15
ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎﻱ ﺧﻴﺎﺭﻫﺎﻱ ﺩﺭﻳﺎﻳﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺯﻳﺮ ﺟﺰﺭ ﻭ ﻣﺪﻱ ﺧﻠﻴﺞ ﭼﺎﺑﻬﺎﺭ ﺁﺭﺵ ﺷﻜﻮﺭﻱ* 1 1 ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺩﺭﻳﺎﻧﻮﺭﺩﻱ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﺩﺭﻳﺎﻳﻲ ﭼﺎﺑﻬﺎﺭ ﺗﻴﻤﻮﺭ ﺍﻣﻴﻨﻲ ﺭﺍﺩ2 2 ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺁﺑﻬﺎﻱ ﺩﻭﺭ- ﭼﺎﺑﻬﺎﺭ ﭼﻜﻴﺪﻩ ﺧﻴﺎﺭﻫﺎﻱ ﺩﺭﻳﺎﻳﻲ ﺟﺰﻭ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺧﺎﺭﭘﻮﺳﺘﺎ ﻥ ﺩﺭﻳﺎ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﻣﻲ ﺭﻭﻧﺪ. ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﺩﺭﻳﺎﻳﻲ ﻣﻨﺒﻊ ﻋﻈﻴﻤﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻣﺎ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ، ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﻋﺪﻡ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎﻱ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﺁﺏ ﻫﺎﻱ ﻓﻮﺍﺋﺪ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺟﻨﻮﺑﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺎﺁﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺍﻱ، ﺩﺍﺭﻭﻳﻲ ﻭ ﺣﺘﻲ ﺳﻮﺩ ﺁﻭﺭﻱ ﺍﺭﺯﻱ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﻨ ﻮﺍﻥ ﺟﺎﻧﻮﺭﺍﻧﻲ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﺷﺪﻩ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. ﺍﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺩﺭ ﺑﺨﺶ ﺷﺮﻗﻲ ﺧﻠﻴﺞ ﻛﻪ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻭﺟﻮﺩ ﺑﻨﺪﺭ ﭼﺎﺑﻬﺎﺭ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﺍﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ، ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﺍﺯ ﺧﻴﺎﺭﻫﺎﻱ ﺩﺭﻳﺎﻳﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻏﻮﺍﺻﻲ ﺑﻪ ﺭﻭﺵ ﺍﺳﻜﻮﺑﺎ ﺩﺭ4 ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮔﺸﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻫﺎﻱ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺣﻀﻮﺭ ﺧﻴﺎﺭﻫﺎﻱ ﺩﺭﻳﺎﻳﻲ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺖ، ﺍﻧﺠﺎﻡ ﮔﺮﻓﺖ. ﺍﻳﻦ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﻜﻠﻪ ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻬﺸﺘﻲ، ﻫﺘﻞ ﺩﺭﻳﺎﻳﻲ ، ﺍﺳﻜﻠﻪ ﺷﻬﻴﺪ ﻛﻼﻧﺘﺮﻱ ﻭ ﺍﺳﻜﻠﻪ ﺳﭙﺎﻩ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺍﺯ ﺧﻴﺎﺭﻫﺎﻱ ﺩﺭﻳﺎﻳﻲ ﻭ ﻣﺤﻴﻂ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﻜﺴﺒﺮﺩﺍﺭﻱ ﺷﺪ. ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺑﺮﺧﻲ ﻛﻠﻴﺪﻫﺎﻱ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ، ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺩﺭ ﻣﺤﻞ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮﺩ ﺗﺎ ﺣﺪ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺭ ﺁﺯﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺭﻭﺵ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺍﺳﺘﺨﻮﺍﻧﭽﻪ ﻫﺎﻱ ﭘﻮﺳﺘﻲ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. ﺩﺭ ﺧﻼ ﻝ ﻳﻚ ﺳﺎﻝ ﺑﺮﺭﺳﻲ7 ﮔﻮﻧﻪ ﺍﺯ ﺧﻴﺎﺭﻫﺎﻱ ﺩﺭﻳﺎﻳﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺷﺪ. ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯStichopus variegatus ، Holothuria leucospilota ، Holothuria hilla ، Holothuria arenicola ، Holothuria atra ، Holothuria parva ، Holothuria pervicax . ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ6 ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺲHolothuria ﻭ ﻳﻚ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺲStichopus ﺗﻌﻠﻖ ﺩﺍﺭﺩ. ﻫﺮ ﺩﻭ ﺟﻨﺲ ﺟﺰﻭ ﺭﺍﺳﺘﻪAspidochirotida ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺑﻄﻮﺭ ﻛﻠﻲ ﮔﻮﻧﻪStichopus variegates ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺍﺯ ﻃﻮﻝ ﻭ ﻭﺯﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺑﺮﺧﻮﺩﺍﺭ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺭﺗﺒﻪ ﺑﻌﺪﻱ ﮔﻮﻧﻪHolothuria leucospilota ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ. ﮔﻮﻧﻪHolothuria hilla ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺍﺯ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ﻃﻮﻟﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺑﺮﺧﻮﺩﺍﺭ ﺍﺳﺖ. ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺣﻀﻮﺭ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺍﻳﺴﺘﮕﺎﻩ ﺑﻬﺸﺘﻲ ﺩﺭ ﻣﺮﺗ ﺒﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ. ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﻳﻜﺴﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ،6 ﮔﻮﻧﻪ) ﮔﻮﻧﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﻳﺴﺘﮕﺎﻩ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖH. arenicola . ﺩﺭ ﺍﻳﺴﺘﮕﺎﻩ ﺳﭙﺎﻩ( ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻧﺸﺪ5 * Corresponding author E-mail address: [email protected]

