Notes du mont Royal

Cette œuvre est hébergée sur « No­tes du mont Royal » dans le cadre d’un

exposé gratuit sur la littérature.SOURCE DES IMAGES

Google Livres

www.notesdumontroyal.com 쐰

HESIODIASCRAEI

DEORVM GENERATIO.

HESIODIOPERA.OMNIA

LATINIS VERSIBVS EXPRESSA

ATQVE ILLVSTRATA

A

BERNARDO ZAMAGNA j

RAGVSINO.

EX REGIO PARMENSI TYPOGRAPHIO

WANNO CIDIDCCLXXXV

PRAESIDVM LICENTIA.

HESIODIASCRAEI

OPERA.

flâæŒJflm WŒ 9236

szmmcwa376. 917685339. sa flæuŒVG’. J

avec. amertumeJ369). Gflë’dï Jch (99357617 J17

FÆEJZÏTÆÎËWÉ

JJV’QS’WÆŒJJC ÏCIJC’JJJZJÏYJ,

431829508314 JlJQfVC Jé’cS’CŒJÛflCM

BERNARDVS ZAMAGNA

Inn orifice JtËaci anuries , 631m7, picter ag urge

mardania putride fimper fugientis ad 0ms

fendent antiauumque patrem méfiants et aflnam

. . ) .æeneâypen, Ïcrnande, un faufio omme (l égraina

(1) PETRO LEOPOLDO Magna Etruriae Duci, Prinalpi MIDI-mm-

sima Iizterammgue amantissima inscn’pta est Odyssea .

4

55a L’atlas gentes yuâaau’mus. Ëoc figé nafirrum

01° argan Opus, fibina’i quando me numina nympflae

flatta! proprii ingcniz’ paria cfarçfêcre [arole ,

deal patrie argianos Gàcaluccre [flore rates,

à raguera 72mm, fi qua cf: ca gêna, calfat

Jndzitos pafiim romana per oppida ferre.

Woconiclcs pfacuit Âcopofa’o) et Walaa’es Mir-ni

J56! ripas pâufirc JiiÎaco. car béatifia afferme

JÆ: agi caftan pariâtes qui gérait annis)

garoximus ut fatma, pangcndz’ êta carminis aria,

Won pfaceat , magnaaue mi fifi nominis umgraêridani pâcz’alum par me dcductus ad amnem

æauflatim incipz’at gratias Qedlfccrc 920cm,

æoeotumque modes? haie inter pacis amicae

Otia fig tante poficit fifi principe fiaient

flaflas, et amalgamas rotrinae fumina fumât

Watigus Kami inimica gonze) alios actrice aimaJngcnii Ûl’ëufizcauc alitera et æi’îocËuJ Apoffo.

5075m. tenez vacant in tcmpfo focal maximas alfas

moeonius) propioraue fadet gommeras et ipfé

fieflodas faaro fongum aternan-te j nec Melun

Éedignata férial magni e25: mens dia flîaronis.

Jimgo Gàz’gna canant j amgo fi: praepete penna

Êiæevfizm per lier ceâ’â intra madéfia codifiant

Jdmifleiqae criera d’aperwn menfifaue. recepez.

6go age fis j Ïernande , afiraei ad fiera poetaeJngredere o mecum. non fié Éorrentia 36mm

.Ærma , nec aérium afterna in magnera 6&st

flofioitio pro [aefib et raptae coniagis igne;

Gfed canit m, ut flâna tener 05m increanerit orge-921

Je terrae tractuflue maris caezflumqae profandum

Ïfuminaqae primiaue domines nataraqae diamm

Êxfiiterint j [ongaeque fiqziens wfilgia famae

oyflae ÜËao a dictai 7roianae ad tempo-ra céda

flanque fortanaflae virum tenegrofiqae regnaÛmnia mafizeo contingens nectare cÏarat.

Wamqae Gdaos reram primordia nocte tegeé’at

Jndzfirincta [Émis formaeqae expertia 5 Gàonec

(I) Vides, opium, haec ad Theogoniam Hesiodi [minera

6

Gonfufizm C’EifCufiit Âmor rodrentiâus annis

Gongeriem. teÆas foecundo corpore , et aura

flamine parpareo ri. te)- fla rempara menfes j

(St parafer norere fiios raya fidera motus 2Êo-ffectumaue fretum fidit l ffu’yiiaue drogua,

Éunctaaue ceperunt genitafia fémina riras.

Gaefus in aetlïerio primas redanaanit Ûfympo)

Îeffurifijue fina commixtus fada: in auras

ærcgeniem horrendamj Gàonec materna figuutas

Jufia napper (falarnas acuta fafce petirit

fÔeprenfiim infidiis) ’patrioqae potitus gonore

Êripuit ri figura. foc rege agrcflis et exËx

Wita 63m, moreflae fieri nigaere 2 nec uffasJuftitiae, [audiaue (nous fuit j- iffaqae grau

Jarea Goixerunt, facrint autan ferma ecfa,figue non affa fÔeum referat mortalfli’gus. ira.

560x tamcn die , fruftra Îitanum fortifias armis

.ÏÔe enfles, natofifue petens in praefia, magno

doué Jonc fiaccuguit rictus j qui fuflnine 63005

Ûaefi enas) ipfiimaae afta caâgine merfi’t

7

Jnfra guéa iacienspaaaitantem, agi ftrtarus Éorrct

Jeterna nocte ingens 2 pars aftima rcram.flâne Joris aafiicio regni fiiœefiit orge

52mm in afirfera caefi fedet arduus arec

Ïaâara mofitus C"dextre; ) totamaae Fer 0756m

ærovidus intendens aciem fila praemia [audi

fic fieferi ragua poenas j dominumaue per artcs

Jnglenia exacait. prima flaec âgeficis imago

Jmperii , yogis auae nunc regnantigus aacta

Granit in immenfiim 2 totamqae effudit opum Mm.

«722m rerum tenais tantum experientia menit j

Quaefltique afiis fadés j- profirifl’aque terrae

Gyi ccra , et attritus cocpit fiândefi’ere damner,

Ëdomitiaue gonfles, pecadcfiue in fipta receptae

fieraque perfinuere j et ferrant incandait igné

Quid faceret mortale genus? non rofiida meffa

(disonte Co.dagant rupes , nec vino et [acte effacgant

yard Fer intactos [agenda fâimina campos ,

flat inarata Ûeres fiirgegat. iamgae pfaccre

gfandferi foetus pafsim montanaque corna

Êefi’erant , aâoaue inventum rirere cuftu ,

êtfirfem prodigere et acutae frigora grumae

Wcfiigus iniectis, afimentaqae mitia nofi’e.

Ûmnia auae cernens , fixerofiiue rccfudere fontes

flafla opam urates afiraeus j primas agreftesËdocait m, fracas quo fidere fimina 9Mo

gradere conreniat? figeas guis caftus opimae?yempora auae mefi’is, quaque arte paranda fiipefâx

æufiica) et agricofis quae cura adhigenda iaanencis .9

Wec minus et rarios rouit per caerudz curfiis

Âitore Qigrçfl’as patrio, quando omnia ÎCfguô’

flaad omnis dona ferre ncyat; certafiiae notavit,Quidpfuaniaeq; ferant flyades) guida)- aufper Orion,

Arctarufiîue, flaediaue) et qaafi ffamine eundum,

in pfaceat rapidi tentare pericafa ponti ,cfËiaritiafiÏae fiqai percgrinas. cuncta fic! ante

Jufiitiam ferrure iaget) finzctumaue padorem ,

êt mores fine gage; [une vis et tarpis egcflaâ’

(I) Haec ad airera»: Hesiodi carmerz pertinent, nimirum ad 0193-

ra et Dies .

9

Êfiagiunt, pietafiqae auget, popafofique per omnes

Ûopia fargfico fiundit fla munera cornu ,

Quant requies non Çàonat’iners, at fichât cura )

Âfiidaufiqae fader. quid iam Gai’arerfi canentem

Âgumenta fiquar? cecinit qui fitngaine Gdivum

Æeroes m nati popufos aut &gigas acquis

æexere, aut C"domito retafcre ex dofite triumpdos )

fiionfiraque pdzcarunt per magnas C’didita terras;

azultaque praeterea , inanidit quae fonga netuftas,

Gonfiimpfitqae anorax. rcfiat pars unica [audum

Goniagis Âmptïitryonaeae , fifieptaque magna

I fÔe Jonc progenies , Âêides iffe fitpergi

flartigenae Gàomitor Üycni quo tempore fatum

fulmineum qaafsans flagafizei ad Jpoffinis aram

gibercufit) ac magna ÊeZpÉos formidine fjord.

0 ratem nimium Âgeficem , edicere primo

Gui rerum rot mira Gdatant: te principe Gdignus

chalut , et ufque nono pigeait fforentior aero

( I) Inter alia poemara Hesiodus et Heroogoniam scripsisse tra-

ditur, cuius pars fartasse Scutum HercuIÎSa de 7110 511° loco filma"

ID

Qtiodfi magnanimos ipfi propiora méfient

Jiuftriadas dona ficfa taos 2 non Mât: creatos

PlotiÏPC (2&0 16670615 CCZCÉTCanOô’ carmine fiiCî’O

fieqffiet. [cador anus erat gens Âufiria 2 et admis

Gaqfizriâas foecunda 630mm Çàircaea fonaret

9er nemora 2 et pfaufa miratam impfcret Ûfympam.

gram ficuit certare m ace! ipfi iudice ËËoego

Jrgofico in coeta cum magna fiificet odfi571’60eonida 2 qaamafiis angiome roÂora jeudis

flectoreos circa muros 2 inmcentaqae cÊzufiim

ÜaCdis Âcniffeae furets cecintfi’et 2 et ignes

(J’appofitos Æantdi quondam ferrentigus andisf

6aneta taae gentis 2 gernande 2 infigniâus orfis

Gefiiflrent Gàecora iffd 2 Gdia quae rerfigus actas

Ëigna tuât . nifgente tua nam maias in omni

.Üaude 2 per ogdiquos fignorum ÔÊfammeus orges

Êam rutile inverïitar carra 2 fig cernit a5 axe-

( I) Non dEfiiere, qui dieererzt Homerum quorzdanz certaine cama

m Enboea cum Hesiodo , victumque deccssisse seateatia Panidis . sa?

parant id verisimile .

«la;

Il

013d non Goufcifono (91° aperi duce cefegranda Gàedere

°Êona fini; nec i trigaffi’ent 2 omnigas anus

thfiæret. fortuna aâud froment in aevum

Jufiriadum gaudes 2 afiis et pandas ofim

97eme Qaâit prima repetens a5 origine gentem

Ûaefaream. iam nunc agamies Qate lifta nympflae 2

Juricomos iungam fibres 2 magnofiae nepotes

Wunerigus iuftis cumufago 2 et faurea nectam

(Jerta comis 2 Gàonec figvectus in ardua tempfa 2

gâria agi fidem pofiiit 2 tantofque fâcraaxit

JÏma piros ruade ficcendens [amine 2 riram

ëffigiem fratrum 2 quos Éaec mirantia cernant

(fuecufa 2 nicturo 63e origam carmine rates.

In medio midi Êamr amie infignis donore

Gf’tagit .- cum circa rariis de paradas orges

Jittonitae gentes procumgent 2 Gdignaqae ad aras

Ïfiuricremas fadent pro fifre vota parente

Êompede iam fracta2mifieris qaam darô’ara quondam

Jmmiti tafia C’dominoram indaxcrat actas.

JÆE Joris fiiper ages erit2geminoque minerais

H.

’ fiofiigas exitium coffo pendetfit in aura

Ûpperiens nutum 2 quo martia fulmina ostertat.

flinc Éeopofdus agens .772ufcae âgeficia gentis

Jigmina fraterno dictas gaudegit amore 2

Juraque et aagu tas âges 2 qaeis temperat urges ,

flaximus qflendet .- propior Ïfora ararea pfaadet.515mo fixera afgenti derinctus tempora anitta

Ïetitonicos êqaites primaervi zËËforis in aevo

Ûfientans 2 qaondam pars magna futurus et ipfi:

Jmperii 2 fifiet ductor : fi: candida fiipra

æefâgio pietafique addet. iamque Jtafa finquensflëoenia 2 et ëridani nineos rçfonantis oâares

pre aderis 2 ïernande 2 aequos oui ririda mores-

çratior infignit zformat?) in corpore flirtas 2

flttoÆitque animas. erit ana Jnfiiâ’ria tecum’

Omnis 2 et aeternae fiaondegit praemia famae

Gaeficofas tafiata 2 figi te rindice factor:

deaaufi’e dies 2 et crefcere commoda et omnes

Jafiæiciis nidifie tais decora atfita per urges.

Jnnidia infefix fiventia graciât mordens

13

grendegit frufira2 rirtutumque ora tremifcens29’05: Élari quae fufiz choro circumundique fadent2

d’anguineos reflet raptis pro crinigus ang-ues.

deflctc deroes fileram gendre! o midi tantumÎonent deum aeaai 2 refirras ut Goicere façades

(fit rafeam myrto arietricem intexere frontem 2

Jnanideat fiapgpacta nono Gdam graecia nati.

Jnterea Âfiraei tu carmina ("goda poëtae2

.in vacat 2 et fçfio rerum qua otia modes

æugfica Gdag &ni raflai 63th iaccipe: in ifâs

Jnrenies2 quae feeta mît Cgaufcea’inc mentem

difficiant. neque enim nana deicfiig imagine rerum

5°ieriis fadant aures infirmnia forma 2

Wec Wenas2 aut Weneris puer ilÏe infecta anencno

Jmprogas idafio contorquet fioieafa a4 arca2-

GVtiiflitas fiai mafia fatet2 ritamque geatam

Quae fadant, praecepta 2- et rerum maxima rirtus.

570m etiam tecum fufirans Éaec carmina quondam

flapie: gaudegit coniux iffa incfyta famaJtafides inter2 qua naffam Ébafizs arnica

I4

(Îrudiifie magie Gooctrina fertur in omni

Êftenfi 63e gente nurum 2 nec pfurigus auctam

Jffecegris adam Gdarites accélère pafiae;

dit gens Mât quidem mafflue et dpoffine cfara efi.

Jpfiz fias curam genitrix agi fidufa natis

Jmpendit 2 magnum et matris fitiavit amoremOmnigenos vofvit fiéros 2 Jtafafique camoenas

flcfiicit et fiatias pariter 2 non infiia [audumWÆius 2 aadentem vexit quem æeyafiis afes

Jonas in montes graiorum exempfa fequutam.

à querimur non (fin: 2 modis qui praegeat aures

flagadas .fionidum 2 taârs quam namina vagis

Gonciâent fenfiis? vagis et gaudira mufle 2

é’t vantes ficara ferunt 2 nec damna poème

6Vifis utrique fanait.- tafia madoetia 2 et aâis

ÉDorticiËus vivo fiirgens 63e marmore fades 2

Quant varia circam fforent pomaria cufta 2

Æegis opus 2 magni referens miracufa pri ca

.Ûucuffi Jifcinoiqae. iffic iam taque taaqae

Ganiage 2 quae parifi recam contendit amore ,

15

Âufisicigas 2 gemmas cantu certare m poetas

oyidimus 2 et [ongo renOvatos rempare (ados

Æieridum. dicta procerum fiipante corona

Jimgo vos a’acres âgantes ffumina fieri

guttarisrin morem torrentis uterqae ciegatQuae rapidi vena fundens eccivite vates 2

æËzadere nec pigait2 nec profits adderc vires.

Ûmnia dictitia rqflmagant: famaque et adas

Waiadas fufis per caerafa coffa capiffis

Jid pfaafiim excierat vicini e gargote fontis 2

êt 621° atyros ïaunofçque et agrcmia namina nympfias 2

Wt quondam Ârcadiae in fucis ad Épanos avenam 2

.fiutÛ rpÉeiGàufcem ad canai propeefbtrymonis undas.

JÏÏO ora nunc vuftu2 Mia mea carmina pfaufii

êxcipite iffafires animae 2 taque optime florinceps 2

flaque tao Œdiâzcta vira câriflvima Wymp 5a

(1) Duo vates praestamissimi , alter Veronerzsis Lorentias .2 Nea-

politanus. alter Mollius , camphres dies apud optima: principes com-

morati sain, maximamque siivi Iaudem et ipsorum principum et alio-

rum auditoram iudicio extemporaaeis carminihzs non minas scite quam

elegaater decarztatis pepereraat.

[6

formofis Janonem ocuâs et flaffada calta

Jnâenio fiiperare potis. cefieris uftro.7 d proprium 2 97 ernande 2 petam quad numina 2 nazifia

(dizains erit Gàonum. nofiram tidi firviet ufique

dam fiadium 2 sidi cura 2 rai fic gamina gnati2

Jtadiae fines afta 2 et aviti gâria regni 2

Jncofumes rageant; primis mirentur et annis

6Virtutefque tuas faadumque immenfiz tuarum

5D" popufos 2 quos ipfe regis 2 monumenta 2 nec alfa

flamine iam Ïaeti pfuadant 2 quam qua tigi certain

cf ternis ad aftra viam 2 et te fingis Ofympo2 .Ëeficiaeque 2 paterq; dominant fate andiqaeçàictas.

AD LECTOREMDE HESIODO

EIVSQ VE THEOGONIA.

P ostquam Homeri Odysseam latinis expressi ver-3sibus, eamque in lucem edidi, me ad Hesiodumconverti, eiusque primum Hercalis Scatum, tumOpera et Dies poetica latinitate donavi, dediquehoc utrumque carmen in manas hominum . Nuncveto codem modo T heogonia , seu Deorum Ce-neratione adornata, tertio Hesiodi carmine , ab-solutam antiquissimi poetae operam, quae e mul-tis ab eo conscriptis supersunt sala , editionemaggredior . Et quoniam graves viri eruditiquecomplures , quorum auctoritas apud me valetplurimum semperque valebit , non defiJere , quicum mea versione ipsos graecos Hesiodi versusconiunctos desiderarent, ut uho tamquam intuitupossent inter me et Hesiodum comparationem

I

Ilinstituere, deque fide, qua in eiusdem sententiisalia lingua poetice exprimendis sum usus, indi-care; eorum cessi voluntati, praesertim quum etiure uterentur sua , nec aliena a me, aut iniustafiagitarent. Quare habes’ heic et graeca Hesiodicarmina, quemadmodum impressa exstant in edi-tione Craeviana, quae ceteris multo habetur ac-curatior, et simul eadem versibus a me latinereddita- atque illustrata eo studio , quo certe po-tui maxima, pro ingenii mei tenuitate ac exiguaeruditionis copia. Scie m quidem id operis etab aliis viris doctissimis, quos apud Fabriciumvidere potes, fuisse iamdiu factum , et ipsorumego sollertiam nec parvi facio , nec contemnen-ldam puto, quamvis videantur aliqui perfectiusquiddam desiderare, si ad graecae linguae latinae-que scientiam maior Virgilianae dictionis imita-tio, et quidam carminum veluti concentus, quaeduo fartasse deerant, adiungerentur. Suus tamenpar me caïque ex his scriptoribus sit honor,sua

(1) Vide Fabricii G. Bibi. lib. Il, arque acide alteram ediiionempracrermissam al) eo et Nicolai (le Valle (Brixîae 14.99), et Bonini

Mombriiii (Lugduni 1550). Alter 110mm Open et Dies, alter Tino-goniam venir; CXstantque Venetiis in Bibi. Apost. Zeni eaedem edi-Iioncs .

Il!fama stet atque 1ans: nihil a me cuiquam cele-britatis, quam consequuti sunt, imminutum vola.Id unum ego, quad nemo facile non conceden-dum arbitrabitur, peto, ut quad illis bona do-ctorum hominum venia facere licuit, mihi etiamsine cuiusquam invidia arque ofi’ensione liceat ex-

periri. Si quam forte singularem in me animad-vertant diligentiam, latineque scribendi elegan-tiam , Iaudent hasce litteras fere intermortuas su-scitandi desiderium, curamque in optimis poetislegendis imitandisque non frustra pasitam. Sinautem oscitantem videant ac sine numeris lutu-lentumque fluere , despiciant arrogantiam, ac tur-pissimam temporis otiique, quad institutae.mihiconcedit vitae ratio, iacturam vituperent. Verumhisce omissis , quae ad aliorum iudicium spe-ctant, aliquid heic dicendum arbitror de He-siodi primum vita , de qua nihil scripseram ,quam Opera et Dies, Scutumque Herculis edi-dissem, tum de ipsius T heagonia: in qua utra-que. re ita me geram, ut brevitati maximope-re eonsulam, eorumque perstringam summa ve-luti capita , quae ab aliis iam dicta sunt . Novienim parum aut fera nihil , quad dicam, intanta hominum copia , qui iisdem ante me de

1V

rebus conscripserunt , relictum est . Itaque a pri-

mo ’exardiamur . .Natus est Hesiodus Dia patre Ampelidis filio,qui ex Mena10pa Ithogenaeo Critonis filio origi-nem ducebat , et matre Pycimede; Cumaene ,

quae urbs.inter Aeolicas est , an in Ascra Baco-ltiae vico ad Heliconis radices, omnino incertum.Cumaeus et Ascraeus ab antiquis dicitur scripta.ribus. Dia quidem eius patri Cuma patria est:qua relicta vel quad esset alieno oppressas acre,nec haberet , unde nomina dissolveret, vel quadaliquo crimine, et fartasse caedis, cui fuga atqueexilio consulendum, teneretur , vel denique quadloci mutatione speraret fortunarum etiam muta-tionem consequuturum, in Ascram Boeotiae secontulit, ibique consedit cum fratre seu Atellaseu Moeone. Fieri igitur potest , ut prias quamex antiqua sede Dius demigrasset, ei fuerit iamnatus filins Hesiodus , idemque tune recte Cu-maeus, uti pater, appellaretur: sed aeque facile,immo etiam si Plutarcho fides , qui Ascraeamfacit Pycimeden, verasimilius fieri patuit, ut inAscram non sit puer deportatus, at ibidem etgeneratus et natus, 0b eamque caussam Ascraeuspotius habendus sit. Verum haec minutiora: seu

V

natus in Ascra sit Hesiodus, seu tantum educa-tus, parum refert. Vixit certe in eo vico priusobscure, postea maximanr eius carminum gloriacelebritatem adapta . Exiguas habuit fortunas: namet humili loco, et pauperibus natus erat parenti-bus, et praeterea bona l”, quae ipsi ex patrishaereditate obvenerant , a fratre m seu pattuelePersa homine maxime rapaci ac litium cupidomagna ex parte fuerunt adempta . Eam autemexercuit facultatem, quae admodum paucos quovisrempare locupletavit, paesim nimirum, divinamartem sed inopem . Pastoritiam in ipso aetatisinitia vitam agit: quad iis temporibus, quibuset ipse vixit et Hamerus, nec ipsis regum filiis

(1) [ta ipse Hesiodus Open et Dia. v. 46 inquit:,, [am patrios census divisimus: ipse tulisti,, Praeterea rapiens tibi multa, invertere hiamum,, Muneribus largis aggressus pectora regum,

,, Nos inter voluere ortam qui cernere litcm.

(2) Dixi a franc seu panade; nam vates ad Persam loquensv. 784. Open et Dia. ait obscuriusv:

,, Non aliter genitorque meus, stultîssime Persa,

,, Arque tuus pelagi sulcabat cacrula pinu.Ubi quum non dieu: natter pater, sed meus et tuas, videtur (listin-ctionem fureta, et potins signifiante Persam mon e Dia, cuius Hesio-

dus erat filins, sed ex eius franc natum .

V1

turpe erat facere aut inhonestum. Quo antiquio-ra nempe tempora, eo et mollities rarior, et m0-res hominum simpliciores . Adolescens vero, quada natura, credo, ad paesim maxime ferretur, in-genioque abundaret acutissimo, vel sua ipse du-ctu compulsus, vel a parentibus amicisque itaiussus, tatum se contulit ad litterarum studia,vatesque, quantum nunc admiramur, evasit. 111equidem se, ut id faceret, a Musis, quas impen-se calait, dicata etiam. in Helicone m earumdemhonori tripode, quem dona Victor acceperat, fe-cisse persuasum refert: nos vero poetae, qui aMusis mentiri etiam se didicisse testatur, sineulla urbanitatis offensione nequaquam tenemurcredere. Quod eius carmina elegantissima ac mul-

(1) Sic in Oper. et Dier. v. 813 ait:,, Meque adeo dulci vicrarem carmine vidit

,, Auriium tripodem ferre admirata iuventus ,,, Qucm redicns sacrum Musis Helicone dicavi.

Porto et inscriptio tripodi apposita ab Hesiodo circumfertur, et apud.Dionem, interque graeca legitur epigrammata:

Hcaioâoç Moôcatç EiÀmwviai 7093, (infâme

Yflpma marasme in: XaÀziÂt 5751W Ofljinçov-

Sed cum ego fictam ac suppositam duco, quemadmodum et viri do-cri complures. Vera enim si esset, nulla iam controwrsia habereturde utriusque 21eme.

V]!

ris non vulgaris doctrinae luminibus distincta li-quido ostendunt, id solum pro comperto habea-tur. Haec autem maximas cum fecisse progressaset in ea philosophiae parte , quae ad astrorumpertinet scientiam, quamque in rebus georgicispertractandis passim adhibet; et: in ca, quae adres divinas mundique spectat opificium , quam-que allegoriis involvit patius quam exornavit inDeorum generatione; et in ea demum, quae ver.satur in moribus vitaque recte instituenda in ho-minum societate, cuiusque praecepta Optima ubi-que tradit, clarissime certissimeque docent . Fuirpraeterea in rerum nominumque antiquitate scien-tissimus , et in carminum sono ad aurium volu-ptatem accammodanda plane admirabilis: ut cumrecta dixerit Dionysius Halicarnassaeus et volu-ptatis et aequabilis dictionis et verborum colloca-tionis vehementer studiasum; et Velleius Pater-culus vocaverit perelegantis ingenii Virum et mol-lissima duleedine carminum memorabilem; etipse Fabius Quinctilianus, quamvis neget eumdemcrebro’assurgere, quad Homeri proprium est, ta-

men fateatur utiles habere circa praecepta sen-.-tentias , lenitatemque verborum et expositianisprobabilem, palmamque in illo mediocri genere

V111

promereri . Ionica plerumque dialecto est dele-ictatus , quae ut aliis vocalium concursu abundan-tior , ita est pronunciatu audituque mollior. Mul-ta scripsit ac varia Ë”: sed ex sexdecim’ apeti-

bus , quae scripsisse dicitur, solum tria nec eaintegra ad nos pervenerunt . Ea tamen huiusmo-di sunt , ut multipliéem exquisitamque , quae iniis continetur , doctrinam multi admirati non du-bitarint memoriae prodere, ipsi Opus fuisse mul-tas suscipere peregrinationes, quemadmodum etab Hamera factum accepimus, et longinquas eruédiendi sese mysteriisque praesertim Aegyptiis im-buendi gratia regiones petere . Quod ego nec con-cedere, nec omnino negare ausim: nam quam-vis ipse profiteatur se numquam navigasse, nisiquando ex Aulidis porta a) in Euboeam traie-

(x) Praeter Theogoniam et Sentant Herculis, de quibus aliqui du-

bitasse videntur, an essent genuina Hesiodi carmina, ac Open: et Dits,

nominantur a Tzetze, aliisque grammaticis alia carmina, de Heroumnempe et Heroïdum Genealogiis, de Vaticinandi me, de Mulierumlaudibus, de Pelei et Thetîdis nuptiis, de Dactylis Idaeis, de Medi-

cina, de Herbis, de Batracho arnica, in quem scripsisse dicitur Epi-cedium, de Chirone, de Astronomia, de Telluris perlodo , de The-seo, de Aegimio, de divinis Sermonibus etc. , quae omnia in Fabr.Bibi. Cr. videre pores lib. Il cap. 8 , ubi multo plura invenies .

(2) Lege Open et Dia. v. 804. et seq. in mea versione.

1X

cit illuc invitatus ad ludos, qui in funere Am-phidamantis regia instruebantur, in quibus et vi-cit cantu; tamen id fecit fartasse post absolutumOperum et Dierum carmen, in quo ita de setestabatur. Magnam certe Graeciae partem invi-sisse credibile est, sapientissimorumque hominumusum esse consuetudine . Ctemenen Physigei mfiliam sororemque Amphiphanis et Canyctorisduxisse axai-cm a quibusdam dicitur, a qua filinm,ut fama est, suscepit Stesichorum poetam et ip-sum celebrem . Quidam autem hanc non eiuscaniugem , sed tantum amicam fuisse putant. Cer-te filins videtur ei natus esse: filii (a enim men-tionem facit in Operibus . In Ascra ut plurimumlatuit, Ascraeisque suis popularibus non usus estamicissimis , a quibus et muletatus fuisse fertur

(1) Quam Ctemenen multi dixerunt, alii vacant Climenen velArchiepen. Sed male, ut animadverterunt et Giraldus, et alii. Maleetiam et Mnaseas intrusus Hesiodi filins, qui pet aliquos non Mna-seas en, sed Mnasea filin. Quos vero dixi francs Ctemenes et Phy-sigei liberos, dicuntur ab aliis Ganyctoris Naucletii filii Ctimenus etAntiphus. [ta omnia implicata, quae de Hesiodi coniugio et marris

mussa narrantur. l(a) Versu enim Open et Dier. 315 id ipse innuit inquiens:

,, , . . . . . . . non ego iustus,,, Non amet et natus meus esse, heic omnia quando etc.

1.

A”

sive invidia in ipsum concitatis, sive Persae’ ac;cusationibusq Quaprapter Ascram Ù) quocumqueanni tempore incommodam iis , qui in eo vicohabitabant, non dubitavit dicere, contra quamfieri solet ab omnibus fere poetis , qui nidulosetiam in saxis rupibusque aflixos, qualis erat il-la Vlyssis Ithaca, quam vir sapientissimus im-mortalitati praetulit , dummodo in iis nati sintaut educati, maximis Celebrare laudibus atqueextOllere non desinunt . Quod non ideo solum ,quad incredibilem in hominum animis habeatcharitatem patria, faciunt, sed ne etiam delea-rum patria , quemadmodum de Homeri natalisolo, ambigatur. Qua in re non modo patriae ,verum suae quoque ipsorum laudi serviunt .r Sedhorum plerosque, si id reticuissent, facile pate-retur respublica. At revertamur ad Hesiodum:sane male sentiebat de patria, quaecumque fue-rit illi caussa. Nam multa passim in Operum et

(x) Lege v. 790 Open et Bien Hinc et Ovidius lib.1v De Pan-ro Eleg. xxv dixit:

,, Esset perpetua sua quam vitabilis Ascra,,, Ausa est Argolici Musa dacere semis.

,, A: fuerat Terra genitus qui scripsit in i113,,, Intumuit vnti nec tamen Ascra sua.

XIt

Dierum carmine de iudicum iniquitate , indicie-vrumque, quae tum temporis in Ascra exerceban-tur, perversitate iratior efl’undit. Ceterum meri-bus videtur fuisse suavissimis; simplicique quaedam sapientia, ac virtutis amore plenus . Prodi-tum est autem non naturae- conditione, sed vie-lenta (Û morte decessisse in ultima senectute, utnon solum passim a poetis appelIetur senex, ve-rum etiam in proverbium abierit Hesiodia sene-Ctus, quam ei apprecamur, quem diutissime vi-

- (1) Pausanias quidem in Boeoticis, Filii, inquit, Ganyctoris Cri-v

menus et Antiphus in Molycrian ex Naupacro fugerunt ab Hesiodineccm , ubi in Neptunum impii existimati sunt, deque illis fac-ta est

.quaestio, Quod lege apud Giraldum. Plutarchus autem in Dioclisconvivio paullo aliter, quam e51: apud ipsum Lil. Giraldum, reinnarrat. A Milesio, inquit, Troilo Hesiodi amico apud LOCI’OS, ubi

hospitabatur, vitiata fuit Hospitis filia: rei conscium Hesiodum ratipuellae francs, sed reticuisse crimen , utrumque- in nemore’ nacti oc-

ciderunt, et cadavera in mare proiecerunt. Troili quidem corpus ad0ms fluminis Daphnes adhaesit scopula, qui et nomen ab ce accepit;

Hesiodi vcro delamm a Delphine in littus, que tum Locri Neptuna-lia agebant. Qui quum agnovissent, exrulerunt ad humandum, con-quisitisque occisoribus, inventisque, vives aquis squcarunt. Alii tra-dunt occisores mari fugam tentasse, sed caoua tcmpcstate amuras nau-

fragio periisse . Itaque primum Hesiodus sepultus fuit a Lecris: hincAlcaeus poëta graccum scripsit epigmmmu, quad quum fers in om-nibus exstet Hesiodi editionibus, lutine a me redditum tantum subiicimn:

unir-a- .1

XI!4

vere cupimus . In Nemea Locridos primum se-pultus perhibetur , ut est in Alcaei carmine; dain-de ab Orchomeniis, ita oraculo monente, ferunteiusdem ossa Orchomenum translata, ibique inmedia foro honorifice condita, addito etiam intumuli fronte ad posteritatis memoriam elogio i”.

,, Hesiodi corpus nemorosa in Locridis umbra

,, Naiades irriguis fontibus ablueruut,

,, Ac tumulum statuere, albo quem rustica pubes,, Lactc, et commixto mellis honore rigat.

,, Tam dulcis vox namque semi spirabat ab 0re,, Assueto puro tore frui Aonidum .

(1) Admonitus, inquit Plutarchus, ab oraculo Delphico fuerat He-

siodus, ut Nemeam fugcret vitaretque, quumque ipse intelligeret id de

Nemea Peloponnesi, venit imprudens in Oenonem Locridis, ubi tem-

plum erat lovis Nemeaei, ibique mortcm invenit, sepulcrumque. Orcho-

menii autem, qui accaparant ab oracqu non prius pestem, qua aimera-bantur, cessaturam, quam Hesiodi corpus Orchomenum deportaretur, di-

ligenter inquisierunt a Locris occultatum, deprehenderuntque teste Pau-

sania indicio non hirundinis, ut legit Fabricius et Menagius,sed coi-ni-

cis, ut constat auctore etiam Luciano Samos. in e’mendatiore vita Pel-

legrini. Elogîum vero illud graece passim legitur; dabo solum latine:

,, Ascra quidem patria est foecunda, sed ossa perempti

,, Rapta equitum longe servat humus Minyum,,, Hesiodi, cuius fama it sublimior inter

,, Spectatos aequo iudicio Sephies.

De qua Hesiodii corporis translatione illud etiam Pindari:

,. Salve et pubescens, salve et bis nacre sepulcrum,,. llcsiode, ante alios laude micaus Sophiae.

«1’111

l

Sed 0’ pleraque, ut quod .sentio fatear, quaede eius morte narrantur et a Plutarcho et aPau-sania , fabulosa censeo . Quo veto post mortemubique esset in honore , et ingens interpretumc0pia, qui eius scripta illustrarunt , inter quoset Zeno est Philosophus, et signa ac monumen-ta in multis Graeciae urbibus eiusdem nominierecta , satis luculenter demonstrant . Horumunum a se visum in lovis Olympii templo Pau-sanias memorat in Eliacis, alterum in Thespiorumforo , tertium in Helicone sedentis habitu citha-ramque inter genua continentis efi’ormatum . Inpublico praeterea Byzantino gymnasio seu Zeu-xippo eius ex aere statua visebatur. Quibus ho-noris non incertis significationibus sat eius famatuta est contra Cleomenis Anassandriadae, et Py-thagorae. iniuriosa dicta: quorum alter illum vi-lissimum servorum vocat, alter eiusdem animamvidisse testabatur ad aeream columnam apud in-feros vinctam miserandos eiulatus efi’undere, quad

multa impie atque falso de diis vivus conscripse-

(r) Inepta enim et illa cornix, quae Orchomeniis sepulcrum de-texit; mihi videtur, et pestis, a qua, huiusmodi re facta, liberatisunt ii populi; ne dicam de delphine, qui corpus Hesiodi in terraintletulit , deque oraculo etc.

XIV

rit . Quam eamdem 0b caussam nec apud Plato-nem bene audit , quamvis hic philosophorum di.sertissimus Hesiodi nostri et doctrinam saepe ad-miretur , et sententias adhibeat. Hinc non motetCerèopem, qui excellentis ac prope divini inge-nii virum dicitur fuisse solitus exagitare ubique,atque adversus eumdem iniquas exercere contro-versias, quod victus fortasse ab eo fuerit in car-minum concertatione; nec Lucianum, qui etsimulta de eius laudibus dicat , tamen ut est scri-ptor subsannandi deridendique cupiditate plus iu-sto fiagrans, variis in locis in eius doctrinaminvehitur potins , quam iocatur. Vsque adeo ve-rum illud, neminem umquam potuisse omnibusplacere . Heic autem petet quispiam, quot annisante Olympiadum’ initium vixerit Hesiodus; fue-ritne aetate Homero’ posterior, an prior? Plutar-chus eum Homero dicit et gloria et tempore pro-ximum, nec Velleius multo aliter sentit, nec Phi-lochorus et Xenophanes apud Cellium. Suidasautem Homero posteriorem centum annis dicit,

.Solinus centum triginta, Tzetzes quadringentis,et M. Tullius multis ante illum saeculis Home-rum vixisse arbitratur . Quare et Ciraldius et Sal-masius et Clericus et Dodvellus, et ipse Fabri-

XV

eius , aliique Homerum Hesiode antiquiorem staetuerunt’. Sed pace tamen tantorum virorum vi.deamus, num altera sententia , quae Hesiodumvetustiorem w asserit , quaeque ipsa Hesiodiaetiam scribendi ratione mihi semper niti visa estverisimiliorsit. 111e quidem historiae pater He-rodotus de Hesiodi atque Homeri aetate disserensait Hist. libro secundo, eos quadringentis annissese antiquiores exstitisse,. Quare quum Halicar- Inassensis ’Herodotus Lyxi vel Xyli filius , Pam-phila teste apud Cellium , in Xersis transitu inGraeciamt.q11adriennis esset, ut Dionysius et ipseHalicarnassaeus vnatum paullo ante Persicum bel-lum superstitemque usque ad bellum Peloponnesia-cum testatur, anni erunt circiter quadringentieabeodem ad Hesiodum arque Homerum . Itaqueprincipes hi poetae annis circiter centum, si prin.cipium Olympiadum iuxta communiorem suPpu-tandi rationem anno ante Christum IDCCLXXVI etRomae coud. XXIII statuatur, ante Olympiadasfloruisse debuerunt: tot enim anni sunt ad Olym-piadis quinquagesimae quartae exitum , qua He-

(1) Vide hac de te doctissime disserentem Ioan. Rinaldum Car-lium in Epz’stola ad Hieron. Tartarottum data, a qua ego fête haec

omnia mutuatus sum; et Prideauxium in Nom ad Marm. Arum.

«in

rodotus natus videtur. Sit igitur h0c primum;Hesiodum ab Herodoto ipriOtem nominari cumHomero , et ipsum Homerum quadringentis antese annis prodidisse. Sed idem, inquies, in Ho-meri vira , ad Xersis transitum , pugnamque Sa-laminiam sexcentos et viginti duos annos enn-merat ab Homero nato . Pugnat ergo , nec sibiconstat Herodotus . Atqui vel illa vita non est,ut imulti existimarunt, ab Herodoto Halicarnassen-si scripta, sed ab Herodoto Olophyxio; vel siab eo scripta est , Scaligeri emendatio , ut mo-anet Corsinius m in Fastis Atticis , legentis nonêEocxôcnoc ânon 8150, at simpliciter gram rergocxo’o’zoc ,

adhibenda est . Huiusmodi errorum multa passimexempla. Verum si liber progrediamur,’in5picia-

musque, quid illa ferunt Oxoniensia marmoragraecae eruditionis e Parc advectus thesaurus lo-cupletissimus. In iis dicitur Homerus vixisse an-’te illorum marmorum conscriptorem annis sex-centis quadraginta tribus. Archon enim Agathoclesannis tribus et nonaginta ante ipsum consigna-tut. Meursius autem dicit , Pausaniam ostendere,Agathoclem Athenis imperasse anno quarto Olim;:

à

(x) Tom. u! Fut. Auic. edit. Fier. pag. 158.

X711

piadis centesimae quintae, idest annis ante Chri-Stum CCCLV. Ergo marmorum scriptor ante Chri-stum annis CCLxul , et Homerus IOCCCCVI pari-ter ante Christum vixit, quamvis Petavius, quihaec marmora videre non potuit, cum dicat flo-ruisse annis ante Ch. circiter C10, et Harduinus mveto propius loccccxx. Quod discrimen profe-cto tenue est in tanta temporum antiquitate,praesertim si animadvertamus, et illam particu-lam circiter a Petavio appositam , et ab eodemannum duodecimum imperii Megaclis assignari adrocccch annum ante Christum , quo temporeiuxta marmorum consignatorem Diognetus Athe-nis imperabat. Hinc Petavium inter et graecumChronologum annorum decem et octo Spatiumdiscrepat: nam inter Diognetum et Creontemanni a Petavio ducenti quinque numerantur; con-tra a graeco Scriptore viginti duo et ducenti.Verum quum Petavius anno ante Ch. IOCCCCVI ,quod tempus a nobis Homeri aevo iam est tri-butum , annum duodecimum notet Megaclis, sialii anni decem et octo addantur , integrum Me-gaclis imperium, quod triginta annorum fuisse

(r) In Adam. ad hm. Pliniz’.

X711!

dicitur , complebunt , initiumque dabunt imperiiDiogneti. Hoc veto anno eadem Oxonierisia mo-numenta unum ex duodecim perpetuis Archonti-bus Diognetum signant nec Corsinio dissentien-te. Fixum ergo ratumque maneat , Homerum an-te Christum vixisse, ut supra diximus , annisIDCCCCVl et Diogneti primo. Iam vero in his ip-sis Oxon. marmoribus Hesiodi etiam, cuius graytia haec omnis a nobis instituta ratio est, aeta-tem habemus. Ita enim illa adnotant: EX QvoTEMPORE HESIODVS POETA VIXIT, ANNI IDLXX....

ATHENIS IMPERANTE Reliqua invidit vetustas,quae notas abolevit. Sed quidquid desit, non pau-ciores esse possunt a marmorum conscriptore adHesiodum , quam anni saltem sexcenti et septua-ginta . Hinc Hesiodus annis ante Homerum adminimum viginti septem mortuus esse intelligitur,Megaclis nempe imperii tertio . Haec proptereaassignanda Hesiodo nostro actas est, quam veraeproximam etiam Harduinus agnoscit , statuamus-que oportet antiquiorem fuisse Homero hunepoetam, utpote qui annis ante Ch. IDCCCCXXXIIIVixerit: quibus si alii adiungantur CIOIDCCLXXXII

quum haec scribimus, erunt nos et illum interCCIODIOCCXV anni. Quare non sine ratione et ab

XIX

Herodoto, uti vidimus, quum dicit Hesiodum etHomerum docuisse Theogonias , lprior Hesiodusnominatur; et a Platone’ in Socratis apologia ,ubi poetas antiquissimos memorat , Musaeus pri-mum , tum Orpheus , tertius Hesiodus recense-tur, deinde Homerus. Nec aliter et a Plinio fa-ctum est, et ab antiquo Pindari Scholiaste, et abHeraclide Pontico , et a Cyrille, et a Iulio Caes.Scaligero , et ab aliis multis, quos. et Sextus Em-piricus, et Tzetzes referunt, quibusque in primisL. Accius poeta est accensendus, et Ephorus Hi-storiens, et M. Varro ab A. Cellio commemo-rati . Mitto iam ca , quae ipse Hesiodus de Ar-cturi apparitione in Operibus scripsit , quaequeaccidisse anno ante Ch. IOCCCCLIII circiter de-buere , inita a Ricciolio astronomica supputatio-ne; et ea item quae Suidas e nonnullorum sen-tentia affert, fuisse nimirum Hesiodi consobrinifilium Homerum; et quae demum alii Scfiptoresmemorant de eius cum Homero concertatione min Oelyci Thessali exequiis et AmphidamantisChalcidensis . Haec enim omnia , si etiam essent

(1) Versus, qui tune dicuntur ab Homero recitati , hi sunt:

IN l W a a "- * I à a I Iil! cum par evvsvr 82mm roc un?" syevovra flaçazôev,

I 7 5’ IMm- eamz pærowwôev CIC-

XIvera , non aliud evincerent , nisi aliquanto tem-pore simul vixisse duos hosce poetarum princi-pes ac quasi parentes; qui quum tam ingenti an-norum serie ante nos exstiterint floruerintque,mirandum same est, poeticam facultatem deincepsexcultam semper aut parvum aut nullum accepis-se incrementum. Sed de his hactenus: veniamusnunc ad T heogoniam, de qua mihi secundo locodicendum aliquid proposueram .

Multae quidem in Craecia ante ipsum Hesio-dum T heogoniae traditae vulgataeque ferebantur,Lini in primis Chalcidensis, Orphei Thracis,Musaei Atheniensis , Thamyris , ut fama est, exAgriopa nympha in Thraciam profuga nati, Me-lampodis Phoenicum mysteriis initiati, Abaris,aliorumque veterum Theologorum. Postea vero aTheologis tum graecis, tum aegyptiis, chaldaeis-que hoc studium ad alios poetas transiit, Theo-

bique alii ab Hesiodo, qui maiori lande digui visi sunt:A’hN 570w rinçai Aie; flafla: narvaxr’moâsç Î7r7m

A"çp.otm O’UVTÇl’ILw’J’lV êmzyâpævoz vagi flan; etc.

quos et latine habeas a me versos ira:,, Musa mihi clic illa canens, quae facta nec ante,, Exstircrunt, nec secla fièrent venientia etc.

,, Ast ubi cornipedum certans vis excita equorum,, Circum busra Iovis rapido quatit impete currus etc.

XXI

goniasque docuerunt et Epimenidas Cretensis, dequo multa Cretes mendacius efiüderunt , et Ho-merus , et Aristophanes, aliique . Sed poetis hacin re omnibus Hesiodus praeferendus est . Namet totus est in hoc argumente pertractando , quodobiter alii et quasi cursim fecerunt; et quumPhilosoPhorum , aut potius Theologorum scriptaex parte maxima perierint, eius integrum ad nospervenit Theogoniae carmen. Dignus proptereavideri potest , qui diligentius expendatur, vetu-stissimae inter graecos traditionis de rerum , ho-minumque originibus vestigia continens non con-temnenda . Verum in eo explicando summa estdiflicultas: nam et. multa confundit, et non pau-ca ad versuum ornatum atque elegantiam fingit;et ordinem, quo rebus maxima lux afFunditur,narrandi non ubique servat; et diverses Theogo-niarum Auctores nulla habita temporum, loco-rumque distinctione sequitur, in unumque doctri-nae veluti corpus quidquid vel e Thracia, vel ePhoenicia , vel ex Aegypto, vel ex aliis barbarisregionibus a diversis coloniis in Graeciam com-migrantibus advectum acceperat de diis, rerum-que principiis, confiare conatur. Religioni vetoin primis, quae eius tempore foeda lare domina-

XXII

batur , clarosque vetustatis viros in deorum nu-mero accensebat , ut ipse erat ea superstitioneobcoecatus, servire non invitus videtur. Quaremirandum non est , si nec omnia cohaerere, necunum ad finem multa in huiusmodi labyrinthounius Ariadnae ope nequaquam pervesrigando ten-dere videantur . Vix enim exitum e Phoenicumdoctrinaeffilo aliquem invenisse credis, ecce aulimin errorem delaberis , ni Aegyptiorum auxiliumimplores; quumque bos exoraveris, tramitemqueostenderint , quo progrediaris , adiumenta alia pe-tenda sunt vel e Thracia, vel e Ponta, vel e Sy-ria arcessita. Multarum gentium annales consu-lendi , multiplex dispicienda theologia, vetus phi-losophia , arque astronomia excutienda , graecidemum poetae dissonas de rebus iisdem senten-tias ferentes inter se conciliandi , qui quum easfabularum involucris etiam comprehendant, naeis Aethiopem , quod aiunt , laver , Sisyphiumquelaborem suscipiat, qui uni omnes, eidemque ar-gumente aptare velit. Hanc potissimum 0b caus-sam , qui mythologiam omnem vel ad veteris hi-storiae rationem, vel ad philosoPhiae, astrono-miaeque placita exigi posse crediderunt, vehe-menter falsi sunt. Quamobrem nec veteres Gram-

XXIII

matici , nec eruditi fabularum Interpretes recen-tiores, Heinsii, Vossii, Bocharti, Clerici, .Huetii,Pluchii , Dupuisii, sexcentique alii, qui magnoingenio instructi , parique eruditione hac de rediligentius quaesiverunt, alacresque hoc in stu-dio impedito admodum arque anfractuoso decur-rerunt, metam credendi sunt contigisse. Vt enimiis multa feliciter evenisse concedantur; tamenquis non videt in aliarum rerum, nominumquequamplurium explicatione eosdem haerere , quodnecesse est , angi , torquerique, arque ad extre-mum quadam animi desperatione correptos, quiaquod intenderant, consequi non potuissent, inalienas omnino coniecturas, arque a communisensu remotas fictiones, hypothesesque redigi?Itaque fateri satins duco , fieri a nobis nequa-quam posse , ut quae ab hominibus ingenio foe-cundissimo, effroenaraque fingendi libidine, ac li-centia praeditis pro libito , arbitrioque scriptasunt, ca videantur fuisse, quamvis et allegoriisspolientur, et poeticis omamentis exuantur, cumratione semper caussaque scripta , et ad unumveritatis scopum collimare. Sed ad graecorumtheogonias propius accedamus: earum si non om-nium, plerarumque certe, ut observat Brucherus

XXIV

in Historiae plzîlosoPhicae institutionibus , haecvidetur fuisse summa. Praeter deum Chao gravi-dum , sive Chaos deum in se complectens, ini-tio nihil exstitit aliud; adeoque in deo sive uni-verso cuncta latuerunt. Illud autem sua vi agi-tatum impressit amorem, ut homogenea sociaren-tur, separarentur heterogenea. Is motus sive amor,quum e sinu dei profiuxerit , et ratione et sa-ipientia fuit plenus . Ira agitata materiae mole,leviora ascenderunt, graviora descenderunt in tar-tarum. Hoc autem pacto dispulsa nocte ex le-vioribus emicuit aether arque lux, ex hisque solgenitus: ex gravioribus terra arque montes exsti-terunt. Terra vero nupta et coniuncta Caelo pe-lagus genuit exhalationibus arque imbribus in sedecidentibus, divinae mentis vestigia hisce omni-bus mundi partibus conservantibus communicata.Hinc enata sunt ex Caeli Terraeque coniunctio-ne animalia ratione praedita, homines nimirum,eorumque primi maximique insidentis numinismagnam vim hauserunt, qua instructi beneficiiset inventis utilissimis humanum genus sibi iradevinxerunt, ut post condita imperia mortalita-tcmque depositam ad sedes divinitatis reversi di-vinoque honore digni passim a populis crederen-

XÀ’V

tut. Huius autem apinionis ne falsiras teneretur,a sapientiaribus, id est a magis fraudulenris, qui-bus erar bono, obscurissimis involucris monstra-sisque allegariis, quae ad religionem pertinebant,omnia obtegebantur. Haec fera aunera , quae eBrucheri doctrina attuli , illud evincunt manife-ste , graecos theaganiarum scriptores, imo et bar-bares, quum cas traderenr, non unam deorumgeneratianem, sed rerum omnium huius universi-tatis, quam mundum appellamus, et originem etopificium et progressum et statum tradere volais-se. Quo fundamenta veluti posita, totam Hesio-diae fabricae molem breviter contemplemur , cu-ius, ut mihi quidem intuenti abversatur anima,cur et aliis dubitem inspiciendam imaginem pro-panere? Id veto timide faciam, ut quad est, fa-tear; sed audendum tamen est, ac faciendum .Prima igitur huiusce T heogoniae pars ad natura-lem mihi, seu physicam mundi constitutionempertinere videtur, airera ad sacialem seu politi-cam , terria ad religiosam, quarta demum ad hi-staricam asque ad belli Troiani rempara. Perginvero ira seria desipere , inquies? Atqui profe-cto sic anima fixum est, bene nec ne an male,tu iudicabis , pastquam fabulam audieris . Inci-

.1.

XXVI

piamus ab ea parte, quam primam proposai.Mundum hune, qualem nunc intuemur, non fuis-se aetemum, Hesiodum legenti pater: sed nullaopificis dei in eius canstrucrione seu constitutio-ne ab eodem fit mentio. A quo igitur ipsa ma-reries seu rerum principia exstirerunt? A deocette, quem quam non omnino neger Hesiodus,patius suppanere dicendus est; ira enim varus.ferebat rraditio. A celebri autem Chao , ut cete-ri omnes theaganiarum scriptares , initium facit,terramque ubi naminavit , tartarumque et amo-rem, erebi arque nacris e Chao, rursumque ae-theris dieique ex nacre arque ereba generatianesauspicarur. Tellus rire iam effarmata ac ab acresegregata caelum produxisse, id est aspectai ha-minum exhibuisse, dicitur, quumque cadern inquaque sui parte non esr aequabilis arque plana,hinc iure montes et valles genuisse fertur, in-gentemque vim aquarum, quae sparsae erant priuspet omnem rerrarum faciem cumque rebus cete-ris confusae, in maximas fecit defluere caviraresvelutique crateres, unde maria ab eadem genera-ta aflîrmantur, eque illis finmina fantesque va-rii. Hisce ira digestis rebus ardinarisque coepe-runr et venti aera perflare, et ipse sol cum luna

XÀ’VII

reliquisque sideribus splendescere in caela , etdies mensesque stata ortu abiruque distinguere .Homines item primi, nimirum Tiranes , quos an-tiquirus creatos lateque terram inhabitasse fortis-simos audierar Hesiodus, uti et brura ex eademtelluris caelique coniuncriane, quad simul, apinor,cum iis exstirerint , prodiisse finguntur. Videshaec perbelle quadrare omnia ad singulas mundipartes, et ad hanc omnem rerum creararum effi-ciendam seriem. Quid. vero ille Hesiodi Satur-nus falcifer, eiusque iussu marris telluris in Cae-lum patrem saeviria? Graecis Chronos, qui La-tinis Satumus , tempus est. Nonne autem homi-nes, et terram habere generandi vim, et caeliirrigariane et calore indigere, et curam praetereaadhibendam in colendis arvis, ferraque prascin-dendis , usu processuque temporis didicerunt?Nonne solum maria fluviosque, quum iam alianova fieri desiissenr, iidem maximam sibi ad vi-tam vicrumque urilitarem conferre coegerunr?Hoc illae e caeli faeda vulnere gurrae sanguineaein terram decidenres ac coalescenres, et illa inmari Spuma concrescens vitaque praedita, quaeVenus est appellata, significabanr: quocumqueenim apra incideranr semina , uberrimae foecun-

XXVIII

ditaris indicia habebantur. Porro homines arteparandi producendique ea , quae ad vitam alen-dam conservandamque pertinebant, saris iam in-strucri multiplicarique varias sese in regiones in-sulasque diviserunr, qua quemque vis aut tem-pesras adegerar: Graeci autem et potissimum Athe-nienses se écuroxôo’yorç gloriabantur. Deinde aeru-

mnis premi ac labore, curis agitari, caedibus ve-xari invicem, marbis ac senectute deficere; quaemala cuncta cum ipsis hominibus mundique orturecte ab Hesiodo dicunrur nara. Habemus ergohune terrarum orbem et physice constitutum, ethominibus aliisque animanribus refertum: sed nul-]a adhuc in ca reipublicae, nulla imperii forma,quae sine aliquo maderatare summo arque regerecte facris praemia laudemque tribuente, malequefacris mulctam paenamque irroganre nequaquamhaberi potest . Virus adhuc ubique erar Satur-nium . Iupiter igitur imperia poritur, SarurnumTitanasque vincir, eEeras nimirum hominum pri-morum, qui Graeciam incalebant , animas mo-resque conrundir , Ieges fert ac servare iubet ,madestiam, aequitarem, pietatem, aliasque virtutescalendas propanir , vitia, quibus antea teneban-rur, severissimis interdicris coercer ac prohiber,

XXIX

industriam excitar, artes pramavet, omnia deni-que ad prudentiae iusririaeque normam dirigit,confirmat , quae bene erant instituta , quae se-cus, abalet. Id cette ea, quae ab Hesiodo delave praedicanrur, si fabularum pigmenris poeti-carumque fictionum ornamentis spolientur, quisnon videat significare? Nihil enim de caeli Satur-nique nabis providentia nihil de iure, nihil de le-gibus iudiciisque a poera dicrum. Quare haminesante Iovem nullius imperia subiecti vixisse viden-tur: quo quisque erat fartiar, eo magis viribus inaliarum perniciem ahuri, aliena rapere, altemisiniurias ulcisci caedibus consueverant. Contra ve-ro quum Iupirer rex, quisquis is tandem fuerit,maximam Graeciae partem in suam dirionem re-degit, et coercita popularum licentia, et viven-di in haminum sacietare praescriptae leges, etindices delecti, et iusiurandum institutum, et in-dictae de reis quaestianes, et virturi praemia de-srinara. Quod quum fieri non passer sine magnaet prudenria et iusriria et patentiez, hinc illi etfulmen datum, et fortissimi apparitares designa-ti , et prima uxar Metis tributa, deinde Themis,tum ceterae caniuges, quae fere omnes ad ali-quam vel virtutem vel laudem rege dignam spe-

S

XXX

ctare facile videntur. Statuarur igitur, in HesiodiT heOgonia non unam mundi physicam constitu-tianem , sed politicam etiam contineri praesertimin iis, quae de Iovis imperia perhibentur. Iamvera quum haec esset a vereri traditione acce-pta fama, magnique facerent homines benefacta,quibus cos affecisse Iupiter eiusque sacii liberi-ique ferebantur, vera non absimile est, eosdemfuisse ab iis creditos in caelum elatas, et immor-talitare potentiaque summa praestanres . Nequetamen is ego sum , qui ab hac dumraxar re in.vectam credam in Craeciam multaque minus inalias terrarum regiones foedissimae superstitionisillam Idololatriam m, quae humanum genus turpi-ter defarmavit, reterrimisque ignaranriae renebrisinfecit . Quamcumque isra originem habeat,quae, quad necesse est in tanta rerum rempa-rumque obscurirate, a diversis diversa scriptori-bus assignatur, est omnem extra dubitatianem,Hesiodi aetate eam in Graecia viguisse ira, ut

(r) Dignus est praeter ceteros Cames Carlius, qui inter recen-tiores hac de re legarur in epistola data ad Match. Gravisium erudi-tissimum virum, et ad suam iralicam .Theogoniam praefixa, in Vene-

ta Recurtii editione. i

XXXI

innumerabilis quaedam arque incredibilis simulcum love deorum turba vulgo coleretur. Hancvates enumerat , huius facra celebrat, generatia-nes explicat. Iovem statuit faro subiectum ho-minum deorumque regem Iunanemque reginam,omnium principes; Neptunum mari imperantem,inferisque Pluranem; Martem bellorum praesidem,sapientiaeque Palladem; iremque Latonam cumduobus filiis Apolline ac Diana, quibus postea Solarque Luna, in quae asrra post mortem fartasseascendisse credebanrur, tamquam sedes propria at-tributa est; Bacchumque et Mercurium, hunc vinilacritiaeque darorem , illum mercaturae lucriquedispensatorem; ceterosque huiusmadi deos, quos,ne et ipse videar facere, quad ad sarieratem iamab Hesiodo factum est, satins heic esse iudico si-lentio praetermittere. At fierine paruit, ut vir. in-genia florenrissimo praeditus iudiciaque acerri-mo, uti erar Hesiodus, tam faedam tam incre-dibilem tam variam deorum turbam calendamesse duceret arque ex anima sentirer? Id veradalendum magis quam’ curiosius investigandum

et de ceteris philosophis quaeri potest , quosquam sapientissimos mulris in rebus iure admi-ramur, in hac re maxime deceptas errantesque

XXXII

videmus . Quid? an et Hesiodum et alios virasdoctissimos agnavisse quidem dicemus vanissi«mac huiusce religionis falsitatem , sed quam nonhaberenr, ubi taro consisterent, quad veri, unius-que esset numinis species fere abolira, se cumvulgo passas abripi, eiusdemque opinioni descr-visse? Ira opinar profecto. Vt enim respublicaerecte institutae haberentur, populique contineren-tur in ofiicio, videbant alicuius esse numinis me-tam omnino necessarium; quamque iam invaluis-set polytheismi doctrina, essentque ab hominam,si non omnium, saltem plurimorum recepti sen-tentia dii, quos recensai, philasophi etiam poe-taeque in primis, ne reip. status rurbarerur, autipsi displicerent , palam non aliter quam valgusde diis patriis Sentire poterant . Sed haec nonhuius loci nec insriruri, praesertim quam nondisputamus heic de philosophorum poetarumquede diis Opinione, veram illud videre contendi-mus, utrum Hesiodus, pastquam rerum omniumuniversitarem primo physice informaram, deindepolirice dacuisset, ad religionem describendam,quae tum dominabarur, gradum facerer. Id au.rem manifesre constate nemo sanas negabir. Re-stat pr0prerea ut videamus, an et histaricam hoc

XXXIII

in opere nostrum vatem possimus diacre? Quare perspecra absolura erit, quam proposai, dis-quisitio. Agc iam, quid totum ara hoc Hesiodicarmen , nisi quacdam antiquissimoram nominumfacrarumqac congeries, quorum rum fama vigeaabat, dicendum est? Nonne ab ipso narratur, quae-que habuerir principia mandas, a quibusque ressingulae , quoque modo effecrae sint? Quae far-ma, qui status, quae vis cuiusque ’crat partis?Nonne hominum generatianes a Chao arque Cae-lo incipicntes ad Saturnam asque ’recenscntur; abhac autem ad Iovem, ac dcmum a lave ad Hercu-lcm, ad Memnonem, ad Iasonem, ad Peleum, adAcneam, ad Vlyssem aliasque huiusmodi viras he-roicorum temporum, quae in Troiani belli aetate

i desiisse scimus, perpetua successiane dcducanrur?Quid illa Echidna, quid Typhon, quid Chimac.ra, quid Sphynx, quid Harpyac, quid Corgonesaliaquc paerica monstra , nisi facta vctcrum ha-minum magis illustria , casas admirandos, variasexpedirioncs , bella , victoriasque in diversis rer-rarum arbis regianibus innuere et significare di-centur? Sanc haec omnia ad historiam pertinent:quae si non loco et rempare et nominibus saisdisrincta referunrur, danda haec .poetae venia,

XXÀ’IV

qui porrentis miraculisque quidquid scribcbar ex-plere arque exornare studcbar , quo legentibusmirabilior videretur . Itaque fincm faciam saris ,quae dixi , futura sperans, ut rate ipse perviderepassis in hac Hesiodi Theogonia , quamvis obscu-ra sir et implcxa , et mundi constitutionem , etpoliticam formam, et religionis statum, et vete-ris historiae traditionem contineri . Neque vetome fagit , c doctis hominibus faturos fartasse ali-qaos, qui hanc in partes quatuor divisum T hao-goniae prospectum, heic a me adumbrarum ma-gis , quam demansrratum , et ineptum esse arbi-trentur et vehementcr improbcnt. Sint ii sane;neque enim pagnabo cum hominibus praecon-cepta alia quadam opiniane preoccupatoqae iu-dicio . Erunt certe alii et fartasse aeqaiores, quisedulo perpendenres excutienrcsqae quae a ceterisinterpreribus dicta sunt , quamque impediras alic-nasque abierint in sententias , pervidentcs , hancmcam si non tamquam certam , quam rimidiusproposai, ar probabiliarem saltem verisimiliorcm-quc patent coniccturam. Omnis profecro, si quidintelliga, ex ipsa carminis, quo de sermo est,natura diligenter inspecta , et mysteriis plena va-tis antiquissimi doctrina perlccta per se mihi cf-

.XXXV

fiacre quodammado ac sponte exhiberi videtur ,quam idcirco et his versibus complexas sum , utmemoria facilius retinerctur .

