96
1 principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:46 1

principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

1

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:461

Page 2: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

2

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:462

Page 3: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

3

ANTOINE DE SAINT-EXUPÉRY

SO ¡AXAUOLEC NTA’A

Le Petit Prince

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:463

Page 4: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

4

Da dataueguesop yi na�alhua so shi¢axauolec nta�a¢oqopitaxanapec da la¢oxoc na co¢opi no�onaxalec.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:474

Page 5: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

5

ANTOINE DE SAINT-EXUPÉRY

SOSHI¡AXAUOLEC NTA�A

Na ne�enaqtacpi taqaenlalamaxat so lo�onata hana nede

A.E.A.C.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:475

Page 6: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

6

A.E.A.C. EditoresEmail: [email protected]

Título original: Le Petit Prince

Traductores:Valentín Moreno, Felipe Verón, Reynaldo Floricel,

Hortencio Diarte, Esteban Mansilla, Rafael Mansilla,Frank Paul, Cristina Messineo y Paola Cúneo.

Derqui (Provincia de Buenos Aires)San Carlos (Provincia de Formosa)

Dirección técnica y revisión general:Florencia Tola y Carlos Salamanca

Copyright1946 et 1999 Editions Gallimard

A.E.A.C. Editores, 2005Derechos cedidos por Éditions Gallimard a A.E.A.C.

2.000 ejemplares

Impreso en Buenos Aires / Printed in Buenos AiresI.S.B.N.:

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:476

Page 7: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

7

TAYA�A CA LEÓN WERTHSe¢axonot da ha¢em ichoxoden na ñacpiolec dataya�a hana�ana nede ca onolec shi¢axaua ¢e.Ha¢em ltadaic da huo�omshe: ne�ena shi¢axaua ¢enachena na yo�oqta �eesa da ñauochaxaua na alhua.Huo�o da l-lla: ne�ena shi¢axaua ¢e ishet da¢a¢ateteguet enauac; ivida�a hana ledepi nañacpiolec. Qaq da l-lla: ne�ena shi¢axaua ¢e netañayi Francia, maye huo�o na lqouhuaxa qataq nano�omaxa. ¡oqta huo�o ltadaic lhuenaxanaxa cal-lagaxayec. Da enauaque taxa naua lqalac�te sala¢oxoda nache sahuotaique da taya�a hana�ana nedeca nogotolec qaq ne�ena shi¢axaua ¢e maye huaiguiqo�ollaxa so�ohua l-lla naxa�ate. Enauac nashi¢axaua ¢epi nataqa�en chegoxoguet da ñaqpiolecqo�ollaxa (qalaxayi saqallegueme na ntohueta�ac).Qalaxayi nagui sa¢amaxañe na yedecpi:

TAYA�A CA LEÓN WERTHQO�OLLAXA ÑAQ NOGOTOLEC.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:477

Page 8: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

8

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:478

Page 9: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

9

Huo�o so na�aq dam mashe sivi� soua saisolqa vi�iyi, nacheselalec haso nere hualec dam ¢i�axat yim hav¢aq. Haso nerele�enaxat �Da na�aqtaguec so qanayeuaigui�. So ne�enaqtachuetalec da na chiguiloxolli chictac so shigui¢ac. Ena nane�enaqtac:

Hasa�aso nere ¢i�axattac: �Haso himatañi so na�atet. Sahinac. Nache haso chiguiloxolli saishet da da¢apec, nachedo�oche queuoguilo� soua saisolqa ca�agoxoiqa hiuata�a datañe so haloq�.

Nache secuennataxan da taigui na hav¢aq yihicuennataxac. Hime, nache sauo�o so ¢i�enaqtac mayi so�otda lo�oxo¢axac:

Nache semejnaxanaxanec som ¢i�enaqtac som shi¢axauapi¢epi, nache senataxaatapigui da huo�otaq hicolanaqchet so¢i�enaqtac.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:479

Page 10: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

10

Qaq som ¢epi ¢asateguet ha¢em: ¿Ta�ainco� da shi�i¢axadam choche hado�o?

Qalaxayi so ¢i�enaqtac saishet da hado�o. Somayi nañiguiso chiguiloxolli che�ectac haso qasoxonaxa. Nache ha¢emshe�enaxat so pa�atauo yaqto ¢a¢aten som ¢epi:

Som ¢epi ha¢em e�etega da ha¢em saxaañi namne�enaqtacpi nam pa�auo qataq na pa�auec. ¡oqta da onaxaicda shiguelec da ñapaxaguena da lataxac na alhua, nam hua�auna�actaguec, na naloqnaxanaxac qataq na na�aqtacpi. Nacheso hinnoxoodeec soua saisolqa vi�iyi, nache saxaañi da ha¢emno�on enaqtaxanaxaic. Nam ¢epi saishet da ivida da maiche¢a¢aten qaq nam ñaqpiolec ¢ataqta sapa�atta naqa�en daqa¢i�iguelaxattalec da qai�aqtaxaatapeguem.

Nache selaique so dalaxaic ¢i�onataxanaxac, nachesa¢a¢aten da samaicñigui haso hua¢apec. Sa¢olec enauac hanaalhua. Huaña, nache ltadaic da ltaunaxanaxac dañapaxaguenaxac da lataxac hana alhua. Na pa�ashiguemsemejnapec, nache sa¢a¢aten da ¢ottecache yi China qataqArizona. Qaq damayi huo�o da naigui da huo�o ñi daqatyi pe.

Nache ha¢em de�eda ¢ic-¢axac sauatton cada�ac nam ¢epi,qalaxayi sa sela�a que�eca naigui.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4710

Page 11: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

11

Da ha¢em sela�alec ñi shi¢axaua cada�ac da¢ajnaxanaxaic, nache sachaxana som hua�auchiguiñi¢i�enaqtac. Nache sauotaique da sa¢a¢aten da ¢ataqta �eesada huo�o na ¢a¢aten. Qaq naxa so shi¢axaua eeta� da ha¢em¢asateguet: �Ñimayi hado�o�. Nache ha¢em saxaañe daas�axattac so na�adaxanaq qataq so hav¢aq qataq hanahuaqajñipi. Nache maiche ha¢em ñauattola�t da qaica canqochoxo dam as�axattac. Nache na ¢epi machiguiñi.

IIEda da eetec da ¢ataxac, ha¢em onolec, qaica ca ishet da

setaqtapegue�. Nache na�a¢apigui� haso ñinotaxaqui hualecse�eso tojlec alhua le�enaxat Sahara. De�eda as�axattac mashihivi� saisolqa vi�iyi. Qaq qaica ca i¢atac ñiqadenaxala� qataqqaica ca ñiqotta�ai� mayi ¢a¢aten da ¢a¢amaxaañi hasoñinotaxaqui. Nache maichi ha¢em da soot�tac, ha¢em onolec.Hiuen da sa¢amaxaañi cha�ayi da sa sa¢amaxaañi, huañanache seleu. Qaq ha¢em ñanomteguet na ¢aquip cha�ayiñalota�agueta caua oocholqa na�axa�te.

So hua�auchiguiñi pe so�ochetalec so delec, qo¢oqtaique.Qaq ha¢em oonolcom, qaica ca ñatenalec shi¢axaua. Ha¢emshina�am que�eca hisomtac da hua�angui haso hauaxai. Sona�aq ha¢em hique�elaqchet cha�ayi sa�aqchigui so navillaxacmayi enac:

�¡Au�enaxat ca qagueta!�¡Hega�!�Au�enaxat ca qagueta...

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4711

Page 12: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

12

Nache ñipadenaxaashiguem, ñachaañi, ena�am da ha¢emhiuaxan haso qasoxonaxa. Nache ñipotrec naua ¢a�ai�te, nacheñauachiguiñi. Qaq huo�o so sela�a shi¢axauolec qocho�oñic.Somayi ha¢em hilochigui hico� ha¢em naloqteetac. Qaq ena�na ¢i�enaqtac lqui�i. Saishet da ena�am da alota�a so¢o�oqchigui shi¢axauolec. Damayi saishet da ¢asouaxashet.Ca ñaq ha¢em saisolqa vi�iyi, nache ha¢em qa¢a�aloqchet.Nache so onolec da sa¢a¢aten da se�enaxat so chiguiloxollipinchileetauec qataq hinaata�a�t.

Qag nache ha¢em samata�a so shi¢axauolec eeta�am danaua ¢a�ai�te da ¢i�elaq. So shi¢axauolec saq ena�am que�ecahisomtac da hualec yi tojlec alhua. Qo�ollaq ishet da setaqa,nache senat:

�¿Ta�ainco�?... ¿Negue�t ca au�ottac ne�ena?Qaq somayi qaltaq nqidaxatre�ec naua la�aqtaqa qataq

ena�am ca sa dasaguettac:�Au�enaxat ca qagueta...Da ¢apogoñi ca nauanaqchec qataq chaqaic, nache saishet

da sa qaipaguelec da qai�ot cam qai¢axanaique. Ca hime daltaxa¢axac, huaña nache sacoña haso ¢edaxanaxalate qataqso ¢edaxanaxat mayi huetangui na ¢oxoiqui. Nache tatchiguihiuel da ¢aqa�a ne�enapi sa¢a¢aten ne�ena ha¢emqa¢apaxaguenec. Nache ico� salemata¢apec shinapega daha¢em sa sa¢a¢aten da so�ot que�eca qonetapeguec. Dalasataxac somayi eeta�:

�Na�aictaxa�. Au�enaxat ca qagueta.Yi sa ¢auanapega da se�enaxat que�eca qagueta lqui�i,

nache se�enaxat so chiguiloxolli hinata�a�t . Hime, nacheha¢em ¢i�elaqchet so shi¢axauolec enapec:

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4712

Page 13: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

13Qaq ena� na ¢i�enaqtac lqui�i

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4713

Page 14: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

14

�¡A�ie!, ¡a�ie! Sa am samaxalec daau�enaxat que�eca chiguiloxollihiuoxonañi ca qasoxonaxa. Nachiguiloxolli chaqaic, qataq hanaqasoxonaxa nataqa�en. Seuen ca qagueta.Au�enaxat ca qagueta.

Nache se�enaqtaxan. Qaq soshi¢axauolec hilochigui so se�enaxattac. Qaq enac:

�¡A�ie! Ne�ena qagueta sa no�on. Au�ot ca l-lla.Ha¢em se�enaqtaxaattac. So ñauochaxaua

machiguiñi da ¢alliguichigui.�Aumeten... Saishet da qagueta. Namayihuo�oi na lcoue.

Shi�iguelaxalec da so�ot se�eso ¢i�enaqtac.Qalaxayi sa ¢aconguetena�am soua hua�auchiyiñi:

�Ne�ena ¢agueec da ¢i�axaiqui.Sepactaique ca qagueta da ñaq logodaic danachaalataxac.

Qo�ollaxa mashi sachitata qataq mashise¢alapegue� da sa¢amaxaañi haso

ñinotaxaqui. Nache so�otapec ne�ena ¢i�enaqtac.Nache shinapega:�Hana�ana la¢i�. Nache huetangui ca aupactaique qagueta.

¡ataqta ¢oqta ha¢em¢i�elaqchet ca sela�aico� edoigui na lashicse�eso mayi ishet da nmit:

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4714

Page 15: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

15

�Nacheda da shitapeguec. ¿Ne�ena qagueta peta�a ¢agueecda qui�aqchaqaic?

�¿Ta�ainco�?�Cha�ayi yi ima� cocho�olec na huetaigui...�Nalotañi, nachiyi. Mashi am sami� so qagueta llalec

cocho�olec.Nache somayi namataña so ne�enaqtac:�Saishet da ¢oqta qapiolec... ¡Aumeten! Do�ochaañi...Qaq eda da eetec co�olloxochiyi sauatton se�eso

shi¢axauolec.

IIISeqalana�a da sa¢a¢aten ca chigoqta�ague so shi¢axauolec.

Qalota na nnataxanaxacpi qaq enamso� da sa ¢a¢ajneguetanaua ¢asataxaco. Huo�oi naua la�aqtaqa nasaxadeec mayi ¢i�otda nquictauec da sauattootac ca chigoqta�ague. Ca cheta�agueda hila�a hasom ¢alamaqte hua¢apec, nache ha¢em hinat:

�¿Negue�t hana�ana?�Saishet da chochi camachaqca. Hana

hua¢apec. Maiche ¢alamaqte.Nache ha¢em ñanomtela�t da

ñoxonnapigui da ha¢em sa¢otac. Qaq soshi¢axauolec nta�a ha¢em hinat:

�¿Eetec auanaañi, auachigaqshiguemana piguem?

�Aja�.�¡Ah! ¡Huo�olyaq! ...

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4715

Page 16: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

16

Nache huesoteec da da¢alliguiyi. Qaq ha¢em sasa¢amaxaden. Ha¢em sa sa¢amaxaden da na shi¢axauapilashe da quauem souaigui.

Nache enapec sotai� shi¢axauolec:�¿Qache nataqa�en am auachigaqshiguema na piguem?

¿Qaq negue�t huaqajñi hacam auachigoqta�a?Nache saqa¢aloq da sela�a da le�edaxayec somayi, nache

ha¢em senat:�¿Qaq am auachigaqa�a ca alhua l-lla?Qalaxayi ha¢em sa ¢asateguet, hiconnaxan na lqaic

hichittac. Qaq somayi naloqteetapouc haso ¢alamaxaqtehua¢apec, nache enapec:

�Ena�amso� da saishet da qo¢oqta cam auachigaqa�a...Nache ena�amso da huo�o da lo�ochaxa sa qa¢oqteec.

Nache nqashiguem so huetaigui so loxoiqui qaguetolec, nachehilotalec eeta�am naq�en ca lsallaxa.

Qaq ha¢em senat:�¿Ca auachigaqa�ague, am shi¢axauolec? ¿Hua�ague ca

adma�? ¿Hua�ague ca �anshetaique da ado�ogue namñiqaguetolec?

Qaq enapec:�No�on hanam la¢i�, hanam ha¢em ai�anem. Hanamayi

taiguet da lma� nam qaguetolec yi pe.Qaq ha¢em sasateguet:�Nache eetec. Qaq da am ¢ataqajlec, nache am sanem na

lquet qataq haca lashe yaqto aucoñettac yi na�aq.Hua�a yi�iyi, nache sa ¢a¢amaxaden sotai� shi¢axauolec:�¿Qaicoñedai�? ¡Yo�oqta qauem da adcuennataxa!�Cha�ayi da sa aucoñedai� nache camachaqca ca taigue...

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4716

Page 17: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

17

So shi¢axauolec nta�anetalec haso huaqajñi B 612

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4717

Page 18: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

18

Qataq sotai� shi¢axauolec nta�a qataq nque�elaxatta dada¢alliguiyi:

�¿Hua�ague ca anshetaique da taigue?�Camachaqca hima�a�t da ¢ashecteec...Qaq so shi¢axauolec nta�a ha¢em ¢asateguet:�Nache ena�am. Ñi ima� qapioñic, dam ¢ashecteec saishet

da qo¢oqtegue ca taigue...