ﻱﺭﻮﻜﺷ ﺵﺭﺁsmt.cmu.ac.ir/article_81477_3775d8a3c96aad0b13dd921f0d...،Holothuria atra ، Holothuria arenicola ،Holothuria hilla، Holothuria leucospilota ، variegatus

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: ﻱﺭﻮﻜﺷ ﺵﺭﺁsmt.cmu.ac.ir/article_81477_3775d8a3c96aad0b13dd921f0d...،Holothuria atra ، Holothuria arenicola ،Holothuria hilla، Holothuria leucospilota ، variegatus

شناسايي گونه هاي خيارهاي دريايي منطقه زير جزر و مدي خليج چابهار

1*آرش شكوري دانشگاه دريانوردي و علوم دريايي چابهار 1

2تيمور اميني راد چابهار -مركز تحقيقات آبهاي دور 2

چكيده

وجود اينكه محيط دريايي منبع عظيمي روند. بان دريا بشمار ميخيارهاي دريايي جزو مهمترين خارپوستاهاي شناسايي گونه هاي موجود در آباز اين موجودات در اختيار ما گذاشته است، متأسفانه به دليل عدم

آوري ارزي در رابطه با صادرات آنها اي، دارويي و حتي سودجنوبي ايران و همچنين ناآشنايي با فوائد تغذيهخليج كه بدليل وجود بندر اين مطالعه در بخش شرقيشوند. وان جانوراني فراموش شده تلقي ميعنه ب

نمونه برداري از انجام شده است. ،باشدبر اكوسيستم منطقه مي انساني تأثيرداراي بيشترين چابهارهاي مقدماتي بيشترين منطقه كه با توجه به گشت 4خيارهاي دريايي توسط غواصي به روش اسكوبا در

اطق عبارتند از اسكله شهيد بهشتي، هتل احتمال حضور خيارهاي دريايي وجود داشت، انجام گرفت. اين منشهيد كالنتري و اسكله سپاه. همچنين از خيارهاي دريايي و محيط پيرامون آنها ، اسكله دريايي

عكسبرداري شد. به كمك برخي كليدهاي شناسايي، افراد در محل زندگي خود تا حد امكان شناسايي و براي اطمينان بيشتر در آزمايشگاه به روش مشاهده استخوانچه هاي پوستي مورد بررسي قرار گرفتند. در

Stichopusازگونه از خيارهاي دريايي مشاهده شد. اين گونه ها عبارتند 7ل يك سال بررسي خال

variegatus ،Holothuria leucospilota ،Holothuria hilla ،Holothuria arenicola ،Holothuria atra ،Holothuria parva ،Holothuria pervicax گونه به جنس 6. از اين ميان Holothuria و يك گونه به

بطور كلي گونه هستند. Aspidochirotidaتعلق دارد. هر دو جنس جزو راسته Stichopusجنس Stichopus variegates رتبه بعدي گونه نسبت به ساير گونه ها از طول و وزن بيشتري برخودار است. در

Holothuria leucospilota قرار دارد. گونهHolothuria hilla نسبت به ساير گونه ها از محدوده طوليل به نخست قرار دارد. در طول يكسابيشتري برخودار است. از نظر حضور گونه ها ايستگاه بهشتي در مرت

5مشاهده نشد). در ايستگاه سپاه H. arenicolaگونه در اين ايستگاه مشاهده شده است (گونه 6مطالعه، *

Corresponding author E-mail address: [email protected]

Page 2: ﻱﺭﻮﻜﺷ ﺵﺭﺁsmt.cmu.ac.ir/article_81477_3775d8a3c96aad0b13dd921f0d...،Holothuria atra ، Holothuria arenicola ،Holothuria hilla، Holothuria leucospilota ، variegatus

بهارشناسايي گونه هاي خيارهاي دريايي منطقه زير جزر و مدي خليج چا 76

.Sگونه ( 2مشاهده نشد). در كالنتري H. pervicaxو H. parvaگونه مشاهده شده است (گونه هاي variegatus و H. leucospilota) و در هتل دريايي يك گونه (H. leucospilota.مشاهده شده است (

: خارپوستان، خيار دريايي،شناسايي گونه اي، خليج چابهاركلمات كليدي

مقدمه هاي مرجاني بوده و در اكوسيستم هاي معتدل و آبسنگ خيارهاي دريايي از اجزاي مهم زنجيره غذايي

كنند. آنها سبب بهم زدن و مخلوط كردن رسوبات وده خوار و يا معلق خوار ايفا مينقش مهمي بعنوان پشوند. تخم، الرو و نوزاد ، باعث نفوذ اكسيژن در رسوبات ميايو ضمن تسريع باز چرخه مواد پودهگرديده

