CHAMBRE · chambre des reprÉsentants de belgique belgische kamer van volksvertegenwoordigers 6136 doc 51 2795/001 doc 51 2795/001 chambre 20075e session de la 51e lÉgislature2006

CHAMBRE DES REPRÉSENTANTS

DE BELGIQUE

BELGISCHE KAMER VAN

VOLKSVERTEGENWOORDIGERS

6136

DOC 51 2795/001DOC 51 2795/001

K A M E R 5e Z I T T I N G V A N D E 5 1e Z I T T I N G S P E R I O D EC H A M B R E 5e S E S S I O N D E L A 51e L É G I S L A T U R E 20072006

PROPOSITION DE RÉSOLUTION VOORSTEL VAN RESOLUTIE

8 december 20068 décembre 2006

betreffende de omvorming van hethypotheekregister tot een grondboekregister

(ingediend door de heer Alfons Borginon)

relative à la transformation du registre deshypothèques en un registre foncier

(déposée par M. Alfons Borginon)

2 2795/001DOC 51


Abréviations dans la numérotation des publications :

DOC 51 0000/000 : Document parlementaire de la 51e législature, suividu n° de base et du n° consécutif

QRVA : Questions et Réponses écritesCRIV : Version Provisoire du Compte Rendu intégral

(couverture verte)CRABV : Compte Rendu Analytique (couverture bleue)CRIV : Compte Rendu Intégral, avec, à gauche, le compte

rendu intégral et, à droite, le compte rendu analytiquetraduit des interventions (avec les annexes)(PLEN: couverture blanche; COM: couverturesaumon)

PLEN : Séance plénièreCOM : Réunion de commissionMOT : Motions déposées en conclusion d’interpellations

(papier beige)

Publications officielles éditées par la Chambre des représentantsCommandes :Place de la Nation 21008 BruxellesTél. : 02/ 549 81 60Fax : 02/549 82 74www.laChambre.be

Officiële publicaties, uitgegeven door de Kamer van volksvertegenwoordigers

Bestellingen :Natieplein 2

1008 BrusselTel. : 02/ 549 81 60Fax : 02/549 82 74

www.deKamer.bee-mail : [email protected]

cdH : Centre démocrate HumanisteCD&V : Christen-Democratisch en VlaamsECOLO : Ecologistes Confédérés pour l’organisation de luttes originalesFN : Front NationalMR : Mouvement RéformateurN-VA : Nieuw - Vlaamse AlliantiePS : Parti socialistesp.a - spirit : Socialistische Partij Anders - Sociaal progressief internationaal, regionalistisch integraal democratisch toekomstgericht.Vlaams Belang : Vlaams BelangVLD : Vlaamse Liberalen en Democraten

Afkortingen bij de nummering van de publicaties :

DOC 51 0000/000 : Parlementair document van de 51e zittingsperiode +basisnummer en volgnummer

QRVA : Schriftelijke Vragen en AntwoordenCRIV : Voorlopige versie van het Integraal Verslag (groene kaft)CRABV : Beknopt Verslag (blauwe kaft)CRIV : Integraal Verslag, met links het definitieve integraal

verslag en rechts het vertaald beknopt verslag van detoespraken (met de bijlagen)(PLEN: witte kaft; COM: zalmkleurige kaft)

PLEN : PlenumCOM : CommissievergaderingMOT : Moties tot besluit van interpellaties (beigekleurig papier)

32795/001DOC 51


TOELICHTING

DAMES EN HEREN,

A. Een gebrekkig hypotheekregister

Het hypotheekregister is een onderdeel van de FODFinanciën en de hypotheekbewaarder is eenstaatsrekenplichtige.

De overheid beschikt dankzij het hypotheekregisterover een massa informatie over de vastgoedmarkt. Bijelke eigendomsoverdracht van een onroerend goed,moet men de notariële verkoopakte laten overschrijvenin het register van de hypotheekbewaarder indien mende koop tegenstelbaar wil maken aan derden. Ook hy-pothecaire kredieten worden ingeschreven in het regis-ter.

Het Belgisch hypothecair systeem is echter zo om-slachtig georganiseerd, dat het opzoeken van informa-tie over een onroerend goed geen sinecure is.

Men kan een hypothecair systeem immers op tweewijzen organiseren: een grondboeksysteem en een per-soonlijk systeem. 1

1. Grondboeksysteem

Een grondboeksysteem of zakelijk systeem wordtperceelsgewijs opgebouwd. Degene die om inlichtingenverzoekt moet enkel de identificatie van het goed ken-nen. Op grond hiervan kan de bewaarder hem het juri-dische statuut meedelen van dat onroerend goed. Aandit systeem zijn aanzienlijke voordelen verbonden:

a) De ligging van het grondperceel is een stabielelement. Terwijl andere elementen (eigenaar, bestem-ming, bebouwing, ...) kunnen wijzigen, geldt dit niet voorde ligging. Het geeft een stabiel aanknopingspunt vooropzoekingen;

b) In het grondsysteem is het veel eenvoudiger allegegevens samen te brengen in verband met het zaken-rechtelijk statuut van een bepaald perceel (eigendom,erfdienstbaarheid, vruchtgebruik, stedenbouwkundigetoestand, onteigeningen);

DÉVELOPPEMENTS

MESDAMES, MESSIEURS,

A. Un registre des hypothèques imparfait

Le registre des hypothèques relève du SPF Finan-ces et le conservateur des hypothèques est un compta-ble de l’État.

Le registre des hypothèques fournit aux autorités unemasse d’informations sur le marché immobilier. Cha-que transfert de propriété d’un immeuble requiert latranscription de l’acte de vente notarié dans le registredu conservateur des hypothèques si l’on veut rendre lavente opposable aux tiers. Les crédits hypothécairessont également inscrits au registre.