IVNache dam dalaxaic da sa¢a¢aten saishet da sochi deto.

¡Haca�aca huaqajñi mayi chigoqo�ot saishet da napactalec yilcata�am ca no¢ic!

Saishet da ¢auo�o ca ¢i�aalaxa. Sa¢ateeta da huo�ohana�ana huaqajñipi mashi huo�o na le�enaxat: huo�o hana

Alhua, Júpiter, Marte,Venus. Qalaxayi huo�ohana la¢ipi ¢ataqtaqapioñi da qailo�ot napiguem.

Sa qaila�a ¢oqo�oyiqaiuen da qa¢auota�a

haca lalamaqte nalloxoqui. Na¢ajnaxanaxaicpi mayi napaxaguetegane�ena piguem, nache da huo�o hanatachigui da hilalec huaqajñi, nachenaloqteeta�aguet sa ¢auo�o na le�enaxat.Qa¢aloqnaxana: �Haso huaqajñi 3251�.

18

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4718

Page 19: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

19

Ha¢em sa¢ateetada se�eso shi¢axauolecnta�a chigoqo�ot hasohuaqajñi B 612.

Hasa�aso huaqajñionolec na�aq daqaila�a, qa¢auota�a

haso nalloxoqui, vichigui se�eso vi�i 1909.Qaq se�eso hilalec na�ague da Turquía.Se�eso ¢ajnaxanaxaic ¢achaxan de�eda

lauanaqchec huaigui se�eso laponaxac ne�ena napaxaguetegana hueto�ot na piguem. Qalaxayi sa qai�amaqten souaxat dano�otaxac. Na shi¢axauapi ¢epi huo�o da maiche lataxac.

Huo�o so damaxasoxootac nta�a mayi ¢amaxalec se�esoshi¢axauapi hilotague�, nache ¢auotaique da onolec que�ecano�otaxac ena�am da no�otaxac ca Europeopi. Qaq que�ecasa ¢alaq, nache ta¢a�a da qa¢alauat. Se�eso ¢ajnaxanaxaicltaq ¢achaxan de�eda lauanaqchec so vi�i 1920. Qalaxayimashi nadalaxat da no�otaxac, nache onaxaiqa se�esoua alogo.Qaq se�eso na�aq enauac qai�amaqten.

Mashi qami� as�aqtaxanema de�eda no�onataxac hasohuaqajñi B 612 qataq da mashi qami� sachaxanema da lcata,nache souaxato� na ¢epi.Ne�ena ¢epi nqopita dalaloqtenaxanaxac.

Qalaxayi da au�aqtaxanemca dalaxaic ñauochaxaua,nache qaica ca lqochoxo.Qaica ca enac: ¿Eetec da

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4719

Page 20: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

20

lavillaxac? ¿Negue�t ca advillaxac? ¿Peta�a alapotaga�at natoxotoq? Ndoteec da lnataxanaxac: ¿Lcata vi�i am? ¿Lcate�caua adqa¢a�t? ¿Am qapa�ata loqo� am sa desalli? ¿Lcata hañilaueque ca adta�a? Ndoteec de�eda, nache hipi�itaxaatega daam ¢auatton.

Da qonapega namayipi: �Huo�o ñi no¢ic onaxaic. Selota�atouaxadaiqa naua losoxoyi qataq huo�o hana nauoxohuetaiguilo naua nalloxoqui� qataq na qoto�pi huetalec nal-laq�. Sa ¢a¢aten negue�to� ca no¢ic. Hiuen da yo�oqtaqonapega na ¢epi: �Huo�o ñi no¢ic qalaxayi qo¢oqteua�.Cheta�ague huo�o da lqochoxo qaq enac: �¡Saq onaxaicolec!�.

Da qonapegalo: �Dam huo�omshi huo�o da se�esoshi¢axauolec nta�a ¢asouaxato� da yi�iyaqnataxan, qataqda¢alliguiyi, qataq da huotaique ca qagueta. Que�ecahuotaique ca qagueta ¢i�ot da �eesa�. Namayipi saishet da¢oqta naxa¢axateguet cam qo¢inapec. Qalaxayi da qonapec:�Haso huaqajñi B 612 nachaso haso chigoqo�ot soshi¢axauolec nta�a�. Qome nache chita�ague amqa¢a¢ateeteguet. Ne�ena ¢epi huo�o da maiche lataxac.Saishet da qaualemata¢ai. Na ñaqpiolec hiuen da¢a¢amadeeteguet da �eesa lataxac na ¢epi.

Qalaxayi qomi� sa¢a¢atenaqta da l-loxoc, nache llashoqtacda laloqnaxanaxac. Ha¢em ñiqopita taxa da sa�axat nam nanqtaxacpi: �Huo�o se�eso shi¢axauolec, que�eca lma� na�agueda piguem. Qaq somayi hiuen ca nauochaxaua...�. Qaqne�enapi ¢a¢ateeta da esa lataxac ico� ¢anagui da �eesa.

Da qaitaxa¢axan hana ¢ede, nache sa sa¢a�¢amañe da sahilaua�ague que�eca hitaxa¢axan. Ha¢em ¢aquicoqchet dasa�axa�t ne�enaua secuennategueto. Mashi ¢oxoguelo soua

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4720

Page 21: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

21

saisolqa vi�iyi qo�ollaxa da ¢i�iguelaq se�eso shi¢axauolecnta�a qataq so qagueta. Sa�axat enauac ¢aqto� sa secoua�ai.Da aucoua�ai ca anauochaxaua am ¢aquicoqchet. Saishet daenauac da huo�o ca nauochaxaua. Ha¢em ishet da ñadalaxatda ¢ataxac, nache shi�enaxattem ca shi¢axaua ¢i�i da ndoteecda laloqtenaxanaxac nqopita�. ¡oqo�oyi seshiinaxana na¢edaxanaxatpi ¢otta�a�t da lo�oxo¢axac. Huo�o da lqalaic daavi�iguelaxaua da ne�enaqtaxanaxac. Mashi ha¢em ¢i�i,qo�olloxochiyi qaica ca dalaxaic da so�ot, ndoteec sochiguiloxolli ncheeleetec qataq hinaata�a�t. Que�eca¢i�enaqtac sauotaique da shi�enaxatchigui que�eca ¢oqta �eesa.Qalaxayi sa sa¢a¢aten da ishet da so�ot. So hua�auchiguiñi,nache ¢a¢amaqchiguiñi. Qalaxayi so l-lla mayi so�ot, nachesa nateneguet. Ñipe�en da lalogaxa. Ena na lqui�i soshi¢axauolec nta�a ¢agueec da logodaic, qaq na l-lla, nachesaq aloc. Maiche ñinattapiguela�t eetec ca lo�oxo¢axac nalogo. Ha¢em ishet da sepe�enaxan na qalota lataxacpi. Ha¢emqauchoxodiñi. Qalaxayi ha¢em huac ena�am na mashi ¢epi.Peta�a mashi hividot ha¢em da hiquedoxo.

VEnauaque naua na�axa�te da huagui na, dalaxaic na

sauatton yi alhua l-lla, yim sachigoqchiguiña qataq dam¢ic-¢axac. Dam ¢i�axa¢aqchec, chego�chegue da sa¢a¢atenyim sa qa�icuen�nataga. So na�aq l-lla ¢i�axa¢axac da lchic-¢axac na baobabpi.

Qaq nagui qaltaxa huo�o dam achec ñim qaguetolec.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4721

Page 22: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

22

Cha�ayi so shi¢axauolec nta�a as�nchedapec da ha¢em hinat:�¿�Eesa da nam qaguetolecpi chic hanam epaqpiole?�Aja�, �eesa.�Hua�, no�on.Sa sa¢ajneguet da huo�o naq enec nam qaguetapiolec

chectac nam huouesat. Qalaxayi sotai� shi¢axauolec nta�aenapec:

�¿Nataqa�en chic nam baobabpi?So�ot ¢a�¢ataxadeta sotai� shi¢axauolec nta�a nam

baobabpi saishet da epaqpiole, hana mayi epaq late�el, ena�amna atamnaxaqui. Qaq na�aictaxa da hanaga�t hacaqasoxonaxapi, qalaxayi saishet da ¢i�axasoxooñi haca onole.

Da lcuennataxa haso qasoxonaxapi, nache ¢i�ot dada¢alliguiyi so shi¢axauolec nta�a:

�Hua� qone� hiuen da hualec ñi l-lla haca l-lla.Nache ¢a¢aten da huo�o nam baobabpi mayi nagui da

ltadaic, qalaxayi chigoqtegueto� da qapiolec.�¡octa. Nache eetec. ¿Qaq ta�ainco� na qaguetapiolec

huotaique da chic na baobab qapiolecpi?Nache sotai� shi¢axauolec nta�a ha¢em ¢asateguet:

�¡Negue�t ca adnataxanaxac!�.Nache sauo�o da ña�añaxataxac¢aqto� sa¢amaxaañi dam lqalaic.

Nache en�am na alhua la¢ipi,yi�iyi alhua l-lla huo�o na auaqpino�on qataq na qauem. Nachehuo�o na hala no�on qataqqauem. Qalaxayi hanam hala� sayo�oq.

22

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4722

Page 23: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

23

Do�ocheta sac yo�o huetaigui na alhua, maicheye acamnlouec. Nache hua�a ncheleetashiguem, ta¢o�ot na piguem.Dam no�on, nache qa¢axa¢a�a da ñaxat. Qaq dam qauem,nache qanapoc. Huo�o hasom hala qauem yim alhua l-lla somlma� so shi¢axauolec. Nache halapi haso baobab. Enauac yialhua himatalec hanam qauem hala. Qaq da sa qai¢alapegue�da qanapoc, nache himattalec yi alhua qaq nam lpa�a� ivida�a�t.Qaq yim alhua da qapiolec, nache ishet da dachipigui.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4723

Page 24: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

24

Qaltaq enapec sotai� shi¢axauolec nta�a: �Onolec dalataxac da hiuen da ana¢amaxatta�. Da mashe am anachelta,nache �au¢o yim alhua l-lla. Auauo�o da anapogoshigempinam na¢ashiguempiolec baobabpi. Dam no�onataxanaxacmayi qaitoxolec, qalaxayi saq halaq.

Huo�o so na�aq, nachi so shi¢axauolec nta�a ha¢emenapega da so�ot ca ¢i�enaqtac ¢aqto� sachaxana namñaqpiolec yi ima�. Nache ha¢em enapega da huo�o ca na�aq,nache som ne�enaqtac huo�o ca naigui qom nqueuoshiguemnamayipi. �Eesa da huo�o yi na�aq sa ¢aqalan da qapa�ateelecyi no�onataxanaxac.

Qalaxayi da nachina baobabpi qalaq saq ¢it da huo�o dala�axa. Huo�o so na�aq sauana aso alhua l-lla netaña somlauaic. So shi¢axaua ¢itraue�c soua treesole epaqole.

Nache chigoqchigui sotai� shiyaxauolec dam so�ot sone�enaqtac yim alhua l-lla. Qanache shinapega namñaqpiolecpi: �Ñaqpiolecpi ¡maxatchaxa qome nam baobabpi!Peta�a da huo�ocnaxa yi na�aq da ñi onolec dannattapeguecta�t: �¿Ta�ainco� da qaica que�eca l-llane�enaqtac amaqtaqaic hana�ana ñiyiguishi da ¢ataqta eeta�amne�ena baobabpi? Da nasataxac saq halaq: Ca shi�enaxat nabaobabpi, nache ñanomaguet da ñi¢alashiguem dase¢alapegue�.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4724

Page 25: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

25Baobabpi

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4725

Page 26: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

26

VI¡Am, shi¢axauolec nta�a! Nache nchittai� da sa¢ateta da

choxodaq da anachaalataxac. Sa lcoshi�igui da ndoteec daaume�eguet da ameten da lliguiñi da hinoxooñi hañi nala�.Qo�ollaxa hivideec soua cuatro na�axa�te, nache eda dadalaxaic sa¢a¢aten. Nache ha¢em qonapega:

�Ñiqopita da semeteetac hañi nala� da hinoxooñi. Qolaq,semetenaq hañi nala� da hinoxooñi...

�Qalaxayi ña cada�ac seuataxanaq ...�¿Negue�t ca seuataqa�a?�Seuataqa�a da nayiichiguiñi hañi nala�.So hua�auchiguiñi ico� huo�o da ad�aalaxa, qaq so sa

lcoshe�egue, nachi au¢alliguettac. Nache ha¢em qonapega:�¡Sepi�itaxana da sotaña yi maichi ima�!Enauac qa¢a¢aten da yi Estados Unidos da hivita na�aq

laiñi, nachi yi Francia chita�ague hinoxoñi hañi nala�.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4726

Page 27: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

27

Da saxa¢a taxa yi Francia, nache ishet taxa da semetenaq dahinoxoñi hañi nala�. Da shinaqta. Yi qa¢oqta yi Francia.Cha�ayi qapi�ole aca alhua mayi qouetalec. Qaq am daanshitaique da nache aumeten da hinoxooñi hañi nala�, nacheauacona so anso�onaxaqui ada, anqochenaxat nache chochiauqaua, nache avit�taa da aumeten ca inoxoochiguiña hañinala�.

�So onolec na�aq hivi� 43 da sauaachigui da hinoxooñihañi nala�.

Lcopatom qaltaq enapec:�Da huo�o da adaquicoxoq, nachi ico� ¢i�ot da

am�machiguiñi da hinoxooñi hañi nala�...�¿Se�eso na�aq can hivi� so 43 auauaachigui da hinoxooñi

hañi nala�, caillayi huo da adaquicoxo?So shi¢axauolec nta�a sa ¢asat.

VIISo na�aq cinco qaltaxa shinapec ñi�achec ñitai� qaguetolec

da sauatton dam saq cha�a nachaalaxataxac sotai�shi¢axauolec nta�a. Sotai� shi¢axauolec nta�a ha¢em¢i�elaqchit da ha¢em hinat:

�Da ca qaguetolec chic hanam epaqpiole�, nache nataqa�enchec hanam lauoxopi, ¿Nache eetec?

Qaq ha¢em shinapega:�Nam qaguetolec chic enauac na hilalec.�¿Nam qaguetolec chic hanam le�pi?�Aja�.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4727

Page 28: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

28

�¿Hua� qone� negue�t ca naigui hanam le�pi?Ha¢em sa sa¢a¢aten de�eda. Se�eso na�aq vi�ichigui da

¢oqta semela�t da so�otac som capec naq�en hañihinnotaxaqui. Qaltaq denataxan sotai� shi¢axauolec nta�a:

�¿Negue�t ca naigui hanam le�pi?Sotai� mayolec saishet da hicoua�ai nam lnataxanaxacpi.