در ). اكثر گونه ها Bruckner et al., 2003(باشدهمي براي ساير جانوران دريازي ميغذايي مآنها نيز منبع Smirnovبرند (ها بسر مي كنند، اما تعداد كمي نيز در اعماق اقيانوسمنطقه بين جزر و مدي زندگي مي

et al., 2000متنوعي دارند. در حال هاي ). طول آنها از چند ميليمتر تا بيش از دو متر متغير بوده و رنگهاي سراسر جهان شناسايي و گزارش شده است. خياران دريايي را گونه خيار دريايي در آب 1400حاضر

در جنوب شرق آسيا ترپانگ و در فرانسه بچ دومغ گويند. تاريخچه مصرف آن توسط چيني ها بويژه گردد. از آن زمان چيني ها خيار قبل از ميالد بر مي 1368-1644اي ه ساكنين نواحي ساحلي به سال

براي تغذيه اردك ها استفاده كنند. همچنين از برخي گونه هايي را بعنوان غذا و دارو مصرف ميدريازدوده و ها خيار دريايي بعنوان يك پاالينده طبيعي بستر را از آلودگي). Chena, 2003شود (مي

اقيمانده مواد آلي و يا موجودات ريز دريايي است كه توسط غذاي اين جانوران ب كند.اكوسيستم را تميز ميتنتاكل شوند وزنند يا مخفي ميبرخي خيارهاي دريايي نقب مي شود.تنتاكل ها به داخل دهان رانده مي

اي از منابع طيف گسترده .)Castro and Huber, 2005(كنندبراي جذب مواد غذايي گسترده ميهايشان را هاي زنده، خرده هاي هاي قرمز، ميكروارگانيسم آبي، جلبك-اي سبزهاي رشته جلبكغذايي از قبيل

Bandaranayake and(شودغذايي خيارهاي دريايي مشاهده مي مرجاني، دياتومه ها و فورامينيفرها در رژيمDes Rocher,1999.( هاي هاي ميكروسكپي روي آبسنگ در يك بررسي مشخص شده است كه جلبك

از غذاي اين جانوران را تشكيل برند هر چند كه خود بخشي ز حضور خيارهاي دريايي سود ميي امرجانخيارهاي دريايي پوده خوار عالوه بر آشفتگي (تالطم) زيستي بستر نقش ). Uthicke, 2001دهند (مي

نسبتاً كنندد آلي كه همراه رسوبات دريافت ميهاي مرجاني دارند. بيشتر موا مهمي در بازچرخه آبسنگاين پوده خواران به باشد. بنابردر لوله گوارش آنها قابل هضم مي هاي موجود مقاوم بوده فقط توسط باكتري

بخشند. انرژي استخراج وري را سرعت ميها وابسته بوده و تجزيه پس مانده هاي گياهي و جان اين باكتري ,Bakusعلف هاي دريايي جذب شود (تواند بعنوان كود توسط ه براي حيات آنها و مواد دفعي ميشد

1973 .(

Page 3: ﻱﺭﻮﻜﺷ ﺵﺭﺁsmt.cmu.ac.ir/article_81477_3775d8a3c96aad0b13dd921f0d...،Holothuria atra ، Holothuria arenicola ،Holothuria hilla، Holothuria leucospilota ، variegatus

77ييدريا و كشت پژوهشي ييفصلنامه آموزش

منتشر شده است. در اين گزارش و گزارشاتي 1940نخستين گزارش از خيارهاي دريايي خليج فارس در كه قبل از آن در خصوص ديگر خارپوستان منطقه انتشار يافته بود، قسمت شرقي خليج فارس بدليل دارا

هاي غربي و جنوبي داشته است. نخستسن گزارش از قسمتتري دن شرايط محيطي مطلوب تر فون غنيبودر تحقيقي پيرامون 1971منتشر شد. در 1949هاي كم عمق قسمت غربي خليج فارس در از آب

گونه به گونه هاي شناخته شده يخارپوستان نواحي كم عمق اقيانوس هند و غرب اقيانوس آرام تعدادات گسترده اي كه روي موجودات دريايي سواحل عربستان در در خالل تحقيق 1977قبلي افزوده شد. در

خليج فارس انجام گرفت به حضور تعداد زيادي از گونه هاي خارپوست اشاره شد. در تازه ترين گزارشات از گونه خارپوست گزارش شده است 18، 2005هاي كم عمق ساحل ابوظبي در سال بررسي آب

)Grandcourt, 2006.(

ها مواد و روشخليج چابهار با بريدگي طبيعي و استثنايي خود، بزرگترين خليج ايران در حاشيه سواحل درياي عمان بوده

ترين آبراه به منتهي اليه جنوب شرقي كشور جمهوري اسالمي ايران قرار دارد. اين خليج نزديك و در ).1اقيانوس هند است (شكل

نوب شرقي ايراندرياي عمان و موقعيت خليج چابهار در ج -1شكل

Page 4: ﻱﺭﻮﻜﺷ ﺵﺭﺁsmt.cmu.ac.ir/article_81477_3775d8a3c96aad0b13dd921f0d...،Holothuria atra ، Holothuria arenicola ،Holothuria hilla، Holothuria leucospilota ، variegatus

بهارشناسايي گونه هاي خيارهاي دريايي منطقه زير جزر و مدي خليج چا 78

انساني بر اكوسيستم تأثيراين مطالعه در بخش شرقي خليج كه بدليل وجود بندر چابهار داراي بيشترين نمونه برداري از خيارهاي دريايي به كمك يك غواص علمي با آشنايي باشد انجام شده است.منطقه مي

