226
‘NYHIA NYM SUM L MLI’

shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ˇ Te ooofee t��� ots�� ak� osum��Ny��m� l��l��?

ˇ M�� gb� n� ooots� ole be mli niesa ak� obo ohenilee toi?

ˇ M�� gb�m� nanem�i ni ok�b�� l�haa anaa ak� oji?

ˇ M�ni hew� b� ni onaa m�i ni kw��on� l� ohaa l� naa b� ni Ny��m�naa bo ehaa l� n� hewal� l�?

ˇ M�ni hew� Ny��m� je�ba heshishitoo mlai ni ok�aatsu nii l� hebaaba s��nam� aha bo l�?

ˇ M�� gb� n� ooots� koni otsuiany� omli y� onitsum� he?

ˇ M�ni baaye abua bo koni onashwel� k�bo Yehowa toi?

‘NY�HIA

NY��M� SU�M�L� MLI’

‘NY

��

M�

SU

�M

�’

lv-GA

Page 2: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ˇ Te ooofee t��� ots�� ak� osum��Ny��m� l��l��?

ˇ M�� gb� n� ooots� ole be mli niesa ak� obo ohenilee toi?

ˇ M�� gb�m� nanem�i ni ok�b�� l�haa anaa ak� oji?

ˇ M�ni hew� b� ni onaa m�i ni kw��on� l� ohaa l� naa b� ni Ny��m�naa bo ehaa l� n� hewal� l�?

ˇ M�ni hew� Ny��m� je�ba heshishitoo mlai ni ok�aatsu nii l� hebaaba s��nam� aha bo l�?

ˇ M�� gb� n� ooots� koni otsuiany� omli y� onitsum� he?

ˇ M�ni baaye abua bo koni onashwel� k�bo Yehowa toi?

‘NY�HIA

NY��M� SU�M�L� MLI’

‘NY

��

M�

SU

�M

�’

lv-GA

Page 3: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

‘NY�HIA

NY��M� SU�M�L� MLI’

WOLO N�� N�TS� JI

Hei ni Mfonirii l� J�: ˛ Baafa 14: ˘ COMSTOCK Images/age fotostock ˛ Baafa 134:Mixa/age fotostock ˛ Baafa 201: ˘ bilderlounge/Tips RF/age fotostock

� 2008Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

Ehe Hegb� F�� Ji W�n�‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

M�I NI FEEWatchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.

Brooklyn, New York, U.S.A.Akala y� afi 2012

Ah��� wolo n��. Efata je� muu f�� Biblia mli ts�sem�ko ni aj�� su�m� mli atsu� onia ak�fi� s�� l� he.

K� okadi ko ets��� l�, bel� �mal�i ni ats� l� j� Ga Biblia l� mli.He ni NW y�� �mal� ko s�� l�, bel� shishits��m� l�

j� �m�n��m�n� �leshi wiem�New World Translation of the Holy Scriptures

—With References l� mli.

“Keep Yourselves in God’s Love”Ga (lv-GA)

Made in the United States of AmericaAfee y� United States, Amerika

Page 4: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

YITSO BAAFA

1. “En� Ji Ny��m� Su�m� L�” � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 5

2. Te Ooofee T��� Ohi� Henilee Kpakpa Mli? � � � � � � � � � � � 14

3. Na Su�m� Oha M�i ni Ny��m� Sum�� L� � � � � � � � � � � � � 25

4. M�ni Hew� Esa ak� W�bu M�i ni Kw�� W�n� L�? � � � � � � 36

5. B� ni Ooofee Otsi Ohe K�j� Je l� He � � � � � � � � � � � � � � � � 50

6. B� ni Ooofee Ohala Hi�tser�jiem� Kpakpa � � � � � � � � � � � 62

7. Ani Obu� Wala Taak� Ny��m� Bu� Wala L�? � � � � � � � � � � 74

8. Ny��m� Sum�� M�i ni He Tse � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 86

9. “Ny�joa Ajwama�b�� Naa Foi” � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 97

10. Gbalashihil�—Nikeenii ni J�Ny��m� ni Y�� Su�m� l� ��� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 110

11. “Awo Gbala Hi� Nyam” � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 121

12. Ok� Wiem�i ‘ni Hi ni Haa M�Nane M�� Shi’ Atsu Nii � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 133

13. Gbijur�yelii ni Esaaa Ny��m� Hi� � � � � � � � � � � � � � � � � � 144

14. Ye An�kwa y� Nii F�� Mli � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 160

15. Gbo De�me ni Oye EmliNii Kpakpai l� Amli ���m� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 171

16. Tee Shi Owo Abonsam k� E�aats�i L� � � � � � � � � � � � � � � 183

17. ‘Tswaa Ohe Oma Hem�k�yeli ni He Tse l� N�’ � � � � � � � 196

Saji Krokom�i ni Fata He � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 206

EMLI SAJI

Page 5: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Naanyo Kpakpa ni Sum�� Yehowa:

Yesu k�� ak�: “Ny�aale an�kwale l�, ni an�kwale l�aaaha ny�ye ny�he.” (Yohane 8:32) Wiem�i n�� wo�m� hewal� waa! H��, abaany� ale an�kwale l� y� “naa-gbee gbii” n

´ı jaraa ni amale eyi mli ob� n�� mli po.

(2 Timoteo 3:1) Ani okai� be ni on´

a ole Ny��m� Wiem�l� mli an�kwale l� kl��kl�� kwraa l�? �wanejee ko b�he ak� eha on

´a miish�� di��ts�!

Ey� mli ak� ehe miihia ni w�n´

a an�kwale l� he nileeni ja n

´ı w�gba he sane w�ts�� m�i krokom�i daa mo�,

shi esa ak� w�ha w�je�ba hu k� an�kwale l� akp˜

a gbee.B�ni afee ni w�ny� w�fee en� l�, ehe miihia ni w�hiNy��m� su�m� l� mli. M�ni en� ts��? Wiem�i ni Yesuwie gb�k� ni en� jets�rem� l� agbe l� l� haa sanebim�n�� hetoo. Ek�� eb�foi an�kwafoi l� ak�: “K�ji ny�ye mi-kitai l� an� l�, ny�aahi misu�m� l� mli; taak� b� ni mihu miye mits� kitai l� an� ni mihi� esu�m� l� mli l�.”—Yohane 15:10.

Kadim� ak� Yesu hi Ny��m� su�m� l� mli k�ts� e-Ts�l� kitai l� an� ni eye l� n�. W� hu esa ak� w�fee nakai�m�n�. K

´� w�hi shi y� an�kwale l� naa daa gbi l�, no

baaha w�hi Ny��m� su�m� l� mli. Y� nakai gb�k� l�n��� mli l�, Yesu k�� ak�: “K�ji ny�le nii n�� ni ny�yen� l�, aj�� ny�.”—Yohane 13:17.

W�y� hi�n�kam� di��ts� ak� wolo n�� baaye abuabo n

´ı oya n� ohi shi y� an�kwale l� naa n

´ı no aha ohi

‘Ny��m� su�m� l� mli, koni on´

a naan� wala.’—Yuda 21.

Yehowa Odasefoi a-N�yeli Kuu

Page 6: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa
Page 7: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ANI osum�� Ny��m�? K´� oj�� ohe n� oha Yehowa Ny�-

�m� momo l�, �wanejee ko b� he ak� obaaha hetoo ak�h��—ni osane ja! Nilee y� mli ak� w��sum� Yehowa. Ak�-ni Ny��m� sum�� w� hew� l�, w� hu w�sum�� l�. Biblial� wie he y� n�k� gb� n� ak�: “W�sum�� l�, ejaak� l� [Ye-howa] tsutsu esum� w�.”—1 Yohane 4:19.

2 Yehowa tsutsu jie� su�m� kpo ets�� w�. Efee shikp��f�f�o eha w� ak� w�hi n�. Ehaa w� gb�m�tso� k� heloo-naa hiam� nii. (Mateo 5:43-48) N� ni he hiaa waa hu jiak� ehaa w� nibii ni baaha w�k� l� te� wekukp

˜aa l� mli

awa. Ek� e-Wiem� ni ji Biblia l� eha w�. K�fata he l�, ehaw� hegb� ak� w�tsi w�b��k� l� y� s�lem� mli, ni ewo w�shi ak� ebaabo w� toi, ni ek� emum� kr��kr�� l� baa-ha w� koni eye ebua w�. (Lala 65:3; Luka 11:13) N� ni fef�� l�, etsu e-Bi ni esum�� l� naakpa l� k�ba ak� Kp�m�-n�, koni any� ajie w� k�j� esha k� gbele mli. M�� su�m�kpele po Yehowa jie� l� kpo ets�� w� n�k�!—Yohane 3:16;Romabii 5:8.

3 Yehowa miisum� ni w�n´a esu�m� l� he s�� k�ya naa-

n�. Shi k�ji w�baan´a en� he s�� jio, w�na� he s�� jio l�,

edam� w�n�. Ny��m� Wiem� l� wo� w� �aa ak�: ‘Ny�hia

1, 2. M�ni kanyaa bo koni osum� Yehowa Ny��m�?3. (a) K

´� w��ya n� w�hi Ny��m� su�m� l� mli l�, m�ni ebi� ni w�-

fee? (b) M�� sanebim� ni he hiaa esa ak� w�susu he, ni n�gb� w�baanahetoo l� y�?

YITSO 1

“En� Ji Ny��m� Su�m� L�”“En� ji Ny��m� su�m� l�, ak� w�ye ekitai l� an�; ni

ekitai l� waaa [loo jeee jatsu].”—1 YOHANE 5:3.

5

Page 8: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Ny��m� su�m� l� mli koni ny�n´a naan� wala.’ (Yuda 21)

Wiem� ni ji ‘ny�hia’ l� ts�� ak� k´� w��ya n� w�hi Ny�-

�m� su�m� l� mli l�, esa ak� w�fee n� ko y� he. Ehe mii-hia ni w�fee nibii p�t�� kom�i k�ts�� ak� w� hu w�sum��l�. No hew� l�, sanebim� ni he hiaa ni esa ak� w�susuhe ji ak�, ‘M�ni many� mafee k�ts�� ak� misum�� Ny�-�m�?’ Hetoo l� je� kpo y� wiem�i ni ak� mum� tsir� b�foYohane ni e�ma n�� mli ak�: “En� ji Ny��m� su�m� l�,ak� w�ye ekitai l� an�; ni ekitai l� waaa [loo jeee jatsu].”(1 Yohane 5:3) Esa ak� w�p�i n� ni wiem�i n�� ts�� l� mlijogba��, ejaak� w�miisum� ni w�ha Ny��m� ana ak� w�-sum�� l� jogba��.

Hen�j��m� k�baptisim� ts�� shihil�ni haa aj�� su�m� mli

afe� toiboo ahaaYehowa l� shishijee

Page 9: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

“EN� JI NY��M� SU�M� L�”4 Beni b�fo Yohane �ma wiem� ni ji “Ny��m� su�m�

l�,” no mli l� m�ni y�� ejw��m� mli? Wiem� n�� ets���su�m� ni Ny��m� y�� k�ha w�, shi mo� ets�� su�m� niw�y�� k�ha l�. Ani okai� be mli ni ob�i su�m� n

´am� k�ha

Yehowa l�?5 Hem� be fioo k�susu kl��kl�� be ni okase an�kwalei

ni k�� Yehowa k� eyi�toi l� ahe nii, ni ob�i emli hem�-k�yeli n

´am� l� he. Oban

´a ole ak� ey� mli ak� af� bo ak�

eshafeel� k� m�kp�� y� Ny��m� hi� mo�, shi Yehowa ts�Kristo n� egbele gb� k�ha bo koni onine ash� emuuyelini �m�� Adam l� n�, koni on

´a naan� wala. (Mateo 20:28;

Romabii 5:12, 18) Ob�i su�m� kpele ni Yehowa jie l� kpok�ts� e-Bi ni esum�� l� naakpa l� ni eha ebagbo k�ha bol� n� l� shishinum�. En� ta otsui mli, ni ob�i su�m� n

´am�

k�ha Ny��m� n´ı jie su�m� kpele tam� n�k� kpo ets�� bo

l�.—1 Yohane 4:9, 10.6 Shi henum� ni on

´a n�� ji an�kwa su�m� ni an

´aa k�-

haa Yehowa l� shishijee k�k�. Su�m� jeee henum� foloko k�k� ni an

´aa; ni asa� ejeee n� ni ak� naabu k�k� wie�.

An�kwa su�m� ni ay�� k�ha Ny��m� l� bi� babaoo fe k��-m� k�k� ni aaak�� ak�, “Misum�� Yehowa.” Taak� hem�-k�yeli ji l�, nitsum�i an� ats�� anaa ak� m� ko y� an�kwasu�m�. (Yakobo 2:26) N� ni en� ts�� di��ts� ji ak�, k

´� m�

ko sum�� m� ko l�, efe� nibii ni baasa m� l� hi�. No hew�l�, beni su�m� k�ha Yehowa b�i shihem� y� otsui mli l�,oban

´a he miish�� ak� ooohi shi y� gb� ni baasa o�w�i

Ts� l� hi� l� n�. Ani abaptisi bo ak� Odasefonyo? K´� nakai

ni l�, su�m� ni mli kw� ni oy�� k�ha Yehowa k� an�kwa

4, 5. (a) M�ni wiem� ni ji “Ny��m� su�m� l�” ts��? (b) Ts��m� b�ni fee ni ob�i su�m� n

´am� k�ha Yehowa.

6. M�� gb� n� ats�� ajie� an�kwa su�m� kpo, ni m�ni su�m� ni oy��k�ha Ny��m� l� tsir� bo ni ofee?

“En� Ji Ny��m� Su�m� L�” 7

Page 10: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ni otao� oye l� l� hew� ni okp� yi� ni he hiaa fe f�� n��y� oshihil� mli l�. Oj�� ohe n� oha Yehowa ak� obaafeeesu�m�naa nii, ni ok� baptisim� fee ohen�j��m� l� heokadi. (Romabii 14:7, 8) K

´� w�baany� w�hi shi y� w�he n�

ni w�j�� w�ha Yehowa l� naa l�, no l� ebaabi ni w�fee n�ni b�fo Yohane wie k�nyi� s�� l�.

“W�YE EKITAI L� AN�”7 Yohane ts�� n� ni Ny��m� su�m� ji l� mli ak�: “W�ye

ekitai l� an�.” M�ni ji Ny��m� kitai l�? Yehowa ewo w�nifeem�i p�t�� kom�i ahe kitai y� e-Wiem� ni ji Biblia l�mli.

´Ak� n�kw�m�n� l�, egu� nifeem�i tam� d

˜aat��, ajwa-

ma�b��, w��jam�, juu, k� malem�. (1 Korintobii 5:11; 6:18; 10:14; Efesobii 4:28; Kolosebii 3:9) K

´� w�hi� shi y� gb�

ni k� Biblia mli je�ba he mlai ni mli k˜a shi fa�� l� kp

˜aa

gbee n� l�, no ts�� ak� w�ye� Ny��m� kitai l� an�.8 Shi k

´� w�baasa Yehowa hi� l�, ebi� ni w�fee babaoo

fe nifeem�i p�t�� kom�i ahe kitai ni ewo l� an� ni w��-ye k�k�. Yehowa woko mlai y� w�daa gbi shihil� mli ni-feem�i f�� ahe. No hew� l�, ekol� w�k� shihil�i babaoobaakpe y� w�daa gbi shihil�i amli ni awoko kitai p�t�i y�he y� Biblia l� mli. Te w��fee t��� w�le n� ni k

´� w�fee l�

ebaasa Yehowa hi� y� shihil�i n�� amli? Saji ni mli k˜a shi

fa�� ni ts�� b� ni Ny��m� susu� nii ahe ehaa l� y� Biblial� mli. Beni w�kase� Biblia l�, w�bale� nibii ni Yehowa su-m�� k� nibii ni eny

˜��. (Lala 97:10; Ab�i 6:16-19) W�y�se�

sui k� nifeem�i ni esum��. K´� w�kase Yehowa sui k� egb

`�i

l� ahe nii babaoo l�, no baaha esusum� akud� w�yi�kp�ik� w�nifeem�i jogba��. No hew� l�, k

´� w�k� shihil� ko ni

7. M�ni ji Ny��m� kitai l� ekom�i, ni m�ni baats�� ak� w�ye� en��-m�i an�?8, 9. K

´� w�k� shihil� ko ni awoko mla p�t�� ko y� he y� Biblia l� mli

kpe po l�, te w��fee t��� w�le n� ni k´� w�fee l� ebaasa Yehowa hi� l�?

Ok� en� he n�kw�m�n� aha.

8 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 11: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

awoko mla p�t�� ko y� he y� Biblia l� mli kpe po l�, w�-baany� w�yoo ‘nii ni ji Yehowa su�m�naa nii.’—Efesobii5:17.

9´Ak� n�kw�m�n� l�, Biblia l� woko mla p�t�� ko ak�

w�kakw� sinii loo TV n� nifeem�i ni yiwal� loo b�l�na-m�� je�ba shara y�� mli l�. Shi ani ehe miihia ni awo mlap�t�� ko k�gu nibii n�� akw�m� dani w�na ak� esaaa ak�w�kw��? W�le Yehowa susum� y� nibii n�� ahe. E-Wiem�l� gbaa mli kpoo ek�� w� ak�: ‘M� ni sum�� yiwal� l�, Ye-howa susuma ny

˜�� l�.’ (Lala 11:5) Ek�� hu ak�: “Ajwama�-

b�l�i k� gbala�kul�i l�, Ny��m� baakojo am�.” (Hebribii13:4) K

´� w�jw�� wiem�i ni aj� mum�� a�ma n�� an� l�,

w�baany� w�yoo nii ni ji Yehowa su�m�naa nii l� fa��.Ni en� baaha w�kp� w�yi� ak� w�kw�� nifeem�i ni w�-Ny��m� l� ny

˜�� l� k�jie� w�hi�tser�. W�le ak� k

´� w�kwa

je�ba shara ni je n�� k�lakaa m�i ak� eji hi�tser�jiem� niyeee awui l�, esaa Yehowa hi�.�

10 M�ni ji n� tuuntu hew� ni w�ye� Ny��m� kitai an�l�? M�ni hew� w�sum�� ni daa gbi l� w�hi shi y� gb� nik� Ny��m� susum� kp

˜aa gbee n� l�? Jeee toigbalam� naa

foi ni w�tao� ak� w�jo loo haom�i ni baa m�i ni efeeeNy��m� su�m�naa nii l� an� l� ni w�sum��� ak� eko baaw�n� l� k�k� hew� w�k�� gb� ni tam� nakai l�. (Galatabii6:7) Y� no najia� l�, w�bu� toiboo ni w�fe� w�haa Yeho-wa l� ak� eji hegb� kpele ni w�n

´aa k�jie� su�m� ni w�y��

k�ha l� l� kpo. Taak� gbek�bii sum�� ni am�ts�m�i asu-m� am�sane l�, nakai n��� w� hu w�sum�� ni Yehowaasum� w�sane. (Lala 5:13) L� ji w�-Ts�, ni w�sum�� l�. K

´�

w�n´aw�le ak� w�miihi shi y� gb� ni haa ‘w�hi� baa nyam

� K´� ootao saji ni k�� b� ni w��fee w�hala hi�tser�jiem�i ni sa he l�,

kw�m� wolo n�� Yitso 6 l�.

10, 11. M�ni hew� w�fe� toiboo w�haa Yehowa l�, ni m�� toiboo n�k�esa ak� w�fee w�ha l�?

“En� Ji Ny��m� Su�m� L�” 9

Page 12: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

y� Yehowa hi�’ n� l�, ehaa w�n´aa miish�� waa di��ts� ni

w�tsui ny�� w�mli jogba��, ni n� ko b� ni haaw�n´aa mii-

sh�� fe en�.—Ab�i 12:2.11 Bel�, jeee mligbigbilim� mli w�j�� w�fe� toiboo;

w�feee toiboo y� nibii kom�i amli n´ı w�gbo ekrokom�i

an� toi, ni asa� jeee s��nam� ko hew� w�fe� toiboo.�W�halaaa ak� w�baabo Ny��m� kitai ni am�n�yeli waaak�ha w� l� p� atoi. N� ni tam��� nakai l�, ‘w�j�� w�tsuiifiaa mli w�bo�’ ekitai l� ‘atoi.’ (Romabii 6:17) W�nu� hetaak� Biblia mli lalats� l� nu he, beni e�ma ak�: “Okitail� ahe mimii sh��, ejaak� nom�i misum��” l�. (Lala 119:47) H��, w�sum�� ni w�bo Yehowa toi. W�kp�l�� n� ak�l� ji m� ni sa ak� w�j� w�tsui muu f�� mli w�bo l� toi,ni w�kpaaa n� ko gb� k�j��� toiboo ni tam� n�k� ni w�-fe� w�haa l� l� mli, ni nakai etao� ni w�fee. (5 Mose 13:1)W�miisum� ni Yehowa awie w�he taak� awie Noa hey� Ny��m� Wiem� l� mli l�. Biblia l� wie blemats� an�-kwafo n�� ni jie su�m� ni ey�� k�ha Ny��m� l� kpo k�-ts� toiboo ni efee afii ny��mai ab� l� n� l� he ak�: “Noafee nakai; b� ni Ny��m� f

˜a l� l�, nakai p�p��p� efee.”

—1 Mose 6:22.12 K

´� w�j� w�su�m� mli w�fee toiboo w�ha Yehowa l�,

te enu� he ehaa t���? E-Wiem� l� k�� ak� en� haa ‘etsuiny�� emli.’ (Ab�i 27:11) Ani eji an�kwale ak� toiboo niw�fe� l� haa je� muu f�� Ma�ts� l� tsui ny�� emli? H��,ehaa etsui ny�� emli—ni y� yi�too kpakpa hew�! Yehowab� w� ak� m�i ni any�� am�n� k�ha n� ko feem�. En� ts��ak� w�y� hegb� ni w�k�baahala nibii ni w�sum��; w�baa-

� Mum�i f�ji po baany� aj� mligbigbilim� mli am�fee toiboo. BeniYesu f

˜a daimonioi l� ak� am�je m�i ni am�y�� am�mli l� amli l�, en�

ny� am�n� ni am�kp�l� hegb� ni ey�� l� n� ni am�j� mligbigbilim�mli am�bo l� toi.—Marko 1:27; 5:7-13.

12. M�� toiboo k´� w�fee l� ehaa Yehowa tsui ny�� emli?

10 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 13: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ny� w�kp� w�yi� ak� w�baabo Ny��m� toi, loo w�kp�w�yi� ak� w�bo� l� toi. (5 Mose 30:15, 16, 19, 20) K

´� w�j�

w�su�m� mli w�kp� w�yi� ak� w�baafee toiboo w�ha Ye-howa, ni su�m� ni w�y�� k�ha l� l� hew� ni w�kp� w�yi�nakai l�, ehaa w��w�i Ts� l� tsui ny�� emli ni en

´aa mii-

sh�� babaoo. (Ab�i 11:20) Ets�� hu ak� w�k� shihil� gb�ni hi fe f�� l�.

‘EKITAI L� JEEE JATSU’13 B�fo Yohane k�� w� n� ko y� Yehowa taom� nii l� ahe

ni haa w�tsui ny�� w�mli jogba��: “Ekitai l� waaa [loojeee jatsu].” Hela wiem� ni ats�� shishi ak� ‘jatsu’ y� 1 Yo-hane 5:3 l� shishi di��ts� ji “etsii.”� Biblia shishits��m�kroko ts�� �mal� n�� shishi ak�: “Ekitai l� haaa et� w�.”(New English Translation) Yehowa taom� nii l� jeee jatsu.Adesai ni yeee emuu baany� aye emlai l� an�.

14 W�baany� w�fee en� he n�kw�m�n� y� n�k� gb� n�.Onaanyo ko ni osum�� esane waa l� k�� bo ak� obayeobua l� koni ef

˜a k�yahi he kroko. Ey� adekai babaoo ni

esa ak� ato k�ya. Ekom�i amli etsiii, ni m� kome baany�atere, shi ekom�i amli tsii, ni ebaabi ni m�i eny� ahole.Onaanyo l� ts�� bo adekai ni eesum� ni ohole. Ani ebaa-k�� bo ak� ohole adekai ni ele ak� okome ony�� owol�? Dabi. Eha� okome too ohole adekai n�� n

´ı ok�ye

ohe awui. Nakai n��� hu Ny��m� ni y�� su�m� k� mli-hil� l� woko mlai ni am�n�yeli wa waa koni w�ye n�.

� Y� Mateo 23:4 l�, ak� wiem� n�� tsu nii k�ts�� ‘jatsui k� tsiim�,’ niji mlai babaoo k� adesai akusumii ni wolo�mal�i l� k� Farisifoi l� k�-shwie ma�bii l� an� l� mli. Ats�� nakai wiem� l� n��� shishi y� B�foil� Asaji 20:29, 30 l� ak� “ful�i” loo yitso�wal�i, ni en� k�� hem�k�yelikwal�i ni yitso� wa, n

´ı “wie� nii ni ejaaa,” ni am�sum�� ak� am�laka

m�i l� ahe.

13, 14. M�ni hew� abaany� ak�� ak� Ny��m� ‘kitai l� jeee jatsu’ l�, niabaany� afee en� he n�kw�m�n� y� m�� gb� n�?

“En� Ji Ny��m� Su�m� L�” 11

Page 14: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

(5 Mose 30:11-14) Ebi� w� k�k��k� ni w�tere jatsu ni tsiitam� n�k�. Yehowa le w�ny�m�i, ejaak� “ele w�su k� w�-ba�, ekai� ak� s

˜u k�k� ji w�.”—Lala 103:14.

15 Yehowa mlai l� jeee jatsu kwraa; s��nam� babaoo y�he k�ha w�. (Yesaia 48:17) No hew� ni Mose ny� ek�� ble-ma Israelbii l� ak�: ‘Yehowa wo w� kit

˜a, ak� w�ye n�k�

akp�i n�� f�� n�, koni w�she Yehowa, w�-Ny��m� l�, gbe-yei, n

´ı ahi aha w� daa n��, ni w�yi an

´a wala, taak� b� ni

ey�� �m�n� n��.’ (5 Mose 6:24) W� hu w�baany� w�n´a

hek�n�f�� ak� w�hil�k�ham� hew� Yehowa k� emlai l� haw� l�, eesum� ni ahi aha w� daa k�ya naan�. Ani Yehowabaawo mla ko ni baaha w�na n

˜�? Yehowa ji Ny��m� ni

any�� aja enilee l� s�� mo. (Romabii 11:33) No hew� l�,ele n� ni hi k�ha w�. K�fata he l�, Yehowa y� su�m� fe m�f�� m�. (1 Yohane 4:8) Su�m� ni ji esu titri l� n

´aa ewiem�i

k� enifeem�i f�� an� hewal�. Su�m� mli ej� ewo mlai f��ni ek�ha etsuji l�.

16 En� ets��� ak� ehe ehiaaa ni w�mia w�hi� k�fee toi-boo w�ha Ny��m�. N� hew� ji ak� esa ak� w�wu w�shihewal� ni je� ni “k

˜a m� f�� l� mli,” n

´ı ef��feem� eyi mli

l� baany� an´a y� w�n� l�. (1 Yohane 5:19) Agb�n� hu esa

ak� w�wu w�shi w�gb�m�tso ni yeee emuu, n´ı tsir�� w�

koni w�t˜� Ny��m� mlai l� an� l�. (Romabii 7:21-25) Shi

su�m� ni w�y�� k�ha Ny��m� l� baany� aha w�ye oma-nye. Yehowa j�� m�i ni fe� toiboo am�haa l� n

´ı am�k�ts��

ak� am�sum�� l� l�. Ek� emum� kr��kr�� l� haa “m�i nibo� l� toi l�.” (B�foi l� Asaji 5:32) Mum� n�� haa w�wo�yibii kpakpai—sui kpakpai ni baany� aha w�ya n� w�feetoiboo l�.—Galatabii 5:22, 23.

15. M�ni hew� w�baany� w�n´a hek�n�f�� ak� w�hil�k�ham� hew� Ye-

howa k� emlai l� ha w� l�?16. Y� hewal� ni je� n

´ı ef��feem� eyi mli k� w�gb�m�tso ni yeee

emuu l� baany� an´a y� w�n� l� f�� s�� l�, m�ni hew� w�baany� w�fee

toiboo l�?

12 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 15: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

17 W�baasusu Yehowa shishitoo mlai k� je�ba he mlaik� saji babaoo ni haa anaa esu�m�naa nii l� he y� wolon�� mli. Beni w�fe� en� l�, ebaabi ni w�ha otii kom�i nihe hiaa ahi w�jw��m� mli. Ny�haa w�haa ehia w�jw��-m� mli ak� Yehowa eny��� w�n� n

´ı w�ye emlai k� eshi-

shitoo mlai l� an�; eesum� ni w�j� w�su�m� k� w�tsui f��mli w�fee toiboo w�ha l�. Ny�kahaa w�hi� kpaa n� ak�Yehowa miibi w� ni w�k� gb� ko ni baaha w�n

´a j��m�i

babaoo amr� n��, n´ı agb�n� hu w�n

´a naan� wala w�s��.

Ni ny�haa w�y�sea hu ak� toiboo ni w�j�� w�tsui mli w�-fe� w�haa Yehowa l� ji hegb� kpele ni w�k�ts�� l� ak� w�-sum�� l� jogba��.

18 B�ni afee ni w�ny� w�le ekpakpa k� ef�� mlikpam�l�, Yehowa ej� su�m� mli eha w� henilee. Shi k

´� w�heni-

lee l� baafee n� ni k� gb�ts��m� kpakpa baaha w� l�, esaak� w�ts�se l�, taak� w�baasusu he y� yitso ni nyi� s�� l�mli l�.

17, 18. (a) M�ni he w�baasusu y� wolo n�� mli, ni beni w�susu� hel� m�ni esa ak� w�ha ehi w�jw��m� mli? (b) M�ni he w�baasusu y�yitso ni nyi� s�� l� mli?

TE OBAAHA HETOO OHA T���?

ˇ M�� toiboo n�k� Yehowa kpaa gb� k�j�� ejal�iad��, ni m�ni hew� w�hil�k�ham� hew�ekpaa en� gb� k�j�� w�d�� l�?—5 Mose 5:28-33.

ˇ Te Yehowa bu� toiboo ni w�fe� w�haa l� l�ak� ehe hiaa ha t���?—1 Samuel 15:22, 23.

ˇ M�ni w�baany� w�kase k�j� toiboo ni Yesufee eha Ny��m� l� mli?—Yohane 8:29.

ˇ M�ni hew� eja gb� ak� w�fee toiboo w�haYehowa l�?—Kpojiem� 4:11.

“En� Ji Ny��m� Su�m� L�” 13

Page 16: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

MEELE kud�l� ko miikud� emeele y� �sh� hi�; shisharal�ko miishara shi y� �a kpalanaa ko n�; k��y�� l�l� kud�l� komiikud� ek��y�� l�l� k�miits� atatui amli. Ani ole n� komeni m�i n�� f�� hi�? K� am�te� m� ko ehi��� gb�ts��m� ts�-ne (k�mpase) l�, ebaany� ek� naagba wulu akpe—titri l� k�ehi��� �m�n��m�n� bea� ts�nei ni tsu� nitsum� ni k�mpa-se tsu� l� hu eko l�.

2 K�mpase ji ts�ne p�mp�oo ko, ni bei pii l� dade hwiaa nınigbalam� hewal� haa ekw�� kooyigb� be f�� be l� y� mli. K�eetsu nii jogba�� l� eha� m� abote oshara mli, titri l� k�jiakw� shikp�� he mfoniri kpakpa hu mli k�fata he l�. Abaa-ny� ak�to nikeenii ni s��nam� y�� he waa nı Yehowa k�haw�, ni ji henilee l� he y� gb�i kom�i an�. (Yakobo 1:17) K�ji

1, 2. M�ni hew� gb�ts��m� ts�ne ji n� ko ni he hiaa waa l�, ni abaa-ny� ak�to henilee he y� m�� gb� n�?

YITSO 2

Te Ooofee T��� Ohi� HenileeKpakpa Mli?

‘Hi�m� henilee kpakpa mli.’—1 PETRO 3:16.

Page 17: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

w�b� henilee kul�, w�na� n� ko ni baats�� w� gb�. K� w�k�-tsu nii jogba�� l�, ebaaye ebuaw� niw�na gb� kpakpani esaak� w�k� y� w�shihil� mli, nı w�ya n� w�nyi� n�. No hew�l�, ny�haa w�susua n� ni henilee ji, k� b� ni etsu� nii ehaal� he. No s�� l� w�baasusu otii n�� ahe: (1) B� ni w��fee w�-ts�se w�henilee, (2) n� hew� ni esa ak� w�susu m�i kroko-m�i ahenilee he, k� (3) s��nam�i ni y�� henilee kpakpa he.

N� NI HENILEE JI K� B� NI ETSU� NII EHAA3 Hela wiem� ni ats�� shishi ak� “henilee” y� Biblia l� mli

l� shishi ji “m� di��ts� he nilee ni ey��.”´Ak� m�i ni tam���

shikp�� l� n� b�� nii krokom�i l�, Ny��m� ehaw� ny�m� niw�baany� w�k�le w� di��ts� w�he. Y� shishinum� ko naal�, w�baany� w�p�i w� di��ts� w�mli w�kw� ak� w�je�ba hiloo ehiii. W�henilee l� baany� atsu nii ak� kojol�, ep�i w�-nifeem�i, w�sui, k� w�yi�kp�i amli. Ebaany� ekud� w� koniw�kp� yi� kpakpa, loo eb� w� k�k� koni w�kakp� yi� gbo-nyo. K� w�kp� yi� kpakpa l�, w�henilee l� baaha w�na mii-sh��, ni k� w�kp� yi� gbonyo l�, ebaayi w�.

4 Ak� ny�m� n�� b� gb�m�. Adam k� Hawa k� am�nifee-m� ts�� ak� am�y� henilee. Hi�gbele ni m�m� am� beniam�fee esha l� ts�� nakai. (1 Mose 3:7, 8) M�b� sane ji ak�,n� ko kpakpa ko b� ni am�henilee ni yi am� y� nakai bea�l� baany� afee aha am�. Am�je gb� am�gbo Ny��m� mlal� n� toi. No hew� l�, am� di��ts� am�hala ak� am�baafeeatuatsel�i, ni ji Yehowa Ny��m� heny�l�i. Ak�ni am�ji ade-sai ni eye emuu hew� l�, am�le n� ni am�fee l�, ni no hew�l� am�ny�� am�b��k� Ny��m� d���.

5 Adesai ni yeee emuu l� ate� m�i babaoo bo n� ni am�-henilee k�� am� l� toi ni am�k��� gb� ni Adam k� Hawa

3. M�ni ji Hela wiem� ni ats�� shishi ak� “henilee” l� shishi, ni m��ny�m� ni adesai p� y�� l� he ek��?4, 5. (a) Te w�fe� t��� w�le� ak� Adam k� Hawa y� henilee, ni m�nij� Ny��m� mla l� n� toi ni am�gbo l� mli k�ba? (b) M�� n�kw�m�niiy�� ni ts�� ak� an�kwafoi ni hi shi dani Kristo ba l� k� am�henilee tsunii?

Te Ooofee T��� Ohi� Henilee Kpakpa Mli? 15

Page 18: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

k� l�.´Ak� n�kw�m�n� l�, nuu an�kwafo Hiob ny� ek��

ak�: “Mihi� mijal� l� mli kp���, ni mi�m�� he; mitsui huewieee mihi� y� miwala gbii l� eko hew�.”� (Hiob 27:6)Hiob hi shi y� gb� ni k� ehenilee kpaa gbee n�. Ebo n� niehenilee k�� l� l� toi jogba��, ni eha ekud� enifeem�i k�eyi�kp�i. No hew� l�, eny� ek� miish�� di��ts� k�� ak� ehe-nilee haooo l� ni eyiii l� koni ehi� agbo, ni enuuu he ak�eye� f�. Kadim� sr�tofeem� ni y�� Hiob k� David nifeem�il� amli. David eyajieee bul� kpo ets��� Saul ni ji ma�ts� niYehowa ef� l� mu l�, ni “fee s�� l� eba mli ak� David tsui� fol� wii.” (1 Samuel 24:6) David na ehenilee ni yi l� l� he s��,ni eye ebua l� koni ekafee n� ko ni tam� nakai d���.

6 Ani Yehowa tsuji p� y�� nikeenii ni ji henilee l�? Susum�wiem�i ni ak� mum� tsir� b�fo Paulo ni ewie l� he okw�,ek�� ak�: “K� je�majia�bii ni b� mla l� k� am�f�m�� su l�tsu� mla naa nii l�, am� ni am�b� mla l� am�ji mla ha am�di��ts� am�he; no am�k�ts�� ak� a�ma mla l� nitsum� l�y� am�tsuii amli, ni am�henilee hu ye� odase, ni am�susu-m�i l� fol�fol�� am�naa loo am�jiejie� am�naa y� am�te�.”(Romabii 2:14, 15) Bei kom�i l�, m�i ni leee Yehowa mlai l�ahe n� ko n� ko po l� ahenilee tsir�� am� koni am�fee am�-nii y� gb� ni k� Ny��m� shishitoo mlai l� kpaa gbee l� n�.

7 Shi jeee be f�� be henilee l� tsu� nii jogba��. M�nihew�? Ojogba��, k� ak� gb�ts��m� ts�ne ma dade ko ni ni-gbalam� hewal� y�� mli mas�i l�, ebaany� eha gb�ts��m�ts�ne l� mli dade hwiaa l� akw� he kroko mo� fe kooyi-

� Wiem� ni ji “henilee” l� ejeee kpo t˜�� y� Hebri �mal�i l� amli.

K�l�, ek˜a shi fa�� ak� wiem� ni Hiob k�tsu nii l� dam� shi k�ha heni-

lee. Bei pii l� ak� wiem� ni ji ‘tsui’ l� dam�� shi k�haa mligb� gb�m�l�. Shi beni Hiob k� wiem� ni ji tsui l� tsu nii l�, ek

˜a shi fa�� ak� ee-

wie mligb� gb�m� l� f˜a p�t�� ko ni ji ehenilee l� he. Hela wiem� ni

ats�� shishi ak� “henilee” l� je kpo aaafee shii 30 y� Kristofoi a-Hela�mal�i l� amli.

6. M�ni ts�� ak� henilee ji nikeenii ni ak�ha adesai f��?7. M�ni hew� jeee be f�� be henilee l� tsu� nii jogba�� l�?

16 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 19: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

gb�. Ni k�ji akw��� shikp�� he mfoniri kpakpa hu mli k�-fataaa gb�ts��m� ts�ne l� he l�, gb�ts��m� ts�ne l� he ba�s��nam� ts�. Nakai n��� k� w�ha �kome�fa susum�i ni y��w�tsuiia� l� na w�henilee l� n� hewal� gbonyo l�, w�heni-lee l� baany� akpala w� k�ya he ni esaaa. Ni k�ji w�k� w�he-nilee tsu nii nı Ny��m� Wiem� l� mli gb�ts��m� ni hi k�-wula shi l� fataaa he l�, no l� ekol� w�ny�� w�le ekpakpak� ef�� mlikpam� y� saji ni he hiaa l� ate� babaoo mli. Y�an�kwale mli l�, k� w�henilee l� baatsu nii jogba�� l�, no l�Yehowa mum� kr��kr�� l� gb�ts��m� he miihia w�. Paulo�ma ak�: “Mihenilee . . . ye� mi odase y� Mum� kr��kr�� l�mli.” (Romabii 9:1) Shi te w��fee t��� w�na n�mimaa ak�w�henilee k� Yehowa mum� kr��kr�� l� kpaa gbee l�? Ebi�ni w�ts�se w�henilee l�.

B� NI W��FEE W�TS�SE W�HENILEE8 Te ooofee t��� oj� ohenilee mli okp� oyi� l�? Etam� n�

ni m�i kom�i p�i� am�henum�i k� am�susum�i amli, k�k�l� am�kp� am�yi�. No s�� l�, ekol� am�baak�� ak�, “En�gbaaa mihenilee naa.” W�tsuiia� susum�i l� y� hewal� b� niebaany� ena w�henilee l� n� hewal�. Biblia l� k�� ak�: “Tsuiy�� n��, eyi t� k� kutump�o fe nii f��, ni esane ehiii kwraa;nam� aaany� ale?” (Yeremia 17:9) Bel�, esaaa ak� n� ni w�-tsui shwe� l� fe� n� ni he hiaa w� fe f��. Y� no najia� l�, esaak� w�susu n� ni baasa Yehowa Ny��m� hi� l� he kl��kl��.�

� Biblia l� fe� l� fa�� ak� bei pii l� m� henilee ni gbaaa enaa l� p�k�k� faaa.

´Ak� n�kw�m�n� l�, Paulo k�� ak�: “Mileee n� ko [f��] y� mi

di��ts� mihe mo�: shi k�l� jeee no hew� aaabu mi bem; shi m� ni ko-jo� mi ji Nu�ts� l�.” (1 Korintobii 4:4) Ekol� m�i po ni waa Kristofoiayi taak� Paulo hu fee be ko ni eho l�, fe� nakai n

´ı am�henilee gbaaa

am�naa, ejaak� am�susu� ak� Ny��m� kp�l�� n� ni am�fe� l� n�. Ehemiihia ni w�n

´a henilee ni gbaaa w�naa, ni y� nakai bea� n��� l� ey�

kr��� y� Ny��m� hi�.—B�foi l� Asaji 23:1; 2 Timoteo 1:3.

8. (a) M�� gb� n� ekol� w�tsui baany� an´a w�henilee n� hewal� y�,

ni m�ni esa ak� efee n� ni he hiaaw� fe f�� y� w�yi�kp�i amli? (b) M�nihew� bei pii l� Kristofonyo ko henilee ni gbaaa enaa y� n� ko he l� p�k�k� faaa l�? (Kw�m� shishigb� ni�maa l�.)

Te Ooofee T��� Ohi� Henilee Kpakpa Mli? 17

Page 20: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

9 K� w�j� w�henilee ni w�ts�se l� l� mli w�kp� w�yi� l�,w�baajie Ny��m� gbeyeishem� sui akpo, ni w�yeee w�tsuinaa sane. Susum� en� he n�kw�m�n� ko he okw�. Amraloan�kwafo Nehemia y� hegb� ak� ehaa m�i ni y�� Yerusaleml� tsu� too k� onia kom�i am�haa l�. K�l� efeee nakai. M�nihew�? Esum��� ak� ewaa Ny��m� webii l� ayi ni no bahaYehowa mli fu l�. Ek�� ak�: “Ny��m� gbeyeishem� hew� l�mifeee nakai.” (Nehemia 5:15) Ny��m� gbeyeishem�, ni jitsui� t�� ni aj�� akw�� koni akafee n� ko ni esa� w��w�iTs� l� hi� l� he miihia. Gbeyeishem� kpakpa n�� baatsir� w�koni k� ehe bahia ni w�kp� w�yi� l�, w�tao gb�ts��m� k�j�Ny��m� Wiem� l� mli.

10´Ak� n�kw�m�n� l�, susum� sane ni k�� daanum� he l�

he okw�. Yi� ni ehe bahiaa ni w�te� m�i babaoo akp� k�w�tee henaabuam�i ashishi ji, Minu daa loo mikanu? Kl��-kl�� l�, esa ak� w�le en� he saji. M�� Biblia mli shishitoomlai k�� sane n�� he? Ojogba��, Biblia l� eguuu daa ni ak�hi�shikam� nu�. Biblia l� jie� Yehowa yi y� wein ni ek�du-ro w� l� hew�. (Lala 104:14, 15) K�l�, Biblia l� gu� daat�� k�hoo ni ehaa afe� l�. (Luka 21:34; Romabii 13:13) K�fata hel�, etsi� daat�� ta efataa eshai ni y�� hi�d�� tam� ajwama�-b�� k� gbalafitem� he.�—1 Korintobii 6:9, 10.

11 Shishitoo mlai ni tam� n�k� ts�se� Kristofonyo henileeni ehaa ehenilee l� hi� kaa. No hew� l�, k� w�miikp� w�-yi� ak� w�baanu daa y� henaabuam� ko shishi loo w�nuuul�, esa ak� w�bi w�he saji ni tam� en��m�i: ‘M�� henaabua-m� n�k� shishi miyaa l�? Ani m�i baany� aje am���l� n� nı

� Esa ak� w�kadi ak� datr�foi babaoo k�� ak� m�i ni y�� d˜aanum�

he naagba l� ny�� am�k� hi�shikam� anu d˜aa; y� am�gb�fa� l�, “hi�-

shikam�” k� nitsum� bi� ni am�kanu d˜aa kwraa.

9. M�ni ji Ny��m� gbeyeishem�, ni te esa ak� en´a w�henilee n� he-

wal� eha t���?10, 11. M�� Biblia mli shishitoo mlai k�� d

˜aanum� he, ni te w��fee

t��� w�n´a Ny��m� yelik�buam� ni baaha w�ny� w�k�tsu nii l�?

18 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 21: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

am�fee hoo? M�� nibii ahe minyaa? Ani minyaa daa he, mi-nu� k�kud�� mihenum�i k� minifeem�i, ni k� minuuu l�miny��� n� ko mafee? Ani many� maye mihe n� koni mika-nu daa babaoo?’ Beni w�jw��� Biblia mli shishitoo mlai l�k� saji ni ehaa w�bi� w�he l� an� l�, esa ak� w�s�le k�bi Ye-howa gb�ts��m�. (Lala 139:23, 24) En� feem� ts�� ak� w�-miibi Yehowa koni ek� emum� kr��kr�� l� ats�� w� gb�.Ets�� hu ak� w�miits�se w�henilee koni ek� Ny��m� shishi-too mlai l� akpa gbee. Shi k�l� oti kroko ko y� ni ehe hiaa niw�susu he jogba�� k� w�miikp� w�yi�.

M�NI HEW� ESA AK� W�SUSU M�IKROKOM�I AHENILEI AHE?

12 Ekol� bei kom�i l� onaa kp�� ohe y� b� ni esoro Odase-fonyo f�� Odasefonyo henilee l� hew�. Ekol� ny�mi ko bu�nifeem� loo kusum ko ak� ehiii; shi ny�mi kroko nyaa he nienaaa t�m� ko y� he.

´Ak� n�kw�m�n� l�, ny�mi ko naa mii-

sh�� k� ek� enanem�i tara shi k�miinu daa gb�k� beni am�-j�� am�he; shi ny�mi kroko hu naa nifeem� n�� ak� ehiii.M�ni hew� sr�tofeem�i ni tam� n�k� y��, ni te esa ak� en�ana w�yi�kp�i an� hewal� eha t���?

13 Gb�m�i amli y� sr�to y� yi�toi babaoo ahew�. W�j� shi-hil�i sr�toisr�toi amli.

´Ak� n�kw�m�n� l�, m�i kom�i ahi� y�

am�gb�j�m�i ni am�k� hi�miam� tsu he nii be ko ni ehol� mli l� n� jogba��—ekol� jeee be f�� be am�ny� am�da-m� naa. (1 Ma�ts�m�i 8:38, 39) Ekol� am�te� m�i ni daanu-m� ji am�naagba l� baakw� am�he n� jogba�� y� daa he. K�m� ko ni tam� n�k� basara bo y� oshıa nı oha l� daa l�, eko-l� ehenilee e�m�� l� gb� ni enu. Ani enifeem� n�� baagbaonaa? Ani obaany� en� koni enu? Dabi. K� ole yi�toi ahew�ni efe� nakai, nı ekol� esum��� ak� m� ko le� y� nakai bea�

12, 13. M�ni ji yi�toi kom�i ahew� ni esoro Odasefonyo f�� Odase-fonyo k� ehenilee l�, ni te esa ak� w�fee w�nii y� sr�tofeem�i n�� ahew�ha t���?

Te Ooofee T��� Ohi� Henilee Kpakpa Mli? 19

Page 22: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

l� jio, oleee jio l�, ny�mim�i asu�m� baatsir� bo koni okany�en�.

14 B�fo Paulo y�se ak� Kristofoi ni hi shi y� kl��kl��afii 100 l� mli l� hi� henilei sr�toisr�toi. No mli l�, Kristo-foi kom�i ahenilee e�m��� am� gb� ak� am�ye looi ni agbeaha w�ji. (1 Korintobii 10:25) Paulo henilee gbaaa enaa ak�eeeye looi n�� ni ah�� y� jaji an� l� eko. Ele ak� w�ji ahe b�s��nam�; looi ni Yehowa b� l� ny�� afee w�ji an� k�k��k�.K�l�, Paulo nu shishi ak� esoro m�i krokom�i asusum� y�sane n�� he. Ekol� m�i kom�i k� am�he wo w��jam� mli viidani am�bats�m� Kristofoi. No hew� l�, m�i n�� bu n� f��n� ni k� w��jam� y�� tsakpaa k� nibii ni k� w��jam� b� tsa-kpaa d��� po l� ak� ehiii. Te Paulo tsu sane n�� he nii ehat���?

15 Paulo k�� ak�: “Shi w� m�i ni w�y�� hewal� l�, esa ak�w�kpe� m�i ni b� hewal� l� k� am�gb�j�m�i l�, ni w�he aka-sa w� di��ts� w�hi�. Ejaak� Kristo hu haaa ehe asa ehi�.”(Romabii 15:1, 3) Paulo ts�� mli ak� esa ak� w�k� w�ny�mi-m�i l� ahiam� nii aye w�n� l� hi�, taak� Kristo fee l�. BeniPaulowie� sane ko ni k�� en� he y� be kroko mli l�, ek�� ak�k�ji loo ni ebaaye l� baat�t� toi ni he y�� s��nam� ni Kris-to gbo ha am� l� ate� m� kome nane l�, no l� eye� kwraa.—1 Korintobii 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16 Y� gb� kroko n� l�, esaaa ak� m�i ni am�henileee�m��� am� gb� koni am�fee nibii kom�i l� wie� nyanyaa-nya am�shi� m�i krokom�i, nı am�ma n� mi doo ak� m�ikrokom�i k� am� akpa gbee y� saji ni ashi aha m� f��m� koni ej� ehenilee mli ekp� eyi� y� he l� amli. (Roma-bii 14:10) Y� an�kwale mli l�, esa ak� m� aha ehenilee ako-jo l� di��ts�, shi jeee ni ek�kojo m�i krokom�i. Kaim� Yesu

14, 15. M�� sane n�k� Kristofoi ni hi shi y� kl��kl�� afii 100 l� mli l�hi� henilee sr�toi y� he, ni m�� �aawoo Paulo k�ha y� he?16. M�ni hew� esaaa ak� m�i ni am�henilee e�m��� am� gb� koniam�fee nibii kom�i l� kojo� m�i ni esoro am�henilee y� am�n

˜� l� he l�?

20 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 23: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

wiem�i n��: “Ny�kakojoa, koni akakojo ny�.” (Mateo 7:1)Esa ak� m�i f�� ni y�� asafo l� mli l� akwa am�henilee niam�k�aany� m�i krokom�i an� y� saji ni ashi aha m� f��m� koni ej� ehenilee mli ekp� eyi� y� he l� amli. Y� nonajia� l�, esa ak� w�tao gb�i an� ni w��ts� w�ha su�m�k� ekomefeem� afa y� asafo l� mli, nı w�ha m�i krokom�ianane am� shi, shi jeee ni w�je am�nijia� wui.—Romabii14:19.

S��NAM�I NI J�� HENILEE KPAKPAMLIHI�M� MLI K�BAA

17 B�fo Petro �ma ak�: ‘Ny�hi�a henilee kpakpa.’ (1 Pe-tro 3:16) Henilee ni y�� kr��� y� Yehowa Ny��m� hi� l� jij��m� kpele. Etam��� henilee ni m�i babaoo y�� �m�n� l�.

17. M�ni eba m�i babaoo ahenilee n� �m�n�?

Ohenilee ni ok� Biblia ets�se l� l� baany� aye abua bo koni okp�oyi� ak� obaanu d

˜aa loo onu�

Page 24: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Paulo wie m�i kom�i ahe ak� “asha am� di��ts� am�heni-lee he tam� ak� dade k� la shaa n� l�.” (1 Timoteo 4:2) K�ak� dade ni he ed� sha heloo l�, ehaa atswa bakaa j�m�, nij�m� heloo l� nuuu nii ahe d���. K� w��wie he y� gb� kro-ko n� l�, m�i babaoo ahenilee egbo—esha ni enuuu nii ahe,ni eb��� am� k�k�, ewieee eshiii am�, loo k� am�fee eshal� ehaaa am�hi� agboi loo am�nu he ak� am�ye f�. E���m�i babaoo naa �m�n� ak� am�ku am�hi� am�shwie f�yelihenum� ni am�y�� l� n�.

18 Y� an�kwale mli l�, k� w�nu he ak� w�ye f� y� n� ko mlil�, ebaany� efee ak� w�henilee miik�� w� ak� w�fee n� ko ni

18, 19. (a) M�� s��nam� y�� f�yeli k� hi�gbele henum� ni an´aa l� he?

(b) M�ni w�baany� w�fee k´� w�henilee miiya n� eehao w� y� w�tsu-

tsu eshai ni w�tsake w�tsui y� he momo l� he?

Henilee kpakpa baany� ats�� w� gb� y� w�shihil� mli,koni w�n

´a miish�� n

´ı w�tsui any� w�mli

Page 25: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ehiii. K� henum� ni tam� n�k� tsir� eshafeel� ko ni etsakeetsui l�, abaany� ak�fa l�, ek��� he eko b� ni esha ni efee l�ji ha.

´Ak� n�kw�m�n� l�, esha ni y�� hi�d�� ni Ma�ts� Da-

vid fee l� ha enu he ak� eye f�, shi etsui ni etsake y� an�kwa-le mli l� titri hew� ni ak� ehe eshai l� fa l� l�. Hets� ni enak�ha gb� f�� ni ek� l� k� efai shi ni etswa ak� ebaaye Yeho-wa mlai l� an� k�j� nakai bea� k�yaa l� ha ena ak� Yehowa‘hi ni e��faa mra.’ (Lala 51:3-21; 86:5) Shi k� w�nu� he ak�w�ye f� niw�hi� gbo� beniw�tsakew�tsui ni ak�w�he eshail� efa w� l� f�� s�� l� hu?

19 Bei kom�i l� eshafeel� ko henilee baany� akojo l� fenine, ni beni ehenilee l� eha etsake f�� s�� l�, ebaany�eha eya n� enu he ak� eye f�. K� ebal� nakai l�, ekol� ehebaahia ni w�naw�le ak� Yehowa da fe adesai f�� atsui, konino aha w�ts� w�tsui ni bu� w� f� l� w��m� w�mli. Ehebaahia ni w�he w�ye ak� esum�� w� ni ek� eshai faa, nıw�kp�l� en� n� hu tam� b� ni w�wo� m�i krokom�i he-wal� ni am�fee l�. (1 Yohane 3:19, 20) Y� gb� kroko n�l�, henilee ni atsuu he l� haa m� toi� j�� l�, ehaa m� tsuiny�� emli, ni enaa miish�� babaoo nı af��� nam� y� je n��mli. M�i ni fee esha ni y�� hi�d�� be ko ni eho l� ate�m�i babaoo ena toi�j�l� ni n� b� n�� eko, ni am�k� heni-lee kpakpa miis�m� Yehowa Ny��m� �m�n�.—1 Korinto-bii 6:11.

20 Afee wolo n�� koni eye ebua bo nı ohi� henilee kpakpamli y� Satannibii agb�jian�too n�� naagbee gbii ni eshw� niji jaram� be l� mli, koni ona miish��. Y� an�kwale mli l�,wolo n�� ewie� mlai k� shishitoo mlai f�� ni y�� Biblia l�mli, nı ehe baahia ak� osusu he nı ok�tsu shihil�i ni ok�baa-kpe daa gbi l� ahe nii l� ahe. K�fata he l�, kaakpa gb� ak�obaana mlai p�t�i ni awo ni k�� saji ni ashi aha m� f�� m�koni ej� ehenilee mli ekp� eyi� y� he l� ahe l� y� wolo n��

20, 21. (a) Afee wolo n�� koni eye ebua bo n´ı ofee m�ni? (b)

´Ak�

Kristofoi l�, m�� heyeli w�y��, ni te esa ak� w�k�tsu nii w�ha t���?

Te Ooofee T��� Ohi� Henilee Kpakpa Mli? 23

Page 26: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

mli. A�ma wolo n�� koni eye ebua bo ni okase b� ni ok�Ny��m� Wiem� l� aaatsu nii y� odaa gbi shihil� mli k�ts�seohenilee l� koni etsu nii jogba��.

´Ak� n� ni tam��� Mose

Mla l�, abi� m�i ni y�� “Kristo mla” l� shishi l� koni am�-k� am�henilee k� shishitoo mlai atsu nii titri mo� fe mlaini a�mala ashwie shi. (Galatabii 6:2) No hew� l�, Yehowaeha Kristofoi heyeli babaoo. K�l�, e-Wiem� l� kai� w� koniw�k� heyeli n�� akafee “ef�� n�haan�” k�k��k�. (1 Petro 2:16) Y� no najia� l�, heyeli n�� haa w�naa hegb� kpele koniw�k�ts�� ak� w�sum�� Yehowa.