Ha¢em ñanomtaguet da ¢oqta �eesa da seuelai� qaq sedo�oguetdam hua�auñi hicuennataxa:

�Hanam le�pi qaica cam naigui, nachi naigui da la�axahadam lauoxo.

Qaq sotai� mayolec enapec:�Hai�, am sa sa�amaqten. Hanam lauoxo qaica ca

la�añaxac, ¢ataqta huesotta�ape. Hanam le�pi mayi nachanahanam chigaqaigui da la�añaxac. Nache hipi�itaxaatega dahuo�o da lchec souaxat dam le�¢axac.

Qaica ca shenapec. Ha¢em huo�o da hihuogoxocdam sechigaxattapiguiñi hanam legaxaiste som capec.Qaltaxa sotai� shi¢axauolec nta�a sa ¢alemaxat yimhicuennataqchec:

�¿Qaq am au�amaqten hana lauoxo...?�¡Ha¢em saishet! ¡Saishet! Qaica ca sa�amaqten. Ha¢em

sasateguet qalaxayi saishet da yo�oqta huo�o ca naigui naq�en.¡Ha¢em semelec nam sa dasaguettac!

Sotai� mayolec ha¢em hilo�ot, nache hi�elaq, nacheenapec:

�¡Nam sa dasaguettac! Da adtaxa¢axac ena�am ca ¢epi.Enauac ¢alecapega�t da adtaxa¢axac saq ¢o�oxogue.

Sotai� shi¢axauolec dalemata, nache ¢ayigot som laueqovi, nache enapec:

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4828

Page 29: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

29

�Sauatton yi alhua l-lla.Huo�o ñi shi¢axaua togaxadaic,¢auana taxa da nco¢axana hacalauoxo, ¢auana taxa da hila�ahacam huaqajñi, saishet taxadam ¢auotec cam negue�tca,nachedata dam ¢i�otacda laloqnaxanaxac. Nachehima�a�t yi na�aq ena�am am daenapec: �Ha¢em sa sasaguettac,ha¢em sa sasaguetac�.Qaq damayi, nacheda dañi�oxonnaxac. Qalaxayi saishetda shi¢axaua. Ñimayicainado�o.

�¿Negue�t ñe?�Ñimayi cainado�o.Sotai� mayolec napagaqteec

da layiloxo:�Mashe saqa¢oqteguelo

naua vi�iyi da hanam lauoxopihuo�o na le�pi. Eetai�toxo�damayi qalaxayi ¢acteec nauavi�iyi nam qaguetapiolec dachectac hanam lauoxopi. Qaqam adcuennataxac da qaica camnaigui da qa¢a¢aten ta�ainco�hanam lauoxopi da huo�o nale�pi. Saishet da ¢oqta�a

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4829

Page 30: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

30

¢acteec sa dasaguettac ñi shi¢axaua chaxadaic qataqtogaxadaic. Nache da huo�o haca alhua da netalec haca oonolelauoxo qaq so qaguetolec ishet da chic... ¿Saishet peta�a dasa dasaguettac?

So shi¢axauolec nta�a ntoguec qalaxayi queta damltaxa¢axac:

�Qaq da huo�o ca ¢auoteec hada lauoxo qalaq machiguiñida hilota�a hadamayi... Qalaxayi da sotai� qaguetolec da chichadatai� lauoxo, nache ena�am da naigui da �om enauac hanahuaqajñipi. ¿Qaq da damayi saishet da no�on ca naigui?

Nache vi�iguet da ltaxa¢axac. Nque�elaxatta da n¢in somashe pe. Nache ha¢em sasaqteec so ¢i�onataxanaxatpi.Nache saq shictaxa da na ¢aquip huo�ochaq camachaqcal-lla, da seleu qalqo� yicaltauec. Yim ña�alhua huo�o ñitai�¢ale�olec da ha¢em hiuen da secochaq. Nache sacoosop, nacheñipottapiguiñi, nache shitoxo�: �Hadam lauoxo dam amauauotec qaica ca negue�t ca lchec talec. Sauo�o ca ¢i�enaqtaclmiguishic ñetai� qaguetolec. Nataq�en sauo�o ca ¢i�enaqtala¢i� hañim anauoxo.

VIIIPasa�a sauatton hasa�aso lauoxo. Que�eca alhua mayi

chigaqshiguemec so shi¢axauolec nta�a huo�o hana�analauoxo qaica da ¢oqta lli�oxoyic. Da nte�eta, nache dasovi,qaq da hivitta�a yi pe, nache deqaxa¢añi. Qalaxayi haso l-llalauoxo chochi ñaxat qalaxayi sa qa¢a¢aten que�ecachigaqa�ague. So shi¢axauolec nta�a hilotague� hasa�aso

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4830

Page 31: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

31

nauoxo. Huo�o so na�aq hivita da laloqo� da dasovi. Soshi¢axauolec nta�a ¢anaigui da ico� lauanaqchec. Haso lauoxomaiche ¢oiqueetac da hilaique que�eca lo�oxo¢axac.Huotaique da qai�aalac de�eda lyac-¢axac. ¡Hajaap!¡Hasomayi ñi�oxonnaxai! Qaq huo�o so nte�etom, cannoxoshiguem hañi nala�, nache ime nache nachagan:

�Ñaq chita�ague ñilouec... Ñaq saxanaxa ñitaguiñi...So shi¢axauolec nta�a sa nalo�oguet de�eda la�alaxa. Nache

enapega:�¡Onaxaale am!�¿�Eesa? Ñanaquitchigueme� hañi nala�...So shi¢axauolec nta�a ¢auatton da ¢oqta ñi�oxonnaxai.

Qalaxayi onaxaale.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4831

Page 32: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

32

�Ha¢em aucuennata�a qomecha�ayi mashi laloqo� que�ecaqad¢oc. Ishet da aucuennata�aha¢em. Enac hasomayi.

So shi¢axauolec nta�a sa¢a¢aten ca eetec. Nache ¢iguena�ahaso �etaxat la¢i�. Hime, nachehicodelec haso lauoxo.

So na�aq ¢i�axatta�pe souacuatrolqa le�. Nache hasomayienac:

�Mashi ishet da hanac na quiyocpi nachitac da la�añaxac.�Yi�iyi ima� qaica na quiyoc �enac so shi¢axauolec nta�a.

Cha�ayi na quiyoc saq chic hana huoue.�Ha¢em saishet da ha¢em huoue �enac haso lauoxo.�Ha¢em auchoxoden...�Saq shi�i¢a na quiyoc, qalaxayi shi�i¢a na la�at. ¿Huo�o

ca adapoxonaxat ¢aqto� ñapogoña?�Ñi�itego� na chochaq la�at... Saq lhuenecolec hana

nanguishipi... Hilochigui soshi¢axauolec nta�a. Nateugalohanamayi...�.

�Da pe, nache sootaigui hacala�at la¢i�. Ne�ena huo�o nalatomaxa. Eda quedom dasachigaqa�ague...

Qaq vi�iiteguet. Choche hanace�etaam ala�. Qaica ca l-lla ¢auana.Nache hanac da la�aloxo.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4832

Page 33: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

33

Nache chochi dasocnata:�¿Huo�o que�eca adapoxonaxat?�Selaique taxa. Qalaxayi ña ha¢em aunattac...So shi¢axauolec nta�a huo�o da lhualaxavic cha�ayi

nqopita. Qalaxayi huo�o da lqolectaxanaxac. Nache somayitateguelo.

�Saishet taxa da ña�axa¢axana�, enac so na�aq soshi¢axauolec nta�a, �saishet da qan�axa¢axana hana lauoxo.Ndoteec da qaimeten qataq qa¢aviguiñi da laitaxa¢axac mayihama�. �Qalaxayi sa seshet da sa¢a¢aten. Hiuen taxa da�auauaxaañi analoqten da lataxac. Saishet taxa da nauec ha¢emnaua la�aqtaqa. ¡Saishet taxa da na�axa¢axana! Hana nauoxopisaq ñagat na lanatecpi. Co�olloxochiyi ñaq ha¢em nsoqolecsa sa¢a¢aten da sauotec hasomayi�.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4833

Page 34: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

34

IXDa dataueguesop yi na�alhua so shi¢axauolec nta�a

¢oqopitaxanapec da la¢oxoc na co¢opi no�onaxalec.Quetoigui so nte�eta da hi¢o� hasom na�alhua. Hichittac danqat nam lte nam nachipiaxatshiguem na nodec. Huo�oi ñiuadoosolqa lma�te naua nachipiaxatshiguem na nodec. Taiguetdam qa¢apaxa¢aqtaxangui na nallic.

So shi¢axauolec nta�a nataqa�en napogoshiguem nampa�ateec llaxataxa nam baobabpi. Lcuennataxa da saq¢i�eguelaxa yi na�alhua. Som pa�ateec da hicodelec hasolauoxo, nache vichigui da hanac da no¢in.

�Hashec �enapega so lauoxo.Qalaxayi haso lauoxo sa ¢asat.�Hashec �¢i�iguelaxalec sotai� shi¢axauolec nta�a.Haso lauoxo dasocnata. Qalaxayi higatai� da nasoqnatato.�Ha¢em itaxaloxoi �enapec haso lauoxo� ha¢em

auchoxoden. Auacona da �am machiguiñi.So shi¢axauolec nta�a ¢i�elaqchet da haso lauoxo qaica

da ¢auo�o ca lvidaqtaxanaxac. Sa ¢a¢aten da che�eto dandoteec dam lamaic.

�Aja�, �eesa da am sauotec �enapec haso lauoxo.Anmitaique da �am machiguiñi, auaxa¢a�a hanam nhuaxana,mashe sa seuen.

�¿Qaq na la�at?�Mashe qaica dam ha¢em nasoqnatato. Na la�at yi pe,

nachina na ha¢em no�onaxat, ha¢em lauoxo.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4834

Page 35: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

35Hichittac da nqat nam lte nam nachipiaxatshiguem na nodec

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4835

Page 36: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

36

�¿Qalaxayi nam shigui¢acpi?�Aja�, ñishetaique da sauatton ca toxotoqpi, qaq ¢oqo�oyi

hiuen da lliuen�a na qochelpi. ¡Yo�oqta da huo�o da lyac!¿Cha�ayi negue�t ca ha¢em namaqtega? Am qo¢oqta qaqha¢em hegatai� da shi�i¢a cam shigui¢ac chaqaic. Huo�o namaiche ¢alamaqa�ate hinnache. Nache ¢achaxan nauacuatrolqa le�. Qanache enapec: ¡Higatai� da qoueta na�a!Ha¢em �auayiloqchet. Da �anshitaique qojec, nache qojec!

Cha�ayi hadamayi huotaique da sa qa¢auangui da no¢iitac.Hada lauoxo ¢ataqta ñi�oxonnaxai.

XSo shi¢axauolec nta�a qo�ollaq hivishiguema yi lma�

hasopi huqajñipi 325, 326, 327, 328, 329 qataq 330. Nache

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4836

Page 37: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

37

tachiguiña da namaqtegalo da hilotaique ca ¢i�ot qaltaq ca¢a¢aten.

Haso hua�auchiguiñi neta�a so nta�a mayi hilotague� yi�iyilma�. Qaq se�eso nta�a so lpo� touaxadaic qataq qovi,nso�otangui haso nso�onaxaqui, qaica ca ¢oqta lli�oxoyicqalaxayi ltadaic da la�amaqchec.

�¡Ena na ¢amaxashec! �enapeco� se�eso nta�a qo�ollaxahila�a so shi¢axauolec nta�a.

Qaq so shi¢axauolec nta�a nnattapeguela�t:�¿Chi isheto� da ha¢em ¢auatton yi sa ¢auanapega da

ha¢em hila�a?Cha�ayi ne�ena nta�alpi ¢anaigui da namaxashecpi enauac

na shi¢axauapi.�Ña anquigueuo ¢aqto am selotot �enapeco� so nta�a

lachiguiñi da hilalec so lamaxashec.So shi¢axauolec nta�a hilotapiguiñi, hilotaique que�eca

nso�onqa�. Qalaxayi so lpo� so nta�a ¢apotalec enauachaso�aso alhua�. Nache somayi nachattañi, nasamñi qataqdatotac.

�Da auatato�ot ne�ena nta�a, nache sa ¢a¢amaxañi daauatotac �enapeco� so nta�a� saishet da qonetec de�eda.

�Sa seshet da lliuenguet �enac so shi¢axauolec nta�a�ñaq saxanaxa so�oche cha�ayi qa¢oqtegue de�edasachigaqa�ague ...

�Hua�, am samaxalec da auato. Cha lcata vi�i da sa sela�aca datotac. ¡Auato ltaxa!

�Saishet, sa�ac... �ntoguec so shi¢axauolec nta�a.Huaña, nache dalemata so nta�a cha�ayi huotaique da

hipacchigui da lamaxasoxonaxac.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4837

Page 38: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

38

Qaltaq saishet da lhuenaa ca sa na�axa¢axan. Qalaxayisomayi ¢oqta soxodaic. Qaq de�eda lamaxasoxonaxac saqta¢acda�. �Da samaq ca itaua da ñigui ca qo¢o, qaq da sa¢alaq, nache sa lasouaxashet. Ha¢em mayi ¢asouaxashetqome�.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4838

Page 39: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

39

�¿Ishet da ñiso�ooñi? So shi¢axauolec nta�a huo�o dalcoxo qo�ollaxa denataxan.

�Aja�. Am samaxalec da anso�ooñi �enac so nta�a�. Nache¢asaxague da la¢i� so lalamaxat lapo� ¢aqataxaatapigui�huotaique da nso�onqa� so shi¢axauolec nta�a.

So shi¢axauolec nta�a huo�o da la�aalaxa. Haso�aso alhua¢ataqta qapiole.

�Am nta�a, am ñachoxodeetot da am senat...�Am samaxalec da ha¢em aunat �enac so nta�a.�¿Negue�t cam aulotague�?�Enauac �enac somayi.�¿Enauac?Nache so nta�a ¢achaxanem enauac nam ¢otta�a�t

lauodeuapi alhua qataq hana huaqajñipi.�¿Enauac na�api? �enac so shi¢axauolec nta�a.�Enauac na�api �enac so nta�a.�¿Qaq hana huaqajñipi peta�a am ¢alaxaguet?�Aja�, nache eetec �enac so nta�a� pasa�a da ¢alaq. Sa

ishet da lliuen�a da ha¢em sa ¢alaxaguet.So shi¢axauolec nta�a ¢i�aalac de�eda na�añaxac. ¡Da

hueto�ot taxa que�eca la�añaxac somayi, nache qalota taxa da¢auaachigui da hinoxooñi hañi nala� yi onolec na�aq! Nachei¢axanaique que�eca nqouaxaa:

�Sauotaique semeten da hinoxooñi hañi nala�...Auamaxalec hañi nala� da hinoxooñi.

�Da samaxalec ca itaua da ñigui ca qo¢o, da sa ¢alaq,¿negue�t lasouaxashet, somayi huo�otaq ha¢em?

