมายถงพ�นท� ท�รองรบ

นกทองเท�ยว พ�นท�แหลงทองเท�ยวจะมทรพยากรท�เปนส� งดงดดใจนกทองเท�ยว ความดงดดใจ

เหลาน�นอาจเปนความดงดดใจประเภทใดประเภทหน� ง แตอาจไมเปนส�งดงดดใจของทองเท�ยว

ประเภทอ�น ดงน�นสภาพทรพยากรจงมความสมพนธโดยตรงกบตลาดการทองเท�ยว นอกจาก

ความดงดดใจในทรพยากรแลว ในบางพ� นท� ย ง ม กจกรรมท� เ ก� ยวของกบการทองเท� ยว

ดงน�น ทรพยากรการทองเท�ยวจงหมายรวมถงศกยภาพในการประกอบกจกรรมของนกทองเท�ยว

ดวย โดยสามารถแบงแหลงทองเท�ยวออกเปน 3 ประเภท ไดแก แหลงทองเท�ยวตามธรรมชาต

แหลงทองเท�ยวท�มนษยสรางข�น แหลงทองเท�ยวทางวฒนธรรมและวถชวต ดงน�นหากมองการ

ทองเท�ยวเชงอนรกษเปนอตสาหกรรมบรการอยางหน� ง แหลงทองเท�ยวดงท�กลาวมาขางตน

จะเปนวตถดบเพ�อรองรบการทองเท�ยว และเปนวตถดบประเภทใชแลวไมหมดไป หากมการปฏบต

อยางจรงจงและตอเน�อง ซ� งจะเปนการสนบสนนใหแหลงทองเท�ยวยงประโยชนเพ�อการทองเท�ยว

ไดอยางย �งยนโดยไมเส�อมโทรมไป ท�งยงไมสงผลกระทบตอระบบนเวศจนเกนขดความสามารถ

ของระบบท�จะรองรบได (ดรรชน เอมพนธ, 2544)

นกทองเท�ยวเชงอนรกษ

นกทองเท�ยวเชงอนรกษ เปนนกทองเท�ยวท�เขาไปทองเท�ยวในแหลงทองเท�ยวธรรมชาต

ดวยจตสานกหวงใยธรรมชาต และส�งแวดลอมในพ�นท�น�นโดยสามารถจาแนกนกทองเท�ยวเชง

อนรกษออกเปน 4 ประเภท ไดแก

สำนกหอ

สมดกลาง

84

ประ เภท ท� 1 นกท อง เ ท� ยวแบบ หวก ะ ท เ ปนนกท อง เ ท� ยว ท� เนนควา มส า คญ

ในการศกษาคนควาขณะท�เท�ยวชมธรรมชาต

ประเภทท� 2 นกทองเท�ยวธรรมชาตแบบอทศตน เปนนกทองเท�ยวท�เนนเจาะจง ไปเท�ยว

สถานท�ธรรมชาตโดยเฉพาะ เพ�อจะไดรจะไดเขาใจในธรรมชาตหรอประเพณทองถ�น

ประเภทท� 3 นกทองเท�ยวธรรมชาตเปนหลก เปนนกทองเท�ยวท�ชอบไปสถานท�แปลกๆ

ท�ไมเคยไปมากอน เชน ไปเยอนลมน� าอเมซอน อทยานกอรลลาในรวนดา หรอจดหมายปลายทาง

อ�นๆ ท�เปนการรเร�มสาหรบโปรแกรมทองเท�ยวพเศษ

ประเภทท� 4 นกทองเท�ยวธรรมชาตตามโอกาส เปนนกทองเท�ยวท�บงเอญตองไปชม

ธรรมชาต เพราะเปนสวนหน� งของโปรแกรมทองเท�ยวท�ตนเลอกไป (สถาบนวจยเพ�อพฒนา

ประเทศไทย, 2544)

ในเชงการตลาด การทาความเขาใจใหชดเจนวา การทองเท�ยวเชงอนรกษ มลกษณะ

อยางไรโดยการใหขอมล และส� งท�คาดหวงจากการทองเท�ยว (Expectation) อยางถกตองแก

นกทองเท�ยวถ�อเปนท�สาคญ ท�จะชวยใหนกทองเท�ยวตดสนใจวา รปแบบของการทองเท�ยวใน

ลกษณะเชนน� เหมาะสมกบความสนใจ และตรงตามความตองการของตนเองหรอไม และสามารถ

ยอมรบกฎ หรอกตกาของการทองเท�ยวเชงอนรกษไดหรอไม ดงน�นจะเหนไดวา การตลาดเปน

เคร�องมอท�สาคญในการเลอกสรรประเภทและคณภาพของนกทองเท�ยว เพ�อสงเสรมสนบสนน การ

ทองเท�ยวในเชงคณภาพ (Qualitative Tourism) มากกวาการทองเท�ยวในเชงปรมาณ (Quantitative

Tourism) อนจะเปนหนทาง นาไปสการทองเท�ยวอยางย �งยน (สรเชษฎ เชษฐมาส, 2538)

การบรการ

การบรการการทองเท�ยว ซ� งรวมถงการทองเท�ยวเชงอนรกษ ตองการส� งอานวยความ

สะดวกตางๆท�จาเปนตอการสนองความตองการของนกทองเท�ยวในขณะท�มกจกรรมการทองเท�ยว

แตการทองเท�ยวเชงอนรกษน�นตองการบรการท�เนนการใหขอมลขาวสาร และการบรการเพ�อให

นกทองเท�ยวไดรบประสบการณ ความรความเขาใจอยางลกซ� งเก�ยวกบธรรมชาต และวฒนธรรม

ทองถ�น เชน บรการดานส�อความหมายธรรมชาต การมสวนรวมของประชาชนทองถ�นในภาค

บรการ ไดแก การจดท�พกท�สอดคลองกลมกลนกบธรรมชาต และวฒนธรรมทองถ�น (Ecolodge)

เปนตน นอกจากน� การทองเท�ยวเชงอนรกษยงเปนพ�นฐานของการกาวหนาไปสการพฒนาท�ย �งยน

โดยมเปาหมายสงสดของการพฒนาการทองเท�ยวน�นคอความพยายามท�จะกอใหเกดการพฒนาท�

ย �งยนซ� งมองคประกอบท�สาคญ 3 ประการไดแก การสรางจตสานกเก�ยวกบการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต และส�งแวดลอม ความพงพอใจของนกทองเท�ยว และการมสวนรวมของชมชน

และการกระจายรายได (กลวรา สวรรณพมล, 2548)

สำนกหอ

สมดกลาง

85

การสรางจตสานกเก�ยวกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาต และส�งแวดลอม

ธรรมชาตและส�งแวดลอม ถอเปนปจจยพ�นฐานสาคญของแหลงทองเท�ยวธรรมชาต

หากธรรมชาตและระบบนเวศไดรบผลกระทบจากการใชประโยชนในรปแบบใดกตามโอกาสท�

ธรรมชาตและระบบนเวศเหลาน�นจะเส�อมโทรมลง หรอถกทาลายดอยคณคาไปกมสง ดงน�น

การใหความร ความเขาใจ หรอการสรางจตสานกแกนกทองเท�ยว หรอผมาเยอนเก�ยวกบความ

จาเปนในการปกปองรกษาธรรมชาตแวดลอมระหวางการเดนทางทองเท�ยว เพ�อใหคงอยสนอง

ความตองการของคนท�วไป จงเปนส�งท�ตองกระทา นอกจากน�การสรางจตสานกดานการอนรกษยง

รวมไปถงบคคลกลมอ�นๆ เชน ประชาชนในทองถ�น มคคเทศก และเจาหนาท�ของรฐท�ดแล

รบผดชอบแหลงทองเท�ยวน�นดวย วธการสรางจตสานกท�เก�ยวกบการอนรกษมหลายรปแบบ แต

สาหรบการทองเท�ยวเชงอนรกษน�น มกจะเนนวธการจดทาโปรแกรมส�อความหมายธรรมชาต เชน

การจดใหมศนยส�อความหมายธรรมชาตในแหลงทองเท�ยว จดใหมเอกสารส�งพมพท�จาเปนตอ

การศกษาเรยนร จดใหมนทรรศการ/แผนปายบรรยายตามบรเวณ หรอจดทองเท�ยวตางๆ จดใหม

เสนทางเดนเทา หรอทางเดนปาท�ใหประสบการณในการเรยนรธรรมชาตหลากหลายแกผมาเยอน

รวมไปถงการฝกอบรมมคคเทศก และเจาหนาท�ของรฐท�รบผดชอบแหลงทองเท�ยวสามารถช� แนะ

และอธบายเก�ยวกบธรรมชาตและนเวศวทยาของส�งตางๆท�นกทองเท�ยวพบเหน

ความพงพอใจของนกทองเท�ยว

องคประกอบน� มความสมพนธกบองคประกอบแรกโดยตรง กลาวคอ นกทองเท�ยวเชง

อนรกษ มกเปนกลมนกทองเท�ยวท�มความปรารถนา หรอสนใจท�จะศกษาเรยนรเก�ยวกบธรรมชาต

ในลกษณะตางๆ และสภาพภมทศนตามธรรมชาต ตลอดจนแหลงธรรมชาตท�ยากลาบากตอการ

เดนทางและทาทาย และมกจะไมสนใจความสะดวกสบาย เชน การเดนทางทองเท�ยวแบบชายหาด

พกตามรสอรท หรอโรงแรมหรๆ กลมนกทองเท�ยวเชงอนรกษจงตองการการบรการ และส�งอานวย

ความสะดวกท�ใหความรความเขาใจเก�ยวกบธรรมชาตแวดลอมมากกวา ดงน�น การสงเสรมการ

ทองเท�ยวเชงอนรกษจงจะตองพจารณาถงการจดการใหมการส�อความหมายธรรมชาตเพ�อใหความร

ความเขาใจเก�ยวกบธรรมชาตในแงมมตางๆท�งในระดบกวาง และระดบลกซ� ง ซ� งเทากบเปนการ

เพ�มพนประสบการณใหแกนกทองเท�ยว และไดรบความพงพอใจกลบไป

การมสวนรวมของชมชน และการกระจายรายได

สภาพทางเศรษฐกจ และชมชนทองถ�น ท�ต� งอยภายใน และรอบๆ แหลงทองเท�ยว

ธรรมชาต เชน อทยานแหงชาต ควรไดรบการพจารณาเปนวตถประสงค หรอองคประกอบ

ท�สาคญของการสงเสรม และจดการการทองเท�ยวเชงอนรกษ เพราะการทองเท�ยวมบทบาท

สาคญย�ง ตอการพฒนาเศรษฐกจ และสงคมของชมชนทองถ�นในระยะยาวมากกวากจกรรมอ�นๆ

สำนกหอ

สมดกลาง

86

ซ� งมผลกระทบตอความอยรอดของธรรมชาตแวดลอม ดงน�นการเปดโอกาสใหชมชนทองถ�น

มสวนรวมในกจกรรมการทองเท�ยวเชงอนรกษในรปแบบตางๆ จะชวยใหชมชนไดรบผลประโยชน

จากการทองเท�ยวท�งทางตรง และทางออม รปแบบของการมสวนรวมของชมชน เชน การลงทน

เก�ยวกบส� งอานวยความสะดวกขนาดเลกท�สงผลกระทบตอส� งแวดลอมต�า การเปนมคคเทศก

การนาสนคาท� เ ปนศลปหตถกรรมพ� นบานมาขายใหแกนกทองเ ท� ยว และการจางงาน

ในสวนบรการอ�นๆ เปนตน ส�งเหลาน� จะทาใหชมชนทองถ�นตระหนกถงคณคา และความสาคญ

ของแหลงทองเท�ยวธรรมชาต และลดการทาลายทรพยากรธรรมชาตลง ซ� งนบวาเปนวธการหน� ง

ในการสงเสรมการอนรกษ ซ� งมความสาคญตอสงคมสวนรวมระดบประเทศ ส� งสาคญท�

การทองเท�ยวเชงอนรกษมความเก�ยวของกบการทองเท�ยว คอ การทองเท�ยวเชงอนรกษมสวน

ในการสนบสนนใหการทองเท�ยวพฒนาไดอยางมประสทธภาพ จดมงหมายหลกของการทองเท�ยว

เชงอนรกษจะเปนในเร�องของการสรางความสมดลใหเกดข�นระหวางกระแสพฒนาทางเศรษฐกจ

กบการอนรกษ มงเนนการสงเสรมการทองเท�ยวท�เก�ยวของกบวถชวตความเปนอยท�นาสนใจของ

ชมชนทองถ�นด�งเดม ท�ปรากฏในพ�นท�แหลงทองเท�ยวธรรมชาต เพ�อเปดโอกาสใหมการศกษา

เรยนร และสรางความพงพอใจเก�ยวกบความหลากหลาย และววฒนาการทางวฒนธรรมของ

กลมชนเหลาน�น ท� งน� ในข�นตอนการแปลแนวคดการทองเท�ยวเชงอนรกษไปสการปฏบตจรง

จาเปนอยางย�งท�จะตองมการศกษาแนวการพฒนาการทองเท�ยวแบบ ECO-TOURISM มการ

ประเมนศกยภาพของแหลงทองเท�ยว มการกาหนดสถานภาพการทองเท�ยวท�เหมาะสม ตลอดจน

กาหนดบทบาทขององคกรท� เ ก� ยวของใหชดเจน ไมวาสจะเปน ชมชนทองถ� น TOUR-

OPERRATOR มคคเทศก เจาของโรงแรม และเจาหนาท�ของรฐ รวมท�งจดโปรแกรมรวมสนบสนน

อาท การฝกอบรม การจดสมมนาใหกบมคคเทศก เจาหนาท�อทยานแหงชาต และหนวยงาน

ท�เก�ยวของ รวมท�งการใหความรดานเทคนคท�เหมาะสม อาจจะเปนในเร� องของการออกแบบ

ส� งกอสรางใหเกดผลกระทบนอยท�สด การใชพลงงานแสงอาทตย การนาแหลงน� าธรรมชาต

มาใชอยางเหมาะสม การ Recycle ขยะ รวมถงการใชวสดท�กลมกลนกบธรรมชาตโดยขอความ

รวมมอสนบสนนส�งเสรมจากทกฝายท�มสวนเก�ยวของกบการทองเท�ยวท�งฝายรฐบาล เเละฝาย

เอกชน เน�องจากทกฝายตางกมบทบาทสาคญตอการสงเสรมการทองเท�ยวเชงอนรกษ กลาวคอ

เสนอทางเลอกใหมในการทองเท�ยวเชงธรรมชาต เเละวฒนธรรมท�แปลกใหมแกนกทองเท�ยว

ซ� งสามารถสรางรายไดเขาสประเทศ และสรางความพอใจใหแกประชาชนเจาของทองถ�น

พรอมปกปองรกษาเอกลกษณทางวฒนธรรม ตลอดจนสภาพแวดลอม ทางการทองเท�ยวใหคงอย

สำนกหอ

สมดกลาง

87

แนวทางการสงเสรมการทองเท�ยวเชงอนรกษ

การทองเท�ยวเชงอนรกษ มจดมงหมายหลกในการสรางความสมดลใหเกดข�นระหวาง

กระแสการพฒนาทางเศรษฐกจกบกระแสอนรกษ จงสมควรอยางย�งท�จะตองชวยกนสงเสรม

เพ�อใหการทองเท�ยวบรรลจดมงหมาย ท�งน� ตองอาศยความรวมมอสนบสนนสงเสรมจากทกฝาย

ท�มสวนเก�ยวของกบการทองเท�ยวโดยแตละฝายน�นมบทบาทสาคญตอการสงเสรมการทองเท�ยว

เชงอนรกษ ดงตอไปน�

บทบาทของรฐบาลในการสงเสรมการทองเท�ยวเชงอนรกษ

1. รฐบาลควรทาการศกษาวจยถงผลกระทบของการทองเท�ยวท� มตอเศรษฐกจ

วฒนธรรม และส� งแวดลอม เพ�อนามาใชในการวางแผนแมบทสงเสรมพฒนาการทองเท�ยว

เชงอนรกษอยางจรงจรงจง โดยคานงถง 2 ดานพรอมกนไป คอ ดานความเปนไปไดในการ

ประกอบธรกจการทองเท�ยว และดานการ ปองกนผลกระทบท�อาจเกดข�นจากการทองเท�ยว

2. รฐบาลควรรวมมอกบธรกจการทองเท�ยวภาคเอกชนในการสงเสรมใหเกดการ

ทองเท�ยวเชงอนรกษ มากข� นโดยจดต� งคณะกรรมการสงเสรมการทองเท�ยวเชงอนรกษมากข� น

โดยจดต�งคณะกรรมการสงเสรมการทองเท�ยวเชงอนรกษท�มภาคเอกชนเขารวมดวย

3. รฐบาลควรใหความสาคญกบการศกษาและปลกฝงจตสานกของคนในชาต ตอการ

พฒนาการทองเท�ยวเชงอนรกษโดยแทรกการพฒนาการทองเท�ยวเชงอนรกษไวในหลกสตร

ทกระดบ และสนบสนนใหเปด หลกสตรการพฒนาการทองเท�ยวเชงอนรกษข�นในระดบอดมศกษา

4. รฐบาลควรออกกฎหมายในการควบคมดแลผลกระทบท�จะเกดข�นจากการทองเท�ยว

และนากฎหมาย มาใชอยางเครงครด เพ�อเปนหลกประกนดานความสงบเรยบรอย และสนทรยภาพ

ของทรพยากรทางการทองเท�ยว

5. รฐบาลควรกาหนดมาตรฐานการออกแบบกอสราง พรอมท�งระบบตรวจสอบขด

ความสามารถในการรองรบนกทองเท�ยว (Carrying Capacity) ของแตละพ�นท�ทองเท�ยวอยาง

สม�าเสมอและและมมาตรการปรบเปล�ยนเพ�อใหเหมาะสมกบแตละพ�นท�ดวย

บทบาทของเอกชนในการสงเสรมการทองเท�ยวเชงอนรกษ

1. ผประกอบธรกจการทองเท�ยว และประชาชนเจาของทองถ�น ควรมจตสานกในการ

ใชทรพยากร การทองเท�ยวอยางหวงแหนในคณคา

2. ผประกอบธรกจการทองเท�ยว ควรดแลไมใหเกดผลกระทบทางดานลบตอการ

ทองเท�ยว เชน การลดมลพษจากการขนสง การตดต�งเคร�องบาบดน� าเสยท�มประสทธภาพในธรกจ

โรงแรมหรอ ภตตาคาร เปนตน

สำนกหอ

สมดกลาง

88

3. ผประกอบธรกจการทองเท�ยว ควรมโครงการสงเสรมการทองเท�ยวเชงอนรกษ

ตลอดจนให คาแนะนาแกนกทองเท�ยวท�มาใชบรการ เพ�อลดผลกระทบท�อาจมตอสภาพแวดลอม

และวฒนธรรมทองถ�น

4. ผประกอบธรกจการทองเท�ยว ควรหม�นตรวจสอบ และประเมนผลเก�ยวกบการรกษา

สภาพแวดลอม ในหนวยงานตาง ๆ ภายในธรกจของตนเองอยางสม�าเสมอ โดยเฉพาะระบบกาจด

ขยะและน�าเสย

5. ผประกอบธรกจการทองเท�ยวและประชาชนเจาของทองถ�นควรใหความรวมมอกบ

ภาครฐ ในการสนบสนนโครงการ หรอกจกรรมท�สงเสรมการทองเท�ยวเชงอนรกษใหมากท�สด

เทาท�จะทาได

บทบาทของนกทองเท�ยวในการสงเสรมการทองเท�ยวเชงอนรกษ

1. นกทองเท�ยวควรเลอกใชบรการ ของผประกอบธรกจการทองเท�ยวท�แสดงใหเหนถง

ความรวมมอ สนบสนนในการสงเสรมการทองเท�ยวเชงอนรกษ

2. นกทองเท�ยวควรทองเท�ยวอยางมจตสานกตอส�งแวดลอมโดยไมทาลายทรพยากร

ทางการทองเท�ยว ท�งท�รและรเทาไมถงการณ พรอมท�งระมดระวงพฤตกรรมท�อาจมผลเสยตอ

วฒนธรรมและส�งแวดลอมทองถ�นน�นๆ

3. นกทองเท�ยวควรปฏบตตามกฎขอบงคบ และขอแนะนาของแหลงทองเท�ยวท�ไป

ทองเท�ยวอยาง เครงครด และควรศกษาขอมลเก�ยวกบแหลงทองเท�ยวน�นลวงหนา เพ�อจะไดชวย

อนรกษ ใหคงอยคการทองเท�ยวใหนานท�สดเทาท�จะนานได

4. นกทองเท�ยวควรงดซ�อสนคาหรอบรการท�ทาลายนเวศวทยาและวฒนธรรมของ

ทองถ�นน�น เชน สตวปา โบราณวตถ ปะการง เปนตน

5. นกทองเท�ยวควรใหความรวมมอกบรฐบาลและผประกอบธรกจการทองเท�ยวใน

โครงการหรอกจกรรม ท�สงเสรมการทองเท�ยวเชงอนรกษใหทองถ�นท�ไปทองเท�ยว

1.4. แนวคดและทฤษฎการทองเท�ยวรปแบบฟารมสเตย

ธรกจท�พกแรม เปนการประกอบธรกจท�ใหบรการในดานท�พกคางคน ช�วคราวใหแก

นกทองเท�ยวในระหวางเดนทางทองเท�ยว เพ�อใหนกทองเท�ยวสามารถพกผอนหลบนอน

ในแหลงทองเท�ยวไดอยางสะดวกสบาย และปลอดภย โดยสามารถแบงออกเปน 11 ประเภท คอ

1. ธรกจโรงแรม (hotel) เปนธรกจท�พกแรม ท�สรางข�นเฉพาะและแบงเปนหองพก มส�ง

อานวยความสะดวกทกอยาง เชน อาหาร เคร�องด�ม จดประชม จดเล� ยง สระวายน� า หองออกกาลง

กาย เลนกฬา นาเท�ยว และจาหนายของท�ระลก พรอมใหบรการแกนกเดนทาง หรอนกทองเท�ยว

สำนกหอ

สมดกลาง

89

ท�มาพกโดยเกบคาเชาเปนรายวน นอกจากน� ยงมผใหความหมายของธรกจโรงแรมไวอยาง

หลากหลาย ซ� ง นคม จารมณ (2536: 168-174)ไดใหความหมาย คาวาโรงแรม วาเปนคาท�วๆไป

หมายถง หลายส� งหลายอยางต� งแตบานพกท�มเพยง 10 หองพกไปจนถงอาคารขนาดใหญท�ม

ห อ ง พก น บ พน ห อ ง ข� น ไ ป ร ว ม ท� ง ห อ ง ป ร ะ ช ม ส ม ม น า ข น า ด ใ ห ญ พ ร อ ม อ ป ก ร ณ

อานวยความสะดวกตางๆ สนามกฬา หรอ สถานท�เพ�อการพกผอน เชน สระวาย สนามเทนนส

และหองพกบรการตลอด 24 ช�วโมง พรอมท�งภตตาคารรานอาหาร และบาร ท�ใหบรการความ

บนเทงท� งหลาย นอกจากน� ยงสามารถจาแนกออกไปเปนโรงแรมตามประเพณนยมโรงแรม

สาหรบ นกธรกจ โรงแรมตามสถานท�พกตากอากาศ และโรงแรมสนามบน เปนตน ซ� งแบง

ออกเปน 3 ขนาด ไดแก โรงแรมขนาดใหญ เปนโรงแรมท�มหองพกมากกวา 100 หอง ตกแตง

หรหรา มบรการครบครน เชน บรการอาหาร เคร� องด�มหองประชม คาราโอเกะ อาบอบนวด

นวดแผนไทย สปา และอ�นๆโรงแรมขนาดกลาง เปนโรงแรมท�มหองพกมากกวา 30 หองไมเกน

100 หอง มบรการมากกวาโรงแรมขนาดเลก เชน บรการอาหาร เคร�องด�ม หองประชม คาราโอเกะ

และอ�นๆแตจะมบรการไมครบเหมอนโรงแรมขนาดใหญ และโรงแรมขนาดเลก เปนโรงแรมท�ม

หองพกเด�ยวต�ากวา 30 หอง สามารถเรยกอกอยางหน�งวา โรงเต�ยม ในสมยกอนโรงเต�ยมจะไมมการ

บรการอาหาร และเคร�องด�มแกลกคา ทาใหลกคาท�มาพกไมไดรบความสะดวกสบายเทาท�ควร

นอกจากน�นโรงแรมขนาดเลกบางแหง ยงต�งอยหางไกล ดงน�นในระยะตอมาโรงแรมขนาดเลก

จงมบรการอาหาร และเคร�องด�ม รวมท�งบรการอ�นๆท�จาเปนไวบรการแขกผมาพก เปนการเพ�ม

ความสะดวกสบายใหกบลกคามากย�งข�น

2. ธรกจโมเตล (Motel) เปนธรกจท�พกแรมขนาดเลกประมาณ 50 หองท�สรางข� น

เฉพาะ และเกบคาเชา โดยมหองพก พรอมท�จอดรถฟร แกแขกผมาพก เฉพาะหองพกแตละหอง

หรอมหองสวนหน�งท�มลกษณะและการใชสอยสาหรบแขก มกจะไมมบรการอาหารและเคร�องด�ม

เปนบรการท�พกแบบประหยดสาหรบนกเดนทาง หรอนกทองเท�ยวท�นยมมาก ในสหรฐอเมรกา

โดยปกตท�วไปโมเตล มกต�งอยใกลถนนหลวงสายหลกระหวางเมอง

3. ธรกจเรอนแรมเพนช�น (Guest House, Pension, Boarding-House) เปนธรกจท�พก

แรมโดยใชบานท�เจาของบานดดแปลง หรอ สรางข�นมา เพ�อแบงเปนหองใหนกทองเท�ยวไดเชาพก

แรม และเกบคาเชา ตามปกตเกสตเฮาสจะตองต�งอยในยานชมชน หรอในเมองใหญๆท�เปนแหลง

ทองเท�ยว นกทองเท�ยวจะมาเชาพกคางแรมเฉพาะในเวลากลางคน สวนกลางวนน�น จะออกเดนทาง

ทองเท�ยวชมบานเมอง หรอธรรมชาตท�สวยงามตางๆโดยราคาคาเชาเกสตเฮาสอยในระดบคอนขาง

ต�า มเตยง สะอาด และหองน� ารวมไวบรการ ซ� งปจจบนเกสตเฮาสไดพฒนาคณภาพดข�นเปนอยาง

สำนกหอ

สมดกลาง

90

มาก ในสวนของเพนช�น (Pensions) เปนท�พก ซ� งเจาของเปนผดาเนนการเอง เจาของท�พกประเภทน�

จะอาศยอยภายในอาคารเพนช�นโดยเน�อท�ท�แบงใหเชาในเพนช�นหน�งๆ จะมเน�อท�อยไมมาก

4. ธรกจบานพกในบานหรอบานพกในฟารม (Home Stay, Farm Stay) ธรกจบานพก

ในบานหรอบานพกในฟารม (Home Stay, Farm Stay) เปนธรกจท�พกแรมท�เจาของบานหรอเจาของ

ฟารมในหมบาน เปนผจดสรางข�น หรอ ดดแปลงเปนหองพกและเกบคาเชา ตามปกตมกใหบรการ

แกนกทองเท�ยวท�ตองการเรยนรวถชวต และความเปนอยของพ�นบาน

5. ธรกจบงกะโล กระทอม หรอ เ รอนทศนาจร เปนธรกจท�พ กแรมแบบบาน

เปนหลงๆ ใหนกทองเท�ยวใชพกแรม และเกบคาเชา ไมมส�งอานวยความสะดวกใหแกนกทองเท�ยว

ตองจดหาส�งอานวยความสะดวกเอง

6. ธรกจหองชด หรอ อพารตเมนท (Condominium or Apartment) เปนธรกจแบบ

หองนอน และหองครวรวมอยดวยกน และเกบคาเชา ซ� งสามารถทาอาหารและรบประทานอาหาร

ในท�พกได หองชดน�นผท�เปนเจาของ หรอผครอบครองจะมสทธอยางเดดขาดโดยมหนงสอรบรอง

สทธ และอยภายใตกฎระเบยบขอบงคบท�ผถอสทธท�งหลายในหองชดไดตกลงกาหนดข�นมาเอง

อพารตเมนท เปนสถานท�พกแรมในลกษณะหองใหเชาโดยทาสญญาเชาเปนสปดาห หรอเปนเดอน

มากกวารายวน

7. ธรกจหอพก (Hostel, Dormitory) เปนธรกจพกแรมท�กลมบคคล หรอสถาบนจดไว

ใหบรการแกนกทองเท�ยวเขาพก และเกบคาเชา

8. ธรกจหมบานตากอากาศ (Resort) เปนธรกจท�พกแรมท�สรางข�นประกอบดวยอาคาร

หลายๆหลง ซ� งแตละหลงจะมหองพกจานวนหน�งใหนกทองเท�ยวเขาพกแรม และเกบคาเชา

9. ธรกจท�ต�งแคมปหรอท�จอดรถคาราวาน (Campground, Caravan Parking) เปนธรกจ

ท�พกแรมท�จดบรเวณพ�นท�ไวสาหรบนกเดนทางท�ตองการเชาท�ต�งแคมปพกแรมหรอเชาท�จอดรถ

คาราวานโดยบรเวณดงกลาว จะมบรการดานสขาภบาล เชน หองสขา หองอาบน�า เปนตน

10. ธรกจหองพกพรอมอาหารเชา (Bed and Breakfast) เปนธรกจท�พกแรมท�เจาของบาน

มหองเหลอแบงใหนกทองเท�ยวเชาโดยคดคาเชารวมอาหารม�อเชา

11. ธรกจเรอแบบบาน (House Boat) เปนธรกจท�พกในเรอแบบบานท�ทาข�นเพ�อบรการ

นกทองเท�ยวโดยเกบคาเชา

ธรกจท�พกแรม เปนธรกจท�ใหบรการสถานท�พกแรมในรปแบบตางๆ ไมวาจะเปน

บานพก หองพกโดยใหความสะดวกสบาย และความปลอดภย ซ� งสถานท�พกแรมแตละประเทศอาจ

เรยกแตกตางกนไป และมรปแบบการบรการเพ�อสนองความตองการผมาพกท�แตกตางกนไป

สำนกหอ

สมดกลาง

91

ลกษณะของธรกจท�พกแรมน�นมลกษณะเฉพาะ และแตกตางไปจากสนคาประเภทอ�น

แบงออกเปน 7 ประการ

ประการแรก สามารถรองรบนกทองเท�ยวไดจานวนจากดไมวาจะมนกทองเท�ยว

ตองการหองพกมากหรอนอย ท�พกแรมประเภทตางๆกสามารถรองรบนกทองเท�ยวไดเทากบ

จานวนหองท�พกอยเทาน�น

ประการท�สอง สญเสยผลประโยชนไดโดยงาย เน�องจากท�พกแรม สามารถรองรบ

นกทองเท�ยวไดไมเกนจานวนหองพกท�มอย หากหองพกวางไมมคนพก จะทาใหท�พกแรมน�น

สญเสยรายไดไป

ประการท�สาม เปนสนคาท�จบตองไมได ดวยเหตท�วาโรงแรมเปนงานบรการ จงไม

สามารถจบตองสนคาได เชน จบตองไมไดวาการบรการดแคไหน หองสะอาดแคไหน

ประการท�ส� กระบวนการผลต วธการในการผลตของสนคาและบรการจะไมซบซอน

เหมอนการผลตสนคาท�วๆไป ผบรโภคสามารถบรโภคท�จดผลตไดเลยและไมสามารถควบคม

มาตรฐานไดแนนอน เพราะข�นอยกบผใหบรการ และรบบรการ วามความ สอดคลองกนหรอไม

ผลสาเรจจากการขายคอ ความพอใจซ�งแตละคนจะมไมเหมอนกน

ประการท�หา ชองทางการจดจาหนาย สาหรบสนคาท�วไปชองทางการจดจาหนาย

จะมข�นตอนจากผผลตไปสผค าสง ตอไปถงผคาสง ตอไปถงผคายอยแลวจงผานไปสผบรโภค

แตสนคาบรการ หรอลกษณะของโรงแรม แมวาจะมการผานมอนายหนาซ� งไดแก ตวแทนจาหนาย

หรอหนวยงานอ�นๆ แตสนคาลกษณะน�กไมสามารถจบตอง หรอมองเหนสนคาได จนกวาผบรโภค

จะเขาไปใชบรการเอง

ประการท�หก ตนทนคาใชจายไมคงท�แนนอน บรการของโรงแรมสามารถเปล�ยนแปลง

ตามความตองการของลกคาได และประเภทของลกคา ซ� งลกคาจะเปนผเส�ยงในการเลอกซ�อบรการ

ดงน�น จงไมสามารถคานวณตนทนของสนคาไดแนนอน

ประการท�เจดเปนสนคาท�ตองใชแรงงานมนษย โรงแรมจะผลตสนคาบรการข�นมาตอง

อาศยพนกงานในการผลต ดงน�นท�จะผลตใหไดมาตรฐานเหมอนกนหมดจงคอนขางยาก เพราะ

ความสามารถของมนษยไมเทากน แมโรงแรมแตละโรงแรมจะต�งมาตรฐานในการใหบรการของ

พนกงานไว ซ� งตางจากการผลตสนคาสวนใหญจะผลตจากเคร�องจกร จงทาใหสนคาออกมาม

คณภาพเหมอนกนหรอใกลเคยงกนมากท�สด (บญเลศ จตต�งวฒนา, 2548: 100-110) จะเหนไดวา

การทองเท�ยวรปแบบฟารมสเตยน�นถอเปนสวนหน� งในธรกจท�พกแรม ท�งน� ไดมผใหความหมาย

ของฟารมสเตยไวอยางหลากหลาย ดงท�ปรากฏ ตอไปน�

สำนกหอ

สมดกลาง

92

ความหมายของฟารมสเตย

ธญญลกษณ ศรวรรณางกล (2555: 5)ไดใหความหมายของ ฟารมสเตยไววา ฟารมสเตย

หมายถง ท�พกแรมประเภทหน�งท�ต�งอยในบรเวณฟารมโดยมกจกรรมภายในท�พกแรมเชน รดนมวว

เกบไขไก เล� ยงสตว โดยท�พกแรมอาจเปนโรงเรอนท�ดดแปลงมาเปนท�พก หรอสรางข�นเพ�อเปนท�

พกภายในฟารม เพ�อรองรบนกทองเท�ยว

การทองเท�ยวแหงประเทศไทย (2555) ไดใหความหมายของฟารมสเตยในรปของการ

ทองเท�ยวเชงเกษตรกรรม วาหมายถง สถานท�สาหรบรบรองผ มาเยอน ซ� งจดอยบนพ�นท�

ขนาดเลก เปนฟารมท�มการเพาะปลก และเล�ยงสตว โดยลกษณะทางภมภาค จะเปนตวกาหนดความ

หลากหลายของฟารมสเตยในแตละทองถ�นท�แตกตางกน

สรยะ เจยมประชานรากร (2549: 90)ไดใหความหมายของฟารมสเตย วา หมายถง ท�พก

แรมในฟารม ซ� งเปนท�พกแรมท�เจาของฟารมจดเตรยม หรอดดแปลงสาหรบเปนท�พกแรมของ

นกทองเท�ยวท�ตองการสมผสกบวถชวตความเปนอย กจกรรม และส� งแวดลอม ของชมชน

โดยนกทองเท�ยวเดนทางเขาไปเท�ยวในหมบาน หรอฟารม และพกคางคนรวมกบเจาของบาน หรอ

เจาของฟารม มการศกษาและเปล�ยนวฒนธรรม หรอเขารวมกจกรรมในฟารม หรอชมชน ท�พกแรม

ประเภทน�ไดรบการสงเสรมใหเปนท�พก สาหรบการทองเท�ยวเชงนเวศ (Ecotourism) ท�มงเนนให

ประชากรในทองถ�นมสวนรวม และไดรบผลประโยชนจากการทองเท�ยว

สารานกรมออนไลน (2556)ไดใหนยามความหมายของฟารมสเตยวา หมายถง ท�พก

แรมประเภทหน� งท�อยในบรเวณฟารม โดยฟารมสเตยบางแหงกมกจกรรมมากมาย บางแหงเนน

สาหรบครอบครว เชน การเล�ยงสตว การเรยนรในการทางานในฟารมวาเปนอยางไร ซ� งในบางแหง

อาจจะรบเฉพาะผใหญใหเขาพกเทาน�น สาหรบท�พกในฟารมสเตย ผท�มาพกตามปกตแลวจะตอง

จายในอตราเด�ยวกบท�พกประเภทอ�นๆ อยางไรกตามราคาท�พกกมหลายระดบ ฟารมสเตย อาจ

หมายถง การทางานเพ�อแลกเปล�ยนกบการไดท�พกฟร ซ� งงานท�ทาน�นเจาของฟารมสเตยจะเปนผ

กาหนดให รปแบบในท�พกแบบฟารมสเตย มดงน�

1. คาบนส (Cabins), ลอค (Log Cabin) เปนบานท�สรางมาจากไมซง โดยสวนมากจะม

หน�งถงหน�งช�นคร� ง แตบานแบบน�บางหลงอาจไมมความคงทน ม�นคง เน�องมากจากสรางผดหลก

สถาปตยกรรมและสรางโดยแรงงานคน สวนมากจะถกสรางข�นเพ�อเปนท�หลบภย หรอท�พก

ช�วคราว

2. คอทเทด (Cottages) กระทอมท�มกจะต�งอยในท�มความเงยบสงบไมพลกพลาน

อยางไรกตามบานสไตลกระทอมกมสรางอยในเขตเมองเชนกน คาวา Cottage มรปลกษณะ และ

สำนกหอ

สมดกลาง

93

การออกแบบท�แตกตางกนออกไปในแตละประเทศ เชนในรสเซย Cottage หมายถง บานพกตาก

อากาศท�ต�งอยรมน�า

3. บารน (Barns) คอ สถานท�สรางไวเพ�อเกบของหรอเปนท�ทางาน และบางคร� งกใช

เกบอปกรณเคร�องใชท�เก�ยวการทางานในฟารม บารน หรอโรงนา มกพบเหนไดท�วไปในฟารม

ตางๆ

4. ฟารมเฮาส เกสตรม (Framhouse Guest Rooms) บานพกชาวไร ชาวนา มหองพก

5. แพลทฟอรมเตนท (Platform Tent) เตนท คอท�พกช�วคราวประกอบดวยผา หรอวสด

แทนผา ท�คลอบคลมกรอบหรอเสา ซ� งถกยดดวยเชอก ขณะท�เตนทขนาดเลกไมตองยดเกาะกบ

อะไร แตเตนทขนาดใหญตองมเคร�องยดเกาะท�หนาแนน

6. เตนทแคมปป� ง (Tent Camping) น�นมอย 2 แบบ คอ น� าหนกเบาเหมาะสาหรบ

นกทองเท�ยวสะพายเป (Backpackers) เพ�อความสะดวกในการเคล�อนยายและพกพา สวนแบบท�ม

ขนาดใหญตองขนยายโดยรถยนตหรอพาหนะโดยท�เตนน� สามารถจคนไดจานวนมาก บางแบบม

สปรงเพ�อความสะดวกในการกางออกอยางรวดเรวภายในไมก�นาท

7. เยรท (Yurt) เตนทเคล�อนท� สรางข�นจากการเอาไมหรอผา มาขดเปนแผน เปนท�อย

อาศยของชาวตรก ชาวโมโนเล�ยน หรอผอาศยในประเทศมองโกเลย แถบท�ราบในรสเซย และ

ไซบเรย เยรท เปนเหมอนบานมากกวา เตนท เพราะขนาด รปราง และความหนาของกาแพง

สานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา (2554) ไดอธบายถง ฟารมสเตย วาเปนรปแบบ

การทองเท�ยวท�ยดเอาท�พกเปนศนยกลางโดยจดใหมกจกรรมท�เปนท�ตองการของนกทองเท�ยว

มการใหบรการในดานอาหาร การนาเท�ยว กจกรรมทางวฒนธรรม ตลอดจนการศกษาวถชวตของ

ชมชน มงเผยแพรวฒนธรรมท�เก�ยวของกบการทาอาชพ และขยายออกไปถงธรรมชาตถ�นท�อย

ฟารมสเตย จะตองมความพรอมสาหรบการแบงปนพ�นท�ของบานพกอาศยใหบรการกบ

นกทองเท�ยว เสมอนสมาชกหรอญาตของเจาบาน โดยเนนการใหโอกาสความเปนสวนตว

มากพอสมควร

จากท�กลาวมาสามารถสรปไดวา ฟารมสเตย หมายถง ท�พกท�เจาของบาน หรอเจาของ

ฟารมในแหลงทองเท�ยว และหมบานเปนผจดสรางข�น ดดแปลงเปนหองพกและเกบคาเชาตามปกต

มกใหบรการแกนกทองเท�ยวท�ตองการเรยนรเก�ยวกบการเกษตรกรรม วถชวต และความเปนอยของ

พ�นบาน ทาใหมโอกาสแลกเปล�ยนความเหนกบเจาของฟารมมความเปนสวนตวมากพอสมควร

อตราคาเชาจะอยในระดบต�า และอาจมบรการดานอาหาร รวมท�งนาชมการทาเกษตรกรรมดวย

สำนกหอ

สมดกลาง

94

จดกาเนดและท�มาของฟารมสเตย

การทองเท�ยวฟารมน�นมไดเปนปรากฏการณท�เกดข�นมาใหมในแถบยโรปการทองเท�ยว

ฟารมน�นเปนกจกรรมท�เปนท�รจกมานานกวา 100 ป ในขณะน�นผคนเร�มแสวงหาความสข และการ

พกผอนท�เงยบสงบในพ�นท�ชนบทซ� งหางไกลจากชมชนเมองอยางไรกตามในยคน�น คนร� ารวย

เทาน�นท�สามารถเขาพกในโรงแรมท�หรหรา ต� งอยบนทวทศนท�สวยงาม ท�งน� อาจกลาวไดวา

ประเทศออสเตรเลยน�นเปนประเทศแรกในภมภาคยโรปท�มการทองเท�ยว และพกแรมกบบานพก

ในฟารม ซ� งต�งอยในชนบทท�หางไกล หลงจากน�นประเทศอ�นๆไดเร�มดาเนนการบาง ไดแก องกฤษ

เยอรมน ไอรแลนด เปนตน นบจากจดน�นไดเกดการเรยกช�อท�แตกตางกนออกไป ไมวาจะเปน

ท�พกพรอมอาหารเชา บานพกในฟารม เกสตเฮาส และโฮมสเตย ซ� งข�นอยกบวฒนธรรมประเพณ

ของแตละประเทศท�แตกตางกนออกไป อยางไรกตามท�พกท�งหมดดงท�ไดกลาวมา จะตองต�งอย

ในชนบท ท�หางออกไปจากเมอง และจากแหลงชมชนท�มประชากรหนาแนน ฟารมสเตยจะพบมาก

ในประเทศออสเตรเลย นวซแลนด สหรฐอเมรกา มาเลเซย และองกฤษ มกเปนฟารมขนาดใหญ

และต�งอยในภมประเทศท�สวยงาม ประกอบกบมแหลงวฒนธรรมเฉพาะท�เปนท�สนใจ สามารถ

จดใหมท�พก และใหบรการเก�ยวกบการทองเท�ยว

การทองเท�ยวรปแบบฟารมสเตยในตางประเทศ

การทองเท�ยวรปแบบฟารมสเตยในประเทศออสเตรเลย

ออสเตรเลยเปนประเทศท� อดมสมบรณไปดวยทรพยากรธรรมชาต และความ

หลากหลายทางชวภาพ ซ� งไดถกนาไปใชเปนฐานรากของอตสาหกรรมการทองเท�ยวทางธรรมชาต

จนไดรบการยอมรบในระดบสากล เก�ยวกบการทองเท�ยวท�เปนมตรตอส� งแวดลอมอยางย �งยน

ความรบผดชอบทางวฒนธรรม รวมถงการทองเท�ยวในพ�นท�ธรรมชาตท�สงผลกระทบกบ

สภาพแวดลอมนอยท�สด กอใหเกดการอนรกษธรรมชาต และส�งแวดลอม เม�อกระแสการทองเท�ยว

เชงนเวศขยายออกไปท�วโลก ออสเตรเลยจงเรงสงเสรมและพฒนา ดวยเหตท�ออสเตรเลยมศกยภาพ

ของทรพยากรธรรมชาต และความพรอมดานการจดการเปนทนเดมอยแลว การทองเท�ยวเชงนเวศ

กลายเปนแกนหรอกลไกสาคญท�ถกใชในการสงเสรม และพฒนาเพ�อกระตนใหเกดการเดนทาง

ทองเท�ยวของคนออสเตรเลยเอง และทาการตลาดเพ�อดงดดชาวตางประเทศใหไปเยอนออสเตรเลย

มากข�นโดยใชเอกลกษณของธรรมชาต และความหลากหลายของทรพยากรเปนจดขาย

แนวทาง และวธการสงเสรมการพฒนาการทองเท�ยวเชงนเวศของออสเตรเลย

ท� เปนหวใจหลกสะทอนถงความสาเรจน� นเปนในเร� องของการประสานความรวมมอของ

ผมสวนไดเสยกลมตางๆดานการทองเท�ยวเปนสาคญ ไดแกหนวย งานภาครฐท�รบผดชอบดแล

สำนกหอ

สมดกลาง

95

จดการแหลงทองเท�ยว ธรกจภาคเอกชนหรอผประกอบการดานการทองเท�ยว มคคเทศก องคกร

ภาคเอกชนนกวชาการ และชมชนทองถ�นโดยท�กลมผมสวนไดเสยเหลาน� มการรวมตวกนเปน

เครอขายหรอสมาพนธ ไดแก Ecotourism Society of Australia, Nature Tourism Network ตลอดจน

การประสานความรวมมอของหนวยงานภาครฐกบธรกจภาคเอกชนในบางกรณ หรอบางแหลง

ทองเท�ยวโดยเฉพาะ ในลกษณะของ Partnerships หรอพนธมตรดานการทองเท�ยว

ออสเตรเลยพยายามพฒนาการทองเท�ยวใหมความหลากหลายในรปแบบสนคา

และการบรการ ภายใตกรอบทรพยากร 3 สวนหลก ไดแก เมองหรอนคร ชนบท หรอ ฟารมเกษตร

และธรรมชาต โดยทกสวนมบทบาทเก�อหนนซ� งกนและกน เช�อมโยงทางภมศาสตร การบรหาร

จดการ และการตลาด (สรเชษฎ เชษฐมาส, 2556) การทองเท�ยวฟารมเกษตรน�น เปนท�นยมมาก

ในประเทศออสเตรเลย ถอไดวาเปนอกหน� งทางเลอกทางเศรษฐกจใหกบเกษตรกรท�ตองการ

รายไดเสรม ฟารมเกษตรจะเก�ยวของกบเจาของฟารมท�เปดบาน ตอนรบแขกผเขาพกต� งแต

หน� งคนข� นไป จนถงกลมคน ซ� งข� นอยกบความสามารถของผประกอบการท�จะรองรบความ

ตองการของผเขาพก การเขาพกฟารมสเตยน�น ผเขาพกสามารถเลอกชนดของฟารมท�ตองการ

ได อาท ฟารมปศสตว เล� ยงแกะ สวนขาวโพด และอ�นๆ รวมท�งในสวนของการบรการเพ�มเตม

ไดแก พาทวรในฟารม เดนปา ข�มา และตกปลา เพ�อใหบคคลมโอกาสท�จะไดรบประสบการณ

ท�ไมซ� ากน (Watson and Hooley, 2013) นอกจากน�ผเขาพกยงสามารถมสวนรวมในกจกรรมการ

ทางานประจาวนของทางฟารม หรอหากตองการพกผอน และเพลดเพลนกบมมท�สงบ กสามารถ

ทาไดเชนกน ส� งท�สาคญอกประการหน� งในการเขาพกในฟารมสเตย คอ อาหารโดยสวนใหญ

อาหารท�รบประทาน มกจะผลตข�นจากในฟารม รสชาตของอาหารน�นจะสดใหมอยเสมอ เจาของ

ฟารมจะเปนมตร เปนตวของตวเอง สามารถอธบาย ถายทอดความรเก�ยวกบชวตชนบท วฒนธรรม

รวมท�งประสบการณใหม เพ�อใหผเขาพกไดมความรอยางแทจรง

หลกการทางานของฟารมสเตย ในประเทศออสเตรเลยโดยท�วไปน�นจะเก�ยวของกบการ

จดการผลตในฟารม การเขาพกของแขก จะเปนเพยงรายไดเสรม การดาเนนงานเปนการบรหารงาน

ในหลกสตรระยะส� นท�ใหผเขาพกไดมสวนรวมในกระบวนการผลต เชน การรดนมวว เปนตน

ผเขาพกจะไดเรยนรวถชวต ไดแลกเปล�ยนความร และประสบการณ ตลอดจนไดมสวนรวมใน

กระบวนการตางๆ ซ� งถอไดวา เปนโอกาสท� ด ผลตภณฑท�ไดจากฟารมมกจะไมจ าหนาย

ในเชงพาณชย เจาของฟารมจะใชพ�นท�ธรรมชาตโดยสวนใหญเปนสถานท�พกผอน ใหความ

เพลดเพลน อยกบธรรมชาตและส� งแวดลอม บางรายท� เกษยณแลว จะใชงบประมาณสราง

ฟารมสเตยในสถานท�ธรรมชาต อนไดแก หบเขาท�มน� าตก ทะเลสาบ และบรเวณธรรมชาตท�ม

ปารอบๆ เปนตน

สำนกหอ

สมดกลาง

96

การทองเท�ยวรปแบบฟารมสเตยในประเทศสหรฐอเมรกา

การทองเท�ยวฟารมน�นเปนท�รจกกนดท�วโลก ในประเทศสหรฐอเมรกา การทองเท�ยว

ฟารมน�นเปนคาเฉพาะในรปของการทองเท�ยวเชงเกษตรอนเปนการทองเท�ยวตามไร ตามฟารม

การเกษตร หรอการเล� ยงสตวแบบฟารมสเตย ซ� งการทองเท�ยวแนวน� กาลงเปนท�นยมใน

สหรฐอเมรกาเปนอยางมาก เชน มลรฐนอรทแคโรไลนา และ รฐออรกอน เปนตน ฟารมการเกษตร

และการเล�ยงสตว ทางตะวนตกของมลรฐนอรทแคโรไลนา สามารถสรางรายไดจนกลายเปนแหลง

งบประมาณสาหรบการพฒนาดานเศรษฐกจ การคา รวมไปถงศลปหตถกรรมตางๆไดอยางมากมาย

(สยามรฐออนไลน, 2013) ฟารมเกดข�นต�งแตสมยสงครามโลกคร� งท�สอง ในขณะน�นชาวอเมรกน

ท�อยในเมองเพ�งจะมความตองการท�จะเช�อมตอกบชนบท เกษตรกรบางกลมอาจจะยงไมคนเคย

กบการทองเท�ยวฟารม

ฟารมสเตยมงใหความสาคญกบนกเดนทางสถานท�ทองเท�ยว ส� งอานวยความสะดวก

และกจกรรมท�จะนาเสนอในฟารม ฟารมสเตย เปนธรกจหน� งท�สาคญ หลายทศวรรษท�ผานมา

การทองเท�ยวเกษตรในสหรฐอเมรกาสวนใหญจะสรางข�นรอบๆ สถานท�ทองเท�ยว แตเม�อผเขาชม

ไดเขาพกในฟารมสเตย ผเขาชมจะไดสมผสกบภมทศนตลอดจนการทาเกษตรในชนบท ซ� งถอเปน

ตวเลอกในการพจารณานอกเหนอจากสถานท�ทองเท�ยวอ�นๆ แนนอนวาส� งอานวยความสะดวก

ชนดอ�นๆ ผเขาพกสามารถหยบยมมาได แตสถานท�ทองเท�ยวท�นาเสนอเอกลกษณน�นเปนสวนท�

ฟารมมอยแลว ผเขาพกสามารถศกษาเรยนรเก�ยวกบการทาฟารมของครอบครวฟารมในชนบท

ศกษาเรยนรเก�ยวกบวฒนธรรม อาหาร ตลอดจนประวตศาสตรของทองถ�น

การทองเท�ยวและโอกาสสาหรบฟารมสเตย

อตสาหกรรมทองเท�ยว นบวาเปนภาคอตสาหกรรมท�สาคญของรฐมนนโซตา เน�องจาก

มนนโซตามทรพยากรธรรมชาตมากมายท�สนบสนนภาคการทองเท�ยว สงผลใหมนกทองเท�ยว

เพ�มข�น อกท�งภาครฐ และสานกงานการทองเท�ยวของสหรฐอเมรกาเองไดใหความสนใจในรปแบบ

การทองเท�ยวดงกลาว ฟารมสเตย เปนรปแบบการทองเท�ยวท�ม ความเหมาะสมอยางย�งท�จะ

ตอบสนองความตองการของนกทองเท�ยว ท�กาลงมองหาประสบการณการทองเท�ยวอยางแทจรง

โดยมวธการเช�อมตอผคน จากรปแบบฟารมด�งเดมไปสฟารมรปแบบใหม ภาครฐของประเทศตางๆ

ไดมโปรแกรมท�จะใหกบการสนบสนน และพฒนาฟารมสเตย สาหรบรฐมนนโซตา ครอบครว

ฟารมสเตย มสวน ในการชวยกระจายรายไดใหเกษตรกร และแบงปนท�ดน เพ�อทาฟารมใหกบ

เกษตรกรคนอ�นๆ และใหความชวยเหลอเกษตรกร ตลอดจนผเขาพก ใหไดรบผลประโยชนรวมกน

เม�อพจารณาถงปจจยดานส�งแวดลอม และนกทองเท�ยว ท�สนบสนนการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

สำนกหอ

สมดกลาง

97

นกทองเท�ยวประมาณคร� งหน�งชอบการเดนทางทองเท�ยวแบบฟารมสเตย สนใจในธรรมชาต และ

วฒนธรรม

การดาเนนงานของฟารมสเตย ในข�นเร�มตนน�นควรท�จะมการประเมนผลการทาฟารม

สเตย ดวยคาถามหลายคาถาม ท�ไดกาหนดข� นกอน รวมท� งประเมนผลอยางตรงไปตรงมา

ยกตวอยางเชน บคลกภาพของคณเปนอยางไร คณมวธการดงดดนกทองเท�ยวอยางไรคณมเวลา

เทาใดท�จะทมเทใหกบการบรการลกคา วธการไดเงนของคณจะตองมความชดเจน เพ�อใหเกดความ

คมคากบการลงทนหรอไม คณจะรกษาความเปนสวนตวของคนในครอบครวไดอยางไร

กฎระเบยบสวนบคคล

1. ความเปนไปไดสวนบคคล วาคณและครอบครวมทกษะและอารมณท�จะรบมอกบ

แขกผมาพกในฟารมตลอดจน ความสมพนธกบประเทศเพ�อนบาน

2. ความเปนไปไดตามกฎหมาย เปนกฎระเบยบและขอบงคบท�คณจะตองเรยนรและ

ปฏบตตาม เพ�อท�จะเร�มตนทาฟารมสเตย

3. ความเปนไปไดทางธรกจ เปนแงมมทางเศรษฐกจ ช� ใหเหนถงโอกาสท�จะสราง

รายไดในเชงบวก และเพ�มการทากาไรในทายท�สดของฟารมคณ

องคประกอบของฟารมสเตย

องคประกอบของฟารมสเตยน�น ประกอบดวย 4 ประการ ดงน� ประการแรก การสราง

ประสบการณท�เพลดเพลนใหกบแขกผเขาพก ประการท�สองการบรหารจดการทรพยากรมนษย

และการบรหารจดการการดาเนนงานประจาวน ประการท�สาม ดานการตลาดการตลาด เปนส�ง

สาคญตอความสาเรจของการทางาน เน�องจากฟารมสเตยยงเปนแนวคดใหมสาหรบนกเดนทาง

จานวนมาก ดงน�น จงตองระบกลมคนท�มความสนใจในฟารมสเตยใหชดเจน พรอมท�งทาความ

เขาใจเก�ยวกบเปาหมาย และความคาดหวงของลกคา ซ� งลกคาสวนใหญจะเปนผท�กาลงมองหา

ประสบการณจากการทองเท�ยวฟารมสเตย หรอตองการเดนทางเพ�อพกผอน ส�งเหลาน� จะชวยทาให

เจาของฟารมสามารถออกแบบประสบการณของผเขาชมท�แตกตางกนได รวมถง การเปดใจให

กวางกบความหลากหลายน� ในบางคร� งเจาของฟารมอาจจะดงดดผเขาพกท�สนใจดวยการใหเรยนร

เก�ยวกบส�งท�ตนเองไดทา หรอใหมสวนรวมในกจกรรมของฟารมวธการดงกลาว จะชวยใหผเขาพก

ไดรบประโยชน และประสบการณสงสดจากฟารมสเตย และประการท�ส� ความสมพนธกบชมชน

โดยองคประกอบดงกลาว สามารถมองได 2 มมท�งในแงมมของเจาบาน และในฐานะของผเขาชม

เชน จากประสบการณท�มสามารถสรางฟารมสเตยใหเปนท�สนใจแกผเขาพกไดหรอไม คณตองใช

ความพยายามเทาใดท�จะปรบปรง ตกแตง ส�งอานวยความสะดวก ส�งท�ทาใหผเขาพกเกดความสนก

สำนกหอ

สมดกลาง

98

จากการทาฟารมของคณ คณมเวลามากท�จะทมเทใหกจกรรมพเศษ ไมวาจะเปนผนาเท�ยวพาแขก

ทวรในฟารมสเตยของคณ การเปนเจาบานท�มความสข และใหความสขกบผเขาพก ส�งท�กลาวมาจะ

ทาใหผเขาพกมความสขกบธรรมชาต และชวยใหธรกจของคณเตบโต (Minnesota Institute for

Sustainable Agriculture (MISA) University of Minnesota, 2013)