21 K� ok� s�lem� susu b� ni ooofee ok� Biblia mli shi-shitoo mlai atsu nii l� ahe, ni ok� yi� ni okp�� y� en��-m�i ahe l� tsu� nii l�, obaaya n� onyi� gb� kpakpa ni ok�beni ona ole Yehowa kl��kl�� kwraa l� n�. En� ni ‘ooof�feem�’ l� baats�se ‘ohenum� nii l�.’ (Hebribii 5:14) Obaa-na ohenilee ni ok� Biblia l� ets�se l� l� he s�� owala gbiiab� f��. Taak� gb�ts��m� ts�ne ts�� gb�fal� gb� l�, oheni-lee l� baaye abua bo koni okp� yi� ni baasa o�w�i Ts� l�hi�. En� ji gb� di��ts� ni obaany� ots� n� ohi Ny��m� su�-m� l� mli.

TE OBAAHA HETOO OHA T���?

ˇ Te esa ak� le ni w�le ak� Yehowa hi�m�ijwere w�n� be f�� be l� ana w�henilee n�hewal� eha t���?—Hebribii 4:13.

ˇ M�� gb� n� Yosef henilee ye ebua l� niedam� kaa naa?—1 Mose 39:1, 2, 7-12.

ˇ M�ni hew� henilee ni mli tse ji taom� niini he hiaa ni ats�� n� ab��k�� Yehowa l�?—Hebribii 10:22.

ˇ M�ni hew� esa ak� w�susu m�i ni heee yeeel� ahenilee he l�?—2 Korintobii 4:1, 2.

24 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 27: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

K´� W��WIE he y� gb� ko n� l�, adesai tam� kotsai; ko-

tsai gbalaa n� f�� n� ni tam� nu ni eb�le am� l� am�wo�am�mli. Ewaaa ak� w��kase m�i ni w�k�b�� gbagbalii l�asui, shishitoo mlai ni am�hi� shi y� naa, k� b� ni am�-baa am�je� am�haa, beni w�hi� b� w�he n� po.

2 Biblia l� wie an�kwa sane ko ni any�� ajo naa foi beniek�� ak�: “M� ni k� nilel�i nyi�� l�, eeets� nilel�; shi m�ni k� kwashiai b�� l�, eeen

´a amane.” (Ab�i 13:20) Jeee

m� ko ni ole l� k�k� he ab� n�� wie� l�. Wiem� ni ji “k�. . . nyi��” l� ts�� naanyob�� ni yaa n� y� m�i ate�. Beniwolo ko ni wie� Biblia l� he l� wie� Ab�i 13:20 l� he l�,ets�� mli ak�: “K

´� ok� m� ko nyi�� l�, no ts�� ak� osum��

l� ni eji onaanyo.”Aso okp�l��� n� ak� w�sum�� ni w�ka-se m�i ni w�sum�� am� l�? Y� an�kwale mli l�, ak�ni w�-d�� m�i ni w�sum�� am� l� he waa hew� l�, am�baany�am�n

´a w�n� hewal� kpakpa loo hewal� gbonyo.

3 K´� w��ya n� w�hi Ny��m� su�m� l� mli l�, no l� ehe

miihia ni w�k� m�i ni baan´a w�n� hewal� kpakpa ab�.

Te w��fee t��� w�fee en�? K´� w��wie he y� gb� kuku n�

l�, k�ts� su�m� ni w��n´a w�ha m�i ni Ny��m� sum�� l�,

ni w�k� enanem�i afee w�nanem�i l� n�. Susum� en� heokw�. M�� nanem�i w�baany� w�n

´a ni hi fe m�i ni y��

1-3. (a) M�� an�kwa sane ko ni any�� ajo naa foi Biblia l� wie? (b) Tew��fee t��� w�hala nanem�i ni baana w�n� hewal� kpakpa?

YITSO 3

N´a Su�m� Oha M�i niNy��m� Sum�� L�

“M� ni k� nilel�i nyi�� l�, eeets� nilel�.”—AB�I 13:20.

Page 28: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

sui ni Yehowa tao� y� m�i ni esum�� ak� ek� am� afeeenanem�i l� ahe l�? Bel�, ny�haa w�susua m�i ni Ny��m�sum�� am� l� ahe w�kw�a. K

´� Yehowa susum� y� sane n��

he l� fee fa�� ha w� l�, w�baany� w�hala nanem�i kpa-kpai.

M�I NI NY��M� SUM��4 Jeee m� f�� m� Yehowa k�b�� naanyo. Ani eb� hegb�

ak� efe� nakai? Ey� hegb�, ejaak� l� ji je� muu f�� Ma�-ts�, ni eji hegb� kpele di��ts� ak� m� ko k� l� aaab� naa-nyo. Bel�, nam�i ehalaa ak� enanem�i? Yehowa tsi� eb��-k�� m�i ni y�� hek�n�f�� k� hem�k�yeli kwraa y� emli l�.´Ak� n�kw�m�n� l�, susum� blemats� Abraham ni ale l�ak� eji nuu ni y�� hem�k�yeli waa l� he okw�. Hem�k�-yeli he kaa ko b� ni naa wa k�ha adesa ts� ko fe ni aaa-k�� l� ak� ek� ebinuu ash

˜a af�le.� Shi k�l�, Abraham ‘��

Isak ak� ek�aash˜a af�le,’ ejaak� ey� hem�k�yeli kwraa “ak�

Ny��m� y� hewal� ni ek�aatee l� shi k�aaj� gbohii ate�tete.” (Hebribii 11:17-19) Ak�ni Abraham jie hem�k�yelikpo ni efee toiboo ni tam� n�k� hew� l�, Yehowa j� su�-m� mli ets� l� ak� “mishie�ts�.”—Yesaia 41:8; Yakobo 2:21-23.

5 Yehowa bu� an�kwayeli k� toiboo ni afe� ahaa l� l�ak� ehe hiaa waa. Esum�� m�i ni k� an�kwa ni am�ye� l�l� ye� kl��kl�� gb�he l�. (2 Samuel 22:26, Ga Biblia Hee)Taak� w�y�se y� wolo n�� Yitso 1 l� mli l�, Yehowa n

´aa

� Yehowa fee b� ni ek� e-Bi koome l� baasha af�le l� he mfoniribeni ek�� Abraham ak� ek� ebinuu l� asha af�le l�. (Yohane 3:16) Ye-howa k� ehe wo Abraham sane l� mli, ni eha l� too agbo mo� nı ek�-sha af�le y� Isak najia�.—1 Mose 22:1, 2, 9-13.

4. M�ni hew� Yehowa y�� hegb� ak� ehalaa m� ni esum�� ni ek�b�naanyo l�, ni m�ni hew� Yehowa ts� Abraham ak� “mishie�ts�” l�?5. Te Yehowa bu� m�i ni ye� l� an�kwa ni am�fe� toiboo am�haa l�l� t���?

26 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 29: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

m�i ni j�� am�su�m� mli am�bo� l� toi l� ahe miish��waa. Ab�i 3:32 l� k�� ak�: “M�i ni ja ek�b��.” Yehowa j��mlihil� mli ef

˜�� m�i ni hi� shi y� etaom� nii l� anaa l�

nine ak� am�bato ‘ebuu’ l��—eha am� hegb� ak� am�j´a l�

ni am�baany� am�tsi am�b��k� l� y� s�le mli be f�� be.—Lala 15:1-5.

6 Yehowa sum�� m�i ni sum�� Yesu ni ji e-Bi koome l�.Yesu k�� ak�: “K�ji m� ko miisum� mi l�, eeeye miwie-m� l� n�, ni mits� aaasum� l�, ni w��ba e���, ni w�k�e��� aaafee w�shihil� he.” (Yohane 14:23) Te w��fee t���w�ts�� ak� w�sum�� Yesu? K�ts� ekitai l� an� ni w��ye l�n�, ni fam� ni ek�ha w� ak� w�shi� sanekpakpa l� ni w�-fee kasel�i l� hu fata he. (Mateo 28:19, 20; Yohane 14:15,21) W�ts�� hu ak� w�sum�� Yesu k

´� ‘w�nyi� enanemaa-

hei l� as�� kpaakpa,’ n´ı w�kase l� y� w�wiem�i k� w�ni-

feem�i amli b� ni w��ny� ak� adesai ni yeee emuu. (1 Pe-tro 2:21) K

´� su�m� ni m�i y�� k�ha Yehowa Bi l� tsir� am�

ni am�nyi� Kristo nanemaahei l� as�� kpaakpa l�, Yehowatsui nyaa.

7 Sui ni Yehowa tao� y� m�i ni esum�� ak� am�ts�-m� enanem�i l� ahe l� ekom�i ji hem�k�yeli, an�kwayeli,toiboo, k� su�m� ni ay�� k�ha Yesu k� ekit

˜ai l�. Esa ak�

w�te� m� f�� m� abi ehe ak�: ‘Ani minanem�i l� y� suik� je�bai n��? Ani mik� Yehowa nanem�i efee minane-m�i?’ Nilee y� mli ak� w�k� Yehowa nanem�i aaab�. M�ini y�� sui kpakpai ni am�k� ek

˜aa shi�� Ma�ts�yeli l� he

sanekpakpa l� baany� an´a w�n� hewal� kpakpa, koni w�-

ny� w�hi� w�fai shi ni w�tswa ak� w�baasa Ny��m� hi� l�mli.—Kw�m� akrabatsa ni y�� baafa 29 ni yitso ji “Nam�Ji Naanyo Kpakpa?” l�.

6. Te w��fee t��� w�ts�� ak� w�sum�� Yesu, ni te Yehowa bu� m�ini sum�� e-Bi l� ehaa t���?7. M�ni hew� nilee y�� mli ak� w�k� Yehowa nanem�i aaab� l�?

a Su�m� Oha M�i ni Ny��m� Sum�� L� 27

Page 30: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

N� NI W�KASE� K�J�� BIBLIAMLI N�KW�M�NII AMLI

8 �mal�i l� amli eyi ob� k� m�i ni k� nanem�i kpakpaib� n

´ı am�n

´a he s�� l� ahe saji. Obaany� okane naanyo ni

Naomi k� eshaayoo Rut b�, naanyob�� gbagbalii ni bak˜a

Hebri oblahii et� l� ate� y� Babilon, k� naanyo ni Paulok� Timoteo b� l� he sane y� Biblia l� mli. (Rut 1:16; Dan-iel 3:17, 18; 1 Korintobii 4:17; Filipibii 2:20-22) Shi ny�-haa w�gbalaa w�jw��m� k�yaa n�kw�m�n� kroko ni sakadim� waa, ni ji naanyob�� ni k

˜a David k� Yonatan te�

l� n�.9 Biblia l� k�� ak� beni David gbe Goliat s�� l�, “Yona-

tan tsui m˜� David, ni Yonatan sum� l� tam� l� di��ts�

ehe.” (1 Samuel 18:1) En� ha naanyob�� ni mli wa waabak

˜a am�te�, n

´ı y� tip��foi ni am�jeee l� f�� s�� l�, etee n�

k�yashi Yonatan gbo y� ta mli.� (2 Samuel 1:26) M�ni hanaanyob�� ni k

˜a m�i eny� n�� ate� l� mli wa waa l�?

10 Su�m� ni David k� Yonatan y�� k�ha Ny��m� k�shwel� ni mli wa ni am�y�� ak� am�baaya n� am�ye l�an�kwa l� ji n� ni ha naanyob�� ni k

˜a am�te� l� mli wa

waa l�. Shwel� ni hii eny� n�� y�� ak� am�baasa Ny��m�hi� l� ha am�fee ekome. Am�jie sui ni ha am�sum� am�-he kpo. �wanejee ko kwraa b� he ak� Yonatan n

´a ek

˜aa k�

nuufeem� ni oblanyo fioo n�� jie l� kpo k�f˜a Yehowa gb�i

l� he l� he miish�� jogba��. Ek˜a shi fa�� ak� David hu jie

bul� kpo ets�� nuu onukpa n�� ni j� an�kwayeli mli efi

� Beni David gbe Goliat l�, no mli l� eji ‘gbek� k�k�’—oblanyo fioo,ni beni Yonatan gbo l� no mli l� David eye aaafee afii 30. (1 Samuel17:33; 31:2; 2 Samuel 5:4) Eeeny� efee ak� Yonatan ye David onukpaaaafee afii 30, ejaak� Yonatan eye aaafee afii 60 beni egbo l�.

8. M�ni onaa he miish�� y� naanyob�� ni ka (a) Naomi k� Rut te�l� he? (b) Hebri oblahii et� l� ate� l� he? (d) Paulo k� Timoteo te�l� he?9, 10. M�ni ha David k� Yonatan b� naanyo l�?

28 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 31: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

gb�jian�i ni Yehowa to l� s��, ni ek� David hiam� nii yeen� l� hi� ni efeee �kome�fa l�.

´Ak� n�kw�m�n� l�, susu-

m� n� ni ba beni David nijia� je wui, ni ehi shi ak� kob�-fo y� �a l� n� koni ek�jo Ma�ts� Saul yiwal�, ni ji Yonatants� l� grim� l� naa foi l� he okw�. Yonatan ‘yi� etee David���, ni eyawo l� hewal� y� Ny��m� mli,’ ni ek�ts�� an�-kwa su�m� ni ey�� k�ha David. (1 Samuel 23:16) Kw� b�

a Su�m� Oha M�i ni Ny��m� Sum�� L� 29

Saji ni obaany� obi ohe

ˇ Ani minanem�i l� ji Yehowa k�Yesu nanem�i?—Yohane 15:14, 16; Yakobo 2:23.

ˇ Ani minanem�i l�ye� buaa mi koni manasui kpakpai?—1 Korintobii15:33.

ˇ Ani minanem�i l� sum��mi b� ni k� mit� l� am�-baajaje mi k� ehe miihia niam�fee nakai?—Lala 141:5;Ab�i 27:6.

ˇ M�� naanyo miwiem�i k�minifeem�i ts�� ak� miji?—Ab�i 12:18; 18:24;1 Yohane 3:16-18.

NAM� JI NAANYO KPAKPA?

Shishitoo mla: “Naanyo sum�� m� bei f�� mli,ni af� l� ak� ny�mi ha haom� be.”—Ab�i 17:17.

Page 32: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ni David mii baash� ehe eha beni enaanyo ni esum�� l�l� bawo l� hewal� l�!�

11 M�ni w�kase� y� Yonatan k� David n�kw�m�n� l�mli? W�na ak� n� titri ni esa ak� nanem�i anya he ji shi-shitoo mlai ni haa am�k� Ny��m� te� wekukp

˜aa l� mli

waa. K´� w�tsi w�b��k� m�i ni w�k� am� y�� hem�k�yeli

k� je�ba he mla kome, n´ı miisum� ni am�ya n� am�ye

Ny��m� an�kwa l�, w�baagba am� w�susum�i, b� ni w�-

� Taak� 1 Samuel 23:17 l� ts�� l�, Yonatan wie nibii enum� k�woDavid hewal�: (1) Ewo David hewal� nı ekashe gbeyei. (2) Ema n� mieha David ak� Saul nine sh�� en�. (3) Ets� David toi s�� ak� Davidbaaye ma�ts� taak� Ny��m� wo shi l�. (4) Ewo David shi ak� ebaayel� an�kwa. (5) Ek�� David ak� Saul le po ak� esum�� l�.

11. M�ni Yonatan k� David n�kw�m�n� l� ts�� bo y� naanyob�� he?

30 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

ˇ “Tsutsu ko l�, ewa k�ha mi ak� mik� m�i aaab�naanyo y� asafo l� mli. Shi miy�se ak� mihe nimik�wo shi�m� nitsum� l� mli babaoo l� ye buami ni min

´a sui tam� tsuishitoo, tsuishi�m��, k�

su�m� ni haa ak� he sh˜aa af�le. Beni miyaa n�

mijie� sui n�� akpo l�, miy�se ak� m�i ni y�� suini tam� n�k� l� tsi� b��k�� mi, ni amr� n�� miy�nanem�i kpakpai.”—Shivani.

ˇ “Mis�le koni man´a nanem�i kpakpai y� asafo l�

mli. Shi minu he y� be kpala�� mli ak� ahakomis�lem�i l� ahetoo. Naagbee l� miy�se ak� mi-feee nibii ni baaha man

´a nanem�i. Mi tsutsu

mits��� hi� k�yataooo nanem�i. Shi k�j� benimib�i mis�lem� l� he nitsum� n�� l�, minu�he di��ts� ak� Yehowa eha mis�lem� l� hetoo.”—Ryan.

B� NI W��FEE W�N´

A NANEM�I KPAKPAI

Page 33: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

nu� nii ahe w�haa, k� w�niiashikpam�i, ni am� hu am�-baagba w� am�n

˜� koni w�k�wo w�he hewal� n

´ı w�tswa

w�he w�ma shi. (Romabii 1:11, 12) W�baan´a nanem�i ni

jw��� mum�� nibii ahe n�� y� Kristofoi asafo l� mli. Shiani en� ts�� ak� m� f�� m� ni baa kpee y� Ma�ts�yeli Asal� n� l� ji naanyo kpakpa? Jeee nakai doo.

M�I NI W�BAANY� W�HALA AK� W�NANEM�I12 K

´� w�nanem�i aaafee m�i ni wo� w� hewal� koni

w�ya w�hi� y� mum�� l�, jeee m� f�� m� k�k� esa ak� w�-k�b� y� asafo l� mli po. Ani esa ak� en� aha w�naa akp�w�he? Dabi. Ekol� ebaahe Kristofoi kom�i ni y�� asafol� mli l� be kpala�� dani am�baadara y� mum��, taak�aduawai ni y�� tso n� l� ekom�i as�� ts�� dani am�tsu� l�.No hew� l�, esoro he ni Kristofoi f�� ni y�� asafo f�� asafomli l� edara y� mum�� k�sh�. (Hebribii 5:12–6:3) Y� an�-kwale mli l�, w�jie� tsuishitoo k� su�m� kpo w�ts�� m�ihei l� loo m�i ni he waaa y� mum�� l�, ejaak� w�miisu-m� ni w�ye w�bua am� koni am�dara y� mum��.—Roma-bii 14:1; 15:1.

13 Ekol� shihil� ko baate shi bei kom�i y� asafo l� mlini ebaabi ni w�kw� m�i ni w�k�b�� l� jogba��. Ekol� m�ikom�i baaba am�je� y� gb� ni esaaa n�. M�i kom�i hubaawie nii ahe nyanyaanya. Asafoi ni hi shi y� kl��kl��afii 100 l� mli l� k� naagbai ni tam� n�k� kpe. Ey� mli ak�asafoi n�� amli bii sa�� ye an�kwa mo�, shi am�te� m�ikom�i baaa am�je� jogba��. Ak�ni Korinto asafo l� mlibii l� ate� m�i kom�i ehiii shi y� Kristofoi ats��m�i l� eko-m�i anaa hew� l�, b�fo Paulo b� asafo n�� k�k� ak�: “Ny�-kahaa ashishiua ny�. Naanyob�� f�� fite� je�ba kpakpa.”(1 Korintobii 15:12, 33) Paulo b� Timoteo k�k� ak� m�i

12, 13. (a) M�ni hew� jeee m� f�� m� esa ak� w�k�b� y� Kristofoiasafo l� mli po l�? (b) M�� naagba kl��kl�� afii 100 l� mli asafoi l�k�kpe, ni m�� k�k�b�i ni mli wala Paulo k�ha y� en� he?

a Su�m� Oha M�i ni Ny��m� Sum�� L� 31

Page 34: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

kom�i ba� am�je� jogba�� y� Kristofoi asafo l� mli po.Ek�� Timoteo ak� etsi ehe k�j� m�i n�� ahe, ni ek� am�akab� naanyo.—2 Timoteo 2:20-22.

14 Te w��fee t��� w�k� shishitoo mla ni y�� Paulo k�k�-b�i l� amli l� atsu nii l�? K�ts� naanyo ni w�k� m�i ni y��asafo l� mli k� m�i ni b� asafo l� mli ni baany� an

´a w�n�

hewal� gbonyo l� eb�� l� n�. (2 Tesalonikabii 3:6, 7, 14)Esa ak� w�b

´aa wekukp

˜aa ni k

˜a w�k� Yehowa te� l� yi. Kai-

m� ak� taak� kotsa gbalaa nu ewo� emli l�, w� hu w�ka-se� m�i ni w�k�b�� l� asui k� am�nifeem�i. Taak� w�ny��w�k� kotsa awo f� mli koni ef� k� nu l�, nakai n��� w�-ny�� w�k� m�i ni n

´aa m� n� hewal� gbonyo ab� n

´ı w�kpa

gb� ak� w�baakase n� ko kpakpa k�j� am�d��.—1 Korin-tobii 5:6.

15 Miish�� sane ji ak� w�baany� w�n´a nanem�i kpakpai

babaoo y� Kristofoi asafo l� mli. (Lala 133:1) M�� gb� n�ooots� on

´a nanem�i ni jw��� mum�� nibii ahe y� asafo

l� mli? K´� ojie je�ba kpakpai akpo l�, �wanejee ko b� he

ak� m�i ni y�� sui ni tam� nakai l� baatsi am�b��k� bo. Y�nakai bea� n��� l�, ekol� ehe baahia ni ofee nibii p�t�ikom�i k�tao nanem�i hei. (Kw�m� akrabatsa ni y�� baa-fa 30 ni yitso ji “B� ni W��fee W�n

´a Nanem�i Kpakpai”

l�.) Taom� m�i ni jie� sui ni osum�� n´ı on

´a l� akpo l�. Ok�

Biblia mli �aawoo ni k�� ak� “ny�mli al��a” l� atsu nii, niotao nanem�i y� Kristofoi asafo l� mli, ek��� he eko wekumli ni am�j�, am�jakuma�, loo b� ni ma� n� ni am�j� l�mli bii fe� am�nii am�haa. (2 Korintobii 6:13; 1 Petro 2:17) Ok� otip��foi p� akab�. Kaim� ak� Yonatan ye Davidonukpa kwraa. Onukpai babaoo y� ni k

´� ok� am� b� naa-

nyo l� am�baaha on´a niiashikpam� k� nilee babaoo.

14. Te w��fee t��� w�k� shishitoo mla ni y�� naanyob�� he k�k�b�ini Paulo k�ha l� amli l� atsu nii l�?15. M�ni obaany� ofee koni ona nanem�i ni jw��� mum�� nibii ahey� asafo l� mli?

32 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 35: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

K´� NAAGBAI TE SHI

16 Ak�ni asafo l� mli bii l� y� sui sr�toi ni am�j� shihil�isr�toisr�toi amli hew� l�, naagbai baany� ate shi y� be k�bea�. Ekol� ny�mi ko baawie n� ko loo ebaafee n� ko nibaad� w�. (Ab�i 12:18) Bei kom�i l� m�i asui ni ayanyaaahe, shishinum� ni eyabaaa, loo gbeekpam� ni baaa l� jin� ni k� naagbai n�� baa. Ani w�baaha naagbai n�� at

˜�t

˜�

w�naji n´ı w�shi asafo l�? K

´� w�y� an�kwa su�m� k�ha Ye-

howa k� m�i ni esum�� l�, w�fe� nakai.17 Ak�ni Yehowa ji w�-B�l� k� Wala Yibaal� hew� l�, l�

ji m� ni sa ak� w�sum� ni w�tuu w�he kwraa w�ha l�.(Kpojiem� 4:11) K�fata he l�, esa ak� w�ye asafo ni ek�-tsu� nii l� an�kwa ni w�fi s��. (Hebribii 13:17) No hew� l�

16, 17. K� ny�mi ko fee n� ko ni d� w� y� gb� ko n� l�, m�ni hew�esaaa ak� w�shi� asafo l�?

Obaany� on´

a nanem�i kpakpai y� asafo l� mli

Page 36: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

k´� ny�mi ko fee n� ko ni d� w� loo eha w�nine ny� shi y�

gb� ko n� l�, w�shi� asafo l� n´ı w�k�ts�� ak� n� ni efee

l� egba w�naa. M�ni hew� esa ak� w�shi asafo l�? JeeeYehowa ji m� ni t

˜� w�n� l�. Su�m� ni w�y�� k�ha Yeho-

wa l� ha� w�kpa y� ek� ewebii l� as�� k�k��k�!—Lala 119:165.

18 Su�m� ni w�y�� k�ha ny�mim�i l� tsir�� w� koniw�ha toi�j�l� ahi asafo l� mli. Yehowa kpaaa gb� ak� m�ini esum�� l� baaba am�je� ak� m�i ni ye� emuu, ni nakain��� esa ak� w�fee. Su�m� haa w�ku� w�hi� w�shwie�t�m�i bibii an�, ni w�kai� ak� w� f�� w�yeee emuu ni w�-t˜��. (Ab�i 17:9; 1 Petro 4:8) Su�m� ye� buaa w� ni w�yaan� w�k� n�t�m�i ‘fafaa w�he.’ (Kolosebii 3:13) Jeee bef�� be ey�� ml�o

´ak� ak� �aawoo n�� aaatsu nii. K

´� w�ha

mlifu ye w�n� l�, ekol� ebaaha w�b� m�i w�wo w�mli,ni ekol� w�baasusu ak� w�k�miigbala m�i ni et

˜� w�n� l�

atoi. Shi y� an�kwale mli l� k´� w�b� m� ko w�wo w�mli

l�, ebaaye w� awui. K´� w�y� yi�toi kpakpai ahew� ni esa

ak� w�k� m�i at�m�i afa am� ni w�fee nakai l�, w�baa-n

´a he s�� babaoo. (Luka 17:3, 4) Ehaa w�n

´aa toi�j�l� ni

w�tsui ny�� w�mli, ehaa toi�j�l� hi� asafo l� mli, ni n� nife f�� l�, eb

´aa wekukp

˜aa ni k

˜aw�k� Yehowa te� l� yi.—Ma-

teo 6:14, 15; Romabii 14:19.

BE NI ESA´AK� AK� M� KO AF

˜�� B��

19 Bei kom�i l� abi� ni w�k� asafo l� mlinyo ko af˜�� b��.

En� baa l� nakai beni ashwie a�kro ko ni et˜� Ny��m� mla

l� n� n´ı tsakeee etsui, loo a�kro ko ni ekwa hem�k�yeli l�

k�ts� apasa ts��m�i ni ets�� loo k��m� ni ek�� ak� ek� asa-fo l� eb��� d��� l� n�. Ny��m� Wiem� l� gbaa mli kpoo

18. (a) M�ni w�baany� w�fee koni toi�j�l� ahi asafo l� mli? (b) K�w�y� yi�toi kpakpai ahew� ni esa ak� w�k� m�i at�m�i afa am� ni w�-fee nakai l�, m�� s��nam�i j�� mli baa?19. M�� shihil�i k� eba l� esa ak� w�k� asafo l� mlinyo ko af�� b��?

34 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 37: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ek�� w� ak� ‘w�k�’ m�i ni tam� n�k� l� “akab�.”� (1 Korin-tobii 5:11-13; 2 Yohane 9-11) Ekol� ebaawa waa ak� w�k�m� ko ni ekol� eji w�naanyo loo w�wekunyo l� aaakpab��. Ani w�baafi shi shi�� k�ts�� ak� w�k� an�kwa ni w�-ye� Yehowa, k� ejal� mlai l� an� ni w�ye� l� ye� kl��kl��gb�he? Kaim� ak� Yehowa bu� an�kwayeli k� toiboo niafe� ahaa l� l� ak� ehe hiaa waa.

20 Shwiem� he gb�jian�too l� ji gb�jian� ni Yehowa j�su�m� mli eto. M�ni hew�? K

´� ashwie eshafeel� ko ni tsa-

keee etsui l� k�j� asafo l� mli l�, ets�� su�m� ni ay�� k�haYehowa gb�i kr��kr�� l� k� eshishitoo mlai l�. (1 Petro 1:15, 16) Shwiem� he gb�jian�too l� haa asafo l� fe� shwe-shweeshwe. Ebu� ny�mim�i an�kwafoi l� ahe koni esha-feel�i ni tsakeee am�tsui l� akan

´a am�n� hewal� gbonyo,

ni ebaaha am�ya n� am�s�m� Yehowa k� hek�n�f�� ak�asafo l� ji he ko ni y�� shweshweeshwe y� je� f�� n�� mli.(1 Korintobii 5:7; Hebribii 12:15, 16) Toigbalam� ni mliwa n�� ts�� su�m� ni ay�� k�ha eshafeel� l�. Ekol� no jikp

˜aa ni k

´� ak�tswa l� l� ebaaha ehi� aba ehe n� koni efee

tsakem�i ni baaha eku es�� k�ba Yehowa ���.—Hebribii12:11.

21 Y� an�kwale mli l� w�nanem�i baany� an´a w�n� he-

wal� waa, ni am�baany� am�tsake w�. No hew� l�, ehemiihia ni w�k� nilee ahala w�nanem�i. K

´� w�k� Yehowa

nanem�i fee w�nanem�i, ni w�sum�� m�i ni Ny��m� su-m�� l�, ebaaha w�k� nanem�i kpakpai ab�. N� ni w�kase�k�j�� am���� l� baaye abua w� koni w�hi shi y� w�fai shini w�tswa ak� w�baasa Yehowa hi� l� naa.

� K� ootao b� ni esa ak� ak� m� ko ni ashwie l� loo m� ko ni k��ek� asafo l� eb��� d��� l� aye aha l� he saji babaoo l�, kw�m� SajiKrokom�i ni Fata He ni y�� baafa 207-209 l�.

20, 21. (a) M�ni hew� shwiem� he gb�jian�too l� ji su�m� nifeem�l�? (b) M�ni hew� ehe hiaa ak� w�k� nilee ahala w�nanem�i l�?

a Su�m� Oha M�i ni Ny��m� Sum�� L� 35

Page 38: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ANI ona b� ni gbek�bii fe� am�nii am�haa k´� ak�� am� ak�

am�fee n� ko n´ı am�nyaaa he l� p��? Ekol� am�baanya�e

am�hi� k�ts�� ak� am�nyaaa n� ni ak�� am�fee l� he. Am�leak� esa ak� am�jie bul� kpo am�ts�� hegb� ni am�f�l�i l� y��l�. Shi y� shihil�i kom�i amli l�, am�nyaaa he ak� am�aafeetoiboo. W� f�� w�k� shihil� ni tam� nakai kpe� y� be k� bea�.

2 Jeee be f�� be ey�� ml�o ak� w��fee toiboo w�ha m�i nikw�� w�n� l�. Ani bei kom�i l� ewaa k�haa bo ak� ooojie bul�kpo ots�� m�i ni kw�� on� l�? K

´� nakai ni l�, jeee bo p� ok�

nakai shihil� kpe�. W�y� be ko ni m�i fioo ko p� jie� bul� kpoam�ts�� m�i ni y�� hegb� l� mli. K�l�, Biblia l� k�� w� ak� esaak� w�bu m�i ni kw�� w�n� l�. (Ab�i 24:21) Y� an�kwale mlil�, k

´� w�miisum� ni w�hi Ny��m� su�m� l� mli l� ehe mii-

hia ni w�fee nakai. En� te� sanebim�i kom�i ashi. M�ni hew�ebaany� ewa waa k�ha w� ak� w��jie bul� kpo w�ts�� m�i nikw��w�n� l�?M�ni hew�Yehowabi� niw�feenakai, nim�nibaaye abua w� ni w�bo l� toi? M�� gb

`�i an� w�baany� w�ts�

w�bu m�i ni kw�� w�n� l�?

N� HEW� NI EFEEM� WA3 Ny�haa w�susua yi�toi eny� ahew� ni ewa k�ha w� ak�

w��jie bul� kpo w�ts�� m�i ni kw�� w�n� l� ahe kuku. Kl��-

1, 2. (a) M�ni hew� ewa k�ha w� ak� w��jie bul� kpo w�ts�� m�i nikw�� w�n� l�? (b) M�� sanebim�i w�baasusu he?3, 4. Te fee t��� ni eshafeem� k� emuu ni ayeee l� je shishi, ni m�nihew� emuu ni w�yeee l� haa ewaa k�haa w� ak� w��jie bul� kpo w�-ts�� m�i ni kw�� w�n� l�?

YITSO 4

M�ni Hew� Esa ak� W�buM�i ni Kw�� W�n� L�?

“Ny�woa m�i f��.”—1 PETRO 2:17.

Page 39: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

kl�� l�, w�yeee emuu; n� ni ji eny� l� m�i ni kw�� w�n� l� huyeee emuu. Emuu ni adesai yeee k� eshafeem� je shishi y�Eden ab�� l� mli t

˜��, beni Adam k� Hawa tse Ny��m� n�yeli

l� hi� atua l�. No hew� l� atuatsem� k� eshafeem� ba. K�j� nos�� k�baa n�� l�, ak� atuatsem� su f�� adesai.—1 Mose 2:15-17;3:1-7; Lala 51:7; Romabii 5:12.

4 Ak�ni w�yeee emuu hew� l�, ewaaa k�haaa w�te� m�i piiak� am�aajie hen�wom� k� hepupuum� su kpo, y� be mli nim�i fioo p� jie� heshibaa ni ji su ni esa ak� w�kase ni w�-jie l� kpo daa l� kpo. K

´� w�k� afii pii eye Ny��m� an�kwa po

l�, ebaany� eba ak� w�baajie ku��tim� k� hen�wom� su kpo.´Ak�n�kw�m�n� l�, Kora k� an�kwayeli fiYehowawebii l� as��y� fim� shihil�i babaoo mli. F�� s�� l�, eshwe hegb�i kroko-m�i waa, ni en� ha enyi� m�i ahi� k�tse Mose ni ji nuu ni hej� fe gb�m�i f�� y� nakai bea� l� hi� atua. (4 Mose 12:3; 16:1-3) Hen�wom� ha Ma�ts� Uzia hu tee Yehowa s�lem�we l�ni eyash

˜a tsofa-k�-�ma ni os�foi l� p� y�� hegb� ak� am�sh

˜aa

l�. (2 Kronika 26:16-21) Agbala hii n�� atoi waa y� am�tuatse-m� l� hew�. K�l�, w�baany� w�kase nii ni he y�� s��nam� y�n�kw�m�nii gbohii ni am�fee n�� amli. Ehe miihia ni w�yehen�wom� su ni haa ewaa k�haa w� ak� w��jie bul� kpo w�-ts�� m�i ni kw�� w�n� l� n�.

5 Y� gb� kroko n� l�, adesai ni yeee emuu ni y�� hegb�i l�anifeem� eba bul� ni m�i y�� k�ha m�i ni y�� hegb� l� shi.Am�tea� m�i babaoo ayitso� wa, am�fe� m�i niseniianii, looam�ye� m�i an� d��d��. Y� an�kwale mli l�, n� ni eyi ade-sai ayin�sane mli ob� ji hegb� ni ak�tsu� nii y� gb� gbonyon�. (Jajel� 8:9)

´Ak� n�kw�m�n� l�, beni Yehowa ha aw

´o Saul

ma�ts� l�, nomli l� eji gb�m�kpakpani baa ehe shi. K�l�, ehahen�wom� k� awu�ayeli n

´a en� hewal�; no s�� l� ewa an�-

kwafoDavid yi. (1 Samuel 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) S�� mlil� David bats� ma�ts�m�i kpakpai ni ye Israel n� l� ate� m�

5. Adesai ni yeee emuu l� k� hegb� ni am�y�� l� etsu nii y� gb� gbo-nyo n� y� m�� gb� n�?

M�ni Hew� Esa ak� W�bu M�i ni Kw�� W�n� L�? 37

Page 40: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

kome, shi ek� ehegb� l� tsu nii y� gb� gbonyo n� beni eh´e

Uria ni ji Hitnyo l� �a l� y� ed��, n´ı eha ak� nuu ni efeko n�

ko n�� yadam� ta l� mli he ni wa koni agbe l� l�. (2 Samuel11:1-17) H��, emuu ni adesai yeee l� haa ewaa k�haa am� ak�am�k� hegb� ni am�y�� l� aaatsu nii y� gb� kpakpa n�. Ni k

´�

m�i ni y�� hegb� l� ebuuu Yehowa l�, ehaa sane l� fite� kwraa.Beni Britain ma� onukpa ko ts�� b� ni Katolik paapai l� eko-m�i ha awa m�i ayi y� hei babaoo l�, e�ma ak�: “Hegb� haagb�m� fite�, ni hegb� n

´ı husu b� he l� fite� m� k�m�� shi.”

Beni en� y��w�jw��m�mli l�, ny�haaw�susua sanebim� n��he: M�ni hew� esa ak� w�bu m�i ni kw�� w�n� l�?

M�NI HEW� ESA AK� W�BUM�I NI KW�� W�N� L�?

6 Su�m� k�ha Yehowa, w�naanyo gb�m�, k� w� di��ts�w�he l� ji yi�toi titrii ahew� ni esa ak� w�bu m�i ni kw��w�n� l�. W�miisum� ni w�ha Yehowa tsui any� emli ejaak�w�sum�� l� fe n� f�� n�. (Ab�i 27:11; Marko 12:29, 30) W�leak� k�j� beni atse atua y� Eden n�� l�, atee n� atswa hegb� niYehowa y�� ak� eye� je� muu l� f�� n� l� mpoa y� shikp��l� n�, ni adesai babaoo eyafi Satan s�� ni am�kpoo Yehowan�yeli l�. W�mii sh�� w�he y� Yehowa n�yeli l� s�� ni w�fi�l� hew�. K

´� w�kane k

˜afom� wiem�i ni y�� Kpojiem� 4:11 l�,

etaa w�tsuiia�. Kw� b� ni en� ts�� fa�� ak� Yehowa p� ji je�muu l� f�� N�yel� ni sa! W�fi� Yehowa n�yeli l� s��, ni w�hi�shi y� en�yeli l� gb�ts��m�i anaa daa.

7 En� bi� ni w�bo l� toi y� n� f�� n� mli. Su�m� ni w�y��k�ha Yehowa l� hew� ni w�shashaooo shi ak� w��bo l� toi l�.K�l�, bei kom�i l� ewaawaa k�haaw� ak� w��bo l� toi. K

´� eba-

l� nakai l�, ehe bahiaa ni w�ba w�he shi taak� ehe bahiaa nigbek�bii ni w�wie am�he k�ts� hi� l� aba am�he shi l�. W�-kai� ak�Yesuba ehe shi ni efee e-Ts� l� su�m�naanii beni eee-

6, 7. (a) M�ni su�m� ni w�y�� k�ha Yehowa l� tsir�� w� koni w�fee,ni m�ni hew�? (b) M�� su baaye abua w� koni w�fee toiboo y� n� f��n� mli, ni te w��fee t��� w�jie su n�� kpo l�?

38 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 41: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ny� efee ak� efeem�wapok�ha l� l�. Ek�� e-Ts� l� ak�: “Jeee b�ni mi misum�� l�, shi mo� b� ni bo osum��.”—Luka 22:42.

8 Y� an�kwale mli l� Yehowa k� a�kroa�kroi ewieee t˜��

�m�n�; ek� w� wie� k�ts�� e-Wiem� l� k� enajia�dam�l�i niji adesai ni y�� shikp�� l� n� l� n�. No hew� l�, bei pii l� w�-ts�� ak� w�baa w�he shi w�haa Yehowa n�yeli l� k�ts� bul�kpo ni w�jie� w�ts�� enajia�dam�l�i ni ji adesai ni ehala looe�m� am� gb� ni am�ya n� am�kw� w�n� l� n�. K

´� w�tse m�i

n�� ahi� atua—´ak� n�kw�m�n� l�, k�ts� �mal� naa �aawoo

k� jajem� ni am�k�haa w� l� ni w��kpoo ak� w�k�aatsu niil� n� l�—ebaaha w�-Ny��m� l� mli awo la. Beni Israelbii l�wiehuhuuhu am�shiMoseni am�tse ehi� atua l�, Yehowabuam�nifeem�i l� ak� l� am�fe� am�shi� l�.—4 Mose 14:26, 27.

9 Agb�n� hu, su�m� ni w�y�� k�haw�naanyo gb�m� l� haaw�bu� m�i ni kw�� w�n� l�. M�ni hew� eji nakai? Ojogba��,��� l� ak�oji asraafonyoy� asraafoi akuukomli. K

´� ny�sraafoi

akuu l� baaye omanye ni abaa ny�yi po l�, no l� esa ak� ny�-te� m� f�� m� k� onukpai ni kw�� ny�n� l� afee ekome, ny�-bo am� toi, ni ny�jie bul� kpo ny�ts�� am�. K

´� obaaa ohe shi

ohaaa onukpai ni kw�� ny�n� l� ni otse am�hi� atua l�, ebaa-ny� ek� onanem�i asraafoi l� f�� awala awo oshara mli. Ejian�kwale ak� �m�n� l� asraafoi akui kpataa nibii ahi� waa y�je l��. Shi Yehowa y� asraafoi akui ni ye� buaa m�i jogba��.Ats� Ny��m� ak� “Yehowa Zebaot [loo Taiats�]” shii ab� y�Biblia l� mli. (1 Samuel 1:3) L� ji mum�� b�� nii babaoo nihe wa l� an� Tats�. Bei kom�i l�, Yehowa k� etsuji ni y�� shi-kp�� l� n� l� to� asraafoi ahe. (Ezekiel 37:1-10) K

´� w�tse ade-

sai ni Yehowa ehala am� ak� am�kw� w�n� l� ahi� atua l�, anijeee w�nanem�i Kristofoi asraafoi l� awala w�k�wo� oshara

8. (a) �m�n� l�, m�ni k´� m� ko fee l� ets�� ak� ebaa ehe shi ehaa Ye-

howa n�yeli l�, ni m�ni haa w�naa b� ni Yehowa bu� en� ehaa?(b) M�ni baany� aye abua w� ni w�bo �aawoo toi ni w�kp�l� ts�sem�n�? (Kw�m� akrabatsa ni y�� baafa 46-47 l�.)9. M�ni hew� su�m� ni w�y�� k�ha w�naanyo gb�m� l� baatsir� w�koni w�bu m�i ni kw�� w�n� l�? Ok� en� he n�kw�m�n� aha.

M�ni Hew� Esa ak� W�bu M�i ni Kw�� W�n� L�? 39

Page 42: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

mli l�? K�ji Kristofonyo ko tse onukpai ni ahala am� l� ahi�atua l�, ebaany� eye asafo l� mli bii krokom�i l� hu awui.(1 Korintobii 12:14, 25, 26) K

´� gbek� ko tse atua l�, ebaany�

egba weku muu l� f�� naa. No hew� l�, k´� w�bu adesai ni

kw�� w�n� l� ni w�k� am� fee ekome l�, no ts�� ak� w�sum��w�nanem�i gb�m�i.

10 K�fata he l�, w�bu� m�i ni kw�� w�n� l� ejaak� nakai fee-m� hi k�ha w�. Be f�� be ni Yehowa bi� w� koni w�bu m�i nikw�� w�n� l�, bei pii l� ets�� w� s��nam� ni y�� nakai feem�mli.

´Ak� n�kw�m�n� l�, ek�� gbek�bii ni am�bo am�f�l�i atoi

koni ahi aha am� ni am�wala s�� ats�. (5 Mose 5:16; Efesobii6:2, 3) Ek�� w� koni w�bu asafo� onukpai l� ejaak� k

´� w�feee

nakai l� ebaafite wekukp˜aa ni k

˜a w�k� Yehowa te� l�. (Hebri-

bii 13:7, 17) K�fata he l�, ek�� w� ni w�bo hegb�i ni ye� n� l�atoi y� w� di��ts� w�hil�k�ham� hew�.—Romabii 13:4.

10, 11. M�� gb� n� shwel� kpakpa ni w�y�� ak� w��fee nii ni w�baa-n

´a he s�� l� tsir�� w� koni w�bu m�i ni kw�� w�n� l�?

Ts� ni ji Kristofonyo l� kase� b� niKristo tsu� eyitsoyeli l� he nii ehaa l�

Page 43: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

11 Ani okp�l��� n� ak� yi�toi ahew� ni Yehowa sum�� niw�fee toiboo l� ni w�y�se l� baaye abua w� koni w�bu m�i nikw�� w�n� l�? Bel� ny�haa w�susua hei titrii et� ni w�baany�w�jie bul� kpo w�ts�� m�i ni kw�� w�n� l� he w�kw�a.

BUL� KPO N´I AAAJIE Y� WEKU L� MLI

12 Yehowa di��ts� to weku l� he gb�jian�. Ak�ni Ny��m� jigb�jian�tol� kpakpa hew� l�, eto weku l� he gb�jian� y� gb�ni baaha n� f�� n� aya n� jogba�� y� mli l� n�. (1 Korintobii14:33) Ek� hegb� eha wum�i k� ts�m�i ak� weku yitsei. Wu-m�i jie� bul� kpo am�ts�� am�-Yitso ni ji Kristo Yesu l� k�ts�gb� ni Yesu k� eyitsoyeli l� tsu� nii k�ye� asafo l� n� l� ni am�-kase� l� n�. (Efesobii 5:23) No hew� l�, esaaa ak� wum�i ku�am�hi� am�shwie� am�yitsoyeli l� n�, shi mo� esa ak� am�k�nuufeem� atsu he nii; asa� esaaa ak� am�fe� m�i ni k

´� am�-

wie l� awieee eko loo m�ini yitso� wa, shi mo� am�-jie su�m� k� mlihil� kpo,n

´ı am�fee m�i ni nu� nii

ashishi. Am�haa ehi� am�-jw��m� mli ak� am�hegb�l� yawaa he ko—ey� Yeho-wa n�yeli l� shishi.

13 �am�i k� ny�m�i jiam�wum�i l� ayelik�bua-l�i loo hefatal�i. Am� huam�y� hegb� ko y� wekul� mli, ejaak� Biblia l� wie�

12. M�� hegb� Yehowa k�hawum�i k� ts�m�i y� weku l� mli,ni te am�baany� am�tsu nakaigb�naanii l� he nii am�ha t���?13. M�� gb� n� �am�i k� ny�-m�i baany� ats� atsu am�wekumli gb�naanii ahe nii y� gb� nisaa Yehowa hi� n�?

M�ni Hew� Esa ak� W�bu M�i ni Kw�� W�n� L�? 41

Page 44: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

‘ny�m�i amla’ he. (Ab�i 1:8) Shi y� an�kwale mli l�, am�-y� am�wum�i l� ayitsoyeli shishi. �am�i ni ji Kristofoi l� bu�am�wum�i ayitsoyeli l� k�ts� yelik�buam� ni am�k�haa am�b�ni afee ni am�ny� am�tsu s

˜� ni k

˜a am�n� ak� weku yitsei

l� ahe nii l� n�. Am�gbeee am�wum�i l� ayitsoyeli l� he gu�,am�n

´aaa am�n� hewal� gbonyo, ni am�heee am�yitsoyeli l�

y� am�d��. Y� no najia� l�, am�fi� am�s�� ni am�k� am�fe� ekome. K

´� am�wum�i kp� yi� ko ni am�nyaaa he po l�,

am�j�� bul� mli am�ts�� am�jw��m�, shi am�yaa n� am�baaam�he shi. K

´� am�wum�i l� jeeeOdasefoi l�, ekol� am�k�naa-

gbai baakpe, k�l� am�he shi ni am�baa l� baany� atsir� am�-wum�i l� koni am�tao Yehowa s��gb�.—1 Petro 3:1.

14 K´� gbek�bii fee toiboo am�ha am�f�l�i l�, Yehowa n

´aa

miish��. No feem� hu wo� am�f�l�i ahi� nyam ni ehaa am�-

14. M�� gb� n� gbek�bii baany� ats� am�ha am�f�l�i k� Yehowa an´a

miish��?

42 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Saji ni obaany� obi ohe

ˇ K´� af

˜a mi ak� mifee n� ko ni te� shi wo� Yehowa

shishitoo mlai l�, m�ni mafee?—Mateo 22:37-39; 26:52; Yohane 18:36.

ˇ K´� af

˜a mi ak� mikpa Yehowa kitai l� an�yeli l�,

m�ni mafee?—B�foi l� Asaji 5:27-29; Hebribii 10:24, 25.

ˇ M�ni baaye abua mi koni mabo m�i ni y�� hegb� l�atoi k�j� mitsui�?—Romabii 13:1-4; 1 Korintobii 11:3;Efesobii 6:1-3.

NAM� TOI ESA AK� MABO?

Shishitoo mla: “Yehowa ji w�kojol�, Yehowa jiw�tats� [loo w�mlawol�], Yehowa ji w�ma�ts�.”

—Yesaia 33:22.

Page 45: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

n´aa miish��. (Ab�i 10:1) Gbek�bii k� toiboo he shishitoo mla

n�� n��� tsu� nii y� f�l� kome wekui amli, ni am�le ak� ehemiihia waa ni am�fi am�f�l�i n�� as�� ni am�k� am� afeeekome. Wekui ni emli bii l� tsu� gb�naanii ni Ny��m� k�haam� l� ahe nii l� n

´aa toi�j�l� k� miish�� babaoo. En� wo� Ye-

howa Ny��m�, ni ji wekui f�� a-Shishitol� l� hi� nyam.—Efe-sobii 3:14, 15.

BUL� KPO N´I AAAJIE Y� ASAFO L� MLI

15 Yehowa ehala e-Bi l� ak� Kristofoi asafo l� n� N�yel�. (Ko-losebii 1:13) Yesu hu k� nitsum� ewo ‘etsul� an�kwafo k� ni-lel�’ l� d�� koni eye ebua Ny��m� webii ni y�� shikp�� l�n� l� koni am�j

´a Ny��m�. (Mateo 24:45-47) Yehowa Odase-

foi a-N�yeli Kuu l� ji tsul� kuu l� najia�dam�l�. Taak� eji y�kl��kl�� afii 100 l� mli Kristofoi asafoi l� agb�fa� l�, N�ye-li Kuu l� ts�� gb� ni y�� t

˜�� loo am�najia�dam�l�i tam� n�-

kw�l�i gb�fal�i an� am�k� gb�ts��m�i k� �aawoi haa onukpail� �m�n�.

´Ak� a�kroa�kroi l�, k

´� w�bu Kristofoi onukpai ni

kw�� w�n� l�, bel� w�miibo Yehowa toi.—Hebribii 13:17.16 Onukpai k� asafo� s��l�i l� yeee emuu. Am�y� fat�i tam�

w� n���. Shi k�l�, onukpai l� ji ‘hii ni ji nikeenii’ ni ak�-duro asafoi l� koni am�ye am�bua asafoi l� n

´ı am�he awa

y� mum��. (Efesobii 4:8) Mum� kr��kr�� l� n� ats�� ahole�onukpai. (B�foi l� Asaji 20:28) Y� m�� gb� n�? Hii n��sh�� taom� nii ni y�� Ny��m� Wiem� ni aj� mum�� a�mal� mli l� he dani ahole� am� ak� asafo� onukpai. (1 Timo-teo 3:1-7, 12; Tito 1:5-9) K�fata he l�, dani onukpai l� baa-kw� ak� ny�mim�i hii kom�i sh�� �mal� naa taom� nii l� ahel�, am�k� hi�d�� s�le� k�bi� Yehowa mum� kr��kr�� l� gb�-ts��m�.

15. (a) Te w��fee t��� w�ts�� y� asafo l� mli ak� w�bu� Yehowa n�-yeli l�? (b) M�� shishitoo mlai baany� aye abua w� koni w�bo m�i nikw�� w�n� l� atoi? (Kw�m� akrabatsa ni y�� baafa 48-49 l�.)16. Ats�� mum�� kr��kr�� l� n� ahole� onukpai y� m�� shishinum�naa?

M�ni Hew� Esa ak� W�bu M�i ni Kw�� W�n� L�? 43

Page 46: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

17 Bei kom�i sh�� y� asafo l� mli ni ekol� onukpai k� asafo�s��l�i l� b� ni am�baatsu am�s

˜�i l� ahe nii, tam� kpeei k�ha

shi�m�yaa n�kw�m� n�k�. Y� shihil�i ni tam� en��m�i amlil�, ny�mi nuu ko ni abaptisi l� baany� atsu s

˜� n�� he nii. K

´�

ny�mi nuu ko ni abaptisi l� b� j�m� l�, no l� ny�mi yoo ko niji Kristofonyo ni sa baany� atsu s

˜� n�� he nii. Shi k

´� ny�mi

yoo ko miitsu s˜� ni bei pii l� hii ni abaptisi am� tsu� he nii

l�, esa ak� eh`a eyi n�.� (1 Korintobii 11:3-10) Taom� nii n��

baaa yei ashi. Y� no najia� l�, ehaa am�n´aa hegb� k�jie� bul�

kpo am�ts�� yitsoyeli he gb�jian� ni Yehowa etoy� weku l� k�agb�n� asafo l� mli l�.

BUL� KPO N´I AAAJIE ATS�� JE L�� N�YELII

18 An�kwa Kristofoi j�� am�henilee mli am�k� shishitoomlai ni y�� Romabii 13:1-7 l� tsu� nii. Beni okane� �mal� n��l�, obaana ak� “hegb�i ni ye� n�” ni ats

˜ı t

˜a l� ji je l�� n�yelii

l�. Y� be ni Yehowa k��m� je l�� n�yelii l� agb� ni am�hi shil� mli l�, am�tsu� nibii ni he hiaa, ni ji gb�jian�too kpakpa niam�haa ehi� shi, k� hiam� nii ni am�haa m�i anine sh�� n�l� ahe nii. W�bu� n�yelii n�� k�ts� mlai ni am�wo l� an� niw�ye� l� n�. W�b�� m�d�� w�wo� too, w��malaa woji ni n�-yel�i l� bi� ni w��mala am�n� nii l� an� nii jogba��, ni w�-ye� mlai ni k�� w�he, w�weku, w�nitsum�, loo w�nibii ahel� an�. K�l�, k

´� m�i ni y�� hegb� y� je l�� l� bi ni w�fee n�

ko ni esaaa Ny��m� hi� l� w�booo am� toi. Y� no najia� l�,w�fe� w�nii taak� b�foi ni hi shi y� blema l� fee l�, ak�: “Esaak� abo� Ny��m� mo� toi fe gb�m�i.”—B�foi l� Asaji 5:28,29; kw�m� akrabatsa ni yitso ji “Nam� Toi Esa ak� Mabo?” niy�� baafa 42 l�.

� Saji Krokom�i ni Fata He ni y�� baafa 209-212 l� ts�� shihil�i ko-m�i ni abaany� ak� shishitoo mla n�� atsu nii y� mli.

17. M�ni hew� bei kom�i l� k´� yei ni ji Kristofoi l� miitsu s

˜�i kom�i

ahe nii y� asafo l� mli l�, am�h`aa am�yi n� l�?

18, 19. (a) Te obaats�� shishitoo mlai ni y�� Romabii 13:1-7 l� mlioha t���? (b) M�� gb� n� w�ts�� w�bu� m�i ni y�� hegb� y� je l�� l�?

44 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 47: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

19 W�bu� m�i ni y�� hegb� y� je l�� l� k�ts� b� ni w�k� am�ye� haa l� n�. Ekol� w�k� n�yeli l� najia�dam�l�i baakpe hi�k� hi� bei kom�i. B�fo Paulo k� n�yel�i tam� Ma�ts� HerodeAgripa k� Amralo Festo kpe hi� k� hi�. Hii n�� aje�ba ehiiikwraa, shi Paulo k� am� wie y� bul� mli. (B�foi l� Asaji 26:2,25) K

´� w�k� m�i ni hi� hegb�i wuji y� ma� l� mli loo polisifo-

nyo miiwie l�, ehe miihia ni w�fee w�nii taak� Paulo fee l�.Kristofoi ni ji gbek�bii l� b�� m�d�� koni am�jie su n�� n���kpo am�ts�� am�ts��l�i, skul n�kw�l�i, k� nitsul�i ni y�� skull�. Y� an�kwale mli l�, jeee m�i ni ewieee eshiii w�hem�k�ye-li l� p� w�jie� bul� ni tam� n�k� kpo w�ts��; w�bu� m�i nite� shi wo� Yehowa Odasefoi l� hu. H��, esa ak� m�i ni jeeeOdasefoi l� any� ana ak� w�bu� m�.—Romabii 12:17,18; 1 Pe-tro 3:15.

20 Ny�kahaa w�shashao� shi ak� w��jie bul� kpo w�ts��m�i. B�fo Petro �ma ak�: “Ny�woa m�i f��.” (1 Petro 2:17)K

´� m�i na ak� w�j�� w�tsuiia� w�jie� bul� kpo w�ts�� am�

l�, ebaany� en´a am�n� hewal� waa. Kaim� ak� m�i fioo p�

jie� su n�� kpo �m�n�. No hew� l�, su n�� kpo ni w�jie� l� jigb� kome ni w�ts�� n� w�bo� Yesu fam� n�� toi ak�: “Ny�haany�la atsoa y� gb�m�i ahi�, koni am�na ny�nifeem�nii kpa-kpai l�, ni am�wo ny�ts� ni y�� �w�i l� hi� nyam.”—Mateo5:16.

21 Gb�m�i ni hi� tsui kpakpa l� tsi� b��k�� mum�� la l� y�je�ni ewodu�n��mli.Nohew� l�, k

´�w�jie bul� kpoy�weku

l� mli, asafo l� mli, k� hei krokom�i l�, ebaany� en´a m�i ko-

m�i an� hewal� n´ı etsir� am� ni am�k� w� abanyi� y� la l� mli.

M�� gb�kpam� ni y�� nyam po n�! Shi k´� etsir��� m�i koni

am�ba la l� he po l�, n� kome ko y� ni w�baany� w�n´a n�mi-

maa y� he. Adesai ni w�bu� l� saa Yehowa Ny��m� hi�, nieye� ebuaa w� ni w�hi� esu�m� l� mli. Aso n� ko y� ni he y�s��nam� fe en�?

20, 21. K´� w�jie bul� kpakpa kpo w�ts�� m�i ni kw�� w�n� l�, m��

s��nam�i kom�i j�� mli k�baa?