منطقه كه با 4كامل به منطقه و داراي تجربه در بررسي هاي علمي زير دريا انجام گرفت. به اين ترتيب بيشترين احتمال حضور خيارهاي دريايي وجود داشت انتخاب شد. اين هاي مقدماتي توجه به گشت

). فاصله 2اسكله شهيد بهشتي ، هتل دريايي ، اسكله شهيد كالنتري و اسكله سپاه (شكل مناطق عبارتند ازكوادرات هر يك به مساحت 4كيلومتر مي باشد. در هر منطقه 8زميني اسكله شهيد بهشتي و سپاه بالغ بر

ا به كمك ه متر مربع در منطقه زير جزر و مدي مورد بررسي قرار گرفت. موقعيت هر يك از كوادرات 200GPS 1قابل حمل ثبت شده است (جدول .(

هاي مورد بررسي واقع در شرق خليج چابهار موقعيت ايستگاه -2شكل

هاي مورد بررسي در شرق خليج چابهار موقعيت جغرافيايي ايستگاه -1جدول منطقه طول جغرافيايي عرض جغرافيايي

1ايستگاه بهشتي 28.20 17 25 16.23 36 60 2ايستگاه بهشتي 26.63 17 25 18.01 36 60 3ايستگاه بهشتي 29.06 17 25 15.23 36 60 4ايستگاه بهشتي 30.77 17 25 13.20 36 60 1ايستگاه كالنتري 48.63 18 25 54.22 36 60 2ايستگاه كالنتري 51.11 18 25 51.12 36 60 3ايستگاه كالنتري 54.80 18 25 50.33 36 60 4ايستگاه كالنتري 49.74 18 25 52.77 36 60

Page 5: ﻱﺭﻮﻜﺷ ﺵﺭﺁsmt.cmu.ac.ir/article_81477_3775d8a3c96aad0b13dd921f0d...،Holothuria atra ، Holothuria arenicola ،Holothuria hilla، Holothuria leucospilota ، variegatus

79ييدريا و كشت پژوهشي ييفصلنامه آموزش

1ايستگاه هتل دريايي 31.10 17 25 29.15 36 60 2ايستگاه هتل دريايي 36.75 17 25 37.86 36 60 3ايستگاه هتل دريايي 29.27 17 25 28.69 36 60 4ايستگاه هتل دريايي 35.68 17 25 32.81 36 60 1ايستگاه سپاه 11.76 20 25 13.17 36 60 2ايستگاه سپاه 12.31 20 25 10.29 36 60 3ايستگاه سپاه 12.20 20 25 18.47 36 60 4ايستگاه سپاه 11.43 20 20 16.66 36 60

هاي تير،مرداد، شهريور، آبان، بهمن و ارديبهشت عمليات نمونه برداري به مدت يك سال در پانزدهم ماه

غواصي مستطيل مورد بررسي قرار گرفت. در اين روش بستر مناطق مورد مطالعه به روش . انجام گرفتكند. حركت و جهت يابي با كمك قطب نما صورت گرفت. هر بين خطوط را شفافيت آب تعيين مي فاصله

متر مربع، بطور كامل جستجو و كليه خيارهاي دريايي 10×20كوادرات يك ايستگاه، به ابعاد 4يك از كوادرات در هر نوبت نمونه برداري، كل 16اند. با در نظر گرفتن موجود در آن شمارش و شناسايي شده

متر مربع بوده است. از خيارهاي دريايي و محيط پيرامون آنها 3200مساحت مورد بررسي بالغ بر عكسبرداري شد. به اين منظور از يك دستگاه دوربين عكاسي زير آبي مدل نيكونوس آر اس و دور بين

داراي پوشش ضد آب استفاده گرديد. عالوه بر عكس در هر منطقه از 620ورشات ايديجيتال مدل كانن پا بستر دريا فيلم تهيه گرديد.دهد، اندازه گيري طول اين جانور در زير جود استرس وارد شود، تغير طول ميبا توجه به اينكه اگر به موثبت و سپس به فرم هاي از پيش اطالعات بروي اسليت هاي ضد آب مخصوص آب توسط غواص انجام شد.

تعيين شده انتقال داده شدند.جهت توزين خياران دريايي نمونه ها در پالستيك هاي زيپ دار به سطح انتقال داده شدند. پس از توزين

و محتويات ها را از پالستيك ها جدا كردهيتال قابل حمل بر روي قايق، خياراوليه، توسط ترازوي ديجتوان وزن خيار دريايي را شود. بدين ترتيب با كسر وزن آب از وزن نمونه ميزن ميپالستيك مجددا و

بدست آورد. اطالعات در فرم هاي ويژه ثبت گرديد. در اين آبزي ابتدا با استفاده از كليد شناسايي در ) افراد در محل زندگي خود تا حد امكان شناسايي و James, 2001; Kerr and Kim, 2001دسترس (

راي اطمينان از اين امر، از هر گونة احتمالي، بر حسب فراواني، چند فرد به آزمايشگاه منتقل شدند. در بآزمايشگاه شناسايي از طريق استخراج استخوانچه هاي پوستي و عكسبرداري توسط ميكروسكپ دوربين