�Am �enac so shi¢axauolec nta�a.�Aja�. Qaiqajlec ñi onolec da ¢i�ot cam nalotaua�a. Ha¢em

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4839

Page 40: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

40

qa¢alaxaguet cha�ayi ne�ena ¢amaxasoxonaxacpi saqta¢acda�.

�Qaq que�eca ñi havit ¿ca lagui? �enac so shi¢axauolecnta�a.

�Ñaxa, am sachaxanem qome. Ha¢em seuata�a da hivitaca laloxoqui.

�¿Chaq lagui da hivita?So nta�a himeten haso lmalate ne�enaua na�axa�te:�Qomele qa¢ata�ague na pe.Nache so shi¢axauolec nta�a dato. Somayi mashi nhual.�Qaica ca so�ot ne�ena �enac�. ¡Ha¢em mashi ashic!�Saq qojec �enapec so nta�a huo�o da ñoxonnaxac da

huo�o so lamaxashec�. ¡Saq qojec, am sanem caado�onataxanaxac ama�qtaq!

�¿Negue�t ca ¢o�onataxanaxac ama�qtaq?�Qomye... ¡Da anmit enauacna!�¡Qaica ca ishet da qanmit!�Sa qa¢a¢aten �enapec so nta�a�. Saxanaxa da seqolelec

na ñaalhua. Ha¢em yaxaiqui, qaica ca ldaqa� haca ñenotaxaquiyataqta ñasamisop da hiquehuoxot.

�¡¡aq! Ha¢em mashe semetetac da qaica ca hueta�a de�edala¢e ana�ana alhua �enapec so shi¢axauolec nta�a.

�Maiche am anmijla�t qome �enac so nta�a� eda da ¢oqtahalaqaic. Huo�o da lqalaic da maiche nmijla�t ñi onolec. Daauañoxot de�eda, nache auvi� ca ¢ajnaxanaxaic.

�Ha¢em ishet da ñimijla�t da camachaqca ca soota�ague.Saishet da hiuen da sota�a ne�ena.

�¡Que�etec com! �enapec so nta�a�. Eeta�am da huo�o cahuetague na�ana alhua haca chegoxonaxa ¢axaina. Sa�aqtexa

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4840

Page 41: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

41

da pe. Ishet da anmit haca chegoxonaxa ¢axaina. Huo�o yihuaña da qonapaga da ahualahuat. Nache eetec, danachalataxac maiche oiquetac ca nmitaguec. Qalaxayi huo�oyi huaña da achoxoden ¢aqto� nache e�etai� chaaye chaqasota.

�Ha¢em sa sa¢amaxaden da shenapaga da salahuat �enapec so shi¢axauolec nta�a�. Ha¢em ashic.

�A�ie �enac so nta�a.Qalaxayi so shi¢axauolec nta�a himetou da

na¢amaxataxac. Sa ¢auo�o ca nque�ejnaxac so nta�a cha�ayimashi ¢axaiquiolec:

�Am, nta�a, da ahuahuotaique da am qayalaxaguet ha¢emami� ca adamaxasoxonaxac maye huo�o na naigui.Saloqnaxana da ha¢em qonapaga da saqa¢aloq da ashec.Eeta�am da mashe hivita yelaloqo�...

Nache so nta�a sa ¢asat. So shi¢axauolec nta�a cada�acdehuataganapec ime nache jec.

Nache so nta�a enac:�Am ¢amaxashec.Naua laqtaqa so nta�a ¢aguec da damaxasoxona�ape.�Na ¢epi ¢oxosa�a da lataxac �eda da la�aqtac so

shi¢axauolec nta�a qo�ollaq mashi quetac�.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4841

Page 42: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

42

XIYi hua�auñi alhua l-lla netaña so ñi�oxonnaxaic. Qo�ollaq

hilaguet sotai� shi¢axauolec nta�a, nache som ñi�oxonnaxaicnqaqaañi:

�¡Ena� ha¢em na¢a�a da ha¢em ¢oxoden!Cha�ayi nam ñi�oxonnaxaic na la¢ipi shi¢axauapi ¢i�ot

da eetega da qa¢oxodetac. Nache so shi¢axauolec nta�a hiquin,nache enapec: �Hanam anado�o ¢ataqta leguemaxai�.

Nache enapec so ñi�oxonnaxaic:�Hana ñado�o hiquinaxanaqte da huo�o na siquin.

Nete�huoyi da qaica ca nateguena�a.�Nache eetec �enapec sotai� shi¢axauolec nta�a mayi

¢auota�a sa ¢a¢aten.Nache so ñi�oxonnaxaic huo�o da lqataxac:�Auaxana�t na adhuaxayi, na l-lla qaltaq na l-lla.Qaq so shi¢axauolec nta�a maiche decuennataxaataco�:

�Ne�ena ¢i�oqta machiguiñi saq ena�am so ñamaqtaxa sonta�a�. Nache ¢i�iguelaxalec da hiuaxana�t na lhuaxayi nal-lla qaltaq na l-lla. Qaq som ñi�oxonnaxaic ¢aashiguem hasonado�o da qaltaq dequinagan.Nache so shi¢axauolec nta�a nhuala da lamet. Nache inat:

�¿Ca eetec da ishet da naañi qanqa�en hada ado�o?Qalaxayi so ñi�oxonnaxaic sa¢a¢ajneguet da

nnataxanaxac. Cha�ayi nam ñi�oxonnaxaic ndoteec da ¢a¢atenda ñi�oxonnataguec. Nache so ñi�oxonnaxaic hinat sotai�

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4842

Page 43: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

43

shi¢axauolec nta�a:�¿Peta�a �eesa da ha¢em

aua�alaatapeguec?�¿Negue�t ca naigui da

qa¢a�alaatapeguec?Qaq so ñi�oxonnaxaic

¢asateguet:�Qa¢alaatapeguec naigui

da ha¢em onaxaic, no�on dada ñi�otaxac, qataq da qalotahana ha¢om qataq qaica cal-lla shina�am ¢ajnaxanaxaichuetalec hana alhua.

Enapec sotai�shi¢axauolec nta�a:

�¡Qalaxayi da am onolecda qoueta�a hana na�alhua!

Nache enapec soñi�oxonnaxaic nache ena�am:

�¡Nache ena�am ñaqha¢em aua�alac!

Nache enapec soshi¢axauolec nta�a:

�Am sa�alaq, qalaxayi:¿Negue�t ca chigaqaigui?

Nache so shi¢axauolecnta�a jec da maiche enapec:�Na ¢epi ¢ataqtaleguemaxaicpi�.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4843

Page 44: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

44

XIIQo�ollaq hivita haso l-lla huaqajñi, nache natenalec so

¢ale n¢omaxaic. Qaq de�eda namaxasoxoc saq aloc, qalaxayiso shi¢axauolec nta�a ¢aquicoqchet.

�¿Negue�t ca au�ottac ne�ena? So shi¢axauolec nta�a hinatso n¢omaxaic. Qaq so n¢omaxaic ¢i�imaqtom hana lñihuapihuaxa¢a�t. Huo�o hana nlaqchigui qataq huo�o hanaqui�itchigui.

�Ñiñomtac �enac so n¢omaxaic.�¿Ta�ainco� yi an¢omtac?�Qomyi ¢aqto� seco�huai qaica ca taigui hiuel �enac so

n¢omaxaic.�¿Negue�t ca auotaique aucoua�ai? So shi¢axauolec nta�a

hanac da hichoxodeetac somayi.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4844

Page 45: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

45

�Seuen da secoua�ai da ¢icoxo �enac se�eso n¢omaxaic.Nache naqñi.

�¿Negue�t ca ancoqtaique?�Qomyi souaxat da ñi¢omaxac.So shi¢axauolec nta�a nache nquigueec.Na ¢epi ¢oxosa�a da lataxac, eda da la�aqtac so

shi¢axauolec nta�a qo�ollaq mashi queta.

XIIICa hivishiguema haso l-lla alhua, nache natenalec so ¢ale

mayi lo�o da menaxac. Qalaq somayi himela�t.�La� ¢eqa¢olec �enac so shi¢axauolec nta�a� om na

adashiidec.Qalaxayi somayi sa ¢oqocha�a so namaxasoxoic, himelec

da laloqnaxanaxac.�3+2=5, 5+7=12, 12+3=15, la�. 15+7=22, 22+6=28. Qaica

ca hidaqa da se�edaxatoigui na ¢ashiidec. 26+5=31 ¡Co�!Hivi�: 501.622.731.

�¿Negue�t haca 500.000.000?�¡Hega�! ¿Nache eetai�naxa da qouetai� na? ¡apac na

¢i�onatac. Ha¢em sa sasaguettac.�¿Negue�t haca 500.000.000? �ltaq enac so shi¢axauolec

nta�a.So lo�o da menaxac namatashiguem:�Ha¢em mashi 54 vi�i da so�otalec hana�ana alhua. Mashi

hivi� treesole da ha¢em sa qa¢alemaxat. So hua�auchiguiñi,nache ha¢em talec so te�esaq lalaxat huo�o chigoqta�ague.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4845

Page 46: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

46

Nache ha¢em hisomaxanaqchit se�eso ñaloqteetega�t. Sol-lla qalaq qo�ollaq ha¢em nvitot se�eso ¢alolaxa. Ha¢em¢asouaxat yi sa sedadai�. Qaica ca hidaqa da huo�o ca l-llaso�ot. Ha¢em sa sasaguettac. Qaq da pa�ateec... ¡Nagui!¡Nache am!

�¿Negue�t haca 500.000.000?So lo�o da menaxac noma da qaica ca naquitaxac da huo�o

que�eca nlagaxayic.�Enauac na saqalota ¢otta�a�t netashiguema na piguem.�¿Peta�a lotaxañipi?�A�ie. Namayipi qashilectapiguiñi.�¿Peta�a te�esaq lalaxatpi?

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4946

Page 47: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

47

�¡A�ie, ap! Namayipi qovi¢alec, ishet da dashiuec naqa�enna hualaicpi. Qalaxayi ha¢em sa sasaguettac. Qaica ca idaqada ñi�itaxaloqchin.

�¡Qachi huaqajñipi!�Aja�. Huaqajñipi.�¿Negue�t ca auahuotaique hana huaqajñipi?�¿Negue�t ca so�ot?�Aja�.�Qaica ca maichi ¢alamaqtepi.�Ha¢em sahuachigui da huo�o so nta�a...�Na nta�alpi mayi hilotague� ca shi¢axauapi qaica ca

lalamaxat. Ndoteec da nalamaqte da lamaxasoxonaxac. Saqena�a�t.

�¿Negue�to ca naigui yi qonapec adalamaqtepihanamayipi?

�Qomyi sauotaique da huo�o ca isallaxa.�¿Negue�to ca naigui da am sallaxanec?�Qomye naigui da seshiinaxana ca la¢e huaqajñipi.�Ne�ena �enac da lcuennataxa so shi¢axauolec nta�a� da

lcuennataxa eeta�am ca taxaic�.So shi¢axauolec nta�a yi nache eetai�naxa da denataxaatac:�¿Ca eetec da ¢aqto� huo�o haca nalamaqtepi huaqajñipi?�¿Negue�t ca lalamaqtepi?�Sa sa¢a¢aten, qaica ca lalamacte.�Qomoxochictaxa qone� ha¢em ¢alamaqtepi. Cha�ayi

ha¢em sa�auñi da hicuennataxa.�¿Nalotaua�a peta�a da ndoteec da adcuennataxa?�Aja�. Da aulalec ca no�on coma� da saqca ca lalamaxat

nache ahuo�o adalamaxat. Da aulalec haca lcomadaxalate da

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4947

Page 48: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

48

saqca ca lalamaqte nache ahuo�o adalamaqte. Da ahua�auñeda huo�o ca adcuennataxac, ahua�na nache adalamaxat.Ha¢em yalamaqte hana huaqajnipi chaaye ¢ahuana da huo�oca hua�auñe eeta�am ha¢em, da huotaique lalamaqte.

�¡oqta �eesa �enac so shi¢axauolec nta�a� ¿Negue�t caauahuotaique hana huaqajñipi?

�Qomyi selotague� hanamayipi. Ñaloqten qaq hime nache¢oltaxa ñaloqten. Huo�o da lqalaic. Qalaxayi ha¢em sasasaguettac.

So shi¢axauolec nta�a naloqteetac so lo�o da menaxac.Da lcuennataxa so shi¢axauolec nta�a hua¢oqteec, npe�enguetda lcuennataxa so lo�o da menaxac.

Enac so shi¢axauolec nta�a:�Ha¢em huo�o hana lauoxo da sishet sepelec. Qalaxayi

¡am saishet da ishet da �aupelec hana huaqajñipi!�Saichet, qalaxayi sishet da sepatanaigui hañi Banco.�¿Negue�t ca naigui de�eda?�Naigui da shedelec catai� nedaxanaxala� ca lcata hana

ñehuaqajñipi. Ime nache llapaxa�at qanache soxotoiguihaca la¢i�.

�¿Nachaqdata?�Nalotañi.�Huo�o da ñemejnaxa �enac da lcuennataxa so

shi¢axauolec nta�a�. Huo�o da lyac qalaxayi saq en�.Enac so shi¢axauolec nta�a:�Ha¢em huo�o haso ¢anguishi mayi huo�o hana

lauoxo. Sa secoua�ai da sepettalec naxa yi na�aq.Nataqa�en huo�oi soua treesole qa¢oqotchiguemquecomadelguete mayi

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4948

Page 49: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

49

¢alamaqtel. Somayi huetaigui na nodec. Sa secoua�aisalo naxada sequeloiguilo. Ha¢em hiuen haso nauoxo qataq souaqasoxonaxayi. Am saq hiuen hana huaqajñipi...

So shi¢axaua mayi lo�o da menaxac, �ihue�taique cala�aqtac. Nache so shi¢axauolec nta�a jec.

Na ¢epi ¢oxosa�a da lataxac, eda da la�aqtac soshi¢axauolec nta�a qo�ollaq ñaq queta da llic-¢axac.

XIVQaq so shi¢axaua jec, nqo�ona haso l-lla alhua, nache

¢ataqta nhuala�a da lataxac. Hasa�aso l-lla alhua saq ena�amhaso la¢epi mayi mashi hime da hueta�a, cha�ayi hasomayiqocho�oñi. Nalotalec haso onole nco¢adaxanaxaqui qataq soshi¢axaua co¢adaxanaxaqui lo�o. So shi¢axauolec nta�ahipa�axaatauo da la�aqtac:

�So co¢adaxanaxaqui lo�o ico� da ¢oxosa�a, qalaxayi saqena�am so nta�a huo�otaq so ñi�oxonnaxaic huo�otaq so lo�oda menaxac huo�otaq so n¢omaxaic. Cha�ayi dalo�onataxanaxac huo�o da naigui. Somayi da ¢i�edaxatoiguihaso co¢adaxanaxaqui, nache ena�am da dalaxai haca huaqajñiloqo� haca lauoxo. Da ¢o�omaxat haso co¢adaxanaxaqui,nache ¢i�ochaqchit haso lauoxo loqo� haso huaqajñi.