M�ni Hew� Esa ak� W�bu M�i ni Kw�� W�n� L�? 45

Page 48: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

46 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Satan mum� ni ji naataam� k� atuatsem� su l� eyi je l��ob� �m�n�. No hew� l� Biblia l� ts�� Satan ak� “k��y�� mlihewal� l� n� lum�,” ni ets

˜ı t

˜a ak� n� ni ej� elum�yeli l� mli

k�ba ji “mum� ni tsu� nii �m�n��m�n� y� toigbele bii amlil�.” (Efesobii 2:2) �m�n� l�, m�i babaoo sum��� kwraani m� ko ye� am�n�. D�l� sane ji ak�, n�k� heyeli mum�n�� en

´a m�i kom�i an� hewal� y� Kristofoi asafo l� mli.

´Ak�

n�kw�m�n� l�, ekol� asafo� onukpa ko baaj� mlihil� mliewo �aa y� osharai ni y�� hi�tser�jiem� ni je�ba shara looyiwal� y�� mli l� he, shi ekol� m�i kom�i baakpoo e�aawoon�� loo am�mli baafu y� he po. Ehe miihia ni w�te� m� f��m� k� wiem�i ni y�� Ab�i 19:20 l� atsu nii ak�: “B

´o �aawoo

toi, ni okp�l� ts�sem�, koni w�s�� ni ole nii.”

M�ni baany� aye abua w� koni w�fee en�? Susum� yi�-toi titrii et� ahew� ni m�i kpo� �aawoo loo ts�sem� l� he,koni no s�� l� okadi n� ni �mal� l� wie� y� he.

ˇ “Efeee mi ak� eji �aawoo kpakpa.” Ekol� w�baasusu ak��aa ni awo� w� l� k��� w�he loo m� ni wo� w� �aa l� leeesane ni eba l� f��. Ekol� w�baagbe e�aawoo l� he gu�amr� n���. (Hebribii 12:5) Ak�ni w� f�� w�yeee emuuhew� l�, ani eny�� efee ak� w� mo� esa ak� w�tsake w�-susum� y� sane l� he? (Ab�i 19:3) Ani enaaa n� ko daniebawo bo �aa l�? No hew� l�, esa ak� w�k� w�jw��m�ama n� ni ena dani ebawo w� �aa l� n�. Ny��m� Wiem�l� wo� w� �aa ak�: “M� ts�sem� mli waa, kaa�m�� he!Ok�to jogba��, shi no ji owala.”—Ab�i 4:13.

ˇ “Minyaaa gb� n� ni ets� ewo mi �aa l� he.” Eji an�kwaleak� Ny��m� Wiem� l� ts�� gb� ni hi fe f�� ni abaany� ats�n� awo �aa. (Galatabii 6:1) K�l�, Biblia l� hu k�� ak�: “M�i

“B´

O �AAWOO TOI, NI OKP�L� TS�SEM�”

Page 49: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

M�ni Hew� Esa ak� W�bu M�i ni Kw�� W�n� L�? 47

f�� efee esha, ni Ny��m� anunyam l� eb� am�.” (Romabii3:23) Gb�m� ni ye� emuu p� baany� awo w� �aa kpakpay� gb� ni hi k�wulashi n�. (Yakobo 3:2) Yehowa k� adesaini yeee emuu tsu� nii koni am�wo w� �aa, no hew� l�nilee y� mli ak� w��kwa w�jw��m� ni w�k�aama gb� niats� n� awo w� �aa l� n� l� n�. Y� no najia� l�, esa ak� w�-gbala w�jw��m� k�ya otii ni y�� �aawoo l� mli l� an�, niw�s�le k�susu b� ni w��fee w�k�tsu nii l� he.

ˇ “Ejeee m� ni sa ak� ewo� mi �aa!” K´� efe� w� ak� m�

ni wo� w� �aa l� fat�i ahew� l� s��nam� b� �aa ni ewo�w� l� he l�, esa ak� w�kai otii ni w�susu he k�ts� hi� l�.Asa� k

´� efe� w� ak� afii ni w�ye, niiashikpam� ni w�y��,

loo hegb�i ni w�y�� y� asafo l� mli l� hew� l� �aawoo heehiaaa w� l�, esa ak� w�tsake w�jw��m�. Aha ma�ts�m�ini hi shi y� Israel l� hegb�i wuji, k�l� ehe bahia ni am�-bo �aa ni gbal�i, os�foi, k� ma�bii krokom�i wo� am� l�toi. (2 Samuel 12:1-13; 2 Kronika 26:16-20) �m�n� l�, Ye-howa asafo l� halaa hii ni yeee emuu koni am�wo �aa,ni Kristofoi ni edara y� mum�� l� k� miish�� kp�l�� n�, niam�k�tsu� nii. K

´� w�y� hegb�i loo niiashikpam�i babaoo

fe m�i krokom�i l�, esa ak� w�hi� ahi w�he n� jogba�� ak�ehe miihia ni w�fee n�kw�m�n� kpakpa ak� m�i ni kp�-l�� �aawoo n� ni am�k�tsu� nii, ni w�k�ts�� ak� w�nu� niiashishi ni w�baa w�he shi.—1 Timoteo 3:2, 3; Tito 3:2.

Y� an�kwale mli l�, w�te� m� ko b� ni �aawoo he ehiaaal�. No hew� l� ny�haa w�tswaa w�fai shi ak� w�k� miish��baakp�l� �aawoo n�, w�k�baatsu nii jogba��, ni w�j� w�-tsuiia� w�da Yehowa shi ak� ek� �aawoo, ni ji nikeenii nihere� m� yiwala l� eduro w�. �aawoo ji gb

`�i ni Yehowa

ts�� n� ejie� su�m� kpo ets�� w� l� ate� ekome, ni w�mii-sum� ni w�hi Ny��m� su�m� l� mli.—Hebribii 12:6-11.

Page 50: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

48 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Ehe bahia ni ato blema Israelbii l� ahe gb�jian� jo-gba��. Mose kome too ny��� akw� gb�m�i akpekpei ab�ni nyi� �a ni n� y�� oshara n� l� an�. M�ni efee? “Mosehala Israelbii f�� mli hii ni y�� hewal�, ni ew

´o am� onu-

kpai y� ma� l� n�, akpekpei-ats�m�i, ohaha-ats�m�i, ny�-�mai enum�enum�-ts�m�i k� ny��many��mai-ats�m�i.”—2 Mose 18:25.

�m�n� hu l�, ehe miihia ni ato Kristofoi asafo l� he gb�-jian� jogba��. No hew� ni shi�m�yaa kui y�� am�n�kw�-l�i, onukpai y�� asafo l� mli, asafoi l� y�� kpokpaa n�kw�l�i,kpokpai sr�toi l� hu y�� kpokpaa wuji an�kw�l�i, ni ay��Ma� Ajinafoi Akuu loo Nitsum�he Nine Ajinafoi Akuu y�maji amli l�. Gb�jian�too n�� haa n�kw�l�i l� ny�� am�kw��Yehowa toi ni y�� am�shishi l� an� jogba��. N�kw�l�i n��baabu ak�ntaa am�ha Yehowa k� Kristo.—B�foi l� Asaji20:28.

Gb�jian�too n�� bi� ni w�te� m� f�� m� afee toiboo nieba ehe shi. Esaaa ak� w�kase� Diotrefe ni b� bul� komepo k�ha n�kw�l�i ni hi shi y� egbii l� amli l� su l� k�k��-k�. (3 Yohane 9, 10) Y� no najia� l� esa ak� w�k� b�foPaulo �aawoo l� atsu nii, ek�� ak�: “Ny�boa ny�ts��l�i l�atoi ni ny�baa ny�he shi ny�haa am�; ejaak� am� am�-bu� ny�susumai l� ahe ak� m�i ni baabu he ak�ntaa, koniam�k� miish�� afee nii n��, shi jeee �ts�id��m�; ejaak� noehiii haaa ny�.” (Hebribii 13:17) M�i kom�i fe� toiboo am�-haa onukpai l� k�ji am�k� gb�ts��m�i ni am�k�haa am� l�kp

˜aa gbee, shi k

´� ak� gb�ts��m� ko ni am�nyaaa he loo

am�leee yi�too ni y�� s�� l� ha am� l�, am�te� shi am�wo�en�. Shi ha ehi ojw��m� mli ak�, w�he shi ni w��ba l� bi�ni w�fee toiboo k

´� w�nyaaa n� ni ak�� w� ak� w�fee l� po

“NY�BOA NY�TS��L�I L� ATOI”

Page 51: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

M�ni Hew� Esa ak� W�bu M�i ni Kw�� W�n� L�? 49

he. No hew� l�, esa ak� w�te� m� f�� m� abi ehe ak�, ‘Animife� toiboo ni mibaa mihe shi mihaa m�i ni kw�� min�l�?’

Eji an�kwale ak� Ny��m� Wiem� l� ets��� gb�jian�toiloo nifeem� gb

`�i f�� ni baaha asafo l� atsu nii jogba��.

K�l�, Biblia l� k�� ak�: “Afee nii f�� b� ni y�� f�o k� gb�-naa gb�naa.” (1 Korintobii 14:40) N�yeli Kuu l� k� shishi-too mla n�� tsu� nii k�ts� nifeem� gb

`�i k� gb�ts��m�i ni sa,

n´ı baaha asafo l� atsu nii jogba�� ni afee n� f�� n� gb�naa

gb�naa l� ni ek�haa l� n�. Kristofoi hii ni y�� hegb�i l� hutsu� am�gb�fa�n� k�ts� gb�ts��m�i n�� ni am�kw�� koniak�tsu nii l� n�, ni am�k�fe� toiboo he n�kw�m�n�. Agb�n�hu am�haa ‘am�hi� k

˜aa shi,’ ni ‘am�bo�’ m�i ni kw�� am�-

n� l� ‘atoi.’ (Yakobo 3:17) En� haa ny�mim�i ni y�� kuu f��kuu, asafoi, kpokpai, kpokpai wuji, k� maji amli l� fe� m�ini efee ekome n

´ı ato am�he gb�jian� jogba��, ni ewo�

miish�� Ny��m� l� hi� nyam.—1 Korintobii 14:33; 1 Timo-teo 1:11.

N� ni tam��� nakai l�, Paulo wiem�i ni y�� Hebribii 13:17 l� hu ts�� n� hew� ni toigbele su ye� awui l�. Ebaany�eha m�i ni y�� hegb� l� k� “�ts�id��m�” atsu nitsum� niak�wo am�d�� l�. K

´� asafoku l� k� m�i ni kw�� am�n� l�

efeee ekome ni am�fee am�he atuatsel�i l�, ebaany� ehaam�na am�nitsum� ni abu� l� ak� eji s��m� kr��� hegb�l� tam� jatsu. N� ni baaj� mli aba l� baaye “ny�,” ni ji asa-fo muu l� f�� awui. Y� an�kwale mli l�, k

´� m� ko baaa ehe

shi ehaaa teokrase gb�jian�too l�, eye� l� awui y� gb� krokon�. K

´� ebaaa ehe shi l�, ebaaha ek� e�w�i Ts� l� te� aj�k�,

ni no baafite emum�� shidaam�. (Lala 138:6) Bel�, ny�haaw� f�� w�tswaa w�fai shi ak� w�baaya n� w�fee toiboo niw�ba w�he shi.

Page 52: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Y� GBI gb�k� ni en� jets�rem� l� agbe Yesu l� mli l�, Yesuts�� ak� esum�� ni nibii aya n� jogba�� aha es��nyi�l�i l�w�s��. Es�le y� sane n�� po he eha e-Ts� l� ak�: “Mibiii ak�ojie am� k�j� je l� mli, shi mo� ak� ojie am� k�j� m� f�� l�d�� ni oto am� shweshweeshwe. Am�j��� je l� mli, tam�b� ni mi hu mij��� je l� mli l�.” (Yohane 17:15, 16, Ga Bi-blia Hee) Yesu ts�� y� nii ni ej� etsui� ebi l� mli ak� ey�su�m� ni mli kw� k�ha es��nyi�l�i l�, ni

´ak� wiem�i ni ji

“ny�j��� je l��,” ni ets� hi� ewie nakai gb�k� l� he miihiawaa. (Yohane 15:19) Ek

˜a shi fa�� ak� Yesu s��nyi�l�i l� ahe

ni am�aatsi k�j� je l� he l� k˜a etsui n� waa!

2 “Je l�” n´ı Yesu ts

˜ı t

˜a l� k�� adesai f�� n

´ı etsi am�he

k�j� Ny��m� he, ni Satan ye� am�n�, ni am�ts�m� ny�-ji am�ha �kome�fa k� hen�wom� mum� ni Satan wo�he hewal� l�. (Yohane 14:30; Efesobii 2:2; 1 Yohane 5:19) H��, “je n�� hed�� l� Ny��m� ny

˜�� ni.” (Yakobo 4:4)

Shi te aaafee t��� ni m�i f�� ni sum�� ni am�hi Ny��m�su�m� l� mli l� aaahi je l�� ni nakai bea� n��� l� am�tsiam�he k�j� he l�? W�baasusu gb

`�i enum� ahe: an�kwa ni

w��ya n� w�ye Ny��m� Ma�ts�yeli l� ni Kristo ye� n� l�,w�he ni w�k�wooo ma�kwram�� saji amli, je l� mum� l�ni w��te shi w�wo, hi� ni gbo� n

˜� ni w�k�aasaa w�he, w�-

hi�m�ii an� ni w��ha etse, k� mum�� tawuu nii l� niw��wo.

1. M�ni Yesu ma n� mi y� gbi gb�k� ni en� jets�rem� l� agbe l� l� mli?2. M�ni ji “je l�” ni Yesu ts

˜ı t

˜a l�?

YITSO 5

B� ni Ooofee OtsiOhe K�j� Je l� He

“Ny�j��� je l��.”—YOHANE 15:19.

Page 53: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

AN�KWAYELI K� HE NI AK�WOOOMA�KWRAM�� SAJI AMLI

3 Y� n� najia� ni Yesu k� ehe aaawo ma�kwram�� sajiamli beni ey�� shikp�� l� n� l�, ek� Ny��m� Ma�ts�yeli l�ni ji �w�i n�yeli ni ebaaye n� Ma�ts� w�s�� l� shi�m� feeenitsum�. (Daniel 7:13, 14; Luka 4:43; 17:20, 21) No hew�ni beni Yesu y�� Roma Amralo Pontio Pilato hi� l�, eny�ek�� ak�: “Mima�ts�yeli l� j��� je n��.” (Yohane 18:36)Es��nyi�l�i an�kwafoi l� kase� en�kw�m�n� l� k�ts� an�-kwa ni am�ye� Kristo k� e-Ma�ts�yeli l�, k� Ma�ts�yeli n��ni am�shi�� am�ts�� je l� n�. (Mateo 24:14) B�fo Paulo�ma ak�: “No hew� l� w�ji b�foi [loo najia�dam�l�i] y�Kristo najia�, . . . w�dam�� Kristo najia� w�kpaa ny� faiak�: ny�haa akpataa ny� k� Ny��m� te�!”�—2 Korintobii5:20.

4 Ak�ni ma� najia�dam�l�i dam�� maji amli ni am�-j� l� anajia� hew� l�, am�k� am�he wooo maji amli niam�s�m�� y� l� ma�kwram�� saji amli. K�l�, am�f

´o� n�-

yelii ni am�dam� am�najia� l� an˜� mli. Nakai n��� eji y�

Kristo s��nyi�l�i ni af� am� mu n´ı ‘am�ma� y�� �w�i’ l�

agb�fa�. (Filipibii 3:20) Y� an�kwale mli l�, ek˜aa ni am�-

k�shi�� Ma�ts�yeli l� eye ebua Kristo “toi krokom�i” akpe-kpei ab� ni ‘akpata am�k� Ny��m� te�.’ (Yohane 10:16;Mateo 25:31-40) Toi krokom�i n�� fi� Yesu ny�mim�i niaf� am� mu l� as��.

´Ak� m�i ni efee ekome k�miijaje Mesia

� K�j� afi 33 �.B. Pentekoste gbi l� n� k�baa n�� l�, Kristo miis�m�ak� es��nyi�l�i ni af� am� mu ni y�� shikp�� l� n� l� an� Ma�ts�. (Ko-losebii 1:13) Aw

´o Kristo “je n�� ma�ts�yeli” l� n� ma�ts� y� afi 1914.

No hew� l�, Kristofoi ni af� am� mu l� s�m�� ak� Mesia Ma�ts�yeli l�najia�dam�l�i.—Kpojiem� 11:15.

3. (a) Beni Yesu y�� shikp�� l� n� l�, te ebu ma�kwram�� saji ehat���? (b) M�ni hew� abaany� ak�� ak� Yesu s��nyi�l�i ni af� am� mul� ji Ma�ts�yeli l� najia�dam�l�i l�? (Ok� shishigb� ni�maa l� afata he.)4. M�� gb� n� an�kwa Kristofoi f�� ets�� y� ak� am�ye� Ny��m� Ma�-ts�yeli l� an�kwa? (Kw�m� akrabatsa ni y�� baafa 52 l�.)

B� ni Ooofee Otsi Ohe K�j� Je l� He 51

Page 54: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Ma�ts�yeli l�, kui eny� n�� amli bii l� k� am�hewooo je l��ma�kwram�� saji amli kwraa.—Yesaia 2:2-4.

52 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Odaseyelii babaoo y� yin�sane he woji amli nits�� ak� mra be mli Kristofoi l� k� am�he woooma�kwram�� saji k� tai amli. Wolo ko ni wie� Kris-tojam� he (The Beginnings of Christianity) l� ts��mli ak�: “Kristojam� kl��kl�� hi�nyi�l�i l� kw� jo-gba�� koni mra be mli Kristofoi l� akan

´a su ko ni

baaha am�k� am�he awo ma�kwram�� saji amli.”Nakai n��� hu yin�sane he wolo ko (On the Roadto Civilization) k�� ak�: “M�i ni ye w��jal�i amajian� l� eyanuuu mra be mli Kristofoi l� ashishi, niam�n

´aaa am�he miish��. . . . Kristofoi l� kpoo ak�

am�aatsu nitsum�i kom�i ni akpaa gb� ak� m�i niy�� Roma n�yeli l� shishi l� atsu l�. . . . Am�kp�l���ma�kwram�� hegb�i ni aha am� l� an�.”

Germannyo Ny��m�jam� he nilel� Peter Mein-hold �ma b� ni mra be mli Kristofoi l� fee am�-nii am�ha y� asraafoi anitsum� he l� he ak�:“Am�susum� ji m� ko ny�� afee Kristofonyo ni na-kai bea� n��� l� efee asraafonyo.” Ny��m�jam�he sane ni Jonathan Dymond �ma y� sane ni yi-tso ji “Tsakp

˜aa ni Y�� Tawuu k� Kristofoi Ashishi-

too Mlai Ate�” l� mli l� ts�� mli ak� y� Yesu gbelel� s�� l�, es��nyi�l�i l� “kpoo ak� am�k� am�he aaa-wo [tawuu] mli; ni j�m�, loo tsu�woo, loo gbele nibaany� aj� mli aba l� po gbaaa am�naa.” Dymondk�fata he ak�: “Saji n�� ji an�kwale shiishi.” Yin�sa-ne�mal� kroko k�� ak�, beni “Kristojam� kp�t�” l�p� ni Kristofoi k� am�he wo asraafoi anitsum� mli.

MRA BE MLI KRISTOFOI L� K� AM�HEWOOO MA�KWRAM�� SAJI AMLI

Page 55: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

5 Jeee an�kwa ni an�kwa Kristofoi ye� Kristo l� p� hew�am�k� am�he wooo ma�kwram�� saji amli l�. W�tam���blema Israelbii l� n

´ı Ny��m� ha am� shikp�� p�t�� ko ni

am�hi n� l�, ejaak� w�ji m�i n´ı efee ekome ni y�� maji

sr�toisr�toi amli. (Mateo 28:19; 1 Petro 2:9) No hew� l�,k

´� w�k� w�he yab� ma� ni w�y�� mli l� ma�kwram��

kuu ko l�, w�ny�� w�k� ek˜aa ashi� Ma�ts�yeli l� he sh��

sane l�, ni ebaany� efite ekomefeem� ni y�� w�te� l�.(1 Korintobii 1:10) K�fata he l�, y� ta bea� l� ebaaha w�-wuu w�shi w�ny�mim�i ni awo w� kita ak� w�sum� am�l�. (Yohane 13:34, 35; 1 Yohane 3:10-12) No hew� l�, yi�-too kpakpa hew� ni Yesu k�� ekasel�i l� n

´ı am�k� am�he

akawo tawuu mli l�. Ek�� am� ni am�sum� am�heny�l�ipo.—Mateo 5:44; 26:52; kw�m� akrabatsa ni yitso ji “AniMik� Mihe Wooo Ma�kwram�� Saji Amli?” ni y�� baa-fa 55 l�.

6´Ak� an�kwa Kristofoi l�, w�j�� w�he n� w�ha Ny��m�,

shi jeee adesa ko, asafo ko ni gb�m�i to, loo ma� ko. Ko-rintobii Akl��kl�� Wolo l� yitso 6:19, 20 l� k�� ak�: ‘Ny�-jeee ny� di��ts� ny�n

˜�, ejaak� ah

´e ny� k� jara ni wa.’ No

hew� l�, Yesu s��nyi�l�i l� k� “Kaisare” nii haa Kaisare k�-ts� woo ni am�k�haa l�, too ni am�wo�, k� emlai ni eteeeshi ewooo Ny��m� mlai l� ni am�ye� n� l� n�, ni y� nakaibea� n��� l� am�k� ‘Ny��m� nii haa Ny��m�.’ (Marko 12:17; Romabii 13:1-7) Am�k� ‘Ny��m� nii haa Ny��m�’ k�-ts� j

´a ni am�j

´aa l�, susuma muu f�� mli ni am�j�� am�su-

m�� l�, an�kwa ni am�ye� l� k� toiboo ni am�fe� am�haal� l� n�. K

´� ehe bahia ni am�gboi y� Ny��m� su�m�naa ni-

feem� hew� l�, am�baafee nakai.—Luka 4:8; 10:27; B�foi l�Asaji 5:29; Romabii 14:8.

5. M�� sr�tofeem� y�� Kristofoi asafo l� k� blema Israelbii l� ate�, nisr�tofeem� n�� haa Kristofoi l� fe� am�nii y� m�� gb� n�?6. Te ohe n� ni oj�� oha Ny��m� l� saa b� ni ok� Kaisare ye� ohaa l�he ehaa t���?

B� ni Ooofee Otsi Ohe K�j� Je l� He 53

Page 56: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

B� NI W��FEE W�TE SHI W�WO“JE N�� MUM� L�”

7 Gb� kroko ni Kristofoi ts�� n� am�tsi� am�he k�j�� je l�he ji emum� gbonyo l� ni am�te� shi am�wo�. Paulo �maak�: “Jeee je n�� mum� l� w�n

´a, shi mo� Mum� ni j� Ny�-

�m� mli l�.” (1 Korintobii 2:12) Ek�� Efesobii l� ak�: “Nii niny�nyi� y� mli s

´a y� je n�� su l� naa, y� k��y�� mli hewal�

l� n� lum� l�, ni ji mum� ni tsu� nii �m�n��m�n� y� toi-gbele bii amli l� naa l�.”—Efesobii 2:2, 3.

8 Je l� “k��y��”, loo mum� l� ji hewal� ni tsir�� m�i koniam�gb

´o Ny��m� n� toi, ni haa m�i di� “heloo l� s��dii

nii l� k� hi�m�ii l� as��dii nii l�” as�� l�. (1 Yohane 2:16;1 Timoteo 6:9, 10) N� ni ts�� ak� je l� mum� l� y� “hewa-l�” ji ak� ehaa enibii fe� heloo ni yeee emuu l� ak�n�, ey�nigii, enaa baaa shi, ni ehe shi y� he f�� he tam� k��y��.K�fata he l�, ‘etsu� nii’ y� m�i amli k�ts� sui gbohii tam��kome�fa, hen�wom�, hi�joom�, k� atuatsem� ni ehaaam�n

´aa l� k� agb�n� hu am�tsui naa sane ni ehaa am�ye�

l� n�.� K� w��wie he y� gb� kuku n� l�, je n�� mum� l� haaAbonsam sui l� he� shi y� gb�m�i atsuii amli.—Yohane 8:44; B�foi l� Asaji 13:10; 1 Yohane 3:8, 10.

9 Ani je n�� mum� l� baany� ahe shi y� ojw��m� k�otsui mli? H��, shi ja ohaaa ohi� ahi ohe n�. (Ab�i 4:23)Bei pii l� hewal� ni en

´aa y� m�i an� l� je� shishi y� gb�

nigii n�, ekol� k�ts� m�i ni am�hi� ts�� ak� am�ji gb�m�ikpakpai shi y� an�kwale mli l� am�b� su�m� k�ha Yeho-wa ni ak�b�� l� n�. (Ab�i 13:20; 1 Korintobii 15:33) Agb�n�hu woji ni esaaa, Internet l� n� hei ni b�l�nam� he mfoni-

� Kw�m� Reasoning From the Scriptures l� baafa 389-393 ni YehowaOdasefoi fee l�.

7, 8. M�ni ji “je n�� mum� l�,” ni te ‘etsu� nii’ y� m�i amli ehaa t���?9. M�� gb

`�i an� je n�� mum� l� baany� ats� abote w�jw��m� k� w�-

tsui mli?

54 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 57: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

rii loo hem�k�yeli kwal�i ahe saji y��, hi�tser�jiem� gbo-hii, k� shw�m�i ni ashi� aka� waa y� mli, k� n� f�� n� niSatan loo je l� susum�i jie� kpo y� mli l� baany� aha on

´a

mum� gbonyo n��.10 Te w�baafee t��� w�te shi w�wo je n�� mum� ni y��

nigii l� ni w�hi Ny��m� su�m� l� mli l�? Gb� p� ni w�baa-ny� w�ts� n� w�fee nakai ji gb�jian�i n

´ı Yehowa eto koni

10. Te w��fee t��� w�te shi w�wo je n�� mum� l�?

B� ni Ooofee Otsi Ohe K�j� Je l� He 55

Saji ni obaany� obi ohe

ˇ Te mafee t��� magb´ala n�

hew� ni afla�aa �am� ji amagajam� l� mli l�?�—2 Mose 20:4, 5;1 Yohane 5:21.

ˇ K´� miigb

´ala n� hew� ni mik�

mihe wooo ma� gbijur�ye-lii kom�i amli l�, te mafeet��� majie bul� ni mlikw� kpo mats�� m�i nik� mihem�k�yeli l� kp

˜aaa

gbee l�?—1 Petro 3:15.

ˇ M�� yi�toi ahew� mif˜ıii

ma�kwram�� kui as�� loomik� mihe wooo asraafoianitsum� mli l�?—Yohane 13:34; 1 Yohane 3:10-12.

� Kw�m� Saji Krokom�i ni Fata He,ni y�� baafa 212-215 l�.

ANI MIK� MIHE WOOO MA�KWRAM�� SAJI AMLI?

Shishitoo mla: “Mima�ts�yeli l� j��� je n��.”—Yohane 18:36.

Page 58: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

eha wekukp˜aa kpakpa ahi w�k� l� te� l� ni w�k�aatsu nii

jogba��, k� s�lem� ni w��s�le daa k�bi mum� kr��kr�� l�n�. Yehowa y� hewal� kwraa fe Abonsam loo je� f�� ni y��Satan kud�m� shishi l�. (1 Yohane 4:4) Bel�, kw� b� ni ehehiaa ak� w�tsi w�b��k� Yehowa y� s�lem� mli!

HI� NI GBO� N˜� NI W�K�AASAA W�HE

11 M�tadewoo, ehesaam� k� efalefalefeem� ji kpon�gb�okadi ni ts�� mum� ni kud�� l�. Y� maji pii amli l�, shishi-too mlai ni kud�� atadewoo l� eba shi aahu ak� t�livishi�n� nifeem� n�kw�l� ko k�� ak� eshw� fioo ni ana� n� ko nibaaha ay�se ashawo yei. Gbek�bii yei bibii po saa am�hey� nakai gb� n�, ni adafitswaa wolo ko k�� ak� “am�wo�atadei ni haa anaa am�gb�m�tso l� hei babaoo.” Hesaam�basabasa ni ts�� atuatsem� su k� bul� ni ab� l� ji hesaam�gb� kroko ni miihe shi.

12´Ak� Yehowa tsuji l�, w�miisum� ak� w�saa w�he jo-

gba��, ni ts�� ak� w�wo atadei ni he tse, n� ni y�� hi�m�in�, ni sa k�ha he ni w�yaa k� he ni w�y�� l�, ni en� jagb�. Be f�� be l� esa ak� w�k� “hi� ni gbo� n

˜� k� jw��m�

ni sa” awula w�he, hesaam� ni k´� ak� “nitsum�i kpakpai”

fata he l�, ebafe� n� ni sa k�ha hii k� yei f�� “ni ts�� am�heak� Ny��m� j

´al�i l�.” Esaaa ak� oti ni w�k�saa w�he l� fe�

m�i ajw��m� n´ı w��gbala k�ba w�n�, shi mo� esa ak� eha

‘w�hi Ny��m� su�m� l� mli.’ (1 Timoteo 2:9, 10; Yuda 21)H��, w�miisum� ni w�hewulam� ni y�� f�o fe f�� l� afee‘w�tsuiia� gb�m� ni a��tee l�, ni ji n� ni jara wa y� Ny�-�m� hi�’ l�.—1 Petro 3:3, 4.

13 Ha ehi ojw��m� mli hu ak� atadei ni w�wo� k� w�-hesaam� baany� an

´a b� ni m�i bu� an�kwa jam� am�haa

l� n� hewal�. K´� ak� Hela wiem� ni ats�� shishi ak�

11. M�� gb� n� je n�� mum� l� en´a shishitoo mlai ni kud�� atadewoo

n� hewal� y�?12, 13. M�� shishitoo mlai esa ak� ekud� w�tadewoo k� hesaam�?

56 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 59: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

“hi� ni gbo� n˜�” l� tsu nii

k�k� je�ba he l�, ets�� m�iahenum�i k� am�susum�ini ajw��� he dani akp��yi�. No hew� l�, oti ni esaak� ema w�hi� ji ni w�susum�i krokom�i ahenilei ahebabaoo fe hegb� ni w�y��ak� w�saa w�he y� gb� kon� l�. N� ni he hiaa fe f��l�, w�miisum� ni w�fee ni-bii ni k� woo baaha Yeho-wa k� ewebii l�, w�k� w�heats�� ak� Ny��m� s��l�i, n

´ı

‘w�fee n� f�� n� k�wo Ny�-�m� hi� nyam.’—1 Korin-tobii 4:9; 10:31; 2 Korinto-bii 6:3, 4; 7:1.

14 W�tadewoo, hesaam�,k� falefalefeem� he hiaawaa beni w�k� w�he wo� shi�m� nitsum� l� mli loo beniw�yaa Kristofoi akpee l�. Bi ohe ak�: ‘Ani mihesaam� k�b� ni mikwraa migb�m�tso l� mihaa l� gbalaa m�i ajw��-m� k�baa min� b� ni esaaa? Ani egbaa m�i krokom�i anaa?Ani mibu� hegb� ni miy�� y� mihesaam� k� migb�m�tsol� kwram� mli l� ak� ehe hiaa fe mihe ni aaasa k�ha s��m�hegb�i y� asafo l� mli?’—Lala 68:7; Filipibii 4:5; 1 Petro 5:6.

15 Biblia l� woko mlai p�t�� y� Kristofoi atadewoo, am�-hesaam�, k� falefalefeem� he. Yehowa sum��� ni eny��w�n� ni w�fee n� ko loo ejw�� eha w�. Y� no najia� l�,

14. Y� w�hesaam� k� falefalefeem� gb�fa� l�, m�� saji esa ak� w�biw�he?15. M�ni hew� Ny��m� Wiem� l� woko mlai p�t�� y� atadewoo, he-saam�, k� falefalefeem� he l�?

Ani mihesaam� k� woohaa Yehowa?

Page 60: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

eesum� ni w�ts�m� m�i ni edara y� mum�� n´ı k� Biblia

mli shishitoo mlai susu� nii ahe, m�i n´ı “f� ni am�f�� fee-

m� l� eha am�henum� nii l� ele ekpakpa k� ef�� mlikpa-m�.” (Hebribii 5:14) N� ni he hiaa fe f�� l�, eesum� nisu�m�, ni ji su�m� k�ha Ny��m� k� naanyo gb�m� l� aku-d� w�. (Marko 12:30, 31) Gb

`�i sr�toi babaoo y� ni w�baa-

ny� w�ts� n� w�wo atadei ni w�saa w�he beni w�k� shishi-too mlai n�� tsu� nii l�. Anaa en� y� atadei f�f�ji sr�toisr�toini Yehowa webii ni y�� miish�� l� wo� k�yaa he f�� he niam�buaa am�he naa y� shikp�� l� n� l�.

W�HI�M�II AN� NI W��HA ‘ETSE’16 Je l� mum� l� lakaa m�i akpekpei ab� ni eny�� am�-

n�, ni am�di� shika k� heloonaa nibii as�� ak� n� ni baaha

16. M�� sr�tofeem� y�� je l�� mum� l� k� Yesu ts��m� l� te�, ni m��saji esa ak� w�bi w�he?

Page 61: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

am�n´a miish��. K�l�, Yesu k�� ak�: “Jeee gb�m� nii ni en

´a

ni eteke n� l� mli ewala y��.” (Luka 12:15) Yesu ets��� ak�m� akaye ���m� y� shihil� mli, shi mo� eets�� ak� m�i niji “mum� l�� ohiafoi l� [loo m�i ni le ak� Ny��m� he mii-hia am�]” k� m�i ni yaa n� am�haa am�hi�m�ii an� ‘tse�,’ni ts�� ak� am�k� am�jw��m� maa mum�� nibii an� l�n

´aa an�kwa miish�� y� shihil� mli. (Mateo 5:3; 6:22, 23)

Bi ohe ak�: ‘Ani mihe� n� ni Yesu ts�� l� miye� l��l��, loo“malem� ts�” l� n

´aa min� hewal�? (Yohane 8:44) M�ni mi-

wiem�i, otii ni mik�mam� mihi�, nibii ni mik�ye� kl��-kl�� gb�he, k� b� ni mibaa mije� mihaa l� haa anaa y�mihe?’—Luka 6:45; 21:34-36; 2 Yohane 6.

17 Yesu k�� ak�: “Abu nilee bem y� enitsum�i l� anaa.”(Mateo 11:19, Ga Biblia Hee) Susum� s��nam�i ni m�i niyaa n� am�haa am�hi�m�ii an� tse� l� anine sh�� n� l�ekom�i ahe okw�. Ma�ts�yeli s��m� nitsum� l� haa am�-tsui ny�� am�mli di��ts�. (Mateo 11:29, 30) Am�feee ye-yeeye y� gb� ni esaaa n�, ni no hew� l� am�ye� am�he k�-j�� jw��m�� k� henum�� pi�m�i babaoo ahe. (1 Timoteo6:9,10) Ak�ni am�mii sh�� shihil� mli hiam� nii ni am�y��l� ahe hew� l�, am�n

´aa be babaoo am�haa am�weku l� k�

nanem�i Kristofoi. En� haa am�w� sh�� am�naa. (Jajel� 5:11) Ak�ni am�fe� m�i ejur� b� ni am�aany� hew� l�, am�-n

´aa miish�� babaoo ni j�� n�ham� mli baa l� eko. (B�foi

l� Asaji 20:35) Ni am�y� ‘hi�n�kam� n´ı eteke n�,’ toi�j�l�

k� miish��. (Romabii 15:13; Mateo 6:31, 32) N� ko b� ni k�j��m�i n�� ye� egb�!

NY�HI�A “TAWUU NII L� F�� MLI”18 Abu� m�i ni yaa n� am�hi� Ny��m� su�m� l� mli l�

ahe k�j�� m�d�� ni Satan, m� ni sum��� ak� Kristofoi n´aa

17. Ts˜ıi s��nam�i ni m�i ni haa am�hi�m�ii an� tse� l� anine sh�� n�

l� ekom�i at˜a.

18. Te Biblia l� wie w�heny�l� l�, gb`�i ni ek�tsu� nii, k� mple ni w�-

shi� l� he eha t���?

B� ni Ooofee Otsi Ohe K�j� Je l� He 59

Page 62: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

miish�� k� naan� wala l� b�� koni eha am�kaj´a Ny��m� l�

he. (1 Petro 5:8) Paulo k�� ak�: “Jeee heloo k� l´a w�k�na

n�m� l�, shi mo� w�k� onukpayelii k� hegb�i k� je n�� lu-m�i ni y�� ben� be du� l� mli l�, k� mum�i f�ji asafo ni y���w�iniia� l�.” (Efesobii 6:12) Wiem� ni ji “n�m�” ni ak�-tsu nii l� ts�� ak� m� ni w�k�n�� l� dam� w�hi� kpaakpani eteko ehe. K�fata he l�, wiem�i ni ji “onukpayelii,” “he-gb�i,” k� “je n�� lum�i” ni ak�tsu nii l� ts�� ak� aje gb� atotutuam�i ni mum�i f�ji l� k�baa w�n� l� ahe gb�jian� jo-gba��.

19 Y� emuu ni w�yeee k� w�fat�i l� f�� s�� l�, w�baany�w�ye omanye. Y� m�� gb� n�? K�ts� “Ny��m� tawuu nii l�f��” mli ni w��hi� l� n�. (Efesobii 6:13) Efesobii 6:14-18 l�wie w�tawuu nii l� ahe ak�: “No hew� l� ny�dam�a shi, niny�k� an�kwale af

˜ıa ny�h�, ni ny�woa jal� dama l�, ni ny�-

k� hej�l� sanekpakpa l� he saam�-k�-too awoa ny�naji; f��s�� l� ny�hi�a hem�k�yeli ts

˜�� l� mli, n

˜� ni ny�k�aany� m�

f�� l� g˜aimlibii n

´ı tso� l� f�� ny�gbe l�; ni walaherem� da-

defai [loo hi�n�kam�] l� hu ny�bua, k� mum�� klante niji Ny��m� wiem� l�; ni ny�k� s�lem� k� faikpam� f�� as�-lea daa y� mum� mli.”

20 Ak�ni Ny��m� ji m� ni k� mum�� tawuu nii l� ha w�hew� l�, k

´� w�hi� mli daa l� w�nine eny�� shi k�k��k�.´

Ak� m�i ni tam��� asraafoi ni hi� shi be kpala�� ni am�-wuuu ta l�, Kristofoi miiwu wala k� gbele ta ko ni baayan� daa k�yashi Ny��m� aaakpata Satan je l� hi� ni ek� mu-m�i f�ji f�� awo bu kw��kw�� l� mli l�. (Kpojiem� 12:17;20:1-3) No hew� l�, k

´� ok� gb�j�m�i loo ak�n�i gbohii ko

miishi mple l� onijia� akaje wui, ejaak� ja w� f�� ‘w�gbala’w�he mai dani w�baany� w�ya n� w�ye Yehowa an�kwa.(1 Korintobii 9:27) H��, esa ak� egba w�naa mo� k

´� w�kpa

mple l� shii!

19. Ts��m� Kristofoi amum�� tawuu nii l� mli.20. M�� sr�tofeem� y�� ta ni w�wu� l� k� asraafoi an

˜� l� te�?

60 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 63: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

21 K�fata he l�, w�ny�� w�ye omanye y� w�hewal� naa.No hew� l�, Paulo kai w� ak� ehe miihia ni w�tsi w�b��k�Yehowa y� s�lem� mli “daa y� mum� mli.” Y� nakai bea�n��� l�, esa ak� w�bo Yehowa toi k�ts� e-Wiem� l� kase-m� k� w�ny�mim�i ‘tabil�i’ krokom�i ni w�k�aab� be f��be ni w��n

´a hegb� l� n�, ejaak� jeee w� p� w�wu� ta l�! (Fi-

lemon 2; Hebribii 10:24, 25) Jeee omanye p� m�i ni ye�an�kwa y� nibii n�� f�� amli l� baaye, shi mo� am�baany�am�k� ek

˜aa babaoo af

˜a am�hem�k�yeli l� he k

´� ate shi awo

en� l�.

SAAM� OHE OTO K�F˜A OHEM�K�YELI L� HE

22 Yesu k�� ak�: ‘Ak�ni ny�j��� je l�� hew� je l� ny˜�� ny�

l�.’ (Yohane 15:19) No hew� l�, esa ak� Kristofoi asaa am�-he am�to k�f

˜a am�hem�k�yeli l� he y� bul� k� mlij�l� mli.

(1 Petro 3:15) Bi ohe ak�: ‘Ani minu� n� hew� ni be kom�il� Yehowa Odasefoi fe� am�nii y� gb� ni m�i babaoo nyaaahe n� l� shishi? K

´� ehe bahia ni mak� gb� ni tam� n�k� l�,

ani miyi� ts�� jogba�� ak� n� ni Biblia l� k� tsul� kuu l�k�� l� ji n� ni ja? (Mateo 24:45; Yohane 17:17) Ni k

´� ehe

bahia ni mafee n� ni ja y� Yehowa hi� l�, ani mifee klaloak� mafee nakai ni miy� he miish�� hu ak� eeesoro mi y�je l� he?’—Lala 34:3; Mateo 10:32, 33.

23 Shi bei pii l�, w�k� shwel� ni w�y�� ak� w�tsi w�hek�j� je l� he l� he kai ni y�� nigii waa l� kpe�.

´Ak� n�kw�m�-

n� l�, taak� ats˜ı t

˜a k�ts� hi� l�, Abonsam b�� m�d�� ak�

elaka Yehowa tsuji koni am�k� je l� ab� k�ts� je l� hi�tser�-jiem�i an�. Te w��fee t��� w�hala hi�tser�jiem� kpakpa nibaaha w�n

´a miish�� ni eha w�henilee he atse l�? Abaasu-

su sane n�� he y� yitso ni nyi� s�� l� mli.

21. M�� gb� p� n� w�baany� w�ts� w�ye omanye y� w�mum�� tawuul� mli?22, 23. (a) M�ni hew� esa ak� w�saa w�he w�to be f�� be k�f

˜a w�he-

m�k�yeli l� he, ni m�� sanebim�i esa ak� w�bi w�he? (b) M�� saneabaasusu he y� yitso ni nyi� s�� l� mli?

B� ni Ooofee Otsi Ohe K�j� Je l� He 61

Page 64: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

��� l� ak� ohi� aduawa ko ni ��� n´ı obaaye, shi oy�-

se ak� eheko ekp�t�. M�ni obaafee? Ojogba��, obaany�oye aduawa tso muu l� f�� k� he ni ekp�t� l� hu; obaany�osh� aduawa tso muu l� f�� of

˜�; loo obaafo he ni ekp�t� l�

osh� of˜� n

´ı oye he ni hi l�. Te en��m�i amli n� ni obaa-

fee l�?2 Y� gb� ko n� l�, hi�tser�jiem� tam� aduawa n��. Bei ko-

m�i k´� ootao ojie ohi�tser� l�, oy�se� ak� hi�tser�jiem�i ba-

baoo ni y�� �m�n� l� wo� je�ba gbonyo he hewal�. Nohew� l�, te ofe� onii y� en� he ohaa t���? M�i kom�i baa-kp�l� hi�tser�jiem�i ni ehiii l� n�, ni am�k� am�he baawohi�tser�jiem�i f�� ni y�� je l� mli l� mli. M�i krokom�i baa-kpoo hi�tser�jiem�i f�� koni nibii gbohii akan

´a am�n� he-

wal�. M�i krokom�i hu k� hen�kw�m� kpo� hi�tser�jiem�igbohii, shi bei kom�i l� am�k� am�he wo� hi�tser�jiem�ini hi b� ni sa l� amli. Te nifeem�i n�� ate� n� ni esa ak�ohala koni no aha ohi Ny��m� su�m� l� mli l�?

3 W�tea� m�i pii baahala nifeem� ni ji et� l�. W�kp�-l�� n� ak� ehe miihia ni w�jie w�hi�tser� bei kom�i, shiw�sum�� ak� w�k� w�he awo hi�tser�jiem� ni sa p� mli.No hew� l�, ehe miihia ni w�susu b� ni w�baafee w�nahi�tser�jiem� ni hi k� n� ni ehiii l� he. Shi kl��kl�� l�, ny�-

1, 2. M�� yi� ehe bahiaa ni w�kp� y� hi�tser�jiem� he?3. M�ni he w�baasusu amr� n��?

YITSO 6

B� ni Ooofee OhalaHi�tser�jiem� Kpakpa

“Ny�fea f�� ny�k�woa Ny��m� hi� nyam.”—1 KORINTOBII 10:31.

Page 65: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

haa w�susua hewal� ni hi�tser�jiem� ni w�halaa l� baany�an

´a y� s��m� ni w�s�m�� Yehowa l� n� l� he.

“NY�FEA F�� NY�K�WOANY��M� HI� NYAM”

4 Odasefonyo ko ni egb� ni abaptisi l� y� afi 1946 l�wie be ko ni eho ak�: “Mik�fee oti ni ma mihi� ak� mahibaptisim� he wiem� f�� wiem� ni ahaa l� shishi ni mabo

toi jogba��, oook�� mifata m�i niabaabaptisi am� l� he.” M�ni hew�?Ets�� mli ak�, “Mihen�j��m� l� nimihaa ehi� mijw��m� mli be f�� bel� ji n� titri ni ye� ebuaa mi ni mi-yaa n� miye� an�kwa l�.” �wanejeeko b� he ak� ok� l� kp

˜aa gbee. Ye-

howa shi ni owo ak� ok� owala f��baas�m� l� l� ni oooha ehi ojw��-m� mli daa l� baaye abua bo konioya n� oye l� an�kwa. (Jajel� 5:3;Hebribii 10:7) Y� an�kwale mli l�,jeee Kristofoi as��m� nitsum� l� p�ohen�j��m� l� ni oooha ehi ojw��-m� mli l� baan

´a n� hewal�, shi

mo� ebaan´a owala shihil� mli ni-

bii krokom�i f�� ni hi�tser�jiem�hu fata he l� an� hewal�. B�fo Pau-lo ma an�kwa sane n�� n� mi benie�ma k�ha Kristofoi ni hi shi y�ebea� l� ak�: ‘K

´� nii ny�ye� jio, nii

ny�nu� jio, aloo n� kroko ni ny�fe�jio, ny�fea f�� ny�k�woa Ny��m�hi� nyam.’—1 Korintobii 10:31.

4. Te esa ak� w�hen�j��m� l� an´a hi�tser�-

jiem� ni w�halaa l� n� hewal� eha t���?

B� ni Ooofee Ohala Hi�tser�jiem� Kpakpa 63

Page 66: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

5 N� f�� n� ni ofe� y� oshihil� mli l� saa jam� ni ok�haaYehowa l� he. Paulo k� wiem� ko ni shishinum� yaa sh���tsu nii y� wolo ni e�ma Romabii l� mli, ni ek�ma an�kwasane n�� n� mi eha enanem�i Kristofoi l�. Ewo am� hewa-l� ak�: ‘Ny���a ny�gb�m�tsei l� ny�dam�a shi ak� af�le n

´ı

hi� k˜a ni he tse n

´ı saa Ny��m� hi� n

´ı ny�jam� l� afee mu-

m�� jam� [loo n� ni ny�jw��m� kud��].’ (Romabii 12:1)Ojw��m�, otsui, k� ony�m� fata nibii ni y�� ogb�m�tsol� mli l� ahe. Ok� en��m�i f�� tsu� nii k�s�m�� Ny��m�.(Marko 12:30) Paulo k�� ak� abaany� ak� susuma muu f��mli ni aj�� as�m�� Ny��m� l� ato af�lesh

˜aa he. K�k�b�� ko

y� wiem� ni ji “af�le” ni Paulo k�tsu nii l� mli. Y� Mose Mlal� mli l�, Ny��m� kpo� af�le ni kpa y�� he l�. (3 Mose 22:18-20) Nakai n��� k

´� kpa y� mum�� af�le ni Kristofonyo

ko sh˜aa l� he y� gb� ko n� l�, Ny��m� baakpoo. Shi te en�

aaafee t��� aba l� nakai?6 Paulo wo Kristofoi ni hi Roma l� �aa ak�: “Ny�ka��a

ny�henii [“ny�gb�m�tsei l� f˜ai,” New International Ver-

sion] l� ny�haa esha.” Paulo k�� am� hu ak� ‘am�gbe he-loo l� nitsum�i l�.’ (Romabii 6:12-14; 8:13) Ets� hi� ewie ni-bii ni ji “heloo l� nitsum�i” l� ekom�i ahe y� wolo n�� mlimomo. Ewie adesai eshafeel�i ahe ak�: ‘Loom� eyi am�-daa� ob�.’ ‘Am�nane y� oya k� lashishwiem�.’ ‘Ny��m�gbeyeishem� ko b� am�hi�m�ia�.’ (Romabii 3:13-18) K

´�

Kristofonyo ko k� ‘ehenii’ loo egb�m�tso l� f˜ai fee eshai ni

tam� en��m�i l� kpa baaba ef�lesh˜aa l� he.

´Ak� n�kw�m�-

n� l�, k´� Kristofonyo ko je gb� ekw� nibii gbohii tam� b�l�-

nam� he mfonirii loo ekw� awuiyeli nifeem� k�jie ehi�tse-r� l�, ‘ee�� ehi�m�i eeha esha,’ ni no baaha kpa aba af�leni ek� egb�m�tso l� sh

˜aa l� he. No hew� l�, s��m� f�� s��-

m� ni ek�aaha Ny��m� l� baafee af�le ni he tseee, ni esa�

5. M�� gb� n� 3 Mose 22:18-20 l� ye� ebuaa w� ni w�naa k�k�b�� niy�� Romabii 12:1 l�?6, 7. M�ni k

´� Kristofonyo ko fee l� ebaaha kpa aba af�le ni esh

˜aa l�

he, ni m�ni baany� aj� mli k�ba?

64 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 67: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Ny��m� hi�. (5 Mose 15:21; 1 Petro 1:14-16; 2 Petro 3:11)Kw� oshara kpele ni hi�tser�jiem� gbonyo ni ak�tsu� nii l�haa ebaa m� n�!

7 Ek˜a shi fa�� ak� nibii ni j�� hi�tser�jiem� ni Kristo-

fonyo ko k�tsu� nii l� mli baa l� ji wala k� gbele sane. Nohew� l�, w�miisum� ni w�hala hi�tser�jiem�i ni baaha af�-le ni w�sh

˜aa k�haa Ny��m� l� asa ehi�, shi jeee n� ni baa-

ha kpa aba he. Agb�n� ny�haa w�susua b� ni w��fee w�nahi�tser�jiem� ni hi k� n� ni ehiii l� he.

“NY�HIA EF�� KWRAA”8 Abaany� ak� hi�tser�jiem�i awo kui eny� mli. Ekome ji

hi�tser�jiem�i ni Kristofoi kpo� kwraa; ekroko l� ji hi�tse-r�jiem�i ni Kristofonyo f�� Kristofonyo baahala am�te� n�ni esum��. Kl��kl�� l�, ny�haa w�susua hi�tser�jiem�i niKristofoi kpo� kwraa l� he.

9 Taak� w�kadi y� wolo n�� Yitso 1 l� mli l�, anaa ni-bii ni Biblia l� efee l� fa�� ak� am�hiii l� y� hi�tser�jie-m�i kom�i amli.

´Ak� n�kw�m�n� l�, anaa awuiyeli ni ak�-

jie� hi�tser�, daimonioi anifeem�i, b�l�nam� he mfoniriiloo je�ba shara ni b� hi�m�i n� y� Internet l� n� hei ko-m�i, sinii k� TV n� nifeem�i kom�i k� lalai kom�i amli,loo awo� nifeem�i n�� ahe hewal� y� en��m�i amli. Ey�mli ak� abu� hi�tser�jiem�i gbohii n�� ak� sane ko kwraab� am�he mo�, shi esa ak� an�kwa Kristofoi akpoo en��-m�i ejaak� am�te� shi am�wo� shishitoo mlai loo mlai niy�� Biblia l� mli l�. (B�foi l� Asaji 15:28, 29; 1 Korintobii6:9, 10; Kpojiem� 21:8) K

´� okpoo hi�tser�jiem�i gbohii l�,

ohaa Yehowa naa ak� y� an�kwale mli l� ‘ohi� ef�� kwraa’ni ‘owi� ef��’ daa. Ni k� ofee nakai l�, no ts�� ak� oy� “he-m�k�yeli ni apasa ko b� mli.”—Romabii 12:9; Lala 34:15;1 Timoteo 1:5.

8, 9. (a) M�� kui eny� abaany� ak� hi�tser�jiem�i awo mli? (b) M��hi�tser�jiem�i w�kpo�, ni m�ni hew�?

B� ni Ooofee Ohala Hi�tser�jiem� Kpakpa 65

Page 68: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

10 Shi ekol� m�i kom�i baasusu ak� hi�tser�jiem�i ni je�-ba shara nifeem�i y�� mli l� yeee awui. Am�baak�� ak�,‘Many� makw� y� sinii amli looTV n�, shi mik� mihe wo�nifeem�i ni minaa l� amli k�k��k�.’ Susum�i ni tam� n�k�l� lakaa m� ni ey� oshara. (Yeremia 17:9) K

´� w�k� nibii ni

Yehowa wie� eshi� l� jie� w�hi�tser� l�, ani w�baany� w�-k�� y� an�kwale mli ak� ‘w�hi� ef�� kwraa’? Je�ba gbohiiahe nibii ni w��kw�, w��kane loo w��bo toi l� baagbe w�-henilee. (Lala 119:70; 1 Timoteo 4:1, 2) Nifeem�i n�� baa-ny� an

´a w�je�ba loo b� ni w�bu� eshai ni m�i krokom�i

fe� w�haa l� n� hewal�.11 Eji n� ko ni miiya n� amr� n�� ak� Kristofoi kom�i k�

am�he wo� je�ba shara mli y� hewal� n´ı nibii ni am�f��

kw�m� l� n´aa y� am�n� l� hew�. K

´� ek� am� yawo osha-

ra mli dani am�naa ak� “n˜� p� n

´ı gb�m� d

˜u� l�, no n���

ebaakpa hu.” (Galatabii 6:7) Shi abaany� ajo oshara n��naa foi. K

´� ok� hen�kw�m� du nibii kpakpai y� ojw��m�

mli l�, ok� miish�� baakpa nibii kpakpai.—Kw�m� akraba-tsa ni yitso ji “M�� Hi�tser�jiem� Esa ak� Mihala?” ni y��baafa 67 l�.

M� DI��TS� YI�KP�I NI DAM� BIBLIAMLI SHISHITOO MLAI AN�

12 Ny�haa w�susua hi�tser�jiem�i kuu ni ji eny� l� he—n� ni Ny��m� Wiem� l� ewieko eshiko ni asa� ewieeen� ko k�ts��� ak� ekp�l��� n� l�. Y� hi�tser�jiem�i n��agb�fa� l�, esa ak� Kristofonyo f�� Kristofonyo akp� eyi�k�hala am�te� n� ni esusu� ak� ehi l�. (Galatabii 6:5) Shik�l�, w�y� n� ko ni baats�� w� gb� k�hala n� ni hi. Shi-shitoo mlai loo an�kwalei ni be hooo y� Biblia l� mli n

´ı

10. M�� susum� n´ı y�� oshara m�i hi� y� hi�tser�jiem� he, ni m�ni

hew� ey�� oshara l�?11. M�� gb� n� Galatabii 6:7 l� baa mli y� hi�tser�jiem� gb�fa�?12. M�� gb� n� Galatabii 6:5 l� k�� hi�tser�jiem� he, ni m�� gb�ts��-m� y�� ni baaye abua w� ni w�kp� w�yi�?

66 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 69: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

B� ni Ooofee Ohala Hi�tser�jiem� Kpakpa 67

Ani Ny��m� baan´a he miish�� k

´� . . .

ˇ wiem�i ni y�� lalai ni mibo� toi l� amli l� haaewaa k�haa mi ak� majw�� nibii ni he tse he?—1 Korintobii 6:9, 10.

ˇ mikase� m�i ni y�� sinii ni mikw�� l� amli l�anifeem�i k� wiem� sha ni am�wie� l�?—Luka 6:40.

ˇ mishw�� vidio n� shw�m�i ni haa mife� mihe tam�awuiyel� loo m� ni k� ehe wo� je�ba shara mli y�mli l�?—Lala 11:5, 7.

ˇ mik� shishitoo mlaini mishi�� y� he mits��m�i krokom�i l� tsuuunii k

´� miikp� miyi� y�

hi�tser�jiem� he l�?—Romabii 2:21.

M�� HI�TSER�JIEM� ESA AK� MIHALA?

Shishitoo mla: “Ny�hia ef�� kwraa; ny�kp�t�aekpakpa he.”—Romabii 12:9.

Page 70: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

baaye abua w� koni w�y�se Yehowa susum�i y� saji ahe.K

´� w�kase shishitoo mlai n�� jogba�� l�, w�baany� w�yoo

‘nii ni ji Yehowa su�m�naa nii’ y� n� f�� n� mli, ni hi�tser�-jiem� ni w�halaa hu fata he.—Efesobii 5:17.

13 Ek˜a shi fa�� ak�, esoro ny�m�i ni Kristofonyo f��

Kristofonyo y�� ni ek�kpaa ekpakpa k� ef�� mli. (Filipibii

13. M�ni baatsir� w� koni w�kpoo hi�tser�jiem�i ni esaaa Yehowahi� l�?

K´� w�k� Ny��m� shishitoo mlai tsu nii k

´� w�miikp� w�yi� y�

hi�tser�jiem� he l�, eha� w�ye w�he awui y� mum��

68 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 71: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

1:9) K�fata he l�, Kristofoi le ak� esoro hi�tser�jiem�i niam�te� m� f�� m� sum��. No hew� l�, esaaa ak� w�kpaagb� ak� Kristofoi f�� baakp� yi� kome. F�� s�� l�, k

´� w�ha

Ny��m� shishitoo mlai l� n´a w�n� hewal� jogba�� l�, w�-

baasum� waa ak� w�kpoo hi�tser�jiem�i ni esaaa Yehowahi� l�.—Lala 119:11, 129; 1 Petro 2:16.

