Notes du mont Royal

Cette œuvre est hébergée sur « No­tes du mont Royal » dans le cadre d’un

exposé gratuit sur la littérature.SOURCE DES IMAGES

Google Livres

www.notesdumontroyal.com 쐰

ARISTOTELISOPERA

EDIDlT

ACADEMIA REGIA BORÙSSICA.

VOLUMEN TERTIUM. il,

ARISTOTELES LATINE INTERPRETIBUS VARIIS. .

BEROLINIAPUD GEORGIUM REIMERUM

A. 1831.

EX OFFICINA ACADEXICA.

4M .,.-fi....- .- .4

ARISTOTELESL ATIN E

INTER PRETIBUS VARIIS.

EDIDIT

ACADEMIA REGIÀ BORUSSICA.

’ BEROLINI

nm) GEORGIUM REIMERUM.

A. 1831.

AAAAAAAAAAAAAAAAAAAA

Notes du mont Royal

Une ou plusieurs pages sont omises ici volontairement.

www.notesdumontroyal.com 쐰

606

uni canardeau-non? eeterum- si ego ne reli- imperare un].me. in concorde: lion Facto enm... est nimirnm concorde. uneil eis qnae en!) actionna enduit, enm eiusdelu volante. circa au.un ip’tu donnoit-tic, in eis que sub actionna admit, proprie di-

ehzr eue concordia. -13. Venin qnon’n- en. nt di-Înnu. en alicuius ergo se ami.se 6th, ntr- eeeo nui-hit une? est certo ne nanans, ° au

de une: agit omni. ahi mode aliqua argenter militas. ne igi.tur-sui mon: erit: une enim deum agit omnia. probue vero non:ho enim de une! est proline. qnod sizerins «un id aget; et pro-inde mi lin-u non ont. etqui omnes ad bono profiliunt, opinantnr-qne venin i in me oportere; idqne pnecipue menifestmu esten opulent!- nci dominera. probne igiturldii baec statuet, non qnodnon pntot convenire in finie sibi: sed si alium vidait qui hie colu-mode magie nti posoit, asile eonceuerit elii lion inscitia quadnnr

a non fioient: ne enim opinant!" un... bonis obtenus: vel etiamob’holorie 1:ande imper-ont. proline vero Inox-nm neutrumide; etproindo ne propter einsmodi idem bon. uni me erit:verum à bonum postulait. id enim- Io un! neminielii concassait:tenonnoit et inonde conscrit. itaque in daleau ballastais nimon. erit. et obi commodam ne in: dicta ululant Æœtebitu,improbns erit, non bonne.

14. Utmm rebut sese muimeinnlbit en non-î cet cette obi«a sese maxime ouin, ubnbi non. ou un dioîmm pœbnnr bon-

eedem que Id ntilitetem tondant, union. mafia quem se union.munit. in: verni- hac Imioo concedenl sibi honemtem accorn-nodet. coque nimio in conoedit. me igitur obi enim ne Wenliât. atqne obi sese maxille. in Îpo nanqne commodo embrun:n n ’ houe-ntrnn- et bonum, ipse une "xime diligit: sibi enim queun: boudinai-ne vidien. est igitur boni etiam nous, nec eni-

zo mans. un ci solum me anet, qnod bonne. laine enter. nidau» en: neque enühhabet qnepropter ne anet, oient honeetum

l diqnod. sed du. baec ipse. quam: ipse en; me emlbit, «pro-ihde Inc de motionne nil-mm ’ tur.

15-. Diœndnm de en qnod sibi catie et non litera indigne.m qui nulla’re indiget, nie bonis contenons, egebiti enrichitme? nempoipee tibi enti: erit, etiam 0b hoc, liquident etiam poe».ne bru ilcfihnt. .anl felicem remm mm dans dederit, quid:enliois on! est" Inde etiam nuoitur queeetio, utrum cum

sa hlm! bon quique sibi ne. ait, amici. egebit? en tum etiam mo-niale? denim bene fadet, ont quicnm vitaux dnm? neque enimnice dem gonflai his opus-erit, neque configura: hac extra uni-n(film, qui sibi lutinent, egebit amiein’n. ne iginr in «mortifia:tonnent uni Mario en deo, neque i in une baba: ne liefieri! «me. neque enim li de!" tibi num est and! nec rumines,0b hoc «in: nno nnllo. indigebimur. est nimirnm incarne de deohninmodi «me. un quoniam bono and! obfinet dem ne sibiune est. quid Met? neque enim dormiet. contemplnbitnr alignid,

insinquinnr: id nanqne pnluherrimnm et maxime pauline. qui igi.tur mœïlnbitnrîim ni un aliud impiciet. id erit Inclut.

MAGNORUM MORALIUM. Il.conte-pleur, ntpote une!) monte-l inmpemut. quid igitur danscontemplons, onithmneq neque de eo uod sibi dem une si;eomiderennu. sed de immine. utrum qui En une oit, in egos: ami-oitin necne. qnodei quin miam speciem vider-i: quid ait et queue I0union, tofu nimirnm allie alter e o, «un vehmenter mâcon Il.des. quemndmodum dictamen, ’ in alter Hercules, alter arnicasop.” quoniam igitur diifidllinum en, quemndmodum quidem di-xere sapientel, lue oogone". et eunvueimurn (nom le noue in»cundum), ex nabi: ipsis cette nos non pouumue inspicere. qnodluta non une pomma, bien certain. qnod in allia reprehendnnmque ponte. intellig’mna «dem non Encore. id vero fit au: qui: -bene volumue nobid, eut propter effectuai. et nabis baec ad recto 2oindienndum obetnnt picrique quemndmodum igitur, li velimœipei nom-nm epectnre fuient, in epecnlo chineront, itidem cumnos comme voluerilnue, unicnm spectnnte: noue potuerinins,utveiqnidem, ut dixirnnn, unions alter ego. quodei iucnndum enne noue, id scire non ce! lino alter-o unico, Opus erit miso cietiam qui un re indigent, ut se co osent. rursus etiam si bone-etnn, ut est, benefaeere enm qui n ortum bono obtineat, cui be.Manioc? quocnm vit-m aget? non enim seine deget: mm vital:ducereiculn alio et iucnndunr et necesserinm est. quadsi luce ho- bnette et inonde necnon noce-enfin. et hoc eiee nmiciüe eue nonMo eeritanicitiaeiquieibi satinait.

i6. un: nuiter boitera unieoe expedit, en pennon? nequeprofecto multoe, ut punch absolvent, neque pennon oportet. uneinnlti ont, morem in einguloe dietribuere erit operoeum, inennoie eiqnidem alis imbeeilh nature nom-n in plurin- pervenimenon pour; uem neque embrun noie longe penture poumon,uod li inato intervdlo Imagine ebfuerie. oh inbecilhm naturam do-ficit; neque andin, neque lliie einsmodi omnibus. qnod igitur l0une non punit, deficit; atqne in inule criniuationi locus erit:n ne in "ranimions fuerît ille contamine, qui non une: nid

tenue. neternm Inc ratione eue non poulain enrichie. arr-ene li multi, nnqnam anoure desierint: inter ranime nanqne parou ni: semper amide! inforuuinm, nnde triqtarî necesse lit.neque porto pences, unnm vol duce me expedit. ped inter pnrnnret mnltum, ut dubinm cocufia, et ut quemqle ad nondnm un W-

luntu compense .17. Deincepl memorandum fuerit quomodo ntendm aitmien. en profecto non in omni enrichi: luce comidentio, sed inquem in vicem mainte amici obinrgnnt. qui non in un; eodem enmodo qua-elle orinntur: pute, in en. que est purin erg: filinm,nnllo est einsmodi querele, quelir in multis chistera soiet, quem.admodum ego tibi, et tu mini: adsi non, bic in: vellemene ruaitaiminnio. Itîn amici: inne ibue «qualifie locum non hubet.ont vous patrie erg! Shunt suicide in minime eoqu-li. itidem uxorîeau: vit-nu ont nervi ergo dominnm, prorrnaque deterioris erg. me.limen. huque in iie au. nulle erit criminntio, que inter neqneleepotine arnica: et in aeqnnli unicitia locum hnbebit potins. proindeconciderendum quo PImPîelldllI? amine M in en domum ani-

ma veto anima en. ut ne æquo!!! melins bahut deus. ipee- citât que inter plura fient conciliante.igîtur une oontemphllülr. et delirium ne. hominem qui eue:

MW1215 ETHICA AD EUDEMUM

INTEBPBM E ŒCEBTO.

ni punirait tentation! inDelo veatihnlo templi inscri-- put. 41min". en ne limai in eodem hourd reperhnfir, bo-

num bonum et iman un, hie venibns,

pnkben-inrun est hutin-immo; optime ne renias:prao ommbne vero incundnm, qnod quinque anet, id coneeqnî.

qnod une requinquai concasserinue: felicilu enim cum optime ait

ETHICORUM AI) EUDEMUM I.et pnicberrimo. eodem etiam’incendîsstme exiîstit. cetera-n inter

tu considerutiones volis, que in nnoqueqne se untnroqne excntiendo

20

negotium faciunt et contempletione egent, alise ad eognoscendulntantnm pertinent, alise vero od lcqnisitiouem et neptio spectont.quem oh rem quae in solo contemplation posita sont, opportunotempera (id qnod metbodi proprium mnnus est) e nabis pertinen-bnntnr. ente omnia vero considersndum in quorum vite becteconsistat et quo pacte ad enm pervenietnr, utrum quemndmodumbomines porvi magni et colore difTerentæ, sic quibus nomenbeo-tornm coutingit, natura lient; un per disciplinom, valut certem eodestinatsm scientism; on par exercitationem : bond enim pouce ne-que nature nec orte aliqua, sed consuetndine sole pernntnr, ut mulemalis. bono bonis. on nnllo quidem bornm modorum, sed duorumnltero, ont dei alicuius adllstn, qnod faustico furore correptis ontnumine instinctis secidit, ont fortune. plurilui enim fêlicitotem idem

0d secundsm fortunam esse orbitrentnr. petet igitur beetitndi-ont evenire vol per baec omnia vol quaedam vol unnm aliquid.

so nom ad beec principio referuntur omnes rerum generstiones. onlb intelligexitia profectee actiones od eae quoe o scientis ilnnnttransfert-i queant. porro bene beateque vivere in tribus maximerébus consistir, iis nempe me potissimnm expetnntnr. num pro-dentism nlii, alii virtutem, e " vero voluptstem ut summum aliquid

b eligunt, contenduntque inter se de bornm megnitndine et potestnte,

l0

senem ed felicitntis consecntionem vim-odferot nberiorem. ondet ut quidam prudentism virtuti. elii prudentîse virtutem, nounulli

ntriqnc voluptntem enteponent. qnoclrce ad bene benteqne viven-dnm quidam unnm ex lus, olii duo, nounulli omnia requinmt.

h 2. Et qui de bis proecipimrt, siqu omnibus scopnm queutionsrecta vivendi propositum esse, qui modo ex electione vivere iamquesnt, ut sont bonor gloria opes emditio, quem spectens quisqueomnes ectiones persgit. qnepropter vite proposito fine curons in-signis stultitiae srgnmentnm est. in prions vero apud sese quisqnenec amende nec segniter constituerc debet, quamm porte bectavite consistant, et quid sit quo sine nemini en c0ntinget. neque enimsenum esse, et id quo sine troquent consistere unîtes, pro eodemrepnteri debout. in nec recto vivere idem enm eo est citro qnodid nemo conseqnutnr. qnod idem etium in eliis iunumeris observe.tur. sont autem catisse einsmodi non equidem vitae suintine pro-prise, sed communes (ut sic loquer) omnium bobitnmu et operntio-1mm. nain nbsque respirotione neque vîgilio nec motus nec bonumont melnm ln universnm nllum subsistit. uliee vero propriee sautmugis uniuscuiusqne nomme, quas ignorera non convenist: nequeenim ex aequo cum ion! dictis ed bonam bobitndinem ecqnirendamfncinnt osmium esns atqne cibo ingesta deambnletîo. et e baecsint ne difficultatem controversismqne perinnt, dnm quid oit rocde vrvere, et onde contingst homini, inquiritnr. nom id quo sinenono quent bectas esse, nonnnllî feiicitotis portent existimant.

3. Vernm omnes omnium de bis opiniones perseqni superwe-cmnn sit, quando et segrotis ne deliris et pneris quaedam videantnr,qnae nemo senne mentis in qnaestionem posnerit. ratione enimopus non est, sed bis quidem sente promotion, que eorrigatnrindicinm, illis vero punitione politice medicave, quae dolori infe-

12l5rendo plagie vim bsbet bond minorem. similiter et vulgi de rebosomnibus fore pronuntiontis omittende sentenüe est: sbsnrdnmquippe ratione enm iis contendere qui non rationem sed mnltummerentur. porro cum in omni negotio qusestiones oriontur. peutetiam de vim excellentissime dubitations opinionesque occurrere,quas oit expendere operee pretinni: controversantinm enim argu-mentis rationes contrarioe demdnstrentur. ignorere insuper bond-

eqnam conveuit sub tractstionis principium en quibus omnis con-siderstio destinetnr, scilicet e quibus bene recteqne vivere contin-sont (bene enim porcins dicere commit), ob spem quae in singulisa bonis bonelfisque viris percipi solet. nom si vel in fortuitis. velin quae nature eveniunt, site est vitae bonesnts commoditesqne,opes eius proecidetur multis. quippe qui frustre en cure sedulitate-qne enitsntur, sive id qnod in ipsis est, sive «indium sctionemquespectes. verum si in opentione penes ipsum posito, et oo quolisquisqne oit, bene vivote constitùotnr, et communias et divinins bo-

- operetiones bniesnodi ve

607

in plut-ains penseli ere Hautbois qnodTilliesmodi formereth necesse-s.

4. Equidem que de bis embignntnr et disputontnr, pompions leplanque fuerint, si constiterit quid vere tendent felicitotsm opor-tout appellere, en pro enimo bon vol illo pecto ntqnidonl i ,,sepieutes voteresque existimernnt, deiiuiro esse conveniet, en veto ’pro’totins bominis statu, ont opentionnm odes qnoiitsto et mode.distinctis outem inter sesevitoe ooudicion sot smdüq’folicitet-nnounulli bondqueqnsm in eis colletant, sed necesseriorulutontum expeti contondant, cniusmodi sont ortesodiosee, ut Aoppel-lnntur, et qneestnorioe. odioses eutem voeo gloriee tantnm desti- Ionotes, mechoniess autem voco sellulerios et morne-orins, qnoestno-rios autem foro cenponicisque ertibus comporotos. ergo cum cdvitsm bene beeteqne treusigendsm trie, ut supra dinimuo. velot po-tissima bonornm genero ordineto sint, vines prudentie et vol-phi.totidem etiam vitae genou enssci constat, quot-omnes, mentis sei-tsm compotes, odipisci et secturi cupisnt, nempe civile philosophi-cum et voluptsrimn. pbilosopbus enim prndentism contemplo- stionemque veriutin, civilis octiones houons, ou iuqnosn que ovirtute proliciscnntur, volupterins vero corporis voluptetes expetit.quepropter, ut supre dictum est, olium quem prions [dicere boo-hmqne erbitrotnr. unde Auuegores Clemenùu e qnodem imanrognes quamm beotissimum indiceret, .nnllmn’ inqnit lion inquas existions, sed qui o felicitete olienissimns tibivideetur.’ ensimaodverteret enim, nisi magnum pnlcbrum ont divitan, ueminem fe- tolicis eppelletione dignnm illi censeri, cum contre sibi felices buti- -que hoberentur qui instis bonestisque actionibue i im-berent divinoque clique contempletione porticiporont.

5. Ceterum cum recta einceroqne indiceuo de rebut diŒcnlntnte ubique pleno sit, tnm in primis de iis que obvie omniumuneognitioni exposita vulgns orbitretur, ut quid in vito expetendmusit, qnove comperoto plenum cnpidîtetem conseqnentur. Inuit:quippe mortalinm vim circunstunt et moiestom fucinnt et scorbut),un sont morbi, dolornm intensio, tempeststes; nt eiboec conido- 20tutti optio o principio detur, non nesci potins quem baec expetilivelint. que condicione vitu puerilis est. od quem nono prndmetiam si qnost, redierit. et multo quidem, vel voluptés dolorism-qne expertio, vol inbouestis ssltem voln tetibns iuncta, einsmodisunt ut non esse omnino quem vivere me ius indicetnr. et in uni»versum. si congeras cnucte qnae vel sgnnt vei otinntnr bomineenon volentes, quis nec ipsius gratin, odiectîs inhiba temporal]: spe.tiis, nihilo tamen magie vivere quem non vivere eligetnr. eodem sa

octo neque 0b cibi Venerisqne voluptotem, si reliquis destituanerit. qu’es vel cognitio vel nous ont sensns qnispiem obus suppo-

diterit, nemo nisi servile mencipinm mognopere sibi vitsmlexo ten-don dubiter-it. potet enim o bruto in effectnm hominem ’ di-stere, adeo ut bos Aegyptins, quem ut Apin colombos monercbsstZtomultis modis entecellnt. eodem retio est de somni voluptete: quidenim refert, site e prime netivitatis die cd ultimem nsqne mille on-nis ont circiter somno profundo stertos. en vitem plsnhe vivat?illuc enim eodem propemodnm, que infantes, vite perticipent. nomet bi ut primum in utero concepti sont, excrescunt quidem, sed vo-luti ingî somno sopiti. onde constat nequeqnmu nostree cognitioniexpositnm, quid rectum illud bonumque in vite rit. quonirce Ano- sexogorss oinbigentcm quendnm. sciscitontemque quote vivote potinequem non vivere expetendnm esset, iussit coelum mnndiqne tafiasconstitutionem et ordinem contneri, soutiens vitae cupiditotem non-nisi scientise alicuius grelin lendsbilem esse. ceterum qui Sortie»ne lnm ont Smindyriden Syberitem ont olinm queue-nuque vitaevoiripteriee indulgentem boston: proedicent, bi in iaetsndo felicitl-tout punisse videntur. rursnm obi reperiuntnr qui nec redoutions 90nec corporis volpptstes notionibus o virtute proetulermt, quippequas non glorioe icnins gretie sectontur, tutu etiam cum felicitatallminime conseqnuntur. sed multis civilibns ille pernm convenitenon ennt enim re ipso politici vol civiles. politicns enim îs domumest, i res bonestss fecere instituit ipsum gratin. nunc vero ple-ri e bebendi studio et gratis divitinnm vitem einsmodi copessnnt.à: e menifestnm est felicitatem ed trin vitae getters nouoient civile

num fnoritiiind quidem

608

l0 philosophions et voluptuarium. neque clam est qnae banni circa. corporis voluptuœs consumatur, quae item quinque un. tum quopacte fiat; ut non sit necessum quae sint. se num ad fehcnatem etquo pucto couinant, perquirere. item .an v.oluptstes bonum-vitaeQpliœre oporteat. un alio pacto qnopmm inte-r sese communiant.sont enim et volu tues alise. quibus in rutwmbus colligendis bea-tnm non ubsqne clore tantnm sed incunde etiam uvere arbitran-tur. verum de bis postes dicetur. virtutis vero prudentiaeqne nu-tnraln excutiemus quae sil, et utrum benne vitae partes.exist.ant

b vol ipsae vei operationes ab ipsis profectae. iunguntur emm (chei-tati, si non ab omnibus, certe ab insignioribus et preuo aliquo di-guis. Socrates igitur senex ille liuem summum pouit homini vir-tutis cognitionem. et quid sit institia, quid forint-Monet quae parsrelique eius inquirit. et recte id, quando scnentns uniates omnesarbitrsbatur. ut iuxta hune nosse iustitiam et iustum esse coincldant.quemndmodum et geometrism arcbitectonicamque didicisse et geo-

sa metruln arcbitectnmque esse. quocirca non quo pscto et ex quibusfiat. sed quid sit virtus. vesti st. id qnod in scientus contemp sansusu rouit: neque enim ulin est astrologiue geometnae physiolo-giueque officinm quam ut naturam subiecturum rerum no.nnt et In-telligant. sed enim eus ipsos nihil obstat ad res necesse-nus imitasutiles nabis frugiferasque fieri. verum alius est uctms solanum,clins cognitioni contemplationiqne finis propositus. ut suintas me-dicinae, recta iuris legnmque constitutio politicae. ergo cum res

sa ’dem bonestss cognoscere pulcbrnm ait, in virtutis tamen consi-eratione non tam quid sit quam e quibus petatur cognoscendnm

est. neque enim scire quid sit fortitudo magnopere sed fortes essepotins volumns, non scire iustitiam sed iusti esse, quemndmodumsani esse beneqne babere quam sanitutem bonumque babilum co-

guoscers. 4 l6. Probationem vero bornm omnium colligere pet renouesortet. adbibids testimoniis exemplisqne appurentibns. potenti.»

simum vero est in omni probatione. confessum omnibus testimomosa pro osito limare posse. si id nequeas omnino. Tel uliquam 7ers-

simsitudinem aiÏerre: residet enim penes omnes aliqua ventatuconfessio. qnae nostris confirmandis quant sdduci. num et ea quae1ere idem sed minus aperte dicuntur. perspicua fiunt. si confuse

- notionbus commutais. rationes porro in nnlqnaque metbodo veipbilosopbice vel accus mihibenturI quae etiam in politicis baud su-

ervacne in uccommoduntnr. ut non solum quid, sed quare quidqnod philosopbi est proprium) intelllifutur. qua in se animadver-

1217sio uccnruta re uiritur. quia enim pif osophicum appuret nihil, sinihil sppureat ’cere. ignorantes saepe in rationes peregrinas inci-dunt tractationesque inanes sdvocant; idqne vei per ignorantiumvei etiam insolentiam, qua lit ut nonnunquum pet-in rebusque agen-dis idonei ab einsmodi vincuntnr qui baec nec intelligent nec inagendo industria nua vsleant. cuius rei causa est inscitia: quae innnuquaqne re nihil est aliud quam inopia indicii. qua rei proprie

t0 omnes rationes a peregrinis distingnuutur. rente vero habet si cau-sae rationem remque demonstratsm studiose discusseris. tum. utmodo dictum est. non solum certis rutionibus. sed upparentibusalepe potins insistere oportet auimumque udvertere. num eus nisiquels solvere, violenter ad iidem babendum pertraberis. quocircusacpe quidem id qnod demonstratur ratione verum existit quidem.sed non es ex causa quae forte udfertnr: uam et ex luisis vera col-liguntnr, emadmodum in Analyticis ostenditur.

7. Æec praefuti, a primis obscurioribusque exorsi ad mani-so (nation progrediemur, quid lit felicitas vestigaturi. quae omnium

quidem consensu inter bumIna bons maximum est et praestantissi-muni. bumuna sdiicio. quia etiam excellentiori fortune cuidamcongruut, ut deo num reliqna animantîa bomine inferiorabuius appellationis prorsus suut expertiu: neque enim felix» dieitnroquus avis piscis aut aliud quodcunque auimuntis genns, nisi fortenaturue bonitate praestsnti divinaque re aliqua frustur. unde no-men boc trsbat. sed alis quadam bonorum articipstione aliud alio

so commodius incommodiusve vivit. qnod ad enm modum baberedeiuceps excutietur. nunc vero dicemus qnod bons alis sont bo-mini agibilie, quaedam non. id in intelligus, qnod ut cutis quaedam

ETHICORUM AD EUDEMUM I.mon «rentât: etiam bous nounullu: atqne baec forasse naturasont praestsntissilnu. alia vero agibiliu quidem. sed agibilia prae-stantioribus homine. quia vero sgibile bifariam dieitnr (num etquorum gratis agimns. et quae propter illa actione articipunt, utsanitus et divifiue. quaeqne horum gratiu’fiunt. sain ria quuestua-riaque inter agibiliu counumeramus). pstet et felicitatem mter agi.bilia homini pruestantissimum dicendum esse.

