IMPRIME. DRT]I(WERI(*

P6riodique trimestrielDriemaandelij ks tijdschrift

*

No 412002Oktober-Novem ber-I)ecem berOctobreNovembre-D6cembre

2002

*Editeur responsable - Verantwoordelijk uitgever

Robert FeuillenRue Montoyer 1/13

1000 Bruxelles-Brussel

Bureau de ddpdtAfgiftekantoor

I 150 Bnxelles-Brussel l5

Belgique-Belgi€P.P.

I 150 Bruxelles-Brussel l5t/4224

Ter anentie van -A l'atlenlion deDit tijdschrift bevat een inlegvel van het

HUIS DER VLEUGEI.ISVar

:lclt:rlr ll-Ce bulletin contient un encart de la

MAISON DES AILESAsbt

FrankDE WINNELuitenant-kolonel vlieger - Lieutenant-colonel aviateur

Tweede Belgiche astronaut - Deuxidme astronaute belge

ASBL

LEs VTETLLES TIGEsDg T'^AvTATIoN BELGE

VzlN

DE ''VIETLLES TIGES''VIN DE BELGTSCHE LUcHTvAART

9*mn'**t;'o*,C'est bien d'avoir eu un ami, mOme si l'on doit mourir ...

(Le Petit Prince. St ExuPdry)

Frants Kayser17.l2.l9ll - 28.07.2002

Tu es parti pour le voyageDont on ne revient plus ! Bien s0rTu as porr toi le ciel, I'aanrL'6ther sans fin et les nuages

En nous quittan! cet h6ritageDevient tr6sor comme fruit m0rTelles des ailes que la NatureAurait glissdes dans tes "bagages".

Toi qui vient du vent "sais" le murrture,Toi qui avais un cceur si pur,Et I'Amiti6 tout en partage.

Regarde-nous de ton nuageBattre des ailes AMI et voisCet AU REVOIR rien que Pour TOI.

Jean FLORENT Gour les deux textes)

Les textes publids dans ce bulletin n'engagent que laresponsabilitC de leurs auteurs.Toute reproduction, m6me partielle, est strictementinterdite, sauf accord de l'6diteur.Tous droits rCservds

Edgad Balasse3 1.03. 19 17 - 06.10.2002

Tu as tird ta rdvdrenceA petits pas, presque en silence,Edgard Les mopets sont en deuilIls ont pour toi I'a larrne d I'ceilEn nous quittant, c'est bien certainTu fais de nous des orphelins.Pardonne-moi si je badine,Ton panarn4 ta canne coquine,Aussi ton air dejeune coquetEt ton dos rond vont nous manquer.

Tu fus un grand Monsieur des Ailes.De ta carridre aviation,Tu dvoquais sans pretentioruDes souvenirs toujours fiddles.D'autres les auraient "gnrichis" !Mais toi, tu les as rafraichisSans fards, pour nous, ton petit mondeDe ta chaire et simple faconde.En ces instants, mon vieil Edgard"C'est l'amiti6 qui prenait l'car".

Parfois nos rires de jeunes-vieu:

Bulletintrimestriel

*

Num6ro 4/2002Octobre-Novembre-Ddcembre

23*" annde*

Sidge socialLA MAISONDES AILES

Rue Montoyer I Boite 13IOOO BRTIXELLES

*

Compte bancaire210-06t9966-91

*

CotisationBelgique: 18,00 Euros(Veuves: 9,00 Euros)Etranger: 20,00 Euros(Veuves: I1,00 Euros)

Driemaandelijkstijdschrift

+

Nummer 4DOO2Oktober-November-December

23#*iaar

Maatschappelijke zetelHET HINS DER

WEUGELSMontoyerstraat I Bus 13

IOOO BRITXELLES

Bank rekening210-0619966-91

LidgeldBelgi€: 18,00 Euros

(Weduwen: 9,00 Euros)Buitenland: 20,00 Euros(Weduwen: 11,00 Euros)

LES VIEILLES TIGESDE L'AVIATION BELGE

*

SOCIfTEROYALESous le Haut Patronage de S.M. le Roi Albert II

Association sans but lucratif

DE'VIEILLES TIGES'VAN DE BELGISCHE LUCHTVA./ART

KONTNKLIJKE L*'.""**,,Onder de Hoge Bescherming van Z.NI. Koning Albert II

Vereniging zonder winstgevend doel

rn.:..sr...,!l!-.-_*..."."_r..-.r*,*rre.,..;

Editeur - UitgeverRobertFEUILLEN

Gollaborateurs - MedewerkercAlphonse DLIMOULIN

Jean-Pierre SONCK

Traducteurc - VertalercGiII GEBTIARD-VAN DEN BROECK

LeonBERGMANSPiet CLAES

AIexPEELAERSWilfriedTERSAGO

15.02-2003

Voor hen die zichgebondenvoelenaan defamilie van de luchtvaart. ,\=JVoor hen die haar willenkennen en ...... toetreden:

dp

'Uicilhs figcs'coor do ScQAnhehuftrnrt

Pour ceux qui sontattach6sdlafamille a6ronautique.Pour ceux qui souhaitentla d6couvrir et ...... s'y joindre

hs

nefQhs figcg

0c C'loi&bto htgc

llct woordic uon de uooniCCcrk mo? d&prdsidenC

a fur de I'ann6e approche d grands pas. Ceci estnotre quatridme et dernier bulletin de cetteannde. Il me semble utile de donner un apergu

de nos activitds de I'annde 6coul6e.Le nombre d'affili6s est constant avec m6me une ldgdreprogression. Notre assemblde g6ndrale du 23 mars auBrussels Hilton connut un dnorme succds avec uneparticipation de 150 personnes. C'estun record !Le 7 aoit, la rdunion mensuelle eut lieu au Centrenautique de la Force Adrienne d Nieuwpoort et grdce dson pr6sident, le lieutenant g6n6ral aviateur Terrassonet le personnel du "Vier Boeten", nous passdmes unesplendide journ6e avec, au ddjeuner, un buffet exquis.(80 participants) Les absents eurent tort !Nous avons assist€ d 3 causeries trds intdressantes, aucours de nos r6unions mensuelles de janvier, awil etseptembre:Le 9 janvier: le lieutenant g6n6ral aviateur e.r. MichelMandl, ancien Chef d'6tat-major de la Force A6riennenous a enfretenus de la r6fonne des Forces arnr6es et enparticulier, la place de la Force Adrienne dans cefter6forme. (l 17 participants)Le l0 awil, le colonel Tunstall, Attach6 de I'airam6ricain a dvoqud les festivitds qui seront organis6esen 2003 aux USA pour le "Centenial of Flight" (36participants)Et le I I septembre, le colonel aviateur e.r. Waldeyer,ancien directew des opdrations ir la SABENA avaitchoisi corrme sujet "Saben4 un r6ve devenucauchemar" (60 participants.Notez que ces trois causeries furent rdalis6es encollaboration avec La Maison des Ailes.Comme chaque annde, le 1l mai, nous avons participdd la traditionnelle c6r6monie d Vroenhoven et d celle deJalhay et Le Tigelot le 25 ao0t.Nous sommes d6gus du manque d'intdrdt de la part denos membres ir ces deux manifestations ainsi qu'd nosrdunions mensuelles ir La Maison des Ailes. Laparticipation moyenne d ce dijeuner mensuel est de 15personnes (?) en dehors des r6unions causeries et celledu mois d'aott.En ce qui concerne la coopdration inter-associations, unpremier pas a dt6 franchi avec La Maison des Ailes.Vous avez pu constater que notre dernier bulletinfiuillet-ao0tseptembre) contenait un encart de LaMaison des Ailes. Etant donnd que beaucoup de nosmembres sont dgalement membre de cefte institution(et riciproquement), ceci constitue une facilitd et uneeconomie pour les deux associations.

et jaareinde 2002 nadert met rasse schreden.Dit is het vierde en laatste tijdschrift van hetjaan Het lijkt mij nuttig een overzicht van onze

activiteiten van het voorbije jaar te maken.Het aantal leden blijft constant met zelfs een lichtstrjging. Onze algemene vergadering op 23 maart in deBrussels Hilton was een enorm succes -middagmaal namen 150 personen deel. Ditrecord !De maandelijkse vergadering van 7 augustus vondplaats in de Watersportkring van de Luchtnacht teNieuwpoort. Dank zij de voorzitter, luitenant generaalvlieger b.d. Terrasson en het personeel van de "VierBoeten", brachten wij een uiterst aangename dag dooren 's middags genoten wij van een heerlijk buffet (80deelnemers). Sprjtig voor de afivezigen !Er werden drie boeiende voordrachten gehoudengedurende onze maandelijkse vergaderingen vanjanuari, april en september.Op 9 januari: luitenant generaal vlieger b.d. MichelMandl met onderwerp: de hervorming van deStrijdkrachten, vooral van de Luchtnacht (ll7deelnemers)Op l0 april: kolonel Tunstall, USAF, Luchtnachtzttach6, met onderwerp: voorziene feestelijkheden in2003 in de VS (Centenial Flight) - 36 deelnemers.Op l1 september: kolonel vlieger b.d. Waldeyer, exDirecteur operaties SABENA met onderwerp: "Sabena,een droom die een nachtnerrie werd" (60 deelnemers).Deze drie voordrachten werden verwezenlijkt in nauwesamenwOrking met het bestuur van Het Huis derVleugels:Naar jaarlijkse gewoonte hebben wij op I I meideelgenomen aan de traditionele plechtigheid teVroenhoven en op 25 augustus aan die van Jalhay enLe Tigelot. Wij zijn teleurgesteld dat orze leden zoweinig belang stellen aan deze twee manifestatiesalsook aan onze maandeliikse vergaderingen in HetHuis der Vleugels. Buiten de voordrachtenver-gaderingen en deze van de maand augustus bedraagt degemiddelde deelname 15 personen (2) azn dezevergaderingen.Hetgeen de samenwerking tussen verenigingen betreft,hebben w[j een eerste stap gez-et met Het Huis derVleugels. U heeft zeker gemerkt dat ons laatstetijdschrift (uli-augustus-september) een inlegvel vanHet Huis der Vleugels bevatte. Daar vele van onzeleden ook lid zijn van Het Huis der Vleugels (enomgekeerd) nl dit een faciliteit en een wederzijdsebesparing opleveren.

aan hetis een

Nous sommes pr6ts d ins6rer, dans notre bulletintrimestriel, les activitds futures d'autres associations(adronautiques, bien s0r) avec mise d jour dventuelledans les bulletins suivants. Ceci dvitera I'organisationde rdunions, assembl6es gdn6rales, excutsions, diners,etc .. ir des mdmes dates.Ces informations seront €galement disponibles sur unsite "website" futur de La Maison des Ailes. On ytravaille !Il nous reste ir vous souhaiter une bonne fin d'annde etune nouvelle annde prospdre a touts les membres desVieilles Tiges et d leur famille.

IIOUUEIIES DEL',ASSOClAflOil

Bienvenue aux nouveaux

Admission -10.07.2002 - Toelating

MELCHIOR JacquesRue de lEglise226870 HatrivalTdl: & Fax: 061 613 310Brevet6 pilote d'avion par la Force Adrienne enddcembre 196l (142" Promo)Admis dans la catdgorie "Vieille Tige"Parrains: Jean KAMERS et Norbert NIELS

SERMONRogeTRue aux Fleurs 221380 LASNE -TEl: O2 653 4219Admis dans Ia catdgoie "Slmlpathisant"Parrains: Jean KAMERS et Norbert NIELS

Admissions - 07.08.2002 - Toelatingen

VANDERVINNE LucieAvenue Emile de Bdco 1721050 BruxellesTdl: 02 649 0915 - GSM: 0472 660 013E-mail: lvandervinne@brutele.be

Brevet6e pilote d'avion en 1950 par lAdministrationadronautique du Congo BelgeAdmise dans la catdgorie "Vieille Tige"Parrains: JeanFLORENT et Joseph CARPENTIER

BIfYSE PaulHofstraat 209160 LokerenTet 09 346 8931Toegelaten in categorie " Slmpathisant"Peters: Albert DUQUET en Robert FEUILLEN

In ons driemaandelijks tijdscbdft zullen wij graag detoekomstige activiteiten van andere verenigingen(luchtvaart natuurlijk !) opnemen met een "updating"(eventuele verbeteringen) in de volgende tijdschriften.Dit zal hoogstwaarschijnlijk het plannen vanbijeenkomsten, algemene vergaderingen, uitstappen,maaltijden, enz ... op eenzelfde datum voorkomen.Deze inlichtingen zullen eveneens beschikbaar zijn opde toekomstige website van Het Huis der Vleugels. Erwordt aan gewerkt !Wij eindigen met otlze vurige wensen voor een goedjaareinde en een voorspoedig nieuwjaar aan alle ledenvan de "Vieilles Tiges" en arm hm familie.