Varie same res guaegue , fuît guis primas in orbe,

Qui summum rector gesserit imperium?Quare stata relligio , quibus et geniroribus orti

Diigue fiominesgue, sacra carmine Musa dorer .

HESIODIASCRAEI

DEORVM GENERATIO.

P rincipium nostri Musae sint carminis, aira

Qaac iuga concelebrant , sacras Heliconis et ambras ,

Perniciquc solum plaudunr perle caerula proptcr

Vans. r Princîpium nostri etc. Vri carmini Operum et Dierumpriorcs decem versus ab antiquissimis iam temporibus assuras fuissecredidit et Pausanias et Scaliger et Heinsius et Clericus; ira et Theo-goniae priorcs hos cxv versus suppositos esse ccnsuit Gaietus. 111iOpen; et Dics a contentionum divisione incipere aflirmarunt; hic aChao Thcogoniam auspicarus est. Verum haie Gaietiano placita nonsolum antiquitas tata adversari videtur, sed et poëtarum consuetuda,

qui antequam rem ipsam aggrediuntur , de qua scribere constitue-rant, salent aliquid praefàri , Musasque invocare , ut quidquid ca-nant, earum amatir incitati cancre videantur. Malta magis id Hesioodum fccisse credibile est, qui se a Musis edoctum non uno inloco glariarur .

2 Heliconis et umbras etc. Quas nisi patrias Boeotus vates Mu-sas invocet? Helicon enim Boeoriae mons est Ascrac imminens. Por-ro si Sam. Bocharti coniccturae fidendum, phoenicia vox hindi]: chbhalikon, unde videtur Helicon fiaxisse, montent altum significat,

uti re vera est .

a HESIODI ASCRAEIStagna Iovisque aram ;rfum qlorae mollia membra

5 Permessove, Olmiove, aut fonte HippocrenesPegaseo , aonii divino in vertice mantis

Inter se dulces gaudcnt agitare chorcas

Ingcntem edentes sonitum procul. inde citato

Delapsae cursu et noctis caligine septae

Io Ingcminant te, magne pater, te voce canentes

4. Stagna Iovisque aram etc. Iielicanem esse figÀLipâeay nemi-

ni non norum. In eo autem et aram lavis fuisse ab Hesiododiseimus .

5 Permessovc , Olmiove, aut etc. Clericus Olmium Permessum arque

Hippoarencm a vocibus phoeniciis dedueit, ut Olmius sir ab [thol-majo, quad valet dulci: aquis; Pennessus a pheer-metso , quad est

pattus aut forts parus; Hippoerene sir happhigmn, hac cst flanserumpens. Haec ille c Bocharti doctrina, a qua tantum dissentit ininterpretatione , Permessi, qui par ipsum derivandus est a beer-metso,idest fans processus. Sed ego quamvis sciam graecos a phoenieibusmalta didicisse, quae uti sua posteris ventlirarunt, tamen plus iustophoenieissantes, si ira loqui fils est, graecos fuisse facros et a Bo-charto et a Clerico suspicor . Ad rem redeamus . Permessus ex Heli-cone ortus cum Olmio confiait in Copuitlem lacum, uti docer Stra-bo lib. 1x . Ilippoerene autem graecis est equi fans, quem a Pegasiungala excitatum ferunt Poème; quamobrem non immerito fartasseaddidi in versione illud chaseo.

9 . . . . . mais caligine septae etc. Musas nacra ineedere, nevideantur ab hominibus, passim legere est apud Poëtas. Nec vetoid, uti pleraque alia, absurde ab iis fictum; ne mendacii scilicetconvincerentur, si aliter dixissent: plurimos enim restes falsitatishahuissent .

DEORVM CENERA T10. 3Aegida qui dextra retincs; nixamque cothurnis

Auratis te, Iuno argiva; oculoque Minervam

Caeruleo insignem lavis ipso c verticc gnaram,

Phoebumque, et iaculis gaudcntcm arcuque Dianam;

15 Neptunumquc undis qui terram amplectitur’ omnem

Concutiens matu vasto, Themidisque verendae

Numen, et ardentes ocularum Cypridis ictus,

Auratoque Hebcn serra, pulcramque Dionen,

11 Acgila qui etc. Iupiter dictas est 1831712309 quad a captaenutritus, e cuius pelle Aegis postea compacta, horrendum nempelavis scutum, quo et Minerva utitur, iuxta illud Virgilii:

,, Aegidu. terrificam turbatae Palladis arma etc.

Sed hac de te etiam alibi.12 . . . . . te, Iuno argiva; etc. In Argo porissimum Iuno co-

lebarur, passimqueeadem a poetis argiva dicitur. Hinc IIoratius 0d.Vil inquir:

,, Plurimus in Iunonis honorent.,, Aptum dicit equis Argos etc.

13 Cacrulc’o insigne"! etc. Nempe 7A1ug4Jç-m, quad est giflais

oculis intuentcm. Porro glaucum cneruleum ac cacsium idem fermesonar apud latinos poetas, quam de ocularum colore sermo est;licet aliqui discrimen agnascant .

17 . . . . . ocularum agamis ictus, etc. ErÀlzalâÀglpaçgy Cie-

riens interprctatur volubilibus palpebris id est parum, ur latini vo-cabant Venerem; additque lasciviae esse indicium nitrate fi’equenter

et signait) amanrium. Scholiasres autem (lacet esse metaphomm de-5umpt3m CiŒd 703v s’y 717; Quaker; ÉM’xwv. Caleta-z; ira dit-mm

existimat, quad Venus in arcum sinuant habeat superdlia. Sed quid-qurd sir de voce, ego rem ipsum satis apte, apinor, explicavi.

4 I" . HESIODI ASCRAEIAuroram, Solisqae iubar , Lunaeque nirorem,

.zo Latonam, Iapetum , et Saturni pectara vafra ,Terramque , Oceanumque pattern , Noctemque nigrantem ,

Magnorumque alios, gcnus immortaie , deorum.

Me quoque ianigcros pascentem in saltubus agnos

Hesiodum camus dacuerei Helicone sub aima,

z y Vt mihi se primam tali cum voce videndasObtulcrunt divac, magni Iovis aurca proies.

Sub dio , o vigiles pastores , prabra virorum,

23 . . . . . . pascentem in saltubus agnos etc. Erga Hesiodus etpastor fait et pastoritiam vitam egir; quad nullam tum natalium in-famiam denotabat, sed tantum vigentem adhuc antiquissimoram tem-

porum auream illam vitae simplicitatem, quam et in lacupletissimis pHebraearum Parriarchis admiramur, et in maximorum rcgum filiisapud Homerum. Quid quad

,, Pavit et Admeti tauros formosus Apollo etc?Cacterum ego crediderim, fuisse Hesiodum a puera pascendis gregi-bus destinatum, sed quam maximum a natura ad poeticam faculta-tem liabuisset ingenium, litteris deinde sese’cxcoluisse diligenter, at-

que artium disciplinis imbuisse, quas illa ferebant rempara .27 . . . . . probra virorum, etc. Haec certc Musarum alloquu-

rio minime rubana videri possit, nisi velir Hesiodus significare, Mu-sas et ex pasraribus, qui 31,027] 51573040, et yawgegç solum saut,

maximas vates eflicere passe, ut de se ipso nulla antea doctrinaelande florente varem suavissimum cffecerunt. Nam quad Clericus air,

gratulari sibi poetam, quam primam alloquurae sunt ipsum, convi-ciis esse usas Musas, quad id proprium fuerir primaevae simplicita-tis arque amoris indicium, non placet. Scio quidem et ab amurai-

DEORVM GENERA T10. 5Tantum epulis ssueti parere, imitantia veram

Novimus edoctac mendacia fmgere malta,

30 Veraque , si iibeat, modulari nevimus ipsac.Taiia ubi suavi dixerunr gutture Musae,

Me iauri iussere virens decerpere sceptrum.

bus dici salira convicia; et de hac re sibi gratulari Catullum in celepidissime epigrammate:

,, Lesbia mi praescnte vire mala plurima dicit etc.Sed haec admodum diversa sunt; *et quad attiner ad epigramma,illud pussent: vira tollit omnem dubitationem, quam oh caussamgauderet iis conviciis Catullus.

28 . . . . . . imitantid veram etc. Perperam heic incusanr He-siodum, diis mendacia tribuisse, perindc quasi dii Hesiodii non ho-mines fuerint, et iisdem, quibus homines surit, vitiis obnoxii. Quidquad et illa verba passant accipi de mendaciis non omnino veris,sed de poeticis fictionibus, uti sunt apologi, meraphorae, allegoriae etcetera huiusmodi, quae si tallantur, maxima paëseos venastas eva-neseat necesse est? Veret haec interdieto in sua Rep. Plate, dum-modo maiora ac graviora his non permitrat vitia.

32 Me lauri iussere virens etc. Mitto quae vetus Scheliastcs pa-rum ad rem hac lace dicit, quaeque itidem multis docet Salmasiusin Solini Polylzist. pag. 609. Duo heic dicit sibi peëta munera aMusis data, insignia nempe poërarum et ipsam poeticam facultatem,

quam qui profitebanrur, laureum gestare in manibus ramum consue-verunt. Id vero Hesiodo maxime fuit peeuliare, ut (lacet praeteralias Pausanias Bocotic. lib. 1x, ubi loquitar de Hesiodi imagine ma-ie picta cum cithara, quae non erat proprium ipsius gestamen: 111.2-m’fèszum enim en, air, etiam ex ipsis eius versibus, cum ad lauri m-

mum «finisse. Inregrum in hanc rem habemus epigramma in An-

ym-i

5 HESIODI ASCRAEIMirandum visu, diamque in pectera vecem

Spirantes , qua prisca sciam, venturaquc vates

35 Pangere, me divum veluere intexere laudes,Seque adeo primo et postrcmo dicere cantu.

Car tamen haec quercuque super petraquc IEVOiVO

2h01. lib. 1v. A3705! mgmt’yovrot etc. Lauri etiam ramum gerebant,

et folia admonlcbant, qui vaticinandi scientiam profitebanrur.34. . . . . . TCÎZÎUÏA’IqUC rates etc. Lueianus, in ÂzaAg’âsl 57,33;

H’jîgâsy, cum furtive de more interrogat, quae et quando futura

ceeinerit detexeritque hominibus? Vide Hesiodi responsianem; et il-lud in primis tibi persuadeas, non quaerendam esse a poetis nimisreligiose rationem rerum omnium, quas dixerint; sed scientiam, mul-ta a poetis et metri caussa et aurium voluptatis profitai. Sed Lucia-nus his dictis minime aquiescit, eamque ludibundus exagiiar.

36 Seque adeo primo etc. Virgilius Eclog. VIlI:,, A te principium, tihi desinet 610.;

et Horarius etiam malte pressius ep. I lib. I:,, Prima dicte mihi, summa dicende Camaena etc.

Parro hinc sese rerum effundir Hesiodus in Musarum laudes, quarumet suaviratem et scientiam et .petentiam celebrat, ut parem acceptebeneficio gradum referre videntur.

37 Cur tamen haec quercuque super etc. Optimc quidem haec ex-

plicat Scheliastcs inquiens: Quid haec ad rem quam aggressus 511m?Qucm sequutus ego, illa arias a coepto addidi , ut clarior sententiasir. Homerus habct huiusmodi loquutionem Iliad. X et Odyss. Y.Primo loco ca utitur ad inanes sermones, quos Achillcs larurus nonerat, significandos; in secundo ad fabulam respicir, qua homines a quef-cubas lapidihusque nati ferebanrur, Penelapemque inducit ailoquentem

Ulyssem, quem adhuc, unde et quis esset, non cognoscebar. Dixi

DEORVM CENERATIO . 7Avius a caepra? quia Musas , numina nostra,

Nunc age dicamus. summo illae canera parcnti,

4o Quae sunt, quae venient, quae iam fugere peracta,Suavidico cantu memorantes ipsius olim

Spargunt insueta captant duicedine mentem.

Vox liquide Huit usque cadem cantanribus are,

Qua rider perfusa hilaris damas aira Tonantis,

autem quercuque super patraque etc. usas pracpositione super pro usi-

tatiore de, auctere ac duce Virgilie, qui in fine lib. 1V Georg. air:,, Haec super arverum eultu, pecorumque canebam,,, Et super arboribus etc.

4o Quae sunt, quae verdeur, etc. Eodem ferme mode et Virgilius

haec Hesiodi et Homeri loquens de Prateo lib. w Georg. extulit z,, Quae sunt, quae fuerunr, quae max ventura trahuntur.

4.! Suavidico cama etc. Hesiodus inquit Qwvfimâjjmçgga’cu, quad

est simul voce concincrc; nam Hesyehia àpmgé’a’szv esr aujj,læwygïv ex

5Mo?) simul et 52752., dico. An hinc et Homeri nomen? Non cettemale Clericus suspicatur, id ei nomen fuisse inditum, pastquam (li--vinis carminibus pcr totam Cracciam vatcs maximas inclaruir, quamprias Melesigencs appellaretur a Melete fluvio non procui a Cumisaeolieis fluente, de que et Moschus in Epitaph. Bionis, et Herodotuslaquitur in Homeri Vira; iuxta quem, air, cum mater Crirhcïs pe-pererar. Notandum, Cumaeos dicere 511,750; caccos fuisse saliras. Hinc

fartasse tara de Homeri caecitate exorta ftbula, de qua et M. Tul-lius vehementcr dubitat, et malta certe verisimilius est, cum abartis exeellentia, quam al) infortunio cognamen invenisse. Quin etHesiodi nomen gerçât rà 2’711! cidre -

4.1. Qua rider perfusa etc. Retinui illud 752d: nam et graccis et

r-r I."- ’

8 HESIODI ASCRAEI4 5 Nimbiferique, deum sedes, iuga maxima caeli

Pulsa sonant. illae cantu genus omne deorum

Concelebrant, quos Terra parens, quos Caelus in auras

Aetherias fudit, quorumque a stirpe creatos

Novimus egregios post prima exordîa dives

50 Cunctorum auctores servatoresque bonorum ."

Hinc Iovis ad laudes redeunt, divumque parentem

Atque hominum memorant ipsum , seu carmina coeptant ,

Sen. ponunt; magne quantum dis omnibus idem

Imperio potier , praeclaro et robore praestat.

55 Post etiam dicuntque boulines validosque gigantesNymphae heliconiades, proles Iovis aegide clari,

Quas quondam cupido furtim commixta Tonanti

Pieria in viridî fausto dedit aurea partu

latinis poëtis sollemne est rebus etiam inanimîs risum tribuere. Sic

praeter alios Lucretius lib. I:,, . . . . . . . . .tibi suaves dacdala tcllus,, Submittit flores, tibi rident aequora pond.

46 . . . . . . . illae cama gazas omne deorum etc. Ii, qui divîsint, posœa doccbit Hesiodus . Heic tantum ohscrvandum, terramcaelumque Plurimos deos progcnuisse, ex iisquc alios enatos, ut moxvidcbimus, donec ad Iovem deveniamus, in quo renia quodammododeorum aetas consistit. Caelus enim prius regnavit, deinde Satumus,

tum ultimus Iupiter. d58 Pieria in viridi etc. Picria mons est et regio eîdem subie-

cta ad Thermaïcum usque sinum Producta, qua clauditur Thessalia

ad septemtrioucs, ad austrum Macedonia. Heic et Pimpleus mons,

DEOR VM GENERATIO .

Mnemosque, regnatus ubi se tollit Eleuther,

60 Solamenque malis nigrisque oblivia curisFerre habiles. una thalamo interiore receptus

Namque novem sacras per noctes Iupiter, ulli

Haud superum Visus, placito gavisus amore est.

Sed quum transierant circumvolventibus horis

unde et Pimplaeae et Pierides Musae dicunrur. An vero Musae aMona, voce phoenicia, quae inventriccm souat, nomen antiquitus ac-ceperunt? Carre ab omnibus carminis inventrices celebrantur.

59 . . . . . . ubi se tollit Elcuzher etc. Eleurher urbs Boeoriaea quodam rege eius urbis sic dicta, inquit Scheliastcs, Pergitquedocens; est etiam mons, ut parhibenr, cognomento Herois. Ad Ci-theronis radices situe cran: Eleurherae, de quibus in Atticis ira Pau-sanias: ,, Eleurberarum adhuc cum muri tum aedium erant vestigia.,, Manifesrum autem ex his urbem Paullo supra planiriem ad Cidre-,, ronem fuisse condiram etc. ,,. Itaque quamvis Musas in Pieria natasHesiodus coneedat, matrem tamen ex Boeoxia fuisse, quum Eleutheriimperasset, conteudit, ut hanc etiam gloriam patriae vindicet, quem-admodum et Scheliastcs observavit.

60 Salamanque mali: etc. Quanto sunr curarum levamenro Mu-sae, ii tantum nesciunr, qui numquam ad huiusmodi studia animumadplicuerunt, aut severioribus liueris Loti occupati omnem animi hi-larirarem volupratemque aurium exuerum morosi ac rerrici, et digni,sentemia Pindari, qui in Turtaro cum Iovis osoribus rorqueamur.

64, . . . . . circumvolventibus floris etc. Horne et apud Graecoset apud Larinos varias anni tempesmes signifiant. Exempia muhainvenies et in los. Scaligcri lib. I De (muni. Temp., et in VossiiEtymol. ad vocem bora, et in aliorum Sel-immun] libris, in qui-bus eriam videbis hanc vocem 110er sero fuisse traducram ad Vige-

b.

.avrv-

10 HESIODI ASCRAEI6S Tempora, et exactis aderat iam mensibus annus,

Illa novem peperit concordi pectore gnatas,

Carmina quais cordi securaque gaudia mentis.

Nec procui imbriferi distant a vertice Olympi,

Semper phi laetosque choros, laeta atria complent

7o Sedibus adiunctae Charitum, quais ipse Cupido

Additus est, celebratque dapes simul . omnia dulci

Voce fremunt, quoties cunctorum ex ordine divum

Naturasque canunt, legesque, atque aurea dona .

Tum quoque siderei scandentes culmen Olympi

75 Ibant cum suavi fi’emitu, carmenque sonabant

Ambrosium. varia tellus clamore resultans,

Sub pedibusque solum gradientum ante ora parentis

simam quartam dici noctisque pattern distinguendam. Saepe sunt ve-nustatis praesides.

7o Sedibus adiunctae Charitum etc. Recre quidem viciuae Musishabitare dicunrur Gratiae, uti et Cupido. Quid enim Musae valetant,nisi accedat Gratiarum lepos, et Cupidiuis non lascivicntis , sed ani-

morum motus boneste excitamis, hilaritas?74. Tain quoque siderci etc. Iupiter, uri omnibus norum, habi-

tus est summus caelorum tex; sed idem, quum homo antea fuisset.ut mulra de eo nabis aï: antiquirate tradita persuadent, Thessaliae im-

peravit. Quare Olympus Thessaliae mons ab aliis poetis, et ab He-siodo praesertim, pro ipso saepe caelo accipitur, et vice versa cae-lum pro Olympo monte, focda quadam rerum nominumque confusio-ne , qua id manifeste constat solum, nihil certi antiquos Theogonia-rum scriptores Itabuisse, sed hac illae parum sibi consentientes errasse.

8o

90

95

DEORV M GENERA T10. z IRidebat concussum. alta sed rector in arceIlle sedet, dirumque tomans et fulmina quassans

Ignea, Saturne iam vi genitore subacto,Singula rite regit, dis et partitur honorem.Tali voce canunt Musae supera alta tenentes,

A magna genitore novem Iove germina nata ,

Clioque, Euterpeque, Thaliaque , Melpomeneque,

Terpsichoreque , Eratoque, Polymniaque, Uranieque,

Calliopeque alias inter praestantior omnes,

Magnanimos quae pane duces comitatur ovantes.

Quem nam cumque lavis gnatae dignantur honore,

Aspiciuntque ultra venientem in luminis aras

Regnaturum olim, linguam illi nectare dulci

Suave rigant, ut verba fluant manantia melle.

Attonitae hune gentes late admirantur, et unum

Suspiciunt, quoties populis dat iura vocatis

Concilio in magna. nulla formidine captus

Ipse serens ius atque pium profatur, et acres

80 . . . . Saturne iam v2 genitorc subacro etc. Qua id ratione ac-ciderit, multi iam memoriae prodiderunt, et max videbimus, ubi adTuanum pugnam egregre ab Hesrodo descriptam pervememus.

84 Clioquc, Euterpequc etc. Haec sunt novem Musarum nomina,quarum singula aliquod e poëseos ofliciis seu checris significant. Cal-liope autem idcirco praestanrior ceteris dicitur, quad illi Epopeia tri-buirur genus poëseos omnium maxime excelleus, quo nempc beroum

laudes celebrantur .

l2

100

la;

110

HESIODI ASCRAEI i’

Stans media in coetu lites componere gaudet.

Regibus idcirco mentis prudentia maiar

Indita, uti ’raptas res cogant reddere cives

Leniter insanae placantes iurgia linguae.

Hinc et quum cernant spatiantem forte pet urbain ,

Numinis in morem taciti venerantur: at ille

Gaudet ovans, aliasque inter supereminet omnes.

Magnum homini Musae decus addunt : namque peripsas ,

Perque procui Phoebum iaculantem spicula, vatum

Fama viget cantuque potens citharaque sonanti.

Ab Iove sunt reges: felix sed et ille, Camoenae

Quem meritum donis augent, et amore tuentur .

011i vox dulcis Huit 0re, et suavior ipsa

Liquitur ambrosia. nain si quis corda recenti

Saucius heu luctu cutis tabescat acerbis,

Musarumque cames veniat, veterumque disertus

Facta virum divosque attollere laudibus instet,

x06 Ab Iove sunt rages etc. Qucmadmodum primas inter deoshonore Iupiter est , ira reges inter hommes. Idcirca etiam dicti suntSzaysvsïç quasi genitî Iove, et dzorçspeïg a Iove nurriti.

:08 Olli yox dulcis etc. Homerusne ab Hesiodo, an Hesiodusab Homero hanc laquutionem accepit, qui in Iliad. A. ait de Nesto-re iuxta versionem vere Virgiliauam mei Cunichii: ’

» Cui vox manabat ab 0ren Suaviloquo iucunda, ipso dulcis mage mellc etc.

DEORVM CENERATIO . I3Continuo anxiferos ablitus corde labores

Haud meminit, quam dira tulit. sic tristia divae

115 Carmine damna sua longe divertere possunt .Salvete, o Nymphae dium genus, et mihi dulce,

Quale decet divas, faciles concedite carmen;

Aeternoque aevo superos vitaque fluentes

Dicite, qui Terra, qui Caelo, et Nocte nigranti,120 Fluctibus et saisis cepere exordia vitae.

Dicite, ut exorti primum sint; ut sala, et amnes,

Caerulaque undanti late ferventia matu, iLucentesque igues astromm, et fulgidus aether

Exstiterint: ex his qui nati cumque bonorum

125 Auctores divi, qua se inter munera lege ADistinxere, polique alta sunt arce potiti.

Haec mecum vos, o superum caelestia templa

Quae colitis, memorate, et prisca ab origine mundi

Quid fuerit primum e cunctis, evalvite Musae.

H9 Dicite, qui Terra etc. In hoc, et in sequentibus ver-sibus videtur Hesiodus, quad saepe facit, Theogoniam cum Co-smogonia confimdere. Immo quid aliud rota ferme eius Theogo-nia est, nisi quaedarn rerum in mundo coudirarum prosopopoeia,quae non fiera ab inani vulgo postea habita est, sed vexa, quummaxima huiusmodi rerum arque nominum et in astronomia , et inscriptis hieroglyphicis vestigia expressa nec saris intellecra admira-rerur.

I4 HESIODI ASCRAEI130 Principio magnum Chaos exstitit, almaque deinde

130 Principio magnum Chaos exstitit etc. Hoc torius Theogoniaefundamentum est Hesiodo, immo potins, ut dixi, Cosmogoniae, siChaos ab Ovidio Mezamorpb. lib. l recta fuit descriptum: ira enimcanit :

» Ante mare et terras et quad tegit omnia caelum,w Vnus erat toto naturae vultus in orbe,n Quem dicere Chaos , radis , indigestaque moles,n Nec quidquam nisi pondus iners, congestaque eodem» Non bene iunctarum discordia semina rerum.

Postea, aliquot versiculis interiectis, pergit idem vates:» Hanc deus et melior [item natura diremit,

n Nam caela terras, et terris abscidit undas,a) Et liquidum spisso secrevit ab aère caelum etc.

Ira Ovidia Chaos non aliud est, nisi quaedam confusa rerum conge-ries, quam deus, quum voluit, suas in partes divisit ordinavitque,ex coque ordine rerum haec summa , quam oculis usurpamus mun-dumque dicimus , exstitit. Hoc et Hesiodi Chaos sir oportet , nisiquad apud ipsum nescio quid animatum esse videtur Chaos et quae-r

dam aeterna veluti persona, quae non solum rebus in se collocan-dis spatium praeberet , imo esset ipsum sparium; sed quae rerumomnium faciendarum semina aut Ô’Àny, ut graeci dicunt, contineret. Si-

mile quid affirma: Bruckcrus in Instit. bise. phi]. edit. Lips. pag. 108colligi ex fragmentis orphicis , quae saris luculenter systema emana-rivum, ut vacant philosophi, supponunt. Itaque dicit: statuendumesse ab initia deum et Chaos unum fuisse, illumque hoc velut ani-mata informasse, exque hoc universo sua activitate rebus omnibusoriginem dedisse etc. Ergo Chaos habirum est et animatum, et pro-ductivum, et ab alia non facrum , quamvis contrarium auctor Cle-menrinarum homiliarum evincere conetur, illud Hesiodium ’ye’wstra in-rerpretando Êyévera, quasi sit êyevr’zûn, nimirum genitum en. Haec

DEORVM GENERATIO . r5Terra domus sedesque deum secura , quot alti

Immortale agitant aevum par culmina Olympi,

Tartaraque immenso subter tenebrosa recessu,

ille Homil. v1. Sed si hoc cogitasset poëra , dicit optime Clericus,caussam aliquam commentus esset, a qua genitum Chaos dixisset .Addo ego, si et viram ipsi denegasset, quiddam aliud in scenamproduxisset , cuius efiicacia arque vi omnia prodieruut: saltem addu-xisset fortuiram illam Epicuraearum atomorum concursationem , dequa passim Lucrerius. Nec tamen defuerunt , qui heic veram Moysisde mundi opificio doctrinam allegorice adumbratam ostendere canari

sunr; cuius etsi aliqua vestigia apparere passim, tamen pleraque co-acra sunt arque absurda , quae afferuntur. Nisi creatio, quam e sa-cra Scriptura didicimus, mundi adsrruatur, semper caecutiemus equeuno errare in alium perpetuo deferemur. Ex illa unice fonte do-ctrina vera petenda est.

131 Terra damas sedesque etc. Altera a Chao Terra est; sed aquo ipsa facta sit , quum silcarur , eam etiam iuxra Hesiodum azyg-wirma dicere necesse est, saltem quad perrinet ad eius informem ari-ginem , qualem fartasse et Aristoteles statuebat. Quomodo autem caesse potest sedes deorum, quum dii non in terris, sed in caela ha-bitare eredebanrur? Ideo nimirum, quad ii qui postea dii habiri sunt,homines erant , superstitiosaque aliarum hominum vel benevolentia ,

vel inscitia in caelum post mortem fuerunt evecti. Videbimus autemterram ipsam esse quamdam personam , et ex caeli congressa , relutfeminam ex mare, producere quamplura. Id fartasse allegorice fictum,quad terra pluviis irrigata ac sole calcfacta fit frugifera.

:33 Tartaraque immcnso etc. Quid Tartarus? Guieto est 67;?) 7-;7y

777v usez); rai; xa’tsç; immo potins par Hesiodum terrae pars nabis aver-sa, quum sir aux; xôoyôç êuçuoâsz’nç. Sed alia in loco ab eodem

Hesiodo sub terra, seu, ut clarius dicam, trans terrarn Tartarus col-

15 HESIODI ASCRAEIAtquc Amar, ille deos inter pulcherrimus omnes,

locatur. Vbicumque sir, Clericus decet vocem phoeniciam tarahh-mralzlt derivari a radice hcbraea et arabica tarahlz, et significare mo-lestiam arcure et longe amovere. Itaque Tarratus erit molesrissimus acremorissimus locus , quum tepetitio radicalium sir apud Hebraeas su-

perlativi loco. Huic explicationi en, quae Hesiodus de Titanum car-cere dicit , lavera maxime videntur.

134. Atque Amar, ille etc. Amar isra caussa est, apinor, genera-lionis, seu rerum omnium , ut ira dicam , vis generatrix, et pet quam,quemadmodum et Lucretius canit, ,, Genus omne animantum concipi-

tut, visitquc exortum lumina salis ,,. Vide autem apud BruckerumIrzstit. hisr. philos. pag. 67, quae ex Thooti annalibus descripsisse inquodam fragmenta Sanchuniarhon dicitur: nimirum ,, Huius universiprincipia fuisse aetem tencbticosum et spiritualem, et Chaos turbi-dum arque caligine involutum, quae quam ab infiniro rempote nullo

-tcrrnino definircntur , spirirum , principiotum suorum amore exarde-scentem commixtionis aucrarem fuisse, et ex hoc uexu ottam cupi-dinem fontcm exsritisse ctearianis, spitiru suam generarioncm ignoran-

te. Inde veto etc. Haec ad Cosmogoniam phoeniciam pertinent, inqua suam Amar locum abrincbar, ut in aliis pletisque. Arisropha-nes autem in Avibus, ubi de mundi crearione aves loquentes indu-cit, haec habet: n Chaos etat et Nox Erebusque niger primum et Tar-n rat-us lattis. Terra veto neque aër , neque caelum czar. Etebi vetov in infinito sinu parit primo Nox aigris alis pracdita ventosum ovum,n ex quo circumactis rempestaribus pullulavit Amar desiderabilis etc. n

Deinde sic pergit: v Hic autem Chao alato mixrus nocturne in Tarta-n to lato fccit geints nostrum, et primum tcduxit in lucem. Prius au-» rem non crut immortalium, anrequam Amar commiscuit omnia etc. w

Quamv’is ergo comice heic aves gloricntur sese esse antiquissimas;tamen manifesre constat, Aristophancm haec e’veteri aliqua Cosmo-gonîa descripsisse, in qua vis rerum effectiva Amati tribuebatur. Sed

DEORVM GENERATIO. :7135 111e graves curas abigens, hominumque deumque

Imperio subigens Prudentem in pectore mentem.Nigra Chao sata Nox , Erebusque : at maximus Aether ,

Atque Dies e Nocte sati, quos edidit ipsa

Mixta Erebo, postquam vasta concepit in alvo.

140 Terra autem genuit Stellis ardentibus aptumCaelum, quo fuse tegeretur desuper omnis ,

Ac sua firmarent stabiles vestigia; divi.

et ipse apud AristoPhanem productus est ab ovo i110 ventoso: apudHesiodum improductus est, ut Chaos, ut Terra, ac Tartarus. Quaequatuor a quo sunt genita, plane ignoramus ope huius Theogoniae,nisi fortasse ipsa statuantur à Smazsçyîzn ÂôyapJç, quum ex nihilo

nihil etc.

137 Nigra Chao mm Nox etc. Prima haec est omnium generatiosine ullius, ut apparet, admiXtione. Neque enim necesse erat, utres quae in Privatione lucis consistunt, ab alio quam a solo Chao.informi i110 ac tenebricoso spatio , exordium ducerent. Porto NoxCt Erebus idem est , si vocis vim spectes; nam et Moysi hercb autcréa tenebrae sunt.

138 Atque Dits a Nom etc. Aethcr seu serenitas et dies ipse exNocte Ereboqùe prodierunt. Ne quaeras, qua ratione ex rebus, immo

ex non rebus , res omnino contrariae ac diversae exstiterint? Satisest scire, lucem post tenebras exortam ira ,Jut diei nox respondeat,ereboque aether.

14.0 Terra autem etc. 1d recto, inquit Clericus , nam et Moy-ses post terram caelum formatum decet. Videtur autem Terra pcrHesiodum nullius concubitu indiguisse, ut caelum montes speluncaspelagus, Pontumque produceret, contra quam factum es: in ceterarumrerum productione .

15’ HESIODI ASCRAEIPraeterea Montesque altos gratissima nympbis,

Quae insu, quae saltus habitant, recta; atque profundi

145 Progenuit Pol-agi refiuentibus aequora rivis,

Et Pontum dulci sine amore. hinc ipsa corusco

Concubuit Caelo, Oeeanumque enixa creavit,

14,6 Et Pontum dulci sine amore etc. Distinguit Hesiodus Pela--

gus ac Pontum, flirtasse ut significet mare, quod Tyrrhenum dici-mus et Euxinum. Cu! V610 bic Pontus sit dulci sine amore, nihil(lixerunt, aut GUÎCIUS, aut Clezicus, aut ipse Craevius; nain nihil de

Euxino suspicati sunt. Ioliannes Rimldus Carlius, quem ego virumhonoris (ratissa nomino tum 0b eius singularem doctrinam eruditio-nemque, tum etiam 0b eximiam , qua me complexus est, humani-tatem, quum in italica huius poëmatis versione adhuc adolesccnshune loeum interpretatus esset de Euxino mari, illud 02’753 (pma’rnraç

dicit maxime convenire Euxino, quod antiquitus Axenos vocabatur.quasi inliospitalis et propter insulas Cyaneas naufisagiis famosas, etpropter bai-barnum gentium , a quibus incolebatur, feritatem. Id etOYldll testimonio pluribus in locis et Plinii Hist. lib. v1 cap. 1 fa-cile esset confirmarc.

1.1.7 Concubuit Caclo etc. Quid est concubuit CaeIo, nisi quod

Terra, quaelprius tout aquis togebatur, quum in varias cavita-ICS vallesque (leliisceret, locumque aquis efficeret , ipsa quodammodo

emersetit, ac proinde caelo propiuquaverit? Illa autem aquarum con-gregatio, quae in maximum telluris hiatum resedit, Oceanum effe-eit, cuius nomen wel repetatur ab autiquissima graecorum voce Q’yifl

vel ab bebraea Aggarz, vel a chaldaiea Ogarz, sonat lacum, cran-rcm, awimtcm etc. Vide adnot. Cleriei, et Bocbarti cap. xxvalib. l, Clianaan, et Cudvobortum , et alios Seriptores , qui de tellu-re primirus aqnis cooperta egerunt. Hoc obiter animadverto, Caelumesse mihi maseulini generis , quum numen quocldam fingitur, un est

DEORVM G’ENERATIO . 19

Caeumque, Creumque , Hyperionaque, Iapetumque,

Thiamque, Rheamque , Theminque, Mnemosynenque,

I 50 Insignemque auro Phoeben, Tethynque decoram.

Vltimus hos inter vafer est Satumus in auras

Editus, et cunctis in gnatis saevior, ausus

Tristibus ille odiis quondam exercere patentent.

Quin et produxit Cyclopum immania corda,

et M. Tullio, et passim Seriptoribns latinarum veterum inscriptio-num: soli Hygino Caelum dicitur, non Caelus.

14.8 Caeumque Crzumquc etc. Sic et Virgilius lib. I Ccorg., ubiquintam mensis (lieu) superstitiose decet esse Vitandam, ait:

n . . . . . . . mm pattu terra nef’andon Caeumque , Iapetumque ereat saevumque Typhoea,n Et eoniuratos caelum rescindere flattes.

Quisque autem per se videz , quad heic innuitur, antiquissimam nem-pe fuisse traditionem apud populos , lioniincs e terra PI’OgllîllOS seu

potins eKeCtos esse. Haec vero nomma, ut bene monet Clericus,parLim sunt bominum mulierumque, pariim poétiearum personarum,

de quibus suo loco itemm sermo (erit.151 Vlzimus bos inter etc. Satumus a Caelo Terraque ultimus

in lucem emissus esse, non quod ipsa natu miniums tuerit omniumfiiatrum , sed bonni) tantum , quos liucusquc recensuimus , dicitur.An Kçéya; appellatus, quod tempus muta: omnia? Certe ipse re-rum ordinem mutavit, regnumque in se transtulit, Cuelo paire: malemulctam; induxitque secundam quamdam vel deorum, YCl bominumaetatem au: dynasriam. Quod qui acciderit , paullo inferius Vide-

bimus. ,154. Quilz et proJuxit Cycloptmz etc. Cyclopcs viri Chair-Loub,idest viri sinus Lilijbanani, qui aniiunissimi [hennit Sieiliu cillons

ao HESIODI ASCRAEI155 Brontenque, Steropenque, et magnis viribus Argen,

Qui tonitru fecere Iovi fulmenque dedere.

Omnia dis illi similes; at fronte sub hirta

Vnus erat rutilans oculus, qui circulus ingens

Quodpveluti curva splendebat lampade frontis

160 In medio, instituit veto de nomine diciCyclopas: vis multa inerat, roburque, dolique.

u

aliarumque finitimarum insularum. Vide lib. I cap. xxx ChanaunSam. Bocharti. Quod veto ait Hesiodus, cos ideo fuisse dictos Cy-clopes, quod unum instar circuli oculum in fronte haberenr, id om-nino graecorum poëtarum fabulis tribuendum, qui hoc nomen sualingua interpretantes , non phoenicia, cuius est, uti aliarum etiam re-rum, veterem historiam traditionemque mugis foedissime corruperunt.

Diis autem siiniles Cyclopes dicuntur , inquit Clericus , quod essentsimilCS aeflowplozç dvâçoiazv 52 71115701 7;)? E’ÀMËÂOL écrivain-a. Nam

ipse contendit vocem 3d; antiquitus apud graecos significasse nonsolum naturam aeternain ac divinam , sed etiam eximiam ac vene-randam, et hominibus supra vulgus evectis tribui solitam. Vide part.Il Art. erit. sect. I cap. nI apud eundem. A 955; autem verbum estanaux; admirer; unde illud Evangelii dii eritis significat fortasse, eri-

tis admirabiles, clari, spectundi etc. Negari tamen non potest, décur-su temporis banc vocem designasse naturam quamdam humana prae-SLauliorem adeoque immortalem nempc deum,

161 . . . . . . vis malta inerat etc. Cyclopes fuisse non modoviribus sed et arte pollentes, Hesiodum heic voluisse significare,anetor est Clericus. Sed llomerus, ubi in Odyssca de Cyclopi-bus sermonem babet, videtur contrarium soutire, et genus homi-num fërum omnino atque agreste depingere, ut pote qui neque iura

haberenr, neque agriculturam exercerait, neque navigatiouem co-

DEORVM GENERA T10 . a IE Caelo Terraque alii tres ordine creti

Terribiles visu , atque invicto robore gnati,

Cottusque Briareusque Gygesque, superba propago.

165 Fortia queis centum surgebant brachia latis

gnoscerent, neque hospitalitatem colorent. Ita enim , ut ego verti,ipse ait lib. 1x:

n . . . . . . . . . . . proramque Cyclopumn Vertimus ad terras. baud est aHabilis ulli» Effet-a gens , faStuque tumens etc.

et pou paucan . . . nec frangit glebas neque conserit arva;n Non populi coetus agitant, nec iura, nec ulla» Foetlera: in aërio praerupti vertice montis

n Anita tenent. sua quisque regit etc.Itaque si heic ab Hesiodo iisdem anis aliqua prae5tantia tribuitur,malitn id intelligi dictum de Brome, Sterope, aliisque vulcaniae offi-cinae administris, de quibus Virgilius ait:

n Ferrum exercebant vasto Cyclopes in antren Brontesque, Stcropesque et nudus membra Pyracmon etc.

quam generatim de universa Cyclopum gente.164. Camargue Britzrcusquc Gygesque etc. Quid tria haec monstra?

Phoenicia vox K et, fastidiasum et rixatorcm sonat; Briah-jiri , creaturarime; Gag denique duce": improborum, si interpreteris ex arabica ra-tlice agag. Hinc recte Clericus opinatur, bos fuisse tres antiquissimoslatrones, et corporis validitate, et praedonum, quibus imperabant, nu-mero terribiles. Hosce inox Videbimus in pugna deserere Titanos, etsequi levis partes. Homerus etiam Iliad. lib. I haec babet de Bria-reo, ut cl. Cunicbius vertit, ubi Aeliilles Thetidem matrem alloquitur,dicitque ex catlem audivissc, eam solam avertisse quondam Tonami

tartina-argua.

:22 HESIODI AS CRAEIEx humeris, supraque ipsos atque hisPida colla

Quinquaginta aderat capitum densissimus horror ,

Visque ingens vastos aequabat corporis artus.

Non alii aetherias quotquot Terraque creati

170 Et Caelo videre auras, magae viribus acres

Sunt habiti: sed enim primaevo lucis in ortuInfesti invisique suo vixere parenti.

Namque illos , dias ut quisque in luminis oras

Exonus primum veniebat, protinus atris

175 In tenebris abdens radianti a sole tegebat,Gaudebatque auso crudeli saevus. at aegra

Intus Terra gemens, durisque exercita curis,

a) Exitium, cum vincla olli di, vimque parurent,n Neptunus pater et Iuno, et Tritonia Pallas:n Solam atrox turbasse nefas, subitoque vocassev Centimanum, divi Briareum quem nomine dicunt,

v Aegaeona liomines. advenit; robore praestansn Ille suum pattern , multo qui laetus honorev Caelicolas inter magna in Iovis aede sedebat.n Hunc veriti abstiterunt coepto di: Vincla tretnentum

v Excussa e manibus, libertas pana Tonanti est.x73 Namquc illa: etc. Ne sibi imperium ab bis tribus fortissimis

ferocissimisque natis eriperetur, cos pater, ut primum pubertatem at-tingebant, vel teterrirno mandabat carceri, vel longe a se in aliasregiones mittebat custodiendos. Sed a Iove liber-au fuere,

177 Intus Terra germens etc. Aegre nimirum ferebat mater tan-mm patris in liberos crudelitatem: matrum enim ingenia procliviirapletumque quam putt-nm aga films.

DEORVM CENERATIO. a3Maternum subito noeuas convertit ad artes

Ingenium. ferri tum diri ut protulit usum,180 Extudit incurvam falcem, gnatisque vocatis

Vltro animos acuens sic moesto corde loquuta est.

O mea nequidquam soboles, heu crimine patris

Infelix, vestram si matrem audire iuvabit,Iam fus, ulciscique scelus vestrumque parentem

185 Iixercere malis: prior est molitus acerbum

Flagitium. sic fata parens: metus irruit ingens

Omnibus attonitis monitu. tum denique firma

Meute vafer Satumus ita est sua dicta sequutus.

In me erit iste labor, genitrix: ego triste piabo

190 Exitium; neque enim patris mihi cura scelestiVlla super. prior ille ncfas crudele peregit.

Dixerat. ingenti gavisa est pectore Terra,

Insidiasque parans occulta in sede locavit

Audacem gnatum: simul illi dentibus aspris

195 Dat falcem ingentem, multo simul instruit astu.

182 O me; nequidquam sobolcs etc. Quum nullum saeviendi mo-dum Caelus adhiberet, nullaque re lacessitus furere pergeret, maternatos adbortatur, ut extremo in malo exrremum capiant remedium.Vides opinor, quam haec plena periculosae cuiusdam pravitatis exem-plu sint.

195 Da: filcem ingcmem etc. Terra igitur invenit usum Palcis,ut hommes, quos ipsa ferebat fructus, baberent, quo meterent. Sedcum (un) Saturno (ledit ad alium omnino finem longequc diversum.

24 HESIODI ASCRAEIIamque aderat Caelus dueens nigrantia noctis

Tegmina, et ardenti flagrans praecordia telo

Coniugis in gremium properat se infundere; et omnes

Ineubat in partes. affilsum protinus acer

200 Excitus insidiis gnatus laeva occupat ipsum,

Qua ex te videlicet falcatus et fâleifer a poetis postea Satumus di-ctus est, ut maxime improbitatis indicium perpetuo exstaret.

198 Coniugis in gremium propcrat etc. Hinc fortasse illud Virgi-

lii Georg. lib. Il.v» Tum pater omnipotens foecundis imbribus Aether

n Coniugis in gremium laetae descendit, et omnesn Magnus alit magne commixtus corpore Foetus.

Itaque, ut alias monui, si quis dieat, hanc omnem caeli cum tellu-re commixtionem nihil esse aliud, quam terram a pluviis irrigatamiisdemque foecundatam, Virgilii etiam auctoritate se tuebitur.

200 Excitus insidiis grimas etc. Habitus heic metentis optime de-scribitut: laeva enim aristas compreliendimus, deXtraque faleem sup-

ponimus; quae quum resecantur, non amplius pubescunt; grana ve-ro quae exçutiuntur, rursum in terra atloleseunt. Hinc illa, credo:

a: . . . . . . . . . nam qtithuot in alvumn Sanguineae erupere atro de vulnere guttae,n Suscepitque omnes terra, ac vertentibus annisn Edidit immanes et Erinnyas, et fera monstra etc.

Sed Clericus ingeniose rem aliter explicat, allegoriamque interpreta-

tut. Quaenam sunt haec mitigea, inquit, quae abscidit Satumus?Omnino existimo Hesiodum, et qui cum hac in re antecesserant autsequuti sunt, lusisse in ambiguo. VOX 11.;[50Ç duo signifient pudcndd

et consilium, quamque audissent dici Saturnum charma")! 11.5309data opera ita rem acceperunt, quasi narraretur ei pudenda resecuis-se, ut rsçwraÀayioczç, quas habebant, locus daretur; quamvis probe

DEORVM GENERA TIO . :25Ac dextra longis horrentem dentibus una

Corripiens faleem subito metit inguina patris,

Et proiecta retro dat ferri. nec tamen illaNequidquam fugere manu: nain quotquot in alvum

205 Sanguineae erupere atro de Vulnere guttae,

Suscepitque omnes Terra , ac vertentibus annis

Edidit immanes et Erinnyas, et fera monstra

In manibus semper retinentes arma Gigantas,

scirent consilium seu consiliarios intelligi, quorum impulsu Thessa-lia excedere coactus fuerat Satumus. Hosee igitur consiliarios fuga-vit, et navibus in Asiam redire coëgit. Sic Clericus: ipse enim inca est opinione , quae et verisimilior et communior, primos Graeciaeincolas sive Bosporum transfretantes , sive Euxinum circumeuntes exAsia venisse, sedesque in Macedonia et Thessalia fixisse, quandoqui-dem illic erat Satumus, quum a Iove victus est, ipseque postea lu-piter ibidem regnavit e Creta devectus. Haec vere digna surit quaedicantur, nugae canorae. An hinc etiam antiqua illa Venus sine con-cubitu, et recens Spallantiana confirmabitur?

207 Edidit immunes et Erinnyas etc. Nihil heic aliud fortasse ,ut Clerico plaeeamus, nobis innuerc videtur Hesiodus , nisi maximabella caedesque exstitisse pet terras Caelo devicto a filio Satutno.Erinnyes enim furiae sunt bellorum comites pugnarumque asseclae;Gigantes fortissimi milites, qui bellum contra Saturnum reparantescaedibus longe lateque saeviebant; nymphae autem Maliae bominumoccisorum animae. Nain Clerico Neplzaschoth Mlouoth hebraice velphoenicie , seu Naplzschon Malcjon syriaca inflexione , sunt anima:plume , seu quibus expletum est vitae tempus. Porphyrius etiamantrum illud seu nympbaeum in Odymac lib. qu, de quo sic Ho-m6115:

25 HESIODI ASCRAEIEt Nymphas, dicunt Melias quas nomine gentes.

210 Quin ferro postquam, ceu fama est, natus aeutoFoeda pudenda patris secuit , proiecit in undas

Acquoreas longe a terra. sic tempore multoSumma ferebantur pelago: circumundique spuma

Exeita caeruleos tingebat candida fluctus,

n Desuper umbtosis complectens frondibus antrum,v Antrumhortendum, ingens, nympliarumhumentiatempla

mvr Naiadum. solido exeisi de marmore circum

» Cratetes, ansisque utrinque exstantibus utnae,vr Mellaque apes stipant, vivoque haerentia saxo

vr Stant iuga, ubi tesono percurtunt pectine nympbae» Puniceo tenues variatas mutice telas etc.

animabus sacrum credit, quas veteres ait vocasse Melissas, seu po-tius iuxta Hesiodum Melias. Sed quam parum fidendum huiusmodietymologiis, satis omnibus opinor norum.

210 Quin ferra pastquam etc. En aliud e Satutni paiâm multomagis mirandum prodigium. Illa enim ferebantur ponto spumantia,eque ista thaumaturga spuma deatum pulchertima concreta est Ve-nus. At quid hoc monstri? Clericus opinioni , cui semel adhaesit,insistens, ait Caeli consiliarios a Saturno expulsos marique expositosCytbera primum appulisse, ex caque sinus Laconici insula in Cy-ptum Veneris eultum seu Aphrodisia attulisse. Sed pet HerodorumCyptii non a Cythetis, sed e Syria hune sacrorum morem accepe-runt, ubi antiquissimum Venetis Vranîae templum erat in urbe Asca-

loue , eodemque teste lib. I c. :05 templum, quod est in Cytbe-ris, coudiderunt phoeniccs ex ipsa Sytia deveeti. His etiam Pausa-nias sufiiagatur. Porto norum omnes, plures inveniri Venetes apudmythologos diversis nominibus pro diversitate 10corum appellatas.quatum et diversa generatio fingitur. Cette haec Caeli filia, non lavis.

DEOR VM CENERATIO . a?z 15 Quae levis in teneram conerescere visa puellam est.

Illa petens primum sacrant sedem alta Cythera

Ibat aqua in summa; dein et circumflua surgitCyprus ubi, molli devenit flamine vecta.

Continuo exiliit dea pulcta e gurgite: circum

220 Mollia sub teneris creverunt gramina plantis,Et varii flores rubuere. illam Aphroditen,Spumigenamque deam, et Cythcrean serra gerentem

Dique hominesque vocant. quod spuma exorta nitenti,

Spumigena est; Cythetea, adiit quod mata Cythera;

225 Cyprigena, undanti quod Cypri in littore sedit:Praetereaque Philommedes, genitalia nempe

Membra tuens, quod ab his concrcta emcrserit Hilda.

Protinus huic sese comites iunxere Cupido

Et pariter formosus Amor, divamque sequuti

228 Protinus huic sese etc. Amor et Cupitlo cum Venere heicsoeietatem iniisse dicunrur. Ergo et ipsi inter se distincti sunt , etante Veneris ortum existebant; ergo non eius filii, ut posteriorespoème multi finxerunt. Amor quidem tain antiquus est, quam ipsumChaos, uti vidimus. Cupidincm pariter vidimus Musis proximum ba-

bitare; sed Musae a Iove sunt genitae; quaproptet lune antiquitasCupidinis nequit aflirmari. An veto hac dune persouae allcgorice ex-plicandae sunt, quod nimirum Venus quum in deorum lionnuumqueconspectum se primum dedit, maximum sui amorcm desidcriumquemira formate pulcritudine excitarit? Ira profecto Opinor. Exit ergoAmor caussa, Cupido enceins.

a 8 HESIODI ASCRAEI130 Divorum in coetus gradientem, arcesque beatas .

Hae subito laudes, haec illi munera certa

Sorte data, in terris inque alta sede deorum

Virgineos curare .choros, risusque , iocosque , I

Gaudiaque , illecebrasque , astusque, et dulcia farta.

235 At gnatos genitori saevus, quos ipse crearat,Increpitans, dito Titanas nomine dixit,

Ûbiecitque nefas ingens, sumptumque nefandi

Supplicii crudele genus, quod sanguine quondam

Yltus, et immani miserorum caede piabit.

240 Nox autem Fatumque femm Pareamque tremendam

23t En: subito laudes etc. Idest ante Iovis regnum haec illifait cura demandata, ut iuvenum puellarumque voluptatibus praeesset.resque amatorias administratet. Multa enim munera Saturno devictoantiquissimis deorum a Iove conservata, multa etiam addita, quae an-

te non habebant, ut mox Videbimus, ubi de Hecata sermo erit.23 5 A: gndtos genitor etc. Docet Hesiodus, a patte Caelo filios

esse dictos Titanes airai 750 Tiraz’vsty, quod est plu-lare, quod nimi-

rum ausi sunt in pattern manus iniicere. A Callimaeho autem mul-risque aliis poetis Titanes dicti sunt 777y5y5ïç et flyÀd’ygyot e terra

seu luto geniti, quod cum phoenicia explicatione nominis consentit;

nain Tir est (arum. Quum addit porto:v Quod sanguine quondam

n Vltus, et ingenti miserorum caede piabit.alludit ad bellum , quad contra Iovem gessuri etant, et in quo vi-cti fugatique aeternis etant in Tartaro suppliciis cruciandi.

24.0 Nox autem Fatumque firum etc. Si haec tot tantaque mon-stra regnante Saturno Nox edidit, recta petit Clericus, quando illa

DEORVM CENERATIO. 29Eduxit Mortemque. sopor quoque natus ab illa,

Somniaque, baud ulli quae mixta efÎudit in auras

Nox, dea fusca. exin Momum plenamque dolomm

ex5titetit antea hominum actas ab Hesiodo in Open et Dieb. descri-pta , ac post illum ab aliis passim poetis? Vide quae ipse ad hunelocum illustrandum affert; ubi illud in primis placet, quod dicit,sic hommes a natura esse factos, ut praesentia dumraxat mala sen-tiant, praeteritaque facile oblivioni mandent: quaptoptet senes ea ,in quibus vivunt, tempera vitupetare, exaCta iam , laudare salent.Otnnes enim , qui suam cum praeteritis aetatem conferunt, antiquio-rem praeferre suae cousueverunt.

2.1.1 . . . sopor quoque natta ab illa etc. Praeter Fatum ParcamMortemque Nox genuit Somnum atque somnia suapte virtute. Noxenim, in qua propret tenebras eteptumque solis lumen a labote diur-no desistimus, nos ad somnum allicit, facitque tu dormientes so-mniemus diversis rerum caussis agitati. Hinc etiam illa Virgilii:

n Et consanguineus lethi sopor et mala mentisn Gaudia, mortiferumque adverse in limine bellum etc.

243 . . . . cxin Momum plertxrnque dolorum etc. De Momo satisluculenter disserit Lucianus in deorum conventu, ubi sucs ipsummores naturamque inducit explicantem , omniumque deorum vitianon minus libere quam lepide catpentem. Nemo autem est qui nonvideat, cum idcirco Noctis filium dici ab Hesiodo, quod magis inusu sit aliena clam mordete quam palam allattare. Clericus autem ,phoenicissans de more, hoc nomen a voce phoenicia Mozart autMom, quae vitiurn sonar , detivat. Quare et adiCCtivum (13;!MOAU.0;’

quad babetur inferius , tecte explicabitut sine 1’iti0 seu quod ab ipsa

maledicendi libidine carpi nequeat. Aerumna item Noctis filin ex cecredo, quod curae noctu augeutur; est enim pcr Ovidium Nox cu-tarum maxima nuttix, quod mens in iis defixa, nec a sensu rerum

.Mbm... -n. .-..-.

