32
Ppr;%s \(T Colonel V. DONAU L'EGLISE ABBATIALE D'HASTIÈRE CA1;N HENRI i)ELESQUIS, Ii\1 1UI \I EU I1-IDIi'EUI litti .: I )t:ii. i i:. 34 1913 Document U) H I I l I II IIII \CHP/ 0000005347452

Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

Ppr;%s\(T

Colonel V. DONAU

L'EGLISE ABBATIALE

D'HASTIÈRE

CA1;N

HENRI i)ELESQUIS, Ii\1 1UI \I EU I1-IDIi'EUI

litti .:I )t:ii.ii:.34

1913

Document U)

H I I l I IIIIII\CHP/0000005347452

Page 2: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

Extrait du Bufletin MonumentaL - Annee 1913.

Page 3: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

w

r'

-1'4

e

Page 4: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

L'iGIISE ABR\TIA LE D'il ASTI 1RE'

Histoire.

iialitiu. jIli ieuse sitr tiite eliaile le 5(i leeoltltueapocrvplu. attribue a s;uitt Materne li fuitelatiun tic lglis&..idl1astà'ie. Il est ceitaiti eiuc saint \tteriie ivangtIisa lar('gion. L01,iitioii IluiPC1tikitt t:ii lait tu ilistiitlt de saititPierre: niais les Uullaiieiist ps teinittetit st.ii :tjuistulat ailI \ sieck. ccst-a-iiirc à une .poque post.1iclLre ii la grandeevaiigtlisatiun des Gaules. iacontiv pat Grgoirv de Tours.in flau pait pas atteint les profoinleuts de la Totet des

,'. r(lenhieS.In document. (10111 latittietiti 1t1 net lias tl.itiliice. p.i-

itiet dafiiritietahbavi. et. IJar consequelil .giisc, existait it llasture au coininen enient du X siel.

Cest une charte lepat laquelle Charles le Siitiledoinic à Etitiine. evqite de Lige.I aldiavtd iIastitt.sous réserve que ii totale \\ideric. suit tinuieier. sa feitititeCititigutule et leur lits \lalltron ttiinsirvertiit lusiittitit.

_daib(I0t1. avant tlcv alt siège piseal de MetzJ29-9(4). obtint. le rattachement dtinilif dc lal,bave dilas-

(1) Flastit'r!-pari)et:, conilliune de Ii rviich Nain, ( Betg:qu )s, I:iv, (l:iI(tt1:\tt.kil.t, t:(ionti,::

Page 5: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

6 I:I:GL1SI: ARIIAi'iALE l)IIAS'iIEI(i

tire a la (l( irtuation tviupoi'elle des 1v'i l IoS de Meti. i [1

lit alorS rec((iisti'uhl'e J'eglise du nioitastre 2 ('t y tahlit

en 1:9. ie colollie de religieuses de Sainte-(lndcsinte de

Metf.. ailxqUl'l lis il ittiltosa la règle dc' sautÉ Benoit 3

Eu 944. le couuute Vilber( et sa feuuuune iletesinte îonul"ru'uut.

e n terre de I i è ge et6 k i li oit èt r 's au no id-est d I la st.14'r(

l'abba ye béwdictine tle Waulsort dont lexistence est ((IIi-

t'ielleuuient reconnue tat 11111' (harLe du 1(11 de ( ernuanie,

tlwn l r . datue ile 9'(. qui nhuini"re tous lus doiuuaities dont

u'lle ii CL( dolec. l,i's prourietes (((utsidiu'ables de lahbaye(l'llflSti(-'r(' uit1)Ui'(uIl tLII(' l)at'tiC (I( 'lles tie lahba ye de

Waulsort. celle-ci conçut le dèsir de s'auuitexer le moitas-

tète Voisiit. Thiiry (u66-u4: était alois eêqui le Met et

seignetur dilaslit" t'e.:\ la suite (le 1 ouur 1 tarlers resLes

oljsctuis. ()tlui.ot. ileveutut euutlieI'etul et dont relevaient lestiefS é1nscopauux de Liège et le \lcti'.. lit 1 u ser \Vaulsuit de

lévèchué de Liègelevèclue uhe Metz. en i'donuuaiut que les

abbayes de \Vaulsoit et dFlastii"te seraient è l'avenir

intltssolublenteitt 1111105 » . SO(uiflis('s à la règle lieutedictiute

et l) Ia ( ées sous ha uhirectinu duin utèuuie abbé OtWi 6 . I

uuuuuiiales de aiut-(lodesiiute retouruetent alorsaMetz,et pett après des li'iuuilit'tiuis de \\aiulsurt s ' inslallèu'ent à

il asti èreLe sieclo qui suivit est rein)li par une i\pu'e luRe diuufluencu

enlie les deux ntiiitastctes 5. ( l iii SI tuimina put' le triouuuphie

(I) 1)0111 Calinet : Iliatoire di' lit I.iiirii iii». t 1. p. 883 preuves, p. 359.

(2) n Ea i'eelesi ii esse const riittn cogtioseebatur i donit im A ilalberone

M etelisi Li UI Ia'sule. (Cli lilnique de 1 •a bIave de \Vti ulsori . ii'digie (lUX

XII' et XII!' siècles pal ChuS IllOtIi('S Lit' Ct'tIC ihilui e stUCs le titre 5 1 lut-

tOiia \Valciodorcnsis iuituiva ste ru. Cette ehi'on qui' a tIe J)llhuit'e dans leSpici legi ton » de I)ouii I . d'Ache iv, et ruceIt(LtteIit I' UI II llIt' tla FIS les

n (toiiuinenta G»rniziuiia' ltistorita n.)(3) Doua Caluiol. tip. r1. . t. J. p. 359.(t) l)oiui IIiiLtqLletIh'eiiei! tic» l!i.siorii'iis tics (tiik». t. IX. p. 392. et

1)11111 Caliii,'L. t. IprcllVt's.. t82.(5) C'ra S telle t'Jiuiiil.', probablencuit. (11 11 ' Itt lilSit,' i},tiF\'phc' dont

Page 6: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

LIGLISE AHBA'i'iALI' l''iL5T1È}iE

(!(priteiitiiiiis de \\aiilsorl. et la s4)iinlissjoii dilasiicre.I. li)lJ 1;it'iIrt 1o24-1u:3tiirisf ra t Ilastiri' l'ecole

n'IOnstitfii(' di \V;iulsorf et iriitsa têle le savant moinel4udolplte. (eiiti-ci. tieveitti abbé 1033-103. lï(-uitstrtusiteiitièinietit l'église iii lasticie.

Eu 1227. par suite luit t'cliaiige d'enclaves, les aIihaesde \Vaulsoi't. et d'Ilastiu"rc Iulssii'itlt de lévèclié di Metz tIeVèt'lue di' l.ii"gc i I

Labhé Abtrd de llierges 12(iO-12G4 lit reconstruire lechevet de l'église dilastière. au milieu diu 1 uti'l il fui. initiinié.

En 15;8. des jii'oltstants français. sons lis ordres deFi'ançois de Ilarugest, sieur di' (iut lis. saccag'rent l'églisei't liitilciitit Ie ', lntiments coilVeirtiiels (2). Ceux-ui. relevés

liartiel itit i e ul le huis ruines, ne sont plus iii 1740 ujui'itnt hospice. appartenant d \Vaulsoi't. oui vivent i'utu oit six

religieux ulepeinlant (le Falihé3':.Les troupes iniperiales chaigees de ueprtuuii' la révluli,ii

brabançonne. en 1790. et les armées françaises. cii 1792.épargut'reiit l'u'glise tl'llastti"i'e : niais. in 1793. uni' bandede îorceiii's. ilirigée pal le maire de Givet. I)elecolli. livraaux flammes une partie de sa toiture ut détruisit ci' qui res-tait du monastère. L'alibave de \Vaulsort fut 1ilus iiiallut'u-retise encoreelle disparut tout. eitti're. 'u l'exception dulogis abbatial (4:.

il a pa t'lt pi u s haut fut l'abi'iquee pu r lis moines (I' I astii" 't' du n s Ii'1)1(1 de iIiiitûiiti'ti' (luj lt'tlr abba ye u tint' origine plu .. luititaiiii' ii plusvni'a 1)11' q ut' ccl] e de \Vuul sort.

(1) Gulliii ehrisiiuiiti, t. III, p. 57.(2) Maituscri t n 818 de la l]ibliotliqu' (Le la s'ilk dt' I)ouai , f" 717,

( IYapr.s Lalia e Élude sur l'abbaye de II ,i u (sort , Lige. 189G, p. 16 ,(3) Sauiiiei'v : Les délices du pais de Lùye .' Liége, 1740. t. II, p. 278,(4) Parmi les pièces des trèsiii's des deii alilUives qui fuient vokes et

dispersèt's, ligure le lèbre « liirvl s IIOI1ILi' fi \'aLtlsori par ses l'onda-teLles. soigiieusi'ineuit c'Olisei'Vi pal' cette tihhavt-, oCt il passait pour uneouvre de sailit É10i , et iiijotii'd'hui un des plus 1)r'C jeLlx jo y aux duMusce Britantiiq u e. C'.' ..t LI te iii taille e rculaire su r cristal dc roche de

Page 7: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

L'i:;LisE A1IBAFIAI.l I'J(.s!' LEIIE

\° Li.nliel1l illUiS le lotisseiiitiilt la VCIIIC tniiiiie 1(11

national de ie qui restait tir labhaye et de Iglisi' ililas-

ti're . ln 1$2(;. ladiiiinistiatiou coniinuitale ia lieta la paPtieoi'ii'iitalt' (li' liglise et la rt'iitlit ait tulle, aptes liii avoir fait

silIri' di' nouvelles iiiiitiluttoii. la partie ureideittale i'estaiii.

entre tes litailis (le divi'i's j trticuiliers, ali'ectei' ii (.I(usages

pu'iiïa tics.

Dates des différentes parties de l'église.

()ii jielisa. 'otto n la rotuservatiitit I'L t hi l't!st Liratioit luit

iiiuiuiiït'itl . tievi' en uiiajeilI'e 1 tai'tie par I;ditu' Rodiil1tlit'

1033-1t05. dont I iuiier&tur li tiltigii j iti''siui('(,Iil.estulJle

' 't dont lItistiirt' est li'' t relIt' dii pays.I.' 2$ IJIJVPIIII)I'e 1877. 1111' tltIgat ion de la t Commission

i'ovale des monunieiitssi i'euidil i I Iastire et. lit les mus-

tttatioiis suivantes :to I_e u'liœur. lavant-eltoimi' et la

partir'nti'ale tin tI'amisept sont atïeeLsauitimrdliuut

o enlie : le reste de ltglise se pt tIr gr nge. et ilaits lu tour

o tu ,i 4altli un atelier (le maueeltal- teri'ititt: de la tour

rarre et. de la tourelle desealier, il iii' teste que « lus

1' les îen"ties des e(illat'rauix de la

nef ont eh'I iansui'nu't's et'ai'ities de iontux»: lis

roisilliitst les ltis-r'ttidii ultti'umr. n lix'punit dimni

parti' ,lui hts-rtisud. ouiIi' tiu'enmnieul il uuilis: o

(1114 de diatisiiri', riprsnhittti l'hisitiiie di la chnstc Suzaiine. Elle

i'tt' r'i.'1'Lilti', priitiO(li(ttLl'iil 'II luth, penchant la prenturi ru,,i(ie hitIX' siêi'lt, sur h,a,tn titi ria Lothaic, Comme (fl iuinigul tttiserpLititts Lothtirtiis r'x traiieûrtiiii lien jussit o On tiiit,vt'ra duits ii L,,iiie XVt Ildes A unit les lie hi Soei.1i ii rcllétiiilyiij rit' di .\ii mur it netti t t' nie t ' tude t I t'Cette intaille, dont ii exioti au intis,e de Itt ville tin houriuttiliugu psittItpi r M. I ,tihave dais s sois Étimd" ou r itubburjt di' il tut bon -

(1) l'uocrs-verbai dc' lit sasmici' di lii Coutuissittu royale (itt M,,ntirutii,is.dans Ii' Rttiiu(iri uit's Contai iosiono ioijtt les t! u,'! u'! il 'tu reirénlsiq ii'. t Ii' surit ue.p (I4i', s ItlLi\i'l les. I 8,i.

