html i drimwjuver.doc

8/17/2019 html i drimwjuver.doc

1/32

Alati za kreiranje web stranica – usporedba mogućnosti,

prednosti i nedostataka različitih alata


2/32

Sadržaj:

Uod!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!"

Alati za izradu weba!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!#Adobe $reamweaer!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!%&icroso't (ront)age!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!*Adobe (lash!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!+ute (-)!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!..)ore/enje (ront)age0a i $reamweaer0a!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!."$12A&1345 657 S-8A215!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!.9$12A&1341 -&;!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!.<&ogućnosti $-&;0a!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!.#-&; =>perte?t &arkup ;anguage@!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!.#$& =$ocument bject &odel@!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!.%

značaanje objekata u -&;0u!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!.*SS =ascading St>le Sheets@!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!.*BaaScript!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!.+-52;C1B5 -5&5;B525 2A 4;1B52-U!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!D.)rogramski jezik Baa!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!D.blici Baa programa!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!DD-52;C1B5 -5&5;B525 2A )S;UE1-5;BU!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!D"AS) =Actie Serer )ages@!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!D"4ako instalirati 11S i koristiti AS) na 6indows F) )ro'essionalG!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!D9C1 =&&2 CA-56AH 12-58(A5@!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!D9BS) =Baa Serer )ages@!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!D%

Baa Serleti!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!D%)) =)8(5SS12A; &5 )AC5@!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!D*)) programiranje!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!"I)riprema php skripti!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!"IJaključak!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!"D;iteratura!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!""

D


3/32

Uod

1nternet predstalja medij koji brzo napreduje i sakim danom nudi se iKe mogućnosti,

različitih serisa i namjena! )risusto na webu danas nije luksuz nego potreba sake

preduzeća ili pojedinca! 1z toga proizlazi potreba za kreiranjem web stranica! 4orisnik se

može odlučiti na samostalnu izradu web stranica ili cjelokupni posao izrade web stranice

prepustiti osobi ili preduzeću koje je adekatna za stručno i pro'esionalno obaljanje

istoga!

1mati web stranice najnormalnija je star! 3ak se i kod nas počelo čudno gledati

preduzeća koje ih nemaju! 3injenica da postoji izuzetna količina web stranica koje sliče

jedna drugoj, znači da naKa stranica mora biti posebna i isticati se nečim čime će priući

posjetioce! $a bi napraili prau sranicu narano potrebni su i prai alati! 4ako se izrada jedne ozbiljnije web stranice sastoji od mnogo cjelina poput izrade gra'ike, la>outa i

dizajna te programiranja, potreban je cijeli set alataL tačnije paket alata koji 'unkcioniKu

kao jedna cjelina!

6eb stranicu možemo kreirati na da načina: ručnim upisianjem koda u te?t editoru tipa

Notepad ili koriKtenjem nekog od alata za kreiranje web stranica koji automatski stara

kod na temelju akcija koje napraimo, takozani 6HS16HC0editor =ono što vidiš to

dobiješ @! 4reiranje stranice kodiranjem je mukotrpan posao koji zahtjea poznaanje

html koda!

4reiranje stranice nekim od alata ili programa napraljenih namjenski u te srhe traži

prije sega poznaanje tog programa ili alata sa sim njegoim osnonim 'unkcijama!

)onajbolji u te srhe danas je sakako Adobe Dreamweaver ! 2eKto slabiji alat sa neKto

manje 'unkcija je &icroso't (ront)age iako je (ront)age po ocjeni mnogih jednostaniji

za koriKtenje!

4rajem DI!0og i početkom D.! ijeka se eća potreba korisnika za pristupom raznolikom

sadržaju putem 1nterneta doela je do ubrazanog razoja internetskih tehnologija!

1nternetske tehnologije su spoj mrežne in'rastrukture i programskih rjeKenja koja

omogućuju komunikaciju putem mreže 1nternet! )otreba za uo/enjem dinamičkog

sadržaja u web aplikacije doela je do razoja složenih internetskih tehnologija! 6eb

aplikacijama smatraju se aplikacije koje omogućuju prikaz dinamičkog sadržaja!

"


4/32

$inamički sadržaj podrazumjea podatke na web stranici koji se mijenjaju za rijeme

koriKtenja web stranice! )ostupak izgradnje dinamičkih web stranica složen je i

dugotrajan posao, a u oom maturskom radu pokuKat ćemo na Kto bolji način detaljno

objasniti načine i mogućnosti staranja dinamičkih web stranica!

-&;0kod 0 osnoa kodiranja na 1nternetu, kratica za Hyper Text Markup Language i

osnoa kodiranja jedne web stranice čini uprao oaj tekst ili cijeli jezik! Se web

stranice na 1nternetu su u osnoi napraljene u oom jeziku koji izme/u ostalog

omogućaa kreiranje linkoa na druge stranice, prikaz slika itd!

2a sljedeće dije slike u nastaku nalazi se primjer jedne web stranice kreiranje

koriKtenjem alata &icroso't (ront)age u da prethodno spomenuta oblika! 2a lika !!

prikazana je web stranica izra/ena koriKtenjem 6HS16HC editora a na lika "! rezultat

odnosno output u obliku html koda koji je (ront)age automatski napraio!

Slika .! )rikaz web stranice u normal obliku

9


5/32


6/32

-renutačno se na tržiKtu nudi mnogo različitih alata za izradu web stranica! Saki korisnik

računala može relatino brzo i uz malu količinu znanja izraditi jednostane web stranice

koristeći alate tipa Mi$roso%t &ublis#er i sl! $anas su se popularniji alati za online izradu

web stranica! Ja izradu stranica pomoću takih online aplikacija nije potrebno nikako

znanje ezano uz proces izrade web stranica =upload na serer i sl!@! U daljnjem opisu

alata za izradu web stranica ograničiti ćemo se na '(N aplika$ije!

-reba razlikoati nekoliko različitih namjena alata prilikom izrade web stranice:

unierzalni alati za izradu web stranica, alati za kodiranje, alati za dizajniranje web

stranica itd!