So shi¢axauolec nta�a qo�ollaq nauane� soco¢adaxanaxaqui lo�o, nache hua�auñi iquin:

�La� ¢eqa¢olec. ¿Ta�ainco� yi aualamat hanaco¢adaxanaxaqui?

�Nache aloic. La� ¢eqa¢olec �enac so co¢adaxanaxaqui lo�o.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4949

Page 50: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

50

�¿Eetec ca aloic?�Qomyi qa¢alamat hana co¢adaxanaxaqui. Nale�en. ¡olta

¢i�edaxatoigui haso co¢adaxanaxaqui.�¿Ta�ainec da ¢olta au�edaxatoigui?�Nache aloic.�¡oqta sa sa¢ajnguet �enac so shi¢axauolec nta�a.�Sa ipacaique da aua¢ateeteguet. Da aloic, nache aloic. La�.Hime lta ¢alamat haso co¢adaxanaxaqui.Hime, nache nqatchiguem so ncopaq llalec, nache

¢aqaxa¢axat na latap.�Mashi yasamñi da ¢i�onataxanaxac. Saq ena�am

qo�olloxochiyi, yi yo�oxoñi salamat, qataq yi pe ltase�edaxatoigui. Nache da na�aq ishet da ñimateec, qataq yipe ishet da so�ochi...

�¿Ta�ainco�? ¿Dalaxaic da aloic?�A�ie�, saishet. Qomyi nagui naua vi�iyi sa hilaua�aguelo

qalaxayi da aloic ñaq eetalec. Nagui ¢oqta qaica ca hidaqa�qataq ca ñimataqa�. Cha�ayi da sochi semat da se�edaxatoiguiqataq �ena na yoxoñi qaltaq salamat haso co¢adaxanaxaqui,nache ¢i�ada�t de�eda aloic.

�¿Chaq ta�ainco� yi ¢oxosa�a da aloic? ¡Yi ne�ena adma�yi na�aq saishet da ¢aqa�a da lataxac ca l-lla na�aq!

�Qaica ca ¢oxosa�a �enac so co¢adaxanaxaqui lo�o�cha�ayi mashi ¢oxogue so onolec ca�agoxoic daña�aqtaxanaqtega�t.

�¿Onolec ca�agoxoic mashi ¢oxogue?�Aja�. Mashi ¢oxogue so onolec ca�agoxoic. Nale�en �

enac so co¢adaxanaxaqui lo�o. Nache i�edaxatoigui hasoco¢adaxanaxaqui.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4950

Page 51: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

51Mashi yasamñi da ¢i�onataxanaxac

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4951

Page 52: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

52

So shi¢axauolec nta�a yamata�a so co¢adaxanaxaqui lo�o.So shi¢axauolec nta�a nmeten co¢adaxanaxaqui lo�o chaayeipaquejlec da lo�onataxanaxac. Tachegue lahuel da ca�attague�da hinoxooñi hañi nala� nqochenaxatta haso nsoonaxaqui. Canache so shi¢axauolec nta�a huotaique da hitauan sonauochaxaua:

�Huo�o da sa¢a¢aten lataxac, nache ishet da huo�o caadaqa�a qataq anmataqa� qome...

�Nacheda da shiitapeguec qalaq �enac so co¢adaxanaxaquilo�o.

So shi¢axauolec nta�a enac:�Na adalamaqte alhua ¢apac qapi�ole, nache da

saqa¢oxoda da auaqaua, nache avideec taxa da anchitta daadqueuoxoc, nache anauane� da logodaic yi na�aq.

�Ha¢em sa ñemeten da sequehuotapigui. Cha�ayi ha¢emñemeten da ishet da so�ocheta.

�Qalqo�om ca shiiteco� taxa �enac so shi¢axauolec nta�a.�Qalqo�om ca shietec �enac so co¢adaxanaxaqui lo�o�. La�.Yalamat haso lqoyodaxanaxaqui.�Somayi nachena na lootanec na la¢epi, so nta�a, so

ñoxonnaxaic, so n¢omaxaic, so lo�o da menaxac. Qalaxayinachaqsota da eeta�am da na¢amaqtacha�aye chaqsota da¢ottac ca salalamaxat� �enac da lcuennataxa so shi¢axauolecnta�a can queta da llec¢axac.

Qaq so shi¢axauolec nta�a chochi decovi qaltaq daquico,nache enac:

�Chaqsota, peta�a ishet taxa da ñauochaxaua. Cha�ayisouaxato� yi ne�ena alhua ¢apac cocho�olec qaltaq sa¢ateetada qaica ca ndaqa�.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4952

Page 53: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

53

So shi¢axauolec nta�a nchoxot da daquicotague� hasoalhua cha�ayi ishet da ¢auaachigui da qalota hinoxooñi hañinala�, ¡yi onolec na�aq!

XVChaxan she�egue� da ivida� haso l-lla alhua. Qaq hasomayi

yoqto� qaloqlec. Qaq hasomayi hueta�a so onolec ¢i�axaiquidedaxaatac qataq soua lede late�el.

�Ña aumeten hua�... ¡A�ena na nmitaxanaxanec! �somayican hila�a so shi¢axauolec, nache ¢i�alaq.

Nache so shi¢axauolec nta�a nso�oolec so huetalec hasonede.

�¡apac ñasamñi souaxat da ¢ec¢axac...�¿Cam auachigaqa�ague? �enac so ¢i�axaiquiolec.�¿Negue�t hana�ana nede late�edai? �denataxan so

shi¢axauolec nta�a. ¿Negue�t ca au�ottac ne�ena?�Ha¢em ñapaxaguetega na ¢otta�a�t lataxaguesatpi hana

alhua.�¿Negue�t ca ¢oqta ad�onataxanaxac?�Ha¢em ñapaxaguetega nam hueta�a haso hauaxai, so tala,

na lma� na shi¢axauapi, qaltaq na saqa¢oqotchiguemec alhuaqataq na tojlec alhua.

�Da ad�onataxanaxac ¢ataqta onaxaic �enac soshi¢axauolec nta�a�. Nache hilolec enauac haso alhua. Ñaqsaxanaxa sela�a haca huaqajñi late�edai da ena�am hana�ana.

�¿Peta�a huo�o haca hauaxai? �denataxan so shi¢axauolecnta�a.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4953

Page 54: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

54

�Sa sa¢a¢aten.�¡Ashap! �cou, ca lpe�e so shi¢axauolec nta�a�. ¿Peta�a

huo�o ca saqa¢oqotchiguemec alhua?�Nataqa�en sa sa¢a¢aten.�¿Huo�o peta�a ca lma� na shi¢axauapi huo�otaq ca tala

huo�otaq ca tojlec alhua?�Nataqa�en sa sa¢a¢aten.�¡Qalaxayi am anapaxaguetega hana alhua!��Eesa da ñapaxaguetega hana alhua, qalaxayi sa ñidoqlec

da ñimittac. Qaica ca himitaxanaxanec da ha¢em hitauancha�ayi saq seda¢ai�. Ha¢em mayi qandotapegueua�a enauacna lauanaqchec na nmitaxanaxanecpi. Da nvideua�a ha¢emsa�auaxaañi senat lta ñaloqten na la�aqtaxanaxacpi. Da huo�o

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4954

Page 55: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

55

na yoqopita lauanaqchec, nache sechimaxata ca lataxacque�eca nmitaxanaxanec.

�¿Ta�ainco�?�Cha�ayi ca nmitaxaxanec da shipecaic ishet da ltadaic

ca lasouaqtaxanaxac.�¿Ta�ainco�?�Cha�ayi ca taxaic da hila�a haca onole saqa¢otchiguemec

alhua, nache hipi�itaxana daua doosole.�Huo�o ca sauatton, qalaxayi saq taiguet da

nmitaxanaxanec �enac so shi¢axauolec nta�a.�Ishet. Qomyi da ¢a¢amaqchiguiñi de�eda ntounaxac

que�eca nmitaxanaxanec, huaña nache chita�ague ishet daqai�amaqten. Nataqa�en qaichimaxatta que�eca lauanaqchecda ndouo ca lachaxanatac. Chochi qa¢aloqonaxana, da huo�oca hilalec ca saqa¢oqotchiguemec alhua, nache qo¢inapegada ndouo ca coma� ltadaic.

Se�eso paxaguenaxaic enauac da lataxac hana alhua¢achaxaata da lpe�e:

�¡Qaq am! Yi saqa¢oqtegue ca auachigaqa�ague, ¡Nacheam nmitaxanaxanec! Am ña�axa¢axana ca ad�aqtaxanaxachaca auachigaqa�a alhua.

So napaxaguetega hana alhua ¢ahuachegue haso lede himenache namadeguet so lshenec so ledaxanaxa. Qaq na ¢axatso nmitaxanaxanecpi qo¢edeñe qa¢ahuota�a so nedaxanaxat.Da so nmitaxanaxanec ¢oqta e�esa na ¢aaxat nache cheta�agueda qoyedaxana so nedaxanaxat maye saq pal.

�Ha¢em ahuaqtaxanem �enac so napaxaguetega hana alhua.�¡aq... Yi ima�... Saishet da qalota na sala�a. Cha�ayi

qocho�olec. Treesole ñiua ¢alamaqte qa¢oqotchiguemque

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4955

Page 56: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

56

alhua: doosole ñiua ñaq ettaiguilo. Qaq onole haso omañi.Qalaxayi sa qa¢a¢aten.

�Sa qa¢a¢aten.�Huo�o nataqa�en haso ñauoxo.�Saq shiyiñi hana lauoxo.�¿Chaq ta�ainco�? ¡Hanamayipi onaxai!�Ta�ainco�da eetai�.�¿Negue�t ca naigui da �saq eetai��?�Qomi� sedaxañi enauac na chochaq tateec, cha�ayi hana

qasoxonaxa saq deda¢ai� qaq hana hauaxai saq em.�Qalaxayi hana qasoxonaxa mayi huetaigui na nodec mayi

mashi om, ishet da ¢oltaxa edoigui �enac so shi¢axauolecnta�a�. ¿Negue�t ca naigui da �saq eetai��?

�Damayi naigui: �Da nvita qome ca loga�t mayi mashisaqa¢apeque�.

�¿Haca ñauoxo nvita qome que�eca logat mayi mashisaqa¢apeque?

��Eesa mque�.�Haca ñahuoxo saq eetai� �enac da lcuennataxa so

shi¢axauolec nta�a�. ¡Haca maye huo�oi cahua cuatrole da¢aqto� ishet da data¢a�aguet enauac na! ¡Qaq ha¢emñedoxottec da netaña ye ima�!

So shi¢axauolec nta�a tatchigui lauel da hasa�aso nauoxosaq eetai�.

�¿Negue�t ca ha¢em auqata da ñamaqtaxa? �denataxan.�Anqo�ona qome haca le�enaxat Alhua. Qo¢etaxa ¢ataqta

onaxai hacamayi...Himetou, nache so shi¢axauolec nta�a jec, tatapigui lauel

haso nauoxo.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4956

Page 57: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

57

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4957

Page 58: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

58

XVINache ivida hañimayi le�enaxat Alhua.Qaq saq ena�am haca camachaqca alhua qalaq enauac

ne�enapi huetalec huo�o naq naigui: 111 na nta�alpi, 7.000 nanapaxaguetega na ¢otta�a�t lataxaguesatpi hana alhua, 900.000na lo�o da menaxac, 7.500.000 na taxaicpi, 311.000.000ñi�oxonnaxaicpi. Da ñaloqnaxat enauac, nache hivi� na2.000.000.000 na shi¢axauapi ¢epi.

Qo�ollaxa sauattonaq hana dalaxai nco¢adaxanaxaquipinagui, hana Alhua hiuen taxa ca 462.511 co¢adaxanaxaquilo�opi.

Da qa¢oqta qalaq ishet da soloqta�a da lqashilegaxa. Daldaxac naxa ¢oqta nalota�t ico� ca dasottaiguipi. Sohua�auchiguiñi, nachi na co¢adaxanaxaqui lo�opi mayi lma�yi Nueva Zelandia qataq yi Australia. Somayipi da hime da¢e�edaxatoigui na lco¢adaxanaxaquipi, nache queuo danmateec. Lta ca�atalec so co¢adaxanaxaqui lo�opi mayi lma�yi China qataq yi Siberia. Hime da ¢i�edaxatoigui nalco¢adaxanaxaquipi, nache queuo da nmateec. Hime, lta hanacyi Rusia qataq yi India. Hime, lta hanac yi África qataq yiEuropa. Hime, lta hanac yi América del Sur qataq Américadel Norte. Qalaq qaica ca hisomtapigui� da huo�o yi ¢�ot.

Ndoteec so co¢adaxanaxaqui lo�o mayi na�ague yi PoloNorte qataq so l-lla co¢adaxanaxaqui lo�o mayi na�ague yiPolo Sur qaica ca nque�ejnaxa�c souaxat yi qaica ca ¢oqtalo�onata�c cha�ayi doosolqa na�axa�te da do�onataxa�n yi vi�i.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4958

Page 59: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

59

XVIIDa huo�o ñi huotaique ¢ajnaxanaxaic, huo�o naxa da

datenataxanaxapec qataq huo�o yi huaña da ¢agaqnapeguec.Sauotaique da ¢oqta as�axattac ca lataxac cha�ayi sevittaiqueda huo�o ca sasouaxat qataq da saq ¢ataxague ca lataxac. Nashi¢axauapi saishet da ¢añoxot da himattalec enauac hanaAlhua. Da qala¢ona�t enauac namayipi, nache nalotalec cahiyitai� la¢i hana alhua.

Na ¢epi hipi�itaxajtega da hiuen ca qalochiguiñi alhua,cha�ayi ñi�oxodeetapeguela�t. Qalaxayi ha¢em qaupi�i¢aqome.

So shi¢axauolec nta�a qo�ollaq nvita hana alhua, nache¢i�aalac da qaiqa ca hueta�a. Nache co�olloxochiyi nauane�so na�adaxanaq quemoxonalo mayi dedatac, hualec so delec.

�La� �enac so shi¢axauolec nta�a.�La� �enac so na�adaxanaq.�¿Negue�t alhua hana sanachiguiña? �denataxano� so

shi¢axauolec nta�a, hinat so na�adaxanaq.�Hanamayi le�enaxat Alhua. Qoueta�a na África �enac

so na�adaxanaq.�Ashap... Qachi qaica ca hueta�a...�Cha�ayi tojlec alhua na souaqtaña. Cha�ayi qa¢a¢ateeta

da na tojlec alhua qaica ca hueta�a. Hana Alhua qalochiguiñi.Hime, nache so shi¢axauolec nta�a nso�oolec so coma�,

nache dallishiguema na piguem:�Huo�o da hinnataxanaxac: ¿Chaq ta�ainco� yi ettaigui

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4959

Page 60: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

60

hana huaqajñipi? ¿Peta�a hivita ca na�aq, da ñi onolec hilalechaca lalamaqte huaqajñi? Aumeten ñi ima�, nalotchiguemecna souaqta�a... ¡Qa¢oqta ñimayi!