]IIEUWS UATI DEUERE]IIGIlIG

aan de nieuwe

Toelatingen - 09.10.2002 - Admissions

ARNIIEM RogerDurentijdlei 142930 BRASSCIIAATTdl: 03 663 0465 -E-mail: roger.arnhem@birdprotector.be

Brevetd pilote d'avion par la Force Terrestre le03.02.1954Admis dans la catdgorie "Vieille Tige"Parrains: Alphonse DIJMOULIN et DannyCABOOTER

KIRSCIIEN PeterAvenue Charles Madou 2/ 131160 BruxellesTdl & Fax 02 4612536 - GSM: 0476 682 700E-mait peter.kirschen@skynet.beBrevetd pilote d'avion en 1986 par I'Administration deI'a6ronautiqueAdmis dans la catdgorie "Actif'Parrains: Jean KAMERS et Michel MOULIN

MASSONNET Jean-CharlesRue de I'Augette 491330 RixensartTEI:02 653 4Ol0 - GSM: 0477 603 577E-mail: jeancharles@skynet.beBrevetd pilote d'avion en a'vril 1978 parlAdminishation de I'a6ronautique (23" Promo)Admis rlans la catdgone "Actif'Parrains: Jean KAMERS et Nobert NIELS

On cherche des b6n6voles We zoeken

Ceux qui nous ont quitt6sDiegenen die ons verlaten, hehben

Mathias @opeye) GOEDERT, le 23 juilletFranu KAISE& le 28 juilletEdgard BALASSE, le 6 octobreRoger MINNE, le 9 octobre

Nous pr6sentons nos sincdres condoliances auxfrmilles et aux arnis de ces chers disparus-Otue innige deelneming aan defamilies en aan devrienden van deze dierbare overledenen.

La Section Air et Espace du Musde Royal de I'Armdeet d'Histoire militaire cherche quelques volontairespour la tenue de son magasin de souvenirs et pour lardnovation du stand de la Sabena.(Pridre t6l6phoner le mardi au02.737 7893)

Hissez les couleurs

Si vous ne poss6dez pas encore un drapeau belge, vouspouvez vous en procwer un d'excellente qualitd (lm x1,50m) en versant 10,00 EUR au compte

000-0070751-38 deAmicale des Officiers des Campagnes

Rue de la Fusie 701130 Bruxelles(Envoi franco)

SOUVENIR DESANTARCTIQUES BETGES

*

Une piice de collection restaur6een Grande.Bretagne

RECTIFICATIF

Dans cet article paru dans le dernier bulletin trimestriel,quelques mots du texte original ont 6te omis (page l9).Comme fu sont historiquement importants, voici lesdeur phrases incrimin6es telles gu'elles auraient duparaite.Il n'en fin construit que 33 etcemplaires et I'appareildont il est question icifut le seul exemplaire vendu enEurope (c/n 1538). Propriiad de la Sabena, il fut misen Guvre en appui de I'F,tcpddition Antarctique belge.

Datum te onthoudenDate i retenir

La prochaine assemblde g6ndrale statutaire qui serasuivie du banquet annuel aura lieu le sarnedi 22 mars2003 d lhdtel Hilton, Boulevard de Waterloo dBruxelles. Les ddtails paraitront dans le bulletin N'l/2003 du l5 fivrier2003.De volgende algemene statutaire vergadering en hetjaarliiks banket zal plaats hebben op zaterdag22 malr:t2003 in het hotel HiltorU Waterloolaan te Brussel. Meerinlichtingen in het tijdschrift Nr l/2003 van 15 februari2003

De sectie Lucht en Ruimtevaart van het KoninklijkeMuseum van het Leger en Militair geschiedenis zoektenkele wijwilligers om haar souveninrinkel te houdenen voor de restauratie van de Sabena stand.(Gelieve bellen op dinsdag opNr 02.737 7893)

De hijsen

Indien u nog geen Belgische vlag hebt, kunt u zich eenvan uitstekende kwaliteit aanschaffen (ln x 1,50m)mits storting van 10,00 EUR op rekening

000-0070751-38 vanVriendenlring der Officieren van de Veldtochten

Raketstraat 70I 130 Brussel

(Portwij)

HERINNERING AAN DE BELGISCHEANTARCTI SCH E EXPEDITI ES

*

E,en vetzamelingstuk gerestaureerd inGroot-Brittanni€

nncnrlnrrrNGIn dit artikel, verschenen in het laatste trimestrieeltijdschrift, werden enkele woorden van de origineletekst weggelaten @ladzijde 19. Daar dez.e vanhistorisch belang z4n, geven we hiema de twee ztnnenzoals zp hadden loeten verschijnen:Er werden slechts 33 aemplaren gebouwd m hettoestel in kwestie wos het enige u,emplaor verkocht inEuropo (dn 1538). Eigendom van Sabena, werd hetingezet tot steun van de Belgische AntarctischeExpedities.

Maandelijks vergadering in Het Huis der Vleugels detweede woensdag van de maand om 12.00u.

\2.

RAPPEL ! HERHALING !

R6union mensuelle d La Maison des Ailes le deuxidmemercredi du mois d 12h00.

Nouvelles en bref

Le Prdsident Jean KAMERS a d6pos6 des fleurs aumonument 6levd d la mCmoire des victimes deI'aviation militaire belge, prds du Cinquantenaire dBruxelles, d I'occasion de la Journde de la ForceA6rienne, le dimanche 13 octobre.Il a dgalement participd le l" novembre, en compagnied'une d6ldgation de I'association, dr la c6r6monie dusouvenir d la Pelouse dhonneur de la Force A6rienneau cimetidre de Bruxelles.Les tombes de Madame Dufossez qui fut d la base de lacrdation de la pelouse et celle de Georges Ndlis,fondateur de l'aviation militaire, furent fleuries.

La Musique Royale de la Force A6rienne a donnd sonconcert annuel de gala le 11 octobre e 20.00 heuresdans la salle de concert du Conservatoire royal demusique de Bruxelles.Avec la "Bayarderie" composition du capitaine-commandant chef de musique Alain Crepin, qui ouwetraditionnellement les concerts, en passant par"L'important, c'est Bdcaud" et un medley de GlenMiller, I'orchestre a ravi les amateurs prdsents demusique.La Musique Royale de la Force adrienne 6taitaccompagnde par "Le Quatuor de saxophones desHauts de France" qui interprdta "Diversions", cuwecommand6e spdcialement d Alain Crepin par la MaisonSelmer d Paris.

Le motdu Tr6sorier

A ma nomination de t6sorier, aprds I'assembl6eg6n6rale de mars 2001, je vous avais promis de faireune comptabilitd comparable d celle imposde auxentreprises et cela pour les raisons suivantes:

- t6t ou tard, cela sera impos6 par le ldgislateur.- Utiliser un Plan Comptable Minimun

Normalis6, facilitant le passage d'un tr6sorierd un autre.

- Fiabilitd et virification des comptes facilitde.- Outil pour dtablir et vdrifier les budgets.- R€duire I'utilisation bancaire d un seul compte

courant avec un compte d'dpargne.

- Facilitd de s'adapter aux mises sur ordinateur,la comptabilitd manuelle disparaissantcompldtement pour 6tre informatisde

Nieuws in t kort

Voorzitter Jean KAMERS heeft bloemen neergelegdaan het monument, opgericht ter nagedachtenis van deslachtoffers van het Belgisch militair vliegwezen, inhet Jube$ark te Brussel.Hij deed dit ter gelegenheid van de dag van deLuchtnacht op zoadag 13 oktober.Hij heeft eveneens op I't" november, in gezelschap vaneen delegatie van onze vereniging, deelganomen aan deherdenkingsceremonie bij het Erepark van deLuchfrnacht op het Brussels kerkhof,Er werden bloemen neergelegd op de graven vanMevrouw Dufossez, stichteres van het ereperk, enGeorges Ndlis, stichter van het militair vliegwezen.

De Koninklijke Muziekkapel van de Luchtnacht heeftzijn jaarlijks galaconcert g€geven op ll oktober om20.00 uur in de concerEaal van het KoninkllikMuziekconservatorium te Brussel.Met de "Baymderie" compositie van kapitein-commandant kapelneester Alain Cr€pin, dietraditioneel de concerten opent, gevolg door o.a."L'important c'est Bdcaud" en een Glen Miller medley,heeft de kapel de aanwezige muzieklieftebbers enonnbehaagd.De Koninklijke Muziek:kapel van de Luchtnacht werdbijgestaan door "Le Quatuor de saxophones des Hautsde France", die de compositie "Diversions" ten bestegaf, werk dat speciaal besteld werd bij Alain Cr6pindoor het huis Selner in Parijs.

Bij mljn benoeming als penningmeester na dealgemene vergadering in maart 2001 heb ik u beloofdeen boelfiouding op te stellen, vergel{ikbaar met deboel*rouding die aan vennootschappen wordt opgelegden wel om volgende redenen:

- woeg of laat zal de wetgever het opleggen;- Gebruik maken van een genonnaliseerd

minimum boekhoudplan dat de overgang naareen andere penningmeester vergemalftelijkt.

- Betrouwbaarheid en gemakkelijk nazicht vande rekeningen.

- Werktuig om het budget op te stellen en na tezien.

- Verminderen van de bankrekeningen tot d6nenkele zichtrekening en 6dn spaarekening.

- Gemakkelijk aan te passen voor de computeraangezien de manuele boellhouding plaatsmaakt voor een gemformatiseerde.

Het woordje vande nninsmeester

Nous avons atteint notre but vis6, et nous pourronsvous pr6senter aux assembl6es g6n6rales nos compteset leurs ivolutions. Le passage de la monnaie belge dlEuro n'6tait pas fait pour nous faciliter la tAche, cen'6tait pas de la haute voltige adrienne, mais une petiteacrobatie qrrand m6me.Voild pour le passd de notre d6partement "Finances"mais sa gestion nous porte de penser d l'avenir. L'annde2003 approche rapidement aussije sonne dijd la clochepour faire renfrer les nouvelles cotisations avant le 3lddcembre 2002 (si possible).

Ci-inclus, vous trouverez un bulletin de virementbancaire dont nous serons les b6n6ficiaires, mais otrvous b6n6ficierez par votre versement, dds janvier2003 de vote qualit6 de membre au sein de noteassociation.

La Maison des Ailes et nous-m&nes, avons ddcid6 demaintenir les montants des cotisations identiques dceux de 2002. Suite d un accord avec elle, vous pouvezpour votre facilitC, cumuler sur notre bulletin devirement les deux cotisations. Tous les versementsrentreront par nos bons soins, respectivement dans lestrdsoreries de chacune des associations.

Tris important: Si le propriitaire du comptevetseut est diffhrent da membre intiressi,n'oubliez pas de Ie mentionner dans l'espace" Communication" au bas du formulafue.

Nous vous remercions d'avance de pouvoir ddjdcompter sur voFe fiddlit6 de "Membership 2003" cequi permettra de maintenir dans le firtur nos activitdscomme par le pass6

Tartf des cofi.sations pour 2003

L Menbre des Vieilles Tiges uniquementMembre r6sidant en Belgique:Veuve de membre @elgique):Membne rdsidant ir I'dtranger;Veuve de membre @tranger):

2. Mmtbre des Vieilles Tigesd Membrc de la Maison fusAilesMembre rdsidant en Belgique:Veuve de membre @elgique):Membre rdsidant dr I'itranger:Veuve de membre @tranger):

18,00€9,00 €

20,00 €11,00 €

33,00 €24,00e35,00 €26,00e

Wij hebben het beoogde doel bereikt en tijdens dealgemene vergadering zullen wij u onze rekeningen enhun verloop kunnen voorstellen. De overgang van deBelgische munt naar de euro was niet van aard omonze taak te verlichten. Het was geen volwaardigekunswlucht, maar toch een klein beetje acrobatie.Tot daar wat het verleden van onz.e afdeling"Financies" betreft, maar wij moeten ook aan detoekomst denken. Het jaar 2003 nadert snel en ik trekdus aan de bel orL indien mogelijk, de bijdragen voorhet nieuwe jaar v66r 3 I december 2002 te storten.

Hierbij gevoegd vindt u een overschrijvingsformulierop orze naam waarmee u, na betaling, vanaf I januari2003 lid bent van onze vereniging.

Samen met Het Huis der Vleugels hebben wij beslotenom de lidgelden te houden zoals n2002.Door ons alikoord met Het Huis der Vleugels kunt ueenvoudig de twee lidgelden met onsovenchrijvingsformulier betalen. Alle betalingenzullen door onze goede zfigen bij de respectievepenningsmeesters terechtkomen.