2ajpoznatiji alati za izradu web stranica su: Microsoft Front Page i AdobeDreamveaver! U poglalju " detaljno se baimo naedenim alatima te testiramo

prednosti i mane istih!

Adobe $reamweaer

$reamweaer je programski alat koji ima se Kto je potrebno za kreiranje profesionalnihweb stranica! )ojednostaljuje dizajn stranica, bez obzira koristite li njego tekstualni ili

gra'ički način rada! sojom popularnoKću predstalja standard izualnih alata za izradu

web stranica! &noKtom naprednih 'unkcija, nezaobilazan je alat web dizajnera, kako

kod pro'esionalaca tako i kod hobista! $reamweaer je program koji može dati gotoo

sarKen izualni identitet web stranicama, Kto ga u danaKnje rijeme marketinKke

eksplozije i ažnosti prisutnosti na internetu čini značajnim 'aktorom u njihooj izradi!

$reamweaer je de'initino najpopularniji alat za kreiranje web stranica sa jedinom

manom a to je teži rad za početnike koji se pri puta susreću sa izradom web stranica!

)remda na tržiKtu postoji izrana konkurencija $reamweaeru se tijekom godina dokazao

kao izbor za pro'esionalce koji mogu, ne napuKtajući jednu razojnu okolinu, raditi na

dizajnu, la>outu i programiranju sog sitea!

#


7/32

Slika " Sučelje Adobe $reamweaer0a

&icroso't (ront)age

&icroso't (ront)age dolazi u &icroso't ''ice paketu te pretstalja moćan alat za izradu

web stranica! Clana prednost (ront)age0a je uprano njegoa jednostanost koriKtenja!

1zrada web stranica je moguća u normal i #tml obliku a izbor načina rada se rKi preko

kartica pri dnu aplikacije! Sadržaj web stranice koji se kreira u normal obliku automatskise pretara u html kod! (ront)age ima ugra/eni preglednik na koji se dolazi klikom na

treću karticu, Kto je rlo koristno jer se prilikom izrade web stranice automatski ista može

idjeti u obliku kakom će biti nakon izrade i prikaza u nekom od preglednika =1nternet

5?plorer, &ozilla (ire'o? itd!@!

%


8/32

Slika 9! &icroso't (ront)age0a

Adobe (lash

&acromedijin program (lash je multimedijalna aplikacija koja dizajnerima i

programerima omogućaa praljenje raznorsnih i zanimljiih aplikacija, prezentacija,

animacija i 6eb lokacija za različite plat'orme i ure/aje! 1sti su kreirani u (lash0u! (lash&F DII9 pruža se Kto je potrebno korisniku za kreiranje 1 distribuciju bogatih web

sadržaja i snažnih aplikacija! (lash je poznat kao program za

kreiranje animacija eć duže rijeme! 2ajčeKće se koristi za web animacije jer dopuKta

*


9/32

staranje isoko kalitetnih animacija s malim eličinama datoteka, koje su idealne za

online

sadržaj! (lash je ektorski baziran program dizajniran za staranje i prikaz malih datoteka

na web0u, i to postiže ograničaanjem tipoa slika i medija koji mogu biti prikazani!

(lash odličan alat za kreiranje i animaciju ektor gra'ike, tako/er pruža se potrebno za

kreiranje i dostau bogatog web sadržaja i moćnih aplikacija kao npr! online dućana! )ri

dizajniranju pokretne gra'ike ili staranju podatkone aplikacije (lash nudi alate potrebne

za dobianje izrsnih rezultata i dostau korisniku najboljim načinom na brojne

plat'orme i ure/aje! 2a internetu često imam priliku naći različite igre, multimedijalne

kizoe, reklamne bannere i sl!

Slika < 1nteraktina igra napraljena u (lash0u

+


10/32

ute (-)

2akon izrade web stranice istu je potrebno prikazati na internetu, odnosno uploadati na

serer sa kojega će se web stranica zajedno sa sim sojim elementima prikaziati!

&acromedijin program (lash je multimedijalna aplikacija koja dizajnerima i

programerima omogućaa praljenje raznorsnih i zanimljiih aplikacija, prezentacija,

animacija i 6eb lokacija za različite plat'orme i ure/aje!!

Aplikacija nudi mogućnost izrade web stranica i ure/ianja postojećih web stranica u

obliku kodiranja, odnosno potrebno je ručno unositi html kod koji nije pogodan za izraducelih web stranica ali ima eliku primjenu kod editiranja i kreiranja dinamičkih web

stranica u programskom jeziku )), nudeći 'unkcionalno sučelje te mogućnost bojanja

koda zaisno o kojem je tagu, arijabli i sl! riječ!

.I


11/32

Slika #! ute (-)0a

..


12/32

)ore/enje (ront)age0a i $reamweaer0a!

4ao Kto smo eć naeli u prethodnome testu u tekstu u nastaku napraiti ćemo test da

najpopularnija alata za izradu web stranica &icroso't (ront)age0a i Adobe $reameawer0

a!

4ao Kto smo eć ustrdili (ront)age pogodan je za korisnike početnike dok je

$reamweaer namijenjen pro'esionalnog upotrebi! Melika mana $reamweaer0a je

njegoa cena koja iznosi oko .*II,II kn!, uz daljnje kupnje nadogradnji programa koje

iznose oko .III,II kn, isto čini alat nedostupnim obi)nim korisnicima koji se žele

okuKati u izradi web stranica, dok se (ront)age nalazi u paketu ''ice paketa i kaotakoga ne moramo kupiti licencu za koriKtenje alata =uz pretpostaku da koristimo

original &icroso't ''ice paket@!

Mrlo brzo tokom aktine izrade web stranica pojaiti će se potreba za zahtenijim

'unkcijama koje alat za izradu weba mora nuditi! sobno glani nedostatak (ront)age0a

je u nedostatku bojanja koda u code načinu rada te nedostatku uklanjanja nepotrebnog

koda i nemogućnosti debugiranja! )rilikom pisanja koda u programskom jeziku ))

'unkcija bojanja koda iznimno je potrebna i značajno pojednostanjuje rad! Ja primer,

$reamweaer će prikazati arijable pisane u ))0u zelenom bojom, tekst koji se nalazi

unutar naodnika siom bojom i sl!L te ukoliko do/e do greKke u pisanju koda isti će

označiti drugom bojom i ukazati programeru na greKku!

