51
Novas de Boàtiri Newsletter periòdica de informatzioni istitutzionali de su Comunu de Boàtiri Annu IV, n. 2 de su mesi de Cabudanni 2015 Sighit cun custu nùmeru su servìtziu de Novas de Boàtiri, unu fozigheddu informativu, iscritu in sardu, pro afortziai sa comunicatzioni intra su Comunu e is Tzitadinus, pro chi custus siant sempiri informaus de totus is faìnas chi s’Amministratzioni fait, de is iscàdentzias, de is avisus de prus importu, dendi in su matessi tempus visibilidàdi pùblica e ufìtziali a sa limba sarda, una limba ancora bia in sa comunidadi nosta, ma chi si faeddat pagu e prus pagu ancora benit iscrita. Sa redatzioni de Novas de Boàtiri est contivitzada dae su Servìtziu Linguìsticu Sardu de su Comunu de Boàtiri, operadori Gonario Carta. Novas de Boàtiri si podit arretziri finzas a domu,bastat a ddu pregontai, mandendi una punta de bulletti eletrònicu a s’indirizzu: www.comunebaratilisanpietro.or.it e iscriendi su nòmini e su sambenau e “ chergiu arretziri Novas de Boàtiri”. In dònnia nùmeru de Novas de Boàtiri ddui podit èssiri finzas curiosidadis

Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Novas de Boàtiri

Newsletter periòdica de informatzioni istitutzionali de su Comunu de Boàtiri

Annu IV, n. 2 de su mesi de Cabudanni 2015

Sighit cun custu nùmeru su servìtziu de Novas de Boàtiri, unu fozigheddu informativu, iscritu in sardu, pro afortziai sa comunicatzioni intra su Comunu e is Tzitadinus, pro chi custus siant sempiri informaus de totus is faìnas chi s’Amministratzioni fait, de is iscàdentzias, de is avisus de prus importu, dendi in su matessi tempus visibilidàdi pùblica e ufìtziali a sa limba sarda, una limba ancora bia in sa comunidadi nosta, ma chi si faeddat pagu e prus pagu ancora benit iscrita.

Sa redatzioni de Novas de Boàtiri est contivitzada dae su Servìtziu Linguìsticu Sardu de su Comunu de Boàtiri, operadori Gonario Carta.

Novas de Boàtiri si podit arretziri finzas a domu,bastat a ddu pregontai, mandendi una punta de bulletti eletrònicu a s’indirizzu: www.comunebaratilisanpietro.or.it e iscriendi su nòmini e su sambenau e “ chergiu arretziri Novas de Boàtiri”.

In dònnia nùmeru de Novas de Boàtiri ddui podit èssiri finzas curiosidadis

Page 2: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

a susu de sa limba sarda, chi podint pertocai is nòminis de logu, s’etimologia de is faeddus, sa gramatica e is arrègulas de iscritura de su sardu. Novas de istòria, geografia, argumentus de attualidadi ecc.

****************************

Informatzioni de servìtziu:

S’Ufìtziu de sa Limba Sarda e s’Isportellu Linguìsticu est collocadu in su Palatzu de su Comunu, in su pianu de terra, in s’Aposentu de su Consigiu Comunali e est apèrtu dònnia martis mangiànu de is ottu a is dexi (08.00–10.00) e dònnia mèrcuris merì de is cuatru a is sesi de meri (16.00 – 18.00)in sa Biblioteca.

S’operadori est a disponimentu de totu is tzitadinus pro cali siat informatzioni, profundamentu, duda, curiosidadi, bibliografia chi pertocatsa limba sarda, pro consulèntzias e cussigios a susu de is arrègulas de iscritura de su sardu.

**************************

Cabudanni

Cabudanni nde benit dae su latinu "caput anni", chi bolit nai comintzu de annu, ca custu a beru, in àterus tempus, fiat prus che totu pro is traballus de su sartu su primu mesi.

In custu mesi, si faghiant is cuntratus pro is affitus siat pro is pastoris, siat pro is massajus. Fintzas oi, su mesi de Cabudanni, pro is bizantinus esti suprimu mesi de s'annu.

Proamus a ddu nàrrere in sardu:

Mesùras.

Page 3: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Mesùras o misùras esti sa paràula impreadu po medìri siat su ballumini,siat su pesu, siat sa longaria.

Cussas prus comunas fiant:

- Barrili (Camp. Gall. Sass.), Barrile (Log. Barb.), de capacidadi intre is 30-33 litrus.

· (B)alire, fiat unu barrileddu de agiumai 5 litrus.· Barriu, fiat unu carrigu de 3 mesinas. Sa mesina esti unu strexu

de casi 33 litrus.· Bratzu, Brazzu, Balzu, fiat una mesùra de 40 cm.; una

imbratzada, imbartzada, imbrazzada, fiat sa distàntzia intre sa punta de is didus medius de is manus cun is brazzus allonghiaus orizzontalmenti, ogiumai 120 cm.

· Brocca manna, fiat in su nord de sa Sardigna unu strexu de casi 30 litrus. In Campidanu Mèriga, fiat unu strexu de 50 litrus; sa brocchita fiat unu strexu de 3 litrus.

· Càdinu, in Anglona fiat unu strexu mannu de canna intessia, impreada po ponni frutas o àteras cosas de 15 litrus.

· Canna, fiat una mesùra de longaria de casi 3 metrus, in sa Sardigna Centrali; in su Cabu de Susu e in Anglona, fiat una mesùra de 2,60 metrus.

· Cantare, fiat su pesu de 40 chilus o 100 libbras. Una libbra fiat unu pesu de 400 gramus, chi corrispondiat puru a 12 uncias, sa uncia fiat unu pesu de 33,3 gramus.

· Carra, zenia de strexu po medìri prus che àteru laòris e finsas po inditai sa mannaria de unu terrinu (po su tantu de sèmini chi dduiintraiat). Fiat unu pesu de 25-35 chilus.

· Càrrigu, fiat · Cartu, fiat unu strexu de capacidadi de 12,5 litrus. Fiat finsas ¼

de moju.· Contzu (Barb. Log.), Congiu (Camp.), fiat unu strexu de 3 litrus.· Crobi (Camp), Còrvula (Log. Barb.), Còiba (Sass.), fiat unu

strexu mannitu fatu de zinniga intessia, a orus artus de capacidadide casi 11 chilus de laòri. In Anglona tenit una capacidadi de agiumai 21 chilus.

· Cossiu, Cossu, fiat una mesùra de capacidadi de 100 litrus.· Cubedda/u, fiat una mesùra de capacidadi de 30 litrus.· Furchidda, fiat una mesùra de longaria de 10 cm. Tiada essi sa

Page 4: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

distantzia intre su didu mannu e su didu chi inditat apèrtus a furchidda.

· Imbudu, fiat una mesùra de capacidadi de 3 litrus.· Starellu, Istarellu, fiat una mesùra de pesu de casi 21 chilus in

Campidanu e in Anglona. In Gallura fiat una mesùra de pesu de casi 45 chilus.

· Ladu, fiat sa medìda de unu proceddu puliu (4 chilus).· Libba, Libbra, fiat una mesùra de pesu de 400 gramus.· Lòscia, Luscia, Lussia, fiat una zenia de strexu fatu de canna

intessìa, po ddui ponni su laòri (Orriu), de casi 700 litrus.· Màriga, Meriga (Camp.), fiat unu strexu de terracotta de casi 50

litrus.· Meaza, miaza, fiat una mesùra de capacidadi de 3 litrus, botounu

de cartu. In Anglona fiat una mesùra de capacidadi de 5 litrus.· Mesina, fiat unu strxu de capacidadi de 33 litrus.· Moi (Camp.), Moju (Log. Barb. Gall.), fiat unu strexu de 45 litrus.

Po sa masùra de is terrinus, fiat su 0,40 de etaru. In Gallura fiat unu strexu de capacidadi de 8 litrus.

· Paris, fiat una mesùra de capacidadi de 6,25 litrus.· Passu, fiat una masùra de longaria 1,20 metrus.· Pinta, fiat una mesùra de capacidadi de 1,50 litrus.· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus· Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus.· Untza, unza, fiat su pesu de 33,3 gramus.· Umpeddu, Uppeddu, fiat sa mesùra de 3 chilus de laòri.· Umpu, Uppu, fiat sa mesùra d capacidadi de 1 litru.· Etaru, fiat sa mannaria de unu terrinu de 10.000 metrus Cuadrus

= 2 Moi + 1 Cuarra.· 3 Cartus = 30 Aras.

Is mesùras fiant de linna o de ortigu o de canna intessìa pro is laòris, de metallu o de congiu po is licuidus. A bòrtas sa matessi mesùra (de nòmini) cambiaiat de cantidadi de logu a logu.

Gramatica.

Articulu:

Articulu Determinativu Articulu Indeterminativu

Page 5: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Singulàre Su, Sa Unu, UnaPluràle Sos, Sas, Is(1) Unos, Unas(2)

· Chie iscriet, podet imprèare Sos, Sas, o fintzas Is po ambedadùas sas grèzes.

· Benit imprèadu comente in limba italiana “circa”, pro esempiu: “ in crèsia b’aiat unos chimbe òmines e unas chentu fèminas”.

Comente si fàghet su pluràle:

Su pluràle de sos nòmenes, de sos agetivos si fòlmant aciunghende sa “s” a sa fòlma de su singulare.

S’agetivu.

Comparativu:

De pàrina ( cantu-canta), (che-ca), comente + nòmene o pre-nòmene.

De primàtzìa: ( prus+ agetivu) (prus pagu+ agetivu).

Superlativu:

Relativu: (articulu determinativu + prus + agetivu)

Assolùtu: ( mannu mannu, pagu pagu, artu artu, ecc.); si no (agetivu + a beru); e fintzas (meda + agetivu).

Comparativos e Superlativos sinteticos ( mengius; peus.).