14 K´� ookp� oyi� y� hi�tser�jiem�i ni ok� ohe baawo mli

l� ahe l�, esa ak� osusu obe ni ji oti kroko ni he hiaa l�he. Ey� mli ak� nibii ni y�� hi�tser�jiem�i ni osum�� l�mli l� haa anaa nifeem�i ni osusu� ak� ehi l� mo�, shi beini oye� y� he l� haa anaa nibii ni ok�ye� kl��kl�� gb�hey� oshihil� mli. Y� an�kwale mli l�, Kristofoi k� mum��nibii ye� kl��kl�� gb�he y� am�shihil� mli. (Mateo 6:33)No hew� l�, m�ni obaany� ofee koni ok� Ma�ts�yeli l� henibii l� aye kl��kl�� gb�he y� oshihil� mli daa? B�fo Pau-lo �ma ak�: “Ny�kw�a b� ni ny�aafee n

´ı ny�k� hi�t�jem�

anyi�, jeee tam� m�i ni leee nii, shi mo� tam� nilel�i, m�ini tsu� am�dek

˜a he nii.” (Efesobii 5:15, 16) H��, k

´� oto bei

ab� ni obaaye k�jie ohi�tser� l�, no baaye abua bo koni on´a

bei k�ha “nii ni hi titri l�”—nifeem�i ni baaha ohe awa y�mum�� l�.—Filipibii 1:10.

15 Agb�n� hu, nilee y� mli ak� w��hala hi�tser�jiem� nisane ko kwraa b� he. M�ni en� ts��? Susum� n�kw�m�n�ni k�� aduawa he l� he eko�� okw�. B�ni afee ni aleen�okaye he ni ekp�t� l� eko l�, ofo� he ni hi l� eko ofataa heni ekp�t� l� he osh�� of��. Nakai n��� nilee y�� mli ak�w��hala hi�tser�jiem�i ni sane ko kwraa b� he. Jeee hi�tse-r�jiem�i ni ek

˜a shi fa�� ak� ete� shi ewo� Biblia mli shishi-

too mlai l� p� Kristofonyo ni hi� k˜a shi l� kpo�, shi ekpo�

14. (a) M�ni esa ak� w�susu he k´� w�miikp� w�yi� y� hi�tser�jiem�

he? (b) Te w��fee t��� w�k� Ma�ts�yeli l� he nibii l� aye kl��kl�� gb�-he y� w�shihil� mli l�?15. M�ni hew� nilee y�� mli ak� ooohala hi�tser�jiem�i ni sane kokwraa b� am�he l�?

B� ni Ooofee Ohala Hi�tser�jiem� Kpakpa 69

Page 72: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

hi�tser�jiem�i n´ı yi� et��� m� y� he loo am�te� n� ni eee-

ny� efee ak� nibii ni baany� aye w� awui y� mum�� y��mli l� hu. (Ab�i 4:25-27) K

´� ok� Ny��m� Wiem� l� tsu nii

jogba�� l� ebaaye ebua bo ni ofee nakai p�p��p�.

‘NII F�� NI HE TSE’16 An�kwa Kristofoi jw��� Yehowa susum� he kl��kl��

dani am�kp�� am�yi� y� hi�tser�jiem� he. Yehowa susu-m�i k� eshishitoo mlai l� y� Biblia l� mli.

´Ak� n�kw�m�-

n� l�, Ma�ts� Salomo ts˜ı nibii sr�toi ni Yehowa ny

˜��, tam�

“apasa lil�i, k� niji ni shwie� l´a ni eye bem shi, tsui ni

shwie� eyi� jw��m�i f˜�ji, naji ni he y�� oy

´a k� foijee k�

ef�� mli yaa” l� at˜a. (Ab�i 6:16-19) Te esa ak� Yehowa su-

sum�i an´a osusum�i an� hewal� eha t���? Lalats� l� wo�

w� hewal� ak�: “Ny� m�i ni ny�sum�� Yehowa l�, ny�ny�aef��!” (Lala 97:10) Esa ak� nibii ni ok�jie� ohi�tser� l� ats��ak� ony

˜�� nibii ni Yehowa ny

˜�� l� l��l��. (Galatabii 5:19-

21) Agb�n� hu, kaim� ak� n� ni haa anaa n˜� gb�m� n

´ı oji

di��ts� ji nibii ni ofe� y� teem��, shi jeee nibii ni ofe� y�m�i ahi� l�. (Lala 11:4; 16:8) No hew� l�, k

´� y� otsui� t

˜�� l�

oosum� ak� y� n� f�� n� mli l� ofee onii y� gb� ni k� Yeho-wa susum�i kp

˜aa gbee n� l�, obaaha oyi�kp�i f�� k� Biblia

16. (a) Te w��fee t��� w�ts�� ak� w�susum�i y� je�ba he l� k� Yeho-wa susum�i kp

˜aa gbee l�? (b) M�� gb� n� obaany� ots� oha Biblia mli

shishitoo mlai k� nitsum� ats� osu?

Dani Kristofoi aaakp� am�yi� y� hi�tser�jiem�ko he l�, am�bi� am�he ak�

ˇ Te ebaasa wekukp˜aa ni k

˜a mik� Ny��m� te� l�

he eha t���?

ˇ Te ebaasa mi di��ts� mihe eha t���?

ˇ Te ebaasa m�i krokom�i ahe eha t���?

70 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 73: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

mli shishitoo mlai akp˜a gbee. Nakai ni ooofee l� baaha ets�

osu.—2 Korintobii 3:18.17 M�ni eko�� obaany� ofee koni oha onifeem�i k� Ye-

howa susum�i akp˜a gbee beni okp�� oyi� y� hi�tser�jiem�

he l�? Susum� sanebim� n�� he, ‘Te en� baasa mi k� mi-shidaam� y� Ny��m� hi� l� he eha t���?’

´Ak� n�kw�m�-

n� l�, dani oookp� oyi� ak� obaakw� sini ko l�, bi ohe ak�,‘Te sini n�� mli nifeem�i l� baasa mihenilee he eha t���?’Ny�haa w�susua shishitoo mlai ni k�� sinikw�m� he l� hew�kw�a.

18 Shishitoo mlai ni he hiaa ni w�baany� w�k�kp� w�yi�y� en� he l� ate� ekome y� Filipibii 4:8 l�, j�m� k�� ak�: ‘Niiab� ni ji an�kwa, nii ni sa woo, nii ni ja, nii ni he tse, nii niad�� he, nii ni y�� gb�i kpakpa l� f��, k

´� je�ba kpakpa ko

y�, k´� yijiem� ko hu y� l�, en��m�i an� ny�jw��a!’ Paulo

miiwie nibii ni esa ak� w�susu he y� w�tsuiia� ni ji nibii nisaa Ny��m� hi� l� ahe y� kuku n�� mli, shi jeee hi�tser�-jiem� he. (Lala 19:15) Shi w�baany� w�k� shishitoo mlan�� atsu nii k

´� w�miikp� w�yi� y� hi�tser�jiem� he l�. Y�

m�� gb� n�?19 Bi ohe ak�, ‘Ani sinii ni mikw��, vidio n� shw�m�i n

´ı

mishw��, lalai ni mibo� toi loo nibii krokom�i ni mik�-jie� mihi�tser� l� haa mijw��m� mli yi� k� ‘nii f�� ni hetse’ l�?’

´Ak� n�kw�m�n� l�, k

´� okw� sini ko ot

˜a l�, m�� su-

sum�i he� shi y� ojw��m� mli? K´� eji susum�i ni hi,

ni y�� kr���, ni tswaa m� emaa shi l�, no l� eji hi�tser�-jiem� kpakpa. Shi k

´� sini ni okw� l� ha osusu nibii ni he

tseee he l�, ejeee hi�tser�jiem� kpakpa, ni ebaaye bo awui

17. Dani w��kp� w�yi� y� hi�tser�jiem� ko he l�, m�� saji esa ak� w�biw�he?18, 19. (a) M�� gb� n� shishitoo mla ni y�� Filipibii 4:8 l� baany� ayeabua w� koni w�na hi�tser�jiem� ni hi l�? (b) M�� shishitoo mlai kro-kom�i baany� aye abua bo ni ohala hi�tser�jiem�i kpakpai? (Kw�m�shishigb� ni�maa l�.)

B� ni Ooofee Ohala Hi�tser�jiem� Kpakpa 71

Page 74: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

po. (Mateo 12:33; Marko 7:20-23) M�ni hew�? Ejaak� k´�

osusu nibii ni he tseee he l� ebaafite miish�� ni oy�� l�,ebaaha atsw

˜a aba ohenilee n

´ı ok� Biblia l� ets�se l� l� he, ni

ebaany� efite wekukp˜aa ni k

˜a ok� Ny��m� te� l�. (Efesobii

5:5; 1 Timoteo 1:5, 19) Ak�ni hi�tser�jiem�i ni tam� n�k�baaye bo awui hew� l�, esa ak� otswa ofai shi ak� obaa-kpoo am� kwraa.� (Romabii 12:2) Feem� onii tam� lalats�ni tsi eb��k� Yehowa y� s�lem� mli ni ek�� ak�, “jiem� mi-hi� k�j� yaka nii akw�m� n�” l� fee l�.—Lala 119:37.

O M�I KROKOM�I AN˜� MLI

20 Paulo ts˜ı Biblia mli shishitoo mlai ni he hiaa ni esa

ak� w�susu he k� w�miikp� w�yi� y� saji ni esa ak� m� f��m� k� ehenilee akp� eyi� y� he l� ate� ekome t

˜a. Ek�� ak�:

“W�y� nibii f�� hegb�, shi jeee nibii f�� haa m� nane m��shi. M� ko m� ko akapele miiha ehe, shi mo� m� f�� m�apele aha enaanyo.” (1 Korintobii 10:23, 24) M�� gb� n�shishitoo mla n�� k�� yi� ni w�kp�� y� hi�tser�jiem�i ni hil� ahe? Esa ak� obi ohe ak�, ‘Te hi�tser�jiem� ni mihala n��baasa m�i krokom�i ahe eha t���?’

21 Ohenilee baany� a�m� bo gb� koni ok� ohe awohi�tser�jiem� ko ni osusu� ak� ‘oy� hegb�’ ak� ok� ohe wo�mli loo ehi l� mli. Shi k

´� ona ak� an�kwa Kristofoi kroko-

m�i ni am�henilee haa am�tsi� am�he k�j�� nibii babaoohe l� nyaaa oyi�kp�� l� he l�, ekol� obaakp� oyi� ak� ok�ohe wo� mli. M�ni hew�? Ejaak� osum��� ni ‘ofe� ony�-mim�i l� esha’—loo taak� Paulo wie l� ‘ofe� esha oshi�Kristo’ po—k�ts� an�kwa Kristofoi krokom�i ni oooha ewak�ha am� ak� am�aaya n� am�ye Ny��m� an�kwa l� n�.

� Obaany� ona shishitoo mlai krokom�i ni obaany� ok�kp� oyi� y�hi�tser�jiem� he l� y� Ab�i 3:31; 13:20; Efesobii 5:3, 4; k� Kolosebii 3:5, 8, 20.

20, 21. M�� gb� n� 1 Korintobii 10:23, 24 l� k�� yi� ni w�kp�� y� hi�-tser�jiem�i ni hi l� ahe?

72 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 75: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Ohaa k�k�b�� ni ji ak�, “ny�kats�m�a pampii” l� k˜aa otsui

n�. (1 Korintobii 8:12; 10:32) �m�n� l�, an�kwa Kristofoik� Paulo �aawoo ni mlihil� k� nilee y�� mli l� tsu� nii k�-ts� hi�tser�jiem�i ni ‘am�y�� hegb�’ ak� am�k� am�he wo�mli shi ehaaa ‘m� nane am� shi’ l� ni am�kpo� l� n�.—Ro-mabii 14:1; 15:1.

22 Shi w�baany� w�susu sane ni k�� m�i krokom�i an˜�

mli ni w��fo l� he y� gb� kroko n�. Esaaa ak� Kristofonyoni ehenilee haa etsi� ehe k�j�� nibii babaoo he l� maa n�mi doo ak� m� f�� m� ni y�� Kristofoi asafo l� mli l� k� l�akp

˜a gbee y� hi�tser�jiem�i ni esusu� ak� ehi l� ahe. K

´� efee

nakai l�, eefee enii tam� ts�ne kud�l� ko n´ı maa n� mi doo

ak� ts�ne kud�l�i krokom�i ni k� l� nyi� gb�jegb� ko n� l�awo am�l�lei l� afoi tam� b� ni ewo en

˜� l� foi l�. K

´� efee na-

kai l� no ts�� ak� ek� mlij�l� tsuuu nii. Esa ak� m� ni ehe-nilee haa etsi� ehe k�j�� nibii babaoo he l� aj� su�m� mliajie bul� kpo ets�� an�kwa Kristofoi krokom�i ni nyaa hi�-tser�jiem�i krokom�i ni eteee shi ewooo Kristofoi ashishi-too mlai ahe l�. K

´� efee nakai l�, ehaa ‘gb�m�i f�� le� emli-

j�l�’ l�.—Filipibii 4:5; Jajel� 7:16.23 K

´� w��mua naa l�, te ooofee t��� ohala hi�tser�jiem�

kpakpa? Kpoom� hi�tser�jiem� f�� hi�tser�jiem� ni anaaje�ba shara nifeem�i ni Ny��m� Wiem� l� eha efee fa��ak� ehiii y� mli l�. Ok� Biblia mli shishitoo mlai ni abaany�ak�tsu nii k�kp� yi� y� hi�tser�jiem�i ni awieko he t

˜�� y�

Biblia l� mli l� atsu nii. Ok� ohe akawo hi�tser�jiem�i nibaaye ohenilee awui l� mli, ni n

´a he miish�� ak� oookpoo

hi�tser�jiem�i ni baany� agba m�i krokom�i anaa, titri l�ny�mim�i Kristofoi l�. Eba ak� ofai shi ni otswa ak� obaa-fee nakai l� baawo Ny��m� hi� nyam ni eha ok� oweku l�ahi esu�m� l� mli.

22. M�ni hew� Kristofoi efeee sh�ii y� saji ni ebi� ni m� f�� m� k� ehe-nilee akp� eyi� y� he l�?23. Te ooofee t��� ohala hi�tser�jiem� kpakpa?

B� ni Ooofee Ohala Hi�tser�jiem� Kpakpa 73

Page 76: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

W��W�I Ts� l� k� n� ko ni he hiaawaa edurow�—no ji walani w�y�� ak� adesai ni susu� nii ahe ni baany� ajie esui l�akpo l�. (1 Mose 1:27) Nikeenii ni he hiaa waa n�� haa w�-ny�� w�naa s��nam�i ni y�� Biblia mli shishitoo mlai ahe.K

´� w�k� shishitoo mlai n�� tsu nii l�, w�baany� w�dara y�

mum�� ak� m�i ni sum�� Yehowa n´ı ‘w�henum� nii l� ele

ekpakpa k� ef�� mlikpam�.’—Hebribii 5:14.2 Ny�m� ni w�y�� ni haa w�ny�� w�susu� Biblia mli shi-

shitoo mlai ahe l� he miihia waa �m�n�, ejaak� nibii ni ehemiihia ni w�kp� w�yi� y� he y� shihil� mli l� efa babaooaahu ak� any�� awo mla y� eko f�� eko he. En� je� kpo fa��y� helatsam� saji amli, titri l� tsofai ni ak� l

´a mli nibii fee k�

helatsam� mli nifeem�i ni k�� l´a he l� ahe l�. M�i f�� ni mii-

sum� ni am�bo Yehowa toi l� haa sane n�� he hiaa am�. K�-fata he l�, k

´� w�nu� Biblia mli shishitoo mlai ni k�� sane n��

he l� shishi l�, esa ak� w�ny� w�kp� yi� kpakpai ni gba� w�-henilee naa ni baaha w�hi Ny��m� su�m� l� mli. (Ab�i 2:6-11) Ha w�susu shishitoo mlai n�� ekom�i ahe w�kw�.

WALA K� L´A Y� KR��KR��

3 Beni Kain gbe Habel l� s�� ets��� n��� ni Yehowa ha anaak� wala k� l

´a y� kr��kr��, ni agb�n� hu tsakp

˜aa ni he hiaa

waa k˜a wala k� l

´a te�. Ny��m� k�� Kain ak�: “Ony�mi l� l

´a

1, 2. M�ni Ny��m� k�duro w� ni he hiaa waa �m�n�, ni m�ni hew�ehe hiaa waa l�?3, 4. M�� be aha efee fa�� y� �mal�i l� amli ak� l

´a y� kr��kr��, ni

m�� shishitoo mlai an� edam�?

YITSO 7

Ani Obu� Wala Taak�Ny��m� Bu� Wala L�?

“Bo o��� wala nubu y��.”—LALA 36:10.

Page 77: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

gbee miibol� miits´� mi k�miij� shikp�� s

˜u l� mli!” (1 Mose

4:10) Y� Yehowa hi� l�, Habel l´a l� dam� shi ha wala ni ats�

yiwaa n� aha eje ed�� l�. Bel� abaany� ak�� ak�, Habel l´a l�

bo ts´� Ny��m� koni et� owele.—Hebribii 12:24.

4 Y�NuAfuani bay�Noawala bea� l� s�� l�, Ny��m� �m�adesai agb� koni am�ye kooloi shi jeee kooloi al

´a. Ny��m�

k�� ak�: “Shi loo k� el´a ni ji esusuma l�, ny�kayea. Shi an�-

kwa mabi ny�l´a hu shi y� ny�susumai ahew�.” (1 Mose 9:

4, 5) Kita n�� k�� Noa seshibii ni hi shi y� nakai bea� k�bashi�m�n� l� f�� ahe. Emaa shishinum� ni y�� wiem�i ni Ny�-�m� k� Kainwie mra mli l� s�� l� n� mi ak�, l

´a fe� adeb�� ni-

bii f�� asusumai loo am�wala he mfoniri. Nakai kita l� huts�� fa�� ak� Yehowa ni ji wala Hal� l� baagbala m�i f�� niebuuu wala k� l

´a l� atoi.—Lala 36:10.

5 Anaa an�kwa saji eny� ni be hooo n�� hu y� Mose Mlal� mli. A�ma y� 3 Mose 17:10, 11 l� ak�: “Ni m� f�� m� . . . niye� l

´a f�� l

´a l�, majie mihi� maka nakai susuma l�, ni mafo

l� k�aaj� ema� l� te� mash� maf�. Ejaak� heloo l� wala y� el´a

l� mli, ni mi l� mi��ha ny� y� af�lesh˜aa lat� l� n�, koni a��-

kp˜at

˜a ah

˜a ny�susumai l�; ejaak� l

´a ak�kp

˜at

˜aa ahaa susuma.”�

—Kw�m� akrabatsa ni yitso ji “B� ni L´a Kp

˜at

˜aa W�k� Ny�-

�m� Te�,” ni y�� baafa 76 l�.6 K

´� ak� kooloo ni agbe l� l

´a tsuuu nii y� af�lesh

˜aa lat� l�

n� l�, atsi� ashwie� shikp��. No hew� l� y� mfonirifeem��l�, ak� wala l� ku� s�� haa wala Hal� l�. (5 Mose 12:16; Eze-kiel 18:4) Shi kadim� ak�, ehe ehiaaa ni Israelbii l� ab� m�-d�� ak� am�baajie l

´a l� f�� k�j� kooloo ni am�gbe l� loo l�

� Beni adeb�� nibii ahe nilee adafitswaa wolo ko (Scientific Ameri-can) wie� wiem� ni Ny��m� wie ak� “heloo l� wala y� el

´a l� mli” l�

he l�, ek�� ak�, “Ey� mli ak� l´a fe� wala he mfoniri mo�, shi abaany�

ak�� ak� l´a ji wala di��ts�: k

´� m� ko wala yibii y�ji l� k� wala yibii tsu-

ji l� f�� tsuuu nii jogba�� l� eny�� ehi wala mli.”

5, 6. M�� gb� n� Mose Mla l� ha ana ak� wala y� kr��kr�� ni ejara wawaa? (Kw�m� akrabatsa ni y�� baafa 78 l� hu.)

Ani Obu� Wala Taak� Ny��m� Bu� Wala L�? 75

Page 78: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

mli ni eko akashw� y� mli. K´� afo kooloo l� s

˜� y� gb� kpakpa

n�, ni af�se el´a l� ashwie shi jogba�� l�, Israelnyo f�� Israel-

nyo baany� aye n´ı ehenilee gbaaa enaa, ejaak� el

´a l� n

´ı af�se

ashwie shi jogba�� l� ts�� ak� abu Wala Hal� l�.

7 David ni ji ‘nuu n´ı Ny��m� y�� ehe tsui’ l� nu shishitoo

7. M�� gb� n� David ts�� ak� enaa l´a ak� n� ko ni y�� kr��kr��?

76 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Ak� l´a dam�� shi k�haa wala y� Ny��m� Wie-

m� l� mli. No hew� l� y� blema Israel l�, k´� m� ko

ku Yehowa mla mli l� ni etsake etsui l�, y� n� na-jia� n

´ı aaagbala etoi l�, ebaany� ek� kooloo ash

˜a

af�le y� Ny��m� af�lesh˜aa lat� l� n�. (3 Mose 4:27-

31) Af�lesh˜aa n�� kp

˜at

˜aa ek� Ny��m� te� be ku-

kuoo p�.

Y� Biblia l� mli l� wiem� ni ji “kp˜at

˜am� n�” l�

ts�� “n� ko ni ak�miiye n� ko najia�,” loo “n� koni ak�bu� n� ko naa” tam� ak� kpulu naa n

˜� bu�

kpulu naa l�. Ek˜a shi fa�� ak�, kooloo ko b� ni

baany� “ajie” adesai eshai loo ekp˜at

˜a am�k� Ny�-

�m� te� k�wula shi. Shi kooloi af�lei ni ash˜a y�

blema Israel l� fee kp˜at

˜am� af�le ni hi k�wula shi

n´ı abaash

˜a w�s�� l� he mfoniri.—Hebribii 10:1, 4.

Ak� kp˜at

˜am� n� n�� ha “k�ts� Yesu Kristo gb�-

m�tso n´ı ek�ha shikome ny��lo l� n�.” (Hebri-

bii 10:10) Kristo “m� ni tam� toobi ni he b� kpaloo �mam�n� ko l� l

´a ni jara wa l�” fe� ewala

ak� gb�m� ni ye� emuu ni k� wala ni �m�� Adaml� ye� egb� p�p��p� l� he mfoniri. (1 Petro 1:19)No hew� l�, Yehowa j� su�m� mli eye jal�sane nihi k�wula shi koni w�ny� w�n

´a “naan� kp�m�.”

—Hebribii 9:11, 12; Yohane 3:16; Kpojiem� 7:14.

B� NI L´

A KP˜

AT˜

AA W�K� NY��M� TE�

Page 79: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

mlai n´ı y�� mla ni Ny��m� wo ni k�� l

´a he l� mli l� ashishi.

(B�foi l� Asaji 13:22) Be ko beni kumai miiye l� waa l�, hii n´ı

k� l� y�� l� ate� m�i et� gb´a k�ts� heny�l�i l� �sra l� mli ek

˜aa

naa, ni am�yay� nu k�j� nubu ko mli am�baha l�. Te Davidfee enii y� am�nifeem� l� he eha t���? Ek�� ak�: “Ani jeeehii n

´ı sh�r� am�he am�shwie l� al

´a n�?” Y� David hi� l�, nu

l� ji hii et� l� al´a n

´ı fe� am�wala he mfoniri l� y� gb� ko n�.

No hew� l�, y� b� ni kumai ye� l� l� f�� s�� l�, ‘ef�se nu l�eshwie shi eha Yehowa.’—2 Samuel 23:15-17.

8 Beni ak� fam� ha Noa y� l´a he l� s�� aaafee afii 2,400 l�,

k� beni afee Mla kpa�m� l� s�� aaafee afii 1,500 l�, Yehowak� mum� tsir� mra be mli Kristofoi asafo l� n�yeli kuu l� niam��ma ak�: “Esa Mum� kr��kr�� l� hi� ni esa w� hu w�hi�ak�, w�k� jatsu ko akaf� ny�n� d���, ak� ja nii ni he hiaa n��n���: ak� ny�hi looi ni agbe aha w�ji k� l

´a k� kooloi ni ash�-

t� k� ajwama�b��.”—B�foi l� Asaji 15:28, 29.9 Ek

˜a shi fa�� ak� mra be mli n�yeli kuu l� y�se ak� l

´a y�

kr��kr�� ni k� ak�tsu nii y� gb� ni ejaaa n� l� eji esha taak�w��jam� loo ajwama�b�� ji l� n���. An�kwaKristofoi ni y���m�n� l� hi� nakai susum� l� n��� mli. K�fata he l�, y� n�najia� n

´ı am�aakpa gb� ak� awo mlai p�t�� kom�i aha am�

l�, am�susu� Biblia mli shishitoo mlai ahe n´ı am�k�tsu� nii,

ni no haa am�yi�kp�i y� l´a he l� saa Yehowa hi�.

L´A K� NITSUM� Y� HELATSAM� MLI

10 Yehowa Odasefoi nu� shishi ak� ‘l´a n

´ı aaahi’ l� ts�� ak�

esaaa ak� am�he� l´a, am�haa l

´a loo am�jie� n

´ı ak�to koni s��

mli l� ak�ha am�. K�fata he l�, am�k� l´a f

˜ai titrii ejw� ni ji

wala yibii y�ji, wala yibii tsuji, platelets, k� plasma tsuuu niiy� helatsam� mli, ejaak� am�bu� Ny��m� mla l�.

8, 9. Ani Ny��m� susum� y� wala k� l´a he l� tsake be mli ni ato Kristo-

foi asafo l� shishi l�? Ts��m� mli.10, 11. (a) M�ni ji Yehowa Odasefoi asusum� y� l

´a k

´� nibii titrii ejw�

n´ı fe� l

´a l� n

´ı agbalaa awo� m� mli l� ahe? (b) M�� saji ni k�� l

´a he

Kristofoi baany� an´a susum�i sr�toi y� he?

Ani Obu� Wala Taak� Ny��m� Bu� Wala L�? 77

Page 80: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

11 �m�n� l�, abaany� ajie nibii krokom�i k�j� nibii titriiejw� n

´ı fe� l

´a l� amli koni ak�tsu nii y� gb

`�i sr�toi an�. Ani

Kristofonyo ko baany� akp�l� n´ı ak� nibii n

´ı ajie k�j� nibii ti-

trii ejw� n´ı fe� l

´a l� amli l� atsa l�? Ani enaa nibii n

´ı ajie k�j�

nibii titrii ejw� n´ı fe� l

´a l� amli l� ak� eji “l

´a”? M� f�� m� baa-

kp� eyi� y� sane n�� mli. Y� helatsam� mli nifeem�i tam�hemodilution, cell salvage, k� hemodialysis n

´ı ak� helats� l�

l´a etooo shi ak�tsu� nii amr� n��� l� agb�fa� l�, m� f�� m�baakp� eyi� ak� ebaakp�l� n� loo ekp�l�� n�.—Kw�m� SajiKrokom�i ni Fata He ni y�� baafa 215-218 l�.

12 K´� ashi aha a�kroa�kroi n

´ı am�kp� am�yi� y� sane ko

he l�, ani no ts�� ak� Yehowa baakp�l� yi� f�� yi� n´ı am�baa-

kp� l� n�? Dabi, ejaak� w�susum�i k� w�yi�toi ahe hiaa l�.

12. Te esa ak� w�na saji n´ı ebi� n

´ı w�j� w�henilee mli w�kp� w�yi�

y� he l� w�ha t���, n´ı te esa ak� w�fee w�nii y� he w�ha t���?

78 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Ey� mli ak� Yehowa �m�� gb� ni w�gbe koo-loi k�ha niyenii k� hehaan� loo koni am�kaye w�awui mo�, shi esa ak� w�k� mlihil� k� p�p��p�-�m�� atsu hegb� n�� he nii. (1 Mose 3:21; 9:3)W�sum�� ni w�gbe kooloi k�k� k�jie w�hi�tser�.Y� no najia� l�, esa ak� w�kase Yehowa, m� nimiisum� n

´ı kooloi f�� n

´ı afilimatai bibii po fata

he l� ashihil� ahi l�.—Yona 4:11; Mateo 10:29.

Anaa su�m� ni Ny��m� y�� k�ha kooloi l� y�Mose Mla l� mli. (2 Mose 23:4, 5, 12; 5 Mose 22:10; 25:4) Y� Mla n�� k� gbeekp

˜am� naa l�, Ab�i

12:10 l� k�� ak�: “Jal� nu� he ehaa eshia koolootete; shi m�i f�ji amusu�ts�l� tete l�, yiwaa ni.”Eshw� fioo ni ef��feel�i k� am�nifeem�i l� baahoaya.

A BUL� OHA KOOLOI AWALA

Page 81: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

(Ab�i 17:3; 21:2; 24:12) No hew� l�, k´� w�s�le k�tao saji amli

y� tsofa ko loo helatsam� mli nifeem� ko he l� s�� l�, esa ak�w�bo w�henilee n

´ı w�k� Biblia l� ets�se l� l� toi. (Romabii

14:2, 22, 23) Esaaa ak� w�haa m�i krokom�i kp�� yi� am�-haaw�, loo am�ny�� w�n� koni w�k� am� akp� yi� kome, niasa� esaaa ak� w�bi� am� ak�, “M�ni obaafee k

´� oy� shihi-

l� n´ı miy�� mli n�� mli l�?” Y� saji n�� amli l�, esa ak�

Kristofonyo f�� Kristofonyo ‘atere l� di��ts� ejatsu.’�—Galata-bii 6:5; Romabii 14:12; kw�m� akrabatsa ni yitso ji “Ani Mi-bu� L

´a ak� Ey� Kr��kr��?” l� n

´ı y�� baafa 81 l�.

YEHOWA MLAI L� TS�� AK� EJITS� NI Y�� SU�M�

13 Mlai k� shishitoo mlai ni y�� Biblia l� mli l� haa w�naaak� Yehowa jiMlawol� ni le niiwaa k� Ts� ni y�� su�m� ni j��etsui� t

˜�� esusu� ebii ahil�k�ham� he. (Lala 19:8-12) Ey� mli

ak� fam� ni ji ‘ahi l´a’ l� jeee hewal�nam� he gb�ts��m� mo�,

shi ebu� w�he k�j�� la hem� he naagbai ahe. (B�foi l� Asaji15:20) Y� an�kwale mli l�, datr�foi babaoo naa opireshinfee-m� ni ak� l

´a tsuuu nii y� mli l� ak� �m�n��m�n� bea� hela-

tsam� mli nifeem� “ni n� b�.” K�ha an�kwa Kristofoi l�, su-sum�i n

´ı tam� n�k� n

´ı m�i n

´aa l� maa n� mi ak� Yehowa ji

Ts� ni y�� su�m�, ni any��� enilee l� s�� mo aja.—Yesaia 55:9;Yohane 14:21, 23.

14 Mlai ni Ny��m� wo blema Israelbii l� babaoo ts�� ak�esum�� am�.

´Ak� n�kw�m�n� l�, ak�ni Israelbii l� f�� nifee-

m� y� am�ts˜ui ayite� hew� l�, ewo am� kita ak� am�fo afa-

ba� k�b�le am�ts˜ui l� ayite� koni am�k�jo osharai anaa foi.

� Kw�m� August 2006 Awake! l� baafa 3-12 ni Yehowa Odasefoifee l�.

13. M�ni Yehowa mlai l� k� eshishitoo mlai l� haa anaa y� ehe? Ok�en� he n�kw�m�n� aha.14, 15. (a) M�� mlai haa anaa ak� Ny��m� sum�� ewebii l�? (b) M��shihil�i amli obaany� ok� shishitoo mlai ni h

˜a awo shweshweeshwe

shihil� he kitai n�� atsu nii?

Ani Obu� Wala Taak� Ny��m� Bu� Wala L�? 79

Page 82: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

(5 Mose 22:8; 1 Samuel 9:25, 26; Nehemia 8:16; B�foi l� Asa-ji 10:9) Ny��m� wo kit

˜a hu ak� awo tsina n

´ı shi� m�i l� tsu�.

(2Mose 21:28, 29, Ga Biblia Hee) K´� m� kok� kitai n�� tsuuu

nii l�, no ts�� ak� esusuuu m�i krokom�i ahe kwraa ni n� nibaany� aj� mli k�ba ji l

´ayis�yeli.

15 M�� shihil�i amli obaany� ok� shishitoo mlai ni h˜a awo

kitai n�� atsu nii? Ekom�i ji b� ni okud�� ots�ne k� b� niokw�� n� ohaa, b� ni okw�� okooloi an� ohaa, b� ni ojie�ohi�tser� ohaa, k� onitsum�he k� osh

˜ıa shikam�. Y� maji

kom�i amli l�, n� ni gbe� oblahii k� oblayei waa ji osha-rai ni ts�nei n

´aa, ejaak� bei pii l� am�k� am�he wo� osharai

amli yakatswaa. Shi oblahii k� oblayei ni miisum� ni am�-hi Ny��m� su�m� l� mli l� bu� wala waa, ni am�b��� m�-d�� ak� am�k� nibii ni he y�� oshara l� aaashw� koniam�k�n

´a am�hew�� miish��. Am�kp�l��� susum� n

´ı nilee

b� mli ni ji ak� oshara ko ny�� ashara oblahii k� oblayei l�n�. Y� no najia� l� am�kpo� shihil� ni baany� aye am� awui,ni no haa am�n

´aa miish�� ak� oblahii k� oblayei.—Jajel� 11:

9, 10.16 Gbek� ni ahi� l� h� po wala jara wa waa y� Ny��m�

hi�. Y� blema Israel l�, k´� m� ko pila yooh�l� ni yooh�l� l�

loo gbek� n´ı ehi� l� h� l� gbo l�, Ny��m� naa m� ni fee na-

kai l� ak� gb�m�gbel� ni no hew� l� esa ak� m� l� a�� ‘esu-suma eto susuma najia�.’� (2 Mose 21:22, 23) No hew� l�,feem� b� ni Yehowa baanu he eha k

´� ena ak� y� hej�l� ni

m�i tao� am�n´a loo b�l�nam� mli je�ba shara ni ehe shi

hew� l�, am�je� gb� am�jie� h�i babaoo l� he mfoniri okw�.

� Hebri wiem� he nilel�i k�� ak� b� ni a�ma wiem�i ni y�� 2 Mose21:23 l� aha l� hew� l�, “etam� n� ni any�� ak�� ak� wiem�i ni ak�tsunii l� k�� pilam� ni apila yooh�l� l� p� he.” Kadim� hu ak�, Biblia l�ek��� ak� y� sane n�� mli l� Yehowa kw�� ny�ji ab� ni h� l� eye daniekojo� sane l�.

16. M�� Biblia mli shishitoo mla k�� h�jiem� he? (Kw�m� shishigb�ni�maa l� hu.)

80 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 83: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

17 Ni k´� yoo ko kp� h� dani ebale Biblia mli an�kwa-

le l� hu? Ani Ny��m� ena� l� m�b�? Ebaana l� m�b�! Y�

17. Te ooofee t��� osh�je m� ko ni kp� h� dani ebale Ny��m� shishi-too mlai l� mii?

Ani Obu� Wala Taak� Ny��m� Bu� Wala L�? 81

Saji ni obaany� obi ohe

ˇ Te magbala sr�tofeem� ni y�� nibii titrii ejw� ni fe�la l� k� nibii ni anaa k�j�� nibii titrii ejw� ni fe� la l�amli l� mli maha t���?�

ˇ M�ni hew� esa ak� mi di��ts� makp� miyi� ak�makp�l� nibii ni anaa k�j�� nibii titrii ejw� ni fe� la l�amli loo helatsam� mli nifeem�i kom�i ni ak� midi��ts� mila baatsu nii y� mli l� n� loo mikp�l�� n�l�?—Romabii 12:2; Galatabii 6:5.

ˇ Te magbala n� hew� nımikp�l�� nibii ni anaa k�j��nibii titrii ejw� ni fe� la l�amli l� n� loo n� hew� nimikpo� en� l� mlimaha midatr�fonyol� maha t���?—Ab�i 13:16.

� En� he sane fitso-fitso y� Saji Krokom�ini Fata He ni y�� baa-fa 215-216 l�.

ANI MIBU� L´A AK� EY� KR��KR��?

Shishitoo mla: ‘Ny�hia . . . l´a’

—B�foi l� Asaji 15:20.

Page 84: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

an�kwale mli l�, k´� m� ko etsake etsui l��l�� l�, Yeho-

wa baadam� Yesu l´a ni af�se ashwie shi l� n� ek�fa l�.

(Lala 103:8-14; Efesobii 1:7) H��, Kristo di��ts� k�� ak�: “Mi-baaa jal�i ats�m�, shi mo� eshafeel�i ha tsuitsakem�.”—Luka5:32.

KAAB� M� OWO OMLI!18 Y� awui ni Yehowa sum��� ni w�ye� m�i krokom�i l�

s�� l�, eesum� ni w�f˜a ny

˜�� ni ji n� ni haa agbe� m�i

babaoo l� k� eshishi f�� k�j� w�tsui mli. B�fo Yohane �maak�: “M� f�� m� ni ny�� eny�mi l�, gb�m�gbel� ji l�.” (1 Yo-hane 3:15) Jeee su�m� p� m� ni ny�� eny�mi l� b� k�ha l�,shi mo� en

´a ni eny�mi l� egbo. Ekol� nibii n

´ı ebaafee ni

ak�baana ak� eny�� eny�mi l� ji enaa n´ı eeefol� y� gb� ni

ehiii kwraa n� loo eeewie wiem�i n´ı k

´� eji an�kwale l� no

baats�� ak� esa ak� Yehowa agbala eny�mi l� toi l� eshi l�.(3 Mose 19:16; 5 Mose 19:18-21; Mateo 5:22) No hew� l�,kw� b� ni ehe hiaa waa ak� w��f

˜a ny

˜�� n

´ı ekol� w�n

´a k�ha

m� ko l� k� eshishi f�� k�j� w�tsui mli!—Yakobo 1:14, 15; 4:1-3.

19 M�i ni bu� wala taak� Yehowa bu� wala n´ı am�miisu-

m� n´ı am�hi Ny��m� su�m� l� mli l� hu kpo� yiwal� nifee-

m�i f��. Lala 11:5 l� k�� ak�: ‘M� ni sum�� yiwal� l�, Yeho-wa susuma ny

˜�� l�.’ Jeee Ny��m� sui l� ahe nii p� w�kase�

y� �mal� n�� mli; w�naa shishitoo mla n´ı n

´aa b� ni w�hi�

shi w�haa l� n� hewal� hu y� mli. Etsir�� m�i ni sum�� Ny�-�m� l� n

´ı am�kpoo hi�tser�jiem�i f�� ni baany� eha am�-

sum� yiwal� nifeem� l�. Nakai n��� wiem� ni ji ak� Yeho-wa ji “hej�l� Ny��m�” l� tsir�� etsuji l� ni am�haa susum�in

´ı ad�� he, ajie� yi, n

´ı haa m� baa eje� jogba�� ni k� toi�j�-

l� baa l� yi� am�jw��m� k� am�tsuii amli ob�.—Filipibii 4:8, 9.

18. M�� gb� n� Biblia l� haa w�naa n� ni haa agbe� m�i babaoo l�?19. Te m� ni k� Biblia mli shishitoo mlai tsu� nii l� naa �mal�i tam�Lala 11:5 k� Filipibii 4:8, 9 l� ehaa t���?

82 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 85: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

OK� GB�JIAN�TOI NI YE� L´A YI S

˜� L� AKAB� KWRAA

20 Y� Ny��m� hi� l� Satan je� muu l� f�� eye l´a yi s

˜�. Je

n�� n�yelii l� n´ı ak� kooloi awuiyel�i fe� am�he mfoniri y�

�mal�i l� amli l� egbe m�i akpekpei ab� n´ı Yehowa tsuji ba-

baoo fata he. (Daniel 8:3, 4, 20-22; Kpojiem� 13:1, 2, 7, 8) Jen�� jarayel�i k� adeb�� he nilel�i en

´a nii waa, ejaak� am�k�

n�yel�i n´ı fe� am�nii tam� kooloi l� efee ekome ni am�fee

tawuu nibii n´ı kpataa nii ahi� waa. Kw� b� ni eji an�kwale

ak�, “je� muu l� f�� k˜a m� f�� l� mli”!—1 Yohane 5:19.

21 Ak�ni Yesu s��nyi�l�i l� ‘j��� je l��’ ni am�k� am�hewooo je n�� ma�kwram�� saji k� tawuu amli kwraa hew� l�,am�yeee l

´a yi s

˜� ak� asafo k� agb�n� hu ak� a�kroa�kroi.�

(Yohane 15:19; 17:16) Ni ak�ni am�kase� Kristo hew� l�, k´�

� Kw�m� Yitso 5 ni hi� saneyitso ak� “B� ni Ooofee Otsi Ohe K�j�Je l� He” l�.

20-22. Te Kristofoi fe� am�nii y� je l� he am�haa t���, ni m�ni hew�am�fe� nakai l�?

Te magb´

ala yi� n´ı mikp� y� nibii ni an

´aa k�j�� nibii titrii ejw� ni

fe� l´

a l� mli mats�� datr�fonyo ko maha t���?

Page 86: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

awa am� yi l� am�k� basabasafeem� f˜aaa am�he. Y� no na-

jia� l�, am�jie� su�m� kpo am�ts�� am�heny�l�i l�, ni am�-s�le� am�haa am� po.—Mateo 5:44; Romabii 12:17-21.

22 N� ni fe f�� l�, an�kwa Kristofoi tsi� am�he kwraa k�j��m�i ni eye l

´a yi s

˜� fe f�� ni ji apasa jam�i f�� ni y�� je l��

ni ats�� am� ak� “Babilon kpete�kpele” l� he. Ny��m� Wie-m� l� k�� ak�, “emli ana gbal�i k� kr��kr��bii k� m�i f�� niagbe y� shikp�� n� l� al

´a l� y�.” No hew� l� ab�� w� k�k� ak�:

“Ny�jea emli, mima�.”—Kpojiem� 17:6; 18:2, 4, 24.23 W�he n

´ı w�baatsi kwraa k�j� Babilon Kpete�kpele l� he

l� bi� babaoo fe w�gb�i ni aaajie k�j� apasa jam� kowoji amlik�k�. K�fata he l�, esa ak� w�ny

˜� nifeem�i f�ji n

´ı apasa jal�i

kp�l�� n� loo am�wo� efeem� he hewal� l�—nifeem�i tam�je�ba shara, he ni ak�wo� ma�kwram�� saji amli, k� hi�k��n

´ı ak�tiu� ninam� s��. (Lala 97:10; Kpojiem� 18:7, 9, 11-17)

Kw� b� ni bei pii l� nifeem�i n�� haa ashwie� l´a shi!

24 Beni w�baleko an�kwa jam� l�, no mli l� w�te� m� f��m� ye� l

´a yi s

˜�, ejaak� w�fi Satan je l� s�� y� gb� ko n�. Shi,

ak�ni w�tsake w�je�ba, w�n´a hem�k�yeli y� Kristo kp

˜�m�

af�lesh˜aa l� mli, n

´ı w�j�� w�he n� w�ha Ny��m� hew� l�,

Ny��m� naa w� m�b� ni ebaa wekukp˜aa n

´ı k

˜a w�k� l� te� l�

yi. (B�foi l� Asaji 3:19) Ak� blema Israel abobaa maji l� fee yi-baam� n�� he mfoniri.—4 Mose 35:11-15; 5 Mose 21:1-9.

25 Te gb�jian�too n�� tsu nii eha t���? K´� Israelnyo ko

nine yakpa y� m� ko n� n´ı m� l� gbo l�, esa ak� ejo foi k�ya

abobaa maji l� ate� ekome mli. K´� ma� l� n� kojol�i l� kojo

sane l�, esa ak� m� ni ejeee gb� egbe gb�m� n�� ahi abobaama� l� mli k�yashi os�fonukpa l� aaagbo. No s�� l�, ey� he-gb� ak� ehi� he f�� he n

´ı esum��. Eji Ny��m� m�b�nal� k�

b� ni adesa wala jara wa ha l� he n�kw�m�n� ni sa kadim�jogba��! �m�n� l�, taak� eji y� blema Israel abobaa maji l�

23. M�ni Babilon Kpete�kpele l� mli ni ak�� w�je l� ts��?24, 25. M�ni n� Ny��m� baany� adam� ana m� ko ni eye l

´a yi s

˜� n

´ı

etsake etsui l� m�b�, ni te afee en� he mfoniri y� blema Israel aha t���?

84 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 87: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

amli l�, Ny��m� eto gb�jian� k�ts� Kristo kp˜�m� af�lesh

˜aa

l� n�, n´ı ek�baa w�yi k�j� gbele mli, ejaak� w�jeee gb� w�ku

Ny��m� mla ni k�� b� ni wala k� l´a y�� kr��kr�� ha l� he l�

mli. Ani ohi� s�� gb�jian�too n�� waa? M�� gb� n� obaany�ots� ots�� ak� ohi� s��? Gb� kome ji, k�ts� m�i anine n

´ı ooo-

f´� n

´ı am�bafata ohe y� mfonirifeem�� abobaa ma� l� mli,

titri l� ak�ni “amanehulu babaoo” l� miib��k� oyayaayai l�hew�.—Mateo 24:21; 2 Korintobii 6:1, 2.

SHI�M� MA�TS�YELI SH�� SANE L�K�TS�� AK� WALA JARA WA K�HA BO

26 Nitsum� n´ı ak�wo Ny��m� webii ad�� �m�n� l� haa

w�kai� blema gbal� Ezekiel, m� ni Yehowa to l� bul� ehaIsrael we l� koni eb� am� k�k� l�. Ny��m� k�� l� ak�: “B

´o

midaa� wiem� l� toi, n´ı ob� am� k�k� oha mi.” Eji Ezekiel

tsuuu nitsum� n´ı ak�wo ed�� l� kul�, abaabi m�i n

´ı akpata

am�hi� beni agbala Yerusalembii l� atoi l� al´a shi y� ed��.

(Ezekiel 33:7-9) Shi Ezekiel fee toiboo ni eyeee l´a yi s

˜�.

27 �m�n� l�, ets�� ni w�baana Satan je� muu l� f�� naa-gbee. No hew� l�, Yehowa Odasefoi naa ak� eji s

˜� n

´ı k

˜a am�-

n� k� agb�n� hu hegb� ni am�n´a ak� am�jaje Ny��m� “owe-

let�� gbi” l� k�fata Ma�ts�yeli sh�� sane l� he. (Yesaia 61:2;Mateo 24:14) Ani ok� ohe wo� nitsum� n

´ı he hiaa n�� mli

k�m�� shi? B�fo Paulo k� hi�d�� tsu eshi�m� nitsum� l�. Nohew� ni eny� ek�� ak�: “Miyeee ny�te� m� ko m� ko l

´a yi s

˜�;

ejaak� mijaje Ny��m� yi�too muu l� f�� mits�� ny� ni mi-shiuuu eko n�.” (B�foi l� Asaji 20:26, 27) M�� n�kw�m�n�kpakpa ni esa ak� w�kase po n�!

28 Shi y� an�kwale mli l� k´� w��hi Yehowa ni ji w�ts� l�

su�m� ni haa m� tsui ny�� emli l� mli l�, esa ak� w�fee ba-baoo fe wala k� l

´a n

´ı w��susu he taak� Yehowa susu� he l�.

Esa ak� w�ya n� w�hi� hetsem� mli, loo w�fee kr��kr�� y�ehi�, taak� w�baana y� yitso n

´ı nyi� s�� l� mli l�.

26-28. M�� gb� n� nitsum� n´ı ak�wo w�d�� �m�n� l� tam� gbal� Eze-

kiel n� l� n���, ni te w��fee t��� w�hi Ny��m� su�m� l� mli l�?

Ani Obu� Wala Taak� Ny��m� Bu� Wala L�? 85

Page 88: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

YOOF�YOO ko miisaa ebinuu fioo ko he koni ebinuu l� ajekpo. Eju ebi l� he ni ewo l� atade ni he tse ni sa. Ele ak� fale-falefeem� haa m� n

´aa gb�m�tso� hewal�. Ele hu ak� ebinuu

l� hesaam� ts�� n˜� f�l�i ni ey�� am� shishi.

2 Yehowa, w��w�i Ts� l� sum�� n´ı etsuji ahe atse. E-Wiem�

l� k�� ak�: “Hetsel� l�, ok� ohe ts�� l� ak� m� ni he tse.”� (Lala18:27) Yehowa sum�� w�; ele ak� k

´� w�he tse l� w�baan

´a he

s�� babaoo.´Ak� e-Dasefoi l�, ekpaa gb� hu ak�w�nifeem�i aha

m�i ajie eyi. H��, k´� w�fee falefale ni w�ba w�je� jogba�� l�

� Hebri wiem� ni ats�� shishi ak� “he tse” l� k��� falefalefeem� p�he, shi mo� ek�� je�ba loo jam�� hetsem� hu he.

1-3. (a) M�ni hew� yoof�yoo b�� m�d�� koni eha ebinuu he atse n´ı

ewo atadei ni sa l�? (b) M�ni hew� Yehowa sum�� ni ej´al�i ahe atse,

ni m�ni tsir�� w� koni w�ha w�he atse l�?

YITSO 8

Ny��m� Sum�� M�i ni He Tse“Hetsel� l�, ok� ohe ts�� l� ak� m� ni he tse.”

—LALA 18:27.

Page 89: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ewo� Yehowa k� egb�i kr��kr�� l� hi� nyam, shi egbeee ehegu�.—Ezekiel 36:22; 1 Petro 2:12.

3 Le ni w�le ak� Ny��m� sum�� m�i ni he tse l� tsir�� w�koni w�ha w�he atse. W�miisum� n

´ı w�k� w�je�ba awo Ny�-

�m� hi� nyam, ejaak�w�sum�� l�.W�miisum� huniw�ya n�w�hi esu�m� l� mli. No hew� l�, ny�haa w�p�ia n� hew� niesa ak� w�ha w�he atse, n� ni w�he n

´ı w��ha etse l� ts��, k�

b� ni w��fee w�ha w�he atse l� mli w�kw�a. Niiamlip�im� nitam� n�k� n

´ı w��fee l� baany� aye abua w� n

´ı w�na hei ni esa

ak� w�fee tsakem�i y�.

M�NI HEW� ESA AK� W�HA W�HE ATSE?4 Gb� kome ni Yehowa ts�� n� ets�� w� gb� ji n�kw�m�n�

n´ı efe� ehaa w�. E-Wiem� l� wo� w� hewal� koni ‘w�fee Ny�-

�m� kasel�i.’ (Efesobii 5:1) Naa yi�too tuuntu hew� ni esa ak�w�he atse l�: Yehowa Ny��m� niw�j

´aa l� l� he tse, ni ey� kr��-

kr�� y� n� f�� n� mli.—3 Mose 11:44, 45.5 Anaa Yehowa sui k� egb

`�i babaoo k� ehetsem� l� y� ade-

b�� nibii n´ı w�hi�m�i ny�� enaa l� amli. (Romabii 1:20) Afee

shikp�� l� ak� adesai ash˜ıa n

´ı mli tse. Yehowa eto adeb�� mli

nifeem�i kom�i ahe gb�jian� koni eha k��y�� ni w�mu� k�nui ni w�nu� l� mli atse y� be k� bea�. Muawai kom�i tsu� niioook�� am�ji falefalefeem� nitsum�he ko, ni am�tsake� koomli nibii n

´ı he y�� oshara l� k�fe� nibii ni he b� oshara. Ade-

b�� he nilel�i k� muawai n�� ekom�i yashwie hei n´ı m

˜u ni

an´aa p�trol k�j�� mli l� eyashwie l�, k� hei krokom�i ni adesai

ets� �kome�fa k� hi�k�� n� am�wo j�m� muji l�, ni muawain�� ha j�m� fee falefale. En� ts�� ak�, ‘shikp�� l� Feel�’ l� su-m�� n

´ı enibii ahe atse. (Yeremia 10:12) Esa ak� w� hu w�ha

w�nibii ahe atse.

4, 5. (a) M�ni ji yi�too tuuntu hew� ni esa ak� w�ha w�he atse l�?(b) M�� gb� n� anaa Yehowa hetsem� l� y� adeb�� nibii ni w�hi�m�iny�� enaa l� mli?

Ny��m� Sum�� M�i ni He Tse 87

Page 90: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

6 Yi�too krokohu hew� ni esa ak�w�haw�he atse ji ak�, Ye-howa ni ji w�-Je� Muu F�� N�yel� l� kpaa gb� ak� ej

´al�i ahe

atse. Mla ni Yehowa k�ha Israelbii l� ts�� ak� hetsem� k� jam�y� tsakp

˜aa. Mla l� f

˜a am� ak� y� Kp

˜at

˜am� Gbi l� n� l�, esa ak�

os�fonukpa l� aju ehe shii eny� shi jeee shi kome. (3 Mose 16:4, 23, 24) Akpaa os�foi ni esh� am� n� ak� am�s�m� l� agb�ak� am�baaf�fl� am�niji k� am�naji ahe dani am�yash

˜a af�le

am�ha Yehowa. (2 Mose 30:17-21; 2 Kronika 4:6) Mla l� ts��nibii aaafee 70 ni haa m� ko fe� m� ni he tseee y� gb�m�tso�.A�m��� Israelnyo ni he tseee l� gb� n

´ı ek� ehe awo jam�� ni-

feem�i amli—ni y� jam�� nifeem�i kom�i agb�fa� l� k´� m� ko

ni he tseee k� ehe wo mli l� agbe� l�. (3 Mose 15:31) M� f��m� ni k� ehe wooo hetsuum� kusumii n

´ı ehejuu k� etadei ahe

f�m� fata he l� mli l�, ‘ash�� l� k�j�� asafo l�mli af��.’—4 Mose19:17-20.

7 Ey� mli ak� w�b� Mose Mla l� shishi mo�, shi eye� ebuaaw� ni w�naa Ny��m� susum� y� saji ahe. Ek

˜a shi fa�� ak�,

Mla l� ma n� mi ak� esa ak� blema Israelbii l� ni ji Ny��m� j´a-

l�i l� aha am�he atse. Yehowa tsakeko. (Maleaki 3:6) K´� w�ja-

m� l� baasa ehi� l�, no l� esa ak� efee n� ni “he tse ni ehe b�muji ko.” (Yakobo 1:27) No hew� l�, esa ak� w�le n� ni ekpaagb� y� w�d�� y� en� gb�fa�.

N� NI W�HE N´I W��HA ETSE L� TS��

8 Y� Biblia l�mli l�, k´� aawiehetsem�he l� ek��� gb�m�tso�

hetsem� p� he. Hetsem� y� Ny��m� hi� l� k�� w�shihil� mlin� f�� n� he. Yehowa miikpa gb� ak�w�baahaw�he atse y� ni-bii titrii ejw� amli—jam��, je�ba�, jw��m��, k� gb�m�tso�.Ny�haaw�susua n� ni hetsem� y� eko f�� eko mli l� ts�� l� he.

9 Jam� mli hetsem�. K´� w��fo l� kuku l�, k

´� m� ko k� apa-

sa jam� futuuu an�kwa jam� l�, no ts�� ak� ehe tse y� jam��.

6, 7. M�� gb� n� Mose Mla l� ma n� mi ak� Yehowa miikpa blemaIsraelbii l� ni ji ej

´al�i l� agb� ak� am�he atse?

8. M�� nibii amli Yehowa kpaa gb� ak� w�baaha w�he atse y�?9, 10. M�ni ji jam� mli hetsem�, ni m�ni an�kwa Kristofoi kpo� ak�am�aafee?

88 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 91: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Beni Israelbii l� ku� am�s�� k�j�� Babilon k�yaa Yerusalem l�,ehe bahia ni am�bo gb�ts��m� ni aj� mum�� a�ma n�� toiak�: “Ny�jea kpo k�j�a j�i! Ny�kataa n� ko n

´ı he tseee he! . . .

ny�tsuua ny�he.” (Yesaia 52:11) N� tuuntu hew� ni Israelbii l�ku am�s�� k�ba Yerusalem ji ni am�to Yehowa jam� am�mashi eko��. Esa ak� jam� n�� he atse—esaaa ak� am�k� Babilon-bii ajam� mli ts��m�i, nifeem�i, k� kusumii n

´ı k� woo haaa

Ny��m� l� bule� am�jam� l�.10 �m�n� l�,

´ak� an�kwa Kristofoi l� esa ak� w�kw� w�he n�

jogba�� koni w�kaha apasa jam� bule w�jam� l�. (1 Korinto-bii 10:21) Esa ak� w�ha w�hi� ahi w�he n� waa, ejaak� apasajam� eb�le w�he k�kpe ni ebaany� en

´a w�n� hewal�. Y� maji

pii amli l�, kusumii k� nifeem�i kom�i k� apasa jam� ts��m�itam� susuma ni gbooo l� y� tsakpaa. (Jajel� 9:5, 6,10) An�kwaKristofoi k� am�hewoookusumii ni k� apasa jam� y�� tsakpaal� amli.� W��m�� gb� ni m�i krokom�i any� w�n� koni w�-bule jam� ni he tse ni dam� Biblia mli shishitoo mlai an� l�.—B�foi l� Asaji 5:29.