L’organisation du système hypothécaire belge esttoutefois tellement complexe que la recherche d’infor-mations sur un immeuble tient de la gageure.

En effet, un système hypothécaire peut être organiséde deux manières: un système foncier ou un systèmepersonnel. 1

1. Système de registre foncier

Un système de registre foncier ou un système fondésur le droit réel est constitué en fonction des parcelles.La personne qui demande les informations doit unique-ment connaître l’identification du bien. Sur la base decelle-ci, le conservateur peut lui communiquer le statutjuridique de ce bien immobilier. Ce système présentedes avantages considérables:

a) L’emplacement de la parcelle est un élément sta-ble. Alors que d’autres éléments (propriétaire, destina-tion, construction, …) peuvent changer, l’emplacementest immuable. Cet élément offre un point de départ sta-ble pour les recherches;

b) Dans le système foncier, il est beaucoup plus sim-ple de réunir toutes les données relatives au statut d’uneparcelle particulière au regard du droit réel (propriété,servitude, usufruit, statut urbanistique, expropriations);

1 Dirix, E; De Corte, R., «Zekerheidsrechten»,Story-Scientia 1999,randnr. 111-119, blz. 102-104.

1 DIRIX, E; DE CORTE, R., «Zekerheidsrechten», Story-Scientia 1999,points 111-119, p. 102-104.

4 2795/001DOC 51


c) Het grondboeksysteem heeft in de landen waarhet bestaat een belangrijkere functie dan louterinformatieverstrekking. Soms kan men ook zakelijkerechten doen gelden op basis van het juridisch statuutzoals het in het grondboek beschreven staat.2

2. Persoonlijk systeem

Het hypothecair systeem kan ook worden georgani-seerd op basis van de persoonsidentificatie van detitularissen van de zakelijke onroerende rechten en be-zwaarde eigenaars. Indien wordt gekozen voor dit sys-teem, kan men slechts gegevens verkrijgen indien menopzoekingen doet op naam van de persoon zoals dievoorkomt in de registers op een gegeven ogenblik. Denadelen van dit persoonlijk systeem zijn opvallend:

a) Identificatie van eigenaars is minder stabiel danidentificatie van percelen: niet alleen veranderen per-celen van eigenaar, maar de identificatie van de eige-naars is op zichzelf al moeilijker (mede-eigendom, multi-eigendom, appartementseigendom, ...);

b) Indien de actuele eigenaar niet is gekend in hetregister (overgang ingevolge verjaring, erfrecht, ...),moeten de opzoekingen worden verricht op naam vande laatst ingeschreven eigenaar;

c) Door navraag te doen op naam van de titularisdie op het hypotheekkantoor is gekend, krijgt men nietnoodzakelijk het actueel zakenrechtelijk statuut van datgoed.

Het Belgisch hypothecair systeem is helaas een per-soonlijk systeem. Dit is ongetwijfeld het minst adequatesysteem. Het heeft tot gevolg dat bij navraag naar dehypothecaire staat van een onroerend goed, men geenvolledig zicht krijgt op het volledig juridisch statuut vanhet goed. Men zal dus op basis van de naam van deactuele titularis, de opeenvolgende eigenaars gedurendede laatste 30 jaar moeten reconstrueren.

Wanneer een notaris dus een notariële koop-verkoopsakte moet opstellen, zal hij:

– zich tot het kadaster moeten richten om de juisteidentificatie te krijgen van het goed (ligging en kadastralegegevens) en de naam van de persoon die als titularisvermeld staat op de legger;

– met deze gegevens naar de ontvanger van regis-tratie en domeinen gaan en verzoeken hem de naammee te delen van de actuele eigenaar;

c) Le système du registre foncier a, dans les pays oùil existe, une fonction qui dépasse la simple valeur in-formative. Parfois, on peut également faire valoir desdroits réels sur la base du statut juridique tel qu’il estdécrit dans le registre foncier.2

2. Système fondé sur la personne

Le système hypothécaire peut également être orga-nisé sur la base de l’identification personnelle des titu-laires des droits immobiliers réels et des propriétairesgrevés. Si l’on opte pour ce système, on ne peut obtenirdes données que si l’on effectue des recherches audépart du nom de la personne tel qu’il apparaît dans lesregistres à un moment donné. Les désavantages de cesystème personnel sont évidents:

a) L’identification de propriétaires est moins stableque l’identification de parcelles: non seulement les par-celles changent de propriétaire, mais l’identification despropriétaires est déjà en soi plus compliquée (copro-priété, multipropriété, propriété d’appartement, …);

b) Si le propriétaire actuel n’est pas connu dans leregistre (mutation à la suite d’une prescription, droit desuccession, …), les recherches doivent être effectuéesau nom du dernier propriétaire inscrit;

c) En demandant des renseignements sur la base dunom du titulaire connu au bureau des hypothèques, onn’obtient pas nécessairement le statut de droit réel ac-tuel de ce bien.

Le système hypothécaire belge est malheureusementun système personnel. Il s’agit indubitablement du sys-tème le moins adéquat. Dans ce système, lorsqu’ondemande l’état hypothécaire d’un bien immobilier, onn’obtient pas un aperçu global de l’ensemble du statutjuridique du bien. On devra donc reconstituer, sur la basedu nom du titulaire actuel, la liste des propriétaires suc-cessifs pendant les 30 dernières années.