U tablici u nastaku nalaze se neki od parametara za oba alata:

$85&65AM58 (82- )AC5

Bednostanost koriKtenja 4omplikoan za početnike Bednostaan za koriKtenje!

ena "++ US$ *I US$

Mizualno ure/ianje SS0a $a 2e

.D


13/32

Mizualno ure/ianje koda $a 2e

*ojanje kod0a $a 2e

)odrKka za iKe internet

preglednika

$a 2e

Upload datoteka putem

(-) protokola$a 2e

5ditiranje stranica direktno

putem alata uz

istoremenu promjenu na

iste datoteke na sereru

2e $a

$12A&1345 657 S-8A215

6eb dokumenti se dele u sledeća tri tipa:

Statički web dokumenti

$inamički web dokumenti

Aktini web dokumenti

$inamičke stranice su ugra/eni programi koji omogućuju automatske promjene nekih

podataka na stranicama bez interencije autora stranice =ugra/ene skripte ili postoji

poezanost s nekom pozadinskom aplikacijom ili bazom podataka@!

6eb tehnologije za staranje dinamičkih i interaktinih 6eb stranica su:

$-&; =$>namic -&;@ tehnologije0 kombinacija -&;0a, skriptnih jezika

=BaaScript, M7Script, Bscript@, stilskih predložaka =st>le sheets@

stale tehnologije temeljene na klijentu =client0side technolog>@: ActieF, Baa

appleti

."


14/32

-ehnologije temeljene na poslužitelju =serer0side technolog>@: C1 skripte, ))

Baa serleti, BS) =Baa Serer )ages@, AS) =Actie Serer )ages@!

U daljnjem tekstu objasnićemo kake nam mogućnosti pruža saka od naedenih

tehnologija!

$12A&1341 -&;

d početka masonijeg koriKtenja interneta za izradu internet stranica koristio se jezik za

označaanje -&; = >perte?t &arkup ;anguage@! 2jegoa osnona zadaća bila je da

na jednostaan i pregledan način prikaže tekst i slike! 4ako je reme prolazilo tako su i

zahtei za sadržajem sa iKe mogućnosti se iKe rasli! Skladno tome pojaljiale su se

noe tehnologije, jezici i protokoli te razna razmiKljanja o tome Kto se internet stranice

mogu i trebaju sadržaati! )ri tome se mnoge od tih tehnologija do danas nisu održale!

Mećina danaKnjih internet stranica su izra/ene u ećoj ili manjoj meri koriKtenjem

dinamičkog -&;0a =u nastaku teksta $-&;@! 1ako bi se po samom naziu dalo

zaključiti da se radi samo o noijoj erziji, tj! naprednijoj erziji jezika -&;, $-&;

predstalja ipak neKto drugo! $-&; je samo oznaka da se pri izradi internet stranica

koristi nekoliko tehnologija! -o je zaprao ideja o tome koje =eć postojeće@ jezike i na

koji način ih se trebaNmože koristiti pri izradi stranica!

-i jezici su:

-&;

SS

Skriptni jezik: BaaScript, M7Script

.9


15/32

de je ažno napomenuti i $ocument bject &odel =skraćeno $&@! $& ne

predstalja neki konkretan jezik eć je to model po kojemu se u -&;0u stranica gradi

od objekata! n je bitan, jer predstalja poeznicu izme/u -&;0a koji sadrži objekte i

u SS0a i skriptnih jezika koji tim objektima na neki način upraljaju tj! dodjeljuju ili

menjaju objektima u -&;0u neka sojsta!

&ogućnosti $-&;0a

1spranom uporabom i kombinacijom jezika koji sačinjaaju $-&; pružaju se elike

mogućnosti za manipuliranje stranicama! Spomenut ćemo nekoliko najažnijih = u

zagradi je naedeno koji od jezika omogućaa pojedinu opciju@:1nterakcija s posjetiteljima stranice =BaaScript@

&ogućnost prilagodbe stranica ljudima s posebnim potrebama =SS@

;akKe održaanje tj! izmjena izgleda stranica =SS@

-&; =>perte?t &arkup ;anguage@

Clana namena -&;0a je odre/ianje =označaanje@ koje in'ormacije i na koji način će

se one prikazati na internet stranicama! -reba napomenuti da -&; nije programski

jezik eć jednostaan jezik za označaanje! Sastoji se od jednostanih označnih

elemenata koji se naziaju tag0oi i unutar kojih se smeKtaju in'ormacije! 2ačin na koji će

se pojedina in'ormacija, bilo tekstualna ili gra'ička, prikazati oisi o tag0u unutar kojega

je smeKtena! Mažno je napomenuti da jedna od iznimno bitnih karakteristika -&;

dokumenata je mogućnost de'iniranje eze izme/u stranica!

.


16/32

1zgled pojednostaljenog -&; dokumenta dan je sljedećim primjerom:

O-&;PO5A$P

O-1-;5P2aslo dokumentaON-1-;5PON5A$PO7$HP O.P2asloON.P ODP)odnasloONDP O)P-e?t, te?t, te?t! ! ! ON)P Oa hre' Q Rnekastranica!htmlRPslijedećaONaPON7$HPON-&;P

U počecima razoja internet stranica -&; je služio sa ciljem, kako je naedeno, da se

unutar njega smjeKtaju in'ormacije, a ujedno odre/uje na koji će način te in'ormacije prikazati! $anas se zbog razoja ostalih =speci'ičnih@ jezika teži da -&; ima malo

drugačiju ulogu! 1deja je da -&; sadrži in'ormacije no da pomoću raznih tag0oa

pojedine elemente tih in'ormacija =samo@ označi, bez da se de'inira kako će se ti elementi

prikazati! 2ačin na koji će se ti elementi onda prikazati ili mijenjati pri interakciji sa

posjetiteljem rKe se u drugim pre spomenutim jezicima: SS0u i BaaScriptu!