�¡Onaxaic ñimayi! �enac so na�adaxanaq�. ¿Negue�t caam nauega ne�ena?

�Huo�o haca lauoxo mayi ha¢em hinogoqchettac.�¡Que�e! �enac so na�adaxanaq.Nache ¢i�emaqtom.�¿Cam hueta�ague ca shi¢axauapi? �enac so shi¢axauolec

nta�a�, tojlec alhua layaraxaic.�Na�aictaxa da huo�o na shi¢axauapi, qalaxayi nachi

ena�am naxa da ico� am oonolcom.So shi¢axauolec nta�a hileuagui so na�adaxanaq:�Am shigui¢ac. Qalaxayi ¢oxosa�a. Am qapiaxaicolec

qona�am aca ñaxaata...�Ha¢em qapiaxaicolec, qalaxayi da ¢i�añaxac napacalec

haca llaxaata ca nataxala� �enac so na�adaxanaq.�Qalacap, saishet da ¢oqta am añaxaic. Yi qaicaua caua

adapiate qaltaq sa qa¢a�ague am da huo�o yi aigue...�Ishet da am sachi, ha¢em ñapaquelec haca nllicota �enac

so na�adaxanaq.Nache lpachiguilo naua nqona camo� so shi¢axauolec

nta�a.�Ca sepoteua�a, nache shi�iguelaxatchiguiña haca

chigoqtchiguiña alhua �enac so na�adaxanaq�. Qalaxayi amqui�itta qataq auachigaqa�a aca huaqajñi...

So shi¢axauolec nta�a qaica ca lasataxac.�Am sechoxodeeso�... Da auahuotaique da avi�iguelaxa

ca adma�, nache ishet da am setauan.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4960

Page 61: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

61

Am shigui¢ac. Qalaxayi ¢oxosa�a.Am qapiaxaicolec qona�am aca ñaxaata...

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4961

Page 62: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

62

�Aja�. Mashi am sa¢ateeteguet �enac so shi¢axauolecnta�a�, qalaxayi ¿ta�ainco� yi ¢apogoñi da huo�o na au�axat?

�Ha¢em ñisogoñi enauac, qaica ca seqalanapec �enac sona�adaxanaq.

Nache somayi ¢i�imaqtom.

XVIIISo shi¢axauolec nta�a ¢i�axasoxoolec so tojlec alhua.

Qaica ca l-lla hilalec, ndoteec haso oonole lauoxo...�La� �enac so shi¢axauolec nta�a.�La� �enac haso lauoxo.�¿Cam huetague cam shi¢axauapi? �¢alemaqta da

lnataxanaxac so shi¢axauolec nta�a.Haso lauoxo huo�o so na�aq ¢auaategue so shi¢axauapi

lapoota�t, tateuga so hueta�a.�¿Ca shi¢axauapi? Sheetolqa soua shi¢axa�u sela�aguelo.

Qalaxayi sa sa¢a¢aten cam huetraguelo. Na la�at ¢auecta�ape.Qaicaua caua lpa�ayi. Sa ¢a¢amaxade�n da qaicaua.

�Nale�en �enac so shi¢axauolec nta�a.�Nale�en �enac haso lauoxo.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4962

Page 63: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

63

XIXSo shi¢axauolec nta�a tashiguema haso

saqa¢oqotchiguemec alhua. Sa ¢auanapega haca ¢oqtasaqa¢oqotchiguemec alhua. Qaq qo�ollaq huetalec hanalmilo haso saqa¢oqotchiguemec alhua, nache enac: �Naguimaya� ishet da selotaña na shi¢axauapi qataq hana la¢ipialhuapi mayi npa�atañi qataq hana pa�atashiguem...�.Qalaxayi somayi hila�a ndoteec na coma�pi ¢axadaicpiena�am hana qanapi.

�La� �chochi ena�ac da lquinaxanaxac.�La�... La�... La�... �queta se�eso maichi lquinaxanaxac,

lamaxaigui hasa�aso alhua.�¿Negue�t am? �denataxan so shi¢axauolec nta�a.�Negue�t am... Negue�t am... �enac so maichi

lnataxanaxac somayi.�Tashi nache qami� ñauochaxa�u, cha�ayi ha¢em onolec.�Ha¢em onolec... Ha¢em onolec... �enac so maichi

lavillaxac.�¡¡oxosa�a hana alhua! �enac da lcuennataxa somayi.

Hana�ana alhua daqaqta, sheetteguet qataq ñi�eva. Qaq nahuetalec shi¢axauapi qaica ca la¢ajnataxanaxac. Ndoteec da¢e�enaxatta�aguet da huo�o ye na�aqtaxanaxaq... Yi ima�huo�o haca ñauoxo: hacamayi saq ¢et da na�auoshiguem dadetaqa...�.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4963

Page 64: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

64

�¡¡oxosa�a hana alhua! �enac da lcuennataxa somayi.Hana�ana alhua daqaqta, sheetteguet qataq ñi�eva.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:4964

Page 65: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

65

XXQalaxayi co�olloxochiyi so shi¢axauolec nta�a mashi sa

lcoshi�igue da quetalec so delec, coma�pi qataq hana haloñi.Ca huaña, nache hilalec so nqa�aic. Qachi enauac na nqa�aicpita¢a�a na lma� na shi¢axauapi.

�La� �enac somayi.Netaigui haso nanaxanaxaqui ¢otta�a�t hana lauoxopi.�La� �enac haso lauoxopi.Nache so shi¢axauolec nta�a dalloigui hasomayipi. Enauac

haso lauoxopi eeta�am haso onole lauoxo lalamaqte somayi.�¿Negue�t qami�? �so shi¢axauolec nta�a hinat

hasomayipi.�Qomi� lauoxopi.�¡Que�e! �enac so shi¢axauolec nta�a.Nache huaña da naquicochiguiñi somayi. Cha�ayi haso

lalamaqte lauoxo eetega chaqasota qaca ca l-lla ena�amhasomayi.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5065

Page 66: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

66Nache nsoolec so auaqpi, nache no¢in

�Nashectaxa ¢auaachigui hacamayi yo�oqta da ncoq. Nacheena�ac da deshiqui hañi lqoichiqui. Huotaique da ¢apolec dalcoxo. Nataqa�en ha¢em chochi shinac da selotague�...�.

Nache hanac da lcuennataxa, nache enac: �Cou, casepi�itaxaatega hisallaxa ha¢em hueto�ot hana lauoxo qalaxayiena�am hana la¢ipi. Haso ñauoxo qataq soua treesolqaqasoxonaxayi huetaigui na nodec qalaq onole haso mashi�om... Qachi saishet da ¢oqta �eesa da ha¢em nta�a...�. Nachensoolec so auaqpi, nache no¢in.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5066

Page 67: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

67

XXIQaq nache huaña da huo�o so huaxa¢axa:�La� �enac so huaxa¢axa.�La� �nasatashiguem so shi¢axauolec nta�a. Namata�ague

na l-laq qalaxayi qaica ca hila�a.�Sootai� na�a. Sooto�ot hana qo�oipaq.�¿Negue�t am? �enac so shi¢axauolec nta�a�. ¡apac am

onaxaic...�Ha¢em huaxa¢axa �enac somayi.�Ayala, sa�ashaxa�t... ¡aqto� jec da ¢aquicoxo...�Saishet da sañoxot da am sa�ashi� �enac so huaxa¢axa�.

Cha�ayi ha¢em sa lalo ca shi¢axaua.�¡aq �enac so shi¢axauolec nta�a.Nache cada�ac da deuennataxaalec. Hime, nache enac:�¿Negue�t ca naigui da �am nlo�?�Saishet da adma� ne�ena. ¿Negue�t ca anmittaique?�Ñimittaique ca shi¢axauapi. ¿Negue�t ca naigui da �am

nlo�?�Na shi¢axauapi huo�o na lo�ogoxonaxat da ne�epe qataq

sa ¢alemaxat na shiguiacpi. Qataq huo�o hana lalo olegaxa.¿Peta�a anmittaique hana olegaxapi?

�Egatai� �enac so shi¢axauolec nta�a�, ñimittaique cañauoxochauapi. ¿Negue�t ca naigui da �am nlo�?

�Damayi sogote mashi qaicoua�ai �enac so huaxa¢axa�,damayi naigui da �huaxa¢a�t enauac�.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5067

Page 68: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

68

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5068

Page 69: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

69

�¿Huaxa¢a�t enauac?�Aja�, nache eetec. Ha¢em samata�ac da ñaq qona�am

ne�enapi ñaq nogotolecpi. Qaq ha¢em saq am seuen. Amnataqa�en saq ha¢em auen. Qalaxayi da ha¢em au�oxo¢aqchet,nache chita�ague da ishet da ñiuenaxa�t. Nache am ¢alamaxatqataq ha¢em adalamaxat...

�Nagui sa¢ateeteguet �enac so shi¢axauolec nta�a�, onolehaso lauoxo, mayi shiitega da mashi ¢alamaqte.

�Peta�a nache eetec. ¡Hana Alhua qalota na huetaleclataxaguesatpi...!

�Saq nachana hana Alhua.�¿Haca l-lla alhua?�Aja�.�¿Huo�o na ipiaxaicpi haca�aca alhua?�Qaica.�¿Qaq huo�o hana olegaxa?�Qaica.�Saqca ca nalochiguiñi.Qaq so huaxa¢axa ¢e�eguelaxa so hua�auchiguiñi

lcuennataxa:�Da ¢ataxac sa nqochin. Ha¢em salauat hana olegaxa

qataq na shi¢axauapi ha¢em ¢alauat. Enauac hana olegaxapieeta�a�t, nataqa�en na shi¢axauapi. Sa¢emec enauac. Qalaxayida ha¢em au�oxo¢aqchet qome, nache ¢ataqta no�on qomeda ñachaalataxac. Huaña qome, nache sauatto�n nauaadqauaxaqui�, nache sa seuen da ñiqañoxooñi, saq ena�am daselaleguete naua lqauaxaqui� so la¢epi shi¢axauapi ipiaxaicpida as�axa¢aguet, nache ñiqañoxooñi, saigui hana alhua. Ltaqqueta da ltaxa¢axac so huaxa¢axa:

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5069

Page 70: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

70

�¡Aumeten...! ¿Aulota�a yi�iyi no�onaxa hualec na auaxa?Ha¢em sachigo� na auaxa da qaica ca naigui. Qalaxayi dalo�oxo¢axac na adaue ena�am namayi. Qaq da ha¢em adelo,saq onaxaicolec. Cha�ayi qome da sela�a na auaxa, nacheha¢em tachigui hiuel am. Huaña nache ¢i�imaqta sohuaxa¢axa, nache hilochigui so shi¢axauolec.

�¡Sauotaique da ha¢em adelo! ¡Sauotaique da ha¢emadelo! �enac somayi.

�Nataqa�en ha¢em sauotaique. Qalaxayi qaica ca hidaqa�.Sauotaique da huo�o ca selalec, nache sauo�o ñauochaxauapiqataq ñauattone� enauac.

�Nam ishet da auauatton namayipi enauac ishet da nlo�enac so huaxa¢axa�. Na shi¢axauapi qaica ca ldaqa� da huo�oca ¢auatton. Namayipi deshinaxana na mashi lhuotta�. Cha�ayiqaica ca lma� da qaimen da hauochaxac, nache na shi¢axauapiqaica ca nauochaxaua. Da auahuotaique ca anauochaxaua.¡Ha¢em sauotaique da ha¢em au�oxo¢aqchet da ¢aqto� ha¢emanauochaxaua!

�¿Eetec ca lataxac? �enac so shi¢axauolec nta�a.�Da le�enaxat, nache nhualaxavic. Da lataxac eeta�:

ansoolec na huoue cad�ac qa¢oqteega ca anso�onqa�. Eda dahua�auchiguiñi. Am selochigui qalaxayi qaica ca shinapec.Caua l¢a�t na�axa�te, nache ca anso�onqa� nquicteuo...

Ca hivita so l-lla na�aq, nache ñi�iguelaq so shi¢axauolecnta�a.

�Onolec taxa ca laloqo� da anvideuo. Saloqnaxana daahuanac da las cuatrolqa yi havit qaq ha¢em samachiguiñi dalas treesolqa. Qaq da mashe nayeta�a yi las cuatrolqa nquictecda samachiguiñi. Da mashe las cuatrolqa nache sañamañe,

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5070

Page 71: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

71

Cha�ayi da chochi anque�elaxatteuo, nache saishet dana¢amaxajñi hañi hiquiyaqte da am ¢aconguet.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5071

Page 72: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

72

¡ñahuane da samachiguiñi! Cha�ayi da chochianque�elaxatteuo, nache saishet da na¢amaxajñi hañihiquiyaqte da am ¢aconguet... Maiche nataxacpi yoqtanhuenec.

�¿Negue�t ca nataxac? �denataxan so shi¢axauolec nta�a.�Da maye mashe qaicohuai �enac so huaxayaxa� da maye

¢o�ot da yi na�aq sanatengueta yihua l-lla naxa�acte; da maye¢o�ot da yi laloqo� sanatengueta naua l-lla laloqo�ote. Naepiaxaipi huo�o da maiche lataxac: huo�o yi na�aq da dasotena qaampiolec maye netaña na pueblo. Yi�iyi na�aq onaxaicñeqa�en cha�aye ishet da secolelec na naxanqa�pi. Na epiaxaipida sa dasot yi�iyi na�aq, enauaque naua naxa�cte nacheeta�atñeqaen.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5072

Page 73: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

73

Eda da eetec co�olloxochiyi can so huaxa¢axa nañanot soshi¢axauolec nta�a. Qaq so mashi hivitta�a da ltaq jec soshi¢axauolec nta�a, nache enac so huaxa¢axa:

�¡Agai...! Ño¢in nagui.�Maiche adasouaxashet �enac so shi¢axauolec�. Sa

sauotaique ca anqui�ic qalaxayi am aupactega da am¢alamaxat hilo...

�Aja� �enac so huaxa¢axa.�¡Qalaxayi huotaique an¢in!�Aja� �enac so huaxa¢axa.�Qaq qone� ¿Negue�t ca adaueguec?�Huo�o da ¢aueguec da lo�oxo¢axac na auaxa �enac so

huaxa¢axa�. Aumeten ltaxa haca lauoxopi, nache aua¢atenqome haca adalamaqte lauoxo da onole. Añi�iguelqo� qomeha¢em anquinaxana, nache am sami� ca ¢apoguiñiad�axa¢axac.