Lorsqu’un notaire doit établir un acte d’achat-ventenotarial, il doit dès lors:

– s’adresser au cadastre pour obtenir l’identificationexacte du bien (situation et données cadastrales) ainsique le nom de la personne mentionnée comme titulairesur la matrice;

– aller chez le receveur de l’enregistrement et desdomaines avec ces données et lui demander le nom del’actuel propriétaire;

2 In een persoonlijk systeem kan men er slechts zakelijke rechtenuit putten ten aanzien van derden.

2 Dans un système fondé sur la personne, on ne peut y puiser quedes droits réels vis-à-vis de tiers.

52795/001DOC 51


– op basis van naam van de eigenaar moet hij dande dertigjarige keten van eigenaars samenstellen, entenslotte de hypothecaire staat lichten.3

Deze formaliteiten lopen gemakkelijk op tot drie maan-den. Het persoonlijk systeem is ook een negatief sys-teem met beperkte gevolgen. De hypothecaireoverschrijving is slechts een administratieve formaliteit,waaruit men geen rechten kan putten. Eventuele ge-breken die de rechtshandeling aantasten worden nietverholpen door de overschrijving. De hypothecaireoverschrijving betreft dus louter de tegenwerpelijkheidaan derden. Het is louter een instrument om derdenkennis te geven.

B. Rechtsvergelijkend: het hypothecair registerin Duitsland en Frankrijk

1. Duitsland

Duitsland kent wel een grondboeksysteem, hetGrundbuch.

Bij de overdracht van een onroerend goed, kan menhet huidige zakenrechtelijk statuut (eigendom, erf-dienstbaarheid, vruchtgebruik, stedenbouwkundige toe-stand, onteigeningen) eenvoudigweg opzoeken op ba-sis van de ligging van het goed.

Het Amtsgericht garandeert bovendien de juistheidvan het Grundbuch. Dit noemt men de «Guter Glaube»van het Grundbuch. Men mag er van uitgaan dat hetGrundbuch de huidige zakenrechtelijke toestand van hetonroerend goed correct weergeeft. Dit komt doordat ju-ridische medewerkers de notariële akten nagaan op hunjuistheid wanneer zij ter registratie worden aangeboden.

De ambtenaar die de grondboeken bijhoudt heeft dusgeen louter passieve rol (inschrijven van wat hem wordtaangeboden) maar voert actief een onderzoek naar deintrinsieke geldigheid van de akten die worden aange-boden. Dit noemt men het «positieve» grondboek-systeem: men kan zakelijke rechten laten gelden op eenonroerend goed op basis van een uitreksel van hetGrundbuch.

De registratie in het Grundbuch heeft dan ook eenconstitutief effect: zonder registratie gaat de eigendomniet over. Het geven van publiciteit aan de verkoops-akte is dus een noodzakelijke voorwaarde om de ei-gendom te doen overgaan.4

– sur la base du nom du propriétaire, reconstituer laliste des propriétaires sur trente ans, et, enfin, lever l’étathypothécaire.3

Ces formalités prennent facilement trois mois. Lesystème personnel est aussi un système négatif qui ades effets limités. La transcription hypothécaire n’estqu’une formalité administrative, dans laquelle on ne peutpuiser des droits. La transcription ne corrige pas les vi-ces qui pourraient entacher l’acte juridique. La trans-cription hypothécaire concerne donc uniquement l’op-posabilité aux tiers. Il s’agit uniquement d’un instrumentpermettant d’informer les tiers.

B. En droit comparé: le registre hypothécaire enAllemagne et en France

1. Allemagne

L’Allemagne connaît effectivement un système deregistre foncier, le Grundbuch.

En cas de transfert d’un bien immobilier, on peut re-chercher tout simplement le statut actuel de droit réel(propriété, servitude, usufruit, situation urbanistique,expropriations) en fonction de l’emplacement du bien.

L’Amtsgericht garantit en outre l’exactitude duGrundbuch. C’est ce que l’on appelle la «Guter Glaube»du Grundbuch. On peut postuler que le Grundbuch re-flète correctement la situation de droit réel de bien im-mobilier et ce, du fait que des collaborateurs juridiquesvérifient l’exactitude des actes notariés lorsqu’ils sontprésentés à l’enregistrement.

Le fonctionnaire qui tient à jour les registres fonciersn’a donc pas de rôle purement passif (c.-à-d. inscrireles actes qui lui sont présentés), mais procède de ma-nière active à un examen de la validité intrinsèque desactes qui lui sont présentés. C’est ce que l’on appelle lesystème du registre foncier «positif»: on peut faire va-loir des droits réels sur un bien immobilier sur la based’un extrait du Grundbuch.

L’enregistrement dans le Grundbuch a dès lors éga-lement un effet constitutif: sans enregistrement, il n’y apas de transfert de propriété. Donner de la publicité àl’acte de vente est donc une condition indispensable pourfaire procéder au transfert de la propriété.4

3 Art. 13, tweede lid, wet 10 oktober 1913 tot wijziging van dehypotheekwet bepaalt dat elke aankoopakte melding moet makenvan de eigendomstitel van de voorganger.

4 § 873 BGB (Bürgerliches Gesetzbuch)

3 L’article 13, alinéa 2, de la loi du 10 octobre apportant desmodifications à la loi hypothécaire prévoit que chaque acte d’achatdoit faire mention du titre de propriété du précédent propriétaire.

4 § 873 BGB (Bürgerliches Gesetzbuch)

6 2795/001DOC 51


Door de efficiënte organisatie, worden de administra-tieve formaliteiten ook veel sneller afgerond: de regis-tratie duurt doorgaans slechts 3 weken. Globaalgaat men uit van 1% à 2% notaris- en registratiekosten.Daar komt wel nog de overdrachtsbelasting(Grunderwerbsteuer) van 3,5% bovenop.5

In de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen, werd hethypotheekregister overigens in recordtempogeïnformatiseerd. Sinds 2004 is het elektronischGrundbuch (e-Grundbuch) er operationeel. Meer dan125.000 Grondboek-bladzijden werden in het systeemingevoerd.

Momenteel wordt het e-Grundbuch overigens gekop-peld aan de gegevens in het Liegenschaftsbuch van hetKatasteramt, zodat nog meer gegevens worden gecen-traliseerd. Niettemin kan men nu al opzoekingen ver-richten op basis van het kadastraal perceel, het gerech-telijk arrondissement, de natuurlijke persoon, derechtspersoon.