$& =$ocument bject &odel@

4ao Kto je eć rečeno $& predstalja iznimno ažan 'aktor u $-&;0u! Uprao se izimena može idjeti čemu on služi! 4ao pro reč je o modelu, tj! de'iniKu strukture -&;dokumenta!)rilikom de'iniranja strukture -&; dokumenta postaljaju se sledeća pitanja:

4oji se tag0oi postoje na straniciG4oliko ih imaG

2a koji način su poredaniG4oja su sojsta tih tag0oaG 2a koji se način elementi tih tag0oa prikazuju na straniciG

$& daje odgoor na oa pitanja! n izražaa strukturu -&; dokumenta naunierzalan, sadržajno neoisan način! )ostoji iKe razina =leel0a@ $&0a koji seme/usobno razlikuju po objektima koje sadrže kao i mogućnostima menjanja sojstaa i prikaza tih objekata!

.#


17/32

značaanje objekata u -&;0u

2aeli smo eć da se -&; sastoji od objekata! $a bi ostala da jezika $-&;0a tj!

SS i BaaScript mogi identi'icarati objekte kojima žele manipulirati potrebno je teobjekte označiti! U -&;0u objekti se označaaju tako da se za -&; element koji se želi označitieksplicitno de'inira 1$ atribut na sljedeći način:

O) id QRnasloRP! ! ! ! sadržaj paragra'a naslo! ! !ON)P

ako označenom -&; objektu se preko rijednosti 1$ atributa lako pristupa u SS0ui BaaScript0u! Bedino ograničenje je da se ne smije dodijeliti ista rijednost 1$ atributa

doma različitim objektima!

SS =ascading St>le Sheets@

SS se pojaio najkasnije u odnosu na ostala da jezika koja se koriste u $-&;0u!

SS je skup prailaNstiloa kojima se de'inira kako će se pojedini elementi -&;0a

prikazati!

)rednosti koje SS nudi su sljedeće:Jnatno eće mogućnosti odre/ianja sojstaa -&;0a objekata

&ogućnost odajanja sadržaja od prezentacije =donekle@

1zgled kompletnog web site0a se može promjeniti samo promjenom jedne SS

datoteke

$e'iniranje prezentacije oisno o mediju =ekran, pisač, mobitel itd!@

2ačin 'unkcionisanja SS0a je taj da se za pojedine objekte -&;0a de'iniraju željena

sojsta tj! praila! )oezianje -&; objekata i SS stiloa se rKi preko SS

selektora! Clana uloga selektora je da izaberu =selektiraju@ objekte iz -&;0a te za njih

de'iniraju stil, tj! izualna sojsta koja će izabrani objekt posjedoati!

1ma iKe rsta selektora, a odje ćemo naesti samo najčeKće koriKtene:

Selektori tipa0 izabiru se objekte koji su odre/enog tipa =točnije -&; tag0a@

.%


18/32

1$ selektori0izabiru objekte – izabiru objekte na osnoi rijednosti 1$ atributa

Selektori klase – izabiru one objekteNtag0oe koji imaju atribut $lass jednak

selektoru

2akon Kto se pomoću selektora odrede objekti kojima se želi manipulirati potrebno je

de'inirati željena sojsta tih objekata! na se de'iniraju pomoću deklaracijskog bloka

koji se sastoji od jedne ili iKe deklaracija! Saka deklaracija sadrži da dijela:oznaku

sojsta te rijednost tog sojsta!

&jesto gdje se de'iniraju SS praila može biti:

U samoj -&; datoteci koja koristi stiloe

U zasebnoj SS datoteci

a da načina moguće je kombiniati i imati iKe SS datoteka u kojima se de'iniKu

stiloi! 1zbor zaisi o odabiru autora no preporučljio je stiloe de'inisati u zasebnim

SS datotekama i to tako da je za saki medijum de'inisana jedna SS datoteka!

BaaScript

Upotrebom $-&;0a mogu se napraiti dinamičke i interaktine web stranice, a jezik

koji to omogućaa nazia se BaaScript! sim BaaScript0a za istu namenu može se

koristiti i M7Script no on se u praksi iznimno rijetko koristi!

BaaScript je skriptni jezik koji služi za upraljanjeNizmjenu -&; dokumenata za

reme pregledaanja tog dokumenta!

2aest ćemo par osnonih karakteristika BaaScript0a:

1zrKaa se u internet pregledniku posjetitelja

Sintaksa je slična programskom jeziku

Sam programski kod može se smjestiti u samom -&; dokumentu ili zasebnoj

datoteci

.*


19/32

Bedan od bitnih deloa BaaScript0a je podrKka doga/ajima =eng!eents@! $oga/aji na

stranici se deKaaju kao rezultat neke akcije posetitelja – klik miKem, prelazak miKem

preko nekog objekta, učitaanje dokumenta i sl! 1znimno su korisni, jer se onda može

de'inirati Kto će se dogoditi ukoliko posjetitelj rKi odre/ene radnje! 2a taj način

posjetitelj dobija osjećaj interakcije, tj! osjećaj da su stranice RžieR!

4ao Kto je spomenuto BaaScript se može smjestiti u samom -&; dokumentu ili u

jednoj ili iKe zasebnih datoteka! Ukoliko se smeKtaa u datoteku ta datoteka bi trebala

imati ekstenziju T jsi sam kod se bez posebnih dodatnih oznaka smjesti u datoteku!

Ukoliko se BaaScript kod smjeKtaa u -&; to je moguće izrKiti na da načina:

Unutar -&; tag0a OscriptPNOscriptP

)reko rijednosti atributa doga/aja nekog -&; objekta

bjektima u -&;0u se u BaaScript0u pristupa preko 1$ atributa! Sim objektima u

-&;0u se tako/er može pristupiti preko globalnih polja koja se implicitno de'iniraju za

saki -&; dokument!