Page 8: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

L ÉGLISE ABHATIÂLE DH$TIIBE 7

tueur. (liii ihttt' tIti Xl lie siriit'. est stpar' tIti testehii I gIISI' jiar (LII istaliet' tir' jiltisietirs marches »li riciur(t 1 (ttl(J Itittis est la situe partit tir leglise (FUI suit voiittelotit le ui"dr' dit mi:IuhiIrivfl( est. touvert ile lambris moderneset.(lis trart is ile rniiultires reti'mtvl's dans iitelqitrr Jutiltres« font 511 p}nrsi'r qui' tout Irditice avait autrefois un plafond

a pant1a1tx rit' urus(e1 ital. (les lieux, (liii lit u tel de

dittrininer les parties iieiivcs tir leglisi auluelle. t'st nui-Iii'iïii'uLIultiixg'i(Vtiii's III\.I)r'tliiiuikur.ilessinuesen p455 et piibliets ulatis lu' tome I\ (lIS ;lflfl(IleS (le fa

roefi'tt (II(/ieoio,riqlé(' rie ?amui.

La t'uflitïitiiii i'itiit'La la partie accidentait tIr lglise. ii

liTs tu:rvaiix iii' iCStitii'Ili(tii ( i JiilItIr'IOt'reflt itiissiltul.

Des fouilles laites eu avrilrit vue tirs arnrnage-mt'nts intrriturs. ameuir'reiit il iunitortauttes ilectruivertes : ait-dessous titi tarrt' dii transept. titi tieurva les restes durit

eryjitrI I • tI tians ]a ntî. tics stilistiiiçtiiuiiri mfltii'iiiies. Cesvestiges doivent 1ie riwiies tijiuie façon rletaihlec.

La crypte. - La crypte itait demi enlr'riee. suivaitil'usage habituel dans la rrgit ui thrjiauiu,2) et auteur»..cruninne t Saint-l)ésiré. Yzeure. (ondu'-sut-Chup etc.: sts

coiistiuuttions eu rclief sur le sol naturel avaient.drmu-lies et sa partie souterraine. qui su.ui:tsistait intacte, avait1é ct;rnhlte. En plan 3elle rruni 1 urend une salle bai-

longue tei'ruiiuiie par un liétuiitvelt' dc uiiC'iuic largeuraitfond sutivi'iitiiC Ili(hi(' uai'iut. ITÎI hiine u.Ie pi crue l'igor

le long de toits les fliurs. Les votutes retombaient suit' (juatrr'

(Ij L 1)1(01 cli' lii ttVprC et 5i ii( I)(l'Sl)CCti%e ii 1riès le (tiTbl(iLCiitiiitcl n y ait toute r(s izr Li r» t ioci levés et d r'ssitcés et) I 88 pLI r I )ir ii (rTra id'atu Calrren, oui éti publi s tians k inuit' XVII dis .4 rirrirIs de lu Su-

iitltt rtreliérrloqique de Na tut ri r.(2) \'ioItct-li'-l)icr : !) jciio,irurire d'r.itehifeein,e, t. l\', p. 45g.

(It.ii rIeser1,uirrii cli' It (tVpti' est faite ii l'aiLle ries ii'tisciguiitTi('ultS

donnért ra r I)oiir G erard Vit ri (aloeii. op. cil.

Page 9: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

t:t:;LISE Ai1i( t.It\ Ll' DIIASTIÈRE

colonnes il huit piLi .itt'es. ilivisant la rrvpte en t t'ois Vais-

Seaux (le ileux travces. Les quatre massifs qui Ixirtaietit Ilsiitlonncs siilisisLtieiitsiii I un deux se dressait curuleune base suii'niiinle de situ lût mi)uuiilithu('. La leisi' si

COulII iiis (' uluitie ilitithe rance amortie iii biseau suurmun-tee ilune tablette irtuigofle : li fût. ilimiititi et û huit jualis,

a la [uluLe il titi roue ile i:ivuaniu c li regulueue û hase ricto-u.'rine. Oui disreiidatt dauis la &rvjiti tau' deux rauques mii

ililxtticliaieiut sut' les faits 11(l1'il (t suil, lirs tics exiu'i'iuutes

du uiiiut' oeil li'ntal t 11 iiitel niaronrut s'levaiI nui milieu le

l'abside. les murs 'I, les lianes rtaii.nt enduits iluiuitinierutldaui' t i''s ilui' et. paufail tuent ii insu'rve t'. Ce nlu'me cinteiti

reciuvritil]'ipaisse i'iiuui'lie iIi' hetou ri'itige.'ahiuuueiiitri's iluiu'i1uii ttait eteuiiliue sur le sol il sli p les raiilpis.i1

iguulire comnuent la i'rvjite itaitcmi 'le.i ls [outilles di' 1SSt aVaient ite faites liai' des auï'hiti lu-

gues iii les au'rintcrtes. au lieu tic l'être iai le conseil iii'l'abuiqui'. tu aurait prohahlt'mueuit recueilli tians lis ih'cuiui-bres assez (14 ikhris 1,iiur fuite une rei'ouustituiioui iiutlieuiti-

911e et peut-t't le une ri'eililii'atioui j itcgr';ule tIc la i'rvlite.Lii ('rvJ)ic (I lhiistieri n cii iei'iuuiemenI siuunuuniieau' Ii

duvet iii' miiuui' plan il'uuiu' ' 'liiantirieure ii celle iIi'

1033-IO3TEn ellet. l'iilee lituiu'gique q iii n ulicuuuie liais-

saut_i' aux('iii1Iu'SSi uts «. dont les iu'vptes fi' 50111 (luIt' desti'ansînruiiatioius_ inIlii l si u it l'h1i t iIiiiui i1tpluei' li' liii les

('011) 5 saints aui-tkssiiuus iii' hiiiiti'l : il auutri' Nut. il rie paraitilouileuix i1iie la paille lutin int cuite lilii crypte

l'asiexiilahlit' Hiidiil1ilie iiuis li' hitt il,c'iinstj'ujre de

)ll.iiiI-ii 'il5hil(iil\illiii'lisu_iliintlichiivillivhu(itn_'

l.iiauli i iul i j ilus û lit.

l° lii' i'M'li Si 'I l i h i intilu i l la riinstruititin diIhi irvitit tille (le date juririhuiti. ioustu'uiti tivnnt t15, iui liieu û

cille que livtqii.\iln lliiiiiii ;i Iitt.ii tniu'ei 2) il ¶139. duii'

tIc liuslnhlatiiiui tus uiliu,'ieusis di'unte-Chiitlisiutte ?

« _"\til_us i_tti\'iinS vintdauis titI'irvjite u . ri' 1 xiuiil l)iini

Page 10: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

LÉGLISE ABRATIALI; I)IIASTIRE Ç)

(;erard Van CaIon. en 1886 1. « la premirc église dilas-tiire. celle que les chroniqueurs. à tort. ou i raison. attri-huent, à saint Materne t'. et il iiiilie son opinion liai' deuxargunlents u l'analogie frappante u avec les cryptes (le SiX

ugIises italiennes et françaises (1ujl date lui-ninii' dit V Vau Xl siecle. et Iexistence de la niche 2) carne dc l'litmi-ecle, où il voit t la place dii siuge de l'uv4qu4 olliciant,lequel avait le visage touriu vers le peiuI)le

I.e premier a rgunient ne prouve rien. cri raison de l'u'che-lonnernent des dates des monuments compares: le secondii est pas plus prohait. attendu que, usquiui l'poquuminime. dapr's M. de lastcyrie (3L (t I]1(flt(' piSqU'auXIII skelc, dapres \,ri(tlli.tii,_I)tfl, 6, levque nui t' le chefle la eomniunauti » jumi'niuit place au Fond de l'abside situ'mine chaire (cathediai. cuitour par les membres i.Ju clergé,qui s'asse yaient sur un banc de pilI're aduissu au unir del'abside. Dom Grard Van (alotii na donc pas resolu leprobl'mc.

Cherchons-en la solution cii raisant appel art pingresaccompli par larclwologie depuis 1'mqiie t laquelle ucii-vait le savant. hmntdict.iui.

:1 priori, il itesi, pas lhioriqnement itnpmissihulc uiue lacry j ule dllastière ait11i' l)mm saint Materne. Nonsetulenieni en effet, il ul certain que (les ervples ontexisté eu Gaule ls le Pin ps de Grtgoirc ule 'l'ours t.mais il est fuit prohaluli' (11111 cii t itt' eOIISL1'Uit avant celteiJ)(1U( ((r.

(1) O;t. eut.(2) Cc tu» niche est peu t-u iii u u e eu G eu eliuiis I eq tic) u1tuicei t placées els

i'l'liquuu's, ruuuueueu' dans lut ci'vpuu. de' Cilles, duuut il sera parIu' puis loin.(1) H. dc I uustevri&'L arche ledit le te)tyieuusu' tue I"nenee ù

p G94.(4) Viollet-le-Duc I)iut imuuueeire' e) ezrchiaeuuuet. II p. 22.(ri) R. de Lastevrie, op. cil., p. 14)11.

() C. Euulart Marier»! d'eerehéoloq r» t 1, p. 13S.

Page 11: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

r

10 L'ÉGLISE ABBATIALI [(HASTIÈBE

\ deîaiti de lexie, les ihserilioiis aicIioIcigiqiie.s faites

sur le rnrirïtuueiit iui'uVenI-eIleS US(it j 4I' f1114' allrienhiet( 1(1551

Virlerallil' '?

I,e 1 dan '? Il lia l H1l a j iisi dire paS Van. laIts 5(5

siliiuits i'sseiiticlles. (le J)Ilis ltiriitic ult's rI'\'u(l'5 jIlsqttI la

fin dt' la 1)ll'iOdC l'011I111 te.

1 'e1itI) l i u 'Cln llI I d' I attiel / ['atilel a n- ssaii'eltuul ui'i'tllie

la pari n' ;uftIerieIIt'l' (lu pre/)!/t(H(f/)1 Peilllaut tutu le 141111)5

que le siegi lie leviiiie ((Il uitt ' l'Ifl'I ut' la (ollLIlluuuaItte lI ilet) julit't' au îtuiitl ilu' iahsi_Ii'. t'i'sIit-uiii'i' au IlilIIIIS jitstti ait

Xl sie&'ie

l,Ivatiuii laierale '? lus vestiges u1iii stilusisicrit sunt trop

tltIu>tli l uIl ' IS JoillI 14(1115 relIse i11t'l.

les vt'ites, les 'liapileatix '? Noie rules i'ouullaisSollS 1)115.

la (Iei')rat 4)11? Elle est absudunuini nulle.