So shi¢axauolec nta�a ¢i�iguelaxa haso lauoxopi da chochihimeten:

�Qami� saq qoñi¢a�am haca ñauoxo. Qaica ca qami�lalamaqtepi. Qaltaq qaica ca qadalamaxachi. Qaq qoñiita�amso hilo huaxa¢axa. Qami� onaxai, qalaxayi qami�qui�itchiguilo. Cha�ayi da huo�o ca chochi coleetac, nacheqami� hipi�itaxaategalo da nache qoñiita�am haca ñauoxo.Qalaxayi chaqasota hasomayi ¢acteec da lyac. Qami�napacalecpi enauac. Cha�ayi nal�ena selotague� ltaq sepettalec.Cha�ayi huo�o naxa da sa�aqtega da huo�o yi la�aqtac qaltaqda ¢i�imaqta. Cha�ayi hasomayi ñauoxo.

Can hime da ncotatapegue� haso lauoxopi, nache¢i�iguelaxa so huaxa¢axa:

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5073

Page 74: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

74

�Nale�en �enac somayi.�Nale�en �enac so huaxa¢axa�. Eda da saqcha�a

¢alamaxat, eda da saq alaq: da anshaique da ahauaachiguiñi,nache auo�ot qome ca ¢ataqta adquiyaqte¢axac. Enauac namhuo�o da naigui, sa selaqa�a naua qad�aite.

�Enauac nam huo�o da naigui sa hila�a naua na�aite �enacso shi¢axauolec nta�a ¢aqto� sa hicoua�ai.

�Enauac nam ahuo�otec haso anauoxo ¢i�ot da hasomayisaishet da nachi eeta�a�t...

�Enauac na so�otec haso ñauoxo �enac so shi¢axauolecnta�a ¢aqto� sa hicoua�ai.

�Na shi¢axauapi mashi hicoua�ai de�eda �eesa lataxac �enac so huaxa¢axa�. Qalaxayi am saisheto� qome daaucoua�ai. Nache am huetalec da aulo�ogue enauac naadalamaxatpi. Am huetalec da aulo�ogue haca anauoxo...

�Nache ha¢em huetalec da selo�ogue haca ñauoxo �enacso shi¢axauolec nta�a ¢aqto� sa hicoua�ai.

XXII�La� �enac so shi¢axauolec nta�a.�La� �enac so hilotague� nam llico hana trenpi.�¿Negue�t ca au�ottac ne�ena? �enac so shi¢axauolec

nta�a.�Da ¢i�onataxanaxac eeta�: sa¢amaxañi na shi¢axauapi

nam nqotaua�a hana tren. Soiqueetac cam tateega hana tren,da dataigue da aloic lqo emaq.

Qaq, ca ñaq na�aqtaxaatega�t, nachi nlectot haso tren

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5074

Page 75: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

75

ayaqai, dauaxangue qataq ¢acholaxangui yi�iyi huetra�a.�Nache aloic naxa da l¢alaxa �enac so shi¢axauolec nta�a�.

¿Negue�t ca hilotaique?�Sa qa¢a¢aten �enac so hilotague� nam llico hana trenpi.¡oxogue haso l-lla tren ayaqai.�¿Mashi lta ñi�iguelaq? �denataxan so shi¢axauolec nta�a.�Saq eetalguete. Dalaxaicpi namayipi �enac so hilo�ogue

nam llico hana trenpi.�¿Saqmagañe yi hueta�a?�Qaica ca ¢a¢amaxadeeta qataq machiguiñi ca hueta�a.Huo�o haso l-lla tren ayaqai ico� hicalec haso

hua�auchiguiñi.�¿Peta�a hicatac haso l-lla tren? �denataxan so

shi¢axauolec nta�a.�Igatai�. Qaica ca hicatac. Yi pa�auo huo�o na do�ochetapi

qataq huo�o na datotacpi. Ndoteec na ñaqpiolec nlotauec ltaqdallitauec.

�Ndoteec na ñaqpiolec ¢a¢aten ca hilotaique �enac soshi¢axauolec nta�a�. Sa hilogui cam tachiguiña dalmitaxanaxac. Da huo�o ca nmitaique la�ashaxantac...

�Saq onaxaicolec da na�achec namayipiolec �enac sohilotague� nam llico hana trenpi.

XXIII�La� �enac so shi¢axauolec nta�a.�La� �enac so menaxaic.Himeetac ca lata� na naquip. Da qan¢omgui hanamayi,

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5075

Page 76: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

76

nache nqat na naquip.�¿Ta�ainec yi aumeetac namayi? �enac so shi¢axauolec

nta�a.�Qomyi ¢auo�o ca ad-daqa� da huo�o ca l-lla au�ot.�¿Negue�t ca l�lla ishet da so�ot?�Ca nshapeque ¢i�ot ñi onolec.�Ha¢em da huo�o ca hidaqa� taxa, nache ñichittom da

hiqueuoxoc chochi sevitta�a cam huaña na �etaxat...� �enacso shi¢axauolec nta�a. Qalaxayi hipa�axaatauo da la�aqtac.

XXIVQo�ollaxa se�eso na�aq da ñatenqa�t souaqtalec yi tojlec

alhua, ñaq chita�ague as�aqtega da qai�axattac so menaxaic,nache ñi¢omigui so pa�ateec ¢aquip cha�ayi mashi hivideegalosoua oocholqa na�axa�te.

�¡Aja�, am! �shinapogo� shi¢axauolec nta�a. ¡apaconaxaiqa naua adcuennataxaco, qalaxayi ñaq saxanaxasa¢amaxaañi hañi hinotaxaqui, qataq mashi qaica ca lo�ona¢aquip. Ha¢em nataqa�en samachiguiñi taxa da sishet dasaxaama ca huetaña ca �etaxat.

�Ca ñauochaxaua huaxa¢axa... �enaco� so shi¢axauolecnta�a.

�¡Am shi¢axauolec, saishet da aucuennate ca huaxa¢axa!�¿Ta�ainec?�Cha�ayi selemaq na qadaquip...So shi¢axauolec sa ¢a¢ajneguet, nache enac:

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5076

Page 77: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

77

�Da seleuaq, qalaxayi onaxaic da sa¢a¢atenaqta da huo�oca qanauochaxaua. Ha¢em samachiguiñi cha�ayi ñauochaxauaso huaxa¢axa...

�Sa naloqten da lchec. Saq nauane� da ileeteguem nalaquip. Iuen da chochi hico¢attalec hañi nala�...�,sepa�axaatauo da ¢i�aqtac.

Qalaxayi somayi nateeteguet da icuennataxa:�Nataqa�en ha¢em huo�o na ¢aquip... Tasho� qolaq,

selaqaique ca huaña na �etaxat.Ñasamñe nache huo�o da hayoic nache ñimitaique haca

nshede da hualec ca ltadaic tojlec alhua. Nache qolaqñimitaqaique. Sequeho�qtapigui� ivitta�a da qomi�invideleguete so pe. Hana huaqajñipi cheta�ague da huo�o dalqashelgaxa. Huac da eeta�am na no�ochaxa, ha¢em huo�o na¢e�edaxa sohuaxat ma ¢aquip.

�¿Am nataqa�en huo�o na adaquip? �ha¢em senat.Qalaxayi sa ¢asateguet da hinnataxanaxac, nache enac:�Na �etaxat nataqa�en no�onaxat hañi nquiyaqte...Sa sa¢ajnguet da lasataxac, qalaxayi shi�imaqtom...So shi¢axauolec nta�a nasamñi. Nache ñiso�ooteua�a na

la¢i somayi. Nache enac:�Hana huaqajñipi huo�o da lyac-¢axac.Ha¢em sasat: �Nache eetec�. Nache semeten na delec

hueto�ot ñi ca�agoxoic.�Na tojlec alhua nataqa�en huo�o da lyac-¢axac �enac so

shi¢axauolec nta�a.�Eesa mque�. Ha¢em hiqopitaxat na tojlec alhua cha�ayi

ishit da anso�oolec na delec. Qaica ca au�aqtega, cha�ayienauac ntochiguiñom. Qalaxayi huo�o na lqashilaxa...

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5077

Page 78: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

78

�Nam ¢auo�o da lli��oxoyic na tojlec alhua �enac soshi¢axauolec nta�a�, ¢apotalec mayi huetangui na �etaxat, campa�aigue, aque�.

�Aja� �shinapega so shi¢axauolec nta�a�. Nam hiyaquen nano¢ic, na huaqajñipi, qataq na tojlec alhua, nache nam saq cha�a.

�Samachiguiñi da aua¢amaxadeeta so ñauochaxauahuaxa¢axa �enac so shi¢axauolec nta�a.

So shi¢axauolec nta�a do�ochañi, nache ñachishiguem,nache qolaqtot da qoyic-¢axac. Nache shinapec canñachitashiguem somayi, huetaleguetec naua hiuaxaaye sohuo�o naq naigui qataq sa�adañe. Nache shepettega da soshi¢axauolec nta�a chaqsota da sa�adañe hana alhua. Nachesamata�a na latap, na laue qataq naua la�ai�te, nache shinac:�Nam selota�a, nache na yi�oqchigui. Qalaxayi nam ¢oqtahuo�o da naigui, nachena na saq cha�a... Dam ¢ayigot naqa�enhañi hiquiyaqte da lalaxasoxoc souaxato� haca lauoxo, dalqui¢axac haca lauoxo hueto�ot na lqashelgaxa somayeeeta�am na le�edaxa haca nco¢adaxanaxaqui, nataqa�en da

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5078

Page 79: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

79

do�ocheta...�. Qaq ha¢em ñanomteguet da somaye ¢oqtasada�añe. Hiuen da antela�a haca nco¢adaxanaxaquipi cha�ayeda nque�elaxata na la�at nache ishet da ¢alamat...

Nache chochi senoxotchiviigui so yi�oxoñi, nache selalecso �etaxat.

XXVNa shi¢axauapi huenoteua�a hana ayaqai trenpi qalaq sa

sa¢a¢aten cam ta¢a�ague �enac so shi¢axauolec nta�a.Sevidaxa hañi nshede. Saishet da ena�am haca hualec na

tojlec alhua. Hana�ana nshede ena�am hana la¢ipi lo�onatacna shi¢axauapi. Qalaxayi nam soota�a qaica ca l-lla shi¢axaua.Ico� chochi hichoxonaxac.

�Huo�o da hiualoxonaxac. Himauec na qaiuen mashilhuotta: huo�o hasotai� saxanna, huo�o haso naco�oña qataqso lquet.

So shi¢axauolec nta�a da¢alliguiyi, ipoteua so lquet nachehidaxanapec hasotai� saxanna. Hime, nache lamgui yipa�aguiñi ico� no�onec da l-lamaxa.

�An�axa¢axana hua�... Ñiloqchinaxaueec hana nshede,nache hanamayi do�onaxan... �enac so shi¢axauolec nta�a.

�Auaqta�a, maichi sepa�aiguet ha¢em da ñiqatshiguem,cha�ayi sapa�atta hana�ana naco�oña. Nacheñichidaxaatashiguem da ñiqatshiguem.

�Da hiyaxa da ñi¢omgui ne�ena �etaxat. Ishit da ha¢emauachit ca la¢i qome... �enac so shi¢axauolec nta�a.

Nache ñi¢omaxan somayi, qalaxayi ñasoqta�a hasonaco�oña can ñi¢omaxaatac. Ca ñaq n¢omtac somayi, nache

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5079

Page 80: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

80

¢amaqta�a�t naqa�en naua la�ai�te. Nache somayi nomteguetda lacchiguiñi qataq ntootapigui� cha�ayi ¢a¢amxadeetade�eda so�otec . So �etaxat saq ena�am ca nallic daqancomateec. Chegoqtehua�a da adquehuoxoc naxa da pe,da lamaxa haso saxanna, sohuaxat da na�añaxataxa�c nauahiuaxa�ye. Ishet da ntootapigui qataq lactapiguiñi hacanquiyaqte.

�Yi adma� na shi¢axauapi qalota hana languishipinauoxopi... Qalaxayi sa ¢anata cam hilotaique... �enac soshi¢axauolec nta�a.

�Huo�o da sheeta �ha¢em shinapec.�Qamale� da chochi onole haca lauoxo qataq ca qapiolec

�etaxat, nache ishet da ¢auo�o ca nlagaxayic...��Eesa mque�.�Enauac huo�oi naua qad�ai�te, qalaxayi sa nauayiñi.

Qalaxayi ca nmitaxanaxac qa¢auota�a hañi qadquiyaqte.Mashi hime da ñi¢omtac �etaxat, qaq mashi qaica ca

¢asamaxa. Na delec, na yi�oxoñitai�. Qaq, nache huo�o da¢amaic-¢axac.

�Hiuen da aupacchigui� ca ad�aqtac.�¿Negue�t ca la�aqtac?�Co�olloxochi ha¢em qonapega da ha¢em ai�anema caua

lmigui�shec ca hilo qagueta llalec... cha�ayi ha¢em huetalecda selo�ogue haca ñauoxo...

Hime, nache ñiqatyishiguem soua ¢i�enaqtaqa huetanguilonaua¢oxoiqui�. Qalaq so shi¢axauolec nta�a lasheta�ape soua¢i�enaqtaqa.

�Hana han baobabpi huac da eeta�am hana nañeguishimaye sahatton...

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5080

Page 81: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

81

So shi¢axauolec nta�a da¢alliguiyi, ipoteua so lquetnache hidaxanapec hasotai� saxanna

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5081

Page 82: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

82

�¡¡aq!¡Ha¢em ¢ataqta samachiguiñi nqaen hana baobabpi!�Naua ntelal na adelo huaxayaxa... Eeta�amso� da

ncohue... ¡¡apacdahue�c da dogodail! �nache da¢alleguiyi.�Saishet da ha¢em alashi. Cha�ayi ha¢em sa¢a¢aten da

se�enaxat ca lqui�i ca na�adaxanaq ¢apotagui na alap qataqca ¢auattagui na alap.

�¡a¢amaqchiguiñi �enac somayi.Nache se�enaxat so nmiguishec.Sotai� shi¢axauolec nta�a enac:�Qoyo�oxoñi laloxoqui co�olloxochi ñivita hana Alhua...Nache ntoguec. Maichiyi ca eetec dam huo�omshi,

saquicotac:�Ha¢em qaica naxa da chochi am sela�ague naxa. Peta�a

auga yim huaña so anvi�...Nache sotai� shi¢axauolec nta�a ¢oltaq ntoguec. Nache sa

¢asat cha�ayi da huo�o ñi ntoguec, nache ena�am da ¢asat�aja��.

�Nagui au�onataxan. Qoyo�oxoñi havit am seuataiquenachena ne�ena sootaña... �enac so shi¢axauolec nta�a.

Qaq ha¢em saq samaguiñi, cha�ayi tatapigui hiuel cañauochaxaua huaxa¢axa. Cha�ayi ca nashiita da qa¢auo�o nlo,nache ishet da hanac da nnoinaxac...