8. [taque cousidersudum qnod sit optimum illud, quotque àmodis dicutur. id tribus potissimum opinionibus constat. omnium

i enim bonorum excellentissimum inquiunt ipsum bonum. ipsumautem bonum esse, qnod et primqu sit et aliis suue bonitatis causa,quorum ntrnnque i eae boni competit. ntrnnque dico et primumesse, et causam bonornm uibus udfuerit. iuxta banc enim bonsmaxime dici. ut qnae pamcipatione similitudine ne buius primiboni re vers bons et ipss existant: sublsta enim ides participantiaquoque auferri. quippe qnae ex .eius participatione nomen boni wsortiuutur. primum autem enm bubere modum ad osterius, utbonum ipsum boni idea sit, quae, ut reliquue, a particxpsntibus se-paratur. verum buius o inionis considemtio alterius exercitationisest, et logicae mugis: re clientes enim communesque ratiches nullaalis scientia subsistunt. porro si breviter baec dicere couvenit.pronuntismus primum ideas, non boni solum sed cuiuscuuque alte- aurius. inutiliter contentioseque affirmai. plurimi autem modi sunttum pervsguturum populariumqne tum philosopbicsrnm rationnas,quibus baec inquisitio fieri solet. deinde si maxime ideas atqneboni ideas concesserint. nihil tamen id vei ad vitam bonestam veiactiones contulerit. quot modis enim eus, tot et bonum dieitnr.quemndmodum enim eus. ut alibi quoque ostensum. signifiait quidsit res aut qualis, nonnunquam quanta sut quando, et praeterea ineo ponutur interdnm qnod movestnr. uliquando vero qnod moveat, isic et bonum in singulis his ordiuibus couspicitur. substantiu enim samentem et deum, qualitus iustum. quantitss mediocre. quando tem-pus et opportunitatem, motus docentem doctumque complectitur.ergo ut eus non unnm est in praedictis cousiderutnm, in nec bonum,et proinde neque une scieutiu est cutis et boni. sed nec confor-mis inter sese ad eaudem considerationem pertinent. ut tempus etmediocritus, sed alis aliud tempusl alis alium mediocritutem spe-Ictunt. ut opportunitss mediocritasque in siimento. un medicxnaet gymnastice; circa uctiones vero bellicas ars militaru; et sic alisde uliis tradit docetque. multo itaque minus ipsum bonum nua uli-1215qua scientiu comprehendi queut. praeterea in quibus prins et po-sterius fuerit, eis communem quandam ideam et separabilem ne-queas constituera. sic enim sit aliquid rima prius: prius enim etcommune et sepsrsbile est. eo qnod ab to communi necesse sit etprimum tolli; nt si duplum mnltiplicinm primum est. non licet mul-tiplex communiter pnediumm sepursri, qui pe qnod duplo priusest, siquidem ideam communem esse. conteu as: perinde enim fiatac si commune illud separabile reddas. num si institiu bons est, et Il:fortitudo erit. praeterea considersndmn quidnam vocent ipsumbonum. 1ipsum quidem udiectum eo videtnrl ut communem ratio-nem inte igss rationem, quae quid aliud est quam ueternum et in-sepurabile? verum album diebus multis nihilo mugis album estquam qnod nno. quapropter commune bonum idem cum ides cen-seri non debet: omnibus enim inest commune. rursum veto osten-dendum quoniam pacto impraesentiurum bonum demonstret. nuncequidem confessa bons demonstrat ex iis penes quae buna resi-dere in confessa est. ex numeris. quod iustitia et sanitas bonum.ordines enim et numeri sunt, ut nnmeris unitutibusque inessebo- a)num ailirmetur, enm unnm ipsum bonum sit. verum ex coulissais.ut sanitute robore modestiu, udstruere o ortet et in immobilibnsmugis bonestum esse: omnia enim baec or o quidam et quies. odIl sic bsbet. alis utiqne mugis bons snnt, quippe quae baec mtrasese complectautur. verum baud germens demonstratione proba-tnr unnm esse ipsum bonum, qnod numeri concupiscent. non enimuppetere manifeste dicuntur. sed simpliciter admodum concupiscenatian: chum dicunt. quam quo pucto quis tribun vitae expertibus?stuque. operse pretium est circa baec nonnibil occupari, nequecommutera ut calta rationem transmittantur. quae etiam ratione sa

ETHICORUM ADadbibita difficulter persuadeantur, ut affirmai-e omnia cutis bonumaliquid appetere. verum id quidem: unnmqnodque enim propriumbonum expetit, oculus visnm, corpus sanitstem, sic etiam reliqua.verum non esse ipsum bonum, einsmodi dubitationes babet, et o-liticae inutile esse. proprium enim bonum videtnr. quemndmo nmet in aliis. ut gymnasticae bonu habitude. praeterea etiam 0d inratione descriptnm. sut enim nnlli boni species ant omn’ us exaequo ntilis est. porro non agibile similiter neque commune bonum

a neque ipsum bonum est. si nanqne mediocri bono insit, nihil ope-rabitur. neque enim quomodocunque mediciua in quolibet opera-bitur. sed ut sanitas acquiratur; similiter et reliquae artes doguin.verum quot media dicatur bonum. et qnod in eo sit ulc rom,qnod agibile. illud vero non agibile. einsmodi autem onum estid cuius gratin: ex immobilibns autem non liquebit, qnod nequecommune neque i sum bonum, qnod quaeritur, ides boni existat.illud enim immobii’e est. non agibile: hoc vero mobile, sed nihilo

in tamen mugis agibiie. id autem cuius gratis, finis est praestantiaaipmus, primumque omnium. tnln causa inieriornrn. qnocirca rerumhomini agibilium ipsum bonum finis. subiectus scilicet omnium re-ctrici. politicae oeconomicae prudentiaeqne. qui habitus ab aliisquidem differnnt eo qnod einsmodi sont: verum a se in vicem quo-mode distinguantur, post explicabitur. ceterum finem causam in-ferioribus esse ostendit ratio, qua finem definientes reliqua eo bonsdemonstramus qnod finis causa existant, velut sanurn ut ait corpus

au quia causa est aliqua, eu utiqne ad ipsum confert. porro sanum essetanqnam causa movens sanitatis est, quaeqne alii bono sanitas aitfacit. praeterea neque boc monstratur. sanitatem bonam esse sci-licet, nisi sophista sut non medicus est is qui ea de re dis ont: bienim in aliena arena sese iactando cavillantur. neque n lins astisprincipium monstratur. id vero, qnod homini ut finis bonum est,cum omnium quae quidem pouunt ab bouline fieri sit praestautis-simum, videndum pruestantissimum quoties dicatur, siquidem hocpraestantissimum est, initium disputationis aliud sumeutibus erit.

sa ’ Il. .Post baec autem in seqnentibus aliud principium constituen-dum. omnia enim bons ant extra nos suut aut in animo positasont; praestantiora autem animi buna, quemndmodum et pervulngata oratioue distingniluus: prudentia enim virtus et voluptas inanima sont, qnorum sut nounulla ant omnia fines omnibus esse vi-dentur. animi autem bons alia habitus et potentiae sont, alia ope-rationes et motus. quibus in positis et de virtute fateamur prae-

1219stantissimam dispositionem esse sut babitum ant potentiam singule-rnm. uorum urus aliquis opusve extiterit. id inductione mellite.ctum st. quemadmodum enim vesti et opus aliquod et usnm as-signamus, praestantissimnmque eius babitum virtutem dicimus, sicet de anima seutiendnm. est enim aliquod eius opus. praestantio-risque habitus praestantius o us; et ut sese habitus ad invicem, itaacuones ab ipsis profectae ba eut. ac opus uniuscuiusqne finis. unde

ne manifestnm est opus habita praestarep finis enim, qua finis. utiqneexcellentissimus est, quando et supra concessum fiuem et ultimumet optimum esse, ntpote cuius gratis cuncta fiant. stet igitur opusbabitnm dispositionemqne excellere. verum opus ifariam dieitnr.in aliis enim ab usn diversnm est, ut aedificatonae domus, non sodi-ficatio, medicinae sanitas, non sauatio neque medicatio. in aliis veronana opusque non distant. ut visas visio mutbemuticaeqne scientiaeapeculatio. quocirca necessum, quorum o us in usn cousistat. usons

au babitn praestare. bis ita determinutis, dicimus opus negotii etiamvirtutis opus esse, verum non eodem pacto ut sutoriae sutionis-que calceus. et siquidem autorise bonique sutoris virtus est aliqua,opus erit ipsius bonus accommodatusque calcens: eodem modeet in reliquia. num et animue opus est vitum rebos inferre, eiusveto nana vigilia, quandoquidem somnns desidia quaedam est etquies. qnapropter cum opus unnm atqne idem ait uecessario, ani-mas virtntisque opus inent vils composita et bonesta. id vero bo-num augustins, qnod felicitatem supra vocavimns: erat enim en

se ruestantissima nabis. porro fines in anime constituti buna excel-entissima sont. ipse vero habitus et actas, quia estmelior disposi-

EUDEMUM I. Il. 609tioue operatio, erit et optimi babimsioptima etiam opmtio. virtusautem optimus habitus est; quocirca operatio a virtute sive animaprofecta praestantissinm bonum est. conque felicitatem prae-stantissimum illud esse coustet, erit en animas excellentis operatio.baec igitur perfectum quippiam est, vita vero et perfecta et imper-fecta, similiter et virtns, quippe qnod alia integra sit touque; aliavero particula tantnm. onde et imperfectomm quoque imperfectaoperatio est. quo ostenditnr felicilatem esse vitae perfectae et se-cundum perfectam virtutem operatiouem. atqne hoc in definitiouegenns recte constitutnm esse testatur communis omnium consensus,qui bene agere beneque vivere idem qnod felicem beatumqne essecensent. quorum unnmqnodque usus est et operatio vitaque etactio: activa enim vita usibus etiam coupants est. num (aber frenaconfioit eqniti etiam usn futula. tum etiam qnod nec die tantnmnua nec pnerili neque omni aetate felicitatem consture pesse dici-mus. quocirca frivola est Solonis seutentia. negantis vivum ullumbeatum esse, nisi nbi finem attigerit. nihil nippe imperfectum fe-lix esse potest. cum integrum non ait. dein e audes virtntis actio-nibus earumque encomiis impeudnntur, et coronantur non qui vin-cere quidem ossint nec vincaut tamen, sed victores. sed et indi-cium no a is n’ e sit constituitur, ex o eribus s ectat. rue-terea qob ïnondazdzd felieilas soiet, quia relique vzl parte: eiusexistnnt, val cr eam fiant ant ad ipsam refemntnr; quam 0b relualiud est ceu cati praedicatio, aliud laus, aliud encominm. enco-miuns enim oratio est [acta cuiusque singularia exponens, leus veronniversalia celebraus: praedicatio autem finem intendit. unde ma-nifestnm redditur, interdnm quo de convertitnr, une media vitaeparte boni bonestique pravos nihil antecellant: nibil enim discrimi-uis inter dormientes est. somnns enim est vitae otium, non operc-tio; quapropter nutritives: partis virtus, quemadmodum nec corpo-ris pars, tonna virtutis nequaquam censeri debet, eo qnod in somnovim suam uberius exserat ugatqne nutrix facultas. cum contra sensi-tiva concupiscensque dormientibus sint in: erfectiores, untenuamoto non participant: bantasiae vero. nisi morbo sut a io quo-piarn malo praspeditae uerint, sapientum tamoul-ivres. verumvirtus animae est non accidentarie, de bac considerandum deincepsstudiosius erit. sont enim auimae duae partes, quamm utraqne ra-tione participat. sed non eodem modo: altera enim ut imperio,altera vox-o ut obpeqnentiae auscultationique nata. si quid praetereafuerit rationis expers, praetermittatur. nsqne vero refera. in par-tesue dividi anima queat au nequeat: sunt enim illi facultates di-versae, tuln illuc etiam quas memoravimus supra. quemndmodumin cnrva superficie eoucavum couvexumque separari non possuut,item in eadem rectum et album; quauquam rectum est, qnod albumnon est. nisi par accidens, substantia sit eiusdem licet: ita si quaepars animae praeterea adscI-ibitur, omittitnr ut uaturale. bumanaonanqne animae bas panes propriae sunt, quocirca nec nutrix neceoncupiscibilis facultas existimari bominis propria debet. ex natu-rae enim bumanue coudicione necessnm est rationem ac rerum

1°

30

agendarum principium, tous operandi otentiam incuse. porro quiatmratio non imperat rationi sed affection-bus et cupiditati, rut basquoque partes assigneri; et quemndmodum bona babitu o ex siu-gnlis corporis virtutibns constat. ita et animae virtus, quatenus finis,e singulis confiatur. virtutis vero duae species sont, morulis alis,alis intellectiva: neque enim iustos tantnm. sed etiam intelligentessapientesque laudamns, quia virtuteln eiusve opus laudibus cele-brari supra ostendimus: bue vero cum non operentur ipsae quidem,operationes tamen virtntnm existunt. in vero inte cotir-e par-tes cum ratione sont, a parte rationem abente vindicautur, qnaeimperium obtinet in anima, nempe quae ratione participat. mon-les vero irrationalis quidem partis sunt, sed qnae necessario sequi-tur dicentem. neque enim mterroganti cuinsmodi sit moribus ali-qnis. respondemus sapiens et callidus, ut munsuetns sut confidens.bis itaque consequens ut de virtute morali. primum quid ait et quaeeius partes, consideretur: ad baec enim reducnutur ea per quaefiant. oportet autem inquisitionem. quemndmodum in aliis. in fieriut prins constet qnod omnes quasrunt, et proinde per en quae verequidem sed non perspicue dicuntur, en quae et vers sont et perspicaa

beb

10

610

collige". perinde enim ’ss baec vestigatio babet au. si sanitatemfiuiœ dispositionem corporis optimum instituamns, et Coriscun

se ilium qui in faro sedct nigerrimulu esse dicamus. quid enim sitalberutrum bornm, ignoramas: proinde que quid ait ntrnnque co-gnoscatnr, operae pretinm est quo pacto habeat prasnovisse. pri-mum igitur constitnatnr prsestantissimam actionem a praestantsssi-mis virtutibus prodœi, et in singulis uid optimum ait emcere, id-qne ab uniuscuiusque virtute. ut e laibofibus commodis nutrimen-toqne idoneo bons habitude oritar, ex habit-dine vero optimaoptima etiam claborant boulines. deinde omnem dispositioaem exiisdem hoc vei illo pacte iiiatis sanci et commpi, velu]: sanitaa exiaboribus alimento et temporibus, quae inductione patent. proinde

sa et virtus nascens a motibus sui-se praestantissimis, et onde unimseaffectiones o craque prsestautissima proveniaat, ab iisdem aliquamodo fit et seditur: ad es vero usus ipsiua a quibus sugetur etlabefsctatur. circa quae et rectissime vitam disponst. estes-nm circaiucnnda tristiuque virtute- vcrssri, argumento sunt punitioues, qnaeut medicationis vice pes- oontnria usurpantnr in aliis. in per baecquoque fiunt.

2. Patet igitur virtuteru moraiem circa iucnnda tristiaque ver-tsari. quoniam vero fisc, id est naos, ut nomen indicst, sied 1’017

Jeux, a cousuetudiue incrementum it (sdsuescit enim operstrixfacultas exercitutione non asturali ut oc vei illo acte movestur,etsi inanimatis id non contingat: nemo enim lapidem, qusmlibetcrebro sursnm isctnm, itidem facere, nisi vi extrinsecus sdbibita,vidit), recte morem aniline iuxta buperantem ratiouem vocari nepotentis qualitatem sequi diximus. neque vero praetereundum est,Inxta quas anime affectioucs quales quidam mores dicuntur: ionspotentiss vero pussionum. a quibus passivi, iuxtsque habitus me:

sa dans ergs affectas dicuntur mores ve affecti aliquo mode vei pas-sionibns minime obnoxii. cetera. dirisio constituatur deinceps exaffectuum potentisrnmqne et babituu- animae enn-erutione. vocoautem sffectus iram motum verseaudism cupiditstem, etin univer-aum use per se vola tas tristitiave sensitivs sequitur. et secun-dum sec quidem qualitas nnlia formstur, sed alficiuntur bominesiuxta potentiss. voco autem otentiss, quibus fit ut commets ali-quid agere dicsmur, ut irscun us, stupidus. amoribus deditns, vexe-oundus, impudeus. habitus vero snnt quibus elficitnr ut baec se-cundum rationem nuisis insint, sut contrsrinm, ut fortitudo, mode-

20 stis, timor. intemperantis. A ’3.- Quibus in determinstis, constituendnm in omni cominuo

divisibiliqne excessum defectum mediumque reperiri, atqne baecvel mutuo ad se in vicem vei nostri respecta, ut gymnastica, medi-ciua, aedificstoria. gnbernstoria, et quaecnuqne sctiones alise. siveiuxts scientism institutae sive scientiae expertes, sut artificieusesive inartificiosae: motus enim continuum quippiam est, uctio vetomotus. in omnibus vero scientia et ratio medium nostri respectaet quid optimum ait proecipit, idqne passim babitum gignit prae-

so stanüssimum, qnod etiam inductione et ratione probari potest. cou-traria enim contrariis pnguant, extrema vero et mediis etsibi. me-dium enim utrumlibet est ad utrumlibet, ut aequsle minoremains, maiore vero minus existât. ita necessarium est virtutellmoralem circa media quaedam versa", et medinm qui iam virtu-tem esse. restat igitur ut dicatur cuiusmodi medietas virtns sil, etcirca quae versetur media. quae omnia dilucidius exemplis velotin tabula adumbrsbimus. sumstnr enim

122!

iracnndis doloris mentis mansaetndo, confidentia timor fortitndoimpudentia super 1 varecnndiaintempersntis sine sensu vita modestie

(num oppositum modestise, qnod bic dvudnvfav vocamus,nomins veto caret.)

vindicta

lncrnm damnnm iustumprodigalitas aordes liberalitasmetsntis dissimulatio veritassduiatio odium amicitia ’placendi studinm contumacia gravitas

ŒTHICORUM AD EUDEMUM Il.moliities afiiictio tolerantia Iostentslio inepte usillaaimitas maguanimitas seprofusio sumptuosa illiberalitas maguificeutiaversutia stuititis prudentisbac atqne einsmodi affections animis accidunt. ac ab excessu de.

fectuque nomen scquirunt. irscundus enim dicitur, qui vebemeu-tins et citius et ob lors quam deceut excandescit: dolore autemvscans deficit, in qui us et quando et quomodo couveniebat. comfidens, qui non metuit nec qnae decebat nec quando nec quo modo:timides vero, qui metuit quae non couvenit. nec quando, nec quemodo. similiter et intemperaus cnpiditatibusque indulgens, et qui enmodum nesoiat in re re quacnnque tandem. sensu vero bumanocaret, qui nec quantum ex edit nec secundumnaturam concupisoit,sed omnis affectionis ad instar lapidis axpers est. lucri cnpidus,qui nndeqnaqne qnsestuln aucupatur, negligentes vero sut un usnont a panois cette coaquirunt. iactabundus plura quam posstdeatostentat. dissimulutor paucioru. assentator lurs quam deceat lan-dst, odio prosequens pauciors. qui uimis a voluptatem comparutorationem, placendi studioms: verum qui segre sut panes ad gra-tiam dicit, contumax pellatur; et qui nullnm dolorem, etiam siexpediat, sustiuet, mollis, qui vero omnem, proprio quidem et sim- sepliai nomine caret. sed translate obdurstus aerumnosus misetiisquenatus dieitnr. ostentator ineptus, qui pluribns se diguum arbitraturquam deceut, pusillanimus qui paucioribus. profusus, ni omnibussumptibus excedit, illiberalis, qui omnibus paroit. simiiiuer .et par.eus et prodigus: bic enim excedit erogaudo modum, alter cum nonattingit. versons in omnibus et nudequaque alios in ntilitatis ca.

ione antevertit, stolidns vero etiam istbic cessat obi non oporta.st. invidus ob successum plus quam deceut angitur: un. et digno.

mm successibus adfiiguntur tales. contrai-ius bnic lamine caret, isscilicet ni spectans indignormn successnm nihil commentas tao amen, se expeditus est securns ne alienorum. perinde ac soientqui veutri tantnm inservinnt: ° e vsro difficiiis est 0b invidiaemorbum. quae vero in sin alis ils bsbeant pet accidens, supern-cnum est. determinare. un la enim scientia. vei contemplativa veiactiva. es ratiocina-do ageudove iuugunt: baec enim cent" dece-ptiones artium logions. quocircu simpliciter baec determinata uobiasolfioient, socnratius deince s pertractanda, ubi de oppositis interse babitibns disputabitnr. a fectionum vero einsmodi quaedam spe. saoies ex eo nomen trsbnut, qnod sut iu’xta excessnm temporis. sutsecundum qnod mugis quidqne est, aut relutione ad aliquid diffe-tant ii in quibus affectas exseruntur. animo nanqne prseceps dici.tur eo qnod citius quam oportest prommpat, suevus rem et im-manis eo qnod violentius prorumpat, acerbus vero qnod irascendicaptet occasiouem, percuisor vero et contumelioaus a puaitionibnsex ira profectis, delicati autem gulosivinolcuti ne eo quodutroqnealimenti genere nimis et praeter ratione. de iniuntur. cetera!-ignorsri non oportet, quando quomodo pro nberiore passion ca-pitur, id quibusdam ex iis non competere. ut adulter non ex eo sevocstur. quia mugis soleat coniugstis misceri: sed maiitia eins àctiquaedam expenditur. simul nanqne et passio et talon esse iungnnotur, nec segregatur etiam ab einsmodi contumelia. nnde ssepe cou-trovertitur. au qui. congressus sit etiam adulterium oommiserit. utputa si Ignorans sut coactus fecerit, et qui percnsserit etiam connu.mebatns sil; atqne eodem pucto in reliquis.. à. His itaque peractis, non praetereundum qnod duae ou.

sint sunnae partes, virtutes etiam inxts eudemvdistingui: alise enimntionniis partis contemplativse, quamm opus est veritatis in isio satio, vei quomodo babeat, sut generatnr, alise veto partis irrationa-lis cnpiditstibusque obnoxiae. non enim siîn partes dividi animaqneat, iccirco omnes eius cupiditate participant. mores vero bone-stos sut pravos elueere necessum in dolomm voluptatumqae fusasut .persecutioue, id qnod ex divisionibus afl’ectunm potentiarulnhabituumqne palet: poteutise- enim et habitus affectiounm saut, ipsivert? affectais oloreivolnptateque finiuutur. itaque et ex-bis etsupe-nonbus constat omnes virtutes morales circa dolores voluptatesoque versan. omnis enim animi voiuptas in en intendit quibus me-bores deterioresve reddimur. etenim in dolonnn ac voluptaannlzn

ETHICORUM AD EUDEMUM ILfogn et persecutione tum pravos fieri mores mmifestum est. quandonec ut oportet nec quas oportet perseqnnntur ne fuguant;- ideoque

romptum illud omnibus est, ut animum in voluptulibus et tristitiistmperturbste ne tranquille consistante!!! virtutem esse defiuilnt, con-trerilque de vitio loquantnr;

6. Qusndoquidem autem virtute!!! in! liquet habitons eius-nodi esse. quo et effectivi optimarum reddentur hommes. ut optimeetiam ad en disponuutur. (optimum enim prsesuntissimum illudIestsecundum rectum rationem, medium trempe nostri respects: exces-

sa sus defectusque). necessum est virtutem moralem mediocritotem inse qualibet esse, au! in voluptetibes doloribusque, et in iucnndis netristibns circa media quaedam versori. mediocritu vero ille inter-dnm in voluptutibns consislit (in iisdem enim et excessus et dere-