Lel'illl('tii ljliti'? lesu1tt'ig'usIi lilIre.ru titortiet'

III iii situ' uului etC 41 111f tlS11e l'ulttSiiIt(t jtisi1itit la Iiiiiila

I' li0h1t tiut'iulingielill(.

lal)eIOlu runite'? ie utot'liei' t'IIIIIU.Ill 111(11ui' ht'i41111'

1uaui1 li s ('(551' (1411e i'l1(1d(iV('ul'Itdartl lisreuiii's

siecleslit ItIuIVItI 'tge1.:.

lu' lt'it 2 '? Ses p11115 et suuu11w. (1111 denote l'irtfltuenre

g('l'maniqule 3siiiul si atuturiliauxqII il tu ' 'sI iad'eu tirer lui iutdi(;uIiwu le laieitu;iis le fuit est t1 1111e uxu-

'itli iii iiuiit,t'it'lle si 1 au'Fa iii' (11111'st il illirile iIIl'att 111)111' a

tl; I)' ( auniuoiut :4 b,,,,b,,,'e. ,,',J,lU,,-i'ojll,lne, III. 1 7ll, pti4)-C. E,ilart, 0. if., t I, p. 5 't

(2) 1,' tût if la b;use riIro,is,s soiit (k'1)Os,S (1(1115 LI ('I'vf)t( ,'ec,)l,slrIIiLe.la lais ,'aI,' 111111e dilTir,' llellllI'ntlp (le'. latses t&'tuclics. (10111 les nigit'ssont ('101)11''..

(:1) C. l':nI,rt. ,,,. ejt,.. :tn -

(4) Le f'ùt l 'a qii 10e' l'esSeui)t>la,le(' tri"'. l',inlajiic avec I,' '. lût'. (le laeL-vplc di- Sitiil-Avit d'Orl,ai,s,iltril,u,i- f, l'i'll(1lilIi' I'lrnIi!lgieIIne', (((lisont (Il''. l',',ts i)i'eifs û pans I'nnn's 1)1(1' ulcli' Lisli' III' h('Sitl'1

ail tiril'LIi's aIL X 1" 5H'('IC.

Page 12: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

L;(LISE Alit-IAIIALE I) I1AT]ÈRE Il

liriP ('Jaujili oit Its ilivrIfils etai pnt tri tpahls 1totirnpr1t111 coloititi' 't (t lis ruafliis iI'tiivic Li (Ichilit iIi c(JOtIttpsaritiqiics ILInitit iililigs li ci isituirt uts juiliirs.

la liaslis iltuix mciii luts iitkrit • tirs, la 1 tli ut lu' ci iiglatis. ont (I(' cii itsagt. avut (filelqu(S vartantrs.

I r lua l lit. tintaulti juisl1utaui Xl' SIP(1P 2. ( , wuiut à li tahlciic(liii l.'s Mliii unit, tue u .,j tutu vctuI;ulilt',uottialit.

l h1M 911 u l îiiiii ul psu'tnulrt' jiistu'ait 1 11euttier (li l ati tlii \ III' stt'-tit' jir voitu lil laraitrl''octogoitu ilauts lis hases.

iui't. lI (li'iilier(' (lIhIIVLiuIlittjuiiiuutil''t ilfLouiii Sitjit lit lût 5a1)1)]i Ut'. iIa a 1ist, l ui t usI dautM5(111 (fli('iil))l(. (liIi1t ('!Iit(t' CI tliitihitiSSi' (lIX(((IILOIIltntt n fait rituttuiji p ables. ( ) r.tiNt nïgaledii ViolIti-it'-l)uc 3,la'rossitit'tt' ules hasts rnlr'ivingitiuites cii;tl'olitigilrunis».(.ettt'uiiisiuiitiiotiiii'iciutuitlutsIII'ioiihi 1)151 tiCsiut(9tl.1LiI Li la\ iitmeitilis itiist ii'ii;.

lUttu. ulaits ltiiiiie dit iiioitiiiuii'itl, liLiutorisI 11(1111 ;t Iatriemonter tres boit, la ttVjtlt tl'l-1 sIre. ()iuilqitis eoitstata-Lions, ait toriirtire. ticitent, à la rajtutiiii.

linirstuivtirus uns ieriturchts cii la Cllili I u tlattt. à des u'rvptesVoisines il III (laits cerfairtis.

( ht est lla(('lur(i pool laite riitittuilci aux environs dt'lait 1(10(1 lis u'rv1)t(s (le Tliviis il (II ('lits. Elles sontsiiiues lotit' et. I ' auitri sut la ('ive lu'iute du' la Mitise. ewnrni'llsti'rt. (1(1111 (lIes sont elniguitis tu13 hiluriueltx's. lt l°'-uiiiei'l'iii IiOi(l-t'St. Ii SI') ttttlut lest,

(1) Le fùt ttIIIstiI're i)ist l'ertailieliient iii nu remploi prov('uuauii cJ'tiIlll)fl)iIlilflt antiqll(' )iti' Lotis les fCtis IOjm)tIIs tujut, ii leur exir'iijiLu iuif-rouet, tint' saillie i'iuuiposee (11111 eoulgt ui iliuii lisiil qui sceau. cil lis-pc. la I;iltletli ot'togiuui' judh.utii' û la hase. I \'jollu't-hi'-l)iiu', "1'('il

Ip. l2. il I. III. p.(2) F' I)esIuiilii'rt' : Es.suu sur /ux i 'axi'.s utwuuruu'iç, Iiuus tu' /ût//ei in Mu-

,uuu,ir'utfut/, u. LXXX', e.13) \'iuilei-le-l)ue, nui, cul,, t II, p. 12..

Page 13: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

12 L EGLISE ABBATIÀI.i, I) ILtSTJERI:

Lïglise de I'liyiies ati' di'niolie cri 187. ruais sa

•i'ypte (1 a ("k' conservie intacte avec le choeur ui la srir-jironte. En pltrr, la ei'vtte (liI'hviivs rie tiilfere de relit'd'l I sti'i'e i111e par les points suivants Iii niche de fond est

loîOn(l e et pe i'tre d' nue fenestreile les I iaites maçon-ius itexistent que sur le pourtour de l'abside. comme (tansla ('rvple carolingienne de Flavignv (Côte-d'(i)r : les accesilehoirciient Sur la açatlr' occideirtale. Cette derni'ue variantena Pt diniportance. les deux i,rientirtiouis des ilhoiiclns

ayant toujours tt iuiditFtreriiriicnt tisittes. (ttrrirne û lias-ti're. les voûtes sont ftorties par quatre colonnes t huitpilastres. Ceux-et sont seniililaliles û ceux dl lasti're. ''est-û-dire cniuJH)seS d'uni ilossetet. applirliti' contre un piidroit..dont on voit ici les lnictioiis: le dosseri't et la lartie cen-trale dit piilroit reçoivent les retiimltees di' la viiùte d itrtes,et les prtits i.iihordarttes dit piidroit i )ortetlt les soflirIliers

rlarcirt.ui'es ieir sailkiittes. cii plein cintre. jiii rernllhisseritdans les lunettes l'nllice que rempliront Pli s laid les arcs

forriterets. Qutairt aux colonnes, leurs fûts sorti cylindriqueset leuis hases se (' o ntlwst'ni d'urne tablette ()('trigoIle entre(leux mnenihr'es taillis cri glacis. i'imifiu'ieur cau'ri'. le s uIte

-rieur' cin'cunh;uiu'e. I a iet'oration lie t'ompt'end qui les ('liaiii-(eaux etrhiqtuts iliiutamis qui siiriiioniteuit les colonnes.

L'iglise de Celles a deux 'n'vptes. couIlle r Saint-Servi is(li' Maestrichtt û la eat.hedralt de Banrherg et autres eglisesgin'nhitnliques:('e lii' de l'est. sous hilltsi(tC celle de louest.

siturs la tour' occidentale.Le lI1' la crypte oi'ienitale serait. cii tous jaruts iulen-

û ('('liii (I }Iasti'r'r s'il'istait (liii' niche an fond de

j abside et des haires sur le fuirurt*nIr. Les voûtes d'arrtes

(1) tu plan et nu s'w' 1)ersp''tive' tIC la t'rvpk'. es coupes Ioiigitudiiial'et ti':iisversalt', li' dt1arl d, ses lais t i'hapiteatt, (IessiIu"s par M. AI-lied Iti't i iiet rit 181i2, soiit i'e1)rcxtiiils dans li'. A,zirub's rit' Itt ,Socié(tirehétlu iqil t' (le ,\(I ii iii r', I. X X -

Page 14: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

1;ÉGLISE ABBATIAlE Î4IIAST IEBE 13

sont Ja)rlees par huit f)tlastres s4'n)l)lal)les t (('lix d lias-ti'vt' et ile 'l'hviies et rernplissaiit les inil1tes fouet ions(('IIX de 'Fhviies, et par quatre piliers tarrs qui 1,l(lhable-nient. ont r4eenhlilelil neriiplact des coloniites, comme dansla ri'vpte 4 (el'i(lclItaI(

La rrvpt(' (,cci4lelltHle est carne. ('((tIllile k& (((lii' qui lasiiriu,>iilc_ On \' 411114 pal' deux CSclliel's 9111 ilihuui'lieiit surles raIes itord et sud, Lii eiiîeii. ci'eus dans le mur oriental

I" 5() III' hauteur, ii ronteiiii le corps le salut liadelin jus-

iu en il7\'t('5 (1aI'l4'5 su1t P°"''lar huit 1iilas-Ires et luiati'e piliers. (lui ((lit l'f'niplaul'. eu ti'57, (les('ololInies (lotit deux îi'uts monolhillIcs. une hase ('I. les quatre('llapitl.'aux sont ('nnserV4's dans la crypte. Le ftt est 4011)-

les hases S4)tIt en tous points SeTnl)laldes cellesllllaSti4'rl': les clialliteaux sont 1iil)illues. F'i'tls, hase ('tchapiteaux sont, cnnluul' taille et. comme l)r4(lil. d'une 'xr-liu(il)n remarquialule. les iuiurs dc iit te l.'rvl)tl' ('taielul m'ei'ou-verts diinciment gris » ( 111111 il restait. eh t1S3. (liii)-pot't au ts vesl j gt's (I

l('s analogies cl 145 similitinit's. iui"mc dans les iiiiuiiia-

1i('s (lui \Ieitnierlt (h4re rt'levde's. j4l'rilletterlt dl e4luul'huire.s14IIii 111(11' 1 41' 4 ' 11%' ( ' . 911C les ('rV1)t('s (I llaSLii'l'l. ut, Fliviies t'tlie CIlles sont H treir [4i'4's contl:'uri1uil'aines. l,4's 4lI'1LX (Ici'-lII('i'l'S ('(Hill (les ellViI'OIlS (le l'art 101)0. la u'I'vpl(' Illastierell114,114 l ltlsti I t p iu ' i ll lu u leghise. (11' laIenceu'liuiu,e,omis-I 'liitI' avant il5.

Soutuies- IIII1IS autoriset ('(lliI'liU'C u iu ('lit' a ,'te lutie1041' leVt'qill' A(IHJII4'i'4)i4 entre t2U et 030 Yl"'ulI_u'Ili' lIas.tint aUSSI liieit_ i"Iiu' liii' i'e1teuiti' III' lahl,4'Riidol1li,'.