Indien de naam van de rekeninghoader verschiltvan het betrokken lid, vergeet dan niet om in helvakje "Mededelingen" de naam van het lid tevetmelden

rffij danken u bij voorbaat voor uw trouw als lid vanonze vereniging in 2003 wat ons moet toelaten onzeactiviteiten ook in de toekomst verder te zellen.

Tarief van de lidoelden voor 2003

Enkel lidvan de "Vieilles TigesilLid wonend in Belgi€ 18,00 €Weduwe wonend in Belgie 9,00 €Lid wonend in het buitenland 2O,0OeWeduwe wonend in het buitenland 11,00 €

Lid van de "Vicilles Tiges"en HelHuis der VlcugelsLid wonend in Belgi€ 33,00 €Weduwe wonend in Belgit! 24,00 €,Lid wonend in het buitenland 35,00 €Weduwe wonend inhetbuitenland 26,00 e

2.

Les Vieilles Tigesen Normandie !

ooo

"Les sanglots longs des violons de l'aulomne,Bercent mon ceur d'une langueur monolone"

Une visite des plages du d6barquement desAlli6s en Normandie le 6 juin 1944, estorganis6e du 17 zt 2l mai 2003, dont voici leprogramme:

Samedi 77 mai:08h00: Embarquement des participants rue St Larnbert,derridre le Shopping Center de Woluw6 St Lambert, etd6part d 08h30 en car' *** d destination d'Amiens.Visite de la cath6drale et temps libre pour le repas demidi.Ddpart d 15h00 d destination de Bayeux via le pont deNormandie sur I'estuaire de la Seine.Installation d lhdtel NOVOTEL d Bayeux.

Dimanche 18 maiD6part de lhdtel a 08h15 pour la visite du MCmorial deCaen. @ossibilitd de prendre le repas de midi surplace).Ddpart de Caen A 14h00 vers B6nouville. Arr€t d'uneheure pour le visite du site "Pegasus Bridge"Dipart e 15h30 vers Arromanches via Ouisfieham et lacdte (Sword Beach, Juno Beach et Gold Beach)Ar6t d'une heure au-dessus de la falaised'Arromanches puis possibilitd de visiter le mus€e enville.Retour d lhdtel vers 19h00.

Lundi 19 maiDdpart de lhdtel a 08h30 vers Longues-sur-Mer pour lavisite dlune ancienne batterie cdtidre allemande.10tri0: visite du "Normandy American Cemetry andMemorial" d Colleville-sw-Mer15h00: ddpart vers la Pointe du Hoc et visite du"Rangers Memorial"Possibilitd de restauration sur place.Retour d lh6tel

Mardi 20 maiD6part de lh0tel a 08h00 vers Sainte-Mdre-Eglise pourla visite du musde (82d Airborne Division Museum) etde l'6glise (vitrail des paras)D6part vers Sainte-Marie-du-Mont ven 11h00 pour lavisite du mus6e du dCbarquement Utatr BeachPossibilitd de restauration sur placeRetour d Bayeux et temps libre. Possibilitd de visiter laTapisserie de Bayeux (70mx0,50m)

De "Vieilles Tiges"in Normandi6 !

ooo

"Les sanglo8 longs des violons de l'aulotnne,Bercent mon ceur d'une longueur monotone"

Een bezoek aan de stranden te Normandie,waar de geallieerde ontscheepten op 6 juni1944 wordt georganiseerd van l7 tot2l mei2003, met het volgende progriamma:

ZatprdaelT mei:.08.00u: Opstappen van de deelnemers aan de St Lam-brechtstraat, achter het Shopping Center van St Lam-brechts-Woluwe en om 08.30u, verfiek met de autocar*** met bestemming Amiens. Bezoek van dekathedraal e,n wije t[jdsbeschikking voor hetmiddagmaal. Vertrek om 15.00u met bestemmingBayeu:

Mercredi 2l maiD6part de lh6tel d 08h30 vers Bruxelles avec escale dAmiens pour donner la possibilitd de se restaurer.

***

Prix par personne: 265100 EIIRSuppl6ment pow chambre "single": 120,00 €

Assurance annulation (facultative) :5,00 € par personne

Ce prix comprend: le voyage Bruxelles-Bayeux etretour ainsi que les ddplacements sur place en autocarde luxe.Le s6jour d lhotel NOVOTEL d Bayeux avec petitd6jeuner buffet, en charrbre double, la visite guidde dela cath6drale d'Amiens, I'entr6e au M€morial de Caen

, , et la gratification au chauffeur\Z' {.*{.Le prix de 265,00 EUR ne comprend pas:Le suppl6ment pour chambre single, I'assuranceannulation facultative de 5,00 EUR, les repas autresque le petit ddjeuner.

***

L'inscription est ouverte dds rdception du bulletintimestriel et sera cl6turde le20 decembre2O02.En cas de ddsistement aprds le 15 fdwieq leremboursement des sommes versdes ne pourraintervenir que si la personne a contractd I'assuranceannulation.

ce voyage ne poura et"-J!-i.e s'il y a moins de 40participants inscrits au 20 d6cembre 2002.

Modalit6s de paiement

En chambre Double (par personne):) elhscription: 65,00 EUR

(ou 70,00 EUR avec assurance)) 15 fdwier: 100,00 EUR) 15 awil: solde, soit 100,00 EUR

En chambre Sinele:) d I'inscripfion: 85,00 EUR

(ou 90,00 EUR avec assurance)) 15 ftrnier: 150,00 EUR) 15 arnil: solde, soit 150,00 EUR

N.B. kpaiement de I'acompte de 65,00 (ou85,00) EUR sera seul considdrC commeconfirmation de tinscription

Woensdae2l meiVertrek aan het hotel om 08.30u naar Brussel met haltete Amiens met mogeliildteid er het middagmaal tegebruiken.

Prijs per persoon: 265100 EIIRSupplement voor eenpersoonskamer: L2O,OO €,

Reisannulatie-verzekering (facultatief)5,00 € per persoon

ln deze prijs is begrepen: de reis heen en terug Brussel-Bayeux en al de verplaatsingen ter plaatse met een luxeautocar.Het verblijf met buffet-ontbljt in het hotel NOVOTELte Bayeux, het geleid bezoek aan de kathedraal teAmiens, de toegang tot het " Memoriaal van Caen" ende fooi voor de

"Our*.*.***Zijnnietbegrepen in de prijs van 265,00 EUR:Het supplement voor d6npersoonskamer, defacultatieve reisannulatie-verzekering van 5,00€, demaaltijden, andere dan het ontbijt.

De inschrijvingen worden ingewacht na ontvangst vanhet trimestrieel tijdschrift en worden afgesloten op 20december 2002. Ia geval van niet deelname na 15februari 2003, is terugbetaling van de kosten alleenmogelijk indien de annulatie-verzekering werdonderschreven.

De reis zal nietworden tr.n*, worden in geval hetaantal deelnemers op 20 december, minder dan 40bedraagt.

Wijze van betaling

Tweeoersoonskamer (per persoon):) bli de inschrijving: 65,00 ELJR

( of 70,00 EURmet verzekering)) 15 februd: 100,00 EUR> 15 apriL saldo, hetzii 100,00 ELJR

Eenpersoonskamer:) brj de inschrijving: 85,00 EUR

( of 90,00 EUR met verzekering)) 15 februari: 150,00 EUR) 15 aprih saldo, heEij 150,00 EUR

N.B. D€ betaling van het voorschot van 65,00 (of85,00) EUR dient enkel als bewijs vaninschrijving.

L'AVIATIONLEGEBE

DE tA FORCETERRESTKE

SON HISTOIREDEPUIS 1916

SON AVENIR DANS LA

UNIQUE DESFoRcES ARMEeS

(Plan strat6gique 2OO0 - 20151

Par Alphonse DIIMOIILIN (r)

Publid dans le numiro 1/2002 de notre pdriodiquetrimestriel, le tqte de l'allocution de ddpart prononcdepar le Lieutenant gdndral qviateur Michel Mandl,dernier chef d'6tat-major de la Force Adrienne, a misen exergue l'ampleur de la rdorganisation ddcidde parle pouvoir politique et lancie en mqi 2000 avecl'approbation par le gouvernement fddtal du planstratdgique 2000-20 I 5.

Le mot cld du rdel sdisme qai depuis lors secoue nosForces mmdes est le terme "JOINT". Dans l'etcdcutiondu plan strat€gique 4labord pour rdqliser la"STRUCTTJRE WIQUE", ce processus radical imposede mettre en place une doctrine commune, de mettresur pied un tronc commun d'entrainement dupersonnel, et d'intdgrer harmonieusement la mise en@wre et la logistique des diftirents materiels.

NOUVELLE STRUGTURE

IIET LICIilTVI,IEGIIIEZEN

VAN DETANDMACIIT

ZIJN GESCHIEDENISVANAF 1916

ZIJN TOEKOMST IN DENIEUWE EENHEIDS.

STRUCTUUR VAN DEKRIJGSMACHT

(Strategisch plan voor 2000 -20151

Door Alphonse DIIMOTILIN (r)

De telrst van de ofscheidstoespraak van luitenant'generaal Mandl, de laatste stafchefvon de Luchtmacht,heefi u in ons tiidschrifi met nummer 1/2002 kunnenlezen; daaruit blijh duidelijk de omvang van deherorganisatie zoals die door de politieke overheidwerd beslist. Ze ving aan in mei 2000 met degoedkeuring ervan door de federale regering in haarstrategisch plan 2000-201 5.

Het sleutelwoord van de ware aardschok die onzeKrijgsmacht fiert, is 'JOINT'. Bii de uitvoeringvan hetstrategisch plan dat de 'EENHEIDSSTRUCTUUR'moet realiseren, beoogt dit radicale proces driedingen: de inplaatsstelling van een gemeeru; chappehjkedoctrine, de oprichting van een gemeenschappelijkebasis voor de opleiding van het personeel en deharmonieuze integratie van het gebruik en de logistiekvan de verschillende mqteriiilen.

Ce progrqmme, de toute dyidence, bousculeviolemment " les cultures d'entreprise " des anciennesForces indipendantes appeldes dordnavant(( composantes D ; il vise d rationaliser lefonctionnement de I'armde, tant dans le domaine desopdrations que dans les tdches d'appui.

On imagine sans peine I'ampleur des ripercussions duphdnomdne

l0

1916 . BAPTEME DU FEUCREATION DE LA 6"

ESCADRI LLE D'OBSERVATION

Au ddclenchement des hostilitds en ao0t l9l4,laCompagnie des aviateurs est mise sur pied de guerre etparticipe aux opdrations-

En f6wier 1916, d Houtem-lez-Fumes, aproximit6 de la znne des combats, une nouvelle unitdadrienne est cr66e pour rdpondre aux besoins croissantsdes troupes au sol: on met sur pied la_f_ESSgdA!!9d'observation que l'on dote d'avions BE-2C etSopwith destinds aux reconnaissances de jour.

La nouvelle unit6 prend comme insigredistinctif une abeille aux ailes ddploydeset choisit comme devise latine (ils vont vers leur destin); cettedevise, sans que l'on sache pourquoi,deviendra " ad fata trahunt ". C'est decetto escadrille guo, bien plus tar4l'Aviation l6gdre de la Force terrestrereprendra les traditions.

1916 - VUURDOOPOPRICHTING VAN HET

6" OBSERVATIESMALDEEL

Bij het openen van de vijandelijlfieden inaugustus 1914, wordt de Compapie des aviateurs opoorlogsvoet geplaatst en neemt ze deel arm deoperaties. In februari 1916, in Houtem bij Veurne endicht bij de gevechtszone, wordt een nieuwe vliegendeeenheid opgericht om tegemoet te komen aan destijgende behoeften van de grondtroepen: het 6"observatiesmaldeel dat met BE-2C en Sopwith wordtuitgerust voor de bij dag.

De nieuwe eenheid neemt alsinsigne een biimet opengevouwdevleugels en als Latijnse spreuk 'utfata trahunt' (z-e gazrn hun lottegemoet); dit devies wordt nadien'ad fatz trahunt', niemand weetwaarom. Van dit smaldeel zalhLetlatere Lichte Vliegwezen van delandmacht de tradities overnemen. v

En l9l7 et 1918, l'unitddevenue escadrille division-naire est frdquernmentengag6e avec succds dansdes missions d'observationpour I'artillerie, des sortiesphotographiques pourl'6tat-major de la Divisionmais aussi dans desopdrations de mitraillage dbasse altitude de colonnesd'infanterie allemandemontant d I'assaut de noslignes. Au printemps 1918,la 6" Escadrille recewa encompldment des monopla-ces de chasse Nieuport etSopwith-Camel pour assu-rer la protection des bipla-ces d'observation qui sontamrds d'une mitrailleusemais ont parfois du mal d seddfendre seuls contre lesavions de chasse deI'adversaire. Elle aura aussides Spad 220 et des Voisind son inventaire.