ส�งดงดดใจเก�ยวกบวฒนธรรม อาหาร และท�พก

ชาวอเมรกนกาลงมองหาประสบการณจากการไดพกท�ฟารม แตท�พ กในฟารม

น�นมบางแหงท�สามารถพกคางคนได โดยแตละฟารมมการนาเสนอเอกลกษณของตนเอง เชน

การดดแปลงส� งปลกสรางจากฟารมเกา การต�งแคมปในบรเวณลาหวย หรอเลอกต� งแคมป

ดวยตนเอง เปนตน การตกแตงหองน� าของโรงแรมกบฟารมสเตยน� น มความแตกตางกน

ไมวาจะเปนรปทรงท�หลากหลาย และขนาดของหองน�า

โดยสวนใหญ ฟารมสเตยจะมบรการอาหารเชาอยในฟารมการบรการอาหารอ�นๆ

ข�นอยกบวธการดาเนนการของฟารม การมสวนรวมในการทางานของเจาของฟารมกบผเขาพกน�น

เปนความสมครใจท�จะมสวนรวม บางฟารมอาจจะใหผเขาพกไดเรยนรการดาเนนงานของฟารม ได

ฝกปฏบตจรง เชน การปรงอาหาร การถายภาพสตว เปนตน

ขอควรพจารณากอนลงทนและความไดเปรยบ ของธรกจฟารมสเตย

ขอมลจากฟารมสเตยแหงหน� งในประเทศสหรฐอเมรกา กลาวถงขอพจารณากอนท�จะ

ลงทนในธรกจฟารมสเตย กรณดงกลาวน� เจาของจะตองมฟารมอยแลว และสนใจท�จะเพ�มรายได

โดยการดดแปลงสถานท� ไมวาจะเปนท�อยอาศยของสตวในฟารม หรอท�เกบเคร�องมออปกรณท�ใช

ในการเกษตรกรรมมาเปนหองพก และใชพ�นท�ทงหญาในฟารมสาหรบใหนกทองเท�ยวไดกางเตนท

นกทองเท�ยวจะไดรบบรรยากาศธรรมชาต และประสบการณใหมๆ ท�ไมสามารถหาไดจากในเมอง

นอกจากน�อาจจะดดแปลงสถานท�อ�น หรอสรางท�พกข�นใหม เพ�อใหนกทองเท�ยวไดเลอกหองพก

ท�ไมซ� ากนกได โดยเปนขอตกลงท�ฟารมสเตย และนกทองเท�ยวตางพอใจในขอตกลงรวมกน

ความไดเปรยบของฟารมสเตยน�น สามารถกลาวไดดงน�

1. ผลกระทบนอย การทองเท�ยวแบบฟารม เปนกลมขนาดเลก และกระจายนอย

ทาใหผลกระทบของผมาเยอนมเฉพาะในชนบท โดยธรรมชาตความสมพนธของเจาบาน และ

ผมาเยอนสวนมากจะไมปฏบตตวเปนปฏปกษกน และในขณะท�ผมาเยอนน�นจะตองชวยเหลอ

เจาบาน หรอเจาของฟารมอยางด นอกจากน� เจาบานสามารถเลอกรบจานวนนกทองเท�ยวได

หรอชวงเวลาใด เชน วนหยดพกผอนของครอบครว จงทาใหฟารมสเตยอยไดจากการแลกเปล�ยน

ระหวางเจาบาน และผมาเยอนซ�งกอเกดทาใหเกดรายไดข�น

สำนกหอ

สมดกลาง

99

2. รายไดจากฟารมมความหลากหลาย สามารถม�นใจไดวาเกดการไหลของกระแสเงน

ในธรกจ การพ�งพาอาศยบนความผนผวนของราคาในตลาดท�เก�ยวกบเกษตรกรรม สวนของรายได

ท�เพ�มข�นน� กจะใชใหเกดประโยชนท�สดในฟารมเองเพ�อเพ�มส�งปลกสราง หรอทวทศนท�สวยงาม

และเพ�มแรงงานท�เปนประโยชน การเงนท�เพ�มข�นมเง�อนไขวา ความหลากหลายของรายไดน�น

จะตองมาจากความตองการของชาวไร ชาวนา

3. การสงวนของท�ดนเพาะปลก และมรดกทางวฒนธรรม ฟารมสเตย เปนการชวย

สงวนไวซ� งมรดกทางวฒนธรรม โดยการสรางกาลงใจใหชาวไร ชาวนา อกท�งยงใชท�ดนใหเกด

ประโยชน เกดผลผลต แทนการขายท�ดนใหผอ�น

4. การชวยปองกนความสญเสยตอสภาพแวดลอม การดแลพ�นท�ฟารม มาจากชาวไร

ชาวนา มแรงจงใจท�อยากจะดแลธรรมชาต และคอยเฝาดทกสวนของพ�นท�ฟารม เพ�อใหฟารมเปน

ท�พกและแหลงอาหารท�อดมสมบรณ ความปรารถนาน� ยงสงไปถงนกทองเท�ยวใหเกดความ

ตระหนกท�จะปกปองพ�นท�เกษตรกรรมในชนบท

5. ความสมพนธของคนเมอง กบคนในชนบท ชาวไรชาวนาใหความสาคญกบการ

ใหความรแกผมาเยอน ในเร�องของแหลงท�มาของอาหาร และประสบการณการใชชวตแบบชนบท

จะทาใหผมาเยอนกลบไปดวยความประทบใจ และรคณคาของการเกษตรกรรมและมรดกทาง

วฒนธรรมทองถ�น ขอดของการส�อสารระหวางคนในเมองและคนทองถ�น น�นคอคนในเมองจะร

คณคาและแหลงผลตสนคาทองถ�น สดทายจะเปนการดตอท� งสองฝายทางดานสงคมและ

วฒนธรรมวฒนธรรมซ�งกนและกน

ในสวนของขอพจารณากอนลงทนในธรกจฟารมสเตยน�น มดงตอไปน�

1. ความเตมใจท�จะพดคย เพ�อทาความรจกกบนกทองเท�ยว และพรอมท�จะแลกเปล�ยน

เรยนรวฒนธรรม และวถชวตของชาวบานรวมท�งประสบการณชวตของตนเอง

2. เจาของเปนมคคเทศกนาเท�ยวในฟารม ใหคาปรกษา และประสานงานกบผเก�ยวของ

ในการดาเนนงาน หรออาจจะมการจางพนกงานสาหรบดาเนนงานในบางสวน

3. เจาของมความรเก�ยวกบวธการจดการภายในฟารม วาพ�นท�ใดควรเปนพ�นท�กอสราง

หรอต�งแคมปป� ง ซ� งอาจจะปรกษากบฝายวางแผนในทองถ�น

4. เจาของมเงนเพยงพอตอการลงทน และมการจดการกบส�งปลกสราง ท�ดนท�มอยเพ�อ

ปรบปรงใหดข�นนอกจากน�อาจมเฟอรนเจอร รวมท�งส�งอานวยความสะดวกท�จาเปนใหกบผเขาพก

5. การวางแผนเก�ยวกบจานวนวนเขาพก จานวนการจองหองพกท�ตองการ อตรา

คาบรการของหองพก รวมถงระยะเวลาในการลงทน ระยะเวลาคนทน และกาไรท�เกดข� นในการ

ดาเนนงาน

สำนกหอ

สมดกลาง

100

6. ศกษาคแขงของธรกจภายในทองถ�น วามการนาเสนอเก�ยวกบส�งใด คาใชจาย และ

จานวนการจองหองพกของนกทองเท�ยวมากเทาใด

7. ความรเก�ยวกบระเบยบและขอปฏบตทางกฎหมาย ซ� งเปนส�งจาเปนท�เจาของตองร

เพ�อใหครอบคลมถงธรกจ ครอบครว และนกทองเท�ยว

8. มความรความเขาใจถงวธการทางานของอนเทอรเนต และวธการใชอนเทอรเนต

เพ�อเปนเคร�องมอทางการตลาด ถงแมวาคณจะไมมเวบไซดของคณเอง

9. มการฝกอบรมเก�ยวกบการบรการลกคา รวมท�งศกษาความตองการ เพ�อท�จะทราบวา

อะไรเปนท�ยอมรบ และไมเปนท�ยอมรบของนกทองเท�ยว

10. ส�งสาคญท�สด คอ การท�คสมรส หนสวน และสมาชกในครอบครว มความเขาใจ

และพรอมท�จะใชชวตในฟารมรวมกน สรางความสมพนธน�นไว

11. หากสามารถตอบคาถามขางตนได และดาเนนธรกจดวยความระมดระวงโดย

พจารณาถงผลประโยชน และการเพ�มข�นของผเขาพกในฟารม หรอไร อยางจรงจง จะทาใหฟารม

เปนเสมอนตวเช�อมระหวางชวตชนบท และชวตในเมองเขาหากน อาจเปนประโยชนในระยะยาว

ฟารมในสหรฐอเมรกาถกสรางข�นจากพ�นท�ดานหลงของครอบครวขนาดเลกและฟารมปศสตว

วฒนธรรมประเพณบางสวนท�เก�ยวกบเกษตรกรรมจางหายไปในศตวรรษท�21 แตกสามารถม

โอกาสไดกลบไปสมผสวฒนธรรมน�นอกคร� ง โดยการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยไปพกแรมในฟารม

ทาใหไดบรรยากาศท�ผอนคลาย สบาย แบบชวตชนบท และยงไดรบความรจากเร�องราวของบรรพ

บรษอกดวย

การทองเท�ยวรปแบบฟารมสเตยในประเทศอตาล

ประเทศอตาล ประเทศท�เปนท� รจกกนในนามการทองเท�ยวท� เรยกวา Agriturismo

หมายถง รปแบบการทองเท�ยวพกผอนในฟารมรสอรท ท�จดข� นภายใตกฎเกณฑของชาวอตาล

ค าวา Agriturismo เปนการรวมระหวางคาสองคาคอ Agriculture หมายถง เกษตรกรรมและ

Tourism หมายถง การทองเท�ยว ซ� งการทองเท�ยวแบบ Agriturismo น� เหมาะสาหรบการทองเท�ยว

ท� งครอบครว บางสถานท�ย งมความโรแมนตก หรอหรหรามาก การทองเท�ยวเชงเกษตร

ในอตาลเร�มต� งแตป 1950 และเร�อยมาจนป 1970 จากฟารมขนาดเลกกลายเปนการไดผลกาไร

เกษตรกรจานวนมากกละท�งฟารมของตน เพ�อตองการหางานทาในเมองใหญ แตเพราะประเพณ

ท�มคณคาและตองการลดขนาดของการผลต ในป 1985 จงมการออกกฎสาหรบการทองเท�ยว

เชงเกษตร และใหฟ� นฟส�งกอสรางใหกลบสวยงามแขงแรง เพ�อเปนท�พกผอนในวนหยด และเพ�อ

การทองเท�ยว นอกจากน�ยงอนญาตใหเกษตรกรหารายไดเพ�มข�น จากการใหมผมาพกผอนในฟารม

สำนกหอ

สมดกลาง

101

เพ�อเปนตวอยางการใชชวตเกษตรกรรมในประเทศอตาล ดงน�น การพกในฟารม หรอฟารมสเตย

จงเปนท�รจกและนยม

การทองเท�ยวรปแบบฟารมสเตยในประเทศนวซแลนด

ฟารมสเตยในนวซแลนด น�นเปนการใหบรการท�พกเพ�อการทองเท�ยวในเรอกสวนไร

นา ซ� งครอบคลมถงการท�นกทองเท�ยวไดรบความเพลดเพลน ไดเรยนรจากการพกจากเรอกสวนไร

นาดวย ในนวซแลนดมเจาของฟารมมากกวา 1,000 แหงในระหวางป 1988 ในการบรการท�พก

ใหกบนกทองเท�ยว นกทองเท�ยวจากตางประเทศสวนใหญ มงหนามาเพ�อความเพลดเพลน

สนกสนานกนทวทศนแหงทองทงของประเทศเปนหลก ซ� งไดแก สภาพชนบท วถชวตของ

เกษตรกร และอธยาศยไมตรของเจาของทองถ�น

ฟารมสเตย เปนการใหบรการท�พกในฟารมเปนลกษณะ Bed & Breakfast กจกรรมท�ทา

ในฟารม ไดแก

1. การเล�ยงแกะ

2. การเล�ยงวว

3. การปลกผก

4. การผลตนม

5. การทาสวนดอกไม

สาเหตท�มาใหบรการฟารมสเตยน� น เปนความสนใจสวนตวท�ตองการพบปะ

ผคนหลากหลายวฒนธรรม และตองการหารายไดเพ�มเขาครอบครว ฟารมสเตยสามารถรองรบ

นกทองเท�ยวไดเฉล�ยเพยงคนละ 6 คน ซ� งเกษตรกรไดใหความเหนวาการทองเท�ยวกลมเลกๆ

จะประสบความสาเรจมากกวาการใหบรการกลมใหญ นอกจากน� ยงมสาเหตมาจากนกทองเท�ยว

ท�ชอบความสงบ มความสขกบการช�นชมววทวทศนในฟารม และตองการความเปนธรรมชาต

(ปารชาต ชยศร, 2547: 37-38) ส�งเหลาน� ทาใหฟารมสเตย เปนท�นยมของนกทองเท�ยวโดยเฉพาะ

นกทองเท�ยวแถบเอเชย ซ� งสาเหตท�นกทองเท� ยวแถบเอเชยนยมมาทองเท�ยว เ น� องจาก

ทรพยากรธรรมชาตท�ยงคงความอดมสมบรณ ความสวยงามของทวทศน ซ� งหลายประเทศ

ในแถบเอเชยยงไมมอาจ เน�องมาจากการพฒนาทางดานเทคโนโลยท�รวดเรว สงผลทาให

ส� งแวดลอมถกทาลายลงไปมาก การทองเท� ยวแบบฟารมสเตย ในประเทศนวซแลนด

เม�อประมาณหลายสบปท�ผานมา อตสาหกรรมการเกษตรของประเทศนวซแลนด ถอไดวา

เปนกระดกสนหลงของประเทศ สามารถสรางรายไดจากการสงออกผลตภณฑทางเกษตร

ไดถง 80% จากมลคาการสงออกท� งหมด ซ� งในป 1997ไดเปล�ยนแปลงลดลงมาถง 45%

สำนกหอ

สมดกลาง

102

ภาคการเกษตรกรรมในประเทศนวซแลนด จงปรบเปล�ยนบทบาทจากการทาการเกษตร เพ�อเพ�ม

ผลผลตเพยงอยางเดยว มาเปนการบรการจดการฟารมใหเปนแหลงทองเท�ยวท�ประกอบไปดวย

ความงดงามของทองทง และวถชวตของชนบท ทาใหสวน ไรนา ของเกษตรกรมความพรอมท�จะ

ทาการสงเสรมการทองเท�ยวฟารมสเตยไดเปนอยางด โดยขอยกตวอยางฟารมสเตยจากตางประเทศ

พอเปนสงเขป ดงน�

การทองเท�ยวรปแบบฟารมสเตยในประเทศไทย

ประเทศไทยเปนประเทศท�มความอดมสมบรณดวยทรพยากรทางการทองเท�ยว

ท�หลากหลายท�งธรรมชาต วถการดาเนนชวต ประเพณ และวฒนธรรมของคนไทย ท�มเอกลกษณ

ของตนเอง ทาใหไดรบความสนใจ และเปนแรงจงใจใหนกทองเท�ยวท� งชาวไทย และ

ชาวตางประเทศ เดนทางเขามาทองเท�ยวในประเทศไทยเปนจานวนมาก โดยประสงคท�จะเขาไป

สมผสส�งเหลาน�น

สาหรบฟารมสเตยในประเทศไทยไดมการพฒนามาจากแนวความคดการจดการ

ท�พกแบบ B&B, Homestay หรอ farmstay ในตางประเทศ ซ� งผประกอบการ และผเก�ยวของของ

ประเทศไทยไดใหความสนใจ และศกษาขอมลจากสถานท�ตางๆ ท�งในประเทศ และตางประเทศ

เก�ยวกบการดาเนนงาน การทองเท�ยวแบบฟารมสเตย เพ�อท�จะนาแบบอยางการทองเท�ยวฟารมสเตย

มาใชปรบปรงใหเหมาะสมกบสภาพภมประเทศ ชมชน และวฒนธรรมของตนเอง

การบรการท�เสนอแกนกทองเท�ยวม 5 ประการ ไดแก

1. วถการดาเนนชวตท�เรยบงายแบบสงคมชนบท

2. วฒนธรรมท�มเอกลกษณเฉพาะตว

3. ความปลอดภย

4. ประการหองพกพรอมอาหาร

5. กจกรรมทางการทองเท�ยว

การจดการ

มการรวมกลมจดต�งในรปของกลม ชมรม หรอสหกรณ ซ� งสมาชกและในชมชนจะตอง

มความรความเขาใจและมสวนรวมในดานการจดการบานพก

1. ความเตมใจของสมาชกในครอบครวตอการรบผมาเยอน

2. บานพกมโครงสรางท�ด

3. ไมไกลจากเมองหรอพ�นท�ท�มเทศกาลหรอสถานท�ทองเท�ยว

4. ชมชนมสภาพแวดลอมท�ด

สำนกหอ

สมดกลาง

103

5. ควรมส�งตางๆเปนพ�นฐาน เชน ท�นอนหรอเตยงหมอน น� าประปาหรอแหลงน� าและ

หองน�าท�สะอาด

การกาหนดระเบยบและขอปฏบตสาหรบนกทองเท�ยว

วฒนธรรม จารต ประเพณ และความเช�อของแตละคนอาจแตกตางกน การกาหนด

ระเบยบและขอปฏบตสาหรบนกทองเท�ยว เชน การแตงกาย การนอน การกาหนดเวลาเขา เวลาออก

จากบานพก จงเปนส�งสาคญเพ�อมใหเกดปญหาท�ขดตอวฒนธรรม จารต ประเพณ และความเช�อ

ของชมชน นกทองเท�ยวจะตองยอมรบและปฏบตตาม ท� งน� ควรมการช� แจงในข�นตอนและ

การจองหรอการลงทะเบยนการเขาพกกรณท�นกทองเท�ยวไมสามารถปฏบตตามไดกสามารถท�จะ

ปฏเสธการเขาพกไดเชนกน

การตอนรบ

คนไทยเปนผมจตใจโอบออมอาร เอ�อเฟ� อเผ�อแผ ดงสานวนไทยท�วา “เปนธรรมเนยม

ไทยแทแตโบราณใครมาถงเรอนชานตองตอนรบ” การตอนรบนกทองเท�ยวดจญาตมตรดวย

วฒนธรรมประจาถ�น เชน ภาคเหนอหรอภาคอสาน ตอนรบดวยการบายศรสขวญ หรออาจจะเปน

ชอดอกไม พวงมาลยเลกๆ ท�สามารถหาไดจากทองถ�นมอบใหแกนกทองเท�ยว กจะเปนการสราง

ความประทบใจเม�อเร�มเขาสชมชน ซ� งตวอยางฟารมสเตยในประเทศไทยน�น จะขอยกตวอยาง

ดงตอไปน�

2. แนวคดและทฤษฎเก�ยวกบวธการปฏบตท�ด

Best Practice เปนคาท� เร� มคนเคยในวงการธรกจ และอตสาหกรรมมากข� น

แมวาความหมายจะไมเปนท�แนชด แตดวยคาท�นามาประกอบ (คอคาวา Best และคาวา Practice)

น�นมความหมายรวมท�ชดเจน จงสามารถอธบายไดวา Best Practice เปน “การปฏบตท�ดสความ

เปนเลศ” หรอ “นกปฏบตผเปนเลศ” Best Practice เปนวธการทางานท�ดท�สดในเร�องน�นๆ

ซ� งอาจจะเปนระบบบรหาร เทคนควธการตางๆ ท�ทาใหผลงานบรรลเปาหมายระดบสงสด

(วรโชค ไชยวงศ, 2555)

ในสวนของทฤษฏน� น ธอรนไดค ซ� งเปนผค นพบทฤษฎการเช�อมโยง (Thorndike’

Connectionism-Theory) เช�อวา การเรยนรน�นเกดจากการลองผดลองถก เม�อใหผเรยนทากจกรรม

อะไรอยางหน�งซ� งไมมความรในเร�องน�นมากอน ผเรยนจะทาแบบลองผดลองถก เพ�อเลอกท�จรง

ท�งท�เทจ จนกระท�งจบไดวา ควรทาอยางไร จงจะถกตองและรวดเรว กจะเลอกทาดวยวธน�นในคร� ง

ตอไป น�นคอ ผเรยนไดสราง Best Practice ในการทางานของตนเอง ซ� ง Best Practice ของผเรยน

แตละคน อาจจะเหมอนหรอไมเหมอนกนกได เพราะเปนขอสรปวธการทางานท�ตางคนตางคนพบ

สำนกหอ

สมดกลาง

104

ตามแนวทางของตนเอง เม�อนามาเปรยบเทยบกน จงจะรวา วธการของใครดท�สด (Thorndike,

1898)

ความหมายของ Best Practice

คาวา Best Practice น�นไดมนกวชาการและองคกรหลายแหงใหนยามความหมายของ

Best Practice ไวดงน�

บรชย ศรมหาสาคร (2548)ไดใหคานยาม Best Practice วาหมายถงวธปฏบตท�เปนเลศ

ในการทาส�งใดส�งหน�งใหสาเรจ ซ� งเปนผลมาจาก การนาความรไปปฏบตจรง แลวสรปความรและ

ประสบการณน�น เปนแนวปฏบตท�ดท�สดของตนเอง Best Practice จงเปนบทสรปของวธการปฏบต

ท�เปนความรในตวคน ซ� งเผยแพรเปนความรท�ปรากฏใหเหนชดแจงในรปแบบตางๆ เพ�อใหผอ�นได

นาไปทดลองปฏบต Best Practice จงเปนบทสรปของวธการปฏบตท�เปน Tacit Knowledge (ความร

ใน ตวคน) ซ� งเผยแพรเปน Explicit Knowledge (ความรท�ปรากฏใหเหนชดแจงในรปแบบตางๆ)

เพ�อใหผอ�นไดนาไปทดลองปฏบต

Eugene (2011) ไดใหคานยาม Best Practice วาเปนการทางานจาเปนท�จะตองคดและ

การปฏบต ในชวงเวลาหน�งของการปฏบตงาน จะไดพบกบการปฏบตท�ด หรอการปฏบตอยางชาญ

ฉลาดใชในการแกปญหา อาจไมเกดข�นกบทกสถานการณ

Thomas, Kelly, and Smith (2007: 262-272) ไดใหความหมายของ Best Practice

วาเปนกระบวนการเรยนรการปรบตวมากกวาชดคงท�ของกฎหรอแนวทาง การปฏบตท�ดท�สดน� จะ

เนนท�การสงเสรมการปรบปรงในดานคณภาพและการสงเสรมการเรยนรอยางตอเน�อง

American Productivity and Quality Center (2556)ไดกลาวถงคานยามของ Best-

Practice ไววา เปนการปฏบตท�งหลายท�สามารถกอใหเกดผลท�เปนเลศ หรอวธปฏบตท�ทาใหองคกร

ประสบความสาเรจ หรอสความเปนเลศ

Spring (2556) Best Practice ในนยามของ Spring ประเทศสงคโปรเปนวธการท�ไดรบ

การพสจนแลววามสวนในการสนบสนนใหองคกรประสบความสาเรจอยางเปนเลศ วธการดงกลาว

สามารถพบไดในทกกระบวนการขององคกรซ� งมผลท�ดตอการตอบสนองความตองการของลกคา

ดงน�น องคกรแตละองคกรตองพจารณาวามวธการอะไรบางท�โดดเดนจากท�เคยทาอยเปนประจา

และถานามาประยกตใชหรอดาเนนการจะทาใหเกดผลสาเรจท�เปนเลศได

สถาบนเพ�มผลผลตแหงชาต (2556) ใหคานยามวา Best Practice เปนวธปฏบตใน

กระบวนการธรกจ ซ� งมสวนอยางย�งในการทาใหองคกรไปสเปาหมายท�กาหนดไว ดวยผลลพธใน

การดาเนนการท�เปนเลศ สรางความย �งยนใหกบองคกร

สำนกหอ

สมดกลาง

105

วชต ชาวะหา (2555) กลาวถงคานยามของ Best Practice วาเปนการเรยนรและการส�ง

สมประสบการณในกระบวนการทางานหรอดาเนนธรกจขององคกร ผานกระบวนการ ระยะเวลาท�

เหมาะสม จนกระท�งแนใจวาเปนวธการท�ดท�สด ทาใหเกดประสทธผลและบรรลเปาหมายของ

องคกรอยางย �งยนได

จากคานยามและความหมายขางตนสรปไดวา BestPractice เปนกระบวนการทางาน

และดาเนนธรกจท�ไดมการการลองผดลองถกในการปฏบต เปนเรยนร และส�งสมประสบการณ

ตางๆ ของคนภายในองคกรเปนเวลานานจนแนใจวาเปนวธการท�ดท�สด และสงผลใหเกดผล

ประกอบการท�ดเลศ และสรางความย �งยนใหแกองคกร

มมมอง Best Practice ภายนอกองคกรน�น อาจมาจาก การประชมสมมนาทางวชาการ

การดงานองคกรท�มผลการดาเนนการท�ด การแบงปนขององคกรท�ไดรบรางวลวารสารวชาการ

งานวจย มาตรฐานระดบโลก การแบงปนเทยบเคยงกบเครอขาย องคกรท�ไดรบรางวลดเดนในดาน

ตางๆ องคกรท�ไดรบการยกยองวามผลการดาเนนการท�ยอดเย�ยม ตลอดจนองคกรท�ไดรบการจด

อนดบวายอดเย�ยม (สทธศกด� พฤกษปตกล, 2546: 20-68)

องคประกอบของ Best Practice

Best Practice มองคประกอบ 3 ประการไดแก ประการแรกมลกษณะเปนกระบวนการ

ประการท�สอง มความเช�อมโยงกบเปาหมายขององคกร ประการสดทายมผลของกระบวนการ

น�นๆ สนบสนน

คณลกษณะของ Best Practice

ประเดนการพจารณาคณลกษณะของ Best Practice น�นมดงตอไปน�

1. เปนเร�องท�เก�ยวของกบภารกจโดยตรงของหนวยงานน�น

2. สนองตอนโยบายการแกปญหา การพฒนาประสทธภาพของหนวยงาน

3. ลดข�นตอน ลดรอบระยะเวลาการทางาน

4. ลดทรพยากร ลดคาใชจาย

5. การนาเทคโนโลยมาใชประกอบการทางาน

6. วธการท�รเร�มสรางสรรคข�นมาใหม หรอประยกตข�นใหม

7. สามารถทาแผนผงเชงเปรยบเทยบวธการเกาและใหม

8. อานวยความสะดวกในการใช

9. วางระบบการใหบรการ มชองทางการใหบรการ

10. สามารถเทยบเคยงวธการทางานลกษณะเดยวกนกบหนวยงานอ�นได

11. ผลผลต / ความสาเรจเพ�มข�น

สำนกหอ

สมดกลาง

106

12. ความพงพอใจของผรบบรการ หรอผมสวนไดสวนเสย

13. สามารถนาไปใชเปนมาตรฐานการทางานตอไปไดย �งยนพอสมควร

14. การพฒนาปรบปรงตอไป (คณะกรรมการการศกษาข�นพ�นฐาน, 2547)

Best Practice น�นชวยยกระดบคณภาพของส�งท�ทาอย ชวยใหเราสรางของใหมโดยท�ไม

จาเปนตองเร�มตนใหมท�งหมด แตเร�มจากส�งท�ผานการพสจนผลมาแลว รวมท�งชวยใหเราสามารถ

สรางนวตกรรมได โดยพยายามเทยบเคยงกบ Best Practice และหาทางทาใหดกวาอยางฉกแนว ใน

แงมมของการทองเท�ยว กจกรรมการทองเท�ยวไดขยายตวออกไปในประเทศไทย และท�วโลก การ

ปฏบตท�ดท�สดของการทองเท�ยวเชงนเวศมไดเปนเพยงแคตวกาหนดระดบและนาเสนอลกษณะ

แนวโนมการบรหารจดการท�เกดข�นใหม แตการดาเนนการรเร�มการทองเท�ยวเชงนเวศน�น ธรกจ

จานวนมากพยายามตรวจสอบประสทธภาพการทางานของตน เพ�อเปนท�ยอมรบและสามารถ

แขงขนทางการตลาด (Chester, 2001)

3. แนวคดและทฤษฏระบบ

ทฤษฎระบบ (System Theory) มตนกาเนดมาจากนกทฤษฎองคการและนกชววทยา คอ

Boulding และ Bertalunffy ท�มององคการในฐานะส�งมชวตโดยมองในรประบบเปดเหมอนระบบ

กายวภาคของส�งมชวต

เม�อประมาณป ค.ศ. 1950 ไดมนกชววทยาชาวออสเตรยนาทฤษฎระบบมาใชอธบาย

ความหมายของระบบตางๆในระบบกายภาพ ชวภาพ และระบบสงคม โดยมความเหนวา องคกร ม

ระบบเก�ยวพนกนหลายดาน หลายระดบ ในทศนะมองวา ระบบ คอ กลมขององคประกอบตางๆ ท�

มความสมพนธระหวางองคประกอบและคณลกษณะท�เก�ยวของ ดงน�น ระบบอาจหมายถง สวน

ตางๆ ท�ตองพ�งพาอาศยตอกนกลมหน� ง ซ� งเม�อรวมกนแลวจะกระทาหนาท�บางประการ เพ�อให

ภารกจน�นบรรลวตถประสงค (วเชยร วทยาอดม, 2548: 66-67)

ในสวนของนกวชาการไดใหความหมายของระบบไวดงน�

ศรวรรณ เสรรตน และคณะ (2539: 31) กลาววาระบบวาเปนกลมของสวนท�เก�ยวของซ� ง

กนและกน ตองการบรรลจดมงหมายรวมกน นอกจากท�กลาวมาระบบยงมความหมายท�งท�เปน

นามธรรม และรปธรรม

ประชม รอดประเสรฐ (2543: 66) กลาววา ความหมายท�เปนนามธรรมของระบบ

หมายถง วธการ (Method) การปฏบตงานท�มรปแบบและข�นตอนท�ไมตายตว อาจผนแปรตาม

สภาพแวดลอมและปจจยท�กาหนดให สวนความหมายท�เปนรปธรรม หมายถง สรรพส�ง (Entity)

สำนกหอ

สมดกลาง

107

ท�ประกอบดวยสวนตางๆ ท�มความสมพนธและพ� งพาอาศยกน โดยมสวนหน� งเปน

ศนยกลางของระบบ

จากท�กลาวมาขางตน สรปไดวา ระบบ เปนองคประกอบตางๆ ท�มความสมพนธกน

และข�นตอกน โดยสวนประกอบตางๆ รวมกนทางานอยางผสมผสานกน เพ�อใหบรรลถงเปาหมาย

ท�กาหนดไว ในสวนของประเภทของระบบโดยท�วไประบบ สามารถท�จะจาแนกออกไดเปน

2 ประเภท กลาวคอ ระบบปด และระบบเปด ในองคการแบบปด (Closed System) จะไมเก�ยวของ

และไมไดรบผลกระทบจากส�งแวดลอม สวนในองคการแบบเปด (Open System) จะไดรบอทธพล

อยางมากจากส�งแวดลอม

ลกษณะสาคญของวธการเชงระบบ

1. เปนการทางานรวมกนเปนคณะของบคคลท�เก�ยวของในระบบน�น ๆ

2. เปนการแกปญหาโดยการใชวธการทางวทยาศาสตร

3. เปนการใชทรพยากรท�มอยอยางเหมาะสม

4. เปนการแกปญหาใหญ โดยแบงออกเปนปญหายอย ๆ เพ�อสะดวกในการแกปญหา

อนจะเปนผลใหแกปญหาใหญไดสาเรจ

5. มงใชการทดลองใหเหนจรง

6. เลอกแกปญหาท�พอจะแกไขไดและเปนปญหาเรงดวนกอน

ความสาคญของวธการเชงระบบ

ในการศกษาพฤตกรรมองคกร การศกษาแนวคดทฤษฎใดทฤษฎหน�งเพยงอยางเดยว

อาจจะทาใหไมครอบคลมพฤตกรรมองคกรท�งระบบ ทฤษฎระบบจะเอ�อตอการอธบายพฤตกรรม

องคกรทกระดบท�งบคคล กลม และองคกร การนาเอาทฤษฎระบบเขามาใชในการบรหารงาน

ดวย เหตผล ท� วา ส� ง แวดลอมเทค โนโลย มก า รเปล� ยนแปล งอยตล อดเวลา และ รวดเ รว

องคกรมซบซอนมากข�นจงยากท�จะพจารณาถงพฤตกรรมองคกรไดทกแงมม Bertalanfy (1969)

นาระบบชวะวทยา ซ� งเปนระบบเปดมามปฏสมพนธกบส�งแวดลอม ท�ชวยใหแตละสวนท�เก�ยวของ

กบสามารถปรบตวเขากบส�งแวดลอมได ดงน�น คาวา “ระบบ” Systemsจงเปนกลมองคประกอบ

ตาง ๆ ท�มความสมพนธกนและมความเก�ยวของกนในลกษณทาใหเกดความเปนอนหน�งอนเดยวกน

เพ�อกระทากจกรรมใหสาเรจตามเปาหมายขององคกร (ธร สนทรายทธ, 2554: 33-134)

ทศนะเก�ยวกบระบบไดใหขอเสนอแนะวาผบรหารจะตองเผชญกบสถานการณท�

เปล�ยนแปลงไมแนนอนและคลมเครอผบรหารไมอาจจะควบคมปจจยการผลตทกอยางไดอยางเตม

ท�ตามขอเสนอแนะของทฤษฎสมยเดม จงมความสาคญท�จะตองรบรและกาหนดความสมพนธดาน

สำนกหอ

สมดกลาง

108

สภาพแวดลอมและการออกแบบระบบยอยภายใน หนาท�หลกของผ บรหารอยางหน� ง คอ

การพฒนาความสอดคลองระหวางองคกรและสภาพแวดลอมขององคกรและการออกแบบระบบยอ

ยภายในท�ทาใหเปาหมายประสบความสาเรจอยางมประสทธภาพและใหความพอใจกบพนกงาน

แนวความคดระบบจะใหพ�นฐานท�สาคญในการทาความเขาใจองคการจะเปนรากฐานแนวความคด

ในข�นตอนตอไป (สมยศ นาวการ, 2545: 27-28)

องคประกอบของระบบไมวาจะเปนระบบใดกตาม จะประกอบดวย 3 สวน ดงน�

1. ส�งท�ปอนเขาไป ( Input ) หมายถง ส�งตางๆท�จาเปนตองใชในกระบวนการหรอ

โครงการตางๆ เชนในระบบการเรยนการสอนในช�นเรยน อาจไดแก คร นกเรยน ช�นเรยน หลกสตร

ตารางสอน วธการสอน เปนตน ถาในเร�องระบบหายใจ อาจไดแก จมก ปอด กระบงลม อากาศ

เปนตน

2. กระบวนการหรอการดาเนนงาน ( Process) หมายถง การนาเอาส�งท�ปอนเขาไป

มาจดกระทาใหเกดผลบรรลตามวตถประสงคท�ตองการ เชน การสอนของคร หรอการใหนกเรยน

ทากจกรรม เปนตน

3. ผลผลต หรอการประเมนผล (Output) หมายถง ผลท�ไดจากการกระทาในข�นท�สอง

ไดแก ผลสมฤทธ� ทางการเรยนของนกเรยน หรอผลงานของนกเรยน เปนตน

ผลท�ไดจากการกระทาในข�นท�สอง การวเคราะหระบบ (System Analysis) วเคราะห

ระบบเปนวธการนาเอาผลท�ได ซ� งเรยกวา ขอมลยอนกลบ (Feed Back) จากผลผลตหรอการ

ประเมนผลมาพจารณาปรบปรงระบบใหมประสทธภาพย�งข�น

วธการระบบท�ด จะตองเปนการจดสรรทรพยากรท�มอยมาใชอยางประหยดและ

เหมาะสมกบสภาพแวดลอมและสถานการณ เพ�อใหการทางานเปนไปอยางมประสทธภาพ

บรรลเปาหมายท�วางไวถาระบบใดมผลผลตท� งในดานปรมาณและคณภาพมากกวาขอมล

วตถดบท�ปอนเขาไปกถอไดวาเปนระบบท�มคณภาพในทางตรงขามถาระบบมผลผลตท�ต �ากวา

ขอมลวตถดบท�ไปใช กถอวาระบบน�นมประสทธภาพต�ากระบวนการจดการเชงระบบ มแนวคดวา

กระบวนการจดการมลาดบข�นตอนตอเน�องกนเปนระบบ และเช�อมโยงกนอยางเปนระเบยบ

ตางมปฏสมพนธกบระบบอ�นๆ ต�งแตข�นตอนปอนเขา (Input) ผานกระบวนการบรหารจดการ

(Procress) จนถงข�นสดทาย คอ ผลสาเรจออกมา (Output) (สมคด บางโม, 2553: 305)

4. งานวจยท�เก�ยวของ

ประเดนการศกษาเก�ยวกบการจดการทองเท�ยวน�นถอไดวาเปนประเดนพ�นฐานท�ม

ความสาคญ ในการศกษาในเร�องเก�ยวกบการทองเท�ยว โดยจะปรากฏพบไดในงานศกษาเร�องราว

สำนกหอ

สมดกลาง

109

เก�ยวกบการทองเท�ยวหลายๆ งานท�มกจะกลาวถงการบรหารจดการการทองเท�ยว ในการศกษาคร� ง

น� ผวจ ยมความสนใจท�จะศกษาในเร� องเก�ยวกบการจดการทองเท�ยว เน�อหาของการศกษาจะ

ครอบคลมประเดนการศกษา ท�งทางดาน การทองเท�ยว การปฏบตท�ด การมสวนรวม ตลอดจน

ผลท�เกดจากการทองเท�ยวท�นาไปสความเช�อมโยงของชมชน

1. การพจารณาการปฎบตท�ดของสถานท�ทองเท�ยว

งานศกษาเก�ยวกบการปฏบตท�ด การปฏบตท�เปนเลศของชมชนแหลงทองเท�ยวเพ�อ

การพฒนาการทองเท�ยวน�น พบไดในงานศกษาของ มชฌมา อดมศลป (2556: บทคดยอ) ศกษา

แนวทางการสงเสรมการทองเท�ยวเชงนเวศเพ�อการพฒนาท�ย �งยนของชมชนคลองโคนจงหวด

สมทรสงคราม พบวา แรงจงใจของนกทองเท�ยวท�มาเท�ยวชมชนคลองโคนน�นอยในระดบมาก

ไดแก ดานความประทบใจ กจกรรมการทองเท�ยว ส�งดงดดใจ ส� งอานวยความสะดวก และดาน

ความสามารถในการเขาถง ในเร�องของการปฏบตท�เปนเลศ พบวา เปนตนแบบในเร�องของการ

อนรกษทรพยากรปาชายเลน ความมจตสาธารณะของชมชนในความรวมมอและการจดการ

รวมไปถง การรวมกลมกนอยางเขมแขงของสมาชกในชมชนในการทากะปคลองโคน จาก

ภมปญญาชาวบานจนมช�อเสยงโดงดง และใชชวตแบบพอเพยง แนวทางการสงเสรมการทองเท�ยว

พบวา ควรมการจดโครงสรางพ�นฐานในการบรการ ควรมการสงเสรมประชาสมพนธใหมากกวาน�

เพ�อใหเกดการกระจายตวของนกทองเท�ยวอยางสม�าเสมอ ดงน�นหนวยงาน และผมสวนเก�ยวของ

ระดบจงหวด ควรเรงรดและสนบสนน สงเสรมประชาสมพนธอยางจรงจง อยางสม�าเสมอ ควร

มการฝกอบรม หรอมโครงการสงเสรมการทองเท�ยวโดยชมชน เน�องจากการทองเท�ยวเชงนเวศเปน

การทองเท�ยวท�อาศยทรพยากรทางธรรมชาตท�ผนวกเขากบวถชวตวฒนธรรมของชมชน ดงน�น

หนวยงาน และภาคสวนท� เก�ยวของควรใหการสนบสนนช� แนะแนวทางใหสอดคลองกบ

ยทธศาสตรการทองเท�ยวของจงหวด และเช�อมโยงกบแผนการพฒนาการทองเท�ยวแหงชาต

และสงเสรมในเร�องของการอนรกษส�งแวดลอม เพ�อความย �งยน

อศวน แสงพกล (2553: บทคดยอ) ศกษาแนวทางปฏบตท�ดสาหรบผประกอบการธรกจ

นาเท�ยวเชงนเวศ พบวา แนวทางการปฏบตท�ดสาหรบผประกอบการธรกจไดนามากาหนดเปน

ตวตนแบบทฤษฎ 6 E’s Ecotourism Model for Tour Operators (EMTO) เพ�อใชเปนแนวทางการ

ประเมนการจดนาเท�ยวเชงนเวศของผประกอบการโดยตวตนแบบเชงทฤษฎท�สงเคราะหได

ประกอบไปดวย 6 หลกเกณฑ และ 27 ตวบงช� ผประกอบการ หรอนกวชาการ สามารถนาตว

ตนแบบเชงทฤษฏท�สรางข�น (EMTO) น�ไปประยกตใชหรอปรบใชไดตามความเหมาะสม

สำนกหอ

สมดกลาง

110

Diane Baedeker (2013) ไดศกษาเก�ยวกบวธปฏบตท�ดท�สดสาหรบการบรหารจดการ

ฟารมหอยในรฐอลาสกา ประเทศสหรฐอเมรกา พบวา ฟารมหอยในรฐอลาสกา เปนฟารมท�ม

ศกยภาพท�ด ถอเปนอตสาหกรรมใหมท�กาลงเผชญอยกบความทาทายในดานการบรหารจดการ

ซ� งหนวยงานสหกรณภาคเกษตรไดเขามามบทบาทในการใหความรวมมอไมวาจะเปนความรวมมอ

ในการดาเนนงานอยางเปนทางการ และการบรหารจดการดวยวธการปฏบตท�ดท�สดโดยไดรบการ

สนบสนนจากโครงการ Alaska Sea Grant มาเปนท�ปรกษา ทาใหฟารมหอยดงกลาวสามารถ

รวบรวม Best Managements Practices และสรปเปนวธปฏบตท�ดท�สดสาหรบการบรหารจดการ

ฟารมหอยในรฐอลาสกา ประเทศสหรฐอเมรกา ดงน�

1. การยอมรบสมาชกใหมเพ�อท�จะสามารถทาใหเกดความรวมมอ

2. มแผนธรกจท�เปนทางการ เพ�อกาหนดเปาหมายท�ชดเจน และตดตอส�อสาร ในระดบ

ของการผลต

3. มฐานะการเงนท�ม�นคงเตรยมไวสาหรบการบรหารจดการดานการเงน

4. วางแผนการสาหรบการบารงรกษา และการลงทนในอนาคต

5. ชาระเงนสาหรบการบรการ ใหความรวมมอ หรอมสวนรวมในงานของสหกรณ

6. สรางขอกาหนดผลผลตข�นต�าสาหรบสมาชก

7. ผรวมงานสหกรณมธรกจเพยงพอท�จะจายคาใชจาย

8. แขงขนการผลตเพ�อตอบสนองโปรแกรมการตลาด

9. จงใจใหเกดการผลตคร� งท�รนแรงท�สดของป

10. สรางมาตรฐานและคณภาพ

11. ประสานงานการผลตเพ�อใชประโยชนจากเงนฝากออมทรพยในการจดสงสนคา

12. พจารณาวสดท�ใชกนท�วไปท�สามารถซ�อไดในจานวนมาก

สรย เขมทอง (2556: 1-10) ศกษาแนวปฏบตท�ดของการจดการทองเท�ยวเชงอนรกษ

จากกรณศกษาการจดการทองเท�ยวเชงนเวศของกลมอนรกษตนน� ามลบานบไทร ผลจากการศกษา

แนวปฏบตท�ดของการจดการทองเท�ยวเชงอนรกษโดยกลมอนรกษตนน�ามลบานบไทร ตาบลบไทร

อาเภอวงน�าเขยว จงหวดนครราชสมา พบวา ทรพยากรธรรมชาตปาไมท�อดมสมบรณ ประกอบกบ

สภาพอากาศท�เยนในฤดหนาว ทาใหตาบลไทยสามคคกลายเปนแหลงทองเท�ยวท�สาคญอกแหลง

หน� ง ประกอบกบชาวบานบไทร มความสนใจท�จะพฒนาหมบานของตนเอง และดาเนนกจกรรม

ดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตรวมกบชาวบานในตาบลไทยสามคค ในสวนของแนวทาง

ในการพฒนาการทองเท�ยวเชงอนรกษอยางย �งยนท�ประสบความสาเรจควรประกอบดวย

สำนกหอ

สมดกลาง

111

1. การสรางจตสานกการปลกฝงใหคนรนหลงรกถ�นฐานบานเกด หวงแหนธรรมชาต

2. การมสวนรวมของชมชนเปนตวบงช� ของความสาเรจท�สาคญของการจดการ

ทองเท�ยวเชงอนรกษอยางย �งยน

3. การพฒนาขดความสามารถในการแขงขนของแหลงทองเท�ยวท�สามารถทาให

นกทองเท�ยวเกดความประทบใจจะทาใหชมชนมรายได

4. สงเสรมบทบาทชมชนและองคกรชมชนในทองถ�น มสวนรวมในการบรหาร

จดการแหลงทองเท�ยวอยางครบวงจร ท�งการพฒนาแหลงทองเท�ยว การบารงรกษา และการพฒนา

ส�งอานวยความสะดวกดานการทองเท�ยว โดยเสรมสรางความร ความเขาใจท�ถกตองแกชมชนและ

ทองถ�นในการพฒนาการทองเท�ยวอยางย �งยน รวมท�งสนบสนนใหมรการพฒนาสนคาหตกรรม

พ�นบานและบรการในทองถ�นท�เช�อมโยงกบธรกจทองเท�ยว

5.ประชาสมพนธและสรางจตสานกการทองเท�ยวอยางมคณภาพ เพ�อสงเสรมให

คนไทยเท�ยวเมองไทยมากข�น และเรงรดการกระจายตวของนกทองเท�ยวไปยงแหลงทองเท�ยวตางๆ

ท�ไดรบการพฒนาใหเช�อมโยงกบแหลงทองเท�ยวหลกในพ�นท� เพ�อการสรางงานและกระจายรายได

ไปสชมชนทองถ�น

2. การมสวนรวมของประชาชนในการจดการการทองเท�ยว

ประเดนการมสวนรวมของประชาชน ซ� งถอวาเปนองคประกอบท�สาคญของการ

ทองเท�ยว และเปนประเดนปญหาท�สาคญในการศกษาทางดานการทองเท�ยวของประเทศไทย

ดงงานศกษา ของสดใส สรางโครกและคณะ (2546: บทคดยอ) ไดศกษา เร�อง โครงการวจยเชง

ปฏบตการเพ�อหารปแบบ และแนวทางการทองเท�ยวเชงนเวศอยางย �งยนของพ�นท�ปาดงนาทาม

อาเภอโขงเจยม จงหวดอบลราชธาน พบวา รปแบบการจดการทองเท�ยวปาดงนาทามท�ผานมา

ไมไดเปนการทองเท�ยวเชงนเวศ แตเปนเพยงการทองเท�ยวแบบเดนปาเทาน� น เพราะไมม

กระบวนการแลกเปล�ยนเรยนรระหวางนกทองเท�ยวกบมคคเทศก และชาวบานในชมชน

ซ� งชาวบานในชมชนไมไดมสวนรวมในกระบวนการทองเท�ยว ชมชนจะมสวนรวมเฉพาะผนา

ทางการของชมชนเขาไปมสวนรวมในฐานะสมาชกสภาตาบล และเยาวชนในหมบานเขาไปมสวน

รวมในฐานะของมคคเทศก ภายใตการกาหนดรปแบบการทองเท�ยวของสภาตาบล (ในขณะน�น)

รวมกบ คณะผจดการทองเท�ยวแตละคร� ง แตภายหลงจากโครงการวจยรวมกบชมชน และไดสรป

บทเรยนการทองเท�ยวท�ผานมา พบวาสมาชกไดรวมกนระดมความคดเหน และเสนอความตองการ

ท�แทจรง นามาสการกาหนดรปแบบการทองเท�ยวใหมดวยการกาหนดรปแบบการทองเท�ยว

มกจกรรมท�หลากหลาย สรางโอกาสการมสวนรวมของสมาชกในชมชน และกระจายรายไดใหกบ

สำนกหอ

สมดกลาง

112

สมาชกอยางเปนธรรม การมสวนรวมในการพฒนาการทองเท�ยวน�นมท�งการมสวนรวมท�งทางตรง

กลาวคอ การเขารวมกจกรรมท�เก�ยวของกบการทองเท�ยว และการมสวนรวมทางออม ไดแก การเขา

ไปมสวนรวมโดยผานองคกรบรหารสวนทองถ�น องคกรบรหารสวนจงหวด และยงคงมประชาชน

บางกลมท�เขามามสวนรวมนอย

3) การจดการการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

จากการศกษาและรวบรวมขอมลการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย พบวา การทองเท�ยว

แบบฟารมสเตยเปนการทองเท�ยวรปแบบใหมท�ไดรบความนยมท�งในประเทศ และตางประเทศ

เนนการทองเท�ยว และกจกรรมการทองเท�ยวท�เก�ยวกบการเรยนรในเร�องของวถชวต ดงการศกษา

ของธญญลกษณ ศรวรรณางกล (2555: บทคดยอ) ศกษา แนวทางการสงเสรมการทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตย จงหวดสระบร พบวา การทาฟารมสเตย สามารถทาไดท�งฟารมขนาดเลก ขนาดกลาง

และขนาดใหญ ผประกอบการสวนผกและผลไม สวนดอกไม ฟารมปศสตวตางๆ ผประกอบการ

อาจไมจ า เปนตองมกจกรรมเชง เกษตรภายในฟารมของตนเองเพยงแตทาพนธมตรกบ

ผประกอบการเชงเกษตรไว เพ�อใหนกทองเท�ยวไดรบความร และไดรบประสบการณใหมๆ

สาหรบแรงจงใจของนกทองเท�ยวท�เปนปจจยภายใน คอ การสมผสความสวยงามของธรรมชาต

และเพ�อพกผอนหยอนใจ ปจจยภายนอก คอ ความเรยบงาย และความเงยบสงบของฟารมสเตย

สวนระดบความพงพอใจ นกทองเท�ยวพงพอใจบรรยากาศความเปนธรรมชาตภายในฟารมสเตย

และส�งอานวยความสะดวกในหองพก ตลอดจนความมอธยาศยไมตรของพนกงาน นอกจากน� ใน

ดานพฤตกรรมนกทองเท�ยว กลมตวอยางสวนใหญไมเคยทองเท�ยวรปแบบฟารมสเตยมากอน สวน

ใหญรจกการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยจากเพ�อน/ญาต และอนเตอรเนต กจกรรมการทองเท�ยวท�

สนใจ คอ การรดนมโค การใหอาหารโค และกจกรรมแคมไฟไนทปารต�

มธรส ปราบไพร (2544: 53-54) ศกษาการทองเท�ยวแบบโฮมสเตย พบวาสอดคลองและ

สมพนธกบการทองเท�ยวเชงนเวศ การจดการโฮมสเตยท�อยภายใตพ�นฐานของการคดท�เขาใจระบบ

นเวศ ความเขาใจในลกษณะธรรมชาตของพ�นท� การไมคดทาลายสมดลของธรรมชาตดวยการ

คานงถงขดความสามารถในการรองรบของพ�นท� และชมชนเองการใชทรพยากรอยางระมดระวง

และรอบคอบ โดยใชแนวคดของการจดการอยางย �งยน และสนบสนนใหชมชนมสวนรวมในการ

กาหนดการจดกจกรรมการทองเท�ยว ซ� งผลประโยชนท� ชมชนจะไดรบ คอ ความย �งยนของ

ทรพยากร การสรางอาชพและการกระจายรายไดอยางท�วถง ในขณะเดยวกนการพกอาศยอยใน

ชมชนไดเปดโอกาสใหเกดการเรยนร ศกษาวถชวตชมชนท�งความเช�อ ขนบธรรมเนยม ประเพณ

สำนกหอ

สมดกลาง

113

วฒนธรรมความเปนอย การเรยนรภมปญญาพ�นบาน ทาใหชมชนสามารถหาทางออกในการจดการ

ท�งเชงรบ และเชงรก เก�ยวกบโฮมสเตย เพ�อปกปองทรพยากร และผลประโยชนของชมชนโดยรวม

จรยพนธ อยไพบลยสวสด� (2555) ศกษาความเปนไปไดของการทาท�พกแบบ Farm

Stay ท�อาเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา พบวา ดานการตลาด กลมเปาหมาย เปนนกทองเท�ยว

จากกรงเทพฯท�ช�นชอบการทองเท�ยวเชงธรรมชาต เน�องจากในปจจบนนกทองเท�ยวเร�มหนมาสนใจ

การทองเท�ยวในรปแบบดงกลาวมากข�น อกท�งยงไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐ จงทา

ใหมโอกาสทางการตลาดมากข�น ในสวนของการแขงขนภายในธรกจเองกมความรนแรง ทาให

ธรกจตองอาศยการทากลยทธทางการตลาดท�ง 7Ps เพ�อใหสามารถบรรลเปาหมายในอนาคต

ท�ตองการจะทาใหธรกจไดเปนแบรนดท�พกเชงเกษตรแหงแรกท�นกทองเท�ยวจะนกถง และเลอก

เขาพก ดานการดาเนนงาน พบวา ธรกจเปนท�พกขนาดเลกมจานวนหองพก 10 หอง และเตนท

12 หลง สามารถรองรบผเขาพกไดสงสด 54 คน การบรการจะเนนการนาเสนอบรรยากาศของท�พก

แบบฟารมสเตย และบรการท�มคณภาพเปนหลก ดงน�น การออกแบบโครงการสรางองคกรแบบ

Flat และ Centralization ทาใหงายตอการควบคมคณภาพ และตอบสนองความตองการของลกคา

ไดอยางรวดเรว รวมท�งการสรรหาบคลากรของโครงการเนนบคคลท�มความรความสามารถ

ตามลกษณะงาน และสามารถปรบตวกบวฒนธรรมองคกรไดด

สณ นโรจศล และจฑามาศ สายสวรรณ (2556) เจาของฟารมไดแนวคดการทาฟารม

สเตยจากประสบการณท�ไดเดนทางไปศกษาดงานท�ออสเตรเลย โดยเร� มตนทาการทองเท�ยว

ในรปแบบฟารมทวร เสมอนวานกทองเท�ยวมาพกในบานญาตของตนท�เปนเกษตรกร ตอจากน�นได

มอบใหชมรมธรกจทองเท�ยวจงหวดสระบร เปนผเร� มตนให จดมงหมายการทาฟารมสเตย

มหลายประการ กลาวคอ ประการแรก เพ�อใหเกษตรกรมความภาคภมใจในอาชพฟารมโคนม

อาชพน� จะไดคงอยอยางย �งยน ประการท�สอง เพ�อสนบสนนใหเกษตรกรไดใกลชดกบผบรโภค

โดยตรง และคานงถงความปลอดภยในการผลตนมสด ประการท�สาม เพ�อใหเปนฟารมสเตย

ตนแบบ เกษตรกรในฟารมใดฟารมหน� ง สามารถเร� มกจกรรมน� ได ตลอดจนสามารถนา

ประสบการณไปประยกตขยายสธรกจอ�นๆ ท�เก�ยวกบภาคการเกษตร อกหลายสาขา อาทเชน

ฟารมองน ฟารมเล�ยงสตว ฟารมปลกผกปลอดสารพษ และฟารมดอกไม ประการสดทาย เพ�อเสรม

รายไดใหแกตวเอง และทองถ�นท�สาคญ เปนการอนรกษอาชพเกษตรกรรมใหอยกบคนไทย

ประการสดทาย เปนการเพ�มมลคาใหฟารมเล�ยงโคนมในทองถ�นบานเกด

บรรจง นฤพรเมธ (2556) ประธานกลม ไดดาเนนการจดการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