(III I4uurut, r'uttre 1033 et 111:1,. k'iIui'lIci.(lis ilhaiilloliile.IiI('iuilsIructilIui(1(1114'ei.'hiseulloluisVHSII'.luintlaliside

aurait sulrmnoutti' la &'rvlIIe tout iliiliI)ld 'ouistriiite pile lui

(('tti'llVJli)I liisi'nitrite111111'I'\aliuili,'4'.111e a('IIilti'r'

(1) A li1(alt',d, Ii ,StOt'tt' i,'iiit ; ,h,tjxjue 11' .Yttnii,r. t. t II.••'-

Page 15: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

14 LÉGLIsI: ABBATIALE II1IASfLÈRE

elle pir» la rvpte a IJI' (1C1m1)IPRfflCT1I ti'ifltinei', I}11iSqllC S III

SOI. .5(5 lianes CI SP5 iiuirs rtflt iti tIv(4jis diiliijts ili'tini-tifs: rflIi' sa s iiiiiressititi tardive aurait entraîne un ahaisse-liierit initahli du llavI'luelit dii vaste s neluaire et, par suite.il lii uul j IjIat U lii loin pI'ti tians lelevatton tu toits les murs

ii satictitairi' : que il ' pareils retards .inI J)(ti lnii(ilia-luis avee la iaiit li li appoI'tee par I alun I1(Iulfll 1)111 (Iii us laivalisatiiuii II)51)11 IPlivill(ilIi1IIi'I1(l'l('I Ii'i'iiiiiiiijueiiuiaiit5H tiiiirtijuicla turu. dont lt dii iiina ]lfl5 11ljuflSS ltroislilillIis.Iiis. daittju part. il ist iitttiiiti.stalile 11111 leliva-

tituti latiralu dis utuiiis dii uliiiiir est trs ililliienli. it luit1-ijIili II ;t Ixtirieiir. ule eelle des iiiitrs iIi la tief. (uUi asv-ni(trieest-i'lluIiiI)iiSlll(i)ltlIilititiiuîuttitiiitutilitttii

I)rt u vetiltutl'iin ie1utulir utu ust-elle siutiuminI Illiiliel (lui.lis eiurisliuiIiuie d'un sul jetlu_aidaRiiiIiil1uliu tintli'

iii diiiï uamuagitu's dislinulus. la juiiiiiii elurisa-Clii a lu nef et la lIeii\jIui iii lii liir. qui est moinsarHtatu1iiu

le tiilliX cnlrt lis uleux Ieiuus liII ulileniîuune jii'itteuttnIlviiititiliitit :niais ilsuinlili.nlusuiliiiilaliii iditu ulesiiuistiiiutitiuis di' laluitiRtuilnl j ,ltu. qui la itV1utu'jiisi. litsluiuvriiiii' 1irulitetqiitiliilitit.iiitsi-u1uent.t ii;ilti ilutite a lu've(jul.\ulallieuiun. C'est luipiiiinii

411l1 4X1 ililiuluen I M90. intiilumitiunt et sajis la IuI lier

Mliliavu'. aitIiiviste dt l'l'tiit liulgeli. la uiisuiissiuun iiila (1ite (lis ultiirs tout lus Ise intrelit li jnutie uictideiilale(III eliui'iii ui(' )PS uOIlite1zIuX. ((iii est ie1u(iilie pitiit iddelartit li il('S(iilitiOii dt' l i glise . t uiliimeia t.ette atiri-

hit lion

Les subdivisions trouvées dans la nef. - l)oiii (iiard Van(:;luran1(1115 H lotiS i'IVI iitulIS sulustruitiituts. niais illi)lilliiSt JIIS'11511i4115111(Iiiuiatiiut.

(1) 1.alnuv', ij,.t.as.

Page 16: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

L ' ÉGLIJ ABBATIALE I)'JIAST1l1E

Ellesn1l1Itn1IeIlt : I" des ('iIlI(itlln4lfts qui'iiluiircnlles fl)udatll)lIs les piles lord dl ta 111f2 lieux Illassifsl4)I1 j Iudiu1Il X 1 11 111i'lient ('III rtlUX, 11111 ifS erii1tlt'titt,iitst1's piles 10111!. lauttit Is rilildalloils tics piis sut! :3iiiassifs t in isvrsaiix . li' p1'IIlier îraglut'Illilir(' eut ic lesII'(fisif'IIi('M jiiIiC'l'S, IC tleuxil'IIie 1111IlliliCU III' 111 tIliiltl'ier1i('I avt' et SI prlIllfiig('aIlt ji lsI I ll aux f(liuIatiolls I Ils lOUIS tiiiI)ilS-(('il4' 1(1(141. i((iOisiI']iI('III.' Ils l lilil' is lt(4itj ClItahlX tiltcarie dii trailsejIt. ('t stivaiti llaj)JfIli 1 (lt'1IX autres massifs

liii 5(1111 14411) 11diClIi Ill'S (I SC diiigenl \l'IS !II1I(St.(III }(r((\14'flhleIlI (45 SIlIlStI11C114J1(S ?1)11114'5C('(fflhit'g!iS(' '.i ' l I 4 ( lll(ii)uIII(4laId\ui

iIoiitu 1)eau((luJ) 1)1115 vaste f 1 111 (CIII' al rillIlel1 saillI\11itC1'li('1(\i.1111 (hiC 114f(roIuilge(' PI IjIIl' 10)115 I'i'44V(l1l5

«l' tI(' (''III' 4ll(' iiLiI I1V("(jUI'\L111II4('I'lII1 .11\IeIz u.liellil ii i'tiiflcflI I1i1l)IiI\'al1( lettelllIil1lIil. h

1451e (hIti('h. (]l('1'(II((i15 l If' l'(SO1i4IIl.Lglise d.\til1!iI4ron dur;t etivirijitw si'4Ie, (iuislriiite

les lJI'5(III4Sestii'i ils (.1111)1' ('(lI((i1if411'ItIigielIseS.11111111' Iloflill 1 fIlc la-I-il dtIlullie. la jiieant insiillisaiite11114' aI)I.faV p 11C111di(Iifl p ? lie tardivesllvastatious dcsN44lIhliilols )lIlt-elll's ('O1lt,ILI(l14i sa 111111e?-t-elIe I."k nie-

II)l1I11l(l.l;t'llI-4ti•lI't'IIVI'I's)4'iii' laSIl'IiSt'.Iil'IiV('ill(jl'tll('1IX ('I sujet t (Il' îl4I'flhL4IitIilI'S IeIltlrlII'lIi(lltsi\aI(t Sa11(1' liii' eti1aiisttioii.(pU 411111e.j)1'Il ('1lC11i.C. il )jiIl'IfUe5Ili(tll's (Il' 511 îaÇl(tI' 1101(1\)4lIS I igIllIroIls. (lIlI)i (juil CO51111. 1111114)' RIIdrilpilI'. (lui aVIlit 1iili'iiijs(111)111Ilastiei'e.('111111141' lliie(tCllr ut' llel:)If 111u.uIl;islil1iie. 1 1 111 5 ulliiliIle p114111.(l)itliIuissait lIS daiigeis dli vllisiiIag(' 414la :\llIIse. l)oitielait. 5111f i'1'I1IIli1 III' lituift' flhllIllI' III' I"''°')11s41f' (14)111

qui! i4lIOlI4il tulils les siiiiis 4111f' Ils R(>11t11i115 ap)ortaleultla Fujidalieti ut' li'iit('441lStl't1(liOIIs.Ht1h4.li'ltit-il4115(lISseIflilIiti' 41114'. IollIpalit IIV)'(' ht ruulti III' tics 1)i'ltiSs('ilI'5'

(1) Op. LO.. J). i:t.

Page 17: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

I ii l:t(I_isI:\i'iL(Ï'I.\t.I-: iiu.sriÈui:

Suit t.ttil l)S. u ni le plus SifliVI'iil [tuilaient ititil leurs i'ililiees.

il ait. dans saiiivi'lle eglisi, euiloilie' di' larges enlijinite'-

menits les [nuelatiniis (lesii1i's liS 1 1111$ tl 1)l)t'(iCltt i 'S du

fleuve. relu' par' iles chmaînages liiitgitit(li!laiIï les assises ile

cIia (l U (' tilt' de piles.(titS &'tii'silluiiiii' 'i's S(il)Stt'ti&itOiiS ('t

le 111(11' le jiins rne'niaci' l'eau net iiieVi'nt di' iriacortiieries

tiiiis'i'ns;iles ' (,uanl iii exaninmi' les Ilisitusttnums de huttes

eus ci:intstru tionis siiiiti'i'ratiies. il ni tsl.p.is 1ussilde iii' lutter

(lii ('I1IS iiiil'Ii'nmaniifi'slenitt'iuliiisl)iI'('espathiviiliiitL.i

arrCtu"e' du liittin cumIn' les inihilti ilions et lus ili'lion'eli'ntenits

dii tle'uve. (i'cmi coltinait i:'st stihlï.sanit,oiuI elunnem' la

ceilititule qui'. si les fiutilles di' 18avaient ite faites avec

puis di' sutiti et ete'nitlini's sur' trin plus grande surface. un

aunait retroltvi' e le gril di' uiat:unmo'iiI's sous li' sol1 qui

tomistnuisin'emit si bien les ai'uliitecti's tics lu'Imtps golliirjiies.

la 'i;niu'hiislon sinipiuseles sinhstm'io'liuuis ti'uuiv's Suints

la nef sorti lu'uivt'e ule l';eluhe liodoiplo'.

Les textes et la critique ai' t 'hiioluigiiiti' 1u' licitent iiiaiiite'-

itant tic fixer les clatis ules ulifln'enttu's paries do I iglise

lilltstjcl'i', (iiL(i''4 iiii'laul('S(_n'i1itiuunii_Iiiittuuniitnnui'nit 'uncuit-

t i'eli'r

1" la iotic liasse tic lii in'vptc.' t les touts euii si'paii'iit

la partie octideittali' iltn iliitiir iii' Sis luis-tûtes somit les

ilemujems vestiges tic lglise cuitistniiihi' liai i e vI(Iene' Ailallu'-ion 'iii ne 92f) 't l)3I '2)

2' Les subsinutehiiens dc ii nef. le u'z-dc'-cItiiuss'e de la

tour eanr'ie ut di' la tuirnielle d'escalier. la nef et Ses bas-eûtes. le eanr'e ilti transept ii le' uhueuti. appartie'uiterit û

leglise ('turtstniiili' liai lahhi' Rudol1jliu di' 1033 i 103

(1) \iuullut-hu-l)uc. op. ci!.. t. \', p 524-5Zi.

(2) Lcxt ados tIcs s II tes ut e la Ciy 1uii r(coiust ru j te poire' u tic plate-forint' in saillie don uiuutru', soi Iauuu'Ile on ut ulresst Ii niaitre-utuit'! oùle prire nfiiciu' tari' aUX liulules.(,i'sL l Liii uuuachioiiisuuue unauuifesie, rai'le pri ut a uuicussaire iii' u t ta u rui le' dos aits Bdi'lcsi part ii' de lepoqueoù I es chevets des gIi ses eu n t ei p' :uci'i le si.

Page 18: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

L ' E(;LISE AI3I(ArI,LE IiIIASTIERE

3° L'ahside &1 It 1I'11V(t. (jtIi lfl IiriCC1i(' 54)111 lieiivrt' III'liihili :latd di Ilierges :1260-1264:

6° t(lLIt li' ii'sti' : 'tages (14' la tutu p((i (t (le la 1I)l1ICII1'

desealier'. viidIis (14' la ervllt4'. (1()iSilI0il5. riillateraux ilucII&euI'avlc 1(5 cliainIles qui les tl'rnhiiIeltt. est itiuderue.

Description.