از دقت بااليي برخوردار مورفولوژيك نبوده و ترتيب شناسايي خيار دريايي تنها دار انجام گرفت. به اين ).Hickman, 1998است (

Page 6: ﻱﺭﻮﻜﺷ ﺵﺭﺁsmt.cmu.ac.ir/article_81477_3775d8a3c96aad0b13dd921f0d...،Holothuria atra ، Holothuria arenicola ،Holothuria hilla، Holothuria leucospilota ، variegatus

بهارشناسايي گونه هاي خيارهاي دريايي منطقه زير جزر و مدي خليج چا 80

نتايج Stichopusگونه از خيارهاي دريايي مشاهده شد. اين گونه ها عبارتند از 7در خالل يك سال بررسي

variegatus ،Holothuria leucospilota ،Holothuria hilla ،Holothuria arenicola ،Holothuria atra ،Holothuria parva ،Holothuria pervicax گونه 6شود از اين ميان مي. همانطور كه مشاهده

تعلق دارد. هر دو جنس جزو راسته Stichopusيك گونه به جنس وHolothuria به جنس Aspidochirotida باشد (ه هاي مشاهده شده به شرح زير ميهستند. رده بندي گونZipcodezoo,

2008:( Domain: Eukaryota Kingdom: Animalia Subkingdom: Bilateria Branch: Deuterostomia Infrakingdom: Coelomopora Phylum: Echinodermata Subphylum: Eleutherozoa Infraphylum: Echinozoa Class: Holothuroidea - Sea Cucumbers Subclass: Aspidochirotacea Order: Aspidochirotida 1)Family: Holothuriidae Genus: Holothuria 1)Specific name: leucospilota Scientific name: Holothuria leucospilota (Brandt, 1835)

2)Specific name: hilla Scientific name: Holothuria hilla (Lesson, 1830) 3)Specific name: atra Scientific name: Holothuria atra (Jaeger, 1833) 4)Specific name: arenicola Scientific name: Holothuria arenicola (Semper, 1868) 5)Specific name: parva Scientific name: Holothuria parva (Krauss in Lampert) 6) Specific name: pervicax Scientific name: Holothuria pervicax(Selenka, 1867)

2)Family: Stichopodidae Genus: Stichopus Specific name: variegatus Scientific name: Stichopus variegates (Semper, 1868)

Page 7: ﻱﺭﻮﻜﺷ ﺵﺭﺁsmt.cmu.ac.ir/article_81477_3775d8a3c96aad0b13dd921f0d...،Holothuria atra ، Holothuria arenicola ،Holothuria hilla، Holothuria leucospilota ، variegatus

81ييدريا و كشت پژوهشي ييفصلنامه آموزش

A B C

D

اي تيره، سبز تيره و زرد خردلي هاي مختلفي مانند قهوه در سطح پشتي رنگ Stichopus variegatusگونه ست. دارد و سطح شكمي آن كرم رنگ است. دهان شكمي است و توسط پاپيال هاي نقطه اي احاطه شده ا

پوده هاي غذايي را اي در نقاطي كه جريان اندك بوده و اجازه انباشتگي بيشتر در مناطق با بستر صخرهبدون شود. در صورتيكه آبزي در شرايطگراول، شني و گلي نيز مشاهده مي برد. در بسترهايبدهد بسر مي

). اين گونه كه جزو خيارهاي دريايي تجاري 3اي بخوبي مشخص است (شكلاسترس بسر ببرد پاهاي لولهها وجود دارد. در مناطق مورد بررسي ميانگين غير از ايستگاه هتل دريايي در كليه ايستگاهاست به

گرم بوده است. ميانگين بيشترين و كمترين 1086و 5/1264بيشترين و كمترين وزن ثبت شده به ترتيب ). 11و 10هاي باشد (شكلسانتيمتر مي 43و 45يز به ترتيب طول ثبت شده ن

ي نزديك از سطح بدن و : نماD: استخوانچه هاي پوستي، Cو B: نماي عمومي، Stichopus variegatus،A -3شكل ايپاهاي لوله

) بدني طويل دارد. اين جانور چنانچه مورد تهديد قرار گيرد از 4(شكل Holothuria leucospilotaگونه

شود. در تمام اي مشاهده ميدهد. در مناطق شني و صخرهمي ه هاي چسبناك سفيد رنگي بيرونخود لولدر مناطق مورد بررسي ميانگين بيشترين و كمترين وزن ثبت مناطق نمونه برداري مشاهده شده است.

5/44ترتيب گرم بوده است. ميانگين بيشترين و كمترين طول ثبت شده نيز به 595و 643شده به ترتيب ).11و 10هاي شد (شكلباسانتيمتر مي 5/42و

Page 8: ﻱﺭﻮﻜﺷ ﺵﺭﺁsmt.cmu.ac.ir/article_81477_3775d8a3c96aad0b13dd921f0d...،Holothuria atra ، Holothuria arenicola ،Holothuria hilla، Holothuria leucospilota ، variegatus

بهارشناسايي گونه هاي خيارهاي دريايي منطقه زير جزر و مدي خليج چا 82

: استخوانچه هاي پوستيB: نماي عمومي، Holothurialeucospilota ،A -4شكل

اي بلوطي با لكه هاي سفيد داشته و دني دراز به رنگ خاكستري تا قهوهب )5(شكلHolothuria hilla گونه داراي پاپيالهاي نوك تيز بروي بدن است. بهنگام شود. جانور خيار دريايي دم ببري نيز ياد مي از آن با نام