Il n'est pas possible dans les limites de cet article deddtailler la vie opCrationnelle de I'unit6 ; mais on nepeut manquer de citer une action peu ordinaire or) nospilotes inscrivirent d leur actif rm fait d'arrresremarquable. Le l7 awil 1918, quinze appareilsappartenant d la 6" Escadrille et d une unit6 scur, la 4.,s'envoldrent d la rencontre d'une attaque d,infanterieallemande.

Biplan britanniquc - BE-2C - Britse twecdekkeren version observation - 6" Escadrillein waamoning versie - 6de Smaldeel In l9l7 en 1918, wanneerhet smaldeel op

divisieniveau staat, wordthet vaak met succes ingezetbij waamemingsopdrachtenvoor de artillerie, bijfotografische opdrachtenvoor de Divisiestaf maarook bij opdrachte4 waarbijcolonnes Duitse troepenvanop lage hoogte metmachinegeweervuurworden bestookt. In deherfst van 1918 hijgt het 6"Smaldeel een aanvullingmet eenzitsjachtvliegtui-gen van het type Nieuporten Sopwith Camel; diemoeten de tweezits-observatievlieguigenbeschermen omdat die hetvaak moeildk hebben omzich enkel met eenmitrailleur tegen deviLjandelijke jacht teverdedigen. Op haarinventaris komen ook nogSpad's 220 enVoisin's.

Birmen het bestek van dit artikel kan het operationeleleven van het smaldeel niet worden gedetailleerd;nochtans is er een weinig voortkomend voorval waaronze piloten merkwaardige wapenfeiten op hun actiefnamen en dat verdient aangehaald te worden. Op 17april l9l8 vlogen vijftien toestellen van het 6" Smaldeelen van een zustereenheid, het 4", een Duitseinfanterieaanval tegemoet.

Mitailldes d moins de cent mdtres d'altitude, lescolonnes ennemies surprises par cette atiaque a6rienneaudacieuse furent rapidement dispersdes ou arr€t6esdans leur progression. Ce fut probablement une despremidres utilisations massives de pareille m6thode decombat; elle contribua efficacement d briser l'assautennemi et d pennettre d notre infanterie de regagner lesoir m€me le terrain perdu. Cette action valut aux deuxescadrilles !'re citation du G6n6ral Jacques,Comnandant de la 3'Division adrienne.

Accompagnant la progression des froupes,I'escadrille occupera d'abord l'ancien adrodromeallemand d'Aertrijke, puis celui d'Oostkamp d partirduquel de nombreuses missions amendrent I'unitd, enm6me ternps que les houpes belges et la cavaleriefrangaise, dans les environs de Gand. C'est audessusde cette ville que la 6" Escadrille effectua sa dernidrereconnaissance du temps de guene.

APRES LA TOURMENTE

La paix revenue, aprds I'armistice de 1918, I'escadrilles'installe sur le terrain d'aviation d'Evere. Encompl6ment de ses missions habituelles, l'unitd ajodeun nouveau fleuron d son palmards. Bien connue denos souverains qui lui avaient plusieurs fois renduvisite pendant lia guerre, elle fut choisie pour fournir lesavions et les pilotes avec lesquels LL.MM. le roi Albertet la reine Elisabeth firent de nombreux voyases enBelgique, en France, en Angleterre et en Allemagneoccupde.

En 1921, I'Aviation Militaire changed'appellation pour devenir AERONAUTIQUEMILITAIRE. Et en 1926, suite d la d6mobilisation decertaines rmit6s et aux rdorganisations qui end6coulent, la 6'Escadrille d'observation est dissoute.Elle ne sera pas rdactivde pendant la mobilisation desforces en 1939 ni pour les brdves op6rations de 1940.L'abeille va prendre un long reoos!

1947LES HERITIERS: LES AIR O.P.

Aprds la Deuridme Guerre mondiale, les rmitdsqui constituent la Section belge de la Royal Air Forcereviennent progressivement sur le sol national etreprennent provisoirement I'appellation "AVIATIONMILITAIRE". Elles quittent le giron de la RAF le 1"octobre 1945 et deviennentune Force autonome qui, lel5 janvier 1949. prendra le nom de Force A6rienne.

S'inspirant de I'organisation des moyens adriensbritarmiques, on fonde d la date du 3l juillet 1947 la369" Escadrille Air OP (Observation Post) et onl'installe d I'a6rodrome de Brasschaat qui jouxte lepolygone de I'Ecole d'Artillerie et ses champs de tir.Sa mission premidre est l'observation et le rdglage destirs au profit de I'Artillerie de campagne.

lr

De vijandeldke colonnes worden vanop minder danhonderd meter onder vuur genomen en zijn verrastdoor de gedurfde luchtaanval; ze worden al snelverspreid of in hun opmars gestuit. Waarschijnlijk gaathet hier om een eerste massieve gebruik van dergelljkegevechtsmethode; ze droeg bij tot het doeltreffendafbreken van de vijandeliike aanval en tot hetherwinnen van terrein voor onze eigen infanterie. Deactie leverde beide smaldelen een vemrelding op doorgeneraal Jacques, commandant van de 3" Luchtdivisie.Het Smaldeel hield gelijke hed met de opmars van detroepen en nam eerst het oude Duitse vliegveld vanAartrijke in, vervolgens dat van Oostkarnp: van hieruitbrachten de talrijke opdrachten de eenheid tot in deomgeving van Gent, samen met Belgische troepen ende Franse cavalerie. Boven die stad zalhet 6" Smaldeelzijn laatste verkenningsopdracht in oorlogstijduitvoeren.

NA DE WERELDBRAND

Na de wapenstilstand van 1918 keert de wede terug eninstalleert het Smaldeel z,ch op het vliegveld vanEvere. Naast zijn gewone opdrachten, mag de eenheideen nieuwe pluim op zijn hoed steken. Onze vorstenkenden de eenheid goed, die ze fouwens onder deoorlog een aantal keren hadden bezocht; ze kozpn zndan ook uit om vliegtuigen en oiloten te leverenwaarmee de koning en koningin Elisabeth talrijkereizen maakten in Belgi€, in Franlaijlq in Engeland enin bezet Duitsland.In 1921 verandert het Militaire Vliegwezen van naamen woTdt de MILITAIRE LUCHTVAART(Adronautique Militaire). Als gevolg van dedemobilisatie van verschillende eenheden n 1926,wordt ook het 6' Observatiemraldeel ontbonden.Tijdens de mobilisatie van 1939 wordt het bij hetMilitaire Vliegwezen niet gereactiveerd, en ook niettijdens de kortstondige gevechten van 1940. De bij gaateen lange rust kennen!

1947DE ERFGENAMEN: DE AIR O.P.

Bij het einde van de Tweede Wereldoorlog nemen deeenheden die de Belgische Sectie van de Royal AirForce uitrraken, opnieuw hun intrek op nationalebodem; zE nemen de benaming "MILITAIRVLIEGWEZEN"aan. Yanaf I oktober 1945 verlaathetMilitaire Vlieewezen de hoede van de RAF en wordteen autonome macht die later, op 15 januari 1949, denaam van Luchtmacht zal aannemen.Met de organisatie van de Britse luchtniddelen alsvoorbeeld, richt ze op 3l juli 1947 het 369" SmaldeelAir OP (Observation Post) op; ze neemt haar intrek ophet vliegveld van Brasschaat waar de polygoon van deArtillerieschool met haar schietvelden gelegen is. Haareerste opdracht is de observatie en de afstelling van hetgeschut ten voordele van de Veldartillerie.

t2

Comme les Air OP anglais, I'escadrille belge est6quipde d'avions monomoteurs biplaces AUSTERAOP Mk VI dont elle recevra progressivement 22

Vingt-trois ans aprds la dissolution, la 15"Escadrille Air OP reprend donc lestraditions de la glorieuse rmitd cr66ependant la Grande Guerre; et laldgendaire abeille (dont le dessin seracependant modifi6)_ ig1ggla__5gl__soninsigrre.

DES 1951AVEC LES FORCES BELGES

EN ALLEMAGNE

Pour appuyer les troupes belges qui, aux cdtdsdes Allids, participent d I'occupation de I'Allemagne,l'Etat-Major d6tache en juin l95l sur l'adrodrome deWahn (aujourd'hui, adroport de Colope-Bonn) deuxavions Auster VI avec deux puis quatre pilotes.

Aprds cette premidre et modeste "d6localisation",commence deux ans plus tard le ndcessaire essaimagegrdce auquel les moyens adriens de la Force terrestrevont peu ir peu prendre leur organisation gdndraled6finitive.

exemplaires.En fdwier 1948, la

369" Escadrille change denom et devient 15"Escadrille Air OP. A sesmissions d'observation, dereconnaissance et de liaisons'ajoute la responsabilitd deformer les premiers pilotesissus de la Force terrestre(FT).

Un dnorme travail derestauration des bdtimentset de la piste en herbe est ! ':"'"" ':* '*:*entrepris pour rendrel'airodrome "raisonnable-ment utilisable par des

Premier type d'avion de l'esca&ille Air OPavions l6gers' pour ploteaux;#ffi1ffi;;1ili.?:ffif;fiii,Ji"s.o,.r,*,I'instruction de nouveaux Eerstc vliegtuig van het smaldeel Air OPpilotes. Ces efforts portent Piloot aan het stuurknuppel: Hemi Hayot (a) Vliegveld van BrasschaatIeurs fruits.

En effet en juillet 1949, les trois premiersofficiers artilleurs regoivent solennellement les ailes dubrevet de pilote observateur Air OP. Symboliquement,c'est une date chamidre de I'histoire de la futmeAviation l6gdre. Le lo septembre l949,lajerme unitdadrienne se voit attribuer le fanion de I'ancienne 6"Escadrille d'observation dont les faits d'arme ont 6t6dvoquds plus haut.

Net als de Engelse Air OP is het Belgischesrnaldeel uitgerust met eenmotorige tweezitters van hettlpe Auster AOP Mk VI, waarvan er geleideliik aan22in dienst worden genomen.

In februari 1948 veranderthet 369' Smaldeel van naam enwordt het 15" Smaldeel Air OP.Naast de opdrachten vanwaameming verkenning enverbinding hoort nu ook deverantwoordeliikheid om deeerste piloten uit de Landmacht(LM) te vonnen.

Er wordt een enorme taakondemomen om gebouwen engraspiste te restaurererL ten eindehet vliegveld 'redelijk bruikbaarvoor lichte vliegtuigen' engeschikt voor de opleiding van denieuwe piloten te maken. De -------inspanningen zijn rttet vergeefsgeweest.

In juli 1949 laUeen de eerste drie artillerieofficierenplechtig hun vleueels van piloot-waarnemer Air OP.Die dag is ook een symbolische datum voor detoekomstige geschiedenis van het Licht Miegwezen.Onmiddellijk daarna l$ijgt de jonge eenheid hetvaandel van het oude 6" Observatiesmaldeel waarvande wapenfeiten hierboven al zijn verhaald.

Drie€ntwintig jaar na de ontbindinghemeemt het 15" Smaldeel Air OP dusde fradities van de glorieriike eenheiddie tijdens de grote Oorlog werdopgericht; de legendarische bij komt ophet insigne, dj het met gewijzigdetekening.

VANAF {95{MET DE BELGISCHE

STRIJDKRACHTEN INDUITSLAND

Aan de zijde van de geallieerden nemen Belgischetroepen deel aan de bezetting van Duitsland; deBelgische Generale Staf detacheert in juni l95l op hetvliegveld van Wahn (thans vliegveld van Kdln-Bonn)twee Auster VI met eerst twee en nadien vier piloten.

Na deze eerste en bescheiden "delocalisatie", beginttwee jaar later de noodzakelijke uitzwenning waardoorde luchtuiddelen van de landmacht langzaamaan hundefinitieve algemene organisatie zullen aannemen.

ww.

I ). **^EILERTISF \ "K6ln l. ) ,'\** 11urnnznnUcr I ,

Cantonnernents LtAvn en RFA - Inkwartieringen LtAvn in DBR

13

les faubourgs nord de Cologne. Butzweilerhof, in de noordelijke buitenwijken van

Puis au cours de l'6t6 1956deux nouvelles unitds sontmises sur oied: la 77"Escadrille bas6e dr Werl enWesnhalie- et la 18'Escadrille qui s'installe dMerzbruck, prds d'Aix-la-Chapelle.

Ce sch6ma d'organisation itrois unitds opdrationnellesva permettre d'affecter uneescadrille au CorPsd'Arm6e (la l8e Esc) et uneescadrille d chacune de sesgrandes unit6s (la 16e Esc ila 16e Division blind6e; lal7e Esc ir la 1"* Divisiond'Infanterie).

1 954NAISSANCE DE

L'AVIATION LEGENCDE LA FORCE TERRSETRE

Ainsi, le 1"' avril 1954, na;itofficiellement I'Aviation l6gire

de la Force Terrestre.