3o HESIODI AS CRAEIAerumnam Hesperidasque , quibus surit aurea curae -

24s Malaque, et optatis pubescents fructibus arbos

aliarum di’srracta , insomnis magis haereat quodammodo in ca te,

quae sibi displicet, tenaciusque iusiStat.24.4 . . . Hesperilasquc , quibus etc. Nympliae Hesperides omni-

bus notae, uti et fabulae , quae de ipsis circumferuntur. Locus ma-gis, quem incolebant, incettus: nam quidam seriptores cum fuissein Africae continente, quidam in mati petbibent, iuxtaque Atlantemad Occasum . Graevius immerito contendit , locum hune fuisseinsulas Gorgadas, quae sitae contra Poignées népaç a Pomponio Me-

l.t lib. nI c. x olim descriptum , nunc a recentioribus geograpbisdietum Capa: viride. Itaque nec iuxta Plinium horti Hespetidum sta-tuendi in Betenice Cytenaicae urbe , nec in Lixo urbe MauritaniaeTingitanae; ubi, ait , tegia Antaei certamenque cum Hercule et He-speridum liorti; sed in Oeeano atlantico. Quod veto Oviedus lib. IlHist. affirmait, insulas Antillas esse veterum Hesperidas, itaque fuissedictas ab Hespero x11 hispaniarum rege, qui tegnavit anno MDCLvnI

ante ChriStum , nullius profecto, momenti est. Non enim videtur islocus nomen ab ullo rege Hespero aecepisse, sed a Stella, quae no-ctem praecedit. Itaque ,graecis Hespetia est et Italia et aliae etiamregiones, quae ad noctem seu oecasum solis tespecm ipsorum sitaesunt. Vide Ovidium prope finem lib. 1V Il!et.zrnorph., et Pontanumin Hart. Hesp. et Diodorum Siculum lib. tv Bibliozh. qui omnes He-siodo aliquid addidere.

24, 5 Malaque, et optatis etc. Athenaeus lib. nI setibit, mala Hes-

peridum Lacedaemone diis apponi solita, ac grati esse odoris, sednon co;n:.li etc. Rutsusque eodem loco Aemilianum dixisse docet,Iub1.n Muuiuniae regem vitum doctissimutn in commentariis de Li-bya memiuisse citri , et affirmare vocari a Libybus malum hesperi»cum; a quibus etiam Herculem tulisse in Graeciam mala, quae 0b

DEORVM GENERATÏO. 3,

Oceani longe ad fines trans aequora nota.

Ipsa etiam immitesque deas emisit, et atrasClothoque Lachesinque arque Atropon. hac bona didunt

colorem dicunrur aurea etc. Diodorus autem Siculus lib. tv haec lla-bet: In regioue quae appellatur Hesperitis, aiunt fuisse duos flattesHespetum et Atlantem; bos veto babuisse oves incredibilis puletitu-dinis, colore rutile, et ad aurum accedente: qua de caussa poëtaecum oves 11.7724 vocarent, appellasse cas xeudæ Fixez. Hinc et Bo-chartus in Gitan. lib. I: Aurea mala, quae draeo observabat, fuissevult opes vel ab eodem vel ab alio congestas, ex eo potissimum ,quod pecora maximae fuerint veterum opes. Sed huic opinioniomnium ferme poëtarum consensus adversatur. Quid autem heic venirin mentem Guieto nos docere zapçrôy mur? Ëëcxiw n’y 577m: esse pet

Ilesycliium. Sit ira sane: sed heic ab Hesiodo non alterius fructusfit mentio, nisi earum arborum, quarum fructus sunt mala.aurea.

247 Ipsa etiam immiresque dans etc. Hesiodus quidem habet and[soigna ami wigwam êyez’voc’ra vnÀsaflaz’vsç. quod valet giflait Sortis et

Pana: immuns. Serres autem et Parcae unum idemque sunt, tan-tunique rebus diversis , quibus praeesse credebantur, distinguuntut,ab iisque nomen accipiunt. Pareae enim non solum viram liominumcurare, tempusque vivendi omnibus ptaefiuitum tueri dicebantur; sedomnia , quae iisdem in vita, seu laeta seu advetsa eontingebant, ef-fieere arque administrare; ac tum proprie etant Sortes. Hinc ca quaesequuntur:

» llae bona didunt,

n Atque mala exortis primum mortalibus aegris.Nomina autem earum surit, Clotlio a xÀwÛEÎv, seu rien singulis 75Étuœpjjfyay; Lacbesis a Àa’yxolcygïy, sortiri seu dividere 71;). [Là àyor

65v. Titi 35 Ëvœvriov: Atropos ab ôter-pâma, idest non mature quad

destinaturrz (35 .

a. ....::A;a---- Aw;x....--MÎ

33 HESIODI ASCRAEIAtque mala exortis primum mortalibus aegris;

. 50 Haeque hominum pariterque deum delicta sequutae

Numquam odiis cessant meritas assurgere in iras,

Ni prius admisso dederit pro crimine poenas,

Iustitiam quisquis violaverit . edidit ipsa

Et Nemesin , cladem mortalibus; et mala fraudis

z 5; Monstta, et coneubitus turpes, nocuamque Seneetam,

a. 50 Hazque hominum pariterque deum etc. Quid hoc? An dii et-

iam peccare possunt? An et poeuis esse obuoxii? Quidni? In totapoëtarum mythologia plurima huiusce rei exempla sunt. Hesiodi ve-

to dii quam fuetint antiquissimi Graeciae incolae , priusquam essentin deorum numerum relati, iisdem, quibus ceteri homines, vitiis af-ficiebantur. Rem secus exPlicare same difficile . Nain quod Sclioliastes

ait, haec esse idcirco dicta , ut homines intelligant, si Parcae deosetiam anses ferrasse peccate graviter punire queant, quanto magis ho-

mines , quorum vites nullo modo deorum viribus compatandae, pu-nient; coactum ornniuo est ac pro arbitrio aflitmatum.

254, Et Nemesin, cladcm mortalibus etc. Nemesis duplex numen.

aliud poenas irrogare ac reos persequi credebatur; aliud in hominumanimis pudorem excitare et quemdam metum, que retenti a culpisabstinerent . De prima videsis quae collegit Rob. Constantinus in Le-xico; alterius ipse meminit Hesiodus in Open et Dieb. v. 200 , ubiillam cum pudore coniungit . Catullus ad Calvrun Licinium scribeus

Nemesim inimicam etiam supetbis decet:n Nunc audax cave sis , ptecesque nosttasn Oramus, cave, despuas ocelle,n Ne poenas Nemesis teposcat a te:n Est vehemens dea; laedere hanc caveto.

3,55 Momum, et coneubitus etc. Sequuntur aliae quatuor Noctis

DEORVM GENERATIO. 33

Taque gravi semper gliscens Discordia motu;Unde feta erupit soboles Luctusque,’ Laborque,

Et malesuada Fautes, et rerum Oblivia, et acres

Pugnaeque , Insidiaeque, Necesque, et Praelia saeva,

260 Iurgiaque, et linguae Mendacia, Vinclaque vocumAmbigua, et legum. Contemptus, et aspera Noxa

Cognatae formae, seque inter foedere iunctae;

Horcus et ille super , nostro qui plurima damna

Fert generi, quoties prudens quis peietat ultro.

265 Pontus item eduxit veraci Nerea menteA

generatianes . Fraus nimirum seu deceptio, (plÂa’Tnç, et non âaMTnç,

Pro 307467779 ut contendit Guietus, qui ideo expungebat çlÀo’T’fl-a,

quod nullo modo videret conciliati posse amicitiam cum fraude. SedQu’y-7;; heic non esr amicitia, vetum cum malien congressus, etquidem saepe fortuitus, et apud Homerum et apud Hesiodum, qua-lis est mercrricins. Itaque ego libenter dixissem hoc loco vulgivagamvenerem hanc çmgmm, nisi displicuisset Veneris nomen. Hoc Pacroclarum est, eiusdem debere esse marris filias et âç’ra’t’i’nv Ct (pzÀa’r-rym.

Senium deinde est arque Discordia , cuius filii, alia monstretum tut-

ba, quae subsequitur.

.263 Horcus et ille super etc. Horcus , et non Orcus; quemadmo-dum seribeudum esse hoc numen animadverti in Operibu: ac Dieb.est deus iurisiurandi sacramento praescs, poenasque exigu gravissimas

ab iis, qui ausi fuerint peierare . Verti etiam potuisset ferrasse ius-iurandum, sed placuit magis Horei nomen adltibere, quod est per-sonae, non tei.

265 Ponta: item eduxit etc. Suspieatur, Clericus, Nerei nomenesse a phoenicia nomiue Nalmro, quod est fluvius; bine non maris

t

;r w-

34 HESIODI ASCRAEIFallereque ignarum. natorum hic maximus ortu

EXStltlt; arque senex dictus, quad pectore veto,

Quod placide ingenio vigeat, nec iura nec aequum

Despiciens leges semper sciat ipse tueri.

z 70 Post hune Thaumantem magnum, Phorcynque valentem

deum sed fluviorum esse vult Nereum, recteque dici Ponti filium,quad fluvii originem traliant a mati. Sed ego video fete ab omni-bus poëtis ac mytliologis Nereum maris deum esse habitum, duco-que omnino supervacaneum, testimonia poëtarum id eonfirmantia af-

ferre . Quin si licetet uti couiccturis, ut cette licet his potissimumin rebus, ego Nereum non maris cuiuseumque, sed Ponti, idest ma-tis Euxini filium statuerem . Pontum enim supetius v. 131. Hesio-dus et a Pelago et ab Oeeano disetevit. De laudibus autem quas va-tes in Nereum congetit, nihil habeo, quad dicam, nisi velim ine-ptire cum Iolianne Diacono, qui ideo Nereum a poëta dictum ve-racem placidumque putat, quad ii qui in mari degunt, quum sibiquotidie mortem instare timeant periculis usque maximis agitati, re-cte virant instituer-e soleant ce metu pettettiti. Bonus iste Diaconusminime sane norat nautatum mores, qui, ut levitet dicam, non opti-me solent audite. Clericum ipsum hoc loco non moror, qui liaslaudes tepetit ab ils plioenicum vocibus, quae aliquam habent simi-litudinem cum Netei nomine: nimis enim videntur coactae. ’

270 Posr hune Thaumantem etc. Thaumas est Iridis pater. Ideoautem eumdem Ponti Terraeque filium esse dictum credo , quad va-

pores quos Terra Pontusque exhalait, conerescunt in pluviam a exqua a Sole illustrata teflexis rite tefractisque radiis Iris exoritut. Eiautem Tliaumanti nomen inditum puto, quad eius filia Iris illa.

n Mille trabens varios adverse sole colores iformosa est, maximacque omnibus admirationi. Ceterum si antiquipoème hac aetate vixissent, non Tbaumantem, sed ipsum Solem Iri-

DEORVM GENERATIO. 3 5Commixtus Terra genuit, Cetoque decentem,

Eutybiamque animum dure ex adamante gerentem.

At Nereo genitore et pulcra e Doride gnata

Oceaui, extremi fluviorum in gurgite vaste

z 75 Oceaui, aequoreae sata gens celeberrima nymphae i

Protoque , Eucrateque, Saoque, Amphitriteque,

dis pattern statuissent, quad elegantissimo carmine praesritir CarolusNocetius. Eodem autem versu mentio fit PliOtcynis. Hic nauclerusfartasse quidam navigandi fuit peritissimus, qui cum inter deos abhominibus eamdem arrem profitentibus relatas fuerit , portuum ora-rumque variarum praeses habitus est, in iisque colebatur, ut non se-mel Homerus in Odyssea testis esr.

27: . . . Cctoquc damnent etc. Cur Ceto decens seu maris for-mosa , quae natas maxime deformes edidit , heic dicatur, plane fa-teor ignotare. An illud addirum uaÀNwa’cpmv est unum e perpetuk

mulierum additis? Graeci sane poëtae hac in te liberiores quam la-tini. Eurybia veto ideo ferrasse ferreum habere animum dicta est,quad lare terra marique violentiam exerceret: gaga; enim est lutas,a, am; et [3134; vis. Sed hoc est divinare aut potins desipere.

273 A: Nana genitare etc. Foecundissimae Nerei, Ponti filii, et.Doridis filiac Oceaui fuere nuptiae, ex quibus quinquagima Neteïdes,

quatum heic nomina recensentur, exortae sunt . An haec nympha-tum multitude Netei ptoles dicitur, quad Pontus Euxinus, cuius ipsefilins, multis magnisque fluminibus in se confluentibus celebris est?Clericushsuspicatur , quemadmodum alias nymplias statuerat animasdefunctorum, ita etiam hasce animas earum esse , qui aut in marivitam amiserunt, aut insulas primi coluerunt. Ne mirer-e autem heicOceanum ab Hesiodo dici fluvium; narn et ab Homero saepe bacnomine insignitut, propret aestum, credo, quo agitatut movetutque.

276 Protoque , Eucrazeque, etc. Animadverte multa nympharum

3 6’ HESIODI ASCRAEIEudoreque, Thetisque, Galeneque, Glauceque,

Cymothoë, Spioque, Thoe, Thalieque venusta,

Eulimene, et Melite iucunda, et suavis Agave,

280 Pasitheeque, Eratoque, ulnasque rubenss-Eunice,

Dotoque, Crantoque, Pherusaque, Dynameneque,

Nesaea, atque Actaea, et candida Protomedia,

Dorisque,, et Panopea, et pulcra genas Galatea,

Et roseo Hippothoë simul, Hipponoëque lacerto,

185 Cymodoceque, sali quae nigro in marmore fluctus

Flabraque ventorum facile gliscentia mulcet

Cum talcs pulcra Amphitrita et Cymatolega;

Cymoque, Ei’oneque, bene et redimita Halimede,

Glauconome risu gaudens, et Pontoporia,

nomina, quae in hoc Hesiodi catalogo lcgumur , diversîmode scripta

esse et apud Hyginum et apud auctorem Bibliothccae , qui Apollo-dorus esse creditur; complura etiam esse omissa. Notum est autemqmnibus, qui graece sciunt, haec Nereïdum nomina pro arbitrio poë-

tarum fiera , sed ira tamen , ut singulis sua si: significatio et munusaliquod inditum , quo nautae aut indigere aut gaudere au! etiam ad-iuvari possint. Videsis singulorum nominum explicationem diligentem

apud Hesiodi graecum Scholiastcn.

281 Baroque, Crantoque , etc. Texrus vulgatus habet Baroque,Protoquc en; sed quum Proto supcrius iam fuerit nominaux, au: illiccorrupte hoc nomen legitur au: heic. Habemus Cranto Nereïdis no-men, ut bene observat Graevius apud auctorem Bibliothecae: hinccxpungendum Proto iudicavi, et substituendam Cramo, ne temere n0-

mina rePeteremur eadem .

DEOR VM GENERA T10 . 37290 Liagoreque, atque. Evagore, almaque Laomedia,

v Pdlynome soror, Autonoëque, et Lysianassa,

Evarneque’ animi formaeque insignis honore,

Et Psamathe membris spectanda, et dia Menippe,Nesoque, Eupoinpeque, Themistoque, Pronoëque,

295 Nemertesque, patris quae mentem in pectore servat .

Egregii haec proles Nerei, tot nomina, nymphae

Quinquaginta, omnes clame praestantibus orsis,

Omnes excultae, atque insignes artibus omnes.Oceani duxit prognatam sanguine Thaumas

L

a99 Oceaui duxiz etc. De Thaumante Terme Pontique filio paul-lo superius diximus. Heic dicitur Electrae Oceaui filiae nupsisse, at-que ex en suscepisse Irim atque Harpyas. Iam de Iride pauca innui-mus; resta; animadverœndum aliquid de eiusdem nomine. Iris deo-rum est nuncia, mi notum, quae res ex eo formasse ficta, quod Iri-dis arcus ad caelum usque a terra pertingere videtur , quamdnmquchominibus cum diis communionem efficere. Clericus nota: ab Hebraeis

vacari Hirim vel Irim vigiles aut monitores, quos eosdem esse unit,ac e05, qui Angeli a Graccis appellantur. Ego Iridis nomen malimderivare cum Scholiasœ am) 75L 515w, quod esn dico seu nuncz’o . Cu-

ius significationis luculemissimum me habere puto exemplum lib. xvuI

Odyss. in ipso- initio , ubi Homerus de 1m ilio, qui cumVlysseProcorum impudentia incitatus pugnavit, ita dicit iuxta laiinam meamversionem:

sa: Interea Stetit ante fores conquirere victumvi Vndique suetus homo vastaque voragine vcmris

vvNotus inexpleii, cui nullae in corpore vires,Nullum et robur cm: tantum se mole ferebatwv

38 HESIODI ASCRAEI .300 Electren, Irin celerem quae fudit ab alvo,

Pulcricomasque Harpyias Aelloque Ocypitenque ,

Quae ventos aviumque fugam pernicibus alis

Praevertunt, pariterque citae in sublime femntur.

Hinc Graeas Phorcyni enixa est candida Ceto

305 Canitie insignes aetatis vere sub ipso,J

» Arduus ingenti. primis hune mater ab annis» Dixerat Arnaeum; post Irum nomine cives,v Nuncia quod referens ibat, dixere vocantes.

Et paullo post, ubi Vlysses paratus ad pugnam magnos membrorum

anus lacertosque exutus ostendit, subiicit Homerus:n At pubes mirata stupet, mussatque vicissimn Respiciens: iam non hum gravis exitus 1mm» Accipiet; mm plena etc.

dlile nimirum qui nuper nuncia hac illae cursitaus ferebat in urbe,male mulctatus ab Vlysse pristino fungi munere non poterit, ex Ira-que flet non Irus. Quod vero pertinet ad Harpyas, ego dixerim ab&çm’czw dictas, quod rapaces maxime sint habitae. Locustas vult es-

se Clericus, idque dicit se multis ostendisse in Dissert. De Statua sa- .Iimz, quod opus non legi. Earum nomina sunt Aëllo et Ocypete,quad nimirum turbinis aut procellae in morem celeriter volant.

30.1. Hinc Gram: Phorcyni etc. Ceto ipsam ego diCtam ab He-siodo mAAma’cçpov duco, non eius filias. Sic et Seleucum Scholia-

stes hune locum intellexisse scribit: alpe-mg 3è 76023,51), mMma’Lenoç,

Z? 7; En; Knra’bç 7-8 ê7n’657’oy. Alii enim interpretes id ipsis tribuunt

Graeis. Itaque verti candidat Ceto: nain candidus apud latinos poëtas

saepe valet ac pulchet, ut in i110 Virgilii versu:l n At Venus aetherios inter dea candida nimbas etc.

Graeac veto sunt graecis vetulae: earum nomen Pephredo Euyoque ,quod (minent inuit; and uçacuyo’cëew 70704171. Scholiastae autem

DEORVM CENERATIO. 39Quas ideo Graeas quondam cognomine graio

Dixeruntque hommes et dii stellantis olympi,

Pephredoque, Enyoque; hanc palla rite per arfus

Fulgenti, hanc croceo Iaetam velamine; et acres

310 Gorgonas, occiduis degunt quae finibus alti

Oceani trans aestum; ubi sunt et acuta sonantesHesperides, Stheno, Euryaleque, arque atra Medusa

Exitium perpessa. duae immortale trahebant

AeVum, atque expertem senii lethique iuventam;

31; Haec mortalis erat. glaucis Neptunus ab undis

Piiorcys est à mcfcpggœ Tan; ôâotræy, Ceto 73 flaiâoç, Gracae veroà &pça’ç. Quod autem altera dicatur êô7re7rAaç, airera zeaza’mçmaç,

ideo est, ait Iohannes Diaconus, quia interdum ad optimum exitumfiuctus propellunt navesque..deducunt in portum; interdurn veto inscapulasum locum periculique plenum nautas redigunt vi tempesmtis.Vides opinar mon sine risu , in quas ineptias allegoricae saepe desi-nunt interpretatioues.

I 310 Corgonas, extremis etc. Gargones nymphac seu mulicres ,quae in Oeeano iuxta Africain in insulis Gargadibus habitabant, He-speridesque et ipsae dicebantur, quad ad occidentem solem incalebant,

habitaeque sunt, ait Pomponius Mela, adeo efleris aspcrisque mori-bus, ut quaedam retineri , ne reluctentur, vix vinculis passim. Idille ex Hannanis Poeni periplo accepit: sed quae pseudo-Hanno, titinota: Clericus, retulit de insula, in qua littiuSmadi mulieres invenie-bantur, et ex quibus mata fartasse Gorgonum fabula, meiius qua-drant in iusuiam Gambiam inter duo ostia Nigti fluvii e regioneGorgadum sitam. Haec omnia incerta.

315 Haec mortuus cm. glauci: Neptunu: etc. Huius rci panna

40 HESIODI ASCRAEIPnasiliens quondam verna inter germina flarum

Concubuit pratis in mollibus; atque ubi Perseus

Desecta cervice 011i caput abstulit euse,

Exiliit Chrysaorque ingens, et Pegasus ales,

320 Pegasus, Oceaui fontes quad natus ad altos,

Dictus, et auratum Chrysaor quad sustinet ensem.

aliter mentionem fecir. Ovidius prape finem lib. 1V Metamorph. in-quiens de Medusa:

n Hanc pelagi rectar templo vidasse Minervae» Dicitur. aversa est, et castos aegide vultusn Nata Iovis texit; neve 110c impune fuissetn Gorgoneum crinem tulipes mutavit in hydros.

va Nunc quoque ut attonitos formidine terreat hastes,hol Pectore in adverso, quos fecit, sustinet tangues.

318 Desccta cervice etc. Fabula notissima, de qua vide ipsumHesiodum in Sema. i Clericus latere heic aliquid veri suspicatur deequis nimirum ex ultima Afi-ica in Asiam avectis a Persis, quad fâ-

cinus graeci (le more argivo sua Persea tribuerunt nominis similitu-dine adductiï Certe Pegasus alatus equus habitus est, nempe pernicis-

simus , qualcs sunt Numidarum cqui. Sed an etiam Chrysaor ali-quod simile fucrit monstrum? Minime enim vero; quamquam Ovi-(lius sine ullo discrimine ira de utraque scribat lib. 1V Metamorphcz

n . . . . . . pennisque fugacemn Pegason, et fratrem matris de sanguine matos.

Clirysaor enim Iovi fulmen ministrare, quad certe equorum non est,et ensem tencre ab Hesiodo dicitur. Pegasi nomen a poëta deduci-tu; 017,73 7-77; mnfig nimirum fonte; Chrysaaris autem ab aurea euse,

quem manibus tenebat: Joe enim est amis. Desiderandum esset, mpinta de eodem nabis dixisset Hesiodus.

2’»

DEORVM GENERATIO. . 4,Atque ille effugiens alte pemicibus alis

Vt patriam liquit flaventia mala ferentem,

Caelicolas adiit, placidaque in sede receptus

325 Horrisono tonitruque Iovi fulgurque ministrat.

Post etiam triplici surgentem vertice magnum

Geryona eduxit thalamis et amore potitusCalliraae nymphae pulcherrimae Oceanines.

Illum autem Alcides fulgentibus exuit armis

330 quta armenta boum, quum turbidus ex ErythiaIrrigua validas lunata fronte iuvencas

326 Pas: etiam triplici etc. Clirysaor ex nymplia Calliroa Ocea-

ui filia Geryonem suscepit, qui forte triceps ideo fuisse dicitur,-quad fuerit (lux trium agminum , quae ab Hercule , quum in eiusregnum incursionem fecisset, victa ac profiigata sunt.

330 quta armenm boum etc. Haec in Erythia geSta: Erythiamautem Strabo (lOCCt lib. 111 Georg. Gadira videri vocare Plierecydem,

in qua quae de Geryone dici salent, fabulantur cantigisse. Alias ve-ro ca nomine vacare insulam obiectam huic urbi, et freto unius sta-dii diremptam etc. Pasteriores etiam scriptores eamdem insulam sta-tuunt Hispaniae proximam, de cuius pascuorum banitate vide eodemloco Strabonem. Samuel Bochartus negat Erytliiam fuisse aptam alen-(lis saginandisque bobus, sed ovibus, contra quem, si vacat , Cleri-cum disserentem in etlit. sua ad hune versum consule. Volunt prae-terea quidam, hanc postea insulam dictam fuisse Aplirodisiatlem, etinsulam Iunanis a templis Astartes deae Tyriorum, quam et Vene-rem et Iunoncm gracci interpretabantur. Porro recentioribus pleris-que geogrupliis Erytliia nunc Barlmga dicitur , cui adiacet alia mi-nor insula Barlcngota dicta etc.

,2 l HESIODI ASCRAEIOceaui spatia emensus procul egit in almam

Tirynthum, Orthoque exstincto arque Eurytione

Turpibus in stabulis trans vasti gurgitis aras.

335 Ipsa aliud peperit portentum informe, neque ulli

Aut hominum simile, aut divum supera alta tenemum:

Rupe sub excisa, divinam robore Echidnam

Indamita; pulcram media quae corpore nympham

Spectandamque nigris oculis referebat; at acrem

340 Parte alia horrendumque voracemque atraque guttisSanguineis foede maculosum terga calubrum.

Illa specu in vasta curvo sub montis hiatu

Longe haminum pariterque deorum a sede remota

Incolere obscuras terrarum est iussa latebras,

345 Fata ubi signavere domum. sic nympha sub imaTerra habitans Arimos iuxta metuenda latebat

333 Tirynthum, Orthoque etc. Tyriuthus Herculis patria, dequa in Sana , untle Tiryntliius heros. Orthos veto, seu Orthoas,tu ab Apollodoro vocatur, canis est natns ex Ecliidnae et Typhonisconcubitu, quemadmodum inferius Videbimus. Eurytion autetn custos

pastorque armentorum Geryonis.335 Ipsa aliud peperit etc. Pastquam Hesiodus ea quae ad Chry-

saorem et eius filium Geryonem pertinebant, breviter retulit, iterumad Medusam relabitur , eamque matrem Ecliidnae commemorat nulla

habita vel temporum vel 10corum ratione . Echidna autem , de quamultis rates , crut monstrum biforme, partim puella formasissima,partim draco terribilis.

34.6 Terra hubitans Arimos iuxta etc. Arimi sunt Syri. Ergo

DEORVM GENERATIO . 43Nec senio turpi nec dirae obnoxia marri.

Cui perhibent ferali in amore Typhaona mixtum

Echidua habitabat in una e regionibus , quae dicebantur a syris lin-gua pattia Arum . Addit Clericus, lias aras omnes fuisse ad Orientemmaris interni circa Euphratem , ut auctor est et Seldenus in Proleg.Operz’s de diis syris, et Bochartus in Phalcgo, et multi alii scri-ptores.

3.1.8 Cui perhibcnt etc. Singulare sane cannubium semiserpentiset venti vehementissimi. Si scholiastas audias, heic allegorice Hesio-dus diversas ventorurn sub terra generatarum commoriones innuit; siastronomos, tempus hyemale seu solem in signis hyemalibus; si ve-to Clericum laudias, veram historiam a Phoenicibus auditam sed ma-le a Graecis intellectam heic fabulis involvit poêla. Is enim, et re-cte quidem, Arimos vult esse tractum Palaestinae, in quo erant urbesSodoma, Gomorra, Adma et Tsebohimi, quarum incolae voce pa-tria Tipho signabantur, quia submersi erant in lacu ASPllaltlle; nain

ca vox submerswn sanat. Vox veto Ecliidna est interpretatio peteumdem Clericum vocis Tseboah, unde factum nomen urbis Tsa-bohim; nain Tseboalz serpentis gcnus est, ut docet etiam Sam. Bo-chartus in Hieraz part. 11 lib. 111 cap. vrI. Hinc sequitur , Graecas,quum audissent a Phoenicibus, Tsebohitam cum submerso descendisse

in terme casernas in Ammaea, vertisse vipcram cum Typhon: descen-disse etc. Tota in eo aequivocatia est, quad nomen incalarum urbisTsabohim cretliderunt esse nomen serpentis, et nomen appellativumTipho , quo significabantur omnes submersi in lacu Asplialtite, nescio

cuius manstri esse proprium nomen putarunt. Ira rem digerit inge-niose atque erudite Clericus. Ceterum Strabo qui lib. va docet Ari-mos pet Posidonium esse non locum aliquem Syriac vol Ciliciae velalterius terrae, sed Syriam ipsam, adtlit Orontem fluvium nomen abilla, qui in ca pontein feeerat, Orontis mutasse , quum antea voca-

44. HESIODI ASCRAEIPraevalidi harrisanum venti genus; ac fera mata

350 Concubitu ex ista monstrasae germina pralis.

Geryoni namque ipsa canem prius edidit Orthon;

Dein Diti immensum arque immensa voce latrantem

Cerberan amnivorum , cui turgida colla superne

Quinquaginta barrent, totidem capita ana fiirenti.

355 Hydram tutu genuit, manstrum implacabile terris,

retur Typhon. Huic autem loco , quae de Typhon: a fulmine ictoet de Arimis fabulae (lacent, afficta esse. An et illa Campaniae insu-la Inarimc , sub qua Virgilius aliique latini paëtae Typhocum dege-re dixerunt, facta est ex male intellectis vocibus êw A’çl’luorç? Ira

sane videtur coniuncta praepositione cum ipso namine.350 Concubizu ex isto etc. Ex Ecliidna et Typliaone, duobus

monStris teterrimis, quid nisi monstra nascerentur? Orthus et Cerbe-

rus canes, alter Geryonis occisus ab Hercule, de quo superius iamdictum est; alter Plutonis, de quo plura fartasse, quam oportebat,passim dixerunt poëtae. Hunc tricipitem multi finxerunt, sed Hesio-dus quinquaginta capitum turba vallatum fêtait , iisque non contentus

Pindarus alia addit quinquaginta capita, ut sit êmrong’pMaç. Va?

riat et Simanidcs. i355 Hydram mm gazait etc. Tertia Echidnae soboles Hydra, quaeet ipsa centum capitum fuisse dicitur, Lernaeamque paludem insedis-se, fatumque ex Herculis manu invenisse. Sub] hoc namine, ut ali-qui suspicati sunt , significantur fartasse a poëta vel incolae paludisLernaeae, vel serpentes, quibus ca laca scatebant, ferocissimi, velseptemiturrium arx quaedam ab Hercule excisa. Lerna est palus inArgis, quam iuxra alios pestifèram Hercules exsiccavit. Hydram Pla-

ta sopllisœn quemdam dicit , ut notat Bannierius pag. 275-

DEORVM GENERA T10 . 45Lemaeam; niveis Iuno quam candida palmis

Nutriit, Alcidae nimium indignata . sed illam

Amphitryaniades mavortia Iphiclidae

Additus, auxilioque Ageliae Palladas usus ,

360 Perculit insurgens, ac multa caede peremit.Max eadem patulis spirantem naribus’ ignem,

358 Amphitryoniadcs mavortio Iphididae etc. Ialao nimirum Iphi-

clei gnata, cuius aurigatiane, et in pugna contra Cycnum Martisfilium usas est Hercules. Vide Sam"): etc.

359 . . . Ageliae Pallados etc. Quemadmodum Herculi Iuno sem-per infesta fuit , ita Pallas propitia. Porta A’ygAgt’œ Graccis dicitur

Pallas, quad praedarrix est ab àyà nimirum et Nia. IIoc veroadiunctum, quum sollemne fit Palladis, placuit retinere in latinaetiam vetsione .

361 Max cade": etc. Echidnae ptoles etiam Cltimaera , cuiusmulti paëtae meminerunt, ac in primis Homerus Iliad. lib. v1, ubihaec habet de Bellerophante:

n . . . . . . . . . . . . mata nulla, profectumi Iudomitam iussit prosternere morte Cliimaeram,w

va Manstrum liorrendum, informe , atrox, nec sentine cretumn Mortali. ante lea, posttemo corpore serpensw Squameus, in media capta ingens, are vamebatr Caeruleam vasto flammam. crudele pereinitw

n Ille tamen monsrrum etc.Heic autem velim animadvertas, Hesiodum, quum in huius manstridescriptione dixerit tria eidem capita fuisse, leonis nempe , serpentis,arque caprae, repetere eamdcm descriptiancm duobus versibus, quinulle mutato verbe et in Homero leguntur: Hçâaûs Mm, 371’651: 5è

55”02sz etc., quos quidem duos versiculos Clericus apruatur, Hesro-

46 HESIODI ASCRAEITorvamque, ingentemque, trucemque, et rabore fartent,

Pernicemque pedes pattu est enixa Chimaeram .

Tres illi capitum species: quarum una leanis,

365 Altera serpentis metuendi, ac tertia caprae.Prima leo, pastrema draca, media absita setis i

Capra videbatur, flammasque ex are vamebat.

Hanc tamen aggressus valida cum Belleraphonte

dum, aut ab Homero mutuos sumpsisse, aut quum vulgo ferrenturare hominum , sua paëmati impune inseruisse . Quod quum dicit,Hesiodo Homerum antiquiorem putat, cui sententiae, ut et alias mo-nui, non facile assentior. Ego patins dixerim, duos hosce versusamanuensium negligentia huc intruses , quad illos forte in codicis,quem exscribebant, margine signatos invenissent ab aliquo vira eru-dito, quasi illustrationem hac loco appositam. Nihil enim habeat na-vi,’ quad dictum non fuerit; et contra Hesiodia haec Chimaerae de-

scriptio duobus hisce Homeri. versiculis recte illustratur. Vide recen-tissimam Graeciae liistoriam a cl. Denina conscriptam lib. I cap. 4.

368 Hanc tamen aggressus etc. Equo Pegaso nimirum usus Bel-erophon cepit Chimaeram monstrumne verum , an mentem trium iu-

garum formam aliquatenus animalium superius dictorum referendumin Phaselide, quae est Lyciae pars , quam et Ovidius Chimaeriferamappellat? Mantem cette: nam Ctesias Cnidius apud Phatium habethaec verba , quae Plinius Hist. nat. lib. il venir: Flagrat in Phase-Iz’de mon: Chimaera et quidem immortulz’ diebus ac noctibur flamma.

straba autem de iisdem Lyciae montibus loquens lib. x1v ait: Hismontibus fabula Chimaerac afiïngitur. Nec sane navum est monStrafingere e montibus ; nam et Homerus ex duobus siculi freti seopulisduo monstra eflinxit, farnasam illam Scyllam et Charybdim. Nonne et

ipsa Sicilia in numis siculis quasi quoddam muliebre manstrum cum

DEOR VM GENËRATIO. 4,

Pegasus edamuit. sed enim prius illa crearat

370 Sphinga luem diram Cadmaeis pressa furenti

tribus cruribus feminea capiti adnexis exprimitur ad significanda triaeius insulae promontoria , propter quae etiam triquetra dicta est?Hinc patet , cur flammas dilate Chimaera dicebatur, cum ille monsita dictus, quemadmodum alia laca , in quibus etiam num Vulcanivisuntur , continua arderet. Praeterea abserVandum est, HomerumIliad. vI, ubi a Bellerophonte Chimaeram excisam memorat , canti-nua subdere:

v Hinc Solymam genti (nec duriar ullaw Vsquam pugna fuit) regis iussu intulit arma.n Fudit Amazonium post haec interrirus agmen.v Huit: aliam struxit rex fraudem: namque rediretn Quum bella Victor etc.

Hae cette sunt bellicae Bellerophontis expeditiones, quas lieras for-tissimus Praeti iussu suscepit. Nihil igitur facilius, quam et in Chi-maera mante altissima ac praerupta gentcm aliquam ei fuisse daman-dam, quad ut faceret, perte alis indiguisse; ideoque Pegaso equa il-luc vectus esse dicitur , quemadmodum Clerico hune locum illustran-

ti visum est.37a Sphinga luem dimm etc. A Cliimaera vates artam esse ait

Spliingem , quam Apolladorus Biblioth. lib. uI dicit: Habuisse quidemfaciem mulieris, pectus vero, pedes et caudam leonis, ac pennas avis.Didicisse. autem aenigmata a Musis, Pliiceumque mentem insedisse:haec Thaebanis solitam proponere, atque eos, qui solvere nequiebantoccidere. At schaliasœs inquit: Sphinx revera fuit mulier latrociniisdedita, .et habuit multos secum qui una tapiebant. Huic apinioniconsentira videtur Pausanias in Bazar. Nam agrum Tliebanum descri-bens, mentiane iniccta templi Herculis HippodOti, ait: Progrcdicnti-bus occurrit mans, unde fèrunt erupisse Spliingem in perniciem eo-rum, qui rapiebantur, aenigma cantantem. Alii veto latrociuiis de-

l

48 ’ HESIODI ASCRAEIQuondam Ortho; Nemeaeque malum exitiale leanem,

Quem caniux veneranda Iovis quum pavit in antre

dicam, et cum copiis navaiibus erranrem aiunt eam tenuisse mare us-que ad Anthedonem: deinde hac monte occupato latrocinia exercuis-se , antequam Oedipus eam interfecisset , superatam multitudine co-piai-nm, quibus instrucrus Corinthe venerat. Caeteras fabulae circum-

stantias vide apud Clericum distinctius explicatas, et si non remipsam , cette hominis ingenium laudabis, quorum si ahuri aria mihilicetet, cur dicere non passim , hanc feminam (lucem fuisse reliquia-rum gentium illarum , quas Belleraplion in monte Chimaera-device-

rat, pastque varies errores in agrum Thebanum devenisse eumqueiatrociniis caedibusque infestasse? Sic aiiqua saltem caussa haberetur,

GUY Sphinx a Chimaera generata esse dicatur. Aiii Sphingem Laiiilli-am dixerunt, ut et Denina- lib. I c. 4. Cr. hist.

37x . . . Nemeaeque malum etc. Prales airera Chimaerae et Ortliiranis Geryonaei, leo Nemeaeus. Docet Pausanias in Corinth. a Cleanis

Argos diras esse vias; aiteram expeditis hominibus et breviorem; al-teram vero ,Treti ira dicti angustam et ipsam, montibus undique cin-gentibus, sed aptiarem vcliiculis. In hisce montibus, dicit, spelun-cam etiamnum asrendi leanis, a que Nemea vicus stadiis abest circi-ter quindecim. Max subdir: In hac etiam tractu est mons Apesassupra Nemeam. Quaniam vero semel non ineptire solum, vetum et-iam somniare caepimus, cur non dicamus, missis vulgarium mytho-lagorum explicationibus, hune ipsum Nemeaeum icanem fuisse aliquem

latranum principem, qui a Chimaera devectus hune tractum montiumcirca Nemeam insedcrat, arque en loca amni crudelitatis inunanissimae

genere, uti Sphinx insidiis, vastaverat, antequam victus arque caesuscum sociis fuerit ab Hercule? At Dupuisius in Main. de orig. Consul].

addita rom. tv. Astre". Delalandii haec omnia ad astronomiam refert,ubi Hercuiis labores astronomica explicat.

1DEORVM GENERATIO . 49

Vmbrifero , Nemeae nemorasa in sede locavit

. Excidium populis . ibi longum insedit, et arva375 Implevit trepida farmidine late Apesanti

Et Nemeae daminatus; eum dum vulnere stravitHerculis indamito gliscens in pectore virtus.

Ceta autem cupidi Iflagrans Pharcynis amore ,

Mixtaque ’concubitu, stridentem protulit Hydrum,

380. Qui vigil, extremis in finibus, aurea malaExcubiis servat latitans tellure sub ima:

Vitima Phorcynis Cetusque haec edita proies.

Fudit at Oceana labentia flumina Tethys

Eridanum , et Nilum, Alpheumque , et Strymana , et lstrum ,

378 Cam autem cupidz’ etc. Cetus et Phorcynis superius etiam

mentio incidit. Hic veto serpens, qui artus a Ceta dicitur, nihilaliud est, nisi custos arborum, quae mala aurea ferebant, et de qui-bus iam egimus. Serpentibus res pretiosae cusradiendae ab antiqui-tate assignabantur, quemadmodum et Delphis aracuium servabat Py-thon serpens, et aiius Martium fantem Thebis vicinum , et Calchisvellus aureum, et sexcenta huiusmodi. Recte enim coniicit ClericusVOCCS O’ÇIÇ et Aqâzwv esse ab 3777031411 et SÉÇxajiaz, quae verba

significanr videre; adeoque non inverisimile, idem significare, esse inaliquo loco divitiarum plena serpentem, ac custodem bene ocularum.

383 Fudit a: Oeeano etc. Bene fluvii dicunrur Oceani Tethyos-que filii, vei quad a mari originem ducant par intimas terrarummeatus, vel quad a pluviis solutisque nivibus, quae ipsae a marisvaporibus aliisque exhalationibus in aère conerescunt. ortum lia--beant. Haec autem fiuminum ennumeraria est omnino vaga ac sineordine digesta. Etidanus perrinet ad Insubriam in Itaiia, Nilus ad

E

5° HESIODI ASCRAEI3 8 5 Maeandrum, ac Rhesum ,Phasinque, et purum Acheloum,

N essumque, Rhadiumque, Haliacmonaque, Heptaporumq;

Granicumque, arque Aesapum, Simoëntaque dium,

Peneumque, Hermumque, fluentem et lene Caïcum,

Sangarium et latum, Ladonaque, Partheniumque,

390 Evenum, Ardescumque, et sacra fonte Scamandrum.

Praeterea et natas peperit, quae pet sala terraeEducunt homines cum rege et Apolline et. almisi

Aegyptum, qui ab Homero Aegyptus dictus est, Aiphaeus ad Pelo-ponnesum, quem cum Arethusa Siciliae fonte immisceri vates prodi-derunt, Strymon Orphei canttt celebris ad Thraciam, Ister ad Scy-thiam , Maeandrus ad Lydiam seu Cariam , Rhesus ad Troiam , Pha-sis ad Calchos, Achelaus ad Acarnanes, Nessus ad Thraces, Rhodiusad Troadem, Haiicmaon ad Macedanes, Heptaparus, Granicum seuGranicus , Aesapus , arque Simais ad Troadem , Pcneus ad Thessa-liam, Hermus ad Lydiam, Caïcus ad Mysiam , Sangarius ad Phry-giam superiorem , Ladon ad Arcadiam , Parthenius ad Paphlaganiam,Evenus ad Aetoliam, Ardescus ad Scytiiiam, Scamander ad Troiam.

Sic scholiastes, quem si placet, adira.391 Praeterea et muas etc. Fluviis fbntibusque sacri sunt adoleo

scentes, quia iisdem terra irrigatur, emittitque a sole caiefacta fructus,quibus vescimur arque alimur. Videmus etiam saliras fuisse adolescen-

tes in Graecia comas alere, casque quum primum tonderent, Apollini

aut fluviis ailette. Notum illud, quad Homerus Iliad. lib. xqu infunere Patrocli fecisse dicit Myrmidones ipsorumque ducem Achiiiem.

n Heic aliud cara designat munus amicon Aeacides. buste secedens namque paratoa: Ipse camam ferra secuit sibi, pulcra nitentem,n Spercliio sacrant fluvia quam intonsus aiebat:

KDE ORVM GENERA T1 O . 5 ,

Cam fluviis, fate sortitae hoc ab Iove munusâ

Pithoque, Admeteque, Iantheque , Electreque,

395 Dorisque, Prymnaque, atque Vranie similis dis,Hippoque, Clymeneque, Rhodiaque, Callimaque

Zethaque, Clythieque , Idyi’aque, Pasitheeque ,

Plexaureque , Galaxaureque, et amanda Diane,

Melabosisque , Thaëque, et farmosa as Polydore , Q

400 Cerceisque anima facili , spectandaque magnisPluta oculis; tum Persei’s, Xanthaque, et Acaste,

Atque Ianira, Petraea, Menesthoque, Europeque,

Metis, et Eurynome, croceaque in veste Telestho,

n Dehinc pontum aspectans maerenti haec pectore fâtur.

v Sperchie, incassuin Peleus pater hanc tibi vovit,n Me patrias reducem ad sedes post bella daturumv Sectam rite comam, magnatum et pinguia centum etc.

deinde subdit panais interiectis verbis quasi veniam petens a Sperchiov . . . . dulcem nunc tristia quando

n Para negant reditum, decisum hune vertice crinemn Patrocle extremos praesrat date munus in ignes.

notandum veto est: vocem ueîzgary, qua Hesiodus utitur, dupiicempasse habere significationem, nempe alan: et tondent, ut Hesyciiiusanimadvertit. Quamcumque sequaris hac loco , fête in idem interpre-tatio recidet.

394. Pithoque, Admcteque etc. Haec omnia nympharum naminadiversis fantibus praesidentium, aut saltem pleraque , fileta sunt abHCSÎOdO aliisque à???) 75v êmavpflauvâvrwv raÎ; riflards, ianÎt 1°-

han. Diaconus. Apud eumdem talerabilem ferme singulorum invertiesex plicatianem .

.52 HESIODI ASCRAEICrisieque, Asieque , Calypsaque are renidens,

40 5 Eudoreque , Tycheque , atque Amphiro, Ocyroëque,

Et Styx, praestanti cunctas quae vincit honore.

Tethyos Oceanique haec creta e sanguine turba

Maxima gnatarum: non haec tamen omnis origo;

Multae aliae superant natae. tria millia namque

410 Foecunda e thalama pedibus citae Oceanines

Pradierunt , late quae vastas undique terras,

Quaeque lacus habitant magnas, pulcherrima proies-

Sunt alii totidem labentes murmure rauca,

Oceano quos Tethys in auras protuiit, amnes;

415 Quorum difficile est percurrere nomina vatem

Mortalem: novere tamen, quae litera circum

Finitimae posuere damas ac moenia gentes.

Interea Salem magnum, Lunamque nitentem,

Auroramque, iubar quae fert mortalibus almum,

420 Omnibus et pariter superis, Hyperiane mixta

4I8 Imam: Solam magnum etc. Ex Thia arque Hyperione natusesr Sol , Luna, arque Aurora. Porra, nisi fallitur Clericus, Thia esra phoenicia Thahou, quad inanitarem significat, convenitque a; X029,a que illam genitam tradiderunt mythologi. Hyperion veto ideo Sa-iis,4Lunae , arque Aurorae pater dictus est, quad in summa Chausparte haec mata esse videantur. Heic autem disringuuntur a Sole etLuna, Apoilo ac Diana Latonae Iovisque fiiii: nain hi exstiterunt po-stetius, et fartasse quum homines fuissent supremumque obiisscntdiem, e mundo demigrantes illa astra iusedisse crediti sunt.

DEORVM GENERA TIO. 53Cum rutila , quondam pattu dedit aurea Thia.

At Crie Eurybia Astraeum Pallantaque fortem

Protulit , arque omnes, praestans te Persa, per artes.

Aligeros Aurara Astraeo roscida ventes

4 z 5 Et Zephyrum argesten , Boreanque , Notumque madentetn

Concubitu dea mixta deo; tum sidus et ipsum

Luciferum genuit, Caelique ardentia templa

4.22 A: Cric Eurybia etc. Nihil inveni probabiie, quad dicam,cur a Crie atquc Eurybia nati dicantur Astraeus, Pallas arque Perses.Nain quad affert Ialian. Diaconus plane insulsum est arque ineptum.Nec multo malins vult Clericus id esse fictum a poëta, ne tribus no-tissimis deabus, uti max Videbimus, mariti dcessent. An haec adastronomiam referemus? Consule Dupuisii Commentarium.

4.24. Aligcros Aurora etc. Asrraea Crii fille nupta Aurora primumZephyrum , Boream arque Notum edidit, deinde Luciferum aliasquestellas. Sed quum tres praecipuas ventes Hesiodus (lient ab Auraragenitos, mitum sane , cur amiscrit quartum, et cum quidem, qui abiis flat regianibus, ex quibus ipsa aritur? Nam illa vox àçyêçrny cer-te heic Caurum non significat, sed est Zephyri êfi’t’Ôg’fay, ut ipsa ra-

tio versus ostendit, qui claudicaret , si particuia ceniunctiva addere-tut. Quid quad et inferius inquit:

N671); mirs flagrant. mi âçye’o’rsw Zspr’zçozo etc.

et Homerus Iliad. lib. x1 habet similirer:A’çyéa’ma Na’TaIa flatôst’p ÀOCL’ÀOLTII rôtiroit Etc.

idest: Calais Nazi vehemcntc procella verbcrms, quemadmodum sciio-lia explicant et Straba ipse; quamquam Hesychius àçyg’yrny N570];

c-ontendat esse ventum a Graecis dictum Mana-167w. Lucifèrum au-

tem arque astra ideo credo dici ab Hesiodo prodiissc ab Aurara,quad ipsa sir Astraci coniux , quasi partis astrorum.

54 HESIODI ASCRAEIQuae vario Pingunt per noctem lumine, stellas.

Styx quoque Pallantis complexu et amore potita

430 Zelon, formosamque educit in aethera Nicen,

Vimque simul, Roburque, animo praestantia firme

Germina, non longa a magno queis tecta Tonante .

Non via, non requies ulla est, qua numinis adsint

Haud lateri confites; loca semper proxima servant.

435 Sic voluit Styx alma die, quo maximus omnesSideream in sedem divos regnator Olympi

Exciit; et quicumque deum secum arma tulisset

Titanas contra, nulli sua praemia dixit

Abfore, sed mansura eadem, quae semper habebant

440 Munera concilie in sacra . prior aetheris axemStyx adiit gnatis stipata sequentibus, usa

Consilio genitoris. eam dignatus honore

429 Styx quoque Pallanzis etc. Styx est fous in Arcadia, de quainferius aliquid dicemus . Liberî vero eiusdem ferrasse sunt ipsi Ar-

cades , qui Iovi cum patre pugnaturo suppetias tulere, fortissimiqueviri semper habîti sunt, quod ipsum nominibus iisdem impositis He-siodus nobis innuere voluit. Hi vero Stygis filii semper adsistunt Io-v1, eumque et demi et foris observant; quia forte Thessaliae regesantiquissîmi Arcades habere solerent regii corporis stipatores.

4,36 Sideream in sedem diva: etc. Heic dii, utÎ et inferius, ubiagitur de Iovis pugna contra Summum, a Titanibus distinguunturfquamvis enim a Titanibus dii sint geniti , tamen hoc honoris nom!-ne Iupiter ceterique, qui cum eo victores exstiterunt, affeCti sua:7406T, 356an lum victos despicerc, victoribus adulari solemus.

DEORVM GENERATIOQ 55Iupiter eximio est , donisque affecit opimis.

Nam statuit, quidquid iurassent sancta Per ipsum

445 Numina, continuo foret inviolabile cunctis,

Atque sucs iussit sibi gnatos semper adesse.

Sic aliis etiam quae dis promiserat ante,

Omnia perfecit . nutu nam cuncta potenti

Vertit agitque pater summa dominatus in arce.

4go Phoebe autem Coei incundum ingressa cubile ,Atque deo dea foetal , expletis mensibus anni-

Progenuit Latonam hominum pariterque deorum

Dilectam generi, placidamque , et rite faventem,

Semper et in summo ducentem gaudia Olympo.

45 5 Insuper Asterien, quam fortis duxit in amplaTecta vocans iunxitque tori sibi foedere Perses.

4.44. Nam muait, quidquid etc. Styx quod prima omnium Tita-nidum Iovi adstiterit cum filiis, retulit sollemne illud ac ab omnibuscelebratum munus, ut ratum esset firmumque semper, quidquid Feripsam et Iupiter et alii dii huassent. Quae vero poena diis fuerit,si peierassent, indicta , alibi Videbimus ab Hesiodo luculenter com-memoratum .

450 Phoebe autem Coei etc. Ergo Phoebe non eadem ac DianaPhoebi soror. Haec Titanis est ac Latonae mater, quae postea Phoe-bum Dianamque peperît. Hcschylus in Eumenid. loquens de oraculoDelphico, eidem primum Terram praefuisse decet, deinde Themîn ,lum aliam tertiam Titanidem filiam Telluris Phoeben . Asteriam itemPhoebe genuit, quam Perses sibi coniugem delegit, ex caque Heca-

mm suscepit, in cuius laudes excurrit Poëta. t

55 HESIODI ASCRAEIHinc Hecatam Asterie fudit, quam Iupiter unam

Ante alias coluit Saturno natus , et ipsamImmensique maris fecit terraeque potentem.

460 Quin et ab astrifero Caelo est ingentibus auctaMuneribus, divosque inter Praecellit honore.

Nunc quoque namque aliquis quum sacra incendit ad aras

More litans Patrio, magnam pins invocat alta

Voce Hecaten. sequitur subito ingens gloria, si quem

465 Audiit orantem facili dea maxima vultu,

459 Immensique maris etc. Ncmo est qui nesciat in hac philo-sophiue luce quantum habeat vim luna in maris aestum inque aliasaeris affectiones. Satis est ca legere, quae praeter alios cl. ToaldusPatavii scripsit in doctissimo Commentario de astrorum influxu, etmultorum annorum diligentissimis observationibus confirmavit.

462 Nunc quoque namque aliquis etc. Hecate nocturnis fête omni-

bus sacrificiis atque incantationibus Praeesse credebatur , tique uno-quoque mense, quum Luna esset nova , solebant Graeci coenam appo-

ncrc , quae coena Hecates vocabatur, et revera pauperum erat coena.Sic scholiastes ad Plutum Aristophanis , ubi de bac re sermo. No-va, inquit , Luna divites vespere coenam quasi sacrificium Hecataeofferentcs in compitis Ponebunt. Paupcres veto veniebant esurientes,et eam comedebant, dicebantque Hecutam comedisse. Adi Clericumad banc Hesiodi locum, qui demonstrat ibidem, Hecatam fuisse etiamorientalium populorum numen, praecipuoque honore apud eosdemcultam. Illud VCl’O non mnittcndum, quod heic Poëta animadvertit;

hanc nimirum deam omnia omnium retinuisse munera. quae ante Io-vis rcgnum obtinucrat, fuisseque praeterea multis atque magnis auctam

ab ipso Iove, quod illi fidissima exstiterit periculosissimo in beno-

DEORVM GENERA TIO. 5,Divitiasque, potis namque est, largitur arnicas.

Quotquot enim a Terrae Caelique amplexibus aevum

Accepere sati, et certa data praemia sorte,Cunctorum laudes capit una; nec abstulit olim

470 Partem ullam Victor per vim Saturnius ipsiIllorum, quaecumque habuit sub origine Prima

Inter Titanas dium genus: omnia semper,

Ceu rerum sors prima tulit, rata dona supersunt.Nec quia et unigena est, honor hoc minor obtigit 011i,

475 In terraque minor caeloque marique potestas;Sed multo maior; quando ipsam Iupiter auxit

Omnibus insignem vinutibus. illa valenti

4.74. Ne: quia et unigena etc. Dictam esse ab Hesiodo Hecatam:ngoye’ynu Clericus ait, quod a Phoenicibus haec dea dicitur Edm-

rlza, idest unice. Id quidem recte; sed velim, rationem reddidis-set aliquam, cur eadem quod unica sit aur, unigcna, dicatur nonidcirco minus honoris accepisse? Scholiastes inquit, hanc ipsam 0bcaussam, quod esset unigena, maximos ei contigisse honores: 02724g [1.avayev5Îç flAeovészat 702117075. At m1116, Ut Opinor: Dam

quamvis id ultimum verum sit, si de patria haereditate sermo sir;tamen heic quum de bonis acquisitis seu de honoribus 0b meritaeiusdem pracclara in Iovem agatur, contrarium omnino videtur signi-ficare poëta; nimirum illi nihil obstitisse ad tantes honores adquiren-

dos, quod non fiatrum filiorumque, quos nulles lmbuit, opera, sedsua tantum Iovem iuvisset, mutique hanc eius unius opem esse ha-bitam , ut iis beneficiis, quae multis deberentur, ea fuerit sola afic-tu. Sic opiner.

h

ngm .4;..:afià

. q-..

480

48s

490

495

HESIODI AS CRAEI

Auxilio praesto est, seu quis dat iura vocatis

Gentibus in coetum spectandus, seu quis in arma

Prosilit, horrisono strepuit quum murmure bellum ,

Excivitque acres in mutua vulnera turmas.

Vincunt, quos mavult- dea vincere: semper et adstat

Iudicibus , laterique sedet comes addita regum.

Illa etiam firmat luctantes numine, et ingens

Robur, et inspirat per fortia membra vigorem,

Queis referant dignae victores praemia palmaei;

Et Iaetos hilarent gnati virtute parentes.

Nec non et turinis equitum favet; et regit, undas

Caeruleas qui nave secat, durumque laborem

Exercet votis ipsam Pariterque sonantem

Neptunum inclamans . facile dea provida muitam

Largitur praedam; facile, si corde volantas

Sic ferat, ostensam cupidis tapit. illa caprarum

In stabulis oviumque greges armentaque laeta

Cum genito Maïa curat, numerumque vel auget

Multiplici exiguum foetu, minuitve peramplum.

Tantum adeo divos inter se iactat honoreOmnigeno unigena eXCellens. Saturnius ipsam

478 14035550 PME-"0 est etc. Hinc novimus liecatum praeesse le-gum iatoribus, exercxtuum ducibus, iudicibus, luctatoribus, equitibus,Piscatoribus arque pastoribus; ut vere sit, quod ait Virgilius, caela-que ereboque potens.

DEO RVM GENERATIO. 59Post etiam vitae iuvenum, qui lumine cumque

500 Auroram aspiciunt nati, praefecit alumnam:

Haec nova cura; alias veteri possedit ab aevo.Nec minus a magna Saturno pressa creavit

499 Port etiam vitae iuvenum etc. Non mirum cette, eamdemHecaten, quae cum Luna saepe confunditur, esse nagaTÇÉQay, quum

sciamus nitra novem aut decem lunas formari edique in lucem pue.ros. Hoc quidem munus non liabebat sub regibus prioribus Caelo ac

. Saturno: Iovis est beneficium.502 Ncc minus a magna etc. Heic Hesiodus auspicatur maximam

illam deorum turbam , qui a Rhea Saturnoque prognati surit, Vesranimirum, Ceres, Iuno, Pluta, Neptunus, atque ille fulminator Iupi-ter omnium rcx. Vesta quidem, uti norum est, ignis focorumquepraescs habita est, quae summa apud Romanes poussimum religiouea Vestalibus servabatur. Huius deae nullum simulacrum fuisse in eius

templo Ovidius docet En". lib. v1:n Esse diu stultus Vestae simulacra putavi,

n Mox didici curvo nulla.subesse tliolo.n Ignis inexstinctus templo celutur in illo,

n Efligiem nullam Vesta nec ignis liabent.Et- Pausanias idem affirmait lib. il: nain de Hermoniensium templo lo-quens , ingrediemibus , inquit, in VeStae, signum quidem est nul--lum; tantum autem ara, in ipsaque Vestae sacrificant. Sed fueritita de his remplis; Spanliemius tamen Dissert. xnI nummum protu-lit, in que templum et signum eminet cum ara, ad quam Vestalismaxima quinque sociis adstantibus pateram tenens libat tlms. Aliisetiam in nummis frequens Vestae imago wisitur; clan-issimumque inter

cetera signum illud erat, quod Plinii aetate Romae in bonis Servi-lianis videbatur, opus Scopae. De eadcm des videsis Lipsium, Citati-

:L ’J-AA «

,..