Su pronomene.

Sos pronomenes personàles:

Filera tonica

Sugètu Folmas oblicuasSingulare Deo De,pro….me(ne) A mie

Cun megu

Page 6: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Tue De, pro….te(ne)A tieCun tegus

Issu/issa(1), Vostè(2) A, cun, de, pro,….isse/issu/issa/vostè.Plurale Nois A, cun, de, pro,….nois

Bois A, cun, de, pro,….boisIssos/issas A, cun, de, pro,…issos/issas

· Candu si fàghet riferimentu a persones, si podet imprèare finas “isse”.

· Est fòlma de tzivilèsa.

Filera atona

Numeru Persone GrèzeSingulare 1 Màschiu Mi

2 Ti3 Li, ddi(1) Lu, ddu(1)

Feminile La dda(1)Plurale 1 Nos

2 Bos3 Màschiu Los, ddos(1) Li ddis(1)

Feminile Las, ddas(1)

Chie iscriet podet imprèare una de sas duas fòlmas.

Partigheddas pronominales.

Nde Candu fàghet riferimentu a cosa, po es. a nde boles petza?

Nche Candu fàghet riferimentu a logu, po es. a nche lu leas a domo?

Pronomenes e agetivos de possèssu.

Singolare Màschiu Feminile1 Meu, miu Mea, mia2 Tuo Tua3 Suo Sua

Page 7: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Plurale1 Nostru Nostra2 Bostru Bostra3 Issoro IssoroPlurale Màschiu Feminile1 Meos,mios Meas, mias2 Tuos Tuas3 Suos Suas1 Nostros Nostras2 Bostros Bostras3 Issoro Issoro

Pronomenes e agetivos chi cumproant.

Singolare Po persones o cosas màschiu Po persones o cosas feminileCustu CustaCussu CussaCuddu Cudda

Plurale Custos CustasCussos CussasCuddos Cuddas

Pronomenes arrelativos.

Chi (po esempiu su libru chi apo lègidu est bellu).

Pronomenes po preguntare.

-Ite (Candu fàghet riferimentu a cosa, po esempiu: ite boles a mandigare.

-Chie (Candu fàghet riferimentu a persones, po esempiu: chi est su mere de sa binza?

- Cale, cales, po esempiu: cale est su logu chi t’agradat de prus?

-Ca tu, canta, cantos, cantas, po esempiu: cantu costat custu libru?

Avèrbios elocutziones verbales.

Modu Logu Tempus Cantidade Chi affirmatChi DennègatChi dùdat

Chi preguntat

Page 8: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Bene Male

Inoghe a/dae inoghe

Como/immoe deretu

Meda paritzu/a,os,as Ei, eia, emo de seguru

Ello/ellus comente

Congiuntziones.

Copulative e,finas,fintzas, ne/nendisgiuntive Oavversative Ma,però, prus a prestu,sende gasi, de su restu,

antis, imbetze, cando chidichiarative Custu non custu, difatis, prò nàrrere, unu

paragone, pro esempruaggiuntive Finas, peri, in prusconclusive Duncas, pro custu, pro cussu, tandocorrelative Siat…siat, gasi…comente, tantu…chiCausali Ca, sigomentecomparative Prus…chi non, prus pagu…chi non, mèngius… chi

nonConcessive Sende chi, mancariCondizionali Bastis chi, bastat chi, si no est chiConsecutive A su puntu chiEccettuative FrancuInterrogative Comente, pro iteModali Che, comenteTemporali Onni/ogni bia chi, finas a cando, in s’interi, in

pessu chi

Prepositziones.

Proprie A,de, dae, in, cun, pro, intre, traImproprie Suta, suba, a pustis, in antis, foras, intro, a

inghiriu, contra, sena, a curtzu, a tesu, a largu, indedda, in prus, in s’oru, paris, in fatu, ecc.

Locuzioni prepositive In mesu de, in parte de, in càmbiu de, in cara de,paris cun, conca a, chirru a, cara a, pro mediu de

Aggettivi/nomi Francu, tramiteParticipi Mediante, durante, rasente

Page 9: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Pronomenes non definios

Calincunu/a

Unos cantos/unas cantas

Carchi

Nemos

Nudda

Perunu/a

‘Ateru/a-os/as

Unu/a-os/as

Ambos/as

Onniunu/a-ogniunu/a

Meda/as

Pagu/os/as

Totu/us

Cale si siat cosa

Matessi

Pròpiu/a/os /as

Bastante

Tropu

Prus pagu

Numerali

Numerali Cardinali Ordinali

Page 10: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

1 Unu, una Primu/a/os/as- su/a/os/as de unu

2 Duos, duas Segundu/a/os/as- su/a/os/as de duos

3 Tres Su/a/os/as de tres4 Bator Su/a/os/as de bator5 Chimbe Su/a/os/as de chmbe6 Ses Su/a/os/as de ses7 Sete Su/a/os/as de sete8 Oto Su/a/os/as de oto9 Noe Su/oa/os/as de noe10 Deghe Su/a/os/as de deghe……11 Undighi12 Doighi13 Treighi14 Batordighi15 Bindighi16 Seighi17 Deghessete18 Degheoto20 Binti30 Trinta40 Baranta50 Chimbanta100 Chentu200 Dughentos/as500 Chimbighentos/as1000 Milli2000 Duamila10000 Deghemila100000 Chentumila1000000 Unu milione1000000000 Unu miliardu

Per indicare quantità approssimative: deghina, bintina, chimbantina, chentina.

S’Alfabetu

Grafema IPA Notas e esempros

Page 11: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

A [a] Comente in Italianu e IspagnoluB

[b] A incomintzu de peraula es. bentu,boe, binuIn mesu de duas vocales es. saba, abe, cabu

Bb Si ponet bb candu est in mesu de duas vocales es. abba, ebba, abbosu , abbile.Si ponet una b sola in sas peraulas de usu reghente e chi benint de foeddos cultos es. Delibera, solubile, variabile, amabile.

C, ca ,co, cu, che, chi [k] Es. cane, coa, caddu, cuddu, chessa, chida

D [d] Posta a su comintzu es. dente, domo, die

D [d] Posta in mesu de duas vocales es.seda, meda, ladu

Dd [d] Es. sedda, dda, cadduE [e] Non si sintzat sa diferentzia de sa

vocale serrada o apèrtaF [f] Es. femina, unfrareG, ga, go, gu, ghi, ghe [Y] [g] Est g adenanti de vocales a, o, u,

es. gana, gosu, agu, argumentu.Est gh a de nanti de sas vocales e, i es. aghina, lughe, aghedu, pranghende, inghiriu

Gia, ge, gi, gio, giu [dz] A incomintzu e in mesu es. àgiu, figiu, giogu, tagiu, giogu.A pustis de consonantes es. bingia, corgiu, angione.

I [i] Comente in italianu e ispagnoluJ [j] Solu in mesu es. maju, opèraju. A

incomintzu solu po nùmenes proppios es. Jugoslavia

L, ll [l] Es. Cala/callaM, mm [m] Es. Domo/ammentuN, nn [n] Es. Cana/cannaNd [nd] Ando, cando

Page 12: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

O [o] Non si sinzat sa diferentzia de sa vocale aporta o serrada

P [p] Es.pane, apo, tropu.R, rr [r] Es. caru/carruS, ss [z] [s] Es pesare/bessireT [t] Es. taula, gatu, fatu.U [u] Comente in italianu e ispagnoluV [v] Candu est a incomintzu o in mesu

de duas vocales es. violinu, violentzia, avisu

Z [dz] Candu est a incomintzu o in mesu es. zeru, organizare

Tz [ts] A incomintzu o in mesu es. tziu, petza, putzu

SERVÌTZIOS PRO IS TZITADINOS

In custa setzione podides agatare is servìtzios chi isamministratziones de is comunus ponent a disponimentu de is

tzitadinos. Gràtzias a custos servìtzios sa zente podet preguntaretzertificados e àteros documentos, bìere pràticas o pagare is

tassas.

Contraventziones

Page 13: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Gràtzias a custu servìtziu sa zente podet controllare in sa retza ispròpias contraventziones e nche podet finas iscarrigare totus ismòdulos chi abbisonzant.Pro onniunu de custos verbales si podet imprentare una còpia desu bulletinu de su contu currente.Custu servìtziu ddu podet impreare chie est rezistradu ebbia: siintrat ponende su còdighe fiscale o sa partida Iva e sa password.

Pro chie no est galu rezistradu, bastat a cracare su tastu“rezistra.ti” e a cumpilare su mòdulu de rezistratzione.Pro cale si siat duda, crarimentu o pregunta, podides iscrìere a:………………..

[email protected]

Su servìtziu de Comunas permitit de controllare in sa retza ispròpias contraventziones, de ddas pagare o de nch’iscarrigare ismòdulos. Si nche podet iscarrigare finas sa normativa de ispatentes e su Còdighe de s’istrada.

Una contraventzione est su verbale de atzertamentu de unaviolatzione. Cando un’ufitziale pùblicu si nd’acatat chi calicunuest andadu contra de sa leze o de unu regulamentu, faghet suverbale de atzertamentu. Benit notificadu, a manera ufitziale,

Page 14: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

deretu in su logu in ue est istata fata sa violatzione o nche podetèssere mandadu a domo de sa pessone cun una notìfica.

Si sa violatzione a su Còdighe de s’Istrada non benit cuntestadaderetu, su verbale devet èssere notificadu intro de 150 dies: sinche benit mandadu prus de 150 dies a pustis, sa pessone chiddu retzit nche ddu podet torrare a mandare a s’Ufìtziu dae uedependet s’ufìtziale chi dd’at fatu. In sa notìfica bi devet èssereiscritu pro ite sa violatzione no est istada cuntestada deretu sadie chi est istada fata.