La pI1ci1Is4: gravuit' (115 /)e/ù'e.' du juifs de LièçeIn)iIS lil l'oillLaiti'clas 1 )e(t exterietti'. ('il 174(1, ile l'ah-have li FIStiCIC. 410(11 liglise seuli' 451 ((III' œiivrhein'-I jj ('tIil('. S(lIu 4I11'V4'l 051 toiitiie415II'11(41(1-eStI

l 'olIIiItiuIIi (I uait avle 1(5 hiti,iieiits i'O1IV('141Lt4'lS pai Sou ixti'i-11(1144)('('I(.1011tillO (t)aI (liii' 1 X4110 l 4(I'1(' dans lesillI du 'ineut'. L'eittree lies tidlles (lait sut la [ace iuurd. audroit de la 111'etittt're I ravIe.

l'gIis'2) est gi'4ussil' I'u:tn(Iut 141(11e'lijijuelluits malIl t ht(I1i5. LII. 1)111114.' construite 1)1(1 1111)11 R04101p110. (1 l l)otr1-V114 • (14' S('uill)l(IIe et &Ie 101114' lIecoratt(4u ril(I1I(' mOlIllII'01'.

Iii' ITicli te ('ii 1iI'tl les repruel 105 SO1IV('It $ ad rOSS('S liii X C lu -IliSiIRS 1X4111 1(111 al:ius (les ails ('t 4_Iii luxe: (Plie ililiee 1)1(1lahin Aiaid 414' ifierges (si (I tille stmpl'icite 411' 1(4)11 giu'tt(liii satisfait l)i€1E14'lfltItt flUx ii'gie.s dIcunulilil °l'' Ii's Cis-lii'ieits 4)111 I) l'atili 1((' S 14 14(115 (1(1)1115.

I 44 JIIatI'aS '1 li' badigeon t i iti rell(utvu'ellt Iirltlrieuiu l'oit-(1(111 ir1IJX)5Sil)i4 Il) distiitcliori ilos 1(i)I'iS(S il IhS 1I'IIIlSh)L-utattons Sti((4'SStV('S. A l ' ('XtII'i4'ulI', f (111(ivs( ile 114 ((IflstiLlC-11011 est rendul' d1itate pat h'uiiplui (14 la nittiei ('Iii

(1) POUI It f)CU titt. cl la clar$4 tIc la iescri pliai. O fi Sil ppoara I glisellit' teriici t orientec

(2) L'eglise (UI astièie (it (Iédifl' A Nol re l)a 11e, C011i 0w toutes les églses (le la région dc la Meuse don t la fonda t ion es L ail ri bu.e A SII fit Ma-((roi' (Lii vct, \Vul court, 1)i liait. Citie, N an u r, 1luv . lollgres).

Page 19: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

IS AItI5A'I JALI; Dh1ÀST1IHE

LOUIIS l(Sl)U (lU S_ tiltV(' u

( (tliatt 0111(1 1(1(1 4t1t4)t( (1II1)1(IV(( ilatis liuiVs.

soit ;tttsliiit. IL Its (lillitiillIs (htiIdt qiilIiri-

rit. liglisuI}Iastiiï pvru .iiL uts t:Ijsti'atiuois iïtires-

sanits tn uc ( l iii ciuiicci'ii( IcOI( i1itnaiiui laciieI1ullt

a1ijuuI(1l.l&slIlll(uiil14iiliiIucttialisifiltitulicliii

L\'IIL EtI)I'ISiitlli'iiiaiult liS iiflh(4)1taliiuitS Iuuuitigiii-

gncutncs hs luligiilix dc ucE ui(1ic l;ii it luisant la cicseiii-

lionlitsatt:ulnraunictticiiIiIl(li(ruutSitivuisus

iulliiuiisu's.

L(gIisc 1 (0i)Ipi(il(I : un jutit uuitliux foiitiant lu iii.-

du- liansstc ulu ulutiliti :tVcc tint totirulIt du'sc:tlicr ait itorul.

((ritittf ittcinq li:t\I(S tlaiiijuvc iIi l.uas-ci'itts. liii ti:iils(pl

ssu'z saillant. tutliutu Iris al ulIgi acuoslu utu uollttiiaiix

9111ui(uliuiiguJlt (clix IIIl:u iiif it Steiiiiiiiu'iil l Ia i tICS (lL11

Iticsariues, iirtc ahsi(Iuu ciiiu1iiidu il inc Lia-

vut' ca riuc 2 -

dii truitsu1t.;uxuie I uglisuu-si sunsllduiiiuiit

(l4\iP VIlS I 'stl,(:ut(uj itilitiisuutita Jas tic uailrt'

s\inluuliuitn. u:1r,uuiÏ siliSsi(plaistccliiiu1iieI'iuu-

IaJgiaitii( (l1itP u la tutulii (ltiist vxpii-anI. t hi suli

uIiuIltiiscntiiit.liuuitsiiletiiciitt ua ilult:uiiiitcittdc

ca iuli r1 itic travauxcuuhiiiiiittt inuliutuc. tti;ii, aiis-.I

lIaila iiucissitu'loi-iututui lisit(-tuaiiIruinutu la i-rvulu.

(mutiaxcii usEiiISli1 iiuulnrtguiiutiitiiicu-luil ils

la tici.

(1) lutiigutur. 1i5êtres: largeur au transept, 2i iiiutrcs.() (;(i[ mnnogiaphie t-lait iiijfi ictigti (ltIfln(l M. h. I l'ê\-uPOliiulIs

n ullit dans Ii Bitura Munu,uiuniuil. t. l_XXVI, 1(112, p. 439 u 4S2, uneiutiporinuitu s-ttitte sur les plans des êglis-s ioiiiiiiies h&iiêulictiues. l.scaractères c-sstikliels qu'il expose et corrobnic par (k noni},ruux exentpksexistent dans le pliai de l'ahbê Rndolphe tuuigueni clii chevsi, tlaiiquiè(li' prol'oiides chapelles qui s'ouvrent sur les cru)isilluluis et qui coituuuiut-zuiquuuit avec le choeur par uni nu pLusieuis arcades: narthex suuruuuuinted'une tri burie.

Page 20: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

1 rd \ u

Plan de l'église abhatiale dHastière.

929-939.

Fondatoos XI u.

1033-1035.

1260-1264.

Moderne.

Page 21: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

L ' lc,LlSE ABBATIALE Bit ASTIEIIE I 9

Le iiarlliex, (JouI ltLsL e 1ai1 t''i1itltt 'ti Boiii'gugnc. estde la nef par itiie gI'ill(' en 1er. Sa voûte darIes ('si

I1lo(lerne. Son mur occidental et ses liliirs lat.i'aiix. de cons-tI'tI(tiOfl lies fI'llSt('. li ((Ut p;(.s etC reiiuiïiti's, Ils s((1lL (l('('((lI'S

de profondes at'calui'(s av('tIgles. lrs eu Faveur datus lesecoles germaniques et lombardes dont les atluruut.es surit nuit-iijdes. à savoir iiiie de chaque (àt( de In puilte. huis sW' laface sud, deux et la porte (le la lourelli' sur la Face noi'd.Lui-s arcs en plein cintre sont. rettus par des imluost.es dis-

à iiiouiliii'es siipei'posu's. qui aflllIrtisseiuI de lourdsjuln'is grossi'rement n1açoIin(s. dpoiuvus de bases etdre.ssis sur nu banc (((utinu. (lacune (1(5 trois él)aiss('Smtirailles p stcan-dessous de la porte oui (les arcatures.il une lies petite fenêtre. dont l'arc en plein cititri' et lespiê(IrOitS soiit assez fortement nhu'as's. niais durit l'appuiest presufue horizontal. Cette diriuière (,li s l( u ( s itioui. (lii estune survivance cuu((IiugieuInue ('((llh)rnh( an tradihionalisnieuluruan. ne permet qu'un erlairage itisullisant (les partiesliasses (111 unit hicx

l)ans la tourelle d'escalier. la voûte en berceau rampant.i' spirales de la vis. contourne un noyau cylindri-

pu' inulÇOflfle denvirun un mètre de ii ianiiti'e.la nef ('si. lioniogèuie. Les grandes arcades. non i]ouuhlces

à arètes nues. (1 plein cintre légèreiiieiit suiilii&uissé. netouru-hent. Sur (les piliers ianu'us. depouivuusdu' hases cl i'iiiitoniriusliai' (les iiuul)OSLCS fOJ'ffl(5 (11111 111(1 (t (11111 ('liilIifl'(9i1. Li'plan des piliers et te plut11 des grandes n tendes êlaiint enusage à l'é1io1u€' ('nlolitlgienuiuu et unit longtemps persiste en

rliéiiaii 1).?\i tribune.. lui tiifoi'inuiii. diS1iositioui fle(1uClit(ii l301W-

t \'zelay_ à 'l'ouruuuis ut n (onudouu.Lic leriètre, saris aucune uleoi'u1ioii. est ltn-di'sstis

(I Couu's de l'École ihi's (:li•tts1907-1908 C. l-;nlari. o». ('il. , t. 1. 177.

Page 22: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

211 LiCLi"E Ai1liAI'I.il.liiIiSTliRE

ltaiu' gi'aiuie ar'('a(L4'. Stiii ai' tu pilili i'ini i5IlPIl1(iSS)

sis j nrbag's soiit iui'Il'III'rit 4Ii pasi's'. sin glacis a

sauts. ('n('I'!')' (l(' I ilit' liitti lavie. t'st 4g;lIulL4'Iui i1ji'asi.

l's fi'ritu'i's (li'S hs-t't'itt's (liii la flhiuii4' 11i51)OSitiUIl 't la

111111)' l'iirin.' IIIIc i't'llt's III' la tii1. ruais t'llt's surit titiII'Ii

ilI(iultS 1iuuIes. I,i'xti'cuiiitt' (1('cilli'ultale tu' (IIaIIUC has-iCiIt'

'si dt • tltct'. ait u'vr's dt' la faiii'. il 11111' grauuic ai'c.itui't' en

t'ititt'i,liiuilis S (il(l)( 4I ' iS.([il'SSI'S Mliiliii Ijiutit'. tint

Jes itiipiistts clii i'i'itii's.I,i' t'i'i'i' tin trati se lit t'st liiiijiiji l'ouest, par lin ait' Pli

l) li ' iui 'inti'i'. tu ' sctioni i'irI'i't' . tetoniliaril SOI' (1PS ifliJ)(lstl'M

ii Iiie( clflhuill'Piilf' i'Ii.rilal-it suil' les trois f tees di' 1iilasti'i's.

i1ii j surit uni' u'i'utuinist'eutt'l' u'uuia te Ires t la iiiiii' 1ietitiaiii

[ ' i't c;tt'iliiigit'nni' il 'ni Ro t ii'guguii' (1, oui ils iitut perSiste

jusqu'à la liii dii XII si'rli, u'ouiuh ' 'Autun. liiuigres. Sau-

lipu, UeiltIfl(' à li'st. lia i ' iii) Ire tritiuitplinl itt ilCiti t'inii'u'. dl'

section elt'l'eC. i)( i ttanlI il('S it'il('tS 414' ji lvt lit initie, iliiiil les

Sllliltiti('1'MiCj)li'4('iiISut'ii('SiitiliOSIi'Siuifoi'tiies. (liisoiti

(ie]JliUt'vulslu' pi'etiuitioui flilii'ulif'itlilt' t't. ittitil. I'VItIi'uiiilii'Ilt,

iii('OlIStI'uuitstians t'titi utile (ii' jaur'ter li' tiuiiri';IIL

1101(1 cl art sud. par iles arts cii 1) 1 ( 911 ci titi'. tit' section cai'-

i •ie. 1Ui, (Iuliii(lue tu''s suui'lt;iuisses. ont lents clvfs à Iuauit'uui'

lis 5(ilLlIitil'T'M ,lcs arcs orientes c't ((iii rettiuuihirul 5111' des

ilitli(1)St('S 5l'Ililllill)ll'S à ('('UN ile l'arc occidental ,,\ii-desstis

de chacun iii' t'es i_houx deu'niii'i's arcs siiuivt't'nt deuix baies

Cul pletui (91111')', tlistiuees j i duiuuuei' tic l 'air' suris les t'iiinhles

tics t'i'otsilk ris. tirais qui i'laiu'i'nI nia ituri;urt li' i'alo't" diilraiist'pt. lis i'i'uisilltnts ;ui'luiels ulaiit plus lias 1]t' lis ('1 ,01-

subits anii'iu'uls,1,es l'l'(iISilli}HS uiiut iii' i'iiilitii'ssitu' It'shntli1ions itt's

atl(.'ii_'iis, (11.ii.11 ili'4' 1 )1'oi_Iuiisi'!it i'x;titeuiii'iit li'

Oint-ils iliitiuuui dis c'hi 1 ,i'lli'sc (louiPLiSc

(1) R. di,a'i,' 'k. 'q'. 'il., p. 425 ii 129; \i,,iki'I'-l)tit', o,i,. ci!., I. Vil,p. 1511.