Dor6navant, chaque grande unitd des Forcesbelges en Allemagne dispose en propre d'uneescadrille, tandis qu'en Belgique, la 15" Escadrille deBrasschaat assure I'appui des Forces de d6fense deI'Int6rieur ainsi que la mission d'Ecole pour laforrnation des pilotes.

Un demier 6l6ment essentiel est mis en place en1956 avec I'installation d I'aerodrome deButzweilerhof de la 255" Compapie Ordonnance quideviendra plus tard la 255" Compasnie deMaintenance d'Aviation l6edre.

Keulen.

In de loop van de zomervan 1956 worden tweenieuwe eenheden in hetleven geroePen: het 17"Smaldeel met basis Werlen het 18" Smaldeel datzich in Merzbriick bij Akenvestigt.Dit organisatieschema metdrie operationele smaldelenml toelaten om eensmaldeel toe te wijzen aanhet Legerkorps (het 18"Smd) en 66n azn elk vanziLjn grote eenheden (het16" Smd aal de 16'Pantserdivisie, het 17" Smdaan de l" Infunteriedivisie).

I 954GEBOORTE VAN HET LICHT

VLIEGWEZEN VAN DELANDMACHT

Zoals het Mittair Vliegwezen n 1946 de landmachthad verlaten om zijn onaftankelijlheid te verkrijgen,zo verlaten de Air OP-eenheden in 1954 de hoede vande Luchtnacht -waat ze sinds hun oprichting vanafiringen- om onder Commando van de Landmacht tekomen. Dit is een mutatie van levensbelang voor detoekomst van die kleine vliegende eenheden. Bij deze

Tnwordt op I april 1954 officieel hetLicht Vliegwezen van de Landmacht

geboren

Voortaan beschikt elke grote eenheid van de Belgische

Strijdkrachten ; inBelgi€ verzek desteun aan de deSchool voor opleiding van de piloten.In 1956 wordt een laatste essentieel element in plaatsgesteld met deButzweilerhof vandie later de 255' Compasrie Maintenance van hetLicht Vliegwezen wordt.

Cette unitd logistique ettechnique va assnrer auprofit de ses quatre unit6sclientes (les 15", 16",17" et18" Escadrilles) I'apPro-visionnement en mat6rielsp6cifique, les inspectionspdriodiques de niveau 6levdainsi que les r6parations desadronefs de la ForceTerrestre et plus tar{ de laGendamrerie.

Cette organisation g6n6rale de la Lt Avn FT va r6sisterir l'6preuve du temps et des r6organisations successives

des Forces arm6es. Elle subira bien s0r diversajustemen! parfois profonds ; mais prds de 50 ans plus

tard, les unites baptisees 16", 17", 18" et 255" sonttoujours bien li et la 15' rebaptis6e Ecole Lt Avn,fonctionne toujours d Brasschaat. On parlera de leurfutur dans les demiers chapitres de ce texte.

L'AVIATION LEGENC DEVIENTUNE ARME INDEPENDANTE

Lorsqu'en 1954 elle 6tait pass6e souscommandement de la Force terrestre, I'Aviation ldgere6tatt hidrarchiquement ddpendante de l'Arme< Artillerie >. Ceci d6coulait logiquement de sa missioninitiale Air OP : I'observation et le tdglage des tirs auprofit de I'Artillerie de carnpape.

C'est ainsi que, au sein de I'Etat Major de laForce terresfre (EMFT), la Direction G6n6rale deI'Artillerie (GDAie) crde une Section Aviation ldgdre(GDAie/AL) qui joue en quelque sorte un rdle de mini-direction des moyens airiens FT- De m€rne i l'EtatMajor du ler Corps d'Annde (l BE Corps) stationn6 enAllemagne, une cellule LtAvn est int6grde au niveau duComrnandement de I'Artillerie.

L'6ventail des missions s'dtant, avec le temps,considdrablement 6largi bien au-deld du seul appui dI'artillerie, I'EMFT jugea que I'attachementhidrarchique des unitds LtAvn ir cette Arrre ne sejustifiait plus.

Par An€td ministeriel du 9 janvier 1979.

m€mes pr6rogatives que les (Infanterie, Troupes blind6es, Artillerie, G6nie,.-'..).Par cons6quent, une nouvelle direction d'Arme(GDAL) est crede au sein de I'EMFT. Le personnelnavigant de la FT pourra, d partir de ce moment opterpour une carridre LtAvn avec des cours et des dpreuvesd' avancement spdcifiques.

,. .-."ii- . , "'j*i.J -r":PiPcrLltC (1952A1970)

d'6cole et avion d'observdion - [,€s -en observatievliegtuig

Dezx' logistieke entechnische eenheid zal tenvoordele van zijn vierklant-eenheden (het 15",16", l'1" en 18" Smaldeel)instaan voor debevoorrading in sPecifiekmaterieet de periodiekeinspecties van hogernivearl evenals voor deherstelling van detoestellen van deLandmachg en later van deRijkswact.

Deze algemene organisatie van de LtAvn LM zal detand des tijds en de opeenvolgende herorganisaties van

nog steeds, nj het onder de naam van School LtAvn.Over hun toekomst is er sprake in de laatstehoofdstukken.

HET LICHT VLIEGWEZENWORDT EEN ONAFHANKELIJK

WAPEN

Als in 1954 het Licht Vliegwezen onder bevelvan de Landrracht kom! hing ze hi€rarchisch af vanhet wapen 'Artillerie'. Natuurliik was dit het gevolgvan zijn initi€le Air OP-opdracht: het observeren enregelen van geschut ten voordele van de veldartillerie.

Zo richt binnen Staf Landmacht (St LM) deAlgemene Directie van de Artillerie (GD Aie) eenSectie Licht Vliegwezen op (GD Aie/ AL), die de rolvan een soort minidirectie speelt van de luchtniddelen-Ook bij de Staf van het l" Legerkorps (1 BE Corps) inWest-Duitsland wordt een cel LtAvn geihtegreerd opniveau Commando van de Artillerie.

In de loop van de jaren was de waaier opdrachtenaanzienlijk uitgebreid en wa.s St LM van oordeel dat dehi€rarchische aanhechting van de LtAvn-eenheden aan

dit Wapen niet meer gerechwaardigd was.

Door het Ministerieel besluit van 9 januari 1979

als de 'traditionele Wapens' zoals de Infanterie, dePantsertroepen, de Artillerie, de Genie,. . . Er wordt danook een nieuwe Wapendirectie opgericht (GDAL)binnen Staf Landmacht. Het personeel van de LM kanvoortaan opteren voor een LtAvn+arridre met daarbijspecifieke cursussen en bevorderingsproeven.

l5

La nouvelle Arme se voit confier par SM le RoiBaudouin l'6tendmd de la 6" Escadrille d'observationmarqu6 de I'abeille et portant les mentions : Camoagrel4-18" Yser 1917. Flandres 1918. Anvers-Lidge-Namur. La c6r6monie, tenue le 17 mai 1979 surl'esplanade du Cinquantenaire i Bruxelles, est cl6tur6epar un imposant d6fi16 a6rien de 42 hdlicoptdresAlouette II, de 3 h6licoptdres SA 330 Puma et de 6avions Britten Norman Islander.

LA FORMATION DES PILOTES

Au moment ori, en 1954, la Lt Avn passaitsous son commandement, I'Etat-Major de la ForceTerestre prit une r6solution de bon sens qui n'a pas Ct6remise en cause: la formation initiale des candidats-pilotes oour la Lt Avn continuerait d €tre confide dl'Ecole de Pilotagg Eldmentaire (EPE) de la ForceA6rienne. tandis que la formation sp6cifique de oilote-observateur serait ensuite dispensie par la 15".Escadrille i Brasschaat sur les avions Piper L18C alorsen dotation dans les unitds denuis 1952. La l5edeviendra ainsi 15" Escadrille Ecole puis, en rnars1974, elle prendra rang d'6cole d'amte sous laddnomination de

t6

Sur Alouette II, endehors du cours debase conduisant aubrevet de piloteLtAvn, I'dcole dis-pense arD( pilotesexpdrimentds venusdes unitds operation-nelles les tresexigeantes sessionsde qualificationd'dquipages Qpilotes) en Voltactique (VOLTAC,6volutions d trdsfaible hauteur devol).

Elle a aussi missur pied desformations despdcialisationde Commandantde bord enVOLTAC et deCommandant depatrouille enVOLTAC.

Avec I'arrivde en1973 des hdlicop-tdres moyens dela Gendarmerie(trois SA 330CPuma dont lepilotzge estconfi6 aux pilotesde la Forceterrestre deBrasschaat), lesprogftrrnmes deI'ELt Avn s'enri-chiront d'uncours de conver-sion r et d'uncours IFR/RotaryWing adapt6 auxcaractdristiques etdr l'6quipementsp6cifique desPumas.

Enfin, avec la mise en service d partir de 1992 desh6licoptdres bimoteurs A l09BA @A pour BelgianArmy) liwds en deux versions (observation etreconnaissance; combat antichar avec missiles longueportde), un tout nouveau programme est mis en placepar I'Ecole de Brasschaat.

op Alouette II biedtde School, naast debasiscursus die tothet brevet van pilootLtAvn voert, aanervaren piloten uitoperationele eenhe-den, ook nog aanbemanningen(2 piloten)kwalificatiesessiesaan in TactischeVlucht (VOLTAC,evoluties op zeerlage hoogte).

Ze zal ook gespe-cialiseerde opleidin-gen van Boordcom-mandant VOLTACen van Patrouille-commandantVOLTAC oppuntstellen.

Met de aankomst in1973 van demiddelzwarehelikopters van deRijkswacht (drie SA330 C Puma) wordtde besnringtoevertrouwd aan depiloten van deLandmacht vanBrasschaat. Deprogramma's van deSch LtAvn wordenaangevuld met eenconversiecursus'mediurn heli' en eencwsus IFR"/ Rotarywing die isaangepast um dekarakteristieken ende specifiekeuitrusting van dePuma's.

In 1992 worden de tweemotorige Agusta-helikoptersA 109 BA met ("BA" voor Belgian Army) in gebruikgenomen in twee versies: observatie en verkenning,antitank met langeafstandsraketten.

Dornier Do 27 (19il i lW)Equip6 IFR uitgerust

Sud Avirtion Alouette II (1959)Troisidme plus grande flotte de ce type apres Ia France st la RFA

avec 80 appareils foumis.(L'Alouette II en version Astazou est encore en seryice au 16 Bn HLn)

Derde grootse luchFloot van dit type na Frankrijk en de DBRmet 80 geleverde toestellen

(De Alouette II in Astazou versie is nog steeds in dienst bij het 16 Bn HLn)

Briffcn Norman BN-2A-21 Islander (1976)Encore en service au 16 Bn HLn - Steeds in dienst bij het 16 Bn HLn

t7

Aprds 6valuation de plusieurs forrrules d'enfrainementpartag6 ente lEcole et les Bataillons HATIq les courssur l90BA sont aujourdhui donn6s entidrement dBrasschaat et comprennent la conversion sur ce tlpedh€licoptCre avec des formations specialisdes commeI'utilisation du puissant systdme d'observationg5nostabilis6, la vis6e et le tir de missiles antichars dlongue port6e, l'utilisation de l'avionique nouvelleg6n6ration et le vol de nuit avec lunette d'amplificationde la hrmidre (NiCht Vision Goggles).Un simulateur de vol pour h6licoptdre A 109BA,

commandd en m€me temps que les nouveaux appareils,est implant6 d la base de Bierset, i proximit6 des rmit6soperationnelles; il sert pour le training r6current desequipages.

LA COLLABORATIONAVEC LA GENDARMERIE

L'Aviation l6gdre a, pendant une quarantained'anndes, prest6 un nombre considdrable de missionsdiversifides au profit de la Gendarmerie (Gd) quq trdstdt exprima le souhait de " se projeter dans la troisidmedimension ".

La premiere mission semble avoir 6tecommand6e en 1950 au cours des troubles graves de

l8

Le rendement de l'appui d la Gendarmerieaugmentera encore de fagon significative avec la miseen service par la Force terrestre d'h6licoptdres AlouettelI. Ce qui conduira d'ailleurs I'EMGD a passer lui-m6me commande en 1967 de 6 Alouette du m6me typequi seront mis en pool d Brasschaat avec les appareilsde la FT: ils seront pilot6s par du penornel LtAvn.Des cours d'observateurs Gd continueront i €treorganisds par l'Ecole qui les adaptera au nouveaumateriel.