باكتري و ذرات روي كند. از جلبك، لويي بدن را از پناهگاهش خارج ميجستجو براي غذا تنها قسمت جريزد كه ها احشايي خود را بيرون مي خطر اندام ملوله هاي كوورين ندارد اما بهنگاكند. بستر تغذيه مي

در بقيه نمونه ها ديده شده و در ايستگاه 86باشد. در ايستگاه بهشتي غير از تيرتواند براي ماهيان سمي ميدر مناطق مورد بررسي ميانگين بيشترين و كمترين ) مشاهده شده است86سپاه نيز در يك نوبت (تابستان

يز به گرم بوده است. ميانگين بيشترين و كمترين طول ثبت شده ن 150و 210وزن ثبت شده به ترتيب ).11و 10هاي باشد (شكلسانتيمتر مي 31و 44ترتيب

ر و مدي تا عمق ) يا خيار دريايي شني در زير صخره هاي مناطق جز6(شكل Holothuria arenicolaگونه اي روشن هاي طاليي تا قهوه بدن به رنگ سفيد چركين است اما به رنگ معموالًشود. متر مشاهده مي 30

اي تجاري بشمار خورد. گونهچشم ميه سطح پشتي دو رديف لكه هاي سياه بروي شود. نيز مشاهده ميريزد انتخاب خوبي براي نگهداري حريك شدن احشاي خود را بيرون نميهنگام ته رود اما از آنجا كه بمين

180در آكواريوم است. در طي مطالعه اين گونه تنها يكبار در ايستگاه سپاه مشاهده شده است كه وزن آن ).11و 10هاي (شكلسانتيمتر بوده است 25گرم و طول آن

Page 9: ﻱﺭﻮﻜﺷ ﺵﺭﺁsmt.cmu.ac.ir/article_81477_3775d8a3c96aad0b13dd921f0d...،Holothuria atra ، Holothuria arenicola ،Holothuria hilla، Holothuria leucospilota ، variegatus

83ييدريا و كشت پژوهشي ييفصلنامه آموزش

سطح بدن و پاهاي : نماي نزديك ازC: استخوانچه هاي پوستي، B: نماي عمومي، Holothuria hilla ،A -5شكل ايلوله

Holothuria arenicola -6شكل

) بدني كامالً سياه دارد. در صورتي كه غواص بدن اين جانور را دست بزند 7(شكل Holothuria atraگونه روي سطح بدن اين گونه اليه نازكي از شن معموالًشود. آغشته مياي قهوه -دستش به مايعي به رنگ قرمز

و Halmedaهاي آهكي از جنس هاي مرده و نيز در ميان جلبك ديده مي شود. اين جانور روي مرجان

Page 10: ﻱﺭﻮﻜﺷ ﺵﺭﺁsmt.cmu.ac.ir/article_81477_3775d8a3c96aad0b13dd921f0d...،Holothuria atra ، Holothuria arenicola ،Holothuria hilla، Holothuria leucospilota ، variegatus

بهارشناسايي گونه هاي خيارهاي دريايي منطقه زير جزر و مدي خليج چا 84

Janiaهاي شود. اين گونه يكي از مهمترين گونه هاي تجاري خيار دريايي است و در ايستگاهديده ميدر مناطق مورد بررسي ميانگين بيشترين و كمترين وزن ثبت شده به بهشتي و سپاه مشاهده شده است.

21و 28يز به ترتيب گرم بوده است. ميانگين بيشترين و كمترين طول ثبت شده ن 107و 175ترتيب .)11و 10هاي باشد (شكلسانتيمتر مي

انچه هاي پوستي: استخوB: نماي نزديك از سطح بدن و پاهاي لوله اي ، Holothuria atra ،A -7شكل

ارد. بيشتر زبر صخره ها ) بدني دوكي شكل به رنگ سبز تيره تا سياه د8(شكل Holothuria parvaگونه آوري آن مشكل است. در طي مطالعه، اين گونه تنها در آخرين نمونه برداري در كند و جمعزندگي مي

و 10هاي (شكلسانتيمتر بوده است 19گرم و طول آن 69ايستگاه بهشتي مشاهده شده است كه وزن آن اين تفاوت كه رنگ است با H. leucospilota) از نظر ظاهر شبيه 9(شكل Holothuria pervicaxگونه ).11

باشد. اين گونه نسبت به ساير گونه هاي اي تيره در پشت بدن مياي روشن همراه با لكه هاي قهوهآن قهوهيد رنگ و چسبناكي از خود خارج هنگام تحريك شده رشته هاي ضخيم، سفه تر حركت كرده و ب سريع

اي مشاهده شده با شدت و قدرت بيشتري كند. خروج اين رشته ها در اين جانور نسبت به ساير گونه هميهمراه است. تنها در آخرين نمونه برداري در ايستگاه بهشتي ديده شده است. ميانگين وزن و طول اين

)11و 10هاي (شكل. باشدسانتيمتر مي 38گرم و 246ترتيب جانور در نمونه برداري به

B A

همراه است. تنها در آخرين نمونه برداري در ايستگاه بهشتي ديده شده است. ميانگين وزن و طول اين ه دا نه ن د تان ت38گ246ت )1011ها(شكلاشدانت