11 Je�ba mli hetsem�. He ni atsi� k�j�� b�l�nam� mli je�bashara he l� fata nibii ni haa m� he tse� y� je�ba mli l� ahe.(Efesobii 5:5) Ehe miihia ni w�he atse y� je�ba mli daa. Taak�w�baana y� wolo n�� yitso ni nyi� s�� l� mli l�, k

´� w��hi Ny�-

�m� su�m� l� mli l�, esa ak� ‘w�jo ajwama�b�� naa foi!’Ajwa-ma�b�l�i n

´ı tsakeee l� “anine sh��Ny��m� ma�ts�yeli l� n�.”

(1 Korintobii 6:9, 10, 18) Y� Ny��m� hi� l�, m�i ni fe� nakai l�fata “m�i ni fe� nihii nii” l� ahe. K

´� am�tsakeee ni am�he atse

y� je�ba mli l�, ‘am�gb�naa baafee gbele ni ji eny� l�.’—Kpo-jiem� 21:8.

� K´� ootao ole gbijur�yelii k� kusumii p�t�i kom�i ni an�kwa Kristo-

foi k� am�he wooo mli l� ahe saji fitsofitso l�, kw�m� wolo n�� Yi-tso 13 l�.

11. M�ni ji je�ba mli hetsem�, ni m�ni hew� ehe hiaa ni w�ha w�heatse y� je�ba mli l�?

Ny��m� Sum�� M�i ni He Tse 89

Page 92: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

12 Jw��m� mli hetsem�.W�susum�in´aaw�nifeem�i an� he-

wal�. K´� w�ha susum�i gbohii yi w�jw��m� k� w�tsui mli ob�

l�, w�baafee nibii ni he tseee amr� n��� loo y� s�� mli. (Ma-teo5:28; 15:18-20) Shi k

´�w�ha susum�ini y�� kr���, nihe tse

yiw�jw��m� mli ob� l�, ebaany� etsir�w� koni w�baw�je� y�hetsem� mli daa. (Filipibii 4:8) Tew��fee t���w�haw�he atsey� jw��m� mli l�? N� kome ni esa ak� w�fee ji ak� w�kpoohi�tser�jiem� f�� hi�tser�jiem� n

´ı baany� abule w�susum�i.�

K�fata he l�, w�baany� w�ha w�jw��m� mli ayi ob� k� susu-m�i ni he tse k�ts� Ny��m� Wiem� l� ni w��kase daa l� n�.—Lala 19:9, 10.

13 K´� w��hi Ny��m� su�m� l� mli daa l�, no l� ehe miihia

ni w�ha w�he atse y� jam��, je�ba�, k� jw��m��. Agb´ala ni-

bii et� n�� ni esa ak� w�ha w�he atse y� mli l� amli fitsofitsoy� wolo n�� mli yitsei krokom�i amli. Ny�haa w�susua n� niji ejw� ni ji gb�m�tso� hetsem� l� he.

TE W��FEE T��� W�HA W�HE ATSE Y� GB�M�TSO�?14 Gb�m�tso� hetsem� bi� ni w�ha w�gb�m�tso k� he f��

he ni w�y�� l� atse. Ani w�gb�m�tso k� he f�� he ni w�y�� l�ni w��ha etse l� ji w� p� w�sane n

´ı esaaa ak� m� ko k� ehe

wo� mli? Y� Yehowa j´al�i agb�fa� l� eb� l� nakai. Taak� w�na

momo l�, jeee s�� ni w�n´aa babaoo l� p� k�k� hew� ni w�-

gb�m�tso� hetsem� l� he hiaa Yehowa l�, shi mo� ak�ni en´aa

b� ni m�i naa Yehowa am�haa l� n� hewal� hu hew�. Susum�n�kw�m�n� n

´ı ak�tsu nii y� kl��kl�� kuku l� mli l� he okw�.

K´� onaa gbek� ko ak� be f�� be l� ehe ewo muji loo ewooo ata-

de ni sa l�, aso oyi� efe� bo k�shik�shi y� ef�l�i ahe? W�su-m�� ni w�hesaam� k� b� ni w�baa w�je� w�haa l� k� hegu�-gbee aba w��w�i Ts� l� n� loo egbala m�i ajw��m� k�j� sane

� Agb´ala b� ni w��fee w�hala hi�tser�jiem� kpakpa l� mli y� wolo

n�� Yitso 6 l�.

12, 13. M�� tsakpaa y�� susum�i k� nifeem�i te�, ni te w��fee t���w�ha w�he atse y� jw��m� mli l�?14. M�ni hew� gb�m�tso� hetsem� jeee m� a�kro sane k�k� l�?

90 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 93: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ni w�shi�� l� n�. Ny��m� Wiem� l� k�� ak�: “Ni asa� w�tooom� ko m� ko pampi y� n� ko n� ko mli, koni akagbe s��m� l�he gu�; shi mo�, n� f�� n� mli l� w�k� w�he ts�� ak� Ny��m�s��l�i.” (2 Korintobii 6:3, 4) No hew� l�, te w��fee t��� w�haw�he atse y� gb�m�tso�?

15 W�falefalefeem� k� w�hesaam�. Ey� mli ak� esoroma� f��ma� kusum k� shihil� ni am�y�� mli mo�, shi w� f�� w�baa-ny� w�n

´a samala k� nu b� ni sa koni w�k�ju w�he daa ni w�k�

w�bii l� ahe atse. Nibii n´ı k

´� w�fee l� ets�� ak� w�fe� falefale

ji, w�d�� ni w�f�� k� samala k� nu dani w�ye� nii loo w�m��niyenii mli, beni w�tee nii as�� w�ba, k� beni w�ju abifao hew�t

˜a loo beni etee nii amli ni w�tsake ehe s�� l�. W�d�� n

´ı

w�f�� k� samala k� nu l� haaa hela am� w�, ni ebaa wala yi.Ehaaa muawai ni k� hela baa l� agb� ashwa, ni en� ye� ebuaakoni musu�ts�m� helai akam�m� m�i. Y� maji ni sh

˜ıai pii b�

15, 16. M�ni k´� w�fee l� ets�� ak� w�y� falefale, ni te esa ak� w�hi�

w�tadei w�ha t���?

Gb�m�tso� hetsem� bi� ni w�gb�m�tsei k� w�nibii ahe atse

Page 94: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ku�tso l� amli l�, abaany� afu s�bo taak� afee y� blema Israell�.—5 Mose 23:12, 13.

16 Ebi� ni w�f� w�tadei hu ahe daa koni am�he atse ni am�-fee n� ni sa. Jeee doo ak� Kristofonyo ko atade afee n� nijara wa loo n� ni eba n� ehee, shi mo� esa ak� efee n� ni sa,ni he tse, ni y�� hi�m�i n�. (1 Timoteo 2:9, 10) Y� shihil�if�� amli l�, esa ak� w�ha w�hesaam� ‘awula Ny��m� ni ji w�-Yiwalaherel� l� ts��m� l�.’—Tito 2:10.

17 W�sh˜ıai k� w�nibii. Ekol� jeee sh

˜ıai wuji loo sh

˜ıai k� am�-

mli nibii n´ı haa m� n

´aa ogb�j� shihil� amli w�y��, shi esa ak�

w�ha w�sh˜ıai afee falefale ni am�fee n� ni y�� hi�m�i n� b�

ni w��ny�. Nakai n��� hu k´� w�y� ts�ne n

´ı w�k�yaa kpeei

k� shi�m� l�, w�baany� w�fee b� f�� b� ni w��ny� koni w�haemli k� ekpon�gb� atse b� ni sa. W�hi� akakpa n� ak� k

´� w�ha

w�sh˜ıai k� w�nibii ahe tse l�, eye� Ny��m� n

´ı w�j

´aa l� l� he

odase. Esa jogba��, ejaak� w�ts�� m�i ak� Yehowa ji Ny��m�ni he tse, ni

´ak� ‘ebaafite m�i ni fite� shikp�� l�,’ ni ets�� ni

e-Ma�ts�yeli l� baaha w�sh˜ıa ni ji shikp�� l� ats� paradeiso.

(Kpojiem� 11:18; Luka 23:43) L��l�� w�miisum� ni w�ha b�ni w�kwraa w�sh

˜ıai k� w�nibii w�haa l� aha m�i ana ak� amr�

n�� po l� w�miin´a falefalefeem� he sui ni he baahia y� je� hee

ni baa l� mli l�.18 W�jam�hei. Su�m� n

´ı w�y�� k�ha Yehowa l� haa w�hi�

s�� w�-Ma�ts�yeli Asai l�, ni ji he ni atsu� an�kwa jam� he niiy� w�kutsei sr�toi l� amli l�. W�miisum� ni m�i hei ni baakpee l� an

´aw�kpeehei l� ahe miish��. B�ni afee ni w�sai l� aya

n� afee hei ni m�i baan´a he miish�� ak� am�aaba j�m� k� n�

ni y�� hi�m�i n� l�, esa ak� w�ha j�i afee falefale daa n´ı w�saa

emli k� ehew�� nibii l� y� be k� bea�. K´� w�ha w�-Ma�ts�yeli

Asai l� fee falefale l�, no ts�� ak� w�hi� s�� asai l�. Eji hegb�ni w�n

´a ak� w�k� w�bei baash

˜a af�le daa ‘k�saa’ w�jam�hei

l� ni w�ha j�i afee falefale. (2 Kronika 34:10) W�k� shishitoo

17. M�ni hew� esa ak� w�ha w�sh˜ıai k� w�nibii ahe atse ni efee n� ni

y�� hi�m�i n� l�?18. Te w��fee t��� w�ts�� ak� w�hi� s�� w�-Ma�ts�yeli Asai l�?

92 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 95: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

mlain��n��� tsu�nii k´�w�kpe y� KpeeAsai loohei krokom�i

n´ı ak�fe� kpokpai bibii k� kpokpai wuji an� kpei y� l� an� l�.

KWA SUI K� NIFEEM�I N´I BULE� M� L�

19 B�ni afee niw�he atse y� gb�m�tso� l�, esa ak�w�kwa suik� nifeem�i ni bule� m� tam� zigaret sh�rem�, d

˜aat��, k� tso-

fai ni am�k� nitsum� kaa m� he loo am�fite� m�jw��m� l� niak�tsu� nii k�n

´aa hew�� miish�� beni datr�foi e�m�kow� gb�

ni w�k�tsu nii l�. Biblia l� ets˜ıko sui k� nifeem�i ni he tseee ni

ehiii n´ı eh

´e shi �m�n� l� f�� t

˜a, shi shishitoo mlai ni baaye

abua w� ni w�y�se Yehowa susum�i y� nibii n�� ahe l� y� mli.Ak�ni w�le Yehowa susum�i y� saji ni w�k�kpe� l� ahe hew�l�, su�m� n

´ı w�y�� k�ha l� l� tsir�� w� koni w�k� gb� ni baasa

ehi�. Ny�haa w�susua �mal� mli shishitoo mlai enum� ahew�kw�a.

20 ‘Ny� m�i ni asum�� ny�, ak� n� ni w�n´

a n�k� shiwoi n��hew� l�, ny�haa w�tsuua w�he k�j�a heloo k� mum� f�� hemuji mli, ni w�gbe hetsem� naa y� Ny��m� gbeyeishem� mli.’(2 Korintobii 7:1) Yehowa miisum� n

´ı w�tsi w�he kwraa k�j�

nifeem�i ni bule� w�gb�m�tsei y� heloo mli, n´ı fite� w�mu-

m� loo susum�i, ni n´aa w�n� hewal� l� ahe. No hew� l�, esa

ak� w�tsi w�he k�j� nifeem�i ni kaa m� he n´ı ale ak� eye� m�

awui y� gb�m�tso� k� jw��m�� l� ahe.21 Biblia l� haa w�le� yi�too hew� ni b� f�� b� ni fee l� esa

ak� ‘w�tsuu w�he k�j� muji f�� muji mli’ l�. Kadim� ak� wie-m�i ni ak�je 2 Korintobii 7:1 shishi ji: “Ak� n� ni w�n

´a n�k�

shiwoi n�� hew� l�.” M�� shiwoi? Taak� atsi t˜a y� kukuji ni

ts� �mal� n�� hi� l� amli l�, Yehowa wo shi ak�: “Mahereny� atuu, ni mats� ny�ts�.” (2 Korintobii 6:17, 18) Susum� heokw�: Yehowa ewo bo shi ak� ebaabu ohe n

´ı esum� bo taak�

ts� ko sum�� ebinuu loo ebiyoo l�. Shi ja w�tsuu w�he k�j�

19. B�ni afee ni w�he atse y� gb�m�tso� l�, m�� nibii esa ak� w�kwa,ni m�� gb� n� Biblia l� ye� ebuaa w� koni w�ny� w�fee en�?20, 21. Yehowa miisum� n

´ı w�tsi w�he kwraa k�j� m�� nifeem�i ahe,

ni m�� yi�too hew� b� f�� b� ni fee l� esa ak� w�ye fam� n�� n� l�?

Ny��m� Sum�� M�i ni He Tse 93

Page 96: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Saji ni obaany� obi ohe

ˇ K� minu he ak� mik� mihe awo nifeem� ko ni bule�m� mli l�, ani mis�le� amr� n��� nı Ny��m� mum�l� awa mi k�ye n�?—Mateo 6:13.

ˇ M�� gb� n� minanem�i, sinii ni mikw��, k� lalai nimibo� toi l� naa miyi�kp�� ak� mik� nifeem�i gbohiiefo tako mli l� n� hewal�?—1 Petro 4:3, 4.

ˇ M�ni hew� m� ko ny�� ek� nibii kpakpai ni efe�l� ajie enaa y� esha ni efe� l� he?—Mateo 23:25-28.

ˇ M�ni hew� misum�� ak� mana n� taak�Yesu na n� y� Ny��m� su�m�naa nii nıefee l� hew� l�?—1 Petro 2:21; 4:1.

ˇ Te magbala n� hew� nımish�reee zigaret l� mli mats��m� ko maha t���?—Romabii12:1, 2.

ˇ K� miib� m�d��ak� matsi mihe k�j�nifeem� ko ni he tseeeni eka mihe l� he, shimik� mihe wo� mli beikom�i l�, ani minu�shishi ak� no ets��� ak�miny�� matsake?—Romabii 7:21-25.

ANI MIB�� M�D�� WAA AK� MAFEE N� NI JA?

Shishitoo mla: “Migbalaa mi di��ts� migb�m�tsol� mai ni miye� l� ny��, koni mi ni mishi�� mits��

m�i krokom�i l�, mi di��ts� l� akash� mi af�.”—1 Korintobii 9:27.

94 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 97: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

“heloo k� mum�” muji mli dani Yehowa baaye shiwoi n��an�. No hew� l�, kw� b� ni ebaafee n� ni nilee b� mli ak� w��-�m� gb� ni sui loo nifeem�i ni ehiii afite wekukp

˜aa ni mli wa

ni n˜� b� ni k

˜a w�k� Yehowa te� l�!

22 ‘Su�m� Nu�ts� Yehowa, o-Ny��m� l�, k� otsui muu l� f��k� osusuma muu l� f�� k� ojw��m� muu l� f��.’ (Mateo 22:37)Yesu k�� kita n�� ji kitai l� amli otu. (Mateo 22:38) Yehowa sasu�m� ni tam� n�k� ni w�jie� l� kpow�ts�� l� l�. K

´� w�kwa ni-

feem�i ni baany� aha w�wala s�� afo kuku loo n� ni baany�aba jw��m�� ny�m�i ni Ny��m� k�duro w� l� shi l�, no daniw�baany� w�sum� Yehowa k� w�tsui muu f�� k� w�susumamuu f�� k� w�jw��m� muu f��.

23 ‘Yehowa d�� wala k� mum� k� nii f�� j�� haa gb�m�i f��.’(B�foi l� Asaji 17:24, 25) Wala ji nikeenii ni j� Ny��m� ���.W�hi� s�� nikeenii l� ejaak� w�sum�� Nikel� l�. W�kpo� suf�� su k� nifeem� f�� nifeem� ni ye� w�gb�m�tsei awui, ejaa-k� w�kp�l�� n� ak� nifeem�i ni tam� nakai ni w�k� w�he aaa-wo mli l� ts�� ak� w�hi� es��� wala ni ak�duro w� l� kwraa.—Lala 36:10.

24 ‘Su�m� onaanyo gb�m� tam� b� ni osum�� bo di��ts� ohe.’(Mateo 22:39) Bei pii l� sui k� nifeem�i ni he tseee l� yeee m�ni k� ehe wo� mli l� p� awui, shi mo� eye� m�i ni b��k� l� l�hu awui.

´Ak� n�kw�m�n� l�, zigaret lasu baany� aye m�i ni

b��k�m� ko ni miish�re zigaret l� awui. K´� m� a�kro ko nifee-

m� ye m�i ni b��k� l� l� awui l�, bel� eeku Ny��m� mla ni bi�ni w�sum� w�naanyo gb�m� l� mli. Agb�n� hu, nakai feem�haa k��m� ni ek�� ak� esum�� Ny��m� l� fe� amale.—1 Yoha-ne 4:20, 21.

25 ‘Ny�baa ny�he shi ny�h˜

aa onukpai k� n�yel�i l�.’ (Tito 3:1)Y� maji pii amli l�, mla e�m��� gb� ni ahi� tsofai p�t�i kom�iloo ak�tsu nii.

´Ak� an�kwa Kristofoi l�, w�hi��� tsofai ni mla

e�m��� gb� ni ak�tsu nii l�, ni asa� w�k�tsuuu nii.—Romabii13:1.

22-25. M�� �mal� mli shishitoo mlai baany� aye abua w� koni w�-kpoo sui k� nifeem�i ni he tseee l�?

Ny��m� Sum�� M�i ni He Tse 95

Page 98: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

26 K´� w��ya n� w�hi Ny��m� su�m� l� mli l�, esa ak� w�he

atse y� nibii f�� amli, shi jeee ekome loo eny� ko p� mli. Ey�mli ak� ekol� eb� ml�o ak� w��kpoo sui k� nifeem�i ni bule�m� l� loo w��tsi w�he k�j� he kwraa mo�, shi w�baany� w�-fee nakai.� H��, gb� n�� ji gb� ni hi fe f�� ni w�baany� w�k�,ejaak� Yehowa ts�� w� nii ni hi ha w� be f�� be. (Yesaia 48:17)N� ni he hiaa fe f�� l�, k

´� w�ha w�he tse l� w�tsui baany� w�-

mli, ejaak� w�le ak� nakai feem� baaha awie Ny��m� ni w�-sum�� l� l� he ekpakpa, ni no baaha w�ya n� w�hi esu�m� l�mli.

� Kw�m� akrabatsa ni yitso ji “Ani Mib�� M�d�� Waa ak� Mafee N�ni Ja?” ni y�� baafa 94 l�, k� n� ni y�� baafa n�� yite�gb� ni yitso ji“Ny��m� Gb�fa� l� Aaany� Nii F�� Afee” l�.

26. (a) K´� w��hi Ny��m� su�m� l� mli daa l�, m�ni esa ak� w�fee?

(b) M�ni hew� w�he ni w��ha etse y� Ny��m� hi� l� ji gb� ni hi fe f��ni w�baany� w�k� l�?

96 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Helen� k�� ak�, “Beni miye afii 15 l�, mish�re� zi-garet daa gbi ni mik� minanem�i fe� ekome k�nu�daa y� otsi naagbee f�� otsi naagbee mli. S�� mli l�,ey� mli ak� mibats� f�l� kome m� k� mibii et� mo�,shi mibats� m� ko ni fu� kokein nı naa wa, ni en�feem� ka mihe. N�naa k� naagbai yi mishihil� mliob�. Shi, mib�i Biblia l� kasem� ni y� Yehowa yeli-k�buam� naa l�, mib�i mije� baa jogba�� nı miny�mitsi mihe k�j� kokein fuu he kwraa. Minaaa en�feem� ml�o kwraa, titri l� b� ni mafee makpa ko-kein fuu l�. Misusu� ak�, eji Yehowa yeee ebuaaa mikul� miny�� mafee tsakem�i n��. Shi amr� n�� ma-ny� mawie k� n�mimaa ak� Yesu wiem�i ni ji, ‘Ny�-�m� gb�fa� l� aaany� nii f�� afee’ l� ji an�kwale.”—Mateo 19:26.

� Atsake egb�i l�.

“NY��M� GB�FA� L� AAANY� NII F�� AFEE”

Page 99: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

WOL��NYO ko tee koni eyasha loo y� he ni ef�� loosham�y� l�. Eetao esha loo p�t�� ko. Ek� wuoloo ko wo kpo� l�naa, ni ef� k�wo nu l� mli. Beni be shwie mli l�, loo l� shikpaa l� ni kpaa l� mli bawa, ni nuu l� gbala loo nı esha l�k�j� nu l� mli. Eb�i �m�l�, ejaak� eyoo ak� wuoloo ni ek�tsunii l� sa.

2 Y� afi 1473 D. �. B. l�, nuu ko ni ats�� l� Bileam l� susun� ni ek�baats� ts�ne he. Jeee kooloo ko etao� ets�, shi mo�eetao ets� Ny��m� webii ni no mli l� am�b� �sara y� Moab�a kplenee nı k� Shiwoo Shikp�� l� je� husu l� n� l� ts�ne.Bileam k�� eji Yehowa gbal�, shi y� an�kwale mli l� eji hi�-jool� ni ab� l� apaa koni elom� Israel. Shi Yehowa k� ehe wosane l� mli, ni n� p� ni Bileam ny� efee ji ak� ej�� Israel. Shiak�ni Bileam miitao ni enine ash� apaa ni ab� l� l� he ny�-m�woo l� n� hew� l�, esusu eyi� ak� k� eny� elaka Ny��m�webii l� ni am�fee esha ni y�� hi�d�� l�, ekol� no baaha Ny�-�m� alom� am�. En� hew� l�, Bileam k� Moab oblayei ni hey�� ak�n� l� ts� Israel ts�ne.—4 Mose 22:1-7; 31:15, 16; Kpo-jiem� 2:14.

3 Ani e�aats�� n�� ye omanye? H��, eye omanye y� gb�ko n�. Ts�ne l� du Israel hii akpei ny��mai ab� k�ts� ‘Moabbiyei l� nı am�k� am� b� ajwama�’ l� n�. Am�b�i Moab-bii l� any��m�i l� nı Baal-Peor, ni ji f�m� loo b�l�nam� he

1, 2. M�ni Bileam k�ts� Yehowa webii l� ts�ne koni ek�ye am� awui?3. M�� gb� n� Bileam �aats�i l� ye omanye y�?

YITSO 9

“Ny�joa Ajwama�b�� Naa Foi”“No hew� l� ny�gbea ny�he nii ni y�� shikp�� l� n�

l�: ajwama�b��, nya�em� nitsum�, mlila, ak�n� f��, k�hi�joom� ni ji w��jam� l�.”—KOLOSEBII 3:5.

Page 100: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ny��m� nı he y�� nya�em� l� fata he l� po ajam�. N� ni j�mli ba ji ak�, Israelbii 24,000 gboi y� Shiwoo Shikp�� l� hu-sui l� anaa. M�� osharai asane po n�!—4 Mose 25:1-9.

4 M�ni ha oshara kpele n�� ba? Israelbii l� ate� m�i ba-baoo na tsui f�� k�ts� am�he ni am�tsi k�j� Yehowa ni jiNy��m� nı jie am� k�j� Mizraim, ni l� am� y� �a l� n�, ni buam�he k�tee shikp�� ni ewo he shi l� husu l� naa l�. (Hebri-bii 3:12) Beni b�fo Paulo susu� sane n�� he l�, e�ma ak�: “Niw�saa w�kab� ajwama�, tam� b� ni am�te� m�i kom�i b�,nı gbi kome n� l� m�i akpei ny��mai eny� k� et� ny�ny�il�.”�—1 Korintobii 10:8.

5 Ny��m� webii ni y�� �m�n� ni eshw� fioo ni am�baa-bote shiwoo shikp�� ni hi kwraa fe n� ni ak�ha Israelbii l�mli l� baany� akase nibii babaoo ni he hiaa y� Mose Woloni Ji Ejw� l� mli amani�b�� n�� mli. (1 Korintobii 10:11)

´Ak�

n�kw�m�n� l�, b� ni anyaa b�l�nam� he waa y� je l�� �m�-n� l� tam� b� ni blema Moabbii l� fee am�nii l� n���, shi�m�n� n� l� naa wa kwraa fe am�n� l�. K�fata he l�, daa afi

� Eeeny� efee ak� “ma� l� n� onukpai l�” n´ı kojol�i l� gbe am� ni

am�yib� aaash� m�i 1,000 l�, k� m�i ni Yehowa di��ts� gbe am� l� fatayib� ni Mose Wolo ni Ji Ejw� l� tsi t

˜a l� he.—4 Mose 25:4, 5.

4. M�ni hew� je�ba shara he ts�ne l� du Israelbii akpei ab� l�?5, 6. M�ni hew� amani�b�� ni k�� esha ni Israelbii l� fee y� Moab �

˜a

l� n� l� he l� he y�� s��nam� k�ha w� �m�n� l�?

Moab �˜

a l� n�

98 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 101: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

l� b�l�nam� he ts�ne nı du Israelbii l� n��� du� Kristofoiakpei ab�. (2 Korintobii 2:11) �m�n� l�, Ny��m� webii l�ate� m�i kom�i fe� am�nii tam� Zimri, m� ni yakpala Mi-dian yoo ko ekaa naa k�tee l� di��ts� ebuu mli y� Israel-bii l� a�sara l� mli l�, ni am�naa m�i an� hewal� gbonyo y�Kristofoi asafo l� mli.—4 Mose 25:6, 14; Yuda 4.

6 �m�n� l�, ani onaa ohe ak� oy� shihil� ni tam� n� niblema Israelbii l� k�kpe y� Moab �a l� n� l� mli? Ani onaaak� ets�� ni onine baash� ojwerem� n� ni ji je� hee ni w�k�be kpala�� ekpa l� gb� l� n�? K� nakai ni l�, no l� feem� b�f�� b� ni ooony� k�ye kita ni ji “ny�joa ajwama�b�� naa foi”l� n�, koni no aha oya n� ohi Ny��m� su�m� l� mli.—1 Ko-rintobii 6:18.

M�NI JI AJWAMA�B��?7 Y� Biblia l� mli l�, “ajwama�b��” (Hela wiem� mli l�,

por·nei�a) k�� b�l�nam� nı yaa n� y� m�i nı boteko gbalashi-hil� mli y� �mal� naa l� ate� l� he. Gbalafitem�, tuutuufee-m�, b�l�nam� ni yaa n� y� a�kroa�kroi nı boteko gbalashi-hil� mli ate�, k� agb�n� hu nuu loo yoo f�m� nii nı ak�wo�daa� loo ak�wo� wam� he, m� ko ni ak� l� boteko gbalashi-hil� mli ni ashw�� ef�m� nii he l� f�� ji ajwama�b��. K�fatahe l�, b�l�nam� ni yaa n� y� m�i ni hi� b��su kome loo m�ko k� kooloo te� l� hu ji ajwama�b��.�

8 N� ni �mal�i l� ts�� l� y� fa��: M�i ni yaa n� am�b��ajwama� l� ny�� aya n� ahi Kristofoi asafo l� mli, ni am�ni-ne sh�� naan� wala n�. (1 Korintobii 6:9; Kpojiem� 22:15)K�fata he l�, amr� n�� po l� am�ye� am�he awui waa ejaa-k� am�laaje� hek�n�f�� ni m�i y�� y� am�mli l� k� bul� ni

� K´� ootao ole n� ni ji muji nitsum� k� nyenye�tswib�� l�, kw�m�

“Sanebim�i ni J� Kanel�i Ad��” ni je kpo y� July 15, 2006 Buu-M�� l�ni Yehowa Odasefoi fee l� mli.

7, 8. M�ni ji “ajwama�b��,” ni m�� gb`�i an� m�i ni yaa n� am�k�

am�he wo� mli l� kpaa n� ni am�du� l�?

“Ny�joa Ajwama�b�� Naa Foi” 99

Page 102: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

am�y�� k�ha am�he l�, agb�n� hu ek� bei baa am�gbalashi-hil� mli, am�henilee gbaa am�naa, am���� h� loo am�wo�h� beni am�sako am�he, am�naa hela, ni am�gboi� po. (Ga-latabii 6:7, 8) Aso esa ak� ok� gb� ni naagbai babaoo eyi n�n��? D�l� sane ji ak�, m�i pii kw��� nii k�yaaa sh��� daniam�k� am�he wo� nifeem� ni haa ab�� ajwama�, nı bei piil� eji b�l�nam� he mfonirii akw�m� l� mli.

B�L�NAM� HE MFONIRI KW�M�HAA AK� HE WO� MLI

9 Y� maji pii amli l�, anaa b�l�nam� he mfoniri y� hei niah�� adafitswaa woji y�, y� lalai k� t�livishi� n� nifeem�iamli, ni eehe eyi Internet l� n� ob�.� Ani eyeee m� awui taa-k� m�i kom�i k�� l�? Eye� m� awui waa! M�i ni kw�� b�l�-nam� he mfonirii l� ts�m�� m�i ni k� am�f�m� nii shw��k�yashi� am�he baa, k� m�i ni �m�� am�he am�haa “hi�-gbejianii [loo b�l�nam� he ak�n�i] ahe hi�d��i,” ni ebaany�eha am�nya b�l�nam� he fe nine, am�na ak�n�i ni b� hi-�m�i n�, ebaany� ek� gbalashihil� mli naagbai ni y�� hi�d��k� gbalamlitsem� po aba.� (Romabii 1:24-27; Efesobii 4:19)Niiamlip�il� ko k� b�l�nam� nı anyaa he fe nine l� to kansahe. Ek�� ak�: “Emliwaa be f�� be, ni enaa m� n� hewal� waa.Bei pii l�, enaawal� l� naa baaa shi, ni etsam� hu wa.”

10 Susum� wiem�i ni a�may� Yakobo 1:14,15 l� he okw�,

� Y� w�niiahesusum� n�� mli l�, “b�l�nam� he mfoniri” k�� mfo-nirii n

´ı ash

´a loo at��, woji amli ni�mai, loo gbee ni am�m� awo kp

˜ai

an� koni ak�tee m�i ab�l�nam� ak�n� shi l� he. Ebaany� ek� m� ko niefee enii y� gb� n

´ı te� b�l�nam� he ak�n� shi l� he mfoniri, b�l�nam�

n´ı yaa n� y� m�i eny� loo n� ni fa fe nakai l� ate� he mfoniri, k� ni-

feem�i krokom�i ahe.� Obaany� ona saji ni k�� f�m� nii n

´ı ak�shw�� k�yashi� he baa l�

he y� Saji Krokom�i ni Fata He ni y�� baafa 218-219 l�.

9. Ani b�l�nam� he mfoniri kw�m� yeee awui taak� m�i kom�i k��l�? Ts��m� mli.10. M�� gb

`�i an� w�baany� w�ts� w�k� shishitoo mla n

´ı y�� Yakobo

1:14, 15 l� atsu nii? (Kw�m� akrabatsa ni y�� baafa 101 l� hu.)

100 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 103: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ekane� ak�: “M� f�� m� l�, l� di��ts� ek�n� ni gbalaa l� ni la-kaa l� l� kaa l�. No s�� l� ak�n� l�, k� e�� h� l�, ef�� esha, niesha l� hu, k� afee agbe naa l� ef�� gbele.” No hew� l�, k�ak�n� f�� ba ojw��m� mli l�, b�� m�d�� ni ojie k�j� ojw��-m� mli amr� n���!

´Ak� n�kw�m�n� l�, k� oleee ohe be ni

ona mfonirii ni te� b�l�nam� he ak�n� shi l�, jiem� ohi-�m�i y� n� amr� n���, k� k�mpiuta n� ona y� l� gbee, ni k�TV n� ona y� l� tsakem� k�ya he kroko. Feem� n� f�� n� niobaany� ofee ni ok�ye b�l�nam� he ak�n� f�� n� dani esh�he ni ony�� ofee he n� ko!—Mateo 5:29, 30.

11 Yi�too kpakpa hew� Ny��m� ni le w� jogba�� fe b� ni

11. K´� w�miib� m�d�� ni w�ye ak�n�i ni he tseee an� l�, te w��fee

t��� w�ts�� ak� w�y� hek�n�f�� y� Yehowa mli?

“Ny�joa Ajwama�b�� Naa Foi” 101

Oblanyo ko k�� ak�: “Beni miji oblanyo fioo l�,b�l�nam� he mfonirii k� sinii akw�m� k� mif�m�nii ni mik�shw�� k�yashi� mihe baa l� bafee su nika mihe. Mitip��foi ni mik�yaa skul l� na nifeem�n�� ak� efata oblahiia� nifeem�i l� ahe, ni t�m� b�he. Shi eha mihenilee gbo, ni mitee n� mik� mihewo je�ba shara mli. Beni mihi� ba mihe n� l�,mina ak� mibats� ny�� k�ha mik�n�i l�. Shi y� Ye-howa k� asafo l� yelik�buam� naa l�, miny� mikpanifeem�i ni he tseee n��. Ak�ni mina ak� m�i kro-kom�i baany� an

´a min� hewal� waa hew� l�, amr�

n�� jeee m� f�� m� k�k� mik�b��. Mibay�se ak� s�-lem� k� Biblia l� kasem� daa ji n� ni baaha mik�mihe akayawo nifeem�i gbohii amli eko��. Y� n�najia� n

´ı maya n� mats� ny�� maha heloo ak�n�i

l�, min´a hegb� k�miis�m� ak� daa gb�gbal� amr�

n��.”

B� NI FEE N´I MIN

´A HEWAL�

K�BA MIJE� Y� HETSEM� MLI

Page 104: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

w�le w�he l� wo� w� �aa ak�: “No hew� l� ny�gbea ny�henii ni y�� shikp�� l� n� l�: ajwama�b��, nya�em� nitsum�,mlila, ak�n� f�� [loo b�l�nam� he ak�n�], k� hi�joom� niji w��jam� l�.” (Kolosebii 3:5) H��, en� feem� baany� afeen� ni b� ml�o. Shi kaim� ak�, w�y� �w�i Ts� ni y�� su�m�ni to� etsui shi ni w�baany� w�bo w�ts� l�. (Lala 68:20) Nohew� l�, tsi ob��k� l� amr� n��� k� susum�i ni he tseee baojw��m� mli. S�lem� koni eha bo “hewal� nı fa k�teke n�,”ni ob� m�d�� ni ogbala ojw��m� k�ya nibii krokom�i an�.—2 Korintobii 4:7; 1 Korintobii 9:27; kw�m� akrabatsa ni yi-tso ji “Te Mafee T��� Maye Su Gbonyo ko N� L�?” ni y��baafa 104 l�.

12 Nilel� Salomo �ma ak�: “Ohi� aka otsui he fe nii f��;ejaak� no mli wala j��.” (Ab�i 4:23) Ak� ‘tsui’ l� fe� b� ni w�jidi��ts� y� w�mligb�, b� ni Ny��m� naa w� ehaa l� he mfo-niri. K�fata he l�, b� ni Ny��m� naa ‘w�tsui’ ehaa l� baats��ak� w�baana naan� wala loo w�na�, shi jeee b� ni m�i kro-kom�i naa w� am�haa. En� y� fa��. Agb�n� hu, eji wala k�gbele sane. An�kwafo Hiob k� ehi�m�i kpa� koni ekakw�yoo y� gb� ni esaaa n�. (Hiob 31:1) M�� n�kw�m�n� kpa-kpa en� ji k�ha w� n�k�! Lalats� l� hu na nakai susum� l�n��� beni es�le ak�: “Jiem� mihi� k�j� yaka nii akw�m� n�.”—Lala 119:37.

DINA KP� YI� GBONYO13 Taak� w�na y� Yitso 3 l�, w�nanem�i baany� ana w�

n� hewal� y� gb� kpakpa loo gb� f�� n�. (Ab�i 13:20; 1 Ko-rintobii 15:33) Susum� Dina ni ji blemats� Yakob biyoo l�n�kw�m�n� l� he okw�. (1 Mose 34:1) Ey� mli ak� eninesh� ts�sem� kpakpa n� beni eji gbek� l� mo�, shi eyakp���

12. M�ni ak� ‘w�tsui’ l� fe� he mfoniri, ni m�ni hew� esa ak� w�hi�ak

˜a he l�?

13. Nam� ji Dina, ni m�ni hew� m�i ni ek�b� l� ts�� ak� ekp��� eyi�jogba�� l�?

102 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 105: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

eyi� y� nilee mli ni ek� Kanaan yei b� nanem�i. Kanaanbiil� aje�ba ehiii kwraa tam� Moabbii l�. (3 Mose 18:6-25) Y�Kanaan hii nı Shekem ni “abu� l� fe” ets� we l� mli bii f��fata he l� ahi� l�, Dina tam� yoo ni baanya b�l�nam� he.—1 Mose 34:18, 19.

14 Eeeny� efee ak� b�l�nam� b� Dina jw��m� mli beniena Shekem l�. Shekem fee n� ni Kanaanbii ate� m�i piibaafee k� b�l�nam� he ak�n� te shi y� am�mli l�. M�d�� f��ni Dina b� koni ek�tsi Shekem naa l� eyayeee omanye, ejaa-k� Shekem ‘m� l�’ ni “efite l�.” Etam� n� ni s�� mli l�, She-kem ‘sum�’ Dina “sane” loo etsui m� l�, shi no tsakeee n�ni efee Dina l�. (1 Mose 34:1-4) Ni jeee Dina p� na n� y�n� ni Shekem fee l� hew�. Nifeem�i ni ba k�tsara n� ni k�hegu�gbee k� hi�gbele ba Dina weku muu l� f�� n� l� j� m�ini ek�b� nanem�i l� hew�.—1 Mose 34:7, 25-31; Galatabii 6:7, 8.

14. M�� gb� n� nanem�i ni Dina k�b� l� k� naagba ba?

Nilee y� mli ak� aaaha ak� Internet l� atsu nii y� he nim� f�� m� baana y� sh

˜ıa l� mli

Page 106: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Saji ni obaany� obi ohe

ˇ Ani mitsi� mihe k�j�� shihil�i ni baany� atee ak�n�igbohii ashi y� mimli l� ahe?—Mateo 5:27, 28.

ˇ Ani misusu� n� ni baaba k´� mitsu ak�n�i gbohii

ahe nii l� he?—Ab�i 22:3.

ˇ M�ni p�t�� miy�� he miish�� ak� mik� ek˜aa aaafee

k�ye su gbonyo ni y�� mihe l� n�?—Mateo 5:29, 30.

ˇ Ani mifee klalo ak� mik� mif�-l�i loo minaanyo ko n

´ı eda y�

mum�� baagba minaagba l� hesane k

´� ehe bahia?—Ab�i 1:8, 9;

Galatabii 6:1, 2.

ˇ Te mafee t��� mats�� ak�mik� mihe f�� Yehowa he-wal� k� nilee n� koni mi-k�ye misu gbonyo l� n�l�?—Ab�i 3:5, 6; Yakobo1:5.

TE MAFEE T��� MAYE SU GBONYO KO N� L�?

Shishitoo mla: “Ny� m�i ni ny�sum�� Yehowa l�,ny�ny

˜�a ef��!”—Lala 97:10.

15 K� Dina kase n� ko ni he hiaa l�, bel� amane ni ena l�ni ha ekase. Esaaa ak� m�i ni sum�� Yehowa nı am�fe� toi-boo am�haa l� l� naa amane koni am�k�kase nii. Ak�ni am�-fe� toiboo am�haa Ny��m� hew� l�, am�halaa ak� am�k�‘nilel�i aaanyi�.’ (Ab�i 13:20a) No hew� l�, am�ts�m�� m�i

15, 16. Te w�baafee t��� w�n´a an�kwa nilee? (Kw�m� akrabatsa ni

y�� baafa 109 l� hu.)

104 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 107: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ni nu� “gb� kpakpa f�� gb� kpakpa” shishi ni no haaa am�-na n� nı am�pi� yakatswaa.—Ab�i 2:6-9; Lala 1:1-3.

16 M�i f�� ni shwe� ak� am�na nilee ni j� �w�i, nı tsu� henii k�ts� s�lem� ni am�yaa n� am�s�le�, Ny��m� Wiem� l�k� woji ni tsul� an�kwafo l� fe� l� nı am�kase� daa l� n� l�baany� ana nilee n��. (Mateo 24:45; Yakobo 1:5) Agb�n� huheshibaa, ni ji su ni haa m�i j�� am�su�m� mli am�fe� toi-boo am�haa �mal� mli �aawoo l� he miihia. (2 Ma�ts�m�i22:18, 19)

´Ak� n�kw�m�n� l�, ekol� Kristofonyo ko baakp�-

l� n� ak� etsui baany� ayi k� kutump�o, ni etsui sane baa-ny� afee n� ni ehiii kwraa. (Yeremia 17:9) Shi k� ek� shihil�ko kpe ni eyakp��� eyi� y� nilee mli l�, aso ebaaba ehe shi,koni ekp�l� �aawoo k� yelik�buam� nı k�� eshihil� l� he nıaaaj� su�m� mli ak�ha l� l� n�?

17 Feem� shihil� n�� he mfoniri y� ojw��m� mli okw�.Ts� ko e�m��� ebiyoo ko gb� nı ek� Kristofonyo oblanyoko aje kpo ni m� ko fataaa am�he. Ebiyoo l� k�� ak�: “Ataa,oheee mi oyeee? W�fe� n� ko ni esaaa!” Eeeny� efee ak�oblayoo l� sum�� Yehowa ni ehi��� yi�too f�� ko, shi anisusum� ni ehi� n�� ts�� ak� ‘eenyi� y� Ny��m� nilee mli’?Ani ‘eejo ajwama�b�� naa foi’? Aloo eeye kwashiai asanek�ts� ‘ehi� nı ek�f�� l� di��ts� etsui n� l�’ n�? (Ab�i 28:26)Ekol� obaany� ona shishitoo mlai krokom�i ni baany� ayeabua ts� l� k� ebiyoo l� koni am�k�susu sane n�� he.—Kw�-m� Ab�i 22:3; Mateo 6:13; 26:41.

YOSEF JO AJWAMA�B�� NAA FOI18 Yosef ni ji Dina ts� bi l� ji oblanyo ni baa eje� jogba��

ni sum�� Ny��m� ni jo ajwama�b�� naa foi. (1 Mose 30:20-24) Beni Yosef ji gbek� l�, ena n� ni j� eny�mi yoo Dinanifeem� nı nilee b� mli l� mli k�ba l�. �wanejee ko b� heak� sane n�� nı y�� Yosef jw��m� mli k� shwel� ni ey�� ak�

17. Ts��m� shihil� ko n´ı baany� ate shi y� weku ko mli, ni ts��m� b�

ni ekol� ts� ko k� ebiyoo baasusu shihil� l� he.18, 19. M�� kaa Yosef k�kpe y� eshihil� mli, ni te etsu he nii eha t���?

“Ny�joa Ajwama�b�� Naa Foi” 105

Page 108: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

eya n� ehi Ny��m� su�m� l� mli l� ha ekp� eyi� jogba��afii kom�i as�� y� Mizraim, beni enu�ts� l� �a l� b�� m�d��“daa n��” nı ek� l� ana b�l� l�. Eka shi fa�� ak�, ak�ni Yosefji ny�� hew� l� eny�� ekpa enu�ts� l� s��m� ni eshi shıa l�mli! Esa ak� ek� nilee k� ekaa atsu shihil� l� he nii. Efee en�k�ts� shii ab� ni Potifar �a l� bi l� nı ek� l� abaw� l� nı etsuuuhe nii l� n�, ni beni yoo l� m� l� ak� ek� l� abana b�l� l� ejofoi.—1 Mose 39:7-12.

19 Susum� en� he okw�: K� Yosef fe� yoo l� he mfoni-ri y� ejw��m� mli loo ef�� b�l�nam� he mfoniri feem� y�ejw��m� mli l�, ani kul� ebaany� eye an�kwa? Efeem� baa-wa. Y� n� najia� nı Yosef k� ejw��m� aaama eshafeem� su-sum�i an� l�, eha wekukpaa nı ka ek� Yehowa te� l� kaetsui n� jogba��, ni anaa en� y� wiem�i ni ek� Potifar �al� wie l� mli. Ek�� l� ak�: ‘Mi-nu�ts� kamaaa mi n� ko n�ko, ak� ja bo k�k�, ejaak� bo l�e�a jio. Te aaafee t��� ni ma-fee ef�� kpete�kpele ni tam�n�k� n��, ni mafee esha mashiNy��m��?’—1 Mose 39:8, 9.

20 Feem� miish�� nı Yeho-wa na beni ena an�kwa nioblanyo Yosef ni k� eweku te�j�k� l� ye� daa gbi l� he mfo-niri okw�. (Ab�i 27:11) S�� mlil�, Yehowa k� ehe wo sane l�mli, ni jeee ak� en� ha ajie Yo-sef k�j� tsu�woo mli k�k�, shiawo l� Mizraim shikp�� l� f��n� onukpa k� niyenii an�kw�-l� hu! (1 Mose 41:39-49) Kw�

20. M�� gb� n� Yehowa k� ehe woYosef sane l� mli?

106 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 109: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

b� ni wiem�i ni y�� Lala 97:10 l� ji an�kwale ak�: “Ny� m�ini ny�sum�� Yehowa l�, ny�ny�a ef��! ebaa em�i kr��kr��il� asusumai ayi; ejie� am� k�j�� m�i f�ji ad��”!

21 Ny��m� tsuji l� ate� m�i babaoo ni y�� �m�n� l� huts�� ak� ‘am�ny�� n� f��, ni am�sum�� n� kpakpa.’ (Amos5:15) Odasefonyo oblanyo ko ni y�� Afrika ma� ko n� l� b�amani� ak� oblayoo ko ni ji eklasnyo l� k� ekaa k�� l� ak�,ebaa�m� l� gb� ni ek� l� ana b�l� k� eye ebua l� y� ak�ntaa-buu kaa ko ni am�baafee l� mli l�. Oblanyo l� k�� ak�, “Mi-kpoo enibim� l� amr� n���. Ak�ni miye an�kwa hew� l�,mihi� eba nyam ni miy� bul� k�ha mihe, ni en� he y� s��-nam� kwraa fe shika k� jwi�t�i.” Eji an�kwale ak�, esha baa-ny� eha aye “���m� be fioo ko,” shi be pii l� miish�� ni s��ets��� n�� k� pi�m�i babaoo baa. (Hebribii 11:25) K�fata hel�, k� ak� naan� miish�� ni j�� toiboo ni afe� ahaa Yehowa l�mli k�baa l� to he l�, ejeee n� ko kwraa.—Ab�i 10:22.

HA M�B�NAL� NY��M� L� AYE ABUA BO22 Ak�ni w�yeee emuu hew� l�, w�te� m� ko b� ni enaa

l� ml�o ak� eeeye heloo l� ak�n�i l� an�, ni efee n� ni ja y�Ny��m� hi�. (Romabii 7:21-25) Yehowa le en�, “ekai� ak� suk�k� ji w�.” (Lala 103:14) Bei kom�i l�, ekol� Kristofonyo kobaafee esha ni y�� hi�d��. Ani no ts�� ak� hi�n�kam� ko b�k�ha l�? Dabi kwraa! Eka shi fa�� ak�, ekol� m� ni efee eshal� baakpa yibii gbonyo taak� eba l� y� Ma�ts� David gb�fa�l�. Shi f�� s�� l�, Ny��m� ‘��faa’ m�i ni tsuii ekum� ni ‘jaje�’am�n�t�m�i ‘am�ts��’ l� l� “mra” be f�� be.—Lala 86:5; Ya-kobo 5:16; Ab�i 28:13.

23 K�fata he l�, Ny��m� ej� mlihil� mli ek� hii ni ji “ni-keenii,” n�kw�l�i ni edara y� mum�� ni baany� aye abua, ni

21. M�� gb� n� odasefonyo oblanyo ko ni y�� Afrika ma� ko n� l� k�ek

˜aa ba eje� jogba��?

22, 23. (a) K´� Kristofonyo ko fee esha ni y�� hi�d�� l�, m�ni hew�

no ets��� ak� hi�n�kam� ko b� k�ha l� l�? (b) M�� yelik�buam� y��k�ha m� ni efee esha l�?

“Ny�joa Ajwama�b�� Naa Foi” 107

Page 110: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

agb�n� hu am�y�� he miish�� ak� am�aafee nakai l� eduroKristofoi asafo l�. (Efesobii 4:8, 12; Yakobo 5:14, 15) Oti nima am�hi� ji ni am�ye am�bua m� ni efee esha l� koni enaek� Ny��m� te� wekukpaa eko��, ni taak� nilel� l� wie l�‘ena jw��m�’ koni ekafee esha eko��.—Ab�i 15:32.

‘N´A JW��M�’

24 Biblia l� wie� m�i ni “nako jw��m�” k� m�i ni ‘naajw��m�’ l� ahe. (Ab�i 7:7) Ekol� ak�ni m� ni “nako jw��-m�” l� edako y� mum�� ni eb� niiashikpam� y� Ny��m�s��m� mli hew� l�, eb� s��yoom� ni eny��� ekp� eyi� jo-gba��. Tam� b� ni oblanyo nı awie ehe y� Ab�i 7:6-23 l�fee enii l�, ekol� ewaaa ak� eeefee esha ni y�� hi�d��. Shi,‘m� ni naa jw��m�’ l� haa ejw��m� hi� mligb� gb�m� l� n�jogba��, k�ts� Ny��m� Wiem� l� nı es�le� k�kase� daa l�n�. Ni ehaa esusum�i, shwel�i, henum�i, k� otii ni ek�ma-m�� ehi� y� shihil� mli l� k� n� ni Ny��m� kp�l�� n� l� kpaagbee b� ni eeeny� ak� m� ni yeee emuu. En� feem� ts�� ak�‘esum�� esusuma,’ loo eena gb�i kpakpa, ni “aaahi aha l�.”—Ab�i 19:8.

25 Bi ohe ak�: ‘Ani miy� n�mimaa ak� Ny��m� shishitoomlai l� ja? Ani mihe� miye� di��ts� ak� k� mik�tsu nii l�mana miish�� ni n� b�?’ (Lala 19:8-11; Yesaia 48:17, 18) K�oyi� miifee bo k�shik�shi fioo po y� he l�, b�� m�d�� niotsu he nii. Susum� n� ni baaj� mli aba k� ok� Ny��m� mlail� tsuuu nii l� he. K�fata he l�, ba oje� y� an�kwale l� naa,ok� susum�i kpakpai—nibii ni ji an�kwa, ni ja, ni he tse, niad�� he, k� nii ni k�� je�ba kpakpa he l� awo ojw��m� mli,ni ok� no ‘asa onaa okw�, ni ooona ak� Yehowa hı.’ (Lala34:9; Filipibii 4:8, 9) Obaany� ona n�mimaa ak�, babaoo nıofe� nakai l�, babaoo ni su�m� ni oy�� k�ha Ny��m� l� mliwaa, nı onaa su�m� babaoo ohaa n� ni esum��, nı ony�� n�

24, 25. (a) M�� gb� n� oblanyo n´ı awie ehe y� Ab�i 7:6-23 l� ts�� ak�

‘enako jw��m�’? (b) Te w��fee t��� ‘w�n´a jw��m�’?

108 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 111: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ni eny�� l� waa ji no. Yosef yeee emuu. K�l�, eny� ‘ejo ajwa-ma�b�� naa foi,’ ejaak� e�m� gb� ni Yehowa ts�se l� afii ba-baoo, ni no ha ena jw��m�. Eba ak� bo hu obaa�m� gb� niefee nakai n��� eha bo.—Yesaia 64:7.

26 W�-B�l� l� fee w�f�m� nii l� koni eha w�ny� w�f� nıw�k� w�gbalashihil� mli hefatal�i ana miish��, shi ejeeeshw�m� n� ko ni ak�naa hew�� miish�� ko k�k�. (Ab�i 5:18)Abaagbala Ny��m� susum� y� gbalashihil� he l� mli y� yi-tsei eny� ni nyi� s�� l� amli.

26. M�� sane ni he hiaa abaasusu he y� yitsei eny� ni nyi� s�� l� amli?

“Ny�joa Ajwama�b�� Naa Foi” 109

“Ny� m�i ni ny�sum�� Yehowa l�, ny�ny˜�a ef��!”

—Lala 97:10.

“M� f�� m� ni kw�� yoo ni ehe fe� l� ak�n� l�, ek�l� efite gbala momo y� etsui mli.”—Mateo 5:28.

“M� ni b�� ajwama� l�, efe� esha eshi� l� di��ts�egb�m�tso l�.”—1 Korintobii 6:18.

“Migbalaa mi di��ts� migb�m�tso l� mai ni miye�l� ny��, koni mi ni mishi�� mits�� m�i krokom�i l�,mi di��ts� l� akash� mi af�.”—1 Korintobii 9:27.

“N˜� p� n

´ı gb�m� d

˜u� l�, no n��� ebaakpa hu.

Ejaak� m� ni d˜u� nii y� l� di��ts� eheloo mli l�, ehe-

loo l� mli ebaakpa fitem� k�j�; shi m� ni d˜u� nii

y� mum� mli l�, mum� l� mli n��� ebaakpa naan�wala k�j�.”—Galatabii 6:7, 8.

“No hew� l� ny�gbea ny�he nii ni y�� shikp�� l�n� l�: ajwama�b��, nya�em� nitsum�, . . . ak�n� f��[loo b�l�nam� he ak�n�].”—Kolosebii 3:5.

“Ny�te� m� f�� m� ale l� di��ts� en˜� l� hi�m� y�

hetsem� k� woo mli, jeee y� ak�n� hi�d�� [loo b�l�-nam� he ak�n�] mli.”—1 Tesalonikabii 4:4, 5.

�MAL�I K�HA SANEN�JW��M�

Page 112: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ANI osum�� yookpeem� yaa? M�i pii sum�� nakai feem�,ejaak� ebaany� efee be ni anaa miish�� waa. M�i ni bote�gbalashihil� mli l� saa am�he f�f�o. Agb�n� hu, am�naa mii-sh�� waa! Nakai gbi l�, am�hi� fe� �m�l��m�l� ni am�naahi�n�kam� ak� nibii baahi aha am� w�s��.

2 F�� s�� l�, w�baany� w�wie ak� �m�n� l� m�i pii agbala-shihil� yeee omanye. Ey� mli ak� w�miisum� nı m�i ni ebo-te gbalashihil� mli ehee l� aye omanye mo�, shi bei kom�il� w�bi� w�he saji tam�: ‘Ani am�baana miish�� y� am�gba-lashihil� l� mli? Ani ebaahi shi daa?’ Sanebim�i n�� ahetoodam� hek�n�f�� nı wu k� �a l� y�� y� Ny��m� �aawoo nik�� gbalashihil� he l� mli k� b� ni am�k�baatsu nii am�ha l�n�. (Ab�i 3:5, 6) Esa ak� am�fee nakai koni am�ya n� am�-hi Ny��m� su�m� l� mli. Amr� n�� ny�haa w�susua hetooinı Biblia l� k�haa y� sanebim�i ejw� n�� ahe l� he: M�� yi�-toi ahew� abote� gbalashihil� mli? K� obaabote gbalashihil�mli l�, nam� esa ak� ohala ak� ogbalashihil� mli hefatal�?Te obaafee t��� osaa ohe oto k�ha gbalashihil� mlibotem�l�? Ni m�ni baany� aye abua gbalashihil� mli hefatal�i koniam�na miish�� daa?

M�� YI�TOI AHEW� ABOTE� GBALASHIHIL� MLI?3 M�i kom�i he� am�ye� ak� ja m� ko ebote gbalashi-

1, 2. (a) M�� saji ekol� w�baabi y� m�i n´ı ebote gbalashihil� mli ehee

l� ahe, ni m�ni hew�? (b) M�� sanebim�i w�baasusu he y� yitso n��mli?3. M�ni hew� efe� n� ni nilee y�� mli ak� m� ko aaabote gbalashihi-l� mli y� yi�toi ni y�� f�l�f�l� ahew� l�?

YITSO 10

Gbalashihil�—Nikeenii ni J�Ny��m� ni Y�� Su�m� l� ���

“Kp˜aa ni ak�b� he shii et� l�, etseee mra.”—JAJEL� 4:12.

Page 113: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

hil� mli dani ebaana miish��, ni ts�� ak� ony�� ona mii-sh�� loo otsui any� omli y� shihil� mli k� oji oshijafo-nyo. En� b� mli kwraa! Yesu ni ji oshijafonyo l� wie oshi-jayeli he ak� eji nikeenii, ni ewo m�i ni baany� ahi shinakai l� hewal� koni am�fee nakai. (Mateo 19:11, 12) B�foPaulo hu wie s��nam�i ni y�� oshijayeli he l� he. (1 Korin-tobii 7:32-38) Yesu k� Paulo wooo mla y� saji n�� amli ak�akabote gbalashihil� mli; y� an�kwale mli l�, ‘yoow�� gb� nıatsı�’ l� ji “daimonioi ats��m�i” l� ate� ekome. (1 Timoteo 4:1-3) K�fata he l�, oshijayeli he baaba s��nam� babaoo k�ham�i ni sum��� nı nibii pii gbalaa am�jw��m� beni am�s�-m�� Yehowa l�. Bel�, nilee b� mli ak� m� ko aaabote gba-lashihil� mli y� yi�toi ni y�� f�l�f�l�, tam� tip��foi an�ny��ahew�.