Una borta chi su verbale est istadu cuntestadu, o a pustis de saprima notìfica mandada a domo, b’at 60 dies de tempus propagare sa santzione.Su verbale podet èssere notificadu dae: sa guàrdia munitzipale,dae messos comunales o cun racumandada.Si su destinatàriu no est in domo, su verbale podet èsserenotificadu a is famìliares (bastat chi non siant incapatzes e chitenzant a su nessi 14 annos), a is cunviventes, a chie traballat indomo sua, a unu bighinu, a su portinaiu o, in casu de pessoneszurìdicas, a chie traballat in sa sede.Si no est possìbile a dare su verbale nen mancu a custaspessones, benit lassadu un’avisu in sa cassitedda de sa posta. In

Page 15: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

s’avisu si faghet a ischire chi su verbale at a abarrare in Comunee chi una racumandada at a abarrare pro 10 dies in s’ufìtziupostale inditadu in su matessi avisu.Si in custas 10 dies sa racumandanda non nde benit retirada, at aèssere mandadu un’ateru avisu chi dat tempus pro àteras 10dies. Passadas custas puru, sa notìfica pro posta racumandadabenit cunsiderada intregada.Si benit fata una violatzione a su Còdighe Istradale e sa pessonechi dd’at fata no est su mere de su mezu, sa notìfica nche benitmandada a ambos duos e su pagamentu at a èssere fatu unaborta ebbia, dae su mere de su mezu o dae chie tenet sa neghe.Sas santziones podent èssere pagadas in sa posta cun subulletinu postale chi nche benit mandadu paris a sacuntestatzione o cun unu bulletinu postale cale si siat, inditende:

· sa resone de su versamentu;· su nùmeru de su verbale;· sa targa de su mezu multadu;· si est possìbile, sa data de s’infratzione.

Is cuietàntzias de pagamentu devent èssere costoidas pro 5 annos. Si podet fàghere ricursu solu si sacontraventzione no est istada galu pagada. Su ricursu devet èssere fatu intro de 60 dies dae sa notìfica de sa contraventzione. Si su Prefetu, bista sa pràtica, pensat chi su ricursu siat bàlidu, emanat unu decretu de archiviatzione. Sinono, benit fatu unu decretu de pagamentu: su tantu de pagare est a su dòpiu e devet èssere pagadu intro de 30 dies dae sa notìfica. Si non si cheret fàghere ricursu a su prefeto si podet fàghere a su Zùighe de Paghe de sa zona in ue est istadafata s’infratzione, intro de 30 dies dae sa notìfica de sa contraventzione.

Su Sardu

Su Sardu, est una limba neolatina. Su latinu, s’est ispraighinadu in s’isula a is tempos chi is romanos dd’ant conchistada, amuntandeche sa limba chi ddue fiat prima, su paleo sardo o nuràgicu, pro divennere poscas de importu

Page 16: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

mannu, pro is arreighinas de s’identidade sarda.

Sa globalizatzione minatat meda su sardu, ma custa est una sienda sincra, ma de la connòscher menzus, pro chi siat impreada comente istrumentu linguìsticu e patrimòniu de lassare a is sardos de su tempus benidore.

Su sardu est duncas una limba neolatina o romanza, comente sunt puru sa limba italiana, su frantzesu, s’ispagnolu, su portoghesu, su rumenu e àteras ancora.

In Sardigna no est in totue chi si faeddat su matessi sardu, ca intre su matessi sardu si distinghent paritzas "bariedades" e pronùntzias, a suba de is cales dae tempus is linguìstas chircant de pònnere cuncordia.

Duas sunt is "bariedades" de su sardu prus de importu, su "Lugudoresu" in un àrea tzentru settentrionale e su "Campidanesu" in un àrea tzentru meridionale. Est de nàrrere peroe, ca intro de custas duas "bariedades", issas etutu sunt partzidas in "bariedades" locales. A beru est de nàrrere ca dònnia bidda faeddat sa bariante locale cosa sua.

Dae tempus si chicat de pònnere cuncordia, pro apostivigiare cale podet èssere sa forma ufìtziale iscrita pro su sardu. Pustis de medas punnas e tirrias,sa Regione Sarda at aprovadu una proposta pro s’impreu de una limba sarda a caratere isperimentale, approntada de una Commissione de espertos, sa “Limba Sarda Comuna”.

Limba Sarda Comuna

Sa Giunta regionale in su 1998 cun driversas deliberas ait dadu a unu grupu de espertos incàrrigos tecnicu-iscientìficos pro elaborare una ipotesi de normas ortograficas de sa limba sarda e de unificazione linguistica. Custa Commissione ait elaboradu unu progetu resumidu in “Norma de sa Limba sarda Unificada”, mai pigada a cunsideriu de s’Amministratzione Regionale. Insu mese de Maju de su 2005, sa Giunta Regionale cun deliberatzione n. 20/15 de su 9 de Maju, intro de unu programa de interbentos pro sa tutela e sa promotzione de sa limba sarda at prevididu, fintzas cun s’azudu de una Commissione tècnicu-iscientifica de bidere unu còdighe linguìsticu de impreare de parte de s’Amministratzione regionale in sa bortadura de is atos suos.

Sa giunta Regionale, su 18 de Arbile de su 2006, pigadu a cunsideriu de totu is

Page 17: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

traballos fatos, cun delibeatzione n. 16/14 , proponet de adotare a manera isperimentale sa “Limba Sarda Comuna” (LSC), cun normas de referèntzia comente amus nadu a caràtere isperimentale pro un impreu de limba sarda iscrita in bessida de s’Amministratzione Regionale. Custa Limba sarda Comuna, no est una limba imbentada, comente calincunu a nadu, ca est una bariedade de limba sarda de mediatzione , una bariedade faeddada prus che àteru in sas àreas tzentrales de sa Sardigna, cun apertura a su Lugudoresu e a su Campidanesu.

Amus nadu isperimentale e impreada dae sa Regione pro cantos atos suos in bessida. Chie cheret, podet iscriere a s’Amministratzione Regionale cun sa bariedade de sa limba cosa sua.

Cun cussa deliberatzione de su 18 de Arbile de su 2006, chi amus nadu, sa Regione adotat custa Limba Sarda Comuna (LSC) e fàghet pro sa prima borta ins’istòria de s’Autonomia, una delibera iscrita in sardu.

Cun cussa matessi delibera n. 16/14 de su 18 de Arbile de su 2006, chi aiat aprovadu sas normas de referèntzia de caràtere sperimentale pro sa limba sarda iscrita in bessida de s’Amministratzione Regionale, aiat fintzas istituidu s’Ufìtziu de sa Limba Sarda e s’Isportellu Linguìsticu Regionale e prevididu de fàghere sa bortadura in limba sarda de s’Istatutu de sa Sardigna e de sa Lege n.26/97, chi pertocat sa promotzione e sa valorizatzione de sa cultura e de sa limba de sa Sardigna.

In su 2007, in su mese de Maju, in Paule, sunt istados presentados is resultados de una inchiesta “Limba Sarda Comuna. Una chirca sotziulinguìstica”, cun datos e cun nùmeros e parres de sa populatzione sarda a suba de is chistiones linguìsticas chi pertocant s’isula.

No est beru ca sa Limba Sarda Comuna est una limba imbentada, ca est una limba naturale pro su 92,8 po chentu, est una limba mesana, cunforma a totu is bariantes de su sardu e chi podet èssere meiorada pro dda fàghere diventare limba ufìtziale de is sardos.

Limbas de minoria

S’Unione Europea medit de tempus meda su modu de tutelare e difèndere non solu is culturas e is limbas natzionales, ma fintzas is espressadas linguìsticas de minoria.

Page 18: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Unu documentu de importu mannu in custa bia, est sa “Carta Europea de is Limbas Regionales e minoritàrias” de su 1992, ratificada de totu is Istados de s’Unione, francu chi s’Itala e sa Frantza.

Pustis de custa, ddu est istada sa” Conventzione po sa protetzione de is minorias natzionales” de su 1995.

In Italia, sa Lege 482/99 a reconnotu a unu nùmeru mannu de minoris linguìsticas istàricas, normas in materia de tutela. Totu custu, solu issara, nointames ddu previdiat sa Costitutzione Republicana de su 1948 articulu 3 e 6.

Sa listra de is limbas tuteladas in Itàlia cun sa lege 482/99 est longa meda, e salimba sarda est una de custas, paris cun su friulanu, su ladinu, s’occitanu, s’albanesu, su catalanu, su croatu, s’islovenu, su gregu, su frantzesu e àteras ancora.

Istòria lestra lestra de su sardu.

Su sardu, naschet comente is àteras limbas neolatinas o romanzas, de s’evolutzione de su latinu, chi fiat arribadu in Sardigna , cando is romanos in su III seculos in antis Cristos, aiant bintu is cartaginesos e si fiant fatos meres de cussos logos in ue is cartaginesos teniant podere.

Cando s’imperu romanu est bintradu in crisi, poscas de su IV seculos pustis Cristos, fintzas sa Sardigne est passada a àteros meres, is primos fiant istados is vandalos chi sunt istados in sardigna pro pagos annos e poscas is gregos-bizantinos, pro prus tempus.

Issara su latinu fiat difusu in totu s’isula e est abarradu comente caràtere primàrzu de sa formatzione linguistica cosa sua. Cando fintzas is bizantinos ant cumintzadu a tennere cosa de fàghere in is logos issoro in oriente, ca una tzivilidade noa fiat beninde a pizu, s’Islam, a bellu a bellu, a fache de su X seculos pustis Cristos, in Sardigna cumparent is Giuigados. Sa Sardigna est in custu tempus partzida in bator Giuigados o regnos, ghiados dae unu Giuighe o re e fiant: Giuigadu de Casteddu, Giuigadu de Arbaree, Giuigadu de Turres e Giuigadu de Gaddura. De custu tempus de importu mannu pro sa Sardigna, nde amus a faeddare cando nde fàghimus s’istòria.

Pro torrare a s’istòria de sa limba sarda, pustis de is Giuigados, in Sardigna fiant bennidos àteros meres, ca s’isula nostra fiat passada a suta de su

Page 19: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

controllu prima de is Catalanos e poscas de is Aragonesos-ispagnolos pro dd’acabare cun is italianos, chi ant atzuntu limbas a limbas.

Pro una limba ufitziale

Amus bistu ca in àteros tempos una limba amministrativa esistiat in Sardigna puru, ma si podemus fàghere riferimentu a custa limba sarda amministrativa de is tempos passados, est de narrere puru, ca si sa limba est bia, custa cun su tempus mudat.

Mudat de continu a segunda de chie dda impreat. Sa limba comente a nadu calincunu, est comente unu riu, chi iscurret sèmper, e no abbarrat mai su matessi. Custu mudare no est una cosa mala comente calincunu pentzat, ma est una cosa naturale de is cosas bias: sa limba mudat non solu de logu a logu, ma finas de bidda a bidda e in sa matessi bidda de bighinadu a bighinadu e de famìlia a famìlia. Is limbas duncas non sessant mai de mudare.

In sardigna puru, amus bistu cantu est difitzile fàghere arresonamentos pro s’unificatzione linguìstica. Cuntierras, pro cale est sa limba bandera, cuntierras, pro pònnere règulas,cumpartzidas.

Ma sa limba, imperistante mudat. Su sardu puru est gasi. Ma sigomente est de tempus meda chi non tenet un impreu ufìtziale, giuridicu-amministrativu, ddi mancat unu lèssicu adecuadu e pretzisu. Ma custu si podet risolvere cun d’unu protzessu de modernizatzione de sa limba sarda, ponindela a cunfrontu de is àteras limbas neolatinas e màssimu cun is àteras limbas de minoria, chi ant giai paradu fronte a custu problema e in calencunu impreu ddu ant finas isòrviu.

Est beru ca in intro de is limbàgios tècnicos, is testos giuridicos-amministrativos, sunt tèteros, formalizados, acapiados a normas impersonales e fissas, totu custu pro more de su caràtere e de s’atzivimentu chi depet ammustrare. Su faeddu de sa limba amministrativa depet èssere cumprèndia bene de su chi dd’arretzit, sena cunfundimentu, depet èssere craru, pretzisu e unìvocu, custu poite una limba giuridica amministrativa non devet èssere lassada a s’interpretatzione de donniunu. Pro fàghere custu at a èssere de òbrigu a “modernizare” sa limba sarda e ismanniare su campu lessicale e terminològicu cun faeddos antigos chi pòdent ballere finas oe, cun neologismos, cun peraulas de sa limba spetzialistica e peràulas

Page 20: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

internatzionales de impreare sena cumplessos de inferioridade e sena timere a “imbrutare” o a “imburdire” sa limba sarda cun faeddos chi benint de foras, pònende a un ala custu purismu antigorista sardu, chi podet cundannare sa limba nostra a èssere unu traste de museu o unu folclorìsmu, sena possibilidade de pòrrere creschere, de ismanniare, de si normalizare.Totu custu peroe est de fàghere a bellu a bellu, cun medida, cun gustu, chirchende semper de non pèrdere s’identidade de sa limba sarda nostra, cun faeddos tropu foras de sas traditziones e de s’àmbitu limbìsticu-lessicale nostru.

Totu custu podet pàrrere ca custa limba amministrativa noa, siat disnaturale, artifìtziale, fortzis custu est sa beridade puru, peroe, tocat a cumprèndere ca sinon si fissant regulas e peraulas e faeddos, est meda diffitzile comintzare unu arresonamentu. Duncas tocat a istare ischidos, pro chi custa propaganda de “sa limba naturale” non siat s’iscusa po no andare in antis, pro frimmare s’impreu ufìtziale de sa limba, e , depende impreare su sardu in atos pùblicos, ispinghent sa populatzione a impreare donniunu su sardu cosa sua, ducas duos istandard, tres, bator o deghe o chentu o treghentos, ca gasi de siguru manc’unu at a andare in antis.

Pustis de aer fatu custos arresonamentos,passamus a una proposta de glossàriu sperimentale Giurìdicu Amministrativu.

Italianu Sardu

Abdicare AbdicareAbdicazione AbdicuAbilitazione Abilitatzione, abilitamentuAbitabilità Abitabilidade, tzertificadu de

abitabilidadeAbitazione Abitatzione, domoAbitato Abitadu, biddaAbitualità AvesidadeAbrogare AbrogareAbrogazione Abrogatzione, abroguAbusare AbusareAbuso Abusu, abusu de ufìtziuAccadere AcadessereAccedere AtzèdereAccertamento(verifica) Averiguamentu, cumpuduAccertare(valutare) ValutareAccogliere (un ricorso) Acoglire

Page 21: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Accomodamento AcòmoduAcconto AcontuAccordo di programma Acòrdiu de programmaAccreditare AcrèditareAcquisire CobrareAddebito (disciplinare) Farta de disciplinaAddetto PrepostuAddetto stampa Prepostu a s’imprentaAddizionale AditzionaleAdeguare AdecuareAdempiere AcomprireAderenza AderèntziaAdottare (un atto, un provedimento) Fàghere un atuAffidabile AfidàntziosuAffigere AfisciareAffine Parente a intraduraAffittare Apesonare, afitare, allogareAgevolare GiuareAggio AgèntziaAggiornamento (formazione) Perfetzionamentu professionaleAggiudicare AgiudicareAggravante IngraviamentuAggresione Agressione, imbestida,infrusadaAgibile AgìbileAi sensi della normativa vigente Cunfromma a sa normativa vigente,

segundu sa…Albo RegistruAlbo dei fornitori Registru de sos fornidores, Albu de…Albo Pretorio CuadruPretòriuAlbo Professionale Registru ProfessionaleAlienazione AlienatzioneAliquota AlicuotaAllegare Alliongiare, ligare, aligareAlternanza Alternàntzia, intreveru, vicaniuAmbiguità AmbiguidadeAmbito Ambitu, setore, campuAmmenda IsmendaAmmettere AmmìtereAmnistia Annistia, AmnistiaAmpio AmpruAnagrafe AnàgrafeAnnullamento Annuddamentu, annullamentuAnticipare Antitzipare, antecipare, antibitzipare

Page 22: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Antitrust (Autorità di Garanzia) Autoridade de GarantziaAnzianità AntzianidadeAppalto AppaltuAppartenenza AppartènentziaAppello AppelluApplicare AplicareApporre ApònnereApportare modifiche FàgheremodìficasApposito ApostivigauApprovare Aprovare, aproare, aprobareArbitrare ArbitrareArchiviare ArchiviareArea ( fabbricabile) Area de fràigu,àgheraArenile ArenileArrotondare ArretundareArticolazione ArticulatzioneAscritto InscrituAspettativa Ispetativa, isetativaAssegnazione AssignamentuAssegno Assignu, AssegnuAssenso Assensu, assentimentuAssessore AssessoreAssistenza Assistentzia, assistuAssolvere AssòlvereAssolvere una formalità Cumplire una formalidade, acumprire

una…Asta Pubblica Asta PùblicaATI ( Associazione Temporanea di Imprese)

ATI (Assòtziu de Impresas a Tempus)

Atteggiamento CumportamentuAttestato AtestaduAtto Atu, AutuAttribuzione AtributzioneAusilio AusìliuAutista Autista, IsciaferruAutenticare AutenticareAutocertificazione AutucertificatzioneAutonomia AutonomiaAutorità Giudiziaria AutoridadeGiuditziàriaAutorizzare AutorizzareAutotutela AutututelaAvvallare Avallare, afiantziareAvocare Avocare

Page 23: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Avvalersi Avalessire, avalire, si ndegiuare de…Avvantaggiare Assusare, avantagiareAvvenire AcadèssereAvviso giudiziario TzitaAvvocato AbocaduBalneare BalneàriuBando BanduBene immobile Binca, afrinca, fincaBeneficiario BenefitziàriuBilancio BilantziuBolletta BulletaBollettino BulletinuBollo BulluBrevetto Brevetu, breveteBurocrate BuròcratuBurocrazia BurocratziaCalamità CalamidadeCambiale CambialeCamera di Commercio Camara de CumèrtziuCancelleria CantzilleriaCanone CànoneCaparra Aforu, inforuCapitolato CapituladuCaro (costoso) Caru, gastosuCarta da Bollo Paperi BullauCaso (altrimenti) Asinuncas, asinonoCassa Depositi e Prestiti Cascia Depòsitos e ImprèstidosCassa Integrazione Guadagni Cascia IntegratzineBàlangiosCatasto CatastuCategoria Categoria, grezeCausa di servizio Causa de serbitziuCauzione CautzioneCertificato CertificauCessare SessareCessione TzèdidaCircoscrivere CircuiscrìereCitazione TzitaCittadinanza TzitadinàntziaClausola ClaùsolaCoatto Fortzau, a òbriguCodice CodigheCoerente CoerentziosuCollaudare Collaudare

Page 24: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Collegio CollegiuColletivo ColletivuCollocamento AcollocamentuColloquio CollochiuColpevole CulpabileComitato ComitauCommissariare CummissariareCompatibile CumpatibileCompetenza CumpetèntziaCompito (lavoro da fare) MasioneComune ComunuConcessione CuncèssioneConcernere PertocareConcordare CunsertareConcorso CuncursuCondividere CumpartzireCondono CundonuConferenza CunferentziaConfisca CunfiscaduraConforme CunformeCongedo CungeduCongruo Congru, achistiaduConguaglio CumpensatzioneConnotati Sinnosfisicos de sa persone, AergiuConsecutivo ConsecutivuConseguente Chi cunsighitConsentire AdduireConsigliere CussizeriConsiglio CossizuConsorzio CunsòrtziuConsuetudine Impòsitu, consuetudineConsulenza ConsulèntziaConsultorio ConsultòriuContabile CuntabileContestazione (disciplinare) Pretatzione, cuntestatzioneContraffare TrastocareContratto CuntratuContravenzione CuntraventzioneControversia TrivèrsiaConvenienza CumbenientziaConvivenza CunvivèntziaCORECO (Comitato Regionale di controllo) CORECO (Comitau Regionale de Controllu)Correggere Currigere

Page 25: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Corrispondenza CurrispondentziaCredito CredituCrocesegno RugheDanno DannuDante causa Giaente, giadore causaDebito DèpiduDecadere DecadessireDecentrare DetzentrareDecidere DetzidereDecorrere DecùrrereDecreto DecretuDeducibile Deduibile, de deduireDefinitivamente A manera definitivaDelega DèlegaDelibera DèliberaDemanio DemàniuDenuncia DenùntziaDeposito DeposituDeroga DerogaDesignare DessinnareDestinatario Arrecidore, retzidoreDeterminazione DeterminatzioneDetrarre Deduire, iscomputareDevoluto DevolviduDichiarazione DecraratzioneDifetto (dell’atto) Pecu, abbenzuDimezzare IsmesareDimora AbitòriuDirigente Dirigente, ghiadore, dirigidoreDiritto DeretuDisabile IsentuDisbrigo IscabullimentuDiscussione DiscussioneDisdire DisdireDisporre DispònnereDistinta (di versamento) Assentu de pagamentuDotare FrunireEccesso Ecessu, soprauEconomico BaratuEdilizia EdilìtziaElenco Lista, elencuEntrate (finanziarie) Intradas, intramentosEquiparato Parivile, aparivilau

Page 26: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Equo EcuoErario ErariuErogare ErogareErrare FaddireEsame EsaminuEsattore IsatoreEsecutivo EsecutivuEsempio EsempruEsercizio Finanziario AnnuFinantziariuEsigere EsigireEspletare AcumprireEsposto EspostuEstinzione EstintzioneEventuale DabbileEvitare IstransireFattispecie Casu in ogetuFattura FaturaFideiussione Fiàntzia de garantziaFornitore FrunidoreFunzionario FuntziònariuGabinetto GabinetuGazzettq Ufficiale GazetaUfìtzialeGeneralità Informosgenerales de sa personeGerarchia GerarchiaGestione Gestione, manìzuGiunta GiuntaGoverno GuvernuGraduatoria Positzionamentu, postamentuGratificazione GranzeuGravame CarriguGuadagno BalànzuGuida GhiaICI (Imposta Comunale sugli Immobili) ICI (Imposta Comunale

subrasosImmobiles)Identità IdentidadeIdoneità IdoneidadeIllecito IllitzituIllegittimo IllegìtimuImmediatamente LuegoImpegno Remenu, reminuImpiegato ImpreaduImporre ImponnereImposta Imposta

Page 27: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Impronta digitale ApoddigadaslegalesImpugnazione RecursuInchiesta InchestaIndennità IndennidadeIndirizzo IndituInerente Chi pertocat aInfondatezza ChenefundamentuIngiungere CumandareInoltrare ImbiareInquadramento IncuadramentuInsediamento (in una funzione) IstablescimentuIntesa AcorduInvalidità InvalididadeInventario ImbentàriuInvestimento InvestimentuIpoteca Finca, ipotecaIstruire IstruireIter IterIVA (Imposta sul Valore Aggiunto) IVA Imposta subra su Boloreatzuntu)Lascito LassaLavori Pubblici TriballosPùblicosLegge LegeLegislatore LegisladoreLegislatura LegisladuraLegittimo LegitimuLessico LessicuLicenza LicèntziaLicenziamento LicentziàmentuLicitazione LicitazioneLiquidazione LicuidatzioneMaggiorenne De edademagioreMandato di pagamento Ordine de pagamentuMarca da Bollo Marca de BulluMatrimonio CojaMenzione MentovuMercato MercauMinorenne De edade minoreMisura MedidaMobilità Reimpreu,mobilidadeModalità ModalidadeMora ArretarduMunicipio Municipiu, domo comunaleNCEU(Nuovo Catasto Edilizio Urbano) NCEU (NouCatastuEdilìtziuUrbanu)

Page 28: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

NCT (Nuovo Catasto Terreni) NCT (CatastuNou de sosTerrinos)Negoziare NegossiareNorma NormaNotifica NotìficaObbligazione ObrigatzioneOblazioe OblatzioneObliterare MarcareOccupare OcupareOfferta OfertaOggetto OgetuOmmettere OmitereOnere CàrriguOnere deducibile Incarriga de deduireOpere Pubbliche OperasPùblicasOpzione SeberuOrario OrariuOrdinanza OrdinàntziaOrdine del Giorno Ordine de triballospo sa dieOrganico Personale efetivuOsservanza OsservàntziaPagamento PagamentuParere PàrrereParlamento ParlamentuParticella PartigheddaPercepire PercepirePerito PerituPerizia PeritziaPermesso PermissuPersona PersonePiano PlanuPianta organica Cuadru de su personale efetivuPignoramento Issucuta, preuPopolazione PopulatzionePorgere ApòrrerePossibile DabbilePatria potestà Podestade paternaPratica IncartamentuPrecario PisinauPrecedente AntepostuPrefetto PrefetuPrescrizione PrescritzionePrestito ImprestiduPrevedere Antebiere

Page 29: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Previsione PrevisionePrivato PrivauProcedimento ProcedimentuProcesso verbale Atu de verbaleProgetto ProgetuProgredire MezorareProlungamento PerlonguPromulgare PromulgareProposta PropostaProroga ProrrogaProtocollo Prìsia, protocolluProvincia ProvìntziaProveditore ProveditoreProvvisorio ProvisoriuPubblica amministrazione AmministratzionepùblicaPubblicazione di matrimonio Pùblicatziones de coiaPubblico Ufficiale PùblicuUfitzialePunteggio PuntegiuQualifica CualificaQuestura CuesturaQuietanza CuietantziaRaccolta differenziata ArregortadiferentziadaRaccomandata ArrecumandadaRagioneria ragioneriaRagionevole AchistiaduRaporto RelataRatifica RatificaRecedere Torrare in segusRecesso RisolutzioneReclamo ReclamuReddito RedituReferto Informu de su meiguRegione RegioneRegistro RegistruRegolamento RegolamentuRelatore ReladoreRelazione RelataRendiconto ContuserrauRendita ArrendaRequisito RechisiduResidente ResidenteResiduo ResuzuResponsabile Responsabile

Page 30: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Retribuzione RetributzioneRetroattivo RetroativuRettifica RetificatzioneRevoca RevocatzioneRicavo LogruRicevere retzireRicevuta ArretzidaRichiesta RechestaRicorso RicursuRifiuti AligaRigetto RefuduRilasciare GiareRilevare AveriguareRilievo AnnotuRimborso RimbussuRimuovere IsmovereRinviare CrastinareRipartizione PartzimentuRiservatezza SegretesaRisoluzione ResolutzioneRitenuta RetenidaRiunione AtòbiuRogito Autu, istrumentuRuolo ListraSanatoria CurretzioneScuola IscolaSegnaletica SinnalèticaSegretario SegretariuSigillo SigliuSindacato SindacauSindaco SinduguSollecito SullitzituSospendere tasireSostegno AmparuSottoposto SutapostuSpesa GastuSpiegare IsplicareStabilire ApostivigareStatale IstataleStato IstaduStatuto IstatutuStipendio MesadaStipulare Istipulare

Page 31: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Subappalo SubapaltuSuccessive modifiche e integrazioni Modificas e integratzionesimbenientesSviluppo DisvilupuSvincolare IlloireTAR TAR (Tribunale Amministrativu

Regionale)Tassa Afoghizu,tassaTesto unico TestuùnicuTimbro TimbruTirocinio TirocìniuTitolo TituluTrattare TratareTutela BidoriaUnivoco UnivocuUsufrutto UsufrutuValidità BalidesaValutazione AvaloramentuVariante BariatzioneVerbale VerbaleVietare ProibireVigente In vigèntziaVincolo AvincuVizio PecuZona Zona

Sa limba amministrativa.

Torrende a cantu amus nadu àteras bortas, leges, 482/99, L.R.26)97 e àterasancora, nos permitint finas de pòrrere iscriere in dd una limba de minoria, esu sardu est una de cussas.

In sardu ant iscritu, iscrient e ant a iscriere semper, ma pro ddi dare logu ebisibilidade, est de utilitzare puru in s’Amministratzione Pùblica.

S’Amministratzione Pùblica, comunicat cun is tzitadinos e ddu faghet inmanera curiosa, est a nàrrere cun ainas, mascamente iscritas, chi sunt is leges,is atos amministrativos e àteras imbiàdas de dogna zenia.

Ma una cosa est crara, chi s’atu linguìsticu de s’amministratzione pùblica estispetziale, chi pagu si prestat a s’imprèu de sa limba faeddada; non mudat si

Page 32: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

no a bellu a bellu; sa limba amministrativa est semper seberada e impostadae una burocràtzia chi respondet a inditos politicos. In pagas peraulas, salimba amministrativa devet èssere de unu lèssicu giurìdicu pretzisu sumassimu chi est possibile. Si pentzaus a s’italianu istandard comunu e a susignificu de paràulas comente: “interrogazione”, “richiesta”, “petizione”,“istanza”, “interpellanza”, parent agimai similes, in s’AmministratzionePùblica, dognùnu de cussos faeddos, tenent currisondèntzia dereta cun atosispecìficos amministrativos diferentes s’unu dae s’àteru e chi sunt definidosdae normas legislativas.

Non chertzo nàrrere de s’istoria e de totu su trabàllu chi ddu a cherfidu, pustisde s’unidade de s’Italia, pro s’unificatzione linguistica, ca issàra, sa prus partede sa populatzione faeddaiat is dialetos regionales, e s’Istadu si fiat dèpiduremenare meda pro impònnere sa limba chi aiat seberadu.

Iscola, burocràtzia, esèrcitu, giornales e oe in die arradiu, tzinema, televisionee àteros medios de comunicatziones de massa, ant accussentiu chi“s’italianizatzione de is italianos” èsseret istada generale.

Cun custa ispinta poderosa e cun sa voluntàde politica, est istetida fata salimba de s’Italia Unida.

E in Sardigna? In sa limba Sarda, s’ausèntzia de testos legislativos dae sèculose sèculos, pustis sa produzione manna de s’Edade de mesu, a criadu a dies deoe, una situatzione de farta de faeddos ispecialìsticos e custu ponetproblemas pro comente istrutturare atos ufitziales iscritos in sardu, chipotzant èssere intamas che isperimentos individuales, atos de balìa prusgenerales, sentza chi sa limba chi nde bessit a fora, siat a calencuna maneratzeraca o tropu depidora de s’italinu.

Totu custu si podet istransere abaidende comente s’imprèant in ambitugiuridicu-amministrativu “ cultismos internatzinales”.

Pro su chi pertocat a is termines tecnicos, si podet nàrrere a die de oe, ca estpossibile fraìgare unu limbàgiu ispetzialìsticu amministrativu sardu, movendea curtzu de sa limba comuna faeddada, agiudada dae s’esperìentzia de àterasrealidades sìmiles o puru diferentes dae cussa sarda, chi ant averigadu chiesistit unu limbàgiu ispetzìalisticu pro s’amministratzione. Pro custu, si podetnàrrere ca una modalidade de limba pro s’amministratzione s’agatat e si nons’agatat, si podet fraìgare cun dd unu pagu de voluntade, ma pro custu estnecessariu un istandard comunu. Fortzis est lòmpidu su tempus finas pro saSardigna.

Como non chèrtzo fàghere totu s’istòria de is limbas e de is limbàgios acomintzare dae candu is òmines ant faeddadu e pustis iscritu. Giai is Sumeros,

Page 33: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

is Babilonesos, is Egitzianos, una pariga de millanos in antis Cristos in suMediu Oriente e in Africa, is Mayas in America, àteras civilidades in s’UltimuOriente; prus accanta is civilidades grega e latina. Si podet nàrrere duncas, chidae semper est istadu possibile de giuigare, iscriere leges, cuncordareservìtzios pro sa cittadinàntzia, fàghere a beru totu su chi serbit pro andare adae in antis una civilidade.

Torràmus a nàrrere e in Sardigna? Mistèriu mannu est pro custu fatu sacivilidade nuraghesa, chi s’isvilupat dae su 1800 a su 800 in antis Cristos. Noischimus si bi fiat calencuna iscritura e si custa, fiat imprèada finas pros’organizatzione de sa sotziedade. Calchi cosa paret siat comintzadu a bessirea campu cun is iscobertas reggentes de istatuas a Monte 'e Prama e fortzis deiscrituras cun is tauleddas de Tzirigotu in su Sinis de Crabas, est totu debidere. Finas is nuraghes, is turres chi giaent su nùmene a custu pòpulu, estunu fràigu istrantargiu cun càlculos matemàticos e de ingienieria medacumplessos.

Pustis in Sardigna sunt arribàdos is Fenìcios, poscas is Punicos, chi antorganitzadu sa sotziedade cun totu is cosas chi pertocant sa vida in dd’unaistrutura sotziale urbana e amministrativa, cun funtzionarios, sordados,giuighes ecc.

In su 238 in antis Cristos, benint is Romanos chi battìnt sa limba latina. Cantusu latinu siat istadu de importu mannu, pro totu is civilidades bennidas apustis, est cosa de non crèere. Su deretu, sa cultura giuridica e amministrativa,sa cultura in generale, e non solu in Europa, ma in bona parte de su munduconnotu, oe in die, a beru, s’in prus de su limbàgiu tècnicu amministrativu egiurìdicu est depidore de su latinu.

Pro tòrrare a su Sardu, custa limba puru no istransit a sa règula. In Sardigna ins’Edade de Mesu, a comintzare dae su XI sèculos e finas a su XVI sèculos,s’iscriet meda in sardu, e s’in prus pro arresones politicas, giurìdicas eamministrativas e custu in antis puru de àteros logos.

Bos dao como un elencu de documentos Sardos de s’Edade de Mesu, totus deinteressu giurìdicu e dae in ue, si podet comintzàre a traballare pro ndebogare a foras una terminologia tecnico-giurìdica:

-Cartas Vulgares de s’Archìviu Archiobispale de Casteddu. Est unu corpuscumpletu, editadu de Arrigo Solmi, cun documentos dae su 1070 a su 1226.

-Duas Cartas Vulgares in campidanesu, una dae su 1206 allogada in còpia insa Biblioteca Comunale de Casteddu e s’àtera de su 1212 in originale ins’Archìviu de Istadu de Pisa.

-Cartas Campidanesas, allogadas in Marsìllia. Sa prima est una donazione a is

Page 34: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

paras Benedetinos de Sait-Victor de su 1081-1089; s’àtera, in antis de su 1206,est una lassa de su Giuighe Salusio a cussos paras etotu.

-Cartas Gadduresas, redatzionadas in Logudoresu dae s’annu 1150 e finas a su1173 sunt cuncessiones e lassas a monastèrios.

-Condaghe de Santu Predu de Silki, fatu in sos annos 1150-1180, ma chi suntdae unu sèculu in antis.

-Condaghe de Santu Antiogu de Bisarciu, de su de XII siculo.

-Condaghe de Santu Nigola de Trullas, 1115-1176.

-Condaghe de s’Ispidale de Santu Lenardu de Bosove, est de su 1190. Fortziss’ùnicu condaghe làicu, redatzionadu dae su Giuighe Barisone II de Turres.

-Condaghe de Santu Predu de Sorres, 1423-1524.

-Condaghe de Santu Miale de Salvenor. De custu condaghe, abbarant solubortaduras fatas in Ispagnolu in su chìmbighentos, ma s’originale depiatèssere de su de XII-XIII sèculos.

-Condaghe de Santa Maria de Bonarcado, 1120-1146.

-Condaghe de Cabrevadu, cuntratos e lassas de su cunventu de santu Martinide Aristanis, 1228-1533.

-Condaghe de Santa Crara, registru de is negotzios de is mòngias de sucunventu de Santa Crara, datau dae sa fine de su XV finas a su XVI sèculos.

-Istatutos Tataresos, importante documentu giurìdicu de su “cumone”tataresu, de su de XIV sèculos.

-Istatutos de Casteddu Genovesu , 1334.

-Sinodu de Otzana, unu verbale de su notàriu Sebastianu Serra, virgau in su1481, est de s’ùrtimu Cuncìliu medioevale sardu.

-Atu de bèndida de sa Gastalderia de Tatari,25 de Santu Gaini de su 1422.

-Libellum Judicum Turritanorum, cronaca sarda de su de XIII sèculos.

-Privilègiu Logudoresu, in ue, si cunfirmat is cuncessiones fatas dae su GiuigheMarianu de Lacon a mercaderis pisanos.

-Carta de s’Arborea de su 15 de Santu Gaini 1102, chi est una pèrmuta privadaintre su Giuighe Torbeno e su fradile Costantine de Orrubu.

-Carta de s’Arborea de su 1112-1120, una cunfirma de sa donatzione de su

Page 35: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Giuighe Ortzocco a is biddas de Crabas e de Nuraxinieddu.

-Carta de s’Arborea de su mese de Làmpadas 1184, una donatzione a s’Operade Santa Maria de Pisa dae su Giuighe Barisone de Arborea.

-Carta de s’Arborea de su 8 de Freàrgiu 1331, cun informatziones militaresimbiadas a Ugone II.

-Carta de Logu de Arbarè, XIV sèculos. Costitutziones e arregortas de legestziviles e penales de su Giuigau de Arbarè, cun capitale Aristanis. Custu estunu monumentu non solu de istòria, ma bi est un impreu artu de limbàgiugiurìdicu, amministrativu, ufitziale e polìticu. Custu monumentu giurìdicu nonaiat finiu s’iscopu cun s’acabbu de su Giuigau de Arborea, ca is conchistadorespuru: Catalanos, Aragonesos e pustis is Savoias, aiant lassau sa Carta de Logucomente testu giurìdicu fundamentale.

Tiat a èssere de grandu importu unu istùdiu ispetzializadu prus fundudu eampru de is limbistas e glotòlogos a susu de unu glossàriu minimu de sa limbagiurìdica sarda du su tempus de mesu, custu pro èssere de agiudu proseberare e istantzare faeddos “simbòlicos” de porrere impreare cun medìdain d’unu ipotèticu limbàgiu amministrativu sardu modernu..

Oe in die, sa chistione de sa limba sarda, ausente in is iscritos de is babbos fundadores de su primu sardismu, s’est torrada a pònnere e leges oe permitintde fàghere caminu nou. Proamus a pònnere passos detzisos pro su tempus benidore.

Ufìtziu de sa Limba Sarda

Isportellu Linguìsticu Comunale

Al Sindaco del Comune di BaratiliAll’ Assessore alla Cultura del Comune di Baratili Al Responsabile del Servizio Cultura del Comune di Baratili

Page 36: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Oggetto: L.R. 26/97. Promozione e valorizzazione della cultura e della lingua della Sardegna.Legge n. 482/99. Norme in materia di tutela delle minoranzelinguistiche storiche.Progetto: “In limba e pro sa limba”. Annualità di finanziamento 2011.

Si elencano una serie di proposte di progetti e di attività da svolgere coinvolgendo la scuola, la biblioteca e le associazioni culturali riconosciute.

L’Operatore dello Sportello Linguistico, si renderà disponibile a concordare con le Signorie Vostre e con il personale incaricato i modi, i tempi ed i metodi di intervento.

L’Operatore dello Sportello Linguistico

Dott. Gonario Carta

Ufìtziu de sa Limba Sarda

Isportellu Linguìsticu Comunale

Proposte di progetti che possono essere fatti in accordo con l’Amministrazione Comunale e con il Dirigente responsabile

· Ricerca di terminologie che riguardino il paesaggio locale, soprattutto quello riferito alla flora, alla fauna e

Page 37: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

all’architettura.

· Legge Regionale n.26/97, articolo 24: interventi per il ripristino dei toponimi in lingua sarda.

· I cognomi di Baratili:”Origine e significato”.

· Laboratorio di lingua sarda (parlare, leggere e scrivere il sardo), per piccoli e grandi.

· Calendario 2015/2016, nel quale per ogni mese si contempli un particolare argomento, anche con le figure (in sardo).

· Calendario della raccolta differenziata (in sardo).

· Altri argomenti di particolare interesse, proposti dall’Amministrazione Comunale e dal Dirigente responsabile.

Distinti saluti

L’Operatore dello Sportello Linguistico

Dott. Gonario Carta

Ufìtziu de sa Limba Sarda

Isportellu Linguìsticu Comunale

A su Sìndigu de su Comunu de Boàtiri

Page 38: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

A s’Assessore a sa Cultura de su Comunu de Boàtiri

A su Responsabile de su Servìtziu Cultura de su Comunu deBoàtiri

Ogetu: L.R. 26/97. Promotzione e valorizatzione de sa cultura e de sa limba de sa Sardigna.

Lege n.482/99. Normas in matèria de tutela de is minorias linguìsticas istòricas.

Progetu:” In limba e pro sa limba”. Annualidade de finanziamentu 2011.

Si faghet s’elencu de una filera de propostas, de progetos e de attividades de fàghere a cuncordu cun is iscòlas, sa biblioteca e is assòtzios culturales arrèconnotos.

S’Operadoriede s’Isportellu Linguìsticu, at a èssere semper a dispositzione de Vossinnorias e de su personale incarrigau pro concordare is modos, is tempos e is metodos de interventu.

S’Operadore de s’Isportellu Linguìsticu

Dot. Gonario Carta

Page 39: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Ufìtziu de sa Limba Sarda

Isportellu Linguìsticu Comunale

Propostas de progetos chi si podent fàghere a cuncordu cunis Amministradores Comunales e su Responsabile de su

Servìtziu.

· Chircas de terminològias chi pertocant prus che totu supaesagiu locale, a sa frora (arbures e erbas), a sa

fauna (animales) e a s’architetura;

· Lege Regionale 26/97,articulu 24:” Interventos protòrrare a pònnere is nòmenes de su logu in limba sarda

(toponimos);

· Is sambenados de Boòtiri: origine e significadu ;

· Laboratòriu de limba sarda (faeddare, leghere e iscrieresu sardu),pro pitzocheddos e pro mannos;

· Calendàriu 2015/2016, inue pro dònnia mese si tratatun argumentu in pièssignu, fintzas cun is figuras (in

sardu);

· Calendàriu de s’arregorta de s’aliga diferentziada (insardu);

· ‘Ateros argumentos de interessu pièssignu propostosde s’Amministratzione Comunale e de su Dirigente

responsabile.

Saludos Nòdidos

Page 40: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

S’operadore de s’Isportellu Linguìsticu

Dot Gonario Carta

In Òschiri su CSU denùntziat s’Itàlia pro discriminatzione a su Cussìgiu de s’Europa

Una denùntzia formale contra a s’Istadu Italianu imbiada a su Cussìgiu de s’Europa a cajone de sa discriminatzione de sa limba sarda. Est s’initziativa prus forte, intro medas, chi su Coordinamentu pro su Sardu Ufitziale at a presentare in Òschiri sàbudu 26 e domìniga 27 cabudanni in ocasione de sa segunda editzione de sa “Festa de sa Limba Ufitziale”.

A parre de s’assòtziu de tutela de s’idioma isolanu, sa Repùblica Italiana, cun is inacumprimentos suos in contu de bilinguismu in Sardigna, diat àere violadu sa Cunventzione Cuadru pro sa Protetzione de is Minorias Natzionales firmada su 1 de freàrgiu 1995, ratificada dae su Parlamentu su 3.10.1997 e intrada in vigèntzia su 1 de martzu 1998.

Segundu custu tratadu internatzionale, s’Istadu diat aère dèpidu tutelare s’identidade e is richesas (finas econòmicas), e mescamente s’ispetzifitzidade linguìstica sua chi, pro is autoridades europeas, est sinnu de diferèntzia natzionale.

A bisu de is ativistas de su CSU, custu no est capitadu e, in rapresentàntzia de is interessos de sa minoria sarda reconnota, ma non tutelada in intro de s’Istadu Italianu, s’est pigada custa initziativa de sa “denùntzia” cun rechesta de unu ammonestu e de santziones dàbiles.

No est una faina teòrica o formale o de impreu comunicativu ebbia. Su raportu-denùntzia est istadu sollitzitadu a su CSU dae is matessi “ispetores” desu Cussìgiu de s’Europa, chi ant acumpridu indàgines in Itàlia s’istade colada.

In su 2014, s’organismu chi si leat a incuru su rispetu de is deretos tziviles in Europa, aiat pedidu a su Ministeru de s’Internu unu raportu subra sa protetzione de is minorias linguìsticas in osservàntzia de is òbligos de su

Page 41: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

tratadu.

Su guvernu aiat respostu, ma su documentu imbiadu no at cumbintu su Cussìgiu de s’Europa chi at incarrigadu un’iscuadra de consultores-ispetores iscales, cun s’agiudu de su CONFEMILI ( Comitadu Natzionale Federativu MInorias LInguìsticas), prima die de trìulas coladu ant addobiadu in Roma is rapresentantes de is 12 minorias linguìsticas reconnotas dae s’Itàlia, intro is cales Pepe Coròngiu, giai diretore de s’ufìtziu limba regionale e animadore de su Coordinamentu pro su Sardu Ufitziale.

Su rapresentante sardu, a dae in antis de sa delegatzione europea formada dae Carmen Santiago Reyes (Spagna), Reinis Aboltins (Lettonia), Craig Oliphant (Regno Unito) e dae su funtzionàriu Krzysztof Zyman at bogadu a campu comente su raportu de s’Itàlia non siat deretu deretu cun sa beridade de is cosas.

"Sa realtade fiat e est chi s’Istadu Italianu in custos ùrtimos 15 annos at semper discriminadu sa limba sarda e at violadu sa Cunventzione – at naradu Corongiu – e si permitit finas de iscrìere a s’imbesse, a cussa chi podimus definire s’ONU europea, chi diat èssere chi s’Itàlia esseeret su paradisu de is minorias, ponende paris cun su dannu sa befe".

Is consultores cumponentes de sa cummissione ant cumpresu chi sa chistione fiat sèria e e ant pedidu un’aporfundimentu iscritu intro de su mese de cabudanni agabbadu custas dies e chi at èssere presentadu in Òschiri in ocasione de sa Festa de sa Limba pro èssere fatu a connòschere in ocasione de sa Festa de sa Limba Ufitziale. Sa punna declarada est cussa chi su Cussìgiu de s’Europa ammonestet a manera formale s’Itàlia pro is òbligos internatzionalessuos cun sa minoria sarda e finas cun sas àteras.

Festa de sa Limba in Òschiri: meledos e propostas

Sàbudu 26 e Domìniga 27 de Cabudanne in Oschiri(SS) in sa Sea de sa Fundatzione Giuanna Sanna, in Pratza Monsignor Bua, s'at a fàghere in ocasione de sa Die Europea de is Limbas, sa segunda editzione de sa festa de su Sardu Ufìtziale.

Organitzat che a s'annu coladu su Coordinamentu pro su Sardu Ufìtziale, Assòtziu rapresentativu de su Movimentu Linguìsticu.

Custu est su programa:

Page 42: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Sàbudu 26

-A is bator de merìa (16.00) Introduida e relata de is rapresentantes de su CSU.

-A is bator e mesu de merìa (16.30) Mesa de arresonu in contu de sa politica linguìstica in Sardigna:

-A is ses de merìa (18.00) Mesa de arresonu cun politicos de partidos e movimentos Sardos.

-A is oto de merìa (20.00) Interventu de sa cantante Carla Denule, cun peraulas, cantzones e ballos.

A is noe e cuartu de merìa (21.15) Chena Sotziale.

Domìniga 27

-A is noe e mesu de manzanu (09.30) Introduida e relata de is rapresentantes de su CSU.

-A is deghe de manzanu (10.00) Mesa de arresonu de su CSU.

-A mesudie (12.00) Isterrida de su documentu finale de s'Assemblea de su CSU.

-A sa una (13.00) Prangiu sotziale.

-A is tres de merìa (15.00) Bisita ghiada in Limba sarda (dae Giorgi Pala) a s'Altare de Santu Istèvene.

Pro totu sas duas dies b'at a èssere una espositzione de libros publicados dae Editores Sardos e finas àteros momentos de musica sarda.

Aristanis: crobados 24 traballadores sene tutela peruna in is siendas de sa provìntzia.S'allarme. " Est cosa de ònnia die".

Page 43: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Bintibator traballadores sene tutela peruna sunt istados crobados a pustisde controllos fatos in 11 siendas de sa provìntzia de Aristanis.

In totu is controllos fatos, su 70% de is siendas sunt no in regula e su 40% de is chi ddoe traballant sunt sene asseguratzione.

S'Ispetoradu de su Traballu narat chi custu est costùmene de ònnia die pro is chi traballat in campagna.

Proamus a ddu nàrrere in sardu

Calendàriu:

Is mesis de s’annu.