ท�มช�อวา บอหนฟารมสเตย ซ� งเปนกจกรรมทองเท�ยวเชงนเวศ เนนการเรยนรทรพยากรธรรมชาต

สำนกหอ

สมดกลาง

114

ส� งแวดลอมชายฝ� งทะเลจงหวดตรง และการเรยนรว ถชวตของการประมงชายฝ� งผ ร เ ร� ม

การทองเท�ยว แบบฟารมสเตย คอ คณบรรจง นฤพรเมธ ประธานกลมวสาหกจชมชนเล� ยงปลา

กระชงบานพรจด อาเภอสเกา จงหวดตรง ท�ชกชวนสมาชกกลมเล�ยงสตวน� าใชเวลาวาง และสราง

อาชพเสรมโดยเร�มตนจากการพฒนาท�พก เพ�อรองรบผสนใจเขามาเรยนรดานการเพาะเล�ยงสตวน� า

และการบรการอาหารทะเลสดๆ ท�เอาข�นมาจากกระชงเล� ยง หรอจากชาวประมงชายฝ�ง ตลอดจน

การบรการนาเท�ยวเท�ยวในแหลงทองเท�ยวทางธรรมชาตในบรเวณปาชายเลน และชายฝ�งทะเล

จงหวดตรง ถอไดวา ฟารมสเตยเปนเอกลกษณของกลมท�ประกอบอาชพฟารมเพาะเล� ยงสตวน� า

เปนหลก บอหนฟารมสเตย จงเนนการทองเท�ยวท�มาเรยนรวถการประมง การใชชวตอยแบบ

ชาวประมง นอนพกบานชาวประมง ฟงเสยงเรอหางยาว ออกเรอกบชาวประมง ทานอาหารทะเล

สดๆ สามารถมาเท�ยวพกผอนไดท�งป เน�องจากมแหลงทองเท�ยวและกจกรรมตางๆ ท�หลากหลาย

สามารถเลอกทาตามความเหมาะสม ตามฤดกาล

Choo and Jamal (2009) ศกษาการทองเท�ยวฟารมเกษตรอนทรยในเกาหลใต พบวา

หลกการการทองเท�ยวเชงนเวศท�อาจถกนามาใชประโยชนเปนกระบวนทศนการพฒนาอยางย �งยน

เปนแนวทางสาหรบฟารมเกษตรอนทรยขนาดเลกท�มสวนรวมในการทองเท�ยว ประเภทของ

การทองเท�ยวใหมน� สามารถใชเปนกลยทธในเร� องของการอานวยความสะดวกในการเกษตร

แบบย�งยน การพฒนาทองถ�นสงคมวฒนธรรม และส�งแวดลอมการอนรกษคณภาพชวต เวบไซต

สวนมากไดรบความสนใจ และมความสามารถในการนาเสนอเพ�อใหคนสนใจ ซ� งท� งหมด

สนบสนนกจกรรมท�เปนเอกลกษณวฒนธรรมใหกบนกทองเท�ยว ในขณะท� 26 เวบไซตสนบสนน

กจกรรมท�เปนเชงเกษตรกรรม ศกยภาพดานเศรษฐกจของการทองเท�ยวน� มาจากการมผเย�ยมชม

ฟารมจรงๆ จากการโฆษณา และมาจากการขายสนคาบนเวบไซต

Jill (2001) ศกษาการพฒนาการทองเท�ยวฟารมในระยะเร�มแรกของรฐแคลฟอรเนย

พบวา การทองเท�ยวฟารมอยในกลมขนาดเลกจงทาใหผมาเย�ยมชมเปนคนในทองถ�นโดยเจาของ

ฟารมไมสนบสนนใหผเย�ยมชม หรอนกทองเท�ยวขาดความรบผดชอบเพ�อรกษาท�ดนของตน

นอกจากน� เจาของฟารมเลอกท�จะรบนกทองเท�ยวเฉพาะบางสวน จากดจานวนนกทองเท�ยว

โดยเร�มมาทองเท�ยวไดในชวงฤดเกบเก�ยว หรอชวงวนพกผอน ทางฟารมจะพจารณานกทองเท�ยวท�

จะเขามาพกเอง ไมผานพอคาคนกลาง นอกจากน� ยงชวยเพ�มความม�นคง ลดความผนผวน

ชวยเพ�มรายไดใหเกษตรกร ทาใหเกษตรกรรสกวาไมตองออกจากท�ดนทากนเพ�อไปหางานทา

นอกจากน� การเขาพกในฟารมสามารถชวยในเร�องของการอนรกษมรดกทางวฒนธรรมโดยการ

ชวยเหลอไมใหเกดการยายถ�นในชนบท และสงเสรมใหเกษตรกรดาเนนการตอ เพ�อการใช

สำนกหอ

สมดกลาง

115

ประโยชนท�ดนของพวกเขา สาหรบการผลตแทนการขายท�ดนใหนกพฒนา โดยเฉพาะอยางย�งหาก

พ�นท�น�นต�งอยใกลกลางใจเมอง ซ� งความจรงแลวประเพณทองถ�นของแตละพ�นท� แตละประเทศ

ไมซ� าไมเหมอนกนจงควรแกการรกษาไว และยงเปนส�งดงดดใจท�ทาใหนกทองเท�ยวอยากเดนทาง

Holland, Martin, and Shakur (1997) ทาการสารวจเร�อง A Survey of Farmstay

Tourism in Newzealand เปนการสารวจความคดเหนของผประกอบการฟารมสเตยในประเทศ

นวซแลนด การดาเนนการทองเท�ยวของพวกเขากาลงไดรบความเขาใจท�ดข�นในเร�องของปญหา

ทางเศรษฐกจและสงคมท�เก�ยวของกบธรกจ ผลการสารวจพบวา การใหบรการฟารมสเตย

ในนวซแลนดยงคงยนยนท�จะคงไวในกลมเลกๆไมตองการนกทองเท�ยวกลมใหญ เพ�อรกษา

สภาพทวทศนตามธรรมชาตไว เพราะนกทองเท�ยวมานวซแลนด เพ�อมาชมความงดงามทาง

ธรรมชาตในชนบท นอกจากน� ยงพบวาฟารมสเตยในนวซแลนดท�ประสบความสาเรจสงจะเปน

ฟารมท�อยใกลเมองใหญ และใกลแหลงเกษตรกรรมท�มช�อเสยงของประเทศฟารมสเตยใหความสข

ทางใจท�งแกนกทองเท�ยว (ความสขในการไดช�นชมธรรมชาต) และเจาของฟารม(ไดพบปะผคน

และมรายไดเพ�ม) การสารวจแสดงใหเหนวาการเพ�มคณคาทางวฒนธรรมไปพรอมกบความตองการ

ท�จะเสรมรายไดของเกษตรกรแบบด�งเดมน�นเปนแรงจงใจหลก สาหรบการจดหาบรการท�เก�ยวของ

การทองเท�ยวฟารม นอกจากน� ความสาเรจของฟารมสเตย ยงข�นอยกบการสนบสนนจากสมาคม

ธรกจการทองเท�ยว Bed & Breakfast Guidebook และองคกรการทองเท�ยวในภมภาคในการเผยแพร

ขอมลใหเขาถงนกทองเท�ยวไดอยางด ความเปนมตรกบทกคนของประชาชนชาวนวซแลนด การ

เปดกวางสาหรบผมาเยอน และการท�นวซแลนดมธรรมชาตท�สวยงาม ถอเปนจดเดนสาคญท�จะ

สงเสรมใหการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

Sally Bray, Laurie and Bill Norris (2013) ผดาเนนการใหบรการการทองเท�ยว

AUSSIE FARMSTAY AND BUSH ADVENTURES ซ� งกอต�งในป 2007 เพ�อใหนกทองเท�ยวท�ม

ทวรจากซดนย ประเทศออสเตรเลย ไดมโอกาสสมผสกบบรรยากาศธรรมชาตในสถานท�จรงท�

ไมใชในเขตเมองท�มความคกคก นกทองเท�ยวจะไดรบประสบการณ และสมผสกบธรรมชาต

ของออสเตรเลย ไดเรยนรเร�องราววถชวตชนบท วฒนธรรม ประวตศาสตร ไดสารวจความงดงาม

ของธรรมชาต การรบนกทองเท�ยวโดยสวนใหญจะรบนกทองเท�ยวกลมเลกๆ (ประมาณ 11 คน)

เพ�อใหนกทองเท�ยวม�นใจไดวาจะไดรบความใสใจเปนพเศษ และสามารถดแลไดอยางท�วถง

ยานพาหนะท�คอยอานวยความสะดวกใหกบนกทองเท�ยว จะไดรบการคานวณ และตรวจสอบ

อยางสม�าเสมอ เพ�อลดการใชน� ามนเช�อเพลง และจากดการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด

อนจะกอใหเกดภาวะเรอนกระจก ในสวนของการดาเนนงาน และการใหบรการของ AUSSIE

สำนกหอ

สมดกลาง

116

FARMSTAY AND BUSH ADVENTURES น�นมเกณฑ คอ กจกรรมกลมเลก ประสบการณจาก

ธรรมชาตเปนมตรตอส� งแวดลอม เขาใจในวฒนธรรม และลดผลกระทบตอส� งแวดลอม และ

การเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศใหนอยท�สด รปแบบของทวรถกออกแบบมาใหผอนคลายและเปน

กนเอง นกทองเท�ยวสามารถมสวนรวมในทกกจกรรมของทวร กจกรรมทวรม 4 ชด ไดแก

Inglevale Farm Stay on an Aussie Bush Adventure. Mudgee and Hill End on an Aussie Bush

Adventure. Canowindra and Abercrombie Caves on an Aussie Bush Adventure. Werriberri Trail

Rides on an Aussie Bush Adventure

ภาพท� 1 ใบอนญาตผประกอบการคา

ท�มา : Sally Bray, Laurie and Bill Norris, 2013: www.aussiebushadventures.com

ไดรบใบอนญาตผประกอบการคาและการทองเท�ยว Ecopass ในการดาเนนกจกรรมใน

เชงพาณชย ภายในอทยานแหงชาตและสตวปา ใบรบรอง เลขท� 35079 เปนรางวลอนทรงเกยรต

ทวรระดบ IV เปนการรบรองวา ทวรน�นใสใจส�งแวดลอม การดาเนนงาน การขนสง ท�พกไดลดการ

ใชพลงงาน และทรพยากรนอกจากน� ยงรวมกนทาหนาท� รบผดชอบการกาจดของเสย และ

รไซเคล ตลอดจนใหค าแนะนาแกผ เขาพกในฟารมสเตยในการปฏบตท� ดท� สดท�จะรกษา

สภาพแวดลอม (Sally Bray, Laurie and Bill, 2013)

ภาพท� 2 สญลกษณเปนผดาเนนการทองเท�ยวเชงนเวศ ไดรบการรบรองโดย Ecotourim ออสเตรยเลย

ท�มา : Sally Bray, Laurie and Bill Norris, 2013: www.aussiebushadventures.com

117

ไดรบการรบรองในฐานะท�เปนผด าเนนการการทองเท�ยวเชงนเวศโดย Ecotourim

ออสเตรเลย ใบรบรอง เลขท� : LIC09/1298

ภาพท� 3 แสดงสญลกษณการรบประกนระบบการทองเท�ยว โดยรฐบาลออสเตรเลย

ท�มา : Sally Bray, Laurie and Bill Norris, 2013: www.aussiebushadventures.com

ไดรบการยอมรบสาหรบความเปนเลศและไดรบการรบรองระบบ T-QUAL ซ� งเปน

ระบบการประกนการทองเท�ยวออสเตรเลยเปนองคกรท�มคณภาพ นกทองเท�ยวสามารถม�นใจ

เม�อเหนตราสญลกษณดงกลาว วาการดาเนนการท�เลอกไดรบการรบรองโดยรฐบาลออสเตรเลย

ภาพท� 4 แสดงสญลกษณรางวลผลสมฤทธ� ท�สงข�นของการพฒนาอยางย �งยน

ท�มา : Sally Bray, Laurie and Bill Norris, 2013: www.aussiebushadventures.com

ในป 2012 AUSSIE FARMSTAY AND BUSH ADVENTURES เปนผผานเขารอบ

สดทาย 1 ใน 3 ท�ดท�สด กลมธรกจการทองเท�ยวเมองซดนย รางวลผลสมฤทธ� ท�สงข�นของการ

พฒนาอยางย �งยน นอกจากน� AUSSIE FARMSTAY AND BUSH ADVENTURES ยงไดสงเสรม

ธรกจในพ�นท�ภมภาคทองถ�น อาทการซ�อวสดในทองถ�นมาใช ใหบรการในทองถ�นมสวนรวมกบ

เจาหนาท�ทองถ�น เพ�อชวยในการดาเนนงานการทองเท�ยวการใหผเขาพกไดเย�ยมชมศนยวฒนธรรม

ของทองถ�น หรอเขาชมเวบไซต

118

สมาคม NSW & ACT (The Bed & Breakfast and Farmstay Association of NSW &

ACT) เปนองคกรอสระดาเนนงานในนามตวแทน ของท�พกแบบด�งเดม ธรกจท�พกแบบฟารมสเตย

และอ�นๆ ท�มคณภาพ สาหรบการดาเนนงานสวนของท�พกแบบด�งเดม ต�งข�นชวงกลางป 1990 การ

ดาเนนงานของท�พก Farmstay ต�งข�นในชวงกลางทศวรรษ 1980 ใหขอมล (ผานหนาเวบ หรอ

เอกสารดาวนโหลด) เพ�อประโยชนของสมาชกและประชาชน ขอมลท�ไดรบควรจะปรบให

เหมาะสมกบการใชงานเฉพาะของแตละบคคล เพ�อความปลอดภยของผประกอบการและผเขาพก

ท�พก ผประกอบการฟารมสเตยจะตองตระหนกถงขอกาหนดของกฎหมายในการกอสรางและ

การดาเนนงานของธรกจ เพ�อใหมมาตรฐานท�สงในการนาเสนอธรกจ รวมถงการดแลลกคา เพ�อให

เกดความไววางใจซ� งมาตรฐานของการดแลลกคาท� มคณภาพไดกาหนดมาตรฐานไวดงน�

(Bed and Breakfast and Farmstay Association of NSW and ACT, 2013)

1. ฟารมสเตย ดาเนนงานภายใตแนวทางของรฐบาลทองถ�นในพ�นท�ท�เก�ยวของกบ

ธรกจ โดยฟารมสเตยมขอปฏบตท�ใหผมาพกทางาน หรอไมอนญาตใหทางาน

2. การเขาพกในฟารมสเตย เจาบาน หรอเจาของสถานท�พก จะตองใหการตอนรบ และ

อานวยความสะดวก เก�ยวกบสถานท�ทองเท�ยวในทองถ�น และส�งจาเปนอ�นๆ จากประสบการณของ

ตนเองใหกบผเขาพก รวมท�งพบปะ และทกทายเม�อผเขาพกมาถง

3. การแตงกาย เจาของฟารมสเตย จะแนะนาเร�องการแตงกาย ใหผเขาพกทราบกอน

ท�จะเขาพกในฟารม ยกตวอยางเชน หากเขาพกในชวงฤดหนาวและฤดใบไมผล ควรใสรองเทาบท

และสวมเส�อผาท�ไมหนามากนก เพราะถาเส�อผาสกปรกจะไดไมตองกงวล เปนตน

4. อาหารโดยปกตฟารมสเตยหลายแหงจะมอาหารเชาใหบรการข�นอยกบสถานท�ต�ง

ของ ฟารม บางแหงอาจเปนอาหารม�อเยน หรอบางแหงอาจจะเสรฟอาหารท�งสามม�อ เน�องจาก

สถานท�ต� งของฟารมสเตยน� นอยหางไกลกตาม ผเขาพกควรสอบถามเก�ยวกบอาหาร ผลไมท�

สามารถหาไดในฤดน�น รวมถงรานขายของชา และท�ต�งของตลาดในละแวกใกลเคยง

5. มพ�นท� รบประทานอาหาร และอปกรณท� เก� ยวของในการประกอบอาหารท�

ถกสขลกษณะ และไดรบการบารงรกษาเปนอยางด

6. มบรการท�จอดรถสาหรบผ เขาพกในพ� นท� สวนตวโดยไม สงผลกระทบตอ

เพ�อนบาน

7. การดาเนนงานของฟารมสเตย จะตองไมสงผลกระทบตอความเปนสวนตวของ

เพ�อนบาน

8. มการโฆษณาทางธรกจท�ถกตอง

9. มโทรศพทไวใชในยามท�มเหตฉกเฉนเกดข�น

119

10. มระบบปองกนอคคภยตามกฎระเบยบของรฐบาลทองถ�น

11. มประกนท�ครอบคลมเก�ยวกบการสญเสย หรอไดรบบาดเจบจากการดาเนนการ

12. มการจดทะเบยนกบสานกงานทะเบยนท�วไป หรอมใบรบรองจากสานกงาน

13. มส�งอานวยความสะดวก เพยงพอสาหรบผเขาพกแตละทาน

มาตรฐานข�นตนมดงน�

ดานสถานท�

1. สถานท�ใหบรการสะอาด และไดรบการบารงรกษาอยางดท�งภายในและภายนอก

2. พ�นท�ครว ตเยน สะอาด

3. หองพกทกหองปลอดบหร� มการระบพ�นท�ภายนอกไวสาหรบสบบหร�

4. มเคร�องดบเพลงอยใกลหองครว

5. มสญญาณเตอนไฟไหมตดต�งท�อาคาร

6. ตองใหการตอนรบ และเตรยมการเก�ยวกบรายละเอยดของท�พกการใหคาแนะนา

แกผเขาพกกอนท�จะเดนทางมาถง โดยเฉพาะอยางย�งกอนท�จะมการชาระเงนใด ๆ

7. แนะนาการทองเท�ยวในทองถ�น และใหขอมลเก�ยวกบการขนสงสาหรบผเขาพกดาน

ท�พก

8. สถานท�พกมการระบายความรอนท�เหมาะสมกบสภาพภมอากาศ

9. ตเส�อผา มเพยงพอแตละบคคล

10. พ�นท�จดเกบของมเพยงพอ

11. พ�นปคณภาพดอยในสภาพด

12. กระจกท�มขนาดใหญเพยงพอ

13. นาฬกาปลกขางเตยง

14. ตะกราขยะ

15. น�าด�มและแวนตา

16. ไฟฉายในกรณท�เกดเหตฉกเฉน

17. หนาตางและประตมความเหมาะสมกบสถานท�

18. เคร�องนอนสะอาด เหมาะสมกบสภาพภมอากาศ

19. หองน�ามจานวนเพยงพอสาหรบผเขาพก

20. มอางลางมอ กระจก และตะกรา มจานวนเพยงพอสาหรบผเขาพก

120

21. อปกรณอาบน� า ผาขนหน มจานวนเพยงพอสาหรบผเขาพก และมการเปล�ยน

ทกวนดานอาหาร

22. มน�าด�มท�สะอาด น�าชา และกาแฟ มใหบรการตลอดเวลาในระหวางการพก

4. ผลกระทบจากการทองเท�ยว

ผลกระทบจากการทองเท�ยวเปนประเดนท�มผศกษาไดทาการศกษาวจยไวหลายงาน

ดวยกน ดงท�จะสรปตอไปน�

ศรณยพงศ โชตวรรณ (2549 : บทคดยอ) ไดศกษา เร�อง ผลกระทบของตลาดน� าตล�งชน

ตอชมชนรมน� าคลองชกพระ แขวงคลองชกพระ เขตตล�งชน กรงเทพมหานคร พบวามผลกระทบ

ทางบวกและทางลบโดยแบงเปน 3 ดาน คอดานกายภาพ ดานเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ดาน

กายภาพพบวาผลทางดานบวก คอ ทาใหประชาชนไดรบบรการพ�นฐานจากรฐท�สาคญ ไดแก การ

ปรบปรงถนนท�เขามาตลาดน� า คอ ถนนฉมพล และถนนชกพระ ดานเศรษฐกจพบวาสงเสรมใหม

การจดการทองเท�ยวโดยชมชนสงเสรมดานศลปวฒนธรรมและประเพณทองถ�น สวนผลทางลบ คอ

ดานกายภาพพบวา เสยงของเรอทองเท�ยวว�งทาใหรบกวนชาวบานจนเกดความราคาญ และ

พฤตกรรมของผประกอบการคา และนกทองเท�ยวบางคนท�ท�งขยะลงในบรเวณตลาดน� าตล�งชน

รวมถงในคลองชกพระดวย ทาใหสงผลกระทบตอส�งแวดลอม

เกศประภา วะนาพนธ (2553: บทคดยอ)ไดศกษาการเปล�ยนแปลงดานสงคม และ

วฒนธรรมอนเปนผลมาจากการทองเท�ยวในชมชนบานทาลง เขตอทยานแหงชาตผาแตม

อาเภอโขงเจยม จงหวดอบลราชธาน ผลการศกษา พบวา 1.เกดการเปล�ยนแปลงโครงสราง

ประชากรมการ ยายเขายายออกเพ�มข�นภายในชมชน การยายเขาเพ�มข�นเปนจานวนมากท�งประชากร

ในทะเบยนราษฎร และนอกทะเบยนราษฎร ผประกอบการ แรงงานอพยพหลบหนเขาเมอง

เกดความหล�งไหลของกระแสสงคมภายนอกเขาสชมชน ทาใหคนในชมชนเร�มรบเอา การดาเนน

ชวตท�ตองมการแขงขนกนดวยความเรงรบ มการดาเนนชวตตามวตถนยม เพ�อตอบสนองความ

ตองการของตนเองสงผลใหชมชนตองพ� งพาคนภายนอกมากย�งข� นใชชวตฟมเฟอยมากข� น 2.

ผลกระทบของการทองเท�ยวท�มตอชมชนบานทาลง พบวา มการอพยพเขามาของแรงงานตางถ�น

ชวยแกปญหาการขาดแคลนแรงงานในทองถ�น ท�งภาคการเกษตรและการบรการชาวบาน เร�มม

ความสมพนธกบบคคลภายนอกมากข�น

นรตนชย อ�มสทธ� (2551: บทคดยอ)ไดศกษา เร�อง ผลกระทบของการทองเท�ยวท�มตอ

การเปล�ยนแปลงของชมชนอมพวา จงหวดสมทรสงคราม ผลการวจยพบวา ผลกระทบทาง

เศรษฐกจดานบวก ไดแก เศรษฐกจระดบชมชนดข� น เกดการขยายตวของธรกจการทองเท�ยว

121

เกดการพฒนาอาชพ การหมนเวยนของเศรษฐกจในชมชน ผลกระทบทางเศรษฐกจดานลบ ไดแก

การกระจายรายไดไมท�วถง ราคาสนคาแพงข�น ผลกระทบทางสงคมดานบวกไดแก การพฒนา

ความเจรญตางๆสามารถสรางงานสรางอาชพ และลดอตราการอพยพประชากรไปหางานทาท�อ�น

การสรางความสามคคแกชมชน ผลกระทบทางดานสงคมดานลบ ไดแก จากการศกษาไมพบปญหา

ท�เกดข�นกบนกทองเท�ยวในลกษณะท�รนแรงมากนก แตส�งท�พบ คอ การโจรกรรมในชมชน ความ

ขดแยงระหวางคนในชมชน และความขดแยงระหวางนกทองเท�ยวกบคนในชมชน ปญหาความ

แออด กาลงพลในการดแลการจดการดานการจราจรไมเพยงพอ ผลกระทบดานความเปนอย

ทางดานบวก ไดแก สขภาพจตท�ดข�น การทองเท�ยวทาใหเกดการเปล�ยนแปลงวนทางาน ทางาน

3 วน หยด 4 วน ทาใหมวนพกผอนเพ�มมากข�น ผลกระทบดานความเปนอยดานลบ ไดแก วถชวต

ท�เรยบงายหายไป ความเอ�ออาทรนอยลงชาวบานไดรบความราคาญจากเสยงตางๆ การแยงชงเพ�อ

ผลประโยชน ผลกระทบทางส�งแวดลอมดานบวก ไดแก การปรบปรงส�งแวดลอมชมชน ชาวบาน

มความกระตอรอรนในการพฒนาบานเรอนใหมความสวยงาม สรางความตระหนกถงคณคาของ

ส�งแวดลอม ผลกระทบทางส�งแวดลอมดานลบ ไดแก มลพษจากรถยนต และเรอ ขยะ ส�งปฏกล

ตางๆ กมากข�น สตวตางๆถกรบกวนจากกจกรรมทองเท�ยว

อมรา จารญศร (2546 : บทคดยอ) ท�ไดศกษา การทองเท�ยวกบการเปล�ยนแปลงดาน

เศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม : กรณศกษา ตาบลหนองบว อาเภอภเรอ จงหวดเลย พบวา แหลง

ทองเท�ยวภเรอทาใหวถชวตของชาวบานเปล�ยนแปลงไปทาใหมอาชพท�เก�ยวกบการทองเท�ยว

เพ�มข�น ดานสงคม ระบบครอบครวและเครอญาต เปล�ยนแปลงไปเปนครอบครวเด�ยว ชาวบานเหน

ความสาคญของการศกษานยมสงบตรหลานเรยนสงข�น ระบบสาธารณปโภคไดรบการพฒนาม

ความสะดวกสบาย ดานวฒนธรรม มการแพรกระจายทางวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ

ความเช�อบางอยางยงคงมอย แตองคประกอบบางอยางเปล�ยนแปลงไป

รงสต เงาแกว (2549:132) ศกษาผลกระทบทางการทองเท�ยวท�มตอวถการดาเนน ชวตของ

ชนเผา จงหวดเชยงราย: กรณเปรยบเทยบจงหวดเชยงราย กบคณหมง ผลการศกษา พบวา การเปล�ยนแปลง

ของวฒนธรรมเปนเร� องท�ดาเนนอยไปตลอด อตสาหกรรมการทองเท�ยวมผลตอการเปล�ยนแปลง

วฒนธรรมไมนอย แตถาเอาความเปล�ยนแปลงท�งหมดยกความผดใหการทองเท�ยวกไมถกตองท�จรงแลว

ถงแมไมมอตสาหกรรมการทองเท�ยว วฒนธรรมกจะไดรบการเปล�ยนแปลงเหมอนเดม เราเหนวา

อตสาหกรรมการทองเท�ยวเปนแรงกระตนของการทองเท�ยว อยางตอเน�องตองยอมรบวา กระบวนการการ

เปล�ยนแปลงของวฒนธรรมเปนส�งท�ขดขวางไมไดมวแตยดถอพทกษรกษาวฒนธรรมดานเดยวไมถกตอง

โครงการพฒนาอยางยงยนตองมแผนการจะอนรกษ เพ�อตอบสนองความตองการของการทองเท�ยว

122

Cohen (1996) กลาววา ผลกระทบของการทองเท�ยวเปนประเดนการวจยท�ไดรบความ

สนใจท�สดในสงคมวทยาการทองเท�ยว ซ� งส�งสาคญในการศกษาน�นมงเนนท�การศกษาผลกระทบ

ตอคนทองถ�นหรอชมชน โดยสวนใหญไดจาแนกผลกระทบของการทองเท�ยวเปนผลกระทบ

ทางดานเศรษฐกจและสงคมน�น มหวขอหลก 8 ประการไดแก การแลกเปล�ยนเงนตราตางประเทศ

รายไดท�เกดข�นกบคนทองถ�น การจางงานทองถ�น คาตอบแทน การกระจายรายไดการเปนเจาของ

และควบคมกจการการพฒนา และเงนภาษของรฐบาล ซ� งการทองเท�ยวน�นได กลายเปนสวนสาคญ

ในการสรางรายไดใหกบประเทศ ซ� งอาจจะเปนสาเหตหน�งท�รฐบาลไดมการสงเสรมการพฒนาการ

ทองเท�ยวใหเจรญเตบโตข�นอยางรวดเรว สวนผลกระทบจากการทองเท�ยวทางดานสงคมและ

วฒนธรรมมมากมายและหลากหลาย สามารถแบงหวขอหลกได 10 ประการ ไดแก โครงสรางของ

ชมชน ความสมพนธของคนในชมชน พ�นฐานของสงคม รปแบบการดารงชวตในสงคมการยายถ�น

การแบงงาน การแบงชนช�น การกระจายอานาจ การประพฤตผด การแตงกาย และศลปะ หวขอ

เหลาน� เปนท�ยอมรบของนกวชาการในการคนหาประเดนในการศกษาเร� องผลกระทบของการ

ทองเท�ยวดานวฒนธรรม Cohen ยงไดกลาวถงการพฒนาอตสาหกรรมการทองเท�ยววามกมการ

แทรกซมจากบคคลภายนอก ท�งคนในประเทศ และตางประเทศ ในการลงทนดานการเงน

จากเอกสารงานวจยท�กลาวมาขางตน สรปไดวาการดาเนนงานดานการทองเท�ยวตอง

คานงถงผลกระทบท�จะเกดข�นตอทรพยากรธรรมชาตส�งแวดลอม สงคม วฒนธรรม นอกจากน�

ชมชนยงตองเขามามสวนรวมในการบรหารจดการทรพยากรในทองถ�นของตน เพ�อสรางดลยภาพ

ระหวางการทองเท�ยวและการอนรกษ

พรรณ งามสมบต (2550: 12-14) ไดศกษาแนวทางการสงเสรมและพฒนาการ

ทองเท�ยวอาเภอสามโคก จงหวดปทมธาน กรณศกษา:การทองเท�ยวเชงอนรกษและภมปญญา

ทองถ�นจากการศกษาไดกลาวไววา สถานการณการทองเท�ยวในอาเภอสามโคกไดมการสงเสรมการ

ทองเท�ยวเชงเกษตร มแหลงสถานท�ทองเท�ยวท�นาสนใจ ในดานการบรหารจดการน�น พบวา การ

มสวนรวมในการบรหารจดการการทองเท�ยวของผนาชมชน กลมผดแลรบผดชอบ และกลม

ประชาชนน�นมสวนรวมในการจดการทองเท�ยวนอยมาก เหนควรท�จะใหชมชนรวมกนคนหา

จดเดนของตนเอง เพ�อนามาพฒนาใหเปนเอกลกษณของชมชนโดยเนนจดขายทางการทองเท�ยว

เชงอนรกษ และภมปญญาทองถ�นเปนสาคญ ผลจากการศกษาสรปไดวาในการพฒนาศกยภาพ

อาเภอสามโคกน�น จะตองรวมกนบรณาการจดทาแผนยทธศาสตรทางดานการทองเท�ยวของจงหวด

ควรพจารณาใหเปนไปในทศทางเดยวกน อนไดแก การสงเสรมใหชมชนทบทวนศกยภาพของตน

วามอะไรบางท�จะสามารถผลกดนใหเปนแหลงทองเท�ยวได

123

อบลวรรณ สวรรณภสทธ� (2553)ไดศกษาแนวทางการสงเสรมการทองเท�ยวเชง

วฒนธรรมจงหวดสรนทร ซ� งศกษาระดบความตองการทองเท�ยวเชงวฒนธรรม จงหวดสรนทร

จากการศกษา พบวา กลมตวอยางมความตองการทองเท�ยวเชงวฒนธรรมจงหวดสรนทรอยในระดบ

มาก กลมตวอยางเหนดวยกบแนวทางการสงเสรมการทองเท�ยวเชงวฒนธรรม จงหวดสรนทร

ในดานปจจยพ�นฐานตางๆ ไดแก ดานแหลงทองเท�ยว ดานการบรการการทองเท�ยว ดานการตลาด

การทองเท�ยวดานการตลาด และประชาสมพนธ ซ� งขอเสนอแนะจากกลมตวอยาง คอควรใหมการ

ตดต�งปายบอกทางใหชดเจน และตอเน�อง และควรมเจาหนาท�คอยใหความรความเขาใจในการให

คาแนะนาเก�ยวกบสถานท�ทองเท�ยว หรอคอยอานวยความสะดวก ใหกบนกทองเท�ยว รวมท�ง

เหนวาควรใหชมชนเขามามสวนรวมในการดแลรกษาแหลงทองเท�ยว การจดกจกรรมบรเวณแหลง

ทองเท�ยวและการพฒนามคคเทศกประจาทองถ�น

จฑามาศ คงสวสด� (2552)ไดศกษาแนวทางการสงเสรมการทองเท�ยววฒนธรรม เมอง

โบราณอทอง จงหวดสพรรณบรโดยวจยเชงสารวจไดศกษา และเปรยบเทยบระดบแรงจงใจในการ

ทองเท�ยวของนกทองเท�ยวท�เดนทางมาทองเท�ยวในบรเวณ เมองโบราณอทองและศกษาถงระดบ

ความคดเหนตอการจดการทองเท�ยวเชงวฒนธรรม เมองโบราณอทอง ของเจาหนาท�ผปฏบตงานใน

พ�นท� และมคคเทศก พบวา นกทองเท�ยวเหนวาแรงจงใจในการทองเท�ยวโดยรวมอยในระดบมาก

โดยเร�มจาก ดานการบรการ ดานส�งดงดดใจในการทองเท�ยว ดานการเดนทางดานจดมงหมายใน

การทองเท�ยว ดานส� งอานวยความสะดวก ซ� งแรงจงใจท�อยในระดบปานกลาง คอ ดานการ

ประชาสมพนธ เจาหนาท�ผปฏบตงานในพ�นท� และมคคเทศก มระดบความคดเหนตอการจดการ

ทองเท�ยวเชงวฒนธรรม อยในระดบปานกลาง เม�อพจารณาเปนรายดานพบวา อยในระดบปานกลาง

ท�งหมด 5 ดาน อนไดแก ดานกายภาพ หรอภมทศน ดานความปลอดภย ดานการใหชมชนมสวน

รวม ดานแหลงเรยนร และดานความสะดวกหรอบรการพ�นฐาน

วฒชาต สนทรสมย (2550)ไดศกษาการถายทอดองคความรเพ�อพฒนาศกยภาพ ความ

เขมแขง และความย �งยนของการทองเท�ยวเชงนเวศ และการประกอบธรกจดานการทองเท�ยวท�พก

แรมแบบโฮมสเตย กรณศกษาตาบลตะพง และชมชนแหลมรงเรอง จงหวดระยอง ตลอดจนศกษา

ปญหาในการประกอบธรกจในชมชน การสงเสรมความรวมมอกนของผประกอบการดานการ

ทองเท�ยวท�พกแบบโฮมสเตย ในดานการบรการ การใชภาษาองกฤษ การตลาด และการบญชและ

การเงน ซ� งผลการถายทอดองคความรน�นพจารณาโดยอาศยการจดการเชงระบบ ไดแก ปจจยนาเขา

การดาเนนงาน ผลการดาเนนงาน ผลการศกษาน� ทาใหทราบไดชดวาผประกอบการมการให

ความสาคญกบลกคาอยางมาก แตยงไมไดดาเนนการประชาสมพนธ และจดการความรดาน

124

การตลาด รวมท�งการบรการยงขาดมาตรฐานท�เพยงพอ ซ� งตองอาศยทกษะดานการบรหาร การใช

ภาษาองกฤษ และการทาบญช และการเงนอยางถกตองดวย ขอเสนอแนะดานการวจย คอ การ

ตดตามผลการถายทอดองคความรดานการบรการ ดานการใชภาษาองกฤษ ดานการตลาด ดานการ

บญชและการเงน เพ�อใหผเขารบการฝกอบรมสามารถนาไปปฏบตไดจรง ตลอดจนการเสรมสราง

เครอขายชมชนใหเขมแขง และเปนรปธรรม การสรางความสมพนธอนดระหวางหนวยงานทองถ�น

และชมชน เพ�อใหเกดการพฒนาอยางย �งยน ภายใตภมปญญาพ�นบานของไทย นอกจากน� ควรม

การศกษาวเคราะหและระบปญหาของชมชนรายรอบท�ไดรบผลกระทบตอการเขามาของ

นกทองเท�ยวท�ตองการท�พกแบบโฮมสเตย ซ� งมจานวนเพ�มมากข�นอยางตอเน�อง

กรวรรณ สงขกร (2552) ไดศกษา การประยกตใชแนวคดเศรษฐกจพอเพยง เพ�อการ

พฒนาการทองเท�ยวชมชนอยางย �งยน โดยวจยเชงปฏบตการ และวจยเชงคณภาพ พบวา การจดการ

ทองเท�ยวชมชน ควรจะมองคประกอบตามคณลกษณะ คอ ความพอประมาณ ความพอด เรยบงาย

มการรวมกลมเพ�อทากจกรรมการทองเท�ยวใชของดท�มในชมชนเปนจดขาย พ�งพาภมปญญาและ

ทนทางสงคมวฒนธรรมของตน ความมเหตผล มการกาหนดกตกาท�นามาใชจดการการทองเท�ยว

ชมชน มการวางแผนดาเนนงาน และจดกจกรรมรวมกน การมภมคมกน มระบบการบรหารจดการ

ท�ด มผนาด มคณธรรม มลกบานเปนผตามท�ด มสวนรวมในการดาเนนการ มการบรการจดการ

ทรพยากรสวนรวมอยางมคณคา จดการแกปญหาความขดแยงดวยสนตวธ ในสวนองคประกอบ

สองเง�อนไข คอ ความร มการสงเสรมการเรยนรพฒนาโดยการอบรม สมมนา ดงาน และคณธรรม

ผนามศลธรรม ซ�อสตยสจรตกระจายรายไดจากการทองเท�ยวอยางเปนธรรม ซ� งมขอเสนอแนะวา

ชาวบานในชมชนควรจะมการบรหารจดการและวางแผนในการดแลทรพยากรรวมกนโดยใช

แนวคดเศรษฐกจพอเพยงเปนฐานคด มการวางแผนสาหรบปญหาท�จะเกดข� นในหมบาน

การทองเท�ยวชมชนควรไดรบการสนบสนนจากองคการปกครองสวนทองถ�น และไขปญหา

ขอผดพลาดท�เกดข�น

Cole Shu Tian (2002)ไดศกษาเร�องคณภาพการบรการท�มผลตอนกทองเท�ยวจดมงหมาย

ของการศกษา คอ เพ�อวเคราะหผลกระทบของมตคณภาพการบรการบนพ�นฐานความต�งใจเย�ยมชม

อกคร� งของนกทองเท�ยว ในลกษณะตามธรรมชาตของการทองเท�ยวมต 4 ประการ ของคณภาพการ

บรการ (การอนรกษ และการศกษา ขอมลสารสนเทศ คณะผรวมงาน และส�งอานวยความสะดวก)

ผลของการศกษาแสดงใหเหนวาความพยายามในการอนรกษ และการศกษาเก�ยวกบท�พกเปนส�งท�

สนบสนนความต�งใจ ในการมาเยอนอกคร� งของนกทองเท�ยวมากท�สด ในขณะท�ขอมลสารสนเทศ

และคณะผรวมงานสนบสนนความต�งใจมาเยอนอกคร� งของนกทองเท�ยวรองลงมา และความ

125

สะดวกสบายของส� งอานวยความสะดวกเปนส� งท�สนบสนนความต� งใจมาเยอนอกคร� งของ

นกทองเท�ยวนอยท�สด ส�งท�คนพบในการศกษาน�แสดงใหเหนวาคณภาพการบรการท�สงเหมอนกบ

เปนแรงเสรมความต�งใจตามธรรมชาตของนกทองเท�ยวใหกลบมาใชบรการอกคร� งในอนาคต และ

เปนขอรบประกนวา จะเปนผลในทางบวก ในการบอกกลาวตอแกครอบครวและเพ�อนของพวกเขา

Smith (1994)ไดทาการศกษาพบวา นกทองเท�ยวท�เดนทางในประเทศตะวนตก มกจะ

นยมพกตามบานซ� งมส� งอานวยความสะดวกตางๆ บวกกบความเปนมตรไมตรอนอบอนของ

เจาของบาน ทาใหนกทองเท�ยวสวนใหญมาจากประเทศท�ดอยพฒนานยมพกเพราะมวฒนธรรม

และภาษาท�คลายคลงกนทาใหการพกตามบานในแถบชนบทเปนไปไดดวยดสรางความพอใจ

ดวยกนท�งสองฝายคอ ผท�เปนเจาของบานและผมาเยอน แตเม�อชาวบานเหลาน� จะไปพกตามบาน

ชนบทในประเทศกาลงพฒนา หรอดอยพฒนายอมมความแตกตางกนมาก ท�งในดานมาตรฐาน

ความเปนอย ภาษา วฒนธรรม อาจกอใหเกดผลกระทบทางสงคมและวฒนธรรมได

Cohen Erik (1996) กลาววาผลกระทบของการทองเท�ยวเปนประเดนการวจยท�ไดรบ

ความสนใจท�สดในสงคมวทยาการทองเท�ยว ซ� งส� งสาคญในการศกษาน�นมงเนนท�การศกษา

ผลกระทบตอคนทองถ�นหรอชมชน โดยสวนใหญไดจาแนกผลกระทบของการทองเท�ยวเปน

ผลกระทบทางดานเศรษฐกจและสงคมน�น มหวขอหลก 8 ประการไดแก การแลกเปล�ยนเงนตรา

ตางประเทศ รายไดท�เกดข�นกบคนทองถ�น การจางงานทองถ�น คาตอบแทน การกระจายรายได การ

เปนเจาของและควบคมกจการการพฒนาและเงนภาษของรฐบาล ซ� งการทองเท�ยวน�นไดกลายเปน

สวนสาคญในการสรางรายไดใหกบประเทศ ซ� งอาจจะเปนสาเหตหน�งท�รฐบาลไดมการสงเสรมการ

พฒนาการทองเท�ยวใหเจรญเตบโตข�นอยางรวดเรว สวนผลกระทบจากการทองเท�ยวทางดานสงคม

และวฒนธรรมมมากมายและหลากหลาย สามารถแบงหวขอหลกได 10 ประการ ไดแก โครงสราง

ของชมชน ความสมพนธของคนในชมชน พ�นฐานของสงคม รปแบบการดารงชวตในสงคม การ

ยายถ�น การแบงงาน การแบงชนช�น การกระจายอานาจ การประพฤตผด การแตงกายและศลปะ

หวขอเหลาน� เปนท�ยอมรบของนกวชาการในการคนหาประเดนในการศกษาเร�องผลกระทบของการ

ทองเท�ยวดานวฒนธรรม Cohen ยงไดกลาวถงการพฒนาอตสาหกรรมการทองเท�ยววามกมการ

แทรกซมจากบคคลภายนอกท� งคนในประเทศ และตางประเทศ ในการลงทนดานการเงน

กระบวนการดงกลาวทาใหคนในทองถ�นไมสามารถเขาไปควบคมการพฒนาอตสาหกรรมการ

ทองเท�ยวได แตคนทองถ�นยอมไดรบผลประโยชนดานโครงสรางพ�นฐานจากคนภายนอก ท�มกจะ

เขาไปลงทนในพ�นท�ท�ตนเปนเจาของธรกจ ภายใตสภาพเง�อนไขดงกลาว ทาใหการเจรญเตบโตของ

การทองเท�ยวไมครอบคลมทกสวน กอใหเกดความลมเหลวตอสวนอ�นๆ โดยเฉพาะอยางย�งในสวน

126

ของภาคเกษตรกรรมจงเปนสวนท�ไมไดรบการพฒนา โดยในพ�นท�ท�ไมไดรบการพฒนาดานการ

ทองเท�ยว ชาวบานอาจจะไดรบรายไดจากการทองเท�ยวนอยกวา แตชาวบานเหลาน�นกยงคงอนรกษ

ความเปนชมชนด�งเดมไวไดมากกวา และไดรบผลกระทบจากการทองเท�ยวนอยกวา ส�งน� ถอเปน

โอกาสท�ดในการเสรมสรางเศรษฐกจชมชน ซ� งการสงเสรมการทองเท�ยวอาจไมเพยงพอ ในการ

กระตนใหชมชนเกดการพฒนาไดอยางย �งยน อกประการหน�ง การทองเท�ยวภายในชมชนทองถ�น

กลายเปนส�งท�เก�ยวของกน ในระบบภายใน และระหวางประเทศมากข�น ทาใหชมชนทองถ�นขาด

อานาจการตดสนใจการทองเท�ยวทาใหความสมพนธของคนในชมชนลดนอยลง และมความเปน

ปจเจกบคคลมากย�งข�น เกดความตงเครยดและความขดแยงข�น ส�งเหลาน�ทาใหชวตของคนทองถ�น

มวถชวตเปล�ยนไปจากเดม สวนผลกระทบหลกของการทองเท�ยวในดานพ�นฐานของสงคม

โดยเฉพาะอยางย�ง ในสงคมท�มแบบแผนประเพณท�เรยบงาย กลายมาเปนพ�นท�เพ�อการพาณชย หรอ

ใชเพ�อผลประโยชนสวนตว ย�งไปกวาน�นการพจารณาเศรษฐกจในทองถ�น เก�ยวกบทศนคตและ

ความสมพนธในทองถ�นไมเพยงแตเปนการตดตอส�อสารกบนกทองเท�ยวแตเปนการตดตอส�อสาร

เพ�อธรกจของชาวบานดวยกนเอง

127

กรอบแนวคดในการวจย (Conceptual Framework)

จากการศกษาเอกสารงานวจยตางๆ ผวจยไดกาหนดกรอบกดแนวคดของการวจย ดงน�

แผนภมท� 1 กรอบแนวคดในการวจย

ผลท�เกดจาก

การทองเท�ยว

แบบฟารมสเตย

วธปฏบตท�ด

(Best Practices)

ดานการบรหารจดการ

การทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตย

ความเช�อมโยงระหวาง

การทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตย กบชมชน

วธปฏบตท�ดและความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

กรณศกษา : สนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน

128

บทท� 3

วธดาเนนการวจย

การวจย เร� อง วธปฏบตท� ดและความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยว

แบบฟารมสเตย กรณศกษา : สนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน

เปนการศกษา ผลท� เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ของสนมานะฟารมสเตย อาเภอ

กาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน ศกษาความเช�อมโยงระหวางการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

ของสนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธานกบชมชน และศกษาวธปฏบตท�ด

(Best Practices) ดานการบรหารจดการการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย

อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน ในการศกษาวจยคร� งน� ผวจยไดใชวธการวจยเชงคณภาพ

(Qualitative Research) โดยเนนการแปลความ และรวบรวมขอมลจากผใหขอมลสาคญ ท�งน� เพ�อให

ไดขอมลท�มความครอบคลมในประเดนตางๆตามท�ตองการ ซ� งผวจยเปนผเกบรวบรวมขอมลดวย

ตนเอง โดยเกบรวบรวมขอมลภาคสนาม และจากเอกสาร ส� งพมพ งานวจย เอกสารประกอบ

การสอน บทความทางวชาการ และสมภาษณเชงลก (In-depth Interview)โดยวธการดาเนนการวจย

แบงเปนข�นตอนดงตอไปน�

1. ผใหขอมลสาคญ (Key Informant)

2. เคร�องมอท�ใชในการศกษา

3. วธการสรางเคร�องมอ และการตรวจสอบขอมล

4. การเกบและรวบรวมขอมล

5. การวเคราะหขอมล

1. ผใหขอมลสาคญ (Key Informant)

ผใหขอมลสาคญในการสมภาษณเชงลก

1.1 เจาของกจการฟารมสเตย จานวน 1 คน

1.2 องคกรภาครฐท�เก�ยวของกบการทองเท�ยว จานวน 7 คน ประกอบดวย

1.2.1 เจาหนาท�การทองเท�ยวแหงประเทศไทย สานกงานเขตสราษฎรธาน

จานวน 2 คน

1.2.2 เจาหนาท�สานกงานการทองเท�ยวและกฬา จงหวดสราษฎรธาน จานวน 2 คน

129

1.2.3 สมาชกองคการบรหารสวนตาบลพลายวาส จานวน 1 คน

1.2.4 เจาหนาท�สานกงานเจาทาภมภาค สาขาสราษฎรธาน จานวน 1 คน

1.2.5 เจาหนาท�สานกงานประมง อาเภอ จานวน 1 คน

1.3 ผมสวนรวมในการดาเนนงานการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ของสนมานะฟารมสเตย

อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน จานวน 13 คน ประกอบดวย

1.3.1 มคคเทศกนอย จานวน 6 คน

1.3.2 พนกงาน จานวน 4 คน

1.3.3 คนขบเรอรบสงนกทองเท�ยว จานวน 3 คน

1.4 ประชาชนท�อาศยอยในพ�นท�การดาเนนงานการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของ

สนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน จานวน 6 คน ประกอบดวย

1.4.1 ผประกอบการรานคา จานวน 1 คน

1.4.2 ผทาอาชพประมง จานวน 3 คน

1.4.3 ผทาอาชพธรกจสวนตว จานวน 1 คน

1.4.4 ผทาอาชพรบจาง จานวน 1 คน

2. เคร�องมอท�ใชในการศกษา

เคร�องมอท�ใชในการวจยเชงคณภาพสาหรบผเก�ยวของกบการทองเท�ยวประกอบดวย

2.1 แนวคาถามในการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) แบงออกเปน 4 ชด ดงน�

แบบสมภาษณชดท� 1ใชสาหรบสมภาษณเจาของกจการฟารมสเตย

แบบสมภาษณชดท� 2ใชสาหรบสมภาษณเจาหนาท�การทองเท�ยวแหงประเทศไทย

สานกงานเขตสราษฎรธาน เจาหนาท�สานกงานการทองเท�ยวและกฬา จงหวดสราษฎรธาน สมาชก

องคการบรหารสวนตาบลพลายวาส เจาหนาท�สานกงานเจาทาภมภาค สาขาสราษฎรธาน และ

เจาหนาท�สานกงานประมงอาเภอ

แบบสมภาษณชดท� 3ใชสาหรบสมภาษณผมสวนรวมในการดาเนนงาน ไดแก

มคคเทศกนอย พนกงาน คนขบเรอรบสงนกทองเท�ยว

แบบสมภาษณชดท� 4 ใชสาหรบสมภาษณประชาชนท�อาศยอยในพ�นท�

การกาหนดรางแนวคาถามการสมภาษณเชงลก เปนคาถามท�มาจากการศกษา

และทบทวนวรรณกรรมท�เก�ยวของกบ สภาพการณ บรบทท�วไป วถชวต วธการบรหารจดการ

ความคดเหน รวมท�งปญหา และอปสรรค ของการดาเนนงาน

130

3. วธการสรางเคร�องมอ และการตรวจสอบขอมล

ข�นตอนการสรางเคร�องมอท�ใชในการศกษาน�น มรายละเอยดดงน�

1. ศกษาแนวคดทฤษฎ เอกสารและงานวจยตางๆท�เก�ยวของกบเร� อง และเน�อหา

ท�งท�เปนเอกสารปฐมภม (Primary Document) กลาวคอ เอกสารท�เปนขอมล หรอหลกฐานโดยตรง

เปนขอมลพ�นฐานท�ไดมาจากจดกาเนดของขอมลน�นๆ เกดจากการเกบรวบรวม หรอบนทกจาก

แหลงขอมลโดยตรง สวนเอกสารทตยภม (Secondary Document) เปนการศกษาขอมลจากงานวจย

ท�เก�ยวของ บทความทางวชาการ ท�งน� ขอมลท�ไดในสวนน� จะนามาใชเปนแนวทางในการสราง

แนวคาถามเพ�อใชในการสมภาษณ

2. สรางขอคาถามในการสมภาษณเชงลก ตามขอบเขตของเน�อหา ครอบคลมตาม

วตถประสงคของการวจย

3. นาขอคาถามในการสมภาษณเชงลก ท�สรางข�นเสนออาจารยท�ปรกษา

4. นาขอคาถามในการสมภาษณเชงลกท�สรางข� นเสนอตอผ เ ช� ยวชาญจานวน

3 คน ประกอบดวย ผเช�ยวชาญดานการทองเท�ยว และผเช�ยวชาญดานการวดและประเมนผล เพ�อ

ขอคาแนะนามาปรบปรงแกไขขอคาถามในสวนท�บกพรอง

5. ดาเนนการแกไขและปรบปรงขอคาถามตามผเช�ยวชาญ แลวนาไปใหเช�ยวชาญ

ตรวจสอบคณภาพและความเท�ยงตรงของเน�อหา (Content Validity) และตรวจสอบคาดชนความ

สอดคลอง (Index of item Objective Congruence : IOC)โดยมเกณฑการใหคะแนน ดงน�

มความสอดคลอง ให +1 คะแนน

ไมสอดคลอง ให -1 คะแนน

ไมแนใจ ให 0 คะแนน

N

R=IOCΣ

IOC คอ ดชนความสอดคลองระหวางขอสอบกบจดประสงค

RΣ คอ ผลรวมของคะแนนผเช�ยวชาญแตละคน

คอ จานวนผเช�ยวชาญ

โดยจะตองมคาต�งแต 0.5 ข�นไป นาแบบสมภาษณท�ไดรบการพจารณาตรวจสอบ

แกไขจากผเช�ยวชาญ มาทาการแกไขปรบปรง และขอความเหนชอบจากอาจารยท�ปรกษาวทยานพนธ

โดยผลการวเคราะหแบบสมภาษณไดคาดชนความสอดคลองเทากบ 1.00

131

6. นาขอคาถามแบบสมภาษณท�ผานการตรวจสอบจากผเช�ยวชาญไปทดลองใชกบ

เกษตรกรผเล� ยงหอยนางรม เดกนกเรยนจากโรงเรยนวดเขาพระน�ม ชาวบานในพ�นท�ศกษา และ

เจาหนาท�ของรฐ ท�ไมใชกลมกลมผใหขอมลสาคญท�ใชในการวจยคร� งน� จานวน 30 คน

4. การเกบและรวบรวมขอมล

ในสวนของการเกบรวบรวมขอมลผวจยดาเนนการเกบรวบรวมขอมลโดยมข�นตอน

ดงตอไปน�

1. ผวจยตดตอขอความอนเคราะหเจาของกจการ เพ�อขอเกบขอมล จากเจาของกจการ

และผมสวนรวมในการดาเนนงาน (มคคเทศกนอย พนกงาน คนขบเรอรบสงนกทองเท�ยว)

2. ผวจยดาเนนการเกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง โดยดาเนนการสมภาษณเชงลก

ซ� งกอนการสมภาษณผวจยไดแนะนาตว พรอมใหขอมลเก�ยวกบวตถประสงคของการสมภาษณ

ขอมลในคร� งน� การสมภาษณเปนแบบไมเปนทางการ ผวจ ยไดเตรยมแนวคาถามมาลวงหนา

การสมภาษณจะเปดกวางไมจากดคาตอบ เพ�อใหผตอบไดแสดงความคดเหน ขอมลท�ไดกจะ

ละเอยดลกซ� งตามท�ตองการ โดยมประเดนในการสมภาษณดงน� ศกษาสภาพการณการทองเท�ยว

แบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย เก�ยวกบบรบท วถชวตความเปนอย ปญหาและอปสรรค