)roblema u ezi koriKtenja BaaScript0a ima iKe! U praksi su oni najčeKće ezani uz to da

razni internet preglednici ne podržaaju se mogućnosti BaaScript0a, ili ih ne podržaaju

na standardom de'iniran način! 2o eći problem od toga je mogućnost da neki internet

preglednici uopće ne podržaaju BaaScript ili da je BaaScript onesposobljen od strane

posjetitelja! aj problem se za sad nažalost ne može rijeKiti niti na jedan način!

.+


20/32

-52;C1B5 -5&5;B525 2A 4;1B52-U

)rogramski jezik Baa

Baa je jednostaan, objektno0orjentiran, distribuiran, interpretian, robustan, siguran,

prenosi, isokoučinkoit, iKenitan i dinamičan programski jezik! n omogućuje web

stranicama da sadrže minijaturne programe, i pokazuju animacije, pomiču tekst ili

omogućaa interaktini rad!

+ednostavnost jezika očituje se u tome da ga programeri mogu brzo naučiti, jer je broj

stari koje treba upamtiti rlo malen! Autorima Bae bio je cilj učiniti je Kto sličnijom

programskim jezicima koje ećina programera eć dobro poznaje!

,bjektna-orijentiranost znači da se kao programer možemo usredotočiti na podatke=objekte@ i metode =klase – skup metoda@ pomoću kojih ćemo obaiti neki posao, a da ne

moramo uijek samo oditi brigu o tome kako ćemo napisati pojedine dijeloe programa!

Distribuiranost 0 Baa ima ugra/ene se osnone 'unkcije za rukoanje mrežnim

protokolima! Uz nju dobijamo biblioteke klasa koje komuniciraju s protokolima -)N1),

(-) i --)! Jahaljujući ooj ugra/enoj mrežnoj podrKci, programi pisani u Bai mogu

bez problema pristupati podacima koji su pohranjeni Kirom interneta na različitim

tipoima poslužitelja! 7udući da je zamiKljena tako da podrži postojeće mrežne resurse za

Bau kažemo da je distribuirana!

&renosivost i interpretiranje- Ja razliku od kompiliranih jezika, kod kojih se iz izornog

koda odmah stara izrKia erzija programa namijenjena odre/enoj računalnoj

plat'ormi, preo/enje i izrKaanje Baa aplikacija podijeljeno je u dije 'aze! U proj

Baa kompilator iz izornog koda programa stara bajt0kod! 7ajt0kod bismo mogli

nazati VizrKnomW erzijom programa, iako se ne izrKaa pod nadzorom operatinog

sustaa nekog računala niti je posebno kompilirana za njega! Umjesto toga, bajt0kod je

me/ukod koji se pokreće pod nadzorom Bainog izrKnog sustaa! -aj izrKni sustainterpretira bajt0kod i preodi njegoe naredbe u naredbe speci'icirane za računalo na

kojem se izrKaa aplikacija! Uprao zbog toga Kto se preo/enje programa iz bajt0koda u

jezik plat'orme =strojni jezik@ obalja tijekom izrKaanja programa, Baa se smatra

interpretiranim jezikom! $a bi se Baa prenijela na neku nou plat'ormu, potrebno je

DI


21/32

samo napisati izrKni susta za nju! 1zrKni susta susrest ćemo pod imenom Baa Mirtual

&achine=priidni stroj za Bau@! -aj priidni stroj nije niKta drugo do okolina unutar koje

se izrKaaju Baa aplikacije!

,dli)an u)inak – Saki programski jezik koji se zasnia na interpretiranju pati od

sporosti, jer proces interpretiranja zahtijea dosta procesorskog remena za preo/enje

samih naredbi, pa se time gubi na brzini izrKaanja! Unatoč sporosti, za ećinu radnji

koje obaljamo pomoću Bae – kao Kto su staranje korisničkih sučelja ili mrežne

komunikacije – nije potrebna elika procesorska snaga! Aplikacija ećinu sojeg remena

proodi besposlena, čekajući sljedeću naredbu korisnika ili pristizanje noih podataka s

mreže! Dinami)nost – Baa je dinamički jezik, kojem se bez problema mogu dodaati noi

objekti! -ako se i si programi pisani u Bai ponaKaju potpuno dinamički! -o u praksi

mnogo znači i donosi najiKe prednosto kod pretražiačkih programa! Ako program pisan

u Bai ili pretražiački program pokuKa pristupiti nekom noom tipu podatka za koji ne

zna kako ga obraditi, program može zamoliti poslužitelja da mu poKalje klasu koja rukuje

tim tipom podataka! )rogram u Bai sam će se dinamički nadograditi dobienom klasom i

obaiti željeni posao!

blici Baa programa

$a osnona oblika Baa programa jesu aplikacija i aplet!

Aplika$ija se smatra samostalni program koji se izrKaa neoisno o pretražiačkom

programu! 2amjena tih aplikacija nije da budu ugra/ene u 6eb stranice, eć da se

ponaKaju jednako kao i se ostale aplikacije na računalu! Baa aplikacije se pokreću kao iostali programi na računalu, ali zahtijeaju da je na njemu instaliran Bain izrKni susta

=Baa Mirtual &achine@, koji taku aplikaciju može pokretati!

Ja razliku od aplikacija, Baa appleti su zamiKljeni tako da VžieW na mreži, 1nternetu!

ni su složeniji od aplikacija! 1zrKaaju se unutar 6eb stranice, pa je zato neophodan

D.


22/32

pretražiački program koji ih može pokrenuti! Japrao, appleti su Baa aplikacije koje se

izrKaaju unutar pretražiačkog programa!

Applet ugra/ujemo u HTML Web stranicu koriKtenjem oznake APPLET ! -ako/er moramo

naznačiti 1nternet pretražiaču koliko će mjesta morati rezerirati za gra'ičku

prezentaciju appleta! )roizoljno joK možemo ubaciti PARAM oznake ukoliko su appletu

potrebni ulazni parametri! 2a kraju taj deo izgleda nekako oako:


23/32

6indowse +


24/32


25/32

)rimer:

O$irector> NarNwwwNcgi0binPAllowerride 2oneptions 5?ecC1

Setandler cgi0scriptON$irector>P

im dijelom koda Apache web poslužitelj će znati da se unutar NarNwwwNcgi0binNdirektorija nalaze C1 skripte, koje treba tretirati kao izrKne programe ukoliko se jaiupit za U8; adresom koja upućuje na naedeni direktorij!4ljučni parametar u kon'iguraciji je ptions 5?ecC1 parametar, kojim se dozoljaa pokretanje i izo/enje C1 skripti pohranjenih u direktoriju na koji se oaj diokon'iguracije odnosi!