Grâce à l’efficacité de l’organisation, les formalitésadministratives sont également bien plus vite remplies:l’enregistrement ne dure généralement que 3 semaines.De manière globale, on se base sur 1% à 2% desfrais de notaire et d’enregistrement, auxquels il fautencore bien sûr ajouter les droits de mutation(Grunderwerbsteuer) de 3,5%5.

D’ailleurs, dans le Land allemand de la Rhénanie-du-Nord-Westphalie, le registre des hypothèques a étéinformatisé en un temps record. Depuis 2004, leGrundbuch électronique (e-Grundbuch) y est opération-nel. Plus de 125 000 pages du Livre foncier ont été in-troduites dans le système.

Actuellement, le Grundbuch électronique est d’ailleurslié aux donnée inscrites dans le Liegenschaftsbuch duKatasteramt (Bureau du Cadastre), de manière à ce queplus de données encore soient centralisées. Néanmoins,l’on peut déjà faire des recherches sur la base de laparcelle cadastrale, de l’arrondissement judiciaire, dela personne physique et de la personne morale.

5 «Een huis kopen in Duitsland», een uitgave van EUREGIO, Grens-overschrijdende Consumenten-advisering.

5 «Een huis kopen in Duitsland», Édition Euregio, Grens-overschrijvende Consumentenadvisering.

72795/001DOC 51


Rechtbanken, notarissen, landmeters en banken kun-nen via het internet het e-Grundbuch raadplegen. Zijkunnen dit evenwel niet wijzigen. Dat is voorbehoudenaan de juridische medewerkers van het Amtsgericht, diede notariële akten immers eerst moeten nagaan op hunjuistheid. Notarissen moeten dus nog altijd eerst hunakten op papier aan het Amtsgericht overmaken, diedan de relevante informatie overschrijft in hete-Grundbuch.

2. Frankrijk

Frankrijk had vroeger een persoonlijk systeem zoalsBelgië. Om te verhelpen aan het nadeel dat men enkelopzoekingen kon doen op basis van naam, en niet opbasis van het perceel werd reeds in 1955 het «fichierimmobilier» gecreëerd. Dit systeem houdt het midden

Les tribunaux, les notaires, les géomètres et les ban-ques peuvent consulter le Grundbuch électronique surInternet. Ils ne peuvent cependant pas le modifier. Lesmodifications sont réservées aux collaborateurs juridi-ques de l’Amtsgericht, qui doit en effet d’abord vérifierl’exactitude des actes notariés. Les notaires doivent donctoujours transmettre leurs actes sur papier àl’Amtsgericht, qui transcrit les informations pertinentesdans le Grundbuch électronique.

2. France

La France avait jadis un système personnel à l’instarde la Belgique. Pour remédier à l’inconvénient que l’onne pouvait effectuer de recherches que sur la base dunom et pas sur la base de la parcelle, les Français ontcréé le «fichier immobilier» dès 1955. Ce système se

8 2795/001DOC 51


tussen een persoonlijk systeem zoals in België, en eengrondboeksysteem zoals in Duitsland.6

Het «fichier immobilier» bestaat uit enerzijds een«fichier personnel» en een «fichier réel».

Het «fichier personnel» verzamelt alle zakelijke rech-ten op naam van dezelfde persoon.

– Tableau I: geeft een lijst met alle stedelijke onroe-rende goederen waarvan die persoon eigenaar is;

– Tableau II: geeft een lijst met alle landelijke onroe-rende goederen waarvan die persoon eigenaar is;

–Tableau III: geeft een omlijsting van de erfdienstbaar-heden, voorrechten en hypotheken.

Het «fichier réel» verzamelt alle akten die betrekkinghebben op hetzelfde onroerend goed:

– Tableau I: geeft de aard van het goed (stedelijk oflandelijk onroerend goed, kadastraal nummer, tekeningvan het perceel;

– Tableau II: beschrijving van de ligging van het goeden karakteristieke kenmerken;

– Tableau III: erfdienstbaarheden, voorrechten en hy-potheken.7

Men kan dus zowel opzoeken op basis van de naamvan personen, als op basis van de ligging van de onroe-rende goederen. De hypotheekbewaarder geeft door-gaans slechts uitreksels, en niet de integrale akten terinzage.

C. België: na informatisering, nog steeds een ge-brekkig hypotheekregister

De wet van 9 februari 1995 tot wijziging van dehypotheekwet van 16 december 18518 zou deHypotheekwet fundamenteel hervormen.

De basisdoelstelling van de wet is de moderniseringvan de werking van de hypotheekkantoren. De thansgangbare methodes, waarbij de akten door scribentenmet de hand worden over- of ingeschreven in de regis-ters van het hypotheekkantoor, werden terecht als mid-deleeuws bestempeld. Bovendien is het met de handoverschrijven van akten tijdrovend en duur en kan hetaanleiding geven tot vergissingen en leemten.

situe à mi-chemin entre le système personnel, commeen Belgique, et un système de livre foncier, comme enAllemagne.6

Le «fichier immobilier» se compose d’un «fichier per-sonnel» et d’un «fichier réel».

Le «fichier personnel» rassemble tous les droits réelsau nom d’une même personne.

– Tableau I: donne une liste de tous les biens immo-biliers urbains dont cette personne est propriétaire;

– Tableau II: donne une liste de tous les biens immo-biliers ruraux dont cette personne est propriétaire;

– Tableau III: répertorie les servitudes, privilèges ethypothèques.