และอ�นๆ รวมท�งความคดเหนตอการทองเท�ยว

การตรวจสอบขอมล

การตรวจสอบขอมล หลงจากท�ไดเกบขอมลแลว ผวจยทาการตรวจสอบขอมล

กอนการวเคราะหขอมล โดยนาขอมลท�ไดเกบรวบรวมมาทาการตรวจสอบขอมลแบบสามเสา

คอ การพสจนวาขอมลท�ผวจยไดมาน�นถกตองหรอไม โดยวธการตรวจสอบขอมล จะตรวจสอบ

แหลงท�มาท�ง 3 แหลง คอ

1. การตรวจสอบจากแหลงบคคล หมายถง ถาเปล�ยนบคคลผใหขอมลสาคญ

ขอมลจะเหมอนเดมหรอไม เพราะฉะน�นผวจยจะใชวธการสมภาษณและเปรยบเทยบขอมลของ

แตละบคคล

2. การตรวจสอบขอมลจากแหลงสถานท� หมายถง ถาขอมลตางสถานท�กนจะ

เหมอนกนหรอไม เพราะฉะน�นผวจยจะสงเกตและสมภาษณเร�องเดยวกนแตสถานท�ตางกน

3. ตรวจสอบขอมลจากแหลงเวลา ถาขอมลตางเวลากนจะเหมอนกนหรอไม

เพราะฉะน�นผวจยจะสงเกตและสมภาษณเร�องเดยวกนแตเวลาตางกนจนไดขอมลเชงคณภาพท�ม

ความเท�ยงตรงจนถงขอมลท�มความอ�มตว จงยตการสมภาษณ

132

5. การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมล หลงจากรวบรวมขอมลแลวผวจยจะนาขอมลมาวเคราะหโดยการ

วเคราะหเน�อหา (Content Analysis) ซ� งเปนการนาเอกสารหลกฐานตางๆ มาวเคราะหพรรณนา

อธบายปรากฎการณท�เกดข�น และการวเคราะหแบบอนย เปนการนาขอมลท�ไดจากเหตการณตางๆ

ท�เกดข�นมาวเคราะห เพ�อหาบทสรป

133

บทท� 4

บรบทของชมชนท�ศกษา

การศกษาการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตยในบทน� เปนการศกษา

ขอมลพ�นฐานจงหวดสราษฎรธาน ขอมลพ�นฐานของชมชน การประกอบการทองเท�ยวในพ�นท� รวมถง

ขอมลตางๆท�เก�ยวของ โดยมรายละเอยดดงตอไปน�

ตอนท� 1 บรบทของชมชนท�ศกษา

ตอนท� 2 ความเปนมาของสนมานะฟารมสเตย

1. บรบทของชมชนท�ศกษา

แตเดมชมชนในบรเวณพ�นท�ศกษาซ� งอยบรเวณดนแดนรอบอาวบานดอนเปนท�ต�ง

ของจงหวดสราษฎรธาน และเปนศนยกลางชมชนเมอง ศนยกลางการคาขายนบแตอดต จนปจจบน

มชมชนโบราณอกหลายแหงเกดข�นรอบบรเวณน�น กอนเปล�ยนช�อมาเปนจงหวดสราษฎรธาน

ในป พ.ศ. 2459 (สารป ฤทธ� ช. 2526: 6-56) จงหวดสราษฎรธาน เปนจงหวดท�มพฒนาการทาง

ประวตศาสตรตอเน�องยาวนานจากสมยกอนประวตศาสตร ถงกระท�งปจจบน ดวยสภาพทาง

ภมศาสตรท�อดมสมบรณอยในชยภมท�เหมาะสมสงผลใหดนแดนท�มความเจรญรงเรองสงสด แหง

หน�งของภมภาค เสนทางการพฒนาสความเจรญรงเรองม�นคงและม�งค�งลวนเก�ยวของกบ พระบารม

แหงบรพมหากษตรย รชกาลท� 6 ท�ทรงพระราชทานนาม จงหวด “สราษฎรธาน” ดนแดนท�ไดช�อวา

เปนเมองแหงคนด

นอกจากประวตความเปนมาท�มความเกาแกแลว บรเวณชมชนพ�นท�ศกษายงเปน

พ�นท� ท�มความอดมสมบรณไปดวยทรพยากรทางธรรมชาตท�สาคญโดยสวนใหญจะเปนพ�นท�บน

ชายฝ�ง และมพ�นท�บางสวนตดตอกบทะเล

ลกษณะทางกายภาพ

ดานทาเลท�ต�งของตาบลพลายวาส มเน�อท�ท�งหมดประมาณ 30,457 ไร ประกอบดวย

หมบาน จานวน 9 หมบาน 2,369 ครวเรอน จานวนประชากร 6,521 คน มอาณาเขต ดงน�

ทศเหนอ ตดตอกบ อาวบานดอน และตาบลทาทอง อาเภอกาญจนดษฐ

ทศใต ตดตอกบ ตาบลกรด อาเภอกาญจนดษฐ

134

ทศตะวนตก ตดตอกบ เทศบาลตาบลกาญจนดษฐ อาเภอกาญจนดษฐ

ทศตะวนออก ตดตอกบ ตาบลทาทอง และตาบลทาอแท อาเภอกาญจนดษฐ

สภาพภมประเทศ

สภาพภมประเทศโดยท�วไปในพ�นท�ตาบลพลายวาส เปนพ�นท�ราบลม บางสวนเปน

พ�นท�ปาสงวน พ�นท�ท�ไมมเอกสารสทธ� และพ�นท�ตดทะเล (อาวบานดอน) หมท� 1, 3, 6 และ หมท� 8

พ�นท�แถบชายทะเลท�ตดตอกบอาวบานดอน น�นเหมาะสมแกการเพาะเล�ยงสตวน� า อาวบานดอนน�น

เปนเว�งอาวกวางท�มขนาดใหญท�สดแหงหน� งของชายฝ�งทะเลอาวไทยดานตะวนตกเปนบรเวณ

ชายฝ�งท�มความสาคญและมความอดมสมบรณสงแหงหน�งในภาคใต ประชาชนชาวสราษฎรธานท�

อาศยอยรอบอาวและหมเกาะนอกชายฝ�งไดพ�งพงอาศยทรพยากรและส�งแวดลอมในอาวบานดอน

อยางมากและมายาวนาน อาวบานดอนมระบบนเวศอนหลากหลาย เชน ปาชายเลน หญาทะเล

ปะการง แหลงท�อย แหลงหากน แหลงวางไข ของสตวน� านานาพนธ และเปนพ�นท�ชมน� าท�ม

ความสาคญระดบนานาชาต ในอดตไดปรากฏหลกฐานทางโบราณคด และธรณวทยาระบไววา

ท�วพ�นแผนดนโดยรอบอาวบานดอน คอ ผนดนแผนท�เกดใหม ซ� งงอกรกไลพ�นน� าทองทะเล

จากการยกตวของเปลอกโลก มสายน�าของแมน�าตาปท�พดพาเอาตะกอน โคลน หน ดน ทราย ลงมา

ทบถมสะสมกนยาวนานนบรอยนบพนป ประวตศาสตรไดมบนทกวาบรเวณบานดอน ในยค

โบราณน�น เปนชมชนทางการคา ของอาณาจกรแถบปกษใต ซ� งบรรดาพอคาวาณชใชเปนเสนทาง

ในการสญจรลดตดแหลมมลาย จากตะวนตกลองผานแมน� าตะก�วปาจงหวดพงงา เขาแมน� าตาป

ออกสแหลมมลายทางตะวนออกท�อาวบานดอน อาณาบรเวณรอบอาวบานดอนในอดต คอ แหลง

รวมอารยธรรมโบราณ ท�สบทอดกนมายาวนานนบพนป ดนแดน ในประวตศาสตรท�มความย�งใหญ

จนถกยกใหเปนศนยกลางอาณาจกรศรวชยท�ย�งใหญมากท�สดแหงทะเลใต จากหลกฐานทาง

โบราณคดบงช�วา บรเวณรอบอาวบานดอน คอเสนทางสญจรทางการคา และเปนทาเรอรบสงสนคา

แหลงสาคญอนถอเปนจดนดพบของพอคาวาณชจากสองซกโลก ท�ตางมงจะเดนทางมาคาขาย

โดยพอคาชาวจนจะนาสนคาเชนถวยกระเบ�อง บรรทกเรอสาเภา ลองผานแหลมญวน ตดขามเขาส

เมองไชยา เพ�อจะมายงอาวบานดอน สวนพอคาชาวอนเดยและชาวเปอรเซย จะลองเรอสนคาผาน

มหาสมทรอนเดยเขาทางคลองตะก�วปา จากน�นเดนขามสนปนน� า และลองเรอตอมาตามแมน� าตาป

โดยมจดหมายท�อาวบานดอนเชนกน เปนทางสญจรท�ไมตองลองเรอขามแหลมมลายผานทางชอง

แคบมะละกา จงเปนเสนทางลดท�ชวยยนระยะเวลา และปลอดภยจากโจรสลดท�คอยดกปลนสนคา

ท�มอยอยางชกชมบรเวณชองแคบมะละกาอกดวยในปจจบน อาวบานดอน และเกาะนอกชายฝ�ง

ประกอบดวยพ�นท� 9 อาเภอ 36 ตาบล ไดแก อาเภอทาชนะ 3 ตาบล อาเภอไชยา 5 ตาบล อาเภอ

135

ทาฉาง 3 ตาบล อาเภอพนพน 1 ตาบล อาเภอเมอง 7 ตาบล อาเภอกาญจนดษฐ 5 ตาบล อาเภอ

ดอนสก 3 ตาบล อาเภอเกาะสมย 7 ตาบล และอาเภอเกาะพะงน 2 ตาบล มพ�นท�โดยประมาณ

200,000 ไร มหาดเลนท�กวางใหญย�นออกไปในทะเลประมาณ 1-2 กโลเมตรจากชายฝ�ง พ�นอาวม

ความลาดชดพอเหมาะน� าข�นสงสดประมาณ 180 เมตร ลก 5 เมตร พ�นท�ปาบรเวณโดยรอบเปน

ปาบก และปาชายเลน พ�นท�ในบรเวณรมทะเล รมคลองจะพบปาชายเลน สวนพ�นท�ปาบกท�อยถด

เขามาจากพ�นท�บรเวณรมคลองจะอยในรปแบบปาสงวน ดวยศกยภาพของพ�นท�อาวบานดอน ทาให

พ�นท�จานวนประมาณ 60,000 ไร กลายเปนฟารมเล� ยงหอยชนดตางๆ ท�งหอยนางรม หอยแครง

หอยแมลงภ พ�นท�บางตอนเกดเปนสนดอนสามเหล�ยมปากแมน� า และมลาคลองขนาดเลกไมนอย

กวา 9 สายท�ไหลลงบรเวณน� ไดแก คลองราม คลองฉมหวง คลองใหญ พมเรยง คลองตะเคยน

คลองไชยา คลองกนทง คลองกระแดะ คลองหววว และคลองทาเคย พ�นท�ปาชายเลนของอาวบาน

ดอน ซ� งข�นอยชายฝ�งทะเลเปนแนวแคบๆ เปนอกพ�นท�หน� งของประเทศไทยท�ไดรบการบกรก

ทาลายปาชายเลน และเปนเขตจดวางโครงการเพ�อสมปทานทาไมปาชายเลน หลงจากการทาไม

ส�นสดลง พ�นท�กไมไดรบการดแล และบารงรกษาเทาท�ควร ความตองการใชประโยชนพ�นท�

และทาประโยชนอ�นๆ กมมากข� น (กองประสานการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตและ

ส�งแวดลอม, 2534) เชน การเพาะเล� ยงสตวน� า การทานาก ง การลกลอบตดไม เพ�อนาไมไปใช

ประโยชนตางๆ และการบกรกพ�นท�เพ�อเปนท�อยอาศย สรางถนนโรงงานอตสาหกรรมการทา

ประมงโดยใชอวนรนในพ�นท�ปาชายเลนงอกใหมผลจากภยธรรมชาต จากคล�น กระแสลมท�คอยกด

เซาะชายฝ�ง ทาเทยบเรอ การตดถางพ�นปาชายเลน น� าเสยจากบานเรอน การทาประมงท�จบมากเกน

กวากาลงผลตและผดวธ ทาใหบทบาทของนเวศวทยา อาวบานดอนลดลงอยางมาก การทาลาย

ทรพยากรปาชายเลน นอกจากจะสงผลตอส�งมชวต สภาพภมทศน และความสมบรณของระบบ

นเวศ ยงสงผลตอการทองเท�ยวโดยเฉพาะอยางย�งตอการทองเท�ยวเชงนเวศท�จาเปนตองอาศย

ทรพยากรธรรมชาตเปนหลก (อรอนงค เฉยบแหลม, 2552: 10-13)

สภาพภมอากาศ

รบอทธพลจากลมมรสมตะวนตกเฉยงใต ซ� งเกดบรเวณทะเลอนดามนเปนคร� งคราว

เน�องจากมแนวเทอกเขาตะนาวศร เทอกเขาภเกต และเทอกเขานครศรธรรมราช แถบบรเวณ

จงหวดระนอง จงหวดชมพร จงหวดพงงา จงหวดภเกต และจงหวดนครศรธรรมราช เปนแนวชวย

ลดอทธพลของลมมรสมดงกลาวจงหวดสราษฎรธานจะไดรบอทธพลจากลมมรสมทางดาน

ตะวนออกเฉยงเหนอเปนสวนใหญ มรสมตะวนออกเฉยงเหนอปกตจะมแหลงกาเนดบรเวณ

ทะเลจนใต และอาวไทย ทาใหจงหวดสราษฎรธานไดรบอทธพลจากลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ

136

ท�พดผานอาวไทย และลมมรสมตะวนตกเฉยงใตจากมหาสมทรอนเดย จงมชวงฤดฝนยาวนาน

ระหวางเดอนพฤษภาคม ถงเดอนมกราคม

สภาพเศรษฐกจ

ประชากรสวนใหญในตาบลพลายวาส ประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนอาชพหลก

ประมาณรอยละ 70 ของจานวนครวเรอนท�งหมดไดแก การทาสวน เล�ยงสตว ประมง เพาะเล�ยงสตว

น� า สวนครวเรอนท�ประกอบอาชพรบจาง คาขาย รบราชการประมาณรอยละ 30 พ�นท�ตอนกลางท�

เปนท�ราบลมน�นเหมาะอยางย�งสาหรบการทานา เพาะปลก ตอนในสดของพ�นท�จะเปนท�ราบสง

และปาเขาเหมาะแกการทาสวนยางพารา และสวนผลไม การะกอบอาชพโดยสวนใหญ เปนอาชพ

เกษตรกรรม สวนยางพารา ปาลมน� ามน มะพราว กาแฟ สวนผลไม การปศสตว อตสาหกรรมการ

พาณชยกรรม และประมงชายฝ�ง การทาประมงสามารถแบงออกเปน การประมงชายฝ�ง หรอประมง

พ�นบาน เปนการทาประมงท�ใชเรอทาการขนาดนอยกวา 5 ตน ถอเปนการประมงเพ�อยงชพหา

อาหาร และเพ�มรายไดในครอบครว กอใหเกดการสรางงานในทองถ�น สวนการประมงพาณชยน�น

เปนการทาประมงท�ใชเรอขนาดใหญ ไมใชเพ�อยงชพสวนใหญเปนธรกจ การประมงท�มการลงทน

สตวน� าท�ถกจบไดจะถกนาไปจาหนายท�งในทองถ�น และตลาดในภมภาค นอกจากน�ภายในพ�นท�

ตาบลตางๆ ยงมลาหวย ลาคลองขนาดเลกหลายสายกระจายอยท �วไปท�งท�เกดข�นเองตามธรรมชาต

และท�ขดข�น สวนใหญมสภาพต�นเขน และขาดน� าในหนาแลงจะมน� าในบางฤดเทาน�น ลาคลองท�

สาคญๆไดแก

1. คลองกะแดะ ตนน� าเกดจากเขาญวนเฒา เขาทงคาโรง เขาขนหวย ซ� งเปนเทอกเขา

บรรทดอยในเขตจงหวดนครศรธรรมราช ลาน� าไหลจากทศใตข�นไปทางทศเหนอไหลผานตาบล

ปารอน ตาบลชางซาย ตาบลกะแดะไหลลงอาวบานดอนท�บรเวณปากน� ากะแดะของตาบลกะแดะ

ความยาวลาน�าประมาณ 62 กโลเมตร

2. คลองทาทอง ตนน� าเกดจากเขาปลายคราม เขาคโหมด ซ� งเปนเทอกเขาบรรทด

อยในเขตตาบลปากแพรก อาเภอดอนสกและตาบลปารอน อาเภอกาญจนดษฐ ลาน� าไหลจากทศ

ตะวนออกเฉยงเหนอไหลผานตาบลปารอน อาเภอกาญจนดษฐ ตาบลปากแพรก ตาบลไชยคราม

อาเภอดอนสก แลวไหลลงอาวบานดอนท�ปากน�าทาทอง ตาบลทาทอง อาเภอกาญจนดษฐ ความยาว

ลาน�าประมาณ 55 กโลเมตร

3. คลองทาทองใหม เกดจากตนน�าจากเขาในตาบลทงกงไหลผานตาบลทงกง ตาบลทา

ทองใหม ไหลออกทะเลท�อาวบานดอนกวางประมาณ 80 เมตร ยาวประมาณ 8 กโลเมตร แตเดม

137

เรยกคลองทาเพชร เม�อเมองทาทองยายมาต�งรมฝ�ง ลาน� าน� กไดเปล�ยนช�อคลองตามไปดวย จะเหน

ไดวาท�ง 3 ลาน�าน� ไดไหลออกสทะเลอาวไทย ณ อาวบานดอนดวยกนท�งหมด

ประชากร ในเขตองคการบรหารสวนตาบลพลายวาสประกอบดวย 9 หมบานจานวน

ประชากรในเขต อบต. 6,449 คน และจานวนหลงคาเรอน 2,133 หลงคาเรอน สวนใหญนบถอ

ศาสนาพทธ และศาสนาอสลามบางสวน โดยภายในตาบลมวด และสานกสงฆ จานวน 4 แหง และ

มสยด จานวน 1 แหง รวมองคกรทางศาสนาท�งหมด 5 แหง

สภาพทางสงคม

ตลอดสองฝ�งคลองทาทองในพ�นท� ศกษามบานเรอนของประชาชนท�อาศยอย

รมคลองต�งอยเรยงรายไปตลอดเร�มตนต�งแตจดลงเรอ ของสนมานะฟารมสเตย เร�อยไปบางพ�นท�

ประชาชนอาศยอยคอนขางหนาแนน และในบางชวงจะมประชาชนอาศยอยนอยจนถงเบาบาง

โดยชมชนสาคญท�ต� งอยรมคลองในพ�นท�ศกษา เร�มจากคลองทาทอง คอ ชมชน หม 3 ตาบล

พลายวาส เปนท�ต� งของสนมานะฟารมสเตย จากน�นจะเปนบานเรอนของประชาชนท�อาศยอย

ในพ�นท�ต�งถ�นฐานบานเรอนกระจายอยตามรมคลองทาทอง ทางฝ�งตรงขามกบสนมานะฟารมสเตย

จะเปนท�ต�งของ หม 1 ชมชนบานปากน�าทาทอง ในบรเวณใกลเคยงจะมวดเขาพระน�ม และโรงเรยน

วดเขาพระน�มต�งอยจากน�นคอชมชนบานปากน� าทาทอง ท�ต�งอยกระจายรมคลองทาทอง จะสงเกต

ไดวาในบรเวณพ�นท�ดงกลาวจะมคลองทาทอง ซ� งไหลลงสปากอาวบานดอนก�นระหวางชมชน

หม 3 ตาบลพลายวาส และชมชนหม 1 บานปากน� าทาทอง แบงอาณาเขตอยางชดเจน ประชาชนท�

อาศยอยรมคลองในปจจบน สวนใหญมการถอครองกรรมสทธ� ท�ดน ลกษณะของบานเรอนจะเปน

บานไมท�มบรเวณคอนขางกวาง บางกยกพ�นสง โปรง และเรยบงาย จากการสงเกตพบวา การใช

ท�ดนรมคลองนอกจากประชาชนในพ�นท�ศกษาจะใชเปนท�อยอาศยแลว ยงพบวาท�ดนบรเวณ

ดานขางยงทาเปนอจอดเรอประมง ตลอดจนทาเปนลานสาหรบวางอปกรณท�ใชในการทาประมง

บางกทาเปนลานกวางๆเพ�อใชเปนพ�นท�ในการคดแยก หอยแครง หอยแมลงภ

ในปจจบนประชาชนท�อาศยรมคลองยงใชเรอเปนพาหนะการเดนทางไปมาหาสกน

เปนจานวนมาก จากการสงเกตพบวา ประชาชนท�อาศยรมคลองโดยสวนใหญจะมเรอเปนพาหนะ

ในการเดนทาง หาปลาในคลองทาทอง และบรเวณปากอาวบานดอน รวมท�งเรอประมงหางยาวท�

เขารวมใหบรการรบนกทองเท�ยว

ลกษณะครอบครวและความสมพนธทางสงคม

ลกษณะครอบครวของประชาชนในพ�นท�ศกษาปจจบนมท�งครอบครวเด�ยว และ

หลายครอบครวอยรวมกน ผชายเปนหวหนาครอบครว ความสมพนธของสมาชกในครอบครว

138

และเพ�อนบานละแวกใกลเคยงตางพ�งพาอาศยกน เก�อกลกน ผสงอายท�อาศยอยในละแวกเดยวกน

หรอใกลเคยงกนมกจะรจก คนเคยกนมาต�งแตรนพอแม บางกเปนญาตกน

ภาพท� 6 ผสงอายในพ�นท�ศกษา ภาพท� 7 ความสมพนธของคนในครอบครว

ปจจยสาคญอกประการหน� ง คอ ลกษณะการปลกบานเรอนน�นอยใกลชดกนไมหาง

กนมากนก สามารถเดนไปมาหาสกนไดงาย จงสงผลทาใหเกดความใกลชด ความสมพนธท�เกดข�น

กจะผกพนกน ไวเน�อเช�อใจกนมากกวา ครอบครวอ�นท�อยหางออกไป เม�อวางจากงานประจา

ผสงอายจะรวมกลมกนสนทนา หรอเล� ยงดบตรหลาน เน�องจากพอแมน�นออกไปประกอบอาชพ

นอกบาน ในอดตการเอาแรงชวยเหลอกนกเปนอกรปแบบหน�งท�ทาใหเกดความสมพนธอนดตอกน

การพบปะเอาแรงชวยเหลอกนตามงานบญ เปนลกษณะของการขอแรงเพ�อมาชวยงาน และจะมการ

ชวยงานตอบแทนกลบใหในคราวตอไปเม�อเพ�อนท�มาชวยงานน�นมกจกรรมใดๆท�ตองใชแรงงาน

ซ� งในปจจบนกยงคงมใหพบเหนอย แตมไมมาก เน�องจากสมาชกในครอบครวน�นไดรบการศกษา

ท�ดข�น จงเดนทางไปหางานทาท�อ�นมากข�น ในบางคร� งแรงงานอาจขาดแคลน จงตองจางคนงาน

มารบจางแทน ซ� งแรงงานท�มารบจางกมกจะเปนประชาชนท�อาศยอยในชมชน เปนลกษณะการ

พ�งพาอาศยกนโดยมการใหคาตอบแทน มไดเปนการขอแรงเหมอนดงเม�อกอน จากความสมพนธ

ของประชาชนในชมชนพ�นท�ศกษาท�มความสนทสนม ใกลชดกนท�งในระดบญาต เพ�อน และ

139

คนในชมชนเดยวกน ทาใหเกดความคนเคยกน มการปรกษา หารอ บอกเลา แลกเปล�ยนความร

ประสบการณ และขาวสารท�เกดข�นภายในชมชนรวมกน การรวมกลมเขารวมกจกรรมตางๆของ

ชมชนกสามารถทาไดงาย เพราะทกคนมความรจกกนเปนอยางดอยแลว รวมไปถงดานการ

ทองเท�ยวท�ความสมพนธท�ใกลชดกนของประชาชนในพ�นท�ศกษายอมทาใหเกดความปลอดภย

จากการทองเท�ยว ประชาชนท�อาศยอยในพ�นท�ศกษาตางชวยกนสอดสองดแล ในเร� องความ

ปลอดภย บอกกลาว แจงขาวสาร เตอนภยกนเองภายในชมชน นอกจากอธยาศยของประชาชน

ท� ดตอกนระหวางคนในชมชนแลว พฤตกรรมท�แสดงมาน� ย งเอ�อใหเกดการแสดงออกท� ด

เม�อนกทองเท�ยวเดนทางเขามาในชมชน กจะมการทกทายดวยการย�ม หรอในระหวางท�

นกทองเท�ยวเดนทางลองเรอออกไปยงขนากลางทะเล กจะพบไดวามการโบกมอตอนรบ

นกทองเท�ยวกจะโบกมอตอบ หรอบางคร� งอาจมการนาสตวน� าท�จบมาไดโชวใหนกทองเท�ยวไดด

เม�อนกทองเท�ยวไดเหนตางกพากนถายรปเกบไว ทาใหนกทองเท�ยว เกดความประทบใจเม�อไดรบ

การตอนรบจากเจาของแหลงทองเท�ยว ส�งท�สงเกตได เม�อนกทองเท�ยวเกดความประทบใจมกจะ

บอกเลากนตอในกลมนกทองเท�ยวดวยกน มท�งท�บอกตอพดคยในขณะน�นทนททนใด และมการ

บอกตอพดคยกนในระหวางท�รอท�จดลงเรอเพ�อเดนทางกลบ

โครงสรางพ�นฐาน กลาวในภาพรวมไดวา สราษฎรธานมแหลงผลตกระแสไฟฟา

2 แหง คอ 1.โรงไฟฟาพลงน� าเข�อนรชชประภา อ.บานตาขน 2.โรงไฟฟาพลงความรอนของจงหวด

สราษฎรธาน อ.พนพน สวนประปาทางจงหวดมสานกงานประปา 6 แหง

ดานสาธารณสข ตาบลพลายวาสมโรงพยาบาลของรฐ จานวน 1 แหง ไดแก

โรงพยาบาลกาญจนดษฐ ต�งอยหมท� 9 และมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจาตาบล 1 แหง คอ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลพลายวาส ต�งอยหมท� 2 บานทาเสาเภา

ดานการคมนาคม ในท�น� จะขอกลาวในภาพรวมไดวา ดวยสภาพท�ต�งของจงหวด

ทาใหสามารถเปนศนยกลางการเช�อมโยงภาคใตตอนบน กบภาคใตตอนลาง และเช�อมโยงทะเล

ฝ�งอนดามน และฝ�งอาวไทย ดงรายละเอยดตอไปน�

ทางน�า มทาเทยบเรอบรเวณปากน� าตาป และคลองทาทอง สาหรบเรอขนถายสนคา

ขนาดระวาง 2,000-3,000 ตน จานวน 18 ทา

ทางรถไฟ เสนทางรถไฟสายใตผานทกขบวน มท�งสถานขนสงผโดยสารและลาน

ขนสงสนคาแหงเดยวในภาคใต

ทางรถยนต มเสนทางหลกเช�อมโยงจงหวดในภมภาค เปนถนน 4 ชองทางจราจร

และมโครงขายมาตรฐานเช�อมทกพ�นท�อาเภอ

140

เคร�องบน เปนจงหวดท�มทาอากาศยาน 2 แหง คอ ทาอากาศยานสราษฎรธาน และ

เกาะสมย มเสนทางบนเช�อมโยงท�งในประเทศ และตางประเทศ

แหลงทองเท�ยว ในท�น� จะขอกลาวในภาพรวมไดวา สราษฎรธาน เปนจงหวดท�ม

แหลงทองเท�ยวท�งทางธรรมชาต และทางวฒนธรรม มรองรอยของอารยธรรมท�เจรญมาต�งแต

สมยประวตศาสตร ปจจบนการเตบโตท�รวดเรวในอตราเรงไปตามกระแสโลกของวตถนยม

และบรโภคนยมสงผลใหการทองเท�ยวท�งทองเท�ยวในเมอง และทองเท�ยวตามสถานท�ทองเท�ยว

ธรรมชาตตางๆ เกดปญหาไมวาจะเปนในเร�องของปรมาณขยะ น� าจดมไมเพยงพอ รปแบบการ

บรหารจดการทองถ�น ความเส�อมโทรมของแหลงทองเท�ยว มลพษในรปแบบตางๆท�งมลพษ

ทางเสยง มลพษทางอากาศ ความไมปลอดภยในการทองเท�ยวการขาดศนยขอมลแหลงทองเท�ยว

(Information center) การขาดการบรหารจดการท�ดของการเปนเมองทองเท�ยว และปญหาท�สาคญ

คอ การขาดหนวยงานท�รบผดชอบในเร�องตางๆ หรอ การไมมเจาภาพ ซ� งถอเปนเร�องสาคญ

เพราะวา เจาภาพหรอผรบผดชอบในเร�องน�นๆตองเปนผจดการดแลในเร�องของสถานท�ทองเท�ยว

หรอการแกปญหาตางๆท�เกดข�น การแกปญหาเร�องรถรบจางเถ�อน โดยการทาใหเปนรถรบจางท�

ถกกฎหมายใชว�งรบสงนกทองเท�ยวเพ�อแกปญหาความไมสะดวกของการคมนาคมในสถานท�

ทองเท�ยวบางแหง ควรมการเพ�มกจกรรมทองเท�ยวใหมๆและปรบปรงกจกรรมทองเท�ยวแบบเดมๆ

เชน การนาเท�ยวแบบวนเดยว (One day trip) และปรบปรงเพ�มเตมแหลงกน แหลงเท�ยว แหลง

จบจาย (Shopping)ในบรเวณตวเมอง รวมท�งการพฒนาแหลงทองเท�ยว เพ�อสงเสรมการทองเท�ยว

ทางธรรมชาตและไดเหนถงวถชาวบานในบรเวณน�นๆดวยการพฒนาทองเท�ยวทางธรรมชาต

หรอทางวฒนธรรม ตองตระหนกถงสภาพแวดลอม ท�สาคญตองคงไวซ� งเอกลกษณของสถานท�

ทองเท�ยวน�นๆ และคงอตลกษณของคนในพ�นท�ทองเท�ยวน�น ท�งเร�องของความเปนอย วถชวต และ

วฒนธรรมอนดงาม

ทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม พ�นท�ตาบลพลายวาสน�นเปนท�ราบลมสลบกบ

ภเขาและมพ�นท�ตดปาชายเลน มทรพยากรธรรมชาตประเภทแรยบซม เหมาะแกการพฒนาดาน

อตสาหกรรมเหมองแร และพ�นท�บางสวนเหมาะแกการพฒนาดานการเกษตรกรรมการเพาะเล� ยง

สตวน� าชายฝ�งทะเลท�ต�งอาณาเขตอยไมไกลจากตวอาเภอกาญจนดษฐ และหางจากตวเมองจงหวด

สราษฎรธานประมาณ 18 กโลเมตร จงสะดวกตอการเดนทาง การคมนาคมขนสงสนคา นอกจากน�

พ�นท�ของตาบลพลายวาส บางสวนเปนปาชายเลน เหมาะแกการพฒนาเปนแหลงทองเท�ยว

เชงอนรกษในสวนของทรพยากรปาไมไดเกดปญหาในหลายประการ อาท การรกล� าแนวปา

เพ�อสรางท�พกอาศยและท�ดนทากน ท�งปาบกและปาชายเลน โดยเฉพาะปาชายเลนซ� งเปนปาท�ม

141

ความสาคญมาก เพราะเปนท�อนบาลสตวน� า และรากของตนโกงกางยงชวยยดดน ไมใหน� ากดเซาะ

ชายฝ�ง หรอชวยปองกนคล�นลมในทะเลไมใหสรางความเสยหายตอชายฝ�ง ในสวนของปาบกเปน

ลกษณะเดยวกน ในการแกไขเบ�องตนน�น ไดมการจดการเปนลกษณะของปาชมชนท�ใหทกคน

เปนเจาของ สงเสรมใหเหนคณคาและเกดการหวงแหนรกษปา นอกจากน� ยงมการสรางจตสานกท�ด

ในการรกษาปาใหกบเยาวชน ใชพลงมวลชนเขามาชวย ประกอบกบภาครฐตองเพ�มเจาหนาท�

ผบงคบใชกฎหมายมาดแลในเร�องน�อยางจรงจง

2. ความเปนมาของสนมานะฟารมสเตย

ยอนหลงไปย�สบกวาปท�แลว คณสมชาย สนมา เจาของกจการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

สนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน ซ� งเดมเปนชาวจงหวดสมทรสาคร

ไดเขามาทางานในบรษทเล�ยงกงแหงหน�งในจงหวดสราษฎรธาน

ตอมาไดออกมาเชาท�เล� ยงกงกลาดา จนกระท�งในป พ.ศ. 2535 การเล� ยงกงกลาดาไดเกด

วกฤตท�เก�ยวกบเร� องของโรคทาใหการเล� ยงกงกลาดาในขณะน� นมปรมาณการเล� ยงท�ลดลง

คณสมชาย จงเปล�ยนจากการเล� ยงกงกลาดา มาเล� ยงหอยแทน เน�องจากจงหวดสราษฎรธานน�น

มศกยภาพในเร�องพ�นท�ท�มความอดมสมบรณ มการเพาะเล�ยงสตวน�าโดยเฉพาะการเล�ยงหอยนางรม

ในพ�นท�ท�มการเล�ยงกนมายาวนานถง 50 กวาป ซ� งในป พ.ศ. 2536 และป พ.ศ. 2537 ทางฟารมจงได

เพ�มในเร�องของการเล�ยงหอยแครง ตามลาดบ

ในขณะ น� นหนวยงา นท� เ ป นผ ท� ด แลในเ ร� อง ของพ� นท� กา รผลตซ� ง ถอวา เ ป น

พ�นท�สาธารณะน�นคอ กรมประมง โดยทางกรมประมงจะจดพ�นท�ไวใหเกษตรกรในเบ�องตน

สวนพ�นท�ของสนมานะฟารม ต�งแตแรกเร�ม เปนพ�นท�จากการซ�อสทธของเกษตรกร เกษตรกร

สามารถขายสทธของตนเองไดโดยจะตองผานการยนยอมจากกรมประมง ซ� งกคอ ประมงอาเภอ

จากน�น กเร�มกลบมาเล�ยงกงกลาดาเพ�ม แตทวาในชวงน�นไดมเร�องของสงคมเขามา กลาวคอ สงคม

กาลงมองวาผเพาะเล� ยงกงไดทาลายส� งแวดลอมโดยเฉพาะเม�อถงข�นตอนการเกบเก�ยวผลผลต

และของเสยท�เกดข�นตามพ�นท�สาธารณะตางๆ

ดวยเหตดงกลาว ทางสนมานะฟารมจงทาเร� องส� งแวดลอมตอชมชนผเล� ยงกงกลาดา

ข�นในป พ.ศ. 2538 ทางสนมานะฟารมไดเขาไปดแลรบผดชอบในเร�องของส�งแวดลอม รวมกบ

โรงเรยนวดเขาพระน�มเก�ยวกบ นกสบสายน�า การดาเนนงานของนกสบสายน�าน�นคอ

1. การใหเดกนกเรยนโรงเรยนวดเขาพระน�ม ไดมาศกษาเรยนรวาของเสยท�อยในน� า

ในพ�นท�สาธารณะ น�นมาจากแหลงใด

2. การใหเดกนกเรยนโรงเรยนวดเขาพระน�ม ไดมาศกษาเรยนรท�ฟารมสเตย

142

3. การใหเดกนกเรยนโรงเรยนวดเขาพระน�มไดมาศกษาเรยนรในเร�องของส�งแวดลอม

โดยเฉพาะปาชายเลน

วตถประสงคในการกอต�ง

1. เพ�อปรบรปแบบการทาฟารมเพาะเล�ยงสตวน�า พฒนาใหเปนแหลงทองเท�ยว

2. เพ�อเปนแหลงเรยนรจากประสบการณจรงในการประกอบอาชพของชาวประมง

เรยนรเก�ยวกบปาชายเลน และส�งแวดลอมในทองถ�นใหกบนกเรยน นสต นกศกษา และองคกรตางๆ

ท�สนใจ

3. เพ�อพฒนาเปนท�พกผอนแหงใหมทางการทองเท�ยว (การทองเท�ยวเชงอนรกษ)

ภาพท� 8 สภาพแปลงนากงในบรเวณพ�นท�ศกษา

ท�ต�งและอาณาเขตของสถานท�ทองเท�ยวฟารมสเตย

ในอาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน มฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย

ซ� งต�งอยเลขท�73 หม 3 ตาบลพลายวาส อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน โดยระยะทางหาง

จากตวเมองสราษฎรธาน 25 กโลเมตร และหางจากอาเภอกาญจนดษฐ10 กโลเมตร ในสวนของการ

เดนทางโดยรถยนตสวนตวน�นนกทองเท�ยว และผท�สนใจสามารถใชเสนทางหลวงหมายเลข 401

(สราษฎรธาน-นครศรธรรมราช) เดนทางเขาในตวอาเภอกาญจนดษฐ เม�อถงทางแยกใหเล� ยวขวาไป

ตามถนนบานพอด (เสนทาง 4177) ประมาณ 7 กโลเมตร สวนการเดนทางโดยรถโดยสารสองแถว

จะเปนสาย บานทอน-ดอนเนาว จากตลาดเกษตร 2 อาเภอเมอง จงหวดสราษฎรธาน ใชเวลาเดนทาง

40 นาทโดยประมาณ กจะเหนสนมานะฟารมสเตยอยเชงสะพานขามคลองทาทองทางดานซายมอ

ซ� งอยในเขตของตาบลพลายวาส สวนฝ�งตรงขามคลองทาทอง จะเปนเขตตาบลทาทอง

143

ภาพท� 9 สภาพบรเวณท�ต�งของสถานท�ทองเท�ยวฟารมสเตย

ภาพท� 10 ชมชนบานปากน�าทาทอง ตาบลทาทอง ซ� งอยฝ�งตรงขามสนมานะฟารมสเตย

การประกอบการทองเท�ยวในพ�นท�ศกษา

ผท�เดนทางมาทองเท�ยวท�สนมานะฟารมสเตย น�น สวนใหญเปนนกทองเท�ยวชาวไทย

นกทองเท�ยวชาวตางชาต นกเรยน นกศกษา นกวจย อาจารย บคลากรหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน

144

และบคคลท�วไป เน�องจากสถานท�ทองเท�ยวน�นทรพยากรธรรมชาตอนอดมสมบรณรวมท�งม

ทรพยากรการทองเท�ยวท�เปนส� งดงดดความสนใจของนกทองเท�ยว จงทาใหการทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตยเปนท�รจกในหมนกทองเท�ยวชาวไทย และชาวตางประเทศไดรวดเรว มนกทองเท�ยว

เดนทางเขามาเย�ยมเยอนอยางตอเน�องโดยเฉพาะวนเสาร-อาทตย และวนหยดนกขตฤกษ ยกเวน

ในชวงฤดมรสม ประมาณเดอนตลาคม พฤศจกายน และธนวาคม

การประกอบการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย น�นจะเร�มต�งแตจดลงเรอเร�อยไปจนถง

ฟารมสเตย รายละเอยดน�นมดงตอไปน�

1. จดลงเรอนกทองเท�ยว

สนมานะฟารมสเตย ต� งอยตดกบสะพานคลองทาทอง ดานหนามรถประจาทาง

สายกาญจนดษฐ พระพทธบาท ดานหลงมเรอแลนผานไปมา โดยพ�นท�ท�ตดลาคลองสวนหน� ง

เปนทาเรอ และลานรบซ�อหอยแครง เพ�อสงขายใหกบพอคาแมคาภายในประเทศและตางประเทศ

นกทองเท�ยวท�มาทองเท�ยวจะตองมาลงเรอท�ทาเรอแหงน� พรอมรบเส�อชชพสวมใส จากมคคเทศก

นอย มคคเทศกทองถ�น เพ�อความปลอดภย และปองกนอบตเหต

ภาพท� 11 บรเวณโดยรอบจดลงเรอนกทองเท�ยว

145

ภาพท� 12 ลานจอดรถสาหรบบรการนกทองเท�ยว

ภาพท� 13 จดลงเรอนกทองเท�ยว

กอนท�จะลงเรอมงหนาไปยงขนากลางทะเลระยะทางจากทาเรอไปจนถงขนาประมาณ

4 กโลเมตรใชเวลาประมาณ 30 นาทโดยมเรอรบสงจากทาเรอถงฟารม ท�งเรอขนาดเลก กลาง และ

ใหญ เรอขนาดเลกรบนกทองเท�ยวไดประมาณ 2 คน เรอขนาดกลางเปนเรอหางยาวสามารถรบ

146

นกทองเท�ยวไดประมาณ 20 คน สวนเรอโดยสาร จะเปนเรอประมงขนาดใหญ มท�น�งสะดวกสบาย

รบนกทองเท�ยวไดประมาณ 30 ถง 80 คน

ภาพท� 14 แผนท�แสดงท�ต�งของสนมานะฟารมสเตย

2. การบรรยายและใหขอมลในระหวางน�งเรอ

ในระหวางการน�ง เ รอมค ค เทศกนอย มคค เทศกทองถ� นจะเปนผ บรรยาย

และใหขอมลแกนกทองเท�ยว มคคเทศกท�มาทาหนาท�บรรยายใหขอมล สวนใหญเปนเดกนกเรยน

จากโรงเรยนวดเขาพระน�ม หรอเปนศษยเกาท�จบการศกษาแลว และไดศกษาตอท�วทยาลย

อาชวศกษาในตวเมอง แตสามารถมาทาหนาท�เปนมคคเทศกได เน�องจากมท�พกอาศยอยไมไกล

จากสนมานะฟารมสเตยมากนก ซ� งมท�งหมด 6 คน (ในชวงเวลาทาการสมภาษณ) การนาเท�ยว

ในแตละคร� ง มกจะใชมคคเทศกนอย คราวละประมาณ 2 คน หรอมากกวา 2 คนข�นไป ซ� งข�นอยกบ

จานวนของนกทองเท�ยวท�มาเท�ยวในแตละคร� ง มคคเทศกแตละคนมประสบการณในการถายทอด

เร� องราวของสถานท�ตางๆ ตลอดเสนทางทองเท�ยวไดเปนอยางด มทกษะในการดแลตอนรบ

นกทองเท�ยว รวมถงสามารถแกไขปญหาเฉพาะไดด

การบรรยายและใหขอมลของมคคเทศกน� น จะเก�ยวกบวถชวตของประชาชน

สภาพบานเรอนรมคลองทาทอง จนกระท�งถงอาวบานดอน รวมท�งสถานท�สาคญๆในบรเวณน�น

โดยมรายละเอยดดงตอไปน�

147

วถชวตของคนในชมชน

ตลอดสองขางทางในระหวางน�งเรอ นกทองเท�ยวจะไดพบเหนวถชวตของ

ประชาชน ท�อาศยอยรมคลองตลอดแนวออกไปจนถงปากอาวบานดอน แตเดมคลองเปนปจจย

หลกของการดารงชวต ภาพท�สามารถพบเหนไดจนชนตาจนถงปจจบน น�นเปนภาพของชาวบานท�

ขบเรอหางยาวออกไปจบสตวน�า ออกไปวางรอก วถชวตรมคลองในลกษณะท�กลาวมาน�น ปจจบน

ยงสามารถพบเหนได โดยส�งท�พบเหน แสดงออกถงความมอธยาศยไมตรท�ด ท�ผมาเย�ยมเยอน

ประชาชนจะรสกประทบใจ เชน การทกทายโดยการย�ม หรอโบกมอใหกบนกทองเท�ยวในเวลาท�

เรอแลนผานเพ�อท�จะมงหนาไปยงสนมานะฟารมสเตย

สภาพบานเรอนรมคลองทาทอง

ปจจบนสภาพบานเรอนรมคลองทาทอง มลกษณะการต� งบานเรอนท�อยอาศย

เปนแบบเกาะกลมกน อยในหมญาตพ�นองใกลๆ พ�นท�สวนของตน ใกลกบวด ซ� งเปนศนยรวมของ

ชมชนน�นคอ วดเขาพระน�ม บางบรเวณกหนาแนนมประชาชนอยอาศยเปนจานวนมากจนเกดการ

จดต� งเปนชมชน คอ ชมชนบานปากน� าทาทอง ลกษณะบานจะเปนบานท�สรางมาแตอดต เชน

บานไมช�นเดยว บานไมสองช�นบานบางหลงกมการซอมแซมปรบปรงบานเกาๆโดยคงโครงสราง

เดมของตวบานท�เปนไมไวใหแขงแรง มพ�นท�การใชงานมากข�น มอจอดเรอของแตละบาน ส�งปลก

สรางอ�นๆไมไดรกล�าลาคลองมากนก

การอนรกษทรพยากรธรรมชาต

ประชาชนในพ�นท� รวมท�งประชาชนท�อาศยอยรมคลองไดใหความรวมมอ ชวยกน

ดแลลาคลองไมใหมขยะ ไมปลอยของเสย ไมท�งขยะ ตลอดจนมสวนรวมในการเขารวมกจกรรม

ปลกปาชายเลนตามสมควร กจกรรมท� เกดข� น สงผลดตอเสนทางการทองเท�ยวท�ตองอาศย

สภาพแวดลอมของคลองท� ดโดยสวนใหญนกทองเท�ยวท� เดนทางมาทองเท�ยวท�ฟารมสเตย

ตองการท�จะเรยนรวถชวต สมผสธรรมชาต มาชมหอยนางรม ซ� งเปนแหลงหอยนางรมท�ม

ช�อเสยง หากทรพยากรส� งแวดลอมเหลาน� ถกทาลาย สญเสยสมดลของธรรมชาต ไมนามอง

ยอมกอใหเกดผลเสยตามมา ปจจบนประชาชนในพ�นท�ไดใหความตระหนกในเร� องน� มากข� น

เพราะตางกตองพ�งพาอาศยส�งแวดลอมในการดารงชวต การประกอบอาชพ และการสรางรายได

เชนเดยวกน

สถานท�ทองเท�ยวประเภทศาสนสถาน

ศาสนสถาน ท�ต� งอยในบรเวณพ�นท�ศกษาน�น เปนสถานท�ศกด� สทธ� ท�ประชาชน

สกการะบชา มอยดวยกน 2 สถานท� ไดแก ศาลป ทวด และศาลเจาไหหลาบานปากน� ากะแดะ

148

ศาลเจาไหหลาบานปากน� ากะแดะ เปนสถานท�ท�คนไทยเช�อสายจนใหความเคารพและนบถอ

ต�งอยท�หมท� 6 ตาบลพลายวาส อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฏรธาน ซ� งบรเวณดงกลาวเปน

ชมชนท�มชาวประมงต�งหลกแหลงทามาหากนอยหนาแนน เม�อชาวบานปากน� ากะแดะ เช�อสายจน

ไหหลาไดอพยพมาจากจนแผนดนใหญ มาต�งรกรากทามาหากนท�น� จงไดรวมแรงรวมใจกนสราง

ศาลเจาปากกะแดะในอดตศาลเจาปากกะแดะเปนอาคารไมใตถนสงหลงคามงดวยกระเบ�องวาว

มการอญเชญองคเทพเจากวนอ มาสถตเพ�อสกการบชา ในป พ.ศ. 2533 ชาวไทยเช�อสายจนไหหลา

ท�งชาวบานปากน� ากะแดะและท�อ�นๆ ของอาเภอกาญจนดษฐ รวมถงผมจตศรทธาไดบรจาคทรพย

รวมกนสรางศาลเจาข�นใหม เปนศลปะแบบจนอยในพ�นท�เดม ไวเปนท�พ�งทางใจแกชาวบานปากน� า

กะแดะ ตลอดจนเปนท�พ�งของผมจตศรทธาท�วไป

ในชวงเทศกาล ศาลเจาปากกะแดะไดจดใหมกจกรรมตางๆ เพ�อใหประชาชนและ

ผท�สนใจเขารวมพธ เชน ประเพณถอศลกนเจ พธเดนเวยนธป-เทยน รอบประราพธเพ�อสกการะ

องคเทพเจา รวมถงกจกรรมตดผมใสเรอพระเคราะห พรอมส�งของจาเปนในการดารงชพ เปนตน

ดวยเหตท�ประชาชนในพ�นท�ปากน�ากะแดะ มอาชพหลก คอ ประมง ตองทามาหากนอยในทองทะเล

จงจาเปนท�จะตองมพธกรรมดงกลาว เพ�ออทศสวนกศลใหเจากรรมนายเวร และเพ�อความเปน

สรมงคลของผเขารวมพธ ตามความเช�อของลกหลานชาวจน

3. การบรรยายและใหขอมลเก�ยวกบหอยนางรม

ในการบรรยายและใหขอมลเก�ยวกบหอยนางรมน�น มคคเทศกจะเปนผท�ทาหนาท�

บรรยายใหขอมลเก�ยวกบหอยนางรม สาธตวธการเล� ยงหอยนางรม การแกะหอยนางรม และ

รบประทานหอยนางรมอยางถกวธ

จงหวดสราษฎรธาน เปนจงหวดท�มการเพาะเล�ยงหอยนางรมมากท�สดจงหวดหน� ง

เน�องจากมสภาพภมประเทศ ภมอากาศ แหลงอาหาร ท�เอ�ออานวย ประชาชนจงยดอาชพทาประมง

ชายฝ�ง ไดแก ฟารมเล� ยงหอยนางรม หอยแครง หอยแมลงภ การเพาะเล� ยงหอยนางรมน�น มการ

เพาะเล�ยงอยมากในอาเภอกาญจนดษฐ บรเวณท�ตดชายฝ�งทะเลท�ง 5 ตาบล และอาเภอใกลเคยงอก

บางสวน

การเล�ยงหอยนางรมในประเทศไทย มการเล�ยงมายาวนานมากกวา 50 ป หอยนางรม

เปนหอยสองฝา พบอยท�วไปในน� าเคมเกาะอยตามโขดหน หรอรากไมหลายชนดอยไดต� งแต

ความเคมต�าจนถงความเคมสง (5-40 ppm) ดวยสภาพภมประเทศท�มลกษณะเปนอาวมตะกอน

โคลน และแรธาตจากแมน� า ตาป และ ลาคลองหลายสายไหลมาบรรจบรวมกนจงเกดเปนน� ากรอย

ท�มระดบความเคมของน� าพอเหมาะ อณหภมของน� าเหมาะสม พ�นท�สะอาดมการไหลเวยนของ

149

น� าดทาใหหอยนางรมโตเรว ประกอบกบแพลงกตอนซ� งเปนอาหารของหอยนางรมท�มอยเปน

จานวนมาก เม�อมอาหารท�อดมสมบรณ หอยนางรมท�บรเวณปากอาวบานดอน จงมขนาดของลาตว

ใหญและสมบรณกวาแหลงอ�นๆ และมมากเปนพเศษ สวนการเพาะเล� ยงหอยแครง หอยแครงท�

เพาะเล�ยงน�นมอยดวยกน 2 ชนด คอหอยแครงพ�นเมองและหอยแครงมาเลเซย หอยแครงพ�นเมอง

มกจะไมอยในแปลงท�กาหนด เม�อกระแสน� าพดเขามากจะไปตามกระแสน� า ซ� งตางจากหอยแครง

มาเลเซย หากเล�ยงหอยแครงมาเลเซยจะสามารถทราบไดวาหอยแครงมาเลเซยในแปลงมจานวนอย

เทาใด หอยแครงในอาวบานดอน เปนหอยแครงท�มขนาดใหญ รสชาตอรอย เน�อมาก

ฟารมเล� ยงหอยนางรมน�นมลกษณะเปนแปลงส� เหล�ยมมไมปกก�นบรเวณร� วรอบ

พ�นท�เพ�อแสดงแนวเขตการเพาะเล� ยง ไมท�ไวสาหรบปกก�นน�นจะมก ง หอย ป ปลา มาอาศยอย

บรเวณแถววสดท�ปกไว หอยนางรมจะเกาะตามแทงปนซเมนต วธการเล� ยงหอยนางรมมการ

ปรบเปล�ยนจากเดมไมมากนก เพยงแตวสดท�ใชมความคงทนข�น การสรางปะการงเทยมชายฝ�ง

โดยใชแทงปนซเมนตและปลองซเมนตท�มความคงทนจานวนหลายลานแทงในพ�นท�ประมาณ

40,000 ไร หรอทกตาบลท�มชายฝ�งทะเลของอาเภอกาญจนดษฐ กอใหเกดการอนรกษระบบนเวศ

ชายฝ�ง การเพาะเล�ยงหอยนางรม สงผลใหอาเภอกาญจนดษฐมช�อเสยงไปท�วประเทศในเร�องของ

การเพาะเล� ยงหอยนางรมตามธรรมชาต ท�มจดเดนในเร�องความสดสะอาด เกดเปนแหลงซ�อขาย

ท�มช�อเสยง เปนแหลงอาหารทะเลท�มคณภาพ และเปนแหลงทองเท�ยว สาหรบผท�ตองมาชมฟารม

หอยนางรม นอกจากฟารมเล�ยงหอยนางรมท�กลาวมาน�น ยงมขนาของชาวบานท�สรางเรยงรายใน

อาเภอกาญจนดษฐ ประมาณ 200-300 หลงคาเรอน มท�งขนาดเลกใหญ แตกตางกนไปตามสภาพ

ของการจดฟารม ฟารมหอยนางรมแตละฟารมจะมขนาไวเปนท�พกอาศยและเฝาดแลทรพยสน

ผลผลตของหอยนางรมอยกลางทะเล

4. การแสดงศลปวฒนธรรมพ�นบาน

หนงตะลง และมโนราห ถอเปนอกหน� งการแสดงศลปวฒนธรรมพ�นบานอนเปน

เอกลกษณสาคญของภาคใต ซ� งสนมานะฟารมสเตย ไดนามาแสดงใหชมกน หนงตะลงของคณะ

เทพศลป เปนหนงตะลงยคใหม มอยดวยกน 3 ภาษา ไดแก ภาษาถ�นใต ภาษากลาง และ

ภาษาตางประเทศ การขบรองจะสลบกบการแปลความหมายของคาอยางไพเราะ ตลอดจนสามารถ

ถายทอดอารมณไดตามแบบฉบบไดไป

จดเดนของการแสดงหนงตะลงของ คณะเทพศลป น�นคอ

1. ตวหนงตะลง สามารถขบรองได 3 ภาษา ไดแก ตวพระ ตวนาง หนนย ไอเทง และ

ตวพระอาจารย และพรอมท�จะกาวเขาสอนาคตอนใกลดวยภาษาอ�นๆ เชน ภาษาจน เพ�อใหตวหนง

มความเปนสากลมากย�งข�น

150

ภาพท� 15 การแสดงหนงตะลง

2. คณะเทพศลป มเครอขายเยาวชนท�ชวยสานตอการเลนหนงตะลงประมาณ 50 คน

การฝกสอนโดยสวนใหญจะตองเร�มจากการเรยนรบทสนทนาภาษาองกฤษอยางงายท�จะสามารถ

ส�อสารใหคนตางชาตเขาใจ การแนะนาแหลงทองเท�ยวและแหลงเรยนรในทองถ�น ตลอดจน

สอดแทรกความสนกสนานเขาไปในบทเพลงหนงตะลง เครอขายเยาวชนดงกลาวจะทาหนาท�

เปนลกค และลกคสมครเลนในโอกาสท�คณะหนงตะลงไปแสดงตามสถานท�ตางๆ

รปแบบการแสดงหนงตะลงมอยดวยกน 2 รปแบบ กลาวคอ เปนเร�องราวท�เรยบเรยง

ไวแลว และเปนเร�องราวตามสถานการณ ซ� งเร� องราวตามสถานการณ เปนการรองกลอนสด

ลกษณะของการแตงกลอนจะแตงกลอนกนตอหนาผชม เนนการนาเร�องราวมาผกโยงเปนเร�องๆ

โดยอาศยปฏภาณไหวพรบ สามารถปรบเร�องราวไดทกชวงเวลาตามความนยม สามารถส�อไดทก

เร�อง เพ�อใหสอดคลองกบความเปนทองถ�นจงสงผลใหดวยเหตน�ทาใหหนงตะลงไมมวนตาย

รปแบบการจดการใหบรการทองเท�ยว

1. รปแบบทองเท�ยวฟารมสเตยแบบไป-กลบ

รปแบบทองเท�ยวฟารมสเตยแบบไป-กลบ น� น จะมใหนกทองเท�ยวไดเลอก

2 ชวงเวลา กลาวคอ มาทองเท�ยวพรอมทานอาหารม�อกลางวน หรอม�อเยนท�ฟารมสเตย มคคเทศก

จะพานกทองเท�ยวออกเดนทางจากทาเรอสนมานะฟารม มงหนาสขนาใหญกลางทะเล ซ� งสามารถ

151

รองรบนกทองเท�ยวไดประมาณ 150 ทาน โดยมเรอรบสงจากทาเรอถงสนมานะฟารม ท�งเรอท�ม

ขนาดเลก ขนาดกลาง และขนาดใหญ ซ� งข� นอยกบจานวนนกทองเท�ยวท�มา เม�อนกทองเท�ยว

เดนทางมาถง นกทองเท�ยวจะไดสมผสกบธรรมชาต และวถชวต โดยมมคคเทศกนอย มคคเทศก

ทองถ�น เปนผบรรยาย และใหขอมลในระหวางการน�งเรอออกไปกลางทะเล ระยะทางจากทาเรอ

ของสนมานะฟารมสเตยถงขนากลางทะเล มระยะทางประมาณ 4 กโลเมตร โดย 1 กโลเมตรแรก

ของการเดนทางน�น นกทองเท�ยวจะไดชมทศนยภาพสองฟากฝ�ง บรรยากาศของบานเรอนในชมชน

จะสมผสไดถงกล�นไอของวถชวตแบบชาวเลอยางแทจรง ท�งน� จะสงเกตเหนไดวาบานเรอนทกหลง

น�นจะมเรอประมงจอดอย บานทกบานจะมอปกรณท�ใชในการหาปลาใหไดเหน มคคเทศกนอย

กจะบรรยายถงวถชวตของคนในชมคนแถบน�

ภาพท� 16 นานกทองเท�ยวออกเดนทางจากทาเรอสนมานะฟารม มงหนาสขนากลางทะเล

วถชวตของชาวบานรมสองฝ�งคลอง ชาวบานยงดารงชวตโดยใชสายน� าในลาคลอง

เพ�อท�จะประกอบอาชพ บางกใชในการอปโภค สายน� ายงคงใสสะอาด ขยะตางๆ ยงไมมใหพบเหน

น�นอาจเปนเพราะวาวถชวตท�ยงคงอยกบสายน� า หากลาคลองไมสะอาด เตมไปดวยขยะ อาจสงผล

ใหน�าในลาคลองเนาเสย ระบบนเวศกจะไดรบผลท�เกดข�นดวย ท�งน�ชาวบานรมสองฝ�งคลองตางให

ความรวมมอ รวมใจกน ดแลรกษาแมน�าลาคลอง ดแลทรพยากรธรรมชาต เพ�อใหคงอยคกบวถชวต

ของชาวบาน ตลอดจนเปนแหลงอาหารอนอดมสมบรณใหชาวบานสามารถพ�งพา สามารถเล�ยงชพ

ดารงชพไดถงรนลกรนหลาน

152

ภาพท� 17 มคคเทศกบรรยายใหขอมลในระหวางการน�งเรอ

ภาพท� 18 สภาพบานเรอนรมคลองทาทอง

153

ภาพท� 19 วถชวตชมชนสองฝ�งคลองทาทอง

ภาพท� 20 อาชพประมง

154

ภาพท� 21 การประกอบอาชพของคนในชมชน

เม�อเขาสกโลเมตรท�สองจะเรมเหน แนวปาชายเลน ซ� งเกดข� นเองตามธรรมชาต

เปนแนวปาชายเลน ยงคงพบสตวน� ามากมายหลายชนด ผนปายงคงมความอดมสมบรณอยมาก

สวนหน� งเปนเพราะกระแสการทองเท�ยวเชงอนรกษของคนในชมชนเร�มกอตวอยางเปนรปธรรม

ปาชายเลนในแถบน� จะถกดแลอนรกษโดยคนในชมชน และเยาวชนรนใหมในพ�นท� เหนไดจาก

โครงการมากมายท�เก�ยวกบการอนรกษผนปาชายเลนแถบน� ท�ถกจดข�นโดยโรงเรยนในชมชน และ

หนวยงานในทองถ�น

ภาพท� 22 ปาชายเลนบรเวณปากอาวบานดอน

155

ถดจากปาชายเลยออกมาประมาณ 500 เมตร จะเร�มเหนพ�นท�เพาะเล� ยงหอยนางรม

ในลกษณะการเล�ยงแบบปลอง (ปลองซเมนต) ท�ชาวบานนามาวางเรยงรายอยางเปนระเบยบ ตาม

อาณาเขตของตน ในชวงเวลาน� าลด นกทองเท�ยวจะสามารถมองเหน หอยนางรมท�ถกเล� ยงอย

บรเวณน�อยางชดเจน

ภาพท� 23 ลกษณะการเล�ยงหอยนางรมแบบปลอง (ปลองซเมนต)