Page 23: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

AIIIIA'l'IA LE IIIIASTIEIII; 21

(t uni' parI., 1111 grand nonlhre il autels n toujouis ii i,ï'ces-saire dans les alihaves avanl heaucouti di i'eligieiix prêties.

eld'auto' part. il'st Ct'i'taiii ('ut' les Bi'iii'du'tiiis enailiaieni t'iiiislriiii s ' ils n avaient pas E'xisii' ( 1 11a0 11i'la

reforme de saiiil. Roheri 109M l'usage s'est. fnrl.ilii il avoir

iiiie tIiIanhi(4 ile rliapelles siillisatiti' poili' que cliaqui'rtri'

ail un autel spiI'ial ne servant. qu'i liii et un seuli' fois pal

joui ii.r. il iii'xis(eil'a1)511101e5 ilaiis les lIlas diiirilflsl'li(. les 'liapellrs'laient iloiu' ;idiisi'i';III unir di'

Fùrit 'oiiiiie I't'III's 11111 Iii'nnii'nt 1(15 iciIlaIerilix[ii'Iiiuiir.

l)i's sOlI(1aI's IxiliIIis l o ' 1141 a111 la ii'ri1llis ri'slanraiiuns

atii'aii'iit iliis i'e piniit cii Iuin iii'.(lICl,iil'.1111' 5(5 \'stiS ditiii'ii'i,ii'oi'iiiiIt;iitt I ifistal-

11111(111 (Ii'riiinlo'iux rcligic'itx.Iiiitiii'i'Ii.'s l't\'IS;tuIiI)itill\

iiii' liIE)1)iItOIllil I) lIe'}i)Uiahha\'(' lit! il avait Iiilii'igee. Son rey,-de-('llauss("e i'sI. s(par( (lis iollaleraux qui

lal((i5I('lIi. Vis-a-Vis III! tI'1t115(j)i, iotr 1111 111111 iliiit.iflhi tI diit: dii elievi't pal- (lelix gl-aui(l('s arcades, Cc Inailqiti.-

(liIlliil' ((iiiil'I('_ II r('1n'i,dani ili,nsiiLiii'liiiIIIIPI1ii1(l1ii(l

titrai voulu. car I'i'tag( s til)ei' ie ilr ('si. laid, SUT ('Itatilli.'

(Il' qitatre g't'aiidt's fi'rtêli'is iristilii'i'ciiii'itI espa(i'es.

1 > oiurqtiiii ces iiiiit's ioiiiiiliis daiis la l)arli I ' o('Ii(leiItale

dii (II4i'tiP ? Ils soiit COlIstIitiis, (11)0(5 le T'clev' lait pal'

1)oni Gei'iii1 \aii (ilo1i eu I$S. i'ii paille cii porti » -a-

taux. in pallie d ajilonih. sut' les lutiN nou'il et Soi] de la

( ' i ' V i lte : il V 11iliiiii' FUIS III li ii IIins oui;iplia ii 'luin

leglisi' siupei'(utri' iii' t('ili' ii'Vpti'. Ciiil)I'esOuIll(tion S ai'-

'i'niii quand iiIi ()l)Si'i'Vi Ii tVji(' i'ai'oliu'ii'n iii' la haii' qui

ajoul'e cliiu'uun d'eiux: lii' outi'e-p1ussl'. p i'i'i'i']iUl'iti pi'rperidi-

cuulaire di.' ici an' et de sis l ni ' ti 'ol ' . 1 1 1 1) 111 Lies legi'u'imi'uui

melm('lii ili'liot's ;iii iI'iliiiis. (III ('si nilsi11114114' a l)i'iiS('I'

(1 10 ' 05 utours ('lut tus'i' s iig'sh' l'eglise di' livi1ui'

(14 Si' ha t: t, ',ii',hii,'c!iri',' lia (s(i'i'en1 cI/ii'lS .1!, JolI n BitsOil , diii,,k Bulletin 31,nuiunegutal, u, LXX t V 1911,1, p . 43: -t 4345.

Page 24: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

22 :•[l ARBAILALE DIIASTIEFIE

.\dalluiii.((411S4lV(S liaila111114iii' hihiii'Rinloijilu',(iil14'ISSiUIi Faite ait i'l'sj)e(l liii passe. 11' i'IV-ll('-

iliatisset' (iii clititti ('St ('IliitiililI V('I's lest 14(1 1' tleux gI'aflhl('s

I'('fl(i('S ('fi j11 i'i'l'( S (IItaill(' l'1Vall'l'S 'ajlpar('ii('l's. I cuisii'('M ('Ii j(Ii'iii ('iiili'(' stii'Iiaiissis (.l. aI'(lCS Vives 50111 i'eÇtiS

di's l)iIil'i'S 5(11(5 14(451'. (lOtit 105 iiii()05145 i luit ('lI(tilfl '(lie1(4ri'g'iiciitl iii' sut' lis fates (liii I'l'i(IiV011t Ils I'et((l1lI5'('S.

(:i'tli' ilisjuisitiijii. tt's tisitec au NIiltut XI1sii'eIe. si'viol iluis le iiia'il-i'sl cii' (4 1i'anri_'. u Cluivv. U'IIu'uiii. Vaux-siiiis-Iaiiri, i5iIl' .I"iavitii'v .Iesuii-siir-i,ei'.-4igiIV.

\ilievenard(lai'iti'['s )enl"ti'('s Itaulesiiil lti iiiiiiit [urine (jIII' (('lits 4(1' la

nef. 111(115 kilt iiluis giaudi' itaiiteiu' et'ni' iuuiuiri' largeurlis ri'jiilent lietiiieiiiip p1elegarites. Pics (le tossant suii'leu i's giai'is

les ir'oisiili.iius. les ('ollat(rtuux 'lu ('lIli'lll' it leurs

rllapl'iles IIILI eh' relitilis sut' les ailoienhies îuiudaiiûus. J uformeii liiilii'iei.ii' et i 1i'xtiieiti du' ces dernii"resisi ti'i"s j0'4'h11' (1 . 1.i's clii:vi'ts caties !exIi'i'ii'iii'. '((LIS-

tillits par lis (it'uhtgiins. itaiiut t4cuijours des itiassifs

dans Iisi 1 iiels 'lait ngtci' une abside en lttiuicvelu 2L Onneit voit iii i'ai'i's e4'nt j (lls itti' i.itiiis les i'('giilflS Solituilsesaux inliuuoes gei'flhin(u9iIesitt liniliaiili's. O(llIliit(' ti

t'Iteiiaii. \Taison. \'alcaInr'. p''' Saiut-l3er'tt'atiil iii (:0111-

iroiigi's. Ce ru est qit ati dilout de i 'ecoqIt( rutit(inl' qui' leseltiviis ii'vtatti.tilaiies ait dedans comme ait ,i&'liicrs devin-i'iuit in ttsage enI t ic'&i'diu'. en ( licrniii' et stiitiitil enRntim'gogtue. d'oi lis Cisti'm'eieiis ls mipauuilni'itt lais touslis pays iH'ttm'ii1u' oit ils uni fiinddes tuciitasti'ues,

Nuits ulliVuliS aill(eVet iii'iiti'iiutl, i'iiiistittit par I aiib

iii On 'n soit un utile,'simple fi I'&'glisi iii \VaIii (iu kil. i lisi'IIisiiie), durit hi detlir'ac't' u e'tI fun tu' 2(1 juin11(50. \'nuir Nui-Lb

I. i,rsrripiiwnlin-un foire iii 1u,j lis.'lilt'uu/iun . ( Lui nili' (:uiuipc' in'itilii dis.5n'(lllii'X de h Cmuunissiun u//uisiu,ine. 1. 1,X1 X, p. 97.

12) R. de Lustcvrie, 'j', cil.. p. 152.

Page 25: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

L ÉGLISE %l3ll4l'l.\L1: uit.sTnliE

,\lai'd le lljei'i'es en! ii' 12G!) et I 2G'i. L)iiel ei.iui le pli1 (11€

e.lui t1uil a 'cHip1 t:'ï 1' u(tit suitiines L'('(tUiI UIX ('nhijc('-turcs, .iaree qu'ici enet ' i'e un ii iti''lige tic fure eu tetTijisutile les ('xj(lÙt'atiolis du sol qui lions uii';tienI retiseigiu.l)aiis Hit guide ;inuliylne jiotir les touristes-au'ltiuIugues. ininu'i lid'e. (lejit ('xj)rilni'e tac M. l.itili(Y t ' I. que I'eglisi

deahln Rudol 1(11e se terni uni I par ii ii fi il t' drui I

t'('UH(SSiiIt. i'ut les pI'(diuigea(uI ,les murs (I! fi (11(1 (lIs t'lii()t11('N

lateriiles. Celte suufq ciitiuli 'SI. a (Calte!'. 'il!' ((Il Viti nette-ment. n. Iext(rteuu' (lii pignut! tic la ici, les Ir;tt'ts (It'si'nnipattts duiti aut('Len chevet plus lev que le ('lievet ii'fiii'i.

le lii 'vi'! il!' 1 thlu Rotl(tlplie faisait doue saillie sur lee! sur 1(5 murs dc louiti ticS i'lia>elies. liaul-et tilit'

tltd' ll'i'ltitdi(' un 1:dvgunalt'. tille ti'avi'e druite teriuiueepat' uiute absiile oui tin mir tli'oit,'f Nous lii.uorons. l.a dci'-(tilt! itVpOtltesc si lit jilus vramseuiihlalde. tac elle est cclii'tiii re1tt,nd b' IltiCkiX au pritn'i tes ai'i'lit ieei1(u't(iX (I (('(1110-

tiliqUes qui tint pu'eside i la. ('(ttlslrtieiiott le lensernlde. Cedan 'sI lailien's t'elui de ltglise dc \Vtha. dont le niaitu'eititivi'i'trail hieut sttr'e ilisjuct' te leglise d'Ilastit''t'e, Sit'ette s(IJt1tt(sititti i'st. jUStilti'. il est vrtisemhId)l( quelablie ,\lam'l a iii dise les tiiurs go(itiernts itt' la tr'ave droite.('t 1t('ut't"tt'(' ('eux des Imus paralleles de l'abside, construits

liU' lald.te Rtit.lol1tlie.I (u'tivl'(' (il' lal)ln' .\li.(t'(l siuvi'e sous tinre en j)l(91i

cinii'e eut hi'] qqitreiI. lhttiilc t'iitu'_' des (lÙssvPClS sauts hases.

il LnIp((stes t'ictuih'ei ies lu tilt li' I aie seulement. Cet('Cs (luss(.'t't'ls t.'! le ](Igttun nuit aptul'e qtii les surmontepr(trt1etttieut nianifeslenietit i lii ('(iulst.I'uu('tiun

I.e t'it ('Vi'!., \'tii'iiiluiVe5. iutit1-(i'Cuid muti'(\-t'e tlt'uic ct

tiut_' alsidi' n cinq I ctus. sIta rs li' utu tlutthlctn 'n

<' j titi'.l.tVi[(' itt' latl'itVi'e (lOtit!''sil uhu !'l,'Cit1' tlt'uxIu'u'vut'i's, tluit la 'u'oisce est (I(cul'ef' tt ' utii sittiple i(uul't't'l('t

IQj . cil.. l' 142.