Page 11: ﻱﺭﻮﻜﺷ ﺵﺭﺁsmt.cmu.ac.ir/article_81477_3775d8a3c96aad0b13dd921f0d...،Holothuria atra ، Holothuria arenicola ،Holothuria hilla، Holothuria leucospilota ، variegatus

85ييدريا و كشت پژوهشي ييفصلنامه آموزش

استخوانچه هاي پوستي: Cو B: نماي عمومي، Holothuria parva،A -8شكل

: نماي D: استخوانچه هاي پوستي، Cهاي دهاني، : تانتاكولB: نماي عمومي، Holothuria pervicax،A -9شكل ايح بدن و پاهاي لولهنزديك از سط

Page 12: ﻱﺭﻮﻜﺷ ﺵﺭﺁsmt.cmu.ac.ir/article_81477_3775d8a3c96aad0b13dd921f0d...،Holothuria atra ، Holothuria arenicola ،Holothuria hilla، Holothuria leucospilota ، variegatus

بهارشناسايي گونه هاي خيارهاي دريايي منطقه زير جزر و مدي خليج چا 86

0200400600800

100012001400

Stichopusvariegatus

Holothurialeucospilota

Holothuriahilla

Holothuriaarenicola

Holothuria atra Holothuriaparva

Holothuriapervicax

گونه

(gزن(

ن ونگي

ميا

بيشترين ميانگين وزن كمترين ميانگين وزن

)1386-1387در مناطق مورد بررسي ( خيار دريايي ميانگين وزن گونه هاي مختلف -10شكل

).1386-1387هاي مختلف خيار دريايي در مناطق مورد بررسي ( ميانگين طول گونه -11شكل

نسبت به ساير گونه ها از طول و وزن بيشتري برخودار است. در Stichopus variegates بطور كلي گونهنسبت به ساير گونه ها از Holothuria hillaقرار دارد. گونه Holothuria leucospilotaرتبه بعدي گونه

بيشتري برخودار است. محدوده طولي

0

10

20

30

40

50

Stichopusvariegatus

Holothurialeucospilota

Holothuriahilla

Holothuriaarenicola

Holothuria atra Holothuriaparva

Holothuriapervicax

گونه

(cmل(

طون

نگيميا

بيشترين ميانگين طول كمترين ميانگين طول

Page 13: ﻱﺭﻮﻜﺷ ﺵﺭﺁsmt.cmu.ac.ir/article_81477_3775d8a3c96aad0b13dd921f0d...،Holothuria atra ، Holothuria arenicola ،Holothuria hilla، Holothuria leucospilota ، variegatus

87ييدريا و كشت پژوهشي ييفصلنامه آموزش

بحثگونه به 6اند كه از آن ميان بودهAspidochirotida گونه مشاهده شده در خليج چابهار همگي از راسته 7

دهد مي داشته است. بررسي ها نيز نشانتعلق Stichopodidaeگونه به خانواده 1و Holothuriidaeخانوادهو Holothuriidaeخانواده هاي Aspidochirotidaهاي كم عمق گرمسيري غلبه با اعضاي راسته كه در آب

Stichopodidae تنوع راسته 1357(زنكويچ،است .(Apodida يابد و عموماً با دور شدن از استوا افزايش ميخره شوند. در صمي هاي عميق تر يافت هاي جغرافيايي باالتر يا در آب نيز در عرض Molpadiidaراسته

گونه در هكتار نيز غير معمول نيست. 20، تا اي خانواده هاي مشاهده شدههاي مرجاني حداكثر غناي گونهبررسي ايستگاهي كه بستر مرجاني داشته (ايستگاه هتل دريايي) هاي مورد هر چند كه در بين ايستگاه

Holothuriaع كمتر اما تراكم بااليي از گونه اند تنواي داشتهها كه بستر صخره نسبت به ساير ايستگاه

leocospilota .داشته است تواند مربوط به ارجحيت زيستگاه توسط هاي مربوط به ساير خانواده ها ميدليل عدم مشاهده گونه

خانواده ها باشد. در اين بررسي بدليل عمق كم مناطق نمونه برداري گونه هاي مربوط به خانواده ديگرِ هاي عميق زندگي ) مشاهده نشدند زيرا همه آنها در آبSynallactidae(خانواده Aspidochirotidaراسته

كنند. گونه هاي مشاهده شده جزو گونه هاي اپي بنتيك بوده و در روي بسترهاي سخت يا نرم زندگيمي كنند. مي

ول و وزن خيارهاي دريايي بين طدر اين بررسي در يك نوبت طول و وزن گونه ها اندازه گيري شد. اما تواند مانند كرم خاكي بدنش را دراز كند و بسته به مي H. leucospilotaگونه اي مشاهده نگرديد رابطه

ير خيارهاي دريايي هنگام بيومتري، طول متفاوتي خواهد داشت. البته اين ويژگي در ساه وضعيت جانور ببدن خيارهاي دريايي ريز و پراكنده بودن استخوانچه ها است. دليل انعطاف بسيار زياد شود.نيز مشاهده مي