Le «fichier réel» rassemble tous les actes qui portentsur le même bien immobilier:

– Tableau I: donne la nature du bien (bien immobilierurbain ou rural, numéro cadastral, dessin de la parcelle);

– Tableau II: décrit l’emplacement du bien et ses ca-ractéristiques;

– Tableau III: servitudes, privilèges et hypothèques.7

Il est donc possible d’effectuer des recherches aussibien sur la base du nom des personnes que de l’empla-cement des biens immobiliers. Le conservateur deshypothèques ne laisse généralement consulter que desextraits, pas les actes dans leur intégralité.

C. Situation en belgique: le registre des hypo-thèques toujours imparfait après son informatisa-tion

La loi du 9 février 1995 modifiant la loi hypothécairedu 16 décembre 18518 devait opérer une réforme fon-damentale de la Loi hypothécaire.

Cette loi vise principalement à moderniser le fonc-tionnement des bureaux des hypothèques, les métho-des utilisées à l’heure actuelle - transcription ou inscrip-tion manuelle des actes dans les registres du bureaudes hypothèques - ayant été qualifiées à juste titre demoyennâgeuses. La transcription manuelle d’actes esten outre longue et coûteuse et elle peut être à l’origined’erreurs ou de lacunes.

6 Franse Decreten van 4 januari 1995 en 14 oktober 1955.7 Simler, Ph., Delebecque, Ph., «Droit Civil: les sûretés, la publicité

foncière», Dalloz 2004, blz.725 e.v.8 Wet 9 februari 1995 tot wijziging van de hypotheekwet van 16

december 1851, B.S. 18 maart 1995.

6 Décrets français des 4 janvier 1995 et 14 octobre 1955.7 SIMLER, PH., DELEBECQUE, PH., «Droit Civil: les sûretés, la publicité

foncière», Dalloz 2004, p.725 e.s.8 Loi du 9 février 1995 modifiant la loi hypothécaire du 16 décembre

1851, Moniteur belge du 18 mars 1995.

92795/001DOC 51


Daarnaast wil men ook de betrouwbaarheid van deakten verhogen door een standaardisering van de do-cumenten die worden gebruikt voor de aanlevering ende opvraging van informatie. Er kwam een uniformevermelding van de identiteit van de partijen en de on-roerende goederen.

De invoering van een degelijk en goed functionerendinformaticasysteem bleek echter niet eenvoudig. De in-werkingtreding van de wet werd dan ook bepaald bijkoninklijk besluit.

Het heeft bijna 6 jaar geduurd vooraleer de wet gro-tendeels uiteindelijk in werking kon treden.9 Deze langeperiode was blijkbaar nodig om de hypotheekkantorenuit te rusten met degelijk informaticamateriaal. Het ko-ninklijk besluit bepaalde dan ook dat het register van deoverschrijvingen, het register van de inschrijvingen enhet repertorium van de bezwaarde eigenaars vanaf1 januari 2001 op magnetische informatiedragers werdbijgehouden. Enkel het register van de neergelegde ti-tels wordt voorlopig nog bijgehouden in de oude papie-ren vorm.

De akten die worden aangeboden ter overschrijving,inschrijving of kantmelding worden gescand en aan eendatabase gekoppeld op basis van de naam van decontractspartijen en datum van de akte.

De artikelen 1 en 2 van de wet van 9 februari 1995zijn evenwel nog steeds niet in werking getreden. Dezeartikelen wilden het mogelijk maken om akten niet meerin hun geheel, maar enkel bij uitreksel over te schrijven.Dit vergt een koninklijk besluit dat vaststelt in welke mateen voor welke materies de gedeeltelijke overschrijvingwordt toegelaten, en de modaliteiten waarop dezeoverschrijving bij uitreksel dient te gebeuren.10

La loi tend également à renforcer la fiabilité des ac-tes en standardisant les documents utilisés pour la trans-mission et la demande d’informations. Elle instaure unmode de désignation uniforme des immeubles et del’identité des parties.

Mais la mise en place d’un système informatique ef-ficace et de qualité s’est avérée complexe. L’entrée envigueur de la loi a donc été fixée par arrêté royal.

Il a fallu attendre pratiquement six ans pour que l’es-sentiel de la loi puisse enfin entrer en vigueur.9 Ce délaiétait apparemment nécessaire pour équiper les bureauxdes hypothèques de matériel informatique de qualité.L’arrêté royal prévoyait donc que le registre des trans-criptions, le registre des inscriptions et le répertoire despropriétaires grevés seraient tenus sur support informa-tique à partir du 1er janvier 2001. Seul le registre desdépôts est encore conservé provisoirement en versionpapier.

Les actes présentés en vue d’être transcrits, inscritsou de faire l’objet d’une mention marginale sont scan-nés et reliés à la banque de données sur la base dunom des parties contractantes et de la date de l’acte.

Les articles 1er et 2 de la loi du 9 février 1995 ne sonttoutefois toujours pas entrés en vigueur. Ces articlesvisaient à permettre la transcription d’actes non plusdans leur intégralité, mais uniquement par extraits. Àcette fin, un arrêté royal doit fixer dans quelle mesure etpour quelles matières la transcription partielle est auto-risée ainsi que les modalités à respecter pour la trans-cription par extraits.10

9 Koninklijk Besluit 12 december 2000 tot vaststelling van de da-tum van het in werking treden van sommige bepalingen van dewet van 9 februari 1995 tot wijziging van de hypotheekwet van16 december 1851, en tot uitvoering van artikel 144, 4°, van dehypotheekwet van 16 december 1851 (B.S. 21 december 2000)Er bestaat hierover evenwel terughoudendheid bij bepaalde rechts-leer. Het is immers moeilijk om op objectieve wijze vast te stellenwelke delen van de akte overbodig zijn en dus niet dienen over-geschreven te worden. Bovendien zouden deze niet-overgeschre-ven delen dan niet tegenstelbaar zijn aan derden te goeder trouw.Deze benadering verliest evenwel uit het oog dat de inhoud vaneen overeenkomst als rechtsfeit, in de gevallen waar geen publi-citeit voorzien is, naar gemeen recht wel zonder meer inroepbaaris tegen derden als rechtsfeit. (Byttebier, K., «Voorrechten & hy-potheken», Maklu Antwerpen 2005, blz. 141-142, randnr. 101).