. ctus). interdnm in doloribus. uonnunquum in utrisque. excessueenim fit vei nimis incundis laenudo vei tristibns nimis dolendo;id vol eimplieiter vei termini communis respectu. ut cum nonne ut vulgns, sed vit bonus, nomadmodum decet, commovetur.quia vous habitus quidam est muta quem in eodem re bic quidem

en ad excessum, clins vero Id deiectum prolebstur. necessmn est,quemndmodum baec et sibi ipsis et medio contraria sont, sic etiamhabitus et sibi in vicem et virtntibus pugnure. eontiugit autem un-tltbeses alibi quidem omnes iuxtu perspicuaa esse, alibi vero in ex-tessibus, olicubi in defectu mugis. cousu autem contrarietutis eiusest. quia non qui et une semper inueqnuliter similiterve ud mecdium: sed qui nunc quidem ab excessu, nunc autem a defectu citiustransit ed medium, in contrarias mugis videtnr. quemndmodum in

sa Corporibus leborundo quidem excedcre quam defieere. edendo vetodeficere quam excedere, salubrius est. itaque et delectus rerumeorum ii, inquum, qui his in exercitalionibns sunt. similiter hubent;pas retioneque hoc ont unins sut minus conducibiles dicuntur, utnunc quidem qui laborum. nunc qui continentise stabilitntisqnestudiosiores sont, spti mugis slnituti videsntur. et contra cum umediocri et Il) eo qnod ratio probst disceditnr. nunc quidem igna-tus ille lubœumqlœ fugiens. non autem umbo, nunc vero lnxu pen-ditus et non [annelions ille delectu deterior dîeetur. id vero eveniœqnod unau non in omnibus seqneliter A media distet: leboribnoenim minus quem Volnphübul cupimur. qnae similiter cires sui-nnm habent. contreriu vero constitnimns, bubitnm in quo mugieexoedunt. et in quem vulgns inelinstnr: sitar vero lotet perinde nenon exista promis: qui. enim contingit rut-ius, non sentitur. in

a enim irons mensuetudini opponimus et ireelmdum munsueto. numetsi encans contingut in munsuetndine exercends. sive edmittenderecoucilietione, sive non iruscendo, cum sit caeius aleph, panai tu-men einsmodi reperiuntnr. omnibus in siternm extremum propen-sis: ira nanqne minime soiet esse blende. postenqusm igitur habituscirca quem ibet passionna se excetsus del’eetns ne. et contrariashabitus. quos hubent secundum rectum rotionem omines, ennuie-rflinlu’s, superest ut quid ait recta ratio.- euiusve temini respectumedium vocendum sil. ex onitur. menifestnuu vei-o omnes virtutes

m morales omniuque vitio cires volupturia tristiaque encans que»dm esse atqne defectus. voluptates autem a memorutis bubitibusnifeotîouibusque liant: verum optiluus habitus rei cuiusque mediciexistit. unde pstet virtutes sut omnes ont quoniam in medioerinte

des: esse. -6. Qtnpropter aliud principium considerationi seqnenti con.situant. etenim suintante omnes secundum naturam principiu-(«adam sont. et possuut flingulae multi eius generis progignere,ut homo hominem et animal in uniVersum alio unilnalis phumeqneplumes. praeter buen veto solos omnium animentimn homo actio-

eo nous qnurnudnn gneifium est, quine qnod praeter hune nullnmagate procurer ’ itur. sed enim et proprio vocntur. e quibusprimum motus" profieiscnntnr: instissime vero omnium. e quibusaliter nihil queue produci. cuiusmodi paies dem- snnt. immobiliuautem. ut in msthematicis, non per se quidem sed similitndine qna-dum principis uppelluntnr. bic enim ipso principio lubefsctsto lu-hefieri omnes, qnae ub illo principio fluxere; demonstrationes opor-tet. cum ipsae inter se demonstrationes litera chemin unicper nonevertuut, quentisper in. communis hypotbesis. onde lucem iam

611

suons habent. non "onitur. homo igitur motus cuiusdam princi-pium est. non uctio motus cet. quis vero principium, quemndmo- sadnm et in aliis. eorum quae En ipsum sont finntque cousu existit,ut in demonstrationibus. in in quoque peusiculure en convenir.nom si hubenta trigono duos rectos necessum en tetrsgonum quat-tuor redis comme, meuifestum-est qnod tuigonus duos rectos br-bene cousu eius cuistot. verum si quid in trigono mutaris, necesse.film est et in tetrsgouo mutes; ut si trot bubuerint. au, et si quot-tuor,r octo. sin vero non mutes, ut illud, in hoc quoque baisentnecesse est. id in necessurio evenire ex Anulyticis peut: verumimpnesentiurum in tunfillum neque dicere uccunte neque non di-cere convenit. num si nulle alio triungulo cousu est ont in bubon,id ipsum principium erit et cousu, que relique- sdstruuntur. qno-circu si quaedam suut einsmodi ut etiam coutre bubere possint, ue-eessurio etiam principin sunt einsmodi. nous ex necessuriis nibilt’n3nisi ueceosurium concluditur: quae vero u nobîs orinutur, «in!contrarie eveuire possuut. equidem qnae peues bomines sont1 ple-ra ne eins generis comperinntur, et ne ipsi tulium etiam principieexutnnt. quorum igitur eunqne ucnonum principium et dominosbomo constituitur, en [peut fieri et non fieri pesse. et in sua etiammenu esse qui fient ve non fient: u tu quorum ipse domiuus est.ut vol sint vel non sint. qnae veto in ipso site saut ut feuil: velnon (sont, eomm utiqne cousu euistit. ouin: autem virtus sevitium et utrommque effectua bi uidem sud-Mur illi vero vitu- 40perantur, vituperuntur autem Inn unturqne non quae u necessitutevei nature vei fortune insunt, sed qnomm ipsi cause sumus, quorumvero ulii «un mut. eorundem etiam leus vei nota erit. manifestumvirtutem ne vitium cires einsmodi versuri. qnorum causa quisqueest et uctionis principium. qnocircu dispiciendum quorum causequerumque ectionum principium homo existut. etenim confiternuromnes volunturiorum tantnm. et eomm quae electionem udmittnntatqne s volentibue deliberetoqne suscipiuntur, cunsum quenqueesse, involuuturiorum veto nequuquam. nude satis constat volon-turiorum unnm virtutem esse oc vitiosa. au

7. lccireo quid voluutaninm ne involunurium ait. cum virtushis vitiumque desexibautur, tousidetundum erit. e tribus vero in:unnm existere videtnr. sut inte cupiditutem ont electiouem ontintelligentium". mm volunurium. secundum baec sliqnid est, invo-luutnnnm vero (leur baec aliquid. porro cupiditus in tres partes’distribuitnr. v0 amateur irmentiuru et ou iditatem. nsqne baecdistinguends sont, et primum quidem secun nm cupiditetem. omneenim qnod iuxtu cupiditutem est. volantes-ions utiqne iudioutur:num involunturium omne violentant videtnr; et si violentnm oit, seetim ucerbum erit. omne scilicet quad coucti faciunt sut patinant,quemndmodum Buenos inquit omnem relu necesseriun molestan-eese. itaque si quid molestant, idem etimn violentons erit. et con-tre. quicquid vero pucier cupiditsteu est. id omne dolorem iu-fert: incundomm enim cupidim est. iisque violente etiam invo-lonturiu mut, et proinde que secundum enpidihtem, eodem vo-lunteriu: bloc enim inter se in vicem cum contrarie. porro omnismlitia reddit deteriorem, intempernntiu autem maline quedmest, ut videtnr. intemPerlns, praeter redonna sequitur cupidi-tetes. yolens igitur fumet, et volunturiuln in. cupiditutem. obsor- bdnm enim oit intemperlntes redditos iustiores fore. ex his igiturvoluntulium id qnod fit secundum cupiditstem iudicuri quant. enon. veto cour-ricin. quicquid enim fit minuterie, id fit uvoleute.quodque u volente. id volnnurium. nemo autem vult qnod nullnmesse norrit. verum intemperuns non que volt facit. eiquideus in-tempennter agere est ex cupidihte. praeter id qnod optimum quisarbinstnr, que. nnde volentem noleutemqne eundem agere con-"Iotingeret; qnod est impossibile. continens vero iustius agit inconti-nente. num continentiu virtus est. et proinde instiores efficit cuistudieuse. tolu veto exereetnr, en contre en iditutem secundum.rational: vivitur. quocircu iuste. quemndmodum et prive userevolunterimu est: ntroque enim volunturiu apparent: et necessnm,si slternm voluutsrlum ait. etism alterna esse: qnod veto praetercupidiluteln fit. volunturium. idem igitur volens uget et non 701m8.sic en!!! propemodum sese de in nabot. num coutiuentiu et iu-

thh2

612

eontiuentia. quemndmodum cira cupiditatem. in circa iram quoquego versari videntur. num qod ine repugnu, triste. est, et violeutu

eins cohibitio. itaque si violentu. etiam involunturiu, et qnod se-cundum irum lit, volunturium. videtnr et Hemlitus vim irue cou-tuens, reprenionem eius permolestum uttesturi. I’(lillficile enimn in-quit ’irue resistere est: unimu enim emit ira qnod cupit.° sin im-possibile eundem quippiam nolentem volentemque unnm idem fu-cere, mugis volontariats] est qnod u voluntute quam cupiditute un:iruscentiu fit. argument» est, qnod multa fucinsus etium ab ne ireet cupiditate. superest igitur ut. au qnod voluut bomines, i en! lit

au voluntuiium. consideretur: videtnr nanqne et id impossibile, quandoet supra constitutum est malitium reddere ininstiores; ac intempe-ruutia quidem mulitiu est. couturions vero usn venit, eo qnodnemo quue mais urbitrutur velit. quae tamen [unit inte!!! eraus.ituqne si ininria uflicere spontuneum est, id autem ex vo untute.ergo iutemperans (actas non ininrius, sed temperante priore illoiustior erit; qnod est impossibile. voluntarium igitur non esse qnodiuxtu cupiditutem lit. putet.

8. Sed neque id qnod secundum electionem, ex iisdem muni-lmfestum est. num qnod ab electione oit, demonstrutum est involuu-

tus-iam non esse, sed qnod quisque vult, id volunturinm. ve-rum contingit etiam non volentem tamen spontuneum uliquid agere;utque solum id est. demonstratnm. multa insuper repeutino motu(acinus: eligit untem repente nemo. ut enim si trium bornm uli-quod voluntuxium ost, necessurio erit ont secundum cupiditutemant electiouem uut intellectum, ex uibus cum duo priore uonsint,relinquitur ut in eo qnod conœmpiaudo quis usn situ-s volonta-rium illud dicamuu. ceterum paullulnm progressi orutione fluonstractutui de voluntario involunturioque imponemus. eorum enim

sa quae vi sut non vi eveniunt cousiderutio prioribus cognutu est sepropria: omne enim violentons involuuturium. quocirca de violeutoconsiderandum est, quid sit quove pesto ad voluuturium involun-turion bubeut. videtnr untem violean uecessurio vis. et necessi-tas volunturio ersuuaionique in rebos ageudis oppoui. in univer-sum autem vio entons ueoessitatemque etium inunimutis mignumus.num et ignem vi couctumque deorsum ferri cernimus. verumquando secundum naturam propriumque impetum fertur. nec vio-

so lentiu nec volunturiu’m subest, sed numine caret untitbesis: verumcum prueter baec contin ut, vi dicimus fieri. eodem pucto et uni-mulia et inunimutu vi mu tu cum [Icare tutu ati unimudvertuntur,quando scilicet praeter uuturulem impetuln ab externo ali no mo-ventur. qnod in anima quidem expertibus simplex est, sed in ani-mutis nope non simplex, ut in quibus non semper rutio cupiditusqueconsonant ac ceteris uidem animalibus, quemndmodum et inani-mstis, violentum simp ex est, quippe nue ou idituti (nous ou vi-vant) ntionem minime contrerium luisent: omiui vero umboiusunt certo quudam sente, ou scilicet quae rebus pet rutionem

se usendis idouea est: neque enim vei puerons vol forum ugere dici-mus. proinde cum violentum omne molestum esse. nec vi quisquumsed godons usure videutur, magna de temperunte intemperuutequecontroversia onitur, eo qnod uterque contrarias intru se im etnssoutiens usit. onde temperuntem v1 se ipsum u mvium cupi ’tuteubstruxisue uiunt: dolet enim luctuus cum resistente cupiditate. in-temperans autem vi raeter ratiouem rupitur; minus mon udfli-5itur: num cupidituti luetus indulget, nippe qui sunvibus intendit,

ocircu non vi sed volons agit, quin clore YICIt. porro penne-s usa violentiue necessitutique oppouitur: temporel» veto eu secteur

de quibus persuusus est, non vi sed volens. num cupiditus citrupersuusionem trahit. quippe quae rutioue caret. qnod igitur ii solivi invitique [score videuntur, quumque ob cousum, milice: ob simi-litudinem que et inanimata que dicimus. exposuimus bacteuua.sed enim si et qnod in determinutione positum isthic fuerut adiicia-tur, solvitur od dictum est. quundo igitur [cris quippium praeterimpetuln intrmsecum moverit seduritve. vi id fieri usseveramus:quundo vero nous. non vi. in temperuute notent intemperanteqne

l0 insitns impetus ducit (ntrnnque enim bubet). «nenter vi et cou-etus, sed volenu oterqne ogit. num pn’ncipiunl qnod loris estsprae-.tu en impetuln, sive novent sive motum impediat. nuassi-

ETEICQRUM AD EUDEMUM Il.tatem vocamns, ut si is muun et voluntate et cupiditute nuiterlis urrepta porcutiut alium. rerum si intrinsecus principium fuerit,vis non est, quandoquidem et voluptus inest et dolor in utrisque.num et qui coutiuenter ugit. dolore uflicitur, quippe qui contruqnumenpiditus ferat faciut; et luetitia se voluptute, quippe qui apex-etsibi id olim fore commodo et bono. vol iam bono esse, dnmratione morbum expellit. similiter incontinens gaudet ille uidemdnm fruitnr bac suu incontinentiu re optutu: sed et dolore a itur. ouquippe qui metuat necessurio propter conscientiam male facti. in-que dicere vi ntrnnque agere. a rutione non est ulienuls: oterqneenim, si spectes in ultero a petitum in ultero rationem, agit invitas.num cum divin sint baec no. alterum ub altero extrnditur. quo-niam untem in aliquu animi perte id manifesta contingit, solet. idud totum unium trunsferri. utqui de partibus quidem eius dici idpotest: ceternm unimus totos tum incontinentis quam continentiusponte sua usit, v-i vero nenter. sed uliquid tantnm qnod immun:ntrnnque autem eomm quae pognent in vicem, u natura omne.num et ratio natnru nobis inest ud im cundum: si enim aliqnem saita ut nutus est esse siveris, modo deb’ i unt mutilus nullasui une(in, inerit ei rutio. et cupiditas: statim enim ut editus est ’quisin lucem. enm comitatur eiqne inest. utque bis fore duobus u un.turu quippium inesse determiuumns. eo ucilicet qnod stutim u nati-vitate inest, et qnod nentione existeute facile consequimur, utsenectns canities ac u .a id genns. itaque non secundum nutus-nmfucit ulteruter, sed secundum uutnrum simpliciter. sed non eaudem.quaestionibus igitur de temperunte intemperauteqne, utrum vi etnon volons aget ulter sut oterqne. ont vi simul invitique umbo, etsi vis volunturiu sit, num volentes simul nolentesque usant, ex sil-1225ctis buctenus occurreudum. verum et uliter vi coactique agatedicuntur, non dissentientibus inter se mutuo ratione et cupiditute,quando scilicet id fuciunt, qnod molestum quidem et frivolum indi-cuut, sed ueglectum dumuum sut mortem infent: baec enimIomneauut comme fucere uiunt eut non. fuciuut untem omnes: num omit-tere quidem licet. sed ferondum incommodons. verum ex bis alioquidem violenta. uliu taro non violentu forte quis dixerit. quae-conqoe enim eorum, per quae vei facere vel non (acore eues noipsum est. etiam si non voleus fucit. tamen et faces-e sponte icituret non vi: quae vero eues ipsum non sont, vi quodum mollo. sednon uimpliciter fieri cuntur, eo qnod non illud ipsum seddicuius grenu usit. verum in bis est qnoddum discrimeu. num ri-diculus fuerit, si, ut contactas quis vinent, occidisset ulterum. si seid couetumque feciue dicet: muius enim acerbinsque mululn Opor-tet non facienti propositnm oit. sic enim couetus et non vi fadet.scilicet quando mulons boni grutia vel ob maioris muli repulsionemlait, idqne invitnu.’ neque enim panes ipsum baec sont. ociroaet umorem et iras quad-m et nuturuliu nonnullu inter invo unluriu tuconuumerant, quia violenta nimis et supra naturam sunt. uude etveuium merentur, eo qnod vi oogere nutus-uns soleuut. sedetvi inviteque fucere videtnr qui fioit, ne velte-enfin ont leviterdoleut, vel etiam ne saurien num ud ipsum refertur universum,qnod fereudo nuturu est. verum quae neque uatnralis cupiditutîsnec retionis mut, non debet penes ipsum esse censeri; quam obrem fuuutici. et qui futura pnedicuut, quamlibet intellectua opusfuciunt, non tumen id pênes ipsos esse auseverumus, neque ut fu-ciunt quue fecerunt, neque ut dicunt que dixerunt. sed nec pet sacupiditatem. itaque et intellectus quidem ulÏectusque uut actiouessecundum einsmodi rutiones et intelligentius in nostru potest.-tunon mut. sed quemndmodum Philoluns inquit, rutiones qmedumsont nabis potentiores. ergo voluutariorum ne involnuturiorumconsiderutio eorum que vi eveniuut montai iungendu est; utquebaec in sint inter sese distincte num qui spontuueum maxime inter-pellant, id se couetos dicunt. ut in eam animi seutentium unirent.

9. Et quia linem id ium bubet. et voluuturium nec mpiditutenec alectioue terminutnm est, reliquum est ut eu quue inxtu intel- s[ectum fiant detennineutur. videtnr sutem iuvolunturio contus-insuesse volunturium, et qnod cuiusque grutiu scions quis fait. inter-dnm enim novit qnod pater sit. non tamen qnod oocidut. sed serve:potins, ut Peliudes petebuut quidem pooulusu. sed ut mutes-insu et

iETHICORUIII AD EUDEMUM Il.vine plenum: id veto venenum erat. ignorons autem quem cui etquid, ex ignorantia, non pet occidens agora dieitnr. qnod autem abignorante toli fit. involuntorium est: ergo voluntarium controrinmest. quae igitur pence ipsum sont ut focere omittot, focit non igno-

io tous et per se, en utiqne voluntoria sont; et voluntorium id ipsumest: quae vero ignorons, ex eo qnod ignorot, en invitas facit. porroquia scire et intelligere bifariam capiuntnr, vei ut habeotnr vei utusurpetnr scientia. qui habens non ntitnr, interdnm ignorons meritodieitnr, interdnm vero neqnoquam, veluti si per negligentiam nonutitur. similiter et is vitnperetnr. qui vei facilium vei necessariorumperitiam er negligentiam ont dolorem aliquem voluptatemque nonvestiget. nec loco huic inserenda videbnntur. de voluntorio igituret invoiuntario hoc modo determinotnm ait.

10. De electione vero deinceps dicemus. expositis primumsa nounullis qnaestionibns. ambigat emm fortasse nis in quo genere

priantnr. tutu in qnali constituenda sint, ont en emne ont diversesint voluntorinm et involuntarium. maxime vero quidam assen-ront. et qnoerenti etiam ita forte videri qneat, electioneln ex duo-bns bis alteinm esse, scilicet ont opinionem ont appetitnm: ntro-que enim consectanea videntur. verum oppetitnm non esse. potet exeo qnod tnm ont volnntatem ont cupiditotem ont iram esse necessnmait: nemo quippe nisi bornm aliquid potions oppetit. ira porro on-

iditasque etiam feria inest, electio veto ne nnqnam; et tamen qui-bus baec ambo insnnt, malta abaque ira cnpiditoteqne eligunt: sed

se dnm passionibns odfiignntur. non elignnt sed toleront. praeterea ’en iditoti iroeqne semper doler inngitnr: mnlta veto nos absquedo 0re eligimus. voluntos insnper et electio idem non sunt: volnntenim interdnm etiam eo homines qnae impossibilio nornnt, ut om-nibus hominibus imperare, immortalem esse, id qnod nemo sciensimpossibile elcgerit; et in universum. qnae et si non er se, sed sibitamen imposaibilia vei factn vei omissn norit; un e manifestum

125ehctionem esse rerum eues nos sitarum. similiter clarum neco inionein esse, neque simpliciter. si quis aliquid putet, cum eligi-bile einsmodi quid sit, qnod viribns nostris poretnr. multo veroopinione concipiunt qnae penes nos non sunt. ut diornetrum com-mensunbilem. porro nec vero est nec toisa eleetio, sed necrerum panes nos sitarnnl opinio. qua faciendnm aliquid vei nonfaciendnm arbitralnnr. commune vero id est de opinione et volon-,tate. nemo enim finem. sed en qnae fini consequendo confernnteligit. quemndmodum nemo unnm esse. sed ombulare sedere sani-

Io lotis gratia. neque felicitote potiri quispiom eligit. sed qnoestusstudium, et periclitationes feiicitotis adipucendae gratia. et in nni- .versum declorat semper eligens quid cuiusve gratin eli t: est enimaliud id cuius gratis. et qnod gratis dterins e igit. vu t autem ma-xime finem, ut in pretio et unnm esse, feliciter beoteqne virera.itaque pont alium et opinionis et voluntatis rotionem esse. volon-tu enim et opinio maxime finaux spectat. qnod non facit electio.ergo electionem patet nec voluntatem nec opinionem nec simplici-ter ullam animi perceptionem esse; quo simul elcet et quid sit,

se quidve ab iis differnnt, ac ut se ad voluntarium habeat. porro pos-sibilium esse ont non esse, alio einsmodi snut ut de iis suscipiatnrdeliberatio, alio vero ut non auscipiatur. quorum enim generotiopence nos non est. etiam si fieri non fieri possint: sed quae vei na-tura vei aliis ex cousis fiant. de iis sciens nemo consultai-e institut.verum qnae non tantnm fieri non fieri possuut. sed in consultatio-nem etiam venin solent. ea sunt quae pro arbitrio (score non fa-oere ossnmus. qua ropter non gde remotis apud ludos. nec de

au ciron quodrotnro deïiberomus: nain illo ad nos non spectant, hocveto fieri ueqnit. sed nec de omnibus qnae a nobis quennt fieri.onde manifestnln nec opinioue simpliciter electionem esse. eligibi-lia vei-o etiam rerum milicet panes nos exsisteutinm. pro-inde miretnr forte quis quo pacte medici. quae scientîa comple-ctnntnr. in deliberationem ponant, cum id non faciot grammaticns.ratio eins ex co constat. qnod ont rotiocinando ont sensu error om-nis committotnr. quorum ntrnnque in mediciua contingit, in gram-

p moflois vero inxta sensum et octiouem. quam spectaut. in infinitumprogrediuutur. quoniam igitur neque opinio neque volnntas estelectio, est cette relut ntrnnqueiet non ombo. on improviso enim

anornm nnllo auditio. sed per scientiom etiam eo

615

nemo eligit. sed cum [sciendnm videtnr conspirotque volumes:qnae cum ombo eligenti insint, ntroque conshbit electio. oousido-randnm autem quomodo inaint baec, idqne ex ipso nomine primum.nom elcho non simpliciter est, sed olterius ad alterum. unde con-sîderationem consilinmqne requirit: et proinde ex opinione consul;tatin constitnetnr. neque enim de fine, qui rebos omnibuspropositns est. sed de lia quae ad finem, susci itnr consultotio. idNON) omnes eonsnltomns, onec ad nos tronstn rimns generotionü

l0

principium. qnodsi nemo eligit nisi re prias consultato expensaque. .melins sit on deterins. volnnt autem qnae possibilio nobis sont, nonqnae ad finem, erit electio cupiditos rerum pence nos sitornm deli-berativa. enimvero omnes. ac eligimns, eodem veinions, nec to-mon quae volnmns, omnia ’ unns. porro deliberotivom faculta-teni voco, cuius principium est consultatio, qnae et concu iscit id seqnod utile decreverit. quo ropter nec reli i oniman ’ us necomni aetati ont homini electio inest. eo quo nec consultare uneconsom quare quid eveniat indicare qneat. opinotionem tamen fa-ciendnmne quippiam ait. nihil vetat pluribns inane, sed rationeperspicere neqnaquam. onimae enim pars deliberativo rotiones cau-sosque vestigat. nom si cuius gratis. nno ex cousis exsistit (nousquote quid. conso est, et id cuius gratin quid est ont fit. ut profe-ctionis facultatum comportotio. quandoqnidem eins tia profici-scnntnr). constat eos qui proposito fine cotent. cousu totioui pas-nm seidoneos esse. qnopropter cum quis facit ont negligit qnae panesnos sont ut faciomus vol non lochions. idqne non ignoranter, vo-lens utiqne ont facit ont non facit. ceterum mnlto einsmodi citraconsultationem praecogitationemqne agimns. unde necessnm omneeligibile voluntorinm esse, non autem voluntorinm statiru eligibile;item qnae ex electione fiant, omnia volnntaria sont, non autem vo-luntana omnia inxta electionem. similiter ex his manifestum alTe- .ctiones rente in voluntarios involunlarias et consultons distribninmquae etsi non sint accnrota, veritatem tamen modo oliqno ottingnnt:verum deince s de his in troctotn de instio electioueln igitur une,voluntatem simpliciter nec opinionem esse patet. sed opinioncncum appetitione, quando ex consultation emporium. etqniocon-sultontes omnes gratis alicuius consultant,- et scopnm babent proe-fixum certnm. quoniam respiciunt utile. de fine quidem uemo de-liberat, qui principium est et l’undamentnm. quemsdnodnm in con-templativis scienhis hypotheses. de quibus bruiter sub principium,verum in Analyticis accorote dissernimus. ceternm constderotno deiis qnae ad fiuem ducunt. artim artificioso rtim vero inartificia-lis apud omnes est. ut beliiim garant neene is quibus hoc in con-sultatione est. obvium autem magis est, qnopropter. id est cuius

tia consultotio exsistit, ut opes. ut voluptas. ont oliqnid aliudniusmodi quodcunque finis est vice: nom cousnlit. quisqnis cornai.

linm capit, vei finem rectene perspexerit coutitnsriïne: tenditenim eo consulendo. quomodo hic finis in ipsum ad ucatur. veiquomodo igse perdnci in finem possit. finis autem seln cr naturabonus est1 e quo et particulariter consultant, medicus e remedio

0

adhibendo, dux de castroruns metotione, quibus finis propositus est onbonum, id scilicet qnod simpliciter optimum. verum qnod raflernaturam est ex aliqua perversitate, non id quidem vers se oppo-rens bonum est. cuius rei conso est, qnod enfium quorun unenonuisi iis quibus facto natura sunt applicori potest, ut sunt visibi-lia: neque enim vider-e licet quorum visio non ait. neque andin

orum scientianon est possuut fieri. neque enim aequaliter sonltotis morbiqnoeodem est scientio, sed illius quidem inxta, buius autem praeter no-tnram. sic et minutas secundum quidem naturam boni est. praeternaturam vero mali; et vult natura quidem bonum, praeter naturam savero et ex mentis quadam eversione molnm. verum ouin e cor-ruptio eversioqne non in qnodlibet, sed in contraria etrn ° com-patit: bos enim limites tronsgredi non licet. et quia error non inquaelibet sed in contraria committitur. quibus contraria surit, toutin en contraria qnae inxta scieutiam opponuntur. necessnm est eterrorem et electionera a medio ad contraria ferri. porro contrariasnnt medinm mains et minus, eo 0d incnudum et triste sic ba-beaut ut ab anima iucnndum bonum indium. incandius

614

s vero melins, et triste malam, triodes et deterins, onde pote: circavoluptotes et dolores virtutes vitiaqne versari: circa eligibilia nousconsistunt. electio autem circa bonum, malam, et apparentia, quaenatura sont voluptos et dolor, versutnr. quoniam igitur ipso virtnsmoralis ipso mediocritas est, omnisqne circa voluptates et doloresversatnr, vitium autem circa excessnm et defectnrn’et eo prorsnsin quibus etiam virtos consistit, necessutu est virtuteru moraiernelectivom esse medioeritatis, quond nos, in incundis et tristibus,

no inxta qnae qualis quisque moribus dieitnr. dolons gaudensve. dulcenanqne sive umorem diligens non qualis quidem moribus dieitnr.

ü. Qnibns ita determinatis, dispiciatur utrum vines cloutio-oem reddot non peccabilem finemqoe rectum, nempe ut cuius gra-tin debeat tantnm eligat, au ut nounullis videtnr, rotionem absol-vat, id qnod temperontiam dicimus. quippe-qnae rotionem non over-tit. sed enim virtns et temperantio discernontur ab in vicem; dequibus post erit dinendi locus. quibus enim conque rotionem raAcum praestnre virtns videtnr, id conso exsistin cuiosmodi etiamtemperantia. ceterom enm landabiliuan esse praemissis dubitatioA

tu uibus ostendetnr. porro scopum quidem licet esse rectum. verumil iis quae ad scoÆuIn oberrere. rursnm scopo etiam falso propo-sito, in iis qnae a ipsum œndunt recte babere; interdnm vero ntro-que fsllnnt. utrum igitur virtus scopnm un en qnae ad scopnm resgit? ossevernmns autem scopnm a virtute constitni; qnocirco neceollectione nec ratione aliqua baec demonstrabnntnr, sed ut prinacipium boc positon nabis este. neqoe enim medicns consideruton esse sonom. sed utrum desmbalnre an non dennrbulare oporteat.neque gymnastes on bene hobere, sed utrum lneteri tel non luctariexpediot similiter neque alio nlla circa finem oœopatur. que-maxi:admodum enim in contemplativis bypotheses principiomm locum

sa obtinent, sic et eiÏectivis finis et principium est et bypotlsesis, quo:niam si lice sanom esse convenit, necessuro est hoc esse, siquidemillud c cotes, quemndmodum istbic, si triangule duo recti, une»son! estnfioc consequi. eogitotionis igitur principium fiois est, actio-nh vero cogitaotis terminus. si ’ 1er omis rectitodinis ont ratiocausa est ont viroient ratio non nerit, per vit-totem finis, non qnaesont ad finem eonstituetur. finis autem est id coins gratis: omnisenim deleetio alicuius est de aliqua. coins igitur gratin anodins]: est,eins conso virtus. qnae id cuius gratis eligit. vernie quae deceant,consecotio alterius est facultatis, qnae id cuius gratin eligit. nonenim ipsius est electio, sed eins qnod ipsius gratis. equidem finis

insgratio agere oportet verum ut finis rectos praeiigntor, electionismonos est, cuius causa est vil-tus; queeireo qualis quisqne sit ex eleoctione indicamns, non quid, sed mies gratin fouet. «pendantes.similiter et vis-tus contrer-iorum gratin electionem efficit. mon siquis, cum in potestnte son ait bonum agere ossianique oolittere, agetcontrorium, necessom est hune honesti studiosnm baodqnnqnnvovesse. itaque virtus et vitinm volontario sont, cum nnllo oeeessitaa

se Id main perpetnnda cogot. involontar’n enim, cons turpio sint, monvitu ernotnr tamen, contraque bono non involontoria sed volonta-ria odantnr. postremo omnes [andantes vitoperontesque electioouem magis quam facto intuemnr, etiam si virtute ait eligibilior :1230-ratio. facinnt item mols quidem coacti, sed eligit en nemo. s etquia difficile electionem avinmodi ait pourcent, iccirco ex ope-ribns qualis e ait indican ueeessum obemus. itaque eligi»bilior actio. sed odabilior dectio. ex positis igitur baec entoient,et consentaoeo sont eppoœntibns.

’ se - HI.Mediocritates igitur esse in virtutibns, casque electivos, etrcon-tnria eorum vitio, quaeqne sint. nniversaliter dictum est. singula-tim 1ere onomqunnqoe perseqoentes primum de fortitudine dicet-mos. fera enim apud omnes in confesse est et forum circa terrirbilio verser-i. et fortitodinelo unnm e virtutibns esse. distiuximnsautem in tabula soperiore, utrum confidentia et fortitodo, cum ali-que pocto sibi in vicem opponontnr, etiam inter se contraria sint.

se onde manifestum, qui ab iis bobitibns nomen habent. etiam intersese in vicem opponi, quemndmodum timidus: nous is mog’I quamdeceut moere, minus vero oudere dieitnr. et eonfideos,

ET’HICVORUM AD EUDEMUM IIàItII.quoque ex en qnod bniuimodi sit, minus scilieet qu-I deceut ti-mons Il i ne quam deceut sedens. nomen trahit; onde et euhab andocso deoominatur. qnocircn com fortitudini sit circa timonsaudacinmque habitus proestantissimns. decet vero nec ut audaces,qui in nounollis deficiunt, in aliis vero excednnt. agere, neque timi-

orom instar, quia etiam ipsi in eodem connut. non eodem tamen ssed contrario modo (nodeudo enim de oient, tiroendo vero une.dont), manifestons est mediom audacioo timiditntisqoe dispositionelnfortitudinetn esse: is enim habitus optimns. videtnr autem fortinmoto vocero ut plurimum, timidns autem metoiobnoxins esse. etbic quidem Inuit: pouce magnoqne et pana mutoit. idqne voluce-menter et cito: ille vero contra ont prorsus non ont leviter, seet raro, et nonuisi magna. et bic quidem voilement" terribilinsostinet. ille vero ne leviter quidem horridn. qnae igitur sustinetfortis primum, sibine on oiteri terribilin? etenim si alleri terribilin tusuifent, nihil videntnr magnifien- fortern esse: sin vero sibi ipi,necessum est nonuisi magna et horrido terrorem incutere. itaquesi terribilia vehementer, vebemens, sin leviter, infimes etiam me:tus erit. onde contingit fortem inuites magnosqoe terrons formi-dare. verum videtnr timidnml contrarie fortitudo praeperore. ut inen qnod ont nihil ont panes timeot, coque et leviter et negro. sedenim borribile, quemndmodum et iucnndnm et bonum. bifarfartasse dieitnr: alio enim simpliciter, alio vero cnidoin iucnnda sabonnqne vocontur, non simpliciter. ne contra provo et minimeiucnndu, quemndmodum qnae provin otilio sonnet quae incunùpueris, que pueri sont. sic etiam terribilin alio simpliciter, alio unealicui. qnae igitur timidus metnittqna timidns, nemini terribiliasont. alia rursum leviter, alio plurimis limentur. et quaeconqoenoturae humaine borribilio sont, en simpliciter terribilio vocamus:fortis veto ad baec intrepide habet, sustinetqne einsmodi, qnaepartim spam Iizluoqno terrent, par-tin Vero non. que enim homoest, ternbilia ’ i quoque sont: que vero fouis. non sont, ont certelevrter, ont neqoaqunm. terribilia tamen dicuntur qnae o pierisqne autinssri salent; quocirco bio habitus landatnr. quemndmodum enimrobnsti sonique nppellaoter non qnod illi nullis laboribos franges»ter ont hi nnllo excessu debiiitentur, sed ex eo qnod vei proi-susnon turbantur. ont simpliciter, ont leviter. a quibus multi et leriaque. voletudinarii enim et infinni et timidi communibns vu ari-busqne assionibns afficiuutur. sed citius voltementiusqne quam 804lent m ti; praeterea quibus multi officientur, en vei non prunusvel leviter ipsos tangon. qnoeiitnr autem num forti nihil ait terri-bile, neque mettant quicquam, en nihil vetst, pro en ne dictum emmipsum quoque limera: fortitude enim rationem se uitnr. ratio Verahouesta enpessere iobet. oooirca qui non par onc sostinet, isont stupides est ou soufi os. verum qui ob bonestnm tantnmnon menoit. solos fortin est. timides igitur qnae non dose; mais,andax vero in quibus non oportet ourlet: fortis vero in ntroqueagit qnod decet, et proin medius existit: nain qnae ratio dictat, eoet iodoit et ouatina. quae autem magna ocerbo interitnmqoe infe«nous, mai ait hanesto, subite baudqonquom ratio inbet. nodalvero etiam non inbeute ipso subit, timidns vero ne si iobeot 40dem: solos autem fouis ipsius inseui obtempernt. species autemfortitudinis quinque sont nnmero, propter similitndinem quando!!!sic appellotoe: eodem enim enm ouatinent, non tamen eosdem ohcausas. onde nno civilis, quam verecundio petit; oltera militaris,ex peritia moque rerum perfech, non quemndmodum dixit Socra-tes, ut borribilio, sed et unifia bonibiliom cognoseoostnr. tertiopar ignorantiam et imperitioul. velot est pnerornus insonorumqnaortitudo, que hi borribilia sustinent, illi 7ere serpentes moribus

prebendnnt. afin rursum ex spe nosoitor, que lnuteeonvivatiebrii-que pericolo sascipioot: nom vinons opens solet addere. paneton sealio ex offectunm impotentia rationis expert, ut amome irove ao-censorum. nom sive omet quis, nudax potins quam timides erit.mnltsqne parierais sustinebit. velot qui in Metsponto tyrannum oc-cidit, et in Creto ille quem fabulas recitant; sive ira commoveator:nous extra se rapitor anisons. onde et feras silvestres fortes dico.-tnr, nec sont tamen: ooneitotoe enim sont einsmodi, non connétable,quemndmodum et audaces, inaeqnnies sont vehemeoteru maxime

BTHICORUM AD EUDEMUM III.antan naturalis est ab in profana fortitude: inviota enim irat’quaopropter et pueri optime ant. oivilis autem propter lagon en’.

se sût. ceterum harum n asecundum varitatem comparata est: radeohortationes tamen in pericnlis usnm adfernnt baec omnia nonmadiocrem. de borribilibus igitur cum simpliciter iam dixen’mus.non ab re faerit de his lusins datarminaro. in universum igiturborribilia dicuntur motus effectiva, au seilicet quas dolorem infe-runt oorrnptivum. num quibus alia ailliotio inoidit, alium etiamdolorem divarsumque affectnm. non motu- parit. nam qui mole-stinln aliquum prospioit. valut enm qua invidi ont aemuli ont pu-dora suffusi affliguntur. aliud nomen sortiuutur. a0 qnod varus me?tus eomm tantnm malorum est quorum natura interitnm videtnr

à infam. qnocirca nounulli, qnamlibet molles. fortes tamen sont inquibusdam. et nounulli dur-i ac tolerantes timidi. videtnr enim pro-pemodnm proprium fortitudinis munns esse circa mortem eiusqneacerbitatem recta affici. mm si algorem quis et calorem, pro eone ratio dictat, sustiuet, cum a pericqu absint, verum ad mortammollis sit et timidns, non. ob aliud nisi 0l) interitum, aliua veio adeadeln uidem mollis. erga mortem autem intrepidus, ille quidam

ID timidusfizic autem fortis indicari sane quaat. parionlnm nanqne iisoonstnre terribilibns tantnm dieitnr, quae in pro inqno baisant ains-modi interitns effective. peut autem pericu nm, quando propeoernitur. terribilia igitur, circa quae versari fortis assolet, dicta iamnobis ont. eo qnod apparentia effective doloris corruptivi oportat,caque non proenl sed in propinquo appel-ara, nec magnitudine bu-snanaa virtutis pro ortionem excedere. quaedam enim necessumest omnibus terribllia videantur omnasque parcellant. nihil enimvaut qnominus, uemadmodum calida frigidaque et alio qmednm

no corporis humani abitus viresqne supernnt, ita animi affectionibusnounullis opprimamur. timidi enim et audaces secundum habitusdecipiuntur. illis enim non borribilia borribilin tamen videntar. et

ne leviter metuenda snnt, vehementer: audaci vero contrarinrnorribilia mimosa videntur. et que vehamenter, loviter: vira autem

forti vers horribilia maxime. qnocirca nec si quis ignoranterpericulamatinaat, fortin est. valut qui fulmen ex insania (ont illatnm, ac sicognoscnt quantum ait periculnm, ex irae im etn ngat, quemadmoodnm si Calme sumptis amis occurrant llnctigus; cuinsmodi Turion

au fortitudo rotons bafbarorum est. nounulli vero 0b alias volupta-tes parient sustinent: nain et ira voluptatem habet qnandam. cums e, nempe ultionis snmendae. verum nec si 0b einsmodi nec ohalias voluptates malornmve graviotum fugam mortem obeat, instnsquicquam propterea merito dicatur. nam si mari incundnm ait.sac e par intemperantiam morerentnr lascivi. quemadmodum etItalie, cum ipse uidem morte minime, sed inferentilms enm suavi-bus existentibus t ut quidam par incontinentia!!! car-hum sibi con-cilient interitum. non ignari etiam certain mortem propositam; quoex genere nnllus fortin virieatur. ne ne si quis dolorem fugieus

1230(qnod salent multi) mortels: nacarat. ortis fuerit. quemndmodumet Agathon inquit. üprawi nanqne bomines, doloribus victi, mortelnoptant.’ velnti Chironem [aboi-e perliibent 0b dolorem*ulcerismortem optasse. licet immortalem. non procul ab his distantex peritia pericnla sustinent, id qnod planqua solent militantes. idnanqne contrariulu Socratis aentantiaa. opinantis scientiam fortitu-dinam esse: neque enim quia nover-int horribilia, qui sa er mucro-

qo uibus iacnlomm ingredi didicerunt, id ansi sunt, sed quia praesidincontra hesionem explorais habent. neque enim i nndacins pu-gnant, iccirco fortes sunt; quemndmodum nec r0 or nec divitiaeiuxta Theognîm fortitudinem gignnnt. vir enim, ut inqnit. poupar-nte domstur omnis. manifeste quidam, cum timidi sint, «ioulatamen ouatinant propter experientiam, idqne qnod pericu m nonesse arbitrantur, cum paratum noscant praasidium. argumente est,qnod enm præsidium babere non puant, nolis iam re vers immi-nentibus retrocadnnt. inter omnes igitur partes en videtnr virtntiproxima. qnae ex verecnndia nascitur fortitudo. quemndmodumet Homarus Hectorem scribit paricnlum obiisse verecnn’dîa impul-

sa num. Hectorem veracnndia oepit: tiprimus nanqne Polydamas merepœllanderit." atqne en est quam diximus civilem. cetermn veraneque baec est, neque alis ex his ulla, sed furori est ferarum,

615

quas farlntur. neque enim val obwigaomiuiam vei ex irævei qnod non moritnros sa arbitrentur, ont qnod facultatibns praeoservativis instructi sint, sustiasre borribilia opiner. nain ita nihilhorribila esse indication. et quoniam virtns omnis alectiva est.nampe. ut supra diximns. qnod omnia gratin alicuius. eiusinelnpoqnod houestum est, bains instinctu aligatnr. patat fortitudinenl,vis-tus est, horribilia gratin alicuius suatinenda doeere. neque ex saignomntin, ut quae indicinm format, neque oh voluptatem. sed 0bsolum houestatem. quoniam si non sit houestum sed furioaum, quiaturpe, id nequaqnam suffert. oircarqnae igitur versetur fortitndinismediocritas, et quorum ait, et propter quid. et borribilia quam vimLabaant, satis impraesantîarnm ex licatnm videtnr.

2. Porro de temperantia et mtamperantia dainceps diacre"conabimnr. intemperans autem multifariam dieitnr: interdnm enimquando non est castigntum nec emendatnm, quemndmodum inca-stratnm dicimus. qnod cums non ait, quorum castral-i nounulla Lpassant, alis non possuut (dicimus enim incastratnm et qnod ca-strari non possit, et qnod cum posoit. nouait tamen cutratnm).sic et intempernns dieitnr ssel qnod tampon-iam castigatioaelnquanatura non admittat, vel qnod ndmittat quidem, sed nunqnam silcastigutum, veluti puer in iis peccatis quae me; moderatur tem-perans. iuxta eam enim intemparian homines inculpes-antes di-cuntur. rursum et id intemporans dieitnr, qnod vel negro val nonomnino castigatione ulla enandari quant. cum multifariam dicatnrintemparantia, patat circa voluptutas qnudam et dolores versai. Iotuln qnod ex disposition circa en varia et a sain vicem et ab aliishommes differnnt. prius autem descripsimus quo pacte intempe-rantiam appellatione transferamus. nana eos ni nnllo sensu oralau commoventur. insensatos alii votant, nonnn i aliud nomen im-ponunt. verum non est nota baec affectio neque vulgaris. eo qnodmagie in alteram partem peccatnr, et qnod oongenitus ait omnibusincundorurn einsmodi sensu et dalinitio. huinsmodi autem sontquos comici inducunt, agrestes homines, qui ne modernta sanecessariaqua nlla suavitate miscent. et quia tamparanstcirca vo-luptstes versatnr, necessnm est etiam cupiditates quasdam illi pro-

. posions esse. itaque quae sint ista. explicare oportet. neque enimcirca omnes cupiditates omniaque suavia versatur tamponna. sedopinione quidem circa sensibilia duo. gustabile scilicet et tangibile,ra vers autem circa tangibilia tantnm. mm circa volu tam quaecitra Veneris cupiditatem aspactu pnlchrorum, aut olorem quimrpium aspectu nascitnr, lut enm quae ex anditioue suaviter con-sonantium sut accus, aut que olfactu fragrantimn ant foetidorumproienit. non versatur tamperans. neque enim val patiendo val sanon patiendo dieitnr intem crans. sive igitur quis aut pulcllranstatum sut equum ont hominem canut, vei nuiter audlat canen-tem, nec bibere nec edere me Veneri indulgara valit, sed pnlclxraquidam videra et unentam andin, is intanperans videstnr.»quem-admodum nec Sirenum contibus deliniti. sed circa duo haec sen-sibilis versantnr, qnae et reliquorutn animantinln sensibus inarran-tia dolorem voluptatemve oient, aa scilicat quae gustu taotuve sen-tinntur. ceternm quae reliquia sensibns suavia existuut, nnllu- falunâtillis sensum moflant, ut circa proportionunl val pnlcllritudinis con.tuitionem nihil magnopere moveri vidantur. sed nec auscultatio-uibus sonomm ritequa consonnntium. neque suave aut gnviter clan-tilms, licet omnes sensus soutins parcellant. sed et odoribus iis gan-deut maxime, qui 5er accidens, non par sese ohlechnt. dico autempar se, quibus son emns nec sporantes nec recordautas aliud, valutcibi aut potns: nain oh alium, hoc est edendi bibendique volupta- l0tain, iis gaudemns. per se varu, ut est lucorum et Eorum. ociroascite Stratonîcns dixit illo quidem pnlcllre, baec vero snavlter fra-grare. et quis gustabile aliquod, non omnem voluptatam [me at-tingnnt, nec quantum extramo lingue npice, sed quantum totoignt-turc sentitur. quapropter gulones non optant lingam. long-m, sedquemndmodum Philoxenns ex Hyrida, vulturis guttur. itaque cirontangibilin, ut simplicitar dicam. intemperuntia est constituenda, cirones circa quae etiam intemperans versatur. mm vinoientia. edacitas.luxuria, crapula, etiam omnia einsmodi. circa sans!» praediotos suint; 20quas in partes intemperantia dividitar. verum qui visa auditione

616

olfaetuqne mon non dieitnr internperans, cinaqneIîgnornînîsrntales erroras vituperamus. et prunus circa quae non dicuntur con-tinentes. incontinentes vero nec tomperantes sont nec rntemperan-tes. insensatns i i r, ont quocunque alio nomine appellare conve-niat. qui in omnibus delieiat quibus solent plerunqne omnes paru-cipare atqne houri. verum qui excedit. intemperans est. omnes

sa enim bis et natura gandent et clique etiam modo concnplacont. nectamen sont val dicuntur intemperantes. num et consecuti non ex-cellant mugis quam oportaat ndendo. et non consecnti magna quamapomat dolendo. sed nec clore vacantes dicuntur: non enimde-ficiunt gaudendo dolandove. sed mugis excedunt. quia igitur circabaec est excessus defectusque. manifestons qnod et mediocntap,qui habitus optimus est et utrique contrarias. itaque temperantsahabitus praaslantissimns circa quae intemperans versutur. quae indictis incundis sansibilibns tenons madinm msensilitatis intemperan- -

s tiaeque mediocritas existit. excessns vero intam arantia est. .de-fectus autem numine carat. sut supra positas appe lationes sortstur:aimantins vero deinceps de incondorom genere pertractabitnr, obide continentia incontinentiaque agames.

3. Eodem pacte de mansoetudine rigiditateque sentiendumest. nana et mansuetum qualern quendam esse ergs dolorem ex iraprofectnm cernimus. supra enim incundo rigide et agresti (omnia

se cairn baec sont dispositionis eiusdesn) servilem et insensatum oppo-saimns, eo qnod ita vocentur quot rot non movaantur ad iram.quibus oporteat, sed lacassiti faciles nmilesqoe sese praabeunt adcontemptum. opposita enim sibi in vicem sont calamar et aegra.leniter et velrementer. et doler. quem iram dicimus. longo tempos-edurans. ai brevi. quoniam varo. quemndmodum et in aliis. bioquoque excessus defectusqne reperitnr (rigidus enim est einsmodi,qui citius et mugis longioreqna tempore. tamen nec quando nec

go quibus oportet. se in mollis silicitur: servilis autem contrarias qui-spiarn est). medios igitur inter inaeqoalitatem consistit. et quia otar-que habitus vitiosos est, patet medlnm bornm aequanimitatem esse:neque enim praecurrit ont excedit, neque quibus non oportet ira-scitur. nec quibus oportet n0n irascitnr. qloocircu cum et mensue-tudo circa «adam affections versetur.mansuetando mediocritas quaedam. et mansnetus inter rigidum ser-vilemque medius.

4. Sont porro et magnanirnitas et magnificentia et liberalitasmediocritates. liberalitas enim circa acquisitionem amiuionemque

se faculhturn versatur. siam qui omni acquisitione gaudet omniqueamissione dalot, utrumque magie quam oportet. illiberalis est; quintrnnque minus quam oporteat, rodi s: qui vero ut oportatntrnnque. liberalis. ut oportet. lue. va ut in aliis etiam. expono,uemadmodum recta ratio dictat. et quia illi quidem in excessu

dafectuque sont (nsm ubi extrema sont, istlsic et mediurn, uodpraestantissimom est in quoque lslpecie et unnm). necessum et ’be-ralitatesn inter prodigalitatem ’ iberslitatasuque circa facultatumacquisitiouem et amissionem mediam consistera. bifarialu autem

tmfacultatas quaestuarium a vocamus: alis enim par se est faculta-tum possessio. velot c coi et vestis. alis vero par accidens, nectamen in ut si quis lance cslcei vice utatur, sed velot emptio con-ductioque mercenaria. amuntur anisa et calcai. pacaniae autemcopidus prao quaestu accidentario circa nomismatnln pessessionam

l occupatur. illiberalis veto et prodigus circa occidental-ion lucrandimodum. nom ille qnidesu in acquisrtione naturali augmentum quae-

so rit. prodigua vero in necessariis defioit: liberalis autem ex abon-danu copia largitur. species vero harurn diffarre dicuntur ce qnodmagis et minus circa particules ostendunt. ut illiberalis, parons. sor-didus. turpis lucri copidus. parons enim eo qnod non eroget dici-tnr: turpis autem lucri copidus. qnod omnia corrodat; sordidus,qui vehernenter in exignis obnititur; daceptor vero de ilato a.qui ininstus ex illiberalitate est. ita contra prodigorum En: quicontus est. qui inordinate consoloit. ille varo inconsideratus, qui inau quem ferre dictat ratio durare dolore non potest.

se 5- De magnanimitate autem ex iis qnae de magnanimis dictaspot detanninare oportet. au qnod. ut in aliis. iuxta affinitateru eturnrlstudmem, quand latent. progredi convenit. in et de magnerai.

abîma optimus. erit et

ana bons dispositio est proutaotissirns magnanimitas, et

ETHICORUM AD EUDEMUM III;mitate tractsutibus idem usn venit. qnoeirca nonnnnquarn contras-Ëeadern affectant, quemndmodum prodigus et liber-alis, perfractus etgravis. audax et fortis. circa eadem enim versantur. et cognati sontaliquousque. nain et audax et fortis pericula sustinat. sed hic qui-dam sic. ille vero aliter; qnae lurimnm inter se distant. dicimusautem magnanimnrn ioxta nommis etyrnon. veluti ri et magnitu-dioe animi instructnm. itaque et gravi etmagnifim similis videntar. sequando uidem omnes virtutes quodam mode sactatur. nain rectoindicio a rebos rouirois pariter et infimis bonis poilera laudabileest. vidantur lautans ea magna esse. quae optima habita instructusproseqnitur. circa einsmodi scilicat iucnnda. magnanimitas veto est

raestantissima. indicat autem in unoquoqna mains et minus rectainxta sa iantis virtutisque praescriptum. onde vei ipsa omnes vir-tute: veripsam omnes conseqnontur. praeterea contemptivns dici-tnr magnanimus. singulae vero virtntas rerum praeter rationern smagnas-nm sont contemptrices. ut fortitndo pericnlorum: id enimmagnum inter turpia deputat, et neque multitudinem omnem indi-cat formidandam. et intemperans voluptates. liberalis opes maltasmagnasque spernit, id qnod magnanimi esse videtnr au qnod in pau-cis occupetur: atqne baec magna sont eo qnod nec cuiuslibet indi-cinsn spectat. magis quippe m animas spectat quid uni sapieutiprobetor. nous multitudini et vu o. quemndmodum ad Agathonemdixit Antip on. maligne defensionem landantem. neglectus enimpropria maxime affectio magnunimi. porro nec vitae nec opnm, sequibus studere maguopere videntar bomines, cnram gerit, sed ta-men honoris. itaque et dolet ignominia effectua et indigni subiectusimper-i0, gaudet autem principatum usecntus: onde contraria vi-dentur: nous circa honores occupari. et quae valgus santiat de seoonternnare. non sunt consentanea. quocirca uccuratius baec discu-tera o ortet. nam houer exignns et magnns bifariarn capiuntur:aut emm a multis in et vulganbns. sut ab illustribus ille eontingit,qui rursus pro re in que evanit diffas-t. magnns enim non solum sehonorantium runititodine ont qualitate aut pretio aestimatur, sedveritate; onde et principatus et relique praeclara et studio dignebons censentnr. qnae re vers aximia existant. quocirca nnllo virtusmagnitudine caret, qua et arnplilicare et ios reddere videtnr, in qni-bns foerit. sed enim et inter acteras virtutes magnanimitas ami-net. quare peculiari vocabulo bac praeditns magnanimos appella-tur. quoniam veto bons alis bonorabilia sont. alis varo. ut supracleterrninavimus; ex quibus alia vere aximiaalia arva sont. quibusnounulli, cum digni sint. se ipsos d’ os etiam arbitrantnr, in iisdem sasolat elucere magnanimus. quadri ariarn vero hase discemuntur.narn et digonrn esse iis et sese dignom iis indicare contingit intar-dnm. interdnm veto et mediocribns digonm iis quoque se dignurnindican. noununquarn veto e corrrarso utralibet baec ad se in vicemcomponuntnr: narn cum exigois aliqnis dignus unguis atqne honora-bilibus se dignum arbitratur. alios maximis dignus parvis sa dignurnexistirnag prior quidem hic exiguis dignus magnaqne alTactans vi-tuperatiouem meretur (dedecans enim id est ne minime honastom,praeter dignitatam quippiam consequi), verum et is vituperandasqui praesenti honore dsgnus enm tamen aversetur. rastat iam "tri-1133que horum contrarius. qui com rebos magnis dignus sit. se ipsumetiam dignum arbitretnr: hic laodabilis et inter bos medios est. etquia circa honoris electionem fruitionemque circa bonorabilia reli-

amad-modum ostendiruus. non circa utilia occupatur. ac ipse me iocritascom prirnis laodubilis, manifestons etiam magnanimitatem esse quan-dam mediocritateru. contrariorom autem hoc qnod diximus. indi- tugnus cum ait. maxirnis sese dignnrn arbitrari lentitudo est: talesquippe lentos dicimus. qui magna venditant, cum non insint. verumobi dignus magnis se indignurn censet. posillanimitas appellatnr:pusillanimia enim est. qui praeclara marinas iis sese indigunm indi-carit. itaque magnanimitatam necessum est mediocritatem esse in-ter pusillanimitatem et lentitndinem. porro quartas ex his nequeomnino vituperatione diguus neque magnanimes. in nulle ra magoiquippnrn consecutus: neque enim val (lignas existit. val ita de seipso cornet: quapropter non est contrarius. mon etsi plane contrarialuter se rudenter, unguis dignum magna et parvis dignnus exigus au

ETHICORUM AD EUDEMUM III.deberiBrbitrari. contraria tamen non sont. ce qnod hic repre-llensione curent. quandoqaidem ex rationis instincto agit. et eodemqua magnanirnus natures condicioue. com oterqne quibus digousest. sese dignum arbitrator. magnanimus enim iis quibus dignus estsese di am censebit: pasillaoirois vere. cum magna insint ai bonshonora ilia. si eis seiindignam iudicat. quid faceret. si parvis dignnsesset? sut igitur ma is se dignum iodian lentos. sut paociorom.quocirca nemo posil nimem dixerit. qui inqoilinus tantnm se non

go imperio dignom causent seque subiiciat. verum qui henesto loconutus ait imperinmqoe rem magnanijudicarit.’

6. Magnificus autem non ex quolibet operatione eléctionevedieitnr. sed ex sumptibus. nisi forte par translatienem ita vocetur:abaque sumptu enim magnificeutia non est. nous arpion, id est de-cens, in enratu. crantas vero non in quiboslibet sed in’necessario-rom excassu consistit. verum qui in magne samptn decentem magni-tudiuem eligit. eamqoe mediocritatem com einsmodi voluptate ex-petit. magnifions est. vero amplius quam par sit et. praeter

à modum. is nomioe caret. tametsi audam amnitatem inter sesehabent. qoos vecantjnaptos et pro igos. num qui opulentos dilectihemiais nnptiis enm tus com soppeditat. euro apparatum se decereurbitratur qui fruga es panespanifions. verum qui nupti apparato ces excipiat. nec eb glo-riam neque pro auctoritate pecoliari aliqua, prodige similis videtnr.verum qui pro dignitate inxtdqoe rationem id facit. magnificus est:decorum enim iuxta dignitatem lest, quandoquidem nihil praeterdignitatem decet: num dacorum esse oportet. et decantis est agateiuxta dignitatem. et qnod daceat. et circa quid deceut. aliud enim

se (lacerons est circa familiaris. aliud circa amati noptias, atqae ipsietiam in tantnm ont eiosmodi. ut spectaculum Cimonero, non The-mistoclem, qnod humiliera for-tons hactenus esset. (lacera aiebat:ille vero. cui qualisounque ait dignitas perinde est. nnllus est horum.de liberslitate veto similiter se babet: nsm liberalis aliqois est,

quando liber. -7. Et fare etiam sic cetera circa mores val laodabilia vel vi-tuperabilia. naos alis excusas. alis defeetas. alis vere madiocritaatas sont passives; quemndmodum invidus et alianis malis gaudans.

20 iuxta bos enim habitua dieitnr invidus quidam angi dignorom sno-cesso, hic vero in eadem passione numine carere. sed ai affectiouiobnoxius notas est gaudçndo indiguornm vel cssibus val successi-bos. item et dignomm lactando. medius vero inter bos est indigna-bundus. et qnod veteres vinions vocant a doleudo 0b indigoerumauccessum; qnapropter et Nemesin dans: esse arbitrantor. vare-cundia madiocntas est inter impodentiam et ituporem: naos quinullnm de se existimationern mentor. impudans, qui omnes. stupi-dus. qui veto apparentes quaedam modeste. verecundus. amicitia

30 vere medinrn inter inimicitiam et adulatiooera: nam qui omnibuspro copiditate son iucnnda cengreditor. adulater est, qui vero vo-uptatern omnem vim. odiosus; verum qui nec sectator nec refo it .

. omnem voluptatem. sed qnod optimum videtnr in congressu oaervat. arnicas est. gravitas vero mediocritas est inter contamsciamet placendi studiurn: uam qui nihil in convicta alteri largitor sedcontenoit contumax. qui varo omnia omnibosque se sobiicit. pla-cendi stodiosns est; qui vero alis quidem largitor. alis non. gravisa pellatur. varus autem et simplex. quem rigidum vouant. inter

123idsssimulatorem et iactabondom medius est: nam qui son deterieramentitor quam sont. idqne non ignerans. dissimulator. qui veroalliera praedicat. inctabundus est; verum qui ut babent exponit.varus et iuxta Homerom sapiens appellatur. et in aniversum hicquidem veri. ille falsi amator est. porto orbanitas mediocritas est.et urbanos inter rusticum et scutum medius. quemadmeidom enimcirca alimentons vorax et qui cibos fastidit differnnt. qnod hic nihilont panas ont aegre admittat, ille ure facile omnia. sic ruilions ba-bet ad im onunum ac scurram: nom ille ridiculum nihil sot aegreadmittit. Kio vero omnia et prompte et suaviter. verum neutrumin decet. sed quaedam admittenda ioco. quaedam non. idqne iuxtarationna; qnod facit urbanus. ratio est in prompto. quandoqoidemet einsmodi est orbanitas. non* quem sequusimurn habitons et me-diocritatem laudabilem vacant, eau-aras veto vitoperabilia sont.

e dasiderantes excipienti conveniat.

a cognoscit et lupus lapon” sed et physiologi universam naturam

D

VIL 617duplex autem nrbanitas est: alis enim quae rîdîcûlis gaadat iocis-que etiam in ipsum scommata iactis. alis quae iocos lusnsqua exhi-bera aliis potest. diversae quidem a se in vicem. sed mediocritatesembue: num qui et exhibera iocnm aliis potest. que afficiatur sin-cere indiens. et qui in se dictum ferre ridicolum. inter impertu- senom et frigidum medius est. quae determiautio maller est quam siilluse. quomodocunque affecte. melcstum esse qnod dieitnr asse-rator, quippe qnod mugis placera en moderatione praedito conve-nist: lue enim recto indicat. ceterum omnes hue mediccritates etsilaodabiles sont. non tamen virtutes dici debent. neque eorum con-traria vitio. quippe qnod haec omnia ex aflectionnm divisione ca-rere alectione constat: anaqoaeqae enim haram affectie quaedamest. et quia naturalis est. ad naturales etiam virtutes refartor. na-tursles enim quodammodo virtotas hac sont. ut ex sequentibas pu.tebit. cum prudentis; onde et invidia ininstitiae (nain ad alium spe- sectant actiones ab ipsa profectae) et indignatio iustitiae. verecundiamodestise accensentar; quocirca et eo in genere modestiarn defi-niant. varus autem et nous einsmodi ut ille sapiens hic staltusait. verum mediam mugis extremis contrarium est quam ipsa sibi, bau qnod. illud cum neutre iongatur et ait, baec vero freqnenter.sont ne nonnunquam timidi audaces. ac partira prodîgi parties illi-ber es; et prorsus vitiosa inaeqoales. nom com recta inaequalessont. medii existant: medio nanqne extrama aliqua mode insont.verum contrarietates non videntar extremis similiter iuxta medinmembue inane: interdnm enim iuxta defectom. aliqoaado iuxta ex-’

- cessons irisant; quorum causa sont duo illa supra commemorata.pancitas ergs iucnnda insensatorum. et qnod contrarions magis esse tovidetnr in que mugis peucatnr. tenions vare. qnod radas. minuscenturion videtnr. ut amincis ad fortltadinem et prodigalitas adliberalitatern. ide reliquis igitur virttibns laudabilibos fera dictumest: itaque de iustitia deinceps dicendnm erit. (*)

V1].De amicitia, quid ait et quale sit. quis item arnicas. ac utrum

aimplicitar tantnm dicatur amicitia au multifariam. et si moltifariam, sequotnam media. insaper que pacte sit amico ntendam quidve iustumamicom, nihilo minas excutienda nabis sont quam en quae de mo-ribus circa honesta eligibiliaque traduntur. nam inter civilia oŒciaval potissimum est amicitias inter se hominom mutuas concilianteamqoe ab caosam virtutem ntilem existera dicimus. qnod amiciesse nequaont qui mutais inter se ininriis conflictanlur. praetereaiustum ininstumque maxime inter amicos versai-i omnes confitemur.et sane videtnr vit bonus etiam arnicas esse. ac amicitia moralisquidam habitus; ut si ininriam quis cavere institut. hermines in vi-cem reddat arnicas, eo qnod veri amici nunqnam mutuo. quemad- aumodum et iusti. infarant ininriam. quocirca sut idem prorsos ontcognats inter sese amicitia institiaqoe existant. praeterea inter bonspraestantissirna reputamos paratum asse amicam. et malam gravis-simum solitodinem amicoromque carentiam inte ratamur. qnodomnis vita spontaueaqoe homiuurn conversatio his constat, qnaecom familianbos sot cognatis sot aliis nobiscum degentibus "11235libaris se! pareotibos val axera transigitur. et propria quidemiusta quae ad amicos spectant. solum ad nos pertinent: verumquae lege censtituta. non equidem nos sed alios respiciont. verummalta ambigi circa amicitiam selent. primum quidem. qnod feriaassomitur, ut plerunqne dieitnr. videtnr enim nonnnllis simile similiamicum esse; onde natum est qnod fartor, ’deus similem semperaddocit ad similem.’ eteniru gracnlos ad graculum. iet fur forera

remm describeutaa principium bec constituant. similia ad similiscontandare. uocirca et Empedocles canem femellam lictili incom-bera aiebat a?) similitudinem quam cum ce lorimam habent. at-qne hi quidem ad hune modum amicom de niant. alii vero contra-rium contrarie amicom useront. smabilie enim desiderabiliaqoeomnibus arnica sont; et siccum humide. non sicca appatit. onde et

Seqaeatss tras libri totidem fare verbis inter Nice-achetas lsgautor, ne:internats qui spas ad bilan-m ruoit translati. .

liii

(’)

santals

618

terra pluvian: optasse dieitnr, et rerum omnium mutatiouem gramesse: en veto in contrarinm lit. et simile simili inimicum, et figulus.qnod dieitnr, ad lignlnm. insnper et animantia, quibus ex eodemvictus suppetit, bostilia in vicem sont. opinions-igitur irae tantnm

:0 distant ab iis quae simile amicum et contranum minimum censent."minus certe semper ei qnod plus est hostile exuht, immo-mam-qne dies exorditur." praeterea et loca inter se diasita contrariorumsunt: amicitia enim contraherc videtnr. alii vero contraria amica

utant. et Heraclitns increpat poétam dicentem ciqnod utinam lisinter deos et homines pereat.n neque enim barmOninm consistereinquit citrs scutum et gravem sonum. neque animalia absque mareet funins dnobus contredis. quae duae opiniones de amicitia sont

30 in universum plurimum discrepantes: verum alise magie cognataesuut et propriae.appareutium. aliis enim videtnr inter pravos ami-citinm censure non posse. sed inter bonos tantnm. aliis contraabsurdum videtnr, si mater liberos non amure asseratur, cum etinter bruta amicitia intercedat tante ut etiam pro subole sua morinon recnseut. alii tantnm utile amicum nrbitrantor. argumentaillis est. qnod omnes id pronequuntnr. inutilia vero abiiciunt. ondeSocrates une: ille, salivam proiiciens et capillos nngnesque prae-scindens. particulas se inutiles omnes abiicere dicebat, et postremo

l etiam corpus i sum. cum mortunm fuerit, et qnod nullis porro usi-bns secommo ari quant: verum ubi nsni est. valut in Aegypto, re-servant. quae omnia contraria inter se maxime videatur. nam in-utile simili et contrarietas similitudini. se contrarium inutilîssinmmcontrario sno maxime repngust, quippe qnod contrarii sit contra-rium corruptivum. insnper videtnr ’is quidem facile amic0s com-parare. aliis vero rarissimum hune coposcere, quoniam citra suc.cessnrn non contingit. cum felicibns unicitiam omnes captant: ve-

to ruln alii ne in iisdem uidem infortuuiis persisteutibns credendumiudîcant, quippe qui fa lacis quadam lictaque cum calamitosis con-versatione bonorum amicitiae sese insinuent.

2. Sed addnceudus etiam postremus. qui et opiniones de bisrectissime exponjt et dubitations contrarietatesque solvit. qnodfit, dnm apposite explicantur quae videntnr contraria: einsmodienim ratio maxime ap arentibns consonat. contiugit autem oppo-sitiones manere, qnan o qnod dictum est. verum sumptnm fuerit:interdnm vero accus. dubitationem autem habet, utrum iucnndnm

20 ne bonum id ait qnod ametnr. num si id maxime concupiscimus,erit einsmodi potissimum amor: neque enim amator dieitnr. quinon amet semper. et cupiditaa semper ad iucnnda fertur. nam etincundnm, qnod volumus bonum, amamus: verum aliud est iucnn-dum ac bonum; de quibus et aliis cognatis determinare connbimurhis principiis constitutis. qnae cnpiditate ant voluntate ap etuntur,sut boue sunt aut apparentia boua. qnapropter et iucun nm con-cu iscibile est, quia apparens bonum. quippe qnod aliis bonumin icetur. uliis apparent tantnm, etiam si non indicetnr. neque enimin eodem auimae parte sunt phantasia et fige. sive opinio. atet

’ se igitur amicum et bonum et iucnndnm esse; quo determiuato a teraiam il] otbesis praemittenda. bonornln enim alis simpliciter bonasnnt1 a ia alicui, non simpliciter. atqne eadem simpliciter et houasimpliciterqne iucnnda. nain quae sano colpori condncunt. simpli-citer e0rpori bons: qnae vero laboranti tantnm. non simpliciterappellamus. velot sunt remedia et sectiones. similiter et iucnndaaimpliciter vocamus. qnae integrnm sanumque ce us oblectant. utin clan luce. non in tenebris cernere: verum la oranti ex oculiacontrarium. et vinons iucnndius esse indicatur non lingue ex vino-lentia corruptae. quae ne infusant quidem acetum discernat. sed

lüôaensui sincero. similiter et in iis quae animam spectant. non qnaepueris sut besliis sedi cordatis robantur. utrorumque igitur me-mores baec eligimus. et uema modum pueri ac beatiae habent adcordatnm, sic pravns sto ’dus ne ad moderatnm et sapientem. iisvero iucnnda sont, quae iuxta abitus incidunt. qnae sont houa etbonesta. quia vero bons mnltifariam dicuntur (aliud enim intale sit, aliud quia utile ac frugifernm), sic et iucnndnm aliud sun-

l0 plIciter ac bonum simpliciter. aliud veto qnod alicui videatnr bo-num, quemndmodum inanimatis contin it: ob siugula baec aliquid -ametur et eligstur. ut hominem amant nm qnod virtute praeditus,

ETHICORUM AD EUDEMUM VILalium quia bonus et frugifer. alium ia iucundus ob voluptatem.amicus autem lit, quando amatus redrmat. neque id ignoratur Il)ipsis. quocirca necesanm tres amicitiae species esse: neque iuxtaunnm aliquid omnes. neque ut unins generis species. neque om-nino aequivoce dicantur: ad undm enim quandasn primemqne refeoruntnr, quemndmodum medicinale ad animum medicinalem et cor.pus. atqne insuper etiam instrumentum et opus. sed proprie pri-mum, per qnod ratio eius nabis inest. velot instrumentum medidonale, quo medicus utitur.’ nec tamen instrumenti ratio medici rationiinest. quocirca in omnibus primum illud qnaeritur. et quia primumuniversale est. universaliter eüachapitur uod fallit. itaque et deamicitia non possuut omnia apparentia edere. ratione enim nuaminus congruente non arbitrantur cetera: amicitias esse. alise vetosont quidem. sed non similiter: alise vero cum prima non conve-niunt. ut universalis, siquidem prima fuerit. neque a1ias esse amici-tias inquiunt. verum. ut modo dictum est, multae amicitiae speciessunt. quoniam tripliciter dici amicitiam determinavimns. Acum alia0b virtutem, alia 0b utilitatem. alia ob incunditatem oriri dicatur.et sane qnae commodorum gratin uata est. plerorumque est amicitia,qui se in vicem. quia utiles, diligere soient. Mx inlxovpoc MF:rdv 05v quin Inn mixant. et non amplius Athenienses cogno-scunt Mégarenses. quae vero oh voluptatem contrsbitnr, invenum

20

Jo

est: mutatis enim pro aetate moribus etiam iucnndum mutant. quae bvero a virtute proliciscitnr. optimorum. onde manifestons est priçnum amîcîtiam esse, quae bonorum, est mutons ergs se in vicemamor mutuaque electio.’ amicnm enim, est amatum menti. anions-que item redamans amato. ea igitur sola inter homines est, quippequi soli electionem seutiuut. ceterae autem etiam feria inter se sont,obi etiam aliqua ’mediocria elucet militas. atqne ita etiam dourahomini et alis aliis arnica sont, quemndmodum resalua avis croco-dile. Herodoto teste; et quemndmodnmjates de conseuibns tran-sitionibnsque loqunutnr. et mali males cum 0b ntilitatem tuas ohiucnnditatem amant; neque tamen amicos fatentur, cum primae sintexpertes. quippe qnod pravus ininriam pravo infent, qnod amici-tiae legibus repu5nat. alii itidem amant nitra amicitiam primum,

ios tamen reliquas colore nihil veut: oh vola totem enim incon-fluentes se ipsos suspectos lichent, nec ab ininria mutna abstinent.quocirca nec 0b voluptatem-se mutuo amantes dici amici (lobent.quando accurate disquirentibus plane prunus non esse constat. ilia

l0

enim firme est amicitia. baec vero prout linoleum diximus, non il]. auquidem, sed ab ille profecta. qnapropter nt illo tantnm pacto ami-cns esse essorant cogere, est apparentia absurdsqne dicere: nanaiuxta rationem communem quandam aŒrmare omnes amicitias licet.superest igitur ut prima tantnm amicitia vocetur: interdnm vetoetiam omnes; neque ut aequivoce, neque ad se ipsis quemodoœn-que habentes. neque iuxta unam speciem, sed potins ad unnm ali-quod relatas: et quia simpliciter bonum iucnndumqne idem et simul

talis propter se ipsum eligibilis, idqne uecesaario: quemndmodumenim propter se quispiam appetit. sic et ipsum talem cl. i oportet).urus autem unions etiam iucuudns est simpliciter: ri eturquomodocunque amicns incundus esse. verum magis de his deter-minandum. utrum qnod ipsi au qnod simpliciter bonum amiénm ait,et utrum actu mare cum voluptne, nnde etamabile iucnudurn. aunon 3 baec enim ad ideni reducenda sunt, et 0d non ipsi bonumfluent1 non etiam ad ipsum pertinet. atqne oc ipsum est qnodquaeritnr. sic esse boue quae simpliciter bono sunt. eligibile cuisant?est simpliciter bonum. ipsi vero. qnod ipsi bonum; qnae convenireoportet. et virtus nna talem emm. et civilis facultas etiam sbaec non insnnt iugiguit, modo iam ante accommodatua et omoexistat: neturaliter enim ei bous sont qnae simpliciter bona. simi-liter et vir pro femina et stupidus pro praedito indole. 0b dulcevero necesse est, quae pulcllra snnt. sint et dulria. nbi vero disso-nant lsaec. iam non pronns bonum: num intemperantia intervenirepotest. cum enim boneatum ineuudnm e disconveninut. in affe-

. est. nisi quid obstet; et primus verne et simpliciter unions (nain sa

ctionibns intemperautia est. qua cum prima unicitia est secundum tovirtutem. erunt et ipsi sim liciter boni, non quia utiles, sed alioquoplsm modo, quandoqui em bifariam buis: et simpliciter bonum

ETHICORUM AD EUDEMUM VILcapiton et similiter quemadmodum in conducibili et bahitibns, obialiud est simpliciter condncihile et bonestnm. velot sese exercitatioad medicationem habet. itaque et habitus hominis virtus. ait igiturhomo ex rebos natura praostantihus. uem virtus natura raestanetis simpliciter, alterius vero alicuius neqnaquam, sed lime bonum

sa dieitnr. eadem quoque ratio dulcis est. hinc igitur vestigandnlnutrum absqne voluntate ait amicitia. quidve differat, et. un utroamure consistat, et utrum bonus esse etiam non iucnndus qneat,sed non propter id ipsum tamen. amor igitur cum dioatur bifariam,qui actu est, eo qnod bonum indicat, non ahsque voluptate esseapparet: patet autem, quemndmodum in scientia rerum cognataecontemplationes disciplimeqoe specie sua facile intelliguntur. itaetiam familiarium recognitiones expeditae liunt; cuius rei ratioeadem in utrisque est. natura igitur simpliciter bonum et simplici-ter incondum; et quibus bonum, iisdem etiam incundum est. a-propter similis similibus mox gaudent, et homini homo incombai-snus. et quia imperfecta en condicione sont, etiam absoluta eins-

so modi emnt. est autem vir bonus perfectus. siquidem ergo aman:

à

50

20

30

«tu mutons familiaritatis et mouline, electio cum voluptate est.soilicet et amicitia prorsos simpliciter honorons et iucnndorum,quia houa incundaqne snnt, mutuo electio. atqne en amicitia babi-tus, ex quo einsmodi electio proficiscitnr. nam opus eius lotus est.qui non extra sed in ipso amante consistit, cum potentia extra velin alio insit, vel diversnm saltem existat. quocirca in amante, nonin amato gaudium est. amati enim amabilis rei, illud vero et ami-citiae actas est. et animati tantnm, cum prius et inanimatis compe-tat. quando es quoque diliguntnr. et quia amare acto est gaudereunnm, quatenus amatnm, et amicus etiam est qui amatur vicissim,erit unions amico non qua musicos vel medicus. voluptas igiturab ipso percepts. que arnicas, proprie amica voluptas appellatut:ipsum enim diligit non oh aliud quippiam. quam oh rem nisi en,quatenus bonus est. delectatur, non lucri: amicitia prima. ne erem nllam intervenientem ohstare decet, ut bonum ipsum non -lectet. itaque etiam si graveolentia fuerit aliqua, ohliterare et men-tis industriam amplecti varus unions solet. banc igitur primam ami.citiam esse omnes confiteutnra alise vero proptor banc et aliquamodo videntar, et in coutroversiam reniant. constantiam enimquandam lichera amicitia videtnr, ac sols es constans est. nanapronuntiatum a gravibns est constans id esse qnod non cito fiatneque facile dissolvatur. cetera iudicio sincero vacant. porro neccitra fidem consistit muioitia firman: es veto ex erimentum requirit,ut inquit Tbeoguis, .nam neque un neque mu ieris mentem cogni-tam bahebis prinsquam periculnm feceria, ut de iomento." eodempacto nec’tempns re uirit amicns, quia et amici ante contractamunidtiam copiant, qui habitus velot iam consummata amicitia latet.nain quia ad mutnam amicitiam propendent et sibi in vicem omniaofficia (protestant. putantur velle, sed re ipsa amici esse. verum

ema modum in ceteris, ita hic oque usn venit.’ quemadmo-nm enim sani non sont statim qui id velint, ita nec amici qui esse

volont. argumente est. qnod facile tales nondnm assumpto expe-rimento, ita nec calomnia circumveniautur. qnod experimeutomquibus in rebos habent, in his facile se calomniae non praebent, inquibus autem non habent. persuadentur; si coniectnras calomnia-tor adhibeat. simul vero patet nec inter pravos amicitiam coustarepasse. quippe qui iniqui sont et nemiui sese comminutif. ex se ipsisalios metientes. onde et boni facilius decipinntur, nisi ex pendi-tatione diHidaut. etenim pravi natura bons amico praeferunt, ne-que quisquam amicnm magis quam res sont. nsm tales amici nonsont: repugnaat enim legi amicitise, ausicornsn communia omniauserenti, quandoquidem amicus rebos ipsis mferendus est, nonamicis res. onde prima amicitia inter paucos incidit. eo qnod diffi-cile ait multornm,capere ex erimentnm, quandoqnidem non omni-bus. quemadmodum o ficha; posais convivere. neque ex se ode veste et amico de ’berare convenit. equidem qnod inter nomelins extiterit. eliget mentis saltem compos: et quo est usas olimut deteriore, non praeferet ei qnod indicet melins. in amicitia autem

1233M"! ruile pro vetere amicts incognitum assnmet. neque enim absqueexperimeuto est et unins diei miens) quapropter in proverbium

619

abiit salis. modius. simul autem non es tantnm uod simpliciterbonus qulspism ait, ad smicitiam snŒcit, sed ut etiam tibi ait ami-cus: bonus enim quisque dieitnr sim liciter eo qnod bonus est,amicns autem, qui alteri bonus. simp iciter autem bonus amicus-que, in quo utraqne ista concurrnnt. itaque qnod simpliciter bo-num alters, hoc quanqnam non simpliciter bono: alteri vero bonuseo qnod utilia. amare autem uns multos, et ipsum boue amorem seavortera, impossibile ergs plures operari. in bis autem constat rectadici amicitiam constantiam bonornm esse, quemadmodum felicitassuflicientium: etenim natura, non facultates limitateur habent. ve-rum multo rectius virtutem naturae esse aŒrmstur, et tempos aman-tem iudicare. infortuniaque magis quam successus. in illis enim veredcclaratnr qnod dicitur, "communia amicornm omnia,» quippe quisoli bonis malisqne natura. circa infortunia et successus, in quibusconsistunt. hominem praefernnt, vei ut illa sint1 alis veto non sint.suecessus autem arguit non veros arnicas et ad utilitatem tantnm 20comparatos, tempos veto ntrosqoe: neque enim utilia station amicusest, verum suavis et incundus. sed nec quistatim, suavis simpliciterest, quando perinde ut vine ciboque parfin suavitas partim verocelerilas percipitur, verum mediocri tempore suavitatem volu ta-temqne amittit, sic etiam bomiuibus usn venit. nam uod simp ici-ter lucundum est, fine temporeqoe determinari d et. [stentorautem et vulgus. dulce vocans non solum qnod compareront, sedveluti cum hibunt cnmque adbuc in mauihns pocnlum est. nonenim id inde dulce est, quia compererit aliquis, sed quia non fre-quenter bibit. ac quia primum decipitur. prima igitur amicitis, a saqua ceterae nomen tubant, secundum virtutem est instamque eins

electationem, velot dictum est prias. reliquae enim inter puerasbruts ne et pravos contingunt. onde proverbio dieitnr isequalisaequ cm delectatn et "malus mslo iucnnde convivit.n nain et pravinonnunqnsm se mutuo ohlectant, non quatenus pravi nec ustennsneutrL sed quatenus vel ambo exempli gratis streperi, vei le qui-dem streperus ille vero parons; quatenosque bonum aliquod omneshabent. eatenus congruunt sibi. praeterea utiles sibi etiam bos essecontingit, non quidem simpliciter, sed institutis. sic etiam bono viro aamicum malam esse contingit, nempe ad institotum aliquod utilem,ut malus boni viri instituto, quale bonus habet. inserviat. bonusintemperanti quidem ad illud qnod babet institutum, malo autemad id qnod iuxta naturam existit. valentque bons simplicia quidemsimpliciter. illi veto ex b otbesi, nempe quatenus sut paupertatisut morbis confert, iqupe onorum sim liuum causa, quemndmO-dum et pbarmacum bi it: non enim bibere vult ipsum, sed huius-mali pellendi gratis vult. praeterea smici bi esse possuut in vicem.qualiter et ii sont qui boni non sont. iucnndus enim esse potest senon quatenus malus, sed quatenus aliquid commune bahet, ut sisit musicos. insuper ustenus unnm quiddam est omnibus, qnodferre possis: ideo qui cm ad colloquinm a ti boni bsheantur; autquatenus denique unicoique congruant: quid enim boni omneshabent.

3. Tres igitur hae spedes amicitiae sont, et in bis omnibusiuxta aequalitatem quodaln modo amicitia appellatur: num et amicisecundum virtutem ln aequalitate quadam virtutis sibi in vicem amicisont. alis porro in his differentia secundum excessum, velot estdei ergs hominem virtus (id enim aliud amicitiae genns est), et in sauniversum velot principis erga subditnm. quemadmodum et iustumaliud est: proportione enim aequale, nomero vero minime. quo ingenere sont pater ergs filions et henelicus ergs heneficia passnm.in iis vero ipsis discrimina quaedam elucent, quando alis est patrisergs [ilion ratio et viri ergs uxorem, baec uidem ut principis ergasubditum, illa vere ut benelici ergs bene ’ passom. in iis sutprorsus non sut certe non similiter redamare contîngit. ridiculnmenim fuerit, si quis deo exprobret. si non pro en ac ab bomiuibusamatur vicissim ipse diligat, sut principi, qnod non aequalem amo-rem subditis praestet. impermti enim ut ametnr, non ut amet, sutcette alio pacto convenit. verum oblectatione nihil est discrimiuis. sasive ut in opulento ergs facultates domesticas et subolem snam, velut egens ergs id quo potitur. uocirca similiter se babel in smicis,qui oh utilitatem et qui oh electationem conciliantur. ossu hi

l Iiii2 x

1119

620

quidem iuxta a alitatero, illi vero iuxta excusons amici sont.proin quemadmâdiim illi exportaient, si non ex aequo utiles sintac beneliciis respondeaut, sic hi etiam oh delectatronem. qnod tuamatoriis usn venit, obi persaepe ex boinsmodi cauris rixae sah-oriuntrrr, ignorante scilicet eo qui suret, rationern esse diversam iniis qnae animi promptitudinem spectsat. quocirca contentieuse can-sam amatos se meminisse arbitratur. baec, inquit, non diceret amans,ex eo scilicet qnod rationern eaudem esse existimat.

4. Cura igitur tres amicitise species sint, secundum virtutern,secundum otilitatem et secundum voluptatem, rursnm hae in duodistinguuntor. alise enim iuxta aeqnalitatern, alise iuxta excessumsont, amicitiae quidem ntraeque, amici vero iuxta aequalitatem tan-tnm. absordam enim ait amicnm vocero virons pnero, eo qnod suretet ametar. narn etsi excellentem viram amari alicohi convenit, sitamen redamet ipse, ut dedecus iroproperator, ut qui suret indi-gnons: nam dignitste qnadam aeqnalitateqne pouderatur amicitia.

sa quaedam igitur ex aetatis defectu, quaedam vero ex virtutis. gene-ris, sut alio quopism indigna aeqoali amore sont. semper autemah excellente, sive otilitatern sive iucnnditatem sive virtutem spe-ctes, sut nnllus sut minor amor requiri debet. verum in mediocri-bus excessibos merito controversise orinntnr. parvom enim non-nunqnam minime dehet rohore sertira-ri, velot non ligni sed aureivasis pondus praevalet. atqui parvorn illud homines perpenm indi-

- cant, quibus domesticum bonum magnum videtnr, quia propinqauro,alienanr Vera exiguum, quia remotorn. cnmque excessus internoit,

’ ne ipsi quidem inquirunt que made ac au similiter redsmari opor-teat, perinde si qlms amorero a deo reposent manifestons est igitur

se arnicos in aeqns itate quadam consistere; redarnare autem licere,ut amici non sint. neque vera ohscarum est, quia bomiues amici-tiarn iuxta excessum ei qnae ad aeqoalitatem comparata est ante-ponant, en scilicet quia et excellentia et amore potiontor. quo-circa nounullis assentator amico gratior est, quippe qui ntrnnquecoi adulator videtnr astruem. ac sont fore ambition tales: namin admiratione esse excellentiae cuiusdam speciem babet. naturaautem alii amatorii, alii vero amhitiosi nascuntnr. amatorins qui-dem qui magis ohlectatur amaodo quam dam amatnr. ambitions

se autem inagis amari et in admirations esse capit, excellentiae ami-cus: alter vero voluptatis, quam percipit amando. oam in acta ne-cessario amans est: redarnari autem per accidens contingit et laterepotest, amans autem non potest. et est smicitiae hoc pecoliare, utamare potins quam amsri copiant: amari vero iuxta id qnod arna-bile fouit contingit. argumenta est, qnod oasiens, si non contingatntrnnque, cognoscere volt magis quam cogoosci, velot in excessihussummis facinnt feminae, ut Audromacbe Antiplrootis, quae cognoscivelle videtnr ipsius gratis, ntque bono aliqao aificistur, non aŒcîat,

a eoguoscere vero afficiendi monodique gratis. quocirca in amore etergs mortuos persisteotes landamus, quippe qui coguoscant, noncoguoscantur. plures igitur modos smicitiae esse, et quot, tresaempe; item qnod amati et amici differnnt, qui iuxta aequalitatemet qui iuxta excessnm amici sont in vicem, dictum est.

5. Quia vero smicam etiam universaliter dieitnr, velot rin-cipio adductis extrariis quibusdam opinionibas ostendimas namaltissimile, alii contrai-iam amicom pronnntiant), dicendom etiam

se de bis est, quo pacto se babeant ergs expositas becterons smicitias.simile autem taro ad incundom quam bonum refertnr. bonum enimsimplex est, malam vero multiplex. et bonus similis sibi semper,neque mores mutat, pravos autem et staltus sibi dispar est uraneet vesperi. quocirca nisi inter se paciscantor mali, amici sibi in vi-cem non ernnt, sed dissilinnt; quae amicitia minime Ermissima est.qnare estenos simile amicom est, dnm simile bonum sit. interdnmautem iuxta voinptatem consistit: sirnilihos enim eadem iucnndasont, et natura qnodque cnique incundom est. onde et voces et

sa bahitadines et conversationes cognatis inter sua soavissimae soientesse, cum bomiuibus tom ceteris animaotibus. atqne hac possuutetiam pravi se in vicem diligere, et ’malus malo iucnnde convivit."contrarions autem contraria amicnm, quemsdmodnm utile. narnqnod simile sibi, id inutile est. qoapropter dominos sono et ser-vus domino indiget, et vir femiuaque roter sese mutuo. ac iucnnduso

ETHICORUM AD EUDEMUM VILet desiderabile contrarium, ut utile, non qua in fine, sed qua ut adlinem. aam obi consomma est qnod concupiscehat, in fine quidemiam est, sed contrarions non concopiscit, veluti calidnm ipsum fri-gidum. porro et contrarii bonique amicitia quaedam est: se in vi- sacens enim per media desiderant, ut syrnbola, non ut ex ambobosunnm medium fiat. per accidens autem contrarii desiderioro est,per se autem mediocritatis: neque enim se in vicem, sed mediurnconcupiscent contraria. niminm enim algeutes ad mediurn redu-cuntur, cum caleiinnt, et calentes com frigeiiont similiter et in re-liquis. sin vera non semper liagravit cnpiditas, non in media erit,sed gaudebit natura incundis citra cupiditatem in media constitotos.alii vero omnibus quae natnrslem habitudinem egredinntur, qnaespecies etiam inanimatis competit. amare autem coutingit, quandotwfuerit in animatis; quocirca nonnuuquam dissimilihus gaodent, velotausteri facetis, irritabiles ad iram tardis, ut qui a se in vicem ad me-dium redacnntur. per accidens igitur, velot ostensum est, contra-ria arnica propter bonum sont. quot igitur species amicitiae sint, etqnae differeotiae iuxta quas disceruuotur amantes ac amati, idqnesic ut amici abaque illo vocentnr, dictum est bactenus. nn 6. Verom au sibi quisquam ipsi esse arnicas est, vestigatio-uem uberiorem requisit. nonnullis enim videtnr sibi quisque ami- rueus esse maxime: qui eodem ntentes canone amicitias ergs aliosetiam iudicant: verum secundum rationes, iuxtaqae en quae amiciscenseutur inexistere, partira repognant, artim vero similis essevidentar. qnodaru modo enim iuxta a ogiam baec amicitia est,sim liciter vero neqnaqosm, eo qnod aman’ se aman: in disianctüduo os consistat, iuxta qnae magis hic sibi arnicas est, velot in con-tinente et in incontinente dictum est, qui idem voleus nolens eagit, quando artes aliqno ad se in vicem pacto habent. se ratio-nem about aec omnia eaudem, num qui sibi arnicas est, etiaminimicos sit, aat ininria num se quispiam alliciat. qnae ornais induabus disiunctiro coasideraotor. ont enim anima duplex idpiam auest, ont baec disiuncta non consistent: verum ab habita .ne ergsse ipsam pendent, velot et reli ni amandi modi determioati. iuxtaquas rationna exquirere bas so clous. videtnr enim arnicas esse,qui alicui vol vere bons, vel qnae srbitretur bans, slii’eveoire cn-pist, non sui sed alterius gratis. alio veto modo,- quo convivereaplat oh ipsam conversationern tantnm, non oh aliud quidpiarn,velnti patres liberia quidem bans optant, sed aliis convinnttsmen; saqnae inter se in vicem omnia ngnsnt. ille enim si non qnod sibi,hic autem si non qnod est. a " vero convivendi desideriam nonad amorem referont. coudoiera que e dolenti non oh aliud quid-piam nos dilectionern vocabimos. sa eut enim servi ita ergs dolai.nos condolere, qui aegrotantes plernnque sont morosiores; non ohipsos quidem et vero affecta, velot mattes salent liber-ù et avesnormal se ana cum enitentibns similiter dolore amigi. arnicas enimnon solum arnica condolere vol maxime studet, sed simili etiamcantorbatione amci, veiuti simul com sitiente sitire: ali i enimnon instit coniunctissimus. eadem quoque in gandendo retro: arni- scitiae enim est non ob aliud quidpism, sed ipsum tantnm gaudere.praeterea einsmodi de amicitia dicuntur, ut se itns quaedam à!amor; nec ana tantnm amicitia inngantnr veri amici, sed concubaec simul conferantur in unnm: bons enim capit alteri verne ami-cos. quemadmodum et nemo. sibi ipsi oh aliud quippiam herschoitoh gratiam; neque indicat qnod fait, quatenus unns est. ont quiumorem patoisait, non amare quidem sed velle curare videtnr. ita-que et simnlvesse et convivere, congaodere, condolere, abaque semutuo ne vivere quidem -posse (une enim anima sont) sed com- samari. unins illius veraeqoe amicitiae est. sic enim nous ille habet,ac sibi in, hune modum convivit. omnia ne baec in bono compi-rant, in ravo autem dissentiunt, velot in Incontinente; onde et ad-versns a ’quando ipse sibi existit. atenns vero quisque unns est,indivisibilrs ac per omnia deside ’ is sibi est; quales boni sontet secundum vis-totem amici. malus autem non nous sed multiI etdie eadem varias, et importunas ipse sibi. quamobrera recte cuius-que ergs se ipsum amicitia ad boni probatique amicitiam raducitnr.qora enim sibi Ipsr et similis est et commodus, ac unns insu r,nuque etiam arnicas sibi est et desidenhilis, est mutina sa

un

ETHICORUM AI) EUDEMUM VILnaturam: contra vero pravos. porro bonus nihil sibi exprobrstincontinentis instar; nec posterior prioribus succeuset. velut mutu-biles, neque prior posteriori, velot lever vsniqne solent. praetereaqui simp iciter bonus est. quuerit ut ipse etiam sibi smicns existst,quemndmodum et dictum est supra. duo in sese complecti que

au ad amicitiam mutuum pro endesut, quae disinngere sil impossibile.quocirca in immine umiutia ergs se ipsum consture pesse videtnr,non etiam in reliquis snimantibus. neque enim eqnus sibi ipsismi-eus est, neque pueri, donec electionem per uetatem consequantnr:iam tous enim puer pro cupiditàte u se ipso dissentit. cognatorumsmicitise similis videtnr es quae cnique est ergs se ipsum, quando-quidem neutrum a se queas distinguere; et si maxime differant,cognutî tamen illi sunt1 ac unns ille quand vixerît. quot igitur mo-dis nmare dicatur. qnodqne 6mnes umicitiae ad Imam primum re-dncautur. ex dictis putet.

7. Proprium vero huius considerstionis facrit de concordiabenevolentiuqne disquirere; quae aliis eodem, sliis vero sbsque semutuo non esse videntar. est autem bensvolentis cum umicitia ne-

ne prorsus idem nec plane diversuln. num smicitia tribus modisdistinct: neque in sa quae utile, neque eu quae voluptstem spectat,consistit. sive enim utilitstem volant, non ob illum sed se hunecupiunt. videtnr autem benevolentis, quemndmodum et amicitiu,non benevolentis esse. sed eius cui is bene vult. si in iucnndo smi-citiam constituas. benevolentiam etiam inanimatis tribnes. quupro-

to pter benevolentiu circa moralem umicitiam consistit. verum bene-voli tantnm est voluntus, amici vero. ut qnod vult praestet etiam.ut umicitiae omnis principium est benevolentia, ne omnis quidemumîcus benevolns, non contra omnis beuevolus arnicas. incipientienim similis benevolus est; nnde et amicitiae principium, non arni-citia sppellutur. ceterum et consentire smici videntnr, et consen-tientes inter se concordesque smici esse. verum non circa omniaamies versutnr concordia, sed circa res concordibus propositas.quaeqne ad convictum mutuum conducsnt; nec iuxta cogitationemcupiditatemqne tantnm. coucupiscere enim contraria licet, velot in

en incontinente baec ipse quoque sibi repugnnnt. neque oportet simulpro eleetionis. simul et cnpiditatis instinctu consture concordism,quippe quae bonorum es’t tantnm. pruvi autem eadem eligentes etuppetentes ipsi sibi incommodant. videtnr autem concordia; quem-udmodum et smicitis, non dici-simpliciter: verum alis prima qnae-dam et natura recta, qua mali concordes esse neqneunt; alis, queetiam prsvi inter sese conspirant. quando pro electione sus cupidi-tateque res succedunt, quodque concupiscnnt et eliguut1 einsmodiait oportet quo potiri ambo quesnt. num si eus res sppetent quae

se nequesnt ambobns contingere. certamen oritur. cum contra intersese concordes non solesnt conteudere. est autem concordia eudemde principatu subiectioneque electio et volumes, non slterntrins,sed pnblici boni grstia. quocirca umicitia quaedam civilis concor-dia est. de concordia igitur benevolentiuqne baec dicta sint.

8. Dnbitatnr autem. quia mugis-amantes dicuntur qui ipsosaffectos. quem qui affecti se ipsos facientes reddant. cum videuturcoutrarinm iustum esse; qnod crediderit ois oh utile quidpiam. et

nia commodsre ei contingit: alium enim mvsri, alium velro impen-dere decet. neque id tantnm est, sed nature etiam eligibilior estuctio; rutionemqne prorsns esndem habet opus et sctio; et qui be-neiicîum uccipit, opus est benefscientis. quocirca et in snimunübuspeculiure in genersndo natosque conservundo studium. et mugisparentes subolem susm diligunt quem di tur vicissim ipsi, et

. effusiore caritate banc lustres complectnntur quam patres. ac natiitidem mugis ex se genitos quam genitores amant, quia prsestuntis-sima est actio. et matres elTusîus quam patres amant, nia mugissnum opus esse liberos arbitrantnr. et quis opus dillicn tste deli-

so niunt. mugis utiqne genet-onde mater amigitur. de umicitis igitur,se unicuique est ergs se quaeqne in plufibus versutur, hoc pacto

eterminatum sit. -9. Videtur autem iustum uequule quippiam esse et amicitiuin se slitate quadam conaistere. nisi frustra dicutur .umstoriu estuequ itns." porro omnes politise iusti quaedam species sont: com-municatio enim quaedam est, et commune omne ex iusto conflutur.

621

quocirca lisse omnia Imicitiu insto et communication is diindlatarit. se discrimina quidem tennis hsbet. et quis simi iter hubetanima ad corpus ut attifent ad instrumentum et serves ad dominnm,bornm quidem nulls communicatio est. quis duo non surit: sed unillud lquidem unnm; et qnod unins, nullnm: neque divisibile utri-que bonum. sed smbormn unins, cuius atia est. corpus enim in-strumentnm est congenitnm, et serves gourbi vult particule et in-strumentum sepsrabile,’ instrumentum autem valut servus inanilna.un. reliquae autem communications sont, sut particnls commu-nicationnm civitstis velut contribulium est, et quae vocstnr orgio-rom, praeterea quaestusrise res publicae. verum civitates omnescommunicationibns quibusdam continentur. et rectse et transgres-sorise. quemndmodum in harmoniis. sic inrcivitstibns usn venit;quae in regis quidem parentis est, in aristocratie velot viri et uxo- saris, simplici autem re publics frutrnm. excessus autem in his tyran-nis oligarchis et plein. et insu quidem totidem sont. quemndmo-dum vero ueqnaleiulmd quidem numero. est, aliud proponione. sicet iusti et smicitise communicationis species sunt. secundum nu-merqu quidem, ut soeialis smicitiu: num ipsa definitione terminu-tur: secundum proportionem vero aristocratie optima et regia. ne-que enim idem principi subditoque iustum est. sed secundum ro-portionem. sic et smicitia similiter punis et neque ubsimiEs m

communicationibus ratio. r10. Amicitiae autem sont nuturulis. socialis, communicativsfiüzet quse politica uppellstur. et naturalis quidem multss species lla-bet: alis quidem ut frstrnm. sliu ut patris et filiornm, ille Inxta pro-

ortionem. llsec vero secundum numerum: propinqus enim sociu-’ est. in que singnli dignitate participent. oliticu autem maxime

ad utilitutem comparate est. num quia sibi per se non suŒciunt,convenire videntar et convieras mutui gratis. sols autem civilis, etquae in illu transgressio committitur, non solum ut smicitise sunt, Il)sed ut smici iuxta eus inter sese communicant: alise vero iuxta ex-cessum. potissimum veto iustum in ntilinm umicitis consistit. eo

uod hoc ipsum civile iustum existut. alio enim pacto serra et arssimul conveniunt. non communis alicuius (num ut organum et anima)sed utentis gratis; contingitque ut esm industriam id instrumentnmcousequatnr, qnae ad opus iuste conveniut, ut cuius gratis existit.se in terebro id ipsum dupliciter: ruestantior enim actns est per-foratio ipsu; et in hac quidem specle corpus et servus. velot dictumest prius. quaerere igitur, quo pacto amico convivendum sil, i sum tuest iustum quserere. num in universnm omne iustum ad smlcumpertiuet: iustum enim uliquibus et inter sese mutuo communicanti-

us iustum est. et arnicas communis est slius genere, alins verovitae ratione. homo enim solus non solum civile sed oeconomicnmunimsl est; et non ut cetera aliqusndo se alteri sut vîro sut mnliericoninngens, sliqnando vero insinua et latitsns. sed communicabileanimons homo est. ergs eu quibnscnm natnrslis cognatio illi inter-cedit. quocirca et communicatio et iustum quodpîum erit, etiam siurbs non sit. num et domus et umicitia quaedam est. servi equi-dem et domini, relut artis et instrumentornm, unimue et corporisoommunicatio est. verum nec smicitisc neque iustitise sont. sed seproportionsle quidpium. quemndmodum et salubre non iustum estsed proportionale. mnlier-Es autem et viri smicitia velot utile od-pium et communicatio; patrie vero et lilii velot dei ergs hominem,et benelicii ergs accipîentem, et in nniversnm natura impersntis adnatura subiectum. fratrum autem ad se in vicem maxime secundumuequalitstem’est sociulis. «neque enim spurius huic est demonstra-tns vel editus. ambobus autem pater luppiter.vocutus est meus rin-ce s.n bien enim a quaerentibns sequsle dicuntur. quocirca in omoprimum fous et principium smicitise civitatisque et iusti oritur. quis àvero tres smicitlae species numersntur, iuxtn virtute-s. iuxta utili-tutem iuxtsqne iucnndum. singulse hue in duo distribuuntur. quan-doquidem unuqnaeque humm et secundum. excessum et secundumsequelitutem existit. iustum autem circa lias ex controversiis putet.num in eo qnod est iuxta excessum. proportione qnsentur. nonsim liciter. sed excellens conversim roportionule erg: iules-iorumllugttut: sic qnod ah inferiore fit. in idem tendit.- un h in Inter sedisponnntnr baec velot imperans ad subditum: un minus, urinera to

622

aequale qnaeretnr. quemndmodum et in reliqnis communicationi-bus usn venit. obi interdnm nomero interdnm prqportrone aqqnalepostulutnr. num si aeqnsle nourero argentom r atom fuerrt, iduequali numero distinguant: sin vero nomen) non sequale fuerrt.proportionsle erit. excellens vero contrasse convertit proportio-nale. iuxtaque diametrnm inngit. ac sic quidem "destin infenorreddi exeedens. et ministerium poblicum tuent alumina et com-municatio. quocirca uliqoo alio aeqnare et proportronale reddere

en convenit, honore scilicet, qui deo natura princrpi tnbortur anob-iectis. sed et locrum uequsre cum honore convenit. ac amortis

uidem ad aeqnalitatenr constituta civilis est. civilis autem utilitatrdestinata est; et quemndmodum orbes, sic etiam cives sibi in vicemamici existnnt. et eodem modo "non amplius cognoscuntur abAtheniensibos Megsrenses: ac cives ipsi nisi in vicem utiles fuefint-verum ex manu in mannm baec amicrtiu est. porro bic et praesesest et subditos. non naturale nec reginm, sed qnod in une consio

se stit; neque eins gratin, ut benefaciat deus, sed ut aequ ’tas sit boniac mnneris bononrrii. ad aeqoalitem autem promus comparata essevult civilis umicitia. ceterom utilis amicitiae duae species sont: alisenim legaIis est. alio moralis. ac respicit civilis inaeqoalitutem etrem ipsum, quemadmodnm ementes et vendentes; onde dicitor’merces vira omico.’ quando igitur ex acto convenitnr. civilis estlegalisque amicitia: verum cum rem arbrtrio committunt. ad mora-lens amicitiam accedit et socialem. quocirca potissimnur in hacunicitia expostulstio est. eo qnod praeter naturam. reliqnse enimsmicitiae sont et quae utilitstem spectat et quae est secundumvirtutem. nounulli vero ntraqne complecti voluntr et quidem uti-

1243litatis gratis consnetudinem cum alio habent. moralem autem fu-ciuot ut moderati: proinde fidem babentes le itimam non fucinnt.num inter tres istas utilis ille expostulationes abet freqnentiores.virtus enim accosutionis expers est. suaves autem babeutes erogsn-tesque conciliantur. utiles autem non facile in gratiam redeunt.nisi legitime, atqne ut socios decet. inter sese congrediantur. interutiles autem amrcitias legitima ipse uoque criminatione "ont. pe-conia enim de controversiis decidit egitims, qua et aeqosle menso-ratnr. moralis autem voluntaria conventio est. quocirca le: alibi

se ita conviventibns posita est, qnae in contractibus volontariis, utrumrecto babeunt. non interponitur. bonis enim inter sese iustum nnl-lnm est: bi vero ut boni, etiam contralrentibus. licet autem in bacumicitia ntrinque accusations ancipites fieri. quorrsm pacto atriu-

ne utantur. quando iuxta mores. non legitime iidem habent. acdubinm quidem ntronsm mode iustum indicare cenvenist. un re-spectn rei nestitae. quanta sit et qualis. un accipientis. contingitenim inter nm qnod inquit Theognis: «tibi quidem. des, id parvomest. mibi veto ingens.’ num contrariom evenire potest. velot etiam

se in oratioue ait: tibi quidem losns sit. 0d milri mortem edferat.bine igitur accusatioues petnotur. num ille quidem repolit officions,ut qui rem magnum prsestiterit, cum udesset egeuu. aut si quidaliud dicst, sllatum quantum quidem otnerit. sed qnod illi expe-diebat: hic autem contra, quantum par fuisset. non quantumsibi commodasset. interdnm vero trunssompta expostolstione con-trovertit: ille enim qoautnlnm ipsi centigerit, bic Vera quam ma-gnum pro facoltutibus nestiterit. velot si in pericolo coostitntnuille dracbmae retio a iotns sit. bic quidem ericoli, alios veto ar-genti magnito ’ em reputabit, velot in retribotione pecnniae fieri

30 soiet: num et bic de bis controvertitur. nsm alios ut tous, bic verout impruesentiarom res est, nisi concilient, iudicandom arbitratnr.civilis igitur smicitia conventionem et rem ipsam intuetnr. moralisautem ad electionem respicit. quocirca iustum hoc me ’ est, etinstitiu inter smicos usorpatu contentionis causa. onde Ednestioramicitia mordis, utilia autem uecessaria magis. equidem nounullimoulent amicitiam prae se feront. verum obi quid adversom ex-perioutur. deelarant sese diversos. num quidam ex honorem facul-

5 fatum e copia houestum perseqonntur; quapro ter et bouestiorirei amrcitis quaedam est. quocirca manifestum ut sec distinguendasint. num simonies amici sont. ad electionem spectandnm est. numaeqnsle vel nous slteri rit ab altero ostolundum: verum si utilictutu mutoae gratis conveninnt et civ’ es, quantum quisque commo-

ETHICORUM AD EUDEMUM VILdurit expenditur. quodsi hic quidem en more. ille vero en ntilistatost. non pulclrronr uidem. sed facto necessarinnr tamen utboni id consulamns, sim ’ter et in ultero: ut quis moruliter qni-dem de rebos non indicat, at nihil simulut. in amicitia tamen con-tentos alter in talent amicum incidisse oit. moralem igitur secun. sadnm electionem esse pstet, quoniam etsi magnis beneliciis aœeptisvei ob facultatnm pennriam non rependit. sed quantum potnit prae-stitit. recto babet. ntque ita deus pro facultatour modulo nostrarrunsacrifiois uestimst. verum ennemi ac mutuo ad usurarn danti nisiamplins isthinc proventnrnrn polliceure, non Èfleeerit. onde mnlètac accusationes in arnicas oriuntur, nisi iustum illud puro indicioprospiciatur. difficile enim est ad unnm quidem exquircre qnaenon recta se in vicem spectant, velot inter amantes usn venit, obialios ob convivendi voloptatem com lectitor alium. ille vero ipsnrnpropter otilitatern. verum quando rs amor refrigescit. alio su er-vemente aliqua fit alios. ac tum inter ses’e ratiocinantur. velot y-tllon et Pammenes altercabantnr; et in universum qnae praecepto.ris e discipolnm ratio est. ne ne enim scientism et facnltntesnno iquo metiri conveuit. ac valut Prodicns medicns ergo mer-cedem maligne persolventem, et citharoedns et rez: hic enim etincondo. ille vero ut ntili conversabatur. et quia persolvere bene.ficinm oportet. iucnndum se ipsum exhibet et ad hilaritste pro-vocat, sic vicissirn ille alis promittit. quo autem pacto baec diin-dicsnda sint. etiam hinc manifestons fit. num utiqne bec loco nnoqnopiam baec mensuranda sont. verum non termine. sed ratione:proportio enim mensuranda est. quemndmodum et civilis comma.nicatio soiet. nain o pacto inter agricolsm sntoremqne commu-nicatio constsbit, nrsi ex proportion aeqnetor o en? num quinon eodem respectn ad invicem agunt, mensoram airent propor-tionem, velot sr hie quidem sapientiaro, alter vero pro sapientiapecnniam a divite postulet. deinde vero quid datum sit. conside-randum erit. num si alter ex acervo minori partern dederit, illevero ex maiore non multiplicem. ininria utiqne uffecit. ac recurritquidem bac loco rima controversia. un ut utiles convenire se ipsosailirmandnm sit, a ter iuxta uliam qnampium amicitiam.

29

30

11. Porro discotiendum au bono mata virtutem umico prao-12Hstandam sit beneliciuln et auxilinm, au retribnenti facultatibosqoeinstructo. qnod idem problems est promis. an amico potins quamviro bono sit benefaciendum. et si quidem ornions idem etiam ri:bonos Inerit. non sit difficile indicare, nisi fartasse quis altermnamplrlicet. alterum veto imminuut, umicitiae velrementiam tribuns,bonrtau vero mediocritatern: sin accus fiat. multae quaestioneuonuntur. velot si hic quidem crut. non erit auteur. ille autem erit,sed nondnm. val hie quidem [actas est. non est tamen. vel est,non erst, neque erit: verum ille laboriosins Inerit. quocirca nihil sedicit Enripides scribens rutionem rectum udferri. obi merces ratio-nis inferstor. opera illis.operum Vice praebuit. nec omnia patricouvenrunt, sed et matri alra, qnamlibet ait praestantior pater. ne-3:e emm le" sacr’ilicantur omnia. neque omnes honores sed quoc-

.rn admrttrt. fortasse igitur sont quae otili praestarç oporteat,aira ros-sons qnae bono. nempe cui non alimentons. et necessariupmpne campetsut: convivere enim illi oportet. et quoniam virerenote decet, et prsestanda non quae ipse, sed ntilis largiator: veruman rd facrnnt praeterquam decet. muni ulnato idem praestsnt. ne-que iustae sont qnae in orationibos amicitiae delinitiooes eohsti- autuontnr: etsi enim omnes amicitiam exprimant. non tamen eaudemdetermruunt. ntill enim "compatit relie alteri bons. et benefacienti.nec tamen baec umicitiae delinitio id vere exprimit. sed alii esse.alu veronconvivere assignatur: ci vero qui voluptnurius arnicas est,communis dolor communisque laetitis tribnitor. ntque omnesdem hue definitiones amicitrsm quandam ostendunt. nollu vero pro-pne unnm enprinrit. nec singolse singulis amicitiis congrnnnt. etiamsr videantor. velot electio est existendi. qnae et ci quidem secun-dum excessum et facienti competit. qui sno operi’id inexistere vult,se erogunti nti ne couvenit et ut sit et ut retribnat. verum non sebuic,.sed incnn o convivere decet. nounulli autem amici se in vi-cem rurnna allieront.

12. Considersndorn autem est de sofficientiae umieitiaeqne s

ETHICORUM AD EUDEMUMeondicione, quo pacto babeunt ad se in vicem ipsamm Caenltates.qnaerat enim forte quis iam num per omnia suflicienti aurions ait.cnmque vit bonus sufficrentissimns et une cum virtute boutas, quidbabeat opus arnica: neque enim vel ntilibns vei providis vel alienaeonvictn miliciens opus babet. quippe qui abonde sibi ipsi convi-vere sdesseque possit. velnti deus. qui com nnllo re agent, nec

ra amico etiam opus bubet. quocirca et homo beatissimos minimeomnium eget smico, nisi quatenus inrpossibilc est sese sibi milicien-tern esse. onde necessom est optime viventi arnicas paucissimosesse. neque com arandis amicis operam illas dure. sed eligere nonutiles tantnm se ad Inutunm convictum etiam suaves. atqne binesane perspicunm evadit nec nsus nec ntilitatis gratin. sed propter-virtotem tantnm verum amicum esse. num cum re nulle egcmus,tous mugis omnes sois etiam bonis froituras, magisqoe in quas con-ferunt quam a quibus accipiant beneiicia quaernnt. et accuratiore

en indicio pollemns rerum copia affluentes quam egeni. magisqoe ta-men amicos convictoi idoneos requirirnns. . de bac autem quaestioueconsiderundom est. utrum aliud quidem recte dicatur. aliud verolatent propter parabolsm. manifestnm equidem id quidem. rumen-tibus quid vivere acto sit. atqne ut finis: patet enim id esse sentireet cognoscere. verum idem sentire et cognoscere cuique maximeexpetitur, ab cognitam omnibus vivendi cnpiditatem. ac vitae cogni-tianern quandem disponit. verum si quis detrulrat baec et cogni-

so tionem constituat ipsam par se. et non per se (id equidem latebit.velot in oratioue scriptum est. re ipse tamen licet non latere). nihilreferait. si alium pro se ipso cognoscat: sed qnod simile vivere aliumpro se ipso diversnm est. rationabile autem est unnm cognoscereet sentire eligibilios esse. quocirca coniungere baec duo in ora-tioue oportet. viverc et eligibile. et qnod bonum ex bis constat,

tuSqoando id inest eadem natura articipantibus. quoniam igitur ineinsmodi serie ultera semper in terius ordine eontinetnr, et cogno-scibile utiqne eligibile est. et ut in somma communicatia deterrni-nutae naturae: quocirca idem velle sentire. et eondem talem quen-dam esse velle. et quoniam non secundnrn nos ipsos bornm onom-qnodque suions, sed participatione facultatum sentiendo cognoscen-doqne (sentiens enim sensibilis redditor. ut iuxta bac, ut secundumprias sentît qua et cuius. et cognoscibilis redditor cognoscens).

ra eodem pacto et rivera semper volnmus qb inge cognoscendi desi-deriom. hoc est. quia et ipse cognascibile quidpiam esse clapit, ele-ctioneur esse cupit. electronem autem convictns stultum forte qni-spism indicarit. in congressibus primum etiam animalinm cetera-rom. ut simul edere, simul bibere. quid enim sut in communi ontseorsirn sermonem eonferre dilÏert? deinde etiam sermone com-monicare coinslibet est. ndde qnod qui arnicas idoneos est. discerevideri non vult. docentis enim arnicas non est. quando similitndoquaedam est umicitia, sed videtnr tamen. equidem souvins bonum

sa omnes cum amicis communicarnns. quantum scilicst qnodque sna-vitatis adiicit. et qua prnestuntissimu quisqne pollet. ex iis autem «alio voluptatem. corporslem. alis mnsicum. alis pbysicam contem-