2o, uz oaku kon'iguraciju Apache web poslužitelja, parametru A-12 unutar -&;O(8&P oznake potrebno je naesti celi put do skripte koja se želi pokrenuti nakon pritiska na submit gumb!

Uobičajena je praksa da se u kon'iguraciji Apache web poslužitelja de'inira alias ime,kojim će se omogućiti intuitinije pristupanje C1 skriptama, pogotoo ukoliko se onenalaze negdje duboko unutar datotečnog sustaa!

U tu srhu potrebno je dodati :

ScriptAlias Ncgi0binN YNusrNlocalNapacheNwwwNcgi0binNY

U oom slučaju će Apache web poslužitelj saki zahte za U8; adresom oblikahttp:NNwww!imedomeneNcgi0binNimeskripte interpretirati kao zahtje za pokretanjemC1 skripte, koju će locirati unutar NusrNlocalNapacheNwwwNcgi0bin alias direktorija!

2apomena: Sakoj C1 skripti kojoj se želi omogućiti pokretanje potrebno je chmodnaredbom postaiti olasti izo/enja =exe$ute bit @! 2aime, budući da je web poslužitelj izsigurnosnih razloga najčeKće pokrenut pod nobod> korisničkim imenom, potrebno jeexe$ute zastaice postaiti na način kojim će se web poslužitelju omogućiti pokretanje

željene C1 skripte!

D


26/32

BS) =Baa Serer )ages@

Baa Serer )ages =BS)@ je tehnologija koja omogućaa mjeKanje običnog statičkog-&;0a i dinamičko generiranog sadržaja iz serleta! BS) nije ograničen na samo jedanoperacijski susta ili na jednog poslužitelja eć je Kiroko podržan!

BS) omogućuje jednostano i brzo kreiranje dinamičkih sadržaja na 1nternetu, te brzrazoj web aplikacija! Samo se jednostano dokumentu doda nastaak jsp te se postai bilo gdje , gdje je moguće staljati web stranice!BS) podržaa so'isticirane uzorke kao Kto je npr! &odel0Miew0ontroller =&M@kombinacija uzoraka i pakete koji koriste &M!BS) nije potrebno kompajlirati ili insalirati! 4ompajliranje nije moguće Kto će postati problem ako postoji greKka u dinamičkom dijelu, jedino poslužitelj treba biti tako da prima serlete i BS)!BS) stranice na pri pogled su dosta slične AS) 1 )) stranicama u sojim posebnim pseudo0tagoima koji se koriste kako bi se istaknuli dijeloi inače normalnih -&;stranica! Bedina razlika je u tome Kto AS) i )) obra/uje browsero plug0in, dok se BS)

tretira kao odojeni proces koji se odija na strani serera!

Baa Serleti

Bain odgoor na ommon Catewa> 1nter'ace =C1@ programiranje su Baa Serletrazredi! Baa Serteti su razredi koji proKiruju 'unkcionalnost poslužitelja, izrKaaju sena web poslužitelju i djeluju kao eza izme/u klijenta i poslužitelja!6eb serletei su razredi koji su nasle/eni iz razreda ttp serleta!4ako serleti zaprao radeG

)ro klijent poKalje zahtje poslužitelju, koji nakon toga učitaa serlet i za njega kreira posebnu dretu! Ja saki učitani serlet se automatski stori posebna dreta Kto znači dase saki zahtje poslužuje u posebnom trenutku! Serlet ostaje učitan se dok se poslužitelj ne ugasi! Jatim poslužitelj Kalje serletu zahtje ,te serlet sastalja odgoor iKalje nazad poslužitelju koji i dalje proslje/uje odgoor klijentu! )rednost serleta je dase on učita samo jednom te se po potrebi može koristiti iKe puta! Sreleti za saki pojedini zahtje store posebnu dretu dok ostale C1 tehnologije za saki zahtje store poseban proces! -ako/er ako postoji 2 zahtjea obične C1 tehnologije će se učitati umemoriju 2 puta dok se serlet učita jedom i koristi iKe puta!

U sledećem kodu prikazana je struktura osnonog serleta koji rukoodi C5- zahteimakoji su uobičajeni zahtei za web stranicama:

D#


27/32

import jaa!io!∗Limport jaa?!serlet!∗Limport jaa?!serlet!http!∗L public class &ojselet e?tdens ttpserlet =

public oid do Cet=ttpserlet8e\uest re\uest, ttp8esponse response@ -hrows serlet5?ception, 15?ception = NNkorist Xre\uestV za čitanje --) headera NNi -&; podataka koje korisnik unese u -&; NN'ormular i potom poKalje NNkoristi XresponseV kao --) odgoore u kod ili u NNheadere )rint6riter outQresponse!get6riter=@L NNkorist XoutV za slanje sadržaja u preglednike

)) =)8(5SS12A; &5 )AC5@

)) skriptni jezik trenutno je jedan od najpopularnijih i najčeKće koriKtenih skriptnih jezika u sijetu web programiranja! Soju popularnost stekao je sojom jednostanoKću,kalitetom, te brojnim mogućnostima koja omogućuju jednostaniji, a time i kalitetnijidizajn web stranica!

Ukoliko se pogleda struktura skripti napisanih u ))0u, mnogi će zaključiti kako je )) jezik neka rsta kombinacije izme/u )erl0a, 0a, te Baa programskog jezika!-ako se u ))0u mogu naći elementi objektno0orijentiranog programiranja preuzeti iz

Bae, odnosno ]]0a, a tako/er se može pronaći i niz drugih rlo korisnih elementanaslije/enih iz )erl programskog jezika, budući da se on pokazao rlo moćnim alatomkada se goori o web programiranju!