10 Met de schrapping van de woorden «in hun geheel» van art. 1van de Hypotheekwet van 16 december 1851 zou men deoverschrijving kunnen beperken tot de onderdelen van de aktendie betrekking hebben op de tegenstelbaarheid van de onroe-rende zakelijke rechten aan derden te goeder trouw.

9 Arrêté royal du 12 décembre 2000 fixant la date de l’entrée envigueur de certaines dispositions de la loi du 9 février 1995modifiant la loi hypothécaire du 16 décembre 1851, et portantexécution de l’article 144, 4°, de la loi hypothécaire du 16 décembre1851 (Moniteur belge du 21 décembre 2000)Une certaine doctrine se montre toutefois réticente en la matière.Il est en effet difficile de déterminer objectivement quels passa-ges de l’acte sont superflus et ne doivent dès lors pas êtretranscrits. En outre, dans ce cas, ces passages non transcrits neseraient pas opposables aux tiers de bonne foi. Cette approcheperd toutefois de vue qu’au regard du droit commun, lorsqu’aucunepublicité n’est prévue, la teneur d’une convention en tant que faitjuridique est bel et bien opposable sans plus aux tiers en tant quefait juridique au regard du droit commun. (BYTTEBIER, K., «Voor-rechten & hypotheken», Maklu Anvers 2005, p. 141-142, n° 101)

10 La suppression des mots «en entier» dans l’article 1er de la loihypothécaire du 16 décembre 1851 permettrait de limiter latranscription aux passages des actes ayant trait à l’opposabilitédes droits réels immobiliers aux tiers de bonne foi.

10 2795/001DOC 51


De regering lijkt echter niet meteen van plan om dezeartikels in werking te laten treden, en geeft voorrangaan de integratie van het bestaande informaticasysteemin de patrimoniale databank.11

Hierdoor zitten we echter nog steeds met een ineffi-ciënt hypotheekregister. Voor de eigendoms-overdrachten vanaf 2001 zitten we met een databasewaarin men enkel opzoekingen kan doen op basis vande datum van de akte en op basis van de naam van decontractspartijen. Als resultaat van een zoekopdrachtkrijgt men dan een link naar de ingescande notariëleakte.

Men kan dus nog steeds geen opzoekingen doen opbasis van de ligging van het goed.

Indien de Koning zou beslissen dat er meer informa-tie uit de ingescande akte in de database zelf moestworden ingevoerd, zoals de ligging van het goed en deverkoopprijs, dan zouden we met een veel performanterhypotheekregister te maken hebben.

D. Een gesloten kadaster

Ook over de waarde van onroerende goederen heefthet kadaster een schat van informatie.12

In het «authentiek kadaster» worden de houders vanzakelijke rechten en de betrokken onroerende goede-ren geïdentificeerd op basis van juridische akten endocumenten (notariële akten, onderhandse akten, von-nis).

De Patrimoniumdocumentatie wil zelfs de documen-tatie van het Kadaster, de Registratie, de Domeinen ende Hypotheken integreren in één informaticasysteem.Men wil het fiscale kadastrale percelenplan laten evo-lueren naar een plan met een rechtszekerder karakter.

Vreemd genoeg komt men zo, echter via het kadas-ter, in de buurt van een grondboeksysteem. Het zal ech-ter nog jaren duren voor deze integratie een feit is.

IBM realiseerde nog maar een voorstudie voor ditPATRIS-project. Dat moet dan worden gevolgd door deimplementatie van een systeem dat al de werkprocessen

Le gouvernement ne semble cependant pas avoir l’in-tention d’assurer, dans l’immédiat, l’entrée en vigueurde ces articles et accorde la priorité à l’intégration dessystèmes informatiques existants dans la banque dedonnées patrimoniales11.

Il s’ensuit cependant que notre registre des hypothè-ques manque toujours d’efficacité. Pour ce qui est destransferts de propriété à partir de 2001, la banque dedonnées permet uniquement des recherches sur la basede la date de l’acte et sur la base du nom des partiescontractantes. La recherche donne alors comme résul-tat un lien vers l’acte notarié scanné.

Il est dès lors toujours impossible d’effectuer des re-cherches sur la base de la localisation du bien.

Si le Roi décidait que la banque de données mêmedoit contenir davantage d’informations provenant del’acte scanné, telles que la localisation du bien et le prixde vente, nous disposerions d’un registre des hypothè-ques nettement plus performant.

D. Un cadastre fermé

Le cadastre contient également un trésor d’informa-tions en ce qui concerne la valeur de biens immobiliers.12

Dans le «cadastre authentique», les titulaires de droitsréels et les biens immobiliers concernés sont identifiéssur la base d’actes et de documents juridiques (actesnotariés, actes sous seing privé , jugement).

La Documentation patrimoniale entend même inté-grer la documentation du Cadastre, de l’Enregistrement,des Domaines et des Hypothèques dans un systèmeinformatique unique. On veut faire évoluer le plan par-cellaire cadastral fiscal vers un plan doté d’une plusgrande sécurité juridique.

Curieusement, on en arrive ainsi, par le biais du ca-dastre, toutefois, à une sorte de système de livre fon-cier. Cela durera cependant encore des années avantque cette intégration ne devienne un fait.

IBM n’a encore réalisé qu’une étude préliminaire pource projet PATRIS. Cette étude doit être suivie de l’im-plémentation d’un système qui intégrera tous les pro-

11 Schriftelijke Vraag nr. 0752 van 22 april 2005 van Fons Borginonaan de minister van Financiën, Bulletin van Vragen en Antwoor-den nr. B085, blz. 14750.