Page 26: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

LE:;GLIsE ABBATIALE DI1AS'IIÈHE

rir'iIair' :eli p iIi 1;ihsitli i'sl Sifiltenhie Iar quatre litait-4lI('S tiogivi. 1111i j)aitt'iit il ' uiie clef s'iithlahlei la jiiicé.iliiiti'iiji1iiiij(ieoiiiii' li' iliuilili'aii. ()ivi's&diiiilileaiisi)iit nI(ullhlris. Siii\ LIII Iiisag'iIliIi\Vis('ll('iliciiI ailii1iIait'I Il' sii'ili' (1). I'iiii hciiul j iiiiiini'i ilgigf l Eu ' lieux u'aviis.f's foriiiu:rcts suint I irji 1 ulis il iii l i ('tit uliaInuIi4.

I)i'i'tilots. inuit ii Iris i'ist iii cii2. iii' forme coiiiqii'ila uiouiu lionuguignotiili (3, iiiiiivi'iit. utiles les i'tiiiiihei's.(_:illes-ii SitIul giuuijii'us,ai iiiq 'iii' les uuilots i1uii i'iirres-

Lii iliutJuh;iui cl pui huisulr lisiiulris uuilohs. LisSiiinill!i'rs suait iii i uuirvusluu ' aigus.uliuiitl'usage itai IIriiluLuuiI 'il Buiiirguigiui' ait XII I' si4leil). cl lus n'tuuiiiliiusiii' s,uiït pas In tas-li-uItaigi'. lui'ii ijuli' cc tiiuiili' ilaJ)JEirl'iI_lagi. ilotil in Viuh 1 'utu'nujer i ' xaii l ul c in 1212 ulatis le iliniir'(Il' In unlliidrnitli Sni.ssiuis. liii lies iiIinri u lii au iiiilcui ulitXIIIsii'(le. 1.15 itiliuls, aiiiiui'tjs ''iiiaiiflii'i, Sotutii'Slis

!aitiils'u li_\i'i'Jitiuuii iii' ('cliii iuiIIIuiiiilii' iiiirilulit i_lu,iiluli';tuii1iti est ileiture liilouigihii.i Fi'uillis hIatus

(:ltauiui i'i'ihi' Lii' la lravui' iltoiti' il chia,'rtii tus trois i va ilsluitiittahls ulilnitsjuli451 lwr( ' (dune ftiit 'u' cii tu,lii'isu.Siitu vitituil i'st.uli'isi iii deux Iluaux par iii iliiiii'uiu ri'liaux iiiiuiitaiuls liai' ulu's aies cii Iii'i'S-hui luit. iliuiul lis cxl i';itlussurvint iiitjijiuj i ilil Ivmpturirie ([liii iuiti1ijs sans 11m-

tr"s iii ftuvL'LiL'liez lis (isli'rciciisi, la's luiids disfi'in'tv'cs cl i'cuxlis dii1'ii'iihis l iailies dii Ii'niJ)Iag( suintIiisi'iuiuIis, ,'luILliIuul l4g'lisi'uiiulc-(.iiux iIi' l'ioviris.

(uiuin1' il uritvu siiiL\'u'ILI iii XIsïu'h'noh..itiiiticiil iiliii,l';stiI'('s-Stuil-I)L'ilis.uhuiiii'utuiiIil1iA lIii,uli'-IiaiuiiI;! lurli: uuij&liiittili'«h. })i'i'('(' iIiila suni'liiil uni'taur l'artel'i illitiS Iris i'ftils.iii jii)ilv;ut 511V ii iii' iiiiittuiii

(1) C. l.ii1,iri. uju. 'il.. tI,i. ;u7

(2i Serb:o. ojr rit., p(3> (uuiuq rrs ui rclué,,l,, j uj ,iu' u?,' !'r,i,i,,'.4 i',rlIu,:i 191)

i4> lit,).() Serb,it, uup. rit.. p. 41>),

Page 27: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

LII;L1SE ABBATIALE I)1iAsTI:RE 2

it 4I((flI, la l)arl le afleieline est COiiS(J1i(I(l }ia I tU] (liii riagi'

d'angle. L giavure des /)éifeex du paï de Lô'ge ,iiuis(flOflIi(l''la 1 ur1( fl l fl]lUUniqllai 1. cl irecteiiietil avel' lesli'jt j nivn(s cIlliventIuls. Ses l fiell 'i ( i t s et s>iri liiile;iii. Jnillage

d1' ilis t irli •aitx cii lhiilrt ile rond. sout. kiii> ° s dliii cor-don (If nioiiliires (011!llIllVS suri Ivin1uaii (si tiiffluiIltitteit(lisse. contrai p resi l uf l uti I i i(1t au XI siecle ii j >liis .iitiia-b'nirrit dans la region gernhiirlil111e (E. Ses vatilaits. ilorit 1((ouvre-jouIt est duriire driti li ton brisr. ml 1(11( 5 i(i ulits belles l feIlliLreS (n Ter forgi 4nri(hie.s mlmliganIesV> I hues.

lis Ien'trus iltu lmz-ile-rllu(nss(( (II la tour 51(111 lis seules(If hig]jSf (uui suIivastnla lIxtuilIlur. (:mIIi (X(>1(tiVil 5CX

1( 11 ( 1 1 (4 jiaI la gitridi (pitisselir l>s (tilt raillis >iitillesajourent..

11(115 les ftI(S tl>ha tiiiii(IIIi'til(((llSti'(tul5 (Il 51115-

pi mut iles indications de la ravnre des /klues du /)uï.

de /dge. Coniitie pal le liasSe, ils s((l( t l(ill!4i1lii(S((lIC h fY l aillidi C((I(( cii c l(atiteIit>. (Olflhlif ((1h15 1l(S leisi-hIl t iS ut (III (llut du iiiuiiutii. lonl luisagilait tus ii1(tudmt(t sisI lOIlgl(rllps c(ullSeIVc >pays IlIlimalI.

1)aiis I' hvatioui latirale, il ï1 iIistillglteu la iiiT ilbas-côtes. le I ralisupt (t le cliotil.

les rHums le Ii i(e.f et (eux de ses }fas-r(,ts. au rioid il(III 5(1(1. s((uI1 t>rifuuues et d(e(uIes (al des iiittehiuts-pilas-tiCs (le tres laihle saillie. saris bases. ulolil les uiuip>sIis ô liletchanfreiin seuil. relies liai . uts ilI(S cii 111>111 iiiit ii ;itlluuuiaittles solitis. sutuvaiit nuVstiiie adojit> uar les ôole gelilla-

fli(1U4 et lolliluli idi. Les îluilt1lS cnca(Ilees liai (es aliutltiimssont di i m Onirviies ile i]iuiur;itioii. n l(Xt(lieiij roiltiin u> litili-

rieur. Suii la face tiiirul. liii portail tiettl. 1>41(1 ii hatileut dela f4r4nhi'Ie travvi reluplati lainiin portail (liii servaituIen tiII aUX liilelis.

{1) C. Iii1mi,ji. cil.. t. I, I

Page 28: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

2( LI;;LII. AB1IATtALE I,1IAYI' IÈIII-;

1114'it'fl44 ('I'(U?Ilh)FlS avai('lIt lt'tii's SO1iI14 ai 1IiV(1(I tI€

C('IIX (14la!1('t'1tlii (h(('III'. ('I I('LLI'S 4()1U})l(S (I('14Si11a1(Ilt

\('(I(SI(fl4IS1Itl)l('4'le l(l. li1I ' liii ('l(iItI PI1 t1 (t1I('i-

[4iniv.l':fl1'(li(Il4t!1ti1'aIl(41es C1)15Ill(1IlSII11III14 ('1('VI'S

les I'('stalIIat('ui's ,,r,I 1)l u411111 (LII 411(1 (lisgra4'i('ux. I,i' cairi-

l lalliI (' ('li clial'iieIIle 44)IIVI'I't(' (LII'(lUiS('S. 4l('V(' SIII laI't1'

,lii t((il aii-i_lessiis (le lace ,e'ri(lel(tal (1(1 ('aIl''' de trallsipI.

II('xistail JeLSclIII'1a),Ivait ('XiSt4'I' (11141111.1 lesI'llisilluns

avaielit I('tIl' all('i('llII(' 111(llt,'1II'.Il111'l,l,Il4Il1IL('Ilt'li' ('((1(54-

ti'IiiI. ''ii U'24S. IIII'SI1IIe la pai'lie oI'i('!IlalL' (Il' I'1g'1i54(' a ('II

I'eIl(lIl('(II ('11111'.

le IlloelIt' 54'' (lisliIlg'u(' (Il' la III'!(1Il' 1111(Scn('(' (lar('atIII,'

IIlleV](1SSI'1(lll 4l ' ile ' i l l4Il ('t I('l)4154-('ôt("4, 1)411I('S (11111e!]-

44inIISIlS('S lel,("II'I's1ej41lIl4'I1li((l1II('4'54 lII

(111111(II'Ili(lI(' (1(4111 1l54 IJI,i(iiI1((II ' 444)111Ill(_(1II(11'(54 (t 1111'avt't

r'' 1111 li 1et't (lii 14(1','.

,'lI(.'V(Ii.'(( lIli4i ll4 ' c'st_ (1,4(,lIV 1)411' SIX coTItr'el()rIS a UI]

rss;iut. aiiioï'tis'Il gla.('is. I i'larmiers lI'S1p1'llis (1(44

[('Il,'ll'I'S SI' 1,l'I(l()1]el1l 5111' 1(54 ((((IlS, ,'((Ill((Ill'lIeIlt 1(5 ((111114'-

îll'ls('ti'('4,I1(IIl411115415111'14(111Iij,4(urt(llr(IIIl'll('V('t, I

(I)l'l1i(lt('tlISIlIlidillOIe,1 1 P 1h 111 1 ' M il (liii,(Oti('i'iiti'i

1) 4 I' I.' 54

Mobilier.

Pier1eS toriba1es.II(1,,II4' 1)1411)' III' 14(1(1(1' .\l,i,tti

lIi('ri1' l ' s . ('IlIllal't,l'('11111VI'iII('(I)'1(11(111,'sI1111II'('4,141_if!