4 Y� gb� kroko n� l�, ani ay� yi�toi kpakpai ahew� ni abo-te� gbalashihil� mli? H��. Gbalashihil� fata nibii nı Ny��m�ni y�� su�m� l� k�duro w� l� ahe. (1 Mose 2:18) No hew� l�,s��nam�i y� he, ni ebaany� eha ana miish��.

´Ak� n�kw�m�-

n� l�, gbala kpakpa ji shishitoo n� ni hi fe f�� k�ha bii ats�-sem�. Ehe miihia ni gbek�bii ana f�l�i ni k� su�m� baats�-se am�, nı am�k� gb�ts��m� aha am� y� toi�j�l� mli. (Lala127:3; Efesobii 6:1-4) Shi, jeee bii ats�sem� p� ji yi�too hew�ni abote� gbalashihil� mli.

5 Susum� �mal� ni yitso ni w�sh� n� n�� dam� n� l�, k�sane ni asusu� he dani a�ma emli wiem�i l� ahe okw�: “M�ieny� hi fe m� kome; ejaak� am�naa am�de�megbom� l� mliny�m�woo kpakpa. Ejaak� k� shi am�gbee l�, m� kome aaa-wo enaanyo n�; shi m� kome too l�, k� egbee shi l�, kpoo hal�, ejaak� m� ni tıa eny� ni aaawo en� b�! Asa� k�ji m�i eny�kam� shi l�, no am�he d�� la; shi te aaafee t��� ni m� kometoo he aaad� la�? K� m� ko batua am�te� m� kome l�, m�i

4. Gbala kpakpa bafe� m�� shishitoo n˜� k�ha bii ats�sem�?

5, 6. (a) Taak� ats�� y� Jajel� 4:9-12 l�, m�� s��nam�i kpakpai kom�im�i ni k� am�he b�� gbagbalii l� anine sh�� n�? (b) M�� gb� n� gba-lashihil� baany� afee tam� kp

˜aa ni ak�b� he shii et�?

Gbalashihil�—Nikeenii ni J� Ny��m� ni Y�� Su�m� l� ��� 111

Page 114: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

eny� l� aaate shi awo l�; ni kpaa ni ak�b� he shii et� l�, etseeemra.”—Jajel� 4:9-12.

6 �mal� n�� miiwie s��nam� ni y�� naanyob�� mli l� he.H��, gbalashihil� ji naanyob�� ni y�� gbagbalii fe f��. Taa-k� �mal� n�� ts�� l�, naanyob�� ni tam� n�k� baany� eham� ana yelik�buam�, miish�jem�, k� hebuu. K� gbalashihil�baaye omanye l� esaaa ak� efe� naanyob�� ni y�� m�i eny�l� p� ate�. �mal� n�� ts�� ak� abaany� atse kpaa ni ak�b� heshii eny� l�. Shi kpai et� ni alo loo ak�b� he shii et� l� tseeemra. K� Yehowa hi� ni am�aasa l� ji n� ni wu k� �a l� k�-ye� kl��kl�� gb�he l�, am�gbalashihil� l� bafe� tam� kpaa niak�b� he shii et�. Wekukpaa nı ka am�k� Yehowa te� l� naaam�gbalashihil� l� n� hewal�, ni no tswaa am�gbalashihil� l�emaa shi jogba��.

7 Gbalashihil� mli p� abaany� ana b�l� y�. Gbalashihil�mli p� abaany� abu b�l�nam� y� gb� ni ja n� ak� n� ko ni haam� naa miish��. (Ab�i 5:18) Ebaany� eba ak� k� oshijafonyoko ‘sale gbala,’ ni ts�� ak� eho afii amli ni b�l�nam� he ak�-n�i mli wa l� he l�, b�l�nam� he ak�n�i baagba enaa lolo. K�eyeee ak�n�i n�� an� l�, ebaany� eha ek� ehe awo nifeem� nihe tseee loo ejaaa mli. Ak� mum� tsir� Paulo ni ewo oshija-foi a�aa ak�: “K� am�ny��� am�he n� am�ye l�, ha am�botegbalashihil� mli; ejaak� gbalashihil� hi fe n� ni ak�n� aaa-haoo.”—1 Korintobii 7:9, 36; Yakobo 1:15.

8 Esa ak� m� ni miitao abote gbalashihil� mli l� akp�l� n�ak� ena� n� f�� n� ml�o, ek��� he eko oti hew� ni etao� ebo-te mli l�. Taak� Paulowie l�, m�i ni bote� mli l� baana “heloogb�fa� amanehulu.” (1 Korintobii 7:28) M�i ni ebote gbala-shihil� mli l� k� naagbai ni oshijafoi k�kpeee l� kpe�. Shi, k�ohala ak� obaabote gbalashihil� mli l�, te ooofee t��� onamiish�� nı otsui any� omli pii nı okana naagbai pii l�? Gb�kome ji ni ok� nilee ahala ohefatal� l�.

7, 8. (a) M�� �aa Paulo wo Kristofoi oshijafoi ni b�l�nam� he ak�n�imiigba am�naa l�? (b) M�� an�kwa sane Biblia l� ha efee fa�� y� gba-lashihil� he?

112 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 115: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

TE OOOFEE T��� ONA M� NI BAAFEEHEFATAL� KPAKPA K�HA BO?

9 Ak� mum� tsir� Paulo ni e�ma shishitoo mla ko ni hehiaa ni esa ak� ak�tsu nii k� aahala gbalashihil� mli hefa-tal�, ek�� ak�: “Ny�k� m�i ni heee yeee l� akagbalaa k��-tso kome ni yeee egb�!” (2 Korintobii 6:14) En�kw�m�-n� l� k�� okwaafoi ashihil� he. K� kooloo bibioo k� koolooagbo loo kooloo ni he wa k� kooloo ni he waaa miigbalak��tso kome l�, am�yi eny� l� f�� baana n�. Nakai n���, k�Odasefonyo ko k� m� ni jeee Odasefonyo bote gbalashihi-l� mli, ni ts�� ak� am�miigbala k��tso kome l�, am�k� naa-gbai babaoo baakpe. K� hefatal� kome miitao eya n� ehiYehowa su�m� l� mli, nı ejeee m� kroko l� he sane ko looenuuu he nakai kwraa l�, ebaasoro nibii ni am�k�ye� kl��-kl�� gb�he y� am�shihil� mli, ni ewaaa ak� am�k� naagbaibabaoo aaakpe. No hew� l�, Paulo wo Kristofoi hewal� niam�bote gbalashihil� mli “y� Nu�ts� l� mli” p�.—1 Korinto-bii 7:39.

10 Bei kom�i l�, Kristofoi oshijafoi mu� sane naa ak� ehiak� am�k� m� ko aaagbala k��tso ni yeee egb� fe n� ni am�-he aaafee shoo. Am�te� m�i kom�i kpo� Biblia mli �aawoo,ni am�k� m� ko ni s�m��� Yehowa hi� shi. Bei pii l�, n� ni j��mli baa l� y� m�b�. Am�y�se� ak� am�k� m�i ni am�ny���am�k� am� agba shihil� mli nibii ni he hiaa fe f�� l� ahe sajil� ebote gbalashihil� mli. Am�he fe� shoo fe shoofeem� niam�y�� mli dani am�bote gbalashihil� mli l�. Miish�� sane jiak�, Kristofoi oshijafoi akpei ab� y� ni y� hek�n�f�� y� Biblial� mli �aawoo l� mli ni am�k�tsu� nii daa. (Lala 32:8) Ey� mliak� am�baasum� ni am�bote gbalashihil� mli be komo�, shiam�ye� oshija k�yashi� am�naa hefatal� y� m�i ni jaa Yeho-wa Ny��m� l� ate�.

9, 10. (a) M�ni Paulo k�fee oshara ni y�� m�i ni jeee Odasefoi n´ı ak�

am� aaab� gbagbalii l� he n�kw�m�n�? (b) Bei pii l�, m�ni j�� �aa niNy��m� wo

´ak� ak� m� ni heee yeee l� akabote gbalashihil� mli l� ni

akpo� l� mli baa?

Gbalashihil�—Nikeenii ni J� Ny��m� ni Y�� Su�m� l� ��� 113

Page 116: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

114 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Saji ni obaany� obi ohe

ˇ M�ni hew� ehe miihia ni‘masale gbala’ dani mabotegbalashihil� mli l�?—1 Korinto-bii 7:36; 13:11; Mateo 19:4, 5.

ˇ Ey� mli ak� mish� gbala mo�,shi m�� s�� man

´a k

´� mitee n�

mihi shi ak� oshijafonyo k�ya-shi be ko l�?—1 Korintobii7:32-34, 37, 38.

ˇ K´� mikp� miyi� ak�

mabote gbalashihil�mli l�, m�ni hew� ehehiaa ak� m� ni mik�baa-bote gbalashihil� mli l� akafee m� ko ni kpaakoeb�i Yehowa s��m� l�?—1 Korintobii 7:39.

ˇ M�� gb� n� �mal�i ni nyi� s�� n�� baaye abua ny�-mi yoo ko koni ena sui ni esaak� etao y� m� ni ek�baahishi l� he?—Lala 119:97; 1 Ti-moteo 3:1-7.

ˇ M�� gb� n� Ab�i 31:10-31l� baaye abua ny�mi nuu ko

koni ek� nilee ahala egba-lashihil� mli hefatal�?

M�NI MITAO� Y� M� NI MIK�BAAHI SHI L� HE?

Shishitoo mla: “Am�yi eny� l� f�� am�aats�heloo kome.”—Mateo 19:5.

Page 117: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

11 Eka shi fa�� ak�, jeee m� f�� m� ni ji Yehowa jal� l� baa-fee gbalashihil� mli hefatal� ni sa k�ha bo. K� oosusu gbala-shihil� mlibotem� he l�, taom� m� ni onyaa b� ni ebaa eje�ehaa l� he, m� ni sum�� Ny��m� tam� bo, k� m� ni k� mu-m�� otii ni tam� on� l� emam� ehi�. Tsul� kuu l� e�malasaji babaoo y� sane n�� he, ni nilee y� mli ak� ooos�le k�su-su �mal� mli �aawoo nı tam� n�k� l� he, ni oha ets�� bo gb�k�kp� yi� ni he hiaa n��.�—Lala 119:105.

12 Maji pii akusum ji ak� f�l�i atao hefatal�i am�ha am�bii.M�i pii kp�l�� n� y� maji n�� amli ak�, f�l�i y� nilee k� niia-shikpam� babaoo ni baany� aha am�ny� am�kp� yi� ni hehiaa n��. Bei pii l�, gbalashihil� ni ato� he gb�jian� n�k� l�ye� omanye, taak� eba l� y� Biblia bea� l�. F�l�i ni y�� shihi-l� ni tam� n�k� mli �m�n� l� baany� akase n� ko k�j� tsu niAbraham tsu etsul� l� koni eyatao �a ebaha Isak l� mli. Jeeem� l� shika k� ehi�nyam ji n� ni he hiaa Abraham. Y� no na-jia� l�, eb� m�d�� waa k�tao �a y� m�i nı jaa Yehowa l� ate�eha Isak.�—1 Mose 24:3, 67.

TE OOOFEE T��� OSAA OHE OTOGBALASHIHIL� N

´I YE� OMANYE L�?

13 K� oosusu gbalashihil� mlibotem� he waa l�, esa ak� obi

� Kw�m� N� Di��ts� ni K� Weku Miish�� Baa wolo l� ni YehowaOdasefoi fee l� yitso 2 l�.� Blemats�m�i an�kwafoi kom�i k� yei pii hi shi. Beni Yehowa k�

blemats�m�i l� k� heloonaa Israelbii l� ye� l�, e�m� gb� ni am�k� yeipii hi shi. Jeee l� eto en� shishi, shi ewo mlai y� he koni ak�tsu nii y�gb� kpakpa n�. Shi Kristofoi haa ehi� am�jw��m� mli ak�, Yehowae�m��� gb� d��� koni ej

´al�i k� yei pii ahi shi.—Mateo 19:9; 1 Timo-

teo 3:2.

11. M�ni baany� aye abua bo ni ok� nilee ahala gbalashihil� mli he-fatal�? (Kw�m� akrabatsa ni y�� baafa 114 l� hu.)12. M�� kusumii ni k�� gbalashihil� he miiya n� y� maji babaoo amli,ni m�� Biblia mli n�kw�m�n� k� gb�ts��m� haa y� en� he?13-15. (a) M�� gb� n� shishitoo mla ni y�� Ab�i 24:27 l� baany� ayeabua oblanyo ni miitao ebote gbalashihil� mli l�? (b) M�ni oblayoobaany� afee k�saa ehe eto gbalashihil�?

Gbalashihil�—Nikeenii ni J� Ny��m� ni Y�� Su�m� l� ��� 115

Page 118: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ohe ak�, ‘Ani mish� gbala?’ Jeee susum�i ni oy�� y� su�m�,b�l�nam�, naanyob��, loo bii ats�sem� he l� p� k�k� baats��ak� osh� gbala. Y� no najia� l�, esa ak� m� ni miitao abotegbalashihil� mli l� asusu otii p�t�i kom�i ahe.

14 Esa ak� oblanyo ni miitao �a l� asusu shishitoo mla niji, “saam� onitsum� y� agbo naa, ni ofee l� klalo oha ohey� �m�shi; no s�� dani oma otsu” l� he jogba��. (Ab�i 24:27) M�ni sane n�� ts��? Y� nakai bea� l�, k� nuu ko miitao‘ema tsu,’ loo eetao ebote gbalashihil� mli keto weku shishil�, esa ak� ebi ehe ak�, ‘Ani mish� m� ni baany� akw� �a nieye ebua l� k� bii ni baany� aj� mli aba l�?’ Esa ak� etsu niikl��kl��, ni ts�� ak� ekw� e�m�, loo e�m�shi nii an�. Ak�shishitoo mla n�� n��� tsu� nii �m�n�. Esa ak� nuu ni mii-tao abote gbalashihil� mli l� asaa ehe eto s� n��. K� ey� gb�-m�tso� hewal� l�, b� f�� b� ni ji l� esa ak� etsu nii. Ny��m�Wiem� l� haa efe� fa�� ak�, nuu ni haaa eweku l� mli bii l�ana am�gb�m�tso�, henum��, k� mum�� hiam� nii l� fa�m� ni heee yeee!—1 Timoteo 5:8.

15 Nakai n��� yoo ni kp�� eyi� ak� ebaabote gbalashihi-l� mli l� miits�� ak� ebaasum� ni etsu s�i kom�i ni hehiaa ahe nii. Biblia l� ts�� hesai k� sui kom�i ni esa ak� �aana koni ek�ye ebua ewu, nı �a l� k�kw� ewe n�. (Ab�i 31:10-31) Hii k� yei ni ye� oyai k�bote� gbalashihil� mli beniam�sako am�he k�toko ak� am�baatsu s�i ni en� k�f�� am�-n� l� ahe nii l� ji �kome�fats�m�i, ni ts�� ak� am�susuuun� ni am�baany� am�fee am�ha m� ni am�k�baabote gbala-shihil� mli l� he. Shi n� ni he hiaa fe f�� l�, esa ak� m�i nimiitao abote gbalashihil� mli l� asaa am�he am�to y� mu-m��.

16 K� m� ko miisaa ehe eeto gbalashihil� l�, ebi� ni esu-su s�i ni Ny��m� k�f� wum�i k� �am�i an� l� he. Ehemiihia ni nuu l� ale n� ni Kristofoi aweku yitso ni eeeji

16, 17. M�� �mal� mli shishitoo mlai esa ak� m�i ni miisaa am�heam�miito gbalashihil� l� asusu he?

116 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 119: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

l� ts��. Eyitsoyeli l� ets��� ak� esa ak� efee enii tam� yi-wal�. Y� no najia� l�, esa ak� ekase b� ni Yesu k� eyitsoye-li l� tsu� nii ehaa l�. (Efesobii 5:23) Nakai n��� hu esa ak�Kristofonyo yoo anu gb�fa�n� ni y�� nyam ni �am�i tsu� henii l� shishi. Ani ebaaj� esu�m� mli eba ehe shi eha “ewumla l�”? (Romabii 7:2) Ey� Yehowa k� Kristo mla l� shishimomo. (Galatabii 6:2) Ebaaya eyaje mla kroko ni ji hegb�ni ewu y�� y� weku l� mli l� shishi. K� eyaje nuu ni yeeeemuu hegb� shishi l�, ani ebaany� efi es�� ni eba ehe shieha l�? K� eny��� efee nakai l�, esaaa ak� ebote� gbalashihil�mli.

17 K�fata he l�, esa ak� gbalashihil� mli hefatal�i l� afeeklalo k�tsu am�hefatal�i l� ahiam� nii kr�d�i l� ahe nii.(Filipibii 2:4) Paulo �ma ak�: “Ny�te� m� f�� m� asum� l�di��ts� e�a nakai, tam� l� di��ts� ehe; koni �a l� hu asheewu.” Ny��m� k� emum� l� tsir� Paulo ni eyoo ak� hiiahiam� nii kr�d�� ji ni am��am�i ashe am� loo am�jie bul�ni mli kw� kpo am�ts�� am�. Ni yei ahiam� nii kr�d�� ji niam�wum�i asum� am�.—Efesobii 5:21-33.

18 No hew� l�, nyi�m� ni ts�� gbalashihil� hi� l� jeeebe ni ak�naa miish�� k�k�. Eji be ni nuu k� yoo k�ka-se� b� ni am�k� am�he baaye y� gb� kpakpa n�, ni am�-kw� ak� ebaafee n� ni hi ak� am�bote gbalashihil� mli lo.Eji be hu ni esa ak� aye he n�! Henum� ni baany� eha ak�he awo su�m� nifeem�i ni esa ak� gbalashihil� mli hefata-l�i p� k� am�he awo mli l� amli l� mli baany� awa, ejaak�eji adeb�� su. Shi m�i ni y�� an�kwa su�m� l� efe� n� ko nibaafite wekukpaa ni ka am�su�l� l� k� Ny��m� te� l�. (1 Te-salonikabii 4:6) No hew� l�, k� ok� m� ko miinyi� k�ha gba-lashihil� l�, ye ohe n�; su n�� baany� aye abua bo y� owa-la shihil� mli f��, k� ny�bote gbalashihil� mli loo ny�boteeemli.

18. M�ni hew� esa ak� m�i ni miinyi� k�ha gbalashihil� l� aye am�hen� l�?

Gbalashihil�—Nikeenii ni J� Ny��m� ni Y�� Su�m� l� ��� 117

Page 120: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

TE OOOFEE T��� OHA OGBALASHIHIL�AYE OMANYE L�?

19 K� gbalashihil� mli hefatal�i agbala aaaye omanye l�,esa ak� am�na jw��m� ni ja y� hetuuk�ham� he. Bei pii l�,woji k� sinii haa anaa gbalashihil� mlibotem� ak� naagbeenifeem� ko ni haa m�i naa miish�� nı am�shwe� l�. Shi y�an�kwale mli l� gbalashihil� mlibotem� jeee naagbee nifee-m�; eji shishijee nifeem�—gb�jian� ni Yehowa to koni nuuk� yoo ahi shi daa l� shishijee. (1 Mose 2:24) D�l� sane ji ak�,�m�n� l� m�i pii enaaa l� nakai y� je l� mli. Y� maji kom�iamli l�, m�i wie� gbalashihil� mlibotem� he ak� “kpai eny�ni ak��m�� kp�.” Ekol� am�leee ak� wiem� n�� gbalaa b� nim�i babaoo naa gbalashihil� am�haa l� mli jogba��. Y� m��gb� n�? Ey� mli ak� k� a�m� kp� ko jogba�� l� ef�ne� y�be ni ak�tsu� yi�too hew� ni a�m� l� he nii l� mli mo�, shiakpaa gb� ak� efee n� ni ef�nem� waaa.

20 �m�n� l�, m�i pii naa gbalashihil� ak� gb�jian�too ko nihi� shi be kukuoo ko. Am�ye� oyai k�bote� mli ejaak� am�-susu� ak� ebaatsu am�hiam� nii ko he nii eha am�, shi am�-fe� en� k� gb�kpam� ak� k� nibii eyaaa n� jogba�� n��� l�am�baaje mli. Shi ha kpaa ni Biblia l� k�fee gbalashihil� we-kukpaa he mfoniri l� ahi ojw��m� mli. Afe� kpai loo ta�kpeini ak�shi� l�ji abalai l� b� ni k� ahum ni naa wa po miitswal� etse�.Nakai n��� ato gbalashihil� he gb�jian� koni ehi shidaa. Kaim� ak� Yesu k�� ak�: “N� ni Ny��m� e��tsa l�, aka-ha gb�m� miigbala mli.” (Mateo 19:6) K� obote gbalashihil�mli w�s�� l�, esa ak� ona gbalashihil� y� n�k� gb� n��� n�.Ani hetuuk�ham� ni tam� n�k� l� haa gbalashihil� bats�� ja-tsu? Dabi.

21 Esa ak� wum�i k� �am�i ana jw��m� ni ja y� am�te� m�

19, 20. Te esa ak� esoro b� ni Kristofonyo naa gbalashihil� ehaa l� y�b� ni m�i pii naa gbalashihil� y� je l�� �m�n� am�haa l� he eha t���?Ok� en� he n�kw�m�n� aha.21. M�� jw��m� esa ak� wum�i k� �am�i an

´a y� am�he daa, ni m�ni

baany� aye abua am� ni am�fee nakai?

118 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 121: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

f�� m� he daa. K� am�te� m� f�� m� b� m�d�� ek� ejw��m�ma ehefatal� l� sui kpakpai k� m�d�� ni eb�� l� n� l�, mii-sh�� k� toi�j�l� baahi gbalashihil� l� mli. Ani eji henaagba-m� ak� m� aaagbala ejw��m� k�ya ehefatal� ni yeee emuu l�sui kpakpai an�? Yehowa naa n� f�� n� ni w�fe� l�, k�l� w�-miikpa gb� ak� ebaaya n� ena w�he jw��m� kpakpa. Lala-ts� l� bi ak�: “K�ji bo, Yehowa, ok�� ooodi nishaianii as�� l�,kul�, Nu�ts�, nam� po aaany� shi adam�?” (Lala 130:3) Na-kai n��� esa ak� wum�i k� �am�i ana am�he jw��m� kpa-kpa ni am�k�fafaa am�he.—Kolosebii 3:13.

M�i babaoo ni nyi�� k�ts�� gbalashihil� hi� l� j�� nilee mliam�haa m� ko hi� am�mas�i

Gbalashihil�—Nikeenii ni J� Ny��m� ni Y�� Su�m� l� ��� 119

Page 122: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

22 Gbalashihil� baany� aha m� ana miish�� ni etsui any�emli beni es�� ts�� l�. Biblia l� gbaa w� Abraham k� Sara gba-lashihil� y� am�gb�l� bea� l� he sane. Am�k� naagbai k� jara-m� shihil�i babaoo kpe y� am�wala bea�. Feem� b� ni Sara,yoo ni no mli l� eye aaafee afii 60 k� s�� l� nu he eha benieshi shıa kpakpa ni ey�� mli y� Ur ni ji ma� ni emli bii l� y��nii babaoo l� mli, koni eyahi bui amli ewala gbii ni eshw� l�f�� l� he mfoniri okw�. Ni k�l�, eba ehe shi eha ewu yitsoye-li l�. Ej� bul� mli eye ebua Abraham koni etsu eyi�kp�i l� ahenii, ni ek�ts�� ak� eji Abraham hefatal� k� yelik�bual� di��-ts�. Ni eheshibaa l� jeee hi�a�hi�a� nifeem�. Ets� ewu l� ak�enu�ts� y� “etsui mli” po. (1 Mose 18:12; 1 Petro 3:6) Bul� niey�� k�ha Abraham l� j� etsui mli.

23 Shi en� ets��� ak� Abraham k� Sara kpaa gbee be f�� be.Be ko l� Sara ts�� ejw��m� y� sane ko he ni ebafee “d�l�sane kpele” y� Abraham hi�. Shi y� Yehowa gb�ts��m� naa l�Abraham j� heshibaa mli ebo e�a l� toi, ni ebafee j��m� k�haam�weku l�. (1 Mose 21:9-13) Wum�i k� �am�i ni y�� �m�-n�, nı m�i po ni bote gbalashihil� mli afii ny��mai ab� n� l�fata he l� baany� akase n� ko k�j� gbalashihil� mli hefatal�ini she� Ny��m� gbeyei n�� a���.

24 Ay� gbalashihil�i akpei ab� ni miish�� y�� mli y� Kristo-foi asafo l� mli—gbalashihil�i ni �am�i jie� bul� ni mli kw�kpo am�ts�� am�wum�i, ni wum�i hu sum�� am��am�i niam�k� woo haa am�, ni am�fe� ekome koni am�k� Yehowasu�m�naa nifeem� aye kl��kl�� gb�he y� n� f�� n� mli. K�okp� oyi� ak� obaabote gbalashihil� mli l�, eba ak� ok� nileebaahala ohefatal� l�, obaasaa ohe jogba�� oto gbalashihil�,ni obaab� m�d�� koni ogbalashihil� l� afee n� ni toi�j�l� k�su�m� y�� mli ni wo� Yehowa Ny��m� hi� nyam. K� ofeenakai l�, ogbalashihil� l� baaye abua bo koni oya n� ohi Ny�-�m� su�m� l� mli.

22, 23. M�� gb� n� Abraham k� Sara fee n�kw�m�n� kpakpa k�ha m�ini ebote gbalashihil� mli �m�n� l�?24. M�� gbalashihil�i wo� Yehowa Ny��m� hi� nyam, ni m�ni hew�?

120 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 123: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ANI obote gbalashihil� mli? K� nakai l�, ani oona miish�� y�mli, aloo ok� gbalashihil� mli naagbai ni naa wa miikpe?Ani wekukpaa gbagbalii b� ok� ohefatal� l� te�? Ani oomiaohi� y� ogbalashihil� ni abooo daa� toi y� mli l� mli? K� na-kai ni l�, eeeny� efee ak� ooye awer�ho ejaak� su�m� ni tsu-tsu ko l� ey�� ny�te� l� he ej�.

´Ak� Kristofonyo l�, �wanejee

ko b� he ak� oosum� ni ogbalashihil� l� awo Yehowa, Ny�-�m� ni osum�� l� l� hi� nyam. No hew� l�, shihil� ni oy��mli amr� n�� baany� agba onaa ni eha oye otsui. K� nakaieji po l�, ofain� kaamu sane naa ak� ony�� n� ko ofee y� shi-hil� n�� he.

2 �m�n� l�, gbalashihil� mli hefatal�i ni ji Kristofoi nife� n�kw�m�n� kpakpa babaoo y� ni tsutsu ko l� weku-kpaa gbagbalii b� am�te�. Shi am�na gb� ni am�baats� n�am�tswa am�gbalashihil� l� am�ma shi. Bo hu obaany� onamiish�� babaoo y� ogbalashihil� l� mli. M�� gb� n� obaats�ofee nakai?

NY��M� K� OHEFATAL� NIOOOTSI OB��K� KPAAKPA

3 K� ok� ohefatal� l� b� m�d�� ny�tsi ny�b��k� Ny��m�kpaakpa l�, wekukpaa gbagbalii baaba abaka ny�te�. M�nihew�? Susum� n�kw�m�n� n�� he okw�: Feem� g�� ko nishishi l�� ni eyite� y�� pi�pi� l� he mfoniri okw�. Nuu ko

1, 2. M�� sanebim� w�baasusu he, ni m�ni hew�?3, 4. M�ni hew� k

´� gbalashihil� mli hefatal�i tsi am�b��k� Ny��m�

kpaakpa l�, no baaha wekukp˜aa ni k

˜a am�te� l� mli awa l�? Ok� en�

he n�kw�m�n� aha.

YITSO 11

“Awo Gbala Hi� Nyam”‘N

´a oblahia� �a l� he miish��.’—AB�I 5:18.

Page 124: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

dam� g�� l� kooyigb� ni yoo ko dam� g�� l� wuoyigb�. Am�f�� am�b�i g�� l� kw�� y� he ni am�dam� l�. Beni am�b�ig�� l� kw�� l� gb� ni ka am�te� l� da waa. Shi, beni am� f��am�kw�� g�� l� k�b��k�� g�� l� yite� ni y�� pi�pi� l�, gb� nika am�te� l� b�i bibioo feem�. Ani oona nikasem� ni haam� tsui ny�� emli ni y�� n�kw�m�n� n�� mli l�?

4 Abaany� ak� m�d�� ni ob�� koni os�m� Yehowa k�m�shi l� ato m�d�� ni ab�� k�kw�� g�� l� he. Ak�ni osum�� Ye-howa hew� l�, abaany� ak�� y� mfonirifeem�� ak� ok� m�-d��b�� eb�i g�� l� kw�� momo. Shi k� wekukpaa gbagbaliib� ok� ohefatal� l� te� l�, eeeny� efee ak� esoro g�� l� afani ny�dam� k�kw�� g�� l�. Shi k� ny�tee n� ny�kw� g�� l�,m�ni baaba? Beni ny�je shishi l�, ekol� gb� agbo ka ny�te�.

K´� ok� Biblia mli nilee tsu nii l� ebaany� eha wekukp

˜aa

ni k˜

a ok� ohefatal� l� te� l� mli awa

122 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 125: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Shi k� ny�b� m�d�� waa ak� ny�aakw� k�ya g�� l� yite�, nits�� ak� ny�miitsi ny�miib��k� Ny��m� kpaakpa l�, weku-kpaa gbagbalii baaka ny�te�. H��, k� otsi ob��k� Ny��m�kpaakpa l�, ebaaha wekukpaa gbagbalii abaka ok� ohefatal�l� te�. Shi te obaafee t��� ofee en� l�?

5 Ny��m� Wiem� l� mli �aawoo ni k�� gbalashihil� he nıny�k�aatsu nii l� ji gb� ko ni he hiaa ni ok� ohefatal� l� baa-ts� n� k�kw� mfonirifeem�� g�� l�. (Lala 25:4; Yesaia 48:17,18) No hew� l�, susum� �aawoo p�t�� ko ni b�fo Paulo k�hal� he okw�. Ek�� ak�: “Awo gbala hi� nyam y� ny� f�� ny�-te�.” (Hebribii 13:4) Te wiem� n�� shishi l�? K� ak�� n� ko“hi� y� nyam” l�, ets�� ak� abu� nii l� ni ad�� he waa. Nakaip�p��p� ji b� ni Yehowa naa gbalashihil�—ebu� gbalashihi-l� ak� ejara wa.

HA SU�M� NI OY�� K�HA YEHOWAY� OTSUI� T

˜�� L� ATSIR� BO

6´Ak� Ny��m� tsuji l�, �wanejee ko b� he ak� ok� ohefa-

tal� l� le momo ak� esa ak� ad� gbalashihil� he, ni ak� ey�kr��kr�� po. Yehowa ji m� ni to gbalashihil� shishi. (Ma-teo 19:4-6) Shi, k� amr� n�� ok� gbalashihil� mli naagbaimiikpe l�, ekol� le ni ole ak� esa ak� ad� gbalashihil� he l�k�k� efe� n� ni baaha ok� ohefatal� l� ajie bul� k� su�m�kpo ats�� ny�he. Bel�, m�ni baatsir� ny� koni ny�fee nakai?Kadim� b� ni Paulo wie sane ni k�� hi�nyamwoo he l� hejogba��. Ek��� ak� “gbala hi� y� nyam”; shi mo� ek�� ak�,‘awo gbala hi� nyam.’ Jeee ak� Paulo miiwie an�kwa sane kok�k� he; eji wiem� k�ts��m�.� K� oha en� hi ojw��m� mli

� Kukuji ni ts� Paulo wiem� ak� awo gbala hi� nyam l� hi� l� ts��ak� no mli l� ek� gb�ts��m�i kom�i n

´ı gbalashihil� he �aawoo fata he

l� miiha.—Hebribii 13:1-5.

5. (a) M�ni baaha otsi ob��k� Yehowa k� ogbalashihil� mli hefatal�l� kpaakpa? (b) Te Yehowa bu� gbalashihil� ehaa t���?6. M�ni kukuji ni ts� Paulo wiem� ak� awo gbala hi� nyam l� hi� l�ts��, ni m�ni hew� ehe hiaa waa ak� oha en� ahi ojw��m� mli l�?

“Awo Gbala Hi� Nyam” 123

Page 126: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

l�, ekol� ebaaye ebua bo koni ona n�daam�n� kroko ni baa-tsı� su�m� ni oy�� k�ha ohefatal� l� hi�. M�ni hew�?

7 ��� be fioo ni ok�susu b� ni obu� �mal� mli fam�i kro-kom�i tam� nitsum� ni ak�wo w�d�� ak� w�fee m�i Yesukasel�i loo ni ab� w� k�k� ak� w�f� w�he naabuam� k�hajam� l� he. (Mateo 28:19; Hebribii 10:24, 25) Eji an�kwa-le ak�, ekol� bei kom�i l� ewaa k�haa bo ak� ooobo fam�in�� atoi. Ekol� m�i ni oshi�� ots�� l� booo bo toi, loo heloo-naa nitsum� ni otsu� l� haa et�� bo aahu ak� Kristofoi akpeeni obaaya l� bafe� naagba. Shi en� f�� s�� l�, oyaa n� oshi��Ma�ts�yeli l� he sh�� sane l� ni oyaa Kristofoi akpeei sr�-toi l�. M� ko m� ko ny�� aha okpa en��m�i afeem�—Satanpo ny��! M�ni hew�? Ejaak� su�m� ni oy�� k�ha Yehoway� otsui� t�� l� tsir�� bo koni oye ekitai an�. (1 Yohane 5:3)M�� s��nam�i kpakpai j�� nakai feem� mli k�baa? Shi�m�nitsum� l� ni ok� ohe wo� mli k� kpeei ni oyaa l� haa otsuiny�� omli ni otoi� j�� bo, ejaak� ole ak� oofee Ny��m� su�-m�naa nii. Ni nakai henum� l� haa onaa hewal� hee. (Ne-hemia 8:10) M�ni w�kase� y� an�kwa saji n�� amli?

8 Taak� su�m� ni mli wa ni oy�� k�ha Ny��m� l� tsir�� bokoni obo fam�i ni ak�ha w� ak� w�shi� ni w�kpe kutuu l�toi y� naagbai ni ok�kpe� y� nakai feem� mli l� f�� s�� l�,nakai n��� su�m� ni oy�� k�ha Yehowa l� baany� atsir� boni obo �mal� mli gb�ts��m� ak� ‘wo ogbala l� hi� nyam’ l�toi, k� etam� n� ni nakai feem� wa k�ha bo po. (Hebribii13:4; Lala 18:30; Jajel� 5:3) K�fata he l�, taak� Ny��m� n��j��m�i babaoo eshwie� on� y� m�d�� ni ob�� koni ok� oheawo shi�m� nitsum� l� mli ni oya kpeei daa l� hew� l�, na-kai n��� Yehowa baaj�� bo k� ob� m�d�� owo ogbala l� hi�nyam l�.—1 Tesalonikabii 1:3; Hebribii 6:10.

7. (a) M�� �mal� mli fam�i w�bo� toi, ni m�ni hew�? (b) M�� s��na-m�i kpakpai j�� toiboo ni w�fe� l� mli k�baa?8, 9. (a) M�ni baany� atsir� w� koni w�k� gb�ts��m� ak� w�wo gba-la hi� nyam l� atsu nii, ni m�ni hew�? (b) M�� otii eny� w�baasusuhe amr� n��?

124 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 127: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

9 Bel�, te ooofee t��� owo ogbala l� hi� nyam? Esa ak�okwa sui ni k� naagba baaba ogbalashihil� l� mli l�. K�fatahe l�, esa ak� ofee nii nı baaha wekukpaa ni ka ok� ohefata-l� te� l� mli awa.

KWA WIEM�I K� NIFEEM�I N´I

HAAA GBALA HI� ABA NYAM10 Be ko l�, yoo ko ni ji Kristofonyo l� k�� ak�: “Mitsi mi-

b��k� Yehowa y� s�lem� mli koni eha mi hewal� k�dam�naa.” K�dam� m�ni naa? Ets�� mli ak�: “Miwu sopaa mi.Anaaa pilam�i y� mihe mo�, shi ewiem�i tam� ‘Oji jatsu!’k� ‘S��nam� ko b� ohe!’ l� tsur�� mi ni eye� mitsui.” Yoon�� miiwie sane ko ni y�� hi�d�� he—wiem�i ni pilaa m� niak�tsu� nii y� gbalashihil� mli.

11 Kw� m�b� sane ni eeeji k� gbalashihil� mli hefatal�i niji Kristofoi l� k� wiem�i ni ye� awui nı pilaa am�hefatal�i, nihaa am�ye� am�tsui be kpala�� l� tsu nii! Eka shi fa�� ak�gbalashihil� ni ak� wiem�i nı ye� awui tsu� nii y� mli l� hi�b� nyam. Ani su n�� y� ogbalashihil� l� mli? Gb� kome niobaany� ots� n� ok�na ji heshibaa mli nı oooj� obi ohefata-l� l� ak�, “Te wiem�i ni mik� bo wie� l� haa onu� he ohaat���?” K� bei pii l� ohefatal� l� nu� he ak� owiem�i pilaa l�y� henum�� l�, esa ak� otsake osu koni ny�shihil� l� ahi fetsutsu n� l�.—Galatabii 5:15; Efesobii 4:31.

12 Esa ak� oha ehi ojw��m� mli ak�, b� ni ok� olil�i tsu�nii y� ogbalashihil� mli l� saa wekukpaa ni ka ok� Yehowate� l� he. Biblia l� k�� ak�: “Shi k� efe� ny�te� m� ko ak�Ny��m� jal� ji l� ni ewooo elil�i manyofl� shi mo� eshi-shiu� etsui l�, n�k� gb�m� n�� jam� l� yaka ni.” (Yakobo 1:26) Wiem�i ni j�� onaa l� saa wekukpaa ni ka ok� Ny��m�te� l� he. Biblia l� fiii susum� ni ji ak�, k� m� ko k�� ak�

10, 11. (a) M�� nifeem� haaa gbala hi� aba nyam? (b) M�� sanebim�esa ak� w�k� w�hefatal�i asusu he?12. M�� gb� n� m� ko jam� baany� afee yaka y� Ny��m� hi�?

“Awo Gbala Hi� Nyam” 125

Page 128: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Ny��m� jal� ji l� l� no p� k�k� fa, ni b� ni m� l� fe� eniiy� eshıa l� k��� he eko l� s��. Ofain� kaalaka ohe. Eji hi�d��sane. (1 Petro 3:7) Ekol� ohe esa y� nifeem�i kom�i amli nioy� ekaa, shi k� oje� gb� ok� wiem�i ni tsur�� m� pilaa ohe-fatal� l�, ehaaa ogbala l� hi� aba nyam, ni ojam� l� baany�afee yaka y� Ny��m� hi�.

13 Agb�n� hu, esa ak� gbalashihil� mli hefatal�i akw� am�-he n� jogba�� koni am�kapila am�hefatal�i l� y� henum��nı am�leee. Susum� n�kw�m�nii eny� n�� ahe okw�: F�l�kome m� ko f�� Kristofonyo nuu ko ni ebote gbalashihil�mli ni ek� l� y�� asafo mli l� tswaa k�ha �aawoo, ni am�-wie� be kpala��; Kristofonyo nuu ko ni ji oshijafonyo l� k�Kristofonyo yoo ko ni ebote gbalashihil� mli l� f�� shi�m�-yaa daa otsi ni am�ye� be kpala��. Ekol� gbalashihil� mlihefatal�i ni y�� n�kw�m�nii n�� amli l� hi� jw��m� kpa-kpa mo�, shi m�� gb� n� am�nifeem�i l� saa am�hefatal�i l�ahe? Yoo ko ni k� shihil� ni tam� n�k� miikpe l� k�� ak�:“Beni mina ak� miwu ena deka eha yoo kroko ko y� asafo l�mli ni egbalaa ejw��m� k�yaa en� babaoo l�, eye mi awui.Eha minu he ak� mihe b� s��nam�.”

14 Shishinum� y� he ak� yoo n�� k� m�i krokom�i nı k�shihil� ni tam� n�k� kpe� y� am�gbalashihil� mli l� aaanupi�m� he. Am�hefatal�i l� ekpoo gbalashihil� he gb�ts��m�ni he hiaa ni Ny��m� k�ha ak�: ‘Nuu aaashı ets� k� eny�, nieeekp�t� e�a he.’ (1 Mose 2:24) Eji an�kwale ak� m�i ni ebo-te gbalashihil� mli l� yaa n� am�jie� bul� kpo am�ts�� am�-f�l�i mo�; shi eji Ny��m� gb�jian�too ak� am�k� am�hefa-tal�i l� ahiam� nii aye kl��kl�� gb�he. Nakai n��� Kristofoisum�� nanem�i Kristofoi waa; shi esa ak� am�tsu am�hefa-tal�i l� ahe s�i ni kam� am�n� l� ahe nii kl��kl��. No hew�

13. M�� gb� n� gbalashihil� mli hefatal� ko baany� ats� n� apila ehe-fatal� y� henum��?14. (a) M�� gbalashihil� mli gb�naa nii 1 Mose 2:24 ts

˜ı� t

˜a? (b) M��

sane esa ak� w�bi w�he?

126 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 129: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

l�, k� Kristofoi ni ebote gbalashihil� mli l� na deka ts� am�-ha Kristofoi krokom�i loo am�k� am� b� fe nine l�, ek� naa-gba baa am�k� am�hefatal�i l� ate�, titri l� k� esoro m�i n��ab�� su l�. Ani en� baany� afee yi�too hew� ni ok� naagbakpe� y� ogbala l� mli l�? Bi ohe ak�, ‘Ani y� an�kwale mli l�minaa deka mihaa mihefatal� l�, mibo� l� toi, ni mijie� su�-m� kpo mits�� l� taak� ebi� ni mafee l�?’

“Awo Gbala Hi� Nyam” 127

Page 130: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

15 K�fata he l�, Kristofoi ni ebote gbalashihil� mli ni naabe babaoo am�haa m� ko ni esoro eb�� su ni ejeee am�hefa-tal� l� miiy� mu am�miiwo la mli. D�l� sane ji ak�, Kristofoini ebote gbalashihil� mli l� ate� m�i kom�i ena nuu k� yoote� su�m� henum�i am�ha m�i ni am�k�b�� waa l�. (Mateo5:28) Su�m� henum�i n�� eha am�k� am�he ewo nifeem�ini haaa gbala l� hi� aba nyam kwraa l� mli. Susum� n� nib�fo Paulo wie y� sane n�� he l� he okw�.

“AKABULE GBALA SAA”16 Beni Paulo k� gb�ts��m� ha ak� “awo gbala hi� nyam”

l� s�� n��� ni eb� k�k� ak�: “Akabule gbala saa hu; shi ajwa-ma�b�l�i k� gbala�kul�i l�, Ny��m� baakojo am�.” (Hebri-bii 13:4) Wiem� ni ji “gbala saa” ni Paulo k�tsu nii l� k��b�l�nam� he. B�l�nam� y� gbalashihil� mli ‘buleee m�,’ ejinifeem� ni he tse. No hew� l�, Kristofoi bo� wiem�i ni aj�mum�� a�ma l� toi ak�: ‘Na oblahiia� �a l� he miish��.’—Ab�i 5:18.

17 K� m� ko k� m� ko ni jeee ehefatal� l� na b�l� l�, nots�� ak� ebuuu je�ba he mlai ni Ny��m� ewo l� kwraa. Ejian�kwale ak� �m�n� l�, m�i pii enaaa t�m� ko y� gbalafi-tem� he. Shi esaaa ak� susum�i ni adesai krokom�i hi� y�gbalafitem� he l� naa b� ni Kristofoi bu� gbalafitem� am�-haa l� n� hewal�. Am�le ak� ‘Ny��m� ji m� ni baakojo ajwa-ma�b�l�i k� gbala�kul�i,’ shi jeee adesa ko. (Hebribii 10:31; 12:29) En� hew� l�, an�kwa Kristofoi hi� shi y� Yehowasusum� ni k�� gbalafitem� he l� anaa. (Romabii 12:9) Kai-m� ak� blemats� Hiob wie ak�: “Kpa�m� mik� mihi�m�iikpa�.” (Hiob 31:1) H��, an�kwa Kristofoi kud�� am�hi�m�i

15. Taak� Mateo 5:28 l� ts�� l�, m�ni hew� esaaa ak� Kristofoi ni ebo-te gbalashihil� mli l� k� m� ko ni esoro eb�� su l� b�� gbagbalii l�?16. M�� k�k� ni k�� gbalashihil� he Paulo b�?17. (a) M�ni hew� esaaa ak� je l� susum� y� gbalafitem� he l� n

´aa b�

ni Kristofoi bu� gbalafitem� am�haa l� n� hewal� l�? (b) M�� gb� n�w�baany� w�ts� w�kase Hiob n�kw�m�n� l�?

128 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 131: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ni am�kw��� m�i ni esoro am�b�� su ni jeee am�hefatal�il� po y� gb� ni baaha am�he afee am� ak�n� n�, b�ni afeeni am�kafite gbala.—Kw�m� Saji Krokom�i ni Fata He ni y��baafa 219-221 l�.

18 Te gbalafitem� ji hi�d�� sane y� Yehowa hi� ha t���?Mose Mla l� ye� ebuaa w� ni w�naa Yehowa susum�i y�gbalafitem� he. Y� Israel l�, gbalafitem� k� w��jam� fata ni-bii ni k� m� ko k� ehe wo mli l� agbe� l� l� ahe. (3 Mose20:2, 10) Ani oona ak� gbalafitem� tam� w��jam� n���?K� Israelnyo ko k� ehe wo w��jam� mli l�, eku kpa�m� niek� Yehowa efee l� mli. Nakai n��� hu k� Israelnyo ko fitegbala l� eku kpa�m� ni ek� ehefatal� l� efee l� mli. W��jal�l� k� gbalafitel� l� f�� eye kutump�o sane. (2 Mose 19:5, 6;5 Mose 5:9; Maleaki 2:14) No hew� l�, kpa y� m�i eny� l� f��he y� Yehowa, Ny��m� an�kwafo ni any�� amu� af�� en� l�hi�.—Lala 33:4.

19 Eji an�kwale ak�, Kristofoi b� Mose Mla l� shishi. Shi k�am�ha ehi am�jw��m� mli ak� y� blema Israel l� gbalafite-m� ji esha ni y�� hi�d�� l�, ebaany� ewo am�fai shi ni am�-tswa ak� am�k� am�he wo� mli l� mli hewal�. M�ni hew�?Susum� n�kw�m�n� n�� he okw�: Ani obaaya s�lem�tsuko mli, ni oyakula shi, ni os�le y� amaga ko hi�? Obaa-k�� ak� ‘dabida!’ Shi k� m� ko k�� ak� k� ofee nakai l� ebaa-ha bo shika pii l�, ani obaafee nakai? Obaaha hetoo ak�,‘En� akagbale mi f���f�!’ H��, eb� an�kwa Kristofoi ajw��-m� mli kwraa ak� am�baaja amaga koni am�k�kwa Yeho-wa. Nakai n��� esa ak� Kristofoi ahi kwraa ak� am�aakwaYehowa, am�-Ny��m� l� k� am�hefatal�i k�ts� gbalafitem�n�, ek��� he eko n� ni tsir�� am� ni am�fee esha n��. (Lala51:3, 6; Kolosebii 3:5) W�sum�� k�k��k� ak� w��fee n� ko

18. (a) Te gbalafitem� ji hi�d�� sane y� Yehowa hi� ha t���? (b) M��gb� n� gbalafitem� tam� w��jam� n���?19. M�ni baany� awo w�fai shi ni w�tswa ak� w�k� w�he wo� gbala-fitem� mli l� mli hewal�, ni m�ni hew�?

“Awo Gbala Hi� Nyam” 129

Page 132: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ni baaha Satan ana miish��, nı k� hegu�gbee kpele aaabaYehowa k� egb�jian�too ni y�� kr��kr�� ni ji gbalashihil�l� n�.

B� NI OOOFEE OWAJE WEKUKP˜AA

NI K˜A OK� OHEFATAL� L� TE� L�

20 Y� ohe ni oootsi k�j� nifeem�i ni wooo gbala hi�nyam l� ahe l� s�� l�, m�� nibii obaany� ofee k�tsı� su�-m� ni oy�� k�ha ohefatal� l� hi�? K�ha hetoo l�, ok� gba-lashihil� l� ato tsu he. No s�� l�, ok� mlij�l� wiem�i, nifee-m�i ni aj�� nilee mli afe�, k� nibii krokom�i ni y�� nyamnı gbalashihil� mli hefatal�i fe� k�haa am�he l� ato nibii nihaa tsu ko fe� f�o l� he. K� onu� he ak� wekukpaa gbagba-lii ka ok� ohefatal� l� te� l�, no l� ogbalashihil� l� tam� tsuko nı awula l� f�f�o ni haa m� tsui ny�� emli. K� su�m� nıny�y�� l� he j� l�, nibii nı haa ny�gbalashihil� l� fe� n� niy�� ak�n� l� laaje� fiofio, ni ebaaha ny�gbalashihil� l� afeen� ni b� ak�n�, tam� tsu ko ni asako emli k� ehew��. Ak�-ni oosum� ni obo Ny��m� fam� ak� “awo gbala hi� nyam”l� toi hew� l�, no baatsir� bo koni ofee tsakem�i. H��, s��-nam� y� he ak� aaasaa n� ko ni ad�� he ni abu� waa l�. Teobaafee t��� ofee nakai? Ny��m� Wiem� l� k�� ak�: “Ni-lee ak�maa tsu, ni sanes��k�m� ak�haa edam�� shi, ni nileeak�haa piaia� yim�� k� nii ni jara wa ni y�� f�o f��.” (Ab�i24:3, 4) Susum� b� ni abaany� ak� wiem�i n�� ato gbalashi-hil� he l� he okw�.

21 ‘Nii nı jara wa’ ni haa miish�� hi� gbalashihil� mlil� ate� ekom�i ji sui tam� an�kwa su�m�, Ny��m� gbeyei-shem�, k� hem�k�yeli ni mli wa. (Ab�i 15:16, 17; 1 Pe-tro 1:7) Sui n�� haa wekukpaa gbagbalii hi� gbalashihil�

20. M�ni yaa n� y� gbalashihil�i kom�i amli? Ok� en� he n�kw�m�-n� aha.21. M�� gb� n� w�baany� w�ha wekukp

˜aa ni k

˜a w�k� w�hefatal�i l�

ate� l� mli awa fiofio? (Kw�m� akrabatsa ni y�� baafa 131 l� hu.)

130 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 133: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

“Awo Gbala Hi� Nyam” 131

Saji ni obaany� obi ohe

ˇ M�� sui kpakpai mihefatal� l� y��, ni te mafee t���mats�� ak� mihi� s�� l�?—Ab�i 14:1; 31:29; 1 Petro 3:1, 6; 4:8.

ˇ Ani miwo� mihefatal� l� hi� nyam k�ts� m�d�� nimib�� koni manu esusum�i k� ehenum�i ashishi l�n�?—Filipibii 2:4.

ˇ Ani miy� he miish�� ak� maku mihi� mashwiemihefatal� l� fat�i l� an�?—Mateo 6:14, 15.

ˇ Ani mijie hed�� kpo mits�� mihefatal� l� ets�?—Salomo Lalai Amli Lala 2:9-14.

ˇ M�� mum�� otiimik� mihefatal� l� tiu�s��?—Mateo 6:33, 34;1 Korintobii 9:24-27.

ˇ M�� gb�jian� many�mato koni mik�wo mi-hefatal� l� hewal� niek� mi afee ekome k�-kane Biblia l� ni w�kw�daa gbi �mal� l� mli?

TE MAFEE T��� MAHA MIGBALASHIHIL� L� AS�?

Shishitoo mla: “Sa ak� ny� hu ny�te� m� f�� m�asum� l� di��ts� e�a nakai, tam� l� di��ts� ehe;

koni �a l� hu ash´e ewu.”—Efesobii 5:33.

Page 134: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

mli hefatal�i ate�. Shi ani okadi gb� ni ats� n� aha piai niatsi ta y� Ab�i 24:4 l� amli yim� ob�b� k� nibii ni jara wal�? “Nilee.” H��, k� ak� Biblia mli nilee tsu nii l�, ebaa-ny� etsake m�i asusum�i ni etsir� am� koni am�tsı� su�-m� ni no mli l� am�y�� k�ha am�he l� hi�. (Romabii 12:2;Filipibii 1:9) No hew� l�, be f�� be ni ok� ohefatal� l� aaa-fee ekome k�kase nii ni ny�aaj� mlij�l� mli ny�susu Bi-blia mli sane ko, tam� daa gbi �mal� ko ni k�� gbalashihi-l� he loo gbalashihil� he sane ko ni aj� Biblia l� mli a�mani y�� Buu-M�� loo Awake! l� mli l� he l�, etam� n� ni ny�-miisusu nibii f�f�ji ni ak�saa tsu mli nı baany� aha ny�tsul� mli afee f�o l� ahe. K� su�m� nı ny�y�� k�ha Yehowa l�tsir� ny� ni ny�k� �aawoo ni k�� gbalashihil� he ni ny�su-su he l� tsu nii l�, y� mfonirifeem� mli l� ny�miiha ‘piai’ l�miiyim� k� nibii f�f�ji. En� baany� aha ny�saa ny�na mii-sh�� k� su�m� ni tsutsu l� ny�y�� y� ny�gbalashihil� l� mli

l� eko��.22 H��, nibii f�f�ji ni ok�aawo

mfonirifeem�� pia l� mli fio-fio l� baany� ehe be kpala��,ni ebi� m�d��b��. Shi, k� ob�m�d�� otsu ogb�fa�n� l�, otsuibaany� omli jogba�� ejaak�ole ak� oobo Biblia mli fam�ak�, “m� f�� m� k� woo ahaenaanyo tsutsu” l� toi. (Roma-bii 12:10; Lala 147:11) N� ni fef�� l�, k� ob� m�d�� jogba��k�wo ogbalashihil� l� hi� nyaml�, ebaaha ohi Ny��m� su�m�l� mli.

22. Te w�baanu he w�ha t��� k´�

w�b� m�d�� w�tsu w�gb�fa�n� koniwekukp

˜aa ni k

˜a w�k� w�hefatal�i l�

ate� l� mli awa l�?

132 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 135: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

K´� OKE m� ko ni osum�� esane n� ko, nı eje gb� ek�tsu nii

y� gb� ni ehiii n� l�, te obaanu he oha t���? ��� l� ak� okel� kar, ni s�� mli l� ona ole ak� ekud�� l� basabasa, ni ek�-pila m�i po. Aso ed�� bo?

2 Yehowa, M� ni Haa “durom� nii kpakpai f�� k� nikee-nii ni hi k�wula shi f�� l�” ji m� ni k� ny�m� ni w�y�� nihaa w�wie� wiem�i ni anu� shishi l� duro w�. (Yakobo 1:17) Durom� nii n�� ni kooloi b� eko l� haa w�ny�� w�jie�w�susum�i k� w�henum�i akpo w�ts�� m�i krokom�i. Shitaak� abaany� ak� kar atsu nii y� gb� gbonyo n� l�, nakain��� abaany� ak� durom� nii ni ji wiem� l� atsu nii y� gb�gbonyo n�. Kw� b� ni ebaad� Yehowa eha k� ak� wiem� tsunii y� gb� ni pi�� m�i krokom�i ni ehaa am�ye� am�tsui l�n� l�!

3 K� w��ya n� w�hi Ny��m� su�m� l� mli l�, esa ak�w�k� durom� nii ni ji wiem� l� atsu nii taak� e-Hal� l� su-m�� ni ak�tsu nii l�. Yehowa eha w�le wiem� p�t�� ni saaehi�. E-Wiem� l� k�� ak�: “Wiem� sha kowiem� sha ko aka-je ny�naa kwraa; shi mo� wiem� ni hi ni ehia, koni eham� nane am� shi, ni ak�duro m�i ni nu� l�.” (Efesobii 4:29)Ny�haa w�susua n� hew� ni esa ak� w�ha w�hi� ahi w�he

1-3. (a) M�� durom� nii ko Yehowa k�duro w�, ni m�� gb� n� abaa-ny� ak�tsu nii y� gb� gbonyo n�? (b) K

´� w��ya n� w�hi Ny��m� su�m�

l� mli l�, te esa ak� w�k� durom� nii ni ji wiem� l� atsu nii aha t���?

YITSO 12

Ok� Wiem�i ‘ni Hi ni Haa M�Nane M�� Shi’ Atsu Nii

“Wiem� sha ko wiem� sha ko akaje ny�naa kwraa; shimo� wiem� ni hi ni ehia, koni eha m� nane am� shi.”

—EFESOBII 4:29.

Page 136: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

n� y� wiem�i nı w�k�tsu� nii, wiem�i ni esa ak� w�kwa, k�b� ni w��fee w�wie wiem�i ‘ni hi ni haa m� nane m�� shi’l� ahe w�kw�a.

N� HEW� NI ESA AK� W�KUD� W�LIL�I4 Yi�too kome ni he hiaa hew� ni esa ak� w�kud� w�lil�i

l� ji ak� wiem�i n´

aa m�i an� hewal�. Ab�i 15:4 l� k�� ak�:“Naaj�l� lil�i l�, walatso ni; shi kutump�o n� l�, tsui�d�l�ni.”� Taak� nu haa tso ni egbi fe� fr�fr� l�, nakai n��� naa-j�l� wiem� ni ak� lil�i nı tsaa m� wie� l� haa m�i ni nu� l�atsui ny�� am�mli. N� ni tam��� nakai l�, kutump�o lil�i niwie� wiem�i k�d�ji l� baany� eha m�i ni nu� l� atsui aku-m�. H��, wiem� ni w�wie� l� baany� aye m�i ni nu� l� awuiloo eha am�tsui any� am�mli.—Ab�i 18:21.