60 HESIODI ASCRAEIDium Rhea genus, Vestam , Ceteremque verendam,

Iunonemque aureis evinctam crura cothurnis,

505 Et fortem, sub terra habitat qui ferrea saevusLimina, Plutonem, et Neptunum rauca frementem,

Prudentemque Iovem regem illum hominumque deumque,

Cuius ab horrisono tonitru tremit excita tellus.

dumque. De Cetere autem satis ca sint, quae in eiusdem hymne lia-bet Callimachus sic eam alloquens:

n . . . . . . Matura fer omnia campis;n Pasce boves , et pasce pecus: da spicea dona,n Da messem, pacemque; ille ut metat arva, laborea» Qui coluit. tu magna faire regina dearurn,» Et bona sis facilisque mihi etc.

itaque ad eam fere omnis arvorum proventus pertinebat, ideoque aGraecis ânjjfimg dîCta quasi 3nd) Mime, cuius historiam, si liber,

vide rom. vI Bibliorh. Vniv. a Clerico conscriptam. Quid de Iuno-ne dicemus? Si plioeniciae voces Hira aut Harah, annulant aut ze-Iotypam sonant, egregie Clericus Profècto docuit, ab iisdem filetumesse graecum nomen Hflçnv; nihil enim Iunone, quemadmodum no-bis illam veteres scriptores ac poëtae maxime efiinxcrunt, rixosummagis esse Potesr ac zelotypum. Aëris etiam ac serenitatis dea ha-

bita est.505 Et forum, sub terra habitat etc. Hi tres dii sunt illi fra-

tres celeberrimi maximique, qui inter se caeli , maris, atque infèr-ni imperium omne diviserunt, deviCto fugatoque patte Saturno. Sedca mitto, quae de ipsis mythologi vulgares scripta reliquerunt; Cle-ricoque potins assentior docenti, Plutonem quidem fuisse Epiri regem,

opibusque maximis abundasse , quod in ca regione locupletissimaecrant auri atque argenti fodinae , quas optime dicas mortuorum se-

DEORVM GENERATIO. 6’:Sed genitor natos rabido ferus 0re vorabat,

des, quemadmodum ille adolescens e fodinis rediens loquitur apudPlautum in Capr. En versus:i v Vidi ego multa saepe picta, quae. Achcrunti fierent,

n Cruciamenta; verum enim vero nulla adaeque est Acheruns,v Atque ubi ego fui, in lapicidinis.

et Posidonius apud Strabonem de Turditaniae fodinis lib. HI dicit:Cette apud eos subterranea loca non Hadcs sed Pluton habitat . Quaeego tantum delibavi, vide fusius a Clerico tractata in Adam. ad huneversum , et praesertim in Ceteris historia , quem ipsum conscripsisseiam monui. Sir nobis igitur Epiri Pluto tex. Quid autem fuetit Ne-ptunus, qui mari praeessc credebatur? Non aliud cette, ut consen-tanea loquamur, nisi tex potentissimus, qui quod Vivus maximisclassibus longe lateque mare tenuerit, insulasque quamplurimas posse-

derit , mortuus inque deorum numerum relatus mari praeesse ac flu-ctibus imperitare creditus est, tota fabulis corrupta veteri historia.Idem de love dicendum , cuius et sepulcrum in Creta visebatur, etcirca Olympum, idest in Thessalia, quo ex Creta cum copiis adve-nerat, regnum ex5titisse censebatur. Hinc illa perpetua Olympi acqui-vocatio nunc mentem, nunc caelum significantis et apud Hesiodum etapud alios poëtas. Itaque mortalis fuit et ipse profecto ille deum pa-ter atque hominum tex, divinosque honores ab hominibus, quos vi-vus fortasse beneficiis afiëcerat iuste clementerque imperando , mor-tuus accepit. Lege sis Luciaui Dial. De Iove tragocdo, si velis ridere.

509 Sed genitor natos etc. De hac Satumi immanissima voracita-te nihil eorum dicamus oportet, quae Graeci enarratores interpretes-que scripserunt: mugis enim plena sunt omnia, et ineptiis referta.Hesiodus mentem satis apcruit suam, poëtica poëta usus loquutione.

Quid igitur significare voluit, quum dixit, solitum fuisse devorarefilios Saturnum? Nimirum quum timeret, ne ab aliquo filiorum ipseregno privaretur, solitum fuisse, ut quisque illorum nascebatur, eos-

62 i HESIODI ASCRAEI510 Ad genua enixae quicumque parentis ab alvo

Venerat egtessus, ne Caeli ab origine quisquam

Ortus in aetheria sibi regnum conderet arce.

Namque olim a Terra audierat stellisque micante

dem in cu5todiam dedere , ibique diligentissime asservare, ne profu-

gerent, novasque res in sui perniciem molirentur. Id veto tyranno-rum proprium est, metuere semper, ne quod ipsi in praedecessoresausi sunt perfeceruntque, hoc ipsum in eosdem alii aggrediantur,quemadmodum saepe factum audivimus et apud Turcas et Persas,et apud alias barbaras nationes pet caedem ac proditioncm solitas inregnum involare. Non nego tamen, si verba attendamus, haec in-telligenda esse atque adeo fuisse a supersritiosa antiquitate intellectaperindc ac si reversa consuessent devorari a Saturno filii. Hoc enimet illos socios magnae deorum matris Curetas tripudiantes dicitLucretius significare, quamvis ipse, ut philosophum decebat, etmaxime Epicuraeum, rem aliter intelligat. Sic ille elegauter de mof

re lib. il:a, Heic armata manus (Curetas nomine Graïi

v Quos memorant Plirygios) inter se forte catenas» Ludunt, in numerumque exsultant, sanguine lacti.n Terrificas capitum quatientes numine crisras:n Dictaeos referunt Curetas; qui Iovis illumn Vagitum, in Creta quondam occultasse feruntur,n Quum pueri circum puerum pernice chorea» Armati in numerum pulsarent aeribus acta,

n Ne Satumus eum malis mandaret adeptus,n Aeternumque daret matri sub pectore volnus.

513 Nquue olim a Terra audierar etc. Oraculum heic a TerraCaeloque suis patentibus dicitur accepisse Satumus, quod ferebat sta.misse nimirum flua , imperium sibi regnuinque olim a gnato ereptum

DEORVM GENERATIO . 63A Caelo, fatale sibi, procumbere victum

515 Ipsius insidiis gnati. quae tristia fata’ Permetuens curam non frustra est passus inanem,

Perdebatque vorans prolem. gemit anxia mater,

Ictaque crudeli tabescit pectora luctu-

At quando iam foeta Iovem proferre parabat ,

520 Tellurem Caelumque suos in vota parentesVoce vocans suplex oravit, ferret uterque

Auxilium miserae, quaque arte abscondere possit

Gnatum enixa parens, diri patris ulta nefandum

Flagitium contra sua pignora cara, docerent.

525 Illi continuo natam audivere precantem,

Ac faciles docuere simul, quid fata ferebant

Saturno de rege et magnanimo Iove gllîltO.

iti. Hinc optime animadvertit Clericus cum aliis, licere colligere, iamtum ab antiquissimis temporibus traditum fuisse atque notum, essenescio quam naturam supetiorem illis diis ipsis, qui colebantur , excuius immutabili voluntate pendebant, quod et ipsi mortales fuerint ,divinaeque providentiae subiecti , quemadmodum ceteri liomines. Ita-

que Fatum, cui tanta vis tribuebatur , summa est arque immutabilisaeterni numinis voluntas. Hanc veto doctrinam Sto’ici potissimum suisde Fato disputationibus foede corruperunt.

519 A: quando iam foera Iovem etc. Rliea quidem de natis omni-bus, sed praecipue de. love sollicita describitur. Cur ita? quia Io-vem sciebat, ut oraculum Tellutis ferebat , fatis designari, qui rerummaxime potiretur. Porro notum est antiquissimos tyrannos appellatisolitos cognomento Iovis: hinc illi tot loves.

64 1 HESIODI ASCRAEIErgo ubi complerat pariendi tempora, Lyctum

Miserc in pinguis Cretae sola; divaque pattu

530 Edidit ante Iovem, iussam quam tangeret utbcm,

Suscepitque ipsum tcllus, primoque sub ortu

Sedula nutrivit. dein mater freta nigranti

Nocte tulit fugicns ad Lycti moenia, et inde

528 Ergo ubi compleraz etc. Parentum consilio, quo filium Io-vem secum parerct , Rhea Lyctum seu Littum, ut mavult scribi Cle-ricus , unam c Cretac urbibus ire iubctur. Sed priusquam iliuc ad-venisset, in itinetc natum edidit, quem incolae loci et bcnigne su-sceperunt et diligenter servarunt. Hoc enim illud 465520570 yak,quod ego verti verbum de verbo refercns suscepitque ipsum tallas si-gnificarc videtur.

533 Nacre tulir fugiens etc. Cretensesnc Lyctum noctu Iovemdcportavcrint, an ipsa Rlica, non satis liquet ab Hesiodi verbis? Egomatrem id fecisse arbitror: namque ca quae consequuntur hoc fa-ctum, ita videntur persuadere. Itaque Iupiter in Creta natus est;quo in loco , plane incertum, sed non longe ab urbe Lycto. Dein-de Lyctum fuit asportatus; tum denium ex hac urbe in montemAegaeum, non Argaeum, qui nullus est in Creta, sed in Cappatlocia,cuius et Claudianus et Plinius et alii meminere, delatus est. VetusHesiodi scholiastes habet A’tyou’w s’y zigs: , dicitque sic Cretam di-

ctam olim ab Olenia illa capta Iovis nutrice, quasi caprae monteur;arque hinc Iovem etiam dictum esse Aegiochum, quod caprae ubcrasuxerit , ipsumque montcm Idam a nonnullis vocatum fuisse Aegaeum,

quad pars Idae fuerir Aegueus collis. Sed Homerus Iovem vocat Ae-giochum non ab Aegaeo monte , sed a propria eiusdem armatuta, ni-mirum aegida. Non defuere tamen, qui Acgaeum non collcm, sedcampum dixerint. Stephanus enim de urbibus haec habet: Est et

lx

DEORVM GENERATIO. 65Rursus devectum latebroso condidit antro

5 35 In latere Argaei montis , frondentibus umbrisAtque sacra late circum formidine tuto.

Tum demum , ingentem lapidem quum vafra volutis

Aegaeus campus adnexus Cirrhac, ut apud Hesiodum. Dicitur autema fluvio AZË, qui descendit a monte ad Pythium , a quo et cam-ipus Aegaeus. Quare Graevius in Leu. Hesiod. docet hune campumlate patuisse, ut et Pythium et Gortyna in illo fuerit sita. Sed quidilla Cirrha , quae a Stephano nominatur? Nulla Cirrha est in Creta,sed Cybra urbs; adeoque loco Cirrhac legendum est Cybrae. Pluta,si cupis, apud Graevium invenies, sed et haec fartasse ad satietatem,ut Graeei loquuntur.

537 Tum damant, ingentem lapident etc. Heic enimvero risumteneatis amici; nam multo magis id ridiculum, quam si humanocapiti cerviccm iungat cquinam pictor. Rhea pro filio lapidera fasciisinvolutum Saturno offert devorandum. Quod Clericus explicans dicit,Rheam alienum filium pro suo supposuisse, cumquc Saturno obtu-lisse , ut in carcerem, in quo et alii eiusdem degcbant liberi, conii-ccretur . Vox enim Eben tum in iingua phoenicia, tum in arabicaaeque lapidem ac filium signifient: cui voci Eben si dir adiungaserit Eben-dir seu filius alienus. Haec quidem scite: Nam Priscianuslib. v haec habet: Abadir deus est. Dicitur et hoc nomîne lapis il-le, quem Saturnus fertur devorassc pro Iove , quem Gracci flœnfimy

vacant. Addit Graevius et Pausania in Phocicis, in templo Delpliicointer àquâpam fuisse hune BallTuÀov. En eius verba latine reddita:

Ascendcnti autem ab eo monimento lapis est non magnus, quem etoleo quotidie perfundunt, et lama circum amiciunt rudi . est autemfama, cum esse ipsum lapidem, qui datus fuerit Saturno pro pueto ,quemque rursus cvomuit Satumus. Qubd veto oleo perfundcbatur,

i

56 HESIODI AS CRAEIFasciolis rite implicuit, dat habere priorum

Saturno divum regi - rapit ille prehensum

540 Turbidus, et vasto confestim candit in are:Demens, qui lapidem pro gnato nescius hausit,Explevitque famem rabidam; quum filins 011i

Abditus invicto superesset robore, quondam

Exitio patri venturus, et arcibus ipso

545 Dciecto e superis, tantique e culmine. honoris,Imperium solus clari accepturus Olympi.

Ncc mata longa: cita creverunt augmine membra

Fortia, et insuetum robur sub pectore regis.

lanaque hic lapis ornabatur , argumenta est, sacrum fuisse habitum.Et Lares enim et fores et arae tcmplorum laneis vittis cingcbantur;unde illud etiam Propcrtii:

n Costum molle date et blandi mihi thuris honores,w Terque focum circa laneus arbis car.

Quin et Plato Homerum caput unguento delibutum lanaque corona-tum e sua Rep. in aliam civitatem dimittcndum putat, ut nimirumsimul et illi deorum honor adhibeatur, quad Platoni sacer ac divi-nus fuerit Homerus, et eius reip. cives nullum dctrimentum capiant,quad non recte maximi poëtac fabularum mysteria intellexerint. Hoc

iis dictum sir, qui Platanis auctoritate contra poëtas abutuntur.

547 Nec mon Ionga: cita etc. Nescio cur hi novem aut decemversus subdititii Guieto visi sint? Si ab cam fortasse caussam, quadpleni sunt quadam incredibili TEÇCCTOÀGYIIOL, parum aut nihil e tota

fere hac Theogonia retinendum iudicabit. Ego etiam cmollivi hancipsum crescendi celeritatem ,. quam non une fâctam auna esse dÎXÏ,

sed mensibus certos circumvolventibus annos.

5H

560

365

DEORVM GENERA T10 . 67Mensibus hinc certes circumvolventibus annos

Arte dolisque miser Terrae deceptus , et ipsa

Vi domitus gnati, latitantem emisit ab alvo

Progenicm; lapidemque, verax quem ventre suprcmum

Clauserat, evemuit primum Satumus ab 0re.

Hunc autem terra deftxit Iupiter altaIn Pytho sacri sub verticibus Parnassi,

Starct uti facti monumentum ac fuma perennis

Vsque hominum generi , visu mirabile monstrum .

Continuo et patruis adamantina vincula selvit

Caeligenis, dura genitor quos compcde saevus

Vinxerat. idcirco grati tonitruque dcdere

Fulguraque arque. ardens fulmen; quae vasta sub imo

Terra sinu , et latebris celabat candira in atris.

Nunc eadem retinct Victor Saturnius, hisque

Frctus mortalesque regit superosque beatos.

Iapetus nympham pedibus pulcram oceaninen

5 51 Vi domizus gnati etc. Idest Satumus Iovis insidiis atque vicompulsus filios, quos in carcere detinebat, liberos emisit.

5 54. Hum: autem terra etc. Vide quad supra diximus de hoc la-pide , quem Pausanias narrat fuisse in temple Delpliico sanctissimeasservatum. Iupiter autem non solum sues e custodia fratres eduxit,sed et pattues e vinculis selvit: quamobrcm ab iisdem fulmen acce-pit supremi quoddam imperii insigne, quad a poëta Sub terra la-tuisse dicitur, nulli deorum nimirum ante quam Iovi datum.

565 lapera: nympham etc. Ad Iapeti generationcs gradum fuel]:

. a---.. - -

68 HESIODI ASCRAEIConnubio adiunxit Clymenam, notoque cubili

Exceptus cupidam fovit. gravis illa sub auras

Magnanimum Atlantem fudit, famaque superbum

Hesiodus , ex que et Clymena ortos decet Atlantem, Mcnoetium, Pro-

metheum atque Epimctheum, de quibus in adnotationibus sequenti-bus dicam. lapetus autem, si vires etuditos quamplutimos consulas,non alius est, quam Iaphetus Noachi filins, cuius postcri longe la.teque propagati surit. Id et Apollodorus Biblioth. lib. I et Hyginusfab. CXLlI, ubi de Promethco , innuere videntur. Hi veto quatuorfratrcs diversas arbis terrarum regiones incoluerunt.

568 Magnanimum Atlantcm fadit etc. Atlantem, qui et in mon-tcm cognominem postea mutatus fertur, verisimilc est fuisse conditœ

rem Atlantiarum gentium , quae ultimam Africam incalebant. De his

Herodetus lib. V1 inquit: Hisce nomen est Atlantibus, qui sine no-mine (scilicct singulerum proprio ) sunt soli hominum. Plate vetoin Tim. narrat, auditum a sacerdotibus rempli Heli0p., exstitisse quon-

dam et insulam maximam Atlantidatum dictum, cuius incolae astro-nomiae eraut peritissitni , lateque ac longe dominabantur. Horum At-lantidatum mentionem etiam feccrunt Baillyus in Ver. Ascram 11m.,et praccipuc in cpistolis ad Voltaerium datis, ac Iohanncs RinaldusCarlius vit omni cruditione perpolitus tom. uI Epist. Amcricanarumedit. Cremon.. Gallus quidem scriptor Buffonii theoriam sequutus detelluris refiigetatione hanc insulam colloeat in Oeeano septentrionûlî

a Spitzbergio Amcricam versus; Carlius veto ab Africa pet Atlanti-cum Oceanum sese Americam usquc pretcndentem cenatur osrendere y

decetque pet hanc insulam, quum parum distarct et ab Africae etab Ameticae continentibus, uti ctiamnum toto ce tractu sub maricontinuum montium vestigia demonstraut, facilem fuisse transitum iis

gentibus, quae primac aras Amcricae oecuparunt. Quid veto factumde hac insula? Ingeuti quodam terrae matu disiecta prorsus ab ho-

"a

u

DEORVM GENERA T10 . 6 9Ac multo tartare Menoetion, atque Promethei

5 7 o Vafrum animum variumque , et stulta mente Epimetheum,

minum conspectu , quemadmodum muitae aliae et regiones et insulac,

disparuit; ac ce tempore fartasse, quam Occanus diffractis Gaditanismontibus coque freto apetto in Meditcrraneum se infudit mutata latetelluris superficie. Tantutn aevi mutate valet longaeva vctustas, inquitVirgilius Acneid. lib. nl, ubi Siciliam ab Italia abscissam memorat:

n . . . . . . quam pretinus utraque tellusw Vna foret, venir medio vi pentus etc.

Sed quum haec omnia valde incerta sint, ad Atlantem redeamus. Exca veteri traditione de eiusdem astronomica petitia hausit, opiner,Virgilius illa, quae lib. I Ara. scripsit in Didonis convivio:

n . . . . . . Cithara crinitus lapasa! Personat autata, dacuit quae maximus Atlas.w Hic canit errantem lunam solisque labores,n Vnde heminum genus, et pecudes, undc imber et igues:v Arcturum, pluviasque hyadas, geminosque trioncs ,» Quid tantum Oeeano propercnt se coudera solesn Hyberni, vel quae tardis mata nectibus obstet.

Quod autem pertinct ad fabulant , in qua Atlas caelum sustinere di-citur , nisi et id velimus referre ad astrorum scientiam, qua pollebat,ad mentem commode referri potest. De ille enim Herodotus lib. vIc. CLxxxw sic ait: Est angustus et undique tetundus, et, ut fer«tut, adeo excelsus, ut eius summa iuga nequeant cerni r numquamenim iis dcsunt nubes neque aestate neque hyeme. Hanc columnamcaeli esse dicunt incolae.

569 Ac malte terrera allumeriez; etc. Alter lapai filins, qui quadfuerit malus, a Iove dicitur ad Erebum detrusus. Nescimus autem

ubi habitaverit. i57e Vafium animum etc. De Promctheo et Epimethee iam dixi

70 HESIODI ASCRAEIQui cladem exortus mortalibus intulit aegris,

Ipsa parum cautus prier actae virginis oraAh Iove suscipiens. post dira Menoetion acrem

0b scelera, et multos violenti pectoris ausus

575 Iupiter infernas Erebi dctrusit ad umbras.At caelum stellis aptum rutilantibus Atlas

Sustinet extremis terrarum in finibus aimas

Hesperidas contra, fatorum lcge coactus

Et capite et validis molem fulcire lacertis.

58e Hanc illi sortem nain summi rector OlympiImposuit; vafrumque idem pet vincla Prometheum

aliquid in Open et Dieb. , ubi de Pandora. Quam fuerit vafer Pro-methcus, ex pluribus eiusdem gestis satis constat: admissio autemPandorae minime cautum ostendit Epitnctheum. Hoc et eorum no-mina significant . Nain Promethcus esr aura 7-50 flealLayôâyfly, quad

est praediscere aut praevidere , et ad prudentiam pertinet: Epimeatlrcus veto rima ra?) êmpayoo’wgty, id est in ipsa ra dium, quad

est minime prudentis. Hinc factum, ut non viderit, quae mala cen-sequutura erant, si Pandoram suscepisset, id est si sese suasque gen-tes formosarum mulierum, quibus regiones, quas incolebat, intermare Caspium et Euxinum, abundant maxime, amati maucipasset.Heschylus autem de Prometheo haec habet notatu cligna:

Bçaxeï 3è p.509; navrât aubixr’flîânv 51.0265-

Htht Texte: Bçaroïm s’y. IIÇop.nÛÉ.vç-

qui videtur a Iove profugiens sedem in Scythia circa Caucasum fixis-

se , ibique ex fadinis magnant sibi vim opum comparasse, quod etab Hescltylo in eius Tragocd. , et a Sam. Becharte in P1141. lib. Idisces .

DEORVM GENERATIO . 71Ad mediam fixit religatum membra columnam,

Immisitque aquilam misera, quae desuper alis

Praepetibus delapsa unco vorat improba rostre

585 Immortale iecur. tantum atra in nocte renascens

Crescit, hians quantum pet lucem absumpserat ales.Sed diram Alcmenae cretus de stirpe volucrem

Perdidit Alcides, crudeli et peste fugata

Iapetianiden solvit, curasque Ievavit

590 Non magni sine mente Iovis, que gloria maiorThebani late claresceret Herculis omnem

Per tcrram, quacumque sues alit ubetc foetus.Sic adeo, nati victus picrate, mei-enti

582 Ad mediam fixit etc. Id est Iupiter vetuit, ne umquam- passer in pattiam seu Graeciam redire, pastquam ab ce aufugerat

Promethcus. Quid veto illud iccur immortalc, quad quantum abaquila votabatur interdiu, tantum noctu sponte enatum crescebat?Iecur Phocnicibus dicitur Chabcd, et effcrti etiam potest Chabod, quae

vox non tare divitias significat, inquit Clericus . Itaque quum a Pro-mcthco fadinae exhauriti non passent, sed quantum metalli suamin rem educcbat, tantum continue renasci uberrimis illis videretur invenis, iccur eiusdem seu divitias quotidie augeri fictum est a fâbulis.

587 Sed diram Alcmcnac etc. A graecis poetis omnia fera mi-tanda, quae usquam terrarum contigcrant, graeco Herculi tribunit-tut, quum notissimum est pintes exstitisse Hercules. Thcbanus veto,de que heic Hesiodus, aetate Promethei multo posrerior est. Anforte hie Hercules, quisquis fuerit, V61 Tyrius mercator , tel quisalius , c Caucasi regione in Graeciam Premctlieum reduxit, eique Io-vis amicitiam conciliavit? Id non absurdum omnino videtur.

72

S95

600

605

6re

HESIODI ASCRAEI

Iupiter iratus cladem paenamque remisit,

Quod secum vano quondam contenderat astu.

Namque animis quando sese discardibus inter

Certavere hemincs ac dî sub moenibus altis

Meconae, Iapcti proies ingentia tauri

Tergora proposuit, que falleret arte Tonantem.

SciIicet involvensque artus et viscera et omnem

Vna adipis vim patte bovine ventre superne

Texerat, inque alia tantum nuda assa reliquit

Albenti arvina condens furtivus ab atte.Quod cernens divum est fatus pater atque hominum tex:

Cunctorum Iapetionide clarissime regum,

Vt catus oblique pattes discrimine didisl

L Sic dixit tacite carpens Saturnius ip5uma

Consiliumque sciens. cui Vafra mente Promethcus

Subridens, pariterque Sui non immemor astus;

Iupiter o divum, quotquet sunt, maxime, dIXiIÎ’.

Elige, utram pattern tibi fert in corde veluntas.

Haec ait ille doles molitus. qui tamen omnes

597 Certavm homme: ac dî etc. Saturnî nempe filii eorumque

socii dii appellantur heic; hemines ivero sunt incolae Peloponnesi,quos forte suam in potestatem redigere volcbat Iupiter. Natn Meco-na est Sicyon antiquissima Peloponnesi urbs, cuius primum regemAegialeum Eusebius facit aequalem Nina et Abrahamo. Vide et Stra-

bonem lib. vttI.

DEORVM GENERATIO. ,3In tacite novit latitantes pectore fraudes,

Hanc quoque cognovit, iam tune et damna paravit

615 Aspera mottali generi, quae tempore cetteVolvuntur ventum. ergo 81133111. denique utrisque

Substulit arvinam manibus, tegumenque removit.

Heic veto exarsit futiata mente, nec iraIupiter abstinuit, quum tantum nuda latere

620 Ossa intus tauri sinuato in tetgore vidit;Tempore et ex illa iussit mortalia secla

Candida odoratas dis assa adolcre pet aras.

614. Hanc quoque cognovit etc. In ca heic opinione Clericus est,ut putet reapse Iovem fuisse deceptum a Promethee, quamvis id He-siodus non sit ausus dicere invidiam civium pertimeseens , quasi im-pius foret. Ego veto, si quid intelliga, omnino diversum iudico. Ma-nifeste enim videtur mihi Hesiodus declarare, Prometheum quidem et

tentasse Iovem decipere, et maxima id calliditate esse aggrcssum;sed Iovem, qui Occulta etiam norat, fraudem agnavisse, quamvis utrcum criminis manifestius teneret , rem dissimulasset. At enim , in-quies cum Clerico, nisi fuisset Iupiter deceptus, caussam non habuisc

set, cur usque adeo vehementcr indignaretut Promethee? Habuitenimvero maximam: nam qui certain habet voluntatcm patrandi cri-

minis, aeque peceat ac qui veto petitus est. Ceterum id videturfactum in aliquo convivio post ditemptum iam cettamen.

622 Candide odoratas etc. Nesc10 quam bene ex hoc Prometheifacto videtur Hesiodus ossium adolendorum diis invectam tepetete con-

suetudincm , quum prius id non fietet , sed adeps tantum aut visce-mm pars aliqua combureretnt. An haec Holocautomatnm inStitmio?

lAlii quoque ita putaverunt.

74 HESIODI ASCRAEITutu gravibus Stimulis actus sic voce Prometheum

Increpuit: Nequidquam animis elate superbis,

625 Atque sagax alios supra, necdum immemor artis

Ipse tuae potuisti ausis imponere finem?

Haec ubi dicta, memor tentatae fraudis, et ira

Percitus eripuit misetis mortalibus ignem.

Necicaruere tamen: nam regem subdola proies

630 Iapeti decepit, et alta a lampade Iucis

628 Percirus eripuit etc. Non id intelligendum quasi Iupiter ho-minibus universis usum ignis vetuetit, sed vel Peloponnesiis tantum ,vel aliis populis , qui rebellaverant: ne scilicet in officiais ferrariisalia arma excuderent, quibus in Iovem utetcntur.

6 30 Idpeti deccpit etc. Quid hoc? An ustoriorum speculorum usuvim magnam salis primus dacuit eolligere Promethcus, eorumque opemetalla colliquefacere? An illa verba , quibus dicit Hesiodus, eum-dem salis fiammam in ferula esse furatum, significant id efIèctum es-

se valida lignorum conftieatione, iuxta illud Lucretii lib. v:a, Et ramosa tamen cum ventis pulsa vacillansH Aestuat in rames incumbens arboris arbor,n Exprimitur validis extritus viribus ignis,a) Et micat interdum flammai fervidus ardor,n Mutua dum inter se rami stirpesque teruntur:a) Quorum utrumque dcdissc petest mortalibus ignem.

Quidquid sit, Iove invite Promethcus ferrarias officinas itetum vide-tur instituisse, ut bene animadvertit Clericus. Ad sinistram enim ma-num Caucasi , ubi vinctus detinebatur Promethcus, id est ad PontiEuxini oricntalia littora, ab Aeschylo dicuntur fuisse Ëtânçore’n-ravec

XoÉÀuBgç, quos fetri tractandi peritissimes novimus, et de quibus Tzet-

zes Chil. x ait: Chalybes sunt gens proxima Trapezunti; hi dicun-

DE ORVM GENERA TIO . 75Late ardesccntis, ferula furatus in ampla,

Ignis inexstinctam vimdetulit . ima momerdit

Corda Iovis subito gravis ira, arsitque furorc,Rutsus ubi in terris ignem splendescere vidit,

635 Exitiumque hominum generi crudele paravit.

Nam monitu ipsius praeclara Mulciber arte

E lima effinxit rubicundae vitginis ora,

Et circum niveis ornavit vestibus artusGlauca Minerva addens capiti tedimicuIa pulcra

640 Daedalea ac visu miranda; hinc flore recenti

tut ferrum invenisse: acs etiam vacant et Chalybon et acs, quasihoc quoque sit inventum Chalybum. Vndc et Virgilius Ccorg. lib. Icanit :

n India mittit ebur , molles sua thura Sabaei,» At Chalybcs nudi ferrum , virosaque Pantusn Castorea , Heliadum palmas, Epirus equarum.

6 36 Nam monitu ipsius etc. Pandorae creationem multis cxponit

v. 60 et seq. in Open et Dieb. Hesiodus, ubi ego reiecta Heinsiiopinione de Fortuna, dixi cum Clerico aliisque sub Pandorae allego-ria melliticm turpium feminatum intelligi , qua factum est, ut Col-chidis populi finitimaeque gentes libidini cfi’roenatae in primis se de-

derent. Notum illud Crocsi consilium datum Cyro postulanti, quaarte Lydi in potestate retinerenturi: Edicito, inquit, illis, ut liberoscitharam pulsare, PsulllCrC, et cauponari doceant; et bravi cos, otex, videbis mulieres pro vitis factos . Ita lIerodorus lib. I itetum-

. n A A. l Nque subrungtt: Tao Auâwy (bilas à; Seya’re’çeç Ëaaçveuauro 771ml,

«tuméfierai orpin (pegvo’cç. Vide et Iustinum.dc eadcm te lib. I.-

Quidni idem contigerit Epimetheo eiusque popularibus?

650

655.

HESIODI AscÏzAEI

Ipsa suis manibus texens halantia sarta

Imposuit , rutilamque ex aura in fronte commun,

Quam bonus Ignipotens, sperans fore dulce Tonanti,

Extuderat, variaque omnem enclavent arte.

Plurima namque inerant , salso quae gurgite monstra

Pontus alit , gremioque fovet vastissima tellus.

Stabat rarus honor formae , vivosque renidens

Gratia miranda referebat imagine vultus.

Hinc ubi suave malum pro caro munere fait,Convenere homines quo multi dîq-ue, puellam

Caeruleae cuhu gaudentem Palladis agit

In medium. subito. stupor altus hiantia cepit

Spectantum Iate ora , dolum ut videre paratum,

Vitandumque hominum nulli. nam semina ab ilIa

Turba puellarum primum est exorta, genusque

Femineum venit , labes et saeva malorum

6 56 Femiaeum venir etc. Non haec dicta, quasi ante non exsti.terint mulicres; sed quod nondum solitae fuerint honestatem pudo»namque turpiter proiiccre. Quam vero sint hominibus vitanda huius-modi lenocinia, salis, ut arbitror , legemi hanc Hesiodi descriptionempatcbit. Optima est et: ex ipsa rerum natura desumpta illa fucorumsimilitudo , rapacieum nimirum animalium aeque ac inertium, uti vi-dere ’est et apud Virgîlium lib. 1V Georg.. Hinc ad commoda et in-

commoda quae e matrimonio proveniunt, digreditur poêla. Vide inrem simillem duo epigrammata, alterum Posidippi vel Cratetis, alte-rum Metrodori in Anthologia..

660

67°

680

DEORVM GENERATIO. 7,Caussa viris; multo gens luxu dedita, et arctamPauperiem fugiens, nullique assueta labori.

Quales quum resident ignava par otia fuci ,

Mellaque depascunt, Primo quae lucis ab ortuVsque sub. occasum cellis fragrantia stipant

Florigerae volumes: varies illae undique saltus

Circum obeunt lustrantque; alieno hi parta laboraDona vorant, segnesque expleri nectare gaudent.

Tale hoc femineum genus est .- crudelia damna

Altitonans dedzitxunæ, et luem infecit acerbe.

Quin a-liatn cladem statuit mortalibus idem

Insidians. nam qui fiigiens uxoria vincla,Exosus sociam’que tori , taedasque iugales,

Eligit invisa sine coniugel vivere; triste

Si quando attigerit senium, caret ille , senectam.

Quae foveat, gnatisque caret, quais dives habendasï

Linquat opes. d-idunt inter se cuncta’ ferentes

Vix noti, aut Ionga consanguinitate propinquh

At cui legitimi faro sors obtigit aequaConiugii , pl’acitoque uxor stat casta cubili

Recta sciens, graviBus pensat solatia curis

Alternans bona iuncta malis. miser ille sed omnesAnte alios, inôcuo fuerit cui sanguine coniux

Parte vim. assid’uis moeroribus aestuat ictus ,.

Atque imo sub corde "habet immedicabile vulnus..

fizzljhr’

.. .7-..

78 HESIODI ASCRAEINulli adeo fraudare Iovem licet. ipse Promethcus

Haud impune ausus subita grave sensit ab ira

Supplicium, frustraque vafer sua vincla nequivit

685 Effugere, innexum nodis quae saeva coërcent.

Sic quoque, ubi contratBriareum commotus ad iram

Est genitor Cottumque Gy’genque, hos compede vinxit

. Miratus roburque immane habitumqne lacertosque

Ingentes. clauses latae intra viscera terrae

690 Abdidit, obscura degunt ubi nocte sepultiAvia ad extremi longe confinia mundi,

’ Assidquue dolent confixi pectora luctu.

Iupiter aetheria sedenim miseratus ab arce

Dîque alii , genuit quos olim Rhea voraci

69; Saturno bene compta, illos in lumina solisEduxere bonae precibus Telluris adacti.

Namque ipsa edocuit fatormn arcana retexens,

Vt decus auxilio illorum et victricibus usi

Viribus eximium e hello, palmamque referrent.

700 Discordi siquidem perculsi corda labore

686 Sic quoque, ubi contra etc. Iam supra tres hosce Titanes vi-dimus a patte Caelo Conîectos in carcerem. Heic veto liberantur a

love atque ab aliis Saturni filiis , monitu Tclluris, quae eosdem prae-dixerat magna usui Iovi futuros.

700 Discordi siquidem etc. Duplex bellum Iovis cum Titanibus

videtur distinguera Lactantius lib. I c. xw Insr. Div. dicit enim:Iovem adultum , quum audivisset patrem arque matrem custodiis ci!-

DEORVM GENERATIO. 79Pugnavere diu se inter certamine magne

Titanesque, dei ac Saturno rege creati .

Insedere Otryn Titanes; Olympia divi

Culmina, dives opum Saturni et pulcra comantis

7o; Progenies Rheae. sic annos ordine denosAlterni valida certarunt robore et aestu

Ancipiti ardentes. non his fuga nota , nec illis;In longum aequali ducebant praelia Marte .

Sed quando ambrosiamque et dulces nectaris haustus,

710 Queis Supen’ vescuntur, eis Saturnius auctor

Praebuit, extemplo cunctis vis addita maior,

Atque animis arsere omnes. caelestibus auctos

Tum dapibus tali est afiàtus Iupiter 0re.

O Terme ac vasti clarissima germina Caeli

cumseptos arque in vincula conicctos, vernisse cum magna Cretensium

multitudine, Titanumque ac filios eius pugnando vicisse, parentesvinculis exemisse, patri regnum reddidisse; arque in Cretam remeas-se. Post haec deinde Saturno datam sortem, ut caveret, ne cumfilius e regno expelleret: illum, elevandae sortis arque efiugiendi pe-riculi gratia, insidiatum Iovi, ut eum necaret. Iovem , cognitis insi-diis, regnum sibi idenuo vindicasse ac fugasse Saturnum, ex Thessa-lia nimirum. Hactenus Lactantius. Itaque primum bellum Iovis fuitpro Saturno ac erea contra Titanes; alterum pro se contra eosdemTitanes Saturnumque eorum regem: utrumque videtur gestum in Thes-salia, quae erat vietoris praemium. De primo hello nihil Hesiodus;de secundo longam heic atque elegantem subiicit descriptionem.

714. 0 Terra: ac 1mm etc. Iovis alloquutio ad Titanas et prae-

80

715

7zo

735

730

g.

HESIODI ASCRAEI

Quae me eamque animus fari iubet, aurilms acquis

Accipite. obnixi, Saturno quot sumus orti,

Titanasque , imus iamdudum in mutua contra

Vulnera praeclara pro lande utrique ruentes

Imperioque. manus invictae et maxima vobis

Vis est: nunc animas, nunc vestras promite viresTitanas contra, memores et foederis icti

Dulcis amicitiae, quondam et quae dura tuëistis,

Tristibus exuti vinclis, ac noctis opacae

E latebris, par nos, revocati in luminis oras.

Dixerat. illi autem Cottus sic impiger infit:

Nulli ignora refers, o maxime: scimus et ipsi

Quod praestas animisque atque acri robore mentis,

Et nostrae fueris cladis depulsor acerbae.

Consilio nos, magne, tuo vinclisque soluti

Fortibus, et nigra mersi in caligine, ab umbrisVenimus ad lucem, dura olim infandaque paSSÎn

Quare adeo certum est nunc omne opponere robur

Vimque animi, contra Titanas in arma furentes,

Pro vestro imperia nobis pugnantibus usque

cipue ad Briareum Cottum arque Gygem , quos ad defectionem vo-

mît ut relictis nimirum Saturni partibus memores beneficiorum, quaea sese acceperant , hoc in hello sibi opitulentur. Nec Iovem M3111:

spes: Cottus pro aliis etiam respondet, suamquè fiatrumque operam

Iovi ultro pollicctur. l i

DEORVM GENERA T10 . 8: .Marte gravi. sic ille : et divi dicta probarunt,

Laudaruntque liilares . ergo furor acrior omnes

Quam prius incendit , pugnamque lacessere visae

Illa luce deae dîque omnes; aspera monstra

Terrigenum, et nati Saturno , quotquot et atro

Iupiter ex Erebo dias emisit in auras,Robustique acresque, infracto ac robore firmi.

Centum horum ex humeris surgebant brachia, et alte

Stabant quinquaginta hirto capita ardua collo

Membra super durata. hi tum Titanibus acri

745 Oppositi in pugna validjs torquere lacertis

Grandia certabant avulsi fragmina montis.

Hinc autem horrisona Titanes voce phalangas

Firmabant alacres , manibusque et pectore freti

Dumm Martis opus multa virtute cîebant

735

74°

737 Quum pria: incendit etc. Iupiter sibi adiuncto hoc auxilioacrior cum Titanibus Saturnoque congreditur, ipse ex Olympo pro--fèctus, Satumus ex Othry, qui Phthiotidem a meridie claudit. Idplacuit animadvertere, ne quis incantius crederet, copias Iovis in ipsoOlympo direcras pugnasse cum Titanibus longe dissitis, in monteOthry nimirum; quemadmodum videtur Hesiodus voluisse nabis per-suadere, ut maior credo appareret miraculi vis. Huius autem pugnaedescriptio plane Homerica est, plena scilicet evidentiae ac dignitatîs ,

quamvis desint illi montes superimpositi a T itauibus, quos et Home-rus in Odysraa, et Virgilius in Georgz’cis, et alii passim commento-rant poetae, irridetque salse Lucianus sub Mercurii persona Charon-

. n . u o - . 1l 7 N a15m alloquenus m dralogo, qur rnscnbxtur Xoîgwy, n Ennemuvrtwl

82.

750

755

760

765

HESIODI ASCRAEI

Vtrique. horrendum sonnere ingentia ponti

Aeqriora , congemuit tellus, caelumque superne;

Atque pedum crebro pulsu, telisque furentum

Impete Caelicolum tremuere cacumina Olympi

Sedibus ex imis convulsa. immissus in ipsa

Pervenitque tremor nigrantia tartara, et ingens

A pedibus, iactisque una fragor eXCitus annis,

Omniaque indomito penitus concussa tumultu.

Sic illi alternos geminabant ictibus ictus

Sese inter congressi, et sidera ad aurea clamor

Ibat utrinque hortantum, et utrinque in bella ruentum.

Nec sibi iam genitus Saturno temperat; ira

Suscitat incendens animos, arque exerit omnem

Virtutem: summi gradiens per culmina Olympi

’ Saevit, et’ ardenti iaculatur fulgura dextra

Igneus. ingenti tonitru delapsa ruchantFulmina crebra, sacras circum volventia flammas,

Terrifica sub nocte. solum late aestuat omne

76x Nec sibi iam genitus etc. Quid hac Iovis pugnantis descri-ptione magis poëticum atque illustrius excogitari fingique potest? Ter-

ribilis sane est ct Hector ad naves Graecorum pugnans, et Achillesad Xanthum Troianos persequens; sed haec lieroum pugna. loveautem crebro fulminante , caelum , tellus,’ maria, omnia denique con-

cuti ac confiagrare videntur. Nae illi, qui ad poësim se dedunt, ma-le sibi consulunt, si negligant exemplaria graeca nocturne rendre m4-

un, tatare diurna. l

DEORVM. GENERATIO . 8 3Igne sonans, crepitantque exustis ardua sylvis

Tecta avium flammata, atque imae visqera terrae,

770 Oceanusque fluens, et vasti caerula Nerei.Omnia ’fervescunt: calidus vapor undique torret

Titanas , rutiloque involvit turbine fiamma

Aëra diffusum: radiantia fulgura visum

Eripiunt , oculosque hebetant commixta trisulcis

775 Fulminibus; vis nulla’valet se opponere contra.

Corripuere Chaos iamque ipsum incendia; et ignemCoram oculis lustrans cernebat, et auribus altum

776 Corripuere Chaos etc. Hesiodus quidem heic habet Chaos,non Erebum aut Aérem: quare au: ubique Graevius Chaos imbro-rum sedes vocet, et Clericus aéris iminensitatem, aut Chaos parian--tur esse Chaos. Scio quidem hoc nomen apud Ovidium Alezamorplz. Xinfères significare, ubi Orpheus dicit:

» . . . pet ego haec te plena timons,» Per Chaos hoc ingens, vastique silentia regni;

et apud Aristophanem in Avibus:A134 rag aéÀtwç 777; &hÀaTçt’cLç, and rai; Xésç

TE» 11.779201! Titi: miam); 5U (imaginas-

vocem illam 7-03 X053; a Suida aliisque magistris intelligi de aère. Id

ego non impugno , immo vehementcr probe. Quum tamen.,ab He-siodo saepissime distinguatur Chaos et ab inferis et ab aère, in menversione eamdcm retinendam vocem et proprie intelligendam iudico,u: ipsum Chaos incendie correptum quasi quaedam animata personaet ignem coram aspiciat, et pstrepitum audiat, quemadmodum si Tel-lus iterum cum Caeloecommisceretur , quod non sine ingenti quoclamfiagore fieri consuesse credibile est.

780

790

795

HESIODI ASCRAEI

Hauribat strepitum, ceu si subsideret imam

Desuper in Terram firribundo pondere Caelus.

Vsque. adeo magne reboabant cuncta fragon:

Oppressa Tellure, illoque premente ruinam

Horrificam ex alto graviter. tante arma tumultu

Dl super affusi iactabant; ventus et una

Pulveream nubem tollens per inane ferebat,

Fulguraque, et rapidi resonantem fulminis ignem,

Tela Iovis magui; fremituque implebat utrasque

In medio pugnantum acies. fragor undique et horror

Apparet , multo et virtus spectata labore.

Inclinata autem pugna est , licet aspera primum

Praelia connixi violente robore obirent,

Inque vicem adversi ruerent . ante agmina primi

Certantes bellum instaurant , et in arma feruntur

Cottusque, Briareusque, Gygesque immanis; ad auras

Tercentum magne iaculantes pondere rupes

Ingentes totidem manibus, iaculisque frequentes

Vmbrantes subter Titanas . quos ubi victos

Concidere, ac passim strates videre, sub imum

797 Cendrier: ac passim etc. Titanes a diis victi in carcerem ca-ligiuosum coniiciuntur , cuius ut horrorem squalloremque magnum es-se doceat poëta , dicit ces tantum sub terra fuisse demersos, quan-tus ad aetherium caeli suspectus Olympum, ut verbis utar Vitgilii.Vntle etiam constat , Hesiodum tartara non intra terram , sed infra

à

800

8:75

810

8x;

DEORVM GENERA T10. 85Deiecere solum , vinclisque et compede nexes

Tantum infra terrain subter traxere superbes ,

Quantum alto caeli tellus a vertice distat.

Par etenim spatium est a terra in tartara: noctesActa novem totidemque dies de culmine caeli

Luce gravis decima in terram descenderet incus

Ferrea . rursum eadem totidem noctesque diesque

E terra fugiens tenebrosa in tartara subter,

Lapsa die incideret decimo . Stant moenia ferre

E solido circum, triplicique affusa meatu

Horrida nox umbris nigrantibus ora coërcet;

Supra terra sedet, vastumque exaestuat aequor.

Illic obscura pressum caligine degit

Titanum genus acre, Iovis supera alta regentis

Consilio, ingentisque colit trans ultima terrae

Informi loca senta situ. non exitus ulla

Parte datur: claudit ferratis undique portis

Neptunus, caeloque educta utrinque minanturMolibus impositis adamantina moenia. Cottus

Stat propior, Briareusque, Gygesque, et limina servant

consumera in quibusdam tenebricosis spatiis , quorum opiner ne ipsequidem claram sibi efiinxerat notionem , fortasse propter ignorantiamformae Telluris eiusdemque constitutionis, quam et hemisphaericam,

ut videtur, non sphaericam arbitrabatur, et non circumquaque se-Ptam ab aère ac a sole illustratam, sed hasi quatlam veluti rnsrsten-rem tartare arque Chao, lucique imperviam.

85 HESIODI ASCRAEIInsomnes aerata, Iovis custodia fida.

Heic terra et pentus caelumque et tartarus ipse

8 za Accipiunt fontes, extremaque litera signant

819 Heic terra et pontas etc. Mens poème esr his verbis signifi-care, hinc nimirum omnia incipere, ac pariter hue desinere, ut voxmin; initium rerum exprimat, wigwam finem, quad ipsum in ver-sione satis me explicuisse pute, quamvis obscurius ab Hesiodo dilctum sir. Hinc forte illa Senecae in Hercule furemc:

n Sterilis profundi vastitas squallet soli,

n Et foeda tellus torpet aeterno situ,n Rerumque moestus finis et mundi ultima:» Immotus aër barrer, et pigra sedet

v Nox atra mundo.queis adde illa Iovis ad Iunonem Iliad. lib. vul:

n . . . . . . . . . . non si digressa beatisn Aedibus e divum , terraeque extrema capessas,

n Et maris, Iapetusque et Satumus iacet atron Exul ubi longe in barathre; nec luce fruunturn Laetifica salis supera in regione vagantis,n Nec dulci ventorum anima. nam tartarus ambit °

J» Incluses tenebris , alta et caligine pressas.

unde et Virgilius dm. lib. v1 ait:

». .. . . . .........tumtartarus ipsen Bis pater in praeceps tantum, tenditque sub umbras,n Quantus ad aetherium etc.

Ex. quibus omnibus patet, quad iam superius monui, et Hesiodumet alios veteres paëtas in en fuisse opinione: ut unam tantum mun-di pattern seu hemisPhaerium quad nos incolimus , putarent a soleilluminari sideribusque distingui: quae veto sub hoc hemisplmerio ia-

gine , arque nacre horrescere.s.

cent, aeterna cali

825

830

DEORVM GENERA T10. a;Squallida, dis invisa. ingens patet intus hiatus,

Nec quisquam subiens tata contingeret arma

Suppositi pedibus sala fundi hue actus et illuc

Vortice praecipiti, ac violenta turbinis aestu:

bienstrum horrendum, ipsis visu admirabile divis

Scilicet est. noctis sedes obscura soporae

Caligatque umbris nimbisque furentibus horret;

Quum propret curvo Iapeti stans vertice gnatus

Suffulcit manibus caelum subnixus. ibi ipsa

Alterna Nox atque Dies vice limina portae

Acrea linquentes propius, se voce salutant.

Haec redit ingrediens sedem, fugit ille vicissim

828 Quum propter curvo etc. Supra hoc immune barathrum, inque degebant Titanes, noctis sedem constituera videtur poëta. lux-Ia hanc Atlantem caelum suStinentem, quad in ultimo accidentesitus fucrit, a que nox exire credehatur, quemadmodum dies aboriente. Haec sane minime sibi consentiunt: nant ut Atlas caelumpossit aliquomode sustinere , non est collocandus sub terra, sed po-tius supra. Quare mihi Guieti opinio probabilis admodum videturexistimantis bos versus incipicntes Km? vuzrôç êçepmiç usque 8d àîTéij

(p50); esse supposititios , aut saltem e sua loco hue remets illatos.Melius enim sententia c0n5taret, si ira diceretur:

Mil ictis

w Monstrum horreudum, ipsis risu admirabile divisn Scilicet est: nox arque dies ubi limina portae

vr Acrea linquentes propius se voce sulfitant.n Haec redit ingrcdicns sedem etc.

iliis quatuor intermediis versiculis, qui in versiane habentur.

88

835

345

8go

HESIODI ASCRAEI

Egrediens: numquam coltibet demus intus utrumque;

Sed dum alti longe caeli pet inania fertur

Altera tellurem supra; manet alter , et illaDum veniat, clausus latebrosa in sede maratur

Opperiens, quae certa viam sibi nunciet , horam .

Atque. hic purpureum lustrans longe omnia lumen

Sufficit; illa autem nigra caligine tecta

In manibus Mortis fratrem fert noxia Samnum.

Nec procul hinc gemini posuere cubilia gnati

Obscurae Noctis Lethumque Soporque, graves dî,

Quos numquam aut caelum scandens , aut aethere ab alto

Descendens radiis sol aureus aspicit. alter

Par terramque levis perque arva sonantia ponti

Funditur, atque haminum generi placabilis errat:

Alterius mens dira, et ferrea pectore saevo

Corda gerit. tenet usque manu , quem forte priorem

Arripuit , divis etiam immortalibus hostis.

Heic quoque et inferni surgunt resanantia regis

84,1 N66 procul hinc gemilzi etc. Lethum et Sopor francs sunt,ac Noctis filii, dicunturque a poëta habitare inxta sedem noctis eius-dem ac dici. et numquam a sole illustrari, quasi aut illuc non de-scendat sa], eut in ea regione lucem amittat suam fans ipse lacis.

850 Heic quoque et injèrni etc. Vide haec quam magnifico ver.

borum apparatu lib. v1 Aen. a Virgilio efferuntur. Omnibus autemnorum est, Plutonem e Sicilia rupuisse filiam Cereris Proserpinam,quae s’active; dicitur sollemni apud Graecos adiuncto, quad sacrum

nonVM GENERA TIO. 89

Moenia, Plutanis domus ardua, terribilisque

Persephones: horrens custos canis excubat atrisPro feribus , fraudemque malus meditarur acerbam

Nam pariter caudaque, ambabus et auribus ultra8 55 Blandus adulatur venientibus , et vetat idem

Retro ferre perles. tum si quem vidit abire,Rursus et invisa regis discedere tecto,

Carripit , et captum vorat horridus are cruento .

quta autem Superis memenda invisaque magni

ac terribile habebatur . Hinc Plate in Cratylo eo prolata: Homo),MIMI, nati robre (PqBoîNTœl 73 avalant. Legesis apud Dupuisium

rom. 1V, Delaland. Aaron. qua ratione tata Proserpinae fabula in Astro-nomia locum habeat.

859 luxez autem Superis etc. Styx Oceaui filia dicitur, quem-admodum et ceteri fontes. Quae veto heic de eadem praedicanturmiracula partim vera sunt, partim fiera a poëta. Si Pausaniam au-dias, ille in Arcadicis facra mentione oppidi, cui Nonacri nomen erat,subiungit: Non procul ab his ruderibus est alta montis crepido; nonaliam Vidi quae in tamtam altitudinem attollatur; aqua veto secun-dum praeruptam stillat rupem. Vacant Graeci hanc aquam Stygis.Esse autem Stygem, Hesiodus in Theogorzia cecinit. Haec Pausanias.Quare recte noster paëta dicit:

n . . . . . . clams sala incolit aedesn Intectas saxis ingentibus undique, et actisv Argento e solido caeli ad convexa columnis.

Quod veto in inferis collacatur, ex eo opiner est , quia, ut idemdecet Pausanias, lethalis erat haec aqua et hominibus et omnibusaliis animalibus. Fortasse et apinio invaluerat, si quis cuiuspiam sce-leris accusatetur coactusque esset innocens illam aquam degusrare, id

Il!

90 HESIODI ASCRAEI860 Volvitur Oceaui reflua Styx gurgite creta,

Maxima gnatarum. clams sala incolit aedes

Intectas saxis ingentibus undique, et actis

Argenta e solido caeli ad convexa columnis .

Non illuc celeri lapsu Thaumantias Iris

cum potuisse sine noxa facette: cuius superstitionis plurima habemusexempla, quae innocentiae iudicia seu experimenta dicebantut; crant-que potins dicende stulritiae ac ignorantine singularis indicia barbare-ü

tum , quae praecesserunt , saeculorum; quum hisce saepe rebus inno-centia apprimeretur , triumpharet scelus. Simile quiddam de Palice-

rum fonte narrat Macrobius lib. v Sauna, et alii Scriptetes.864. Non illa: celerz’ lapsll etc. Iris Iovis nuncia, quum opus erat,

ad hune fantem descendebat, inque aurea quodam vase haustam incaelum aquam deferebat . Quisquis deorum de aliquo crimine accusa-

tus, addito iureiurando , factaque libatione, si teus etat, in subitumincidebat lethargum, ac sine voce membrorumque usa pet annum in-tegrum petseverabat. Annua paena hac expleta pet novem alios an-nos a concilia mensaque deorum arcebatur exul. Post auna tandemdecimo , omnibus rite petsolutis, revocabatur, honoresque amissos re-cuperabat. Ceterum huius fontis eam solam aquae pattern fuisse exi-tialem, quae e rupe ptosiliebat, non quae subtus defluebat, animad-vetre diligenter, et simul admirate poème levitatem, nisi forte vo-luetit ipse significate, fatalem esse in ipsa eruptione hanc aquam,deinde omnem, decursu pet campos, virtutem amittere. Scimus enim

complures aquas, quae salubres habentur, si alia transferantut, automnino , aut saltem partim salubritatem depetdete. Pausanias autemideo Hesiodum id scripsisse dicit; quad ipse videri: aquam Stygis,stillantem .

87e

88a

885

DEORVM GENERA TIO. 9,.Descendit pet dorsa maris, ni, saeva deorumrConcilium varia invadit discordia matu .

Tum si quis Superum mentitur, Iupiter IrimContinuo iubet ire, haustas e gurgite lymphas,

Quae gelida de rupe cadunt, ut porter in aure ,’Iusiurandum ingens. multum de fiumine sacra

Fer noctem abscuram sub terrae viscera fundit

Ocea-ni cornu : decima est pars noxia fate .

Namque novem partes aliae camposque feruntur

Et terram innocuae circum , pelagoque residunt

Vorticibus claris argenta . haec emicat una

Rupe ex undanti saliens, dis maxima clades .

Quippe ipsam libans, pedums fallere quisquis

Caelicalum haud dubitat, vitae iacet immemor annum

Integrum, ambrosiisque epulis, et nectaris haustu

Haud fruitur, sed strata fovet sine voce , sine ulla

Membrorum exanimis matu, premiturque veterno.

Postquam autem hac functus tatum crudele pet annum

Supplicium exPendit, sequitur gravis ira nocentem,

Atque alia ex alia paena excipit. exsul et errans

Concilio longe divorum arcetur ab almo ,

Non dapibus nanum non mensa admissus in annum .

Tutu decimo tandem, culpa iam rite piata,Laetus dona capit divum, coetusque ftequentat .

Tantum adeo stygiis statuetunt numen in undis

92 HESIODI ASCRAEI890 Dî superi, Ogygio resenant quae fonte .perennes,

Scrupea labentes per saxa. heic ultima origa

Fontibus , heic fines caelumque, et pentus, et horrens

Tartarus , et tellus habet atra: extremaque rerum

Meta, situ loca plena, ipsique invisa Tonanti.

895 Terribiles portae squallent, arque aerea surguntLimina, quae penitus fixis radicibus haerent

Sponte enata sua. parte anteriore repostum

Titanum genus acre a dis procul omnibus atra

Claustra tenent, Chaos ultra alta caligine septum.

900 Quos prape, in aceani fundo, Iovis arma sequuti

890 Bi superi, Ogygio etc. Ogygio: hoc atliunctum Graeci in-tetptetantut antiquum, quasi ab Ogyge nescio que rege antiquissimo,cuius temporibus maxima terrarum inundatio petniciesque accident.

Graevius autem ex Hesycltio antiquum item et magnum , esscquevult non aquae âmôe’Toy, sed iurisiutandi, quad maximum diis emt.

Ego veto graecam vocem retinui , eamque fanti accommodavi; quadnulla fiat sententiae mutatio , sive adiungatut fond , sive iuriiutando.Consule, si vacat, Clericum in adnot. ad hune versum de aqua ze-latypiae apud Hebtaeas; de que et Prideauxius loquitur in H251. luti.

892 Fontibus, heic fines etc. Eosdem hosce versus paullo aliter ,quam extuleram superius , heic extuli , ne eadem frigidiuscule verbareperaxn, quad a Latinorum consuetudine prorsus est alienum, quam-vis apud Graecos in usu sit. An etiam hi versus hue intrusi? Cetteces ab Hesiodo bis repetitos sine ulla probabili caussa Vix credidetim.

900. Quos prape, in oceani etc. Iam supra vidimus ttes hosceaccu-imus Titanas a Iove fuisse quasi custodes addites deviens Tita-

DEORVM GENERA TIO. 93Ima colunt Cottusque Gygesque. immania namque

Robora miratus Briarei regnatat aquarum

Ipsa suum fecit generum, natamque ingali

Foedere farmesam dedit 011i Cymopalian.

90; At simul e caeli stellata Iupiter arceTitanas victor deiecit , Terra Typhoeum

Guatorum extremum pattu tulit, illa cubileTartari, inexstincta Veneris vi saucia, scandens.

011i dura inerant , nulle frangenda labore,

.910 Brachiaque, indomitique pedes: centum aspera colla

Ex humeris , centum exstabant horrenda draconis

Et capita et nigris circum lambentia linguis

Ora deo. flammis ardebant lumina. torve

Dira supercilio , iactabantque ignea tela;

915 Omnigenoque sono varias imitantia voces

nibus et in carcetem conicctis. Hoc norum arque indictum antea,fuisse Briateo a Neptune in coniugem datam suam filiam Cymopo-liam 0b egregiam eius virtutem.

906 Titanas victor etc. Typhoeus ultimus Telluris filins e Tarta-ro susceptus, cuius heic a poëta fit descriptio , maxima fuit vi cor-poris animique praeditus , sed scelestissimus idem arque impudentissi-

mus. De eodem ferme omnes loquuti sunt poème et mythologi. Nosautem , quoniam alibi de Typhone agentes Clerici Opinionem Squlll-

ti sumus, heic item sub eodem fera nomine describi scclcstos lot-danis incolas, quorum historiam et excidium Graecis farte narrate-rant Phoenices, opinamut.