12 Jaarverslag activiteiten patrimoniumdocumentatie 2004.

11 Question écrite n° 752 de M. Alfons Borginon du 22 avril 2005 auvice-premier ministre et ministre des Finances, Bulletin desQuestions et Réponses n° B085, p. 14750.

12 Rapport annuel activités documentation patrimoniale 2004.

112795/001DOC 51


en de databanken van de Patrimoniumdocumentatie zalintegreren. Dit geïntegreerd systeem zal de naamSTIPAD dragen. Het werd nog maar in 2005 uitbesteed.Daarnaast moet ook nog worden gewerkt aan de ont-wikkeling van Geografische Informatiesystemen (GIS).

Men is nu echter al wel begonnen met de digitaliseringvan de kadastrale leggers in het digitaal kadastraalpercelenplan: CADMAP. Momenteel werden reeds 80%van de 28.733 planbladen van het volledige Belgischegrondgebied gevectoriseerd. Negenenvijftig procent, of17.000 planbladen werden al geladen op de centraleserver. Sinds de digitalisering begin 1999, moesten doorverkavelingen en dergelijke al 90.000 mutaties wordenaangebracht aan de gedigitaliseerde plannen. Vanaf2005 staat het digitaal kadastraal percelenplan gratister beschikking van de gemeenten.

Achter die percelen zitten evenwel nog geen gege-vens. Dat kan pas na de integratie van de systemen.Het is wel de bedoeling dat men in de toekomst bij hetaanklikken van het perceel, ook informatie krijgt overrechten die het goed bezwaren, grondvervuiling, ... alzal deze informatie waarschijnlijk beperkt blijven tot no-tarissen, vastgoedpromotors, landmeters en mogelijksbetalend zijn.

In dit kader mag men zich ook de vraag stellenwaarom het verplichte samenwerkingsakkoord tot op-richting van een Agentschap voor Patrimoniale Informa-tie zo lang op zich laat wachten?13 We kunnen enkelhopen dat de oprichting van dergelijk Agentschap ge-paard zal gaan met de omvorming van onze hypothe-caire registers tot een grondboek-systeem.

Momenteel is er enkel een informele samenwerkingvia een strategisch comité, bestaande uit vertegenwoor-digers van de Patrimoniumdocumentatie, het NationaalGeografisch Instituut en de 3 gewesten om het beheervan de patrimoniale informatie te coördineren.

Alfons BORGINON (VLD)

cessus de fonctionnement et toutes les bases de don-nées de la Documentation patrimoniale. Ce systèmeintégré portera le nom de STIPAD. Il n’a été sous-traitéqu’en 2005. Il faudra en outre également développerdes systèmes d’information géographique (SIG).

On a cependant d’ores et déjà entamé la digitalisationdes matrices cadastrales dans le plan parcellaire ca-dastral digitalisé: CADMAP. Actuellement, 80% des28.733 feuilles de plan de l’ensemble du territoire belgeont déjà été vectorisés. Cinquante-neuf pour cent, ou17.000 feuilles de plan, ont déjà été chargés sur le ser-veur central. Depuis la digitalisation début 1999, 90.000mutations ont déjà dû être apportées aux plans digitali-sés du fait de lotissements et autres. Depuis 2005, leplan parcellaire cadastral digitalisé est gratuitement àla disposition des communes.

Aucune donnée n’est toutefois encore associée à cesparcelles. Cette étape ne pourra intervenir qu’après l’in-tégration des systèmes. L’objectif est cependant qu’àl’avenir, en cliquant sur une parcelle, on obtiendra éga-lement des informations relatives aux droits qui grèventle bien, à la pollution du sol, … même si l’accès à cetteinformation sera probablement limité aux notaires, auxpromoteurs immobiliers et aux géomètres, moyennantpaiement peut-être.

Dans ce contexte, on peut également se demanderpourquoi l’accord de coopération obligatoire créantl’Agence de l’information patrimoniale se fait attendre silongtemps12. Nous ne pouvons qu’espérer que la créa-tion d’une telle Agence ira de pair avec la conversion denos registres des hypothèques en un système de regis-tre foncier.

Pour l’heure, il n’existe qu’une collaboration informellepar l’intermédiaire d’un comité stratégique, composé dereprésentants de la Documentation patrimoniale, del’Institut géographique national et des trois régions pourcoordonner la gestion des informations patrimoniales.

13 Vraag nr. 541, van Volksvertegenwoordiger Borginon, van23 november 2004, Bulletin van Vragen en Antwoorden nr. B091,van (datum), blz. 16141.Artikel 92bis, § 3, e), van de bijzondere wet van 8 augustus 1980tot hervorming der instellingen.

13 Question n° 541, du député Borginon, du 23 novembre 2004,Bulletin des Questions et Réponses n° B091 du 5 septembre2005, p. 16141.Article 92bis, § 3, e), de la loi spéciale de réformes institutionnellesdu 8 août 1980.