5 Ab� kroko hu ts�� b� ni wiem� naa m� n� hewal� ehaal� mli fa�� ak�: “M� ko y� ni wie� bambam, tam� adum��klante.” (Ab�i 12:18) Wiem�i ni awie� l� bambam ni asu-suuu he l� baany� aye m�i awui waa y� henum��, nı efi-te nanem�i ate�. Ani ak� wiem� ko edum� otsui tam� adu-m�� klante l� p��? Nakai ab� l� n��� wie lil�i l� he y� gb�

� Hebri wiem� ni ats�� shishi y� Ab�i 15:4 ak� “kutump�o” l� shi-shi hu ji “k�d�m�, loo ehiii.”

4, 5. M�� gb� n� Biblia mli ab�i kom�i haa w�naa b� ni wiem� n´aa

m�i an� hewal�?

Naaj�l� wiem� haam� tsui ny�� emli

Page 137: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

kpakpa n� ak�: “Nilel� lil�i tsaa m�.” Wiem�i ni nilee y��mli ni m� ni haa �w�i nilee kud�� l� k�tsu� nii l� baany�atsa tsui ni ekum� nı esaa bei. Ani obaany� okai be ko nim� ko naaj�l� wiem� ha otsui ny� omli? (Ab�i 16:24) Ak�niw�le ak� wiem�i naa m�i an� hewal� hew� l�, w�miisum�ni w�k� w�wiem�i atsa m�i, shi jeee ni w�k�ye am� awui.

6 B� f�� b� nı w��b� m�d�� w�ha l�, w�ny�� w�kud� w�-lil�i k�m� shi. An�kwa sane n�� haa w�naa yi�too ni ji eny�hew� ni esa ak� w�kud� w�lil�i l�: Esha k� emuu ni w�yeeel� tsir�� w� koni w�k� w�lil�i l� atsu nii y� gb� gbonyo n�. N�ni y�� gb�m� tsui mli l� no ewie�, ni ‘gb�m� tsui� jw��m�l� ef�� ni.’ (1 Mose 8:21; Luka 6:45) No hew� l� ebi� m�-d��b�� dani w�baany� w�wo w�lil�i manyofl�. (Yakobo 3:2-4) Ey� mli ak� w�ny�� w�kud� w�lil�i k�m� shi mo�, shiw�baany� w�b� m�d�� koni w�ya w�hi� y� b� ni w�wie�w�haa l� mli. Taak� ebi� ni m� ko ni miisere k�miib��k� heni faa ko tue� k�j�� l� ab� m�d�� aye hewal� ni faa l� k�ho�l� n� l�, nakai n��� esa ak� w�b� m�d�� be f�� be ak� w�-baaye esha su ni y�� w�mli ni baany� aha w�k� w�lil�i atsunii y� gb� gbonyo n� l� n�.

7 Yi�too ni ji et� hew� ni esa ak� w�kud� w�lil�i ji ak� w�-baabu b� ni w�k� w�lil�i tsu� nii w�haa l� he ak�ntaa w�haYehowa. B� ni w�k� w�lil�i tsu� nii w�haa l� saa wekukpaani ka w�k� nanem�i adesai ate� l� he, ni esaa w�shidaa-m� y� Yehowa hi� l� hu he. Yakobo 1:26 l� k�� ak�: “Shi k�efe� ny�te� m� ko ak� Ny��m� jal� ji l� ni ewooo elil�i ma-nyofl� shi mo� eshishiu� etsui l�, n�k� gb�m� n�� jam� l�yaka ni.”� Taak� w�na y� yitso ni ts� yitso n�� hi� l� mli l�,w�wiem� saa wekukpaa ni ka w�k� Ny��m� te� l� he. K�

� Abaany� ats�� Hela wiem� ni ats�� shishi ak� “yaka” l� hu shishiak� “ehe b� s��nam�” loo “ewooo yibii.”

6. M�ni hew� ebi� m�d��b�� dani w�baany� w�kud� w�lil�i l�?7, 8. Ani w�baabu b� ni w�k� w�lil�i tsu� nii w�haa l� he ak�ntaaw�ha Yehowa?

Ok� Wiem�i ‘ni Hi ni Haa M� Nane M�� Shi’ Atsu Nii 135

Page 138: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

w�wooo w�lil�i manyofl�, ni ts�� ak� w�k� wiem�i ni ye�awui ni tam� eb�� tsu nii l�, m�d�� ni w�b�� ak� Kristofoil� f�� baafee yaka y� Ny��m� hi�. Aso esaaa ak� w�k� hi�-d�� susu� sane n�� he?—Yakobo 3:8-10.

8 Eka shi fa�� ak� w�y� yi�toi kpakpai ahew� ni esa ak�w�kw� w�he n� jogba�� koni w�k� durom� nii ni ji wiem�l� akatsu nii y� gb� gbonyo n�. Ny�haa w�susua wiem�i niesaaa ak� an�kwa Kristofoi k�tsu� nii l� ahe koni no s�� l�w�susu wiem�i kpakpai ni haa m� nane m�� shi l� ahe.

WIEM�I NI HAAA M� NANE AM� SHI9 Hi�gbeji awiem�. �m�n� l�, yakayaka wiem�i, wiem�

sha, k� hi�gbeji awiem�i krokom�i l� ets� m�i adaa� kotsani am�taa y� je l� mli. M�i babaoo k� yakayaka wiem�i tsu�nii koni am�k�wo am�wiem�i ahe loo k� am�leee wiem� niesa ak� am�wie l�. Bei pii l�, m�i ni wo� m�i anaa �m�l�koni awo am� ny�m� l� k� yakayaka wiem�i tsu� nii koniam�ha m�i a�m�. Shi hi�gbeji awiem� jeee �m�l� sane.Aaafee afii 2,000 n� l�, ak� mum� tsir� b�fo Paulo ni ewoKolose asafo l� �aa koni am�kwa “hi�gbeji awiem�.” (Kolo-sebii 3:8) Paulo k�� Efeso asafo l� ak� “f�oyeli” ni b� hi�m�in� fata nibii ni esaaa ak� ‘atsı� ta tete’ y� an�kwa Kristofoi‘ate�’ l� he.—Efesobii 5:3, 4.

10 Yehowa nyaaa hi�gbeji awiem� he. M�i ni sum�� l� l�hu nyaaa he. H��, su�m� ni w�y�� k�ha Yehowa l� tsir�� w�koni w�kwa hi�gbeji awiem�. Paulo tsı “muji nitsum�” niabaany� ak�� ak� ek�� wiem� sha hu he l� ta efata “helool� nitsum�i” l� ahe. (Galatabii 5:19-21) Hi�d�� sane n�. K�m� ko k� wiem�i ni k�� je�ba shara he loo wiem�i ni haam�i k� am�he wo� mli l� tsu� nii, loo ek� wiem�i ni baam�i ashi loo ehaa m�i baa m�i krokom�i ashi, loo wiem�i

9, 10. (a) M�� wiem� ets� m�i adaa� kotsa ni am�taa y� je l� mli�m�n�? (b) M�ni hew� esa ak� w�kwa hi�gbeji awiem� l�? (Kw�m� shi-shigb� ni�maa l� hu.)

136 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 139: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ni naa m�i an� hewal� gbonyo tsu� nii, ni ak� l� wie shiiab� ni etsakeee etsui l�, abaany� ashwie l� k�j� asafo l� mli.�

11 Oshekuyeli, naafol�m�. Gb�m�i wie� m�i k� m�i ashi-hil�i ahe. Ani sanegbaa ni k�� m�i ahe l� f�� ehiii? K� eji sa-negbaa ni agbeee m� he gu� y� mli, ni awie� m� he sane nitswaa m� emaa shi loo m� ko he adafitswaa ni y�� miish��,tam� m� ni abaptisi l� y� ny�s�� kpee l� shishi loo m� nihewal�woo he miihia l� n�k� l�, t�m� ko b� he. Kl��kl��afii 100 l� mli Kristofoi l� ha nanem�i Kristofoi l� ahil�k�-ham� ka am�tsui n�, ni am�ha Kristofoi krokom�i le nane-m�i Kristofoi l� ahe saji ni sa. (Efesobii 6:21, 22; Kolosebii 4:8, 9) Shi, sanegbaa ni k�� m�i ahe baany� afee oshekuye-li k� y� sanegbaa mli l� ats�m� am�he an�kwa saji kom�iahi� loo ajie am�teem�� saji akpo l�. N� ni y�� hi�d�� waaji ak�, en� baany� eha afol� m�i anaa, ni en� ye� awui be f��be. Naafol�m� ji “amale wiem�i ni awie� k�shi� m� ko . . .ni gbe� m� l� he gu� ni efite� egb�i.”

´Ak� n�kw�m�n� l�,

Farisifoi l� fol� Yesu naa y� gb� ni y�� hi�d�� waa n� koniam�k�gbe ehe gu�. (Mateo 9:32-34; 12:22-24) Bei pii l� naa-fol�m� k� bei baa.—Ab�i 26:20.

12 Yehowa ebuuu m�i ni k� durom� nii ni ji lil�i l� tsu� niik�fite� m�i agb�i loo am�k�wo� m�i ate� bei l� anifeem� l�ak� shw�m� sane. Eny�� m�i ni “wo� ny�mim�i ate� bei”l�. (Ab�i 6:16-19) Helawiem� ni ats�� shishi ak� “naafol�l�”l� ji di·a�bo·los, ni eji Satan “Abonsam,” m� ni fol�� Ny�-�m� naa y� gb� ni ehiii kwraa n� l� sabala hu. (Kpojiem�

� Y� �mal�i l� amli l� wiem� ni ji “muji nitsum�” l� hi� shishinu-m� sr�toi, ni ebaany� ek� eshai sr�toi ahe. Ey� mli ak� jeee muji ni-tsum� f�� muji nitsum� k

´� m� ko k� ehe yawo mli l� ni ebi� ni aye

esane mo�, shi abaany� ashwie m� ko k�j� asafo l� mli k´� ek� ehe wo

muji nitsum� mli vii ni etsakeee etsui l�.—2 Korintobii 12:21; Efesobii4:19; kw�m� “Sanebim�i ni J� Kanel�i Ad��” ni je kpo y� July 15, 2006Buu-M�� l� mli l�.

11, 12. (a) M�� sanegbaa ji oshekuyeli? (b) M�ni hew� esa ak� Yeho-wa j

´al�i akwa naafol�m� wiem�i?

Ok� Wiem�i ‘ni Hi ni Haa M� Nane M�� Shi’ Atsu Nii 137

Page 140: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

12:9, 10) H��, w�sum�� ni w�k� wiem�i ni baats�� ak� w�-miifee w�nii tam� Abonsam atsu nii. A�m��� gb� ni naafo-l�m� wiem� ni haa heloo l� nitsum�i tam� “atuatsem�i” k�“mligbalam�i” baa l� aya n� y� asafo l� mli. (Galatabii 5:19-21) No hew� l�, dani ooowie m� ko he sane ni onu l�ots�� m� kroko l�, bi ohe ak�: ‘Ani eji an�kwale? K� mib�m� ko l�, ani no baats�� ak� miy� su�m�? Ani ehe miihiaak� mab� m� ko en� he amani� loo nilee y� mli ak� mafeenakai?’—1 Tesalonikabii 4:11.

13 Hegu�gbee. Taak� w�kadi k�ts� hi� l�, wiem�i baany�aye m�i awui. Eji an�kwale ak�, bei kom�i l� w�wie� wie-m�i ni s�� mli l� w�shwaa w�he, ejaak� w�ji adesai ni yeeeemuu. Ni k�l�, Biblia l� b�� k�k� eshi� wiem�i ni esaaaak� Kristofoi wie� kwraa y� am�shıai loo y� asafo l� mli.Paulo b� Kristofoi k�k� ak�: “Ny�haa mlijoom� k� mli-la k� mlifu k� bol�m� k� musub�� [loo hegu�gbee] f�� s��afoa y� ny�te�.” (Efesobii 4:31) Biblia shishits��m�i kroko-m�i ts�� wiem� ni ji “musub��” loo hegu�gbee l� shishiak�, “wiem�i gbohii,” “wiem�i ni ye� awui,” k� “j�m� wie-m�i.” Hegu�gbee ni ji gb�i gbohii ni ak�ts�� m�i k� m� hi�ni ashaa fe nine l� baany� aba bul� ni m�i y�� k�ha am�-he l� shi ni eha am�nu he ak� am�he b� s��nam� ko. Ak�nigbek�bii ajw��m� esako ni am�k� am�he f�� m�i an� hew�l�, am�ji m�i titri ni hegu�gbee baany� aye am� awui waa.—Kolosebii 3:21.

14 Biblia l� k� wiem�i ni mli wa waa wie eshi m�i aj�m�—ni ji m�i ahe gu� ni agbe� k�ts� wiem�i gbohii ni ak�so-paa am� l� n� l�. M� ni k� wiem� n�� k� nitsum� fe� esu l�k� ehe miiwo oshara mli, ejaak� k� aye abua m�j�l� ko shiiab� shi etsakeee etsui l�, abaany� ashwie l� k�j� asafo l� mli.K� etsakeee etsui l�, eya� je� hee l� hu mli. (1 Korintobii 5:

13, 14. (a) M�� hewal� hegu�gbee baany� an´a y� m�i ni nu� l� an�?

(b) M�ni ji m�j�m�, ni m�ni hew� m� ni j�� m�i l� k� ehe miiwo osha-ra mli l�?

138 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 141: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

11-13; 6:9, 10) No hew� l�, eka shi fa�� ak� k� w�ha wiem�igbohii, amale wiem�i loowiem�i ni ets��� ak� w�y� su�m�l� k� nitsum� fee w�su l�, w�ny�� w�ya n� w�hi Ny��m�su�m� l� mli. Wiem�i n�� haaa m� nane am� shi.

WIEM�I NI ‘HI NI HAA M� NANE M�� SHI’15 M�� gb� n� w�baany� w�ts� w�k� durom� nii ni ji wie-

m� l� atsu nii taak� M� ni K�ha w� l� sum�� l�? Ha ehiojw��m� mli ak� Ny��m� Wiem� l� wo� w� hewal� koniw�wie wiem�i “ni hi ni ehia, koni eha m� nane am� shi.”(Efesobii 4:29) K� w�wie wiem�i ni tswaa m� emaa shi, niwo� m� hewal�, ni haa m� nane m�� shi l�, esaa Yehowahi�. Ja m� esusu nii ahe dani ebaany� ewie wiem�i ni tam�nakai. Biblia l� woko mlai p�t�i kom�i ni baany� aye abuaw� koni w�ny� w�fee nakai; ni asa� a�malako wiem�i p�-t�i ni akp�l�� n� ak� am�ji “wiem� kpakpa” y� mli. (Tito2:8) K� w��wie wiem� “ni hi ni ehia, koni eha m� naneam� shi” l�, esa ak� otii et� nı he hiaa ni haa ay�se� wiem�ini haa m� nane m�� shi l� ahi w�jw��m� mli: Esa ak� efeewiem� kpakpa, an�kwa wiem�, k� n� ni ts�� su�m�. Ak�niotii n�� y�� w�jw��m� mli hew� l�, ny�haa w�susua wie-m�i ni haa m� nane m�� shi l� he n�kw�m�nii p�t�i ko-m�i ahe w�kw�a.—Kw�m� akrabatsa ni yitso ji “Ani Miwie-m� Haa M� Nane M�� Shi?” ni y�� baafa 140 l�.

16 Yijiem� ni j� tsui�. Yehowa k� Yesu f�� k� am�nifeem�its�� ak� esa ak� ajie m�i ayi ni aha am�nu he ak� am�he y�s��nam�. (Mateo 3:17; 25:19-23; Yohane 1:47)

´Ak� Kristo-

foi l�, esa ak� w� hu w�j� w�tsui mli w�jie m�i ayi. M�nihew�? Ab�i 15:23 l� k�� ak�: “Wiem� ni awie y� be ni sa mlil� ehı pam!” Susum� en� he okw�: ‘Te onu� he ohaa t���k� m� ko j� etsui mli ejie oyi l�? Ani otsui eny��� omli niekanyaaa bo?’ H��, k� m� ko j� etsui mli ejie oyi l�, ehaa

15. M�ni haa wiem� ko fe� wiem� ni ‘hi ni haa m� nane m�� shi’?16, 17. (a) M�ni hew� esa ak� w�jie m�i ayi l�? (b) M�� hegb�i w�-baany� w��� k�jie m�i ayi y� asafo l� k� agb�n� hu y� weku l� mli?

Ok� Wiem�i ‘ni Hi ni Haa M� Nane M�� Shi’ Atsu Nii 139

Page 142: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Saji ni obaany� obi ohe

ˇ Ani mijie m� ko yi y� n� ko p�t�� he ets�?—1 Korin-tobii 11:2; Kpojiem� 2:1-3.

ˇ Ani mik� wiem�i ni ji oyiwalad��� k� ofain� tsu�nii k�jie� bul� kpo mits�� m�i krokom�i?—1 Mose19:2; Yohane 11:41.

ˇ K´� mik� m�i miigba sane l�, ani miwie� nibii ni k��

mihe babaoo loo misum�� ak� mabo m�i krokom�iasusum�i hu atoi n

´ı masusu m�i krokom�i ahenum�i

ahe?—Filipibii 2:3, 4; Yakobo 1:19.

ˇ Ani mik� saji n´ı mile

y� m�i krokom�i ahe l�tswaa am� emaa shi loomik�kum�� am�tsui?—Ab�i 15:1, 2.

ˇ M�ni ji misusum� y�wiem� sha he, ni teehaa anaa n� ni y��mitsui mli l� ahaat���?—Luka 6:45; Ya-kobo 3:10, 11.

ANI MIWIEM� HAA M� NANE M�� SHI?

Shishitoo mla: “Ny�haa ny�wiem� heabaa nyam daa.”—Kolosebii 4:6.

140 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 143: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

onu� he ak� m� l� naa bo ak� ohe y� s��nam� ni esum��osane, ni s��nam� y� n� ni ofee l� he. Yijiem� ni tam� n�k�l� haa onaa ekaa ni ekanyaa bo koni ob� m�d�� waa w�s��.Ak�ni k� ajie oyi l� onaa he miish�� hew� l�, ani esaaa ak�bo hu ob�� m�d�� f�� ni ooony� k�jie m�i krokom�i ayi?—Mateo 7:12.

17 B�� m�d�� ni oy�se m�i ahe sui kpakpai, ni ojie am�yi.Ekol� m� ko baaha wiem� jogba�� y� asafo� kpee ko shi-shi, obaay�se ak� oblanyo loo oblayoo ko miitiu mum��otii as��, loo obaay�se ak� m� ko ni eda y� afii amli baakpee daa y� egb�l� bea� gb�j�m�i f�� as��. K� oj� otsui mliojie m�i n�� ayi l�, ebaany� eta am�tsuiia� ni ewo am� he-wal� koni am�ya n� am�s�m� Yehowa. Esa ak� wum�i aj�am�tsuiia� am�jie am��am�i ayi ni am�hi� as� am��am�i,ni esa ak� �am�i hu afee nakai n��� am�ha am�wum�i.(Ab�i 31:10, 28) K� gbek�bii nu he ak� am�he y� s��nam�ni hi� s�� am� l�, ehaa am�b�� m�d�� waa. Taak� hulu la k�nu he hiaa tso l�, nakai n��� ehe miihia ni ajie gbek�bii ayini aha am�nu he ak� am�he y� s��nam�. F�l�i, k� ny�bii l�jie sui kpakpai akpo ni am�b� m�d�� y� n� ko feem� mli l�,ny���a hegb� l� k�jiea am�yi. Yijiem� ni tam� n�k� l� baa-ny� eha am�na ekaa, ni am�baanu he ak� ny�y� hek�n�f��y� am�mli, ni ebaatsir� am� koni am�b� m�d�� waa k�feen� ni ja.

18 Miish�jem� k� hewal�woo. Yehowa susu� “heshibal�i[loo ohiafoi]” k� “m�i ni tswiaa shi k� d�l�” l� ahe waa.(Yesaia 57:15) E-Wiem� l� wo� w� hewal� koni w�ha m�i‘ats� am�tsui am��m� am�mli’ ni ‘w�sh�je m�i ni tsui faal� amii.’ (1 Tesalonikabii 5:11, 14) W�baany� w�na n�mi-maa ak� Ny��m� naa m�d�� ni w�b�� k�sh�je� nanem�iKristofoi ni tswiaa shi k� d�l� l� amii ni w�wo� am� hewal�l�, ni ehi� s�� en�.

18, 19. M�ni hew� esa ak� w�b� m�d�� waa k�sh�je nanem�i Kristo-foi amii ni w�wo am� hewal�, ni m�� gb� n� w��ts� w�fee nakai?

Ok� Wiem�i ‘ni Hi ni Haa M� Nane M�� Shi’ Atsu Nii 141

Page 144: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

19 Shi m�ni obaany�ok�� k�wo naanyo Kristo-fonyo ko ni nijia� eje wuiloo etsui ekum� l� hewal�?Kaasusu ak� ja oy� enaa-gba l� naa tsabaa p� daniobaany� oye obua l�. Y�shihil�i pii amli l�, wie-m�i fioo ko k�k� ye� ebuaawaa. Ha m� ni tsui ekum�l� ale ak� osusu� ehe. Ok�m� ni nijia� eje wui l� afeeekome k�s�le; obaany� obiYehowa koni eye ebua l�ni ena ak� Ny��m� k� m�ikrokom�i sum�� l�. (Yako-bo 5:14, 15) Ha ni ena ak�ehe y� s��nam� ni eji asafol� mlinyo ni he hiaa. (1 Korintobii 12:12-26) Kanem� Bibliamli �mal� ko ni wo� m� hewal� waa oha l� koni ok�ha enaak� Yehowa susu� ehe di��ts�. (Lala 34:19; Mateo 10:29-31)K� ona deka oha m� ko ni nijia� eje wui ni oj� otsui mli ok�l� wie “wiem� kpakpa” l�, ebaaye ebua l� koni enu he ak�asum�� l� ni hi� s�� l�.—Ab�i 12:25.

20 �aawoo ni m�� shi. Ak�ni w�yeee emuu hew� l�, �aa-woo he hiaa w� f�� y� be k� bea�. Biblia l� wo� w� hewa-l� ak�: “Bo �aawoo toi, ni okp�l� ts�sem�, koni w�s�� niole nii.” (Ab�i 19:20) Jeee asafo� onukpai p� s� ka am�n�ak� am�wo �aa. F�l�i wo� am�bii a�aa. (Efesobii 6:4) Ehebahiaa ni ny�mim�i yei ni edara y� mum�� l� awo oblayeia�aa. (Tito 2:3-5) Su�m� ni w�y�� k�ha m�i krokom�i l� tsi-r�� w� koni w�wo �aa y� gb� ni kum�� m�i ni w�wo� am�

20, 21. M�� otii haa �aawoo fe� n� ni m�� shi?

K´� w�wie wiem�i ni

haa m� nane m�� shi l�,esaa Yehowa hi�

142 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 145: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

�aa l� atsui l� n�. M�ni baany� aye abua w� koni w�wo �aay� nakai gb� n�? Susum� otii et� ni haa �aawoo m�� shi l�ahe okw�: �aawol� l� su k� eyi�too, he ni �aawoo l� j�, k�b� ni ewo� �aa l� ehaa.

21 Dani �aawoo ko aaam� shi l�, kl��kl�� l� edam� �aa-wol� l� n�. Bi ohe ak�, ‘M�� be k� awo mi �aa l� ewaaak�ha mi ak� mik�aatsu nii?’ K� ona ole ak� m� ni wo� bo�aa l� susu� ohe, ni jeee ak� ohe miiwo emli la, ni ehi���jw��m� f�� ko y� s�� l�. No hew� l�, ani esaaa ak� ojie�nakai jw��m� k� su n��� kpo k� oowo m�i krokom�i �aal�? Agb�n� hu k� �aawoo ko aaaye omanye l� esa ak� ej�Ny��m� Wiem� l� mli. (2 Timoteo 3:16) K� w�miits� �ma-l� ko yis�� k�miiwo �aa loo w�ts��� �mal� yis�� po l�, esaak� �aa f�� ni w�wo� l� k� �mal� l� akpa gbee. No hew�l�, esa ak� asafo� onukpai akw� jogba�� koni am�k� am�-susum�i akany� m�i krokom�i an�; ni asa� esaaa ak� am�-ts�m�� �mal�i l� koni efee tam� n� ni Biblia l� fi� am�su-sum�i l� as��. K� ats� gb� kpakpa n� awo �aa l�, em�� shijogba��. K� ak� mlihil� wo �aa l�, ehaa m� ni awo� l� �aal� nu� he ak� ay� bul� k�ha l�, ni ewaaa ak� ek�aatsu nii.—Kolosebii 4:6.

22 Y� an�kwale mli l�, wiem� ji nikeenii ni s��na-m� y�� he waa ni j� Ny��m� ���. Esa ak� su�m� ni w�-y�� k�ha Yehowa l� atsir� w� koni w�k� nikeenii n�� atsunii y� gb� kpakpa n�, shi jeee gb� gbonyo n�. Ny�haa w�-haa ehia w�jw��m� mli ak� w�wiem�i naa m� n� hewal�—ebaany� etswa m� ema shi loo ekum� m� tsui. Bel�, ny�-haa w�b�a m�d�� ni w�k� nikeenii n�� atsua nii y� gb� niNy��m� sum�� ak� ak�tsu nii l� n�—w�k�ha m�i ‘ananeam� shi.’ K� w�fee nakai l�, w�wiem� baaha m�i ni w�k�-sharaa l� ana miish��, ni w�baaya n� w�hi Ny��m� su�m�l� mli.

22. Te otswa ofai shi ak� ok� nikeenii ni ji wiem� l� baatsu nii ohat���?

Ok� Wiem�i ‘ni Hi ni Haa M� Nane M�� Shi’ Atsu Nii 143

Page 146: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

YESU k�� ak�: “An�kwa jal�i l� aaaja ts� l� y� mum� k� an�-kwale mli, ejaak� m�i ni jaa l� n�k�, ts� l� hu tao�.” (Yohane4:23) K

´� Yehowa y�se m�i ni tam� n�k�—taak� eba l� y� ogb�-

fa� l�—egbalaa am� k�baa ek� e-Bi l� ���. (Yohane 6:44) M��hegb� kpele po w�n

´a n�k�! Shi esa ak� m�i ni sum�� Biblia

mli an�kwale l� ‘aka n� f�� n� am�kw� ak� esa Nu�ts� l� hi�lo,’ ejaak� Satan ji shishiul� kpanaku.—Efesobii 5:10; Kpojie-m� 12:9.

2 Susum� n� ni ba y� Sinai G�� l� mas�i beni Israelbii l� biAaron koni efee ny��m� eha am� l� he okw�. Aaron ekuuueku�, shi mo� efee tsinabi amaga eha am�, ni ek�� am� ak�amaga l� dam� shi k�ha Yehowa. Ek�� ak�: “W

´� l� aye gbijur�

aha Yehowa.”Ani Yehowa nya apasa jam� ni ak�futu an�kwajam� l� he? Dabi. Ekpata m�i aaafee akpei et� ni ja amaga l�ahi�. (2 Mose 32:1-6, 10, 28) M�ni w�kase� k�j�� mli? K

´� w�-

miitao w�hi Ny��m� su�m� l� mli l�, esa ak� ‘w�kata n� kon

´ı he tseee he,’ ni w�k� ek

˜aa awu ashi n� f�� n� ni baany�

abule an�kwale l�.—Yesaia 52:11; Ezekiel 44:23; Galatabii 5:9.3 D�l� sane ji ak� beni b�foi l� n

´ı b� m�d�� ak� am�tsi

hem�k�yeli kwam� naa l� gboi l�, apasa Kristofoi ni b� su�-

1. M�� gb�m�i Yehowa gbalaa k�baa e���, ni m�ni hew� esa ak� am�-hi� ahi am�he n� y� mum�� l�?2. Ts��m� b� ni Yehowa bu� m�i ni k� apasa jam� futu� an�kwa jam�ehaa l� mli.3, 4. M�ni hew� esa ak� w�k� Biblia mli shishitoo mlai ap�i kusumiik� gbijur�yelii ni ehe gb�i l� amli l�?

YITSO 13

Gbijur�yelii ni EsaaaNy��m� Hi�

“N� f�� n� l� ny�kaa ny�kw�a ak� esaNu�ts� l� hi� lo.”—EFESOBII 5:10.

Page 147: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

m� k�ha an�kwale l� b�i w��jal�i akusumii k� gbijur�yeliian�kp�l�m�, ni am�k�� ak� t�m� b� he ak� Kristofoi k� am�-he aaawo mli. (2 Tesalonikabii 2:7, 10) Beni op�i� gbijur�ye-lii n�� ekom�i amli l�, kadim� b� ni ajie� je l� mum� l� kpo y�mli ni ajieee Ny��m� mum� l� kpo y� mli l�. Be f�� be l� ni-bii ni nyi� s�� n�� je� kpoy� je l�� gbijur�yelii ni esaaa l� amli:Ehaa m�i di� heloo l� ak�n�i l� as��, ni ehaa apasa jam� he-m�k�yelii k� mum�i ats�m� nifeem�i ni ji “Babilon kpete�-kpele” l� kadim� nii l� he� shi.� (Kpojiem� 18:2-4, 23) Ha ehiojw��m�mli hu ak� Yehowanaw��jam�nifeem�i ni y�� ta�n

´ı an

´a gbijur�yelii ni ehe gb�i l� babaoo k�j� mli l�. �wane-

jee ko b� he ak� enyaaa gbijur�yelii n�� ahe taak� enyaaa tsu-tsu n

˜� l� he l�. Ani esaaa ak� w�bu� Yehowa susum� ak� no ji

n� ni he hiaa fe f��?—2 Yohane 6, 7.4

´Ak� an�kwa Kristofoi l�, w�le ak� gbijur�yelii kom�i esaaa

Yehowa hi�. Shi esa ak� w�tswa w�fai shi waa ak� w�baahigbijur�yelii n�� kwraa. N� hew� ni Yehowa nyaaa gbijur�ye-lii n�� ahe l� mli ni w��p�i l� baawo w�fai shi ni w�tswa ak�w�k� w�he wo� n� ko ni ha� w�hi Ny��m� su�m� l� mli l�mli hewal�.

BLONYA—HULU JAM� NI ATSAKE EGB�I5 Biblia l� ets

˜ıii t

˜a ak� aye Yesu f�m� he gbi jur�. Y� an�-

kwale mli l�, aleee gbi tuuntu ni ak�f� l�. Shi w�baany� w�-k�� k� n�mimaa ak� af��� l� y� December 25, ni ji be ni snoon�� y� he ni af� l� y� l�.�N� hew� ni w�baany� w�k�� nakai ji

� Kw�m� akrabatsa ni yitso ji “Ani Esa ak� Miye Gbi Jur� l� Eko?” niy�� baafa 148-149 l�. Ats

˜ı gbijur�yelii sr�toi at

˜a y� Watch Tower Publi-

cations Index ni Yehowa Odasefoi fee l� mli.� Y� Biblia mli be ak�ntaabuu k� je l�� yin�saji k� gbeekpam� naa

l�, eeeny� efee ak� af� Yesu y� afi 2 D.�.B., y� Yudafoi any��� ni ji Etha-nim ni gbe� September k� October y� w��m�n��m�n� bea� kalandan� l� n�.—Kw�m� Insight on the Scriptures, Kpo 2, baafa 56-57 ni Ye-howa Odasefoi fee l� mli.

5. M�ni hew� w�baany� w�k�� k� n�mimaa ak� af��� Yesu y� Decem-ber 25 l�?

Gbijur�yelii ni Esaaa Ny��m� Hi� 145

Page 148: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ak�, Luka b� amani� ak� beni af� Yesu l� “tookw�l�i kom�iy� �a n�” am�miikw� am�toi. (Luka 2:8-11) Luka amani�b��n�� sa kadim� ejaak� tookw�l�i ehiii “�a n�” afi muu f��. Ak�-ni snoo k� nugb� n�� y� Betlehem y� December mli hew� l�,ahaa toi l� hi� tsu mli, ni no hew� l� tookw�l�i l� ehi� “�an�” y�nakai bea�. K�fata he l�, Kaisare Augusto fam� ak� aka-ne je� f�� l� hew� ni Yosef k� Maria tee Betlehem l�. (Luka 2:1-7) Eny�� ebal� ak� Kaisare baafa gb�m�i ni b� Roma n�ye-li l� he miish�� l� ni am�f

˜a gb� k�ya am�maji amli y� f

˜�ibe ni

naa wa tam� n�k� mli.6 Jeee �mal� l� mli aj� ato Blonya shishi, shi mo� aj� ble-

ma w��jal�i agbijur�yelii tam� Saturn ni ji okwaayeli ny�-�m� l� he gbi jur� ni Romabii l� ye� l� mli ato. Katolik woloko (New Catholic Encyclopedia) ts�� mli ak� y� ny��m� ni jiMithra l� j

´al�i l� ak�ntaabuu naa l�, December 25 ji “hulu ni

any�� en� kunim aye l� f�m� gbi,” ni am�ye� ehe gbi jur� y�gbi n�� n�. Kristo gbele l� s�� aaafee afii 300, “beni hulu jam�he shi waa y� Roma l� ni ato Blonya shishi.”

7 K´� w��jal�i n�� miiye am�gbii juji l�, am�ke� am�he nii

ni am�ye� niyenii ni y�� sokoo—ni nifeem�i n�� je� kpo y�Blonyayeli mli �m�n�. Shi nii ni ake� y� blemaw��jal�i agbi-jur�yeli n�� k� Blonyayeli mli �m�n� l� k� 2 Korintobii 9:7l� kp

˜aaa gbee, j�m� kane� ak�: “M� f�� m� aha b� ni ekp�

mli momo y� etsui mli, ni ekaj� �k�m�yeli aloo fim� mli:ejaak� tsuijur�naa hal� Ny��m� sum��.”An�kwa Kristofoi j��am�su�m� mli am�ke� nii, am�m��� be p�t�� ko dani am�-ke nii, ni k

´� am�ke nii l� am�kpaaa gb� ak� ato am� najia�.

(Luka 14:12-14; B�foi l� Asaji 20:35) K�fata he l�, am�y� mii-sh�� babaoo ak� am�ye am�he k�j� yeyeeye ni Blonyayeli haaafe� k� ny�m� babaoo ni m�i pii b�� k

´� aaye Blonya l� he.

—Mateo 11:28-30; Yohane 8:32.

6, 7. (a) N�gb� Blonya mli nifeem�i babaoo n´a am�shishif

˜a k�j�?

(b) M�� sr�tofeem� y�� nii ni ake� k´� aaye Blonya l� k� Kristofoi ani-

kee te�?

146 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 149: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

8 Shi m�i kom�i baak�� ak�, ani �ulamia�kw�l�i l� eyakeeeYesu nii y� gbi ni af� l� l� n�? Dabi. Nii ni am�yake Yesul� ji bul� kpo k�k� ni am�jie am�ts�� l� ak� odehe, ni eji niini af�� feem� y� maji ni ab� am�he amani� y� Biblia l� mlil� amli. (1 Ma�ts�m�i 10:1, 2, 10, 13; Mateo 2:2, 11) Y� an�-kwale mli l�, jeee gbi gb�k� ni af� Yesu l� n� am�yake l� niil�. Beni am�sh� j�m� l� no mli l� Yesu jeee gbek� �m�� nik

˜a kooloi aniyeniian� mli, shi mo� en

´a ny�ji sa��, ni am�y�

sh˜ıa ko mli.

N� NI BIBLIA L� K�� Y� F�M� GBII AHE9 Ey� mli ak� be f�� be ni aaaf� abifao ko l� an

´aa mii-

sh�� babaoo mo�, shi Biblia l� ets��� ak� Ny��m� tsuji ye

8. Ani �ulamia�kw�l�i l� yake Yesu nii y� gbi ni af� l� l� n�? Ts��m�mli.9. M�ni tee n� y� f�m� gbijur�yelii ni ab� he amani� y� Biblia l� mlil� ashishi?

An�kwa Kristofoi j��su�m� mli am�ke� nii

Page 150: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Saji ni obaany� obi ohe y� gbijur�yeli loo kusumni ehe gb�i waa l� he

ˇ Ani en´a eshishifa k�j� apasa jam� nifeem�i loo

apasa ts��m�i n´ı mum�i ats�m� fata he l� amli?

—Yesaia 52:11; 1 Korintobii 4:6; 2 Korintobii 6:14-18;Kpojiem� 18:4.

ˇ Ani gbijur�yeli l� k� woo loo anunyam haa adesa,gb�jian�too ko, loo ma� okadi ko y� gb� ni esaaa n�?—Yeremia 17:5-7; B�foi l� Asaji 10:25, 26; 1 Yohane5:21.

ˇ Ani ehaa anaa ak� ma� ko loo weku ko mli bii hi fem�i krokom�i?—B�foi l� Asaji 10:34, 35; 17:26.

ˇ Ani ejie� “je n�� mum� l�,” ni k� Ny��m� mum�kr��kr�� l� kp

˜aaa gbee l� kpo?—1 Korintobii 2:12;

Efesobii 2:2.

ˇ Ani mihe ni mik�aawo mli l� baany� ato m� kopampi?—Romabii 14:21.

ˇ K´� mihala ak� mik� mihe wo� mli l�, te maj� bul�

mli magb´ala yi�toi ahew� ni mik� mihe wooo mli l�

mli mats�� m�i krokom�i maha t���?—Romabii 12:1, 2; Kolosebii 4:6.

�mal�i ni nyi� s�� n�� baany� aye abua ni an´a

hetoo aha sanebim�i ni k�� gbijur�yelii ni ehegb�i waa l� ahe l�:

ˇ ‘Israelbii ni yeee an�kwa l� k� am�he futu je�majil�, ni am�kase am�nifeem� nii l�.’—Lala 106:35.

ANI ESA AK� MIYE GBI JUR� L� EKO?

Shishitoo mla: “Yehowa k��, ny�jea am�te�,ni ny�tsea ny�he, ni ny�kataa muji n� ko he,

ni mahere ny� atuu.”—2 Korintobii 6:17.

148 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 151: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Gbijur�yelii ni Esaaa Ny��m� Hi� 149

ˇ “M� ni ye� n� ko bibioo mli an�kwa l�, eye�babaoo hu mli an�kwa; ni m� ni yeee n� ko bibioomli an�kwa l�, eyeee babaoo hu mli an�kwa.”—Luka 16:10.

ˇ “Ny�j��� je l��.”—Yohane 15:19.

ˇ “Ny�ny�� Nu�ts� l� okp�l� l� n� nii k�daimonioi an� l� n� nii ny�ye shikome.”—1 Korintobii 10:21.

ˇ “Ef´a ha w� ak� wala be ni eho momo l� mli

l� w�tsu je�majia�bii atsui naa nii l�, ni w�baw�je� y� nyenye�tswib�i, ak�n�i, d

˜aat��i,

shw�m�i, fufeem�i k� w��jam�i n´ı ahi� l� amli.”

—1 Petro 4:3.

Page 152: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

am�f�m� gbii. (Lala 127:3) Ani Biblia �mal�i l� ahi� kpa n�?Dabi, ejaak� Biblia l� ts

˜ı f�m� gbii sr�toi eny� ni aye t

˜a—Farao

ni j� Mizraim l� n˜� k� Herode Antipa n

˜� l�. (1 Mose 40:20-22;

Marko 6:21-29) Shi awieee f�m� gbii eny� n�� ayeli he ekpa-kpa—titri l� Herode Antipa n

˜� l�, ejaak� afo Yohane Baptisil�

l� yitso y� shishi.10 Wolo ko (The World Book Encyclopedia) ts�� mli ak�

“Mra be mli Kristofoi . . . l� bu f�m� gbijur�yeli ak� eji w��ja-l�i akusum.”

´Ak� n�kw�m�n� l�, blema Helabii l� he ye ak�

m� f�� m� y� mum�� b�� n� ko ni bu� ehe, ni mum�� b��n� n�� ye bua ni af� l�, ni no s�� l� ekw�� en�. Wolo ko niwie� f�m� gbii ahe (The Lore of Birthdays) l� k�� ak� mum��

10, 11. Te mra be mli Kristofoi l� bu f�m� gbii ayeli am�ha t���, nim�ni hew�?

150 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Oti ko ni sa kadim� jogba�� ji ak� y� jam� ni jiSatan jam� mli l�, f�m�gbi ji gbii l� ate� n� ni hehiaa fe f��. M�ni hew�? Ejaak� Satan jam� mli biihe� ye� ak� k� m� ko ts� ehe ny��m� l� bel� ny�-�m� ji l�. No hew� l�, k� m� ko miiye ef�m�gbil�, no ts�� ak� eeye ny��m� ko f�m�gbi. Eji an�-kwale ak�, m�i babaoo ekp�l��� �kome�fa susum�ni naa wa n�� n�. K�l�, wolo ko ni wie� f�m�gbi he(The Lore of Birthdays) l� k�� ak�: “Gbijur�yelii kro-kom�i haa m� naa miish��, shi f�m�gbi yeli haa m�nu� he ak� l� ey�� ni ay��.”

Gbijur�yelii krokom�i ni Satan jam� mli bii bu�ak� ehe hiaa waa ji Walpurgis Night k� Hal-loween. Wiem� komekomei ashishits��m� wolo ko(Merriam-Webster’s Collegiate Dictionary) ts�� ak�Walpurgis Night ji “gb�k� ni ts�� May 1 hi� ni asu-su� ak� ay�i filiki� k�yakpe� y� he ko.”

“GBIJUR�YELII” K� SATAN JAM�

Page 153: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

b�� n� l� “k� ny��m� ni ak�� l� ef�m� gbi n� af� nakai m� l�y� l� sharaay�mum��.” K�j� blemabeebe l�, f�m� gbii k� �u-lamiia�kw�m� y� tsakp

˜aa ni mli wa.

11 Jeee w��jal�i k� mum� f�ji anifeem�i amli n´ı f�m� gbii

ayeli j� l� p� hew� ni Ny��m� tsuji ni hi shi y� blema l� yeeel�, shi mo� eeeny� efee ak� am�fee nakai y� shishitoo mlaikom�i hu ahew�.M�ni hew�w�k�� nakai? Ejaak� am�ji hii k�yei ni baa am�he shi, n

´ı am�buuu gbii ni ak�f� am� l� ak� ehe

miihia aahu ak� esa ak� aye am�he gbii juji.� (Mika 6:8; Luka9:48) Y� no najia� l�, am�wo Yehowa hi� nyam ni am�da l�shi y� wala ni jara wa ni ek�duro am� l� hew�.�—Lala 8:4, 5;36:10; Kpojiem� 4:11.

12 M�i f�� ni ye� an�kwa k�yashi� gbele mli l� y� Ny��m�kaim� mli, ni b� f�� b� ni fee l� abaatee am� shi. (Hiob 14:14, 15) Jajel� 7:1 l� k�� ak�: “Gb�i kpakpa hi fe mu kpakpa,ni gbele gbi hi fe f�m� gbi.” An�kwa ni w�ye� Ny��m� ak�es��l�i l� haa w�n

´aa “gb�i kpakpa” y� ehi�. N� ni sa kadim�

ji ak�, gbi jur� p� ni af˜a Kristofoi ak� am�ye l� k��� f�m� he,

shi mo� ek�� gbele—ni ji Yesu n´ı “gb�i” ni fe f�� n

´ı efee l� n�

abaats� ahere w�yiwala l� gbele l� he.—Luka 22:17-20; Hebri-bii 1:3, 4.

EASTER—NY��M� NI AK�� EHAA AF�� L� JAM�13 M�i k�� ak� Easter ji Kristo shitee l� he gbijur�yeli, shi y�

an�kwale mli l� ej� apasa jam� mli. Gb�i Easter l� k� Eostre,

� Kw�m� akrabatsa ni ji “Gbijur�yelii k� Satan Jam�,” ni y�� baa-fa 150 l�.� Awo akp� y� Mla kpa�m� l� mli ak� k

´� yoo ko f� l�, esa ak� esh

˜a

esha he af�le eha Ny��m�. (3 Mose 12:1-8) Ak�ni mla naa taom� niin�� kai� Israelbii l� waa ak� bii n

´aa esha k�j�� am�f�l�i a��� hew� l�,

eha am�n´a jw��m� ni �m�� p�p��p� y� bif�m� he, ni ekol� ehaaa am�-

k� am�he awo f�m� gbijur�yeli ni ji w��jal�i anifeem� l� mli.—Lala51:7.

12. M�� gb� n� w�gbele gbi baany� ahi fe w�f�m� gbi?13, 14. N�gb� Easter mli nifeem�i ni ehe gb�i l� n

´a eshishif

˜a k�j�?

Gbijur�yelii ni Esaaa Ny��m� Hi� 151

Page 154: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

loo Ostara ni ji blema �leshibii l� any��m� yoo ni haa hulute� shi ni haa nii kw�� l� y� tsakpaa. Ni te fee t��� ni ak�wu�w�ji k� kp��kp�l�i b�i nitsum� y� Easter mli l�? Wolo ko(Encyclopædia Britannica) ts�� mli ak� wu�w�ji “fe� wala heek� gbohiiashitee he okadi k�j� blema,” ni ak� kp��kp�l� hufe� f�m� he okadi k�j� blema. No hew� l�, Easter ji f�m� hekusum di��ts� ni atsake hi� afee l� Kristo shitee l� he gbiju-r�yeli.�

14 Ani Yehowa baakp�l� f�m� he kusum ni y�� nya�em� niak�ye� e-Bi l� shitee l� he gbi jur� l� n�? Dabi kwraa! (2 Ko-rintobii 6:17, 18) Y� an�kwale mli l�, �mal�i l� faaa w� ak�w�ye Yesu shitee l� he gbi jur�, ni asa� ewooo w� hewal� niw�fee nakai. No hew� l�, k� w�ye Easter ak� Yesu shitee l� hegbi jur� l�, ets�� ak� w�yeee Yehowa an�kwa kwraa.

HALLOWEEN B� KR��KR��15 K� Halloween ni ats�� l� hu ak� Hetsel�i F�� Agbi l� sh�

l�, n� ni af�� nam� ji ak� m�i saa am�he tam� bl�fo ay�i niam�wo� atadei ni y�� gbeyeigbeyei ni am�k� nibii krokom�ini y�� gbeyei saa am�he—ni eji nifeem� ni Britain k� Irelandshikw��bii l� je shishi. K� eshw� fioo ni November 1 baash�nı ny���tsere l� ye emuu l�, am�ye� Samhain gbi jur�, eshi-shi ji “Latsaa Be Naagbee.” Am�he� am�ye� ak� k� Samhainsh� l�, ajie� afaba� ni y�� adesai k� mum�i aje l� te� l�, nimum�i kpakpai k� mum�i f�ji f�� baa shikp�� l� n�. Am�he�am�ye� ak� gbohii l� asusumai l� yaa am�shıai amli, ni we-kui k� niyenii k� nu maa shi am�haa sisai ni baaba l� koniam�k�sa am�hi�. No hew� l�, k� gbek�bii saa am�he tam� si-sai loo ay�i �m�n�, ni am�tee m�i ashıai amli ni am�yawo

� Eostre (loo Easter) ji ny��m� yoo hu ni haa af��. The Dictionaryof Mythology l� ts�� mli ak� “ey� kp��kp�l� ni sum�� wu� w�ji y�ny��tsere l� mli, ni bei kom�i l� at��� l� ak� ey� kp��kp�l� yitso.”

15. N�gb� ana Halloween k�j�, ni m�ni sa kadim� y� gbi ni ak�ye� gbijur� n�� he?

152 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 155: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

am�he gbeyei ak� k´� am�haaa am� n� ko l� am�baaye am�

awui l�, am�k� am�he miiwo Samhain kusumii amli ni am�-leee.

KAABULE GBI NI OK�BOTE� GBALASHIHIL� MLI L�16 Eshw� fioo ni “anu� ayemforowu k� ayemforo gbee

kwraa d��� y� omli [Babilon Kpete�kpele].” (Kpojiem� 18:23) M�ni hew�? Yi�too kome hew� ji ak� ekunyaayeli nifee-m�i l� baany� abule gbalashihil� ni nuu ko k� yoo ko bote�mli l� k�j� yookpeem� gbi l� n� n���.—Marko 10:6-9.

17 Ma� f�� ma� k� ekusum. Kusumii kom�i ni asusu� ak�naagba b� he l� baany� afee n� ni n

´a eshishif

˜a k�j� Babilon

nifeem�i ni asusu� ak� ehaa nuu k� yoo ni miibote gbalashi-hil� mli l� loo m�i ni eba j�m� l� ‘shade kpakpa’ l� mli. (Ye-saia 65:11) Kusum n�� eko ji om� k� ehen�i ni ashw

˜aa. Eee-

ny� efee ak� nifeem� n�� n´a eshishif

˜a k�j� hem�k�yeli ni ahi�

ak� mum�i f�ji l� nyaa niyenii he, ni no haaa am�ye ayem-foro l� k� ewu l� awui l� mli. K�fata he l�, asusu� ak� om� jif�m�, miish��, k� wala s��ts�l� he okadi k�j� blema. �wane-jee ko b� he ak� m�i f�� ni miisum� ni am�hi Ny��m� su�m�l� mli l� baatsi am�he k�j� kusumii gbohii n�� ahe.—2 Korin-tobii 6:14-18.

18 Yehowa tsuji hu tsi� am�he k�j�� je l�� nifeem�i ni eko-l� eha� bul� ni sa Kristofoi aba yookpeem� k� yookpeem�henaabuam�i ahe loo n� ni baany� agba m�i krokom�i ahe-nilee naa l� he.

´Ak� n�kw�m�n� l�, am�k� f�oyeli wiem�i ni

ye� m� awui loo b�l�nam� he f�oyeli wiem�i, k� wiem�i nibaany� ewo m�i ni bote� gbalashihil� l� mli l� k� m�i kroko-m�i hi�gbele l� tsuuu nii. (Ab�i 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27)

16, 17. (a) M�ni hew� esa ak� Kristofonyo nuu k� yoo ni miisum� niam�bote gbalashihil� mli l� k� Biblia mli shishitoo mlai ap�i yookpee-m� he nifeem�i ni yaa n� y� heni am�y�� l� mli l�? (b) M�ni esa ak�Kristofoi asusu he y� nifeem�i tam� om� ni ashw

˜aa loo nifeem�i kro-

kom�i ni tam� no l� gb�fa�?18. M�� Biblia mli shishitoo mlai esa ak� ekud� m�i ni miito gb�jia-n� koni am�bote gbalashihil� mli l� k� m�i ni am�baaf

˜� am� nine l�?

Gbijur�yelii ni Esaaa Ny��m� Hi� 153

Page 156: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Agb�n� hu am�feee yookpeem� henaabuam�i ni y�� sokooni ets��� p�p��p��m��, shi mo� ets�� “shihil� l� mli hewoo”loo agboi anifeem� l�. (1 Yohane 2:16) K

´� ooto gb�jian� ni

obote gbalashihil� mli l�, ohi� akakpa n� k�k��k� ak� Yeho-wa miisum� ni nakai gbi kr�d�� l� afee n� ni be f�� be niobaakai l� obaan

´a miish��, shi jeee n� ni baaha oshwa ohe.�

GLASE NI AWO� N� K�YAA �W�I—ANI EJI JAM� NIFEEM�?

19 Glase ni awo� n� k�yaa �w�i l� ji nifeem� ko ni af��nam� y� yookpeem�i k� henaabuam�i krokom�i ashishi.Wolo ko ni wie� d

˜aa k� kusum he (International Handbook

on Alcohol and Culture) ni je kpo y� afi 1995 l� wie ak�: “Eee-ny� efee ak� d

˜aa k� glase ni awo� n� k�yaa �w�i l� j� blema

kusum ni k´� aafee l� ak� nu ko ni abu� ak� ey� kr��kr�� ye�

�kpai . . . k�baa ny��m�i l� ad�� j��m�i l� amli, ni wiem�itam� ‘��� wala!’ loo ‘omanye abla w�!’ l� muaa am�nibim�l� naa.”

20 Eji an�kwale ak� m�i babaoo susuuu ak� d˜aa k� glase ni

awo� n� k�yaa �w�i l� ji jam� nifeem� loo hem�k�yeli gbo-nyo. Shi f�� s�� l�, abaany� abu glase ni awo� n� k�yaa �w�il� ak� aabi “�w�i”—b�� n� ko ni y�� hewal� fe adesai l�—d��j��m� y� gb� ni k� �mal� l� kp

˜aaa gbee n�.—Yohane 14:6; 16:

23.�

“NY� M�I NI NY�SUM�� YEHOWA L�, NY�NY˜�A EF��”

21 Je l� je�ba n´ı miiya n� eekp�t� �m�n�—ni Babilon

� Kw�m� nikasem�i et� ni k�� yookpeem� k� henaabuam� he, ni jekpo y� October 15, 2006 Buu-M�� l� baafa 18-31 l�.� Kw�m� February 15 2007, Buu-M�� l� baafa 30-31 l�.

19, 20. M�ni wolo ko wie y� he ni d˜aa k� glase ni awo� n� k�yaa �w�i

l� n´a eshishif

˜a k�j� l� he, ni m�ni hew� Kristofoi k� am�he wooo ni-

feem� n�� mli l�?21. M�� gbijur�yelii ey� mli ak� ek� jam� b� tsakp

˜aa mo� shi esa ak�

Kristofoi akwa, ni m�ni hew�?

154 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 157: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Kpete�kpele l� wo� he hewal� y� gb� ni y�� t˜�� loo gb�

ni b� t˜�� n�—l� je� kpo y� joi ni ajo� k�nyi�� gb�jegb�i an�

loo Mardi Gras ni maji kom�i to� he gb�jian� daa afi l� mli,n

´ı joi ni te� b�l�nam� ak�n�i ashi l� hu fata he, ni bei pii

po l� ak�wo� hii k� hii k� yei k� yei ni k� am�he hi� shi l�he hewal�. Ani ebaafee n� ni sa ak� ‘m� ko ni sum�� Yeho-wa’ baaya he ni afe� y� l� loo ekw� nifeem� n��? Ani no fee-m� baats�� ak� eny

˜�� ef�� l��l��? (Lala 1:1, 2; 97:10) Kw� b�

ni ebaafee n� ni hi jogba�� mo� ak� eeekase lalats� l�, m�ni s�le ak�: “Jiem� mihi� k�j� yaka nii akw�m� n�”!—Lala119:37.

22 K´� aaye je l�� gbijuji l�, esa ak� Kristofoi akw� jogba��

koni am�nifeem�i akaha m�i krokom�i miimu sane naa ak�am�k� am�he miiwo mli. Paulo �ma ak�: “K

´� nii ny�ye� jio,

nii ny�nu� jio, aloo n� kroko ni ny�fe� jio, ny�fea f�� ny�-k�woa Ny��m� hi� nyam.” (1 Korintobii 10:31; kw�m� akra-batsa ni yitso ji “B� ni Ooofee Okp� Yi� Kpakpa,” ni y��baafa 158-159 l�.) Y� gb� kroko n� l�, k

´� ek

˜a shi fa�� ak� ku-

sum ko loo gbijur�yeli ko k� apasa jam�, ma�kwram� looma�hed�� nifeem� b� tsakp

˜aa, ni eteee shi ewooo Biblia

mli shishitoo mlai l�, no l� Kristofonyo f�� Kristofonyo baa-ny� akp� eyi� ak� ek� ehe baawo mli loo ek� ehe wo� mli.Nakai bea� n� l�, esa ak� esusu m�i krokom�i asusum�i ahekoni ekat

˜�t

˜� am�nane.

OK� OWIEM� K� ONIFEEM� AWONY��M� HI� NYAM

23 M�i babaoo bu� gbii ni ak�ye� gbijuji ni ehe gb�i l�ak� bei ni wekui k� nanem�i k�buaa am�he naa. No hew�l� k

´� m� ko wie y� gb� ni ejaaa n� ak� �mal� naa shidaam�

ni w�k� l� ets��� su�m� loo enaa wa ts� l�, w�baany� w�j�

22. M�� be mli Kristofonyo ko baany� ej� ehenilee mli ekp� eyi� ak�ek� ehe baawo gbijur�yeli ko mli loo ek� ehe wo� mli?23, 24. M�� gb� n� w�baany� w�ts� w�ye Yehowa jal� shishitoo mlail� ahe odase ni m�� shi?

Gbijur�yelii ni Esaaa Ny��m� Hi� 155

Page 158: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

156 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Yehowa ji ‘miish�� Ny��m�,’ ni esum�� nies��l�i ana miish��. (1 Timoteo 1:11) Anaa en� y��mal�i ni nyi� s�� n�� amli:

“M� ni tsui eny� emli l�, daa n�� eeye gbijur�.”—Ab�i 15:15.

“Miyoo ak� n� ko n� ko b� ni hi ha am� fe n�ni am�mii aaash� am�he ni am�aafee ekpakpa y�am�wala be l� mli. Ni asa� miyoo ak�, k� gb�m�f�� gb�m� aaaye ni enu, ni eye nii kpakpai amli���m� y� ede�megbom� f�� mli l�, Ny��m� ni-keenii ni.”—Jajel� 3:12, 13.