พ�นท�เล� ยงหอยนางรมบรเวณน� เปนแหลงท�อยอาศย แหลงหลบภย ของสตวน� า ปลา

ตวเลกๆ ท�อาศย และเปนแหลงอาหารของปลาท�ดอกแหลงหน�ง

สวนชวงเวลาน� าข�นสงกจะไมสามารถเหนได คงเหนเพยงแคแนวไมไผท�ปกเปนแนว

อยางเปนระเบยบเพ�อกาหนดอาณาเขต เทาน�น

ภาพท� 24 แนวไมไผปกสาหรบเล�ยงหอยนางรม

156

เม�อเขาสกโลเมตรท� 3 และ 4 ระดบน� าทะเลจะเร�ม มระดบสงข�น พ�นท�บรเวณน�

จะเหมาะสาหรบการเพาะเล�ยงหอยแครงมากกวาเพาะเล�ยงหอยนางรมแบบปลอง จะเร�มมการพบ

เหนการเล� ยงหอยแครงแตไมสามารถมองเหนตวหอยแครงไดเหมอนกบหอยนางรม เพราะ

หอยแครงน�นถกเล�ยงอยในดน แตจะสงเกตไดวาพ�นท�ใดเล�ยงหอยแครง

ภาพท� 25 การคลาดหอยแครง

พ�นท�ใดเล�ยงหอยนางรม กสงเกตตรงท�ไมไผท�ปกก�นอาณาเขต ถาเปนพ�นท�ในการ

เล� ยงหอยแครง ไมไผท�ปกจะปกในลกษณะท�เวนชองหางระหวางไมไวมากๆ ชวงละประมาณ

3–5 เมตร สวนบรเวณท�เล� ยงหอยนางรม แนวก�นท�ปกไมไผจะคอนคางชดกน ระยะหางตอชวง

ประ มา ณ 1 เมตร ส� ง น� ก ถอ เ ปนภ ม ปญญา ทอง ถ� นอยาง หน� ง ของช าวประ มง เพราะ ม

กศโลบายซอนอยในการปกก�นไมไผ นกทองเท�ยวตางถ�นท�มาเท�ยวดผวเผนอาจไมทราบวา

เหตใดจงตองปกไมไผตางกน มคคเทศกไดอธบายวา การปกไมไผแบบถ�ท�ปกก�นแนวเขตเล� ยง

หอยนางรม ก เพ�อไมให เ รอประมงขนาดเลกว�งผานไปได เพราะเรอประมงจะถกปลอง

ซเมนต แทงทองเรอให เสยหายได และจะทาใหปลองซเมนตท�ใชเล� ยงหอยนางรมอยน�นไดรบ

ความเสยหายจากเรอไดเชนกน สวนไมไผท�ปกหางกนระยะหางมากๆ 3-5 เมตรน�นเปนพ�นท�เล� ยง

หอยแครง ปกไวกวางลกษณะน� กหมายความวา เรอเลกสามารถว�งผานไปได จะไมเปนอนตรายท�ง

เรอและหอยท�เล� ยงอาจมขอสงสยวา ผ�นน� าท�ดกวางสดลกหลกตาน�นนากลวไหม แอบบอกไวกอน

วา อาจจะดกวางแตความลกไมมาก ระดบความลกน� าทะเลเฉล�ยประมาณ 1.50 เมตร เทาน�นเอง

157

และท�สาคญกอนการเดนทาง ทางฟารมจะตรวจเชคสภาพอากาศ และคล�นลมในทะเลกอนทกคร� ง

ถาทะเลมคล�นลมสภาพอากาศไมเหมาะกบการเดนทาง ทางฟารมจะงดการเดนทางทกกรณ

ท�งน� เพ�อความปลอดภยของนกทองเท�ยวเปนหลก

การตรวจสอบสภาพอากาศน�น ทางฟารมไดรบการสนบสนนเคร�องตรวจวดและ

รายงานสภาพอากาศจากมหาวทยาลยวลยลกษณ ผานโครงการเนคเทค และมหาลยจากประเทศ

ญ�ปน ทางฟารมไดมการสนบสนนงานวจยในเร�องการวดกระแสน� าในอาวบานดอนใหกบนกศกษา

มหาวทยาลย มหดล มาทาเคร�องวดกระแสน� าตดต�งท�ฟารม ดงน�น ทางฟารมจะสามารถใหขอมลท�

เปนประโยชนกบทางทองถ�น ทางราชการไดท�งเร� อง ขอมล สถตสภาพอากาศ ในบรเวณพ�นท�

อาวบานดอน รวมท�งรายงานสถต ในเร�องกระแสน�าไดอกดวย

ภาพท� 26 เคร�องตรวจวดและรายงานสภาพอากาศ

30 นาทผานไปเรอกมาถงจดหมายปลายทางท�ขนาหรอฟารมกลางทะเล นกทองเท�ยว

กจะไดรบชมบรรยากาศกลางทะเลแบบ 180 องศา นกทองเท�ยวสามารถชมพระอาทตยข�นและ

พระอาทตยตกไดในท�เดยวกน น�ถอเปนไฮไลทอกอยางหน�งของทางฟารม

กจกรรมท�ทางฟารมจดเตรยมไว เปนกจกรรมหลกกคอ การบรรยาย ใหความรเร�อง

วถชวตชาวประมงในรปแบบตางๆ ต� งแตตนน� า กลางน� า จนถงปลายน� า การบรรยายแตละ

คร� งอาจแตกตางกนไปข�นอยกบกลมนกทองเท�ยว หากเปนกลมนกทองเท�ยวท�วไปกจะบรรยาย

ใหความรแบบภาพกวาง แตถาเปนกลมนกเรยนนกศกษา กจะบรรยายตามกลมวชาท�นกเรยน

นกศกษาเหลาน�นตองการทราบขอมลเปนพเศษ ถาเปนกลมนกทองเท�ยวท�เดนทางมาศกษาดงาน

กจะอธบายในเร�องการประกอบอาชพ โยงเขาสการนาไปเปนแนวทางการประกอบอาชพตอไป

158

ภาพท� 27 การบรรยายใหความรแกเดกนกเรยน

ภาพท� 28 การบรรยายใหความรแกกลมนกทองเท�ยว

หลงจากบรรยายใหความรตางๆแลว ไฮไลทของทางฟารมกอยท� การสาธตวธการ

เล�ยงหอยนางรม การแกะหอยนางรมใหรบประทานกนสดๆจากฟารมโดยจะเนนวธการรบประทาน

หอยนางรมอยางถกวธ ตามสตรชาวเลของแท เนนท�ความสด สะอาด ปลอดภย โดยสนมานะฟารม

เขามสโลแกนท�เปนเอกลกษณท�วา ขาว นวล อวน สะอาด มความหมายวา หอยนางรมสราษฯของ

แท ตองมสขาวนวล ตวอวน และสะอาด

159

ภาพท� 29 มคคเทศกทองถ�นสาธตวธการ การแกะหอยนางรมใหรบประทานกนสดๆ

เม�อเสรจจากการสาธต และชมหอยนามรมกนอยางจใจแลว ทางฟารมมอาหารไว

สาหรบเล�ยงรบรองเปนอาหารแบบบฟเฟ ซฟ ดทะเล 10 รายการ ตอ 1 ม�อ เชน หอยแครงลวก จะใช

หอยแครงจากฟารมและจากฟารมใกลเคยง ก งทะเลอบเกลอ กจะส�งซ� อจากบอเล� ยงก งท�

อยในพ�นท�น� เปนหลก เมนถดไปเปนหอหมกทะเลไขเจยวกงสด ใบเหลยงผดไข หอยขาวผด

พรกเผา ผกหวานตมกะทกงสด ปลาทะเลทอดกรอบ แกงสมปลาทะเล ซ� งวตถดบท�ใชในการ

ประกอบอาหารสวนใหญเปนวตถดบท�ซ�อจากชมชน

หลงจากรบประทานอาหารเสรจ ถาเปนชวงเวลากลางคนจะมกจกรรม การแสดง

หนงตะลง จากคณะเทพสน ผองแกว ผแสดงเปนเยาวชนท�ไดรบการฝกฝนมาเปนอยางด จากน�น

นกทองเท�ยวกจะพกผอนตามอธยาศย และสามารถรองเพลงคาราโอเกะไดตลอดรายการ ถอเปน

กจกรรมคนความสขปดทายรายการ

กจกรรมเสรมอกอยางหน� งท�ทางฟารมจดใหสาหรบกลมผมาศกษาดงานดานการ

อนรกษและดานประมงกคอ การปลอยพนธสตวน� าลงสอาวบานดอน โดยทางฟารมจะรบเปน

เจาภาพและ ผตดตอกบทางประมงจงหวด เพ�อขอรบการสนบสนนลกพนธสตวน� าจากประมง

จงหวด มาเพ�อใหนกทองเท�ยวไดทากจกรรมปลอยสตวน� าน�น ในบางชวงเวลาท�ไมสามารถหาลก

พนธสตวน� าท�มขนาดโตพอท�จะนามาปลอยได ทางฟารมกจะปรบเปล�ยนรปแบบกจกรรมเปน

การโยนอเอมบอลลงสแหลงน� า เพ�อปรบสภาพน� าแทน ถอไดวาเปนกจกรรมท�ไดรบความสนใจ

จากนกทองเท�ยวเปนอยางมาก

160

เสรจส�นกจกรรมท�ทางฟารมจดเตรยมไวให กจะเดนทางกลบโดยมเรอรบจากขนา

กลบสฝ�ง (ทาเรอสนมานะฟารม) กจกรรมท�งส�นจะใชเวลาประมาณ 3-5 ช�วโมง (เวลาดงกลาว

สามารถปรบเปล�ยนไดตามความเหมาะสม) อตราคาใชจาย 450 บาท ตอ 1 ทาน ราคาน� เปนราคา

สทธรวมกจกรรมและการเดนทางโดยเรอแลวโดยชวงเวลาท�จะเดนทางจะมดวยกนสองเวลาคอ ลง

เรอ 10.00น. เปนรอบเชา และ เวลา 16.00 น. เปนรอบเยนโดยท�ทางฟารมไมไดมเรอรบ

นกทองเท�ยวใหบรการทกวน จะรบจดกจกรรมเม�อมลกคาตดตอจองเขามาเทาน�น

2. รปแบบทองเท�ยวฟารมสเตยแบบพกคางแรม

รปแบบทองเท�ยวฟารมสเตยแบบพกคางแรมน� น จะออกเดนทางจากทาเ รอ

สนมานะฟารมมงหนาสขนาใหญกลางทะเล การพกคางแรมทางฟารมสามารถรบนกทองเท�ยวได

วนละประมาณ 100 ทาน (โดยปกตจะเดนทางในชวงเวลาเยน เวลา16.00 น.) ซ� งจะมเรอรบสง

จากทาเรอถงฟารมเปนเรอประมงขนาดใหญดดแปลง 80 ท�น�ง ใชเวลาเดนทางประมาณ 30 นาท

จะถงขนากลางทะเล ตลอดสองขางทาง นกทองเท�ยวจะไดสมผสกบธรรมชาต และวถชวตชาวเล

ของอาวบานดอน มคคเทศกเปนผบรรยาย และใหขอมลในระหวางการน�งเรอ

ภาพท� 30 ท�พกแบบเตนท

161

ภาพท� 31 ท�พกแบบพกรวม

เม�อถงขนา (ฟารมกลางทะเล) จะมอาหารเล� ยงรบรองเปน อาหารแบบบฟเฟ ซฟ ด

ทะเล 10 รายการ 1 ม�อ รายการอาหารและรปแบบกจกรรม มลกษณเหมอนขางตน ทางฟารม

ไมมเคร�องด�มแอลกอฮอล น� าอดลม และขนมจาหนาย เน�องจากมนโยบายการทองเท�ยวเชงอนรกษ

หากนกทองเท�ยวตองการท�จะรบประทาน ทางฟารมจะอนโลมใหนกทองเท�ยวสามารถนาไป

รบประทานท�ฟารมไดแตตองนาขวดและภาชนะ ทกชนดท�นาไปกลบมาท�งท�ฝ�งในบรเวณท�

จดเตรยมไวให ถามการท�งขยะท�ฟารม หรอท�งลงในแหลงน� าทางฟารมจะขออนญาตปรบ ท�งน�

กเพ�อปลกจตสานกในการดแลอนรกษธรรมชาตของอาวบานดอนใหคงอยตอไปหลงจาก

รบประทานอาหารเสรจ ในชวงหวค�ากจะมกจกรรมการแสดงท�ทางฟารมจดเตรยมไวใหตอไป

ในชวงเชา อาหารท�จดเตรยมใหนกทองเท�ยว คอ ขาวตมซฟ ด ชา กาแฟ ขนมปงไว

ใหบรการ หลงจากรบประทานอาหารเชาเสรจเรยบรอยแลว กจะมเรอมารบท�ขนาเพ�อเดนทางกบส

ทาเรอ อตราคาใชจาย 800 บาท ตอ 1 ทาน ราคาน� เปนราคาสทธท�รวมกจกรรม และการเดนทางโดย

เรอแลว

162

บทท� 5

ผลการวเคราะหขอมล

ในการนาเสนอ วธปฏบตท�ดและความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตย กรณศกษา : สนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธานไดพจารณามา

จากการศกษาขอมลทางเอกสาร ทบทวนเอกสารงานวจย แนวคดและทฤษฎท�เก�ยวของตางๆ ตลอดจน

การศกษาวจยในภาคสนาม เพ�อใหเขาใจประเดนวธปฏบตท�ด และความเช�อมโยงกบชมชนในการ

จดการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย ซ� งผวจยขอนาเสนอขอมลท�ไดจากการศกษา

แบงออกเปน 3 ตอน ดงน�

1. ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยท�งเชงบวกและเชงลบ

2. ความเช�อมโยงของการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยกบชมชน

3. วธปฏบตท�ดดานการบรหารจดการการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะ

ฟารมสเตย

1. ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยท�งเชงบวกและเชงลบ

ปญหาการจดการทองเท�ยวโดยไมคานงถงผลกระทบตอส�งแวดลอม และชมชนทองถ�น

เปนประเดนหน� ง ท�มความสาคญตอการดาเนนการทองเท�ยวท�ไมควรมองขาม เน�องจากผลกระทบ

ท�เกดข�น อาจจะสงผลเสยตอสภาพแวดลอมในแหลงทองเท�ยวธรรมชาต และภาพลกษณของประเทศได

หากการพฒนามงแตเพยงความเจรญเตบโตทางดานวตถ อกท�งผประกอบการขาดความเอาใจใส

ขาดความร ความเขาใจ ในเร�องการทองเท�ยว กยอมกอใหเกดปญหาเกดข�นตามมาได ดงน�นการพฒนา

จะตองดาเนนการควบคไปกบการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาต มความร มความเขาใจเก�ยวกบ

การทองเท�ยว ซ� งจะชวยใหเกดความย �งยนได

ในการศกษา ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยในท�น� จะทาการศกษาผลกระทบ

ท�งเชงบวก และเชงลบ เพ�อทาใหทราบถงผลกระทบท�มตอชมชนพ�นท�ศกษา ท�งดานเศรษฐกจ ดาน

สงคม ดานวฒนธรรม และดานส�งแวดลอม ซ� งผลกระทบท�เกดจากการทองเท�ยวยอมสงผลตอวถชวต

ความเปนอยของชมชนในพ�นท�ศกษา ดวยเหตน� จงจาเปนอยางย�งท�จะตองมการศกษาถงผลท�เกดจากการ

ทองเท�ยวแบบฟารมสเตยในดานตางๆ ท�ชมชนไดรบอนจะนาไปสการพฒนาการทองเท�ยวอยางย �งยน

163

เกดประโยชน เกดความย �งยนแกชมชนพ�นท�ศกษา ซ� งจากการศกษาในพ�นท� พบวา ผลท�เกดจากการ

ทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตยน�น มผลกระทบตอชมชนโดยรวมท�งในเชงบวก และ

เชงลบสามารถสรปไดดงตอไปน�

1.1 ผลกระทบดานบวก

ดานเศรษฐกจ

1. การทองเท�ยวกอใหเกดประโยชนในการสรางอาชพและจางงาน การทองเท�ยว

แบบฟารมสเตยกอใหเกดการจางงานแกชมชน เน�องจากกจกรรมการทองเท�ยวมไดมเฉพาะ

การนานกทองเท�ยวมาเท�ยวเพยงอยางเดยว แตยงมกจกรรมอ�นๆเขามาเก�ยวของ จงเปนการเปดโอกาส

ใหเกดการจางงานในชมชนท�งทางตรง และทางออม จากการขายวตถดบใหทางฟารมสเตย ขบเรอ

รบสงนกทองเท�ยว เปนพนกงาน และเปนมคคเทศกนอย มคคเทศกทองถ�นโดยเฉพาะเม�อมการ

ทองเท�ยวเกดข�นสนมานะฟารมสเตย เร�มดาเนนการมาต�งแตป พ.ศ. 2545 จนถงปจจบน การทองเท�ยว

ฟารมสเตยยงมสวนทาใหชมชนเปนท�รจกของคนท�วไปมากข�น

“ถามองเร� องเศรษฐกจ เราจะเหนในแงมมผลดมากกวานะกคอ เม�อนกทองเท�ยว

เดนทางมาเท�ยว กทาใหเมดเงนเขามาสชมชนมากข�น สวนท�เหนไดชดๆเลยนะ คนรจกเรามากข�น

เพราะเรามสนคา มแหลงวตถดบคณภาพดท�ข� นช�ออยแลว ชาวบานเคากมอาชพด� งเดมของเคา

อยแลว แตพอมฟารมนกทองเท�ยวกมาเท�ยวเยอะข�นตองการสนคา ตองการวตถดบมากข�น ชาวบาน

เคากมรายไดเสรมเพ�มเขามาจากเดมท�ทาประมง เม�อสองอยางรวมกนท�งวตถดบด การทองเท�ยวด

กเลยผลกดนใหชมชนเปนท�รจกมากข�น มนเกดผลดตรงท�วา ถาเคาตองการสนคาตองการวตถดบ

คณภาพด เคากจะนกถงเรากอนเสมอ” (สมาชกองคการบรหารสวนตาบลพลายวาส, 2556)

“เราเปนชาวบานเรากดใจ เราใหการตอนรบนกทองเท�ยวเปนอยางด มคนมาเยอะ

เรากดใจ แตกอนชมชนเรายงไมคอยเปนท�รจก แตพอมการทองเท�ยวน� จะเหนวาชมชนเราคนกรจก

มากข�น มช�อเสยง นกทองเท�ยวกมาเยอะข�น ถาพดถงหอยนางรมท�ดกตองเปนหอยนางรมของเมอง

สราษฎรฯ” (ประชาชนในพ�นท�ศกษา, 2556)

“โดยสวนตวจากท�ทางานดานทองเท�ยว กพอจะทราบวา การทองเท�ยวของเคาเปน

สถานท�ทองเท�ยวท�มช�อเสยงอนดบตนๆ ของสราษฎรฯ ช�อเสยงทาใหนกทองเท�ยวเดนทางมาเท�ยว

กนเยอะหลายกลมดวย ไมไดมแตกลมนกทองเท�ยว ยงมกลมอ�นๆดวย แนวโนมการทองเท�ยวแตละ

ปกเพ�มข�น เศรษฐกจในพ�นท�ดข�น รายไดกดข�น และเกดอาชพเสรมดวย” (เจาหนาท�การทองเท�ยว

แหงประเทศไทย, 2556)

164

การท�นกทองเท� ยวเดนทางเขามาเย�ยมเยอนท� สนมานะฟารมสเตยเพ�มมากข� น

ยอมมการขยายตวของการทองเท�ยวเพ�มข� น สนคา และบรการทางการทองเท�ยวถกกระตนใหเกด

การผลต และนาเอาทรพยากรในชมชนมาใชประโยชนมากข�นไมวาจะเปนในเร�องของวตถดบในการ

ปรงอาหาร ปลา หรอสตวน� าทะเล ออกมาจาหนาย การประกอบอาชพขบเรอรบสงนกทองเท�ยว และ

การเปนมคคเทศกนอย มคคเทศกทองถ�น เปนตน จากการสมภาษณ พบวา สนคาและวตถดบท�นามา

ปรงอาหารใหนกทองเท�ยวน�นเปนผลผลตจากธรรมชาตท�มอยในชมชน อาทเชน หอยนางรม หอยแครง

ปลา สตวน� าทะเล เคร�องปรง พชผก ผลไม และภาชนะบางอยางท�นามาใสอาหาร สามารถเลอกซ�อได

จากชมชน หรอบางสวนจะเลอกซ�อจากรานประจาในทองถ�นบรเวณน�นโดยตรง ดงคากลาวท�วา

“ถาเปนวตถดบ จะเลอกวตถดบท�มอยในทองถ�นเปนหลก จะตองใชความเปนทองถ�น

ใชของในทองถ�น นามาทา หรอปรงอาหาร ใหนกทองเท�ยวกอน น�เปนความคดของเจาของฟารม

แมวาจะซ�อมาในราคาท�สงกวาทองตลาดกตาม เชน ปลา แมคาในตลาดอาจนาปลาจากแหลงอ�นมา

จาหนาย แตถาเปนปลาของทองถ�นเรา ซ� งเปนปลาท�อยในแหลงธรรมชาตจรงๆ ราคาจะแพงกวา

แตทางฟารมกจะเลอกราคาท�สงกวา เพ�อท�วาอยางนอยทาใหคนในทองถ�นมรายได หรอแมกระท�ง

ขาวท�นามาหง ทางฟารมกจะเลอกขาวในทองถ�น เพ�อชวยเสรมรายได และเนนคณภาพ มความ

ปลอดภย ใหม สด สะอาด นกทองเท�ยวจะไดเรยนรวาวตถดบจากทองถ�นน�น มความสด อรอย

สามารถสรางมลคาเพ�มของวตถดบน�นกอใหเกดรายไดท�สงข� น ถาเกดวาคณภาพของวตถดบด

ความตองการซ�อกจะมมากข�น” (พนกงานของสนมานะฟารมสเตย, 2556)

ในดานการบรการน�น สวนหน�งไดเปดโอกาสใหเดกนกเรยนท�อยในชมชนในพ�นท�ศกษา

ไดมาเปนมคคเทศกนอย เปนมคคเทศกทองถ�นกอนพ�นท�อ�นเสมอ ซ� งมบทบาทในเร�องของการนาชม

สถานท�ทองเท�ยว บรรยายใหขอมล ความรกบนกทองเท�ยว พรอมท�งคอยดแล ชวยเหลอ อานวยความ

สะดวกใหแกนกทองเท�ยวต�งแตตนจนจบในแตละกรปทวร จากคาบอกกลาวของมคคเทศกนอย ดงวา

“ตอนแรก เกดความสนใจอยากจะเปนมคคเทศกนอยบางพวกพ�ๆท�เปนมคคเทศก

อยกอนแลว เคากมาชวนมาทาหนาท�น� ด แรกๆกน�งเรอไปกบนกทองเท�ยวดวย คอยฟงเคาบรรยาย

ไปเร�อยๆ กอนใชวธการจา ฟงบอยๆ กจาได” (มคคเทศกนอย, 2556)

ถาเปนผ ข บเรอรบสงนกทองเท�ยวกไดใหโอกาสกบประชาชนท�อยในชมชนไดมา

รบจางขบเรอรบสงนกทองเท�ยว โดยทางฟารมสเตยน�นจะมเรอท�ไวใชรบสงนกทองเท�ยวอยแลว

หากทางฟารมสเตยตองการเรอรบสงนกทองเท� ยวเพ�มเตม กจะใช เรอประมงหางยาวของ

ประชาชนในพ�นท�มารบสงนกทองเท�ยวสาหรบการทองเท�ยวในพ�นท�น� จากคากลาวท�วา

165

“กอนท�ผมจะมาขบเรอ ผมทาอาชพประมงออกหาปลาแถวๆปากอาวแลวนาปลา

มาคดเลอกท�บาน ชวงแรกๆเรอกยงมนอยอาจจะลาเลกบาง ผมกเลยมาขบเรอใหกบฟารม ถาหาก

มนกทองเท�ยวมาทางฟารมเคากจะตดตอทนท จากเดมท�ผมทาประมงอยางเดยว ตอนน� ขบเรอดวย

รายไดกเพ�มข�น” (คนขบเรอนกทองเท�ยว, 2556)

2. การทองเท�ยวกอใหเกดการนาเอกลกษณของชมชนมาเผยแพร การทองเท�ยวท�เกดข�น

ทาใหประชาชนในพ�นท�นาเอาเอกลกษณของชมชนมาเผยแพร ท�งทางดานอาชพ แตด� งเดม ดานภม

ปญญาของทองถ�น ผลผลตท�ไดจากการประกอบอาชพ เม�อนกทองเท�ยว หรอลกคาตองการท�จะซ�อ

สนคา และวตถดบ ทางฟารมกตดตอหาซ�อสนคา และวตถดบ จากชาวบานในพ�นท�มาจาหนายให

นกทองเท�ยว จากการสมภาษณ พบวา ทางฟารมไดนาวตถดบ ในทองถ�นมาใชปรงอาหาร นาวสดจาก

ธรรมชาตมาประยกตเปนภาชนะสาหรบใสอาหาร ตกอาหาร รวมถงการแปรรป ผลตภณฑ ใหมมลคา

เพ�มข�น ดงคากลาวของเจาของกจการฟารมสเตยวา

“เราจะเนนวตถดบ วสดจากธรรมชาต ไมวาจะเปนขนมท�นกทองเท�ยวไดรบประทาน

เรากจะเนนวตถดบในทองถ�นวสดท�ใชกมาจากธรรมชาต เชน ใบตองนามาหอขนม ใชเปลอกของ

หอยนางรมแทนภาชนะ และใชชอนตกอาหารท�ทาจากเปลอกหอย ทาใหนกทองเท�ยวตกอาหารไดพอด

ทานจนหมด ไมเหลออาหารท�งไว ซ� งเปนกศโลบายของเรา” (เจาของกจการฟารมสเตย, 2556)

“อาชพของชาวบานน�นคอ การทาประมง มนเปนอาชพแตด�งเดมของเคา ทางเราได

ควบคมดแลพ�นท�ใหเขา ผลผลตท�ไดจากตรงน�น เขากเอามาขายใหกบฟารมกทาใหเกดรายได

เกดการเผยแพรเอกลกษณเดนๆ ของชมชนเราดวย” (เจาหนาท�สานกงานเจาทาภมภาค, 2556)

ส�งเหลาน�ทาใหนกทองเท�ยวไดรบทราบถงเอกลกษณของชมชน นาไปสการสรางรายได

สรางอาชพเสรมใหกบคนในชมชนท�จากเดมน�นประชาชนในพ�นท�อาจจะประกอบอาชพประมงเพยง

อาชพเดยว

ดานสงคม

1. การทองเท�ยวกอใหเกดประโยชนในการพฒนาตนเองใหมความร มฝมอในการ

ประกอบอาชพ ในเร� องของการพฒนาตนเองใหมความร และฝ มอในการประกอบอาชพ

อยางตอเน�อง จากการสมภาษณ พบวา เดกนกเรยนและเยาวชนท�อาศยอยในชมชนพ�นท� ศกษา

ท� ท าหนาท� เ ป นมคค เทศกนอย เป นมคค เทศกทองถ� นน� นเก ดจากความสมครใจตองการ

เปนมคค เทศกนอย และตองการท� จะพฒนาใหตนเองน� นมความร กลาแสดงออก กลาคด

166

กลาทา ฝกการพด การเปนผ บรรยายใหขอมล ฝกการเปนมคคเทศก ซ� งกลมมคคเทศกนอย

จะใชเวลาวางของตนมาเรยนรการทองเท�ยวท� สนมานะฟารมสเตย โดยไดรบความยนยอมจาก

ผปกครอง ผปกครองใหการสนบสนน สงเสรมการเปนมคคเทศกนอย และไดใหความรวมมอ

เปนอยางด นอกจากมคค เทศกนอยจะไดฝกฝน และเรยนร เก� ยวกบการทองเท� ยว ว ถ ชวต

ของชมชน การทางานเปนทม แลวมคคเทศกนอยย งเปนผ มอธยาศยด ม จตสาธารณะพรอม

ท�จะใหความรวมมอในกจกรรมอ�นๆของทางฟารม ซ� งสงเกตไดจากการมสวนรวมกบกจกรรมอ�นๆ

ของทางฟารมนอกเหนอจากการเปนมคคเทศกนอย เชน การจดเตรยมอาหาร จดเตรยมท�พ ก

ชวยดแลนกทองเท�ยว หรอบางคนท�มความสามารถในการขบเรอรบสงนกทองเท�ยวได กจะชวย

ขบเรอดวยในบางคร� ง ส� งเหลาน� กอใหเกดการเรยนร การฝกฝนจนเกดความชานาญ และเกด

การพฒนาตนเองอยตลอดเวลาดวย ดงท�เจาของกจการฟารมสเตย กลาววา

“ในเร�องของนกส�อความหมาย ซ� งกคอมคคเทศกนอย เรากอาศยเดกท�มอยในชมชน

มาเปนคนบอกเลาเร�องราวของชมชน วาเขาทาอาชพอะไรใหกบนกทองเท�ยว เพ�อใหเกดการเรยนร

และ ซมซบความเปนทองถ�น เราอยากใหนกเรยนในชมชนไดมสวนดแลทองถ�นของเขาใหรสก

ถงความเปนเจาของ เพราะเขากคอสวนหน�งของท�น� ในอนาคตท�เขาจะตองกลบมาดแล เพราะพวก

เขาเปนสวนหวอนาคต” (เจาของกจการฟารมสเตย, 2556)

เจาของกจการฟารมสเตยไดกลาวเพ�มเตมความวา “ผมเช�อวา สวนหน� งท�ไดมารวม

เรยนรกบเรา เขาไดรบการปลกฝงใหรกทองถ�น เพ�ออนาคตเขาจะมสวนกลบไปพฒนาชมชนอยาง

นอยท�สดเรากแคอยากฝกใหเขามโอกาสแสดงความคดเหน ตอไปเขาจะกลาคด กลาทาเพ�อรกษา

ส�งแวดลอมทองถ�นของเขาเอง” (เจาของกจการฟารมสเตย, 2556)

2. การทองเท�ยวกอใหเกดประโยชนในการสรางสรรคความเจรญทางสงคม เน�องจาก การ

สรางส� งอานวยความสะดวกทางการทองเท�ยว กอใหเกดการลงทนท�งภาครฐ และเอกชน ซ� งจะสราง

ความเจรญใหแกสงคมชมชนเม�อนกทองเท�ยวเดนทางมาทองเท�ยวท�สนมานะฟารมในปรมาณท�เพ�มมาก

ข�น ส�งอานวยความสะดวกตางๆถอไดวาเปนส�งท�มความจาเปนทางการทองเท�ยว เพ�อท�จะรองรบความ

ตองการของนกทองเท�ยวท�งน� แลวกสามารถท�จะรองรบการใชของผท�อยในทองถ�นได อาท การม

นกทองเท�ยวเขามามากข�น สนคากตองการมากข�นทาใหประชาชนท�อาศยอยในพ�นท�มโอกาสจาหนาย

สนคาไดสะดวกมากข�น ดงคากลาวของประชาชนท�อาศยอยในพ�นท� วา

“สงคมตรงน�นไมไดเปล�ยนไป ชาวบานกยงเปนแบบเดมในสวนของอาชพ กคออาชพ

ประมง เกษตรกรรมกยงเปนเกษตรกรรมเหมอนเดมจะปลกยางปลกอะไรกเหมอนเดมเพยงแตวา

มสวนท�เกดสสน เกดความคกคกมากข�น” (ประชาชนท�อาศยอยในพ�นท�, 2556)

167

3. การทองเท�ยวกอใหเกดประโยชนในการเสรมสรางความสมพนธในครอบครว/ชมชน

จากการสมภาษณ พบวา เม�อมการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยเกดข� น ความสมพนธใน

ครอบครว ชมชน น�นยงคงเกดความสมพนธอนดตอกน เน�องจากกจการการดาเนนการทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย เปนเพยงกจกรรมเสรม หรออาชพเสรมของชมชน การทองเท�ยว

แบบฟารมสเตยยงคงดาเนนตอไปโดยไมไดกอใหเกดการเปล�ยนแปลงโครงสราง และความสมพนธ

ของคนในครอบครว ชมชน อกท�งไมไดรบกวนเวลาสวนตว หรอเวลาของครอบครวมากนก แตจะ

สงผลใหประชาชนในชมชนมความสมพนธอนดตอกน มความสามคค มความเอ�อเฝ� อเผ�อแผกน

นาไปสความเขมแขงของชมชน

“ ปญหาเร�องความขดแยงกนระหวางทางฟารม กบชาวบานน�นยงไมมนะทกอยางยง

เหมอนเดม ชมชนกเหมอนเดม” (ประชาชนในพ�นท�ศกษา, 2556)

“ การทองเท�ยวไมไดรบกวนเวลาสวนตวหรอก สวนใหญจะมาเท�ยวกนวนเสาร-อาทตย

มาแลนเรอผานไป กยงไมคอยเกดปญหาอะไร” (ประชาชนในพ�นท�ศกษา, 2556)

นอกจากน� คนขบเรอรบสงนกทองเท�ยว ยงกลาวเสรมวา“การทองเท�ยวไมไดสงผล

ตอความสมพนธของครอบครว ทกคนรกกน สามคคกน และไมไดรบกวนเวลาของครอบครวดวย

เม�อนกทองเท�ยวกลมใหญๆมาทางฟารมกจะบอก วางจากขบเรอกทางานท�บานตอ” (คนขบเรอ

รบสงนกทองเท�ยว, 2556)

ดานวฒนธรรม

1. เกดการฟ� นฟสบทอดประเพณและวฒนธรรม ปจจบนการเปล�ยนแปลงทางดาน

เทคโนโลย และทางดานเศรษฐกจ น�นมบทบาทตอสงคมมากข�น การเขามาของส�งเหลาน� อาจสงผล

ทาใหเกดการเปล�ยนแปลงไปของวฒนธรรม ประเพณท� มอยด� งเดม สบทอดมาจากบรรพบรษ

บางส� งบางอยางอาจสญหายไป ดวยเหตท�วาไมจ าเปน หรออาจจะไมมความสอดคลองกบการ

ดารงชวตของประชาชน รวมถงวถ ชวตสมยใหม ซ� งการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยท� เกดข� น

เปนส� งท�จะชวยใหเกดการฟ� นฟทางว ฒนธรรม และประเพณ เพ�อสรางความเปนเอกลกษณ

ของช มชน ท� จะด งด ดให นกท องเท� ยวเ ด นทางเขามาเย� ยมเย อน และสร างรายได เสร ม

ท� เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยใหกบชมชนได อาท การฟ� นฟศลปวฒนธรรมท�เก�ยวกบ

หนงตะลงโดยมการทองเท�ยวเปนตวแทนในการนาเสนอศลปวฒนธรรมท� เก� ยวกบหนงตะลง

ใหคงอยดงเดม ซ� งจากการสมภาษณ พบวา การฟ� นฟศลปวฒนธรรมท�เก�ยวกบหนงตะลง มโนราห

ทาใหเกดผลกระทบในเชงบวกหลายประการ กลาวคอ ทาใหประชาชนในพ�นท�ศกษาเกดความรก

168

ความหวงแหน และเกดความภาคภมใจในศลปวฒนธรรมพ�นบานของภาคใต เกดการแลกเปล�ยน

เรยนร ความสนใจ ในการถายทอดศลปวฒนธรรมพ�นบานของภาคใต เพราะนกทองเท�ยวท�

เดนทางเขามาทองเท�ยวน�นมท�งชาวไทย และชาวตางชาต ตางภมภาค และตางอาชพ จงมความสนใจ

ในศลปวฒนธรรมพ�นบานของภาคใตท�ทางคณะเทพศลป ไดถายทอด นาเสนอใหนกทองเท�ยว

ไดชม ซ� งสงเกตเหนไดวานกทองเท�ยวเกดความสนใจ และเกดความพงพอใจ สนกสนานเพลดเพลน

ไปกบการแสดงท� ได รบชม นอกจากน� การแสดงศ ลปวฒนธรรมพ� นบานท� เ กดข� นย ง เป น

การฟ� นฟสบทอดศลปวฒนธรรมใหคงอย และไดสบทอดสรนลกรนหลานท�เปนเยาวชนดวย

“กดใจท�ทางฟารมมการแสดงหนงตะลงใหนกทองเท�ยวไดชม เพราะอยางนอยพวกเรา

คนในพ�นท� กจะไดดใจท�ศลปวฒนธรรมยงมการสบทอดไปสรนลก รนหลาน” (เจาหนาท�สานกงาน

การทองเท�ยวและกฬา, 2556)

“นกทองเท�ยวท�มาปากเหนมคนตางชาตดวย พอเขากลบไปบานเขาเมองเขาจะไดไปเลา

ตอๆกนวาบานเรามการอนรกษศลปวฒนธรรม มหนงตะลงใหเขาด แคน� เรากภมใจแลว (ประชาชน

ในพ�นท�ศกษา, 2556)

ดานส�งแวดลอม

1. การทองเท�ยวกอใหเกดประโยชนในการสรางความตระหนกถงคณคาของ

ส� งแวดลอม ประชาชนในพ� นท� ศกษาน� นตระหนกถงความสาคญของทรพยากรธรรมชาต

และส� งแวดลอม ในการท� การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตยสามารถดงดด

นกทองเท�ยวใหเขามาทองเท�ยวภายในแหลงทองเท�ยวไดน� น จ าเปนจะตองมทรพยากรทาง

ธรรมชาต และทรพยากรทางการทองเท�ยวท�ด กลาวคอ มความสวยงาม นามอง สะอาด เหมาะสมกบ

ลกษณะของแหลงทองเท�ยว ทรพยากรการทองเท�ยว คอ สนคาท�จะขายใหแกนกทองเท�ยว

หากสามารถทาใหส� งแวดลอม หรอทรพยากรการทองเท�ยวคงอยในสภาพท�ดงดดนกทองเท�ยวได

กจะทาใหการทองเท�ยว รวมท� งชมชนในพ�นท� ศกษาเจรญกาวหนา เปนท� รจกแพรหลายออกไป

ในทางตรงกนขามถาการทองเท� ยวทาใหทรพยากรธรรมชาต และทรพยากรการทองเท� ยว

เส� อมโทรม สญสลายไป กจะไมมส� งดงดดนกทองเท�ยว ไมมนกทองเท�ยวเดนทางเขามาทองเท�ยว

ในชมชนพ�นท� ศกษา เม�อมนกทองเท�ยวเขามาในชมชนพ�นท� ศกษา ส� งหน� งท� ชมชนพ�นท� ศกษา

ใหความสาคญน�นเปนในเร� องของ การท�ชมชนพ�นท�ศกษาไดตระหนกถงคณคาของชมชนตนเอง

และเหนคณคาของทรพยากรส�งแวดลอม ประชาชนในพ�นท�ศกษาใหความรวมมอรวมใจกนเปนอยางด

เปนเหตใหส� งแวดลอมด ทกคนชวยกนรกษาส� งแวดลอมของชมชนใหอยในสภาพด เพ�อดงดดให

นกทองเท�ยวเดนทางเขามามากข� น ซ� งจากการสมภาษณ พบวาประชาชนในพ�นท�ศกษา คดเหนวา

169

การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารม ทาใหเกดในเร�องของการพฒนา การปรบปรง และการ

ทาใหประชาชนในพ�นท� ศกษาชวยกนรกษาทรพยากรธรรมชาตและส� งแวดลอมของชมชน อาท

การรกษาความสะอาดในบรเวณบาน และพ�นท�โดยรอบ โดยเฉพาะบรเวณรมคลองทาทอง เม�อ

นกทองเท�ยวท�น�งเรอผานไปมา หรอแมกระท�งชาวบานในพ�นท�ดวยกนมองมาจะไดสะอาดตา นามอง

“จากท�สงเกตเหนวาส�งแวดลอมเปล�ยนไปในทางท�ดข�น ซ� งสตวน�าจะเปนส�งท�บงบอก

ถงส�งแวดลอมท�ด” (สมาชกองคการบรหารสวนตาบลพลายวาส, 2556)

“ปาวา ส�งแวดลอมท�น�ดข�นนะ ในสมยกอนส�งแวดลอมท�น�ไดรบผลกระทบจากนากง

จากขยะ และของเสย แตสมยน� ทกคนกรวมแรงรวมใจกนดแลส�งแวดลอมนะ ไมอยางน�นเราเองกอย

ไมได” (ประชาชนในพ�นท�ศกษา, 2556)

2. การทองเท�ยวกอใหเกดประโยชนในการรวมมอพฒนาปรบปรงส�งแวดลอม เม�อมการ

ทองเท�ยวเกดข�นจะเหนไดวา ชมชนและสนมานะฟารมสเตยสมพนธกบทรพยากรการทองเท�ยว ใน

ฐานะนกทองเท�ยวจะไดรบประโยชนจากทรพยากรการทองเท�ยวผานการใหบรการตางๆแกนกทองเท�ยว

ท�มาใชทรพยากรการทองเท�ยว นอกจากน�นชมชนและทางฟารมสเตยยงมความสมพนธกบทรพยากร

การทองเท�ยว ในฐานะท�เปนผดแลการจดการทรพยากรการทองเท�ยวเพ�อใหเกดกจกรรมการทองเท�ยวท�

ใหประสบการณการทองเท�ยวท�มคณคาแกนกทองเท�ยวท�เดนทางมาทองเท�ยวสนมานะฟารมสเตย อาท

การชมวถชวตของประชาชน การศกษาปาชายเลน การชมการสาธตการแกะหอยนางรม และอ�นๆ

ไปพรอมกบการรวมมอกน พฒนา ปรบปรง สภาพแวดลอม รกษาแหลงทองเท�ยวไมใหเส�อมโทรม จาก

การสมภาษณ พบวา สถานท�ทองเท�ยวมพ�นท�ของปาชายเลนเพ�มข� น และมความอดมสมบรณ

นกทองเท�ยวใหความรวมมอ และชวยกนรกษาส�งแวดลอม ดแลในเร�องขยะท�งในระหวางลองเรอ และ

ในขณะท�ทากจกรรมทองเท�ยว สวนหน� งเปนผลจากการของความรวมมอ บอกกลาว กบนกทองเท�ยว

กอนท�จะทองเท�ยว อกสวนหน� งเกดจากความรวมมอ รวมแรงรวมใจกนดแลความสะอาดบรเวณบาน

และลาคลองทาทองของประชาชนในพ�นท� ทาใหสภาพแวดลอมยงคงอดมสมบรณมาโดยตลอด

“ถาเปนเร�องส� งแวดลอม ท�ฟารมจะใหความรวมมอดสวนใหญทางฟารมกอาสาเปน

เจาภาพดแล ประสานเร�องส�งแวดลอมให” (สมาชกองคการบรหารสวนตาบลพลายวาส, 2556)

1.2 ผลกระทบดานลบ

ดานเศรษฐกจ

1. การทองเท�ยวกอใหเกดปญหาการกระจายรายไดกระจกตวเฉพาะคนบางกลม จากการ

สมภาษณ พบวา การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตยใหบรการการทองเท�ยวกระจาย

170

ไปตามอาชพตางๆ ท� เก�ยวของกบธรกจทองเท�ยว คอ มคคเทศกนอย พนกงาน คนขบเรอรบสง

นกทองเท�ยว กลมประชากรเหลาน� เปนเพยงคนกลมหน� งในชมชนพ�นท�ศกษาเทาน�น ท�มสวนเก�ยวของ

ทกชมชนอยากมรายไดจากการทองเท�ยว ซ� งผลกระทบในเร�องน� เปนส�งสาคญท�ทกฝายท�งภาครฐบาล

เอกชน และประชาชนในพ�นท�ควรจะตระหนกถงปญหาเหลาน� รวมกน

“จะวาไป ผลกระทบในดานลบเคากพอมบาง ในมมมองผมนะ ผมมองวาการกระจาย

รายไดยงไมท�วถง กระจกตวอยกบผไดรบผลประโยชนเฉพาะกลมท�มสวนเก�ยวของกบทางฟารม”

(สมาชกองคการบรหารสวนตาบลพลายวาส, 2556)

“การทองเท�ยวอยางท�ทราบน�นเปนในลกษณะธรกจเอกชนทางฟารมไดรบประโยชน

แตกไมไดปดก�นใหคนอ�นๆมาเรยนรท�ฟารม คนท�สนใจกมาเรยนรได เพยงแตอาจเกดประโยชนกบ

คนเฉพาะกลมเทาน�นเอง” (เจาหนาท�การทองเท�ยวแหงประเทศไทย, 2556)

“ในฐานะเจาหนาท�มองวาการทองเท�ยวฟารมไดกระจายรายไดใหอกหลายๆคนนะ

ชาวบานเขามอาชพหลกของเขาอย คนท�เขามามสวนเก�ยวของกบฟารมกจะมรายไดเสรมเพ�มข�น

จากท�ทาอาชพหลกอยกอน อกอยางทางฟารมกมพ�นท�เปนของตวเองอยแลว คงไมเกดความขดแยง

อะไร” (เจาหนาท�สานกงานเจาทาภมภาค สาขาสราษฎรธาน, 2556)

ดานสงคม

1. การทองเท�ยวอาจกอใหเกดปญหาความเปาะบางของสงคม

การทองเท�ยวน�นกอใหเกดกจกรรมท�มสวนรวมโดยตรงกจกรรมการทองเท�ยวโดยออม

และกจกรรมทองเท�ยวท�เก�ยวเน�องอ�นๆ ในทางกลบกนเม�อการทองเท�ยวไดกอใหเกดประโยชนอยาง

มากมาย การทองเท�ยวกยอมท�จะกอใหเกดโทษเชนเดยวกน ซ� งจากการสมภาษณ พบวา การทองเท�ยว

แบบฟารมสเตยน�นมการเตบโตมากข�นจากเดมท�เร�มตนจากขนาเฝาหอยนางรม ตอยอดไปเปนสถานท�

ทองเท�ยวท�เปนท�รจกของคนท�วไป ปจจบนผลกระทบของการทองเท�ยวน�นยงมนอยมาก เปนในระยะ

ส�น ซ� งยงไมทาใหประชาชนในพ�นท�รสกถงความเปล�ยนแปลงมากมายนก อยางไรกตามการเตรยมการ

สาหรบรบมอกบปญหาท�อาจจะเกดข�นน�นเปนส�งท�ทางสนมานะเองกมไดมองขาม เพราะผลกระทบท�

สงผลถงความเปราะบางของ สงคม น�นยงเปนส�งท�นาเปนหวงอย เพราะการทองเท�ยวท�เตบโตมากข�น

ยอมสงผลใหความเปราะบางของสงคมมมากข�นดวย

171

“ตอนแรกกคดวาถาการทองเท�ยวเตบโตอยางรวดเรว ชมชน สงคมเราจะเปล�ยนแปลง

ไปหรอไม แตตอนน� คดวาคงไมเปล�ยนแปลงอะไรมาก เพราะเจาของฟารม เคากจากดจานวนคน

ท�จะมาทองเท�ยวอย ไมใหมากเกนไป เทาท�เหนเรอแลนผานไปกจะมคนมาประมาณน� บางคร� งก

อาจจะมากบางนอยบาง” (ประชาชนในพ�นท�ศกษา, 2556)

ดานวฒนธรรม

1. การทองเท�ยวอาจกอใหเกดการลดคณคาของศลปวฒนธรรม และประเพณ

ดานผลกระทบเชงลบ การท�นกทองเท�ยวเดนทางเขามาทองเท�ยวกอาจกอใหเกดการ

นาเอาศลปวฒนธรรม และประเพณเขามาใช เน�องจากนกทองเท�ยวท�มามท�งตางเช�อชาต ตางภมภาค

วฒนธรรมการกน การแตงกาย กยอมแสดงออกมา ซ� งยงไมปรากฏแนชดวาวฒนธรรมถกทาลาย และ

ยงไมมประเดนใดท�ชดเจน ในบางคร� งนกทองเท�ยวอาจยงไมเขาในศลปะการแสดงหนงตะลง เน�องจาก

ลกษณะการนาเสนอ ภาษาท�ใช เปนเอกลกษณชาวใต ในบางคร� งสงเกตไดวานกทองเท�ยวอาจจะยงไม

เขาใจทาใหส�งท�ถกนาเสนออกมาน�นอาจจะดอยคณคาลงไปจากการสมภาษณ พบวา ลกษณะดงกลาว

ไมเปนการลดคณคาทางศลปะ วฒนธรรม และประเพณ ดวยเหตผลท�วาศลปวฒนธรรม และประเพณ

มการเปล�ยนแปลงไปตามกาลเวลา ยอมตองปรบใหเขากบยคสมยไมไดมสาเหตมาจากการทองเท�ยว

เปนหลก การทองเท�ยวชวยใหเกดการสบทอดจรง เกดการเผยแพรเอกลกษณอนโดดเดนของภาคใต

ดานส�งแวดลอม

1. การทองเท�ยวอาจกอใหเกดปญหาการสงเสยงดง เสยงของเรอท�ใชรบสงนกทองเท�ยว

ในปจจบนระดบของเสยงน� นยงมไมมาก เน�องจากประชาชนในพ�นท� ศกษาสวนมาก

มความเคยชนกบเสยงของเคร�องยนตของเรอท�ใชรบสงนกทองเท�ยว และเรอท�ใชรบสงนกทองเท�ยวน�น

กเปนเรอท�มขนาดใหญสามารถรบสงนกทองเท�ยวไดจานวนมาก ประกอบกบระยะทางจากคลองทาทอง

มาถงบานเรอนน�นหางพอสมควร จงทาใหประชาชนท�ต�งบานเรอนอยรมคลองทาทองไดรบผลกระทบ

เพยงเลกนอยเทาน�น ซ� งปญหาดงกลาวยงไมสงผลท�ทาใหประชาชนในชมชนพ�นท�ศกษา ท�งท�ต� ง

บานเรอนอยรมคลอง และท�หางออกไปรสกถงความเปล�ยนแปลง ซ� งจากการสมภาษณทาใหทราบวาเรอ

นาเท�ยวไมไดมเสยงดงเกนกวาท�กรมเจาทาไดกาหนดไว แตในชวงท�มปรมาณนกทองเท�ยวท�เขามา

ทองเท�ยวท�สนมานะฟารมสเตยเปนจานวนมาก โดยเฉพาะอยางย�งในวนเสาร-อาทตย วนหยดนกขต

ฤกษ อาจเปนไปไดวานกทองเท�ยวอาจจะสงเสยงกนดงบาง ในขณะท�ลองเรอจากจดลงเรอแลนผาน

บานเรอนเพ�อออกสปากอาวบานดอน นอกจากน� เม�อสอบถามถงระดบความเรวของเรอ รวมถงแรง

กระเทอนจากคล�นท�อาจจะทาใหแนวตล�งของประชาชนถกกดเซาะพงทลาย พบวา เรอท�ใชรบสง

172

นกทองเท�ยวน�นไดขบไปอยางชาๆไมเรวมากนก จนถงข�นสรางความเสยหายใหแกประชาชน เพราะ

ตลอดระยะทางท�ลองเรอน�น จะมมคคเทศกนอยบรรยายใหขอมลสถานท�ทองเท�ยว แกนกทองเท�ยว

จากท�กลาวในขางตน สามารถสรปไดวา การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยท�เกดข�นจะตอง

คานงถงผลท�เกดจากการทองเท�ยวเปนสาคญ เน�องจากประชาชนในพ�นท� ตลอดจนผท�มสวนเก�ยวของ

เปนผท�ไดรบผลกระทบจากการทองเท�ยว ซ� งการไดรบผลจากการทองเท�ยวอาจไดรบในเชงบวก หรอใน

เชงลบ ท�งทางตรง และทางออมตางกนไป หากการทองเท�ยวมการบรหารจดการอยางถกตองเหมาะสม

เขาใจสภาพของพ�นท� และประชาชน รวมถงผมสวนเก�ยวของในพ�นท�ไดมโอกาสเรยนรรวมกน ผลเชง

ลบท�จะเกดข�นยอมลดนอยลง

2. ความเช�อมโยงของการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยกบชมชน

เน� องจากสนมานะฟารมสเตยเปนสถานท�ทองเท�ยวในอาเภอกาญจนดษฐ จงหวด

สราษฎรธาน ซ� งบรเวณดงกลาวเปนสถานท�ท� อดมไปดวยทรพยากรธรรมชาตท�ยงคงสมบรณแบบ

ปจจบนพ�นท� ปาชายเลนในบรเวณปากอาวบานดอนกลบมาอดมสมบรณอกคร� ง สตวน� าชายฝ� ง

ยงคงมใหเหนอยมาก คนในชมชนสามารถทาการประมงเล� ยงชพไดอยางเพยงพอ นอกจากน�

ชาวบานบางสวนยงมเรอ ท�ใชในการหาปลา มขนาท�ปลกกลางทะเลเพ�อใชเฝาฟารมหอยนางรม

หอยแครง จากส� งเหลาน� ไดจดประกายใหมการทองเท�ยวเชงอนรกษเกดข� น เปนการทองเท�ยว

ท� เปนแหลงเรยนรมการนาภมปญญาชาวบานเขามาเสรม กลาวคอ การนานกทองเท�ยวชมวถชวต

ชาวประมง ฟารมหอยนางรมหอยแครงท�เพาะเล� ยงตามธรรมชาต การสาธตการเล� ยงหอยนางรม

และหอยแครง การแกะหอยนางรมเพ�อการบรโภคอยางถกวธ ในยามค�าคน นกทองเท�ยวสามารถ

ชมแสดงหนงตะลง และมโนราห การวางอวนเพ�อดกปลา ป ก ง และการคราดหอยแครง เปนตน

องคประกอบหลายประการดงท�ไดกลาวมาน�น นาไปสความเช�อมโยงกนระหวางการทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตยกบชมชนไดอยางแทจรง

จากการสมภาษณความเช�อมโยงของการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยกบชมชนโดย

ยดตามองคประกอบของการทองเท�ยวท�เช�อมโยงถงกน กลาวคอ

ดานพ�นท�ทรพยากรท�เก�ยวเน�องกบการทองเท�ยว

1.สรางมลคาเพ�มจากฐานทรพยากรธรรมชาตท�มอยในชมชน เน�องจากบรเวณพ�นท�อาวบาน

ดอนน�นมสภาพภมประเทศท�เอ�อตอการเจรญเตบโตของทรพยากรทางธรรมชาต ประกอบกบม

แหลงอาหารอนอดมสมบรณ จงทาใหทรพยากรธรรมชาตท�มอยในชมชนน�นมลกษณะโดดเดนจาก

การสมภาษณ พบวาฐานทรพยากรธรรมชาตท�ชวยสงเสรมสนบสนนการทองเท�ยวน�นมอยอยาง

หลากหลาย อาทเชน ฟารมหอยนางรม ฟารมหอยแครง และปาชายเลน

173

ในอดตทรพยากรธรรมชาตอาจไดรบผลกระทบบาง แตกสามารถกลบคน

สปกตได เม�อการทองเท�ยวเกดข� นกไดมการนาชมพ�นท�ปาชายเลน ชมทรพยากรธรรมชาต

บรรยากาศ จากปาชายเลน ตามแนวชายฝ�งท�ข� นเรยงราย กเกดการอนรกษปาชายเลน นกเรยน

และผท�สนใจ ใหความสนใจท�จะปลกปาชายเลนเพ�อกลายเปนแหลงเรยนร นอกจากน�หอยรม และ

หอยแครง จากเดมท�ชาวบานเพาะเล�ยงอยตามแหลงน�าธรรมชาตยงสามารถชวยเพ�มมลคาใหเกดข�น

ไดเปนอยางดนอกเหนอจากท�เพาะเล� ยงอยในฟารมโดยการนามาจาหนายใหแกนกทองเท�ยว หรอ

นามาสาธตการแกะหอยนางรมเพ�อ รบประทานอยางถกว ธกจะชวยเพ�มมลคา จากฐาน

ทรพยากรธรรมชาตท�มอยในชมชนไดดงคากลาวท�วา

“สนคา หรอวตถดบท�แปรรปแลว เราจะแนะนาใหเคาบรรจ และแพคใหด ราคามนจะ

ดข�นกวาเดมโดยเนนในเร�องของความสะอาด ปลอดภย ถาเกดวาคณภาพของวตถดบดนกทองเท�ยว

กมความตองการมากข�นดวย” (เจาของกจการฟารมสเตย, 2556)

ดานการจดการ

1.ใชการทองเท�ยวเปนเคร�องมอในการพฒนาชมชนทองถ�น

สภาพการณของชมชนพ�นท�ศกษามการเปล�ยนแปลงต� งแตในอดต มาจนถง

ปจจบน พ�นท�ปาชายเลน และส�งแวดลอมไดกลบมาอดมสมบรณอกคร� ง การอนรกษวฒนธรรม

ด�งเดมท�มมาน�นยงคงอย ท�งน� จาเปนตองอาศยท�งภาครฐ เอกชน และประชาชน ใหมสวนรวมใน

การดแลอยางตอเน�องวถชวตของคนในชมชนกมความสอดคลองไปตามวถของธรรมชาต

การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมไดเขามามบทบาทสาคญในทางท�จะกอใหเกด

การพฒนาชมชนทองถ�นไมวาจะเปนส�งอานวยความสะดวกตางๆ การทองเท�ยวจะเปนเคร�องมอใน

การสรางความเขาใจใหกบนกทองเท�ยวและชมชนไดรวมกนจดการ โดยใชการทองเท�ยวเปน

เง�อนไขและสรางโอกาสใหชมชนไดพฒนา การบรหารจดการทรพยากรและกระจายอานาจการ

ตดสนใจโดยเนนความสาคญของการจดการธรรมชาตแวดลอมและใชการทองเท�ยวเปนเคร�องมอ

ในการพฒนาทองถ�น เจาของกจการตระหนกมาโดยตลอดวาความเช�อมโยงการสงเสรมการ

ทองเท�ยวมไดเปนเพยงแคทาใหเกดการทองเท�ยว หรอกจกรรมทองเท�ยว แตเจาของกจการมอง

ต�งแตเร�มกอต�งฟารมสเตยวาการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยท�เหมาะสมน�นเกดข�นอยางไร ทาอยางไร

ท�จะทาใหการทองเท�ยว และผมาเยอนไดเรยนร สนกสนานเพลดเพลน และไดรบประสบการณตรง

2. จดกจกรรมทองเท�ยวท�สอดคลองกบวฒนธรรม วถชวตในชมชน

การทองเท�ยวแบบฟารมสเตย เปนการทองเท�ยว และเรยนรว ถ ชวตของชมชน

ทองถ�น ซ� งลกษณะการดาเนนงานของฟารมสเตยในแตละพ�นท�อาจจะไมแตกตางกนมากนก

174

สาหรบการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมไดดาเนนการทองเท�ยวโดยคานงถงความ

สอดคลองกบยคสมย และเหมาะสมกบวฒนธรรมของชมชนพ�นท�ศกษา ซ� งจะเหนไดจากวถการ

ดารงชวตและวฒธรรมท�ยงคงเดม อนเปนส� งท�บงบอกถงอตลษณความเปนชมชน ศลปวฒนธรรม

ศาสนสถาน ประเพณ อาหารในทองถ�น กยงคงรกษา และสบทอดตอๆกนมา เม�อการทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตยไดนาเสนอการทองเท�ยวควบคกบวฒนธรรมของชมชนพ�นท�ศกษา จงทาใหเกดแนวทาง

การทองเท�ยวท�จะกาหนดทศทางรวมกน

ดานองคกร

1.จดการทองเท�ยวโดยอาศยชมชนเขามามสวนรวม

การท�จะพฒนาฟารมสเตยใหเปนสถานท�ทองเท�ยวอยางย �งยนน�น จาเปนอยางย�งท�

จะตองอาศยไดรบการสนบสนนจากหนวยงานท�เก�ยวของ ชมชนทองถ�นเขามามสวนรวม ท�งน� สน

มานะฟารมสเตยดาเนนการทองเท�ยวในลกษณะของธรกจเอกชน แตไมเปนธรกจเอกชนอยางเตม

รปแบบ ดวยเหตท� ธรกจเอกชนน� นสามารถดาเนนงานบรหารจดการอยางเปนธรกจไดรบ

ผลประโยชนโดยตรง ซ� งจากการสมภาษณ พบวา การดาเนนงานของสนมานะฟารมสเตย เจาของ

กจการไดรบผลประโยชนจากการทองเท�ยวโดยตรง ชมชนในพ�นท�ศกษา และผมสวนไดสวนเสย

น�นไดรบผลประโยชนจากการทองเท�ยวโดยทางออมโดยชมชนในพ�นท�ศกษาไดเร�มมสวนเก�ยวของ

และมบทบาทเก�ยวกบการทองเท�ยวต�งแตในระยะแรกเร�มกอต�งการทองเท�ยว ในป พ.ศ. 2545ไมวาจะ

เปนกลมคนขบเรอรบสงนกทองเท�ยว พนกงาน มคคเทศกนอย และมคคเทศกทองถ�น ดงคากลาว

ท�วา

“การทองเท�ยวของเราตองอาศยชมชนมสวนรวมโดยเราเปนเจาภาพในการจดการและ

แจกงานตามความเหมาะสมของทองถ�นใหชมชนเขามสวนรวม เชน เรอท�ใชรบนกทองเท�ยวไปท�

ฟารมสเตยสวนหน�งกจะใชเรอของชาวบานท�อาศยอยบรเวณรมคลองทาทอง แตเรากนาเรอมาปรบ

มาบรณาการเร� องความปลอดภยกอนโดยการใหนกทองเท�ยวใสเส� อชชพ ใหคนขบเรอเปนผ

ควบคมดแลจานวนนกทองเท�ยวท�ลงเรอ” (เจาของกจการฟารมสเตย, 2556)

ดานกจกรรม

1.สรางกระบวนการเรยนรใหเกดข�นในชมชน

การสรางกระบวนการเรยนรใหเกดข� นในชมชนน� น จากการสมภาษณ พบวา

ในชมชนพ�นท�ศกษา เปนแหลงเรยนรทางธรรมชาตของชมชน ประกอบดวย พ�นท�การเพาะเล� ยง

สตวน� าของคนในชมชน เพาะเล�ยงหอยนางรม หอยแครง และพ�นท�ปาชายเลน เม�อชมชนมแหลง

เรยนรทางธรรมชาต จงไดกอใหเกดกระบวนการเรยนรโดยมผท�สนใจเขาไปศกษาเรยนร รวบรวม

175

ขอมล สวนใหญเปนกลมนกเรยน นกศกษา กลมวยทางานท�มาศกษาดงาน นกทองเท�ยว นกวจย

และบคคลท�วไป นอกจาก การศกษาเรยนรท�เกดข�นแลว ยงไดกอใหเกดกระบวนการ การใหความร

เก�ยวกบการทองเท�ยว การเขามามสวนรวม การรบรถงคณคาของทรพยากร คณคาทางวฒนธรรม

เกดการแลกเปล�ยนความรระหวางกนท�งน�คนในชมชน เจาของกจการ และมคคเทศกนอย สามารถ

เปนผใหความรเพ�มเตมจากการเรยนรแกบคคลทกกลมไดเปนอยางด

3. วธปฏบตท�ดดานการบรหารจดการการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย

ปจจบน สงคมกาลงมองหาทางรอดจากวกฤตสงคมเมองท�ประชาชนจานวนมาก

จากชนบทเขาไปหางานทา การพฒนาเศรษฐกจแบบทนนยมเกดข�นเร�อยๆ ทามกลางสงคมท�มการ

ด�นรนแขงขนกน มดานหน� งในประเทศไทย และหลายประเทศ กาลงสรางเศรษฐกจแบบใหมท�

เรยกวาฟารมสเตย (Farmstay)

ฟารมสเตย เปนบรการทองเท�ยวในลกษณะตอยอดจากกจกรรมการผลตภาคเกษตร

ไมวาจะเปนการเพาะปลก ปศสตว การเพาะเล� ยงสตวน� า หรอการทาประมงในแหลงธรรมชาต

ลวนอยในกรอบของการพฒนาแบบฟารมสเตยท�งส�น ส� งท�มความจาเปนอยางย�งในการท�จะ

ดาเนนการบรการทองเท�ยวในรปแบบฟารมสเตยใหเกดข�นจรง น�นคอ ตองมทนทางธรรมชาต

อนไดแก ดน น� า ภมอากาศ ทรพยากรธรรมชาตท�เอ�อตอการผลตทางการเกษตรน�น มทนสงคม

วฒนธรรมดานทกษะการผลตทางการเกษตร ตลอดจนเทคโนโลยใหมๆ อยางตอเน�อง จะสงผลการ

ดาเนนการมความสมบรณมากย�งข�น

การวเคราะหการปฏบตท�ดดานการบรหารจดการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ของ

สนมานะฟารมสเตยน�น ไดยดจากหลกการเขยน Best Practice (BP) เพ�อนามาหาขอสรปวธปฏบต

ท�ดของสนมานะฟารมสเตย ดงตอไปน� (วนทนา เมองจนทร และเตมจต จนทคา, 2548)

1. ขอมลท�วไป

สนมานะฟารมสเตย ต�งอยท�อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน เปนฟารม

หอยนางรมท�ใหญและมช�อเสยงเปนท� รจกของคนท�วไป กจกรรมของฟารมน� นเร� มจากการ

ลองเรอ จากจดลงเรอ ออกสอาวบานดอน โดยจดหมายปลายทางอยขนากลางทะเล ซ� งเปน

ฟารมสเตยท�ประยกตมาจากขนาท�เปนสถานท�เฝา ดแล หอยนางรม หอยแครง โดยเจาของกจการ

ไดนามาคดตอยอดเปนฟารมสเตย ระยะเวลาเดนทางจากจดลงเรอใชเวลาเดนทางประมาณ

30 นาท ระหวางทาง จะไดชมขนานอยใหญเรยงรายเตมทองทะเลถอเปนความงามท�หาท�ตไมได

เม�อถงสนมานะฟารมสเตย คณสมชาย สนมา เจาของฟารมใหการตอนรบอยางเปนกนเอง

นกทองเท�ยวจะไดรบฟงบรรยายขอมลของสนมานะฟารมไดรบความรเก�ยวกบวธการเล� ยงหอย

176

นางรม การแกะหอยนางรม พรอมสาธตการรบประทานหอยนางรมอยางรมอยางถกวธ การเดนทาง

มาท�สนมานะฟารมมใหเลอก 2 แบบ คอไปเชา-เยนกลบไมคางคน และกจกรรมนอนขนาชมดาว

กลางทะเล ดวยคาใชจายท�สดคม อยางการมาสมผสกบการนอนพกกลางทะเล คาบรการ 800 บาท

ตอทาน ท�พกรบต�งแต 15-150 ถาไมคางคน กเพยง 450 บาท ตอทาน (อาหารทะเล 1 ม�อ)

2. ผลงาน/ระบบงานท�เปนการปฏบตท�ด

ข�นตอนการดาเนนงาน การดาเนนงานของการทองเท�ยวเปนไปในลกษณะของการ

แจกจายกนทา ตามหนาท�ความรบผดชอบ กลาวคอ เม�อนกทองเท�ยวเดนทางมาถง ทางมคคเทศก

นอยซ� งเปนผดแล รบผดชอบจะทาการตอนรบนกทองเท�ยว พรอมใหคาแนะนาขอควรปฏบตใน

ระหวางการเดนทาง ตลอดจนใหเส�อชชพสาหรบสวมใส เพ�อความปลอดภย ในระหวางน�งเรอจะ

ไดฟงการบรรยาย และใหขอมลจากมคคเทศกนอยและหรอมคคเทศกทองถ�นในเร� องวถชวต

ธรรมชาต ปาชายเลน ชมการประกอบอาชพของคนในชมชน เม�อถงท�ฟารมสเตยนกทองเท�ยวจะ

ไดรบฟงบรรยายเก�ยวกบหอยนางรม สาธตวธการเล� ยงหอยนางรม การแกะหอยนางรม และ

รบประทานหอยนางรมอยาง ถกวธ ตลอดจนชมการแสดงหนงตะลง ซ� งสนมานะฟารมสเตย ได

นามาแสดงใหชมกน (เฉพาะกลม) ในสวนของวธการและนวตกรรมท�เปนการปฏบตท�ดน�น ไดแก

บทบาททางสงคม

หนาท� และบทบาทในการดาเนนโครงการเพ�อพฒนาชมชน มสวนรวมในชมชน

อาวบานดอน ของคณสมชาย สนมา น�นมดงน�

1. เปนปราชญชาวบาน

2. เปนท�ปรกษา กลมอนรกษการทองเท�ยวชมชน ปากน�าทาทอง

3. เขารวมเปน คณะกรรมการ ท�ปรกษา การใชลมน�าตาป-พมดวง

4. เปนท�ปรกษา กลมอนรกษ แหลมกงหมอแบบย�งยน อ.กาญจนดษฐ

5. เปนท�ปรกษาคณะกรรมการสถานศกษาโรงเรยนวดเขาพระน�ม และ

โรงเรยนวดพวง

6. เปนกรรมาธการราง พรบ.ประมงแหงชาต สภาเกษตรกรแหงชาต ประเภท

ผทรงคณวฒดานประมง

7. เปนคณะกรรมการจดทาและตดตามประเมนผลการใชประโยชน ระบบ

ปฎบตการ การจดการคณภาพส�งแวดลอม จ.สราษฎรธาน

8. ไดรบพระราชธานปรญญาดษฎบณฑตกตตมศกด� ม.ราชมงคล ธญบร สาขา

ประมง ปพ.ศ. 2549

177

สนมานะฟารมสเตยมง เนนพฒนาดานการทองเท�ยว จดเดนของการพฒนา

คอ การกาหนดวสยทศน และพนธกจขององคกรไวอยางชดเจน กลาวคอ

วสยทศน

1. เปนองคกรท�ไดรบการยอบรบในฐานะท�เปนแหลงเรยนรทางดานประมงชายฝ�ง

อาวไทย และเปนแบบอยางดานการจดกจกรรมการทองเท�ยวเชงนเวศท�เนนการทองเท�ยวในรปแบบ

การอนรกษส�งแวดลอมรวมท�งวถชวตชมชน

2. เปนผนาดานการทองเท�ยวเชงนเวศรปแบบใหมท�เนนการเรยนรควบคกบการ

อนรกษและมงสรางวฒนธรรมในการเรยนร

3. เปนแหลงเรยนรกลางทะเลตนแบบของการอนรกษ

4. มงสรางคณภาพของการใหบรการโดยไมแสวงหากาไรและ มงเนนความคมทาง

ทางความรท�ผมาทองเท�ยวจะตองไดรบกลบไป

5. มงสงเสรมกจกรรมในรปแบบการอนรกษส�งแวดลอม

6. มงเนนการสรางงานสรางรายไดเสรมใหกบคนในชมคนในการเขามามสวน

รวมกบการทองเท�ยวท�งทางตรงและทางออม

พนธกจ

1. พฒนาและฟ� นฟแหลงทองเท�ยวของอาวบานดอน ใหมศกยภาพ มการพฒนาอยาง

ย �งยนสรางความสมดลระหวางการใชประโยชนทรพยากรทองเท�ยวควบคไปกบการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตส�งแวดลอมสงคม และวถชวตของชมชน

2. พฒนาองคกรไปพรอมกบการ สรางความเช�อม�น เพ�อเปนองคกรแหงการเรยนร

ใหเปนองคกรแหงการศกษาหาความรทางดานประมงชายฝ�ง การเพาะเล� ยงสตวน� า และวถชวต

การเกษตรแบบชาวเล

3. สงเสรมการทองเท�ยว เชงนเวศ เนนรปแบบการทองเท�ยวเชงอนรกษ ใหสามารถ

สรางรายไดใหแกคนในพ�นท�

4. พฒนาการทองเท�ยวโดยเร�มท�ชมชน เพ�อขยายไปสระดบสากล และการบรหาร

จดการอยางมสวนรวมจากทกภาคสวน รวมท�งเตรยมความพรอมรองรบประชาคมอาเซยน

5. สนบสนนการพฒนาโครงสรางพ�นฐานและส� งอานวยความสะดวกเพ�อการ

ทองเท�ยวของในอาวบานดอน

178

เปาประสงค

1. ขดความสามารถของอตสาหกรรมการทองเท�ยวในการแขงขนดานการทองเท�ยว

ของภาคใตฝ�งอาวไทยตอนบนเพ�มข�น

2. แหลงทองเท�ยวในพ�นท�จงหวดสราษฎรธาน เปนท�รจก มความหลากหลาย

สะทอนถงวฒนธรรมทองถ�น มความสมดลและย �งยน พฒนาไปสการทองเท�ยวในระดบประเทศ

3. คนในชมชนมรายไดเสรมท�มาจากการทองเท�ยวเพ�มข�น

4. เปนแหลงขอมล คลงความร สถานท�เรยนร ของชมชน สามารถถายทอดความรได

ในระดบประเทศ

5. สรางทรพยากรบคคลดานการทองเท�ยวของชมชน ท�มความรความเขาใจในแหลง

ทองเท�ยวท�สามารถถายทอดใหความรกบนกทองเท�ยวผมาเยอน

แผนปฏบตการ

สรางความรวมมอจากองคกรปกครองสวนทองถ�น และองคกรท�มสวนเก�ยวของกบ

การทองเท�ยว ใหเขามามสวนรวมและรบผดชอบในการทองเท�ยวของชมชน โดยผลกดน

อตสาหกรรมการทองเท�ยวใหเช�อมโยงกบแหลงทองเท�ยวในพ�นท� ในรปแบบเครอขายเนนท�การ

สรางเครอขายแหลงทองเท�ยวผประกอบธรกจนาเท�ยว ใหความสาคญกบแหลงทองเท�ยวเปนหลก

(เจาของกจการ, 2556)

3. ปจจยท�ทาใหประสบความสาเรจ

1. เจาของฟารมสเตย เปนผนา มการกาหนดวสยทศน พนธกจขององคกรอยางชดเจน

การบรหารจดการท�มความเหมาะสม คลองตว ดแลงาย แจกจายงานกนทา

2. วตถดบ เชน หอยนางรม วตถดบท�ใชปรงอาหาร วตถดบอ�นๆ มคณภาพ หาไดงาย

ในทองถ�น

3. กระบวนการถายความรเปนการเรยนรรวมกน ซ� งเปนกระบวนการท�เหมาะสมตอ

นกทองเท�ยว และผท�สนใจ

4. ประสทธภาพของมคคเทศกนอยและหรอมคคเทศกทองถ�นในการบรรยายและให

ขอมลความรตางๆ

4. ผลการดาเนนงาน และแผนในอนาคต

สนมานะฟารม เปนฟารมสเตยกลางทะเลรายแรกๆ ของจงหวดสราษฎรธาน

ตลอดระยะเวลาสบกวาปท�ผานมา ผลการดาเนนงานของฟารมสามารถกลาวไดวาประสบ

179

ความสาเรจ นกทองเท�ยวท�เดนทางไปเท�ยวท�ฟารมเกดความประทบใจในการเดนทางมาพกท�

สนมานะฟารม ท�งยงไดบอกตอๆกนไป จนสนมานะฟารมเปนท�รจก เปนท�ยอมรบของบคคล

ท�วไปอยางแพรหลาย นกทองเท�ยวท�เคยเดนทางมาแลวกกลบมาทองเท�ยวอก ส�อตพมพ โทรทศน

และส�อออนไลนนาไปประชาสมพนธเผยแพร

ในระยะตอไปทางฟารมสเตยจะมมาตรการใหนกทองเท�ยวบรหารจดการขยะของตนเอง

โดยทางฟารมจะนบขวด กอนลงเรอไปท�ฟารม ขากลบมาท�ฟารมกจะมการนบจานวนขวด นบ

จานวนขยะใหครบดงเดม

5. วเคราะหความสาเรจของสนมานะฟารมสเตย

การวดความสาเรจขององคกรน� นมเคร� องมอท� ชวยในการวดความสาเรจของ

องคกร น�นคอ วสยทศน โดยจาเปนตองมระบบท�จะสามารถสงเสรมใหมการบรหารจดการท�ด

อยางตอเน�อง พรอมระบวธปฏบตท�ดท�สด เพ�อนามาซ� งการพฒนาท�ย �งยน

วตถประสงคหลกของการจดการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

สนมานะฟารมสเตยไดปรบรปแบบของอาชพจากเดมท�ประกอบอาชพเพาะเล� ยง

สตวน� า เชน หอยนางรม และหอยแครง ไดพฒนาตอยอดสถานท�เพาะเล� ยงดงกลาว เปนสถานท�

ทองเท�ยวแบบฟารมสเตย โดยเปดรบนกทองเท�ยว บคคลท�วไป นกเรยน และนกศกษา

เขามาสมผส เรยนรทรพยากร วถชวตความเปนอย ทาใหเปนท�รจกของบคคลภายนอกมากย�งข�น

ซ� งมวตถประสงคในการกอต�งดงน�

1. เพ�อปรบรปแบบการทาฟารมเพาะเล�ยงสตวน�า พฒนาใหเปนแหลงทองเท�ยว

2. เพ�อเปนแหลงเรยนรจากประสบการณจรงในการประกอบอาชพของชาวประมง

เรยนรเก�ยวกบปาชายเลน และส�งแวดลอมในทองถ�นใหกบนกเรยน นสต นกศกษา และองคกรตางๆ

ท�สนใจ

3. เพ�อพฒนาเปนท�พกผอนแหงใหมทางการทองเท�ยว (การทองเท�ยวเชงอนรกษ)

จากการกาหนดวตถประสงคของการจดการการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของ

สนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน เพ�อขบเคล�อนการทองเท�ยวน� น

กอใหเกดผลท�เปนรปธรรม สามารถเหนไดอยางชดเจน การมสวนรวมในการพฒนาการทองเท�ยว

แบบฟารมสเตยของภาคสวนตางๆอาท หนวยงานของภาครฐ เอกชนในพ�นท� ทาใหการทองเท�ยว

พฒนา นามาสการสรางคณคาและเพ�มมลคาทางเศรษฐกจและสงคม

180

ในการพจารณาถงการปฏบตท�ดผวจยไดพจารณาถงการวจยในเชงระบบประกอบดวย

ปจจยนาเขา (INPUT) กระบวนการ (PROCESS) และผลผลต (OUTPUT) จะเปนตวกระตนใหเกด

การเดนทางทองเท�ยว ดงน�

ปจจยนาเขา (INPUT)

1. ความคาดหวงของนกทองเท�ยว อนเน�องมาจากการท�จดหมายปลายทางสถานท�

ทองเท�ยวสนมานะฟารมสเตยมการเขาถงท�ด มโครงขายเช�อมโยงการเดนทางจากถ�นท�พกของ

นกทองเท�ยวมายงจดหมายปลายทางไดอยางสะดวก รวดเรว นกทองเท�ยวมความตองการเดนทาง

ในรปแบบ ตาง ๆ อาจเดนทางเพ�อพกผอนหยอนใจ หรอเดนทางมาเกบเก�ยวประสบการณความร

อกท� งมการสงเสรมประชาสมพนธท�กระตนการรบรเพ�อใหนกทองเท�ยวไดรจกกบสนมานะ

ฟารมสเตย

2. ความคดสรางสรรคในการทาธรกจของเจาของกจการ น�นเปนปจจยสาคญท�

เช�อมโยงระหวางความคาดหวงของนกทองเท�ยว และองคประกอบสนบสนน สงผลใหเกดการ

พฒนาธรกจในรปลกษณท�เปนแรงดงดดนกทองเท�ยว ไดแก ขนาใหญกลางทะเล ท�มเอกลกษณ

อนโดดเดน

3. ทกษะการทางาน เปนทกษะของผประกอบกจการทองเท�ยว ผมสวนรวมในการ

ดาเนนงาน และผท�มสวนเก�ยวของในการดาเนนการ เชน ทกษะการบรหารจดการดานการ

ทองเท�ยว ทกษะในการส�อสารกบนกทองเท�ยวเพ�อใหเกดความร ความเขาใจ เผยแพรขอมล และ

ทกษะในการใหบรการ

4. เงนลงทน เน�องจากทางฟารมมสถานท�พก ซ� งกคอ ขนา ท�สรางข�นกอนแลว โดย

เจาของกจการไดตอยอดแนวจาก ขนาท�ใชเฝาระวง ดแลฟารมหอยนางรม พฒนาปรบปรงจนเปน

ขนาใหญท�ใชเปนท�พกสาหรบรองรบนกทองเท�ยว

5 .บคลากร เปนคนในทองถ�น

6. มคคเทศกนอยท�ไดรบการฝกฝน ฝกปฏบตการเปนผถายทอด และผนาชม

7. บคลากรท�มความรความเช�ยวชาญดานการเกษตร ประมง

8. ท�ต�งของสถานท�ทองเท�ยวมลกษณะท�เอ�อตอการนาเท�ยว

9. ชมชนท�มเอกลกษณ และอตลกษณของทองถ�นท�ชดเจน

10. ความแปลกใหมของรปแบบนาเท�ยวทาใหสถานท�ทองเท�ยวมความโดดเดน

11. ภมปญญาด�งเดมของชมชน

181

กระบวนการ (PROCESSES)

กระบวนการจดการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตยน�นมดงน�

จดลงเรอนกทองเท�ยว

1.จดลงเรอนกทองเท�ยว จะเปนสถานท�สาหรบตอนรบนกทองเท�ยว มคคเทศกจะ

ใหเส� อชชพสวมใส เพ�อความปลอดภย และใหคาแนะนา ขอควรปฏบตตางๆ กอนเดนทางสขนา

กลางทะเล

2.การบรรยายและใหขอมลในระหวางน�งเรอ

ในระหวางการน�งเ รอมคคเทศกนอย และหรอมคคเทศกทองถ�นจะเปน

ผ บรรยายใหขอมลแกนกทองเท�ยว ในเร�องของวถชวตของประชาชน สภาพบานเรอนรมคลอง

ทาทอง สถานท�สาคญๆในบรเวณน�น ปาชายเลน การเพาะเล� ยงสตว อาท หอยนางรม หอยแครง

รวมถงภมปญญาชาวบานท�นามาใชในการประกอบอาชพ ชมความงดงาม ความอดมสมบรณของ

อาวบานดอน ชมขนานบรอยท�มอยท �วพ�นท�อาวบานดอน

3.การบรรยายและใหขอมลเก�ยวกบหอยนางรม ในการบรรยายและใหขอมล

เก�ยวกบหอยนางรมน�น มคคเทศกนอยและหรอมคคเทศกทองถ�น จะเปนผท�ทาหนาท�บรรยายให

ขอมลเก�ยวกบหอยนางรม สาธตวธการเล� ยงหอยนางรม การแกะหอยนางรม และรบประทานหอย

นางรมอยางถกวธ

4. การแสดงศลปวฒนธรรมพ�นบาน หนงตะลง

การแสดงศลปวฒนธรรมพ�นบาน หนงตะลงเปนอกหน�งการแสดงศลปวฒนธรรม

พ�นบานอนเปนเอกลกษณสาคญของภาคใต ซ� งสนมานะฟารมสเตย ไดนามาแสดงใหชมกน

ผลผลต (OUTPUTS)

1. ความสามคค ความเขมแขงของชมชน

2. จานวนนกทองเท�ยวเพ�มข�น

3. ชาวบานไดมสวนรวมกบการทองเท�ยว

4 . การอนรกษทรพยากรธรรมชาต ปาชายเลน

5 . การสรางงาน สรางรายได

ขอมลในขางตนเปนการวเคราะหวธปฏบตท�ดดานการบรหารจดการโดยยดจาก

หลกการเขยน Best Practice (BP) เพ�อนามาวเคราะหเปนวธปฏบตท�ดตอไป

182

จากการสมภาษณเชงลก ในประเดนวธปฏบตท�ดดานการบรหารจดการการทองเท�ยว

แบบฟารมเสตยน�นพบวา

3.1 ศกยภาพของผนามวสยทศน

ในเร�องของศกยภาพของผนาน�น จากการสมภาษณพบวาเจาของกจการ เร�มตนทา

การทองเท�ยว จาก “ทน” ท�มอย ทนเปนส�งสาคญท�ไมใชเงนหรอรายไดท�มากมายแตเปนทนจาก

ทรพยากรตางๆท�มอยในธรรมชาต ผสานเขากบประสบการณความร ประสบการณความรน�นไดมา

จากการเรยนรและนามาเปนแนวทางการดาเนนงาน กลาวคอ สนมานะฟารมสเตย เปนธรกจเจาของคน

เดยวไมมคณะกรรมการท�รบผดชอบดานการทองเท�ยวแตอยางใด การบรหารจดการท�งหมดเปนของ

เจาของกจการ สงผลใหการดาเนนงาน และการตดสนใจ สามารถกระทาไดอยางรวดเรว เปนอสระ

ทนตอเหตการณท� เกดข� นกระบวนการดานการบรหารจดการท�ทาใหธรกจประสบความสาเรจ

สามารถยนหยดอยได และเปนท�รจกของคนท�วไปจนถงทกวนน� เกดจากความรความสามารถของผ

เปนเจาของกจการเปนหลก หากเจาของกจการขาดประสบการณความรความสามารถธรกจกอาจ

ต�งอยไดไมนาน เม�อผสานเขากบหลกคดท�ไดตอยอดความคดจากฟารมหอยนางรมขนาดยอม

กลายเปนท�พกแรมสาหรบรองรบนกทองเท�ยว รวมท�งผสานเขากบภมปญญาชาวบาน ยกตวอยางเชน

การสรางขนาท�อยกลางทะเล เสาขนาท�ปกแตละตนน�นจะไมปกลงตรงๆแตจะเอยงเปนมมเขาจด

ศนยกลางของขนา คลายการค�ายนเพ�อปองกนแรงลมท�กระทาตอตวขนา ชวยใหขนาไมส�นคลอนไม

วาลมจะมาทางทศใด ถอเปนภมปญญาชาวบานท�ส�งสมกนมายาวนาน

“เราอยอยางพอเพยงใชเทาท�ม ขนาเน�ย กมอยแลวไมตองไปปลกสรางหลงใหมเพ�มเตม

ในเบ�องตน เรากอาศยจากสวนท�มอยกอน แลวทาใหคนอ�นเคาไดร เราสามารถรองรบนกทองเท�ยวได

ตามปรมาณขดจากด สามารถดแลรบผดชอบไดขนาดไหนท�มคณภาพสงสด เรากเอาในระดบน�น

ทกวนน� เรากอยไดแบบพอเพยงพอประมาณมความสข” (เจาของกจการฟารมสเตย, 2556)

ดวยศกยภาพท�มความเปนผนา มวสยทศนกวางไกลในการพฒนา ส�งเหลาน� ไดสะทอน

ใหสนมานะฟารมมช�อเสยง เปนท�รจกของคนท�วไป และเปนท�ยอมรบของนกทองเท�ยว ท�เดนทาง

มาเท�ยวชม ซ� งจะเหนไดจากการบนทกความพงพอใจของนกทองเท�ยวท�ผวจ ยไดหยบยกมา

ตอนหน�ง ดงน�

ย�สบหกกมภา ยามมาเยยน เพ�อกราบเรยนเร�องราว กลาวเปนกลอน

สนมานะฟารมนาม ช�อฟารมหอย ดงไมนอยนามช�อ ลอกระฉอน

ใกลเกาะปราบทางนาวา หนาบานดอน เรอสญจรกลางนท มโจมไฟ

183

ผมมาพกหน�งคนแสนช�นใจ นอนหลบใหล สบาย คลายกงวล

คณมวสยทศน คดจดสราง เปนแนวทางทาน หวงกศล

ช�หนทางสรางสข ใหทกคน ไดรบผลช� ชอง มองกาลไกล

เพ�อศกษาผท�มา ไดเรยนร เปนประตผท�มา ไดอาศย

พรอมอาหารผมทาน เบกบานใจ หอยกใหญ กงกสด รสกด

มกงทอด ปลาทอด ยอดอาหาร มากมายจาน ทานชม จนอ�มหม

มแกงสบปะรด ปลาสดด แลวยงมทอดมน กนหยนจง

ผมสามคนพอลก ทานถกใจ อกถ�นไกลผวชาว ชาวฝร�ง

ท�งสามคนเพ�อนผม ชมกนจง ชาวฝร�ง น�นเอย ไมเคยมา

เขาชมวาฟารมน� มสขมาก ยามเขาจาก ไมเกนคอย คอยมาหา

เขาตดรสอาหาร ทานขาวปลา สนทนากบผม พอสมควร

นองเปนผช�แนว แถวสราษฎร ความสามารถตรงน� กมสวน

สรางฐานะฟารมหอยเลยลอยนวล หน�งเปนสวนกาวไกล วสยทศน

ฟงคาพดทกคา ฉนจาได นองสมชายผมยกมอ คนซ�อสตย

สายดวงเนตรเกษตรไกล วสยทศน เปนนกพฒนชวต คดรงเรอง

นองเลาวาแรกมา สรางนากง ไมเรองรง เร�องชวต คดแลวเปลอง

ระยะทางกาวไกล ไมรงเรอง แลวเลกเร�องนากง มงทะเล

ถวลหวงต�งความคด ผลตหอย เปนบอพลอย ขมทอง ของเสนห

คดถกทางสรางชวต คดทาเล สมคะเนจดประสงค เลยลงตว

ช�อกดงท�วจงสราษฎรฯเรา หนกไมเบา หนาห รไปท�ว

มนกขาวเขามา หรอวาทวร เม�อลงตวใหคาตอบ วาชอบใจ

งานทกอยางอปสรรค หนกพอทน เหตกบผลไมพร� าเพร�อ เหลอวสย

เหมอนปลกไมคร� งแรก แตกสองใบ เม�อโตใหญใหรมเงา เราผทา

ในท�สดหยดบนทก จารกสาร ความสมานใชอารมณ ไมคมขา

น�าทวมทงมงไปในน�าคา ปะราปะราขอเคารพ จบลงเอย

(ท�มา คณอานวย เรองจนทร แตงเม�อคร� งมาเยอนสนมานะฟารม 26-02-2554)

3.2 การบรหารจดการมการแบงหนาท�ความรบผดชอบชดเจน

การบรหารจดการการทองเท�ยวของสนมานะฟารมสเตยน�น มการแบงหนาท�ความ

รบผดชอบตามบทบาทของตนเอง จากการสมภาษณพบวา แตละกลมคนจะดาเนนงานตามหนาท�ของ

184

ตนเองตามความถนด ตามความสามารถของตน ซ� งทางเจาของกจการจะเปนผควบคมดแลใหการ

ดาเนนงานมประสทธภาพ และเกดความคมคา

“การทองเท�ยวของเรามการแจกงานกนตามความเหมาะสม อยางเชน มคคเทศกเน�ย

เคาจะรหนาท�ของเคาวาตองทาตรงสวนไหนบาง ผมจะมองถงความถนดของแตละคนกอน” (เจาของ

กจการฟารมสเตย, 2556)

3.3 กระบวนการดาเนนกจกรรมเปนรปธรรมมประโยชนตอชมชน

จากการท�สนมานะฟารมสเตยไดเคยประสบกบวกฤตเร�องโรคท�เก�ยวกบไวรสในชวง

ท�เพาะเล� ยงกง กอนท�จะทาการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยไดสะทอนยอนกลบใหเจาของกจการตอง

เปล�ยนบทบาทเปนผถายทอดความรต� งแตพ�นฐานเก�ยวกบระบบนเวศ ส� งแวดลอม ปาชายเลน

การกาหนดกตกาท�คนในชมชนรบทราบกตการวมกน จากการสมภาษณ พบวา ทางฟารมบรหาร

จดการการทองเท�ยวท�สอดคลองกบวถชวตของคนในชมชนพ�นท�ศกษา กระบวนการดาเนนกจกรรม

น�นเกดข�นอยางเปนรปธรรม อนกอใหเกดประโยชนกบชมชน ยกตวอยางเชน

การบรหารจดการขยะไดมการดาเนนการมาต� งแตแรก จนถงปจจบนในข�นตน

ทางฟารมจะมการแจงใหนกทองเท�ยวไดทราบลวงหนา ในเร� องการจาหนายอาหาร เคร� องด�ม

แอลกอฮอล ทางฟารมไมไดมจาหนาย หากนกทองเท�ยวตองการใหเตรยมมาเองโดยการขอความ

รวมมอจากนกทองเท�ยว และประชาชนท�อาศยอยบรเวณรมคลอง มไดใชคาวา หามแตเปนการขอ

ความรวมมอใหชวยกนรกษาความสะอาดไมท�งขยะเกล�อนกลาดไมท�งขยะลงในลาคลอง ขยะท�เกด

จากการทากจกรรมตางๆ จะมถงแยกขยะท�ฟารมอยางชดเจน ซ� งมคคเทศกนอยจะรวบรวมขยะใสถง

ดาเกบข�นฝ�งท�งหมด ดงน�นจงไมมการท�งขยะลงในทะเลแตอยางใด ในอนาคตทางฟารมไดวางแผน

ในเร�องของขยะไววา ขวดน�า ถงพลาสตก และอ�นๆ ท�จะเปนขยะ กอนจะนาไปท�ฟารมจะนบจานวน

กอนเสมอ เม�อนกทองเท�ยวเดนทางกลบใหนากลบมาเทากบจานวนของท�นาไป ซ� งจะเปนมาตรการ

ในอนาคต

การแยกสดสวนพ�นท�สาหรบการสบบหร�น�น ทางฟารมไดจดใหมการแยกสดสวน

ผสบบหร�ไวอยางชดเจน เพ�อมใหควนจากบหร�รบกวนผอ�น

ระบบหองน�า เปนระบบถงบาบดท�งหมด ทางฟารมมระบบถงบาบดน� าเสย ซ� งอยใต

ขนา เพ�อทาการบาบดน�าเสยกอนลงสทะเล

ไฟฟาเปนระบบแสงโซลาเซลล ไฟฟาท�ใชภายในขนาท�งหมดเปนระบบแสงโซลา

เซลล ซ� งจะใชในชวงเชาท�มนกทองเท�ยวมา และเปดใชอกคร� งในชวงเวลาเยน

185

“การจดการส�งแวดลอมของเรามการดาเนนการเก�ยวกบขยะ คอ ขนขยะกลบข�นฝ�ง

และยงมถงบาบดน�าเสยกอนท�จะท�งทะเล” (เจาของกจการฟารมสเตย, 2556)

3.4 การเรยนรของการเขารวมเปนสมาชกเครอขายดานการอนรกษ

ในเร�องของการเรยนรการเขารวมเปนสมาชกเครอขายดานการอนรกษน�นจากการ

สมภาษณ พบวา เจาของกจการไดเขารวมเปนสมาชกเครอขายดานการอนรกษต�งแตแรกเร�มกอต�ง

กจการ ท�งยงมบทบาทหนาท�ท�ดานการอนรกษอกหลายบทบาทดวยกน เชน เปนท�ปรกษากลม

อนรกษ แหลมกงหมอแบบย�งยน อาเภอกาญจนดษฐ เปนท�ปรกษากลมอนรกษการทองเท�ยวชมชน

ปากน� าทาทอง เปนคณะกรรมการจดทาและตดตามประเมนผลการใชประโยชน ระบบปฎบตการ

การจดการคณภาพส�งแวดลอม จ.สราษฎรธาน และอ�นๆ ท�งยงมเครอขายดานการอนรกษ จากกลม

มคคเทศกนอย ท�เปนกาลงสาคญในการอนรกษส�งแวดลอมในพ�นท�

“กลมนองๆมคคเทศกนอยของเราไดรบการปลกฝงเร� องการอนรกษมาโดยตลอด

สวนหน� งเปนเดกนกเรยนโรงเรยนเขาพระน�มบาง เปนเดกในชมชนบางซ� งจรงๆแลวทางเราได

ประสานงานกบทางโรงเรยนในเร�องของการเปนนกสบสายน� า เพ�อใหพวกเดกไดมสวนรวม จะได

ชวยกนอนรกษ” (เจาของกจการฟารมสเตย, 2556)

3.5 การสนบสนนทางสงคมเพ�อการดาเนนกจกรรมดานการอนรกษ

ในสวนของการสนบสนนทางสงคมเพ�อการดาเนนกจกรรมดานการอนรกษน�น

จากการสมภาษณ พบวา สนมานะฟารมมกจกรรมเสรมท�ทางฟารมจดใหสาหรบกลมผมาศกษาด

งานดานการอนรกษและดานประมง กคอ การปลอยพนธสตวน�าลงสอาวบานดอน โดยทางฟารมจะ

รบเปนเจาภาพและ ผตดตอกบทางประมงจงหวด เพ�อขอรบการสนบสนนลกพนธสตวน� าจาก

ประมงจงหวด มาเพ�อใหนกทองเท�ยวไดทากจกรรมปลอยสตวน� าน�น ซ� งเปนกจกรรมท�ไดรบความ

สนใจจากนกทองเท�ยวเปนอยางมาก นอกจากน�ยงรวมมอกบหนวยงานของรฐ และมหาวทยาลย ใน

การจดทาวจย เชนสนบสนนโครงการวจย ของนกศกษา ในการจดทาเคร� องมอวดกระแสน� า

สนบสนนในดานการใหพ�นท�ตดต�งอปกรณ เคร�องมอตางๆ มท�งโครงการเกบขอมลตวอยางน� า

รายงานสภาพกระแสน�า การวดกระแสลมท�มการบนทกและรายงานสภาพอากาศ ในพ�นท�อาวบาน

ดอนและพ�นท�ใกลเคยง

“กจกรรมปลอยสตวน� า ปลอยพนธปลา ทางเราเองกจดกจกรรมลกษณะน�อยเร�อยๆนะ

สวนใหญกจะประสานกบคณ สมชายกอนจะลงพ�นท�จดกจกรรม” (กรมประมง, 2556)

186

“ผมมองวาเปนเร�องดท�หลายๆฝายรวมกนจดกจกรรมเพ�อเปนการอนรกษถาหนวยงานใด

ทาอยฝายเดยวกไมเกดความรวมมอนะ แตท�น�ใหความรวมมอกนด ชาวบานกรวมกจกรรม รบร

รบทราบ รวมกน” (สมาชกองคการบรหารสวนตาบลพลายวาส, 2556)

“การอนรกษทางฟารมตองการท�จะใหเยาวชนไมเพยงแตเขามาเท�ยวอยางเดยว ยงม

กจกรรมเพ�มเตมจากบรเวณโดยรอบของพ�นท�ท�ทาฟารมตรงน�อยคะ มการปลกปาชายเลน การปลอย

พนธปลา ท�เยาวชนเขารวมได” (เจาหนาท�สานกงานเจาทาภมภาค สาขาสราษฎรธาน, 2556)

“ทางฟารมไดสนบสนนโครงการวจยหลายๆโครงการดวยกน สนบสนนพ�นท�อปกรณ

เคร� องมอบาง หรอรวมกจกรรมโครงการอนรกษปะการง ผลงานวจยของอาจารยกมมาบาง”

(เจาของกจการ, 2556)

188

บทท� 6

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยเร� องวธปฏบตท�ดและความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตย กรณศกษา : สนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน เปนการวจย

เชงคณภาพ (Qualitative Research) มวตถประสงค เพ�อศกษาผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตย ของสนมานะฟารมสเตย ศกษาถงความเช�อมโยงระหวางการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

กบชมชน และศกษาวธการปฏบตท�ด (Best Practices) ดานการบรหารจดการการทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตย ของสนมานะฟารมสเตย เคร�องมอท�ใชในการวจยคร� งน� เปนแบบสมภาษณท�ผวจย

สรางข� นจากการทบทวน แนวคดทฤษฎ งานวจยท� เก�ยวของทาการศกษาในเชงคณภาพโดยการ

สมภาษณเชงลก (In-depth Interview) สงเกตแบบมสวนรวมจากผ ใหขอมลสาคญ (Key-Informants)

คอ เจาของกจการฟารมสเตย องคกรภาครฐท�เก�ยวของกบการทองเท�ยว (เจาหนาท�การทองเท�ยวแหง

ประเทศไทย สานกงานเขตสราษฎรธาน เจาหนาท�สานกงานการทองเท�ยวและกฬา จงหวด

สราษฎรธาน สมาชกองคการบรหารสวนตาบลพลายวาส สานกงานเจาทาภมภาค สาขาสราษฎร

ธาน และสานกงานประมงจงหวดสราษฎรธานผมสวนรวมในการดาเนนงาน (มคคเทศกนอย

พนกงาน คนขบเรอรบสงนกทองเท�ยว) และประชาชนท�อาศยอยในพ�นท� จากน�นทาการวเคราะห

เน�อหา (Content Analysis) และตรวจสอบขอมลแบบสามเสา (Triangulation Method)

สรปผลการวจย

1. ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ของสนมานะฟารมสเตย

การทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ของสนมานะฟารมสเตยไดสงผลตอชมชนใน

เชงบวกเปนสวนมาก ดงจะอธบายเปนรายดานดงน�

ดานเศรษฐกจ พบวา กอใหเกดการจางงานแกชมชน ประชาชนในพ�นท�ศกษาม

อาชพเสรม มรายไดท� มาจากการทองเท�ยว ท� งขายวตถดบใหทาง ฟารมสเตย ขบเรอรบสง

นกทองเท�ยว เปนพนกงาน เปนมคคเทศกนอย และมคคเทศกทองถ�น ท�งยงกอใหเกดการนาเอกลกษณ

ของชมชนมาเผยแพรดานอาชพ แตด� งเดม ดานภมปญญาของทองถ�น รวมถงผลผลตท�ไดจากการ

ประกอบอาชพ

189

ผลเชงลบ พบวา การกระจายรายไดสชมชนยงไมท�วถงจะมรายไดกระจกตวเฉพาะ

คนบางกลมท�เขามามสวนรวมหรอคนเพยงบางกลมท�เก�ยวของกบการทองเท�ยวเทาน�น

ดานสงคม พบวา ประชาชนในพ�นท�ศกษามการพฒนาตนเองใหมความรมฝมอ

ในการประกอบอาชพมากข�นสงเกตเหนไดจาก เดกนกเรยน และเยาวชนท�อาศยอยในชมชนพ�นท�

ศกษา สมครใจและตองการเปนมคคเทศกนอย เพ�อท�จะพฒนาความร กลาแสดงออก กลาคดกลาทา ฝก

การพด การเปนผบรรยายใหขอมล และฝกการเปนมคคเทศก ส� งหน� งท�แสดงออกมาอยางเดนชด

จากการทาหนาท�เปนมคคเทศกนอย และมคคเทศกทองถ�น คอ การเปนผมอธยาศยด มจตสาธารณะ

พรอมใหความรวมมอในกจกรรมตางๆซ� งผวจยสงเกตเหนได นอกจากน� ยงกอใหเกดประโยชนในการ

สรางสรรคความเจรญทางสงคม ส�งอานวยความสะดวกตางๆท�จะรองรบความตองการของนกทองเท�ยว

น�น สามารถท�จะรองรบการใชของผท�อยในทองถ�นได ในสวนของความสมพนธในครอบครว/ ชมชน

มมากข�นการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยยงคงดาเนนการตอไป โดยไมไดกอใหเกดการเปล�ยนแปลง

โครงสราง และความสมพนธของคนในครอบครว/ชมชน เกดความสมพนธอนดตอกนมความสามคค

มความเอ�อเฝ� อเผ�อแผกนสงผลใหเกดเปนชมชนเขมแขง

ผลเชงลบ พบวาอาจกอใหเกดปญหาความเปาะบางของสงคม เน�องจากการทองเท�ยวท�

เตบโตมากข�น ยอมสงผลใหความเปราะบางของสงคมปจจบนผลกระทบของการทองเท�ยวยงเกดข�น

นอย ไมไดทาใหประชาชนในพ�นท�รสกถงความเปล�ยนแปลงมากมายนก

ดานวฒนธรรม พบวา ชวยสงเสรมพฒนา และฟ� นฟภมปญญาทองถ�น เชน ฟ� นฟ

ศลปวฒนธรรมท�เก�ยวกบหนงตะลงโดยมการทองเท�ยวเปนตวแทนในการนาเสนอศลปวฒนธรรมท�

เก�ยวกบหนงตะลงใหคงอยดงเดม นอกจากน� นยงสรางความรสกหวงแหน รกและภาคภมใจใน

ศลปวฒนธรรมพ�นบานของภาคใต เกดการแลกเปล� ยนเรยนร ความสนใจ ในการถายทอด

ศลปวฒนธรรมพ�นบานของภาคใต เพราะนกทองเท�ยวท�เดนทางเขามาทองเท�ยวน�นมท�งชาวไทย และ

ชาวตางชาต จงมความสนใจในศลปวฒนธรรมพ�นบานของภาคใตเกดความสนใจ และเกดความพง

พอใจ สนกสนานเพลดเพลน เปนการ ฟ� นฟศลปวฒนธรรมใหคงอย สบทอดสรนลกรนหลานท�เปน

เยาวชนดวย

ผลเชงลบ พบวา กอใหเกดการลดคณคาของศลปวฒนธรรม และประเพณอาจเปน

เพราะนกทองเท�ยว เดนทางเขามาอาจนาเอาศลปวฒนธรรม และประเพณเขามาใช ซ� งเกดข�นนอยมาก

ยงไมมประเดนใดท�ชดเจน

190

ดานส� งแวดลอม จากการสมภาษณ พบวา ประชาชนในพ�นท� ศกษาตระหนกถง

ความสาคญของทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม และดแลรกษาส�งแวดลอมใหมประสทธภาพ

ประสทธภาพมากข�นและสนใจในการอนรกษ รกษาสภาพภมทศนดข�น

ผลเชงลบ พบวาการทองเท�ยวอาจกอใหเกดปญหาการสงเสยงดง เสยงของเรอท�ใช

รบสงนกทองเท�ยว ซ� งในปจจบนไดรบผลกระทบเพยงเลกนอยเทาน�น

2. ความเช�อมโยงระหวางการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย กบชมชน

ความเช�อมโยงของการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยกบชมชนผวจ ยยดตามองคประกอบ

ของการทองเท�ยวท�เช�อมโยงถงกน กลาวคอ

1. ดานพ�นท�ทรพยากรท�เก�ยวเน�องกบการทองเท�ยว

1.1 สรางมลคาเพ�มจากฐานทรพยากรธรรมชาตท�มอยในชมชน เน�องจากสภาพ

ภมประเทศท�เอ�อตอการเจรญเตบโตของทรพยากรทางธรรมชาต ทาใหทรพยากรธรรมชาตท�ม

อยในชมชนมลกษณะโดดเดน ท�งยงมฐานทรพยากรธรรมชาตท�ชวยสงเสรมสนบสนนการทองเท�ยว

ไมวาจะเปน ฟารมหอยนางรม ฟารมหอยแครง และปาชายเลน ซ� ง นกเรยน และผท�สนใจไดให

ความสนใจท�จะปลกปาชายเลน เพ�อกลายเปนแหลงเรยนร นอกจากน� หอยรม และหอยแครง

สามารถนามาจาหนายใหแกนกทองเท�ยว หรอนามาสาธตการแกะหอยนางรมเพ�อรบประทานอยาง

ถกวธกจะชวยเพ�มมลคา จากฐานทรพยากรธรรมชาตท�มอยในชมชนได

2. ดานการจดการ

2.1 ใชการทองเท�ยวเปนเคร�องมอในการพฒนาชมชนทองถ�น การทองเท�ยวจะ

เปนเคร�องมอในการสรางความเขาใจใหกบนกทองเท�ยวและชมชนไดรวมกนจดการ โดยใชการ

ทองเท�ยวเปนเง�อนไขและสรางโอกาสใหชมชนไดพฒนา การบรหารจดการทรพยากรและกระจาย

อานาจการตดสนใจโดยเนนความสาคญของการจดการธรรมชาตแวดลอมและใชการทองเท�ยวเปน

เคร�องมอในการพฒนาทองถ�น

2.2 จดกจกรรมทองเท�ยวท�สอดคลองกบว ฒนธรรม วถ ชวตในชมชน

สนมานะฟารมน�นไดดาเนนการทองเท�ยวโดยคานงถงความสอดคลองกบยคสมย และเหมาะสมกบ

วฒนธรรมของชมชนในพ�นท�ศกษา เหนไดจากวถการดารงชวตและวฒธรรมท�ยงคงเดม อนบงบอก

ถงอตลษณความเปนชมชน ศลปวฒนธรรม ศาสนสถาน ประเพณ อาหารในทองถ�น กยงคงรกษา และ

สบทอดตอๆกนมา เม�อการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยไดนาเสนอ การทองเท�ยวควบคกบวฒนธรรมของ