Is mesis de s’annu funt dòixi/doighi:

Gennargiu/Ghennarzu/Ghennargiu

Gennaio

Friàrgiu/Freargiu/Freaxu/Fiarzu

Febbraio

Martzu Marzo

Page 44: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Abrili/Abrile/Arbile AprileMaju/Magiu MaggioLàmpadas GiugnoArgiolas/ Trìulas LuglioAustu AgostoCabudanni/Cabudanne/Capidanni

Settembre

Ladàmini/SantuaineSantugaini

Ottobre

Donniasantu/Sant’Andria/Onniasanti NovembreMesi de Idas/Nadale/Paschighedda/Paschixedda Dicembre

Gennargiu/Ghennargiu /Bennarzu: ndi benit de su latinu januarius mensis, chi bolit nai mesi cunsagrau a Janu, chi po is Romanus fiat su deus de is gennas, chi difatis annoendi su calendàriu, d’ianta postu a primu mesi de s’annu. Diziu: “Gennargiu siccu, massaiu riccu”.

Friàrgiu/Freargiu/Fiartzu: ndi benit de su latinu februarius mensis,chi bolit nai mesi po s’acrisolai, esti a nai po si prugai de is pecaus. Diziu: “In Friàrgiu dogna pilloni torrat a iscrargiu”.

Martzu: ndi benit de su latinu martius mensis, chi bolit nai mesi cunsagrau a Marti, chi po is Romanus fiat su deus de sa gherra. In su calendàriu Romanu prus antigu, s’annu incumèntzaiat cun custu mesi. Diziu: “Martzu siccu massaiu arricu”.

Abrili/Abrile/Arbile: ndi benit de su latinu aprilis, chi in su calendàriu Romanu prus antigu, fiat su segundu mesi de s’annu. Isistudiosus no anti ancora scubertu ita boliat nai. Diziu: “Abrili nci torrat su lèpiri a cuili”.

Maju/Magiu: ndi benit de su latinu maius mensis, chi bolit nai

Page 45: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

mesi cunsagrau a su deus mannu.

Làmpadas: ndi benit de su latinu lampades, chi bolit nai lentia, ca in custu mesi, in medas logus, alluìanta lentia a de noti po festai a primu Cèreri e a pustis a Santu Giuanni. Is istudiosus pènsant chi a ndi portai su nòmini de su mesi a innoi sianta stètius is Judeus.

Argiolas/Triulas: esti de su sardu etotu e ndi benit de su latinu areola, a custu mesi is sardus d’anti nau aici ca fiat su tempus chi amuntonanta su trigu messau in is argiolas, po ddu bentulai. In àterus logus a custu mesi ddi nanta Trèulas o Mesi de su Cramu.

Austu: ndi benit de su latinu Augustus mensis, chi bolit nai mesi cunsagrau a Augustu s’imperadori. Diziu: “Chini marrat sa bingia in Austu, prenit sa carrada de mustu”.

Cabudanni/Cabudanni/Capidanni: ndi benit de su latinu caput anni, chi bolit nai cabu de annu, ca s’annu de is traballus de su sartu, cumintzaiat in custu mesi e fiat in custu mesi etotu chi faiant is cuntratus po sa terra e po su traballu. Oi puru in su calendàriu Bizantinu, su mesi de Cabudanni esti su primu de s’annu.

Làdamini/Santuaine: ndi benit de su latinu laetamen, chi bolit nai làdamini etotu. A custu mesi is sardus dd’anti nau aici ca fiat su mellus tempus po ddu traballai. In àterus logus ddi nanta Santu Aìni puru.

Donniassantu/Tottu is Santus/Santandria: ndi benit de su sardu etotu donnia santu, chi nde benit de su latinu omnis sanctus, ca sa primu dii de custu mesi festaus totu is santus. In àterus logus ddi nanta mesi de Santandria ca est festau s’urtima dii de su mesi

Page 46: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

e Santu Sadurru puru.

Idas/Nadali/Paschighedda/Nadale: ndi benit de su latinu idus, chiin su calendàriu Romanu fiat sa de tres o de cuindixi de su mesi. Isistudiosus crèinti chi nde bengiat de s’Etruscu. In àterus logos de Sardigna ddi nanta pu Nadali o mesi de Paschixedda.

Is Istajones

S’annu esti pàrziu puru in batoro istajones chi funt:

erru/Igerru/Iverru/Ierru InvernoBerau/Beranu PrimaveraIstadi/Istadiale/Istiu EstateAtòngiu/Atonzu/Atognu

Autunno

Connòschere e impreare prus limbas est fonte de richesa:

comintza cun su sardu

Page 47: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Est su nòmene de su documentu in favore de su plurilinguismu presentadu a sa Presidèntzia de su Consìgiu, a su Presidente de sa Repùblica e a àteros ministeros dae S’Acadèmia de sa Crusca e dae is assòtzios prus mannos de linguìstica chi sunt in Itàlia.

Su primu firmatàriu est su linguista prus famadu de s’Itàlia, Tùllio De Màuro, chi faeddende de s’importu de connòschere sa limba mama, narat: “A l’afortiare cheret nàrrere fraigare pontes cara a is àteras limbas, ca nde favoresset s’imparu”. Pro Miriam Voghera, professoressa de linguìstica generale in is facultade de Limbas in s’Universidade de Salerno “No est beru chi una limba ndegiagarat un’àtera. A s’ispissu si credet chi impreare sa limba natia potzat istrobbare s’amparu de s’italianu: custu est unu pregiudìtziu mannu e un’istereòtipu. Ca si pensat ebbia cando sa limba mama est su swahili o s’arabu (o su sardu, ndr) e non cando est su frantzesu o s’inglesu”. E in prus abbalorat su chi at naradu De Màuro: “Sa sièntzia cunfirmat chi si a is pitzinnos nde lis bogant sa limba mama, nde lis bogant is fundamentas pro imparare is àteras

Page 48: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

limbas. Si sa limba mama est afortiada si fraigat unu trampolinu pro is àteras limbas ”

Est in custu terrinu chi in Sardigna s’est chirchende de isperimentare su progetu Bilinguismu creschet, cun s’atinu de is profetos chi su plurilinguismu (e duncas fintzas sa connoschèntzia de su sardu) produit in is pitzinnos. Ca faeddare prus limbas los faghet prus ispipìllios, abbistos e sapidos.

COMUNU DE BOATIRI SAN PIETRO

Provìntzia de Aristanis

ORDINÀNTZIA DE SU SÌNDIGU N. 09/2015 de su 25.09.2015:"SERRADURAPRO PAGU TEMPUS DE SU TRÀFIGU ME IN SU PÌCULU DE ISTRADA DAE S'OCHIDÒRGIU A SA EX DISCÀRRIGA".

Ogetu: Regulamentatzione de sa tzirculatzione istradale pro is traballos chisi depent fairi me in su istradone a incumintzare de Ochidòrgiu finas a s'exdiscàrriga in is dies dae su 28.09.2015 a su 05.10.2015. Programma de isvilupu rurale 2007-2013 -- Misura 125 -- Traballu fatu a pro de s'isvilupu e s'adeguamentu de s'agricultura e de sa silvicoltura Azione 125.01 -- traballos rurales, interventu di manutentzione istraordinària de sa viabilidade rurale e forestale.

Sa Festa Sardu Ufitziale: resessida manna cun 500 presèntzias in duas dies in Òschiri

29 Cabudanni 2015

Page 49: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

Su 27 de Cabudanni in 'Oschiri at acabbadu sa Festa de sa Limba Ufitziale 2015 chi at tentu una resessida manna. Sa manifestatzione aprontada sàbadu e domìniga colados in Òschiri at lòmpidu totu is obietivos chi is organizadores de su Coordinamentu pro su sardu ufitziale si ch’aiant dadu.

Partetzipatzione, calidade de su dibàtidu, democratzia in is interventos, crèschida culturale, momentos finas de ispàssiu e recreu. Sa sala de sa Fundatzione Giuanna Sanna, in is duas dies de traballos, at bidu deghinas de interventos de istudiosos, militantes, ativistas, polìticos e esponentes de su CSU cun un’impreu pagu o nudda de sa limba italiana.

Intre is momentos prus bellos e fungudos de sa manifestatzione si podent sinnalare sa relata de su catalanu Joan Adell a su èsperu de is eletziones in Catalunia, s’interventu de sa cantadora Carla Denule, sa chistione de sa denùntzia CSU a su Cussìgiu de s’Europa de Giuseppe Pepe Coròngiu, sa testimonia de Rita Pittalis pro ‘liberare sa Sardigna tzeraca’, s’interventu in

Page 50: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,

sardu de su cussigeri regionale Christian Solinas e s’arresonu polìticu (de livellu) de Mauro Pili de su movimentu politicu Unidos.

Sa resessida est istada finas sa cunfirma pro Roberto Carta, animadore de su CSU, chi est resessidu a fàghere de sa bidda sua sa capitale de sa limbasarda nessi pro duas dies. Bellas finas is relatas de Giuseppe Corronca e de Manuela Ennas. Donosa sa ghia de sa presidèntzia sa segunda die fata dae Sarvadore Serra e Paolo Mugoni.

In is dies imbenientes s’ant a fàghere analizos prus fungudos e crònacas prus pretzisas. Pro como si balet unu messàgiu craru craru chi su CSU at fatu a connòschere: nemos in su mundu avilèssiu de unu movimentu linguìsticu (chi est malaidu de sa Sìndrome de Istocolma) est a tretu de pòdere elaborare atziones de cumpetèntzia de livellu gasi artu movende totu custa gente.

CSU est creschende e cun issu creschet sa calidade de su Movimentu Linguìsticu.

Page 51: Novas de Boàtiri - · PDF file· Soma, fiat una mesùra de pesu de 200-260 chilus · Telza, Terza, fiat una mesùra de pesu de 3 chilus. ... duas vocales es. abba, ebba, abbosu ,