2o, posebna snaga )) skriptnog jezika dolazi do izražaja u situacijama kada se jalja potreba za integracijom sa bazama podataka, budući da )) posjeduje rlo kalitetno programsko sučelje dizajnirano uprao u tu srhu!

4ako bi se omogućilo pokretanje i izo/enje )) skripti na Apache web poslužitelju,

pri korak koji je potrebno poduzeti je dobaljanje samog )) programskog paketa, kojise može pronaći na www!php!net! )reporučuje se dobaljanje Kto noije inačice oog programskog paketa, kako bi se osigurala potpuna kompatibilnost oog programa sadrugim dijeloima sustaa !

)) programski paket može se izme/u ostalih dobaiti i u tar!gz 'ormatu, te je u tomslučaju postupak instalacije sličan kao i kod ostalih tar!gz paketa!

D%


28/32

tpakiranje arhie može se obaiti u jednom koraku naredbom:

^ tar 0?z' php!?!?!?!tar!gz

2akon toga potrebno je ući u noonastali php!?!?!? direktorij, te pokrenuti

kon'iguracijsku skriptu! )otrebno je obratiti pažnju na parametre koje se proslje/uju tojskripti, budući da o njima oisi kako će se )) slagati sa ostalim komponentama sustaa! 2pr!:

^!Ncon'igure 00with0apacheQ!NapacheF!F!F 00with0m>s\lQNusrNlocalNm>s\l

naredba će pokrenuti kon'iguraciju sa podrKkom za integraciju sa &>S_; bazom podataka, te Apache web poslužiteljem! 2ije isključena mogućnost da će )) programski paket jednako dobro raditi pokretanjem !Ncon'igure skripte bez parametara, no goreopisani postupak smatra se regularnim i sigurnim!

2aredbom !Ncon'igure 00help mogu se izlistati se opcije koje se mogu proslijediti!Ncon'igure skripti za kon'iguraciju )) programskog modula, te ih je poželjno analiziratikako bi se na taj način uidjele se mogućnosti kon'iguracije oog programa! 2akon toga slijedi pokretanje make programa naredbama:

^ make^ make install

Kto će ukoliko je se uspjeKno proKlo rezultirati instaliranim )) programskim paketom!Ukoliko se u oom koraku nai/e na bilo kake poteKkoće, preporučuje se pregledaanje(A_ pitanja na www!php!net portalu!

Sledeći korak je kon'iguracija samog Apache web poslužitelja, kako bi se na taj načinomogućilo pokretanje i izo/enje )) skripti! U tu srhu potrebno je dodati slijedećelinije u Apache httpd!con' kon'iguracijsku datoteku:

Add->pe applicationN?0httpd0php" !php"Add->pe applicationN?0httpd0php !phpScriptAlias Nphp"N YNusrNlocalNbinNYAction applicationN?0httpd0php" YNphp"NphpNY

čime će se omogućiti izo/enje )) skripti instaliranih računaru!

im linijama Apache web poslužitelju omogućuje se prepoznaanje i izrKaanje skriptiu )) jeziku! $e'iniKe se tip aplikacije, lokacija gde će iste biti smeKtene =NusrNlocalNbin@te interpreter koji će se poziati pri njihoom izrKaanju!

D*


29/32

)) programiranje

)) je napraljen s nakanom da se olakKa pisanje dinamičkih web0stranica!$inamičke php stranice su kao i obične web0stranice, osim Kto se php naredbe meKajus -&; tagoima! )) naredbe su ome/ene posebnim tagoima! )) ima

nastaak !php, koji kaže web0sereru da to nije obična web0stranica i traži dodatnuobradu, u oom slučaju php0interpreter! -aj će program proći kroz celu web0stranici,te na mestima indiciranim s )) tagoima izrKiti naredbe, eentualno ih supstituiratis ispisom koji oni produciraju! )rera/ena stranica bit će na kraju poslana klijentu kojiće je prikazati!

)riprema php skripti

UopKteno, u )) skripti se koristi par specijaliziranih komandi za )ostgreS_; bazu podataka!

1. korak je spajanje sa sererom baze podataka! Ja to se koristi php naredba pg.$onne$t :

èza Q pgconnect =YdbnameQperodbY@L

Spajanje s bazom podataka!

4ao argument toj komandi je string koji sadrži ime stroja na kojem se nalazi baza podataka =u oom slučaju, lo$al#ost znači za isti stroj na kojem se nalazi i web0serer@ i ime baze podataka, kao npr! perodb! 8ezultat te 'unkcije je eličina/veza koja se koristi u ostalim )) komandama kao re'erenca za bazu podataka!

. korak je pretražianje podataka ili upit! 2pr! ako se želi dobiti lista studenata s pregodine studija:

`rez Q pg\uer>=èza,YS5;5- ime,prezime (8& student 6585godinaQ.Y@L

4omanda za pretražianje!

)retražianje može doesti do greKke, pa je pogodno komandu za pretražianjekombinirati s komandom za ispis greKke, ako do nje do/e!

`rez Q pg\uer>=èza,YS5;5- ime,prezime (8& student 6585godinaQ.Y@

or die =YCreKka u upitu! Y ! pgerrormessage=èza@@L

!4omanda za pretražianje i ispis greKke!

D+


30/32

U . se koraku može odrediti je li je S_; komanda uopće dala neke rezultate u pretražianju!Ako jest, onda se ti rezultati mogu pregledati u narednom koraku!

". korak

je pregledaanje rezultata za Kto se koristi jedna od )) petlji:NN `broj je broj na/enih n0torki u relaciji

`broj Q pgnumrows=`rez@L

i' =`broj P I@

'or =ìQIL ìO`brojL ì]]@

`redak Q pg'etcharra>=`rez, ì, )CS_;ASS@L

NN podaci su u `redakime i `redakprezime

ìspis Q Yime: `redakime `redakprezimeObrPYL

echo =ìspis@L

4omanda za pregledaanje sih dobienih rezultata!