(مانند ستاره هاي دريايي و توتياهاي دريايي) يا پديسالريا هستند (ساختارهاي گاز در ضمن آنها فاقد خاركنند) بطور دائم سطح پوست را تميز مي انبري شكلي كه ستاره هاي دريايي و توتياهاي دريايي بوسيله آن

)Mitchell , 1988.( هاي سخت از قبيل فقدان قسمتيارهاي دريايي از نظر زيست شناسي، رفتار و ريخت شناسي (خبنابراين

جهت تعيين سن و يا متغير بودن وزن و شكل) منحصر بفرد هستند. اين امر باعث شده است تا استفاده از ). Chenb, 2003اشكال مواجه شود (رود با اي ساير گونه هاي دريايي بكار ميروش هاي بيومتري كه بر

بسزايي دارد. تأثيربايد توجه داشت كه رفتار خيارهاي دريايي نيز در مشاهده آنها ه بهشتي مشاهده شده است كه تنها در آخرين نمونه برداري در ايستگا Holothuria pervicaxگونه نادر

سختي يافت ه زندگي كرده و روزها باي كمرنگ و شب زي است كه در زيستگاهش بصورت منزوي گونه

Page 14: ﻱﺭﻮﻜﺷ ﺵﺭﺁsmt.cmu.ac.ir/article_81477_3775d8a3c96aad0b13dd921f0d...،Holothuria atra ، Holothuria arenicola ،Holothuria hilla، Holothuria leucospilota ، variegatus

بهارشناسايي گونه هاي خيارهاي دريايي منطقه زير جزر و مدي خليج چا 88

شود. اين گونه در تحقيق ديگري پيرامون تنوع خيارهاي دريايي نيز بعنوان گونه نادر معرفي شده است مي)Conand and Mangion, 2002.(

منابع

. جلد دوم. مترجم حسين فرپور. انتشارات دبير خانه شوراي پژوهشهاي زندگي حيوانات. 1357زنكويچ، ل. علمي كشور.

Bakus, G.J. The Biology and Ecology of Tropical Holothurians. (1973) . in: Sloan, A. And B. Von Bodungen. (1980). Distribution and Feeding of the Sea Cucumber Isostichopus Badionotus in Relation to Shelter and Sediment Criteria of the Bermuda Platform.Marine Ecology Progress Series. Vol 2: 257-264.

Bandaranayake, W.M. and Des Rocher, A. (1999). Role of Secondary Metabolites and Pigments in the Epidermal Tissues, Ripe Ovaries, Viscera, Gut Contents and Diet of the Sea Cucumber Holothuria Atra. Marine Biology. 133: 163-169.

Bruckner, A.W., Johnson, K.A. and Field, J.D. 2003. Conservation Strategies for Sea Cucumbers: Can A CITES Appendix II Listing Promote Sustainable International Trade? Secretariat of the Pacific Community Beche-De-Mer Information Bulletin. 18:24-32.

Castro, P. and Huber, M.E. (2005). Marine Biology. Mcgraw Hill , 6th Ed. 460p. Chena, J. (2003). Overview of Sea Cucumber Farming and Sea Ranching Practices In

China. Secretariat Of The Pacific Community Beche-De-Mer Information Bulletin. 18:Pp. 18-23.

Chenb,Y. (2003).A Preliminary Study of The Maine Sea Cucumber (Cucumaria Frondosa) Fishery. Northeast Consortium Program Development Grant No. 03-686. Maine Department of Marine Resources, West Boothbay Harbor, Maine.

Conand, C. and Mangion, P. (2002). Sea Cucumber on La Reunion Island Friging Reefs: Diversity, Distribution, Abundance And Structure of The Populations. Secretariat of The Pacific Community Beche-De-Mer Information Bulletin. 17:27-32.

Grandcourt, E. 2006. Marine And Costal Environment, Sector Paper. Environment Agency – Abu Dhabi. 151p.

Hickman, C.J. (1998). A Fieldguide to Sea Stars and Other Echinoderms of Galápagos. Sugar Spring Press, Lexington, VA, USA. 83 P.

Page 15: ﻱﺭﻮﻜﺷ ﺵﺭﺁsmt.cmu.ac.ir/article_81477_3775d8a3c96aad0b13dd921f0d...،Holothuria atra ، Holothuria arenicola ،Holothuria hilla، Holothuria leucospilota ، variegatus

89ييدريا و كشت پژوهشي ييفصلنامه آموزش

James, B.D. (2001). Twenty Sea Cucumbers from Seas Around India. Naga. 24 (1and2): Pp. 4-8.

Kerr, A.M. and Kim, J. (2001). Phylogeny of Holothuroidea (Echinodermata) Inferred From Morphology. Zoological Journal of the Linnean Society. 133:63–81.

Mitchell, L.G. (1988). Zoology. Wm.C.Brown Publishers. 862p. Smirnov, A.V., Gebruk, A.V., Galkin, S.V. And Shank, T.M. (2000). New Species of

Holothurian (Echinodermata : Holothuroidea) From Hydrothermal Vent Habitats. Journal of The Marine Biological Association of the United Kingdom. 80(2): 321-328.

Uthicke, S. (2001). Nutrient Regeneration by Abundant Coral Reef Holothurians. Journal of Experimental Marine Biology And Ecology. 265: 153–170.

Zipcodezoo,(2008). At: Http://Zipcodezoo.Com/Key/Animalia/Holothuria_Genus. Asp