ชมชนพ�นท�ศกษา จงทาใหเกดแนวทางการทองเท�ยวท�จะกาหนดทศทางรวมกน

191

3. ดานองคกร

3.1 จดการทองเท�ยวโดยอาศยชมชนเขามามสวนรวม การท�จะพฒนาฟารมสเตยให

เปนสถานท�ทองเท�ยวอยางย �งยนน�น จะตองอาศยการสนบสนนจากหนวยงานท�เก�ยวของ ชมชน

ทองถ�นเขามามสวนรวม ท�งน� สนมานะฟารมสเตยดาเนนการทองเท�ยวในลกษณะของธรกจเอกชน

แตไมเปนธรกจเอกชนเตมรปแบบ เจาของกจการไดรบผลประโยชนจากการทองเท�ยวโดยตรง

ชมชนในพ�นท�ศกษา และผมสวนไดสวนเสยน�น ไดรบผลประโยชนจากการทองเท�ยวโดยทางออม

ชมชนในพ�นท�ศกษาไดเร�มมสวนเก�ยวของและมบทบาทเก�ยวกบการทองเท�ยวต�งแตในระยะแรกเร�ม

กอต�งการทองเท�ยว ไมวาจะเปนกลมคนขบเรอรบสงนกทองเท�ยว พนกงาน มคคเทศกนอย และ

มคคเทศกทองถ�น ดงคากลาวท�วา

4. ดานกจกรรม

4.1 สรางกระบวนการเรยนรใหเกดข�นในชมชนชมชนมแหลงเรยนรทางธรรมชาต

จงไดกอใหเกดกระบวนการเรยนร โดยมผท�สนใจเขาไปศกษาเรยนร รวบรวมขอมล สวนใหญเปนกลม

นกเรยน นกศกษา กลมวยทางานท�มาศกษาดงาน นกทองเท�ยว นกวจย และบคคลท�วไป นอกจาก

การศกษาเรยนรท�เกดข�นแลว ยงไดกอใหเกดกระบวนการ การใหความรเก�ยวกบการทองเท�ยว การ

เขามามสวนรวม การรบรถงคณคาของทรพยากร คณคาทางวฒนธรรมเกดการแลกเปล�ยนความร

ระหวางกนท�งน�คนในชมชน เจาของกจการ และมคคเทศกนอย สามารถเปนผใหความรเพ�มเตมจาก

การเรยนรแกบคคลทกกลมไดเปนอยางด

3. วธการปฏบตท�ด ดานการบรหารจดการการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

1. ศกยภาพของผนามวสยทศน การบรหารจดการท�ทาใหธรกจประสบความสาเรจ

เกดจากความรความสามารถของผเปนเจาของกจการเปนหลก ผสานเขากบหลกคดท�ไดตอยอด

ความคดจากฟารมหอยนางรมขนาดยอม กลายเปนท�พกแรมสาหรบรองรบนกทองเท�ยว รวมท�งภม

ปญญาชาวบานท�ส�งสมกนมา

2. การบรหารจดการมการแบงหนาท�ความรบผดชอบชดเจนกลมคนจะดาเนนงาน

ตามหนาท�ของตน ตามความถนด ตามความสามารถ ของตน ซ� งทางเจาของกจการจะเปน

ผควบคมดแลใหการดาเนนงานมประสทธภาพ และเกดความคมคา

3.กระบวนการดาเนนกจกรรมเปนรปธรรมมประโยชนตอชมชน การบรหารจดการ

ทองเท�ยวของสนมานะฟารมสอดคลองกบวถชวตของคนในชมชนพ�นท�ศกษา กระบวนการดาเนน

กจกรรมน�นเกดข�นอยางเปนรปธรรม อนกอใหเกดประโยชนกบชมชน เชนการบรหารจดการขยะ

ระบบหองน�า เปนระบบถงบาบดท�งหมด ทางฟารมมระบบถงบาบดน�าเสย เปนตน

192

4.การเรยนรของการเขารวมเปนสมาชกเครอขายดานการอนรกษ ทางฟารมไดเขา

รวมเปนสมาชกเครอขายดานการอนรกษ ท�งยงมบทบาทหนาท�ท�ดานการอนรกษ เชน เปนท�ปรกษา

กลมอนรกษ แหลมกงหมอแบบย �งยน อ.กาญจนดษฐ เปนท�ปรกษา กลมอนรกษการทองเท�ยวชมชน

ปากน� าทาทอง เปนคณะกรรมการจดทาและตดตามประเมนผลการใชประโยชน ระบบปฎบตการ

การจดการคณภาพส�งแวดลอม จ.สราษฎรธาน และอ�นๆ ท�งยงมเครอขายดานการอนรกษ จากกลม

มคคเทศกนอย ท�เปนกาลงสาคญในการอนรกษส�งแวดลอมในพ�นท�

5.การสนบสนนทางสงคมเพ�อการดาเนนกจกรรมดานการอนรกษ กจกรรมเสรม

ท�ทางฟารมจดใหสาหรบกลมผมาศกษาดงานดานการอนรกษและดานประมง กคอ การปลอยพนธ

สตวน�าลงสอาวบานดอน การรวมมอกบหนวยงานของรฐ และมหาวทยาลย ในการจดทาวจย เปนตน

อภปรายผล

จากผลการวจย วธปฏบตท�ดและความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตย กรณศกษา : สนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน สามารถนามา

อภปรายผล ดงน�

ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย

1. ผลจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ดานเศรษฐกจ ผลเชงบวกพบวา เกดกระจาย

รายไดสชมชน ประชาชนในพ�นท�ศกษามรายไดจากอาชพเสรมท�มาจากการทองเท�ยว สอดคลองกบ

ศรณยพงษ โชตวรรณ (2549:162) ศกษาผลกระทบของตลาดน� าตล�งชนตอชมชนรมน� าคลองชกพระ แขวง

คลองชกพระ เขตตล�งชน กรงเทพมหานคร ผลการศกษาพบวา ดานเศรษฐกจ เกดการสรางงานเกดข�นใหม

สบเน�องจากการทองเท�ยว ตลาดน�าตล�งชนมวตถประสงคหลกในเร�องการสรางรายไดใหกบคนในทองถ�น

อยแลว นบจากมการจดต�งตลาดน�าตล�งชนข�นมามคนหลายกลมอาชพไดรบผลประโยชนจากการประกอบ

อาชพเปนจานวนมาก บางคนกเปนรายไดหลก บางคนกเปนรายไดเสรม แตใชเวลาชวงเสาร-อาทตยใน

การมาหารายไดเสรมจากท�น�สอดคลองกบ อธฏฐาน พงศพศาล (2549: 92) พบวา การใชจายของ

นกทองเท�ยว ยอมหมายถง รายรบของผใหบรการหรอผท�เก�ยวของในการทองเท�ยวน�น การทองเท�ยว

จงกลายเปนแหลงท�มาของรายไดของคนในชมชนอกแหลงหน� งโดยเฉพาะเม�อชมชนมปจจยตาง ๆ

ท�เอ�ออานวยความสะดวกใหแกนกทองเท�ยว กจะมสวนชวยดงดดใหนกทองเท�ยวเขามาในชมชน

มากข�นไมไดหมายความวา การทองเท�ยวน�นจะทาใหทกคนหรอทกครวเรอนมรายไดจากการใชจาย

ของนกทองเท�ยว น�นหมายความวา รายไดสวนใหญของการทองเท�ยวไมกระจายสชาวบานในชมชน

เทาท�ควร สอดคลองกบ มนส สวรรณ (2539 : 13-16) ไดกลาววาการทองเท�ยวทาใหเกดผลประโยชน

193

ทางเศรษฐกจหลายลกษณะตอพ�นท�ท�มการทองเท�ยวเปนการเฉพาะ การทองเท�ยวกอใหเกดงาน

และรายไดตอบคคลจานวนมาก ท�งท�มสวนรวมในกจกรรมการทองเท�ยวโดยตรงและในกจกรรม

เก�ยวเน�องอ�นๆ เชน การนาเท�ยว ขายของท�ระลก รถเชา รานอาหาร และรานถายรป แตในทาง

กลบกนเม�อการทองเท�ยวกอใหเกดประโยชนยอมกอใหเกดโทษ กลาวคอ ทาใหโครงสราง

ทางเศรษฐกจของพ�นท�เปล�ยนแปลงไป เปนผลใหสดสวนการใชแรงงานในภาคเศรษฐกจหลก

เปล�ยนไปดวย นอกจากน�การพฒนาการทองเท�ยวอาจทาใหการกระจายรายไดไมเปนธรรมมากข�น

เน�องจากผไดรบประโยชนโดยตรงอาจเปนคนเฉพาะกลม นอกจากน� ผลการวจยดงกลาวยง

สอดคลองกบผลการวจยของ สจต บตรประเสรฐ (2523 : 56-58) ท�ไดวจยเร�อง การเปล�ยนแปลงทาง

เศรษฐกจท�เปนผลมาจากการทองเท�ยว กรณศกษาบานเรณ อาเภอเรณ จงหวดนครพนม

ซ� งกลาววา อตสาหกรรมการทองเท�ยวทาใหสามารถกระจายรายไดสประชาชน สามารถสรางงาน

ในทองถ�นเกดการกระตนเตอนใหมการอนรกษฟ� นฟงานทางศลปวฒนธรรมและส�งแวดลอม

ผลเชงลบ พบวา การกระจายรายไดสชมชนยงกระจกตวไมท�วถงจะมรายไดเฉพาะบคคล

และกลมท� เขามามสวนรวมเทาน� น ซ� งสอดคลองกบ สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม

(2548 : 10) ท�เหนวา ผลกระทบจากการทองเท�ยวท�มตอชมชนจะทาใหเงนมอทธพลกบชาวบานมากข�น

เกดการกระจายรายไดของชมชนกระจกตวเฉพาะพ�นท� และมชาวบานเพยงบางกลมท�ไดรบผลประโยชน

จากการทองเท�ยวอยางแทจรง สอดคลองกบ อธฏฐาน พงศพศาล (2549: 92) ท�กลาว ดานรายได-รายจาย

พบวา การใชจายของนกทองเท�ยว ยอมหมายถง รายรบของผใหบรการหรอผท�เก�ยวของในการทองเท�ยว

น�น การทองเท�ยวจงกลายเปนแหลงท�มาของรายไดของคนในชมชนอกแหลงหน�งโดยเฉพาะเม�อชมชนม

ปจจยตางๆท�เอ�ออานวยความสะดวกใหแกนกทองเท�ยว กจะมสวนชวยดงดดใหนกทองเท�ยวเขามาใน

ชมชนมากข�น แตกระน�นกไมไดหมายความวา การทองเท�ยวน�นจะทาใหทกคนหรอทกครวเรอนมรายได

จากการใชจายของนกทองเท�ยว น�นกหมายความวา รายไดสวนใหญของการทองเท�ยวไมกระจายสชาวบาน

ในชมชนเทาท�ควร

2. ผลจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ดานสงคม ผลเชงบวกพบวา ทาใหประชาชน

ในพ�นท�ศกษามการพฒนาตนเองใหมความร มฝมอในการประกอบอาชพมากข�น ความสมพนธ

ของคนในครอบครว/ชมชน เกดความสมพนธอนดตอกน สามคค เอ�อเฝ� อเผ�อแผกน สอดคลอง

กบการทองเท�ยวแหงประเทศไทย (2533 : 22) ท�ไดสรปผลกระทบของการทองเท�ยวตอเศรษฐกจ

และสงคมวาการทองเท�ยวสามารถทารายไดเพ�มใหแกทองถ�นเปนจานวนมาก สามารถสรางงาน

สรางอาชพเพ�มข�นมากมาย ในขณะเดยวกนกจะทาใหราคาสนคาและบรการคาครองชพตางๆ ใน

แหลงทองเท�ยวน�นๆ สงข�น การลงทนดานการกอสรางจะมผลใหชาวนาชาวไรหนมาหาแรงงาน

194

ท�มคาตอบแทนสงกวา เปนผลใหผลผลตของการเกษตรลดลง ในขณะท�ความตองการผลผลต

เพ�มข� น เน�องจากมนกทองเท�ยวเขามาใชบรการดานราคาผลผลตจะสงข� นแตเร� องน� ไมเปน

ปญหาใหญ เพราะประชากรในทองถ�นสวนใหญจะมรายไดเพ�มสงข�นเชนเดยวกน การปองกน

ผลกระทบดานน� จะทาไดโดยการกาหนดใหมแผนสงเสรมดานการศกษา และฝกอบรม

ใหประชากรในทองถ�นน� นสามารถประกอบอาชพท�เก�ยวของกบอตสาหกรรมการทองเท�ยว

ไดอยางกวางขวางย�งข�น สอดคลองกบผลการศกษาของ อมรา จารญศร (2546: บทคดยอ) ท�กลาววา

แหลงทองเท�ยวภเรอทาใหวถชวตของชาวบานเปล�ยนแปลงไปทาใหมอาชพท�เก�ยวกบการทองเท�ยว

เพ�มข�น ดานสงคม ระบบครอบครวและเครอญาต เปล�ยนแปลงไปเปนครอบครวเด�ยว ชาวบานเหน

ความสาคญของการศกษานยมสงบตรหลาน เรยนสงข�น ระบบสาธารณปโภคไดรบการพฒนาม

ความสะดวกสบาย ดานวฒนธรรม มการแพรกระจายทางวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ

ความเช�อบางอยางยงคงมอย แตองคประกอบบางอยางเปล�ยนแปลงไป

ผลเชงลบ พบวา อาจกอใหเกดปญหาความเปาะบางของสงคม สอดคลอง กบ ผลการศกษา

ของมหาวทยาลยมหดล (2530 : 12-14) ไดทาการวจยเพ�อเสนอตอการทองเท�ยวแหงประเทศไทย

เร�อง “ผลกระทบของการทองเท�ยวตอสงคมและวฒนธรรม กรณศกษาจงหวดเชยงใหม” กลาววา

ผลกระทบดานสงคม ผลดานลบ คอ เม�อมนกทองเท�ยงเดนทางเขาไปทองเท�ยว และกอใหเกดความ

แออดเพ�มข�น สงผลใหเจตคต และวถชวตของประชาชนเปล�ยนแปลงไป นอกจากน�การเกดข�นของ

แหลงทองเท�ยวตางๆ ทาใหประชาชนจากพ�นท�อ�นตองละท�งถ�นฐานเดมอพยพไปประกอบอาชพใน

แหลงทองเท�ยวท�มนกทองเท�ยวจานวนมาก บางกลมไปอาศยถาวรบางกลมอาศยช�วคราว

3. ผลจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ดานวฒนธรรม ผลเชงบวก พบวา ชวย

สงเสรมพฒนาฟ� นฟ ภมปญญาทองถ�น ประชนเกดความรสกหวงแหน รก และภาคภมใจใน

ศลปวฒนธรรมพ�นบานของภาคใต สอดคลองกบ ทพยพรรณนา เท�ยงธรรม (2548 : 19) ไดระบวา

วฒนธรรมเปนส�งท�ไมหยดน�ง มการเปล�ยนแปลงและปรบตวอยตลอดเวลา การเปล�ยนแปลงมสาเหตหลาย

ประการเชน การเปล�ยนแปลงอาจสงผลแพรกระจายทางวฒนธรรม การเปล�ยนแปลงทางเทคโนโลยเปนตน

ซ� งขดแยงกบอธฏฐาน พงศพศาล (2549: 138) ดวยเหตท�วา ธรกจการทองเท�ยวจะมผลท�สาคญย�งตอการ

เปล�ยนแปลงอาชพจากภาคเกษตรกรรมมาสภาคอตสาหกรรมการทองเท�ยว รวมไปถงอาชพบรการตาง ๆ

ท�เก�ยวของกบการทองเท�ยว จากการเปล�ยนแปลงในดานความเจรญท�มากข� นดงกลาว สวนทางกบ

ความเจรญดานจตใจและศลธรรมของผคน ผลเชงลบพบวา ผลเชงลบ พบวา กอใหเกดการลดคณคา

ของศลปวฒนธรรม และประเพณ อา จเ ปนเพราะนกทองเท� ยวเดนทางเขามาอาจนาเอา

ศลปวฒนธรรม และประเพณเขามาใช ซ� งเกดข� นนอยมาก ยงไมมประเดนใดท�ชดเจน สอดคลอง

กบผลการวจยของ รงสต เงาแกว (2549:132) ท�ศกษาผลกระทบทางการทองเท�ยวท�มตอวถการดาเนน

195

ชวตของชนเผา จงหวดเชยงราย: กรณเปรยบเทยบจงหวดเชยงราย กบคณหมง ผลการศกษาพบวา

การเปล�ยนแปลงของวฒนธรรมเปนเร� องท�ดาเนนอยไปตลอด อตสาหกรรมการทองเท�ยวมผลตอ

การเปล�ยนแปลงวฒนธรรมไมนอย แตถาเอาความเปล�ยนแปลงท�งหมดยกความผดใหการทองเท�ยว

กไมถกตองท�จรงแลวถงแมไมมอตสาหกรรมการทองเท�ยว วฒนธรรมกจะไดรบการเปล�ยนแปลง

เหมอนเดม เราเหนวาอตสาหกรรมการทองเท�ยวเปนแรงกระตนของการทองเท�ยว อยางตอเน�อง

ตองยอมรบวา กระบวนการการเปล�ยนแปลงของวฒนธรรมเปนส�งท�ขดขวางไมไดมวแตยดถอพทกษ

รกษาวฒนธรรมดานเดยวไมถกตอง โครงการพฒนาอยางยงยนตองมแผนการจะอนรกษ เพ�อตอบสนอง

ความตองการของการทองเท�ยว นอกจากน� ยงสอดคลองกบ เจต อานาจ (2547: 87) ท�กลาววากจกรรมการ

ทองเท�ยวมผลทาใหประชาชนไดมโอกาสเหนและเรยนรวฒนธรรมจากนกทองเท�ยวท�มาจากตาง

ท�ตางวฒนธรรม จงเปนเหตใหมลคาของวฒนธรรมประเพณตลอดจน ทรพยากรธรรมชาตในชมชน

มมลคาสงข� น ผลเชงลบ พบวา ทาใหเกดการลดคณคาของศลปวฒนธรรม และประเพณ อาจ

เ ปนเพรา ะนกทองเท� ยวเดนทางเขามาอาจนาเอาศลปวฒนธรรม และประเพณ เขามาใช

ซ� งเกดข�นนอยมากยงไมมประเดนใดท�ชดเจน

4. ผลจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ดานส�งแวดลอม ผลเชงบวก พบวา ประชาชน

ตระหนกถงความสาคญของทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม ส�งแวดลอมดข�น ชาวบานรวมมอ

รวมใจดแลส� งแวดลอม สอดคลองกบผลการวจยของ กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลย และ

การพลงงาน ( 2528 : 144) ท�ศกษา ผลกระทบของการทองเท�ยวตอประชาชนของจงหวดชลบร และจงหวด

เชยงใหม พบวา ผลกระทบของการทองเท�ยวตอประชาชนในดานส�งแวดลอม ทาใหประชาชนท�มความร

เก�ยวกบการทองเท�ยวด มการรกษาความสะอาดความเปนระเบยบเรยบรอยของท�อยอาศยสงกวาประชาชน

ท�ไมมความรเก�ยวกบ การทองเท�ยว สอดคลองกบ วฒนาพร สฉายา (2545: 63) กลาวถง การจดการ

แหลงแหลงทองเท� ยวน� นควรท� จะต� งอยบนพ� นฐานของธรรมชาต ว ฒนธรรม และชมชน

ควรตระหนกถงความเปนธรรมชาตของระบบนเวศใหมาก หลกเล�ยงการปรงแตงหรอเปล�ยนแปลงใดๆ

จนเกนกวาศกยภาพของพ�นท�จะรบได มการบรหารจดการท�ย �งยน มการใหความรและส�อความหมาย

แกนกทองเท�ยว และคนในทองถ�น นอกจากน� ยงสอดคลองกบ บญเลศ จตต� งวฒนา (2542: 1)

กลาววาผลกระทบของการทองเท�ยวดานส� งแวดลอมในแงผลประโยชน และความกลมกลน

ท� เ กดข� นตอชมชนทองถ�นคอ การทองเท�ยวชวยสรางความตระหนกถงคณคาส� งแวดลอม

ของชมชนทองถ�นกอใหเกดการกระตนใหคนในชมชนตระหนกถงคณคาของส� งแวดลอม

เพ�อเปนทรพยากรทองเท�ยวท�ดงดดนกทองเท�ยวใหเขามาเย�ยมเยอนมากข�น การทองเท�ยวชวยรกษา

ส� งแวดลอมของชมชนแหลงทองเท�ยวเพราะชมชนเหนคณคาของส�งแวดลอมท�เปนทรพยากร

196

ทองเท�ยว จงชวยกนรกษาสภาพภมทศนของส� งแวดลอมในชมชนและสามารถอาศยรายได

จากการทองเท�ยว มาใชสนบสนนในการดแลรกษาส�งแวดลอมของชมชนอกดวย การทองเท�ยวชวย

ฟ� นฟและเสรมคณคาของส� งแวดลอมในชมชนทองถ�นทาใหชมชนทองถ�นตระหนกถงคณคา

ส�งแวดลอม และเกดการนาทรพยากรทองเท�ยวหรอวตถดบในชมชนมาใชใหเกดประโยชนอยาง

คมคา การทองเท�ยวกอใหเกดประโยชนในการพฒนา และปรบปรงส� งแวดลอมของชมชนการ

ทองเท�ยวทาใหประชาชนในชมชนเกดการรวมมอรวมใจพฒนาและปรบปรงส� งแวดลอม

เชน ชวยกนรกษาความสะอาด ชวยกนปลกตนไม ใหรมร�นสวยงาม ผลเชงลบ พบวา การทองเท�ยว

อาจกอใหเกดปญหาการสงเสยงดง เสยงของเรอท�ใชรบสงนกทองเท�ยว ซ� งในปจจบนไดรบ

ผลกระทบเพยงเลกนอยเทาน�น สอดคลองกบผลการศกษาของกนกพร สวางแจง(2540 : 2) ท�ศกษา

ถงผลกระทบตอส� งแวดลอมไดกลาววา การเปล�ยนแปลงสภาพท�เปนอยในปจจบนของส� งแวดลอม

สรางเปนสภาพแวดลอมใหมข�นมาโดยสภาพแวดลอมใหมท�สรางข�นอาจจะกอผลดานบวกหรอดานลบ

ตอสภาพแวดลอมเดมท�เปนอยกได ข�นอยกบสภาวะของส�งแวดลอมและกจกรรมท�สนใจ การเปล�ยนแปลง

ท�เกดข�นอาจเกดข�นเองโดยธรรมชาต หรอเกดข�นโดยมนษย สรางข�นกได

ความเช�อมโยงระหวางการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย กบชมชน

1. ดานพ�นท�ทรพยากรท�เก�ยวเน�องกบการทองเท�ยว

1.1 สรางมลคาเพ�มจากฐานทรพยากรธรรมชาตท� มอยในชมชน ทรพยากรธรรมชาต

ท�มลกษณะโดดเดนมสวนชวยสงเสรมสนบสนนการทองเท�ยว สอดคลองกบ ปยวรรณ คงประเสรฐ

(2551) ผลจากการศกษา พบวา การอนรกษทรพยากรธรรมชาตของชมชนเปนส�งสาคญ ชมชนม

ฐานทรพยากรธรรมชาต มวถการผลตท�พ�งพาอาศย และใชทรพยากรธรรมชาตอยางย �งยน ควรมกฎ

กตกา ในการจดการส� งแวดลอมวฒนธรรม และการทองเท�ยวใหสามารถเช�อมโยงการทองเท�ยว

กบการพฒนาชมชนโดยรวมได นอกจากน� ยงสอดคลองกบ ผลการศกษาของ สดใส สรางโครก และ

คณะ (2546) ไดศกษาเร�องโครงการวจยเชงปฏบตการเพ�อหารปแบบ และแนวทางการทองเท�ยว

เชงนเวศอยางย �งยนของพ�นท�ปาดงนาทา อาเภอโขงเจยม จงหวดอบลราชธาน ซ� งจากการทดลอง

กจกรรมการทองเท�ยว 2 คร� ง และนาเสนอผลการทองเท�ยว ท�งน� ในสวนของขอเสนอแนะน�น

ไดสรปขอเสนอแนะสาหรบการจดการทองเท�ยวโดยชมชนวา การทองเท�ยวน�นจะตองอยบน

พ�นฐานของวถชวตของแตละชมชน ชมชนแตละชมชนมลกษณะท�แตกตางกนไป

2. ดานการจดการ

2.1ใชการทองเท�ยวเปนเคร�องมอในการพฒนาชมชนทองถ�น สรางโอกาสใหชมชน

เขามามบทบาท ในการบรหารจดการทรพยากรและกระจายอานาจการตดสนใจ สอดคลองกบ

197

สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย (2540)ไดกลาวถง ความสมพนธของ

ชมชนทองถ�น กบการมสวนรวมดานการทองเท�ยวเชงนเวศ วาการสรางโอกาส และประโยชนใน

การปรบตวตอการพฒนาท�เขาสชมชนทองถ�นไดอยางแทจรงจะชวยลดผลกระทบในทางลบท�เกด

ข� นกบชมชนไดบาง ดวยเหตน� การมสวนรวมของชมชนทองถ�นจงเปนเปาหมายสาคญของ

กระบวนการทองเท�ยวแนวใหม อนเปนพ�นฐานของการพฒนา ท�ย �งยนในองครวมของระบบ ซ� ง

การทองเท�ยวเชงนเวศไดใหความสาคญตอการมสวนรวมของชมชนอยางมากอยแลว เพราะชมชน

สามารถเปนศนยกลางท�เช�อมโยงกบหนวยงานท�งภาครฐ และภาคเอกชนท�เก�ยวของไดอยางด

กลาวคอ เช�อมโยงกบหนวยงานภาครฐ ในฐานะผรบนโยบายในเบ�องตน และมสวนผลกดนในระ

ยาวในฐานะผใช และดาเนนงานตามแผนงาน และแผนปฏบตการตางๆ เช�อมโยงกบหนวยงาน

ภาคเอกชน ในฐานะท�เปนสวนหน� งของฐานรองรบการทองเท�ยว ท�จดข�นโดยเอกชน เชน รวม

พฒนาท�พกแรม รานคา การนาเสนอศลปวฒนธรรม เปนตน การมสวนรวมของชมชนทองถ�น ตอง

ตระหนกถงความสาคญของทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม มกจกรรมในการอนรกษและใช

ประโยชนโดยไมเบยดบงทาลายทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม เร�มต�งแตการใหขอมลทองถ�น

การเตรยมการจดการ การวางแผน การควบคมดแลการใชทรพยากรธรรมชาต การมสวนรวมใน

บรการ และการไดรบประโยชนจากการบรการ

2.2 กจกรรมทองเท�ยวท�สอดคลองกบวฒนธรรม วถชวตในชมชน สนมานะฟารม

สเตย ไดนาเสนอการทองเท�ยวควบคกบวฒนธรรมของชมชนในพ�นท�ศกษา กอใหเกดการพฒนาการ

ทองเท�ยวในทศทางท�สอดคลองกบวฒนธรรม วถชวต ของชมชนน�น ซ� งสอดคลองกบ Jill (2001)

ท�ไดศกษาการพฒนาการทองเท�ยวฟารมในระยะเร�มแรกของรฐแคลฟอรเนย พบวา การทองเท�ยว

ฟารมอยในกลมขนาดเลก จงทาใหผมาเย�ยมชมเปนคนในทองถ�นโดยเจาของฟารม ไมสนบสนนให

ผเย�ยมชม หรอนกทองเท�ยวขาดความรบผดชอบ เจาของฟารมเลอกท�จะรบนกทองเท�ยว และรบกบ

จานวนนกทองเท�ยว บางสวนมาในชวงฤดเกบเก�ยว หรอ ชวงวนพกผอนในสวนของมรดกทาง

วฒนธรรม การเขาพกในฟารมสามารถชวยอนรกษมรดกทางวฒนธรรม โดยการชวยเหลอไมให

เกดการยายถ�นในชนบท และการสงเสรมใหเกษตรกรดาเนนการตอ เพ�อการใชประโยชนท�ดนของ

พวกเขา สาหรบการผลตแทน การขายท�ดนใหนกพฒนา โดยเฉพาะอยางย�งหากพ�นท�น�นต�งอยใกล

กลางใจเมอง ซ� งความจรงแลวประเพณทองถ�นของแตละพ�นท� แตละประเทศไมซ� า ไมเหมอนกนจง

ควรแกการรกษาไว สอดคลองกบ Holland, Martin, and Shakur (1997) ทาการสารวจเร�อง A Survey

of Farmstay Tourism in Newzealand เปนการสารวจความคดเหนของผประกอบการฟารมสเตยใน

ประเทศนวซแลนด พบวา การใหบรการฟารมสเตยในนวซแลนดยงคงยนยนท�จะคงไวในกลมเลกๆ

ไมตองการนกทองเท�ยวกลมใหญ เพ�อรกษาสภาพทวทศนตามธรรมชาตไว เพราะนกทองเท�ยวมา

198

นวซแลนดเพ�อมาชมความงดงามทางธรรมชาตในชนบท นอกจากน� ยงพบวาฟารมสเตยใน

นวซแลนดท�ประสบความสาเรจสงจะเปนฟารมท�อยใกลเมองใหญ และใกลแหลงเกษตรกรรมท�ม

ช�อเสยงของประเทศฟารมสเตยใหความสขทางใจ ท�งแกนกทองเท�ยว (ความสขในการไดช�นชม

ธรรมชาต) และเจาของฟารม (ไดพบปะผคนและมรายไดเพ�ม) การสารวจแสดงใหเหนวาการเพ�ม

คณคาทางวฒนธรรมไปพรอมกบความตองการท�จะเสรมรายไดของเกษตรกรแบบด�งเดมน�นเปน

แรงจงใจหลก

3. ดานองคกร

3.1 จดการทองเท�ยวโดยอาศยชมชนเขามามสวนรวม ชมชนในพ�นท�ศกษาไดมสวน

เก�ยวของ และมบทบาทเก�ยวกบการทองเท�ยว สอดคลองกบผลการวจยของ สดใส สรางโครก และ

คณะ (2546) ไดศกษาเร�อง โครงการวจยเชงปฏบตการเพ�อหารปแบบ และแนวทางการทองเท�ยว

เชงนเวศอยางย �งยนของพ�นท�ปาดงนาทา อาเภอโขงเจยม จงหวดอบลราชธาน จากการสรปบทเรยน

การทองเท�ยวท�ผานมา พบวาสมาชกไดรวมกนระดมความคดเหนและเสนอความตองการท�

แทจรง นามาสการกาหนดรปแบบการทองเท�ยวใหมดวยการกาหนดรปแบบการทองเท�ยว

มกจกรรมท�หลากหลาย สรางโอกาสการมสวนรวมของสมาชกในชมชน และกระจายรายไดใหกบ

สมาชกอยางเปนธรรม โดยโครงการน� ใชกระบวนการหลายอยางในการผลกดนใหชมชน

ไดปรบเปล�ยนแนวคด คอ ตองสรางความตระหนกใหกบชมชนและหนวยงานท�เก�ยวของคนหา

รปแบบการจดการการทองเท�ยวท�เหมาะสมกบชมชน คนหาศกยภาพของชมชน กาหนดกจกรรม

และมาตรการจดการทองเท�ยว

4. ดานกจกรรม

4.1สรางกระบวนการเรยนรใหเกดข� นในชมชน แหลงเรยนรทางธรรมชาตของชมชน

พ�นท�ศกษา น�นกอใหเกดกระบวนการเรยนร สอดคลอง กบ มธรส ปราบไพร (2544: 53-54) ศกษาใน

เร�องของ การทองเท�ยวแบบโฮมสเตย พบวามความสมพนธ และสอดคลองกบการทองเท�ยวเชง

นเวศ การจดการโฮมสเตยท�อยภายใตพ�นฐาน ของการคดท�เขาใจระบบนเวศ ความเขาใจใน

ลกษณะธรรมชาตของพ�นท� การไมคดทาลายสมดลของธรรมชาตดวยการคานงถงขดความสามารถ

ในการรองรบของพ�นท� และชมชนเองการใชทรพยากรอยางระมดระวง และรอบคอบ โดยใช

แนวคดของการจดการอยางย �งยน และสนบสนนใหชมชนมสวนรวมในการกาหนดการจดกจกรรม

การทองเท�ยว ซ� งผลประโยชนท�ชมชนจะไดรบ คอ ความย �งยนของทรพยากร การสรางอาชพและ

การกระจายรายไดอยางท�วถงในขณะเดยวกน การพกอาศยอยในชมชนไดเปดโอกาสใหเกดการ

เรยนร ศกษาวถชวตชมชนท�งความเช�อ ขนบธรรมเนยม ประเพณ วฒนธรรมความเปนอย การ

199

เรยนรภมปญญาพ�นบาน ทาใหชมชนสามารถหาทางออกในการจดการท� งเชงรบ และเชงรก

เก�ยวกบโฮมสเตย เพ�อปกปองทรพยากร และผลประโยชนของชมชนโดยรวม นอกจากน� ยง

สอดคลองกบ สณ นโรจศล และจฑามาศ สายสวรรณ (2556) ผกอต�ง เขามะกอก ฟารมสเตย

แนวคดการทาฟารมสเตยน�นเปนแนวคดท�ไดมาจากไดมาจากประสบการณท�ไดเดนทางไปศกษาด

งานฟารมสเตยท�ประเทศออสเตรเลย จดมงหมายการทาฟารมสเตย คอ เพ�อใหเกษตรกรมความ

ภาคภมใจในอาชพฟารมโคนม อาชพน�จะไดคงอยอยางย �งยน เพ�อสนบสนนใหเกษตรกรไดใกลชด

กบผบรโภคโดยตรง และคานงถงความปลอดภยในการผลตนมสด เพ�อใหเปนฟารมสเตยตนแบบ

เกษตรกรในฟารมใดฟารมหน� ง สามารถเร�มกจกรรมน� ได ตลอดจนสามารถนาประสบการณไป

ประยกตขยายสธรกจอ�นๆ ท�เก�ยวกบภาคการเกษตร อกหลายสาขา อาทเชน ฟารมองน ฟารมเล�ยง

สตว ฟารมปลกผกปลอดสารพษ และฟารมดอกไม ประการสดทาย เพ�อเสรมรายไดใหแกตวเอง

และทองถ�นท� สาคญ เปนการอนรกษอาชพเกษตรกรรมใหอยกบคนไทย ประการสดทาย เปนการ

เพ�มมลคาใหฟารมเล� ยงโคนมในทองถ�นบานเกด นอกจากน� ยงสอดคลองกบ บรรจง นฤพรเมธ

(2556)กลาววา บอหนฟารมสเตย ซ� ง เ ปนกจกรรมทอง เ ท� ยว เ ชง น เวศ เนนการเ รยน ร

ทรพยากรธรรมชาตส� งแวดลอมชายฝ�งทะเลจงหวดตรง และการเรยนรวถชวตของการประมง

ชายฝ�งโดยเร�มตนจากการพฒนาท�พก เพ�อรองรบผสนใจเขามาเรยนรดานการเพาะเล�ยงสตวน� า และ

การบรการอาหารทะเลสดๆ ท�เอาข�นมาจากกระชงเล� ยง หรอจากชาวประมงชายฝ�ง ตลอดจนการ

บรการนาเท�ยว เท�ยวในแหลงทองเท�ยวทางธรรมชาตในบรเวณปาชายเลน และชายฝ�งทะเล จงหวด

ตรง ถอไดวา ฟารมสเตยเปนเอกลกษณของกลมท�ประกอบอาชพฟารมเพาะเล� ยงสตวน� า เปน

หลก บอหนฟารมสเตย จงเนนการทองเท�ยวท�มาเรยนรวถการประมง การใชชวตอยแบบชาวประมง

นอนพกบานชาวประมง ฟงเสยงเรอหางยาว ออกเรอกบชาวประมง ทานอาหารทะเลสดๆ สามารถ

มาเท�ยวพกผอนไดท�งป เน�องจากมแหลงทองเท�ยวและกจกรรมตางๆ ท�หลากหลาย สามารถเลอกทา

ตามความเหมาะสม ตามฤดกาลกจกรรมจะเนนกจกรรมท�มสวนรวมในชมชน ไดแก การเพาะเล�ยง

สตวน� าชายฝ�ง การทาการประมงชายฝ�ง วถการเกษตรกรรม กลมแปรรปผลผลตในชมชน การ

เรยนรเก�ยวกบวฒนธรรมประเพณพ�นถ�นท�ยงมการอนรกษไวน�นคอ ลเกปา การเดนศกษาเสนทาง

ธรรมชาตปาชายเลน หรอ การเดนทางดวยเรอตามลาคลอง การพายเรอคายคในบรเวณอาว

บญคง การดาน� าดปะการงในบรเวณเกาะเลกๆ จดเดนคอ มกจกรรมใหนกทองเท�ยวรวมอนรกษ

ส�งแวดลอมดวยไดแก การปลกปาชายเลน การปลกหญาทะเล เพ�อสรางแหลงอาศยของสตวน� า

วยออน การปลอยพนธสตวน� าคนสธรรมชาต ทางกลมไดรบการสนบสนนพนธกลาไม และ

พนธสตวน� าจากหนวยงานราชการในพ�นท� นอกจากน� ยงไดเร�มกจกรรมผลตพนธกลาหญาทะเล

และกจกรรมธนาคารควบคไปดวย และยงสอดคลองกบ Choo and Jamal (2009) ไดศกษา

200

การทองเท�ยวฟารมเกษตรอนทรยในเกาหลใต ผลการศกษาพบวา หลกการการทองเท�ยวเชงนเวศ

ท�อาจถกนามาใชประโยชนเปนกระบวนทศนการพฒนาอยางย �งยน เปนแนวทางสาหรบฟารม

เกษตรอนทรยขนาดเลกท�มสวนรวมในการทองเท�ยว ประเภทของการทองเท�ยวใหมน� สามารถ

ใชเปนกลยทธในเร�องของการอานวยความสะดวกในการเกษตรแบบย�งยน การพฒนาทองถ�น

สงคมวฒนธรรม และส�งแวดลอม การอนรกษคณภาพชวต เวบไซตสวนมากไดรบความสนใจ

และมความสามารถในการนาเสนอเพ�อใหคนสนใจ ซ� งท�งหมดสนบสนนกจกรรมท�เปนเอกลกษณ

วฒนธรรมใหกบนกทองเท�ยว ในขณะท� 26 เวบไซตสนบสนนกจกรรมท�เปนเชงเกษตรกรรม

ศกยภาพดานเศรษฐกจของการทองเท�ยวน� มาจากการมผเย�ยมชมฟารมจรงๆ จากการโฆษณา

และมาจากการขายสนคาบนเวบไซต

วธการปฏบตท�ด ดานการบรหารจดการการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

1. ศกยภาพของผนามวสยทศน สอดคลองกบผลการศกษาของ กรวรรณ สงขกร

(2552) ท�ศกษาการประยกตใชแนวคดเศรษฐกจพอเพยงเพ�อการพฒนาการทองเท�ยวชมชนอยางย �งยน

โดยวจยเชงปฏบตการ พบวา ผนาตองมความร คคณธรรม มวสยทศน มการสงเสรมการเรยนรพฒนา

โดยการอบรม สมมนา ดงาน และคณธรรม ผนามศลธรรม ซ�อสตยสจรตกระจายรายไดจากการ

ทองเท�ยวอยางเปนธรรม

2. การบรหารจดการมการแบงหนาท�ความรบผดชอบชดเจน สอดคลองกบ

ผลการวจยของมชฌมา อดมศลป (2556) ท�ไดศกษาแนวทางการสงเสรมการทองเท�ยวเชงนเวศเพ�อ

การพฒนาท�ย �งยนของชมชนคลองโคนจงหวดสมทรสงคราม ในการศกษาน�น ผลการวจยพบวา

แรงจงใจของนกทองเท�ยวท�มาเท�ยวชมชนคลองโคนอยในระดบมาก ท�ง 5 ดาน ในสวนของการ

ปฏบตท�เปนเลศของชมชนคลองโคน จงหวดสมทรสงคราม เปนตนแบบในเร�องของการอนรกษ

ทรพยากร ปาชายเลน ความมจตสาธารณะของชมชนในความรวมมอและการจดการ รวมไปถงการ

รวมกลมกนอยางเขมแขงของสมาชกในชมชนในการทากะปคลองโคนจากภมปญญาชาวบานจนม

ช�อเสยงโดงดงและใชชวตแบบพอเพยง ซ� งแนวทางการสงเสรมการทองเท�ยวเชงนเวศเพ�อการพฒนา

ท�ย �งยนของชมชนคลองโคน พบวา ควรมการจดโครงสรางพ�นฐานในการบรการ ควรมการสงเสรม

ประชาสมพนธใหมากกวาน� เพ�อใหเกดการกระจายตวของนกทองเท�ยวอยางสม�าเสมอ ดงน� น

หนวยงาน และผมสวนเก�ยวของระดบจงหวด ควรเรงรดและสนบสนน สงเสรมประชาสมพนธ

อยางจรงจง และควรประชาสมพนธอยางสม�าเสมอ ควรมการฝกอบรม หรอมโครงการสงเสรมการ

ทองเท�ยวโดยชมชน เน�องจากการทองเท�ยวเชงนเวศเปนการทองเท�ยวท�อาศยทรพยากรทางธรรมชาต

ท�ผนวกเขากบวถชวตวฒนธรรมของชมชน ดงน� นหนวยงานและภาคสวนท� เก�ยวของควรให

201

การสนบสนนช� แนะแนวทางใหสอดคลองกบยทธศาสตรการทองเท�ยวของจงหวด และเช�อมโยง

กบแผนการพฒนาการทองเท�ยวแหงชาต และสงเสรมในเร�องของการอนรกษส�งแวดลอม เพ�อความ

ย �งยน สอดคลองกบผลการศกษาของอศวน แสงพกล (2553) ไดศกษาเก�ยวกบ แนวทางปฏบตท�ด

สาหรบผประกอบการธรกจนาเท�ยวเชงนเวศ พบวา ผประกอบการสวนใหญยงขาดความร ความ

เขาใจอยางแทจรงในเร� องการทองเท�ยวเชงนเวศ สาหรบผประกอบการธรกจนาเท�ยวเชงนเวศ

แนวทางการปฏบตท�ด หลกเกณฑและตวบงช� จะสามารถใชเปนแนวทางการประเมนการจด

นา เ ท� ยวเ ชงนเวศของผ ประกอบการโดยหลกเกณฑท�จะกลางถงน� นเปนหลกเกณฑขอ 3

ซ� งเก�ยวกบหลกเกณฑการอนรกษทรพยากรธรรมชาตในแหลงทองเท�ยว และ4 ตวบงช� กลาวคอ

1. อนรกษทรพยากรธรรมชาต สตวปา รวมถงการใหความชวยเหลอในดานการเงนและอ�นๆ

2. สงเสรมการทางานรวมกนระหวางธรกจชมชน และหนวยงานของรฐในการอนรกษธรรมชาต

3. บารงรกษาระบบนเวศและส�งแวดลอม 4. มแผนการจดการ การดแลรกษา และการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตในแหลงทองเท�ยว สอดคลองกบผลการศกษาของ สรย เขมทอง (2556: 1-10)

ไดศกษาเก�ยวกบแนวปฏบตท�ดของการจดการทองเท�ยวเชงอนรกษ เพ�อท�จะเสนอแนวคดของ

การจดการทองเท�ยวเชงอนรกษ และเสนอแนวปฏบตท�ดของการจดการทองเท�ยวเชงอนรกษ

จากกรณศกษาการจดการทองเท�ยวเ ชงนเวศของกลมอนรกษตนน� ามลบานบไทร พบวา

ทรพยากรธรรมชาตปาไมท�อดมสมบรณ ประกอบกบสภาพอากาศท�เยนในฤดหนาว ทาใหตาบล

ไทยสามคคกลายเปนแหลงทองเท�ยวท�สาคญ ประกอบกบชาวบานบไทร มความสนใจท�จะพฒนา

หมบานของตนเอง และดาเนนกจกรรมดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตรวมกบชาวบานใน

ตาบลไทยสามคค และองคกรพฒนาเอกชน คอ มลนธคมครองสตวปา และโครงการปลกปา

ท�สนบสนนโดย ปตท.มาต�งแตป 2543 และตอมาป พ.ศ.2546 ไดมการจดกจกรรมการทองเท�ยว

โดยชมชนในรปแบบโฮมสเตยท� มคณภาพตามตวช� วดมาตรฐานการจดการท�พ กแบบสมผส

วฒนธรรมชนบท และไดรบตรามาตรฐานโฮมสเตยไทย ป 2548-2549 ไดรบการยกยองเปน 1 ใน 5

โฮมสเตยตนแบบ ในสวนของแนวทางในการพฒนาการทองเท�ยวเชงอนรกษอยางย �งยน

ท�ประสบความสาเรจควรประกอบดวย 1. การสรางจตสานกในการปลกฝงใหคนรนหลงรกถ�น

ฐานบานเกด หวงแหนธรรมชาต โดยเฉพาะอยางย�งท�ดนท�สบทอดตอกนมาของคนรนกอนให

คงอยกบคนในพ�นท� มากกวาการขายเปล�ยนมอไปสนายทนภายนอก ถาเปนชมชนท�ทาเกษตรกรรม

และสนใจท�จะรวมตวกนจดการทองเท�ยวเชงอนรกษในรปแบบของเกษตรเชงนเวศควรคานง

วาการจดการทองเท�ยวเปนสวนชวยเสรมรายไดไมใชอาชพหลก 2. การมสวนรวมของชมชน

เปนตวบงช� ของความสาเรจท�สาคญของการจดการทองเท�ยวเชงอนรกษอยางย �งยน การอนรกษ

ทรพยากรทองเท�ยว การเปดโอกาสใหชมชนทองถ�น และการสงเสรมใหเยาวชนมสวนรวม

202

ในการจดกจกรรมเพ�อการอนรกษธรรมชาตในรปแบบตางๆมากข� น จะชวยใหชมชนไดรบ

ผลประโยชนจากการทองเท�ยวท�งทางตรงและทางออม 3. การพฒนาขดความสามารถในการแขงขน

ของแหลงทองเท�ยวท�สามารถทาใหนกทองเท�ยวเกดความประทบใจจะทาใหชมชนมรายได

มการกระจายรายไดและผลประโยชนใหแกคนในทองถ�นท�มแหลงทองถ�นต�งอยโดยการจดรปแบบ

ของการดาเนนกจกรรมการทองเท�ยวท�ง ทางธรรมชาต ขนบธรรมเนยม ประเพณวฒนธรรม และ

วถชวตของชมชนท�มผลกระทบตอส�งแวดลอมในระดบต�า 4. สงเสรมบทบาทชมชน และองคกร

ชมชนในทองถ�น มสวนรวมในการบรหารจดการแหลงทองเท�ยวอยางครบวงจร ท�งการพฒนา

แหลงทองเท�ยว การบารงรกษา และการพฒนาส� งอานวยความสะดวกดานการทองเท�ยว

โดยเสรมสรางความร ความเขาใจท� ถกตองแกชมชนและทองถ�นในการพฒนาการทองเท�ยว

อยางย �งยน รวมท� งสนบสนนใหมรการพฒนาสนคาหตกรรมพ�นบานและบรการในทองถ�น

ท�เช�อมโยงกบธรกจทองเท�ยว 5. ประชาสมพนธและสรางจตสานกการทองเท�ยวอยางมคณภาพ

เพ�อสงเสรมใหคนไทยเท�ยวเมองไทยมากข�น และเรงรดการกระจายตวของนกทองเท�ยวไปยงแหลง

ทองเท�ยวตางๆ ท�ไดรบการพฒนาใหเช�อมโยงกบแหลงทองเท�ยวหลกในพ�นท� เพ�อการสรางงาน

และกระจายรายไดไปสชมชนทองถ�น

3. กระบวนการดาเนนกจกรรมเปนรปธรรมมประโยชนตอชมชน

การบรหารจดการขยะ ทางฟารมไดมการดาเนนการมาต�งแตแรก จนถงปจจบน

ในข�นตนทางฟารมจะมการแจงใหนกทองเท�ยวไดทราบลวงหนาเก�ยวกบขอควรปฏบตตางๆ

เปนการขอความรวมมอจากนกทองเท�ยว และประชาชนท�อาศยอยบรเวณรมคลองในสวนของ

การแยกสดสวนการสบบหร� ทางฟารมไดจดใหมการแยกสดสวนผ สบบหร� ไวอยางชดเจน

นอกจากน�ระบบหองน�า จะเปนระบบถงบาบดท�งหมด ทางฟารมไดนาพลงงานจากธรรมชาตท�มอย

มาใช เพ�อไมกระทบตอการใชทรพยากร เชน การใชไฟฟา ท�นามาใชท�ฟารม จะเปนพลงงานไฟจาก

โซลาเซลล และเคร�องป�นไฟ โดยในอนาคต จะมการนาพลงงานลมมาใชในการผลตไฟฟาเพ�อใชท�

ฟารม อกทางหน�งเปนแนวทางเพ�อลดปรมาณการใชไฟท�มาจากเคร�องป�นไฟ โดยมเปาหมายจะใช

พลงงานบรสทธ� รอยเปอรเซนตจากการใชไฟฟา สอดคลองกบสานกงานการทองเท�ยวแหงประเทศ

ไทย (2550) ท�กลาววาการกาจดของเสยจะตองมระบบการกาจดน� าเสยท�มประสทธภาพการบาบด

น� าเสยกอนท�งลงในธรรมชาต ในสวนของ การกาจดขยะ และส�งปฏกล ควรถอหลกใชแลวใชซ� า

และเปล�ยนแปลงนามาใชประโยชนอก (Reused/Recycle) สาหรบของเสยจากหองสขาอาจใชระบบ

การทาแกสมวลชวภาพ (Biogas) เปนตน สอดคลองกบสานกบรหารยทธศาสตรกลมจงหวดภาคใต

ฝ�งอนดามน (2556: 190-193) ท�ไดกาหนดแนวทางการปฏบตท�ดสาหรบสาหรบผประกอบการใน

203

ดาเนนการการทองเท�ยว หรอท�เรยกวา การทองเท�ยวสเขยวเชงอนรกษส�งแวดลอม (Green Travel

Environmental) รวมท�งแนวทางในการนาไปปฏบต (Policy and Practice Best Practices) ในเร�อง

ของการใชท�พก ซ� ง ถกสรางข�นโดยการใชวสดท�รกษาส�งแวดลอมซ� งหาไดภายในทองถ�น การให

ขอมลปญหาและแหลงทองเท�ยวเก�ยวกบระบบนเวศ (Ecological issues and attractions) แกลกคา

ลวงหนา การนาระบบการควบคมตางๆในการลดผลกระทบตอส�งแวดลอมมาปรบใช และการเลอก

เคร�องมอท�มระบบโซลา หรอระบบทางเลอกในการชวยประหยดพลงงานมาใชภายในสานกงาน

หรอจดท�เปนจดทองเท�ยวท�พาลกทวรไป แนวทางในเร�องของนโยบายและการนาไปปฏบต (Policy

and Practice Best Practices) น�นสอดคลองในเร�องของการกาหนดปรมาณของนกทองเท�ยว

ใหเหมาะสมกบการรองรบของสภาพแวดลอมท�จะรบทวรได การปรบนโยบาย และแนวทาง

การปฏบตใหเหมาะกบการทองเท�ยวเชงอนรกษ การจดต�งวสยทศน ภารกจ และคานยม

ท�สอดคลองกบการทองเท�ยวอยางย �งยน ตลอดจนการดาเนนงานอยางมจรยธรรม สอดคลองกบ

Sally Bray, Laurie and Bill Norris (2013) ผดาเนนการใหบรการการทองเท�ยวAUSSIE

FARMSTAY AND BUSH ADVENTURES โดยจะรบนกทองเท�ยวกลมเลกๆ (ประมาณ 11 คน)

เพ�อใหนกทองเท�ยวม�นใจไดวาจะไดรบความใสใจเปนพเศษ และสามารถดแลไดอยางท�วถง

ยานพาหนะท�คอยอานวยความสะดวกใหกบนกทองเท�ยว จะไดรบการคานวณ และตรวจสอบ

อยางสม�าเสมอ เพ�อลดการใชน� ามนเช�อเพลง และจากดการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด

อนจะกอใหเกดภาวะเรอนกระจก ในสวนของการดาเนนงาน และการใหบรการ คอ กจกรรมกลม

เลก ประสบการณจากธรรมชาตเปนมตรตอส�งแวดลอม เขาใจในวฒนธรรม และลดผลกระทบตอ

ส�งแวดลอม และการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศใหนอยท�สด

4. การเรยนรของการเขารวมเปนสมาชกเครอขายดานการอนรกษ สอดคลองกบ

สอดคลองกบ LEAPING JAMB FARM (หนงสอพมพสยามรฐออนไลน, 2556) ซ� งทางฟารมจะเนน

การอนรกษส�งแวดลอมทางธรรมชาตเปนหลก เปนมตรกบส�งแวดลอม การทองเท�ยวดงกลาว ถอได

วาเปนการทองเท�ยวท�ทรงคณคา เปนประโยชน และประสบความสาเรจจนเล�องลอไปท�วโลก

สอดคลองกบ สมาคม NSW & ACT (The Bed & Breakfast and Farmstay Association of NSW &

ACT) (Bed and Breakfast and Farmstay Association of NSW and ACT, 2013) เปนองคกรอสระ

ดาเนนงานในนามตวแทน ธรกจท�พกแบบฟารมสเตยท�มคณภาพ กลาววาผประกอบการฟารมสเตย

จะตองตระหนกถงขอกาหนดของกฎหมายในการกอสรางและการดาเนนงานของธรกจ เพ�อใหม

มาตรฐานท�สงในการนาเสนอธรกจ รวมถงการดแลลกคา เพ�อใหเกดความไววางใจตามมาตรฐาน

ของการดแลลกคาท�มคณภาพ

204

5. การสนบสนนทางสงคมเพ�อการดาเนนกจกรรมดานการอนรกษ สอดคลองกบ

Cole Shu Tian (2002) ไดศกษาเร�องคณภาพการบรการท�มผลตอนกทองเท�ยวจดมงหมายของ

การศกษา คอ เพ�อวเคราะหผลกระทบของมตคณภาพการบรการบนพ�นฐานความต�งใจเย�ยมชมอก

คร� งของนกทองเท�ยว ในลกษณะตามธรรมชาตของการทองเท�ยวมต 4 ประการ ของคณภาพการ

บรการ (การอนรกษ และการศกษา ขอมลสารสนเทศคณะผรวมงาน และส�งอานวยความสะดวก) ผล

ของการศกษาแสดงใหเหนวาความพยายามในการอนรกษ และการศกษาเก�ยวกบท�พกเปนส�งท�

สนบสนนความต�งใจ ในการมาเยอนอกคร� งของนกทองเท�ยวมากท�สดในขณะท� ขอมลสารสนเทศ

และคณะผรวมงานสนบสนนความต�งใจมาเยอนอกคร� งของนกทองเท�ยวรองลงมา และความ

สะดวกสบายของส� งอานวยความสะดวกเปนส� งท�สนบสนนความต� งใจมาเยอนอกคร� งของ

นกทองเท�ยวนอยท�สด ส�งท�คนพบในการศกษาน�แสดงใหเหนวาคณภาพการบรการท�สงเหมอนกบ

เปนแรงเสรมความต�งใจตามธรรมชาตของนกทองเท�ยวใหกลบมาใชบรการอกคร� งในอนาคต และ

เปนขอรบประกนวา จะเปนผลในทางบวก ในการบอกกลาวตอแกครอบครวและเพ�อนของพวกเขา

ขอเสนอแนะจากการวจย

ผวจยมขอเสนอแนะดงน�

1.ในเร�องของการประชาสมพนธสถานท�ทองเท�ยวฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย

ควรท�จะสงเสรมประชาสมพนธใหมากข�น โดยรวมมอกนกบหนวยงานท�มสวนเก�ยวของ หรอม

บทบาทในดานการสงเสรมการทองเท�ยว ซ� งในระดบทองถ�นจะมองคกรท�ดแลการทองเท�ยวท�งของ

รฐและเอกชน เพ�อจะไดเขาถงทองถ�นไดเรวข�น ในสวนของหนวยงานในระดบจงหวด กควรเรงรด

และสนบสนนสงเสรมการประชาสมพนธการทองเท�ยวใหมากข�น และหลากหลายชองทางอยาง

ตอเน�องดวย

2.ในเร�องของโครงสรางพ�นฐาน เสนทางการคมนาคม การเขาถงสถานท�ทองเท�ยวน�น

ยงมบางจดท�ควรจะแกไข และดาเนนการซอมบารง เก�ยวกบปายบอกทางเพ�อใหนกทองเท�ยว

สามารถเดนทางเขาถงสถานท�ทองเท�ยวไดอยางสะดวกและตรงตามกาหนดเวลา

ขอเสนอแนะในการทาวจยคร�งตอไป

1.ควรมการศกษาท�เก�ยวกบการทองเท�ยวท�ผกโยงกบวฒนธรรมของชมชนสองฝ�ง

คลองทาทอง และชมชนทองถ�น

2.ควรมการศกษาและวจยเก�ยวกบแนวทาง หรอ วธการสงเสรม และพฒนาเก�ยวกบ

รปแบบการประชาสมพนธการทองเท�ยว

205

รายการอางอง

กนกพร สวางแจง. (2540). การประเมนผลกระทบส�งแวดลอม. กรงเทพมหานคร :ไทยวฒนาพานช.