L'6ventail des missions s'dlargit sans cesse. Ilest dtonnant d'apprendre gue, entre autres, laGendarmerie se voit confier la surveillance parh6licoptdre de cer0aines activitds de I'aviation detourisme, notamment le respect des zonesr6glement6es, le respect des altitudes de vol (surtoutau-dessus des lieux de tourisme) et des rdglernentsr6gissant le remorquage de panneaux publicitaires paravions l6gers. Des chiens pisteurs et des chiens> de drogues seront mnsportds en Alouettepour atteindre rapidement les endroits otr leurintervention urgente est demandde (recherche depersonnes disparues; recherche de prisonniers 6vad6s;traque d'auteurs d'agressions violentes... )

Une 6tape tds importante de cettecollaboration est franchie avec la commande Dar laGendarmerie d'h6licoptdres moyens A6rospatiale SA-330C Puma: trois exemplaires de cet excellentbiturbine de 6.400kg de masse totale sont r6ceptionndsir Brasschaat en 1973 et 1974.Comme pour les Alouette, ils seront pilot6s par dupersonnel de la LtAvn; un certain nombre dem6caniciens venus de la Gendarmerie seront form6ssur Pum4 en ce compris le 3" membre d'6quipage(mdcanicien navigant et treuilliste).

Het rendement van de steun aan de Rijkswachtzal in aanzienlijke mate toenemen met deindienststelling door de landmacht van de Alouette II-helikopters. Dit zal touwens leiden tot de bestellinsdoor de Staf van de Rijkswacht in 1967 van 6Alouettes van hetzelfde tvoe: die zullen in Brasschaatin pool worden gezet met de toestellen van de LM.Personeel van de LtAvn zzl ze besturen. Voorwaarnemers van de RW zal de School verder cursusseninleggen en ze aanpassen aan het nieuwe materieel.

De waaier van opdrachten breidt zich steedsverder uit. Het is verbazingwekkend te vernemen datde RW o.a. de bewaking per helikopter van sommigeactiviteiten van de toerismeluchtvaart krijgttoegewezen: de eerbiediging van gereglementeerdezones, het naleven van minimumvlieghoogtes (vooralboven toeristische trekpleisters) en van reglementen diehet slepen van luchtreclame door lichte vliegfuigenregelen. Speur- en snuffelhonden voor drugs wordendoor Alouettes vervoerd om snel daar te zijn, waar hunaanwezigheid dringend vereist is: opzoeken vanverrniste personen, speurtochten naar ontsnaptegevangenen, opsporen van daders van gewelddadigeacties,.. .

Livraison du premier des3 A6rospatirle SA 330C Puma

de la Gcndarmerie*

Levering van dc eerstc van3 Aerospatiale SA 330C Puma

van de Rijkswacht

AmenC en vol de Marseille-Marignane aBrasschaat le 3.7.1973 par un dquipage

'joint".Ingevlogen vanuit Marseille-Marignane

naar Brasschaat door een loint"bemanningop 3-7.19'13

Van de Velde (Mecaniciennavigant/Boordmechanicien Gd

Neirynck (Officierreceptionnaire/Receptieoffi cier.1

Legros (a)

et Dumoulin, piloptes/pilotenLtAvn

*k Puma fut le premierhilicoptdre

biturbine d I'inventaire des Forces armeesbelges

De Puma werd de eerste dubbelturbinehelikopter op de inventaris van de

Belgische strijdkrachten

Er wordt een z&et belangrijke stap gezat in dezesamenwerking wanneer de RW middelzwarehelikopters van het tvpe Aerospatiale SA-330C Pumabestelt drie exemplaren van deze uitstekende machinemet twee turbines en met een totaalgewicht van 6400ke. worden in 1973 en 1974 te Brasschaat ontvaneen.Net als de Alouettes worden ze gevlogen doorpersoneel van de LtAvn. Een aantal mecaniciens vande RW wordt op Puma opgeleid, onder hen ook hetderde bemanningslid, de vliegende mecanicien enlierbedienaar.

t9

Plusieurs revalorisations techniques (turbines ;transmissions; pales) amdneront ces appareils du type{ initial au t}pe -L autorisd d la masse de 7400kg.Pour assurer I'entretien de ces nouvealx appareils seracrdd d Brasschaat le 96" Ddtachement de MaintenanceHdli Medium; cette sous-unitd ddpend de la 255'Compagnie de Maintenance LtAvn installde aButzweilerhof en Allemape.

Appareils multimoteurs, les Puma de la Gdpeuvent 6tre engages en sdcuritd d basse altitude au-dessus des villes et au-dessus de grandsrassemblements de foules, des circonstances souventdifficiles qui imposent aux Commandement Gd desprises de ddcisions rapides. Sa cabine de bonnecapacitd (16 sidges passagers) pennet le transportrapide de point d point d'dquipes de personnels enrenfort, la mise en place urgente d'6quipes spdcialisdesou encore l'exdcution d'interventions de la < BrigadeDiane > (aujourd'hui Escadron Spdcial d'Intervention)constitude de < super-gendarmes >> entrainds pour lescoups durs.La cabine peut aussi 6tre am6nagee en PC volant d'oirle Commandant d'une grande opdration dispose d'unewe d'ensemble sur les moyens ddploy6s au sol qu'ilpeut actionner en temps r6el. Des camdras mobilesgyrostabilisdes et un dquipement de transmissionassocid permettent le relais herzien de sdquencesfilm6es qui, wes en temps riel par le commandantlocal d'une opdration, lui permettent de prendre < devisu >> les ddcisions addquates.

Autre dquipement spdcialdes SA 330 de la Gd: leseau Alkan, un grandr6servoir d'une capacitd de1800 litres d'eau. Suspendud 3 dlingues de 9m sous lefuselage, il transforme lePuma en petit " bombardierd'eau". Le systdme fututilisd une vingtaine de foiscornme " solution dedemier recours " ;notamment lors du graveincendie d'un d6pdt decarburant d Westerlo dontles pompiers au sol nepouvaient plus s'approcheren raison de la chaleur ; uneautre intervention qpiquefut faite par un Puma/Alkanau c@ur m€me de St Trond,sur un incendie quiravageait un bdtimenthistorique que les moyenslourds des pompiers locauxne pouvaient atteindre...vul'6toitesse des rues de lavieille ville !

Meerdere technische opwaarderingen op het vlakvan motoren, overbrenging en rotorbladerg brengen deversie van de initi€le -{ tot een -L, die tot 7400 kgwordt gecertificeerd. Om het onderhoud van dienieuwe toestellen te verzekeren, wordt in Brasschaathet 96" Detachement Maintenance Heli Mediumopgericht; het zal aflrangen van de 255" CompagrrieMaintenance LtAvn in Butzweilerhof, West-Duitsland.

Als meermotorige toestellen kunnen de Puma'svan de Rijkswacht in alle veiligheid worden ingezet oplage hoogte boven steden en grote volkstoelopen, vaakmoeilijke omstandigheden waar het Comrnando van deRW snel hoeft te beslissen. Met een ruimepassagierscabine van 16 plaatsen is snel transportmogelijk van gespecialiseerde ploegen, vanversterkingspersoneel en van de Brigade 'Diane'; denieuwe benaming is nu Speciaal Interventie-Eskadronen bestaat uit 'superrijkswachters' voor erg specialeopdrachten.

De cabine kan ook worden omgebouwd tot eenvliegende commandopost waar het Cornnando van eengrote operatie kan beschilJ

20

Cette longue et fructueuse collaborationLtAvn/Gd a pris fin en 1993 sous I'effet indirect de laloi du 18 iuillet l99l qui < ddmilitarisait > laGendannerie. Celle-ci cessait ainsi d'€tre rattach6e aaMinistdre de la D6fense Nationale. La convention liantles deux partenaires prenait fin et la Gd entarnaitl'6tude et la mise en place de son propre Ditachementd'Appui Adrien dont les pilotes seront (au moins enpartie) issus de la Gendannerie. Le sidge de la nouvelleunit6 a 6td transfird de I'adrodrome rrilitaire deBrasschaat d l'adrodrome militaire de Melsbroek.

PARTICIPATION AUXEXPEDIIONS BELGES

EN ANTARCTIQUE

La LtAvn a eu trds t6t le bon r6flexed'accorder aussi ses services en dehors du cadre strictdes opdrations de la Force tenestre. Conscient deI'apport bdn6fique tird d'une diversification raisonnabledes missions @our dviter notamment le &rngereux"ronron" de la routine), l'6tat-major de la Forceterrestre a g6ndralement repondu favorablement auxsollicitations intelligentes et s6rieuses venuesd'organisas5 ext6rieurs. Une belle illustration de cettepolitique d'ouverture est certes la pArtiSipgtiqr_dg_laLtAvn ir olusieurs campaenes d'6t6 en Antarctique.

Il faut se rappeler que c'est dans le cadre deI'Ann6e G6ophysique Internationale 1957-1958 que laBelgique avait d6cid6 de fournir une participationnationale dans le dispositif d'observation i mettre enplace sur le continent antarctique. Sous I'impulsion deGaston de Gerlache de Gomery (2), une ExoiditionAntarctique belee fut mise sur pied. Elle quitta Anversen novembre 1957 et atteignit le continent polaire enddcembre. La Base Roi Baudouin fut officiellementinaueur6e le lljanvier 1958.

Cette premidre exp6dition polaire belge "destemps modernes" disposait de deux aeronefs: unhClicoptdre l6ger Bell4TH biplace acquis spdcialementaux Etats-Unis par la Sabena et lou6 d I'expddition (3)'

un avion l6ger monomoteur biplace Auster VI pr€t6 parla Force Adrienne. Le caractdre indispensable de laprdsence de moyens adriens en appui d'une dquipescientifique sur le continent antarctique fut amplementconfirrni. Mais on constata que les appareils ii motew drpistons dont disposait I'exp6dition belge n'dtaient pasassez performants vu la difficult6 des missions etI'exfrOme rigueur du climat. Pour des expdditionsult6rieures, l'Auster fut remplac6 par un Cessna 180; ily eut aussi d rm moment un "gros" DH Otter d la baseRoi Baudouin.

Deze lange en vnrchtbare samenwerkine LtAvn/RW nam in 1993 een eind als omechtstreeks gevolsvan de wet van 18 juli 1991. die de Rijkswacht"demilitariseerde". Ze werd niet meer um hetMinisterie van Defensie aangehecht. De conventie diebeide partners verbond liep ten einde en de RW begonmet de studie van een eigen Detachement voorLuchtsteun waarvan de piloten voor een deel uit deRijkswacht komen. De zrtel van de nieuwe eenheidwerd overgebracht naar de nilitaire vliegbasis vanMelsbroek.

DEELNEMING AAN DEBELGISGHE EXPEDITIES IN

ANTARCTICA

De LtAvn heeft aI woeg de gezonde reflex gehadhaar diensten ook buiten het enge kader van deopdrachten voor de Landmacht aan te bieden. St LMwas er zich van bewust dat te veel routine konopgcvangen worden door een redelijke diversificatievan de zendingen; de Staf reageerde dan ook vaakpositief op ernstige wagen van buitenaf.Een mooie illustratie van deze open politiek vormt dedeelneming van de LtAvn aan meerderezomercamDagnes naar Antarctica.

Even eraan herinneren dat Belgid in het kader vanhet Internationaal Geofysisch Jam 1957-1958 beslisthad om een nationale deelneming te sturen naar hetwetenschappelijk waarnemingscenfrum, dat op hetantarctisch continent werd geinstalleerd.Onder impuls van Gaston de Gerlache de Gomery(2)werd er een Belgische Zuidpoolexpeditie op touwgez-et. Ze verliet Antwerpen in november 1957 om hetcontinent in december te bereiken. De basis KonineBoudewijn werd officieel ingehuldied op l1 Lanuari1958.

Deze eerste, hedendaagse Belgischepoolexpeditie beschikte over twee vliegtuigen: eenlichte, tweezitshelikopter Bell 47H die Sabena speciaalin de VSA had aangekocht en aan de expeditieuitgeleend; en een lichte, 66nmotorige tweezitter, eenAuster VI die door de Luchtrracht was uitgeleend. Datdeze luchtuiddelen onmisbaar waren als steun vooreen wetenschappel[jke ploeg op dit continent, werd tenovervloede bewezen. Men stelde nochtans vast dat detoestellen met zuigermotoren, waarover de Belgischeexpeditie beschikte, niet lcachtig genoeg waren voorzendingen in dergelijk klimaat. De Auster werd voorlatere expedities vervangen door een Cessna 180; opeen bepaald ogenblik was er zelfs een 'grote' DH Otterop de basis Koning Boudewijn.

2l

Quelques ann6esplus tard, I'Aviation ldgdrede la FT fut en mesured'apporter une contributionsigrificative i I'efficacit6 deI'appui adrien altxexp6ditions. A I'automne1964. le ComitdAntarctioue demanda i laForce terrestre de pouvoirdisposer pour la campagned'6td 1964-1965. d'tnh6licoptdre AdrospatialeAlouette II qui, grecenotarnment ?r sonturbomoteur Turbomdca,oftirait une puissance etune autonomie mieuxadaptdes aux sdvEresconditions d'emploi enAntarctique.

Enkele jaren nadienkon het Licht Vliegwezenvan de Landmacht eenbelangrljke bljdrage leverentot de doeltreffendheid ende veiligheid van deluchtsteun azn deexpedities. In de herfst van1964 vroee het AntarctischComit6 aan de Landmachtom voor de zomerexpeditievan 1964-1965 te moeenbeschikken over eenAlouette II: dankzij ninTurbom6ca-twbine zou diemeer vermogen en eengroter vliegbereik bieden,en dus beter aangepast zijnaan de barre omstandi-gheden op de zuidpool.

Antarctique - Cempagnc d'6t€ 19fu1965L'Alouette A-36 quitte I'hdlisurface du brise-glace Magga Dan d

destination de la base Roi BaudouinArtrrtica - Tnmercrm pagne 19 64-19 65

De Alouette ,{-36 verlaat ha heliplatlorm van de ijsbrekerMagga Dan met als bestemming de Koning Boudewijnbasis

(Photo Goossens)

Plate-fornc du Magga Dan -Platform van de Magge DenPr6paration pour une mission de reconnaissance.

Voorbereiding van een verkenningsopdrachtDe g. i d./Van l. naar r.

Debout/Staand: vioomte/burggraaf Bemard de Biolley, pilote LtAvnDe dos/Met de rug gekeerd: Frans Beyeirs, mecanicien LtAvnAssis d I'arridre/Gozpten achteraan: feu le prof Andrd Capart,

Directeur de I'Institut des Sciences naturelles i BruxellesDirecteur van het Instifuut voor natuur wetenschappen te Brussel

Cette premidre expdrience de la LtAvn sousces latitudes inhospitalidres s'est passde sins encombre.La premidre mission de I'Alouette A-36 e I'approche ducontinent glac6 fut, trds classiquement au ddpart delh6lisurface du cargo brise-glace danois Magga Dan,de reconnaitre avec le comrnandant du navire leschenaux suffisamment ouverts dans la glace devant lebdtimenr la recherche fut fructueuse. Puis dds I'arrivde"d quai" du navire et pendant six jours cons6cutifs,lh6licoptdre assura la sdcuritd du ddchargement et desincessantes naveffes de convois de traineaux toujours dla merci d'une modification soudaine de l'6tat de laglace enfre la cdte et la Base.

Cela fait,I'hdlicoptdre et sonumque pilote furent misd la disposition d'unedquipe scientifiquechargde d'aller, Aenviron 500 kilomdtresde la base, procdderpendant deux semainesd des observations et ddes pr6ldvementsglaciologiques et 960-logiques dans le massifmontagneux des S0rRondane dont lessommets culminent it3500 mdtres.

L'6te antarctiquetouchant d sa fur" lerembarquement devaitcommencer sans tarder.Mais une rampe d'accdsreliant la glace de labaie au shelf s'dtant ddjdeffondr6e sous lapression de la banquise,il n! eut pas d'autrealternative que la voie

Die eerste ervaring van de LtAvn op dezeonherbergzame breedteligging is vlekkeloos verlopen.De eerste opdracht van de Alouette A-36 was ook nietsanders dan een verkenning van de mogelijkedoorgangen in het lis. De helikopter was opgestegenvan het platform van de Deense ijsbreker Magga Danom met de kapitein de zaak eerst te gaan bekijken, enmet succes. Zodra er was urangemeerd, heeft de heligedurende zes opeenvolgende dagen gezorgd voor debeveiliging van het uitladen en van het eindelozegependel met sleeen; er kon immers altijdwrt gebeurenmet de toestand van het ijs tussen de kust en de basis.

Nadien werd dehelikopter met zijn enigepiloot ter beschikkinggesteld van eenwetenschappelijke ploeg.Haar taak bestond erin omop ongeveer 500 km van debasis gedurende tweeweken waarnemingen uit tevoeren, maar ook om ijs- engrondstalen te nemen in hetSor Rondane rotsmassief,met toppen tot 3500 m.

Eens de poolzomerten einde, werd er zonderdralen gepakt voor deafvaart.Onder de druk van hetpakijs was een toegangs-brug ingestort die het iis inde baai verbond met dekade; er restte niets andersdan de 8 ton materieel viade lucht over te brengen.

22

des airs pour rzrmener i bord du navire 8 tonnes demat6riel mais surtout le personnel terminant sonhivernage d la Base Roi Baudouin: en 6 heures denavette sur une distance de 5 kilomdtres, I'Alouetter6ussit ir transporter tout ce monde sur le bateau et ddlinguer I'ensernble du matdriel d rembarquer.

Ook het personeel dat ziin overwintering op de basisKoning Boudewijn beOindigde, volgde die weg: in 6uur pendelen slaagde de Alouette erin om over 5 laniedereen naar het schip te brengen, inclusief hetmaterieel.

Antarctiqug cNmpagtre 1968-1969 - Antartica, crmpagne L9&1969@n collaboration avec I'Afrique du Sud - In sarnenwerking met Zuid Afrika)A gauche/Linla Roger Amhem (4) LtAvq pilote du Cessna l80B OGE)(P

A droite/Rechts: Roger Fagroul, FA6/LuM pilote DHC3 Otter

Dans trois camoagrres d'616 belges (-64165: 65/66:66167\ et trois camDasnes d'616 en collaboration avecles expdditions antarctiques sud-africaines (1968: 1969:1970). une quinzaine de membres de la LtAvn @iloteset m6caniciens) ont ainsi 6t6 engagds dans unecollaboration professionnellement et humainementenrichissante.

EN AFRIQUE AVEG LES

In de loop van drie Beleische mmerexpedities (64-65.65-66 en 66{7) en van drie in samenwerkine metZuid-Afrikaanse expedities (1968. 1969 en 1970),werden een vijftiental mensen van de LtAvn op diemanier ingezet voor een professioneel en menselijk ergvenijkende samenwerking.

IN AFRIKA MET DEPARACOMMANDO-EEN H EDEN

Voor de LtAvn begint het "Afrikaanse avontuur" inmei 1960. De Belgische lftijgsmacht neemt haar intrekin staat.De troepen moeten onder bevel van de Comru,bijdragen aan de goede organisatie en het correcteverloop van de verkiezingen die voor juli zijn voorzien.Onder de effectieven bevindt er zich een detachementvan de LtAvn met drie Alouettes II met Artouste-motor.

UNITES PARA COMMANDO

Pour la LtAvn, "l'avenfure africaine" conrmence en mai1960. Nos Forces armdes s'installent dans les territoiressous tutelle belse du Ruanda-Urundi (c'est I'appellationde I'dpoque). Elles doivent sous I'autoritd de COMRU(Commandement Ruanda-Urundi), contribuer d labonne organisation et au ddroulement correct des6lections nationales pour juillet. Parmi ces effectifs: undetachement de I'Aviation ldgdre dot6 de trois AlouetteII d turbomoteur Artouste.

C'6tait les troispremiers h6licoptd-res de ce type (d'unecommande de 40exemplaires) quiavaient e# livrdsd'usine quelquesmois plus t6t d la l6eEscadrille d Butz-weilerhof. Pour lespiloter, quatre jeunesofficiers fraichementbrevetds sur voilurestournantes par I'Eco-le de Spdcialisationde I 'Aviation L6gdrede I'Arm6e de Terrefrangaise ir Dax.

&.FLIGHT

Het waren de eerstedrie toestellen vandit type (van eenreeks van veertigstuks) die enkelemaanden voordienvanuit de fabriekgeleverd waren a:mhet 16' Smaldeelvan Butzweilerhof.Ze werden gevlogendoor vier net gebre-vetteerde jongeofficieren, die hunvorming haddengekregen te Dax inFranlaiik aan deEcole de Sp6ciali-sation de I'ALAT(Aviation l6gdre del'Arrnde de Terre).

ALOUETTERUAIYDA-URUNDI

FoRctg ttftRorcLlralNEg o.aFRtouE

Alouette II

Achemin6s jusqu'd la base de Kamina par desCll9 du l5e Wing de Transport Adrien, les troisappareils furent remontds et remis en dtat de vol sur lagrande base katangaise de I'Ecole de pilotage avanc6 dela Force A6rienne avant de rejoindre Kigali, capitale duRuanda.

Le premier contingent resta ld six mois; puis lareldve du personnel se fit tous les trois mois pendantdeux ens, jusqu'en juillet 1962. Dotd initialement destrois hdlicoptdres tout neufs, le d6tachement LtAvn futprogressivement renforcd pour satisfaire les importantsbesoins d'appui Air exprim6s par les troupes sur leterrain, dont le 4e Bataillon Commando: en aott 1960,fois Piper LISC furent amends du Congo; et en 1962,le ddtachement mettait en Guwe sept Alouette II, cinqLISC et un Piper Tripacer.

Cette expirience africaine futincontestablement un acquisimportant pour le futur de lajeune Aviation Ldgdre de laFT engagde pour la premidrefois en dehors de son charnFd'action europ6en.Pour les pilotes, ce firt uneformidable 6cole deperfectionnement dans rm tdsdifficile environnement "hotand high" qu'ils n'avaient pasencore aftontd. Pour lesnombreuses missions deliaison, d'observation et demaintien de I'ordre dansI'arridre-pays, il fallaits'extraire de la fournaise de lacuvette du Tanganika pourfranchir ensuite la cr6teCongo-Nil dont les sommetssrrlminent dans les 2500 d3000 mdtres.

De drie helikopters werden door C-l l9's van de15" Transportwing tot in de basis Kamina gebracht; opdeze grote Luchtuachtbasis in Katanga waar deGevorderde Vliegschool van de Luchtmacht wasondergebrachq werden ze gemonteerd, uitgetest omdan naar Kigali te vliegen, de hoofdstad van Rwanda.Het eerste contingent z.ov sr zes maand blijven; nadienzou de aflossing gedwende twee jaar telkens om dedrie maand gebeuren en dat tot in juli 1962. Na eeneente dotatie van drie nagelnieuwe heli's krijgt hetdetachement LtAvn progressief versterking om degrote nood aan luchtsteun te voldoen. Die behoeftekwam van het 4" bataljon Paracommando: zo werden inaugustus 1960 drie PiperLl8C van Congo gebracht. In1962 stelde het detachement zeven Alouette II, vijfLl8C en een Piper Tripacer tewerk.

Transport du Mwami du Burundi ente Usumbura etKitega en Piper Ll8C (L-lsl) le 7.10.1960

Verplaatsingvan de Mwami van Bumndi tussenUsumbura en Kitega an boord van een Piper L18C

(L-l5l) op 7.10.1960Piloot: Riek Gielen (n) LtAvn

Dit Afrikaanse avontuur wasongetwijfeld een belangrijkeervaring net het oog detoekomst van het nog jongelichte vliegwezen van deLandmacht dat nu voor deeerste keer buiten zijnEuropese actieterrein wasingezet- Voor de piloten washet 66n grote vervoknakings-school in de erg moeilijke"hot & high"-omstandighedendie hen volkomen onbekendwaren. Voor de talloznverbindingsopdrachten, waar-nemingszendingen envluchten voor ordehand-having dienden de beman-ningen uit de snikhete valleivan de Tanganiyka tegeraken; daana diende nogde bergkam van Congo enNijl met toppen tot 2500 d3000 m overschreden teworden.

24

Pilotes, machines ...et m6caniciensfonctionnaientsouvent d la limite deleurs possibilit6s,navigant "d I'instinct"d travers ce gandterritoire des Millecollines ddpourvud'aides d lanavigation, et au-dessus duquel les trdssommaires cartes al'dchelle dumillionidme n'dtaientpas dtn grandsecours.

La mission d COMRU prit fin en juillet 1962 avecl'accession d I'inddpendance des anciens territoires soustutelle.Elle ne fut pas sans risque car les suites catastrophiquesde I'accession d I'inddpendance du Congo ddborddrentdds juillet 60 au-deld des frontidres de I'anciennecolonie, sous la forme d'un nz-de-mar5e de rdfugidsfuyant, vers le Ruanda-Urundi, les villes congoliaisesdont les garnisons se mutinaient. Avions et hdlicoptdresen vol devinrent parfois des cibles tentantes pour lescentaines de tublions qui dtaient .. . nulle part et partoutLes appareils belges effectudrent au cours de ces deuxann6es un total de 6800 heures de vol.

Une nouvelle mission africaine fut command6een mai-juin 1978 pour fournir I'appui aux troupes belgesd6p6ch6es auZaire lors des troubles survenus au Shaba.Une Alouette II, des pilotes et des m6caniciens fiuentamends sur place par avion cargo Cl4l de I'US AirForce.