4 9., HESIODI ASCRAEIRauca fremunt super ora . interdum namque sonabat

Voce deum , interdum tauri mugitibus, ira

Quum furit immani ferus, interdumque leonis

Rugitu horrifico; aut catulorum infanda ciebat

920 Murmura latrantum, aut stridentia si bila, lareQueis nemara, et valles circum, saltusque gemebant.

Ac veto miseranda et ineluctabilis illa

Tempore res efiècta foret , summumque Typhoeus

Imperium, caela terraque potitus, haberet;

925 Ni pater omnipotens cavisset triste periclum

,Ocyus avertens . ergo vi concitus acri

Horrendum intanuit: longe concussa fitagare

Immense terra ingemuit, caelumque superne ,

916 Rama fr’mu’" 5"?" on: etc. Hesiodus quidem inter aliaquae ad hanc Typhoei vocum diversitatem pertinent, haec habet:d’ouate ne)! 7&3 (p86’770v3’. d’un Brecht; UUVIÉflÆV, id est ut diis li-

cetet intelligere; quad fere idem sonat , ac quad ego dixivoce deum,nam dii deorum vous nequeurzt non intelligere. Guieto tamen hicversus est omnino supposititius ac delendus, quad non facile persua-

der; neque enim caussam video.922 Ac 1ere miseranda etc. Typhoeus nimirum , ni Iupiter que

erat providentia praeditus, prier ipsum supplicia mulctasset, sibi atti-puisset imperium. Haec autem Iovis pugna (ligna est Profecw, quelegatur ab omnibus actis paëticae srudiosis: esr enim tata Musarum’non fucatis distincta luminibus , intetque Longini exemple de Subli-

mi referendfl -

93°

935

94e

945

950

DEORVM GENERA T10 . 95Pontusque , aceanusque , et fundo tartarus imo -

Terrae inter gemitus. trernuere cacumina Olympi

Sub pedibus regis , quoties infestus ad arma

Adsiliit. gravis arder utrinque immensa refusi

Càerula percurrens pelagi vastabat; et inter

Flammarumque globes, iaculataque turbine tela

Horribili a monstra, nimborum e sede corusca

Fulmina cum strepitu magna contorta cadebant

Quo tellus ardore omnis, que celsa furebant

Templa poli late ferventia, et incita circum

-Littora se vasto volvebant murmure fluctus

Impete concussi divum. pugna aspera utrinque

Ardet inexpleto, studiis certantibus , aestu.

Extimuit Pluta, imperium qui noctis apacae,

Vmbrarumque tenet regnum; Titanes et ipsiSaturnum circa affusi sub tartare atro

Diriguere metu trepidi, certamine tante.

At pastquam cunctas irarum effudit habenas

Iupiter, excivitque animes, fera fulmina dextra

Ingeminanst, tonitru coniuncta, et fulguris igne,

Perculit aggressum nimboso e vertice, et acriOmnia combussit monstri capita horrida flamma .

Dein stratum ac foedo laceratum vulnere truncum

Cum gemitu Telluris et anxifero ululatu

DiSSecuit. vapor ibat ab icto a fulmine rege

9 6 HESIODI AS CRAEIFlammeus, ac saltus lare desertaque montis

9 55 Culmina fumabant. tum circum exusta calore

Ingenti, ut stamnum, tellus liquefàcta fluebat:

Stamnum, quad iuvenum multa manus atte cavatis

Excoquit in scrobibus; vel ferrum, corpore praestat

Quod valida solidoque magis, pastquam ignis ab aestu

960 Incaluit nigto alatebrosae rupis in antre,Liquitur in varies, quos iussit Mulciber, usus.

Sic tellus liquefacta fluebat: nec mata; tristis

Pectore, correptum tenebrosa in tartara iecit.Humida vis autem ventorum est nata Typhoeo

954. Flammeus, ac saltus etc. Situs est lacus Asphaltites in val-le profunda inter montes Meabitidis et Chananaeae regionis. Si igi-tur sub Typhoei nomme intelligendi sunt inferioris Iardanis incolae,qui quad dei essent hominurtfque contemptores arque osores, utrisque

bellum indixisse credebantur , heic tecte tellus , quae stamni instaraut ferti liquitur, lacum illum plenum bitumine ac tertum adoremexhalantem indicabit. Ceterum si quis curiosius petat, quid, Iovi inThessalia rognanti cum Iordanis incolarum duce, primum tesponde-ba, nimiam hanc in fabulis consensionem praepostetam esse ac im-portunam; deinde dicam, nil venue, Iovem etiam illuc imperium ex-

tendisse, praesertim quum et in Creta regnasset.964. Humida vis autem ventorum etc. Venti, ut ira dicam , se-

cundatii dicunrur heic geniti a Typhoeo, ubi nequidquam se ror-quent interpreres, eut Hesiodus non et Eutum exceperit cum aliistribus, quum et ipse F,’a’çpacçœ nequeat vocari. Idcitco quidam illam

VOCCÛ) &eyéçmy, de qua alibi dixi , voluut esse A,7[nÀllenY seu Sub-

solanum, quum tamen constat esse ventum occidentalem, qui et C0-

DEORVM GENERATIO. 9796 5 A dentito , exceptis Borea , Zephyroque argesta,

Atque Nota geniris a dîs in magna virorum

Commoda . fiant alii pelagi pet caerula frustra ,

Aut etiam obscure gliscentes turbine ponti

Per freta rauca ftemunt , clades mortalibus ingens;

970 Praecipitique rates adversi flamine raptant

In syrtes, nautasque premunt . non tendere contra ,

Nec fugere est, si quis iactantibus incidat undis.

Saepe quoque et pictis halantes floribus agros

Effusi perfiant , hominumque boumque labores

975 Pulvere corrumpunt, sparsis cum murmure aristis .Interea divum. cessit labor; attaque monstra

Titanum ut domuete immensa lande patiti ,Caelicolae iussere Iovem regnare sequuti

Consilium terrae: sceptrum ille accepit, et aequus

980 Omnibus impesuit leges et munera divis.Ac primum iunxit Metin sibi plurima doctam

rus vacatut. Vide Plinium lib. il: Quid igitur dicendum? Sollemneillud Horatii, irasci nempe oportere, quandoque bonus dormitat Ho-metus.

981 A: primam iunxit etc. Hinc tertiam deorum aetatem pro-prie auspicarut Hesiodus. Iupiter Saturno Titanibusque devictis sum-moque imperia patitus deam Metim, prudentiam nimirum, sibi con-iugem primam delcgit. Id politice fictum. Nihil enim regibus catinsconiunctiusque esse debet prudentia, qua qui utuntut diligenter, rem-publicam sapientissime administrant. Quae veto heic de Pallade sub-

Il

98 HESIODI ASCRAEIFacta haminum divumque. gravis quae forte Minervam

.Quum foret aethetias vitae paritura sub auras,

Arte dolisque Iovis capta est. tex condidit alvo

98s r Ipse sua, matris praereptam e corpore, natam

Sic monitus Terrae ac stellati numine Caeli,

Ne quis praestantem supremi regis honorem,

Aut habeat sceptrum potier. nain fata ferebant

p Hinc fore progeniem claram prudentibus orsis.

990 Metis erat paritura insignem lumine glauicoTritegenam, mentemque patti, viresque fovenrem

Assimiles , quondam divumque hominumque supremum

Regem educturam. prius illam at Iupiter alvum

iiciuntur , ab aliis mythoIOgis paulla aliter nattantur, deamque hance Iovis capite seu cetebto ortam dicunt, unde et a Romanis capit.vocabatur, ut Fast. lib. 111 suspicatut Ovidius:

n Parva licet videas Capitae delubra Minervae ,v Quae dea natali coepit habere sua .

n Nominis in dubio caussa est: capitale vocamusa) Ingenium sollers, ingeniosa dea esr.

n An quia de capitis fertur sine matte parerain Vertice cum clypeo prosiluisse sua?

Cette haec ultima explicatio ceteris ptaeferenda videtur: nant etTelTo-yéygla, dicitur heic ab Hesiodo eodem non bene secum con-sentiente. Hesycllius enim habet: Tçtrtb. Nz’xœvâgoç 5 KaÀoCPtÔWOÇ

(W52 , 777v xEÇaÀiÎV 7.00.511: A’Ôo’qmvaç; idemque hac voce significati

apud Ctetenses , decet Eustathius ad lliad. 1v. Qua de te vide etCallimachum in elcgia de lavacto Palladis; et, si vis ridera, Lucia-num fesrive iacanrem in dialogo Iovis capite laborantis cum Vulcano.

DEORVM CENERATIO. 99Condidit in propriam , dea prudens semper ut adsir,

995 Fasque nefasque sue retegat non invida parti.Post niveam caste Thermidem sibi feedete iunxit

Saturno genitus, quae pulcras edidit Haras

Eunomienque Dicenque arque Irenen florentem ,

Tempore quamque sua mortalibus alma ferentetn

1 000 Munera. progenuit Parcas quoque, queis honor ingens

Ab Iove, magnanimam Clotho, Lachesimque potentem,

Atropon et fartem, generi quae commoda nostro

996 Pas: niveam rasta Themidem etc. Altera Iovis coniux The-mis, quae iusdtiae praeses, immo ipsa Iustitia. Et id sapienter com-mentum. Etcnim regibus non minus prudentia necessatia est ad be-ne regendam conservandamque temp. quam iusriria. Ex hac na-tae sunt eidem filiae Horae, Eunomia nimirum, Dice arque Itene,ut Domine ipso prae se ferunt, maxime utiles mortalium generi. Ita-que Pindatus Olymp. qu, beatam ac omnium rerum copia afliuen-rem Corynthum describens; in hac, inquit, Ennemia habitat soro-tesque, fundamenta urbium, firme Iusritia et iisdem moribus praeditaFax, dispensatrices hominibus divitiarum, aureae filiae Themidis bo-nae censultticis . Sed graeca multa meliota. Hinc Horae et pulcri-rudinis omnigenae praesides habitae sunr et ab Hesiodo et a Theo-crito. Aliae autem fartasse sunt Horae, quas et Homerus et Ovi- idius et Val. Flacons esse dicunt caeli ianitrices. Verum eut heicParcarum fit mentio? Nonne illis superius alii sunt patentes a poëtatributi? Vsque adeone oscitantem Hesiodum dicemus; an patins cul-pam in aliquem inficetum arque ineptum hominem, qui primas isroshue suae inscitiae testes intrusit vetsiculos, omnem transfetemus?Omnina ira sratuendum .

IOO HESIODI ASCRAEIMulta malis miscent, vicibusque alterna ministrant.

Tres autem Eurynome Oeeano genitore creata

1005 Formosas ipsi Charitas dedit aurea partuAglai’enque atque Euphrosynen Thalienque venustam ,

Quarum oculis clare e fulgentibus ille virorum

Corda domans destillat amer: sic dulce tuentur.Frugiferae hinc Cereris thalamum conscendit Olympi

1010 Regnator , niveis quae te, Proserpina, palmisEdidit insignem , et pulcram genitricis amato

E gremio rapuit nutu Iovis arbiter orci

Tartareis invectus equis . dein captus amavit

Mnemosynen flavis spectandam in fiente capillis,

1015 Produxitque novem Musas, quibus aurea vittis

Tempora sunt variis incincta, et dulcia cordi

1004. Trcs autem Eurynome etc. Eurynome Oceani filia , uxorIovis renia, ex qua tres Gratias suscepit. Neque id sine ratione:quidquid enim boni pulcrique est in rep. a summo imperii modem.tore derivari censetur .

i009 Fragiferac hz’izc Cerm’s etc. Iupiter e Cerere quarta uxore

Proserpinam generavit. Ceres autem non aliud significat nisi frugumCOPÎflm, 3 qua in omne genus hominum manat illa, felicitalis princi-

Pium, abundamia. Hinc et Plutoni data fingitur Proserpina; quodCercris filia appriine convenit divitiarum regi .

1014. Mncmosyrzm flavis etc. De Mnemosyna quinta Iovis uxoredeque Musis satis diximus in. primis huiusce operis adnotationibus.Musas autem ego vinis ornams dixi non mina, ut quidam explicantgamma. Mime enim barbarae habebamur , et a graecarum matro-

fiDEORVM GÉNÉRATIO. ICI

Carmina , iucundaeque placent con vivia mensae.

Praeterea ipsius quondam dignam cubili

Latona optato se vidit Apolline laetam ,

1020 Dyctinnaque arcu , et levibus gaudente sagittis ,

Prole bona superos inter felicior una .

Postremam vero florentem in vere iuventae

mirum puellarumque reticulis erant diversae, quamvis eaedam fàsciae

quaedam fuerint, quibus comae reiigabantur . Ovidius inquit:n Simuiavit anum, mitraque capillos

w Presserat. Et Iuvenalis:n Ire, quibus grata est picta lupa barbara mina.

Quod ver-o ille vetulis, hic meretricibus ornamentum dat, quis Musisflorentissimis castissimisque puellis tribuat?

1018 Praeterea ipsius quondam etc. Latona sema Iovis uxor Phoe-bum et Dianam pcperit: ex quo vides utrumque diStingui a Sole acLuna, qui Hyperionis ac Thiae filii. Posœa veto haec nomina con-fusa sunt, quod nimirum quum ex hac vita ambo decesserunt inter-que deos abierunt, Solem Apollo insederit, Lunamque Diana: quidsimile et Aegyptii de Horo ac de Iside commenti Sunt. Plura si velishac de re, vide Macx’obium in Saturn., et Hyginum lib. il De si-gnorum caelestium historiis. Lege etiam Homeri ilymtium in Apollinem ,

si omnia Phoebi gesta , quae a mythologis narrantur, amas cognoscere.

x02: Postremam vem etc. Haec illa Iovis et soror et coniuxIuno, quae coniugis in culpa flagravit quotidiana, ut ait Catulius,quamvis numquam dimissa fuerit. Heben peperit, iuventutis deam,cuius nomen deducit Clericus a voce hebraica E17, quae est virer,»et probe iuventuti convenir. Peperit etiam Martem bellorum praesi-dem, qui quod fortasse inter Thraciae populos ferocissimos Vixcrit,post mortem iisdem habitus est deus praecipuus ac omnium praescn-

102 HESIODI ASCRAEIConnubio iunxit stabili , thalamoque recepit

Iunonem, quae mixta olli produxit in auras1025 Hebenque, et Martis grave numen, et Ilithyan.

Ipse autem e sacra prognatam vertice glanois

Pallada luminibus genitor sine matre creavit

Magnanimam, strepitus inter quam ducere turmas

Indomitam, clamorque iuvat, bellumque, necesque

1030 Sanguineae. hinc pariter non ullius indiga Iuno

Auxilio, magne cupiens certare Tonanti,

ntissimus. Ac sane Thracum mores cum Martis religione consentium:

am, ut Herodotus ait lib. v., est apud Thraces, otiosum esse ahonestissimum; agricolam agate, contemptissimum; e belle atquerapto vivere, pulcherrimum. Iuno deinde peperit Ilithyam partuumpraesidem, quae cum Diana postea confusa est seu Luna, quod men-

sibus praesit. Sed male , nam optime Iuno apud Lucianum: quipotest credi, inquit , parturientibus obstetricari Dianam, quum virgo

sit? Clericum adito in edit. Graev. Hesiod. ad hune versum. Cete-rae sive (lene, sive mulieres, ex quibus Iupiter Fettur suscepisse libe-

ros, peilices habendac sunt, non coniuges.1026 Ipsa autem c sacra etc. Ergo male paulo ante dixit Hesio-

dus, Mincrvam fuisse in alvo a Iove repositam, quum heic dicat or-tam e capite. At Hesiodus Eicile respontlebit, dicetque ex alvo, ubiconcreverat, in caput Iovis migrasse , atque ex i110 demum in lucemprodiisse Minervam . Affirmat Clericus, ideo Iovem dictum hanc filiam

ex se ipso solum peperisse, quod sibi adoptaverit, quam ipse soins edu-

care atque crudire Voluerit . Et re quidem vera, multos habuit commu-

nes cum Iove honores haec dea, uti videre est apud antiquos scriptores.1031 Auxilio, magna capita: etc. Quemadmodum Iupiter sine

l!

DEORVM GENERA TIO . :03lnvidiaque furens, totis ac viribus usa,

Vulcanum est enixa , omnes quixcallidus inter

Caelicolas manuum sollerti praestat honore .

1035 Ex Amphitritae et Neptuni natus amoreLucem hausit validus Triton, qui stagna profundi

matte Minervam in lucem edidit, ita Iuno, qua erat ambitione prae-dita , ne ista quoque in re minus pomisse Iove videri voluit, Vul-canumque ex se sola et concepit et peperit. Nam illa êy (poténm,ut est in teXtu vulgato, sine dubitatione legenda sunt (in (pzÀdq-n’rt11475504, id est sine concubitu. Aliter non haberet comparatio locum.Scholiastes habet geæroç Jung, nimirum Hesiodus, 7-81; H’cpow’rav à,

pâyng H’èœç âme. Quare videtur legisse au non êy: additque hoc esse

animadvertendum, nam Homerus eumdem faeit etiam ex Iove. Idemdocent et Apollodorus lib. I Bibl. et Clericus et Graevius et omnesferme huiusce loci interpretes. Itaque un diximus, Iovem adoptassesibi Minervam in filiam, sic Iuno dicenda erit Vulcanum adaptasse,fabri cuiusdam filium, fâbrum et ipsum futurum celeberrimum.

1036 Lueur: kami: validas etc. Triton filins Amphitritae etNeptuni deus maris habitus est insignis, praesertim in infianda bucci-na seu clionca

v Quae medio concepit ut aéra ponto,n Littora voce replet sub utroque iacentia Phoebo,

ut ait Ovidius. Virgilius autem de i110 Miseno aeolide, quo non prae-stantior erat alter, acre ciere viros, Martemque accendere cantu,inquit:

n Sed tum forte cava dum personat aequora clionca,v Aemulus exceptum Triton, si Acredere (lignum est,v Inter saxa virum spumanti immerserat untla.

Dii nimirum aemuios gloriae eiusdem ac laudis homines habere nonpatiebantur. Vnde et Marsyae supplicium, et Araclmae, et Euryti,et alia sexcenta .

104 HESIODI AS CRAEIIma tenens, matrem iuxta patremque potentem,

Aurea tecta colit fortis deus. at tibi, Mavors,Frangere cui clypeos bellantum atque aera voluptas,

1 040 Terroremque Metumque Venus gravis edidit, nua

Assuetos tecum densas turbare phalanges,

Et quatere horrendis trepidas insultibus urbes;

Harmoniamque super, qua clarus coniuge Cadmus

Gavisus quondam est. Atlantis filia Maïa

1045 Mercurium , qui certa deum fert iussa per auram,

104.0 Terroremque Metumque etc. Terror ac Metus, poëncae per-

sonae, filii dicuntur Veneris arque Martis, quad in bellis aut aliisterrorem incutimus, aut nos ipsi timore afiicimur. Hi semper et abHomero et ab aliis poëtis Marti comites tribuuntur, eumque in bel-

lum sequuntur .104.3 Harmonirimquc super etc. Martis item Venerisque filia Har-

monia Cadmo nupsit. Admodum veto ingeniose, ut dicam cumClerico, Sam. Bochartus Chanaan. lib. I. nomen Cadmi coniecit si-gnificare eius patriam, quae erat earum Cadmonaeorum , de quibusMoyses Cm. KV, Harmoniam vero dictam ex monte Hermone, quipars fuit Antilibani ad ortum fontium Iordanis. Sed Graeci aliterHarmoniam explicant. De Cadmi veto praestantia, eiusque camusexcellentia , qua Thebas condidit, et Propertius et passim alii poëtae

multa dixerunt. Hic e Phoenicia litteras in Greciam attulit; Palame-

des aliique deinceps auxere usque ad xxtv.1045 Mercurium, qui certa etc. Maia, una Pleiadum, Iovi pe-

perit Mercurium, de quo lege hymnum, qui me; 1,0,neficos men.

setur, plenamque eius fraudium furtorumque liiStoriam cognosces.

g.

DEORVM CENERATIO. 105

Ab Iove conceptum fudit; Semeleque verendi

Pro enies Cadmi pariter sociata Tonanti

N tum immortalem genuit mortalis Iacchum

Laetitiae auctorem , qui divum sede potitus

1050 Aetheria gaudet divino et matris honore.

Nec minus Alcmene robur creat Herculis 011i

104.7 Progem’cs Cadmi etc. Semele Cadmi filia, mortalis omnium

prima, ex Iove Bacchum concepit . Sed num Cadmo posterior Bac-chus censendus est? Imo multo antiquior fuit, ut multis ostenditBochartus Chan. lib. I. Ideo autem Thebanus creditus est, quadconditores Thebarum eius cultum in Graeciam ex Oriente attulerant.Hinc et Dionysus dictus ex Mo; et N650; urbe Arabiae, in qua fuiteducatus. Sed Bacchi mythologia maxime implexa est ac renebrisinvoluta. Nonnus in sua poëmate quam plura potuit de eodem col-legit lectu cligna. An etiam idem cum Nemrodo? Lege Bochartumet Clericum de eodem disserentes. Fabula autem, quad ortus sit exIovis femore , matre a fulmine exanimata, fartasse fiera, quia etPhoenices et Syri, quos ab aliquo generatos afiirmant, dicere solem,eos e femore illius egressos.

1051 Nu minus Alcmene etc. Mortalis altera mulier cum lovecongressa, Alcmena nempe illa Ampliitryonis uxor, Herculem prom-lit in lucem. Et Bacchus et Hercules et ceteri eiusmodi deorumfilii ex mulieribus generati pro nOthis haberi debent, quemadmodumilli omnes fuisse censendi sunt, qui in templis lucisque sacris autpropret flumina a fraudulentis hominibus omatu saepe cultuque va-rias deos imitantibus generabantur; utque honori puellarum , quaevim erant passae, consuleretur, in valgus proferebatur a diis fuissegenitos. Plena est exemplorum huiusce fraudis vetustas, nihilqueerat familiarius, quam deorum superstitione nefariam obtegere impro-

O

106 HESIODI ASCRAEIPer noctem furto congressa. at claudus utroqueIlle pede ignipotens Vulcanus coniuge parta

Aglaïa, Charitum prima, sua gaudia sensit.

105; Bacchus item auricomus fiavam crines Ariadnam

Minois natam certa sibi foedere iunxit,Quam senii lethique expertem Iupiter arce

Reddidit in supera. iustis Heben hymenaeis

Past duras casus et multa pericula victor

1060 Alcides, proles Alcmenae martia, duxit,

bitatem ac libidinem. Tu lege sis Dionysium Halic. lib. I. Aut.Rom. de Ilia vel Rliea Numitoris filia Vestali; lege Iosephum Aut.Iud. lib. xvnI de Paullina a Decio Mundo decepta; lege deniqueHerodotum lib. I De templo Iovis Bali, quad erat Babylone, disserentem, lmiusque rei manifesra depreliendes indicia. COmmodumerat id credere, ideoque facile credi simulabatur.

1053 Illc paie ignipoterzs etc. Homerus cum aliis poetis mytilo-logisque multis Venerem Vulcano tribuit uxorem, non Aglaiam Gra-tiarum primogenitam .

105 5 Bacchus item auricomus etc. Ariadna a Theseo in insulaDia derelicta, ibique a Bacclio inventa, fuit ab eodem in caelumaveCta. Nupta eidem, immortalitatem est consequuta. Vide Catul-lum in carmine: v Peliaco quondam etc. Et Nonnum in primis, cu-ius fabulas mire Dupuisius ad astronomiam transfert.

1060 Alcidcs, proie: etc. Hebe, de qua supra diximus, Herculideorum iam honores consequuto data est. Hanc Iovi ad poculumsolitam stare dixerunt, antequam Canymedes ille Troianus puer exIda ab aquila raptus in eius locum successit. Porro Heben deam iu-ventutis Herculi claram ideo coniugem non immerito opinatur Cleri-

Grès

DEORVM CENERA TIO . 107Heben, Iunonis Iovis alti et sanguine cretam,Sidereo nivei fiorentem in vertice Ûlympi.

Felix, qui potuit tantas superare labores,

Et nunc indomitae virtutis praemia laetus

1065 Accipit ipse deos inter deus additus astrisImmortali aevo gaudens, vitaque perenni.

Sali autem, assidua qui se pet inania matu

Volvit agens, pulcra Oeeano patre edita nympha

Perseïs Circenque dedit, regemque superbum

1070 Aeeten. heic post divum mandata sequutusOceaui gnatam formosam accepit Idyiam,

Quae Veneris taedas experta et dulcia vinclaEximiam certa Medeam tempore fudit .

Vos mihi nunc, terraeque omnes scopulique, valete;

eus, quad quum Graecî unum hominem fuisse crederent, nec intel-ligcrent, qui rira unius hominis sufficere passer ad eas res gerendas,quas et tempore et loco diversissimas gessisse dicitur, aeternam eiiuventutem a diis concessam arbitrati sunt. Harokd, unde Hiççi-xAnç, Phocnicibus est mercator; quare fartasse hoc nomen non pro-prium est, sed appellativum.

1067 Sali autem, assidua etc. Perseis oceanine Sali nupta Cir-cem arque Aeetam genuit. Quae de Circe dicuntur, notissima sunt.Nota pariter historia regis Acetae, qui ex Idya Medeam suscepit,uti constat et ex Apollonio Rhodia, et ex Valerio Flacco in Argo-naut., quos tute adito, si horum desidcrio teneris. De hac re interrecentiores agit cl. Denina in Grau. Hist. lib. I cap. 7, ubi de Ar-gonautis.

--....fË!’Ë A ”- ’- ’ ’

5-21; A

108 HESIODI ASCRAEI1075 Et salsi valeant ponti freta. dicite dime,

Dicite olympiades Musae, Iovis inclyta proles,

Quaeve, quibusve deae mixtae mortalibus olim

Protulerunt natos similes caelestibus ipsis?

Prima Ceres cunctas inter pulcherrima divas

1080 Iasio heroï Cretae foecunda par aura

Accubuit furtim, ter scisso abiecta novali,

Ac genuit Plutum, qui vastam abeuntia terram

Aequora, telluremque ipsam lare undique lustrat

1077 Quant, quibusve du: etc. Hue usque Hesiodus de iis la-quutus est , qui ex diis et mulieribus nati dicebantur; nunc aliquo:enumerat, qui ex deabus hominibusque procreati ferebantur. De qui-bus idem sentiendum, quad diximus de superiaribus.

1079 Prima Ccres etc. Cum Iasio aut Iasione, ut cum VocatTheocritus, commixta Ceres edidisse dicitur Plutum, de quo Lu-cianus in Timon: , et Aristophanes in eius nominis camoedia. ApudHomerum autem sic queritur Calypso cum Mercurio OdySs. lib. v.

v Di, genus adversum nabis, quaenam impraba tantumn Invidia , haud vacua divas requiescere lecto,v Si qua virum placita earum sibi iunxit amore?n Sic roseas ornata sinus ut Oriona cepitn Aurora, invidiae stimulis ingentibus actasw Vos doluisse polo memini, nec desiit ira,v Douce in Ortygiae sylvis latania virgon Perculit aggressmn numquam fallente sagitta.

v Sic etiam quum victa animi Iasiona petivitn Flava Ceres, dulcemque ardens saturavit amoremn Mixta vira pet culta soli, non inscius illumv Iupiter ardenti iaculatus fulmine stravit.

I

a!

DEORVM GENERATIO. mg

Pervolitans. cuicumque vira venit obvius idem,

1085 Nec fugit elapsus, cupide largitur et amplasDivitias, et dona parat felicia vitae.

Harmonia idaliae Veneris clarissima gnata

Pulcram Ino, et Semelen, et Agaven fronte venusta,

Autanaënque, sibi caram quam rite comatus

1090 Duxit Aristaeus, Cadmo est enixa parenti,Et Polydorum etiam Thebarutn in moenibus altis.

Magnanimum valida Chrysaori oceanitis

Calliroë peperit gnatum, qui robore praestans

Ante alios caetu sese iactabat in omni,

109 s Geryonem, tibi quondam Erythiae in litore caesum,

Alcida, camuros prapter, tua praemia, muros.

Memnona Tithono genuit caput acre revinctum

1087 Harmonia idallac Venant: etc. Ad Harmonium relabiturpoëta, ut eius pralem e Cadma susceptam enumeret, cum unam an-tea Semelem nominaverit. Itaque praeter hanc narrat genuisse InoAgaven et Autonoën, cui nupsit Aristaeus; et praeterea filium Paly-

dorum, Thebis iam conditis. Hae sarares gravissimum sumpscruntsupplicium de Pentheo orgia Bacchi contemnente, de quo OvidiusMmm. lib. 111 prope finem .

1092 Magnanimum valida Chrysaori etc. Hi versus sua de locomati sunt, res enim et dicta est, et omnino aliena heic a poèmeproposito. Clirysaor non mortalis vit est, sed immortali natura prae-ditus pet Hesiodum , quare eius proles non est censenda in numerofiliorum, qui ex deabus cum hominibus coniunctis orti sunt.

1097 Memnona Tithono gazait etc. Aurora e Tithono duos heic

I I0 HESIODI ASCRAEIAethiopum regem Aurora Hamathionaque dium.

At Cephalo Phaetonta parent caelestibus, olim

1100 Quem tenera sparsum roseas lanugine malas,

Ignarumque, et adhuc puerilia vota foventem,

Laeta Venus rapuit, templi geniumque futurum,Custodemque sui, tenebrosae noctis in umbra.

Natam autem Aeetae regis, pastquam omnia victor

filios suscepisse affirmatur, Memnonem et Heinathionem , quos ideo

cum aliis interpreribus Aurarae filios dictas esse puto, quad amboin superiari Aegypto , aut Aethiopia, quae regiones collatae Graeciaead solem orientem spectant, regnaverint. Fortasse et Hemathianis no-

men est a Syriaca appellatione leemat, inquit Clericus, ut vocabaturSyriae urbs , ad quam pertingebant septentrionales fines Palaestinae.Sed ego potius hoc nomen dcduxerim ab 1’711,a’n-oç seu die, quad ab

oriente nascatur dies. Memnonis et Homerus in Iliade , et Virgiliusin Aen. mentionem feeerunt. Eadem autem Aurora e Cephala protulit

Phaethontem, sed, ut videtur, diversum ab illa, qui Salis, et Clima-nes filins ab Ovidio Metam. lib. 11 dicitur, quique mundum confla-grare fccit, ictusque a Iovis fulmine in Eridanum decidit. An hicPhaethon, est sidus Veneri sacrum , nimirum Phosphorus? Lege quaede illa (lient Dupuisius in opere alias citato pag. 521. An patius il-le, quem in Sale regnasse dicit Lucianus flirt. Ver. lib. I, bellumquegessisse cum Lunicolis?

1104. Natam autem Aura: etc. Medeam, titi norum, Iasan du)!Argonautarum et Aesonis filius, uxorem duxit. eamque secum inurbcm lolcum deportavit. Res est omnium sermone vulgata, ut nonoperae pretium sir in ea diutius morari. E Medea veto et IasoneMedaeus heic tantum ab Hesiodo natus dicitur, quem a Chirone fa-cit educatum , quad et de Achille accepimus, et de ipso Iasone, qui

ml

’1’

DEORVM CENERATIO. I I 11 1 15 Praeliaque et duras superavit marte labores,

Imperiis tex ipse suis quos ferre coactum

Multos mandarat Pelias , pet caerula vexit

A patte abductam rediens ad moenia Iolci

Aesanides nutu divum, thalamoque recepit1120 Florentem blandeque tuentem. ibi Insane foeta

Medeum peperit, quem celso montis in antro

Phillyrides aluit Chiron, ceu fata iubebant.

At proles Nerei dia sata sanguine nympha,Pulcra quidem Psamathe tibi protulit, Aeace, Phocum;

1 125 Sed tibi pressa Thetis plantas argentea, Peleu,

Sternentemque viras, animosque leonis habentem

Indomiti, clademque Phrygum, produxit Achillem.

Aeneam in riguis nemorosae vallibus Idae

antea Diomedes dicebatur. Multi alii Medeae et Iasonis fuere filii,quos mater crudelissime interfecit. Vide Diod. Sic. et Bannierium.

1123 A: proch Nerei etc. Psamathe Nerei filia Phocum peperitAeaco, Thetis Peleo Achillem, quas ego Nymphas esse arbitror duaspuellas deprehensas in aliquo fluvio sese lavantes, ibique compressasab Aeaco et Peleo. Quum veto prolem ediderunt, fuisse hanc in fa-na aliquo Neptuni aut Nereidum delubro depositam,et verum matrumnomen occultatum. Vana tantum religio malorum suadcre potuit.

1128 Acneam in riguis etc. Quod de Phoco et Achille diximus,dicendum pariter de Aenea, cuius quum mater ignoraretur formaqucesset omnibus admirationi a Venere ortus iactahatur, mendacio anti-quissimis illis temporibus frequenter ad prolem cohonestandam usur-pato. Vide inter homericos Hymnum in Venerem, quem admodum

I la. HESIODI ASCRAEIDardanio Anchisae commixta in amore creavit

1130 Alma Venus rutila bene serte tempora cincta.

Gnata hyperionidae Salis Circe aurea vafro

Agrion atque Latinon Vlyssi protulit, acrem

Progeniem iustamque: procul qui littora circum

belle arque eleganter italicis versibus extulit ac luce publica donavitinter alia sua doctissima carmina Gasto Cames Rezzonicus ille fiasmerus omnium Italarum, delectae et pater eruditionis. Vtinam etMusaeum seu Herus et Leandri amores cita nabis proferar!

1131 0mm hyperionidae Salis etc. Vlysses e Troia rediens petvarias errores etiam apud Circem aliquo rempare mansisse narratur abHomero , ex qua duos per Hesiodum suscepit liberos Agrium et La-tinum . Clericus vellet legi Adrium non Agrium propter mare Adriati-

cum , ut nimirum intelligatur, hos utriusque maris supeti et infetiregionibus in Italia imperasse . Animadverre tamen Hyginum tianVlyssis sed Telemachi filium Latinum facere; Dionysium veto Halicar.

eundem Latinum Herculis filium memoriae prodidisse, cuius materpuella quaedam Hyperborea Fauno Aborigenum regi postea nuptumdata fuit, quo factum ut plerique Latinum Fauni non Herculis filiumesse putatinr , quemadmodum et Virgilius lib. v1! Aen. Sed idem lib.

x11 Latini avum Solem vocar, quasi fuisset Circes filius. Ad quemlocum vide Servium, qui Virgilium in varietate historiae fatetut di-cra aliquando variare. Quidam etiam Telegonum Vlyssis dictum eCirce filium Tusculi candirai-cm, quem Iloratius in Ode xxrx lib. 111parricidam appellar , quad imprudens patrem occiderit, ut VlySSÎ

Tiresias vaticinatus crut lib x1 Odyss. inquiens:n . . . . . . . . . post funus ab undisn Adveniet tibi Parca fèrens, quum longa senectusn Canitie placida confectum cerner, et omnesa Otia te circum peragcnt felicia gentes.

DEORVM GENERATIO. H3Omnia Tyrrhenum vasta ditione tenebant.

1 13s 011i Nausithoum pariter farmosa Calypso ,

Nausinaumque super, vitales fudit in aras.

- Hanc sabolem divae mixtae mortalibus olim

Ediderunt. nunc a blando vos carmine musae

Femineum cantate genus, paribusque referte

1 140. Laudibus aërii linquentes culmina Olympi.

KINN113 5 OlIi Nausithoum pariter etc. Nausithous et Nausinous ex

nympha Calypso item Vlyssis filii. Libenrer quidem Clerico assentior,has ira fuisse vocatos, quad Vlysses animum seu cogitationem habe-ret semper in nave celeri. Alius fiiit Nausithous ille, de quo Home-rus Odyss. lib-"NI! dicit:

n Rrimütn Nausithoum fudere in luminis aras

n Nçprunus terrae damitor Peribaeaque forma

v Egregia, extremi clarum genus Eurymedontis,v Qui quomdam imperia tenuir fera regna gigantum.

Ex hoc enim ab Homero dicitur natus Alcinous, qui Phaeacibus seuCorcyrae imperabat, quum in eam insulam Vlysses naufragia com-pulsus appulit.

1137 Hanc sabolem diva: etc. Hactenus generatianem illorum ,qui ex hominibus ac deabus nati putabantur , recensuit Hesiodus.Heic veto Theogoniae finem faciens videtur palliceri, se feminatumillustrium laudes celebraturum: cuius fartasse carminis ea nabis parsnua superest, quae Scutum Herculis inscribitur, incipitque, ut nuncexstat, a laudibus Alcmenae; pertinetque ad quartum Catalogum.Vide Fabr. Bibl. Cr. lib. Il Cap. vuI, ubi veteris auctoris scholiumquad in Aldina editione A3513; subiicitur, integrum legitur: rfiçA’am’Âaç il aigrit s’y a; (il zamîxciyw (figez-au CIC-

P

HESIODIASCRAEI

OPÉRA ET DIES.

- [[7AD LECT-OREMDE OPERVM AC DIERVM

CARMINE.

Si quae veteres Scholiastae recentioresque lati-ni interpretes in Hesiodi Opera et Dies m, quadego carmen latinis heic tibi versibus a me expres-sum itetum exhibeo, humanissime lector , com-mentati sunt, velim enumerare, dies profecto medeficeret. Nam quam et Aristoteles et Xenophonet Plato, et qui earum voce loquitur Socrates,omnisque fere antiquitas Hesiodum semper ha-buerit tamquam optimum moralis philosophiaepraeceptorem; mirum sane non est, plurimos dein-ceps scriptores in eo tempus operamque collocas-se , ut poetae tanti tantorumque virorum laudi-bus commendati vel scripta iniuria temporum foe-de depravata corrigerent expurgarentque , vel

(1) Carmen hoc in deliciis olim Seleuco Nicatori ira .fuit, uteius mortui capiti suppositum fuerit inventum teste Pralemaeo Hephac-

srione lib. v apud Photium Cod. 190 vocaturque mœ’ êEâxny Hesio-

di opus. Boeotii autem hoc eius tantum genuinum carmen puta-hant. Sed male.

118

mentem omnem scientiamque allegoriis , quibusvates hic vehementcr delectabatur, quasi involu-cris quibusdam conlditam, evolverent arque expli-

cateur. Itaque quemadmodum Homerum discipli-narum omnium, praesertim earum, quibus adactionum singularum prudentiam facile pervenirepossemus, pattern exstitisse valuerunt; ira Hesio-dum aptissimum esse statuerunt, a quo politica,

,ethica arque aeconamica praecepta peteremus.Nec ego quidem aliter sentio: hos enim duos to-tius antiquitatis poetas maximas doctissimosquepraestantissima philosophiae documenta versibus

A tradita reliquisse fateor. Vnum tamen est illud,in quo vehementcr dissentio a quibusdam grae-culis, qui Hesiodi scripta illustrantes non versumnon syllabam non literam unam mysterio carerearbitrati sunt . Ira scelus a se commissum esseducunt, nisi a singulis vocibus, tamquam e sa-cris Eleusinae Matris, aut Bonae Deae caeremo--niis , reconditiorem aliquam sententiam eruerint.Quamobrem earum in hune poetam commenta-rios legenti mihi ridere saepe contigit, quamviderem, cos tamIlonge studiorum aciem inten-disse , ut multa, quibus non poeta, quum scri-vharet , sed ipsorum mens aestuabat, quum lege-

in":

I [[9

ret , prospicere putarent. Fit enim interdum , utnos praeconcepta aliqua opinione, praeaccupato-que falsis notionibus, aut saltem temere arreptis,iudicia ad legendum dati ca in antiquis praeci-pue scriptoribus credamus invenisse , quae inve-nire sperabamus; vidisse, quae videre optaba-mus; hausisse ab iisdem, quae multo ante innabis existebant . Huc accedit , plerosque huius-modi hommes , quad fera omnium grammatica-rum proprium est , non scriptoris tantum, quemexplicandum susceperunt , laudem famamque un-dequaque conquirere, verum etiam eruditionemsuam doctrinamque venditare, quam maxime cu-pere . Qua in re magnopere falluntur: nam et apoetae sensu non semel longissime aberrant, et seineptos inanisque gloriolae plus iusto cupidosapud cordatos homines ut plurimum exhibent.Atque ego sane non dubito , quin si ab inferiset Homerus etFHesiadus et multi alii auctores,repente excitarentur, dicturi essent, quad Virgi-lium dixisse scribit in elysiis vates ille festivissi-mus Diodorus Delphicus; se quidem minus do-ctum, quam a Dante Aligherio fingatur, sedmulto sapientiorem fuisse. Praeclare ille quidemac vere: quid enim tam insulsum ac rectae mi-

I20

nus rationi consonum , quam cas aliis cognitio-nes tribuere, quas nec habuere umquam nec ha-bere potuerunt? Modus igitur adhibendus est,ac ingenio temperandum. Quod quum dico, na-lim quisPiam credat , me doctissimorum homi-num labores industriamque, qua in explicandisillustrandisque antiquissimorum auctorum scriptisusi sunt, vituperare. Hoc et alienum a me estet summae esset i-gnorantiae ne dicam dementiaeindicium. Illorum conatus curamque singularemego maximi facio semperque feci, ac palam di-co, eos optime de omni literarum genere meri-tos me existimare; lucemque maximam antiqui-tati attulisse , ultra fateri. Quare et Scaljgerumet Danielem Heinsium et Clericum et Guietiun etGraevium aliasque, qui post Proclum, Tzetzem,Iohannem Diaconum ceterosque graecos sunt He-siodi carmina commentati, maximopere et suspi-cio et admiror. Quin immo tanti earum laboresduco, ut desperaverim omnino me hac ingeniieruditionisque tenuitare passe aliquid afferre, quadeorumdem curam effugerit: contraque fateor, meplurimum ab iisdem in hac versione paeticeadornanda adiutum esse, et pleraque, quae inadnotationes tum T heogoniae tum Operum ac

I2!

Dierum versibus subiectas congessi , ab iisdemhausisse . In quibus tamen ira me gessi, ut quadnecessarium esse ad explicanda obscuriora poetaeloca arbitratus sum , ab immensa earum velutisylva excerperem; reliqua omitterem , quae tan-tum ad ostentandam eruditionis famam pertinereiudicavi. Sic et farragine quadam ac ingenti do-ctrinae quasi pondere te, amice lector, liberavi ;et ne me alienis plus iusto ornatum coloribus ,tamquam illam corniculam grex avium , rot tan-torumque virorum turba exueret , providi . Ita-que et quid illa aetatum quatuor sibi succeden-tium descriptio facta in hoc carmine a poeta ,et quid Pandora , quid Promethcus, eiusque fra-ter Epimetheus significent, Heinsio diligentius do-cendam reliqui. Item an haec sint illa Hesiodicarmina de agrorum cultu rot laudibus ab anti-quitate celebrata , et de quibus apud M. TulliumCato querebatur, serio apinor, nihil in ils di-ctum de stercoratione; perindc quasi cetera om-nia ad rem rusticam pertinentia et ab eodemsingulari studio, ut ea rempara ferebant , pertra,ctata, continerent . An Virgilius , quum gloriare-tur sese carmen Ascraeum cancre romana per opo,pida , haec imitanda sibi proposuerit tantum, an

q

A ’1..--.

122.

et alia quaedam Hesiodi, quae interierint carmina,et de quibus Manilius ait; ubi ira de Hesiodo:

Quin etiam ruris cultus legasgue sacravitMilitiamgue soli: quad celles Bacchus amurer,Quodfoccunda Ceres campos, quad Pallas utrumque,

Argue arbusta vagis essent quad adultera pomis;Sylvarumgue deos , madrague numina nymphas ,

Paris opus, magnas naturae candir in usas.Nain ex his versibus apparat manifeste Hesiodumegisse et de arborum plantatione ac insitione, etde soli natura tum Cereri apta tum parti Libero,et de aliis rebus plurimis ad agrorum curam spe-ctantibus, quae in hoc poemate, ut ad nostrarempara pervenit, frustra quaeras. An demumServius et Scaliger, quum Hesiodi Open: ac Diescum Ceorgicorum libris Virgilii contulerunt, in-iusti fuerint in Hesiodum res inter se diversissi-mas conferentes, ut ei quem adamabant maxi-me , victoriam facilius referrent. Certavit qui-dem Virgilius et cum Hesiodo, et cum Homeroet cum Theocrito ; sed alia indoles graecorum ,alia scribendi ratio, alia quibus fiaruerunt tem-pora: romanus ille vares aevo vixit augustaeo inea urbe, quae orbem terrarum imperia complexanihil nisi grande nisi magnificum arque exquisi-

3:

[a i.

les!

un

123

tum ferre paterat . Sed ego haec omnia ab aliis,ut aiebam , discenda reliqui , quum non aliudmihi proposuerim, quam Ascraei vatis, placidis-simi suavissimique senis , ira versus latinis versi-bus exprimere, ut sine taedio , aut fartasse ali-qua etiam cum voluptate, quad a nemine satisbene factum adhuc noveram, a graecae linguaeimperiris legi passent. Qui autem P. Virgiliaaureum illum nitorem , admirandas digressiones ,elegantissimam varietatem georgicarum rerum ,in quibus thesauros poeticorum ornamentorumomnes musarumque delicias vates divinus effudissevidetur, in hisce versibus desiderabit , ille certaet mecum iniuriose aget, et Hesiodo non levemimpartabit calumniam. Nam et mihi illa tantumdicenda erant, quae non a Virgilio, sed ab He-siodo dicta sunt; et ipse Hesiodus, quum magnaex parte in hoc opere de iustitia, de religione, deindustria, deque rebus universis, quae ad virantrecte administrandam pertinent, cum fratre dis-serat, quem ad laborem exhortatur, ab otioqueremovet, saepe styli severitatem ac prope philo-sophorum spinosam illam austeritatem sequarurnecesse est. Nec vero omnis fert omnia tellus,nec omnis eodem modo res ornanda; suus cui-

a fg.-.

:24

que color, sua cuique forma, quae deceat , tri-buenda , quumque poesîs rerum hanc universita-tem , quam naruram dicimus , referat, rebus quaspertracrat , habitus accommodat , singulisque eumadhibet cultum , quem singularum species requi-rere videarur . Alia est amoeniras florum viren-tiumque camporum , alia sylvarum asPerrima-rumque rupium: in illis .placet venustas, in hishorror non displicet. Possum tamen fere dicere,et Hesiodum habere multa , quae si diligentiusinspiciantur , nequaquam rebus a Virgilio pertra-cratis cedere videantur; et me ira animum adhanc versionem applicuisse , ut quoriescumque li-ceret , purissimam illam Virgilii ’ dictionem ver-

suumque numerum suavissimum imirarer, ac qua-si meam ad rem non invite rransferrem. Hoc etin Homeri Odyssea conarus sum facere, et in iiscarminibus , quae de Echo navique aeria adole-scens scripsi, iudiciaque non mec, sed virorumdoctissimorum sum confirmatus, mei non me de-bere laboris poenirere; hoc etiam in ipsius He-siodi operibus vertendis me nunc effecisse pute,speroque futurum, ut aequi indices, quorum inmanus hi mei studiorum industriaeque fructuspervenerint, idem mecum iuxra fareantur. Iam

:25

vero nihil me atriner dicere, quam in tanta deoptima genere iudiciorum varietare sequurus suminterpretandi rationem , quum hac de re et aliimulti luculenter loquuri sint , et ego in praele-ctione ad Homeri Odysseam saris disseruerim:eam facto potins, quam verbis cupio omnibusostendere. Quae si tibi, erudite lector, placebir,indicium a te meum probari, vehementcr gaude-bo: sin autem non omnino placebir , illud a tepetam , ut dum habeas meliora vel a me ipso ,vel potius ab aliis et aria et ingenio et elegan-tia abundanrioribus, hisce patienter urate, iisdem-que qualiacumque sunr, contentus fruare. Heicautem , pastquam pduas exhibuero- Elegias , quaein priori editione legunrur datae ad IosephumSpergesium virum nobilem multisque literis per-polirum, quarum una eidem opus dedicavi, alte-ra luctuosissimam acerbissimamque M. TheresiaeImper. semper Augustae mortem , quae tum ae-ciderar , deflevi, iampridem a Daniele Heinsioexararum arque huic poemari praeposirum, quodifficile erat quidquam distinctius pressiusque con-scribere, argumenrum tibi subiiciam , ut uno fer-me intuiru, quid Hesiodi Opera ac Dies conti-neanr doceantque , videre passis et iudicare.

.,. «a...

1:26

IOSEPHO SPERGESIOPALENTIAE BAR.

120v. s. STEPH. HVNG. a.

AVG. A CONSILIIS IN AVLA VIENN.1110 unvs narras.

ELEGIAHellada iam linquens romano indutus amictu

Nympharum ille ingens cura Heliconiadum,

Cui niveos quondam pascenti in collibus agnos

E viridi laura sceptra tulere deae ,

Labraque Hyantaei sparserunt finminis haustu ,

Vt liquida fluerer dulcis ab are sonus ,

Antiquumque Chaos, magnorum et nomina divum

Diceret , et veterum saecula terrigenum;

En tibi se vares , Spergesi candide , sisrir

Ipsarum missus Pieridum monitu .

Namque ego laurigero musas in monte petivi ,Pro officiis aliquod munus ut innumeris

Mi placidae innuerent, quo tu laetarus adeproLaudares memoris pignus amicitiae .

Diis placuit mens grata: haud irrita vota fuere,Orantem at fidis auribus audierunt ,

Ascraeique senis iusserunt carmina divae

Graia par Ausonios ferre novata choros ,

[2.7Iusritiam queis ipse docet, morumque pudorem ,

Quantaque proveniunt pana labore bona:

Sidere quo melius pingues invertere glebas,

Seminaque inversa tradere sparsa solo?

Quo freta non metuit cupidus mercator adire ,

Ac vehere externa litore divitias ,

Pacis opus, magnas vitae mortalis in ususConcessum a sancto numine caelicolum .

Ipse etiam Clypei referet mirabile texrum ,

Quod tenuit virtus Amphitryoniadae ,

Quum nemore in sacra Phaebi Pagasaea pet arva

Cycnum alto stravir vulnere Martigenam.

Tu dextram nunc rende seni, firmaque coactum .

Te coram insueto fundere verba sono ,

Ilia vetus clarat latiae quem gloria linguae

Aurea, Iulaeis aemula temporibus,

Pura tibi quae sponte Huit: ceu rivus ad ipsum

Quum fontem illimi prosilit e scatebra ,

Pellucetque vitro similis nitidoque e1ectro

Formosis clarum Naiasin in speculum .

An miserum eiicies, mutato gutturis usu

Si male quad verbum dixerit asperius ,

Nil parians perferre, tuis nisi sensibus aptum?

Atqui nec talem fama mihi retulit,Nec te ego sum tories expertus. quin mage leni

Qucmnam fmxerunt- ingenio Charires,

.-..,....-.-.-- «wurrfima .v-Ë 4*.

128

Et mage certantem sibi lectos iungere arnicas,

Servare et iunctos omnibus illecebris? VTu mihi magnanimae reserasti limina Matris

Nullis florenti laudibus aut meritis;

Tu dignum Augustae fecisti munere dextrae,

Quum primum nostra nomine Moeoniden

Illi offerre ausus de me es bene multa loquutus,Queis spes affulsit certa patrocinii

Nec sterilis nec parva: a te sunt omnia primo.

Commoda, sunr nabis omnia nata bona;

Et venient maiora , anitnum ni lusir Apollo

Saepe mihi de te grandia pollicitus .

Quamquam ego quid cupiam mains? non divitis auri

Me siris, aut agitans excitat ambitio .

Talia , quos ridens tollit fortuna , sequantur;

Non ego, didici parcus amare modum,Virtutique magis, caecae quam fidere divae,

Quae levis assiduas versat agitque vices.

Mi sat erit, liceat si quando carmine (lignaIngens Ausrriadum rollere ad astra decus,

Matris et Augustae magnum vulgare per orbem

Largificum et nullis casibus edomirum

Illum animum, lare quo splendet ut aetherius sol

Spicula virtutis Clara procul iaciens

Omnigenae, oceani trans vasti litora ad usque

Terrarium CXtÏCanS parte ab utraque P0105.

[29Caesaris huic magni certabo adiungere nomen ,

Cuius facta olim ferre per ora virum,Seu pacem, seu bella gerat, fama ipsa negabit

Lassato alarum passe ministerio;

Atque alias centum linguas, alia ara repascet,

Voto queis valeat fida satisfàcere .

Addam illi socium , cui nuper ab aethere lapsa

Relligio sacra cinxit honore caput ,

Imperiumque dedit duplex , quo sceptra patenti

Iusritia ac divum credira templa regat

Idem regnator popularum, idemque sacerdos ,

Idem Teutonicorum inclyta fama equitum .

Addam alios fratres, quorum iam munere tellus

Itala cum magna foenore laeta vider

Surgere Atestinos et Mediceos heroas

Caesareis mixtos sanguine connubiis -

Danubium ad vestrum rumar feret, aurea lareTempora Saturni nostra pet arva partis

Fulgere, et Insubrum campis florescere Athenas

Omnibus eximias artibus et studiis.

Gaudebit mus ille heros Chaunitius , Atlas

Qui catus Austriacum sustinet imperium;

Tuque idem gaudebis , amor quem Palladis almae

Cultorem doctis coetibus adnumerat ,

Quemque Italae commissa rei tam cura fatigatVsque nova ingeniis addere subsidia.

l

130

Iamque omnes duce tanta agitat vigor, omnibus mit

Gloria honoratis corda cupidinibus

A Ex humili tellure alto consurgere caela

Lande aliqua, ut de se fama loquatur anus .

Hoc etiam quad prodir opus nunc eamque, pusillum

Sir licet , et foeda barbarie horridulum ,

Auspiciis hoc nempe tuis et nomine tutum

Num metuat doctos tendere pet populos?

Non, ira me servent musae, rimer. ergo age sagnem

Rumpe metam, i fidens culta pet ora, liber.Nam tibi si laudem Spergesius annuat ullam ,

Sic quoque mutata veste legete diu .

Annuet. illum autem quem tu. bone cumque probaris,

Et Charites vatem Castalidesque probant.

Sic tibi et Hesiodus vivet donatus, et unaVives, Spergesi , cultus honore mihi;

Nullaque me seclis obliviscentibus aetas ,

Speto equidem , ingrats mente fuisse feret .

EIDEM ALTERA.Haec tibi, Spergesi , dum Graium dona parabam,

Optabamque tuum ferre pet ora dams,Heu quantus trepido fundit se luctus ab IstI’O,

Omnia quo lare personuere loca ,

Singultusque inter vox haec sonar omnibus uni:

0 faciles nabis demite caelicolae

I ËI3I

Demire vos vitam nabis; ar reddite marrent,

Reddite Caesateis dulce decus laribus,

Reddite solamenque inapum , calumenque senectae,

Iucundum cunctis reddite praesidium .

Irrita sed fuerunt popularum vota, nec ullasAudivere polo numina magna preces .

Occidit heu metiris et fama maxima regum,

Occidit a patriis edita Caesaribus

Austtias illa potens picrate et grandibus orsis,Quidquid vittuÎum, quidquid honoris erat,

Vna in se capiens; qua nil spectabat Olympo,Seu ferret Phoebus, sive referret equos,

Mains ad occasum roseo sublimis ab ortu

Per varia omnigenum dissita regna virum.

Flerunt Sequanicae sedes, et Tescheniae arecs,

Flevit Fatma dolens , moestaque Parrhenope,

Et natas doluete suas, quas plaudere marri

Cernebant, contra ferre modo inferias,

Atratas, tremulisque ululatibus externatas,

Ac sparsas largis fletibus ara, vident.

Heu genus, heu benefacta! hanc tu mors invida terris,

Quae fuit aetetnum vivcre cligna, tapis?

Nec puduir laesisse sacrum caput? heu quot in uno

F unere crudelis Persephone eripuit?

Eripuit cette multos, illa omnibus aequam

Quum mattem populis barbara surripuir .

13a.

Quid mihi cum laura? laurum iam ponit et ipse

Caesar, eamque piis fratribus imbre madet.

Et suaves cantus , et fila sonantia, musae,

Indicia et laeti mirtite nunc animi;Solvite raeniolas, ac tristi rempara fronde

Cingite, dum tantas fiemus ad exsequias .

Lux fugiat, lux ipsa polo tenebrosa minetur

Exitium, ac terras umbra maligna tegat,

Si iura ingrarae rapiunt iam ferrea marris ,Quae secli longum spes melioris erat ,

Cedentem a nabis. cessit, devictaque morba

Marmoreo posuit frigida membra taro

chnatrix popularum ingens , quos ipsa beatosFecerat aequatis legibus imperitans,

Nec terrore ullo, sed dulci marris amoreCunctarum in se animas verterar arque oculos

Aurea pet terras spargens lare undique iura.

Quid faciles aditus, mollia quid memorem

Pectora, et assueros precibus mitescere sensus,

Sparsaque largifrca munera magna manu?

Scilicet id propret salira est gaudere, quad esset

In magna reliquis dirior imperia,

Divitiis large ut mulros attollere quitet,

Et duram a miseris pellete paupetiem

Non sibi sed populis dives. velut igneus ardor

Salis, ab immensa lampade qui radios,

’33

Qua se cumque undis tollunt fluitantibus arva ,

Fundit, et irrigua promovet igue sata

Insinuans frugum genus omne, et mollibus auris

Semina permixtus viva tumefaciens .

Testes Vindelicique, et curvo Pannones euse,

Atque Bohemorum moenia magnanimum ,

Testes et Belgae, Dacique, et fida Liburnum

Litora, et Insubri gens opulenta soli ,

Ah quoties dextram magnae sensere parentis

Nullis parcentem sumptibus arque opibus,

Si quando aut bellum populos exciter ad arma,Aut fallax Ceteris dona negaret ager,

Non doluir quisquam, quin illius acta dolore

Ipsa pio teneras spargeret imbre genas;

Nec quisquam optata votorum est sorte potitus,

Gaudia materna pectore quin caperet,Adversaeque cames fortunae unaque laventis

Assuerar prae se ferre vices populi.

Haec mage Moeonidae cantu, quam fortis Achilles ,

Digna, haec Acneae sunt picrate ptius.

Felix o nimium felix, quam vinccre nulla

Fraus valuit tanto in culmine compositam,

Transversamve egit sceprra inter gemmea fastus

A recto diac tramire iustiriae ,

Quum sibi proposuit comitem, qua praemia, et ipsis

Sueta date est poenas provida criminibus.

’34

Illa quidem’magnas inter numerabitur usque

Heroinas , quot secla rulere; sed ô

Vindobona infelix, quo nunc tua gloria cessit,

Quam dominae in vira dulcis alebat amor?

Moesta iaces, tristi perculsa a turbine luctus,

Ceu qui fulmineo tactus ab igue stupet.

Quid tamen et queretis? mortali an semine quidquamProgenitum ditum fugerit interitum?

An virtus non astra petar? sunt praemia caela;

Virtuti haud tellus apta sat isra fuit.Sceptra diu gessit mortalia, contulit arma,

Stravit et adversos Matte frcmente duces,

thue mime cessere , Aquilas victricia signa

In tacita iussit degere clausa dama,

Obtuta nec misera, nec sorte elara secunda,

Vinceret, aut contra cederet, impavida.

Ingeniis patefecit iter, prornovit et artes,

Excoluit magni templa verenda dei;

Imperii fines provexit, et aurea mundumQuae teneanr, mater germina multa dedit,

Virtutisque viam sua pet vestigia vidit

.Carpere non usquam deficiente pede.

Vidir et ingenuas, duce se, flotescere mores

Tartareum pulsis in barathrum vitiis,

Et lare gentes optata in pace reliquit

Caraque longinquis caraque finitimis.