กรวรรณ สงขกร. (2550). “การประยกตใชแนวคดเศรษฐกจพอเพยงเพ�อการพฒนาการทองเท�ยว

ชมชนอยางย �งยน.” สถาบนวจยสงคม : มหาวทยาลยเชยงใหม.

กลวรา สวรรณพมล. (2548).หลกการมคคเทศก. กรงเทพมหานคร : แสงดาว

กว วรกวน และคณะ. (2548). ภมศาสตรการทองเท�ยวประเทศไทย. ม.พฒนาคณภาพวชาการ(พว.)

กองวชาการและฝกอบรมการทองเท�ยวแหงประเทศไทย. (2537). อตสาหกรรมการทองเท�ยว.

กรงเทพมหานคร : ม.ป.ท..

กองประสานการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม. (2534). รายงานสถานภาพ

ทรพยากรชายฝ�งสราษฎรธาน. กรงเทพฯ : สานกคณะกรรมการส�งแวดลอม.แหงชาต)

การทองเท�ยวแหงประเทศไทย.(2538). นโยบายและแนวทางการพฒนาการททองเท�ยวเชงอนรกษ

ป พ.ศ. 2538-2539. กรงเทพมหานคร : อมรนทรพร�งต�ง แอนดพบลซซ�ง.

__________. (2543). คอถ�นฐาน คอบานเรา. กรงเทพมหานคร : โมทฟ.

__________.(2544). การศกษารปแบบและแนวทางการจดการทองเท�ยวเชงนเวศอทยานแหงชาต

แกงกรง จงหวดสราษฎรธาน. กรงเทพมหานคร : ม.ป.ท..

เกศประภา วะนาพนธ. (2553). “การเปล�ยนแปลงดานสงคม และวฒนธรรมอนเปนผลมาจากการ

ทองเท�ยวในชมชนบานทาลง เขตอทยานแหงชาตผาแตม อาเภอโขงเจยม จงหวด

อบลราชธาน.” บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฎอบลราชธาน.

คณะกรรมการการศกษาข�นพ�นฐาน. (2547). การพฒนาระบบราชการ. กรงเทพฯ : ภาพพมพ.

โครงการสงคมศาสตรส�งแวดลอม. (2529) “ผลกระทบของการทองเท�ยวตอสงคม และวฒนธรรม

กรณศกษาจงหวดเชยงใหม.” มหาวทยาลย มหดล.

จฑามาศ คงสวสด� .(2550). “การศกษาแนวทางการสงเสรมการทองเท�ยวเชงวฒนธรรม เมองโบราณ

อทอง จงหวดสพรรณบร.”ปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาศลปากร.

จรยพนธ อยไพบลยสวสด� . (2555). “ความเปนไปไดของการทาท�พกแบบ Farm Stay อาเภอ

ปากชอง จงหวดนครราชสมา” คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

จนทรทพย เจะเหยง. (2551). “บทบาทของประชาชนในการอนรกษปาชายเลน : กรณศกษาตาบล

พลายวาส อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน.” การศกษาอสระ ปรญญารฐ-

206

ประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น วทยาลยปกครองทองถ�น

มหาวทยาลยขอนแกน.

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. (2546). รายงานการวจยโครงการนารองเพ�อการอนรกษและพฒนา

สภาพแวดลอมคลองอมพวา เทศบาลตาบลอมพวา สมทรสงคราม. สมทรสงคราม :

ศนยบรการวชาการ คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ฉตรชย ดวงจาด. (2545). “การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาการทองเท�ยวเชงนเวศ :

กรณศกษาความคดเหนชมชนคลองบางกอกนอย จงหวดนนทบร.” กรงเทพฯ :

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ฉลองศร พมลสมพงศ. (2542). การวางแผนและการพฒนาตลาดการทองเท�ยว. กรงเทพมหานคร :

คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ชชพล ทรงสนทรวงศ. (2545). เอกสารการสอนชดวชา การจดการนนทนาการและการทองเท�ยว

ทางธรรมชาต หนวยท�1-7. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ชสทธ� ชชาต. (2542). อตสาหกรรมทองเท�ยว. เชยงใหม : สถาบนราชภฎเชยงใหม.

ชาญวทย เกษตรศร. (2540). วถไทย :การทองเท�ยวทางวฒนธรรม. กรงเทพฯ : โครงการวถทรรศน.

ดรรชน เอมพนธ.(2544). เอกสารประกอบการบรรยายวชาการจดการทองเท�ยวเชงนเวศ. กรงเทพฯ

: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ทพยพรรณนา เท�ยงธรรม. (2548). “การเปล�ยนแปลงวฒนธรรมของชมชนชาวเขาอนเน�องมาจาก

การทองเท�ยว.” ปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยแมโจ.

ทวทอง หงสววฒน (2537). การมสวนรวมของประชาชนนโยบายและกลวธ. กรงเทพมหานคร :

สานกพมพศกด� โสภาการพมพ.

ทองเท�ยวท�วไทย.(2556). อาวบานดอน : ท�น� สราษฎรธาน. เขาถงเม�อ5ธนวาคม.เขาถงถงไดจาก

http://www.siamfreestyle.com/travel-tip/อาวบานดอน

ธญญลกษณ ศรวรรณางกล. (2555). “แนวทางการสงเสรมการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย จงหวด

สระบร.” วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการทองเท�ยว บณฑต

วทยาลย มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.

ธนกฤต สงขเฉย. (2550). อตสาหกรรมการทองเท�ยวและการบรการ. นครปฐม : โรงพมพ

มหาวทยาลยศลปกร วทยาเขตพระราชวงสนามจนทร.

ธวชชย มานตย. (2550). “ผลกระทบจากการพฒนาการทองเท�ยวตอชมชนทองถ�น : กรณศกษา

ตาบลเวยงใต อาเภอปาย จงหวดแมฮองสอน.” วทยานพนธ วทยาศาสตรมหาบณฑต

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

207

ธรกต นวรตน ณ อยธยา. (2549). การตลาดบรการ. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

นรนดร จงวฒเวศย. (2527). การมสวนรวมในการพฒนา. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยมหดล.

นคม จารมณ. (2536). การทองเท�ยวและการจดการอตสาหกรรมทองเท�ยว. พมพคร� งท� 2.

กรงเทพฯ : โอ.เอส.พร�นต�งเฮาส.

นรตนชย อ�มสทธ� . (2551). “ผลกระทบของการทองเท�ยวท�มตอการเปล�ยนแปลงของชมชนอมพวา

จงหวดสมทรสงคราม.” ปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาพฒนศกษา บณฑต

วทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

นรนทร แกวมศร.(2538). การมสวนรวมของประชาชนในชนบท. เชยงใหม :มหาวทยาลยเชยงใหม.

นศา ชชกล. (2550). อตสาหกรรมการทองเท�ยว. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

นาชย ทนผล. (2543). “การพฒนาธรกจการทองเท�ยวเชงนเวศในชมชนบานโปง ตาบลปาไผ

อาเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม.” วทยานพนธ บรหารธรกจมหาบณฑต สาขา

บรหารธรกจ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยแมโจ.

เนตรชนก นนท. (2542). “การพฒนาแหลงทองเท�ยวทางวฒนธรรม : กรณศกษาวดพระบาทหวยตม

อาเภอล� จงหวดลาพน.” การศกษาคนควาแบบอสระ ปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

บรรจง นฤพรเมธ. (2556). บอหนฟารมสเตย. เขาถงเม�อ 2 กนยายน เขาถงไดจาก http://www.inlove

satuntrang.com.

บรชย ศรมหาสาคร. (2548).”การจดการความรสองคกรอจฉรยะ2.” เขาถงเม�อ12ตลาคม.เขาถงได

จาก http : www.krukorsornor.com.

บญเลศ จตต�งวฒนา. (2542). การทองเท�ยวแบบย�งยน. เชยงใหม : มหาวทยาลยเชยงใหม.

__________. (2548). การพฒนาการทองเท�ยวแบบย �งยน.กรงเทพมหานคร : เพรสแอนดดไซน.

__________. (2548). อตสาหกรรมการทองเท�ยว. กรงเทพมหานคร : เพรสแอนดดไซนจากด.

ประเสรฐ วทยารฐ. (2530). รายงานสมมนาทางวชาการเร�องบทบาทของภมศาสตรกบการ

พฒนาการทองเท�ยว. กาญจนบร : สมาคมภมศาสตรแหงประเทศไทย.

ปารชาต ชยศร. (2547). “ปจจยท�สงผลตอความพงพอใจของนกทองเท�ยวในการทองเท�ยวแบบ

โฮมสเตย.” สารนพนธ ปรญญาการศกษามหาบณฑต จตวทยาการศกษา บณฑต

วทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ปรชา แดงโรจน. (2544). อตสาหกรรมการทองเท�ยว. กรงเทพมหานคร : ไฟว แอนด โฟร ปร�นต�ง.

ประชม รอดประเสรฐ. (2543). นโยบายและการวางแผน : หลกการและทฤษฎ. กรงเทพฯ:เนตกล.

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2532. (2538). พมพคร� งท� 5. กรงเทพฯ : อกษรเจรญทศน.

208

พจนา สวนศร. (2526). คมอการจดการทองเท�ยวโดยชมชน. กรงเทพมหานคร : ม.ป.ท..

พรรณ งามสมบต. (2550). “แนวทางการสงเสรมและพฒนาการทองเท�ยวอาเภอสามโคก จงหวด

ปทมธาน กรณศกษา : การทองเท�ยวเชงอนรกษและภมปญญาทองถ�น.” สาขาวชาการ

ส�อสารเพ�อการทองเท�ยวและบนเทง. คณะนเทศศาสตร มหาวทยาลยเกรก.

ไพฑรย พงศะบตร และวลาสวงศ พงศะบตร. (2536). คมอการอบรมมคคเทศก. พมพคร� งท� 3.

กรงเทพมหานคร : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ไพรตน เดชะรนทร. (2526). การพฒนาชนบท. กรงเทพมหานคร : ม.ป.ท.

ไพโรจน สขสมฤทธ� . (2532). การมสวนรวมของประชาชน. กรงเทพฯ : เอกสารประกอบการ

ฝกอบรมหลกสตรการพฒนาและสงเสรมความรวมมอดานปาไม ณ กรมปาไม

ภทรพงศ อนทรกาเนด และคณะ. (2553). รายงานการวจย ระบบนวตกรรมรายสาขา เพ�อพฒนาระบบ

เศรษฐกจ ฐานความรและเชงสรางสรรค กรงเทพมหานคร : สานกนโยบายดาน

การศกษามหภาค สานกงานเลขาธการสภาการศกษา.

ภราเดช พยฆวเชยร. (2543). การวางแผนตลาดการทองเท�ยว. เชยงใหม : มหาวทยาลยเชยงใหม.

มชฌมา อดมศลป. (2556). “ศกษาแนวทางการสงเสรมการทองเท�ยวเชงนเวศเพ�อการพฒนาท�ย �งยน

ของชมชนคลองโคน จงหวดสมทรสงคราม.” วทยานพนธ ปรญญาศกษาศาสตร

มหาบณฑต สาขาพฒนศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

มธรส ปราบไพร. (2544). “โฮมสเตยกบการจดการการทองเท�ยวเชงนเวศ” จลสารการทองเท�ยว,

20(4), (ตลาคม-ธนวาคม) : 49-54.

มนส สวรรณ. (2539). “การทองเท�ยวกบผลกระทบ.” วารสารภมศาสตร 21,2 (สงหาคม): 13-16.

มหดลมหาวทยาลย. (2529). ผลกระทบของการทองเท�ยวตอสงคมและวฒนธรรม กรณศกษา

จงหวดเชยงใหม. กรงเทพมหานคร : ม.ป.ท.,

มหาวทยาลยศลปากร. (2549). ประชมพงศาวดารภาคท� 63 เลมท� 37. กรงเทพมหานคร : ครสภา.

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. (2545). รายงานการวจยเร�องสภาท�ปรกษาฯ ในความคาดหวง

ของสงคมไทยและความเช�อมโยงเครอขายภาคประชาชน. กรงเทพมหานคร :

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ยวด นรตนตระกล. “ECO-TOURISM : การทองเท�ยวเชงอนรกษ”. จลสารการทองเท�ยว. 14,(3),

2538. 45-46

ยวฒน วฒเมธ. (2526). หลกการพฒนาชมชนและหลกการพฒนาชนบท. กรงเทพมหานคร :

สานกพมพไทยอนเคราะหไทย.

209

รฐทตยา หรณยหาด. (2544). “แนวทางการพฒนาเพ�อเพ�มศกยภาพหมบานวฒนธรรมเพ�อการ

ทองเท�ยว : กรณศกษาบานหนองขาว อาเภอทามวง จงหวดกาญจนบร” การศกษา

คนควาแบบอสระ ปรญญาศลปะศาสตรามหาบณฑต สาขาวชาการจดการ

อตสาหกรรมการทองเท�ยว บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

รงสต เงาแกว และคณะ. (2549). “การศกษาผลกระทบทางการทองเท�ยวท�มตอวถการดาเนนชวต

ชองชนเผา จงหวดเชยงราย.” ชดโครงการ การพฒนาและการจดการทองเท�ยวเชง

พ�นท�อยางย �งยน.

ลยาศร หณฑนะเสว. (2534). ภมศาสตรการทองเท�ยวไทย. กรงเทพมหานคร : ม.ป.ท.

วชต ชาวะหา. (2555). (Best Practice) เปนคาตอบของการทา KM จรงหรอ. เขาถงเม�อ 2 กนยายน

เขาถงไดจาก http://www.gotoknow.org

วฒนาพร สฉายา. (2545). “แนวทางการจดการแหลงทองเท�ยวตามหลกเกณฑการทองเท�ยว

เชงนเวศ กรณศกษา : แหลงทองเท�ยวดอยตง จงหวดเชยงราย.” การคนควาอสระ

ศลปศาสตรามหาบณฑต สาขาวชาการจดการอตสาหกรรมการทอง เท� ยว

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

วรโชค ไชยวงศ. (2555). คาไข : Best Practice/ แนวคดการพฒนาองคกรเชงรวม/นยามธรกจ.

เขาถงเม�อ. 10 กรกฎาคม. เขาถงไดจาก http://www.ayutthaya2.org

วรรณา วงษวานช. (2539). ภมศาสตรการทองเท�ยว. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

วรรณะ รตนพงษ. (2552). “การจดการความรเพ�อการปฏบตท�เปนเลศในการพฒนาความสมพนธ

ระหวางจงหวดในภาคเหนอกบอนภมภาคลมน� าโขงตอนบน.” ปรชญาดษฎบณฑต

ยทธศาสตรการพฒนาภมภาคมหาวทยาลยราชภฏเชยงราย วทยานพนธ

วรรณา ศลปอาชา. (2544). หนวยท� 10 องคการท�บทบาทตออตสาหกรรมทองเท�ยว เอกสารการสอน

ชดวชาความรเบ�องตนเก�ยวกบอตสาหกรรมทองเท�ยว. นนทบร : สาขาวทยาการ

จดการ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

วรรณพร วณชชานกรการ. (2541). การทองเท�ยวเชงอนรกษ. กรงเทพฯ : กรมสงเสรมส�งแวดลอม.

วฒชาต สนทรสมยและคณะ. (2550). “การถายทอดองคความรเพ�อพฒนาศกยภาพ ความเขมแขง

และความย �งยนของการทองเท�ยวเชงนเวศและการประกอบธรกจดานการทองเท�ยวท�

พกแรมแบบโฮมสเตย กรณศกษา ตาบลตะพง และชมชนแหลมรงเรอง จงหวด

ระยอง.” คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยบรพา.

วนรกษ ม�งมณนาคน. (2531). การพฒนาชนบทไทย. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลย ธรรมศาสตร.

วเชยร วทยอดม. (2548). ทฤษฎองคการ. กรงเทพมหานคร : ธระฟลมและไซเทกซ.

210

ศรรตน ธานรณานนท. (2538). ชาวไทยมสลมและการมสวนรวมในกระบวนการพฒนาเศรษฐกจ

และสงคม : การศกษาภาคใตตอนลาง. กรงเทพมหานคร : มลนธสถาบนวจยเพ�อการ

พฒนาประเทศไทย:

ศรณยพงศ โชตวรรณ. (2549). “ผลกระทบของตลาดน�าตล�งชนตอชมชนรมน�าคลองชกพระ แขวง

คลองชกพระ เขตตล�งชน.” กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สถาบนพฒนาการทองเท�ยวเพ�ออนรกษส�งแวดลอม. (2542). เอกสารประกอบการสอนวชานโยบาย

และการปฏบตงานการทองเท�ยว. กรงเทพฯ: สถาบนพฒนาการทองเท�ยวเชงอนรกษ

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศ. (2540). การดาเนนการเพ�อกาหนดนโยบายการ

ทองเท�ยวเพ�อรกษาระบบนเวศ. กรงเทพมหานคร : กองบรการท�ปรกษา ศนยบรการ

วชาการ สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย.

สนธยา พลศร. (2545). ทฤษฏและหลกการพฒนาชมชน. พมพคร� งท� 2. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร.

สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม. (2548). คมอการจดการการทองเท�ยวชมชนและบานพก

แบบโฮมสเตย. เชยงใหม : นพบรการพมพ.

สดใส สวางโครก และคณะ. (2546). โครงการวจยเชงปฏบตการเพ�อหารปแบบและแนวทางการ

ทองเท�ยวเชงนเวศอยางย �งยนของพ�นท� ปาดงนาทาม อาเภอโขงเจยม จงหวด

อบลราชธาน. กรงเทพฯ : สานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

สมชย เบญจชย. (2546). การทองเท�ยวเชงนเวศ. เขาถงเม�อ 2 กนยายน เขาถงไดจาก http://www.

Forest. go.th/WEFCOM/Part2TAT.html

สจต บตรประเสรฐ. (2523). “การเปล�ยนแปลงทางเศรษฐกจท�เปนผลมาจากการทองเท�ยว

กรณศกษาบานเรณ อาเภอเรณ จงหวดนครพนม.” ปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาไทยคดศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ มหาสารคาม.

สรเชษฐ เชษฐมาส. (2538). “การทองเท�ยวเชงอนรกษ : วถสการทองเท�ยวอยางย �งยน.” จลสารการ

ทองเท�ยว, 14(4)

สากล สถตวยานนท. (2532). ภมศาสตรชนบท. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร.

____________. (2541). รายงานการฝกอบรมหลกสตรการใหบรการดานการทองเท�ยวสาหรบ

เจาหนาท�อทยานแหงชาต. กรงเทพมหานคร : สวนอทยานแหงชาตทางทะเล สานก

อนรกษทรพยากรธรรมชาต กรมปาไม.

211

สรย เขมทอง. (2556). “แนวปฏบตท�ดของการจดการทองเท�ยวเชงอนรกษ.” วารสารการจดการ

สมยใหม สาขาวชาวทยาการจดการ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 11,2 : 1-10.

สวฒนา ธาดานต. (2546). เอกสารอานประกอบรายวชา ผลกระทบทางสงคมของการพฒนา.

ม.ป.ท..

___________. (2542). รายงานข�นสดทายการศกษาเพ�อกาหนดแนวทางพฒนา และจดการ

ทองเท�ยวเชงเกษตร. กรงเทพมหานคร : กองบรการท�ปรกษา ศนยบรการวชาการ

สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย.

แสวง รตนมงคลมาศ. (2534). ทฤษฎสงคมศาสตร. กรงเทพมหานคร : ชมรมนกพฒนาสงคม

สถาบณบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

สานกบรหารยทธศาสตรกลมจงหวดภาคใตฝ�งอนดามน. (2556). โครงการบรณาการอตสาหกรรม

การทองเท�ยวอนดามนสการเปนศนยกลางหลกสตรการฝกอบรม การทองเท�ยวระดบ

โลกบนฐานความเขมแขงของชมชนตามแนวเศรษฐกจพอเพยง. เขาถงเม�อ 2 กนยายน

เขาถงไดจาก http://www.osmsouth-w.moi.go.th

สารป ฤทธ� ช. (2526). “การเมองการปกครองของมณฑลชมพร พ.ศ. 2439-2468.” วทยานพนธ

ปรญญาโท บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

สานกงานกองทนสนบสนนการวจย. (2557). งานวจยชาวบาน...กบการแกปญหาวกฤตอาวบาน

ดอนบทความวจย. เขาถงเม�อ 2 กนยายน เขาถงไดจาก http://vijai.trf.or.th

สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2554). “แผนพฒนาการทองเท�ยว

แหงชาตฉบบท� 11 พ.ศ. 2555-2559.” แผนงานการพฒนาของสานกงานคณะกรรมการ

พฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

___________. (2549). “แผนพฒนาการทองเท�ยวแหงชาตฉบบท� 11 พ.ศ. 2550-2554.” แผนงานการ

พฒนาของสานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

___________. (2544). “แผนพฒนาการทองเท�ยวแหงชาตฉบบท� 11 พ.ศ. 2545-2549.” แผนงานการ

พฒนาของสานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

___________. (2539). “แผนพฒนาการทองเท�ยวแหงชาตฉบบท� 11 พ.ศ. 2540-2544.” แผนงานการ

พฒนาของสานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

สงวน นตยารมภพงศ และสรพล มละดา. (2544). จากรากหญาถงขอบฟา อดต ปจจบน และอนาคต

ขององคกรพฒนาเอกชนไทย. กรงเทพมหานคร : โครงการจดพมพคบไฟ.

สถาบนเพ�มผลผลตแหงชาต. (2556). Best Practice คออะไร. เขาถงเม�อ 13 ตลาคม เขาถงไดจาก

http://www.ftpi.or.th

212

สทธศกด� พฤกษปตกล. (2556). Best Practices Management. เขาถงเม�อ 14 ตลาคม เขาถงไดจาก

http://www.ftpi.or.th

สฤษฏ แสงอรญ. (2548). การทองเท�ยวเชงอนรกษ. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร,.

สทธชย เสรสงแสง. (2535). ทศนคตและแรงจงใจของครและราษฎรตอการมสวนรวมในการ

พฒนาปาชมชน. รายงานการวจย สานกงานปาไมเขตนครราชสมา.

สนต พฒนาศกด� . (2539). “การมสวนรวมของเกษตรกรในการอนรกษปาชมชนบานตลาดข� เหลก

ตาบลสนโปง อาเภอสะเมง จงหวดเชยงใหม.” การคนควาแบบอสระ ปรญญา

วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสงเสรมการเกษตร บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยเชยงใหม

สรยะ เจยมประชานรากร และกรรณการ ศลพพฒน. อตสาหกรรมการทองเท�ยว. กรงเทพมหานคร :

ศนยสงเสรมวชาการ, 2549. 90

สมยศ นาวการ. (2545). การบรหารแบบมสวนรวม. กรงเทพมหานคร : บรรณกจ.สณ นโรจศล และ

จฑามาศ สายสวรรณ. จดกระแส ฟารมสเตยมวกเหลก[ออนไลน]. เขาถงเม�อ

7 กนยายน 2556. เขาถงไดจาก www.khaomakok.com

สยามรฐออนไลน. สยามเวลดทวร “ลปปงแลมบฟารม”ทวรเชงเกษตร รฐออรกอน [ออนไลน].

เขาถงเม�อ 2 กนยายน 2556. เขาถงไดจาก http://www. .siamrath.co.th

อไรพรรณ ปรางอดมทรพย. (2544). “ศกยภาพของชมชนทองถ�นในการจดการทองเท�ยวเชง

อนรกษ : กรณศกษาชมชนบานทงสง จงหวดกระบ�.” วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขา

การจดการทรพยากร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

อบลวรรณ สวรรณภสทธ� . (2553). แนวทางการสงเสรมการทองเท�ยวเชงวฒนธรรมจงหวดสรนทร.

มหาวทยาลยราชภฏสรนทร. ม.ป.ท.,

อรรณพ บญจนทร. (2544). “แนวทางการพฒนาบานพกแบบมสวนรวมกบชมชน : กรณศกษา

อาเภอแมแจม จงหวดเชยงใหม.” วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการ

จดการมนษยกบส�งแวดลอม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

อดม เชยกวงศ และคณะ. (2548). การทองเท�ยวเชงนเวศ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพแสงดาว.

อดร วงษทบทม. (2546). “ แนวคดนครนเวศกบการจดการส�งแวดลอมเมองเชยงใหมอยางย �งยน.”

ปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาการจดการมนษยกบส�งแวดลอม สานกหอสมด

มหาวทยาลยเชยงใหม.

อนรกษ ปญญานวฒน. (2548). การศกษาชมชนเชงพหลกษณ : บทเรยนจากวจยภาคสนาม.

กรงเทพมหานคร : โครงการเสรมสรางการเรยนรเพ�อชมชนเปนสข.

213

อธฏฐาน พงศพศาล. (2549). “ผลกระทบทางสงคมและวฒนธรรมจากการพฒนาการทองเท�ยว

ภายใตโครงการสามเหล�ยมเศรษฐกจ กรณศกษาบานไทย-จงโหลน อาเภอสะเดา

จงหวดสงขลา.” วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต สาขาวชาพฒนามนษยและสงคม

บณฑต วทยาลย มหาวทยาลยจฬาลงกรณ,

อรอนงค เฉยบแหลม. (2552). “สถานการณปาไมกบการทองเท�ยวในพ�นท�อาวบานดอนและเกาะ

นอกชายฝ�ง.” วารสารสโขทยธรรมาธราชป 22,1 (มกราคม-มถนายน) : 10-13.

อษาวด พลพพฒน. (2545). “การทองเท�ยวแบบย�งยน : กรณศกษาการทองเท�ยวเชงนเวศโดยชมชน

ในประเทศไทย.” จลสารการทองเท�ยว 21, 4 (ตลาคม-ธนวาคม) : 38-53.

อษณย ศรภม. (2544). ความคดเหนของนกทองเท�ยว ตอการทองเท�ยวทศนศกษา ในเขตฐานทพเรอ

สตหบ. วทยานพนธ ปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาการตลาด บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

อมรา จารญศร. (2545) : การทองเท�ยวกบการเปล�ยนแปลงดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม :

กรณศกษา ตาบลหนองบว อาเภอภเรอ จงหวดเลย สาขาไทยศกษาเพ�อการพฒนา สภา

บนราชภฏเลย ปการศกษา

ภาษาตางประเทศ

American Productivity and Quality Center. (2556). krukorsornor.com. Accessed September 2.

Available from http:// www.krukorsornor.com

Chapin, F.S. (1997).Social Participation and Social Intelligence. 3 d. ed. New York : Longman,

Cohen Erik . (1996). “Hill Tribes , Island and Open- ended Prostitution.” Thai Tourism. 30: 48.

Dianne Watson and Brad Hooley. Farmstay Camping Australia [online]. Acessed 20 July

2013. Available from www.farmstycampingaustralia.com.

Elizabeth, Boo. (1991). Marketing Ecotourism Sustianable : Recommendations for Planning

Development. In Nature Tourism. Washington Island Press.

Eugene, Bardach. (2013). A Practical Guide for Policy Analysis: The Eightfold Path to More

Effective Problem Solving. Thousand Oaks, CA: Sage.

Hyunsul Choo and Tazim Jamal.(2009). “Tourism on organic farms in South Korea: a new form

of ecotourism?” Journal of Sustainable Tourism, 17,4.p.431-454)

214

John, D. Holland. Kate, L. Martin and Shamin Shakur. (1997). A Survey of farm Stay Tourism in

New Zealand. Accessed October 12. Available from http://economicsfinancemassey

.ac.nz

Minnesota Institute for Sustainable Agriculture University of Minnesota. (2013). Building a

Sustainable Business : A Guide to Developing a Business Plan for Farms and Rural

Businesses. Accessed July 7. Available from http://www.misa.umn.edu

Pond, Kathlee Lingle. (1993). The Professional Guide :Dynamics of Tour Guiding. New York

: Van Nostrund Reinhold.

Rushmann, D. (1992). Ecological tourism in Brazil. Tourism Management.

Sally Bray, Laurie and Bill Norris. (2013). AUSSIE FARMSTAY AND BUSH ADVENTURE.

Accessed July 7. Availble http://www.from aussiebushadventures.com

Shirley, Eber. (1992). Tourism concern and WWF (World Wide Fund for Nature) Beyond the

green horizon : a discussion paper on principles for sustainable tourism. WWF and

Tourism Concern. London.

Smith, V.L. and Eadington. (1944). W.R Tourism alternative. Chichester : John Wiley and Son.

Stevens, Laurce. (1990). Guide to starting and Operating A Successful Travel Agency. Third.

ed., New York: S.N.

The Commonwealth Department of Tourism. (1993). Tourism Australia’s Passport to Growth A

National Tourism Strategy. Canberra Australia.

The Ecotourism Society. (1991). The Ecotourism Society’s definition. The Ecotourism Society

News-letter.

Thomas, Measham G. Kelly, Ail J. and Smith Patrick F. (2007). “Best Management Practice for

complex problems: a case study of defining BMP for Dryland Salinity.” Geographical

Research 45, 3.pp. 262-272.

Thorndike, Edward L. (1898). Principles of Learning. Accessed October 12. Available from

http://principlesoflearning.wordpress.com

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก

รายนามผเช�ยวชาญในการตรวจเคร�องมอวจย

217

รายนามผเช�ยวชาญในการตรวจสอบเคร�องมอวจย

รายนามผเช�ยวชาญตรวจสอบเคร�องมอแบบสอบถามจานวน 3 ทาน ดงน�

1. ช�อผเช�ยวชาญ : ผชวยศาสตราจารยสมชาต ออน

มหาวทยาลยศลปากร

2. ช�อผเช�ยวชาญ : อาจารยสาธต จนทรวนจ

มหาวทยาลยศลปากร

3. ช�อผเช�ยวชาญ : ผชวยศาสตราจารยสอรฐ มากบญ

มหาวทยาลยสงขลานครนทร

219

ตารางท� 1 ตารางวเคราะหความคดเหนของผทรงคณวฒตอแบบสมภาษณในการหาประสทธภาพ

ขอ คาถามขอท� คาความคดเหน

ของผทรงคณวฒ

คา

IOC

แปล

ผล

ขอเสนอแนะ

1 2 3

สมภาษณ : เจาของกจการฟารมสเตย

1. ประวตความเปนมาของการกอต�ง

ฟารมสเตย เปนอยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

2. กระบวนการดาเนนงานต�งแตแรก

กอต�งฟารมสเตย มชมชน/หนวยงาน

ใด ท�เขามามสวนรวม

+1 +1 +1 1.00 ใชได ควรเพ�มวา

หนวยงานมสวน

รวมอยางไร

3. บรบทชมชนและวถชวตของคนใน

ชมชนเปนอยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

4. หลกและวธการบรหารจดการการ

ทองเท�ยวแบบฟารมสเตยเปนอยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได ควรแกไขวา ม

รปแบบอยางไร

5. ทานคดวาระบบบรหาร เทคนควธการ

ตางๆท�ทาใหการดาเนนงานบรรล

เปาหมายระดบสงสดมอะไรบาง

+1 +1 +1 1.00 ใชได

6. ว ธการปฏ บต ท� ดดานการบรหา ร

จดการการทองเท�ยวเปนอยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

7. วธการดาเนนงานการทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตยของทานแตกตางจาก

ฟารมสเตยแหลงอ�นในดานใดบาง

+1 +1 +1 1.00 ใชได

8. ทานคดวาหลกและวธการบรหาร

จดการการทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตย มความเหมาะสมกบสภาพ

วถชวตของชมชนมากนอยเพยงใด

และอยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

220

ขอ คาถามขอท� คาความคดเหน

ของผทรงคณวฒ

คา

IOC

แปล

ผล

ขอเสนอแนะ

1 2 3

9. ทานมวธการถายทอดความรท�มงเนนการ

เรยนรวถชวตของชมชนอยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

10. มการแลกเปล�ยนความร ประสบการณ

การดาเนนงานกบหนวยงานตางๆหรอไม

อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได ควรแกไขวา

ลกษณะใด

11. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตย กอใหเกด

การแลกเปล�ยนเรยนรระหวางชมชนกบ

นกทองเท�ยว หรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

12. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของทานม

จดเดนอยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได ควรแกไขวา

ในเร�องใด

13. ทานมวธการดาเนนงานดานการทองเท�ยว

ท�นาเสนออตลกษณของชมชน อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

14. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของทาน

ไดรบการสงเสรมสนบสนนจาก

หนวยงานของรฐหรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

15. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของทาน

ไดรบการสงเสรมสนบสนนจาก

หนวยงานเอกชนหรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

16. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของทานม

สวนในการสรางรายไดใหกบคนใน

ชมชนหรอไม

+1 +1 +1 1.00 ใชได

221

ขอ คาถามขอท� คาความคดเหน

ของผทรงคณวฒ

คา

IOC

แปล

ผล

ขอเสนอแนะ

1 2 3

17. ทานมลกษณะการดาเนนงานอยางไรท�ทา

ใหรายไดของคนในชมชนเพ�มข�น และ

ทานนารายไดในสวนน�นไปชวย หรอ

พฒนาชมชนหรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

18. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของทาน ม

สวนในการสงเสรมการประกอบอาชพ

ใหกบคนในชมชนหรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได ควรแกไขวา

มมสวนสราง

อาชพ

19. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของทาน ม

สวนในการสรางอาชพเสรมใหกบคนใน

ชมชนหรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได ควรแกไขวา

ลกษณะใด

20. เม�อมนกทองเท�ยวเขามาทองเท�ยวจานวน

มาก จะตองมมาตรการปองกน และรกษา

ความปลอดภยเพ�มข�น หรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

21. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตย สงผล

กระทบตอวถชวตของคนสวนใหญใน

พ�นท�หรอไม สภาพสงคมใน ภาพรวม ม

การเปล�ยนแปลงมากนอยเพยงใดอยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได ควรแกไขวา

ลกษณะใด

22. วธการใดบางท�จะชวยสงเสรมสนบสนน

การทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

+1 +1 +1 1.00 ใชได

23. แนวทางในการสงเสรมการทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตยของทานเปนอยางไรบาง

+1 +1 +1 1.00 ใชได ควรแกไขวา

เปนไปใน

ลกษณะใด

24. ท�ผานมาทานมปญหาและอปสรรค ใน

การดาเนนงานหรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได เพ�ม

ดาเนนงาน

ทองเท�ยว

222

ขอ คาถามขอท� คาความคดเหน

ของผทรงคณวฒ

คา

IOC

แปล

ผล

ขอเสนอแนะ

1 2 3

25. แนวโนมของการทองเท�ยวจะเปนอยางไร

สาหรบฟารมสเตยในประเทศไทยใน

อนาคต

ใชได ซ� า ขอ 26

26. แนวโนมของการทองเท�ยวจะเปนอยางไร

สาหรบฟารมสเตยในอนาคต

+1 +1 +1 1.00 ใชได ซ� า ขอ 25

ตดท�ง

สมภาษณ : องคกรภาครฐ

1. สถานการณดานการทองเท�ยวในจงหวดส

ราษฎรธานปจจบนเปนอยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได แกวาใน

ปจจบน

สถานการณ

2. หนวยงานของทานไดจดใหมการ

แลกเปล�ยนเรยนรการพฒนาแหลง

ทองเท�ยวหรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได ควรแกไขวา

ทองเท�ยวกบ

ใคร

3. หนวยงานของทานมการวางแผนพฒนา/

กาหนดนโยบายในการสงเสรมดานการ

ทองเท�ยวอยางไรบาง

+1 +1 +1 1.00 ใชได

4. หนวยงานของทานมการสนบสนน

งบประมาณดานการทองเท�ยวใหกบการ

ทองเท�ยวในทองถ�นมากนอยเพยงใด

+1 +1 +1 1.00 ใชได

5. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสน

มานะฟารมสเตยเปนท�นยม และเปนท�

รจกมากนอยเพยงใด ในจงหวดของทาน

+1 +1 +1 1.00 ใชได

6. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสน

มานะฟารมสเตย มสวนชวยในการดงดด

นกทองเท�ยวมากนอยเพยงใด

+1 +1 +1 1.00 ใชได เพ�มวาใหมา

ทองเท�ยวใน

ชมชนมนอย

เพยงใด

223

ขอ คาถามขอท� คาความคดเหน

ของผทรงคณวฒ

คา

IOC

แปล

ผล

ขอเสนอแนะ

1 2 3

7. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตย มสวนชวย

สรางรายไดใหทองถ�นมากนอยเพยงใด

+1 +1 +1 1.00 ใชได

8. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตย มสวนสราง

อาชพเสรมใหคนในชมชนหรอไม

+1 +1 +1 1.00 ใชได ควรแกไขวา

ลกษณะใด

9. ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

ท�มตอสงคมและวฒนธรรม เปนอยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได แกไขสงคม /

วฒนธรรม

10. ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

ท�มตอส�งแวดลอมมหรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

11. การทอง เ ท� ยวแบบฟารมสเตยส งผล

กระทบตอวถชวตของคนสวนใหญใน

พ�นท�หรอไม สภาพสงคม ในภาพรวม

เปล�ยนแปลงมากนอยเพยงใดอยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

12. ความคดเหนในภาพรวมของการ

ทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ท�มตอทานและ

ชมชนของทาน

+1 +1 +1 1.00 ใชได ถาม จนท.

หรอชมชน

13. ทานคดวาการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ม

สวนชวยในการกระจายรายไดสชมชน

และทองถ�นมากนอยเพยงใด

+1 +1 +1 1.00 ใชได

14. หนวยงานของทานมสวนในการสงเสรม

การทองเท�ยวแบบฟารมสเตย อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

15. หนวย ง า นข อง ท า นม โอก า ส ใ หก า ร

สนบสนนการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

มากนอยเพยงใด

+1 +1 +1 1.00 ใชได ตางจากขอ

14 อยางไร

224

ขอ คาถามขอท� คาความคดเหน

ของผทรงคณวฒ

คา

IOC

แปล

ผล

ขอเสนอแนะ

1 2 3

16. หนวยงานของทาสนบสนนงบประมาณ

ดานการทองเท�ยวใหกบการทองเท�ยว

แบบฟารมสเตย หรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได นาจะได

คาตอบจาก

ขอ 14 แลว

17. เม�อมนกทองเท�ยวเขามาทองเท�ยวจานวน

มาก จะสงผลตอการใชงาน

สาธารณปโภค และโครงสรางพ�นฐาน

ตางๆ ของชมชนหรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได จาเปนตอง

ถามหรอไม

18 เม�อมนกทองเท�ยวเขามาทองเท�ยวจานวน

มาก จะตองมมาตรการปองกน และรกษา

ความปลอดภย เพ�มข�นหรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได +1

19 ใ น ค ว า ม ค ด ข อ ง ท า น ท า น ม อ ง ก า ร

ทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะ

ฟารมสเตย อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได +1

สมภาษณ : ผมสวนรวมในการดาเนนงาน

(มคคเทศกนอย,พนกงาน,คนขบเรอ

รบสงนกทองเท�ยว

1. ท�ผานมาผมสวนรวมในการดาเนนงาน

ไดรบการพฒนาใหสามารถสงเสรมใน

เร�องของการทองเท�ยวท�สามารถมองเหน

ไดอยางชดเจน อยางไรบาง

+1 +1 +1 1.00 ใชได ผมสวนรวม

หมายถงใคร

บาง

225

ขอ คาถามขอท� คาความคดเหน

ของผทรงคณวฒ

คา

IOC

แปล

ผล

ขอเสนอแนะ

1 2 3

2. ทานคดวาการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยม

สวนชวยสงเสรมคณภาพชวตของทานให

ดข�นหรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

3. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตย มสวนใน

การสรางรายได และสงเสรมการ

ประกอบอาชพใหกบทานหรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

4. ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

ท�มตอเศรษฐกจ ท�งดานลบ และดานบวก

เปนอยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

5. ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

ท�มตอสงคมและวฒนธรรม ท�งดานลบ

และดานบวกเปนอยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

6. ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

ท�มตอส� งแวดลอมท� งดานลบ และดาน

บวกเปนอยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

7. ความคดเหนในภาพรวมของการ

ทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

+1 +1 +1 1.00 ใชได

8. คาดหวงอยางไรกบการทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตยในอนาคต

+1 +1 +1 1.00 ใชได

226

ขอ คาถามขอท� คาความคดเหน

ของผทรงคณวฒ

คา

IOC

แปล

ผล

ขอเสนอแนะ

1 2 3

9. ปญหาและอปสรรค ส�งท�นาจะพฒนาคอ

อะไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได ไมไดเปน

ผรบผดชอบ

หลก อาจให

ขอมลได

จากด

สมภาษณ : ประชาชนท�อาศยอยในพ�นท�

ศกษา

1. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสน

มานะฟารมสเตย กอใหเกดการ

แลกเปล�ยนเรยนรระหวางชมชนกบ

นกทองเท�ยวหรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

2. ทานคดวากจกรรม/บรการการทองเท�ยว

แบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย

มความสอดคลองกบวถชวต และ

วฒนธรรมของชมชนหรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

3. ทานคดวาการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยม

สวนชวยสงเสรมคณภาพชวตของทานให

ดข�นหรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

227

ขอ คาถามขอท� คาความคดเหน

ของผทรงคณวฒ

คา

IOC

แปล

ผล

ขอเสนอแนะ

1 2 3

4. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสน

มานะฟารมสเตย มสวนในการสราง

รายไดใหกบคนในชมชนหรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

5. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสน

มานะฟารมสเตย มสวนในการสงเสรม

การประกอบอาชพใหกบคนในชมชน

หรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได ควรรวมอย

ในขอ 4

6. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสน

มานะฟารมสเตย มสวนในการสราง

อาชพเสรมใหกบคนในชมชนหรอไม

อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได ตางกบขอ 5

อยางไร

อาชพ กบ

รายได

7. ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

ของสนมานะฟารมสเตย ท�มตอสงคมและ

วฒนธรรม เปนอยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

8. ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

ของสนมานะฟารมสเตย ท�มตอ

ส�งแวดลอมมหรอไม อยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

228

ขอ คาถามขอท� คาความคดเหน

ของผทรงคณวฒ

คา

IOC

แปล

ผล

ขอเสนอแนะ

1 2 3

9. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสน

มานะฟารมสเตย สงผลกระทบตอวถชวต

ของคนสวนใหญในพ�นท�หรอไม สภาพ

สงคมในภาพรวม มการเปล�ยนแปลงมาก

นอยเพยงใดอยางไร

+1 +1 +1 1.00 ใชได

10. ความคดเหนในภาพรวมของการ

ทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะ

ฟารมสเตย ท�มตอทานและชมชนของ

ทาน

+1 +1 +1 1.00 ใชได

ภาคผนวก ข

ผลการวเคราะหการตรวจสอบคณภาพเคร�องมอ ( IOC)

230

แนวคาถาม (Interview guide)

สมภาษณ : เจาของกจการฟารมสเตย

ใชสาหรบเปนแนวทางการสมภาษณผใหขอมลในพ�นท�ศกษา

เร�อง วธปฏบตท�ดและความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

ขอมลสวนบคคลผใหการสมภาษณ

ช�อ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ นามสกล _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

อาย _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ป _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ อาชพ_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

__ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

ท�อยปจจบน _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1. ประวตความเปนมาของการกอต�งฟารมสเตยเปนอยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2. กระบวนการดาเนนงานต�งแตแรกกอต�งฟารมสเตย แตละหนวยงานเขามามสวนรวมอยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

3. บรบทชมชนและวถชวตของคนในชมชนเปนอยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

4. หลกและวธการบรหารจดการการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยมรปแบบอยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

231

5. ทานคดวาระบบบรหาร เทคนควธการตางๆท�ทาใหการดาเนนงานบรรลเปาหมายระดบสงสดมอะไรบาง

-ระบบบรหาร

-เทคนควธการ

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

6. วธการปฏบตท�ด (Best Practices) ดานการบรหารจดการการทองเท�ยวเปนอยางไร

- การคานงถงผลกระทบตอสวนบคคล ชมชน และสภาพแวดลอมในแหลงทองเท�ยว

(กจกรรมทองเท�ยวและบรการคงไวแตนอย, การรบนกทองเท�ยวโดยสวนใหญเปนกลมเลกๆ,

ลดผลกระทบตอส�งแวดลอม และการเปล�ยนแปลงสภาพภมอากาศนอยท�สด)

- การพฒนาชมชนทองถ�นในแหลงทองเท�ยว

(สงเสรมการทางานรวมกนระหวางธรกจ ชมชน และหนวยงานของรฐ, จดใหมการเขาชมวฒนธรรม

ของทองถ�น หรอสถานท�ท�เช�อมโยงทางวฒนธรรมท�ต�งอยในชมชน พ�นท�ใกลเคยงสงเสรมธรกจใน

ชมชนทองถ�น เชน การซ�อ/ใช วสดในทองถ�น)

- การใหความร/การเรยนรแกผท�เก�ยวของในเร�องสภาพแวดลอมธรรมชาต

(โอกาสในการเรยนรธรรมชาต ประสบการณจากธรรมชาต และการมสวนรวมในทกกจกจกรรม)

- การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในแหลงทองเท�ยว

(สงเสรมการตระหนกถงคณคา เปนมตรตอส�งแวดลอม และเคารพตอธรรมชาต ในกลมนกทองเท�ยว

มสวนรวมกบเจาหนาท�ทองถ�น เพ�อชวยในการวางแผน การทากจกรรม และการดาเนนงานดานการ

อนรกษธรรมชาต, การลดผลกระทบตอส�งแวดลอม)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

7.วธการดาเนนงานการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของทานแตกตางจากฟารมสเตยแหลงอ�นในดานใดบาง

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

8.ทานคดวาหลกและวธการบรหารจดการการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย มความเหมาะสมกบสภาพวถ

ชวตของชมชนมากนอยเพยงใด และอยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

232

9. ทานมวธการถายทอดความรท�มงเนนการเรยนรวถชวตของชมชนอยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

10.มการแลกเปล�ยนความร ประสบการณการดาเนนงานกบหนวยงานตางๆลกษณะใด

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

11. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตย กอใหเกดการแลกเปล�ยนเรยนรระหวางชมชนกบนกทองเท�ยว หรอไม

อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

12. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของทานมจดเดนในเร�องใดบาง

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

13. ทานมวธการดาเนนงานดานการทองเท�ยวท�นาเสนออตลกษณของชมชน อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

14. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของทานไดรบการสงเสรมสนบสนนจากหนวยงานของรฐหรอไม

อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

15. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของทานไดรบการสงเสรมสนบสนนจากหนวยงานเอกชนหรอไม

อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

233

16.การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของทานมสวนในการสรางรายไดใหกบคนในชมชนหรอไม

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

17. ทานมลกษณะการดาเนนงานอยางไรท�ทาใหรายไดของคนในชมชนเพ�มข�น และทานนารายไดใน

สวนน�นไปชวย หรอพฒนาชมชนหรอไม อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

18. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของทาน มสวนสรางอาชพใหกบคนในชมชนหรอไม อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

19.การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของทาน มสวนในการสรางอาชพเสรมใหกบคนในชมชนหรอไม

ลกษณะใด

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

20. เม�อมนกทองเท�ยวเขามาทองเท�ยวจานวนมาก จะตองมมาตรการปองกน และรกษาความปลอดภย

เพ�มข�นหรอไม อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

21. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตย สงผลกระทบตอวถชวตของคนสวนใหญในพ�นท�หรอไม สภาพสงคม

ในภาพรวม มการเปล�ยนแปลงในลกษณะใด

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

22.วธการใดบางท�จะชวยสงเสรมสนบสนนการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

234

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

23. แนวทางในการสงเสรมการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของทานเปนไปในลกษณะใดบาง

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

24. ท�ผานมาทานมปญหาและอปสรรค ในการดาเนนงานทองเท�ยวหรอไม อยางไร

-ปญหา

-อปสรรค

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

25. แนวโนมของการทองเท�ยวจะเปนอยางไรสาหรบฟารมสเตยในประเทศไทยในอนาคต

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

แนวคาถาม (Interview guide)

235

สมภาษณ : องคกรภาครฐ

ใชสาหรบเปนแนวทางการสมภาษณผใหขอมลในพ�นท�ศกษา

เร�อง วธปฏบตท�ดและความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

กรณศกษา : สนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน

___________________________________________________

ขอมลสวนบคคลผใหการสมภาษณ

ช�อ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ นามสกล _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

____ _ _อาย _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ป _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ อาชพ_ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

ท�อยปจจบน _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1.ในปจจบนสถานการณดานการทองเท�ยวในจงหวดสราษฎรธาน ปจจบนเปนอยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2.หนวยงานของทานไดจดใหมการแลกเปล�ยนเรยนรการพฒนาแหลงทองเท�ยวกบใคร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

3. หนวยงานของทานมการวางแผนพฒนา/กาหนดนโยบายในการสงเสรมดานการทองเท�ยวอยางไรบาง

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

236

4. หนวยงานของทานมการสนบสนนงบประมาณดานการทองเท�ยวใหกบการทองเท�ยวในทองถ�น

มากนอยเพยงใด

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตยเปนท�นยม และเปนท�รจกมากนอยเพยงใดใน

จงหวดของทาน

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

6. การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย มสวนชวยในการดงดดนกทองเท�ยวเขามา

ทองเท�ยวในชมชนมากนอยเพยงใด

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

7.การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย มสวนชวยในการสรางรายไดใหกบทองถ�น

มากนอยเพยงใด

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

8.การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย มสวนในการสรางอาชพเสรมใหกบคนใน

ชมชนหรอไม ลกษณะใด

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

9. ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย ท�มตอสงคม/วฒนธรรม เปน

อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

237

10. ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ของสนมานะฟารมสเตย ท�มตอส� งแวดลอมมหรอไม

อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

11.การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย สงผลกระทบตอวถชวตของคนสวนใหญใน

พ�นท�หรอไม สภาพสงคมในภาพรวม มการเปล�ยนแปลงมากนอยเพยงใดอยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

12. ความคดเหนในภาพรวมของการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย ท�มตอทานเปน

อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

13. ทานคดวาการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย มสวนชวยในการกระจายรายได

สชมชนและทองถ�นมากนอยเพยงใด

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

14. หนวยงานของทานไดมสวนในการสงเสรมการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย

อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

15. หนวยงานของทานไดมโอกาสใหการสนบสนนการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะ

ฟารมสเตยมากนอยเพยงใด

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

238

16. หนวยงานของทานมการสนบสนนงบประมาณดานการทองเท�ยวใหกบการทองเท�ยวแบบ

ฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย หรอไม อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

17. เม�อมนกทองเท�ยวเขามาทองเท�ยวจานวนมาก จะสงผลตอการใชงานสาธารณปโภค และโครงสราง

พ�นฐานตางๆ ของชมชนหรอไม อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

18.เม�อมนกทองเท�ยวเขามาทองเท�ยวจานวนมาก จะตองมมาตรการปองกน และรกษาความปลอดภย

เพ�มข�นหรอไม อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

19.ในความคดของทาน ทานมองการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

239

แนวคาถาม (Interview guide)

สมภาษณ : ผมสวนรวมในการดาเนนงาน (มคคเทศกนอย, พนกงาน ,คนขบเรอรบสงนกทองเท�ยว)

ใชสาหรบเปนแนวทางการสมภาษณผใหขอมลในพ�นท�ศกษา

เร�อง วธปฏบตท�ดและความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

กรณศกษา : สนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน

___________________________________________________

ขอมลสวนบคคลผใหการสมภาษณ

ช�อ_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ นามสกล _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

อาย _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ป _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ อาชพ_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

ท�อยปจจบน_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

1. ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

- ท�ผานมาผมสวนรวมในการดาเนนงานไดรบการพฒนาใหสามารถสงเสรมในเร� องของการ

ทองเท�ยวท�สามารถมองเหนไดอยางชดเจน อยางไรบาง

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- ทานคดวาการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยมสวนชวยสงเสรมคณภาพชวตของทานใหดข�นหรอไม

อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- การทองเท�ยวแบบฟารมสเตย มสวนในการสรางรายได และสงเสรมการประกอบอาชพใหกบ

ทานหรอไม อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

240

- ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยท�มตอเศรษฐกจ ท�งดานลบ และดานบวก เปนอยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยท�มตอสงคมและวฒนธรรม ท�งดานลบ และดานบวก

เปนอยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยท�มตอส� งแวดลอมท�งดานลบ และดานบวกเปน

อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- ความคดเหนในภาพรวมของการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- คาดหวงอยางไรกบการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยในอนาคต

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- ปญหาและอปสรรค ส�งท�นาจะพฒนาคออะไร

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

241

แนวคาถาม (Interview guide)

สมภาษณ : ประชาชนท�อาศยอยในพ�นท�ศกษา

ใชสาหรบเปนแนวทางการสมภาษณผใหขอมลในพ�นท�ศกษา

เร�อง วธปฏบตท�ดและความเช�อมโยงกบชมชนในการจดการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย

กรณศกษา : สนมานะฟารมสเตย อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน

___________________________________________________

ขอมลสวนบคคลผใหการสมภาษณ

ช�อ_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ นามสกล _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

อาย _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ป _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ อาชพ_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

ท�อยปจจบน_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

1.การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย กอใหเกดการแลกเปล�ยนเรยนร ระหวางชมชน

กบนกทองเท�ยวหรอไม อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2.ทานคดวากจกรรม/บรการการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตยมความสอดคลอง

กบวถชวต และวฒนธรรมของชมชนหรอไม อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

3.ทานคดวาการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยมสวนชวยสงเสรมคณภาพชวตของทานใหดข� นหรอไม

อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

242

4.การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย มสวนในการสรางรายไดใหกบคนในชมชน

หรอไม อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย มสวนในการสงเสรมการประกอบอาชพใหกบ

คนในชมชนหรอไม อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

6.การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย มสวนในการสรางอาชพเสรมใหกบคนใน

ชมชนหรอไม อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

7.ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย ท�มตอสงคมและวฒนธรรม เปน

อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

8.ผลท�เกดจากการทองเท�ยวแบบฟารมสเตย ของสนมานะฟารมสเตย ท�มตอส�งแวดลอมมหรอไม

อยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

9.การทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย สงผลกระทบตอวถชวตของคนสวนใหญ

ในพ�นท�หรอไม สภาพสงคมในภาพรวม มการเปล�ยนแปลงมากนอยเพยงใดอยางไร

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

243

10.ความคดเหนในภาพรวมของการทองเท�ยวแบบฟารมสเตยของสนมานะฟารมสเตย ท�มตอทาน

และชมชนของทาน

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

168

ภาคผนวก ค

แบบสอบถามท�ใชในการวจย

244

ประวตผวจย

ช�อ – สกล นางสาวศรนภาขาวผองอาไพ

ท�อยปจจบน 120/5หม 1 ตาบลศาลายา อาเภอพทธมณฑลจงหวดนครปฐม73170

ท�ทางาน เจาหนาท� สถาบนบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล

รตนโกสนทร

E-mail: Yija_pa@hotmail.com

ประวตการศกษา

พ.ศ. 2552 สาเรจการศกษาระดบปรญญาตรสาขาระบบสารสนเทศ

คณะบรหารธรกจมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลรตนโกสนทร

พ.ศ. 2556 สาเรจการศกษาระดบปรญญามหาบณฑต สาขาวชาพฒนศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร