37
t LES MANUSCRITS DE SAINT-ARNOUL DE CR1PY PAR PH. LAUER ¶\ Extrait de la Bibliothèque (le l'École des chartes, Année 1902, t. LXIII. PARIS 1902 Document il il il il il il 11111 Ili il M II il 0000000324526

Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

  • Upload
    vandan

  • View
    212

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

t

LES MANUSCRITS

DE

SAINT-ARNOUL DE CR1PY

PAR

PH. LAUER

¶\

Extrait de la Bibliothèque (le l'École des chartes,

Année 1902, t. LXIII.

PARIS

1902

Document

il il il il il il 11111 Ili il M II il0000000324526

Page 2: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

LES MANUSCRITS

DE

SAINT-ARNOUL DE CRÉPY

« Les documents font entièrement défaut pour arriver à con-naître la composition de la bibliothèque du monastère de Saint-Arnoul de Crépy, au diocèse de Senlis..., » ainsi s'exprimeM. Henry Martin dans le tome VIII du Catalogue de la biblio-thèque de l'Arsenal'. En effet, Becker 2 et Gottlieb 3 ne men-tionnent aucun ancien catalogue de la bibliothèque de Saint-Arnoul de Crépy dans leurs répertoires en général si complets. Iln'est donc pas inutile de signaler un catalogue original duxnIe siècle des manuscrits de cette bibliothèque, conservé à laBibliothèque nationale, dans le tome 177 de la collection dePicardie, au milieu des notes et des extraits de D. Grenier sur latopographie picarde, et un fragment du catalogue de la mômebibliothèque au xii 0 siècle transcrit à la fin du ms. de la Maza-rine 597 (280).

L'abbaye de Saint-Arnoul de C; àpy remonte au xf siècle. Enl'année 1008, Gautier le Blanc, comte d'Amiens et seigneur deCrépy, la fonda, de concert avec sa femme Adèle. Quelquetemps après, en 1053, Raoul, comte de Crépy, fit au nouveaumonastère diverses libéralités. Simon, son fils, donna Saint-Arnoul à Hugues de Cluny, et cette donation fut ratifiée par lesévêques de Senlis, Ives et Hugues. Devenu prieuré clunisien, lemonastère Saint-Arnoul de Crépy reçut encore en 1103 des

1. Paris, 1899, in-8'; page 438.2. Catalogi bibliolhecarum antiqui. Bonne, 1885, in-8e.3. Ueber MiUekz1terlchelÉotheken. Leipzig, 1890, in-8.

Page 3: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

2 LES MANUSCRITS

reliques importantes, et sa réputation grandit bientôt'. C'est decette époque, probablement sous les abbés Étienne 1r et Hugues Ir,que datent les accroissements de la bibliothèque de ce monastère.La liste des 'volumes qui la composaient au xrne siècle nous estfournie par le volume de D. Grenier, auquel nous faisions allu-sion. Nous la publions la première, avant celle du XUa siècle,parce qu'elle sert à déchiffrer cette dernière entièrement grattéeet presque illisible. Elle est double en ce sens que les manuscritsy sont relevés deux fois, mais la seconde fois dans l'ordre inversede la première. Elle a subi divers grattages auxquels on n'a paspu toujours suppléer. Ces grattages paraissent d'ailleurs avoirporté uniquement sur des vies de saints. On aurait joint peut-être, à un moment donné, ces vies de saints à celles qui étaientcontenues dans le Lectionnaire (Passionalis) et on les auraitalors supprimées dans le catalogue, parce qu'elles ne formaientplus de volumes distincts.

Bibi. nat., Cati, de Picardie, t. 177, fol. 197 (feuillet de parch.réglé à l'encre de O"31 sur O20, paraissant avoir appartenu à Unmanuscrit; il porte en haut le chiffre 7).

Hec sunt nomina librorum ecclesie beati Arnulf de CrispeioI. - 1-3. Bibliotheca in tribus voluininibus.4-5. Passionalis in duobus voluminibus.6. Tres partes psalterii.7. Josephus.8. Ysidorus Ethimologiarum.9-9 bis. Prima et secunda pars Origenis super Velus Testamentum.10-12. Moralia Job iii tribus voluminibus.13. leronirnus in Actibus Apostolorum.14. Liber Regum.15. ler[on]imus super duodecim prophetas et Gantica canticoruni.16. Passio sancti Arnulfi.17. Augustinus super Johannem.18. Liber magistri Flugonis de Sacramentis.19. Ecctesiastica historia, triparti ta historia.20. Afl'ricana historia.21. Epistole Pauli.

I. Gall. Christ., X, col. 1484-1486. Bourgeois, histoire de Crépy et de sesdépendances (Metm. du cornue' archéol. de Senlis, 1867-1868, p. 3 et 175)

Page 4: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

DE SAINT-ARNOUL DE CRIPy.

22. Epislola leronimi.23. Quatuor partes Omeliarum.24. Dialogus Gregorii.25. [Vita sancti Mauri'].26. Textus Euvangeliorum.27. Vita sancti Nicholai.28. Johannes Eleniosinarius.29. Vita sancti leronimi.30. Liber quorundam doclorum de Trinitate.31. Biadema monachorum.32. Pastoralis Novas.33. Collationes Patrum.34. Vitas Palrurn majores et minores.35. Gregori us super lezech idem.U. Augustinus super Cantica graduum.37. Vita [sancti Eligii].38. Ambrosjus de Sacramentis.39. Sinonima Ysidori.40. Epistole Cesarii.41, Quadraginta omelie Gregorii.42................. 2

43. Epitaphium Arsenii.44. Instituta wonachorum.45. Vita saneti Grcgorii.46. Vita saiicti Oddoiiis.47. Passio Sancti Vinccnhii.48. Expositio Ieroninii in epistola ad Titum et ad Philemonem.49. Vita saneli Martini.50. Inventio Sanete Cruels.51. Augustinus super Johannem quod fuit ah inicio.52. Icronimus super Danielem.53. Liber Paschasii De Sacrarnentis.54. Cogitis me o Paula.55. ViLa saneti Pharonis.56. Vita sancto Pusinne.57. Liber magistri Flori de Sacramenlis.58. Passio sancti Dyouisii.

1. Mots barrés.2. Mots grattés.

Àm

Page 5: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

LIS MÂIWSCRLTS

59. Parabole Salomonis.60..............fil. Vita sancti Cutberti.62. Decreta Grcgorii.63. Liber de computo vel loquela dictorum (sic pro digitorum).64. Vita sancli Remigii.65. Tracl.atus 2 magistri Petri super epistolas Pauli.66. Sermones magistri Petri Gomestoris.67. Liber de com polo.68. Quedam pars Airnonis super epistolas Pauli.69. Unum de nii evangelistis. De excellencia euvangelii magistri

Zacharie.70. In 3 elementario doctrine erudimentum.IL Liber decretorum.72. Liber de Sancta Crucc.73. Parvus liber de dictis doctorum super Genesim.74. Leges4.75. Augustinus super Johannem usque in cena Domini,76. Passio undecim milium virginum0.77. Passio beati Habile episcopi CL marliris.78. Liber sancti Augustini contra quinque hereses7.lit s nomine sancte et individue Trinit[alis 9].,. prefata... Iezec[hiel].

Magistri Petri Parisius°.U. - 1. Liber Sancli Augustini contra quinque hereses (1, 78:1.2. Passio beati Babile episcopi et martiris (1, 77).3. Augustinus super Johannern usque in cena I)omini (1, 75).4................. II

5. Parvus liber de dictis doetorum super Genesim (I, 73).

1» Grattage.2. L'écriture devient plus grosse et l'encre est plus pâle à partir de ce mot.3. L'écriture redevient fine.4. Mot rajouté.5. L'écriture change. Les hastes des lettres sont beaucoup plus hautes.6. Ces trois derniers mots ont été ciponctués.7. L'écriture de ce numéro est différente des précédentes.8. L'écriture change.9. Ces mots, écrits en marge, ont été coupés.10. Ces mots sont écrits sur un grattage. Un Petrus p figure au nécro-

loge de Saint-Martin-des-Champs (xv , siècle) comme donateur de manuscrits(Franklin, les Auc. libl. de Paris, 1, 102).

li. Grattage.

1k

Page 6: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

DE SAINT-ARN0UL DE CRIPY.

6. Liber de Sanct.a Cruce (1, 72).7. Liber decretorum (1, 71).S. In elemenlario doctrine erudirnentuin (1, 70).9. Unum de jjjjor evangelistis. I)c excellencia cuvangelii magistri

Zacharie (1, 69).10. Quedam pars Aimonis super epistolas Pauli (1, 68).11. Liber de conpoto (I, 67).42. Sermones magistri Petri Coniestoris (1, 66).13. Tractalus magistri Petri super epistolas Pauli (1, 65).14. Vita sancti Remi-ii (J, 64).15. Liber de coputo (sic) vel loqucla doctorum (sic) (I, 63).46. Decreta doclorum Gregorii (1, 62).17. ViLa sancti Cutberti (1, (;1).18..............19. Parabole Salomonis (I, 59).20. Passio sancti Dyonisii (J, 58).21. Liber magistri Flori de sacramenhis (1, 57).22. Vita sancte Pusinne (I, 56).23. Vita sancti Pharonis (1, 55).24. Cogitis me o Paula (I, 54).25. Liber Paschasii de Sacramenhis (1, 53).26. leronimus super Danielem (E, 52).27. Augustinus super Johaiinein quod fuit ah initio (1, 51).28. lnvcncio Sancte Crucis (1, 50).29. Vita saucti Martini (1, 49).30. Exposilio [eronimi in epistola ad Titutn et ad Philomonem

31. Passio sancti Vincencii (1, 47).32. Vila sancti Oddonis (1, 46).33. Vita sancti Gregorii (1, 45).34. Instituta monachorum (1, 44).35. Epitaphium Arsenii (1, 43).36........... 2

37. Quadraginta Omelie Gregorii (I, 41).38. Epistolc Cesarii (1, 40).39. Sinonima Ysidori (1, 39).40. [Ambro]sius de sacramenlis (1, 38).

1.Grattage.2. Grattage.

Page 7: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

LES MANUSCRITS

41. Vila sancti Etigii (I, 37).42. Augustinus super Cantica graduam (I, 36).U. Gregorius super lezechielem (1, 35).44. Vitas patrum majores et minores (I, 34).1i5. Collationes Patrum (1, 33).46. Pastoralis Novus (1, 32).47. Diadema monachorum (1, 31).48. Liber quorumdam cloctorum de Trinitate (I, 30).49. Vita sancti Icronimi (I, 29).50. Johannes Etemosinarius (1, 28).51. Vita sancti Nicholai (I, 27).52. Textus Euvangeliorum (I, 26).53. 1)ialogus Gregorii (1, 24).54. Quatuor partes Omeliarum (1, 23).55. Epistola leronimi (I, 22).56. Epistole Pauli (t, 21).57. Affricana historia (I, 20.58. Tripartita historia, Ecdesiastica historia (1, 49).59. Liber magistri Hugonis de Sacrarnentis (1, 18).60. Augustinus super Johannem E, 47).61. Passio sancti Arnulfi (1, 16).62. leronirnus in Auclibus (sic) Apostolorum (1, 13).63. 11ora1ia Job in tribus voluminibus (I, 10-12).64. Prima et secunda pars Origenis super Vetus Tes[tam]cntum

(1, 9-9 bis).65. Ysidorus Ethimologiarum (I, 8).66. Josephus (I, 7).67. Tres partes psalterii (1, 6).68. Passionalis in duobus vo[lum]inihus (I, 4-5).69. Bibliotheca in tribus voluminibus (1, 4.3).11cc sunt nomina librorum ecclesie beati Arnulfi de Crispeio.

Il convient de rapprocher de ce double catalogue un autre,également inédit, dont nous parlions plus haut, resté jusqu'à pré-sent sans identification: ce catalogue se trouve remplir la deuxièmecolonne (lu dernier feuillet (fol. 151 Vo) du ms. 597 de la biblio-thèque Mazarine. Il a été presque entièrement gratté, et, ce quenous en avons déchiffré, nous te devons h la comparaison avecle catalogue publié ci-dessus. Le ms. Mazarine 597 provient deSaint-Arnoul de Crépy, Il est donc très naturel de retrouver un

Page 8: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

DE SAINT-ARNOtJL DE CRY.

catalogue des manuscrits de cette abbaye transcrit à la fin duvolume. L'écriture est du xii0 siècle1.

ll[ec sunt nomina librorum] ecclesie sancti [Ar]nuIfl [Gr]ispeiiBihl[iotheca in tri]bus vol[umini]biis continensVetus et Novum Tes-tamentum (1, 1-3). Josephus (1, 7). Tripartita historia, Ecclesiasticahistoria (I, 19). Africana historia )I, 20). Vita] . . . . . . . . . Qua-tuor libri homeliarum (1, 23). TexIus euvangeliorum (1, 26). Mo[ra-lia Job in tribus] vol[umi]nibus (1, 10-4 2). Tractatus sancli Au[gus-Liai] super psalteriuin in tribus [volumin]ibus, Augustinus superJohannem (1, 75). Augustinus contra y hereses (1, 78). Augustinussuper [epistolam] Johannis e Quod fuit ab initio a (1, 51 1). Institutamonachorum (I, 44). Diadenia monachorum (1, 31). Vite patrummajores et minores (I, 34). Liber regum (I, 14 ) . Liber pastor[alisvelus] ..........[sancle] ..........Liber magistri Floride sacramenlis (I, 57) . . . . . . . . . . . natione. leroninsus superxii prophetas (I, 15). Vitasaneti Odonis (1, 46). ViLa s)ancti] .....[Cantica Canticorurn] (1, 45). Epistola leronirni (1, 22). Pa[rabole][Salom]onis (, 59). I)ia[logus] Gregorii (1, 24). [Passio apostol]orumPetri [et] Pauli. Johairnes Elemo{sinarius] (1, 28). G[regorius superEzechielem (1, 35). llomelie Gregorii (I, 4f). Expositio super Apoca-lipsim. Sin[onima lsi]dori (I, 39). lero[nimus super] I)anielem(1, 52). Geronimus [in epistola] ad Philomonern (I, 48). Liber quo-rundam doctorum de [Tiini]tate (1, 30). Vila sancti leronimi (1, 29).Vila sancti Gregorii (1, 45). Vila sancli Eligii (1, 37). Pas[sio] beati[Ar]nuRi (I, 46). Passio [sancti Viri]ceiicii (I, 47). Vila [sancti]Mauri (1, 25). Vila sancti [Faronis (I, 55). Vila] sancti Nicholai (1,27). Vila sancte Pusinne )1, 56). Epitaphiuni Ar[se]nii (I, 43). [Vilasancti] I)ioiiisii (1, 58). Cur Deus homo. Epistole Cesarii )I, 40).

[Epistole] Pauli (I, 21). I)e[er]et[a Gregorii] )l, 62). Vila sancti Mar-uni. [Vila sancli] Cuberti il, (i)...........in duobus volumi-nihus ..........[co1Iationes patrurn 2 . Pastoralis novus. [On-genes] super VeLus Testamentum in duobus voluminibus (I, 9-9 bis).Ambrosius de sacramentis (1, 38). Augustinus super cantica gra-duum )1, 3(;). leronimus in Actihus Apostolorum (1, 13).

1. M. Aug. Molinier avait ainsi signalé ce document dans le Catai. des mes.de la bibi. Maz., t. I, p. 256 : R A la fin [du manuscrit] une colonne supplé-mentaire très effacée paraissant contenir un catalogue de bibliothèque. » Cesmots nous l'ont fait retrouver.

2. Ce mot et les suivants ont été ajoutés de différentes mains.

Page 9: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

LES MANUSCRITS

Les numéros placés à côté des manuscrits dans ce cataloguesont ceux des manuscrits de la première partie (1) du premiercatalogue publié. Presque tous les manuscrits inscrits dans cesecond catalogue figurent au premier, qui, étant quelque peupostérieur, -l'écriture le prouve, - renferme en outre diversnuméros supplémentaires et des additions faites après coup, aufur et à mesure des accroissements de la bibliothèque.

Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crépy ont, avec ceux del'abbaye cistercienne de Chaalis et du prieuré de Rueil-en-Brie,servi à reconstituer la bibliothèque de Saint-Martin-des-Champs,qui avait été en grande partie dispersée au xv? siècle'. On apublié récemment le catalogue des manuscrits (le l'abbaye deChaalis et quarante-sept ont été identifiés sur deux cent seize2.La bibliothèque de Saint-Arnoul, moins riche que celle de Chaa-lis, a subi relativement moins de pertes. Voici les identificationsqu'on peut proposer

Les numéros sont ceux de la partie I du premier catalogue.4-5. « Passionalis in duobus voluminibus. » Doit être le Lec-

tionnaire de Saint-Arnoul de Crépy, conservé à la bibliothèquede l'Arsenal sous le n" 162 (204 TL). C'est un manuscrit duxii" siècle, parch., 303 feuillets, de 0m445 sur 0m330 , à 2 colonnes,avec nombreuses additions. Les derniers feuillets notamment sontd'une écriture postérieure. Ce manuscrit, actuellement incom-plet du début, a pu antérieurement être divisé en deux tomes; ilcontient, outre les leçons pour la Noël, un grand nombre 1e viesde saints (but plusieurs ont été probablement indépendantes àun moment donné. II est possible que certaines d'entre ellessoient précisément celles qui ont été grattées au catalogue. CeLectionnaire a porté le n" 176 dans la bibliothèque de Saint-Martin-des-Champs, bien qu'il n'ait conservé aucun ex-libris deSaint-Arnoul de Crépy, on peut affirmer néanmoins qu'il pro-vient de ce monastère, d'après l'étendue et l'enluminure desleçons pour la fète de saint Arnoul aux fol. 166 et suiv. (cf., pourla description détaillée du manuscrit H. Martin, Calai. desmanuscrits de la bibi. de i'Ai'senal, I, 82-85).

1. D. Marner, Hist. mon, S. Marini, p. 212; L. Delisle, le Cabinet desmanuscrits de la Bbliothique nationale, L. II, P. l'iO; il. Martin, Cataloguedes manuscrits de la bibliothèque de l'Arsenal, t. Vil!, p. 436-438.

2. H. Martin, op. cd., p. 440-445.

Page 10: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

FIE SALNPARNOUL 1)5 ClUh'Y.

6. Tres partes psalterii. » Ce manuscrit est peut-être àidentifier avec le n('147 du Catalogue de 1744 des manuscritsde Saint_Martin-des-Cha?nP 5 (Ars. 6194, fol. 473-480).

7. « Josephus. ' Ce manuscrit paraît identifiable avec leno 20 du catalogue de Saint_Martin-des-ClamP s cité.

S. « Ysidorus, Ethirnologiarurn. » Cf. le n° 70 du mêmecatalogue.

9. « Prima et secunda pars Origenis super Vetus Testamen -

tain. » C'est le ms. de la Bibl. nat. lat. 17344 (Origène, sur l'An-rien Testament, Xlle siècle), qui porte en tète l'ex-libris : « Isteest liber beati Arnulphi de Scripeio. Qui hoc male subtraxerit veltitulum deleverit anathema sit. » - Auc. Saint-Martin 16.

10-12. « Moralia Job in tribus voluminibus. » Ces mss. sontà rapprocher de ceux de la l3ibl. nat. lat. 16870-16872 (SaintGrégoire sur Job), auc. Saint-Martin 9', qui portent l'ex-librisde la bibliothèque de Chaalis (110 60-62 du catalogue publié parM. H. Martin, op. cit., t. VIII, p. 442). Cf. n° 28 du Catal.cité de Saint_Martin_des-Champs.

13. « leroniinus in Actibus Apostolorum. » C'est peut-être lems. 274 (189 A) de la bibliothèque Mazarine, pour la partiecomprise entre les feuillets I et 33 y0 . Ce manuscrit, du x° siècle,n'est pas homogène. Il mesure 0m355 sur 0 1h1274. Au feuillet 3,

d'une main du xi» siècle, l'ex-libris « Iste est liber Sanc.tiArnuiphi (le Scripeio. Qui hune male subtraxeritveltitUlum (sic),anathema sit. » - Au bas du feuillet 2 y» , la note suivante, du

XII» siècle, qui paraît garder la trace du prêt de plusieurs manus-crits fait par Saint-Arnoul de Crépy à diverses abbayes : « Pas-torahs (Bestisi), Augustinus super epistolas Johanitis Evange-liste (Lautiniaco), Sa rictus leronimus super Danielem (Germ.),Miracula sancte Marie (Gern.), Liber de Trinitate (Lehunis). »Les mots mis entre parenthèses sont inscrits entre les lignes.Nous n'hésitons pas à reconnaître dans ces titres des manuscrits(le Saint-Arnoul de Crépy qui figurent dans les catalogues publiésici, et il semble qu'il faille comprendre qu'ils ont été prêtés auxprieurés ou abbayes de I3éthisy, Lagny, Saint-Germain-des-Prés et Lihons.

15. « Ieronirnus super duodecim prophetas et cantica canti-corum. » C'est le ms. de la Bibi. nat. lat. 17373. Au haut dufoi. I se lit l'ex-libris suivant iste liber est beati Arnuiphi deCrispeio. Qui hoc male subtraxerit vel titulum deleverit ana-

Page 11: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

O LES MANUSCRITS

thema sit. » - C'est un manuscrit du e siècle, de 158 feuillets.Au fol. 1, au-dessous (le l'ex-libris, est écrit le titre : « leroni-mus super duodecim prohetas (sic) et cantica canticorum, »(l'une écriture presque identique à celle de la première partie ducatalogue de Saint-Arnoul. - Anc. Saint-Martin 108.

16. « Passio sancti Àrnulfi. » Peut-être à identifier avec latranslation de saint Arnoul contenue actuellement dans le Lec-tionnaire (Ars. 162, fol. 208) ou encore avec le ms. de la Bibl.nat. lat. 10851 (anc. suppl. lot. 294 e), qui renferme la vie desaint Arnoul en vers par Letselinus, une vie amplifiée du mémesaint (fol. 31) et un sermon pour la fête de saint Arnoul (fol. 52).xI° siècle.

17. « Augustinus super Johannem. » C'est le ms. de la Bib],nat. lat. 17391 (anc. Saint-Martin 39), manuscrit du xir siècle,qui porte l'ex-libris suivant en tête du fol. 1: « Iste est liberbeati Arnuiphi de Crispeio. Qui hoc male subtraxerit vel titulumdeleverit anathema sit. » (xif siècle.) - Anc. Saint-Martin 34.

18. « Liber magistri Hugonis de Sacramentis. » Ce manus-crit est à rapprocher du n° 85 du Catalogue de Saint-Martin(1744) : « Hugo de Sancto 1Tictore de Sacrainentis, » 1 vol.

19. « Ecclesiastica historia, tripartita historia. » C'est le ms.de la Mazarine 16 :11 (538) Cassiodore, Histoire ecclésias-tique, XLe siècle, 224 feuillets (0m281 sur 0m195). Au bas desfeuillets 3-6 les distiques suivants

Quod cernis, lector, studio consiare volumenNoscito hoc Petri prepositi ac monachi

Quod tibi dat qua, martyr sumnie Arnulce,Obtentu Christo vivat et ipse tuo.

Hoc ne quisque sibi presumat tollere furtim.Testor per Christum Arnulfumque suum.

Ces vers prouvent assez la provenance du manuscrit. Il y aplus. Au feuillet 222 se trouve l'ex-libris « Liber sancti Arnulfiepiscopi et inartyris. Si quis eum furarerit anathema sit. Fiat,fiat, fiat. Amen. » (xio siècle.) - Au feuillet 222, quatre figuresreprésentent l'empereur Théodose et les trois auteurs de l'histoiretripartite, Sozomène, Théodoret et Socrate. - Anc. Saint-Mar-tin 144.

20. « Afri'icaria historia. » Ce doit être le ms. de l'Arsenal 840(371 TL) qui renferme au fol. 1 les dernières lignes d'une bis-

Page 12: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

DE SÂr4T-AaNOlL DE C1UPY. 11

toire des Vandales « ... Quo anno Justinianus orbi promulga-tus est, Victor quoque, Capuanus episcopus, librum de Paschascribens Victorii arguit errores. Explicit historia Wandalorum. »- Il faut évidemment identifier cet ouvrage avec l'historiapersecutioflis Africanct' pro vincico temporihus Geiserici etHunirici regum il 'andalorum de Victor de Vite, éditée endernier lieu par Haim (Mon. Gern., Auct. antiquiss., t. III,1"" partie, p. I et suiv.), d'après des manuscrits de Laon, Bam-berg, Berlin, Bruxelles, Vienne et Berne. - C'est avec raisonque M. Henry Martin, se fondant sur la présence au fol. 156 v°du manuscrit de l'Arsenal de vers sur saint Arnoul, avait sup-posé que le manuscrit venait de Crépy, notre identification vientà l'appui de son hypothèse. Ce manuscrit est du xii" siècle. -Âne. Saint-Martin 164.

21. « Epistole Pauli. » Peut-être à identifier avec le ms. dela Mazarine 274 (189 A) qui, au fol. 60, renferme les épîtres desaint Paul et provient de Saint-Arnoul (le Crépy (cf. n" 13ci-dessus).

24. « Dialogus Gregorii. » Cf. Catal. de Saint-Martin (1744),n° 30 bis.

25. « Vita sancti lS,Iauri. » Peut-être la vie de saint Maurcontenue dans le Lectionnaire (Ars. 162, fol. 119).

26. « Textus Euvangeliorum. » Peut—être à identifier avec lefragment des Évangiles (Xe siècle) transcrit au fol. I du ms. del'Arsenal 74 (31 ATL), qui provient de Saint-Arnoul de Crépy,d'après l'ex-libris du fol. 2 y0 : « Iste liber est beati Arnuiphi deCrispeio. » - Anc. Saint-Martin 139.

27. « Vita sancti Nicholai. » C'est le ms, de la Bibi. nat.lat. 18303 (anc. Saint-Martin 85), du xii" siècle, avec peintures.En tête du fol. 2 se lit l'ex-libris « Ist.e est liber beati Hernul-phi de Crispeio. Qui hoc mal es nhtraïcrit vel titulum deleveritanathema sit. » ( XIII" siècle.)

28. « Johannes Elemosi1IariLI'. » C'est le ms. dela Bibi. nat.lat. 18299, fol. 1-70 (Vita S. Joliannis Eiemosinarii, patriarchAlexandrini), qui provient de Saint-Arnoul de Crépy. Au fol. 2,d'une main du xiii" siècle : « Iste liber est beati Arnulfi deCrispeio; qui male subtraxerit anatema sit, amen. » Outre la Vitasancti,ïofzannis, ce manuscrit renferme encore les Vile sanelceEuphrosinœ, sancte Marice Egiptiacce, sanctce MarieMag(latcnœ, saneti Mcd ardi.

Page 13: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

12 LES MANUSCRITS

29. « Vita sancti leronirni. » Cf. le Lectionnaire (Ars. 162),fol. 212.

30. « Liber quorundam doctorum de Trinitate. » Cf. Catai.de Saint-Martin (de 1744), n' 47.

31. « Diadenia monachorum. » Cf. Catal. de Saint-Martin(de 1744), n° 54 bis.

32. « Pastoraljs novus, » Peut-être à identifier avec le rus.de l'Arsenal 255 (462 T L), fol. I (Saint Grégoire, Liber pas-Loralis cura.'), qui provient deSaint-Martin-des-Champs (0 73).

33. « Collationes Patrum. » Pourrait être à identifier avec lems. de l'Arsenal 356 (409 TL), qui, au fol. I et 136, contientdiverses collations. Ce manuscrit, anc. Saint-Martin n' 10,provient de Saint-Arnoul de Crépy, suivant les ex-ib,'is desfol. I et 3 V 0 . xi' siècle (0"288 sur 0m217).

34. « Vitas Patrum majores et minores. » Peut-être à rap-procher des vies du Lectionnaire (Ars. 162) ou de l'historiaLausiaca de Pailadius contenue dans le ms. de la Mazarine 1712(1316), fol. 1, qui provient de Saint-Arnoul.

35. « Gregorius super Ezechielem. » C'est le ms. de la BibI.nat. lat. 17428 (anc. Saint-Martin 484), qui porte l'ex-libris deSaint-Arnoul (fol. 1: « Isle est liber beati Arnuiphi deCrispeio;qui hoc male subtraxerit vel titulum deleverit anathema sit. »xiii' siècle) et renferme la Préface de saint Grégoire sur Ezéehiel(XII' siècle).

36. « Augustinus super Cantica graduum. » C'est le ms. del'Arsenal 356, foi. 1: « Expositio Psalinorum sancti Augustini.Super cantica gi'aduum. » - Ce manuscrit provient de Saint-Arnoul. Voy. plus haut, n° 33. Il faut en rapprocher les mss.suivants : Maz. 597 (280), Commentaire de saint Augustin surles psaumes I à L; Ars. 300 (410 TL), fol. 1-224, Commen-taire de S. A. suries psaumes LI à C; Maz. 603 (278), Commen-taire de S. A. sur les psaumes CI à CL; tous manuscrits du xx'ou xTi' siècle, ayant appartenu à Saint-Martin-des-Champs etportant l'ex-libris de Saint-Arnoul de Crépy au premier feuillet.

38. « Ambrosius de Sacramentjs. » C'est le rus. de la Uibl.mit. lat. 18064 (aile. Saint-Martin 146), qui renferme l'ouvragecité (ix'siècle) et porte au fol. 2 l'ex-libris de Saint-Arnoul(d'une écriture dit xiu siècle, semblable à celle du premier cata-logue).

Page 14: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

DE SAINT-AIINOUL DE ciuhT. 13

39. « Sinonima Ysidori. » Cf. Catal. de Saint-Martin (1744),n0 70.

40. « Epistole Cesarii. » Aucun des manuscrits contenant leslettres de saint Césaire employés pour l'édition des « EpistolaArelatenses, »par Gundlach (Mon. Gerrn., Epist., t. III, P. 1),no paraît identifiable avec ce manuscrit.

41. « Quadraginta omelie Gregorii. » Cf. Catal. de Saint-Martin (1744), n° 31.

43. « Epitaphium Arsenii. » C'est le manuscrit unique (dux8 siècle) de la « Vita Waltc, » aussi connue sous l'autre titre,conservé actuellement à la Bibi. nat., lat. 13909 (anc. Saint-Germain-des-Prés 1412 et antérieurement Saint-Martin-des-Champs 552.2). Au fol. 2 se lit l'ex-libris du XIII° siècle : « Isteliber est beati Harnulphi de Crispeio. Qui hoc male subtraxe-rit vel titulum deleverit anathema sit. » Ce très intéressantopuscule vient d'être réédité par M. E. Dûmmier (Abhandl. derKoenigi. Ahad. der TVissenschafl zu Berlin, Phil.-hist.Classe, 1900, II, 18-98). Le précèdent éditeur, Mabillon,l'avait découvert dans la bibliothèque de Saint-Martin-des-Champs'; et, en effet, ou lit très bien au foi. 2 l'ex-libris duXVIIe siècle: « Ex libris monasterii Sancti Martini a Campis, »quoiqu'une main plus récente ait écrit en surcharge sur les der-niers mots : Germani a Pratis Paris. Ce volume a passé auxviit° siècle dans la bibliothèque de Saint-Germain-des-Prés,ainsi que le prouvent l'ex-libris et le cachet armorié du foi. 1.

44. « Instituta monachorum. » Cf. Catal. de Saint-Martin(1744), n' 54 et 103.

45, 46, 47. Vies de saint Grégoire, de saint Eudes et desaint Vincent. Cf. le Lectionnaire (Ars. 162), fol. 130, 241 et121 y0.

48. « Expositio leroriimi in epistola ad Titum et ad Philemo-nom. » CL Catal. de Saint-Martin (1744), n" 39 (?).

t. Mabillon, Acta Sanctar ord. S. Bened., IV, t, 451. Mabillon vieillissaitun peu trop le manuscrit qu'il voulait être contemporain de Wala, écrit à Cor-bic et peut-être autographe. - Comme ce manuscrit porte des annotations dela main de D. Anselmne Le Michel, il se pourrait que nous eussions là Fauteurde la translation du volume à Saint-Germain-des-Prés. Ce bénédictin avait eucommunication duo catalogue des manuscrits (le Crépy, aillai qu'on le verraplus loin.

Page 15: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

il, LES MANUSCRITS

49. « Vita sancti Martini. » Cf. le Lectionnaire (Ars. 162),fol. 234, et le Catal. (le Saint-Martin (1744), n° 130.

51. « Augustinus super Johannem quod fuit ah inicio. » Cf.ci-dessus le n0 17.

52. « leronimus super Danielem. » Cf. le ms. fragmentairede saint Jérôme, Ars. 74 (31 ATL) provenant de Saint-Arnoul(voy. plus haut, n° 26), qui contient 1'Ecclésiaste, le Cantiquedes Cantiques, la Sagesse, l'Ecclésiastique, sans les ProphètesCf. Catal. de Saint-Martin (1744), n° 35 bis.

53. « Liber Paschasii de Sacramentis. » Ce doit être le « Decorpore et sanguine Domini » (Migne, Patrol. lat., t. CXX,col. 1255). Aucun des manuscrits employés par l'éditeur neparaît provenir de Saint-Arnoul.

54. « Cogitis me o Paula. » C'est une des « Epistol lero-nimi. » Cf. le no 22 et le Catal. de Saint-Martin (1744), n° 167.

55. « 1Tita sancti Pharonis. » C'est le ms. de la Bibi. nat.lat. 13763, fol. 103, 125. - Aux fol. 103 et 147 se lit la men-tion suivante: « Ex Crespeiensi monasterio. » ( XVIC_xvIIe siècle.)

56. « Vita sancte Pusinne. » Cette vie n'a été publiée qu'unefois, par les Bollandistes, au tome III d'avril des Acta Sancto-rum (p. 166-170), « ex ms. cœnobii Bodecensis, » d'après unmanuscrit de Bodec, au diocèse de Paderborn, avec lequel on nepeut identifier le manuscrit de Saint-Arnoul. Les reliques de lasainte champenoise, du vie siècle, avaient été transportées àErfirt en 860.

57. « Liber magistri Flori de Sacramentis. » Ce doit être1' « Opusculum de expositione missa » de Florus de Lyon (Migne,Paliol. lat., t. CXIX, col. 15-72) édité par Martène d'aprèsun manuscrit de la reine Christine.

58. « Passio sancti Dyonisii. » Cf. le Lectionnaire (Ars. 162),fol. 215 V0.

59. « Parabole Salomonis. » C'est le ms. Ars. 74 (31 ATL),fol. 2 : « Libri Salomonis, id est Parabole ejus secundum hebrai-cani veritatem translate ah Eusebio Hieronimo presbitero... » -Cette partie du manuscrit est du xi e siècle. Le volume provientde Saint-Arnoul (cf. plus haut le n° 26). Cf. le Catal. de Saint-Martin (1744), n° 33.

61. « Vita sancti Cutherti. » Il existe trop de vies ou de trans-lations de ce saint pour qu'une identification de ce titre laconique

Page 16: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

DE SAINT-ÂRNOITL DE CiuPY. 15

soit certaine. Cf. la Bibliotheca hagiographica latina desBollandistes, y0 Cuthbertus.

62. « Decreta Gregorii. » Cf. Catal. de Saint-Martin (1744),11130.

63. « Liber de computo vel loquela dictorum (sic). » Cf. lems. (le la Bibi. iiat. lat. 10851, fol. 28 y0.

64. « Vita sancti Remigii. » Cf. le Lectionnaire (Ars. 162,fol. 11 7)ou la Vie de saint Rémi, par Hincmar, du ms. Maz. 1712,fol. 180, qui vient de Saint-Arnoul. Cf. n° 34.

65. « Tractatus magistri Petri super epistolas Pauli. » CC.Catal. de Saint-Martin (1744), n°' 63, 94.

66. « Sermones.magistri Petri Comestoris. » C'est le ms. dela Bibi. nat. lat. 18171 (ace. Saint-Martin 55; cf. le Calai. deSaint-Martin de 1744, n' 153), fol. 1-75 (Petri Cornestorissermones, xrrP siècle), qui porte au folio l'ex-libris du xrn° sièclede Saint-Arnoul de Crépy.

67. « Liber (le compoto. » Cf. le ms. Bibi. nat. lat. 10851,fol. 28 y0 , et Maz. 274, fol. 210 y0.

68. « Quedam pars Aimonis super epistolas Pauli. » C'est lems. de la Mazarine 257 (191) : « Aymo super epistolas Pauli. »Le volume ne contient que le commentaire d'llaimon de Halber-stadt sur l'épître aux Romains et sur les chapitres i-xiv de lapremière aux Corinthiens. Il n'a jamais été fini. xii' siècle,103 feuillets à 2 col. (0"325 sur 0m223). Au haut du fol. 1,l'e-1ibris: « Iste liber est Sancti Arnulplii de Scripeio (sic);qui hoc male subtraxerit vel titulum deleverit anathema sit. »Anc. Saint-Martin 702, puis 404.

69. « Unum de 1111 01' evangelistis. De excellencia euvangeliimagistri Zacharie. » Ce doit être le ms. de Zacharie le Chiysn-politain, Maz. 295 (675), du xn' siècle, qui provient de Saint-Martin-des-Champs.

70. « In elementario doctrine erudimentuin. » Cf. le ms. dela Mazarine 3790 (453), fol. 1-188. Ce manuscrit provient deSaint-Victor; mais les premiers feuillets qui renferment l'ou-vrage de Papias sont visiblement indépendants du reste.

71. « Liber decretorum. » Cf. le Catal. de Saint-Martin(1744), n°' 93, 156.

72. « Liber de Sancta Cruce. » Cf. le Calai. de Saint-Martin(1744), n° 9 (Itabbanus, de laude S. Crucis, 1 vol.).

Page 17: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

16 LES MANUSCRITS

73. « Parvus liber de dictis doctorum super Genesirn. » Cf.Catal. de Saint-Martin (1744), ii 0 24.

74. « Loges. » Cf. Catal. de Saint-Martin (1744), n° 92.75. « Augu.stinus super Jol1annem usque in Cena Doinini. »

Cf. le n' 17.Tels sont les manuscrits qu'une première recherche a permis

d'identifier ou de suivre. Le hasard ou des recherches plus appro-fondies amèneraient peut-être à en identifier encore quelques-uns;mais il y en a très certainement de perdus, et il n'est pas impos-sible que les feuillets de plusieurs d'entre eux, maculés de tachesd'encre, aient servi à confectionner les reliures en « parchemintacheté, » si fréquentes dans la bibliothèque de Saint-Martin-des-Champs.

A quelle époque les manuscrits de Saint-Arnoul ont-ils passéà Saint-Martin-des-Champs? C'est une question à laquelle il estactuellement difficile de répondre, car nous n'avons sur lareconstitution de la bibliothèque Martinienne aucun documentbien précis. Une note du xvii0 siècle, relevée par M. LéopoldDelisle sur un manuscrit de Saint-Arnoul, nous apprend queSaint- Martin-des-Champsavait échangé quarante manuscritsavec Saint-Arnoul de Crépy

llibl. nat. lat. 18299, fol. 1 y0 : « Ex libris monasterii SanctiMartini a Campis per permutationem aliorum librorum cumquadraginta libris manuscriptis cum monasterio Sancti Arnulphide Crispeio.

D'autre part, nous possédons dans les papiers de Montfaucon(Bibl. nat. lat. 13070-1) des inventaires de la bibliothèque deSaint-Arnoul de Crépy, dont l'un, daté de 1673, (jans lequelnous retrouvons quelques manuscrits des anciens catalogues desxn° et xur' siècles. Ce serait donc postérieurement à 1673 etantérieurement à 1744, date du catalogue de Saint-Martin-des-Champs, où nous croyons retrouver (malgré la brièveté des titres)certains manuscrits de Saint-Arnoul, qu'il faudrait placer lepassage des manuscrits de Crépy à Paris. C'est aussi vers cetteépoque (première moitié du xviii0 siècle) que, ne pouvant paspréciser non plus, M. Henry Martin a placé le transport (lesmanuscrits de Chaalis à Sain t_Martin_des_Champsl.

1. Catalogue des manuscrits de l'Arsenal, I. VIII, p. 443-411.

Page 18: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

DJ SA1T-ABN0UL DE CR}I'Y. 17

Voici maintenant à titre de documents, et pour permettre lacomparaison avec les catalogues du moyen âge que nous avonsretrouvés, les catalogues modernes des manuscrits de Saint-Arnoul au xVIle siècle:

1. CATALOGUE DE LA PREMIÈRE MOITIÉ DU XyIle SIÈCLE.

Manuscripta bibliotheca sancti Arnuiphi Crespeiensis.

1-1 1er. Biblia sacra in 3 voluminibus in-folio continens totumVeLus et Novum Teslamentuin, cum augmentis et prologis beatiHieronirni super unumqucmque librum. Est valde integra. Verbuminitiale cujuscunque libri est caracteribus grandioribus, miniatis etdeauralis descimatum (1, 4-3e).

2. Atiud volumen continens Actus Apostolorum, Epistolas Cano-nicas, deinde epistolie beati Pauli; 5 libros Commentariorum beauAugustini in Apocalypsim. Suint et aliqute orationes in fine devotœ...(cf. 1, 24, Maz. 2742).

3. Pars Bihike complectens 4 Evangelistas cum indice suprascriptoomnium capitum in initio istius voluminis. Sunt tres epistohe qua-rum 2w P sunt divi Ilieronymi ad Damasum papam, alla est Euse-bu. Item prologus ejusdem sancti Ilieronimi super 4 Evangelistas.

4. Totum Psalterium in uno volumine in-folio (cf. J, 6).5. Omnes libri sapientiales in uno volumine.6. Volumen continens epistolas divi Pauli, ordine paulo diverso

ab eo qui in inipressis nunc invenitur, cum summariis capitumdesuper scriptis (cf. 1, 21). Item et Apocalypsim, Actas Apostolorum,Epistolas canonicas secundum ordinem qui in impressis reperitur,et curn augmentis super unamquatnqae epistolam, huic voluminidesunt 7 aut 6 folia tain in initio quam mcdio et fine, vetustatiscausa.

Sacra3 Scripturœ interpretat.

7. Volumen complectens 2 am partem Origenis super Velus Testa-mentum; quw 2& pars incipit per homiliam 47 in Librum Numero-rum cl 27 contijiet in eumicin librum initium P homiliœ, scilicet

t. Les numéros mis entre parenthèses renvoient à ceux des manuscrits de lapartie I du premier catalogue publié (xiii siècle),

2. celte identification est absolument certaine.

Page 19: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

18 LES MANUSCRITS

voluminis tale est « flivinis numeris cum omnes digni sunt(cf. I, 9-9 bis).

8. AUud volumen ejusdcm conliiiens rcliquum liorniliarum sua-rum super Libruin Numerorum (cf. I, 23). Insuper homilias ejusdemin libros Judicum, Regum super Isaïam, Hiereiniain, et sautnumero 106. Ultima hoinilia sic incipit « lpsurn primum latronissermonem ». Circa finem ejusdem voluininis continentur 14 horniliaejusdem super Josuc. l a sic iiicipit: « Donavit l)ominus..., a 44 1, sic« lias casdem scripturas.

9. Volumen contineus 7 libres Commentariorum divi Ilieronimi3 super Ainos quorum primus sic incipit « Amos propheta quisequitur Jolcm, etc. » 3 super prophetam Osee, sic incipit 1'« Dum essein parvulus..., » denique unuin super Abdiam in calceejusdem volurninis reperiuntur expositiones ejusdem authoris superCantica (I, 1).

10. Ejusdem divi Ilieronimi Gommentarii super epistolas adTitum et ad Phulemonem in une volumine (E, 48).

11. Tractatus divi Auguslini super Joannem conlineiis 69 home-lias. Ullima liomilia est super illa verba « Significans qua morteesset moriturus, et sic incipit : « In co quod in terfio... P. Volu-men est valde integrum et lectu facile (cf. I, 51 et 7).

12-12 ter. Expositiones divi Augustini super omnes psalmosetiam graduales in tribus voluminibus in-folio (cf. 1, 36).

13. Volumen integrum horniliarurn divi Gregorii super Ezechie-1cm (1, 35).

14. Alind continens 40 homilias ejusdem, exceptis quibusdamlineis ultimis in quibus servalur ordo qui in impressis reperitur. ininitio volurninis videtur uutiquus index earumdem homiliarum(I, 23).

Promiscui authores.

15. Dialogi beati Gregorii (1, 24). Item in codera volumine sermoDiederici de adventu sancti Bcnedicti in Galliam.

16, historia ecclesiastica Sozomeni. item in fine voluminis repe-riEur antiqua bulla Pasehalis 2 dc exemptione monasteriorurn Clunia-censium et eorurn quibusdam privilegiis (1, 19, Mazarine 1641 ').

17. Historia persecutionis Wandalica temporibus Geiserici et

1. Cette identification est absolument sûre. La bulle de Pascal II est relevéedans le Calai. (le la bibi. Mac. (t. II, p. 140), par M. Aug. Molinier.

Page 20: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

DE SAINT-ARNOUL DE CR}PY. 19

Flunnerici regum authore sancto Victore episcopo patrie Uticensis(I, 20, Ars. 840 v ). Item in codent volumine liber fidei catholic2e deeodem sancto. Sic incipit Reguli irnperio, fidei catholica, etc... »Item professio fidei ejusdem saitcti. Item l us cL 2 ug liber de patriar-chis. In eodem etiam volumine reperire est duos libros saneli Am-hrosii de poenitentia (cf. 1, 38) cum 5 aut 6 epislolis ejusdem addiversos missis circa finem.

18. Volumen in-folio Carolo 50 dicatum, galiice scriptum, quodsic inscribitur « Des proprietés de toutes choses'. » Est et alia ins-criplio talis : Somme generale qui traicte de toutes matieres. »

19. Ivo Carnotensis, De sacranieutis dedicationis, de excelleutiasacroruin ordinum, et vita ordinandorum, de ordinum gradibus, demysterlo levi Larum, de sacerdoturn ornarnenti s. Prophetia de Christigeneratione. Ordo inisse. De Christi baptisme. De consecrationecorporis Christi. I)e creatione angelorum. 1)e superhia eorum. Variwejusdem epistola, ad omnes episcopos Gaule et ad Superum Pontifl-cern rescrite. Quidam traclatus qui sic incipit : « Prophetia estdivina inspiratio. » Item passio sancLœ Justime virginis et martyris.Vita sancti Flugonis in 37 capilibus.

20. Sedulii poete vita. Pascale ejus carrnen missum ad Maccedo-nium consulem cum epistola dedicatoria.

21. Ileraclides de vilis Patrum (cf. 1, 34). Item vita sancti Ilerni-gii 1 1, 64). Item Ilieronimus de 15 signis dici Judicii proxiinumfuturi indicibus. Item sermo (le transiatione sancti Arnuiphi epis-copi martyris. Item in eodem volumine Confessio Berengarii (Maza-rine 17121).

22. Epistole divi liieronimi ad multos sui temporis hreticos.Vita cjusdem sancti Flieronimi in alio voturnine (I, 29).

23. Volumen in-folio continens varias plurimorum sanctorumpatrum homilias super Evangelia eo ordine quo reperiuntur in Bre-viarlo.

24. VeLus Rituale ad usum moriachorum benedictinorum proernitle[nd]is votis (1, 31 1 44). item antiquus ritus quotannis diejovis 50 servari solitus in susceptione absolutionis, que dabatur pro

1. Cette identification est aussi absolument certaine. Malheureusement, il nesubsiste plus qu'une partie insignifiante de ce ms.

2. C'est ta traduction de Jean Coi-bichon. Cf. L Delisle, le Cabinet des mss.,41, HI, 136.3. Identification sûre.

Page 21: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

20 LES MANUSCRITS

totius anni defectibus (?). Est et in hoc libro juxta finern EpitaphiuruArsenii cujusdarn (I, 43, Bibi. nat., lat. 13909 ').

25. Volumen contiens vitam sancti Maioli. Item librurn diviAugustini de vitiorum et virtutum contiictu. Alium itein librum(juSLiOnUmfl ejusdem sancti.

26. Varii serinones diversorum authorum in festa sacratissimaVirginis. In fine recle scripta surit diversa nilracula ejusdem sanc-tissimac Virginis.

27. Volumen continens vitas plurimorum sanctorum.28. Vite multorum sanctorum in une volumine in-folio, quorum

potier pars est incognita, nec habetur in calendario Breviarii. In eovolumine peculiaris ortie servalur I)ividit eniin author, in prologodesuper scripte, omnia tempora in tempus deviationis, renovationisseu reconcilialionis et peregrinationis; et 1 1 agit de festis occurenti-bus tempore renovatiormis, id est Lempore Adventus, postmodurn deils quœ tcmpore Reconciliationis et sic etc. Notandum insuper quodomnes vit incipiunt ah etimologia norninis sancti cujus scribit[ur]vita (cf. le Lectiominaire de l'Arsenal, n°

29-29 bis. Vit-,p multorum adhuc sanctorum in duobus volumi-nibus in-folio.

30. Psallerium cum hynmis antiquis et propriis omnium foresanctorum, et hoc folk illustralurn (cf. 1, 6).

31. ViLe sanctorum cum omnibus sermonibus super unamquam-que anni celebritaiern authore Jacobo de Voragine Genuensi ordinisFrairum Pretiicatorum.

32. Volumen pervetustum litteris gothicis exaratum sic inscrip-tum : « Liber primus de officiis ministrorum beati Ambrosii epis-copi. Sic incipit « Cum ipso humilitatis magister dixerit : Venite« fflui, etc., omninu arbitrorcf. 1, 38).

33. Monotessarou ZacIiaria Chrysopolitani in quo agitur de loqueladigitorum et alus rebus curiosis, deinde Rationale temporum ejus-dem in eodem volumine (cf. 1, 63 et 69).

34 et suiv. Surit et alla multa breviaria, missalia, ritualia et 1cc-lionaria antiqua, corrosa, et semilacera. Surit et major pars eorumquorum Lituli indicem hic videre licet.

Bibi, nat., lat. 13071, foi. 87 (écriture de la première moitié du xvii' siècle).

Ce catalogue a été adressé comme on le voit au dos : « Au

1. Cette iderilitication est absolument certaine, te ms. étant unique.

Page 22: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

DE SAPT-ARNOUL DE CRÉPI. 21

Reverend Pere, le R. P. dom Anselme Michel, religieux benedic-tin, demeurant a Saint-Germain-des-Prez, a Paris. »

II. CATALOGUE DE 1673.

Ad me transmissus a R. P. Josepho Homassel priore S. Arnulfi,1673.

Catalogus librorum manuscriptorum monaslerii Sancti Arnuiphi,per numeros.

1 0 Ordo ad facienduni monachum. Item orationes piw ante sacrumcf. 1, 444). item ordo ad faciendum clericum. Item « les demandesqui se font aux enfants que l'on presente pour recevoir l'habit desaint Benoist et aux parents aussy ».

20 Passio sancti Gcorgii martiris. Item vita sancti Apri episcopi.Miracula et translatio ejusdem. Item passio sancti Gornelii papa etsancti Cypriani episcopi. Item dedicatio ecclesie sancti Michaelisarchangeli in occiduis partibus in monte qui dicilur Turnba. Item deconstructione loci et de obtenlu aqua per angelicam revelationem.Item passio sancti Benigni martiris. I)eest vita domni Adalberonisepiscopi, exiractis foUis; deest et passio sanctorum Simplicii, Fans-tini cl Beatricis excepta unica pagina qua,. superest de corum histo-ria. Sequitur vita sancti Vincenlii martiris et tevita. Item sermosancti Augustini de passione sancti Vincentii (cf. 1, 47). Hein passioinnumerabitium martirum Valentiîe in Hispania jussu 0aciani presi-dis post martirium sancti Vinceiitii, sed quœdani coi-rosa sunt taroin initio quam in fine libri.

30 Epistola 1 cujus tamen deest initium et carmina quadam desapienhia cujusdam ad virgiriem nobilissimam, et videntur esseAlbini ad filiam Caroli Magni. Item liber ejusdem Albini de SanctaTrinitate ad Fredegisum. Item sermones de Assumptione beata3Marie virginis. Item lectiones S in festo sancti Petri apostoli. Itemsermo in NataIi sancti Arnuiphi episcopi : « De gloria caIesti. s Itemhomilia in illud Luca : « Qui vos audit me audit. s item vite S. Gle-mentis episcopi Metensis et aliorum episcoporum Metcnsiurn usquead Angelramnum, a Paulo I)iacono ad eumdem Angeiramnuni con-scri[)L, ubi de sancto Arnuipho et annule ejus. Item initium ser-

1. Les chiffres entre parenthèses renvoient aux numéros des manuscrits dela partie 1 du catalogue du xiii siècle.

Page 23: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

LIS MANUSCRITS

monis : « in cathedra sancti Petri. » Item passio sancti Benigni mar.tins. Item sermo in dedicatione eccIesi. Item in Assumptioneheatœ Mari. Hem sermo de sancto Arnulpito. Item tractatus demusica.

4 0 Duo libri Paschasii, urbis Romœ diaconi, de Spinitu Sancto.Item liber Paschasii Radherti de Eucharistia ad Placidium (cf. 1, 53).

50 Liber de poenitentia et confessione. Item do incarnationeChristi. item de Eucharistia. Item de fide, spe et chanilate. Item desacramenlis. Item de Resurreclione. Tractatus theologici.

60 Prefatio Juliani episcopi Toletani cd Idalionem Barcinonensemepiscopum. In librum prognosticorum et oratio ejusdem Juliani.Sequitur liber de prognosticis. Item sermo sancti Augustini : Inconversione sancti Pauli apostoli. Item relatio niiraculi per imagi-nem Salvatoris Byrnitti inter Tyrum et Sydonem. Item liber sanctiAugustini de varus virtutibus, etc., in capilutis 240r. Item sermoejusdem de egrediente anima.

70 Expositio in 42 prophetas minores.80 Vita sancti Odonis abbatis C1uniacensi (cf. I, 46).90 Vita sancti Audoeni archiepiscopi. Item passio sancti Mussi

prcsbiteri consummata Bysantii 3. idus mail. 11cm vita sancti Ermen-landi abbatis et conditoris monasterii quod vocatur Antrum in insulaLygeris. Item vita et passio sancti Kyliani episcopi martiris. Item deAntichristo quomodo nasci debeat per Albivinum cd HeribertumColoniensem episcopum. Item de miraculo sancti Nicolci Myrensis inpersona Adeodati f1111 Cedronis e manibus regis Agarenorum libe-rati. Item vita sanctw Ursule et sociarum. Item traclatus utilis etplus de ceremoniis misse, et videtur esse Albini, magistri GaroliMagni, quia sequitur ad eundem Albinum, abbateni et magistrumsuum, tractatusejusdem Caroli de septuaginta, 60 1 , SOa et 40g, mul-tum erudilus. Item tractatus de partu bale Virginis a quodammonacho sene ad venerahulem matronam et illius consortes virgines;- sed est ineompielus, ablatis quibusdam fuEls.

100 Petits traictés spirituels cl oraisons.14 0 Autres petits Iraictés spirituels et 18 vies de saincls.120 Vita sancti Eusebii Vercellensis episcopi. Item vita saneti

Columbani abbatis. item inventio capiLis Pr&cursoris. item vitasancti Maximini Trevirorum episcopi. item iniracula sancti llylarii,Piclavorum episcopi. Item epislola sancti Hlarii ad Abiam fihiam.Item vila sancli Goaris confessons. 11cm passio sanctorum Clau-dii, Nicosirali, Symphoriani, Gastorii, et Siinplicii. Item passio

Page 24: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

DE SAINT-A1INOtJL DE CIUIY. 23

sancli Theodori. Item passio sancti Mennai. 11cm saneta Felicitatiscurn fuis septern. Item sancti Apollinaris martiris. item sanctorumGalisti et Calepodii. Item passio saneti Pauli apostoli. Item sanctiGeriesii. Item sanctorum Gorgonil et Dorothei. Item passio eorum-dern Gorgonli et Dorothel codem quidern sensu sed non iisdem ver-bis a Milone episcopo directa Immoni abhati Gorziensi a quo aliashenigne fuerat susceptus, ut constat ex prologo ejusdem Milords.Item miracula multa sancli Gorgonii. Item vitzr. sancli Agerici Virdunensis episcopi, et versus Fortunati ad eundern. Item vila sanctBri,riLtffl virginis in Scotia, et quedam ejus miracula. item vita saiieLfflScolasticc virginis, sororis sancti Benedicti. Item carmina ad tandemejusdem sancta3 ScoIas1ica. Item homilia in illud Mathai : « Siinileest regnuni coelorum hoinini negotiatori quarcnhi bonas marga-

ritas. »130 Vita beatissimi Glodutplii episcopi, ubi et muLta habentur de

genealogia sancti Arnuiphi. Item initium vita sancti Arnuiphi epis-copi Mctensis; sed reliqua saut ablata. Supplet tamen a!iud manus-criptum sed recenti charactere. 11cm passio sancti Gorgonii inartiriset ejus translatio per Grodgandum ej.riscopum. A tiqua tamen desuntin fine.

ço Un petit livre de diverses prcceptes pour maladies.15 0 De inendicitate caput uriicuni. Item stelta clericorum in capi-

Lulis 22. Item aliqui tractatus versa et prosa de varus. item niedita-tiones sancti Bernardi. item aliqui pii tractatus, et de administra-tione sacramentorum, seu lumen curatorum, scriplum per manusNicasii. De atrio 1539. Item alii breves tractatus de diversis. Itemtractatus de regimiile corporis liumani ex libro secretorum vel epis-tola AristoLelis ad Alexandrum regem, scriplus per marins cjusdern

Nicasii, 1560. Item de poeniteutia Lam quoad poenitentein quam con-fessorem. Item explicatio Parabolanim Alani de Insula.

I 6° Liber Juverici preshiLeri. 1)e factis l)omini in 40r Evangetia ad

imperatorem Constantinum carmine.170 Vita admirabilis sanctc Angela de Fulginio qum obiit pridie

nouas janUrrii anno Domiiri 1309.18° Un livre curieux de ta medecine en vers et divers preceptes

tant au commencement qu'a la lin du livre.190 Rabanus, De divinis officiis, ornamcntis et gradibus ecclesias-

ticis. Item expositio sancli Augustini episeopi super Oralionem Boni-nicam, Item exposiliOSyflhlIOli - Desunttanienpluriifla—. Item toni.Item canones et decreLa surnmorum pontificum et Palrurn. item liber

Page 25: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

24 LES MA NUSCRITS

qui dicitur Egloga de ordine romano et de quatuor orationibus epis-coporum sive populi in missa.

20° FtomiIia decem heati Czpsarii Arelatensis episcopi ad mona-chos Turriensis monasterii. Item vita sancti Joannis AlexandriniEleerno,inarii per Leontium episcopum Neapoleos Cyprorum inu1a,qui quidem Leontius supplevit quai omissa fuerani a Joanne etSophronio .scriploribus (cf. I, 23). Nicolaus vero papa jussit Anasta-sio interpretari ejusdem Leonlii narrationem. Item quœdam excerptaex scriptis beati isidori ad institutionem vitae, et in fine ejusdernopusculi hec habentur precanti Thezelino vel scribe,ili Regimbertovita salusque sit. Item tractatus Bcda de lacis sanctis. - l)eest Genea-Iogia sancti Arnuiphi episcopi, fouis detractis, cuin in indice libriannotetur.

21 0 liorosius preshiter ad sanctum Augustinum De ortu regnorumet bellis, libri 4 0, contra paganos.

220 Psalmi David.23° Le.genda sanctorum per fr. Jacobum, natione Januensem, de

ordine predicatorurn (cf. Bibi. nat., lat. 17004).24 0 Narratio Mamerlini pagani de conversione sua per sanctum

Germanum Antisiodorensem. Item vita saneti Germani Antisiodoren.sis episeopi per Constantium presbiterum ad Patientem et Censu .

-rium episcopos. Item vita saneti Galli abbatis per Walafridum Stra-bonem ad Golbertum abbalcm sancti Galli. Item vita sancti GermaniCapuani episcopi. item vita saneti Henacli episcopi. Item saneti Eh-gii episcopi. 11cm sancLi Sulpitii Bicturicensis episcopi. Item vitasancta MarinEe monache. Item sanclac Melania. Item sancta Pela-gia. Item vila saneti Eustaehii martiris. Iteni passio sancti Blasiiepiscopi Sebaltensis. Item vita sancti Simeonis Stihitoe. Item sermodornni Odonis abbatis in transiatione sancti Benedicti. Item historiade transiatione corporis sancti Benedicti et Sco1astice sororis ejus5° idus julii.

250 Glosa Vetcris ac Novi Testamenti et in fine tres pagina devarus.

260 Liber quœstionum 127 dicti Augustini, in Velus ac NuvumTeslamentum et in duahus primis paginis, oratio Catilina ad conju-ratos et in ultima pagina oratio Micips ad Jugurtham.

270 Passio sanctorum Viti Modesti et Crescenti. Item epistoladicti Hieronimi ad Tesiphoritem. Rern liber dicti Ilieronimi sub dia-logo Attici et Cretoboli contra Pelagium. Item epistola [Iede adAccam episcopum. De lemplo Salomotiis. Item brevis epis1ola Bed

Page 26: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

DE SAINT-ARNOUL DE cILJlPY. 25

ad Mbinurn abbatem. Item exposiLio Bede ad Nothelium quorumdamcapitum Libri Regum et in ultima pagina initium cornmonitorii sanctiAugustini ad Fortunatum.

2 0 Precepta vivendi carmine. Item glosœ super Geriesim. Itemsanctus Isidorus Spalensis episcopus De elernentis mundi. Item dia-logus inter discipulum et magistrum de scripturis sanetis.

29° Vita sancti Simeonis reclusi Treviris apud Porlam Nigram.Item vita sancti Nicolai, Myra episcopi, per Joannem diaconurn Nea-politanum. Item passio sancti Mathai apostoli. Item vita et conversa-tio heata NIariae Magdelena'. Item vita Malehi monachi a sanctoIlieroni mo composita et alioru ni sanctorum Anachoretarum.

30 0 Mouita sancti Ephrem ad monachos, et varii ejusdem sermo-tics. Item sermones et homiliie breves de diversis sanctorum PairumGregoril, Hicroriirni, Augustini, Isidori, etc., et in us refertur histo-ria injuriosi Arverni, et ohitus ipsius sicut et pueihe cujusdam qua-curn coelibein vitam duxeraL Item habetur ohitus Disoim monialis inmonasterio sancte Radeguridis. Item in fine relatio de beato Salvioepiscopo et resurrectione ipsius post modem. Item relatio Simonisepiscopi de eversione urbis Antiochie,

34° Liber de verbis et nomiriibus. Item explicatio prolixa et anti-qua poetie Virgilii.

32° Capitulum 331 ex capitulis domni Garoli de sacerdotum purga-tione. Item ile forma celebrandi concilii. Item exemplar lihertatis.Item exemplar forniaLe ah Adventio Melensi episcopo. Item liberde utilitate pœiiitetitia. Item diveri canoncs sanctorum Patrum,pontificuin, concilioruru, cum repertoriis amplissimis corumdemcanonum. Item rnentio precipuorum conciliorum. In pagina prece-doute capitula libri 21.

3° Libri sex sancti Augustini de musica.34 0 Altercatio dicti Augustini contra Felicianum. Ejusdeni ad

eumdem de sancla Trinitate. Item de diversis interrogationihus etejus responsis. Item dicta de fide catholica. Item libri 40r (le sym-

bob. Item liber de 4or virtutibus charitatis. Item liber de canticonono. Item liber de 4' feria. Item liber ejus de calechismo. Itemliber ejus de tempore barbarico. Item breves aliqui sermones legendiin Viiiculis sancti Petri, in festo sancti Joariilis Baptistœ. In dieParasceves, in die sancte Paschœ. Item sermones de nativitate Prie-cursoris l)omini. Item expositio Rufini in Symbolum. Item sermonesvarii de Pasclia. item lectiones in feslo Omnium Sanctorum.

Page 27: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

26 LES MÂNCSCEtITS

35° Libri dicli Augustini de doctrina christiana. Item ejusdemliber contra F'austuin Manichœum de Veleri Testamento et in secundalibri pagina qwedam de coloribus.

36 0 Haymo super epistolas divi Pauli (1, 68).37° Liber divi Augustini de doctrina christiaria.380 Yita santorum (sic) Patrum (1, 34).39° Chronicon Regirionis, et in initio libri epistola satis prolixa

Caroli Ma-ni ad Odiihertum archiepiscopum de zelo religionis etpradicationis, et in fine libri relatio somnhi ejusdem Caroli de statusuccessorum in regno (Bibi. nat., lat. 5017).

40° I)ivus Augustinus de deceni corilis. Item ejusdem Ires libri denatura et origine anime ad Renatuin, Petrum et Vincentiuru, Victo-rein. Item expositio misse. Item cpistoia Clemenlis pape de sacra-mentis ecclesiasticis ad Jacoburn. Item tres libri de religione ohia-tionum Dei directi ac Pipinum regem, ilium Ludovici a coetuepiscoporum et sacerdotum Aquisgrani, ubi multa pie et docte.Item epistola Caroli imperatoris ad Bauguiphum ablialem de studiislilterarum instituendis in monasteriis.

41° Epistola Ludovici Pii imperatoris ad Hiiduinun-i abhatemSancti Dionisii de scribenda vita ejusdem santi (sic). Nulta iJ)i refe-rentur eximia. item responsio liilduiiii ad Ludovicum imperaloremqualiter ex grcis et latiiiis sumpsit notitiam de sancto I)ioiiisioihique plurima sunt nolanda. Item epistola Hiiduini ad cunctosEccIesie uhios de eadem vita. item sequitur vita sancti Dionisii Arco-pagit Francorum apostoli. Item himnus de sanelo Dyonisio corupo-si Lus a sancto Eugcuio Toletano episcopo. Item alter himiius deeodem, scripLits a Fortunato. hem epislola Ilinemari icpiscopi adCarolum Auguslurn cum vita et passione ejusdern sancti Dionisii aMethodio Constantinopoli Ilumam direcLo groece dictata et ab Anas-tasio Bibliothecario translata, ubi et multa dicuntur de sancto Sane-tino Meldensi episcopo, et alia scitu digna. Item prolo-us !{incmariin Vitam sancti Rcrnigii Remensis apiscopi. Item vita sancti Remi-gii amplissima, et in fine lestamcnturn ejusdem. Item carminareperta in serinio corporis sancti Remi-ii. hem homilia in illud« I)esignavitetaliosseptuagintaduos. 1Lem regulasaneti Basilii Cap-padocis episcopi. Item doctrina ejusdem ad rnonachos. Item vitasancti Genguiphi marliris. item vita sancti Foellarii episeopi etmarti ris.

420 Liber divi Augustini ad Paulam de videndo Deo (cf. I, 54).

Page 28: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

DE 5LINTAKN0UL DE CRPY. 27

Item ejusdem liber ad Ilalicam de visione Dei et in fine A or dislichade superbo. Item libri duo divi Auguslini de Sermone Domini inmonte. item liber cjusdem ad Eutropium et Paulum episcopos deperfectione justitia. Item epistola Hilarii ad sanetuin Augustinum etresponsio Augustini ad Hilarium. Item liber (livi Augustini contraquinque sacerdotes. Item quadam homilia in evangelia. item oratiopia super crucem et mortem Dotnini. item lectiones in triduo ante

Paseha.430 l}ivus Augustiius de fide et operibus. item de cura pro mor-

luis habenda, ad Paulinum, Nolciisem episeopum. Item de continen-Lia. Item divus Chrisostomus de compunctiorie cordis et de repara-

tione lapsi.44 0 Liber pastoralis sancti Gregorii papa et in l a pagina quedarn

de sancto Augustino.45° Epistolœ et sermones sancli Cypriani episcopi.461 Liber sancli Fulgentii ad Donatum de fide SancLe Trinitatis.

Item liber sancti Augustini de natura et gratia ad Timasium et Jaco-hum. Item duw ejusdem cpistolœ ad Valentinum monachum de gra-lia et libero arbitrio, et liber ejusdem de corruptione et gratia. Itemejusdem liber ad Foelicem de fide Sancta Trinitatis. Item epistolaProsperi ad Augustinum et epistola Ilylarii ad Augustinum. Itemliber sancti Augustini ad Prospe.rum et Ilylarium de prdestina-tione sanctorum. Item cjusdem liber de bono perseveranti. Et ininitio libri quoedam de scriptis sancti I'ulgentii et alla notatu digna,et in fine quœdam carmina.

470 Liber exhortationis sancli Augustirii ad quendam comitem.Item epistola Ilinemari ad Garolum de epistola quam sanctus Grego-nus papa misit Recharedo regi Visigothorum. Item epistola ipsasancti Grtgorii ad Recharedum et sermo de misericordi operibus, etepilogus Hincmari ad Caroluni. Item sermo sancti Augustini habitusGarthagine in basilica Saneti Petri.

4° Sermo sancti Auguslini de purgatorio. Item epistola Gratianiimperatoris ad sanctum Ambrosium. Item tres libri de Spirilu Sanctodivi Arnhrosii ad Gratianum irnperatorem. Item ejusdem tractalusde incarnatione Domini. Item tres libri (livi Ambrosii de fide. Itemgesla episeoporum habita Aquileim contra Arianos, et subscriptioepiscoporum cum quibusdarn a sancto Ambrosio (liCtis contra Palla-dium et Secundiaiium.

490 Duo libri divi Augustini Retractationum. Item ejusdem de vera

Page 29: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

28 LES MANUSCRITS

religione liber unus. Item ejusdem de morihus Sanctie EcelesheCatho1ica liber unus. 11cm serino ejusdem de patientia. Item ejus-dem liber de beata vita. Item liber magni Aurelii Cassiodori senato-ris de anima sub capitulis 18. Item oratio ejusdem. Item sanctiCypriani martiris liber de duodecim abusivis hujus saculi.

30 1 Preratio brevia divi Hieronimi de Seneca. Item episto1a 14 diviPauli apostoli et Seneca. item epilaphium Seneca. Item epistolmmorales Lucii Anmei Senece ad Lucium in libris quindecim. l)esunLsepteni libri, et in ultima pagina 27 carmina pia.

50 Tractatus theologicus de varus in libris tribus scriptus anno1440 per Joannem I)ich. Item due epistolœ de Jesu Ghristo quariiriiprima missa fuit ad senatum romanum per VenEalum officialemromanurn in Jud pa, altera ad r1iherium imperatorem pci' PonciurnPilatum super Grucifixione et Resurrectione Christi. Item summa debaptismo et alus sacramentis. Item de septuagesima, uOa, 50°, 40° etalus Ecclesia ritibus. Item summa pœuiitentkc et de peccatis. ItemLestimonia de Christo domino contra Judos tractatus brevis. Itemarbor geneaIogia heaic Maria Virginis. Item officitim tolius sacra-menti seu speculum Eccleshe per Hugonem cardinalem. Item diviAugustini sermo brevis cum expositione Orationis l)ominica. Itemdivi Ambrosii sermo super eandern Orationem Uominicam. Item traclattis theologicus seu liber creaturiv, sive (le homme, compositus aRaymondo Sihendœ in aima universitate Iholosana professore. ILemhistoria fundationis eceleshe sancti Johanriis seu apostoloruin, modosancti Ai'iiulphi, et de privilegiis, donationihus, instrumentis abhaLiaSancti Arnuiphi, et de quil)usdam abbatihus ejusdem loci sicut eliamreferuiitur in allis charlis.

52° Passio sancloe Catbarine virginis. Item sermones varli sanc-torum Pati'iim. item Hugo de Sancto Victore de claustro aiiimm.Item liber divi Bernardi ad fratres (le Monte Dei.

531 Translatio et miracula sanctorum Marcellini et Petri abEinhardo seu Eginhardo, Caroli Magrii secretarin, composito, annoChristi 828 0 . item vita eorumdem et ah eodem conscripta carmine.Item passio corumdem sanctorum breviler relata, cum quibusdainvrsibus a Damaso papa compositis.

:;4° Quadam notanda et scitu (ligna de dedicatione templi SanctiArnulphi a sancto Leone papa 7 1 et dente sancti .Loaniiis aliisquereliquis a sancto Patiente allatis. item oratio ad sanctuin Nico-laum. ILem i'eliquim indlLisa il] hracliio ligneo (leaUi'aI.O et arcnLi'o.

Page 30: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

DE SAINT-ANOUL DE CRPY. 29

Item prologus Joannis monachi ad imperatricem, viduam lienriciimperatoris, in opus a se compositum ad ipsius petitionem variarumprecum ex Scripturis et Patribus excerptarum. Hec autem impera-trix, ut constat ex piologo, vivehat in monasterio cura sanctimonia-libus; antea vero peragrarat pene totam Italiam in operibus pus.Et sequitur libellus prdictus precum, tamen non invenitur quoddicit in prologo de vila et moribus virginum ad instituendas sancti-moniales monasterii pradic[e imperatricis. Sequitur oratio antemissam. Item oratio domni Willelmi abbatis ante sacrum. Itemplanctus beatissima Virginis. item oratio vel meditatio Iheorica.Item missa pro pueris in die oblationis corum. Item de altaribusSancti Arnuiphi et reliquiis in ils inclusis. Item commutatio bono-.rum inter Santum sic) Arnuiphum et sanctum Cunibertum Colo-niensem tempore Flerimanni episcopi Metensis. Item orationes adsanctam Mariam et sanctum Benedictum, sanctum Joannem et alios,et pro amicis et iriimicis.

550 Historiac tripartitae libri 42 de greco in latinum transiati perEpiphanium Scolasticum jussu Cassiodori Romani senatoris et in 4apagina quidam versus de ipsa historia (I, 19).

5611 Beda de expositione tabernaculi et de vasis ejus et vestibussacerdotis libri Ires, et in 4a pagina quœdam de Adalberone episcopo.

570 Amalarius episcopus, De officiis ecclesiasticis etc. capitula 57.Item tabule Dionisii de pertinentibus ad computum. Item paginauna de proprieLatibus cujuslibet lune. Item in ultimo folio quedamstatuta summorum pontifieurn et in fine ultime pagine referunturmanuscripta Sancti Symphoriani et Sancti Vincentii que non erantapud Sanctum Arnuiphum.

58° Dialogus Basilii et Chrysostomi. Item homilie 29 ejusdemChrysostomi et in initio et fine libri quedam carmine (sic) de varus.

59 0 Liber Dialogorurn sancti Gregorii pape (cf. I, 24.600 Sanctus 1-lieronimus ad Paulam de aiphabeto Hebreorum.

Item definitiones Ciceronis de virtutibus. item Ambrosius, Macro-bius, Theodorus de diversitate et nominibus somniorum. Item sanc-tus Gregorius papa de modis somniorum. Item liber questionumhebraïcarum Veteris ac Novi Testamenti a divo Hieronimo. Itempagina una circa medium, de Dei nominibus. Item divus Hieroni-mus, De interpretationibus quorumdam vocabulorum Biblie.

61° Liber de medicina.620 Pars tertia Moralium in Job divi Gregorii pape (cf. 1, 40-12).

Page 31: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

30 LES MANUSCRITS

63° Cassiani de Institutione monachorum libri 22 incompleti(cl. 1, 44),

64° Catalogus librorum flibliw editus a divo isidoro. Item abcodum vita et ohitus sanctorum qui in Domino prcesserunt. Itemejusdem allegoria3 super Velus et Novum Testamentum. Item ejus-dern de ofïiciis, gradibus et ministris Ecc1esie. item ejusdem degeneribus et speciebus differentiarum. Item ejusdem liber Solilo-quiorum. Item ejusdem de ditïerentia ecclesiasticorum dogmatum etarticulorurn fldei. Item papa Gelasius de Iihris qui recipiendi suiit ahEcclesia et e contra. Item nomina lihrorum apocryphorum. Item libel-lus de ortographia. Item liber dlvi Augustini contra Pelagianos. itemliber divi Prosperi de responsionihus contra calumniatores dictorumsanti (sic) Augustini. item ejusdem de laude sanlorum (sic) virorum.Item ejusdem de proprielaLihus vitiorum. item cjusdem de virtu-tibus. Item ejusdem de vita activa et contemplativa.

630 Quarta pars Moralium in Job divi Gregorii papa (c". 1, 10-12)et in duabus ultimis paginis libri epistolw insignes super confrater-nilate canonicorum Laudunensis ecc1esie cum fratribus Sancli Remi-gii anno 9290, indictione 2, 70 idibus (sic) junii et epistola circulariset multum pia fratrum divi Dionisii commendantium animas duo-rum fratrum defunctorum.

600 Vita sancti Gregorii pape non completa. item vita sanctiJoannis abbatis lleomaiis a Jona discipulo santi Columhani conscriptant quœdam de Silvestro successore sancli Joarinis. Item liimni etofficium e,jusdem sancti Joannis. Item translalio et miracula ejus-clem. Item vita sancti Samsonis episcopi. Item sanLaB Walburgw vir-ginis calendis maii. Item passio sancti Donali episcopi 70 idusAugusti. Item vita sancti I)onali alterius et passio sancli Valentiepiscopi salis corrosa, et in 1 0 libri folio quedam decreta conciliihabiti tempore Ludovici Pu.

670 Exeerpta ex Hieronimo, Augustino, Isidoro, etc., super librosVeteris Testamenti. Item Augustini quœstiones in Lucam. itemepistola ad Dardanum de terra repromissionis. Item epistola divillieronjmj ad Paulinum de omnibus divinœ historia libris.

680 Epistola sancti F'ulgentii episcopi ad Donatum de Éide Sanctrçrirlilatis Item liber ejusdem ad Petrurn de regula verte fidei. Itemaltcrcatio sancti Augustitii contra Maximinum hretieum (posteascriptum est). Maxirninus episcopus subscripsit, et post collationcmpresentiuru Augustinus ista dicIavit (scilicet mult.a quie sequunlur).

Page 32: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

I)E SAINT-ARN0rL DE cniry . 31Item dicta Laurentil vicarii ad Augustinum. Item altercatio sanctiAugustini contra Foelicianum haretieum. Item Augustinus de Trini-taLe ad Felicianum. Item liber sancti Auguslini de diversis inlerro-gationibus et responsis ejus. Item ejusdem libri 4ur de symbolo.Item Expositio sancti Augustini de Genesi contra Manichwos libriduo. 11cm epist.ola cujusdum episcopi de vita communi clericorumsuorum ubi multa utilia. Item epistola dlvi Augustini ad Januariumde Eucharistia sumenda.

690 Divus Augustinus in Psainios a psalmo centesimo primo adultimum.

700 Periermeniœ Aristotelis. item pagina una de definitionibus phi-losopiliac et ipsius partium ah Alcuino. Item tractatus Apuleii superPerierrnenias Aristotelis. Item Boetii in eundem librum, sed desuntquadarn folia. Item in fine epistola brevis sed luculenta Joannis,abbatis Fiscaneiisis moiiasterii, ad abbatem Warinum Sancti Arnul-phi repetentis suum, ut asserebat, monachum nomine Benedictum.Item responsio Warini ad eumdem Joannem vendicantis sibi de suomonasterio Sancti Arnu Iphi proedictum Denedictum, natione Judurn,stylo eleganti et prolixo, ubi multa scitu dignissima quoad regutœobservationem et in ultima pagina libri quwdam curiosa.

710 Exposilio psalmi 118 1 a sanclo Ambrosio cl in fine revelatiofacta divo Ambrosio de corporibus sanctorum Gervasii et Prothasiiet in 2a libri pagina revelatio sancti Michaclis archangeli fada sancloAnsherto epicopo sub Childeberto rege Francorum, et in P paginalibri epistola admodum pia ad A., rnagistrum suum, de contemplumundi et bono religiosi status.

720 Sermories 42 sancti Joannis Chrisostomi quorum l us esset deubscriptione psairni 50 i et ullimus de reparatione lapsi et 40°° et

41° de compurictione cordis.73° 1)ivus Hieronimus super Matheum.74° Expositiones in evangelia. - (En surcharge :) llomilhe sancti

Gregorii.75° Tres breves sermones beati Ephrem. Item dicta sancti Isidori.

Item epistola sancli Gesarii episcopi ad monachos. Item sanctiAugustini de concordia. Item libri Veteris ac Novi Testameriti juxtapiorum traditionem. Item decretales sancli Gelasii l)aP (le catholi-cis scripturis. Item rioLitia librorurri apocryphorum. Item sen1entiaIsidori Spalensis. Item ex homilia sauicli Gregorii papœ super Eze-chieleni. Item sententizu sancti Gregorii de libro pastoralis (sic). item

Page 33: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

82 LES MANUSCRITS

ex libro dialogoruni sancli Gregorii papoe. item sentenlim dlvi Hiero-nimi. Item expositio super singulas litteras. item G1os. item chro-nologia a Moyse usque ad Valentinianum seniorem imperatorem.Item series annorurn a Ilieronimo seu sancto Eusebio. Item notitiade episcopis romanis a sancto Petro usque ad Theodorum papam.Item oratio sancti Gregorii papa.

76° Expositio divi Isidori Spaiensis episcopi super quinque librosMoysi, Josue, Judicum et Regum. Item commentarium Rabani superGenesim.

770 Libri duo sancti Augustini unde malum et de libero arbitrio.Item duo libri ejusdem de Genesi contra Manichaos. Item ejusdemliber de fide et symbolo. Item ejusdem conflictus cum MaximinoAriano episeopo et respunsio Augustini ad eumdem, et altercatioejusdcm Augustini cum Pascentio Ariano coram Laurentio vicario,et in ultima libri pagina quoedam de lapidibus pretiosis.

780 Liber Baruch propheta. item vox Ecclesia in persecutione depoenitentibus et martiribus. Item visio Esdra prophete. Item expo-sitio divi tlieroninii in Datiielem. Item apologia quedam. Item expia-natio dlvi Hieronimi in Lamentationes I1ieremie. Item translatiotracLatus Origenis in Epithalamis, a sanclo Hieronimo. Item 16 epis-Lobe divi Flieronimi ad Augustinum et alios. Item ejusdern brevissermo de poenitenlia. Item prefalio Rufini librorum Periarclion quosLranstuliL de greco in latinum. Item epistola Ànastasii pape adJoaniiem episcopum 1-lierosolimorum super nomine Rufini. Item apo.bogia Rufini quam pro se misiL ail Anastasium papam. item liiero-nirnus ad I)amasum et ail Rufinum. Item Augustinus liieronimo.Item Eusebii, Sophronii, Ilicronimi de captivo monacho, cl vilePauli, primi eremile, Antonii et IIi]arionis. Item in fine quedaminterpretationes nominum.

79° Divus Augustinus in Apocalypsim. item divus Hieronimus inearndem Apocalypsim. Item duo libri divi Augustini de ordinererum. Item duo libri divi Arnhrosii de cohortatione pœnitcntie.

800 Divi Chrysostomi homilie 25 in Matheum et in ultima paginaquedam carmina.

84° 63 sermones divi Augustini de verbis Domini in evangeliaMathœi, Luce, et Joannis et 64 de scriptoribus veteribus et noviscontra Arianos et in 4 0 folio scriplum est « Et pie memorie Deo-derico episcopo sancto sub vinculo anathematis votiva manu datus. o

821 biivus 1-lieronimus in epistolas Pauli ad Galatas, Ephesios,

Page 34: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

DE SAIYTARN0L DE cniipy . 33

Titum et Philemonem. Item Rufinus in epistolam ad Romanos, licetnon ad verbum ut constat ex prologo Rutini (cf. 1, 48).

83° Epistola Acce episcopi ad Bedam presbil,crum et responsioBerIc ad Accam. Item expositio Beda in Lucain, et in l a libri paginaquadam de sancto Joanne Evangelisla Je remissione a labore et inultimo folio libri historia de sancto Remigio, et poenitentia Genebaldiepiscopi Laudunensis de admisso peccato cum uxore sua nepte sancliRemigli quam ante sacerdotium dimiserat.

84 0 Libri viginti de varus scitu dignis.85 0 Martirologiurn vetus monasterii Sancti Arnuiphi. Item regula

sancti paIns Benedicti. Item lectiones breves. Item necrologium seumortuale.

86° Ceremoniale velus monasterii Sancti Arnuiphi.87° Concordantia seu index verborum Biblie.880 40 Evangelia accurate descripla cum pictunis et in libri initio

epistola divi Ilieronimi ad Damasum papam. Item prologus in 40,evangelia. Item epistola Eusebii ad Carpianum. Item HieronimusDamaso papa.

89 0 Secunda pars Moralium in Job divi Gregorii papa et in ultimapagina viginti quatuor versus seu epitaphium Willelmi abbatisSancli Arnuiphi, ut videtur, mortul undecimo calendas januarii, etsepulti in capella apostolorum ad Austrum, ut colligitur ex versibusproedictis (1, 10-12).

90° Sermones et homiliœ varic sanctorum Pairum, clin initio,post sermonem de Chanariea, sequuntur quidam canones de clericis.Item sermo sancti Auguslini in nalali sancti Vincentii martiris.

91 0 Divus Augustinus in psalmos a 1° scilicet usque ad 50m,« Miserere mei Deus ».

920 Expositio divi Hieronimi super totum psalterium.930 Divus Gregorius in Ezechielem prophetam (I, 35).940 Sermones 6401 divi Augustini in Mathœum, Lucam, et Joan-

nem. Item liber sancti Joannis Chrysostomi de duobus temporihus.Item sermo ejusdem de poenitentia, et in 4 1, pagina libri quedam desplira et alus.

950 E)ivus Augustinus in Genesim ad litteram in libris duodecim,et in la pagina libri quœdam de martirio sanctorum Petri et Pauli.

960 Liber sancti Augustini contra Manichos de duabus animabus.Item interrogalio Apollonii et responsio Zachei. Item altercatiosancti Augustini contra Forlunatum. Item serrno de sancto Mathia

Page 35: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

34 LIS MANUSCRITS

apostolo et in libri initio vita et passio sancti Barnabae apostoli etaliqui versus de sacrificio missa pro defunctis.

970 Liber de explicatione verborum et nominum.90 llieronimi expositio in 42 prophetas minores et in l a pagina

sunt quedam carmina ex quibas constat fratrem Ambrosium des-cripsisse hoc vo]umen jussu domni Walonis abbatis (I, 15).

99 0 Homiliœ Origenis in 50 libros Moysi divo Hieronimo interprete.Item sermo beaU Maxirni episcopi In dedicatione ecc1esia. » Itemin fine libri epistola W[ilhelmi], abbatis Santi Remigii Remensis, adGregorium papam. Item ejusdem W [ithelmi l abbatis epistola duaad Manassen, arehiepiscopum Reniorum. Item epistola ejusdemW[ilhelmi] abbatis ad Il. 11cm epistola3 dua3 ejusdem ad A. et omnesquidem elegantes et in P, libri pagina carmina quedam.

Explicit catalogus veterum manuscriptorum per numeros ut supra.Bibi. nat., lat. 13070, fol. 115.

III. QUELQUES NOTES DU XVII 6 SIÎICLE.

Apud CrespeiumIn 20 vol. historia, sanctorum ex majoribus. Joda1di monachi ad

Stophanum episcopum epistola devitactobitu sancti Odilonis'.Inci-pit: « Post salutarem aliquorum phulosophorum studia (sic) scriptis etmonurnentis extulerunt. » Post epistolam est Iameutatio de transitusancU Odilonis: « Sed .....dahit capiti mec, aquam. Demumvitam subjunxit; non habetur in Bibliotheca Cluniacensi in quahabetur alla per Petrum Damianum scripta.

Ibidem Glosa sancti Marcelli marlyris GabiIon, tempore Antoninii mperatoris passi.

Vita sancti Ilugonis Cluniacensis abbatis frater Gilo Tusculanusepiscopus scripsit ad Petrum abbatem Gluniacensem (fucrat primummonachus). Non est in Bibliotheca Cluniacensi ubi duœ sunt aliœ etliber unus de ejus miraculis : prions vit-,e, author est Fubertus Car-notensis cpiscopus, secunche ilugo Cluniacensis monachus.

Vita sancti Maioli alia quam quze ex sancto Odilone ext.at in Biblio.theca Cluniacensi edita...

1. En marge a été ajoutée la mention suivante : « Ilabetur in «ho quater-nio cujn vta sancti Mafoli. i

Page 36: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

DE SAI(T-Ait(OCL DE CRPY. 3

Passio apostolorum Petri et Pauli per Marcelluni, discipulumsancti Petri. Incipit o Cum venisset Paulus in urbe Roma conve-nerunt ad eum omnes Judi...

Acta qua Lino lribuunlur. Translatio sancli Benedicti...(Au verso :)In alio tome etiam a tergo.

Vita sancti Jobannis Alexandrini episcopi seu Elemosinarii.Reperitur Vitii Mariœ £gyptiac. . (I, 28).

(Le reste est barré, mais parait bien se rapporter ii Crépy. Ou ytrouve mentionnés l'tnvcntio corJ)oris S. Taurini (empore Lothariireqis, les Vitx SS. Philibertz, Diontjsii, Gauyer ici, tjrsmari, Sauc-Lini, Arnulfi, Venan(ii et les fil iracula S. Lamberti.)

Bibi. nat., lat. 13071, fol. 207.

On voit par le catalogue de 1673 combien la bibliothèque deSaint-Arnoul avait subi de modifications par échanges ou accrois-sements au cours du xvii' siècle. Aussi n'est-il pas surprenantque M. Léopold Delisle ait pu signaler comme provenant de Saint-Arnoul de Crépy quelques manuscrits qui, néanmoins, ne figurentpas dans les catalogues des xii' et xni° siècles publiés ci-dessus.Ce sont les manuscrits de la Bibl. nat.

10 Lat. 4952 (Justin, xii' siècle). Au fol. 2 : « Liber sanctiArnulplii. » Ohm Colbert.

20 Lat. 5017 (Chronique de Règinon, xii' siècle). Ohm Ba-luze 671. Au fol. 1, d'une main imitant l'écriture (lu XIII' siècle:• Liber sancti Arnuiphi. » - Au fol. 121, (le la main de J3aluze• J'ay acheté ce manuscrit du sieur Bienfait sur le quay desAugustins ce jour d'huy 27 septembre 1702. » Cf. Catal. de 1673,n° 39.

30 Lat. 10868 (Vitae SS. Concordii, Lucim, Martina).4°Lat. 13090, fol. 146-160 (Vie de saint Hugues par Renaud,

abbé de Vézelay). En tète la mention du xvii0 siècle : « Ex Cres-peiensi monasterio. »

5° Lat. 17001 (Légende dorée; chronique (les papes). Aufol. 237 y° est tracé d'une écriture du xvii' siècle contrefaite iidessein : « Hic liber est sacri cenohii beati Arnulphi Crispeiensis.Domp. Est. de la Goutte hujus rei testis. » Cf. Catal. de 1673,n° 23.

( IH

Page 37: Les manuscrits de Saint-Arnoul de Crepybibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/a9671ad999a1e80cd3bfce78cb86a5d6.pdf · 2 LES MANUSCRITS reliques importantes, et sa réputation

LES MANUSCRITS I)E sAfNT-nNorL DE CRIPY.

6" Lat. 18304 (Vita S. Maiolis et S. Odilonis).L'ancieime bibliothèque de Saint-Arnoul semble donc avoir été

assez respectée jusqu'au xvii" siècle, puisque nous y retrouvons,à cette époque, (les manuscrits figurant déjà au catalogue duxii" siècle mais, à la fin du xvii" siècle et au xviii", beaucoup (lesmanuscrits (le Crépy ont été apportés à Paris, au prieuré deSaint-Martin-des-Champs, et c'est de là qu'à la Révolution,après avoir séjourné au dépôt de Saint-Louis-la-Couture, ilssont venus s'échouer à la Bibliothèque nationale, à la biblio-thèque Mazarine ou à la bibliothèque de l'Arsenal. Quant h ceuxdes manuscrits de Saint-Arnoul qui n'ont pas passé par Saint-Martin-des-Champs, les catalogues publiés ici serviront à lesidentifier au fur et à mesure qu'on les retrouvera, s'ils existentencore, ou à constater les déficits, s'ils ont péri.

1. Cf. II. Martin, op. cit., L. VIII, p. 436. - Arch. nat., S 1332, FI l 1200.- Franklin, les Anciennes bibliothèques de Paris, t. I, p. 100-105.

NogenI-1e-1IItu. i II)prinILrie I)A1j1! rv-C,ovvî1NEI.