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5082

Page 83: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

83

XXVINa la¢i haso nshede huo�o so napoxonaxat coma� qalaxayi

ico� nta� ltoxoic. Ca yi�iguelaq sachigoqta�a yi ¢i�onataxanqa�,nache sela�a so shi¢axauolec nta�a nso�ootalec napa�ashiguem, qaq naua lchi�l ntaxatrañe. Nache sa�aqtega dalvillaxac somayi:

�¿Sa antoonec? ¡Saishet da ¢oqta nachena na�a!Huo�o so l-lla nvillaxac ¢asateguet:�Aja�, aja�. Nagui laloxoqui, qalaxayi sa nma� na�a...�Nache auamata�ague qome ca chigoqchiguiña naua

hiqauaxaqui� hualec so delec. Ha¢em auataique qomehuaiye�c. Ha¢em sota�a qomele pe �enac so shi¢axauolecnta�a.

Qaq ha¢em mashiñayiitaua�a se�eso napoxonaxat qaqqaica ca sela�a. Qataq as�aqchigui da lavillaxac soshi¢axauolec nta�a:

�¿Am, huo�o ca adalaataxanaxat? ¿Auauo�o ca ñiqui�icqome? ¡Nagui asoma, qojec cha�ayi sauotaique senojñi!

Qo�ollaq ñamatañi, nache selaña so na�adaxanaq yiloxoic.Da huo�o ca hisoc, nache pasa�a ¢alauat. Nachesachigoxotteec hana ñaloxo qataq seqala�atac da ñiqatshiguemso ¢i�ogoxonaxat. Qaq so na�adaxanaq peta�a hua�aqtega dal-lamaxa, nache taigui na delec.

Can sevida so napoxonaxat, nache sacooteguet soshi¢axauolec nta�a.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5083

Page 84: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

84

�¿Negue�t ca au�ottac? ¿Qachi ishet da aumallapegue� nana�adaxanaq?

Ñeqosheguemaxatec so no�on ncopaxa ¢oqovi. Sepet nalatap nataqa�em ñe¢omaxan. Saishet da huo�o ca l-llahinataxanaxac. Ha¢em hilo�ot, nache ha¢em qapalot.Ñanomteguet da ldaxac hañi lquiyaqte ena�am ca qo¢o dahiletapigui lque�emaqtac cahua nchenaxanqa�ate. Nacheenac:

�Huo�o da hipe�e yi ishet da ¢a¢amaxañi hanaannotaxaqui. Nagui maya� ishet da avi�iguelaxague ca adma�...

�¿Yi isheto� da aua¢aten?Ha¢em sa ¢asateguet, qalaxayi enac:�Ha¢em nataqa�en hashec ime nache shi�iguelaxa yi

ima�... Qalaxayi huo�o da lqalaic...Ñaqapaltague� somayi ena�am ñaq�en ca nogotolec.

Qalaxayi sa sa¢a¢aten ca shiitec da ñillañi...Somayi da lmejnaxanaxac ico� eeta�am da huo�o ca

hilota�a qa¢oqta:�Ha¢em hueto�ot so adelo qagueta... Haso la¢i�... Qataq

so lmigui�shic...Qalaq somayi huotaique da¢alliguiyi, qalaxayi sa ¢añoxot

cha�ayi yo�oqta da daquico. Qa¢oqtegue da seuatta�a:�Am shi¢axauolec, nache huo�o canale da adcolanaxa.�Ne�ena pe nquicteec da hicolanaxa...Nache sa¢a¢aten da sa yalo�oguet da sa sa�axagui da

la¢alliguiyic somayi. Eeata�am ñaqa�em ca la�ahuaxac na�etaxat da hualec ca tojlec alhua.

�Am shi¢axauolec, ishet da lta aua¢alliguiyi...

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5084

Page 85: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

85¡Nagui asoma, qojec cha�ayi sauotaique senojñi!

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5085

Page 86: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

86

Qalaxayi somayi enac:�Ne�ena pe hivi� ca onolec vi�i. Haca ñihuaqajñi

nalotchiguema qome yim huaña qo�ollaq sanajñi so vi�i l-lla.�Shi¢axauolec, ha¢em ahuaqtaxanem da saq em peta�a

da na�aqtaguec so na�adaxanaq qo�ollaq anatenaaguet qataqhana huaqajñi.

�Qalaxayi sa ¢asateguet da hinataxanac, nache enac:�Qalaxayi na huo�o da naigui sa yo�oq...�¡oqta �eesa.�Ena�am haca�aca lauoxo. Da auauotec haca lauoxo mayi

huetashiguemec haca huaqajñi, saq no�onolec daaulotashiguemec na piguem da pe.

�¡oqta �eesa.�Ena�am que�eca �etaxat. Qaq co�ollaq ha¢em

an¢omaxangui ca �etaxat saq no�onolec ico� ca evicnaxanaxac,lvicnaxanaxac hasotai� saxanna qataq so lquet.¿Antoueeta�ac? ¡oqta amma�.

� ¡oqta �eesa.�Qom pe alo�ot hana huaqajñipi. Saishet da am

sachaxana�a haca ñihuaqajñi cha�ayi ca ima� cocho�olec.Qome nache huo�o da lamaic da aumeteetac hana huaqajñipi...Imauec enauac qome da maichi anauochaxauapi. Qome nachesauo�o ca anme...

Qaq somayi qaltaq da¢alliguiyi.�¡Aja�, shi¢axauolec, ñiqopita da sa�aqtega da

ada¢alliguiyic!�Hiuen qome da ñime, eeta�am so �etaxat...�¿Nague�t dam au�axattac?�Na shi¢axauapi da himeteetac hana huaqajñipi saq ena�a�t

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5086

Page 87: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

87

da lmejnaxanaxac. Nam queuoxoicpi iuen hanamayipi cha�ayihanamayipi ¢achaxana dam ta¢a�ague. Qaq nam¢ajnaxanaxaicpi ¢aqalana�a hanamayipi cha�ayi chochinapaxaguetega. Qaq na shi¢axaua nmenaxaic ndoteec da¢a�alac. Qalaxayi haca anhuaqajñipi saq ena�am hana la¢ipi.

�¿Negue�t na au�axattac?�Qom auamatashiguemec na piguem, nache enauac hanam

huaqajñipi am da¢alligui¢ot, cha�ayi ha¢em huo�o haca so�otaiguihanamayipi. ¡Anam anhuaqajñipi ¢a¢aten da la¢alliguiyic!

Qaq so shi¢axauolec nta�a nataqa�en da¢alliguiyi.�Qomchiye himeuec da adaquicoxo, nache antootapeguec

da ha¢em auauatton. Da ¢auotaxanaqtaic am qaica ca loga�t.Qaq nache eetai� da am ñauochaxaua. Qaq na anauochauapi¢i�aalac da auallishiguemec hana huaqajñipi mayi hueto�otna piguem qataq aua¢alliguittagui. Camayipi qomehipi�itaxaatega da huo�o da �oic.

Qaq somayi ltaq da¢alliguiyi. Hime, ltaq himeuec:�Ne�ena pe... ahuanac...�Am sa salat.�Eeta�am da huo�o da ñiqui�ic ico� huotaique ñalajla�t.

Na pe saishet da auanac.�Am sa salat.Ha¢em sa samagañe.�Am shinapega de�eda souaxat que�eca na�adaxanaq.

Camayi ishet da am hinac. Cha�ayi camayi yiloxoic...�Am sa salat.Qaq huo�o ca eeta�am da nmooñi naqa�en:��Eesa mque�, cha�ayi da huo�o ca hua�auñi hinac, qataq

da ltaxa denagaxan, nache sa qanlem...

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5087

Page 88: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

88

Se�eso pe sa sauangue qo�ollaq jec, qataq sa ñanomacha�ayi no�otauec. Qalaxayi ca sevidalec, ¢ataqta l-llalaxada lqueuoxoc. Nache enac:

�¡¡aq! Qachi qouetai�yee...Nache ¢aconguet na hiuaq. Qalaxayi ñaq eetalec da

la�aqtaxanaxac somayi:�Sa ¢a¢amaxañi da auanac. Chochi auana¢a ca

anque�ejnaxac. Eeta�am da ico� ¢oqta seleu qome, qalaxayisaichet da... Nache eetec ¿Aua¢ateeteguet? Ha¢em sa ishetda semashiguem qome, cha�ayi na ¢i�oc sapa�atta qataq caima� qa¢oqta.

Ha¢em shi�imaqtom.�Ena�am na lso� haca epaq mayi qa¢alat. Na�ana lso� hana

epaq ltoxoi� saishet da hitoxoñe.Ha¢em shi�imaqtom. Qaq somayi ha¢em ¢i�añaqchittalec:�Cha�ayi dam ¢ic-¢axac qataq dam sa¢ague onaxaic.

Hime, nache nataqa�en ha¢em semeten hana huaqajñipi,enauac hana huaqajñipi ena�am haca nshede maye huo�ohacatai� saxanna ¢aguec na lshepaxanaxa. Enauac hanahuaqajñipi ha¢em n¢omaxan... Qaq ha¢em sheema�qtom.

�¡Huo�o da mejnaxa! Am huo�o qome haca 500.000.000adataina qaq ha¢em huo�o qome haca 500.000.000 �etaxatlayi�...

Qaq somayi can hivideec da ltaxa¢axac, nache no¢in...Qaq can ñayinaqta�a yi la¢oqo� so shi¢axauolec nta�a,

nache enac:�Ña qouai� na�a... Ñaaxa ñaq cadac sa�auta ha¢em onolec.Nache so shi¢axauolec nta�a nso�ooñi, cha�ayi huo�o da

lcolanaxa. Nache enac:

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5088

Page 89: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

89

Ha¢em sa ishet da semashiguem qome,cha�ayi na ¢i�oc sapa�atta...

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5089

Page 90: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

90

�Huo�o da hiuen da aua¢aten... Ha¢em huo�o haca ñauoxo.Hacamayi qaica ca la�añaxac... Qalaxayi ha¢em huetalec daselo�ogue, ¢oqo�oyi nagui sauotaique da shi�iguelaq...

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5090

Page 91: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

91

Qaq canale, nache ñiso�ooñi, cha�ayi mashi sa seshet dañachattañe cha�ayi qaica ca ¢i�añaxac. Qaq so shi¢axauolecnta�a enac:

�Hua�... Nachaqdata...So shi¢axauolec nta�a ñishiguem, nache qaua. Nache

hanac so nqashilgaxa ¢aanac tagui na lchi. Nache ico�qanauoga. Qaq sa ¢i�alaq. Nache huañi eeta�am hana epaqhualec yi delec.

XXVIIQaq nagui, �eesa da mashi hivi� caua saisolqa vi�iyi. Qaq

sa ¢auana da as�axat de�eda na�aqtaxanaxac. Na ¢allippi cañauane�pi, nache ha¢em qantooteguec da ñaq ñica�altauec.Ha¢em setoxoñi, qalaxayi chochi shiga� da ¢asamaxa.

Nagui mashi cada�ac sa¢amaxañi... Qalaxayi saishet dahimauec. Qalaxayi ha¢em sa¢a¢aten damayi ¢i�iguelaxa calma�, cha�ayi so l-lla na�aq sa selalec da lo�oc-¢axac. Qaq dape ñiqopita da sa�aqtega hana huaqajñipi. Ena�am da500.000.000 haca adatoina...

Qaq huo�o da natteuo, cha�ayi ha¢em secoua�ai da sauo�oca lquet nllañi caua lmigui�shi so qagueta. Yi�oqta da soshi¢axauolec nta�a ¢auana da ¢anaguilo se�esoua nmigui�shi.Qaq ha¢em chochi ñinattapeguela�t, shinac: �¿Chaq eetec,ca qagueta, peta�a chic aca lauoxo...?�.

Huo�o naxa da shinac da ¢i�aqtac: �Ena�amso� da saishet,cha�ayi so shi¢axauolec nta�a da pe ¢apoua�a, ¢auo�o naxaso lapoxonaxat haso lauoxo. Nataqa�en ¢i�enaxatchigui so

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5091

Page 92: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

92Nache huañi eeta�am hana epaq hualec yi delec.

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5092

Page 93: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

93

qagueta...�. Nache ha¢em huo�o da hil-lagaxayic, cha�ayienauac hana huaqajñipi ishet da da¢alliguiyi.

Huo�o naxa da shinac da ¢i�aqtac: �Aja�, �eesa quem�.Cha�ayi huo�o naxa da huaña ishet da hicoua�ai da hilo�oguehaso lauoxo qataq so qagueta...�. Qomyi da eetec de��eda,nache ¢i�ot da no¢itagui hana huaqajñipi.

Ltadaic de�eda ¢apogoñi na�aqtaxanaxac qataqnauanaqchec. Qaica ca ena�am, dam huo�o ca huaña, chaqhua�ague ca, da huo�o ca qagueta chic haca lauoxo lqo� saqchic...

�Qaualliishiguemec na piguem, nache qaunache: ¿Caqagueta chic haca lauoxo? Qomele, nache qauloi¢a da enauacsaq eeta�at...

¡Qaq qaica ca shi¢axaua da ishet da ¢a¢ateeteguet de�edana�aqtaxanaxac, cha�ayi damayi ltadaic da naigui!

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5093

Page 94: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

94

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5194

Page 95: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

95

Ena ¢auanaqchec, ¢oqta ¢agueec da lyac, qataq¢agueec da sa qa¢auanapega da hualec hana alhua.Ñaq yita yim chigoqchiguiña huetalec hana nede,ltaq shi�iguelaxalec da shi�enaxat da ¢aqto� qami�sachaxaatema. Ena na huaña co�olloxochi nachaxanso shi¢axauolec nta�a, hualec hana alhua, qataqqo�ollaq ico� pal.

Qaumijñiita nam huaña, nache ishet qome daqantouñiita�ac qom hivita ca na�aq da qa�aigue daÁfrica, yim tojlec alhua. Da qanlliquitot yimaxa,nache qami� ñachoxodeetoiguilo da saishet qome daqau¢allapigui� ña cad�ac qauataxañi¢apec. Nacheqanaloichiguemec qome haca huaqajñi. Qom qami�na¢alo ca nogotolec qataq da¢alliguitchigui, qataq¢oqovi na laue lqo� sa ¢asat da qainattac, nachemaiche qami� qome da huo�o ca qaupichi¢a�a negue�tcatai� shi¢axauolec. ¡Qansoxoyiila�t qome! Saishetqome da ha¢em qauaquicoqchichi. Ha¢emqaucoyiguiñi ¢aqto� ha¢em qau�aqtaxañim daque�eca shi¢axauolec� mashi ñi�iguelaq...

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5195

Page 96: principito cyrilico Ñ finalchacoindigena.net/Textos_Qom-Moqoit-Wichi_files/So... · 2016-01-22 · principito cyrilico Ñ final.p65 3 02/03/05, 21:46. 4 Da dataueguesop yi na™alhua

96

principito cyrilico Ñ final.p65 02/03/05, 21:5196