#. $kona%ni& korak

je zataranje eze prema sereru baze podataka:`rez Q pgclose=èza@L

4omanda za zataranje eze prema sereru baze podataka

Jaključak

"I


31/32

-renutno se na tržiKtu nudi mnogo različitih alata za izradu web stranica! 2eki su iznimno'unkcionalni i jednostani za koriKtenjeL iste treba prailno odabrati zaisno o potrebamai zahteima web stranice koju izra/ujemo!

Ukoliko imamo za cilj izraditi jednostanu web stranicu treba staiti naglasak na'unkcionalnosti i jednostanost koriKtenja dok u suprotnome slučaju treba odmah odabratinapredan alat! Ukoliko je reč o početniku saetujem koriKtenje Adobe $reamweaera!1ako će korisniku na početku biti teže nego da se odluči za neki drugi alat steći će naikukoriKtenja istoga 1 kroz odre/eni remenski period napradoati dok će u drugome slučajuimati nepotreban process prilagodbe na noi alat!U oom radu prikazana je izrada dinamičkih stranica pomoću raznih tehnologija,odnosno programa za izradu od strane klijenta i poslužitelja!--) protokol je postao popularan tek posle .++9! godine, kad su ljudi spoznali i ideli da osim elektroničke poKte i usenet grupa, 1nternet može osim kao tekstualni 'orum biti dopunjen i gra'ičkom prezentacijom! 6eb preglednici postigli su taku popularnost, da danas gotoo da i nema

osobnog računara bez web preglednika, a industrija je idela da postoje izesne rupe kojemogu upotpuniti sojim proizodima! -ako su nastali appleti, koji su omogućili da se nakorisničkom računalu izode čuda, no isto je tako trebalo omogućiti izjesna čuda i nastrani poslužitelja ,serera =aplikacija smeKtena na strani poslužitelja 'unkcioniKe na principu poslužitelj0klijent eze, Kto znači da klijent Kalje zahte poslužitelju koji gaispunjaa i Kalje odgoor! Ja izradu aplikacije koriKtene su Baa serleti i BS) tehnologijekoji proKiruju 'unkcionalnost poslužitelja@!U početku su se pisale C1 skripte u 0u ili perlu, a zatim su se pojaile i druge tehnologije no kad je Baa doKla na tržiKte sa servletima, C1 i ostale tehnologije su uzmaknule! $anas u sijetu YprimitinihY webaplikacija dominiraju tri tehnologije: BS), )) i AS) koje smo mi objasnili u naKemseminaru!

;iteratura

".

http://hr.wikipedia.org/wiki/HTTPhttp://hr.wikipedia.org/wiki/HTTPhttp://hr.wikipedia.org/wiki/1994http://hr.wikipedia.org/wiki/1994http://hr.wikipedia.org/wiki/Elektroni%C4%8Dka_po%C5%A1tahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Elektroni%C4%8Dka_po%C5%A1tahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Elektroni%C4%8Dka_po%C5%A1tahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Usenethttp://hr.wikipedia.org/wiki/Ra%C4%8Dunalohttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Applet&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=CGI&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/C_(programski_jezik)http://hr.wikipedia.org/wiki/Perlhttp://hr.wikipedia.org/wiki/PHPhttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=ASP&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/HTTPhttp://hr.wikipedia.org/wiki/1994http://hr.wikipedia.org/wiki/Elektroni%C4%8Dka_po%C5%A1tahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Elektroni%C4%8Dka_po%C5%A1tahttp://hr.wikipedia.org/wiki/Usenethttp://hr.wikipedia.org/wiki/Ra%C4%8Dunalohttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Applet&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=CGI&action=edit&redlink=1http://hr.wikipedia.org/wiki/C_(programski_jezik)http://hr.wikipedia.org/wiki/Perlhttp://hr.wikipedia.org/wiki/PHPhttp://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=ASP&action=edit&redlink=1


32/32

.! $oc!dr Basmina 2oakoic f5lektronsko posloanje &egatrend Unierzitet primenjenihnauka ,7eograd DII<

D! snoe umrežaanja, Boe abraken, &ikro knjiga, 7eograd

"! 7igelow: računarske mreže, Stephen B! 7igelow, &ikro knjiga, 7eograd

9! Administriranje mreže, -ere )arnell i hristopher 2ull, 4ompjuter biblioteka,

3ačak

6. 2adrljanski, !, 12(8&A121 S1S-5&1 – S2M21 )B&M1,Specijalističke studije 0 materijal sa predaanja =)ower)oint 'ile@, (akultet zaindustrijski menadžment, 4ruKeac, DII9!

%! Meljoić, A!, )rojektoanje in'ormacionih sistema, 4ompjuter biblioteka, 3ačak,DII"! godina

*! Meljoić, A!, 8azoj in'ormacionih sistema i baze podazaka, 4ompjuter biblioteka, 3ačak, DII.! godina

+! 7)win n ;ine elp D!, .+++!.I! Stephen 7igelow, 8ačunarske mreže, &ikro knjiga, 7eograd, DII9! god!..! &ilojko Betoić: )rojekat ;aboratorije za multimedijalne telekomunikacije, 5-(,

7anja ;uka, DIID! god!.D! &ilojko Betoić: &ultimedijalne telekomunikacije, Cra'o0Eig , 7eograd, DII9!

god!."! &ilojko Betoić: 4alitet usluga telekomunikacionih mreža, Cra'o0Eig, 7eograd,

DIID! god!.9! )ale )ekoić, Saremene računarske mreže, ) )ress, 7eograd, DII".

DIID

.#! Alan (reedman, 5nciklopedijski rečnik računarsta, &ikro knjiga, 7eograd, DII"god!

.%! Mera -asić i 1an 7auer, 8ečnik kompjuterskih termina, &ikro knjiga, 7eograd,DII" god!

.*! $ejan Stajić, 8ačunarske telekomunikacije i mreže, -ehnička knjiga, 7eograd,.++.

.+! Aleksandar 8adoanoić, ) modemske komunikacije, -ehnička knjiga,7eograd!,.++.

DI! $ragan )etrić, 1nternet uzduž i popreko, 7UC biblioteka, DII9

Documents

html i drimwjuver.doc