,plationem habent. andacia parro congrediendi arnicas decet. ondequidam inquit "tabor sont procol amicif’ quocirca voluptste ullatanon disinnctos esse oportuit. onde amor maxime. ut videtirr. ami-citiue similis. bene enim vivere amor copit. non eoportnit potissimum. sed iuxta serrans. ratio ergo i dubitandoprofert, ipsum autem opus sic contigisse videtnr. onde patet baecambigentem nabis imponere. veritas autem hinc considerator. ami-

sa eus enim esse vult. ut proverbium babet. aialter Hercules’ et ’alteripse." atqni divolsns est; difficileque qnae ab nno discessernnt.unnm esse. atqoi inxta,natnrum quidem. quae cognatissima est.similis est, iuxta corpus vero diverans; ac etiam iuxta animum di-versns est inxtaque partes animue diversns: nihilo minus idem in-divisusque aurions esse volt. itaque amicum sentire. se ipsum quo-dam mpdo sentire necessurio est cognoscereqoe; ac si quid mole-stnm mica incidit. in eo collaetari; se convivere amico sine dobioincuodnm est: accidit enim ut illius serrais sliqnis nabis simul inge-ratnr. praesertim si qua divine voluptus est. causa veto bnios est,

b quia souvins est semper in meliorc bono sese contemplai. hocautem nunc quidem affectas, nunc vero oegotiom, nunc aliquid

idem quam i

- nec minus tamen ex iostitia et ininstitia quidpiam

VIL 623aliud est, in quo bene vivere et amico sit possibile. convivere igi- 1°tur oportere. idqne maxime velle omnes. tour beatissimnm opti-mnmque potissimnm talem esse. verum qnod ex ratione id nonelnxerit et rationabiliter id consccutum ait. ex veto dictis. ut potecompositioue collationis, in prompto solutio est, quad einsmodinon sit ut arnica egeut ant similem requiret, non reputabit pari ra-tione vir bonus. neque enim in hune modum deus babet. ut quipro sua excellentia nihil praeter se ipsum cogitat. nabis autem

anum aliunde eveoit. onde et necessom habemns maltas aminesconquirere. cum ipse sibi bonum sit. simul autem amicum esse 20’nullnm cui multi amici. recta ntrnnque affirmutnr. quia enim mnl-tis convivere licet. simul etiam sentire nobiscom quam plurimosutiqne gratissimum ait. rursum quia difficile in panciaribns. neces-som est ectum in matou sensatione consistere. non solum maltescomparure ardnnm est, sed etiam comparatis nti. et interdnm qni-dem abesse amatnm volumes.prospere degentem. interdnm vcroparticipai-e iisdem, simul cum eo qnod amicum gratumqoe esse cu-pimus. num cum bonum obvenit, eo utiqne omnes articipare vo-ont: non obvenientc autem secos. et quemndmod

materdpotius deum esse volebat quam une cum ipsa manentemEorys eo mercenariam operam locare. sic enim diceret et quemLacon dicter-i0 irrisit vacantem forte. dnm tempestate ailligeretnr.inbens Castorem et Pollncem implorere. videtnr enim amantis essea molestornm participatiane arcerc. alterius autem simul eadem so-stinere velle; quocirca ntraqne retionabiliter evenioot. nihil enimdecet amica taro acerbum indicari. ut non teneat priores incondi-tate umicus. videtnr tamen non mulon ipsius expetendum, quandosatis est ipsos adiligi; onde et participationem einsmodi vetant. sedne videantor sua spectare iuq’oe amici perturbation luetitiam aille-1&6etsi-e. sed et levins mula ta erantor. com non soli feront. et quiaeligibile est et ut bonum nabis contingat et ut simul patiatur ami-cns. patet qnod simul in minore bono versari qnodam modabile ait. aut com maiore searsim. et quia incertum est quantumiuxta simul illud distitrgnuntnr. ac simul uidem omnibus participa-tione amicum est, quemsdmodnm et sium convivari iucnndins ainntbaec habentes, slii autem contra volunt. quoniam hyperboles quisprobaverit confitentibos, in perturbations magna simul communiecundum. in soccessu autem magna seorsim ugendnm. similiter etiam tucirca infortnnia: interdnm enim amicos praesto esse volnmns. ne-ne dolera, quando scilicet nihil sint nabis amplius effecturi, inter-nm veto incundissimonr praesto esse; id qnod ob praedicta con-

tingit. quandoqnideln natura afilictnm et in male babitndioe con-stitutnm vidcre non minus quam in nabis ipsis refugimns. gauden-tells autem incondnmque et non dolentem amicum velot rem soultemvissirnum intnemur, propter- csossrn praedictum. oocirca utrum-libet bornm fuerit. mugis suavem volontatem. ut ve adesse vel nonadesse, propensionem reddit. idqne in deterioribns ex eadem causa. cemaxime enim copiant arnicas non fclices esse. sed nec in udversiscruciari; quocirca nonnonqnam simul quas amant interirnnnt. mainsenim id est am si proprium seotiator malum; quemadmodum etmordantes ru quo successu rixerint, mugis-quam si perpetuo se

male habitornnr arbitretur. .’ sa. Dnbitarit autem quis un arnica quolibet. et ad aecunqueidoneos est. et aliter etiam ntUiceat. ut acolo ad viden nm sut cedistorto perverse, ac ut unnm duo esse apparent iutneri. ambo igi-tur illo, et oculus et quad oculi est, tu vera et pense sont, alteronr severo per accidens. quemndmodum et in cibo esos et vomitio, ac ’verum et error. num qui volens non recte scribit, ignorantin ntisolet. velnti qui couverais membromm officiis pedibus manonm etmanibns (qnod salent sultatriculae) pedum vice ntontnr. quae ratioomnium etiam praestuntissirna est seicntiarnrn; atqne ita institiamut ininstitism licet usurper-e, velot qui ex iostitia ininsta agit. er-inde ut qui inrperita et stolida ex scientia. verum si id imposs’ ile,manifestant est virtutes non esse scientias, quando non licet ex àscientis igname, sed errera tantnm, eademque ex ignorantia faces-e:

it. sed cuirado rudentia scientia est, et verum idpiami en (soiet en:

gît eniin studio a prudentia desipete blindera et stolidos.

nm llerculem sa

624 ETHICORUM’AD EUDEMUMiVII.verum si sim Iex cuiusque. quatenus qnidqne est, ususfuerit, etiamin agentes ecerint sapienter. in ceteris igitur-serouals alla quae-

qo dans princeps est, quae alimenta ministrat. et pnncspls rursnni dhusalia quaedam. non tamen scientia vei Intellectus. sed nec "rusant

tqna utitur. quando temperantis virtns etiam-subditi Virtutem sibiusnrpat. quid igitur est? au ut intemperanus, unnm national-uanimue partis, et qnonaln pacto intemperans mente praeditns ruent:verum praevalens evertit mentem ratiocinaturqne cOntrana.. et sivirtus quidem in illo, in ratione verojgnorsntu rendest. ubi reh-qnae iam vindicantur. sic etiam licet lustitia iuste quoque maleqneet prudentia nulle abnti. onde contraria eveniant. .absqrdum enim,

se si qnod in rationali parte vitiusn incidens eversa ratione ignoranuamindncat. virtns autem inexistenteln in rations stulutsam non avertitbanc. tectonique de rebus indicio!!! fanant. rursum autem pruden-tia rationsleln partem occupans, ex irrationali intemperantia sub.Ista moderatos actiones efficit; id qnod continentlae videtnr pro-rinm. itaque licet ab ignorantin prudenter aliterque a prudent»

un rudenter rebus nti; qnod in ceteramm nulla evenu-e cernsmns.sa 7e ut cum edicinans et grammaticam nntrit intemperantia. .uunstns

enim omnia quae et instus potest.; et in nniversum potenuae mestimpotentia. quocirca simul lErudentes. et bonaeDeornln etiam cette-rae habitndiues. et corpus miam. quando nihil fortins prqdenuaest. verum qnod scientism dixit. non recte baba; unns emm est,non scientis, et genns diversnm. .M. Quoniam veto non prudentia solum successum vil-tatas-

124’ane eflicit. sed fortunatos etiam bene ageçe, tanqnam fortunam-cnnda prosperos gignente successns, affinnamns, qnae eadem etiamscientiae suut. considerandum igitur. naturane fortunatus ac infor-tnnatus sil, au secns, et quo pacto res babeat. fortunatos enim

osdann esse cernilnus. et stulti in multis. quorum scilicet fortnnamina est, prospere agnnt, quandoquidein et qnae arte admini-

strantnr. fortunam adusittant, in militin et gubernatoria. utrum igi-tllr ab habitndine aliqua successibns einsmodi conficlendis ont nonidonei boulines finnt? nunc equidem naturae id quidem assignant,

sa in quibusdam quae tales quosdam efficit, quibus et a nativitate sta-tim tale quidpiam ingignit: ut velnt cnesiis nigrisque oculis certaaliqua forma inter se distingnuntur, sic fortunati et infortuuati. talesenim non per rudentiam prospere agere, inde manifestum est, quisnon irrationnlu prudentia est, sed ratione praedits. qua res admi-nistratl enm sibi adscribere illi nequennt, quiPpe qnod bornm for-tune causa existat. utcnnque etiam patent circa alia stupidos nonesse (neque enim id absurdnm. quemadmodum Hippocratem. cumgnometer esset praestantissilnns, in ceteris tamen imper-hum stups-dnmque fuisse constat. qui peeuniae plurilnum nuisit 0b stultiuam

to mans. fraude eorum qui quinquagesimam exigunt apud Byzantios.sed et in nonnullis prospere sgunt stolidi. et non raro velu!me navinm gubernatrice peritissimi etiam parnm semndaln fortu-nam experinntnr, ac velot in aleae iactu alins nihil alias mnltumIneratur; quam felicitatem vei naturae beneficio accepit, vel, ut in-

innt, benevolentia dei, qua etiam in exilio et eiectus benignitatemortnnae experitur, non secus ac male compacta navis rectius saepe

agitur. non per se uidem. sed quia peritum gubernstorens nacta.sic enim fortunatus ’ e geninln secundum gubernatorenl babet. sed lenim absurdum est tslem a deo geniove dihgi. non praestsn tissimnm

sa potins sapientissimgunque. qnapropter si uecessusn est aut naturaant intellects: lut procuratione divins fortunam secundum contin-

re, et neutre posteriorunl eveniat, naturae itaque en prosperilasfinit assigunnda. verum natura vei rerum semper sic se vei utplus-imnln habentinln causa est. contra autem fortuna. si igiturqnod praeter rationeln avenir, fortune esse videtnr, perqne fortu-nam boulines fortunati dicunturI non equidem natura causa fuel-h.ut quae. velot dictum. semper lut ut plusùnum sic se habentibusIdscribitnr. ont insnper talis vel veto potitur vel frustratur, quem-Idmodnsn csesins, cui non [ortum sed natura, quo minus cernatante, causa existit; quocirca non [omnium sed bons natura prae-ditns dieitnr. quocirca sic de his dicendnm est, ut quos [onunatosdicimus. non fortune beneficio id esse sueransus; unde nec fortu-

s Inti sunt: fortunas nanqne bon sont, qnorum ipsa est causa. sic

muons qnaeritnr an fortuna sit in universum aliqua, vei cum sût,au non sit etiam unde. atqui necessum est et esse fortunam et can-sans esse. onde et bonornm qnorundam et malornm causa fuel-h.etenim si excipienda sint, et nihil assignandnm fortune sed aliicnipialn causse. non tamen quare banc non cernimus, fortunamcausasn esse ami-manu. quocirca deânientes fortunam canal!!!proportionalem bominis ratiocinationi coustitnunt. tanqnam ait

naedam natura. verum baec iam alis qnaestio Inuit, quandoqni-cm quos cernilnns semel prospera nsos (ortum, quare ii non rur-

sus et rursnns: idem enim eius causa. non igitur est fortunae. ne-que aliud etiam quidpiam indeterminatornm infinitorumqne contin-gat: erit enim bonum et nullnm. scientia vero non erit eins perimperitiam, quando et quidam fortnnsti didicerunt, lut omnes scien-tise (qnod Socrates dixit) fortune sint. quid igitur vetat no Ini-nus cuidam ex ordine. non qnod oponeat. contingat,.sed ve ut sor-tes procnl sint iaciendae. quid enim autem? num inpetus in animanon snnti’ atqni alii a ratione. alii a cupiditate (quiet priores)liciscnntur, siquidem uaturalis est per cnpiditatem iucnndae rei ap-petitns, ac natura omnia ad bonum festinant: quadsi quidam benenati sont et velnt cautionis imperiti. et citra rationem (cantor utdictat natura, ac concupiscant qnod quando et quo pacto opomit,prospereque agant. et conseqnantur stolidi praeter ne rationelneadem quae barum rerum praeceptores, tales nti ne ?ortunati cen-sendi sunt, qnotqnot scilicet praeter rationem insinuai prosfiereagunt. natura igitur quidam fortunati sint. siqni cm multifariaurdi-catur seconda fortnns: alia enim ex impetn et prae electione bunsalia veto secns. et prorsns contrariuin. nam et male ratiocinati viedentur bene agentes, et secunda tamen fartons naos confitemnr; acrursus quidem in illis cum voluerint ac minus bonum acceperint,et licet quidem intis per naturam ut prosperitatein’conseqnantnr:nain impetus animi cnpiditssquç quo oportebat delata successu estusa: ratiocinatio autem stulta, quam forums. dnm prospere adflst,ex iis quorum causa existit, non rectani expellit. interdnm vetopar cupiditateln quis male ratiocinatns advenant expertns est. inceteris autem quo pacto iuxta appetitus cnpiditatisqne ingenuitntelnsuccessus erit? verum hic successns et forums duplex, quae isthidwtandem. et plura Prosperitates. quia veto praeter omnes ratioci-nationes rectas scientiasque qnosdans forma secunda adfluentesvidemuk manifestons est alium qnsmpiam successns causam esse:plior autem ista Brospeiitas au; non est, ant quae oportuit concu-pmt, cnmque rauocnnatio humann desit, non [nerit ipsius: nequeenim prorsns rationis expers, nec naturalis’est cupiditas. sed ch ali-quo cormmpitur. secunda igitur fortuna in iis, ubi praeter ratio-nem ipsi causa existit, locum habet. id vero isnprovisum. nampraeter scientism praeterque nniversale. nec tamen a fortnna pro-fectusn videtnr: verum prorat- hoc videtnr. quocirca baec quidemratio non probatur. natura e esse nti seconda fartons. sed potinsqnod non omnes. quibus secunda fortuits videniradfluere, id exI ortuna sed ex natura habeant; neque nullius esse coussin fortunamdemonstrat, sed non omnium qnorum existimatur. qnaeret forsan,quispinm un fortuns eius ipsius causa sit, ut quid et quando opor.teat concupiscalur. sut sic omnium erit: nain et cognoscendi con-sultandlque. neque enim consultans consultavit et hoc consultavit.sed principium est uoddam; neque cogitans cogitavit, id prins co- nogitare, atqne in in nitmn einsmodi fiat progressio. neque igiturconsiderandi iunctnm. principium. neque consultandi consilium.quid igitur aliud nisi forums? quocirca a fortuna omnia proliciscun-tur, et quoddam est principium extra qnod aliud nullnm reperistnr.

-ipn autem quaerilur cuiusmodi quest; qnod perinde est ac siprincipium motus in anima quid sit inquiratnr. patet autem sic essequemndmodum in nniverso est deus et vicissisn cuncta in illo: Ino-ventur enim omnia ab inexistente in nabis numine. rationis autemnon ratio, sed praestantius qlnidçiam est principium. quid autans

menue praestantius est nisi sus .est; quadra veteres dixemnt felices ex fartons, qui irrationabiiesad recte agendnm im ellerentur. nec velle ipsis confert: principiumenim italienne: inte ectu et voluntate prsestantins. alii vero ratio-uem babem,iillud veto non habent. quales sunt entbnsiasmi: hoc

x

Vil’tlll enim organum intellectns .30

ETHICORIUM AD EUDEMUM vu.enim non possuut bi. quippe qui sine ratione ferontnr. itaque ho-mm qui prudentes sapientesque sont1 celeris est vaticinatio et dura-bilis, qui non a ratione profectam esse suspicari debemns. sed aliiexperimento, alii consnetudine speculando utuntur. item hi quo-rum iest ratio solnta. itaque et melancholici recta valde subitaque

s insomnie habent. patet autem qnod species felicitatis dose sont.altera divins; ideaque qui felix est, numine adiutnm aliquid fecissedicunt: is autem est qui aliquid iuxta impetum divinom facit. alterest ui aliquidipraeter huncimpetnm facit. irrationales veto ambo;ac i a Ire eus magis faiicitas est, ista freqnens minus.

15. ingillatim igitur de unaqoaque virtute determinatnm estsa primi. quia veto seorsim ipsamm vim distinximus, etiam de virtute

quam probitatem vacamns dicendum erit. singulas igitur haberereliquas, qui huius appellationem sit consecoturus, necessom essepatet: nom neque in ceteris aliter id veniat usn. nemo enim tatacorpore nous sit, parte autem nulla, sed necessom ont omnes ontcette puestantissimas recte licherez non dissimilis etiam in toto ra-tio. bono enim esse ac lianesto simul et bono licet. non ipsiusiso-lum uominibus, sed remm ipsarom differentîa participanti. omniumenim honorons fines sont, ipsi per se suique gratin eligibiles, et inter

r0 bos houesta quoque. quae per se i se omnia laudabilia sont. utenim ipse, in actiones ab ipsis proactae landari salent: actionesalios et modesti ipssque modestia celebrstur, non etiam sanitas:nam nec opus eins, quando nec 0d fortiter fit landabile est, tam-etsi bons baec confiteamur. sim iter autem id etiam in ceteris perinductionem manifestum est. bonos enim est, qui natura bonismagie sit instructos: praestantissims enim omniaque sui desiderioexcitantia bono sont. nanar. divitiae, ca aris virtns, facoltates

sa natura quidem sont bons. sed noxia annula) ab habitnum corru-ptionem: neque enim vel stultns vel ininstus vel intemperans ali-quid ex eorum possessione commodnm referat, quemndmodum necnager ex sani hominis alimenta, neque infirmns motilnsve ex saniintegrique hominis ornatn. honestos autem bonusque dieitnr et exeo qnod bonesta bono per se ipsa insnnt illi, et eo qnod bonorum,idqne ipsorom gratis, effectivns existat: honesta autem sont virtu-tes operaqne ab ipsis profecta. sed et habitudo quaedam civilisut. qualem et Lacones habent, et alii simili ingenio haberent, itacomparata. sont enim qui virtutem non esse sequendam potent nisi

lMQnatura bonornm gratis. quocirca viri boni sont, qnod iis naturabons inexistant. verum istam probitatem non sont oscti: nequeenim houesta per se illis sont, sed boni honestiqpe esse eligunt:

- neque id tantnm. sed et quae non honesta natura, onestorom loco

625

illis babeutnr. houesta enim snnt, com eius gratis facinnt clignot-que houesta, vel qnod bouesto bonoqne natura bono houesta sont.bonestum enim iustum est, id vero secundum dignitatem censetor:hic autem iis utiqne dignum existit. sed et decens booestnm. de-centia autem illum sont nobilitas, divitiae, potentiae; quocirca bo- Ionesto bonoque es quoque honesta utilia sont. quae in aliis discon-veniunt. neque enim sunpliciter bono eis bans sont, bons autemhouesta bonique, quippe qui multas houestas actiones per en con-liciat. verum qui virtutes aetemarum remm gratis complectendasarbitrator, par accidens bonesta tuoit; quocirca sinus perfecta estprobitas. porro de voluptats, qualis et o pacto sit, tons adalia simpliciter iucnnda sint honestaque, a veto simpliciter ana toiucnndaqne, neque voloptas nisi in actione nascitor. quocirca sim-pliciter beatos incundissime vivit. neque id temere bomines arbi-trautnr. et quoniam medico propositns est terminus aliqois, adquem referens saunm corpus indicat et coins respectn aliqooosqueprogrediendo sannm sit efficiendom corpus, non etiam si plus sitminnsve, sic et vira bono circa actiones electionesqoe natura bo-norum, non laodabilium tamen. tenuinnm quendam et de habito- àdine et de electione ac fnga vel paucitatis vei copine divitiarom,deque successibus constituere o ortuit. in prioribns quidem osten-sum est ut ratio dictat: qnod i em est ac si quis dicet se alimentasumenda omnia observare nt mediciua ac ratio dictat, qnod verumquidem sed parum manifestons est. oportoit igitur iuxta qnod im-per-st, iuxtaqne habitudinem et actionem imperantis, Yltllh insti-tuere, velot servus iuxta domini, sin laque iuxta couvenientemsnum principatnm, quandoqoidem et omo ex imperante subdito- «aque constituitor, ac unnmqnodq’ne necessom habet ad principis suimores accommodare. is autem nplex est: aliter enim mediciua ali-ter sanitas imperat, et haie illa destinatnr. sic et in coutem. lativisprincipatus habet. neque enim inbendo dans imperat, se coinsgratis prudentîa est. qnod Vera alicuius gratin inbet, in aliis deter-minatnm est, quoniam ille nnllo eget. . quae igitur electio possessio-que natura bonorum vol ca oris vol amical-dm vel reli uorumcousiderare maxime deum faon, praestantissima est, et ne ic ter.minus est ulcherrimos: quae vero vel ab defectom ve ab exces- tusum cousi erare calera e deum permittit minime. en est pessima.ntque sic quidem res b et snimae, et hic terminus eins praestan-tissimos est, minimum. in nain, alteram irrationalemqne anima:partem sentire, quatenus ta ’s est. qui igitur terminus et qnae matavirtutum sit, et quis simpliciter bonorum omnium. quaeqne nospossidemos, scopus, bouc in modum sit dictum.

DE VIRTUTIBUS .ET VITIISSIMONE GRYNAEO IN TERPRETE.

nemadmodnm vebere landibns qnae palabra sont, sic quaesont torpia conviciis proscindere par est. sed inter pnlclu-a

quidem virtutes, inter turpia veto vitia primatom touent. laudariveto non ipsa modo vil-tus, sed canne quoque et comites fructos-que et opus omne virtofis. ut contra reprelsendi contraria debout.enm autem animae partes, qnaliter opiuatnr Pista, tres sint, qua deagendis omittendisqne dispicitnr, prudentia; qua sostinentor infesta,mansnetudo ac rabot; qua- adsclscendis idoneis cnpiditas regitur,sobrietas ac continentia; communesqne partium omnium hmminstitia liberalitas ac magnanimitas, totid rerum carnndem op-posita vitia, in dispiciendo recto stultitiam. in arcendo infesta fero-

1260ciam et igoaviam,’ in adsciscendo idoneo protervitstem ac incanti-

nentiam, communesque eorum omnium ininstitiam et illi-beralitatem animique parvitatem esse o ortet.

2. Prudentia igitur ratiouabilis animi partis virtns est, qua saqnae ad felicitatem suam tendunt dispicientes sibi comparant. man-soetodo veto incitabilis ad vindictam animi partis virtns est, quampar aegre ad iram concitantor. fortitude Vera incitabilis ad vindi-ctam animi partis virtos est, quam per aegre terroribns mortelsminantibns concutiontnr. sobrietss vero prenne ad cupiditatem sapartis virtns est, qua lit ut in frnendis rebos sic versentnr. pravasut omnino voluptates ne appetant. cootinentia Vera proni ad co-piditatem animi retinacolom est, quam pet in froendis rebos pravasad voluptates incitantem copiditatem ratione sistont ac continent.

Kkkk

Notes du mont Royal

Une ou plusieurs pages sont omises ici volontairement.

www.notesdumontroyal.com 쐰

750 DE P’otu tu ediae coulicîuntnr. quare ai unau! fabulam fadant. neceueut Ve ut bruiter entama apparent canda noria. vel ut toquer"metri longitudinal: apparent aquea. sed si [actant pluma. quem-adraodnm ai ex pluribus actionibus fuerit compouta, non en: une;

le ut lliaa habet unifias. tales pattes. et Odyuea. quae chaut par sehabent magnitudinem. aient si haec poennta commuta .unt, Tua.-tum fieri patent. optima, et qu’un maxime oint imitaho action]!auius. si igitur et propter-baec omnia pracutat et propter artu

.INDEX LHBOBUM

Analytica priera . . . . . . p.5. i3ponteriora . . . . . - 38

de Anima . . . . . . . . . 209de Animaliuln lqenerntiono . . . - 350ùtoria . . . . - 250

ineeuu . . .. . o 345mon . . . - 342partibul . . . - 314de Audibilibm . . L .,,.L.Juw

, de Caelo - - - - 143Causer-ile . . . . . . . o 1de Colorian . . . . . . . - 384de Divinationo per solanum . . - 238Ethica ad Eudamuxn . . . . - 606

magna . . . . . . . - 589ad Nicomacbum . . . . - 537de Generatione et corruptione . - î65de lnseeabilibna luis . . - 474de lmomniia . . . . o 236de lnterpretatizone . . - 8de Inveutute et mena . . . o 241de Lenqitndine et breritate vitae - 239Meehanlca . . . . . . . . - Ai029de Memoria et reniniccentia , . o 232

ETICA.etiala opu- (oportet enim ipm non quanlibet officere voluptatem.sed eam quae dicta est). nippant eau: quae magie fluent cons itut. neliorem aine dubio eue epopoeia. ne de tragoedia qui enet epopoeia et ipnia et faunin et partibus ipaarnm, et quot oint etquid dilferaut. et quae canne oint eina quod bene en et ,qaodaime non est, et de reprehemionibua et aolutionibuJ, un! Delta

ou un.

ARISTOTELICORUDI.

a

Meuphyciol . . . . . . . pag. 481Meteorologica . . . . . . - 178de Mirabilibua ausculuüonibua . . 1:03de Mundo . . . . . . . . - 203de Naturali amnltationo . - 102glfconomia : . . . . . -n omomca- . . un... . owifi..4’z’7-Î . . . . - 395oetica . . . . . , . . . . - 742

Politica . . . . . . . . . - 627Problemata . . . . . . . - M5de Recpiratione . . . . . a 242Rhetonca . . . . . . . . -i 695Rhetorica ad Alexandruln . . . - 797de Senau et Iensili . . . . - 226de Somno et i ’ ’a . . . . . - 334de Sophistieia e «chia . . . . - 90de Spiritu . . . . . . . . - 247Topica . . . . . . . . - 55Ventorun oitua et appellatiqu . - 477de Virtntîblu et vicia . . . . - 625de Vita et morte . . . . . . - 241de Xenophaue Zenoue Gorgia - 477

o

--.-----.--.--.