’35

Ergo abiit matura polo, subvectaque caeli

Vertice sidereas visere gaudet opes ,

Quas nec bella agitant discordibus impia telis,

Nec fraudum, aut scelerum turbat acerba cohors;

Sed stabiles sine fine manent, lucisque beatae

Vsque novo affusae fiumine dulce vigent.

Illic plena deo, caelestique addita coetu

Potat inexstinctae gaudia laetitiae.

Nomen at in terris venienti clarius aevo

Florescet fama nil metuente meri;

Quin etiam ante alios in magna Caesare vivat,Cuî Spes, cui tota est nostra relicta salus.

’37

A R G VME N T V MIN HESIODI OPÉRA ET DIES

A DMNIELE HEINSIOazures CONSCRIPTVM

ET POSTEA LATINE REDDITVM IN EDITIONE CRAEVIANA.

Facto a contentionum divisione initia, Poetaalteram quam esse reprelzensione dignam et vitu-perio ostendit, reiicit; alteram vero ut rebus prae-ferat omnibus, fiatrem suam Persen manet: quadaltera in fbri molestiis omne fête tempus partit;altera autem quae honesta est et bond , solo la-bore cum iustitia , quae ad vitam requiruntur ,sibi comparut. Poszquam enim mentis, ut Pae-ta loquitur, vaferrimae 0’ Prometheu5,i10vi ignem,

hoc est, vitae abundantiam ( sieur hue alludensait alibi divinas Plato ) furtim surripuisset, Iu-piter hominibus quos induszrios vocat ac solertes,

(1) Quae heic Heinsius de Promethei, Iovis, ac porissimumPandorae allegorica interpretatione habet, fusius explicat in Introdu-ctione in doctrinam, quae libris Hesiodi EPÎQN m2 HMEPQNcontinetur. Sed lector per se animadvertet, cum ingenio magis,quam veritati indulsisse, fortunamque illam suam non esse admo-dum fortunatam .

S

138

hoc est de comparandis facultatibus sollicitis, ma-lum magnum , Pandoram nempe , hoc est Fortu-nam, quae omnia deorum dona , id ’est beneficia

naturae, sibi vindicare coepit, in mediam produ-xit. [ta tata vitae comparandae ratio, Fortu.nae est commissa: prudentiae autem haminum accurae ea sibi comparare coepit esse dificillimum.Olim ergo ante vafrum hoc Promethei fatum: ,omnia, quae ad vivendum erant necessaria, faci-le comparabantur et ad manas erant. Satumusenim primum omnium genus quaddam aureamfabricabat hominum , cui sua sponte omnia sup-peditabat terra . Hoc genus leni ac iucunda mor-te, quum hac vita dçfhngeretur , vitam daemo-num et nomen post obitum consequebatur. Hocautem alterum est sequutum, quad argenteum di-xerunt: quad ut aurea in omnibus deterius, iraparias fuit quam sequentia . Iupiter ergo, bacest, Fatum, etiam hac genus aufert: quad de-functum , vitam eorum ducit, quos Beatas subter«restres vacat. [ta ad tertiumi, aereum nimirumtransit, quad scelestum esse et impetuosum do-cet, qui quidem homines caede mutua et impru-dentia eecidere: caeterum nec nomen, nec ut aliicertam vivendi post obitum consequuti sunt ra-tionem, ut qui fitnditus exstincti ad inferos de-

Fa "

Ë

à:

’39

scenderent . Hoc tertium iam genus , Heroes se-quuntur ( ita tum Eteoclem ac Polynicem, reli-quosque qui primam et antiquissimum T hebanumbellum, tum Agamemnona et Menelaum , reli-quosque qui T mianum bellum constituerunt, va-cat ) quos Homerus describit. Quorum alii mor-te sublati, penitus interierunt; alii earum etiamnunc Beatorum insulas colunt. Hinc ferreum eius-que iniustitiam describere pergit: maxime autemmugit indices, quorum brevi ac venusta fabellacorruptelas taxat. Reliqua pars libri , iustitiaeac iniustitiae praemia ab oculos ponit, tum etmonita quaedam sapientissima Persae proponit.Maxima ex parte autem ratio scribendi , quaepraecepta tantinet, parum inter se cohaeret, ita,ut soluta quasi et nihil minus quam adstricta sitoratio. Quae subinde quoque antiquitatem spi-rat, et non semel idem repetit; prorsusque a scri-bendi ratione, qua recentiores sunt usi, qui nu-das orationi sententias inserunt, abhorret. Nonrara et digreditur ; ut videlicet taedium fratris ,quad ex admonitianibus haurire ac praeceptis po.terat, dilueret. Post haec ad Oeconamicam tran-sit, cuius rationem, initia ab agricultura fileta,praescribit. T ota autem haec doctrina,lin destri-bendo tempare ad arandum idanea, tum deli-

:40

neanda messis et vindemiae, et serendi, secandi-que Iigni tempore versatur. Praeter haec, tumearum quae recte ac ordine geruntur , successumet exitum , tum earum quae negliguntur, damnaac noxais ostendit . Hue accedunt , tempestatumanni diStinctiones , tum quibus quaeque rebus sitidanea, asque ad viginti et acta ont triginta etquatuor fere versus. Atque hactenus quidem pri-ma Oeconamiae pars . Caeterum quam homines,partim temporis progressa , partim acriore lucridesiderio , non unum tantum aliquem Iucrandimodum amplecterentur, veram omnia , quaecum-que modo [utrum aliquod promitterent, adariren-tur, alteram Oeconamiae aggreditur partem: quaoccasiane de natura ac ratione maris loquitur.Ita enim tempus ad navigandum maxime idaneum,videtur vocare . Post haec rursus in praeteptisdesinit. Quum autem de debita diis reverentiainter alia loquatur, divisionem eius subiungit; etquam initium a genere, hoc est, deorum vene-ratiane fecisset; ad singula, 120c est, eius speciespergit. Atque ita quidem tatum Operum ac Die-rum argumentum absolvitur. Quod autem est re-liquum, de banarum, ac malarum, tum vera me-diacrium dierum observatiane agit: tum qui cli-gendi, qui reiiciendi sint, breviter praecipit.

W.m.

W1M.-

I4I

HESIODIASCRAEI

OPERA AC DIES.

Musae, clarisonae cantu, properate relieraPieria, laudemque patri iam dicite vestro;Per quem mortales obscura in nocte silentur,Et volitant clari fauta, generosaque iactant

5 Facta, vel indecores ullo sine nomine vivunt,Ipsius annuerit ceu mens et dia voluntas .Nam facile extollit depressum , et deprimit idem

VERS. 1 Musae , clarisonae etc. Multi omni tempore dubitarunt,

mrum Hesiodi esset hoc exordium: nain et Aristarchus et Plutarchuset Pausanias aliique scriptores decem priorcs versus in verustissimocodice deesse affirmant. Accedit etiam, Rhapsodos alienis poëmatibus

adsuere consuevisse prooemia; quad et Pindarus docuit 0d. il Nem.Quid igitur? Dicemusne poëtam a duplici contentionum genere sine

ullo exordio, contra quam fit plerumque a graecis etiam in minimisPoëmatibus, carmen esse auspicatum? Mihi sane id vehementcr in-

credibile videtur .

3 Par quem morulas etc. Potestas supremi numinis egregie Parlias hominum fortunae vicissitudines declaratur; quemadmodum saepe

factum in sacris etiam paginis legimus. Mitto illa Hormii: Valet ima

summis mature .

:49. HESIODIElatum, ditatque inopem , ditemque fatigat;Erigit et curvum facile, curvatque superbum

Io Iupiter altisono residens in vertice Olympi.Audi o cuncta videns, cuncta et pater Optime noscens

Vota hominum, sanctoque tuens tu numine iuraDirige, ego fratrem dum Persen vera monebo.

Non unum in terris litis genus, una nec acris15 Pugna animi, sed enim duplex est: altera lande,

Altera (ligna probris, hominumque ardentia cordaVasque diversis certatim viribus urget:KHaec etenim bellumque malum et feralia caedîs

Damna fovet crudelis: eam non ulius amorezo Dignatur, certa sed tantum lege coacti

x2 . . . . . matraque tuens etc. Vt a iudicibus serventur iura,recte quidem poëta -a Iove postulat, non enim id in poetae potesta-

te: quod ad ipsum attinet, est veritatem dicere, idque se facturumpollicetur flattent exhortans ad eamdem amplectendam. Ceterum scio

adversari hanc interpretationem Danieli Heinsio, cui, te melius ex.

pensa, etiam Graevius assentitur; mihi tamen communia: placetsententia .

14. Non aman etc. Duo contentionum genera esse decet poëta,

quorum alterum dignum etiam sapientis laude , alterum veto vitupe-

randum. Primum homines ad honestam aemulationem excitat, tarpo-

remque luem animorum acerbissimam excutit ; secundum maIam quam-

dam in nobis invidemiam creat, aliorumque inimicos nos facit, non

ut eodem modo nobis sit bene, sed iis ut male sir, contra excitans.Duo exempla afferuntur: primum ad bonam contentionem referendum;

alterum ad pravam videtur.

a;

à);

fi

7-5

3S

4o

OPERA 4c DIES. ,43Vi superum tristemque colunt nocuamque verentur.Nacre nigra prior illa sata est, quam summus in altaArce sedens divum genitor mortalibus imaIn tellure dedit meliorem . quippe marantesIncrepat, ac stimulis animas exercet inertesAd studia exacuens. molli qui lentus in umbraAssidet, alterius magnas si vidit acervos,Ipse serens curansque domum subigensque navaleContinuo paribus studiis ardescit, et intusAestuat. urit enim properans vicinus ad aimasDivitias vicinum inopem: data munere divumHaec hominum generi cura est. nocet altera, et illaFictor fictori, fabro faber aemulus. artisInvidet, et vati vates, et egenus egeno.

Omnia quae penitus tu, Persa, in pectore condensTriste genus dirae litis fuge; neve laboreA dulci patiare tuam divertere mentemClamosoque faro caussisque intentus agendis.

Nam quid vana fori iuvat illum cura, repostiCui non multa domi stat in annum copia victus,

36 Triste genus etc. Reiecta maki contentione, primum, velutiquoddam totius oeconomiae fundamentum, poëta heic laborem fratri

commendat, quo maxime inopia sublevatur; eumque ab iuani rerum

forensium cura avocat. Ex quo loco apparet, Persam fuisse plusiusto litium amantem, vatique hac de caussa plurimas attulisse mo-lestias, quad semper aliquid, tamquam ab haereditate patria sibi de-bitum, maIis artibus indices ambiendo, exposceret. Qualibct tempo-re tara fuit concordia fratrum, ut ad aliam rem Ovidius animadvettit.

144. HESIODIQuem facili magnae Cereris fert munere teilus ,Quoque satur litesque seras, alienaque captesRixanda bona quaeque? at non et deinde licebitSic facere: irarum caussas abrumpere praestat

45 Iudiciis, quae recta Iovis probat ipse. voluntas.Iam patrios census divisimus: ipse tulistiPraeterea rapiens tibi multa, invertere hiantumMuneribus largis aggressus pectora regum ,Nos inter voluere ortam qui cernera litem:

sa Dementes , neque enim quanta magis utile toto

47 Praeterea rapiens etc. An credendum poetae? Quidni; generihominum videlicet minime mendaci; Hesiodo in primis, qui alia di-

cit in loco, se a Musis didicisse multa loqui et vera et falsa.--- . . . . invertere hiantum etc. Apud graecos poëtas BaaiÀeu;

non semper est proprie tex: habemus enim eodem in regno platesaliquando huiusmodi reges, quos indices melius aut senatores dicas

quam reges, quales ii, quos apud Pliaeaces Homerus extitisse me-morat. Awçoçpo’c-yo; vero ab Hesiodo appellantur, quad et publice

mercedis loco dona exigebant, et privatim a litigantibus avidius ac-

cipiebant. Iustitiae maxime contraria auri sacra fames, a qua lon-gissime rota forensis natio abesse debet, ne mala lama laboret.

sa . . . . . . quanta magis utile etc. Plato lib. v De Rtp. hacpraeceptum avidioribus magistratibus ingessit, ut eos coerceret, etlib. 1V De Leg. idem agents de regibus Argivorum et Messeniorum,

qui rapacitate se et universam Graeciam pessum dederant, addit:numquid illud ideo accitlit, quad ignorarent, Hesiodum rectissimedicere, dimidium toto saepe praestare? quandoquidem damnosum est

rem totam accipere, dimidium tantum accipere moderatum est, mo-

a

.41

155

a)

OPERA Ac DIES. ,45Dimidium, quantumque boni malvaeque salubresAsPhodelusque ferat, novere: ita numina verasDivitias vitae occulerunt mortalibus aegtis.

deratum veto immodico et immoderato, tamquam potins peiori , an-tecellit etc. Quare recte Clericus hune locum explicans: nesciunt, in-quit, satins esse iis exiguo lucro et tenui victu esse contentas, adeo-que leviora munera exigere a civibus , quam dum nimium lucrumconcupiscunt lantiusque aequo vivunt, bonis omnibus cives spoliare:primum quia pauca exigentes et modeste viventes amorem sibi civium

conciliant, quum odio sint secus agentes; deinde quia ex non exhau-stis civibus , nimia et subira rapacitate, lapsu temporis alia dona ac-

cipere possunt, quae a penitus spoliatis non amplius dantur. HaecClericus, cademque confirmat exemplo Ciceronis desumpto e Vert. 111

quad vide apud Graevium.

51 . . . . . . malvaeque salubres etc. In malva et aspliodelo vi-tae simplicitas a poëta commendatur. Ira et Horatius, quum exqui-sitas aliarum epulas luxumque descripsisset: me, inquit, pascunt oli-

vae, me cicliorea levesque malvae . Homerus autem mortuis impo-ÊtÀôy Aetpjwa tribuit, quad victu in Elisiis simplicissimo vivant,

idest facillimam quamdam vitae rationem nacti sint, ut ait Heinsius,multaque addit ingeniose potins quam vere. Vide quae Clericus sen-

serit Plutarchi usus testimonio in Convivio septem Sapient., ubi ille,pastquam dixit bonam esse ad edendum malvam et scapum aspliode-

li, et versum Hesiodi protulit, statim subiicit: existimas vero talequid Hesiodo in mentem venisse, ac non patins cum, ut est assi-duus parsimoniae laudator, ad cibos vilissimos nos, quippe dulcissi-mi qui sint, voluisse adhortari?

53 Divitias vitae etc. Auream nempe illam Horatii Flacci media-critatem, et simplicem vivendi modum dii ab hominibus abstulcrunt.

î

me HESIODINonne manus operi admoveas si luce -vel una,

55 Copia sufficeret lauto tibi dives in annum iSuspenso ad fumum temone ., boumque labore

Mulorumque simul posito? sed enim Iovis iraPerdidit has curas, illum quum fraude PromethcusDecepit quondam . subito actus corda fiirore

a

55 . . . . . in annum etc. Apud Graecos venustissime divites à;Êtç êwauriv Ëmvrsç dicunrur, et Pauperes in à; nuéeav- Hoc au-

tem in loco manet poëta, fieri passe , ut quis vel ex unius dici la-bore, vel piscando vel aliter industriam exercendo, lucri tantum re-ferat, quantum sir otioso satis in annum integrum .

58 Perdidit bas curas etc. Iupiter hominum generi iratus 0b sce-lus Promethei ùtilissimum laboris hunc amorem ex earum mente abo-

levit, insevitque luxum ceteraque vitia , de quibus inferius, ubi deexpeditione Pandorae.

--- . . . . . fraude Promethcus etc. Promethei seu fabula seu al-legoria notissima. Samuel autem Bochartus ait, nomen verum Pro-

metliei fuisse Magog; quia 1° ut Iapheti filius Magog, ita IapetiPrometheus; 2° Caucaso Promethcus aflîxus fuisse fingitur, quad vel

ipse, vel gens Scytllarum ab ipso oriunda Caucasum incoluit; 3° di-

citur ignem e caela detulisse, quia, metallis circa illum montem efl’os-

sis, artem metalla igue excoquendi illic aut invenit aut resdtuit.Confirmat haec ex Aeschylo et ex ipsa nominis magag hebraica si-gnificatione nimirum maug vel magag, quad est liquefieri, contabesce-

re etc. Itaque si haec vem sunt, Epimetheus erit Gag, ut rectaanimadvertit Clericus; vel si mavis allegorice, erit pars inferior cu-

piditatum, id est, vis animi humani inconsulta et praeceps, quaenon obsequitur aliquando parti superiori meliorique mentis et ratio-

nis sub Promethei nomine designatae.

OPERA 4c DIES. 14760 Tristia terrigenis pro crimine damna paravit ,

Abseonditque ignem: nostros quem rursus ad ususAudax Iapeti proles subduxit ab arecAetheria in ferula servans , fallensque TonantemFulmine gaudentem saevaque ita voce loquutum.

6; Iapetionide , longe magis omnibus astuHeu vafer! audaci nequidquam fraude superbis,

i Ac vetitum gaudes ignem furatus. id ipsit z Quippe erit exitioque tibi sobolique nepotum,

Pro rapto queis igue dabo mala, scilicet omnes7o Vt laeti exultent anima sua damna sequentes.

Sic fatus risit divum pater atque hominum tex,

a

., l 69 . . . . . scilicet omnes etc. Magnum quidem supplicium, utu quis putet se tum gaudere maxime, quum prudens et sciens, quem-

admodum loquitur M. Tullius, in exitium ruit voluntarium.

Px 7o . . . . . sua damna sequentes etc. Pandoram videlicet, quaequid sit, imo potius quid cuique esse videatur, lege inter se dissi-dentes diglacliantesquc tum veteres tum recentiores interpretes. Suasit Heinsio fortuna , sua singulis monstra: mihi non aliud Pandora

l, i nisi amer immoderatus mulierum seu ipsa muliebris luxuries, quahomines r in perniciem ruunt, ut videre est in Hesiodi Theagan.v. 590 etc.

7x Sic fatus risit etc. Indignantis etiam est ridere , si sciat Facilese ulcisci passe. Ita Homerus, Virgilius, aliique poetae saepissime.Sequitur veto elegans Pandorae descriptio, ubi Vulcano cura datureffingendi e lima corpus formosissimae virginis, vocemque animum-que infundendi; Palladi eamdem artibus femineis excolendi; Veneriplmam venustatis reddendi, eamdemque tum in corporis cultu im-

me HESIODIVulcanumque haustas telluri infundere iussitContinuo rares, immixtaeque indere vocem ,

Vimque hominis; pulcra tum divas 0re referte7 5 Virgineae eximium formae decus. addere et ipsam

F emineas artes praestantem Pallada iussit,

Docta quibus sciret tenues bene texere telas ,Et Venerem capiti formosum affundere lumen,Ornandique artus curam atque ardentia vota;

8o Cumque his Mercurium fallaces fingere mores,Expertemque pudore animum. sic iussit: at illiDicta Iovis celerant subito, et mandata facessunt .

Iam clarus roseos e lima virginis artusMulciber effmxit; dea iam Tritonia zona

85 Induit ornatam: Charites venerandaque SuadaAurea pet collum cinxere monilia, et HoraePulcricomae e verna contextam flore corollam:

modico, tum in animi motibus ardentiorem efficicndi; Mercurio de-

mum, ut est effrons ac deorum vaferrimus, cura datur astu impu-dentiaque Pandoram imbuendi . Ad quae omnia quum etiam Gratiae

eademque Suada suas contulerunt illecebras, dalendum potins quam

mirandum, ab hujusmodi monstra deceptum fuisse Epimetheum, aquo vel prudentissimi homines decipi potuerunt, quotidieque sapina-

tur. Vide sis etiam M. Garbitii explicationem allegoricam huius fa-bulae in adnot. ad verbum Hipmgç-ay pag. 102 editionis Hesiodi

Patavinae: quae tata fere in eo est , ut ostendat hominis fuisse pri-mum puriorem naturam; deinde lascivia mentis ab am ingenio etcognitionis vi degenerasse quodammodo ab illa veZËri simplicitates

seseque effudisse ad rerum etiam noxiarum inventionem etc.

OPÉRA 4c DIES. 149Cuncta videt, manibusque suis dea caesia tractat.Iamque Argi domitor mendacia pectore candit,

90 Infidosque animi sensus et mollia dictaConsilio parens Iovis alti, idemque dat 011i0re sonum , proprioque vocat de nomine monstrumPandoram, quad quisque deum sua dona puellaeContulit, heu miseris damnum mortalibus ingens .

95 Hinc pastquam absolvit proies Saturnin fraudisExitiale malum, celeres iubet ire per aurasMercurium, danumque Epimetheo tradere. at illeImmemor heu, quondam dederat quae iussa Prometheus,

Ne qua sibi a supero capiat Iove munera missa,100 Sed potins retro, fuerint quaecumque, remittat

Perniciem terris atcens; prius aspera sensit,Quam potuit solvi monitus, iam peste recepta.Namque olim in terris vitam mortalia seclaDegebant facilem tranquilla pet otia longe

la; A cutis morbisque feris duroque labore,Queis domiti languent homines metamque senectaeOcyus attingunt miseri, quam tempera pascant.

103 Namque olim "etc. Nimirum priusquam sese liomiues affronta-

to mulierum amori dederent, meretriciamque vitam decepti amplecte-

rentur. Nil aliud cette superiora significare videntur: mm suspicari,Hesiodum viras heic mulieribus antiquiores voluisse fingere, planedesipere est. Quis autem dubitat, hinc male vel maxima in homi-num vitam derivari potuisse?

150 HESIODIAt manibus virgo plenae pastquam ora resolvit tPyxidis , exitium Sparsit. spes una relicta

1 la Delituit fundo , sedemque immota prioremServavit nusquam fugiens per inania permis.Ostia quippe prius clausit sic iussa TonantisImperio insidians virgo . mala cetera seseEffudere, interque homines errantia gliscunt ,

I 15 Terrarumque sinus implent pelagusque profundumNec facie simili nec vi; noctuque diuquePallida morborum volitant nos agmina circum,Incumbuntque caput supra sine murmure. vocemScilicet exemit tacitis Saturnia proles,

120 Ipsius a certa ne quis foret exitus ira.Possum etiam nunc rite alia admiranda referte,

Ni refugis: tu dicta tua sub tuante repone.Vt simul exorti dii sunt hominesque caduci,

:09 . . . . . spes una reliera etc. Ideo fartasse, ut vel esset ali-quo in malis levamento, vel eadem freti homines facilius datent sevitiis: magna enim et malorum medela et vitiorum illecebra spes est.

lllud Lini, apud Iambliclium de Vita Pythagorae, notum:E’Âneaâat mai? mimi, inti 50x ava?” dudit aitÀn70v etc-

Omnia jas sperare; haud insperabile quidquam est.

113 . . . . . mala cetera sese etc. Hinc illa Horatii: pas: ignemaetlztria dama subduttum maties et nova fabrium terris incubait tabars etc.

123 V: simul exorti etc. Non supremum quidem numen illud,quad et primum et aeternum et potentissimum exritisse ante omnemrerum naturam veteres multi et philosophi et Poème fatebantur; sed

OPERA AC DIES. ,5,Aurea prima virum gens est sata munere magna

IZS Caelicolum, quumi regna polo Satumus haberet ,Vivebantque deum virant, nullumque laborem,Aerumnasque graves laeta inter gaudis. mentisNoscebant. non ulla aderat vis dura senectae,Sed pedibus semper similes manibusque vigentes

130 Vna epulas passim viridanti in gramine stratiInter se laeti curabant; turbine ab omni ,Curarumque aestu secreti , disque beatis

Dilecti semper crescentia poma videbantArboribus pendere suis victumque patate.

135 Nec minus et domiti placide ceu lumina somnoLinquebant dulces animas, et fata subibantOmnigenum post ditis opum longissima vitaeGaudia. nain tellus ullo sine semine foetusSponte sua foecunda prius dabat ubere gleba

illa incredibilis deorum turba, qua caelum, graeci potissimum, im-pleverunt .

124. Aurea prima etc. Haec illa aetatum variarum enumeratio,de quibus interpretes antiqui recentesque tot tantaque commenti surit.

Otio abuterer, si quid adderem. Hesiodus incipit ab aurea aetate:qui homines in hac vixerunt, post mortem dii facti sunt aut quidambenefici genii, illisque cura demandata homines custodiendi, iudiciisque

praesidendi, quad regium est. Quid vcro de illa aetatum divisione,quae fertur et a Sybilla facta, dicendum? Quaecumque en sit, nihilprofècto habet commune cum hac hesiodia. Vide Fabricium in Grau.

Bibl. lib. I cap. 30.

’59- HESIODI140 Per campos vallesque cavas; ipsique volantes

In commune ultra certabant parta referteVnanimes, partisque frui cum pace patiti .

Postquam autem nigra genus hoc caligine tellusOcculuit, magnus mutato corpore eosdem

145 Iupiter esse deos voluit, terramque benignosIncolere, atque hominum mortalia facta tueri .Hinc passim volitant omnes dense aère septi,

Iustitiamque nefasque vident, et praemia diduntMagnorum late sortiti munera regum .

150 Altera caelicolis sata gens argentea, multoDeterior prima , nec vi nec laudibus olliIngenii similis, nomen quae traxit ab auto.Tardus apud matrem centum puer inscius aunasÇrescebat, patriosque colens sine honore peuates

150 Altera eaelicalis etc. Sequitur actas argentea, de qua multa

obscure interpretes Hesiodi. Illud cette peculiare: tardas apud ma-trem etc. Quid hoc monstri? An diutius apud marrent velut in qua-dam morum custodia pueri derinebantur , un: serins ad vitia prolabe-

rentur, quemadmodum contendit Heinsius? an potins quad 0b ingenii

stupiditatem, quamvis aetate iam grandes, niltilominus pueri tunc ho-

mines videri passent? Haec mihi verisimilior videtur explicatio, quum

praesertim et in proverbium abierit Puer centum annorum de homine

dici solitum, qui tardius consilii maturitatem est assequutus. Ceterumhuius etiam .aetatis homines post mortem etsi secundum, tamen sunt

aliquem honorcm nacti. Ex his maleficos quosdam genios suspicorfiletas, quibus, ne nocerent, litabatur.

OPÉRA ac DIES. 153155 Indigus auxilii reptabat. max ubi Havas

Sparserat enata circum lanugine malas,Exigui suerat brevis illum terminus aeviExcipere assidua confossum corda dolore

0b scelera. haud etenim violenta a crimine quibant160 Altemas prohibere manas: non magna vereri

q Numina, non aris imponere sacra volebant ,n Certa hominum ceu iura petunt. max Iupiter illos ,

Ingrati superos nullo quad honore colebant,Perdidit iratus, tenebris et pressit opacis .

l 165 Nec tamen omnino genus hoc evanuit: imai In terra posuitque damas dieique beatum

Promeruit: debetur honos huic nempe secundus.Tertia magnanimi nutu Iovis aenea venit

Gens hominum, argenta absimilis: de robore creta170 Fraxineo, indomita, et violenta. olli horrida cordi

’ Praelia, Martis opus; cladesque, iniustaque filetaSemper erant. Cereris spernebant mitia dona,Atque adamante animas dura sub corde fovebantInformes. vis magna, infractaque brachia firmis

"il 175 Ex humeris enata armabant fortin membra.il Arma illis ex aere, domus ex aere rigebant ,

168 Tania magnanimi etc. Argenteae aetas aenea successit, cuiushomines penitus deleti snnt, nullumque post mortem nomen aut di-

,, gnitatem obtinuerunt.c 176 Arma illis ex une etc. Nota usum aeris antiquiorem quam

fèrri .

’54

180

190

19S.

HESIODIVertebant atque acre solum: nam viscera terraeScrutando nondum vim ferri invenerat usus .

Dein manibus doïnitique suis, alternaque passjVuInera migrantes Erebi subiere latebras ,Horribilemque domum Ditis sine nomine. namque ,

Terribiles quamquam, atque invicti viribus essent ,

Invasit mors atra tamen, solisque coëgit ’Linquere purpurei iucundum lumen et auras.

Hoc etiam quam terra genus caligine mersit,Rursum aliud feCit quartum Saturnius auctorIustius et melius, vastosque effudit in agrosMagnanimum heroum dium genus, inclyta dicitSemideos quos fama et laudibus aequat Olympe .NeÔtamen hi bellumque malum pugnasque cruentas

EffiJgere: alios Cadmaeae ad moenia gentis,Septem ubi Stant portis Thebae, mors invida stràvit

Pugnantes miseri captas armentaque propter

Oedipodae; ratibusque alios per caerula longeAd Troiam duxit raptae pulcherrima formaTyndaridis, fatoque illic oppressit acerbe.

186 . . . . . quartum Saturnin: etc. Quarta sequitur heroum ae-tas, qui Thebanum Troianumque bellum gesserunt. His ab Hesiodo

sedes laetissima in beatorum insulis tribuitur. Vide Homerum in 1VOdyss. libro, ubi Menelaus Telemacho Protei vaticinium narrat, et

Lucianum lib. Il Hist. Ver.193 . - - - o. 6417m 4’711"!qu proptcr etc. In lus antnqu1551mo-h

tum hominum divitias fuisse, nemini mon nomm.

wîv. 7....

OPÉRA AC [DIES. 155Post ipsis reddens melioris tempora vitae

Iupiter, avectos procul hinc , qua meta reeessitVltima terrarum, secreta in sede locavit ,

zoo Regnat ubi superum longe Satumus ab arce.Sic placidi nuilis agitati pectora curisTrans vastum oceanum celebrant Ioca laeta piorum,Felices berces: ibi ter poma pet annum, IFlorentesque parit foetus iustissima tellus.

205 Ipse utinam generi quinto non vivus adessemNunc hominum! periisse prius, vel serins aurasAspexisse, foret satius: nunc ferrea namqueProgenies luctus inter noctesque diesqueTristis agit; violenta deum sic ira fiatigat

zio Correptamque malis agitat. tamen his quoque finem

2c 5 Ipse urinant etc. Ergo Hesiodus post Troianum bellum seu

quima aetate vixit. Haec ferrea dicitur actas ab Hesiodo, quae nonaliam 0b caussam deterior omnibus ab eodem statuirur, nisi quod ve-

rera omnia laudare hommes, ac nova viruperare solem, irascique iisquibuscum versantur iam senes.

210 . . . . . talhen his quoque fine": etc. Hincne illa Virgilii inSalonini genethliaco? Vltima cumaci venir iam carmini: actas, et quae

sequuntur. Certe et carmen cumaeum esse Hesiodi potest, cuius pa-ter e Cuma, et ex hac aetatum continua mutatione heic a poëtadescripta versibus Virgilii multa lux afihlget, qui, hac adhibita velu-ti clave , recre omnes explicantur. Saecula enim main, perpetua tem-

porum viciæirudine, par nostrum poëtam paullatim ad bona arque

adeo optima regrediumur , quad futurum in Salonini ortu, vel eius

,55 HE-SIODIsFors dabit, et sese miscebunt gaudia fietu.

Non similis genitor gnatis, gnatique patenti,Hospitibusque hospes carus, nec amicus amico,Nec fratri dilectus erit iam frater ut olim.

2 15 Contemnent gnati senio defessa parentumCorpora, et incessent saevis par iurgia dictisHaud veriti ultores divas, et nulla laborum,,Pro se quos tulerunt, ingrati praemia reddent,Cuncta ministrantes manuum vi. iamque rapinas

2 zo Alter in alterius vacuam meditabitur urbem;Nullus honos pietatis erit, nec gratia iustiAtque boni: laus certa scelus noxamque sequetur.Nec pudor ullus erit, nec erunt communia iuraIustitiae, laedetque malus meliora professos

225 Consilia, iniustusque serens periuria vulgoAudebit quodcumque nefas. truculentus at 0reIlle malis gaudens livor comitabitur omnes,Et miseras acuet falsis rumoribus aures .Tum demum ad caelum, vasta tellure relicta,

potius, de quo non satis noto disseritur in illa ecloga, Virgilius au«

guratur .

229 Tum demum ad caelum etc. Recte quidem: nam in ramamorum perversitate ac omnium flagitiorum colluvie et impunitate qui

locus esse poterat Pudori ac Nemesi? Videtur autem mihi poëta quum

haec scriberet, atra bile vehementcr laborasse. Turn temporis fartasse

aliquaxn acceperat iniuriam,-quam ulcisci volens generatim in saecuü,

quo vivebat, improbitatem invectus est.

OPÉRA Ac DIES. ,5723° Vestibus in niveis fulgentia corpora tollent

Et Pudor et Nemesis. mortalibus aspera cladesLinquetur , saevo nec erit medicina dolori.

Nunc autem haec vobis, quamquam ipsi pectora stulta

Haud geritis, dicam, rages. in nubila quondam235 Aerios alte par tractus unguibus uncis

Dauliadem accipiter raptam dum portat, et illaFlet miserum et curvo doler ungui saucia, raptorSic illam increpuit violento turbidus 0re.

Quid strepis o frustra? multo nunc fortior alter240 Te cohibet; quaque ipse fero sublimis, eundum

Nempe tibi, quamvis tam dulcia carmina cantas.Iamque velit si mens, discerptam aut 0re vorabo,Aut mittam. deinens, quisquis contendere gaudet

Cum meliora; caret quaesito victus honore,245 Ac patitur dures praeter convicia luctus.i Sic ait aira secans praelongis Anubila permis

Accipiter. tu Persa audi quae iusta, nec umquamIndecores foveas, quos fert iniuria, sensus.Illa etenim miseroque homini damnosa, nec ipsam

239 Quid strepis a frustra etc. Notissima haec fabella, qua do-cemur ius fortioris validissimum esse; et qui in alterius est porestate,

si iniuste puniatur, dolendum illi quidem, sed ferendum tamen: pmtentiori enim resistereyinsanum est. Ceterum ii etiam, qui pmesunt,quales non esse debent, ex eadem fabella discant.

24.1 . . . . . quamvis tant dulcia etc. Ideo haec a poëta additayut osœndat nullum esse tantum meritum, quod valeat contra vim .

I58 HESIODIz se Ferre bonus facile potis est ., sed pressus eadem

Ingemit, expertus noxam. quae ducit ad aequumTramite inoffenso, melior via: saevaque semperIustitiae progressa ad fmem iniuria cedit,Stultus et ipse suum post damnum discit. an Horcus

255 Non subito cursu sequitur periuria praviIudicii, trahiturque, homines quocumque trementemMuneribus capti raptant, male prodita caussaIustitiae? quae moesta sequens, circum aère septaObscuro, queriturque urbem desertaque tecta

260 Multa viris minitata, illam qui sedibus instantPellere, nec recti ad normam dam cuique,quod aequum est.

Tellus illa mihi placeat, rectissima iura

254. . . . . ..arz Horcus non subito etc. C’en; heic diversus et

a Plutonc et a iureiurando: nomen proprium est numinis, quod He-siodus fingit religioni iudiciorum praesse. De eodem etiam in Thcag.

V. 231 et inferius hoc ipso in Open . Dicitur autem sequi prava iu-dicia, ut periuros iudices plecrat. Sed in oracqu Pythiae, quod estin lib. vI Herodoti, Orci seu iurisiurandi filins dicitur sine nomine,neque ei adesse manus, neque pedes; celeriter tamen consequi, donec

corripiens universam perdat sobolem, et domum totam.258 . . . . . quae mocsta sequaris etc. Quemadmodum Horcus,

sic et Iusritia, afiiicta quamvis et laesa ,ab iniustis hominibus, scele-

sros insequitur, nec improbis parcit minitari.26 2 Tellus illa mihi etc. Elegantissima fèlicissimae regionis de-

scriptio, in qua omnibus recte administratur iustitia. Elucet heic na-tiva quaedam venustas cum mira naturae simplicitate coniuncra grae-

corum poëtarum omnino propria. Quid illa quercu glandifèra et api-

P5

à;

270

275

280

OPÉRA AC DIES. ,59Dantur ubi externisque suisque, et sustinet aequoIn manibus index libratam examine lancem.Ilia viget populis late fiorentibus, illam.Fax circum’ fovet aima, nec atro turbine belli

Iupiter exagitat pavidam. fraus nulla, nec interIustos dira fames versatur: mutua semperGaudia et alternis celebrant convivia mensis.Arva suum large dant fructum; in montibus altisSumma parit quercus nutanti vertice glandes ,Mellaque fert eadem medio rorantia trunco .Lanigerae densantur oves, et vellere onustaeVix redeunt campis sero iam vespere; parvosqueAssimiles patribus natos alit ubere mater,Perpetuisque bonis florent. non caerula pontiClasse secant, fructus sat cuique est divitis agri.

At contra queis triste nefas, queis noxia cordiCrimina, continuo diris ultricibus actiSupplicia expendunt, totas et saepe videmusFunditus eversas poenis crudelibus urbesVnius 0b culpam, scelerosa arque impia facta

féra, si ita loqui fas est, evidentius? quid iis verbis: non caerulaponti etc. aptius ad significandam navigationem iis gentibus potissimum

esse necessariam, quae soli foecunditate carent, quum periculi’ ple-na sir ?

282 Vnius 0b culpam etc. Rectene heic a Clerico impietatis ar-cessitur Hesiodus, an iniuria, videant theologi. Mllli plane videtur,dicam pace tanti viri, omnino absolvendus , quum etiam non in uno

hisse .æ-,-- .

-A-.

160 HESIODIAut ausi aut meditantis. eum dat pr0pter in omnesIupiter exitium magnum, pestemque famemque

28s Coniunctas una campis immitit apertis.Intereunt lare p0pu1i, nec dulcia matresGermina, spem sobolis, pariunt, patrumque propagant

Nomina: dispereunt totae sine nomine gentesIrati certo nutu Iovis, eruit ollis

290 Interdum qui versa solo vel moenia saevus,Vel iuvenum armigeras acies, disiectaque perdit

Navigia in syrtes rapiens iactantibus undis.Vos etiam, reges, vos o servate verentes

Iusritiam. neque enim longe a mortalibus absunt,295 Sed propius cernunt divi, quicumque nefandis

Iudiciis alios spoliantque teruntque vicissim.

Ter decies sunt mille, Iovis caelestis origo,

sacrae Scripturae loco quid simile habeatur. An haec meticulosior Cle-

rici Theologia quiddam aliud respicit? êgéxw. Cette illud apud Ec-

clcsiasten idem est: saepe universa civitas mali viri poenam luit.294. . 1 . . neque enim longe etc. Vt reges ipsos, quorum sum-

mum est in homines imperium, ab iniustitia deterreat, eis recte poë-

ta deorum praesentium timorem insinuat. Itaque ni velint sponte,quae sua cuique rribuere, faciant id saltem eorumdem reverentia,qui vident, quaecumque fiunt, et regum etiam culpas facile ulciscun-

tur, quippe optime Horatius dixit: reges in ipso: imperium en Iovis.297 Ter decies etc. An mysterium aliquod in hoc numero? nul-

lum opinor. Ira dictum esse credo ad significandam maximam 80-rum multitudinem.

300

30S

315

OPERA 4c DIES. 167Custodes hominum superi , qui semper aberrantPer spatia immensae telluris , et aère cinctiIudicia observant vigiles violentaque facta.

Ipsa etiam est virgo magni Iovis aurea prolesAstraea: hanc quisquis ptava ad convicia surgensLaeserit, altisono residens vicina parentiIniustos queritur sensus mentemque malignamMulta rogans, papulus luat ut mala crimina regum ,Artibus instructi pravis qui tramite rectoDeflectunt, caussasque intono fulmine damnant.

Hanc veriti, o reges, vestras intendite vires,Oblitique iniusta, nec 0re ad munera hiantesEt facite, et semper quod fas est, dicite tantum.Molitur sibi damna, alii molitus acerbamPerniciem, auctoremque suum mens improba perdit .

Omnia disPiciens oculus Iovis, omnia noscens,

Si velit, haec etiam cernit; nec caussa latere,Quam nunc urbs agitat, valet ipsum. non ego iustus,

302 Astraea etc. Postquam terras reliquit, in caelo Iovi assidet,eumque admonet, ut poenas praemiaque hominibus tribuat pro cu-iusque merito .

313 Omnia dirpiciens etc. Hunc et sequentes sex versus, testeProclo, expungit Plutarchus; et re quidem vera quid sibi velint,non satis liquet. Respicit fortasse poëta ad iniurias, quae sibi a fia-tre pet iudices parabantur.

315 . . . . . non ego l’anus etc. Sanc Clericus non satis rectcvidetur 0b hanc sententiam quasi virum minime bonum damnare He-

siodum. Heic, ni fallor, non aliud poëta vult significare , nisi quodz

X

Il

162 HESIODINon amet et natus meus esse, heic omnia quandoDeterius iustis veniunt , si quisque scelestusQuo magis est , potior iure in certamine vincit.Sed procul iste metus: non id sinet ira Tonantis

320 Spero equidem, tantumque nefas patietur inultum.Ergo agesis, o Persa, arque haec in pectore servans

Dicta tuo infandos ausus fuge semper, et ultroIustitiae pare. namque hanc Saturnius auctorImposuit legem, pisces ut piscibus acre

325 Exitium meditentur, avesque et secla ferarumSese alterna votent , vivunt quando inscia recti.Contra homini ius fasque dedit, quaeque optima legum,

iusri liomines in iudiciis, quae tum exercebantur, dettimenta saepe

patiebantut: hi enim iure tantum decertabant; mali autem artibusomnibus, ac dummodo ipsis bene res cederet, fas arque nefas misce-

re non dubitabant. Itaque haec poërice dicta ac pet quamdam ani-mi iracundiam accipienda esse duco. Nam ut honestum militari prae-

fetamus, passim admoncmur ab eodem vate.322 Dieu tao infandos etc. Fuge nimirum urilitarem, quam sine

vi ac iniuria consequi nequeas; illam tantum sequcre, quae a iusririavenir. Nihil enim homine indignius, quam in aliorum perniciem opi-

bus et facultate ahuri.324. Imposuit legem etc. Quum homini datum sir ab auctore na-

turae quid aequum quid iniquum sir, (lignoscere, debet quisque nonquantum POSSlt, sed quantum illi iure liceat, in rebus attendere.Belluarum est utpote rarionis expertium tantum ad vires respicete.Quid heic llobbesius, et Machiavellius? Ridebunt prolëcro, et 3d

exempla, quae non taro acciderunt, provocabunt.

33°

335

340

345

OPÉRA 4c DIES. 163Noscere iustitiam. nam si quis recta profariEligat, illum opibus large pia numina ditant:At male mentitum et periuria sponte serentemSupplicio perdunt infando, eiusque nepotesFama obscura manet. contra Viger omnibus cris

Progenies iusti tardo praestantior aevo.Interea fabor, stulto quae profore ducam,

Persa, tibi. ignavae metam contingere vitaeIn manibus semper, brevis et via ducit ad ipsam,Et pr0pe star. multus virtutem sudor ut acremAnteeat, voluere dei: longe ardua ad ipsamA5peraque horrescit via prima; ubi deinde cacumenVeneris ad summum, fuerit licet antea visaDifficilis, facili deducit tramite gressus.

Optimus ille quidem, pet se qui plurima noscat,Vsque sibi ad finem quae sint meliora futuraOmnia dispiciens: bonus et parere monenti

Qui sciat. ille autem qui nec sapit ipse, nec aures

34.3 Vsque sibi ad finem etc. Supposititius a plerisque interpreri-

bus habetur hic versus, indignusque Hesiodo a Graevio ducirur . M.

Tull. in Orat. pro Cluent. sic habet: v Sapientissimum esse dicuntn eum, cui quod opus sir veniar in mentem; proxime accedere il-» lum , qui alterius bene inventis obtemperet n. Livius etiam melius

hanc poetae expressit sententiam ira: v Saepe ego audivi, milites, cum

v primum esse virum, qui ipse consulat quid in rem sit; secunduma) eum qui bene monenti obediat: qui nec ipse consulere, nec alteriv parere sciat, esse extremi inge’nii n.

164.

35°

355

365

HESIODIConsiliis adhibet, male inutilis exigit aevum.

Haec tu corde memor servans, incumbe labori,Saeva fames ut te dium genus oderit , utquePulcra coronatae Cereris te gratia visat,Atque eadem largis tua frugibus horrea vincat .Ignavo namque atra viro penuria edendiIt cornes; invisumque odere hominesque deique,Lentus agit quicumque ingrata per otia vitam,Assimilisque inhiat fucis . non cura nec ullusArdor agit; resident aliena ad pabula segnes,Absumunrque apibus, multo quae parta labore ,Stipant mella cadis , te vero munia obireHaud pigent , quaecumque vocent, ut semper abundes,

Vr tempestiva rumpantur et horrea messe.Scilicet assiduus mortalibus omnia donatEt pecus et laetas fruges labor, ille deorumConcilio pariterque hominum dilectus amore.

Omnes ignavos odere: haud dedecus ullamFert labor, indecorem fert secum ignavia labem.Quin operi incumbens alium quoque rumpere coges

35x Ignavo namque atra etc. Iam superius dixerat, ignaviam,quamvis in promtu omnibus, fugiendam; virtutem, quamvis principia

difiicilem, comparandam, quod feliciratis plena. Iterum heic ad igna-

viam relabitur, ab caque ut absteneat fratrern, eiusdem perniciosos

enumerat effectus, laboremque quam maxime potest commendat, utomnium bonorum, quae homini in vira desideranda , largitorem am«

plissimum .

36 5 Quin operi incumbens etc. Ne id quidem postremum in la-

.0PERA 4c DIES. 165Segnitiem dives, stimulisque ardentibus ures,

Aemulus ut lucrum tua per vestigia quaerat .Et virtus comitatur opes et gloria, queis tuPar superis dicere, labor ni forte morantem

3 70 Terreat: haud misero melior data cura laboreVlla homini, si quis parcens aliena vorare ,Te iubeo velut ipse monens, industrius aevumExigat, et dignas certatim exerceat artes.Heu malus est pudor ille, tenet qui segnis egentem;

375 Saepe homines idem multum laeditque iuvatque . iPauperibus cornes usque pudor, fiducia ditiIt contes. haud rapto quaesita, at numine divumRes placeat concessa: ingentes namque paravitSi quis opes manuum vi dura aut flumine linguae

boris laudibus, quod alii intuentes ad frucrus, quos a labore perce-pimus, nostro excitantur exemplo ad exercendam industriam, ut etipsi tandem ditescant remque augeant

n . . . . . . . . Labor omnia vincitn Improbus, et duris ingens in rebus egestas .

36 8 Et vinas comitdtur opes etc. Hoc cette philosophiae contra-rium; nihil enim adiumenti opes ad virtutem afferunt, nisi forte hocloco virtus animi quamdam generositatem ac nobilitatem significat.Vide quid Vlysses Alcinoo dicar de muneribus, Odyss. lib. XI.

374. Heu malus est etc. Hi duo versiculi etiam in Homero le-guntur, an hue intrusi, au legitimi? Certe plerique versus Homericiin Hesiodi scripta nescio quo pacto commigrarunt. Sententia vetoest, prodesse pudorem, si loco ac tempore adhibeatur; obesse, sieo ignavia praetendatur. .Igitur inertium tantum pudor improbatur.

166 HESIODI380 Traxerit ad sese furatus; (qualia multa

Aspicimus fieri, quum lucri insane. cupidoDecipit insinuans animos , sanctumque ruborem’

Excutit effraeni dominata in corde libido)Hunc facile divi attenuant , minuuntque rapinis

38 5 Parta male; exiguo iactat se tempore dives.Noxius est aeque, qui supplicis ora fidemque

Hospitii harid veritus maculavit crimine dextram,

Quique sui scandens secreta cubilia fratrisiPolluit incensus furtivo coniugis igue;

390 Quique dolo aggressus pueras sine patte relictosLaesit, et incanum senii iam limine in ipsoIncessens turpi violavit voce parentem.

Iupiter his graviter saevit , iustasque reposcitPro scelere admisso poenas . tu talibus ausis

39 5 Abstineas stulta cohibens in mente furorem;Copia quaeque aderit, caste sit cura beatisDiis facere, et pingues aris incendere odores.Liba interdum illos, interdum Victima placet,Aut somni quum tempus adest, aut purpureus sol

400 Quum matutinas pingit pet gramina guttas,Vt faciles adsint placido tibi numine, tuqueAlterius laetere, tua non ullus adapta

385 Pana male etc. Vetus est, et expetientia saepe comproba-tum illud: male parta cito dilabuntur.

387 Hospitii haud veritus etc. Vide quo in numero criminumHesiodi rempote habebarur hospitii violatio .

405

410

415

420

OPERA Ac DIES. la;Sorte alius, quamvis auto contendere certet .

Nec minus et positis si quando epulabere mensis,Hoste procul misso, socios accire mementoLaetitiae in partem; primusque ex omnibus adsit,Tecta tuis habitat qui proxima . namque repenteSi qua fuat sors dura, statim sine tegmine nudiAuxilio venient vicini, dum male fidiCognati ducuntque moras et corpora cingunt,Magna malus noxa est vicinus; commodus aequeEst bonus: hune nactus, thesaurum es nactus opimum;Nec bos, nec deerit quidquam, vicinia circumNi mala sir. quidquid dederit vicinus, ad aequamAccipe mensuram demensum: rursus eadem,

Aut etiam possis si fors magis ubere, redde,Vt facile invenias itetum, quibus indiget usus.Haud sine te fallant avidum mala lucra: potitusDura fores; ipsis mala lucra aequalia damnis.Quisquis amer te blandus, eum non segnis amoreProsequere; et visat si forte, invisere eundem

405 Hoste procul misse etc. An etiam hac de re monendus etatPersa , utpote stultissimus; au frigidum id senectuti dictum tribuen-dum est P

407 . . . . namque repente etc. Qui haec negar, me ille parum ine21, quae accidere quotidie videmus, intendit mentis aciem. Vera item

et sapientiae plena, quae de mutuo, de largitionibus, de liberalitate,de parsimonia, de te augenda conservandaque , deque ceteris ad vi-tam recte in liominum societate administrandam pertinentibus heic apoëta congeruutur.

168 HESIODINe pigeat. da sponte illi, qui primas egentiIam tibi quid dederit: nil da, quem noveris usuHaud facilem; danti dat quisque , negatque neganti .

42 5 Crede etiam donare bonum: lethale periclumSir rapere exitiumque malum. nam plurima quamvis

Donarit quis sponte sua, laetatur, et olliDulcia pertentant generosum gaudia pectus.Qui rapuit contra violento robore fretus,

430 Exiguum quamvis fuerit; tamen intus acerbisVsque agitur stimulis et tristi pectore moeret.

Si parvis parva addideris, repetensque frequenter

Feceris , ingenti cumulo mirabere partaCrescere, nec miserae metues famis horrida damna.

435 Atque adeo fida quidquid stat sede repostum,Haud homini nocuit: melius latet abdita rectoCopia; quaeque foris, non sunt expertia cladis.

Non ego te rebus, nec fas, praesentibus utiAbnuerim: tantum iubeo, ne postmodo frustra

440 Indigeas, uti sapienter: utrumque cavendumScilicet ac studio tibi multo saepe putandum.Incipiet quum vina cadus tibi fundere, quumque

432 Si PWVÎS etc. Haec et quae sequuntur, inter proverbia re-

ponenda, quemadmodum multa alia Hesiodi dicta, ut videri potest

in Chiliad. apud Erasmum. p4.4.2 Incipiet etc. Dicunt aliqui, heic Hesiodum voluisse monere,

vitanda esse extrema liberalitaris, ut neque prodigi simus neque sor.

didi . lu summo, addunt, vinum esse tenuius, quod si: aëri Proxi-

OPERA Ac DIES. 169Desinet , hausta sitim cupidi bene pocula placent .

Sed medio tu parce: quid imo parcere fundo445 Profuit? haud fallas quemquam fraudatus, et omni

Dicta viro merces adsit , quae iusta laboriSuffrciar. testes adhibe cum fratre Vel ipsoColludens: fugiendum homini tum credere semper,Tum male diffisum non ullis credere dictis.

450 Ante alia heu caveas, obscoeno femina cultu

i Blanda tuam capiat mentem, arque improvida fallatPectora subrepens ruguri sub cespite. fiditQui generi infido, fidat vel furibus idem.Molle tibi pascatque pecus per prata sequutus

455 Vnigena, ac tutae custos penetralia sedisServet opesque omnes: ira rerum copia crescet.Atque utinam moriare senex , natumque relinquasPost te alium. facile dar opes et pluribus aptasIupiter: ancra Viger vis pluribus, et sua largo

mum; in imo foeculentum , in media autem esse purum. Igitur inmedia probatur parsimonia. Non displicet.

4,50 Ante alia etc. Haec de malis feminis intelligenda, turpique

2’ addictis quaestui, quibus fidere quam sir periculosum, utinam quam-

z plurimi nescirent .457 . . . . . natamque relinquas etc. Videtur hic Proclo versus

reiiciendus, Heinsio transponendus, Guieto emendandus, et pro Erg-

pay legendum &Takày nempe tenerum. Ego nil ausim murare, su-spicorquc heic Hesiodum voluisse dicere, ex senis esse fclicitate, utnon solum post se liaetes filins relinquatur, sed etiam filii filins5611 [REPOS .

170 HESIODI460 Proventu sequitur multorum copia curas.

Iamque age si mentem tenet auri artecta cuPido,Sic faciro: usque operi sollers opus, usque laboremAdde labori instans, segnique irascere campo .

Pleiades ostendunt ubi sese Atlantides ortae

465 Aethera pet sudum, falcem supponere aristisIncipe: ubi veto rutilantia lumina condunt,

461 Iamque age etc. Absoluta ethices parte sibi ad oeconomiae

praecepta tradenda viam srernit Hesiodus, initiumque ab agricultura

desumit, quae est omnium atrium antiquissima ac nobilissima.4.64. Pleiades ostendunt etc. Hunc versum aliqui ira distinguentes

a superioribus scribunt, ut sir quasi initium alterius libri eiusdem poë-

matis: videtur autem continuo ductu totum hoc carmen Opera a:Dies esse conscriptum , nec in libros divisum, quemadmodum postea

Virgilius aliique fecerunt didactici poetae. Sed ad Pleiadum ortum

veniamus. Petavius Var. Dis-sert. lib. il cap. 1x Pleiadum ortum lic-

liacum, de quo tantum heic sermo, factum esse docet Hesiodi sae-

culo in 1° gradu Tauri, et incidere circa Il Maii diem, quod tem-pus solet esse circiter initium messis in Graecia. Hae veto septemAtlantis filiae idest Maïa, Electra, Taygeta, Asterope, Merope, Al-

cyone et Celaeno. Diod. Sic. lib. 111.466 . . . . . ubi vem rutilantia etc. Non est abs te, ea heic fu-

sius exscribere quae idem Dion. Petavius habet Dissert. Var. lib. ilcap. 1x. Matutinum ortum (palyo’jj,5vov seu inamxày significari, ac

350w êçâm seu occasum cosmicum ne pueri quidem nesciunt. Hesio-

di saeculo ortus ille contingebat, uti nora in superiore dicrum est,in Tauro. Stellae sunt Vergiliae plures: una est ex eis lucidior ce-teris , magnirudinis tertiae. En, tempore Hesiodi, occidebat heliace ingradu Arietis 4., 8’ oriebatur in Tauri gradu tr, 4’ at prima Stella,

OPÉRA Ac DIES. .7,Vomeris artriti sulco splendescere dentem

Coge solum findens. quater illae ex ordine denis

versus occidentem, occasum heliacum faciebat in gradu Arieris o, 5 i’.

Intervallum inter occasum primae Pleiadum et ortum lucidae gradus4o . Merito itaque diebus abscondi quadraginta Vergilias canit Hesio-

dus. SoI in Arietem veto motu subibat, Hesiodi rempare, Martii 31,

Quippe anno periodi IuI. 3714 verus locus solis in Arietis ini-tio fuit Athenis Martii 31 bora post mediam noctem i, 24’. Ira-que Taurum ingrediebatur Aprilis 30; Maii proinde Il die lucidaPleiadum oriebarur; ultima veto Pleiadum ad orientem Maii 16 quotempore messis incipiebat in Graecia. Occasus earumdem matutinus

in Librae gradu 19, verus non aspectabilis. Ideo circa initium Scor-pii êwrnœrââumç (pazyajjœlyn accidit ineunte Novembri. Nam aequi-

noctium autumnale, pet idem tempus, incidit in Octobris initium.Tune igitur arationis ac sationis tempus aperit, quod Virgilius hisce

versibus expressit: In Ante tibi eoae Atlantides abscondantur,v Gnossiaque ardentis decedat Stella comme,

n chita quam sulcis committas semina etc.

Ex qua cl. Petavii doctrina et ex iis quae idem contra Salmasiumdisputar lib. VII infert Clericus: in verbis Hesiodi fieri mentionemunius ortus heliaci Pleiadum, et duplicis earum occasus. Ortus tem-

pus referendum esse ad Il Mali. Priorem occasum, qui arationistempus indicabat, fuisse cosmicum, cum oriente Sole una cum Scor-

pio, in quo est, Pleiades in Tauro sitae horizontem ex adverse su-beunt. Quod circa initium Novembris factum tempore Hesiodi. Po-steriotem veto occasum obscurius indicari, esseque heliacum occasum,

qui fiebat 3 Aprilis, et post quem in radiis solaribus pet quadragin-ta dies latebant Pleiades. Ira veto , dicit, loquutum esse Hesiodum,

,72 HESIODINoctibus occultant sese totidemque diebus;

470 Max itetum apparent circumvolventibus annum

quasi confunderet utrumque illum occasum: benignius tamen eius ver-

ba esse explicanda, quum et poëta esset, et non ignorarer, quantum

sir tempus arationem inter et messem.469 Noctibus occultant sese etc. Docet Scaliger, astrologos vete-

res âr’my hmm), occasum solarem dixisse , quando Stella radiis est

solatibus involuta, idque dici vulgo stellam combustarn. lllam autem86m debere dici xeô’dflv: est enim occultatio porius quam occasus.

Quando veto stella explicatur e salis radiis, quod proprie diciturégayyaaltàç, hoc vocare drumlin: itÀIOLxr’w. Hoc autem intervallutn

esse iuxra eosdem astrologos quindecim graduum seu toridem circiter

dierum. Heic autem pet Hesiodum non quindecim, sed viginti die-

rum esr occultatio, et toridem emersio .470 . . . circumvolvemibus annum etc. Principium anni liesiodaei

videtur intra bas quadraginta dies collocandum , et referendum fartasse

ad initium Tauri, a quo et Virgilius annum auspicarur, quum dicit:

n Candidus autaris aperit cutn cornibus annum In Taurus etc.

Per Scaligerum veto annus Thebanus rempare Hesiodi erat idem cum

Delpliico, et idem principium habebat a mense, qui incidebat in Ge-

minos , Atlienisque dicebatur Thargelion vere iam adulto. Haec exGraevii adnotationibus. Si plura desideras vide Petavium in libris

Variar. Dissert., et Corsinium in Fast. Attic. etc. Ceterum quantafuerit Hesiodi astronomica scientia videre est in Hist. Astron. anti-quae Baillyi, qui eumdem et Homero bac in re praelèrt, et summis

laudibus eius peritiam extollit, ut etiam non dubitet eiusdem aucto-ritate Atlanticae cuiusdam narionis astronomiae peritissimae intetitum,

quae antiquissimis temporibus floruerit, confirmare.

u.

sa

OPÉRA .4c DIES. 173Temporibus, quum ferri acies obrusa novatur.

Has terrae leges aeternaque foedera servant,Seu propius pelago iaceanr, sive aequore longeA resono curvos inter fugere recessus ,

4 75 Laetaque felici iactant uligine prata .Nudus aratra move, nudus fera, nudus acuta

Falce seca messem, Cereris si munera ferreTempore quaeque suo cupias, eademque videreNon aliena suis crescentia mensibus anni.

480 Namque aliter frustra alterius penetralia visesIndigus, efÏiciesque nihil, ceu nuper ad aedesVidi te venisse meas. sed non ego posrhacEffundam largitus opes, aut mutua rerumSufÏiciam. iam nunc, o Persa, intendere vires,

48 5 Et iuvet assidua terrain exercere labore,Quem superi statuette homini, si coniugis almae

476 Nudus aratra etc. Ira et Virgilius: nudus ara, sere nudus;hyems ignava colono etc. quad praeceptum in unaque poëta, eo in-telligendum sensu, non ut agricolae omnino nudi labores huiusmodiaggredianrut, sed ut leviter de more vesriti et arationem ante frigus

exerceanr, et messem colligant aestate iam coepta, et ipsam satio-nem maturius quam fieri possit, conficiant in autumno.

482 Vidi te venisse etc. Pater ex hoc versu Persen auxilio fra-tris saepe indiguisse, quamvis et partis liaereditarem acceperit, etmaiorem tulerir bonorum pattern vel rapina vel iudicum etiam sen-tentia, quos sibi malis artibus conciliare studebat. Quid Hesiodus?Dabatne petenti? dabar enim vero; sed amplius negat se daturumnon avaritiae caussa , sed ne fratris pigritiam confirmer .

74 HESIODISi te digna manet natorum cura parentem;Ne male vicinos tristis sic usque petendoSollicites, ipsi neglectum denique spernanr.

490 Fats etenim bis terque dabunt: at poscere pergesSi gravis, heu vacuus nequidquam multa querere,Verborumque sonus cadet irrirus . ergo age segnesRampe matas: quamprimum alienum aes solvere certa,

Solarique famam, propriasque adquirere sedes ,

495 Ipse ubi tu degas, raurusque assuetus aratro,Quaeque baves ducat campis, innupta puella .Omnia dein iubeo in domibus sint arma parataAnte tibi, abs alia quaerens pariare repulsamNe tristem, careasque illis, dum praeterit aestus

500 Interea, incultoque minus labor utilis agra est.Crastina lux fallit multos: nil diffèr in haras

496 Quaeque baves ducat etc. Multa interpretes in lias vocesKrnriqv du yanémv, quae vide in Graevii editione. Milii ancilla

est innupta. Boves veto dixi vaccas: est enim bos hic et haec. Basporto ancillae sequebantur; cura autem taurorum praecipue ad viros

pertinebat . g501 Crastina lux fallit etc. Praeclara certe sententia, quae si

recte ab hominibus servetur, maximarum rerum esse fans et origosaler. Si quis veto mihi irasci voluerit, quad Hesiodi vocem 5’; trigr-

«hmm, quae seu in percndinum seu in extremum mensis seu inaliud quidquam potins debuisset efi’erri, ego in haras inque dies ver-

terim poëtice usus hac circumloquutione, i5 cette mecum iniuste

aget. Etsi enim non vocem , in qua haerent et Harpocration et Hesycliius et Proclus aliique Grammatici; vim tamen vocis,-ut M- Tul-

OPÉRA ac DIES. [Z5Inque dies. numquam cunctator frugibus impletHarrea, et impatiens odit quicumque laborem.Auctat opus bona cura: rerir qui rempara lentus ,

505 Flava Ceres damnis luctantem rider Olympo.Quum minus igniri fervent iam spicula solis,

Nec lassis calidus sudor Huit artubus, udoImbribus autumno, mortalia corpora viresAccipiunt , florentque agili mage vivida matu.

510 Namque caput supra breviori rempare clariSidus inardescir salis , nec lumine terrasDespectat recta, nocturnaque gratior umbraAgricolis, longique quies placidissima somni.Tu ferra non ante intactae robora sylvae

515 Deiice , quam subter foliis horrere caducisPingue solum aspicias. tum fmdere ligna securi

lius faciendum praecipit, ac poetae mentem satis me arbitror reddi-disse. Vide autem Columellam lib. x1 cap. I quantum agriculturaenoceat dilatio, ubi ipsius huiusce loci Hesiodaei mentionem facit .

506 Quum minus igniti etc. Autumno appropinquante hominumcorpora firmiora sunt quam aestate; quad a continuo sudore relaxan-tut fibrae extenuaturque vis.

511 Sidus inardescit salis etc. Etiam Guieto et aliis 2612710;(25H76 hoc loco idem ac sol. Non ignorabar porto Hesiodus iis postaestivum solsritium, qui sunt cis aequatorem, minorem esse arcumdiurnum salis; iis autem qui trans aequatorem incoluut, maiorem.

514 Tu ferra etc. E0 rempote ligna caedenda manet poëra, utminus sint obnoxia vermibus, quo arbores minus tenerae sunr, mi-nusque abundant humore .

520

515

53°

HESIODITempus, ubi foetu pubescete desiir arbor.

Incipe: frangendis mortaria frugibus aptaAd ternos incide pedes, ternasque pet ninasPistillum pariter longum; nec faginus axisSir brevior pedibus septem, ceu postulat usus .Malleus ipse pedes veniar protentus in ocro,Palmorumque decem cui longi robora plaustri,

Curvatura totae ttes palmas mobilis aequet.Multaque praeterea e sylvis in recta referte

. Te iubeo: in primisque burin, tu sicubi campaMontibus aut salis errans inveneris olim,Ilignam. haec etenim validi firmissima aratriMateries , remone faber quum fixerit artePalladia , et clavis dentali adiunxerit apram.Bine. domi solido sint facta e robore aratra ,

518 Incipe: frangendzs etc. Multa heic, quae magna sunt agn-col1s usui enumerantur. Ea autem enumeratio si cui minutior vide-

bitur, illud Virgilii ad mentem revocet:v In tenui labor, at tenuis non gloria, si quemw Numiua laeva sinunr, auditque vocatus Apollo etc.

529 . . . . . . . ramone faber etc. Lignariis etiam fabris Pallas

praeesse credebatur: hinc Virgilius de ligneo equa Troianosi . . . . . . . divina Palladis arte aedificant.

53x Bina domi etc. Duplex aratri genus: alterum 54076700? dl’*

cebant Graeci idest nativum non compositum; alteram dicebant7,715,735; scilicet non simplex et ex uno ligna factum, sed composi-

tum et compactum ex pluribus. Vide utriusque formam, ut et alio-rum instrumentorum quae superius nominata surit, in editione Hesio-dÎ Graeviana .

OPÉRA AC DIES. 177Compactum impactumque; Ceres nam gaudet utroque,Vriliusque tibi multo est: si fregetis unum,Protinus iniicies aliud par colla iuvencis .

535 Ex ulmo laurove venit fortissima stivaE quercu dentale, burisque ex ilice. iamqueAd iuga panda mares , quos nana inviserit aestas,Iunge baves: illis robur validusque iuventaeStar vigor, obnixaque ferunt cervice laborem;

540 Nec sulco in media frangent grave pondus aratriCertantes simul, arque opera imperfecta relinquent .Has iuvenis ducat demis quater inreger annis.Quadriftdae octono saturatus munere quadrae,

536 E quercu dentale etc. E,À,l:7J,a, Graecis, quad Latinis denta-

le. Male veto dentale cum buri, aliqui interpretes confuderunr: illaCDlll’l F67, a

537 . . . . . quos nana inviserir etc. Aristoreles ait de bave:dardas: 3è p.0iÀlchoc WEVTaE’TnÇ ait” 132111110un post subdit: mi 7-55

fieri; êvvsôçato’ ÂôvaSrou fine TâuTôv- Quae AIÎSIOICIÎS V8rba in

lib. vI cap. xxI Hist. anim. ex Hesiodi loco lucem accipiunt, v0-luitque pliilosoplius, ut bene Clericus explicat, indicare bubulam car-

nem aptimam esse in quinto anno, robur veto corporis ac pellisfirmitarem circa nonum, quad çà âûyasaz significare videtur.

543 Quadrifidae oetono etc. Panes apud Graecos et Romanos,quemadmodum etiam liodie fit multis in lacis, variis incisuris signa-ri solitos constat. Arltenaeus lib. 111 cap. xxrx, ut observat vertit-que Clericus, haec habet: Blomilios vocari dicit (Pltilcmon) panesincisuris divisas, quos Romani quadratos vacant idest in quadras in-cisas. Itaque ni fallor, Hesiodus duabus quadris seu ocra fiustis ara-

Z

lm HESIODIInvigilansque operi directo limite sulcum

545 Semper agat. non ille aequaevos lumine spectatSe circam, ast omni studio defixus in unoVomere contendit . sese huic baud ptaeferat alter,

Quamquam etiam primo vigeat florentior aevoSemina rire manu versos iacrare pet agros,

550 Ne satio fessum revacet , curamque reposcat.Mobilior iuveni mens est, semperque vagarurHue anima atque illuc aequaevos inter obetrans.

Contemplare, gtuis quum vocem e nubibus alris

Audieris. rauca tranat clangore quorannis555 Nubila, et agricolis cerrum fert tempus arandi,

Ostenditque hyemis pluvias , bobusque carentis

Acribus ipsa viti rodit praecordia cutis.Tune instans camuros, plena ad praesepia clausos,

torem explendum praecipit . Herculani a Fossoribus inventus est pa-11is cum inscriptione: Siligo C. Cyrani, e Cicere ônço’tfimlwç sive

ocra buccellatum. Gorius Symb. Rom. rom. 11 pag. 159 .553 Contemplare, gruis etc. Adverre heic sermonem esse de

gtuum emigratione, non veto de adventu. Pluta si cupis in hancrem, consule Sam. Bochartum Hier. P. il lib. I. cap. x1.

555 . . . . . fert tempus arandi etc. De vatiis ararionibus videcopiosissime disserentem Claud. Salmasium in suis ad Solinum exer-

cirarionibus .

558 Tune instans camuros etc. EHÀIXDCÇ, ait Guietus, idest b0-

ves curvis seu reflcxis cornibus . Ita Virgilius , et camuris hinae sub

cornibus dures etc.: ad quem versum Pliilargyrus: Camuri boum sunt.

(illi CORVersa introrsum cornua habeat: quibus contrarii Patuli, qui

565

57°

575

OPÉRA AC DIES.. 179Pasce baves, tune urger opus. non ardua dictuRas etenim: mihi plaustra data, fortesque iuvencos.Reddere sed pariter res est haud ardua contra:Plaustta bovesque meus labor occupat . hune quoque fallit

Incautum spes vana, sibi qui dives inaniEst anima, statuitque extemplo condere currumIgnarus, centum praedurum robora plausrrumExigere, in domibus quae sint multo ante reposta.

Ergo ubi tellurem: monuit proscindere tempus,Aggredere ipse instans paritet, famulantiaque urgensCorpora vernarum recum una accingiet armis,Tempestas dum suda, solumque humore madescitCollecta. primo te surgens aurea inaneTithoni coniux opera inter talia visatSollicirum, ne plenus ager tua vota moretur.

Vera solum primo domita, rursumque SerenaArva irerato aestu, tum semina sparge novaliProscisso leviter glebisque recentibus atro:Nempe hilarat marasque navale arque atcet avatiAgricolae diras. in primis multa precatus

cornua diversa liabent: Laevi quorum cornua terrain spectant. Hiscontrarii Licini, qui sutsum versum cornua habens. Eadcm ferme(lacet et Servius .

55 9 . . . . . non ardua dicta etc. Simplicissima quidem senteu-tia, sed verissima et ab ipsa natura usuque rerum desumpta; quoloquendi venustissimo genere quanta antiquiores sunr, tarira delc-ctantut magis poetae.

180 HESIODITerrestri fer vota Iovi Cererique vetendae,

580 Laetus uti largo proventu exuberet annus,Maturique sacra grandescant munere foetus.

Incipiens tenrare agros cape robora stivaeSumma manu, stimuloque boum contingere tergaNe pigeat. iuvenis vestigia pane sequatur

585 In manibus longum rerinens de more ligonem,Seminaque abscondat glebis, aviumque rapinas

Arceat. humanum genus alto industria caela

585 In manibus longum etc. Idest palam, quam non ligonem,sed malleum ad occas frangendas vult esse Scaliger. Sed ana vide-tur; quad heic Hesiodus de rertia aratione, non occatione, loquitur.Igitur aman ad invertendam seminibus tettam heic inservit, quadnon malleo sed ligone fit.

586 i. . . . . aviumque rapinas etc. Dicit quidem Hesiodus, ne-

gotium seu potins laborem avibus fâcessat. Ego veto non presse ac

de verba ad verbum efferendum duxi: avibusque laborem augeat;sed virgiliana sum usus loquutione, quae rem ipsam eleganter ex-priinit. DeleCtor enim vehementcr, uti lector etuditus facile paraitanimadvertete, virgilianas voces, ubicumque possum, adhibere, qui-

bus quasi quibusdam gemmis mea distinguatur versio: sic in Odyssea

feci, sic faccrc nunc hoc ipso conor in opere.587 . . . i. . industria caela etc. E’uîmp.aatiynv ego verti indu-

srriam seu bonum ordinem; nazaS’an.oç-r’1yny inscitiam seu malum or-

dinem. Guieto enim esr êuSnjwo’Ôvn 7-3 taxât; ËzaTL’StSaI ne?

ôtnavonÆÎv Tri. étirerai], et contra; quad cette potissimum in industria

situm est, ac contrarium in inscitia seu mavis remetitate. Hanc mi-hi sane dabit verti-am Graevius.

OPÉRA .40 DIES. 181Aequat agens, Icontraque malis inscitia perdit.Sic plenae ad terram nutabunt pondere arisrae,

590 Finem si dederit facilem Saturnia proles,Quasque olim in vacuis sublimis aranea telasTexuit, excuties cistis, intusque repostisMuneribus terrae longo laerabere victu .Ver purum inveniet gaudentem; et lumine numquam

59 5 Respicies alios supplex, poriusque videbisAd tua vicinos subrepere limina egentes.

Quod si devexa quum iam decedit Olympo,Conversosque obliquat equos sol almus, arattoExercebis humum; residens male pinguis avenae

591 . . . . .. sublimis aranea etc. Eleganter dictum de vasis,quae implenda sunt: nam vacua plena esse salent at’aneatum relis,

quemadmodum de sua crumena lapide iacatur Catullus inquicns:nant rai Catulli plenus savarins est aranearum etc.

597 Quod si devexo etc. Hoc est circa brumam: nam ut Salma-sius animadvertit pag. 517. Exerc. Plin. legitimum sementis tempuspraecipue triticeae, de qua ferme sala loquitur Hesiodus, in Africaet Graecia omni erat ab occasu Vergiliarum usque ad solstitium ili-bernum ira, ut quae in ipso occasu incipiebat meliorque satio habe-batur, festinara diceretur; quae circa brumam deteriorque, serotina.

599 . . . . . residens male pinguis etc. Nimirum nulla erit caus-sa, eut festines, quamvis otium in metendo vetcnt, festinarionemquerei rusticae periti maxime suadeant, ut videre est, apud Columellamlib. 11 cap. xxI qui huius etiam rei tradit rationes. 113455105; 91qu

Graevio est otiari messis rempare; quad expressi pet illa verba re-sidens despicies .

r82 HESIODI600 Despicies calamos, vel inaequalesi sine certa

Ordine componens pet vincula nexa maniplosHeu manibus capies pauxillum tristis et attoPulvere sordescens. oneri sar patva ferendoSportula erit, campoque redux spectabete paucis.

605 Nec supetis mens una tamen, mutantque vicissimConsilia: ast homini sensus deprendere durum,

Quos agitant; aliis aliud magis utile tempus.Iamque licet serus proscindere coepetis arva,Hinc segni tibi certa manet speranda medela.

610 Quum primum querna resonat sub fronde Cuculus,Mortalesque hilarat cantu, tune Iupiter imbrePar triduum assidua sitienrem temperet agtumHumorem insinuans, quantum bovis ungula subter

600 . . . . . et inaequales etc. Guietus ira interpretatur çà rima

droperim, ut propret inaequalitatem spicarum aliae altius, aliae infe-rius in manipulas componantur, prout ad manus veniunt, nullo or-dine servato. Alii explicant ex adverse parte ligans; sed ipsi videant

quid lIOCCC sir, mihi sane ignorum .

607 . . . . . aliis aliud magis etc. Aliquando etiam ca, quaeintempestive aguntur, proveniunt melius, quam ca, quae sua actasunt rempare , praesertim si varient temporum circumstantiae.

610 Quum primam querna etc. Veris scilicet initia, quum ap-paret Cuculus; docetque Plinius lib. xvuI cap. xva ante putandasesse vites, quad dcdecus habebarur opprobriumque meritum, falcem

ab illa voluere in vite deptelicndi .612 Per triduum assidua etc. Huius pluviaeitriduanae beneficio.

ait Guietus, sera aratio tempcstivac aequalis fuetit.

615

620

625

630

OPERA AC DIES. 183Fixa solo tegitur, bifida et vestigia signat.Hoc ubi contigerit, primo iam serus aratorAequus erit, frugesque satas mirabitur unaCrescere, et in parilem demum flavescere messem.

Quae serva tu cuncta memor, nec fioriferum verNascens te lateat, nec tempestivus ab atraNube cadens imber . quumque horrens frigore magnosaevit hyems , fuge plena pigris loca quaerere, ferrumIn quibus exercent fabri, gratumque teporemIgne fovent. tune multa etiam parat arte colonusImpiger, aucta quibus niteat domus, et minus ipsaLaedat hyems. cave damna hyemis, quam Pane sequuta

Pauperies gaudet tenuatis cernere palmisNequidquam premere agricolas turgentia crura.Quin et multa animo versat spe lusus inaniFlagitia ignavus, tristis quem vexat egestas;Nec bona spes certe tenet illum, lentus ad ignemQui residet, sociqsque inter nugatur egenus

6 21 . . . . . fuge plena pigris etc. Antiphon in Oratione contraNicoclem ait, ˎaxύ publica-vocabant loca, in quibus otiosum vul-

gus desidebat. Vide quae Clericus ad hune ipsum versum ex Clean-this libro de diîs aflërt. Officinas autem ferrarias etiamnum, prae-

sertim in pagis, planas hyeme cernimus oriosis rusricis inter se adignem vicinum colloquentibus. Porro verum illud Columellae, ho-mines nihil agenda, male agere discunt.

626 . . . . . tamaris cernera palmis etc. Id famelici indicium; CtAristoreles docet in Problcmatis, famclicis superiora arescere , infério-

ra tumescere .

Ifl HESIODIH05pitio in molli. cursu quum volvitur aestasIn medio, famulis clama: non semper amici

Aestus erit; iam nunc mapalia ponere circum,6 35 Et vitare iuvat Iani mala temporal bobus.

Aspera iam veniet glacies, iam frigora gliscent

Flante aquilone, mari qui sese immittit apertoThreiciis volitans e montibus, imaque turbatAequora; late omnis tellus sonat altaque sylva.

640 Ille furit; cadit icta abies, deiectaque quercusMontibus ex altis in valles volvitur imas,Incumbitque solo memoris cum murmure magno.Horrescunt passimque ferae, caudamque remulcent

Inguina compositam subter , trepidantque rigentes

645 Illae etiam queis tecta cutis: licet aspera villisCorpora sint, aquilo gelidus tamen omnia perflat.Quin et dura bovis penetrat per tergora, seseInsinuans; penetratque capras a frigore setisNon bene defensas. ovibus modo, longa pet annum

63 5 . . . . . Iani mala rempara etc. Hesychius ad vocem Amand»

ait, nullum mensem ira Boeorios vocare; suspicari autem Plutarchum

6556 Bouxo’mov; quôd fiigidus est, eratque primus apud Thebanos

mensis, Atticoque Gamelioni respondens. Itaque ego Lenaeonem pro

. u . o r fIanuano habui Moschopulum sequutus, qul de Lenaeone (11m, 5m;

8’57"21! à ravouaçz’og. Ioannes etiam Tzetzes interpretatur lanuarium,

. . . . t N ,Lenaeumque dlClt vocari ab Iombus , En; Tac fllgofym g, mm? (.371.

9l fi a» à I a x q À I ’ l ’ IÀÔUY.VETO, 7) 0T! Tl? 101’064? 6067m! 777v 670]).61’711! apfigoazœv en

Sed alii Lenacorum celebratiouem reficrunt ad finem autumni .

OPERA de DIES. ,85650 Integrum servata tegunt quas vellera, parcit.

Vis eadem curvatque senem, longaevaque membra

Contrahit: at teneram florenti aetate puellamAequa timet, came thalamo quae casta parentisNondum opera idaliae Veneris nec gaudia novit ,

655 Lotaque formosos artus , beneolentis et unctaRore olei tacita servat penetralia nocte,Tempus ubi hibernum saevit , rabidoque prehensos,

0re pedes mordent exossi animalia tergoSedibus in gelidis caecoque latentia in antro.

660 Haud illis sol namque diu, qua pabula parteInveniant , caela monstrat; tune ipse nigrantesAethiopum supra populos conversus et urbesTardius Argivas respectat lumine terras.Atque animantum adeo secla omnia, cornua quaeque

6 52 . . . . . a: tcncram etc. An quod puellae praecipue caloreabundant, an pOtius quod domos servant, nec foras egrediuntur?Secundum placet.

658 . . . . . exossi animalia tergo etc. Hesiodus absolute dicitâyâa’rgoç, nimirum à fiaAÔfl’auç, ut infra etiam (pgçëamog, scilicet à

xaxm’aç, et alia similiter. Plinius autem lib.v1x cap. aux auctor est,

polypo esse proprium, ut fàme laborans sibi pedes arrodat: qua nemaxima hyemis saevitia notatur .

662 Aezlziopum supra etc. Bene Clericus norat, eum antipodasesse, intelligere debuisse, qui solis arcum diurnum rempote bruma:intelligebat minorem apud Graecos, maiorem esse in Aethiopia. Ad-missa tamen hac notitia, alterum, quamvis necessarîo consequeretur,

negabant veteres. Hoc autem fit, quum Sol est in SflgÎtIaIÎO.

.12

186

665

670

680

HESIODIFronte gerunt , isdemque carent , stridentia passim

Dentibus horrendum in dumos quercetaque in altaDifïugiunt, lateque specus latebrasque ’requirunt

In latere exesae rupis. torpentia cernasHaud secus, ac pedibus qui ternis corpora fumai:Ingrediens fractoque humero et cervice reflexaAd terrain, canos nivis altae trudere montes .

Tune iubeo glaciem contra munimen in anusIniicere; e denso mollem tum vellere laenam,Demissamque pedes tunicam tune indue ad imos,Quam multo interius crassam subtegmine texes.Hanc cape tu monitus, ne summo in vertice crines

Arrecti, rigeantque hirsute in pectore setaeHorrentes. plantas circum direpta iuvencisTergora necte, addens pedibus fiorentia subterVellera; et haedorum, queis sunt mollissima primisCorpora, taurino pelles bene cousue nervo,Venerit ut quando glacies, super alta retorquensTerga geras pluviae vim contra. at vertice summo

669 . .,. . . pedibus qui ternis etc. Alludit poëta ad aenigma

. .â l i ’ . .-Splnngla: 71’ (371-17 7-3 Étui-à 3177007, TeÎflouv, mu 757110470011, 0&1l

pus autem declaravit , ut narrat Diodorus , hominem esse quod pro-

positum erat: infirment enim quadrupedem esse, auctum vero bipe-

dem, senem denique factum tripedem scipione mentem propter in-

firmitatcm. Bipedesne homines natura an quadrupedes? Etiam hacde te, si (liis placet, disputatum est, ut nulla suos non haberet in-

sania patronos tribus Anticyris insanabiles.

683 . . . . . a: venir: summo etc. Aut simili in veste aut cet-

685

OPÉRA AC DIES. 187Rite laboratus , laedat ne frigidus auresHumor, stet pileus . borea nam saepe cadente.Gliscit atrox aurora gelu , diffusus et aër

Stellifero a caela terram super haurit ab amneMatutinus aquas, rursusque elatus in altumTurbine ventorum , nigro sub vespere, nimbisAut pluit, aut borea nubes turbante flat idem.Anteveni, exactoque redi sub tecta labore,Incumbens tenebrosa polo ne forte morantemInsidiis capiat nubes, et corporis artusIrriget et vestem. fuge longe; hibernus ab axeScilicet ante alios hic mensis crudior horretAgricolisque ovibusque malus . quo tempore bobusPartem deme cibi mediam; vernisque ministraPlus media tu parte: Viuvat nox longior umbris .

te non admodum diversa narra: Homerus in lib. xqu Odyss. fuisseLaërtem inventum ab Vlysse in praedio res rusticas exercentem,postquam interfectis procis ille heros se ad patrem coutulit ex urbeprofugiens .

686 . . . . . «figuras et ae’r etc. Aëris voce nebulam illam in-

telligit Hesiodus, quae fiigidissima iuxra lacus, roreinque in terramdemittit . Ceterum post nebulas plerumque aut solet pluere, aut flare.

696 . . . . . que rempare babas etc. Ta (filma hoc est, utdecet Guietus, dimidia pars cibi ordinarii bobus (letur Ma, 7h âge-

7l’ay; homini vem plus dimidia, ut puta dodrans ex asse, hoc est,nes quartae partes cibi ordinarii, quod hyeme ventres calidiores,longarumque noctium quies diuturnior, ac propterea minor cibi in-digentia .

1m ..4 M. A

:88 HESIODIHaec animadvertens perfectis mensibus annum

7oo Labentem caelo serva, noctesque diesqueAequato, dum terra parens communis in arvoOmnigenas ostendat opes. iamque ordine certoSol ubi . sex denos compleverit aureus orbes ,Expuleritque dies hibernos Iupiter, undas

705 Oceaui sacras linquens Arcturus honestumExeret os terris tum primum vespere fulgens.Post hune in lucem veniet Pandionis ales,

700 . . . . . nocresquc diesque aequam etc. Obscurus Guieto lo-cus, quem ita interpretatur: cibos praebe ad- mensuram laboris diur-

ni et quietis nocturnae ita, ut pei- totum annum dies et noctes ae-quentur; hoc est, labori dictum alimenta debita quietique noctiumrespondeant . Nullane heic de aequinoctio verno esse possit suspicio?

705 . . . . . Arcturus honestum etc. Per Scaligerurn tempore He-

siodi bruma erat circa 7 aut 8 Ianuarii, circaque 10 Martii conso-queuter oriebatur Arcturus. Ex calculo autem Petaviano bruma inci-debat in go Decembris , ortusque acronychus Arcturi fiebat in Piscium

gradu 14. qui in Calendario Martii v convenit. Ortus autem vesper-

tinus, quem [Petavii tabula exhibet, verus, posterior est apparentipropter luminis refractionem. Ricciolius autem quum supputassettempus, quo id contingere debuit, iuvenit fuisse circa annum anteC11. n. 953. Vide Freretium etiam in Defens. Citron. pag. 4.79 etseq. ex quo colligete poteris omnes stellarum observationes, quaehoc in carmine nominantur, in tempus, quo Hesiodus vixit, perbel-

le quadrare.707 . . . . . Pandionis ale: etc. Hirundo, de qua multa pas-

sim poetae, quae collegit Sain. Bochartus Hicrog. p. Il lib. I cap. xquem tu adira.

OPÉRA 4c DIES. :89Incoepto iam vere, iterans miserabile carmenMana novo . illam adeo praevertens, namque iuvabit

710 Sic melius, vites incide: ast arboris altaeIn ramos Domiporta solo quum reptat ab imoPleiadas fiagiens , tempus tune linquere vites,Ac potins famulosque cie falcesque novato.

Vmbriferas sedes, matutinumque soporem,

715 Quum sol exsiccat corpus , fuge tempore messis:Nam satins celerare, domumque referte maniplosSurgentem primo sub lumine, ne bona curaeDeficiat pars ulla: aurora est tertia semperPars operis: ciet illa viam , ciet illa laborem,

720 Apparensque undis homines et carpere cursumEt docuit multis iuga rite imponere bobus.

7H In ramas Domiporta etc. (Dgeêazxoç coclilea Hesiodo est,

non testudo , quae in arbores numquam subrepit. Quam in rem aitAtheuaeus lib. Il pag. Lqu. H’az’aâoç Tir; napalm Qeçêamov xaÀEÎ

la) A’vaEÎÀaç 3è o

A, I N au N u ImçoTÆçaç et au»! KOXÀIwV mûÀw 7min),

0e 1 a z a .9 I a a lz flsçlcpegaw U7! arma-log rag aima; Cic-

M. Tullius De Divin. lib. il cap. 1.er haec habet: Quid me igiturmanu? ut si quis medicus aegroto impact, ut sumat

n Terrigenam, herbigradam, domiportam, sanguine cassam,

potins quam hominum more coclzleam dicere etc. Porto dicunrur co-chleae fugere Pleiadas hoc est nimias pluvias, propret quas liumoreliera arbores conscendunt.

,90 HESIODIAt simul e campis scolymos se floridus effert,

Atque arguta canit sub ramis dulce cicadaConcutiens alas , venit aestas plena labore.

725 Tunc pinguesque caprae, tune et suavissima vina,Et mattes veneris cupidae, et demissa virorumCorpora . nam capiti genibusque incumbit adustus

Sirius, extenuatque artus calor. ergo ubi molles

722 . . . . . scolymos se floridus etc. Malui dicere Scolymongraeca voce servata quam ut vulgo fit, carduum latine verterc. NamClericus haec afi’ert ex Salmasio ad Solinum p. tôt . Graviter er-

rant huius aetatis eruditi ferme omnes herbarii, qui anomalie): Grae-corum persuadere nobis volunt fuisse , quem latini proprie carduum

vocabant , nos articactum. Hanc saltem difTerentiam agnoscunt, quod

axôAUPLoç agrestis sir, carduus sativus. Ego genere distingui censeo.

ExâÀulMç vox graeca est, quae nomen in Latio non habet; ideo

scolymus latine sua voce vocandus est , non cardans , ut faciuntvulgo apud Theophrastum et Dioscoridem . Graeci omnes non solum

Paullus et Aëtius, verum etiam Dioscorides ipse xlyâeœy et 07.6-

7.011.011 separant. Atqui certum est arpégez» Graecis dici, quem Latini

vocant carduum, Siculi xâxroy. Scolymu: Graeciae notissimus, un-de illud Hesiodi etc. et ex eo Aristotelis 5’72 ménure). Hoc florente

mulieres libidiuis avidissimae . Scolymum in cibos Oriens et Graecia

receperat. Plinius lib. xxtI cap. XXII . Scolymum quoque in cibos ro-

cipit 0mn: etc. et alio nomine Limoniam appellavit. Frutex estnumquam cubitali altior cristisque foliorum ac radice migra sed dul-

ci. Eratostheni quoque laudara in pauperis caena. Edulis est potis-simum radix, sed et herba adhuc tenella etc. Itaque pet hune fru-ticem et cicadae cantum aestatem denotat Hesiodus, ut et Atistoteles

in Problcmatis ad hune ipsum respiciens poetae locum .

OPÉRA AC DIES. 19!Aut umbrae nemorum aut petrosae rupis hiatus

73 o Invitant , strato placeant et Biblina vina,Et liba, et pressum depulsis ubere natis

730 . . . . . et Biblina vina etc. Byblinum vinum, inquît Sca-liger, cuius meminit Festus et Theocritus, est vinum, cuîus vitisdelata erat ex urbe Syriae Byblo, ut Romae Niliobrix . Sed ramiviri pace ego edoctus a Luca Holstenio ad vocem BIBÀz’yn, quam

Steph. Byzantius docct fuisse nomen regionis Thraciae, a qua vinumBiblinum dictum , scribo non BUBN’yav sed [3&3me . Ita vir doctîs-

simus Athenaei fœtus auctoritate dicentis lib. I pag. xxxI . AchaeusBiblinum commendat: Excepît Biblini vini poculo. vocatur autem

ita a loci cuiusdam nomine. Dicit etiam Philinus:» Praebiturum me tibi Lesbium, Chium; papae!» Thàsium, Biblinum, Mendaeum, ira ut tu nonn Inebrieris etc.

Epicharmus a quibusdam biblinis momibus vocatum ait. Armenidesvero tradit Tliraciae partem vocatam esse Bibliam , quam Tisaram et

Oesymam dicunt . Thracia quidem 0b Vini, quod fert pracstamiamet vicina ei omnia loca, admirationi fuit: Naves ex Lemno aderantvinant vehenus etc. Hippias Rhegînus , quam vitcm tortuosam voca-

bant, Biblinam diczam fuisse ait, eamque argivum Pollin, qui re-gnavît Syracusis, primum ex Italia Syracusas invexisse. Quamobrem

quod dulce vinum Siculi nuncupant, Biblinum fuerit . Haec Holste-nius ex Athenaeo, quae et Clericus exscripsit, et multis aliis confir-mavit. Tamum insuper hoc animadvertendum, ex versibus Philinirationem etiam patere, proptcr quam Hesiodus hoc vinum aestatebibendum admonet, quod tenue essct, nec facile inebriaret. Cerc-rum erunt, qui generosius vinum aestate praetI-ram , quad discuœread medicos pertinet, utrum expediat.

lm HESIODICaprarum lac dulce , et pastae terga iuvencaeFrondibus arboreis , necdum ullo germine foetae ,

Hoedorumque armi. Lenaei pocula nigri735 Plana bibe, omnigenis dapibus saturatus in ambra

Et gelidas zephyri vultum conversus ad auras ,Illimis qua lene Huit fous garrulus undis .Nec tamen et Baccho nimium tu fide: LyaeiInfundes quartant , tres pure e flumine partes.

740 Interea famulos tritura exerceat acres,Fulserit ut primum Orion. aequata cylindreArea sît tereti, perflataque mollibus auriso

Omnia dein mensus, Cereris sacra munera coude

Rite cadis: demum iubeo , quum sede reposta

739 Infundes quarta": etc. Temperatus quidem potus. Sed inGraecia Potissimum finitimisque Thraciae regionibus vina sunt quam-

plurima , quae magnam aquae possunt vim ferre. Vide HomerumOdyss. lib. 1x disserentem de i110 vina, quod ab Ismaro tulerat se-

cum Vlysses, quoque Polyphcmum inebriavit.74.: Faisait ut primum etc. Docet Clericus, Theophrasrum in

libre de ventis Orionem dicere oriri à; &Çxï,’ 7-77; ôfla’æœça Must)! SE

à) 54696?) 7-55 xezpflwoç, ibique 5703m1! pro aestate iam inclinant su-

mere, diebus aliquOt a confècto Solstitio . ln laterculo Petaviano lu-

cida Pedis Orionis heiiacum ortum Facit Carcinonis xvuI luiii x11.

Sed addit, Theophrasti aevo et Atlienis maturius id facmm esse.alia etiam si velis ex doctrina Petavîi , ipsum adire.

74.2 . . . . . perflataque mollibus auris etc. Et Varro et Coiu-niella docent, aream esse oportere in agro, loco sublimiore, qui!Perfiare possit venins.

OPÉRA Ac DIES. 793745 Messis erit iam rota tibi, conducere servum

Quaerentem sibi tecta , puellam et prole carentemAddere; quippe gravis, cui nati, ancilla putanda.Nec te cura canis fugiat, sed dentibus acremSemper haha, nec Parce cibo. tua limina custos

7go [11e vigil servabit, opesque baud improbus umquamAuferet insidiis usus fur noctis amicae .Collige et arentes paleas, et gramina pratisSecta refer, mulis, et fortibus annua taurisFabula . tum famulos tandem sine corpora fessos

75; Curare, et meritis îuga solvens deme iuvencis.Hinc medium quando Orion et Sirius ignis

Attigerint caelum , roseoque aspexerit 0reAurora Arcturum, tu carpe e vitibus uvas,Persa, domum referens, denasque ex ordine luces

74.8 Na: le cura tartis etc. Vt multa alia, sic etiam hoc Virgi-lius imitatus est inquiens: Nu tibi cura canum fuerit postrcma etc.

758 Aaron: Arctizrum etc. Hesiodus ita autumnum significat. In-

telligitur vero per Clericum aliosque Arcturi ortus heliacus, qui in-cidit in Virginis 27 gradum, hoc est Septembris xxI, quique Hesio-di acvo tempus id aliquot diebus praecedebat. 15 est verus anus;nam apparens aliquanto serius fit.

759 . . . . . denasque ex ordine etc. Animadverte antiquissimamGraecorum diligentiam in uvis curandis vinoque confit-iendo. Hincfactum credo, optima habita fuisse eorumdem vina et laudatissima,uti etiamnum maximo sunt in pretio apud multos. Quis tamcn hu-iusmodi curam adhibcat in ingenti uvarum copia? Fortasse et He-siodus id de selectiori vina praecipit.

b b

194, HESIODI760 Ac noctes totidem phoebaeo expone calori .

Quinque alias luces umbrosa in sede locato;Sexta autem pressos calcans de more racemosCoude in ftctilibus moestas hilarantia mentesMunera laetantis Bacchi . mox rursus ut alto

76 5 Pleiadesque Hyadesque et vis valida OrionisOcciderint caelo , cupidum te vomeris ardorSollicitet, rurisque heic desinet annua cura.

76 5 Pleiadcsquc Hyadçsquc etc. De occasu Pleiadum superius di-

ctum est. De Hyadum vero occasu haec notat Clericus e Petavii do-ctrina. Palilium id est lucidissima hyadum in oculo Tauri posita ma-

ne occidit in gradu 1x Scorpii Romae, id est Novembris Il; quo die

Columella Tauri caput occasum fàcere scribit. At in Aegypto matu-

tinus occasus fiebat in gradu Scorpii x1, Novembris tv. Sed idemColumella Suculam mane occidere ait Novembris xxl, qui est appa-

rens occasus matutinus, posterior vero etc. Vides heic omnia intelli-

genda esse de occasu matutino seu cosmico. [ta et lucida pedisOrionis Stella matte occidit, Scorpii v Octobris xxtx Zonae mediae

Scorpii x11 Novembris v Humerus eiusdem dexter Scorpii xxI No-

vembris x1v. Igitur initio hyemis vere occidere dictus est.767 . . . . . heic daine: annua cura etc. Incredibile dictu, quae

et quanta in explanando hoc versiculo . . . . tamia»! æ nattât x60-yàç æep,gyaç 529,, graeci Scholiastae efi’utiverint, quos et Latini quam-

plates s’equuti sunt , sed ineptissime. Hesiodi mens clarissima: ab

bye-me incoepit agriculturam: tum quae vere ’facienda surit. docuit;

absolutis vero quae ad aestatem pertinent, in autumno desinit; sicque

totius anni agrorum cultum concludit, viamque sibi aperit ad alteram

oeconomiae partem id est ad navigationem. Vide Heinsium in librosingulari contra Tzetzem , et in animadversione ad ipsum hune versum.

OPÉRA 4c DIES. 195Quod tibi si placeat tentare pericula ponti ,

Heu male tune pelago fidesa quum Pleias aquosum770 Oriona polo fugiens se merserit undis.

Omnia ventorum stridentia flamina fervent,Nec iuvat undanti tune pinum in gurgite habere.Exercere solum praestat , siccoque carinamLitore subductatn magnis circumundique saxis

775 Munire humentum ventorum praelia contraExhausta sentina , humer ne robora laedat. tArma domum portans in sedibus omnia claude,Velorumque legens alas suspende refrxumTemonem ad fumum, dum suscitet aura morantemi

780 Tempestiva polo surgens . tune litore puppim a .Mitte citam properans, atque aptis mercibus impieDulce relaturam multo tibi foenore lucrum .

768 Quod tibi si placeur etc. Tertia oeconomiae pars sen navi-gatio, quam fieri vetat Hesiodus Pleiadibus marre occidentibus, .quod

ut habemus etiam apud Quintum Smyrnaeum lib. v v. 367 . Pleiasindcfcssi occani fluenta subit rimeras inclytum Orionem: airent pertur-bans: pentus vero procella furit etc. Hoc vero hyeme fit.

771 Omnia ventorum etc. Non absimile illud Virgilii: omnia ven-

torum concurrent flamine vidi etc. et illud . . . . . non illa nacre par

altum ire, neque a terra monta: convcllcr: fatum etc. Simplicior intradendis praeceptis Hesiodus; multo fèstivior venustiorque Virgilius.

778 Velorumquc laguis du: etc. N53; fief-génie: sic etiam Virgi-

lins; et velum": pandimus ales. et alio loco remigium alarum di-xit etc. Sollemne euim poëtis ea, quae sunt volucrum pr0pria adnaves transfert-e, et vice versa, non sine elegantia .

wâ HESIODINon aliter genitorque meus, stultissitne Persa,Atque tuus pelagi sulcabat caerula pinu

78s Indigus: emenso hue etiam qui gurgite venitAeoliden linquens Cumam, non ipse bonorumAut pertaesus opum et vitae felicis, at atramPauperiem fugiens, homini quant Iupiter infert.Exigua veto vicini Heliconis in Ascra

790 Paupere sedem habuit vico, brumaque maligno,

786 Aeoliden linquens etc. Cuma nua ex urbibus Aeolicis, dequa passim Geographi veœres.

--- . . . . . non ipse bonorum etc. Hi duo versus Clerico vi-dentur gallica nive frigidiores et indigni tanto poëta; adeoque iuguv

landes delcndosque censet , si Aristarchi more in malos versus sac-

viendum est . Atqui si poëta intellexisset, pattern suum non luxaquodam, ac taedio, quo homines etiam ditissimi afficinntur, patriam

reliquisse; sed paupertatis vi compulsum, qua sua sine culpa oppri-mebatur, quid in hac re tam vehementer vituperandum esset, pla-ne non video. Negari enim non potest, multos homines incommodamaxima, quae secum fert navigatio, 0b solam etiam visendarum re-

gionum cupiditatem, libenter suscipere, qui alioquin beatam in pa-tria vitam commodisque omnibus abundantem possent securi degere.

Hinc male dicerentur divitiarum opulentiaeque pertaesi? Nonne etiam

antiquis illis temporibus piraticam exercere apud Graecos, ut ex Ho-

mero aliisqne constat, ipsis regibus gloriosum erat? Ceterum alii aliade emigratione Dii patris Hesiodi; quidam debitum , quidam caedem

caussantur. ’789 Exigua vero etc. Ascra vicus Boeotiae in ipso monte Hali-

cone, qui quum immineat Ascrae ita, ut hyeme non a solis calorctepefiat, contraque acstate maximos colligat reflectatque calores, quem-

OPERA Ac DIES. 197Difficilique aestate, nec aequo tempore in ullo.

Ergo agesis, ’o Persa, memor tu sidera serva

Apta operi, quodcumque vocat; maris ire pet aequorPraecipue si ducit amer. non grandia lauda

795 Navigia, ingenti merces impone carinae .Mains onns lucrum maiori foenore lucroAdiiciet, rapido abstineant si turbine venti.

Iamque adeo , versa in peius si mente per undasTendere mercator properas alienaque speras

8 00 Reddere sciatique famem , te certa doceboTempora, queis resoni vastum maris aequor arandum ,Nautica inexperto quamvis mihi gloria desit.Namque ego non umquam transmisi caerula navi,Carbasa in Euboeam nisi quando ex Aulide solvi,

admodum habemus ab eorum locorum peritis, nil mirum toto annohabitam esse incolis Ascram incommodam . An etiam dictum id a

tu poëta irato propret iniuriam aliquam ab Ascraeis acceptam? cettepoëtae omnes patriam laudant. Vide grammaticos veteres, et Pausa-

niam in primis, qui Ascrae situm conditoresque memorat.

79.1. . . . . . non grandia lauda etc. Virgilius contra dixit: lau-dato ingemia rura, exiguum colite . uterque iure in sua re, uti patet.

798 Iamque adeo, versa in peius etc. Hesiodus heic manifèsteagriculturam mercaturae praeferre vidctur; multoque esse praestantio-

rem. et securiorem agrorum cultum nemo sanus negabit, quamvisferrasse citius ad opes maximas mercaturam exercendo perveniatur.

804 Carbasa in Euboeam etc. Euboea continenti vicina: Aulidisveto portus celeberrimus apud poëtas propter expeditionem Graeco-

rum ad Troianum bellum, et lphigeniae Agamernnonis filiae sacrifi-

198 HESIODI805 Graecia ubi quondam detenta furentibus austris ,

Militiae Argivae robur , lare undique magnumVenturum excidio Troiae collegerat agmen.

Amphidamantis ego ad certatnina clara profectus

cium . Vide Euripidem in huius nominis tragoedia. Norissimi et illiversus Lucretiani:

n Aulide quo pacto triviai virginis aram

v Iphianassai turparunt sanguine foede fn Ductores Danaum delecti, prima virorum etc.

808 Amphidamqntis ego etc. Hic Amphidamas erat Chalcidis tex

in Euboea; quumque in hello. navali Eretriensium occidisset, eiusdem

filii maximo apparatu funus celebrarunt variis propositis certaminibus

de more ludisque. Hesiodus vicit cantn, praemiumque victoriae tri-podem, quem redux in patriam Musis ille heliconiadibus dicavit, re-

tulit. Si esset inscriptioni credendum, quam inter alios profert Dion

Chrysost. orat. ri de IRegno, non dubium foret, quia divinus firentHomerus ab eo victus . Sed totum hoc cum Homero certainen interfabulas amandandum , ut iamdiu viri doctissimi observarunt, quatu-

quam et versus proferantur et ab Homero et ab Hesiodo tum reci-tati, et Panides qui erat Chalcidis tex , huius concertationis indexmemoretur, de quo proverbium etiam magana tLfipog, quod solet

in cos iactari, qui minus sapienter iudicant. Quid? ut alia omittam,tantumne laudis gloriaeque contemptorem Hesiodum fuisse arbitrabi-

mur , ut aemuli a se victi nomen fama Per totam Graeciam celebra-tissimum hoc loco reticuisset modestia videlicet impeditus? Minime

sane. At vixerene eodem tempore Homerus et Hesiodus? Certantscriptores, et adhuc sub indice lis est, quam si ego non satis ex-cussi, fartasse dirimer Aloysius Lantius in suis eruditissimis, quasiamdiu parat in hune poëtam , disquisitionibus. Quidem posteriorem

OàPERA AC DIES. 199Egregii , undisonam’ traieci in Chalcida; nati

8 to Multa ubi magnanimi posuerunt praemia pugnae,Meque adeo dulci victorem carmine viditAuritum tripodem ferre admirata iuventus,

Quem rediens sacrum musis Helicone dicavi ,Qua me sede prius docuerunt carminis artem .

815 Tantum ego tum naves expertus: nec tamen altiIpse lavis metuam latitantem pandere mentem,Dulcia Pierides mihi quando carmina douant.

Luces quinquaginta, ubi sol sublimis ab axe

Homero Hesiodum faciunt, quidam supparem, quidam etiam ante-riorem statuunt, quorum mihi placet sententia. Si enim quo quis-que simpliciori scribendi genere, nativoque colore quodam , illo qui-dem purissimo ac minime fucato, crebrioribusque apologis proverbiis-

que delectatus est, eo antiquior poëta existimandus, plane vetustior

Homero mihi Hesiodus habebitur. Vide Epist. doctiss. Com. Carliiad italicam suam Theogoniae versionem, et quae ego in praelectioneex tandem exscripsi.

8M Qua me sede prias etc. Vide an id contrarium iis, quae inprincipio Theogoniae de se ipso narrat poëta.

8x6 Ipse lavis metuam etc. Omnis a love musisque scientia.Itaque recœ dicit Hesiodus, quamvis experientia navigandi careat,tamen se passe de arte navigandi bene disserere a Musis edoctum.

818 Lace: quinquaginta etc. Clericus suspicatur heic omissos esse

a librariis duos versus iam ab antiquis temporibus eo facilius quopet idem verbum incipiebant. Sibi enim persuadera non potest, tainfuisse Hesiodum rei uauticae imperitum, ut omnem navigationemcoërcuisset intra quinquaginta dies, quorum initium sumatur ab aesti-

200 HÉSIODIVertit equos, progressa ad fmem aestate laborum,

820 Aptae iter ad pelagi mortalibus. baud tibi navemFregerit, aut socios demersos hauserit unda ,Ni feras exitium, terram qui concutit omnem,

Neptunus meditetur, et acrior ira Tonantis,Quos penes imperium est et iniquae sortis et aequae.

8 25 Tune faciles aurae, tune et tranquille. pet altaBidet laeta quies; ventis tune fretus in aequorSelve ratem, cunctis intus tibi rite locatis .Quamprimum veto festina invisere sedes,

Nec Bacchi expecta lentus nova dona, nec udum

830 Autumnum, properamve hyemem, neu flamina diviSaeva noti , qui turbat aquas maris usque nigrantiImbre pet autumnum gravidus . fnrit aspera ponti

v0 SOIStitio, quum ptaesertim ante id Solstitium per totidem dies

non minus tuto navigari omnes norint , nec ipse potuerit Hesiodusignorare mari finitimus. ,Quamobrem ita supplet.

HijadTa fiévrtinavm qui âéÀl’ola mandant

A’dcpatAs’wç YÂOLUKàV garçon, timing goum

HLM-oc aevrâzovm CIC-

ut est deinde in textu. Qui versus si adessent, ita essent a me la-tine reddendi:

n Luces quinquaginta, ante altum Phoebus Olymputn

n Quam tetigit , glaucum mare tutum; aliaeque sequeutes

n Quinquaginta, alto postquam sublitnis ab axe

n Vertit equos etc. lSed nihil muto, quamvis sciam huiusmodi omissiones a librariis ple-rasque factas, Hesiodumque in primis foede corruptum ac depravatum.

OPÉRA AC DIES. :101Tempestas excita, et inhorruit unda sub illo .Vernum iter est aliud, quum primum garrula cornix

835 Quanta premit sicca pedibus vestigia arenaIncedens, folia aspicies pubescere tanta

Frondifera e fieu. tum pervius aequore cursusScilicet , ast illum nullus persuadeat auctor;

Na tuque anime baud placitus: qued capte et tempore tantum

84e Invadenda via est, et crebro obnoxia damne.Id quoque non hominum renuit genus, unaque stultisEst anima illa avide quaesita pecunia corde ,Sir miserum quamvis in fluctu occumbere. sed tuHaec tecum mea dicta iterumque iterumque volutans

84s Omnia, consiliis adhibe melioribus antes.Haud quantum est tibi cumque, carinae crede: relinque

Plura demi, impesita cententus parte minori ,Triste etenim tumidis in fluctibus omnia cogiPerdere. triste etiam, si quando pendere grandi

8 se Imposito plaustris, ’curvatum fregeris axem,

Atque onera intereanr. medium re camus in emni

84.2 En anima illa avide etc. Pecuniam avaris dominari , antevirtutem esse, reginam habcri, et similia passim apud scriptores in-venias: ipsam veto esse animam, elegantissime dictum a solo, quodsciam , Hesiodo .

851 Atque encra intereant etc. Displicet Clerico 75 àp.owçw55în ,

quod est proprie obscurentut, vertere intereant, mallctque dicerecorrumpamur. Sed non persuadet: itaque nihil de vecula solliciter.

--- . . . . . medium re mutas etc. Quamquam [gérez çuÀa’ç-

5530,; dictum puter Heinsius heic de rempare tantum opportune ad

CC

:102 HESIODIQuidquid erit, serva;- semper fart optima tempus.

Accipe et haec monirus vitae praecepta beataePost maris insidias . thalame tibi iungere praestet

8 55 Tutu sociam mature, aetas quum certa nec annisTer demis aberit multo miner illa, nec ipsesMultum adeo superans excesserit: optima instoConiugio haec aetas. quarto pubescat in armePest decimum mulier, nubat dein grandior une.

860 Virgo autem placeat non ante experra hymenaeosConnubio socianda tibi, quae vivere castis

navigandum; ego tamen generatim hoc praeceptum accipiendum du-

ce, praesertim quum poëta proxime vetuerit et navim plus aequoencrare, et nihil demi relinquere et similia, quae sunt omnia da-mnis periculisque obnexia maximis, si fiant.

8 53 Accipe et haec etc. Hune ego versiculum addendum puravi,

ne ulle sine nexu transitus fieret a rebus nauticis ad res diversissi-mas. Latinerum poëtarum miner, quam Graecorum libertas aut po-

tins quaedam audacia, qua subite in ca, quae dicenda sunt, insi-liunt. Pindarus inprimis huiusmodi est, ideoque obscurier vulgohabitus.

854. . . . . . thalamo tibi iungere etc. Absolutis breviter quae ad

navigationem pertinere videbantur, iterum ad praecepra moralia de-

labitur poëta , quae non agricolis solum , sed omni hominum gene-

ri sunr accommodata, incipitque a statuenda idonea ad matrimonium

aetate, quam annorum triginta in homine requirit, annorum quinde-cim in muliere. Pollux 75’704; illud in textu graeco quatuordecim

exponit. Plate veto et Aristoteles constituant puellae decimum octa-

vum nubcntli aunum .

OPÉRA ne DIES. 203Meribus assuescat. praesertim delige, tectis

Quae vicina mis habitat, prius omnia riteDisquirens, circum ne quid vicinia musser.

86 5 Nil certe melius digna vir coniuge terrisPossidet, indigna nil durius. effuge mensasQuae sequitur; frustra facibus sine fortia torretMembra viri, traditque citae defessa senectae.

Vsque deos colite veritus, fratrique sedalem

870 Haud faciro aequalem. qued si vel feceris, illum

865 Nil certa melius etc. Hinc illud Simonidis apud Clementem

Alexandr. Strom. lib. v1.Pouctmàç (iodât 750711., dyne Mignon

E’JSNÎÇ ëQUÆWOYa (iode 551’710]! nantie; CIC-

passim etiam apud alios similia.

866 . . . . . mensas quae sequitur etc. Turpe habebatnr apudGraecos, uti et nunc apud orientales omnes, si conviviis mulieresinteressent; nec in aliorum demos, nisi propinqnissimorum, duceban-

tur. Quae contra faciebant, eae putabantur inhonestae. Lege Corn.Nepotem in Prooemio.

867 . . . . . frustra faeibus sine etc. Suspicor’ dictum de impe-

tenti .mulieris impudicae complexa , quae sine facibus idesr sine fru-

cru hominem fatigat. Nihil melius invenio. Nisi forte .sit illud sineface intelligendum, huiusmodi mulierem, quamvis nihil in aperte etluce fâciat, sue quod vire neceat; tamen multa clanculum audere,quae vire possint displicere, et esse etiam detrimento.

869 Vsque deos eolito etc. Diis reverentiam adhibendam , amici-

rias non temere fâciendas, filetas autem, servandas praecipit; multas

cairn 0b caussas nocent, si dirimantur.

204 HESIODINe prier afftcias damne, cave, neve lacessas.Gratia mendacis linguae sir nulla: lequurusQuod si quis fuerir quid laevum aut feeerit idem,Bis tantum punire inver. sin rursus amatam

875 Poscat amicitiam, cupiatque rependere poenas,Suseipe . namque alias alium vir reddit amicumInfelix; numquam mentem celer arguat oris.Non multum indulge hosPitibus, nec nullius hesPesEsse velis: pariterque male comes ire recusa,

880 lurgatorque bonis dici. non ingere cuiquamPauperiem coram memerans, aut rristia damnaObiiee ludificans: etiam haec sunr munera divum.

873 Quod si quis fieri: etc. Id non placet: meliora illa, quaede amicitia et ancrer Pyrhagoraeorum versuum et M. Tullius docue-

runt, quorum alter inquit, non esse edie habendum amicum pro-pret exiguum peccatum; alter veto, quae telerabilia erunt, ferendaesse; et hune honorem veteri amicitiae tribui vult, ut îs in culpa

sir, qui faciat, non qui patiatur iniuriam. 1in recte quidem; nisiforte et Hesiodus benigniorem quamdam mereatur interpretationem.

876 . . . . . namque alias etc. Haec neu refèrenda ad superioradicit Guietns, sed ad sequentia. Non video qua ratiene. nam qued

seqnitur: martyrium mentem celer argua: cris sert quecumque modegtaeca interpretemur, semper obscurum erit ac dubium, dictumueid de dissimulatione, an de falsa amicitia etc.

878 Non multum indulge etc. 1(lCSt ne nimius sis . haec autem

(ligna, quae etiam in hac morum optimorum luce imitemur.882 Obiice ludificans etc. Sapienter . Nam quid amarulentius esse

possit quam ioeari in aliorum miseriam? Sapienter etiam qued sequi-

f .

OPÉRA Ac DIES. 305Optimus est homini thesaurus lingua, sed illaParce; nihilque, medum si servet, gratins 0re.

885 Si male quid dicas, maiora audire coactusIraseere cite. numquam moroses amicos

Convivas inter multos cenviva repesce ,Quod pretium fers cuique dedit; nain graria contraPlurima continget, iacturaque parva putanda.

890 Matte Iovi libans nigrantia vina, cavetoIllotis libes manibus, nullique deorumId facies: neque enim tum vota audire precantumVlla, sed irati potins contemnere suerunt.Spernere quis tenter solem? conversus ad illum,

tllr de linguet. Nam qui multum loquitur, fieri non potest, ut sem-per optime loquatur.

888 Quod pretium fors euique etc. De symbolis poêla loquiturnon importune exigendis . Id enim vehementer inurbanum.

890 Marie Iovi etc. Diis caste sacrificandum: bine illae veterumfrequentissimae ablutiones apud Homerum et Virgilium. Illotis autem

manibus etiam in proverbium abiir in ces .diei selitum, qui aut im-parati aliquid facere aggrediuntur, aut eius rei quam suscipere vo-lunt, omnino ignari surit.

894. Spernere quis tenter solem etc. Haec paucula verbe a meaddita, ut latina clarier fiat sententia . An bec proverbium in ces,

qui quum nulle in re praestant, potentieribus nobilioribusque nondubitant obtrectare; an quaedam potins superstitio? Cette Claud. Sal-

masius male intellexit hune locum, atque idcireo a Petavio casriga-tus esr. Sed heic diutius immorari non operae pretium mihi vide-tur. Itaque alios si placet interpretes adire, multumque cuiusdam

206

89s

900

905

910

HESIODISen petat occasum fugiens, sen surgat in ertu,Erectus ne minge. nefas, medioque viarum

Pregrediens , extraqne viam si feceris, ipsaNudatus vel nocte artus: nex ipsa deorum est.Id facir aur residens, cui prudens pectore virtus,Parte in secreta, aut suecedens undique sepraeParietibus caulae. nec, si fors turpia passas,Detege foedatos immundi cerperis artusAnte focum; nec item rediens a funere tristi,Sed potins divum a dapibus, tibi germina prolisCerta para thalami ingressus panetrale repostum.Iam fluvies non ante gradu transire perennesiAusis, quam ad saeri cenversus numina fontisLaveris irrigua palmas in fluminis unda.

Quippe aliter si tore manus contemseris hausteSpargere, di poenas irati et dira parabuntSupplicia illotoi seros ventura per armes.

eruditionis videlicet reconditae referes perlecta Part. I lib. il cap. 56

Hierog. Samuelis Becharti.

903 Ante fluant etc. Nam apud hune etant dii Penates, fèces-

que, ut ait Proclus, habebatur tamquam ara domestica, in qua fie-bant libationes.

904. Sed potins divum etc. Male ominosum erat liberis operamdare post funus; fâustum post aliquid laetum. Sed haec et quae se-

quuntur plena superstitionis.

906 Iam fluvios etc. Et ipsi etant sacri, et numen habere cre-debantur: idcirco iisdem supplicandum iter facienti, ut bene faune-qne omnia procedant .