1o(('i11I('fl (14' gl'4IvIIr('III liait (1111Fait1(I'l'SSI'ltlil' 141 J (III')'-

11011 (1111' t'ai't 4_leS t]I1t)i)'I'S va I)tt('IItdI'l' 1(11 Xl\' SI('l'l(', 1,114'

ai.'lit'''t'clall(l'IIll' itI'('t14(Ï4111('Ii',1nzuulale2' lit) (le1(11!-

.IIl'1II'( 1 (11I'JIl(I'lI4'(('lI)(III(('1(11(11t't4lie 1id'alisnr(III

XIII'si,'t'Ii' ;(Vi]iI 1) I ' 4 ' S4 I hI ' 1141 I ' to ( iL t atlIIil)lI(IlIlel'.

1.4' 11111(11' 4411114' (Il' ('t' SII'('t(' ('I 541toi (1411)54I:iI'lMIl '1(1' 111(1]

44111t'I'j)I'.'sl'I]t('1411)1(4'\iVaIlI.LIS(l(Xl)IIV('I'lS.,Iziiis((I!''

Page 29: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

LÉGLISE ABBATIALE DHA5TIÈnI: 27

sCreinr' jritiif'Ssi. Son eliigit r'si iteudin' shits 11111'i'tadli'iIiil'sitriiit,('tliiit gfil)i(' iliitit les 1 nIjiatits sOtit tlti irisIII' il'IJ(li4'i5. i'alibi est PeV('iil ilii itistutiit' Sit'i'iil(itil. 5(111

l)ras tirnit aliong lient la crussi'. oii buis gauche est iï'iiltisur la 1toiiriitc. ses pieds reposent sut un escabeau a deuxdcgr's. Ses gants. signe de litivesiiturc feodale. sont der.ii-

ait dus dtin tri dailliiti iivadraiii lue fleura huit pitalesis sont siiu 1 di'sIOIiS, avic (les iuigflr'is ((tulle s tu biais.coflhilO (('UN i]iit' les pt1ais j ioriaiini. t soit'JioiliIi'_ Con-traitetiient it lusage abbai.ial . sa crosse u la volute touriueait lettors. piohtaliIu'nii'nijiie 5011 atitoiiii sili'it(Iaitsut (hi'iix aIibnvts. Au-dessous de lare ceittral est tepre-sen 'f' la itiaili dut leN' Eleriiel henissatit t la lai nie . I nangelot tliuriîerttive est lignite dans ihiatiun' '((li 1itIlL L uts-elililuitil. gJ.aVte in bordure. 'si ainsi -onçiIe

.1 éhliO 1)oiuint M. ( 't'' LX liii, 11/1 /aif.sepiieéii/iéix obiitI)n,nnus éthbas A 1(11(11(5. t I(1I)1(i e/US 1eé/1(1ex((lt III. /)a(e.t iflf'fl, A IIias /lO( tein/)ltu)l ('/i,isto ('efl.tI,lt,V1( A iOl(it1.'t.

/'1o/c(II aille L)eu in ,edolnx ut floiMa ,ia,ein. .'ia/i(f(l.!!(11I(1 /)1O ('f) Olé,.

La main ilivitie 1111 ti' au-dessus de la hit' lii ilefuiiii ilanitInt' siiii di' marque di' labriqut' des atehiits iii' 'Funirnai 1.ii est tertaiti i ii i li uravtur, su jutait huis de cette ilit.sesi nuspire des itarliliotis du grand ictiite iIi. faloiiiioiutiLt "i(Iii(l.

(:nniiii le nini (lii I s-cte ibid de lut net. ati droit iii laeitlqUieflhe travie. on a rileve uni' unit ii' pierre tonihah. surlatinielhi' on ht. aui-dessuis dunerisse thhaiiuule. itfl 111)111 etunilaie de lets (&'sI h utudi'sii' titoiiuuH_'iit de .lariinues2h' ;ihlH' iIi' \\ uuilsor ii dllastueie 12h-$ l uin I24 . Il est.lii lviii'les tonilies j il;iiis si siniiles tin Xlisi iii. dont

t) E ii li' I IeLi il :ilzqu',i.r u hi jin du itwyeii tige n iii rie, p. 402.

Page 30: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

28 LI:;GLISF; .nhi.I I.LI: l'HASt' liHE

tPX(1111,ti h jilus lit'' utwtiï'ai' li H'rut/ (Ii' (iguhrs

dath' 122t I

Fonts baptismaux.- I .'s fiints t iii'naisk'ïishast ii"r'.

i l;!l.:, i:nlu •t 2, sont itlrihitis ait XlVsii'i'lt'. lis

i I i I )Iilif ' lttu,t taitl\1 'itin1,','itili'itxl>i 4 ' 1 i'i45111'

iiIiI(ili'. Iitir lIIVI' IliitiIt'. i_'T'i'iti'i' itaits tilt,'IiaiMS(' ttlili'tli'

Ii'tog(iltI'. i'st i't'tii't' jiai' liii ght'i!t 11111' 5i''tit)!t iii' siilti'rt'

t'i'itt'ii'i'. Ifti'si,ttr ' i '1 1r liiii ti ' itn'iiigitrtili'i''s iitiitii p('t

1 u',l,ahh'ni,'nt l)1IIs titi iii. Ils siuti ilt'e,,ri's u,qilairi' In'IIos

titis'iti'agiiitiii'5t'it.aitti'.stti'inç,ntt'vs'lt;iiiirtu'diitti'j ilatt'-iiit'iiii' !i (_il(J lutHs.tutit li' iti'i'tit)l'i)tiiilgi' ht tl-ll)i'lt('

d'hii!itit'll'_(,ssui1i1iûi'ts'Il i'itr,iI'J)('iJt'lii(lil. s'iihii'itt

tIi'slirtiu l ii ) l 't('t' lus ;i,rt'ssiuii's toi'ssaIrIs ii I atlitititistia-

titt il ii l)tF)t("tit(':

Crosses abbatiales.t tt 'siisiu ussilil,ut ,tiiniititi',iIiu'luit,sauts iuiutt'iti' tl'utx'tiissvs ;,t,luiIi!th'!.. tuili's

fi in t lu' " ittluS8,cuti luisisilin u':t'itu' iiit ut bu.'t ta ut

lliiu'.isru'tt,iitvi'itit utsSut,tiijitjii'ttutt(Lil(ttl'utti'ltlait

iilutsi'i'tIti(ittiluualtll'itaiiiuIiuixi'tli's.i_ttittiiltiit:iItit

illl(i11, liii'liiittvii' iIiits laitt!.aituuIIc'rni'ttt ail titiisi' dc

XIItt lu

1111551 (Il' IJ1hu,\huiI isi. itt I,iis tiiiiuiirI ut,

liii,ititanuites iI',,i utissinuttu'itt. S:u viuliticii ulnit liputts.

tiimittitli uiitc tu'it(I,s u'lliiu(t . isi ittiti' t ht dotulli

linti(iuit cii' uli))iut' s i> tt'ialt(ti(tIiisii'il huit titis

ii t !t Il t 'tilti's iiuulilii' ihI't'iiutis duItuu!lage iiirt'ticf. au

uttii'udiiu 1 uitse ihtattti'tIntt utti'iitig(tiiutii'hhi.Ji_'s

it 1)ans le, 'uvirol),, dl1:isiiuu-u, lu!)roui, ilciix i)tLiI'Cs tulilul),.',. plates,t'tigii, gruivrs au trait. dii \lllu'l,celle ,t'Alard itt' Chinois iii,

12 I 2, i tlnIh:ijru I I' Calice), i Iti kil. au sud-uuiu,t. et cille du (kiurgt (IiNiviulu' de 12t2.Njvcrlu t llelgiqut') ii 14 kil. iii sLIil-uuuct.

(2) ()j. eut. I. p. 752.(t)luIuuuuu,tuiiiiivai,,enuihoncliiil dan. lu,.'Il\II'Oh)5ullla'tiuo'e.

ltCatTco)u11 ,.i,Ut tri", intcle.t'fl)t,.

Page 31: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

Lf.L;LISELLIL.TlALL: nusiui;iuu: 211

)iLII'tILlj(S SUuItLTII Ls.'z J)uIL tIIuuuT)ItLIn

II,II1suiuI'. (IILi)J)lFI(ILIII(ITfl(IiiOuLLut('tufI

trit 1ibii'ii\inuiauuItI

la (I()MS(ItlaI)l)(ilflUIIVITL1' (M( 'ru li. Saoliiti'. de

S(Cti(Ifl (iItt1luI(. (SI ihiL b( (I(I(IulI(IJI (III flhlulf'ilhl(lU-(fl hagLL.r I t. 1.11e SU IClIllilit' pal un' liii j lii'1)flhi(J(tL( il

t]l)iM ltth(S ILIIlIS tg'auux. it1it cIinuits :1 liii u I.ta.t. sur-

uuuiiuItuit iturix autres 101(15 h uis peintS tI tLibueluustIn il

Crosse de l'abbé Alai-ti.

Iauilre . ( itIe tlits54nia ]uu.envi. hitri euiluuiilu : titia

(IiposeanIj>rislu t,iii,s tIti itre lut tiiIuiut. ttiuilitriuieuiueuii

Lulsugi fit1iieiit tujilietIluis lis s(puuItun(sdis ulijels

iii rutial. tlue liItr butiniiI le plouuuli.iliui iiilit-1)15saerifhi tICS itJ>jtIs Itit(i(tLX.4 i. ausSi Inuit utititit b. loin-

liertux \ laitri (LUS jtubtnatiouus2). la Ilunutttittttn.

(1) conlpltfit, t. IX,. lii -(2) .1. I)isiift contii'u ijili lit-s nw tti royaux, diiui t lia lie! in dis (ont -

ni FS.SWns rn jalex d tri t! dareliéoliiqu. L. XXVII. p. 3($tlrttxellts, 1 lS8

Page 32: Colonel V. DONAUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/3bfad92dcace12e54536… · Fiançois de Ilarugest, sieur di (iut lis. saccagrent léglise it liitilciitit Ie ', lntiments

L i: (;IIç.nhiA'LIALI:lIASTII}ti

cli 1 >is 1i toiiilt iii ias1aiti. atiaiiI av'r h X Il'itit

(t it(('liit SL }!II'([ ut au lIiIiI(U tlU N II I

I IS iIsertittns 1 tit'itdt'iiti's_tiilSi(U(' l ' npiuion du

toliiti' ih Baslaid ot tin piMutin, qui estiment cpu' lis

ti'()SSCS à serpent et t Itiut' i j iantiimil Omit (li igalinieni

aux Xl l el N III sieIts 2m'niettent di pli-

Grosse trouvée à Hastière.

s p i qin les deux elossi', iiiit 1 11Pfl lIp, et)utemIo)ruIiIs.l'ue pu isinit plus gratuit similI tiit1(rIiI'(. LII IPS ulivIis

diiiTimnflhi'tI'CIIIPIII (t iii: ii Iii hIitque siicli peuvent si'

li'iiii Vil' (li tViII(P 111 (li retard 5111 j 1 miiillt'sinie s'vpiilaire.

(l) I'eititrires et ot'rtetiietilS des iiitIIlUSL'iiis (1CJ)ttts h J le sircic jnsqit û

ht fut rio VI 1'. rI ripes Ii' (,'oriijiis ii i'chéoio j irj ire le l'oit iris. I )3. IL 4 17.

(2) (om;rex atehéoio,iie il' Ptitiers. l9)3,421.

Cru u - - I w pr. II. Dciesq tics, tic 11e niol o ri.. 3