Piloten, machinesen...mecanicienswerkten vaak op degrens van hunmogelijkheden: zenavigeerden op hetgevoel, dwars doordit enorne lands-chap der Duizendheuvels ("Millecollines"), zondernavigatie- hulpmid-delen en boven eengebied waar devliegkaarten op 66nmiljoenste veinig ofgeen nut hadden.

De opdracht in Comru nam in juli 1962 een einde metde onafirankelijkheid van de vroegere voogdijgebieden.Niet geheel zonder risico, want de catastrofalegevolgen van het onaflrankelijk worden van Congooverschrijden vanaf juli 1960 de grenzen van de ex-kolonie. Een vloedgolf aan vluchtelingen trachtRwanda-Urundi te bereiken waant garnizoenen aan hetmuiten waren. Zo werden vliegtuigen en helikopters invlucht soms verleidelijke doelwitten vooroproerkraaiers die zich her en der verscholen. In deloop van deze tttee jaren voerden vliegtuigen enhelikopters een totaal van 6800 vlieCuren uit.

In mei-juni 1978 werd er een nieuwe Afrikaansezending bevolen om steun te verlenen aan Belgischetroepen die naar Zaire waren gestuurd tiidens deonlusten in Shaba. Een Alouette II, piloten enmecaniciens werden door C-141 cargovliegtuigen vande US Air Force ter plaatse gebracht.

In 1993 zullendetachementen uitverschillende smal-delen van de LtAvn,elkaar in Somali€aflossen, in steunvan paracomman-do's die voor deoperatie "RestoreHope" van de UNOzljn ingezet. Hetdetachement zal vijfAloueffe-helikoptersgebruiken voor eenznndng dieUNOSOM wordtgenoemd.

Eenterugkeer

nieuwenunr

Afrika zal n 1994gedurende viermaanden met drieAlouettes plaatshebberu als deelna-me aan de humani-taire operatieUNAMIR die deUNO in Rwandaheeft opgezet.

En 1993, desddtachements de laLtAvn venus desdifferentes escadri-lles vont se relayeren Somalie en appuides para-commandosengagds dansI'op6ration "RestoreHope" de I'ONU. Led6tachement seradot6 de cinqhdlicoptdres Alouettepour cette missionUNOSOM.

Un nouveauretour en Afriqueaura lieu pendantquatre mois en 1994avec trois Alouette IIpour participer auRwanda d I'opdrationhumanitaireUNAMIR mont6e parI'ONU.

Somalie-1993-SomaliiEn patouille citidre, un des 5 Alouette tr belges portant les couleurs et les marques uN

E€n van de 5 Alouette II met kleuren en kentekens van de UNO tijdens eenkuspatouille

Maintenance d'une Alouette II en AfriqueOnderhoud van een Alouette II in Afrika

CHAPITRE II:

Aprds une quarantaine d'ann6es marqudes parla stabilitd de son organisation gfin6rale et de lalocalisation giographique de ses unitds, lAviationldgdre va connaitre une rdorganisation majeure.Tantpour la sfructure des unitds que pour leurstationnement l'ampleur des changements d6cidds esttelle que I'on peut parler d'une veritableREFONDATION: en effet s'appuyant sur sa longueexpdrience d'un appui diversifid artx collmandementset grandes rmitds de la Force terrestre, et en optantpour des doctrines nouvelles adaptCes d des moyensairiens renouvel6s, c'est en quelque sorte une" nouvelle LtAvn " qui va naitre et se mettre en placependant la premidre moitiC des ann6es 90.

RAPATRIEMENT DES UNITESEN BELGIQUE ETGREAilON D'UNGROUPEMENT

D'AVIATION LEGERE

Dans la logique dictde par la d6cisionpolitique prise antdrieurement, par souci d'6conomie,de rapatier progressivement sur le sol national lesfroupes belges encore ddploydes oufre-Rhin , c'est en1988 qu'est officialis6 le plan de retour d'Allemagnedes quatre unitds d'Aviafion l6edre qui sont ld-basdepuis les ann6es 50: les 16",17" et 18" Esc ainsi que1a255'Cie Maintenance et Ddpdt LtAvn quitteront lesadrodromes de Butzweilerhof, de Werl et deMerzbriick et seront regroupdes sur l'aerodrome deBierset. L'Ecole reste stationnde d Brasschaat.

En plus de la concentration des unit€sop6rationnelles sur une m6me base et de lamodification profonde de leur organisation, il seraproc6d€ dr la cr6ation d'rm dchelon de comrnandementnouveau: le Groupement d'Aviation lieire (GptLtAvn). C'est un autre aspect majeur des changementsen cours.

Pendant une cdrdmonie tenue le 19 mai 1993d I'adrodrome de Butzweilerhof, la crdation duGroupement LtAvn est officialisee. Il se compose de:- un dtat-major ;- rme Compagnie EM et Services ;- deux Bataillons d'hdlicoptdres antichars

(17 et 18 Bn HATk) ;- un Bataillon dh6licoptdres de liaison (16 Bn HLn)- une Compagnie Maintenance et D6pOt LtAvn

Q55" CieMaint & D6pdt LtAvn)

25

IIOOFDSTI]K II:

DE JAREN 90 EN DE''HEROPRICHTTNG''

De LiCht Aviation ganrt nu een belanerijkeherorganisatie ondergaan, na een veertigtal jaren diegekenmerkt waren door de stabiliteit van de algemeneorganisatie en de geografische lokatie van njneenheden. Zowel de structuru van de eenheden als hunstationering en de omvang van de geplande wijzigingenis zo groot dat men van een TIEROPRICHTING magspreken. In de eerste helft van de jaren 90 gazt er eensoort "nieuwe LtAvn" ontstaan: ze berust immers opde gevarieerde sterm aan commando's en groteeenheden van de Landmacht maar opteert nu voornieuwe doctrines die zijn:mngepast aan de vernieuwdeluchfrniddelen.

REPATRIERIITTC VAN DEEENHEDEN NAAR BELGIE EN

OPRICHTING VAN EENGROEPERING

LICHT VLIEGWEZEN

De woeger genomen politieke beslissing die eeneconomische aanwending van de budgetten voorstond,zou de Belgische troepen die over de Rijn warengestationeerd, terug op nationale bodem brengen. In1988 wordt het plan voor de teruekeer uit Duitslandofficieel, ookzn voor de vier eenheden van de LiehtAviation die daar sinds de jaren vijftig zijn: de 16", 17"en 18" Smaldelen, evenals de 255" Cie Maintenance enDepot LtAvn zullen hun vliegvelden vanButzweilerho{ Werl en Merzbrtick verlaten; ze wordensehergroepeerd oo het vliegveld Bierset. De Schoolblijft in Brasschaat.Naast het sanenbrengen van de operationele eenhedenop eenzelfde basis en de diepgaande wtjz;lg:nlg van hunorganisatie, wordt een nieuw commando-echelongecrederd: de Groeperine LishtAviation (Goe LtAvn).Nog zo een belangrijk aspect van de lopendewiizigingen.

De oprichting van dat commando wordtgeofficialiseerd trjdens een plechtigheid inButzweilerhof op 19 mei 1993. Het bestaat nu uit:

- een Staf;- een Compagnie Staf & Diensten- twee Bataljons antitankhelikopters (17 en 18

enHATk);- elen Bataljon verbindingshelikopters (16 Bn

HIn);- een Compagrrie Maintenance en Depot LtAvn

(255 Cie Maint & Dep LtAvn)

26

A sa forrnation, le TO du Gpt sur pied de paix pr6voitun effectifde 770 personnes.La lecture de I'organigramme r6vdle que, dans ce grandbouleversemenl la num6rotation " historique " desunit6s a dt6 conserv6e; par contre, la ddnomination< Escadrille > disoarait du vocabulaire de la FT pourdevenir " Bataillon ".

Le Groupement est, dl cette 6Poque,affect6 ir la 1* Division M6canis6e de la Forced'Intervention, aux c0t6s des l&", 7" et17" BrigadesM6canisdes et des Troupes de Division.

1988PROGRAMME

"AEROMOBILITE I''46 NOUVEAUX HELICOPTERES

C'est aussi au cours de I'arm6e 1988 qu'estprise une autre ddcision cruciale pour I'avenir ir terrnede la LtAvn. Le 2l d6cembre, dans le cadre duprograrnme A6romobilitd I de la FT (AMob I), leMinistre de la Ddfense nationale sipe le contratd'attribution du march6 de 46 h6licoptdres auconstructeur italien Asusta. L'aboutissement de ceprogramme majeur (15 milliards de francs belges)6tait bien s0r une condition prdalable au lancementeffectif de la grande rdorganisation envisag6e pour lesanndes 90. On note que c'est le plus importantprogamme janrais rdalisd par Agusta pour ce tlped'appareil: important par le nombre d'hdlicoptdrestlans une commande unique, inportant aussi par lasophistication et le nombre de systdmes nouveaux surle futur A 109 belge.

Le contrat prdvoit que tous les hdlicopGrescommand6s pour la Force terrestre seront mont6s etintdgrds chez SABCA d Gosselies, sauf I'appareil depr6sdrie qui sera d6veloppd chez Agustao d CascinaCosta.

L'h€licoptdre commandd est du type A 109Mk II Plus, version Cvolu6e du Mk II remotorisde aYecdes turbomoteurs Allison 250-C20PJI de 335 kW (450shp) chacun. Autoris6 ?r la masse maximale de 2850.kg

, il est dotd d'un train fixe plus costaud que le trainescamotable standard. Le rotor quadripale esJ sur cemoddle dote de pales en matdriaux composites plusperfonnantes. Le nez du fuselage a 6td allongd pourpouvoir y installer une avionique importante. Lesportes standard de la cabine sont remplacdes par desportes coulissantes, donc manoeuvrables en vol.

Dans sa version belge, avec les dquipements etamements spdcifi6s par la Force terrestre, I'Agusta MkII Plus s'appellera dordnavant Agusta A 109 BA. Onfiouvera un rds'm6 des caract6ristiques principalesdans le tableau joint.

Aanvankelijk voorziet men een eetalsterkte van 770man oo vredesvoet.Bij het lezen van het organigram merkt men dat de'historische' nurnmering der eenheden bewaard isgebleven. De benaming "Smaldeel' verdwijnt uit hetvocabulaire van de LM en wordt "Batalion".

De Groepering wordt nu aangehechtbij de l"Gemechaniseerde Divisie van de Interventiestrijd-krachten" naast de l',7' en 17" GemechaniseerdeBrigades en de Divisietroepen.

1 988''AEROMOBILITEITS-

PROGRAMMA I''46 NIEUWE HELIKOPTERS

Eveneens in 1988 wordt nog een andere crucialebeslissing genomen voor de verdere toekomst van deLtAvn. Op 2l december en in het kader van hetprogramma A€romobiliteit I van de LM (-AMob D.tekent de Minister van Defensie het contract voortoewijzine van de markt voor 46 helikopters aan deItaliaanse vliegtuigbouwer Agusta. De gunstige afloopvan dit belangrijke progftrlnma (15 miljard Belgischefrank) was natuurlijk een voorw:urde om de groteherorganisatie van de jaren 90 echt van start te latengaan. Noteer dat het voor Agusta met dit tlpe toestelhet grootste prog?mma ooit is: belangrijk door hetaantal helikopten in 6in enkele bestelling, maar ookdoor de ingewikkeldheid en het aantal vair de nieuwesystemen op de toekomstige Belgische A 109.

Het confrct voorziet dat alle door de LM besteldehelikopten zullen worden gemonteerd en getntegreerddoor SABCA te Gosselies, behalve het voorserietoesteldat bij Agusta in Cascina Costa zal ontwilfteldworden.

De bestelde helikopter is van het Upe A 109 lvlkIl-plus, onnvikkeld uit de lvlk II en uitgerust metturbines Allison 250-C2ONI van 335 kW (450shp)elk. Hij heeft een maxjmum toegelaten gewicht van2850 kg, heeft een v651 l2ldingsgestel dat steviger isdan het standaard inklapbaar type. De vierbladige rotorwerd op dit model vervangen door bladen uit soliedercomposiefrrateriaal. In de verlengde neus kan eenbelangrijk palftet avionica ondergebracht. Destandaarddewen van de cabine werden vervangen doorroldeuren, die dus in vlucht kunnen worden geopenden gesloten.De Beleische versie met haar uitusting en bewapeningzoals die door de Landmacht is bepaald, heet nuAgusta A 10984'. In de biigevoegde tabel vindt u eensarnenvatting van de belangrijkste karakteristieken.

27

GeneralOver-all length (rotors tuming)Max heightMain rotor diameterTail rotor diameterMax authorized vtteight

Performances (lSA conditions)Max speedCruise speedAbsolute ceilingMax ceiling in ground effec{Max climb speedEngine 250-C20R/1Transmission ratingFuel capacity (intem