AC :107Nec siccum a viridi sollemni in honore deorumNigranti reseca ferre cenversus ad ungues;Nec calices umquam crateri impone bibentum ,

91; Exitiale subest nam fatum: ubi condere rectaCoeperis aira, cave imperfecta relinquas,Ne residens crocitet deserto in culmine cornix .Nendum lustratis epulas qui raptat ab ollis,Ercprasque vorat; quique undas haurit ab ipsis

920 Leturus sese , ciet ipsi baud lenia damna.Ne puer annorum bis sex tibi forte sepulcris,

912 Ne: siccum a viridi etc. Reddere hune volui versum ipsausus Hesiodi metaphora, addidi autem cenversus ad zingues, ut es-set minus obscura. Ceterum non merle id in convivio sollemni deo-rum nulle pacte faciendum, sed ne in familiari quidem mensa intercognatos. aut amices. Héyrozoy vocar manum quinque digitis con-

stantem quasi quinque ramis.

914. Nec ealiees umquam etc. Si haec ad urbanitarem referantur,

ferrasse toleranda siut; sed quum ad religionem spectare vidcantur,anili superStitione (ligna sunt. Multum quidem laborat Proclus , sed

frustra, ut aliquam commedam afferat explicatienem . Animadverteetiam ollas et cetera vasa , quibus utebantur huiusmodi homines, lu-

strari selita. lllud etiam superius, de neu imponendis ealicibus cra-teri, intelligi forte possit oeconomiae praeceptum: si enim crateriimpositus sir calix, quicumque velit, facile haurire petest, sequelargius, quam deceat, exhilarare.

921 Ne puer annorum etc. Proclus 73:, (infirmai interpretatur se-

pnlcra, quae mevere nefas erat. Hume ego sequutus surn baud igna- æ

rus eedem iure pesse, ut ait Clericus, termines significare. Hac de

208 HESIODIQuae veritum movisse loco vel tangere cuiquam,Assideat, neque enim fas est. id reddit inertemNempe virum: parirerque nocer , duodena volutae

925 Tempora si lunae primo compleverit aevo.Femineo in solio ne tingite cerpora lymphis

re plura , quam opertebat, veteres Scholiasrae . Heinsius autem sus

dcque vertit lies versus: corruptes enim esse et male dispositos ar-bitratur . Itaque sic inrerpungit: n neque super immobilibus locatoa) (non enim bonum esr) neque muliebri lavacro corpus purgaren puerum sinus duodecennem, quia masculos enervar, neque duode-

» cim mensium: nocer et illud aequali mode vire: dura enim suen remporte et banc rem sequitur peena etc. n. Quorsum haec vul-gatae lectionis rama turbatio? ut probabilior clariorque eniteat sen-tentia. Atqui profecto, quidquid affertur de balneis in Atheniensium

insritntione, eedem mode et obscura est et inanis, cuius numquamcerta reddi poterit ratio, nisi ad meram superstitionem confugias.Tam enim est insulsum ac ridiculum praecipere non deponeudos se-

pulcris pueros (luetlecennes et duedecim mensium, quam in hac om-

nino aetate non lavandes in muliebri balneo. Igitur nihil mutan-dum censeo .

926 Fernineo in solio etc. Hoc praeceptum vignit ferrasse apud

Graccos Hesiodi tempere: nain Clemens Alex. contrarium in usa fuisse

postea docet, exprobratque Pnedag. lib. ni cap. v inquiens: n Licet.n autem aliis volentibus, quae demi sunt inclusae, undas videra inn balneis; heic enim se exuere Spectatoribus tamquam corporum cau-

n ponibus non erubescunt. Sed Hesiodus quidem corpus femineon non exhilarare lavacro suadet . Viris autem et feminis communia

n aperta snut balnea etc. v sic ille, ubi etiam videtur receptae fa-vere lecrieni, quum nullam puerorum duedecennium aur nnius anni-

8x2

OPÉRA AC DIES. :209Vestra mares; nain deinde gravis vos poena sequetur.Obvius aecensas ubi sacra ardere pet arasVideris , arcanes metuas reprendere ritus;

930 Haec etiam indignans odit deus. aequer in altumSeu properet fluvius, sen feus argenteus undisMurmuret, ingrate foedare ah parce venenoExonerans te nempe gravem. quid talia prosinrAusa, quid immundo lymphas corrumpere cocue?

935 In primis meneo vitare nocentia famaeMurmura: filma mala est, facile se tollit ab imoIn sublime levis; ferre illam et penere durum est:Nec perit ulla, hemines quam multi spargere certantVndique vulgantes; quaedam est dea nempe vel ipsa.

940 Interea servans labentes ordine luces

culi, sed virorum mentienem faciat. Dictum veto id ferrasse abHesiodo, qued aqua, quae lavandis mulieribus inserviebat, erat tepi-dier , ideoque poterat minus fortes ac vegetes eflicere mares nondumadultes , sed etiamnum pneros, et communcm cum matribus haben-tes Nanar, regarnir s Juin idesr Gynaeceum.

931 Sen properet fluvius etc. Proclus ait, Plutarchum hosce ver-sus delendos censuisse . Atqui ferrasse sanieres, quam alii multi,quum possit aliqua probabilis afferri caussa, cur id faciendum vetetpoëta, praesertim si fluvii sint aut fontes, nbi incolae aquantur.

935 In primis meneo etc. Malam esse hominibus vitandam fa-mam, omnes nornnt; at in eamdem recta etiam facientes et quae anobis virtus postulat, exsequentes incurrimns. Hinc illud Virgilia-num: Fama malum que non aliud mortalibus ullum etc.

94.0 Interea servans etc. Vltima carminis huiusce pars de dierum

d d

ale t HESIODIAh love, rite tuis, quae sint petagenda , ministrisPraecipe. lux mensis tricesima quaeque laberem

Inspicere, et mensum in partes partirier aequasOptima, quum populis index dat iura vocatis

945 In coetu , resenatque forum clamoribus omne:Ipse deum gaudet genitor, Saturnia proles .

Prima tibi lux sacra , et quarta, et septima: Apollo

cloctrina, quam licer aliqui ab hactenus dictis separent, ego tamencontinuandam arbitrer , quum totum poëma sir Open: et Dies . Sed

haec omnia superstitiosis astrologis et philoseleniacis fortasse donanda

philosophis, quibus in rama etiam plrilesophiae luce haec nostra ae-

tas ipsa non prersus caret.94.1 . . . . . . rite rais etc. Petronius memoriae tradidit c. 30

fuisse apud Romanes etiam in nonnullerum tricliniis tabellas afiixas,

in quibus qui dies boni quique mali essent, netatnm erar.944. . . . . quum populis iudex etc. Tempora nimirum anteme-

ridiano; ut ex Homeri Odyss. aliisque scriptoribus evincit Scaliger.

946 Ipse deum gaudet etc. Heie interpretes diversi in diversaabeunt . Egone mentem poëtae assequutus? timeo veliementer, ut

qued sentie, fatear. Hoc tantum dicam: in mea interpretatione con-stare integram. sententiam, si hic versus ad superiores referatut,quemadmodum illa caussalis particula yàe in textn graeeo referen-

dum mener. Quid enim prohibet dicere, Iovem gaudere hominibusveritatem sen ius agitanribus in fore? Vide quae ad hune locum ha-

bet Heinsius contra Politianum , Proclum, et Tzetzem. Sue cui-que placent.

94.7 Prima tibi etc. Gnieto 72.523701: à", est 761027.04; sen dies

tricesima: sed Scaliger liquide ostendit, Ëyny vocatam esse rempare

Hesiodi primam mensis; Selonem autem omnium primam dixisse

W’

ut

OPÉRA Ac DIES. auHae satus aurate cinetus latus ense decorumLatonae partu est. ocravaque nonaque mensis

950 Vtraque crescentis fauste mertalibus apta .Sic quoque et undena , et veniens duodena putanda,Haec bona tondendis ovibus, flaventibus illaFrugibus aestivos pet campos falce secandis .

Sed melior duodena tamen: namque aère pendens9 55 Stamina rum properar sublimis aranea ramis

Tendere, rum magnes formica attelit acervosHaud hyernis frustra memor et praesaga futuri .Hac invet ordiri telas , hac sedula virge

79,5; remm’câa, gym, me) yg’ay. Porto Graeci tres in decades mensem

dividebant ira ut dies prinrae decadis îO’Tajàslvou dicerenrur, secundae

péaourroç, tertiae cpôz’wflaç etc. Placer id in antecessu adnorasse.

u- . . . . . Apollo hac sans etc. Diegenes Laërt. in Vite Pla-tonis ait: naseitur Plate Thargelionis septime , que Delii natumApollinem dicunt etc. Idcirco omnium mensium septimus dies Apol-

lini sacer.9 54. . . . . . namque aire pendens etc. Araneum in aëre suspen-

sum nere fila interroç êx. mariai; idesr die pleuo sen adulte, dicit

poëta . Ego illud die adulte sen pleuo oinisi, qued satis intelligaturfieri in diebus aestivis, qui non dimidiati sed pleni dicebantnr. Gu-iet0’est meridies quemadmodum et Scaligero. Sed quis dicar meridie

tantnm et araneos nere et formicas grana colligere? Ineptiis non suritineptiae addendae: absurdum satis, ce fieri haec petissimurn die, afïfirmasse poëtam .

I 958 Hac invet ordiri etc. Hesychius dicit, Ïçroùç vocare Graecos

erecta illa ligna, quibus stamina intenduntnr ad telam faciendam.

212 HESIODICoeptet opus. decimam post mensis tertia primum

960 Quae venir erra, satis contraria. semina mitreSpargere: felices truncis sylvestribus illaInserere utilius rames; favet optima plantis .At decimam post sexta, ubi iam decrescere lunaIncipit, arboribus laeva est; prolique virili

965 Vtilis. baud aeque teneras amat illa puellas;Gignendisque adversa mieat, thalamoque ingandis.

Haud quoque femineo generi bona prima creandeSexra oritur. molles illa felicius boedos ,Lanigeresque ovium foetus castrabis , et altis

970 Sepibus infrxis circum stabula undique claudes .Haec eadem invar usque mares, et iurgia gaudet

Ingerere, et falsa mendacia fingere lingua,Molliaque, ac caeca melius latitantia nocteVerba loqui, lenes quando vocar bora susurres.

Latinis est iugum, et Catoni tela ingalis. Itaque in ordienda telaoportet primnm telae pedes erigere, et iis iugnm irnponere, quedOvidio est , telam iuge iungere, Hesiodoqne iflày 0475434; etc.

959 . . . . . decimam pas: mensis tertia etc. Cur- haec omnia,videat Hesiodus, et qui cum ipso velit desipere.

967 . . . . . prima creande sexte oritur etc. Idest sema diesprimae decadis sen mensis içalrg’yau.

974, . . . . . lenes quando etc. Kçupr’avç 7’ ôaçrauaùç ego intel-

lexi iuxta illud Horatii Flacci:» Lenesque sub noctem susurri

n Composita repetantur bora etc.

Quae de quarta die dicuntur, aliter verri quam ceteri inrerpretes la-tini, optimam GraeYii explicationem seqrrutus.

97S

980

985

99°

OPÉRA ne DIES. 2,3.Mensis at ectava eaprum tu luce, bevemqueCastrato implentem magnis mugitibus auras:Praevalidis duodena est mulis aptier. illaAnte alias placeat, bis deno mensis in ortuQuae venir, ac pleuo nitet orbe. aptissirna prolemFerre marem est, aequis naturae moribus aucta.Ipsa viris etiam decima utilis; utque puellisPosr decimam quae quarta subit. tenerasque bidentesFlexipedesque boves, et dentibus aspera saevisSecla canum, mulosque hac luce audire vocantumImperium, durumque pari tu coge laborem.At quartam mensis , vel desinit ille, vel orbernAd medium properat, multa vigil arte caveto,Tristibus heu curis animes acrique doloreNe crucies; sacra est. tibi vincla ingalia portansServatis avibus de more, ubi quarra cornscoLux aderit caelo, subeat tua limina ceniux.Sed fugite quintas; namque omnes omine tristi

992 Sed fugito quintes etc. Virgilius in eamdem rem habet:quintam fuge; pallidus Orcus, Eumenidesque same etc. An et in Virgi-lio scribendum Hercus, non Orcus, quemadmodum pntat Clericus, et

ego iam superius anirnadverti? Sane ita faciendum: nain Virgilius vi- Ldetur habuisse prae ecnlis hune Hesiodi locum , quum ea scriberet;

nullus poërarnm Plurouem son Orcum esse Eridis filium dixit et ;et inrisiurandi praesidem. Itaque distinguenda ca nornina, Or-cusque sen Pluto sine aspiratiene scribendus, filins hic Discordiaecum aspiratiorre .

2I4

99S

1000

1005

1010

1015

HESIODIDifficilesque gravesque. illis est fama catervasEumenidnm lare terras errare par omnes ,Suppliciisque agitare homines immitibus Horci,Quod mala periuris genuit Discerdia menstrum.Seprima post decimam Cereri favet: area frugesVentilet ad zepbyrum versas , et montibus altisRobera deiiciat ferrum, quaeque apta cubili ,Quaeque olim valeant casus perferre marines:Incipe sed quarta fragilem tibi cendere cymbam.Nona autem decimam post lucem, ut prenus in aequor

Phoebus vergit equis, melior. sed noua prierasAnte decem, aequa homini, nullique obnexia fraudi,

Vel tegere arboribus campes, vel certa parareGermina si placeat: non votis ebstitit umquam.

At pauci norunt, decimam post tertia quantisSese muneribus iactet , quae commoda porter ,Optima, sen caesis intexere dolia lignis,Sen iuga iumetîtis, bebusque imponere coeptes,

Atque alto celeres domitare in pulvere mannes.Hac etiam in pelagus nigram deducere pinumLuce invar: pauci tamen illi fidere suerunt,Veracernve pnrant. decimam post selvere quarta

Ora cadis praestat: lux omnes anteit illaSacra deis. alii contra post denique lucem

1002 Nana autem etc. Adverte, non solum dies omnes non es-se aeque felices, sed eosdem etiam dies alios post metidiem felicio-

res alios marre. Quo quid ridiculnm magis?

-- -.- --.-.-m

«Et

AC 3,5Vicenam id faciunt, rosee quum fulger E00Exoriens aurora: eadem nam vespere ab arroDeterier nocuae mala semina colligit aurae .

1020 Scilicet hac superum deno mertalibus aegrisLuces fata ferunt: mediae sine sorte relictaeNil possunt, aliusque aliam vir tollere cerratLaudibns; ar panci caussas deprendere nornnt:Saepe eadem mater lux est eademque neverca.

1025 Illnm ego felicern fertunatumque putarirnAnte alios unum, qui rite haec omnia prudensEt sciat et servet dis carus; cerraqne captansAuguria e caelo, male nexia crimina virer.

W1024. Saepe eadem mater etc. En une perte versicule aut de-structam omnem de fastis diebus, ac nefastis decrrinam, aut inuti-lem eorumdum dictum observationern redditam. Recte igirur Hera-clitns reprebenderat Hesiodum, inanes huiusmodi fabellas merasqne

nugas, ut sapientior caeteris hominibus videretnr, voluisse populotamquam res alicuins momenti vendirare. Apparet etiam Plutarchum,in quodam commentario ad hoc ipsum poëtae carmen , egisse de hac

controversia, urrnm seilicet alii sint lrabendi dies fansti, alii vetoinfausti, in vitaqne Camilli ostendit iisdem diebus et lacra saepe etadversa contigisse .

1027 Et scia: et serve! etc. Optima sententia, si a vane deo-rum cultn ac superstitione ad veram sanctamqne religienem transfcra-

rnr: pietas enim si negligarur ut est infortuniornm caussa, ita si di-ligenter excolatur, maximae certaeque felicitaris orige est.

Il irll . au. r

HESIODIASCRAEI

SCVTVM HERCVLIS.

2:9

AD LECTOREMDE HOC ALTERO

HESIODI POEMATEQUOI)

SCVTVM HERCVLISINSCRIBITVR.

Constat quidem, ait Clerîcns, bec poema esseaxégpocxoy , quemodocnmque primam voculam le-

gamus; sed quaenam desint et quam mulra mini-me constat. Docet nos Hesiodus ipse- dnebnsultimis Theogoniae versibus, se scripsisse de al-tero illo Heroum genere, qui a diis ex mulieri-bus geniri credebantnr, eiusque operis non rarememinerunt vereres, ut vel ex fragmenris liquet.Horum autem beroum quum longe praestantissi-mus esset Hercules, non absurde forte quis con.iecerir hoc poema, cuius maxima parte describi-rur Clypeus Herculis , esse maieris illius diras-WŒUMO’LTIOJI; qued tamen fragmenrum , quasi Opu-

Iscnlum disrincrnm ab eo qued dixi, ad nos per-venit. Cerre tria potissimum peemata Hesiodi

220

solenr ’memerari’, inter quae Héroogonia recense;

rut, non Scutum . Maximus Tyrius Disserr. vahaec babet: Hesiodus quidem seorsim Heroum,a mulieribus initie facto, recensait genera, etex quanam quisque riants fuerit. Searsim veropoemate descripta ab illo est T heologia une cumT heogonia . Scorsim denique virant iuvanr Operaquae facienda, et flics quibus facienda. Hacre-nus Clerîcns, amice Lector, cuius verba exscri-benda puravi: eadem fere reliqni omnes interpre-tes habent , ex m quibus etiam nennulli dubita-runt , urrum esset Hesiodi , an alterius antiquiscriptoris hoc peema . Sed ego omissa huiusmo- .di centroversia , quae cette dirimi disselviqueneqnir , ad meam ’venie. interprétationeme Haud

primum nunc latinis. versibusl- a me redditum hocpeema in lucernprodir: aliqnet iam elapèi. sunranni, ex que Serais in Etruria- vulgatum est, utantequarn OdysSeam in. manus. hominum:-emitre-rem , babererur .aliqued meae ratienis interpre-tandi exprimendique Graeca latinis carminibusSpecimen, ac veluti rentamen. Inregrum runeimprimendum , prout exstar nimirum in Hesiodi

(r) Vide eorum nominer diversasqne sententias in Bibi. Grau.lib.’rI cap. vu! apud Fabr.

22!

edirionibns, curavi, inscripsique Alfonso Marsi-lio decrissimo vire mihique amieissimo. Pestautem mutaro consilio, priores versus quinqua-ginra seprem , qui ad Alcmenam Iovisque et Am-phitryenis cum eadem congressu pertinent , re-linquendos duxi; multoque satins incipiendnrnesse arbitratus sum ab iis versibus, quibus nar-rar poera Herculem , quum ab eedem Cycnnsesset visus in luce Apellinis, sese ad pugnamparasse. Sic enim duo censequutus esse videer,ut relictis. prieribns.-illis versibus et inregrum le-genribns; apparerer peema, . et commodius habe-ret initiunit. Ego quidem iamdiu inca. sum opi-nione, eedem mode nimirum fuisse banc Hémo-goniae. 59-..pa-ttem dictant .zSc’ùtunt affereulis , quem-

admodumi’llierifia illai;:*.quae graecarum na-vinm ennmerarien’em baber, est appellata Boca-

tia. Parrem banc esse nevimus Iliadis, quedmaxime musarnm bene rota superest legirurqueflics; Heroogonia Hesiodi sen aliud huiusmodi

(r) Heroogonia in plures erar distributa cataleges: Aspis senScutum ad quartnm fortasse pertinebar, ut est in Scholiis, quae inAldina edirione Aspidi subiicinntut. An vero Heroogonia divetsurn

opus a rnulierum cataloge? Hoc etiam dubio non carere videtur.Vide Fabr. in lib. il c. vrxl Bibi. Grau. Quid qued et Enstathius etPscude-Didymus posrremam pattern Iliad. Xi vecant A’amâmcu’ay?

222

carmen, cuius erar pars pugna Hercnlis cum Cyc-no , quum iniuria temporum perierir , fragmen-tum qued superfuit, Scatum Herculis inscriprumfait. Ceterum ne et priores versus , ques rese-candos puravi , desideres , heic .snbiiciam , qualesin Senensi exstant edirione .Qualis agenoreas patrie procul urbe relieraAmphitryona seguens Thebarum venir ad arecsEgregii Alcmene clarurn genus Électryonis;

F emineo quae pulcra cirera praestabat in omni0re habitugue? 011i mortali sanguine nulleIngenii laudes poterat contendere virgo ,Spirabatgue nigris oculis nigrogue capillo

Tale decus, spire: paphio gaule aurea luceIpsa suas Cytberea rufians quum visit amores.Argue eadem , quanta non arserat alla priorum ,Sollicite cari flagrabat coniugis igne,[lie licer miserae stravisser flirtera patremIraseens in merle boum . que rempare supplexFini bus e patriis Cadmaeam venir ad urbemHospitio exceptas paiera cum virgine , ubi aegram

Duxit acidaliae V mais sine munere vilainAmphitryon . neque enim carum fils ante cubileScanjere crac , gamines nymphae quam maximas ultor

Placasset belle francs , firrogue superbasT cleboum T apbiamjue arecs vastasset enferras .

r5

223

Sic anima fixant: promissi numina testesAdfizerant , quorum veritus contemnere numen

Maturabat opus, qued Jupiter ipse probarut .Érgo illum studio pugnae succensa iuventus

Omnis eguum domitrix scguitur Boeotia -, et omnesCertatim Locrîgue vire se adiungere gaudent

Phocensesgue una: una tariras dux ipse catervasLaetus agit , mediisgue ardens exsultat in annis .

At pater ille bominum divumgue acterna porcstasSecum aliam tacite volvit sub pecten: curamProgeniemgue para: , possit quae vincere Martem .Id meditans celansgue dolas disccdit Olympe ,Furtague nocturnus veneris molitur . ad chum[unique T ypluzonium , iam Pbicion alite cursuCelsus abit , residensgue opera admiranda volutat .Nec mora fit: captas nymphae Midcatidis igneC oncubuit fitrtim valaque potitus amure est,Ampbitçyon pua nacre redux victricia belle

Arma domum refirens devicro venir ab hoste.Non fitmulos prius ille sues , non visere gaudetPastores , quam nota adeo: penetralia nymphae :T antus amor cupide gliscit sub pectore regis.’

Ac veluti saevo qui longi clapsus ab aestuConvaluit morbi, captiva aut vincula firgit;Sic alacer laetusgue animi iam marte soluzusIntulit optato Iongum vestigia recto

224

Arnplzitglon , fiaiturgue datis non ante hymenaeis[dalium carpens florem , çyzhereia dona .

Iamgue adeo magni revolutis mansions oroisNympha sima! furtim summo love plana , AsimulgueEgregio commixta Vil’O duo germina partit

Edidit, baud uno prognatos robore fratres.Deterior namque alter erat , qui sanguine crainsM ortali; longe contra praestantior alterMagnanimusgue , ingensgue . tua de semina Iphicleus

Prodiit , Amphitryon: dia [avis adiras alterDe stirpe Alcides haros, qui te attaque, Cycne,Marte satan: gnondam crudeli caede peremit .

Viderat [Hinc Phoebi etc.

Tu ipse profecto his perlectis versibus con-silium laudabis, Opinor , meum , industriamqueprobabis. Quod si et placebit, ut hoc poemaimposterum non Scuturn Herculis, sed PugnaHerculis cum Cycno inscribatur, minime pugna-bo, immo potius libenter asSentîar. Mec tamenarbitrio id facere non ausim: vereor enim anti-quitatis auctoritatem. Itaque idem nomen serve-tur , forma tantum mutetur. Haec habui, dequibus te admonerem, amice Lector; tu me amavaleque .

W

225

HESIODIASCRAEI

SCVTVM HERCVLIS.

Viderat inventum Phoebi iaculantis opacoIn nemore Alcides Cycnum cum Marte, coruscumAcre renidenti, iactantemque ignea circumFulgura sublimi e curru. cavat ungula pulsu

5 Quadrupedante solum, superas it nimbus ad aurasPulveris excitus volucrum vi- subter equorum ,Stridentesque gemunt currus. iam gaudia CycnumSollicitant, magnique Iovis demittere letho ’

Progeniem aurigamque ardet Spe laetus, et armis1 o Daedaleîs multa Victor cum lande potiri .

At vota Arcitenens risit sperantis, et illiObtulit indomiti saevus contra Herculis arma.Iamqne omnis lare lucus Pagasaeaque Phoebi

Vans. 2 .In ncmore etc. Hoc Apollinis nemus erat in agro Paga-saeo ad septentrionem sinus Pelasgici.

--- . . . . . Cycnum etc. Heroem nempe ex muliere et deoMarte genitum , qui rapinis et caedibus in cos saevîebat, qui Apol-lini dona fèrre pet ca loca consueverant .

f f

226 SCVTVMAra relucebat Cycni venientis ab acre ,

I; Iactabantque oculi flammae iubar acre. quis 011iObvius armato contra se impune tulisset ,Ni validas hello Alcides, Iolaus et acer,Queis invicti animi , fortique ingentia tergoBrachia , et indomitae stabant in corpore vires?

20 Ac prior Alcides tum sic afYatus amicum est:O Iolae , mihi ante alios carissime, magnes

In superos, alti premitur quais limen Olympi,Peccavit pater Amphitryon, quum venit ad arcesThebarum linquens Tirynthia moenia, postquam

25 Irascens in caede boum Electryona peremit,Atque adiit Creonta arque Eniochen fonnosatn.A quibus hospitio exceptus , quae munera cumque

Supplicibus fas iusque sinunt concedier ultro,Multa tulit, claroque super donatus honore

30 Vixit ibi cara cum coniuge . mox ubi tempusAdvenit, vitae in superas prodivimus aurasNec simili ingenio nec eodem robore creti

i7 .i . . . . Iolaus et acer etc. Iphicli filius, et Herculis auriga

hac in pugna.23 Peccavit pater etc. Amphitryon occiso Électryone exsul venît

Thebas cum Alcmena: a qua urbe profectus cum exercîtu vieil Ta-

phios et Teleboos . Quo tempore Iupiter concubuit cum AlcmenaaHerculemque generavit. Idcirco Iphiclo franc melior Hercules; ille

Amphitryonis, hic Iovis filins. De hac re rota lege MythologiamBannierii pag. 267 et Deninam lib. I cap. v1 HL". Grau.

3î

4o

4S

50

HERCVLI& avIpse paterque tuus, cui Iupiter abstulit omneConsilium. nam tecta procul Lpatriamque relinquensPraetulit Eurysthei ingratos celebrare penates.Infelix: post malta gemens veniamque precatusOderat heu nullo crimen medicabile fletu.At me caelicolae duros voluere laboresFerre diu. sed nunc gnavus mihi dirige cursumAlipedum, laetamque tuo spem concipe corde.Ingredere , adversumque rotas age rectus in hostem

Nil strepitum Martis veritus, turbidus iraTerrificis Phoebi lucum clangoribus implet :Sit validus licer ille, tamen defessus abibit.

Dixerat: illi autem sic est auriga loquutus.O pattue, o quali te rex hominumque deumque,Neptunusque, altis summo qui praesidet aequusImperio Thebis, voluere excellere lande?

En etiam hune ipsum mortalem acremque ferumqueAdduxere tibi, claro ut potiare triumpho.

34. Consilium etc. lis apud poëtas mens a love eripi dicitur,qui male aliquid aggrediuntur, ruuntque in exitilun.

35 Pracrulz’t Eurysrhei etc. lphielus patria relicta domo ad Eu-rystheum sese contulerat. Eurystheus erat Peloponnesi tex, Herculem-

que contînuis certaminibus periculisque exponebat: illi enim heros

invietissimus decepto love a Iunonis fiaudibus servire ac parere coa-ctus erat .

387 A: me caelicolaç etc. Iuno, an porius Apollo, cui Cycnus

. . aanlSllS magnopere.

:228

55

60

70

SCVTVMQuare agesis atque arma humeris citus indue: nullaSit mera , quin magne cengressi ceminus hestiPugnemus; neque enim Martem levis inclyta proles,Non et Iphiclides metuit. vestigia retroSpere equidem referet magni duo germina -cernensAlcidae, iuvenes ambes , queis praelia duraGram magis resonant, aliis quam gaudia mensae .

Sic ille: Alcides placide subrisit amicoGavisus sermone, iterumque haec impiger infit.

O heres Iolae, levis cura; aspera pugnaHaud procul est: novi expertus te rebere firme.Nunc quoque sis memor ipse tui, nec Ariona nigrumLentus agas, sers quaque dabit se laeta, sequare.

Haec fatus, laevi inclusit suras erichalce,Caelateque humeris ingentibus induit aureInsignem theraca, olim Tritenia PallasQuem dederat love nata vire tutamen in annis,Praelia quum primum fatalia ceepit ebire .Nec minus et ferre pectus circumdat , et altoSuspendit pharetram terge, volueresque sagittasExitium vecique simul vitaeque ferentes .

62 . . . . . nec Ariane: nigrum etc. Arion hic equus: perro usi-

tatum equis nemina impenere, ut et canibus.7o . . . . . volueresque sagittas etc. Animadverte elegantissimam

sagittarum descriptienem, quae , qua parte vulnus infigum, lacrymas

ac mortem continere dicuntur; mediae laevissimae sunr, qua nervoaptantur, permis armatae sunt, ut directius rendant.

HERCVLIS. t 229His acie in summa lacrymae, mersque insidet atra,In mediis rutilat laever: pars ima nigrescitHerrida fulmineae pulla Iovis alitis ala.

75 Corripit bine hastam praefixam euspide ahena,Ingentemque quatit dextra: tum tempera circumTerribilem cristis galeam signisque rigentemImponit, validum capitis munimen honesti.Deinde capit clypei non enarrabilis erbem,

8e Mirandum visu, nec ferre, aut arte demandum.Nam tenui circum gypse sectoque elephante

Electreque micans et multe fulgidus aureTetus erat, cyane clarum variante niterem.

79 Deinde tapit clypei etc. Iure salle Ieannes Diacenus iam ad-notavit, hoc Herculis Scutum exhibere nobis tetum terrarum erbemet quae in eedem fiunt, pugnas nimirum, sollemnes heminum cee-tus, Indes, cettamina, bella, urbiumque direptienes, merientiumquegemitus. Tum arantes ac mercures frugesque in aream congregantes,tum racemes secantes ac ferentes ad tercularia. Sunt et venateres,et leperem canes insequentes, et equi eurseres , et adolescentes sal-tantes et canentes ad tibiam, et cetera huiusmodi quamplurima; quae

omnia circum comme in medum ambit oeeanus. Non absimilis est” illa apud Homerum in Iliade semi Acltillaei descriptie, multique ver-

sus iidem emnine sunt. Cur id aeciderit, grammaticerum est dili-gentius inquirere, et an pseudo-Hesiodi sit hoc peema? Ceterum siquis erit , qui purot multe plura in hoc scute eengesta esse, quamquae ipsum scutum capere petuerit, is Popii Animadversienes adScutum Achillis in Iliade adeat,’videbitque solutam penitus, exhibi-

ta ibidem figurarum mensura, liane omnem difficultatem.

23e

3S

90

95

100

SCVTVMIn media stat terrer atrex mertalibus anguisTerva tuens , eculisque vomens ardentibus ignemFlammeus, ac dentes maculesis faucibus albosExertans . elli nigre suffusa venenoSaeva fiente super volitat diseordia, pugnasIlla ciens heminum , cunctisque avertere mentemSueta , ausi Alcidem quicumque lacessere belle .Herum animae nigri subierunt estia DitisTartareosque lacus iampridem , at cerpera terrantF eeda super calidi putrescunt sideris aestu .Adsunt Ineursusque F ugaeque Necesque Tumultusque

Herribiles visu fermae, Rabiesque FurerqueImpatiens animi . tum vulnere Parca recentem

Hunc tenet, huic instans vulnus crudele minatur,Hunc lethe demitum pedibus trahit: eerra visu,Sanguineaque humeres palla circumdata feedesInfrendet stridore gravi, saevumque tuetur.Adsunt bissenique altis cervieibus hydri,Hestibus Alcidae metus ingens, 0re cientes

94. Adsunt Ineursusque etc. Haec omnia quasi quaedam viveeorpera videbantur: sua cuique facies eenstabat .

rez . . . . . are deum etc. Fortasse horum serpentium Ora at-que dentes ita a Vulcano cenfiati erant, ut quocumque motu im-pellerentur, interque sese collisi resonarent. Sequitur ipsa corporumdescriptio , quae quia diversis celeribus efiîcta exprimitur , non ma-

le quis ferrasse bine ceniecturam faciet , non sculptas tantum fuisse

huius clypei figuras, verum etiam celoratas: itaque pingendi mi

î-L

là:

105

[[0

tr;

120

HERCVLIS. 231Ingentem crepitum, queties Tirynthius heresPugnabat. celubrum fuscis lita cerpera guttisTerga videbantur, malarumque ater hiatus .Non procul agrestumque suum atque armenta leenumAddidit Ignipetens. properant longe ordine turmaeIn se eculis cenversae indignantesque; nec istae,Nec metuunt illae: cervix herreseit utrisque.Iamque lee cecidit magnus; due cerpera iuxtaStrata iacent apri fortes: cruer omnibus aterVolvitur e membris , iucunda leenibus esca.Hinc magis ardescunt ad pugnam, unaque feruntur

a Setigerique sues contra fulvique leenes .Parte quoque in clypei Lapithum pugna aspera surgit

Piritheum circa, Caeneumque, Dryantaque regem,Opleaque, Exadiumque, Phalerumque, Prelechumque,

Et Marte Ampycidem Mepsum genitere creatum,Atque parem superis Aegidem Thesea divis:Stant ex argente reges , arma aurea regum .

At Lapithas centra Centauri in tela ruebantMagnanimum eirca Petraeum, Arctumque, Huriumque,

nobilissimae accedet antiquitas, quam illi vîdentur quidam denegasse

parem Homeri temporibus.

x15 Parte quoque in clypei etc. Cui non nota Lapitharum Cen-taurerumque pugna? Vtrique Thessaliae populi fèrocissimi ac pugna-

cissimi; Centauri etiam equitandi peritissimi, unde partim equi par-tim hermines ficti a fabulis .

232 SCVTVMAsbelen et clamm augurîis, nigrumque Mimanta,Peueidasque duos Dryalum et fratrem’ Perimedem:

r 25 Ipsi ex argente , aurata gravis abiete dextra est.Iamque ira nituntur membris , ut ceminus euseAeratisque putes inter se cernere telis.Hes inter tumidis spirantes naribus ignetnMartis eques biiuges, ipsumque est cernere Martem

r 30 Sanguinee armatum ferre, turmasque cientemFulmineum . curru residens sublimis in altoFertur; eum propius Terrerque Paverque sequuti,

Dira lues, ardent mediae se immittere pugnae.quta etiam love nata, velut si praelia coeptet,

13s Cernitur insignis galea, protectaque pectusAegide iam telum quassat, iam tendit in hostes-Altius hinc superum chorus est: ques inter Apollo

123 Asbolon- etc. An de hoc illud epigramma, qued et Philo-stratus memorat, et Tzetzes fuisse dicit ab Hercule seriptum?

A’oBoÀàç 0137-5 (953w retaperoit d’an! a 0573 àvSça’mwv,

O’Euno’pmto neigeotant (in, êuÀme’oç nacrât flël’IKnÇ

Evyxumtt pâlot 35m0» &IIÆTQOBIOIÇ noçaixeaatv.

Eusebius lib. 1x cap. xvrl Asbelum Graecis dici, qui PhoenicibusCamus Cltanaanis filins, aucter est; idemque a Tatiane scriptoribus,

qui ante Homerum floruere, accensetur.132 Fertur; eum propius etc. Et Homerus et Virgilius hos deo

Marti comites adiungunt .

137 Altius [zinc superum etc. Pulcherrima sane species, qua no-

bis Apellinis musarumque certamen in sollemni deorum coetu exhi-

betur. Sed aliquibus eruditis locus corruptus videtur, nec illud

HERCVLIS. 233Dulce senat . divum demus est in vertice Olympi,Totaque suavilequae fremitu testudinis ardet .

140 Pane forum, rerumque fore vis maxima prestatCaelicelum in ludis . similes medulantibus adstantMusae Pierides , et carmen hiare videntur.At subter pertus facilis venientibus erbemPanditur in curvum nautis. liquide aere videres

145 Vndantes fluctus, mediisque in fluctibus albosLudere delphinas variosque intexere cursusHac illac. gemini patulis e naribus undasEfflant, ac mutis expient fera piscibus ora.Hi trepidant fugiuntque: uda piscater in acta

150 Observat tacitus palantes, laxaque tenditRetia substratum pelagi iacturus in aequor.Praeterea Danaes proles fortissima Perseus

Nec clypei tangens erbem pede, nec procul abstans

1,7562 à, gÀfloç âfigïez’raç heic Slgl’llfiCCt, satis constat. An JxÀog

pre âafiaç legendum? Sed Clericus huic lectieni minime codices fa-

vere observait . Ego suspicer , eam pesse intelligi vocem de praemiis

a diis Apellini et Musis pre cantu propesitis.143 A: sabrer portas etc. lngeus quidem saltus, at picteribus

non inusitatus: qui pictores habent sane multa, quae in hoc peema-te admirentur et imitemur.

r52 Praeterea Danaes etc. Si que in loco opertebat meminissehoc Scutum fuisse opus Vulcani, cette id in hac Persei descriptionefaciendum erat: nihil enim illo, eiusque statu magis admiratione (li-gnum , ne dicam incredibile.

S 8

234 SCVTVMEtnicat haud facilis dictu . nam Mulciber illum

155 Fecerat baud usquam haerentem: volitantia plumaVersicolere gerit pedibus talaria in imis,Inclusumque nigra vagina sustinet ensem lDernissum ex humeris. rapide velat ecyer euroTerrifice tectus desectae Gergenis 0re

1 60 Terga retro, qued pera ebiens argentea tetumCingit, et ex aure dependens plurima firmatFibula. Cimmeriae nectis caligine plena

Orci cassis erat circum cava tempera regis.Ipse videbatur trepidans sitnilisque paventi

Tendere iter Perseus: magne namque impete peneGorgones effusae instabant, dextramque cruentam

Iniicere ardebant . illis properantibus altoCum strepitu elypeus viridi ex adamante fremebatPulsus acuta sonans . simul ora attellere bines

170 Implicites zenis angues et lambere seseAdspiceres, presse simul acres ’stridere (lente.

Magnus at herrifice gliscebat vertice Pherci

166 Gorgone: efusae etc. Stheno et Euryale pesr Perseum fu-giemem seroris Medusae mertem ulturae ruchant . Certe haec pictu- .

ra, non poësis est; ira eculis omnia, ut Heratius ait, fidelibus sub-

ieCta sunt.172 Magnus at horrzfico etc. Supra Corgenes acernma pugna 1n-

sculpta crut: ante urbem milites pracliabantur pre coniugibus nans-que; maures e nmcnibus exitum praelii sollitirae despeCtabant, senes-

que diis preces ac veta oflerebunt pre incelumitate natorum.

17S

r80

185

190

195

HERCVLIS. ,35Natarum supra terrer: quippe herrida saevitPugna virum , tenduntque adversa in tela phalanges.A patria hi domibusque suis gnatisque repelluntExitium; hi certant pepulande avertere praedas.Multi utrinque iacent; sed adhuc pars maxima tellsVivat finit. pavidae Stant mattes turribus altis,Dilaniantque genas cum femineo ululatu,Spirantes, flentesque, opus admirabile visu.

Nec non et senie longaque aetate parentesIbant conferti pertis, infirmaque divisAlte extollebant pro caris brachia gnatis,Aspera ques agitat saevo fortuna periclo ,

Insequiturque furet Parearum: has tegmine nigrasFecerat, et iunctis stridentes dentibus. et iamHerribiles torvaeque oculis et sanguine sparsaeInter se pugnant , rabidaeque cadavera circum

Quaeque inhiat fuse satiari prima cruere.Vulnere quem cernunt campe procumbere, aduncesIniiciunt ungues misero: subit ille nigrantem

Cecytum circumque Stygem volat umbra; sed atraDivae nocte satae, postquam fera sanguine cordaExplerunt, iaciunt post sese exsanguia membra,Versanturque inter caedes et vulnera rursum .

18 5 Insequt’turque furor Parcarum etc. Parcae sangumxs efiusr

avidissimae semper inter caedes versantur . Earum praesxdes, nantmultae sunt, Clethe, Lachesis et Atropos. Quae heic dwersa fieridescribuntur, mon ab iisdem sed a diversis fieri Intellxgcnda.

236’

ZOO

205

210

SCVTVMPrimae aderant Clotho et Laehesis: miner una duabus

Atropos incedit; neque enim est dea corpere magne,

Portier ast aliis et multe grandier aeve est.Erge omnes caedi videas instare, minantesVnguibus alternumilongis manibusque cruentis

Exitium seciis , ac se crudele tuentes.Tristitia infelix bas iuxta proxima stabatHorrentique faine pallens atque arida, feedumCrassa genu: insecti digitis informibus ungues,Naribus et mucor manabat teter, et atrasPerque genas perque ora cruor se fusus agebat.Ipsa autem dentes haud ulli affabilis 0reExaeuit stricte frendens , multeque supernePulvere sordescit lates feedata per armes ,Humidaque a fletu. non hinc procul urbis imagoTurrigerae sese attollit, cui pestibus aureisSeptem inerant portae, pertisque effusa iuventusLaeta indulgebat choreis. nova ducitur altisSponsa rotis , late resenant leea Hymen Hymenaee.

202 Tristitia infeIix etc. Bette post cruentam pugnam describi-

tur tristitia; multi enim necesse est tristentur ac deleant. Porto quidtristius hac tristitia scribi aut etiam excogitari petuit?

2re . . . . . non hinc procul arbis imago etc. Cuius urbis? quaeseptem habebat portas. ergo Thebarum mentie fit.

214. Sponsa rotis etc. Sellemnis heic describitur pompa, quaspensa ad Sponsum apud Graeces deducebatur. Iuvenes ac puellae induos eheres dividebantur, spenserumque laudes alterne cantu celebra-

21.5

220

230

HERCVLIS. 237Semitaque ardenti collucet lumine rota

Ordine servorum longe. praeit inclyta fermaTurba puellarum gaudens; quas ponce sequutusIt chorus aequalis iuvenum, luditque sequendeAut biferes inflans buxes, aut gutture molliIngeminans carmen, cantantique adsenat eche.Iamque illae ad citharae senitum, iam ducere ceeptantHi chereas, dulci resenat dum tibia cantu.Inde alii atque alii saliunt, et carmina dicuntAlterni, ridentque hilares: urbs tota resultatLaetitia plausuque simul chereisque iecisque.Altera pars iuvenum celsae sub moenibus urbisExercetur equis, demitatque in pulvere currus.Pars etiam curve terram prescindit aratreInsudans, tunicasque alte succineta: stat agroLaeta seges, gravidisque herrens flavescit aristis.Hinc alii culmumque levem plenasque secabantFalcibus incurvis spicas, cerealia dona;Composites alii instabant conferre maniples,

haut, saltabantque ad tibiam. Vide Theocritum in Helenae ac Me-nelai Epithalamie. Qui veto Eclto in sculptura resenabat, sane ne-quee intelligere. Sed non unum hoc parum verisimile in hac de-seriptione, quamvis summa est in versibus venustas, qued satis eratpeëtae placendi in primis studiese.

230 Laeta seges etc. Animadverte quatuor anni partes heic ele-

ganter descriptas per arationem , per messem, per vindemiam acvenatieucm .

238 SCVTVMArea qua lare fervet. vindemia labre

2 35 Inde subit reseo spumans: hic falcibus uvasPampinea de vite secat, gerit ille racemesPlexis in calathis mode purpureos , mode canes,Nectare abundantes, foliisque recentibus auctes.

Argente e niveo subnixa stat ardue vitis,24e Artis opus rame, et feliis agitata tremiscens

Ingenti iuvenes umbra cemplectitur. horumPars uvas pedibus calcat, laticemque lyaeumLaeta haurire parat; pars et centendere pugnisGaudet, et exercet luctam, sequiturve fugaces

245 Venatu leperes . gemini fugientibus instant0re canes, morsuque ’ inhiant: hoc acrius illi

Maturantque fugam trepidi atque evadere certant.Heic quoque in herbese videas certamina campeExercere equitum turmas: stant curribus altis

250 Aurigae, laxantque feris fluitantia leraCella super; velucrum vis emicat excita equerumLata per arva volans, senat impete faginus axis .À

Necduin etiam magne laeti certamine metam lAttigerunt, necdum cupidis victoria munus

355 Annuit: ex aure tripodes stant praemia pugnae

239 Argento e niveo etc. Quid hac vite formesius, quid magisaffabre fietum? plena sane evidentiae descriptio ira, ut oculis ÎPSiS’

tantum perlectis versibus, omnia mihi videre videur.2 55 . . . . . ex aure tripodes etc. Praemia certaminum ludorum-

que apud Graeces tripodes plerumque; quamvis et alia Propaneren-

260

265

270

HERCVLIS. 239In medie, vivoque ardent velut igne corusci.Haec circum extremas clypei perlabitur erasOceanus lare effusus, strepitantque pet ipsumCycni exsultantes inter se vocibus altis,Ludentesque unda in summa cum piscibus. illesAspiceres vives freta per tranquilla moveri,Spectaclum love dignum ipso, cui Mulciber olimExtuderat clypeum iussus, magneque labereCaelarat variis ingentem ex ordine fermis.

Hunc satus Alcmena cepit, nec mole gravaturImmani, sed utrinque agitans obiectat, et altumInsilit in currum, die par fulguris igni.Iamque levis graditur: bigis lolaus iisdemAdstat, et auratis currum moderatur habenis.Quels dea caerulee Tritenia lumine PallasAdstitit, incenditque animes his vecibus usa.

tur victoribus. Vide Homerum ad Patrocli futurs ab Achille celebra-tum, et Virgilium ad Anchisae exsequias ab Aenea instauratas .

2 57 Haec circum etc. Has omnes hactenus descriptas tam multi-plices variantesque figuras Oceanus comme in medum per summasclypei eras discurrens claudebat; et ne ipse etiam inornatus esset,cycnos cum piscibus in eedem ludentes efiinxerat Vulcanus.

262 Spectaclum love dignum etc. Quid mirum, hune fuisse cly-peum tain allâbre a Vulcano elaboratum, quum ab ipse love siciussus crut P

265 . . . . . nec mole gravatur etc. Recte quidem haec a poeraanimadversa, ut ingcns illa vis Herculis magis apparerct.

24e

275

28e

SCVTVMSalvete, e Lyncei proles clarissima: vebis

Iupiter ille poli recter nunc sternere Cycnum,Exuere et stratum fulgentibus adnuit armis.Verum age tu memori, qued dicam, in mente repene,Alcida: postquam Cycnum speliaveris aura ,Intactum tellure sine ipsum arque arma iacere;Namque aderit Mavors. tu qua se parte videndumObiiciet clypei nudatus tegmine, in illumTende simul validis iaculatam viribus hastamRetrorsum simul ipse pedem refer: baud etenim fas

Aut arma eripere, aut biiugos abducere Martis-Sic fata, insiliit curru: victoria divae

In manibus, sequitur multa quam gloria laude.Tune auriga Ievi carus clamere iugalesHorrendo increpuit minitans . nevere minantem

Alipedes, rapiuntque rotas, celerantque pet arva;Addit et ipsa citis magnas dea caerula vires

272 Salvete, o Lyncei etc. Abantis pater fuit Lynceusa A1335Acnsii, Acrisius Danaës, Danaë mater Persei, Perseus pater Alcaet,

Alcaeus Amphitryonis, Amphitryon vero Herculis et Iphicli, cumfilins Iolaus .

278 - - o - . tu qua se parte videndum etc. Mars et Pallas am-be pugnarum praesides, sed plerumque adversi a poëtis fingumu"ille enim furere, haec sapientia regitur. Porre sic eadem D33 etDiomedem in Iliade in Martem incitat.

283 . o . . . victoria divae etc. Nam cui Pallas auxiliatur, Vl’ctor evadat necesse est.

l 290

z9S

300

HERCVLIS. 241Aegide concussa: pulsu gemit excita tellus.Contra autem flammae similis nimboque velucriCycnns equûm demitor pariter procedit, et elli

It proprior Mavers. diversa e parte ruentesConvenere ut equi, subitis hinnitibus aër

Insenuit, circumque offensa remugiit eche,Et Cycno prier Alcides ita vece profatus .

Cycne, quid adverse centendis tramite currumNos centra adsuetosque male adsuetesque labori?Iam nunc in diversa rotas age dirige,iet istaCede via abscedens. Traehinem tendimus altamAd magnum Ceyce, regit felicibus urbemImperiis qui iam senior: scis ipse, neque eiusGnata Themistonoe frustra tibi tradita ceniux.Infelix! neque enim a saevo te funere Mavers,Credo equidem , eripiet, si congrediemur ad arma.

296 Cycne, quid etc.. Initie alleeutienis coniuur Hercules Cyc-

num a pugna deterrere, admenens se et Iolaum esse pugnis pericu-lisque iamdiu adsuetes. Ex que constat non venisse illue Herculemdata opera, ut eum occideret, sed potius ut cum Ceyce de iniuriisa Cycno Apollini illatis cenquereretur .

299 . . . . . Trachinem tendimus etc. Vrbs Thessaliae est Tra-china non procul a sinu Maliaco. Itaque Hercules, ut iam animad-vertit Clericus , ex regionihus Pelio Thessaliae menti subiectis ad 0e-

iam iter habebat.

300 Ad magnum Ceyaz etc. Ceyx tex Trachines erat, paterThemistonoes, et Cycni socer.

hh

l

.. braya-u a

242

305

3re

315

320

325

SCVTVMIlle etiam nestri iam tune est vulnera teliExpertus, mecum Pyliis quum turbidus orisConseruit pugnam . .ter nestra impulsus ab bastaMembra sole adlisit , clypeum male saucius. ictu

At quarto insurgens totis ego viribus imumTransfodique femur, scutique ebstacula tupi.Concidit, et multa iacuit resupinus arenaPulvere sordeseens artus , irrisus et ipsisCaelicelis, mihi lande simul, spoliisque relictis.

Dixerat: at Cycnns nil verba minantia curansVertere nec biiuges, nec vult absistere calle. IErgo desiliere altis e curribus amboFilius et magni levis et Mavertia proles,Aurigaeque feros retro abduxere iugales,Et graviter vi terra pedum tremefacta ruentum est.Ceu quendam aërie mentis quum vertice magnae

Desiliunt, aliaeque alias super impete rupesVolvunturque ruuntque; tremit subiecta fragoreSylve gravi, lateque immani robore quercusExcisaeque alni et fractae ab radicibus imis pProeumbunt piceae, lapsu qua saxa ferunturPraecipiti, plana donec tellure recumbant.Sic illi inter se magne clangore ruebant

313 . . . . . spoliisque reliais etc. Cur igitur supra Pallas di-XÎI, nefas esse Martem spoliare? In Pyle ferrasse licuit, hac in pu-

gna non licer. Vide quid Plate client in lib. il De Rep. de nonrecte mentientibus, ubi invehitur in Homerum et Hesiodum.

HERCVLIS. 243Ad pugnam, tanteque virum late omnis lolcus,Myrmidenumque arecs, Heliceque, Anthaeaque, et Arne

3 3o Intremuit clamere. instant nec secius illiTellere cengressi veces; tum parte serenaIupiter intenuit magnum, guttasque cruentasDemisit gnate laetum certaminis omen.Nec mora: qualis aper gelidis in vallibus ille

335 Horrificum exertans rictum ferus emicat acriVoce lacessitus venantum , ac fertur in armaObliquus, dentemque acuit; tum spuma ruentiVolvitur os circum, inque oculis tuber igneus ardet,Arrectaeque herrent setae per cella pet armes:

34e Talis prosiluit curru love natus in hostem.Tempus erat, reducis que primum nigra cicada

328 . . . . . lare omnis Iolws etc. Vrbes Thessaliae inter se vi-cinae , quarum Phthia Achillis patria ad treianum bellum Myrmide-num ducis celeberrima. Absurdum videtur Clerice vece duorum vi-rorum tet tractus terrarum persenuisse . Atqui si id absurdum, ple-raque et in Hemero et in Virgilio absurdissima; immo rota poësisabsurda. Quid de Alecto illa Virgiliana [am longe personante?

332 Iupiter intonuit etc. In honorem Sarpedenis filii eecisi aPatrocle fingit Hemerus in Iliade sanguineas a love guttas demissase caelo . Ergo prave Hesiodus fècit, qui ab eedem love , non a Mar-

te Cycni patte, heic delapsas memorat. Darem quidem id Clerice,nisi optime iure Hesiodo aliter facere licuisset. Hemerus 0b Sarpe-(louis occisi commiscrationcm sanguinis guttas demittere fioit levem,

Hesiedus in signum victoriae, quam eius filins Hercules erat de Cyc-no relaturus. An utrumque nequeunt illae sanguineae guttae significarc?

244, SCVTVMNunciat aestatis longas messeribus hefas;Quae viridi residens arguta sub arboris umbraVivit rere levi, nec dulcem efTundere cessat

345 Vsque senum, fervens quum cerpera Sirius urit;Iamque etiam tenerae milio nascuntur aristaeLuce sato aestiva, iam mutat acerba coleremVva, dedit Bacchus quam praemia laeta ilaborum.

Illa tempestate inierunt praelia, et arva35e Impleruntque metu late trepidoque tumultu.

’ Namque, velut geminis quum cerva leonibus iota

Concidit, in sese rabie vertuntur et iraPraecipites, gravibusque implent rugitibus auras:

Aut etiam veluti gemini certamina restris355 Vulturii sub celsae ineunt quum rupis hiatu

Cerva pre pingui vel mentivaga pro capta,Quam iuvenis fixit conspectatn e rupe sagittaEminus a nerve emissa; diversa peragratIpse leea, ignarus qua parte sequatur; at illi

360 Collapsam videra, et pugnam iniere cruentam.Sic getnini herees ibant in mutua damna.

Primus ibi Cycnns cupiens prosternere teloAlciden, magnis iaculatus viribus hastamIn clypeum intersit; sed non perrumpere ferre

365 Aes potuit, domum Vulcani. tum ferus basta

36.1. . . . . . sed non perrumpere etc. Iam superius admenueratHesrodus, hune Herculis clypcum nulla vi ferrove petuisac frangl:

qualla sunt arma omnia, quae a Vulcano fiunt .

370

37S

380

38s

HERCVLIS. 245Insurgens contra Alcides iaculatur, et alteCristatamque inter galeatn clypcumque sub ipsaTransadigit nudum cervice, et vineula colliNervum utrumque secat. vis toto e corpore cessitMagna viri; ramisque velut frondentibus arbesAlta eadit, perculsa levis vel fulmine rupes,Sic cecidit, sonitumque gravem super arma dedere.

Atque illum Alcides linquit tellure iacentetnOpperiens Martem validum, servatque ruentemSaeva tuens oculis. praedam ceu tractus epimamForte leo, postquam detraxit corpere pellemVnguibus arque animam rapuit citus, aspera cordaExplet acerba tuens hue arque hue lumine glauco,Dimotaque humeres cauda ferit, et pede crebroPresubigit terrain; non illi accedere quisquamObvius irato, aut audet concurrere pugna.Sic tune Alcides magna se suscitat iraVictor, et adversus Martem furit. ille doloreVenir inexPleto praecordia saucius, et iamSaeva gravi motu invadit discordia utrumque.Vt quando celsi moles de culmine mentis

374, Opperiens Marrem etc. Sic enim praeceperat Pallas, ne oc-cupatum in Cycno spoliande Mars aggrederetur.

376 Forte Ieo etc. Haec omnis similitutlinum cernparationumque

coacervatio plane Hemerica est. Vbi enim vatum ille maximus in-calcscit, frequentissirnas adhibere selet similitudines, ac veluti coa-CCI’VEHC .

a.-- Aï- ...r. ---1:

246 SCVTVMPraecipitans ruit acta diu, lateque frageremExcitat immensum, si fors gravis incidat altum

A In collent , opposite fractus perit obiice cursus:390 Ipsa immota manet , campeque inflxa resistit .

Non alie fremitu Mavors veniebat in hestemVociferans; non illum aliter Tirynthius heresExcepit venientem immotus. bellica virgoAegida concutiens Marti stetit obvia, et ipsum

395 Aspiciens torve sic est adfata furentem.O cohibe indemitesque animes infractaque belle

Brachia, Mars: neque enim tibi fas fatalibus armisExuere Alcidem gnatum levis. ergo age pugnaCede procul, ne forte luas mihi sanguine poenas.

400 Haec ait: ille ardens anime parere recusat,Et fremitu magne flammantia tela coruscansPretinus Alcidem invadit, natique peretnptiIratus pre cede aeratam coniicit hastamIn clypeum adversi: Pallas venientis at ictum

405 Avertit, iaculumque alto defiexit ab orbe.Ille dolore furens educte protinus ensëIrruit, Alcidemque petit. sed maximus harosAmphitryoniades surgentem cominus, orbe

Sub clypei extremo, crudeli vulnere nudum410 In femore assequitur: clypei transverberat oraS

5396 , O cohibe etc. Sic et apud Homerum saepe Martem verbrs

mugît P311215; nec ille tamen sapientiori aequieseit, arque wwwnon semel muletatus abiir.

HERCVLIS. 247Hasta simul, fulva simul ipsum sternit arena .Continue currumque agilem biiugosque volucresAdduxere elli famuli Terrorque Pavorque;Atque ubi sublimem curru imposuere , iugales

415 Impulerunt loris, petiere et limen Olympi.At satus Alcmena, soboles et fertis Iphiclei

Victeres Cycno exute speliisque potitiLonge abeunt; dumque alta petunt Trachinia cursuMeenia, caerulee Pallas circumdata nimbe

420 Aethera iam subiit, caeleque ingressa resedit.Cycnum autem Ceyx, cerpusque exsangue sepulcre

Reddidit, adcitis, lare vicina colebantOppida finitimi quicumque et Iolcon et Anthen,Myrmidenumque sacras arces, Arnenque, Helicenque

412 Continue currumque agilem etc. Aurigae Martis Terrer etPaver, qued hesribus iniecti eosdem facile in fugam cenvertunt.De Iris vide Theog.

4.18 . . . . . dumque alia petunt Traclzinia Etc. Herculem et Io-laum Trachinem quidem divertisse dicit Hesiodus, non veto dicitCeycem petiisse; quai-e desinat mirari Clericus, quemode Herculesocciso genero ad secerum ivisse ab Hesiodo fingatur. Quod si etiamad Ceycem ivisse diceretur, honestam caedis excusatienem Hercu-les habuisset; qued et illatam vim propulsasset, et iniurias a CycnoApellini illatas suadente Pallade vindicasset.

421 Cycnum autem etc. Sepulcrum exsequiaeque Cycno homi-num concursu maxime a Ceyce adernantur.

424 Myrmidenumque etc. Nemiua urbium paulle immutata abils, quarum superius poera meminit.

248 SCVTVM HERCVLIS.425 Turrigeras: excita hominum vis plurima venir

Dis superis cari gaudens Ceycis honore.Sed melem illius tumulumque evertit AnanrusImbribus exundans brumali tempere: visumQuippe ira Latenae gnato, cui munera Delphis

4 3e Saepius avertit rapiens, ipsosque ferentesIucundo vitae speliavit lumine Cycnns.

FINIS.

426 . . . . . cari gaudens Ceycis honore etc. Ideo credo haecal’l’osmi ut appareret, tamtam hominum fiequentiam non cenvenissc

CYCm gratta. qu1 omnibus ferrasse invisus erat, sed Ceycis opium.regis , ac propterea dilecti superis.

427 Sed molem illius etc. Anaurus Thessaliae fluvius ira volenteApolline , ne crudelissimi iniquissimique praedonis houer aut memo’

ria exstaret, tumulum Cycni evertit. Ceterum credit Clericus, Ut""th mima dcsuntr Îla nec finem peëmatis heic fuisse, quod Ven’sunlle est .

--g3 a