12 2795/001DOC 51


VOORSTEL VAN RESOLUTIE

DE KAMER VAN VOLKSVERTEGENWOORDIGERS,

A. overwegende dat het Belgisch hypotheekregisterpersoonsgebonden en bijgevolg inefficiënt georgani-seerd is;

B. overwegende dat om efficiënte opzoekingen tekunnen doen en de informatieve taak van een open-baar register te kunnen vervullen, het hypotheekregistergrondgebonden moet zijn; dat de ervaringen in Duits-land en Frankrijk aantonen dat een indeling op basisvan perceel de meeste voordelen biedt;

C. overwegende dat de wet van 9 februari 1995 hethypotheekregister wel beperkt informatiseerde, maar datdeze wet vooralsnog niet volledig is uitgevoerd en datze ook de inefficiënte werkmethoden van het persoons-gebonden hypotheekregister onverkort laat;

D. overwegende dat er bij de FOD Financiën welvage plannen bestaan om de huidige informatica-systemen te koppelen via het PATRIS-project maar dater voor dit project enkel een voorstudie werd gereali-seerd; dat er nog een overheidsopdracht werd uitge-schreven en er ook geen duidelijke timing bestaat voorde realisatie van dit project;

E. overwegende dat het niet duidelijk is of hetPATRIS-project louter een koppeling is van de bestaandeinformaticasystemen, of dat het ook wijzigingen zal aan-brengen in het hypotheekregister om te kunnen opzoe-ken op basis van de ligging van het goed;

F. overwegende dat de toegang beperkt zou wor-den tot notarissen, vastgoedmakelaars en landmeters,terwijl ook gewone particulieren toegang zouden moe-ten hebben tot informatie die volgens de wet publiekmoet zijn;

G. overwegende dat de gewesten inspraak moetenhebben in de oprichting van een patrimoniale databasewegens hun bevoegdheden inzake ruimtelijke ordeningen leefmilieu;

VRAAGT DE FEDERALE REGERING:

1. het persoonsgebonden hypotheekregister om tevormen tot een grondgebonden hypotheekregister;

PROPOSITION DE RÉSOLUTION

LA CHAMBRE DES REPRÉSENTANTS,

A. considérant que le registre belge des hypothèquesest fondé sur la personne et, par conséquent, organiséde manière inefficace;

B. considérant que pour permettre des recherchesefficaces et remplir la fonction informative d’un registrepublic, le registre des hypothèques doit être lié au sol etque les expériences allemande et française démontrentqu’une classification parcellaire offre le plus d’avanta-ges;

C. considérant que si la loi du 9 février 1995 a infor-matisé le Registre des hypothèques de manière limi-tée, elle n’a pas encore été totalement appliquée etqu’elle laisse subsister les méthodes de travail ineffica-ces du registre des hypothèques lié à la personne;

D. considérant que de vagues projets existent au seindu SPF Finances pour interconnecter les systèmes in-formatiques actuels par le biais du projet PATRIS, maisque ce projet a seulement fait l’objet d’une étude préa-lable, qu’aucun marché public n’a encore été lancé etqu’il n’existe aucun calendrier précis quant à la réalisa-tion dudit projet;

E. considérant que l’on ignore si le projet PATRISconstitue uniquement une interconnexion des systèmesinformatiques existants ou s’il apportera également desmodifications au registre des hypothèques afin de pou-voir effectuer des recherches sur la base de l’emplace-ment du bien;

F. considérant que l’accès serait limité aux notaires,agents immobiliers et géomètres, alors que de simplesparticuliers devraient également avoir accès à ces in-formations qui doivent être publiques aux termes de laloi;

G. considérant que les régions doivent pouvoir parti-ciper à la constitution d’une base de données patrimo-niale en raison de leurs compétences en matière d’amé-nagement du territoire et d’environnement;

DEMANDE AU GOUVERNEMENT FÉDÉRAL:

1. de convertir le registre des hypothèques lié à lapersonne en un registre des hypothèques lié au sol;

132795/001DOC 51


2. een duidelijke timing voor naar voor te brengenhet PATRIS-project, en het project niet te beperken toteen loutere koppeling van de bestaande informatica-systemen, maar te komen tot een fundamentele inte-gratie van de verschillende ICT-systemen van het Ka-daster, de Registratie, de Domeinen en de Hypotheken;

3. ervoor te zorgen dat dit informaticasysteem ookde functionaliteit zou bieden van een GIS (GeografischeInformaticasysteem);

4. gewone particulieren ook toegang te bieden totinformatie die wettelijk gezien publiek is, en éénmaligeconsultatie mogelijk te maken door betaling via SMS-diensten;

5. zich in te spannen om het verplichte samen-werkingsakkoord tot oprichting van een Agentschap voorPatrimoniale Informatie zo snel mogelijk te laten goed-keuren door het Parlement;

6. in afwachting daarvan daadwerkelijke inspraakvan de gewesten te garanderen bij de oprichting vaneen patrimoniale databank, waarin per perceel informa-tie verwerkt zit van verschillende bestuursniveaus.

23 november 2006

Alfons BORGINON (VLD)

2. de prévoir un échéancier clair pour la mise enœuvre du projet PATRIS et de ne pas limiter ce projet àune simple interconnexion des systèmes informatiquesexistants, mais de parvenir à une intégration fondamen-tale de différents systèmes TIC du Cadastre, de l’Enre-gistrement, des Domaines et des Hypothèques;

3. de faire en sorte que ce système informatique of-fre également la fonctionnalité de SIG (Système d’infor-mation géographique);

4. de donner également aux simples particuliers ac-cès aux informations qui sont publiques d’un point devue légal et de permettre la consultation unique moyen-nant paiement par le biais de systèmes SMS;

5. de s’investir pour faire approuver l’Accord de coo-pération créant l’Agence de l’information patrimonialesoit approuvé par le Parlement le plus rapidement pos-sible;

6. de garantir, dans l’intervalle, que les Régions soientréellement associées à la constitution d’une banque dedonnées patrimoniales comprenant, par parcelle, desinformations émanant de différents niveaux de pouvoir.

23 novembre 2006

Centrale drukkerij – Deze publicatie wordt uitsluitend gedrukt op volledig gerecycleerd papierImprimerie centrale – Cette publication est imprimée exclusivement sur du papier entièrement recyclé

Documents

CHAMBRE · chambre des reprÉsentants de belgique belgische kamer van volksvertegenwoordigers 6136 doc 51 2795/001 doc 51 2795/001 chambre 20075e session de la 51e lÉgislature2006