“Shi ablade [loo ejur�feel�] l� abladei anii [looejur�feem�i] ahe ejw���, ni abladei anii [loo eju-r�feem�i] ahe hu ekaa.”—Yesaia 32:8.

“Ny�baa mi���, ny� m�i f�� ni et� ny� ni ny�-jatsui fe ny� l�, ni [mi Yesu] maha ny� hej��m�.. . . Ejaak� mipa l� terem� waaa, ni mijatsu l�etsiii.”—Mateo 11:28, 30.

“Ny�aale an�kwale l�, ni an�kwale l� aaahany�ye ny�he.”—Yohane 8:32.

“M� f�� m� aha b� ni ekp� mli momo y�etsui mli, ni ekaj� �k�m�yeli aloo fim� mli: ejaa-k� tsuijur�naa hal� Ny��m� sum��.”—2 Korinto-bii 9:7.

“Mum� l� yibii ji su�m�, miish��, hej�l�, . . .mlihil�, ejur�feem�.”—Galatabii 5:22.

“La l� yibii ji mlihil� k� jal� k� an�kwale f��.”—Efesobii 5:9.

AN�KWA JAM� K�MIISH�� KPELE BAA

Page 159: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

mlihil� mli w�gb´ala mli w�ha l� ak� Yehowa Odasefoi ahi�

s�� wekui k� nanem�i ahenaabuam�i ni t�m� ko b� he l�.(Ab�i 11:25; Jajel� 3:12, 13; 2 Korintobii 9:7) W�k� w�su�l�ife� ekome k�n

´aa miish�� y� afi l� mli f��, shi su�m� ni w�-

y�� k�ha Ny��m� k� ejal� shishitoo mlai l� hew� l�, w�su-m��� ni w�k� kusumii ni enyaaa he l� bule� w�henaabuam�ini y�� miish�� l�.—Kw�m� akrabatsa ni yitso ji “An�kwa Jam�K� Miish�� Kpele Baa,” ni y�� baafa 156 l�.

24 Odasefoi kom�i k� otii ni y�� M�ni Biblia l� Ts�� Di��-ts�? wolo l� yitso 16 l� mli l� etsu nii k�ha m�i ni k� tsui kpa-kpa bi� am� saji l� hetoo ni haa m� tsui ny�� emli.� Kaim�ak� oti ni ma w�hi� l� ji ni w�ha m�i ale an�kwale l�, shi jeeeni w�ha am�na ak� am�sane ejaaa. No hew� l�, jiem� bul�kpo, too otsui shi, ni ‘ha owiem� he aba nyam daa, ni �ooahi mli.’—Kolosebii 4:6.

25´Ak� Yehowa tsuji l�, ats�se w� jogba��. W�le n� hew�

ni w�he� nibii kom�i w�ye� ni w�k� w�he wo� mli l�, k� n�hew� ni w�tsi� w�he y� nibii kom�i ahe l�. (Hebribii 5:14)No hew� l� f�l�i, ny�ts�a ny�bii l� ni am�k� Biblia mli shishi-too mlai l� asusu nii ahe. K

´� ny�fee nakai l�, etswaa ny�bii

l� ahem�k�yeli emaa shi, eye� ebuaa am� ni am�k� �mal� l�haa m�i ni bi� am�hem�k�yeli l� he sane l� hetoo, ni ehaaam�nu� he ak� Yehowa sum�� am�.—Yesaia 48:17, 18; 1 Petro3:15.

26 Jeee gbijur�yelii ni k� �mal� kp˜aaa gbee l� p� m�i f�� ni

j´aa Ny��m� y� “mum� k� an�kwale mli” l� kpo�, shi mo�am�b�� m�d�� koni am�ye an�kwa y� shihil�i f�� mli. �m�-n� l�, m�i babaoo susu� ak� s��nam� b� he ak� aaaye an�kwa.Shi taak� w�baana y� yitso ni nyi� s�� l� mli l�, Ny��m� gb

`�i

an� b�.

� Yehowa Odasefoi ni fee.

25, 26. M�� gb� n� f�l�i baany� ats� aye abua am�bii l� ni su�m� niam�y�� k�ha Yehowa k� emli hem�k�yeli ni am�y�� l� mli awa?

Gbijur�yelii ni Esaaa Ny��m� Hi� 157

Page 160: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

158 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Bei kom�i l�, shihil�i kom�i baany� aka su�m� ni w�y�� k�haYehowa l� k� b� ni w�nu� Biblia mli shishitoo mlai ashishi w�-haa l�.

´Ak� n�kw�m�n� l�, ekol� Kristofonyo ko hefatal� ni heee

yeee l� baaf� l� nine koni ek� ewekum�i afee ekome k�ha niye-li y� gbi ko ni je l� k�ye� gbi jur� l� n�. Ekol� Kristofoi kom�ibaaj� henilee kpakpa mli am�kp�l� n�; shi ekol� m�i krokom�iekp�l�� n�. K

´� Kristofonyo ko kp�l� ninef�� ni tam� n�k� n� l�,

esa ak� enifeem�i ats�� fa�� ak� eyeee gbijur� l� eko, shi mo�ebasara am� k�ha niyeli k�k�.

Ebaafee n� ni nilee y�� mli ak� Kristofonyo ko aaats� hi�ek� bul� ats�� ehefatal� l� b� ni ehe ni ek� wo� gbijur�ye-li l� nifeem�i l� amli ak�ni eji Odasefonyo hew� l� baany� afi-te ewekum�i l� amiish�� l� mli. Ekol� hefatal� ni heee yeeel� baakp� eyi� ak� am�yasara ewekum�i l� be kroko.—1 Petro3:15.

Shi k´� y� niiamlits��m� ni �a ni ji Kristofonyo l� k�ha l� f�� s��

l�, ewu l� ma n� mi doo ak� ek� l� aya hu? Ekol� yoo l� baa-mu sane naa ak� nuu l� ji weku yitso, ni eji es

˜� ak� eha eweku

l� niyenii. (Kolosebii 3:18) Y� shihil� n�� mli l�, niyenii ni nuul� haa am� nakai gbi l� ji n� ni y�� ewekum�i l� ash

˜ıa l�. Eko-

l� yoo l� baany� po eye am� odase jogba�� y� henaabuam� l�shishi. Niyenii ni aye� y� gbi ni je l� k�ye� gbi jur� n� l� ets���ak� abule niyenii l�. (1 Korintobii 8:8) Kristofonyo ko baany�abu ak� eji niyenii ko k�k�, ni ek� ehe wo� gbijur�yeli l� he �a-m�i, lalai, d

˜aa k� glase n� ni awo� k�yaa �w�i, k� ekrokom�i l�

amli.

Oti kroko ni esa ak� esusu he ji hewal� ni henaabuam� nitam� n�k� shishi ni eeeya l� baany� an

´a y� m�i krokom�i an�

l�. Esa ak� �a ni ji Kristofonyo l� asusu b� ni ewekum�i ni jeeeOdasefoi l� a��� ni eeeya k�ha niyeli y� gbi ni ak�ye� je l� gbijur� ko n� l� baany� at�t� m�i krokom�i anaji k

´� am�n

´a am�le

l� he.—1 Korintobii 8:9; 10:23, 24.

B� NI OOOFEE OKP� YI� KPAKPA

Page 161: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Gbijur�yelii ni Esaaa Ny��m� Hi� 159

K�fata he l�, ani wekum�i l� baany� �a ni ji Kristofonyo l� n�ni ek� ehe awo mli? Shwel� ni m� y�� ak� efe� n� ko ni baafitem�i amiish�� l� baany� aha ek� ehe awo mli! No hew� l� ebaa-fee n� ni hi ak� �a ni ji Kristofonyo l� aaats� hi� esusu otii n��f�� he jogba�� ni ebo n� ni ehenilee hu k�� l� l� toi.—B�foi l�Asaji 24:16.

Ani Esa ak� Mahe Shika ni Minitsum�ts� l�K�ke� Mi y� Blonya Bea� L�?

Ekol� Kristofonyo ko nitsum�ts� baake l� n� ko loo ek� shi-ka ko baafata eny�m�woo l� he y� Blonya bea�. Ani esa ak�Kristofonyo l� akpoo en�? Jeee doo ak� ekpoo. Ekol� nitsum�-ts� l� po susuuu ak� k

´� ekp�l� n� l� no ts�� ak� eeye Blonya.

Ekol� nitsum�ts� l� miike nitsul�i l� f�� shika ni en´a y� enitsum�

l� mli l� eko. Aloo ekol� ek� nikeenii l� miijie hi�s�� kpo eets��am� y� nitsum� ni am�tsu y� afi muu l� f�� mli l� hew�, ni ek�-miiwo am� hewal� koni am�ya n� am�tsu nii waa. Ekol� nitsu-m�ts� l� miike nitsul�i l� f�� anii—Yudafoi, Muslimbii, loo m�ikrokom�i—k

´� am�ye� Blonya jio am�yeee Blonya jio. No hew�

l� be ni ak� nikeenii ko haa loo gbijur�yeli gb�i ni k˜a nikeenii l�

n� l� ets��� doo ak� esaaa ak� Yehowa Odasefoi he�.

K´� ak� nikeenii l� ha y� jam�� gbijur�yeli ko po hew� l�, no

ets��� ak� m� ni kp�l�� n� l� k� nikel� l� hi� jam�� susum�kome. Ekol� naanyo nitsul� ko loo wekunyo ko baak�� Odase-fonyo ko ak�, “Mile ak� oyeee gbi jur� n�� eko, shi miisum� nimik� nikeenii n�� ake bo.” K

´� Kristofonyo l� henilee baa�m� l�

gb� l�, ebaany� ehe nikeenii l� ni eda m� l� shi, n´ı etsiii gbiju-

r�yeli l� t˜a. (B�foi l� Asaji 23:1) Kristofonyo l� baany� aj� bul�

mli egb´ala eshidaam� l� mli eha m� l� y� be ni sa mli.

Shi k´� m� ni k� nikeenii l� haa l� miitao ekw� ak� Kristofonyo

l� hem�k�yeli mli wa loo ebaa�m�� saji ahe k�saa y� heloonaanibii ahew�� hu? No l� esa jogba�� ak� akpoo nikeenii l�. Y�an�kwale mli l�, w�miisum� ni w�tuu w�he kwraa w�ha Yeho-wa Ny��m�.—Mateo 4:8-10.

Page 162: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

NY� ko k� ebi nuu fioo ko je kpo k�j� shwapo ko mli. Gbe-k� l� wa dam� shi trukaa, ni etsake ehi�. Ehi� tsobi bibioo koni ek� y� shwapo l� mli l� y� ed��. Ehi� kpa n� ak� ek�baa-f� he ni ek� y� l� loo nı ebi emami koni ehe eha l�. Ak�niegba enaa hew� l�, ebi emami koni eye ebua l�. Emami sh�-je emii ni ek� l� tee shwapo l� mli koni ek� tsobi l� ayaf� heni ek� y� l� nı ekpa fai. Be mli ni ek� tsobi l� f� shi ni ekpafai l�, emami tsui ny� emli ni emii sh� ehe. M�ni hew�?

2 Be f�� be ni f�l�i aaana ak� am�bii l� miiy�se ak� s��-nam� y� an�kwayeli he l�, am�naa miish�� naakpa. Nakain��� eji y� w��w�i Ts�, ni ji “Ny��m� an�kwafo” l� hu gb�-fa�. (Lala 31:6) K� ena ak� w�miida y� mum��, ni w�miib�m�d�� koni w�ye an�kwa l�, etsui ny�� emli. Ak�ni w�mii-sum� ni w�sa ehi� ni w�hi esu�m� l� mli hew� l�, w�wie�taak� b�fo Paulowie l� ak�: “W�miitao ak� w�baw�je� f�f�o[loo w�ye an�kwa] y� nii f�� mli.” (Hebribii 13:18) Ny�haaw�gbalaa w�jw��m� k�yaa shihil� mli hei titri ejw� ni beikom�i l� ewaa k�haa w� ak� w��ye an�kwa l� n�. No s�� l�w�baasusu j��m�i kom�i ni an�kwayeli haa anaa l� ahe.

OK� AN�KWAYELI AP�I OMLI3 Kl��kl�� l�, ewaa k�haa w� ak� w��na w�he taak�

1, 2. M�ni hew� k´� Yehowa na ak� w�miib� m�d�� ni w�ye an�kwa

l� etsui ny�� emli l�? Ok� en� he n�kw�m�n� aha.3-5. (a) Te Ny��m� Wiem� l� b�� w� k�k� y� oshara ni y�� m� he la-kam� he l� he ehaa t���? (b) M�ni baaye abua w� koni w�na w�hetaak� w�ji di��ts� l�?

YITSO 14

Ye An�kwa y� Nii F�� Mli“W�miitao ak� w�ba w�je� f�f�o [loo w�ye an�kwa]

y� nii f�� mli.”—HEBRIBII 13:18.

Page 163: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

w�ji l�.´Ak� adesai ni yeee emuu l�, ewaaa ak� w��laka

w� di��ts� w�he.´Ak� n�kw�m�n� l�, Yesu k�� Kristofoi ni

y�� Laodikea l� ak� am�lakaa am�he ak� am�ji niiats�m�i,y� be mli ni y� an�kwale mli l� mum�� “ohiafo k� shwi-lafo k� heyayaiats�” ji am�—am�nii y� m�b� di��ts�. (Kpo-jiem� 3:17) Am�he ni am�laka n�� ha am�yaje oshara kpelemli.

4 Ekol� okai ak� kasel� Yakobo b� k�k� ak�: “Shi k� efe�ny�te� m� ko ak� Ny��m� jal� ji l� ni ewooo elil�i manyo-fl� shi mo� eshishiu� etsui l�, n�k� gb�m� n�� jam� l� yakani.” (Yakobo 1:26) K� efe� w� ak� w�baany� w�k� w�lil�i l�atsu nii y� gb� gbonyo n�, nı f�� s�� l� Yehowa akp�l� w�ja-m� l� n� l�, no l� w�miilaka w�he. K� w�fee nakai l�, jam�ni w�k�haa Yehowa l� baafee yaka, s��nam� kome folo poba� he. M�ni baany� aye abua w� koni w�tsi w�he k�j� sugbonyo n�� he?

5 Yakobo k� Ny��m� wiem� l� mli an�kwale l� to ashwi-shw� he y� kukuji ni ts� nakai �mal� l� hi� l� amli. Ewow� hewal� nı w�p�i Ny��m� mla ni eye emuu l� mli koniw�fee tsakem�i ni he hiaa l�. (Yakobo 1:23-25) Biblia l� baa-ny� aha w�na m�i ni w�ji di��ts� koni w�na hei ni ehe baa-hia ni w�fee tsakem�i y� l�. (Yeremia Yaafo 3:40; Hagai 1:5)W�baany� w�s�le w�bi Yehowa koni etao w�mli, koni ehaw�na w�fat�i ni y�� hi�d�� l� koni w�tsu he nii. (Lala 139:23, 24) Esa ak� w�bu an�kwa ni ayeee l� taak� w��w�i Ts�l� bu� l� l�, ejaak� bei pii l� w�nifeem�i kom�i ts�� ak� w�-yeee an�kwa shi w�naaa l� nakai. Ab�i 3:32 l� k�� ak�: “Ye-howa miihi kutump�fo; shi m�i ni ja ek�b��.” Yehowa baa-ny� eye ebua w� koni w�nu nii ahe tam� l�, ni w�na w�hetaak� enaa w� l�. Ha ehi ojw��m� mli ak� Paulo k�� ak�:‘W�miitao ak� w�ye an�kwa y� nii f�� mli.’ Ey� mli ak� w�-ny�� w�ye emuu bian� mo�, shi w�miisum� ni w�yean�kwa.

Ye An�kwa y� Nii F�� Mli 161

Page 164: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

YE AN�KWA Y� OWEKU L� MLI6 Esa ak� an�kwayeli afee n� titri ni kadi� Kristofoi aweku.

No hew� l�, esa ak� wum�i k� �am�i k� am�he awie an�kwa-le ni am�k� n� ko ak�tee am�he. Esaaa ak� Kristofoi ni ebo-te gbalashihil� mli l� k� am�he wo� nifeem�i ni he tseee niye� awui, tam� b�l�nam� henum�i ni am�aana am�ha m�ko ni jeee am�hefatal�, naanyob�� f�� ni ak� m�i b�� y�teem�� y� Internet l� n�, loo b�l�nam� he mfoniri akw�-m� mli. Gbalashihil� mli hefatal�i kom�i ni ji Kristofoi l� k�am�he ewo je�ba shara ni tam� n�k� mli ni am�k�tee am�-hefatal�i ni yeee f� l�. En� feem� ets��� an�kwayeli. Kadi-m� Ma�ts� David ni ye an�kwa l� wiem�i l�, ek�� ak�: “Mik�yakayaka gb�m�i trako shi, ni mik� osatofoi hu eb�ko.” (Lala26:4) K� obote gbalashihil� mli l�, ok� ohe akawo je�ba koni ekol� ebaaha ok� onifeem�i atee ohefatal� l� mli k�k��k�!

7 K� f�l�imiits�� am�bii l� s��-nam� ni y�� an�kwayeli he l�,nilee y� mli ak� am�k� Bibliamli n�kw�m�nii aaatsu nii. Sajini am�baany� am�k�tsu nii k�am�miiwie m�i ni yeee an�kwal� ahe l� ekom�i ji, Akan nıju ni eka ak� ek�aatee l�; Geha-zi nı male koni ena jwetrii l�; k�Yuda nı ju ni emale k�ts�� Yesus�� gb� l�.—Yoshua 6:17-19; 7:11-25; 2 Ma�ts�m�i 5:14-16, 20-27;Mateo 26:14, 15; Yohane 12:6.

6. M�ni hew� ehe hiaa ni gbalashi-hil� mli hefatal�i k� am�he awiean�kwale l�, ni m�� osharai en� feem�baaha am�kwa?7, 8. M�� Biblia mli n�kw�m�nii baa-ny� aye abua gbek�bii n

´ı am�y�se

s��nam� ni y�� an�kwayeli he?

An�kwayeli ha� w�teek�fee n� ko f��

162 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 165: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

8 Saji ni am�baany� am�k�tsu nii k� am�miiwie m�i niye an�kwa l� ahe l� ekom�i ji, Yakob ni wo ebihii l� hewa-l� koni am�k� shika ni am�na y� am�f�l�t�i l� amli l� akus�� aya, ak�ni enu he ak� ekol� jeee gb� aje ak�wo mli l�;Yefta k� ebiyoo ni k� ehe sha af�le, koni ets� k�tsu shi niewo l� he nii l�; k� Yesu ni k� ekaa jie ehe kpo ets�� asafo koni fe� basabasa, ni ek�wo gbal� ob� ni ek�bu enanem�i ahel�. (1 Mose 43:12; Kojol�i 11:30-40; Yohane 18:3-11) Ekol�n�kw�m�nii fioo n�� baaha f�l�i ana ak� saji ni he hiaa nibaany� aye abua am� ni am�ts�se am�bii l� koni am�sum�an�kwayeli ni am�na ak� s��nam� y� he ak� am�aaye an�-kwa l� y� Ny��m� Wiem� l� mli.

9 Ehe miihiawaa ni f�l�i afee n�kw�m�n� kpakpa k� am�-nits��m� y� sane n�� he l� baaye omanye l�. B�fo Paulo k��ak�: “Agb�n� bo ni ots�� m�i krokom�i anii l�, ots��� bodi��ts� ohe; oshi�� ak� akaju, shi oju�.” (Romabii 2:21) F�-l�i kom�i haa am�bii l� ayi� futu� am�, ejaak� am�ts�� am�-bii l� ak� esa ak� am�ye an�kwa, shi am� di��ts� l� am�yeeean�kwa. Ekol� k� am�ju nibii bibii y� am�nitsum�he looam�male l�, am�jie� am�naa ak� “Oo, am�le ak� m�i baak�eko” loo “K� efi l� ak�balaa he, naagba ko b� he.” Y� an�-kwale mli l�, juu f�� juu l� juu ni, ek��� he eko n� ni ajul� jara, ni amale f�� amale l� amale ni, ek��� he eko sanehe ni ek�� k� b� ni ejeee hi�d�� sane ha l�.� (Luka 16:10)Gbek�bii ahe y� oya k� osatofeem� y�sem�, ni ebaany� eyeam� awui waa. (Efesobii 6:4) Shi k� am�ts� am�f�l�i l� ani-feem�i an� am�kase an�kwayeli l�, ekol� ewa� kwraa k�ha�am� ak� am�aawo Yehowa hi� nyam y� je� ni ayeee an�kway� mli n�� mli.—Ab�i 22:6.

� Y� asafo l� mli l�, k´� m� ko je gb� egbe m� ko he gu�—ni ek

˜a shi

fa�� ak� efee ni ek�ye m� l� awui l�—onukpai l� baany� aye esane.

9. K´� f�l�i miitao ni am�fee an�kwayeli he n�kw�m�n� am�ha am�-

bii l�, m�ni esa ak� am�kwa, ni m�ni hew� n�kw�m�n� ni tam� n�k�ni am�aafee l� he hiaa l�?

Ye An�kwa y� Nii F�� Mli 163

Page 166: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

164 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Satanmiisum� niw�he amalei kom�i ni ye� awuini k�� eshai ni y�� hi�d�� he l� w�ye. Miish�� saneji ak�, Kristofoi le Abonsam “�aats�i” l� f��. (Efeso-bii 6:11) Ha w�susu amalei n�� ate� et� he.

“Abaany� atsim� eshai an�.” An�kwa sane l� jiak�, Yehowa naa n� f�� n� ni w�fe� l�. “Nibii f��y� fa�� ni agbele n� y� l� m� ni w�k�y�� sane l�hi�m�iia�.” (Hebribii 4:13) Ak�ni Yehowa le n� f��n�, ni w�baabu ak�ntaa w�ha l� hew� l�, ani esaak� w�k� eshai ni y�� hi�d�� l� atee etsuji ni ji ade-sai l� koni w�k�ye f� babaoo?—Kw�m� 2 Samuel 12:12 l� hu.

“Kaak�� onukpai l� n� ko n� ko, ejaak� any��ak�he af� am�n�.” Ma�ts� Ahab yiwal� l� ts� Eliaak�: “Miheny�l�.” (1 Ma�ts�m�i 21:20)

´Ak� Yeho-

wa gbal� ni y�� Israel l�, kul� Elia baany� eye ebuaAhab ni en

´a eshaifaa. Yesu k� onukpai l� eha ak�

‘hii ni ji nikeenii’ y� Kristofoi asafo l� mli. (Efeso-bii 4:8) Ey� mli ak� onukpai l� yeee emuu mo�, shi‘am�bu� w�susumai l� ahe,’ ni ts�� ak� am�miisu-m� ni wekukp

˜aa kpakpa ak

˜a w�k� Yehowa te�. (He-

bribii 13:17) Am�jeeew�heny�l�i; Yehowa ts�� am�-n� eye� ebuaa w�.

“K´� oye obua onaanyo ko ni etsim� eshai ni

efee l� an� l� no ts�� ak� obu ehe.” An�kwa sanel� ji ak�, k

´� oye obua m� ko n

´ı efee esha ni etsim�

eshai ni efee l� n� l�, oye l� awui waa. K´� m� ko fee

esha ni y�� hi�d�� l�, no ts�� ak� ehe miiye y� mu-m��; eshai ni atsim� n� l� tam� hela ni ye� awuini ak�tee datr�fonyo ni baany� atsu he nii l�. (Yako-bo 5:14, 15) Ekol� m� ni efee esha l� baashe gbeyeiak� abaagbala etoi; shi toigbalam� ji gb

`�i ni Yehowa

SATAN AMALEI NI K�� ESHAINI Y�� HI�D�� HE

Page 167: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

YE AN�KWA Y� ASAFO L� MLI10 Ny�mim�i Kristofoi niw�k�b�� l� haaw�naa hegb�i ba-

baoo k�kase� an�kwayeli. Taak� w�kase y� Yitso 12 l�, ehemiihia ni w�kw� b� ni w�k� nikeenii ni ji wiem� l� tsu�nii w�haa l� jogba��, titri l� y� w�mum�� ny�mim�i hiik� yei l� ate�. Ewaaa ak� sanegbaa folo k�k� aaats� oshe-kuyeli loo hegu�gbee po! K� w�nu sane ko ni w�leee an�-kwale ni y�� mli nı w�yata w�ha m�i krokom�i l�, ekol�no baaha w�gb� amale w�shwa, no hew� l� ehe miihia niw�m� w�naabu mli. (Ab�i 10:19) Y� gb� kroko n� l�, ekol�w�le ak� sane l� ji an�kwale, shi no ets��� ak� nilee y� mliak� w��k�� m�i krokom�i.

´Ak� n�kw�m�n� l�, ekol� sane

l� k��� w�he, loo ekol� ebafe� n� ni hi ak� w��wie he w�-ts�� m�i krokom�i. (1 Tesalonikabii 4:11) M�i kom�i wie�kpookpoo ni am�k�� ak� no ts�� ak� am�wie� an�kwale, shiesa ak� w�wiem�i ahe aba nyam ni �oo ahi mli daa.—Kolo-sebii 4:6.

11 Ehe miihiawaa ak� w�k� m�i ni nyi�� hi� y� asafo l� mlil� aaawie an�kwale. M�i kom�i ni efee eshai ni y�� hi�d��

10. Ey� mli ak� esa ak� Kristofoi k� am�he awie an�kwale mo�, shim�ni esa ak� w�kw� w�he n� jogba�� y� he?11, 12. (a) M�� gb

`�i an� m�i kom�i ni efee eshai ni y�� hi�d�� l� haa

am�sane l� mli wo� wu? (b) M�ni ji Satan amalei kom�i ni k�� eshaini y�� hi�d�� he, ni m�� gb� n� w��ts� w�kwa en��m�i? (d) Te w��-fee t��� w�k� Yehowa asafo l� awie an�kwale l�?

Ye An�kwa y� Nii F�� Mli 165

ts�� n� ejie� esu�m� kpo l� ate� ekome, ni ebaany�ehere m� ni efee esha l� yiwala po. (Ab�i 3:12; 4:13)K�fata he l�, m� ni yaa n� efe� esha l� k� m�i kroko-m�i ni y�� asafo l� mli l� baawo oshara kpele mli.Ani obaasum� ni su gbonyo ni ha efee esha l� agb�ashw

˜a? (3 Mose 5:1; 1 Timoteo 5:22) No hew� l� b�

f�� b� ni ji l�, ha m� ni efee esha l� aw´o asafo onu-

kpai l� atoi n�.

Page 168: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

l� tsim�� eshai l� an� ni am�male� k� asafo� onukpai l� biam� sane y� he, ni no haa am�yaa n� am�fe� eshai babaoo.M�i ni tam� n�k� l� hi�� hi� eny�, am�fe� am�nii tam� n� niam�miis�m� Yehowa ni nakai bea� n��� l� am�k� am�hemiiwo eshai ni y�� hi�d�� mli. En� haa m� l� shihil� gb� f��bafe� osato. (Lala 12:3) M�i kom�i hu gbaa onukpai l� sanel� mli an�kwalei l� ekom�i, shi am�tsim�� n� ni he hiaa waal� an�. (B�foi l� Asaji 5:1-11) An�kwale ni awieee n�� j� ama-lei ni Satan gb�� eshwaa ni m�i he� ye� l�.—Kw�m� akraba-tsa ni ji “SatanAmalei ni K�� Eshai ni Y�� Hi�d�� He,” ni y��baafa 164-165 l�.

12 Ehe miihia hu ni w�wie an�kwale k� w�miiha saji niYehowa asafo l� bi� w� l� ahetoo y� woji an� l�.

´Ak�

n�kw�m�n� l�, k� w�miibu w�shi�m� nitsum� l� he ak�n-taa l�, w�kw�� jogba�� koni w�ka�ma n� ko ni b� mli.Nakai n��� k� w�mii�mala woji an� nii k�ha s��m� hegb�ikom�i l�, esaaa ak� w�k� b� niw�gb�m�tso hewal�nam� y��loo w�shihil� mli saji krokom�i l� te�.—Ab�i 6:16-19.

13 An�kwa ni w�ye� nanem�i Kristofoi l� hu k�� nitsum�mli saji ahe. Bei kom�i l�, ekol� Kristofoi hii k� yei baatsu niiy� he kome. Esa ak� am�kw� jogba�� ni am�kagba nitsum�n�� mli saji y� Ma�ts�yeli Asa l� n� loo shi�m� nitsum� l�mli. Ekol� am�te� m� kome ji nitsum�ts� l�, ni m� kroko l�ji enitsul�. K� w�he ny�minuu loo ny�miyoo ko w�wo w�-nitsum� mli l�, esa ak� w�kw� jogba�� ni w�ye l� an�kwa,k�ts� shika ni w�k�� w�k�baawo l� ny�m� l� ni w�k�aaha l�y� be naa, k� nibii krokom�i ni w�k�� w�baafee w�ha l� loomla bi� ni w�fee w�ha l� l� ni w��fee l� n�. (1 Timoteo 5:18; Yakobo 5:1-4) Y� nakai gb� n� n��� l�, k� ny�minuu loony�miyoo ko he w� ewo enitsum� mli l�, esa ak� w�k� beni esa ak� w�k�tsu nii l� f�� atsu nii. (2 Tesalonikabii 3:10)

13. K´� w�k� nanem�i Kristofoi tsu� nii l�, m�� gb� n� w�baany� w�-

ts� w�ya n� w�ye am� an�kwa?

166 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 169: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Saji ni obaany� obi ohe

ˇ M�ni hew� an�kwale ni mawie be f�� be l� he hiaal�?—Ab�i 6:16, 17.

ˇ Te mafee t��� ‘mash´� amale maf�’ beni mi�malaa

woji an� nii, tam� skul kaa he woji, woji ni haa anaatoo ab� ni esa ak� mawo, loo amralo l� woji ni ebi�ni a�mala n� nii l�?—Efesobii 4:25; Yesaia 28:15;Mateo 22:17-21; Romabii 13:1-7.

ˇ M�� gb� n� miwiem� k� minifeem� k�� an�kwani miye� ak� nitsul� l� he?—Ab�i 11:1; Efesobii 4:28;Kolosebii 3:9, 10.

ˇ K´� min

´a shika su�m� l�, m�� gb� n� ebaany� eha

m�d�� ni mib�� ak� maye an�kwa l� aba shi?—Lala37:21; 1 Timoteo 6:9, 10.

ANI MIYE� AN�KWA BE F�� BE?

Shishitoo mla: “Yehowa, nam� aaato obuu l��?. . . M� ni nyi�� p�p��p� ni etsu� jal� nii, ni ej��

etsui mli ewie� an�kwale.”—Lala 15:1, 2.

Ye An�kwa y� Nii F�� Mli 167

Page 170: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Esaaa ak� w�kpaa gb� ak� jam� kome mli ni w�k� nitsum�-ts� l� y�� hew� l� ek� w� baaye y� gb� kr�d�� n�, oook�� n�ni s� ka en� ak� eha w� be ni w�k�yaj�� w�he, loo jurom�nii krokom�i ni nitsul�i krokom�i l� anine sh��� n�.—Efeso-bii 6:5-8.

14 Ni k� Kristofoi fee ekome k�tsu nii loo am�te� m�kome k� shika fa koni ak�tsu nii l� hu? Biblia l� k� shishi-too mla ko ni sa haa: Ny��malaa n� f�� n� ny�shwiea shi!´Ak� n�kw�m�n� l�, beni Yeremia he shikp�� ko l�, efee wojiy� he, eha m�i ye he odase, ni ek�to shweshweeshwe k�haw�s�� sane ko hew�. (Yeremia 32:9-12; kw�m� 1 Mose 23:16-20 l� hu.) K� ny�mim�i miifee ekome k�tsu nii l�, nitsu-m� l� he saji f�� ni am�aa�mala jogba�� ni ak� waonaa gb�iawo shishi, nı m�i aye he odase l� ets��� ak� am�heee am�-he am�yeee. Y� no najia� l� eye� ebuaa koni nii ashishi niayanuuu, nijia�wujee, k� naataam�i ni k� mligbalam� baapo akaba. Esa ak� Kristofoi f�� ni fe� ekome k�tsu� nii l� ahaehi am�jw��m� mli ak� nitsum� ko b� ni he y� s��nam� feekomefeem� k� toi�j�l� ni y�� asafo l� mli l�.�—1 Korintobii6:1-8.

YE AN�KWA Y� OK� JE L� SHARAM� MLI15 Jeee asafo l� mli p� esa ak� Kristofoi aye an�kwa y�. Pau-

lo k�� ak�: ‘W�miitao ak� w�ye an�kwa y� nii f�� mli.’ (He-bribii 13:18) W�-B�l� l� miisum� ni w�ye an�kwa y� w�he-loonaa nitsum�i amli. Awie shishium� �s�nii ahe shii ejw�y� Ab�i awolo l� p� mli. (Ab�i 11:1; 16:11; 20:10, 23) Y� ble-ma l�, ak� �s�ni k� �s�ni t� tsu� nii y� gu�yeli mli, ak��m��

� K´� ootao n� ni esa ak� ofee k

´� naagbai te shi y� ny�nitsum� l� mli

l�, kw�m� Saji Krokom�i ni Fata He, ni y�� baafa 222-223 l�.

14. K´� Kristofoi miifee ekome k�tsu nii l�, m�ni esa ak� am�k� nilee

afee, ni m�ni hew�?15. Te Yehowa bu� nitsum� mli ojotswai ehaa t���, ni te Kristofoi fe�am�nii y� nifeem�i ni ehe shi waa n�� ahe am�haa t���?

168 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 171: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

nibii ni ahe�, k� shika ni ak�wo� he ny�m� l� akw��. Gu�-yel�i ni yeee an�kwa l� k� �s�ni t�i eny� k� �s�ni ni ejaaatsu� nii k�tswaa am�nihel�i l� ojo.� Yehowa ny�� nifeem�ini tam� n�k�! K� w�miisum� ni w�hi esu�m� l� mli l�, esaak� w�kwa nitsum� mli ojotswai f��.

16 Ak�ni Satan ji je l� n�yel� hew� l�, efeee w� naakp��ak� an�kwa ni ayeee l� eyi je l�� ob�. Ekol� w�k� an�kwaye-li he kaa baakpe be f�� be. Bei pii l�, k� m�i miitao ni-tsum� l� am��malaa am�he saji ni b� mli loo am�wo� sajin�� ahe, ni am��malaa ak� am�y� hesai kom�i, ni am�-k� afii kom�i etsu nii, be mli ni eb� mli nakai. K� m�i mii-�malawoji an� nii k�ha gb�faa, toowoo, inshu�rans k� nibiikrokom�i ni tam� en��m�i l�, bei pii l� am��malaa saji nib� mli koni am�nine ash� n� ni am�tao l� n�. Skulbii ba-baoo sue� be mli ni aafee skul kaa, loo k� am�ts��l�i l� faam� ak� am��mala saji loo amani�b�� ko k�ba skul l� am�-yaa Internet l� n� am�yakw�� m� ko sane ni e�ma y� n� l�ni am�k�bahaa am�ts��l�i l� ak� am� am��ma. Agb�n� hu,bei pii l� m�i haa nitsum� mli onukpai ni sum�� juu-k�-f� l�ny���nii koni am�nine ash� n� ni am�tao l� n�. Nifeem�in�� efeee w� naakp�� ejaak� w�y� je ni m�i babaoo ji ‘hesu�-l�i, shika su�l�i, m�i ni sum��� ekpakpa’ mli.—2 Timoteo 3:1-5.

17 An�kwa Kristofoi etswa am�fai shi ak� am�k� am�hewo� nifeem�i n�� ate� eko mli. N� ni haa ewaa k�haa m�iak� am�aaye an�kwa l� ji ak�, etam� n� ni nibii hi� haa m�ini yeee an�kwa l� ni am�ye� omanye y� je ni w�y�� mli�m�n� l� mli. (Lala 73:1-8) Y� nakai bea� n��� l�, ekol�

� Am�k� �s�ni t� l� ekome tsu� nii k�he� nii, ni am�k� ekome huh�� nii, ni am�k�tswaa m�i ojo y� f�� mli. Ekol� am�k� �s�ni ni ninekome k� fe ekome loo enine kome tsii fe ekroko l� baatsu nii k�tswam�i ni am�k�ye� jara l� ojo.

16, 17. M�� nifeem�i ni ets��� an�kwayeli eyi je l�� ob� �m�n�, nim�ni an�kwa Kristofoi etswa am�fai shi ak� am�baafee?

Ye An�kwa y� Nii F�� Mli 169

Page 172: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Kristofoi k� shika he naagbai baakpe, y� an�kwa ni am�su-m�� ni am�ye y� ‘nii f�� mli’ l� hew�. Ani s��nam� y� heak� am�k� gb� ni tam� nakai? H��! M�ni hew�? M�� j��m�ian�kwayeli haa anaa?

J��M�I N´I AN�KWAYELI HAA AN

´AA

18 Gb�i ni m� ko aaafee ak� an�kwayel� k� m� ni any��amu� af�� en� l� n� b� kwraa. (Kw�m� akrabatsa ni yitso ji“Ani Miye� An�kwa Be F�� Be?” ni y�� baafa 167 l�.) Mii-sh�� sane ji ak� m� f�� m� baany� afee gb�i ni tam� n�k�!Jeee ohesai, nii ni oy��, ohef�o, he ni ona ts�sem� y�, loonibii kom�i ni baa y� heniianaa ni baaha ony� ofee gb�i n��.En� f�� s�� l�, m�i babaoo ny��� afee gb�i kpakpa ni ji jwetrin��. Ef��� kaa. (Mika 7:2) Ekol� m�i kom�i baaye ohe f�o y�an�kwa ni oye� l� hew�, shi m�i krokom�i ahi� baas� on�-kwayeli l�, ni no baaha am�mu am�f� on� ni am�bu bo. Ye-howa Odasefoi babaoo ena ak� an�kwa ni am�ye� l� haaam�naa am�daa� �maa daa. Ahe am� awo nitsum� ko mliak�ni nitsum�ts�m�i l� miitao m�i ni ye� an�kwa l� hew�,loo be mli ni ashwie� am�nanem�i nitsul�i ni yeee an�kwal�, ashwieee am�.

19 K� ebal� nakai y� ogb�fa� loo ebako l� nakai po l�,obaana ak� an�kwayeli haa anaa j��m�i krokom�i ni hehiaa waa. Obaana henilee kpakpa. Paulo �ma ak�: “W�hi�ka n� ak� w�y� henilee kpakpa.” (Hebribii 13:18) K�fata hel�, w��w�i Ts� ni y�� su�m� l� naa gb�i kpakpa ni ofe� l�,ni esum�� m�i ni ye� an�kwa. (Lala 15:1, 2; Ab�i 22:1) H��,an�kwayeli baaha oya n� ohi Ny��m� su�m� l� mli, ni n�ko n� ko b� ni he y� s��nam� fe en�. Ny�haa w�susua saneko ni k� an�kwayeli y�� tsakpaa, ni ji b� ni Yehowa bu� ni-tsum� ehaa l� he.

18. M�ni hew� s��nam� y�� he waa ak� aaafee gb�i ak� m� ni ye� an�-kwa l�?19. M�� gb� n� an�kwayeli baany� asa w�henilee k� wekukp

˜aa ni k

˜a

w�k� Yehowa te� l� he?

170 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 173: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

M�I pii y� �m�n� ni am�buuu nitsum� ak� n� ko ni haa m�naa miish��. Ak�ni am�k� �m�l�tswaa babaoo gbo� de�mek�tsu� nitsum� ni am�naaa he miish�� hew� l�, am�k� mli-gbigbilim� yaa nitsum� daa gbi. M�� gb� n� m�i ni hi� suni tam� n�k� l� aaats� n� am�na am�nitsum�i ahe miish��ni am�tsui any� am�mli y� etsum� mli po?

2 Biblia l� haa anaa ak� de�megbom� ji n� ko kpakpa.Ek�� ak� nitsum� k� emli s��nam�i l� ji j��m�. Salomo �maak�: “K� gb�m� f�� gb�m� aaaye ni enu, ni eye nii kpakpaiamli ���m� y� ede�megbom� f�� mli l�, Ny��m� nikeeniini.” (Jajel� 3:13) Yehowa ni ji Ny��m� ni sum�� w�, ni bef�� be l� esum�� ak� ek� nibii ni hi aduro w� l� miisum� niw�na nitsum� he miish�� ni w�ye w�de�megbom�i l� amlinii kpakpai l� amli ���m�. K� w��ya n� w�hi Ny��m� su�-m� l� mli l�, ehe miihia ni w�ba w�je� y� gb� ni k� esusu-m� y� nitsum� he k� eshishitoo mlai ni k�� he l� baakpagbee n�.—Jajel� 2:24; 5:17.

3 W�baasusu sanebim�i ejw� he y� yitso n�� mli: Te w��-fee t��� w�gbo de�me ni w�ye emli nii kpakpai l� amli���m� l�? M�� nitsum�i esaaa ak� an�kwa Kristofoi tsu�?Te w��fee t��� w�to w�heloonaa nitsum�i l� ahe gb�jian�koni ekagba w�jam� l� naa l�? Ni m�ni ji nitsum� ni he

1-3. (a) Te m�i pii fe� am�nii y� am�nitsum�i ahe am�haa t���?(b) M�� susum� Biblia l� sum�� ni w�n

´a y� nitsum� he, ni m�� sane-

bim�i w�baasusu he y� yitso n�� mli?

YITSO 15

Gbo De�me ni Oye Emli NiiKpakpai l� Amli ���m�

‘Gb�m� f�� gb�m� aye nii kpakpai amli ���m� y�ede�megbom� f�� mli.’—JAJEL� 3:13.

Page 174: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

hiaa fe f�� ni w�baany� w�tsu? Shi, kl��kl�� l� ny�haa w�-p�ia n�kw�m�n� ni Yehowa Ny��m� k� Yesu Kristo ni ji ni-tsul�i eny� ni n� b� l� fee l� mli w�kw�a.

NITSUL� NI FE F�� L� K� NITSUL� �AAL� L�4 Yehowa ji Nitsul� ni Fe F�� l�. Mose Kl��kl�� Wolo 1:1

l� k�� ak�: “Shishijee mli l� Ny��m� b� �w�i k� shikp��.”Beni Ny��m� b� nibii ni y�� shikp�� l� n� egbe naa l�, ek��ak� “ehi naakpa.” (1 Mose 1:31) N� ni ewiem� n�� ts�� jiak�, ena nii f�� ni etsu y� shikp�� l� n� l� he miish�� naa-kpa. �wanejee ko b� he ak�, Yehowa ni ji ‘miish�� Ny��m�’l� naa he miish�� ak� eji nitsul� ni he y�� s��nam�.—1 Ti-moteo 1:11.

5 W�-Ny��m� ni nijia� e���� l� l� tsu� nii daa. Beni agbeshikp�� l� k� emli nibii l� ab�� naa afii babaoo s�� l�, Yesuk�� ak�: “Mits� miitsu nii k�bashi be n��.” (Yohane 5:17)M�ni Ts� l� tsu�? Ej�� �w�i ets�� adesai agb� ni ekw�� am�.Eeto “b�� n� hee” ni ji Kristofoi ni ak� mum� ef� am� muni k� Yesu baaye ma�ts� y� �w�i l� ahe gb�jian�. (2 Korin-tobii 5:17) Eetsu nii ni baaha eyi�too ak� adesai ni sum��l� l� ana naan� wala y� je� hee l� mli l� aba mli. (Romabii6:23) Nibii ni j�� nitsum� n�� mli k�baa l� haa Yehowa naamiish�� waa. M�i akpekpei ab� bo� Ma�ts�yeli l� he sh��sane l� toi, Ny��m� gbalaa am� k�baa emas�i, ni am�yaan� am�fe� tsakem�i ni baaha am�ya n� am�hi esu�m� l�mli.—Yohane 6:44.

6 Ale Yesu k�j� blema ak� m� ni tsu� nii waa. Dani ebaabashikp�� l� n� l�, etsu nii ak� Ny��m� ‘nitsul� �aal�’ y� niif�� “ni y�� �w�i k� nii ni y�� shikp�� l� n�” ni ab� l� mli.(Ab�i 8:22-31; Kolosebii 1:15-17) Beni ey�� shikp�� l� n� hul� etsu nii waa. Ekase tsumaa he nitsum�i l� eko y� egbek�-

4, 5. M�� gb� n� Biblia l� haa w�naa ak� Yehowa ji nitsul� ni he y��s��nam�?6, 7. M�� m�d�� ale k�j� blema ak� Yesu b��?

172 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 175: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

biiashi, ni abale l� ak� ‘tso�aal�.’� (Marko 6:3) M�d��b��k� hesai sr�toi ak�tsu� nitsum� n��—titri l� ak�ni nakaibea� l� ab� ts�ji ni ak�gbalaa tsei, shwapoi ni ah�� tsumaahe nibii y� mli, k� d��dadei nı k� sarawa hewal� tsu� nii l�.Feem� Yesu ni miiya eyatao tso—ekol� eefol� tsei ni eegba-la mli, ni eesh�� l� shi k�miiya enitsum�he l� he mfoniriy� ojw��m� mli okw�. Feem� Yesu ni miimam� tsui—eefeempla�i ni ek�miiwo tsui ayite�, eekp� shinai, ni eekp� tsumli nibii po l� he mfoniri y� ojw��m� mli okw�. �wanejeeko b� he ak� Yesu di��ts� na miish�� ni j�� m�d��b�� k� ni-tsum� nı atsu� l� jogba�� l� mli k�baa l� eko.

7 Yesu k� ekaa di��ts� tsu es��m� nitsum� l�. Ek� ehe wonitsum� ni he hiaa waa n�� mli vii afii et� k� fa. Ak�ni ee-tao ni enine ash� m�i babaoo n� hew� l�, efiteee be, niete� shi mra k�tsu� nii k�yashi� jenam� yi waa. (Luka 21:37,38; Yohane 3:2) Ekpa “maji k� akrowai amli eshi� Ny��m�ma�ts�yeli l� he sanekpakpa l� ets�� m�i.” (Luka 8:1) Etswanantu shitoi ohai ab� y� gb�jegb�i ni n� ewo mulu n�, k�-yashi� sanekpakpa l� ets�� m�i.

8 Ani Yesu na de�me ni egbo y� s��m� nitsum� l� mlil� he s��? H��! Edu Ma�ts�yeli l� he an�kwale l� dum�wuil�, ni beni ebaashi k�ya �w�i l�, �m�ji l� egba futaa ni sakpam�. Ny��m� nitsum� l� ni Yesu tsu l� ha ena ekaa nietsui ny� emli aahu ak� ebu nitsum� n�� naa ni eeegbe l�ak� eniyenii. (Yohane 4:31-38) Ak�ni etsu nitsum� ni ak�-wo ed�� l� jogba�� hew� l� ena miish�� babaoo ni no haeny� ek�� e-Ts� y� es��m� nitsum� l� naagbee ak�: “Mi l�miwo ohi� nyam y� shikp�� l� n�, ak�ni nitsum� l� nı o��-ha mi tsum� l�, migbe naa l�.”—Yohane 17:4.

� Ahe� aye� ak� Hela wiem� ni ats�� shishi ak� ‘tso�aal�’ l� k�� “m�if�� ni tsu� tso he nii l� ahe, k

´� am�maa tsu jio, am�kp�� tsu mli nibii

jio, am�fe� nibii krokom�i ni ak� tso fe� l� jio.”

8, 9. M�� gb� n� Yesu n´a de�me ni egbo l� he s��?

Gbo De�me ni Oye Emli Nii Kpakpai l� Amli ���m� 173

Page 176: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

9 Y� an�kwale mli l�, Yehowa k� Yesu ta m�i f�� ni gbo�de�me ni am�naa he s�� l� an�. Su�m� ni w�y�� k�ha Ye-howa l� tsir�� w� koni w�fee “Ny��m� kasel�i.” (Efesobii5:1) Su�m� ni w�y�� k�ha Yesu l� kanyaa w� koni ‘w�nyi�enanemaahei l� as�� kpaakpa.’ (1 Petro 2:21) No hew� l�,ny�haa w�susua b� ni w��fee w�gbo de�me nı w�ye emlinii kpakpai l� amli ���m� l� he w�kw�a.

B� NI W��FEE W�GBO DE�ME NI W�YEEMLI NII KPAKPAI L� AMLI ���M�

10 An�kwa Kristofoi y� hegb� ak� am�tsu� nii. W�miisu-m� ni w�na nitsum�i ni w�tsu� l� ahe miish�� ni w�tsuiany� w�mli y� he, shi en� feem� baany� awa k�ji ak� w�ya-je nitsum�i ni w�naaa he miish�� amli l�. K� w�yaje shihil�ni tam� n�k� mli l�, m�� gb� n� w��ts� w�na w�nitsum�i l�ahe miish��?

11 K�ts� jw��m� ni ja ni w��n´

a l� n�. Jeee be f�� be w�baa-ny� w�tsake shihil�i amli ni w�yaje� l�, shi w�baany� w�-tsake w�jw��m� be f�� be. K� w�jw�� Ny��m� susum� y�nitsum� he l� n� l�, ebaany� eha w�na jw��m� ni ja y� ni-tsum� he.

´Ak� n�kw�m�n� l�, k� oji weku yitso l�, ha an�-

kwa sane ni ji ak� b� ni abuuu onitsum� l� f�� s�� l�, no jin� ni haa oweku l� naa am�daa� �maa l� ahi ojw��m� mli.N� hew� ji ak� Ny��m� naa oshıabii l� ni oookw� l� ak�n� ko ni he hiaa waa. E-Wiem� l� k�� ak� k� m� ko kw���eweku l�, “efa� m� ni heee yeee [loo m� ni ekwa Yehowa].”(1 Timoteo 5:8) K� okp�l� n� ak� onitsum� l� haa otsu� otiko ni he hiaa he nii—ni ts�� ak� ehaa otsu� s� ni Ny��m�k�wo od�� l� he nii l�—ebaany� eye ebua bo ni ona onitsu-m� l� he miish�� ni otsui any� omli y� he, be mli ni ekol�onanem�i nitsul�i l� nuuu he nakai.

12 K�ts� m�d��b�� k� an�kwayeli n�. M�d��b�� ni w�k�-

10, 11. M�ni baany� aha w�n´a jw��m� ni ja y� w�nitsum�i ahe?

12. M�� j��m�i m�d��b�� k� an�kwayeli ni ak�tsu� nii l� haa an´aa?

174 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 177: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

tsu� nii k� nii ni w�tsu� jogba�� l� baany� aha w�nineash� j��m�i an�. Bei pii l� nitsum�ts�m�i nyaa nitsul�i nib�� m�d�� ni am�tsu� nii jogba�� l� ahe waa. (Ab�i 12:24; 22:29)

´Ak� an�kwa Kristofoi l�, esa ak� w�ye an�kwa hu

y� w�nitsum� mli—w�kaju shika, nitsum� l� mli nibii, niw�k� nitsum� be l� akafee n� kroko. (Efesobii 4:28) Taak�w�na y� yitso ni ts� hi� l� mli l�, an�kwayeli haa anaa j��-m�i. Ewaaa ak� aaamu af� nitsul� ni ale l� ak� eye� an�kwal� n�. Ni k� w�nitsum�ts� l� y�se m�d�� ni w�b�� k�tsu�nii l� jio, ey�seee jio, “henilee kpakpa” ni w�y�� l� k� le niw�le ak� w�miifee n� ni sa Ny��m� ni w�sum�� l� l� hi�

Biblia mli shishitoo mlai ni ok�aatsu nii l� baany� aye abua bokoni on

´a ode�megbom� l� he miish��

Page 178: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

l� baany� aha w�na miish��.—Hebribii 13:18; Kolosebii 3:22-24.

13 K�ts� y�sem� ni w��y�se ak� w�je�ba baany� awo Ny�-�m� hi� nyam l� n�. K� w�ba w�je� jogba�� ak� Kristo-foi y� w�nitsum�hei l�, m�i krokom�i y�se�. M�ni j�� mlik�baa? W�je�ba l� baany� ‘ewula Ny��m� ni ji w�yiwala-herel� l� ts��m� l�.’ (Tito 2:9, 10) H��, w�je�ba kpakpa l�baany� aha m�i krokom�i ana ak� w�jam� l� hi, ni ebaahaam�na he miish�� babaoo. Bo l� kw� miish�� ni obaana k�oje�ba kpakpa y� nitsum�he l� ha onaanyo nitsul� ko b�ian�kwale l� he miish�� nam�! N� ni he hiaa fe f�� l�, ani n�ko y� ni baaha ona miish�� fe le ni ole ak� oje�ba kpakpal� wo� Yehowa hi� nyam ni ehaa etsui ny�� emli l�?—Ab�i27:11; 1 Petro 2:12.

OK� HI�SHIKAM� AHALA ONITSUM�14 Biblia l� k� gb�ts��m� ni y�� fitsofitso ni k�� heloo-

naa nitsum� ni hi k� n� ni ehiii he l� hako. En� ets��� ak�w�baany� w�tsu nitsum� f�� nitsum� ni baje� w�gb� n� l�.�mal�i l� baany� aye abua w� koni w�hala nitsum�i ni hini saa Ny��m� hi�, koni w�kwa nitsum�i ni esaaa ehi� l�.(Ab�i 2:6) K� w�miikp� w�yi� y� nitsum� ni w�baatsu hel�, esa ak� w�susu sanebim�i eny� ni he hiaa n�� ahe.

15 Ani nitsum� n�� baaha mik� mihe awo nifeem� ko ni Bi-blia l� wie� eshi� l� mli? Ny��m� Wiem� l� wie� eshi� juu,amale, k� amagai afeem� k�ha w��jam�. (2 Mose 20:4; B�-foi l� Asaji 15:29; Efesobii 4:28; Kpojiem� 21:8) W�baakpoonitsum� f�� nitsum� ni baaha w�k� w�he awo nifeem�i n��amli l�. Su�m� ni w�y�� k�ha Yehowa l� ha� w�k� w�heawo nitsum� ko ni baaha w�k� w�he awo nifeem�i ni te�shi wo� Ny��m� mlai l� amli l� mli.—1 Yohane 5:3.

13. M�ni baany� aj� w�je� ni w�baa jogba�� y� nitsum�he l� mli aba?14-16. K

´� w�miikp� w�yi� y� nitsum� ni w�baatsu he l�, m�� sanebi-

m�i ni he hiaa esa ak� w�susu he?

176 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 179: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Saji ni obaany� obi ohe

ˇ Ani nitsum� n�� baaha mik� mihe awo nifeem�i niBiblia l� wie� eshi� l� amli?—2 Mose 20:13-15.

ˇ Ani nitsum� n�� tsum� baats�� ak� mifi� nifeem�ko ni ehiii s��?—Kpojiem� 18:4.

ˇ Ani eji nitsum� ni ak�ye� abuaa adesai, n´ı eteee shi

ewooo �mal� l�?—B�foi l� Asaji 14:16, 17.

ˇ M�� hewal� ebaan´a y� m�i an�; ani ebaa-

gba m�i krokom�i ahenilei anaa?—Roma-bii 14:19-22.

ˇ K´� mishi miweku l� ni

miyatsu nii y� ma� kro-ko n� l�, te ebaasa miwe-ku l� henum� k� am�k�Yehowa te� wekukp

˜aa l�

he eha t���?—Efesobii 5:28–6:4.

ANI ESA AK� MATSU NITSUM� N��?

Shishitoo mla: “Ny�fea f�� ny�k�woa Ny��m�hi� nyam.”—1 Korintobii 10:31.

16 Ani nitsum� n�� tsum� baats�� fa�� ak� w�fi� nifeem�ko ni ehiii s�� loo w�wo� m�i hewal� ni am�k� am�he awomli? Susum� n�kw�m�n� n�� he okw�. Naagba ko b� heak� m� aaatsu nii ak� m� ni here� gb�i atuu y� nitsum�heko. Shi k� ak�� Kristofonyo ko abatsu nitsum� n�� y� hela-tsam�he ko ni nitsum� titri ni atsu� y� j�m� l� ji h�jiem�hu? Eji an�kwale ak� enitsum� l� ha� ek� ehe awo h�jie-m� nifeem� l� mli t��. Shi ani nii ni etsu� y� j�m� daa l�

Gbo De�me ni Oye Emli Nii Kpakpai l� Amli ���m� 177

Page 180: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

fi� helatsam�he ni am�nitsum� titri ji h�jiem�, ni ji nifee-m� ni Ny��m� Wiem� l� ekp�l��� n� l� gb�jian�too l� s��?(2 Mose 21:22-24)

´Ak� m�i ni sum�� Yehowa l�, w�sum���

ni w�fe� n� ko ni k� nifeem�i ni �mal� l� ekp�l��� n� l� y��tsakpaa waa.

17 W�baany� w�na nitsum� he saji babaoo ni w�bi� l�ahetoo k�ts� saji eny� ni he hiaa ni abi y� kuku 15 k� 16 l�he ni w��susu jogba�� l� n�. K�fata he l�, nibii krokom�i y�ni esa ak� w�susu he jogba�� k� w�miikp� w�yi� y� nitsu-m� ko tsum� he.� Esaaa ak� w�kpaa gb� ak� tsul� kuu l� k�

� K´� ootao otii ni k�� nitsum� he saji ni esa ak� w�susu he l� ahe

saji ni y�� fitsofitso l�, kw�m� April 15, 1999 Buu-M�� l� baafa 28-30,k� The Watchtower, July 15, 1982 l� baafa 26 l�.

17. (a) M�� otii w�baany� w�susu he k´� w�miikp� w�yi� y� nitsum�

he? (Kw�m� akrabatsa ni y�� baafa 177 l�.) (b) M�� gb� n� w�henileebaany� aye abua w� koni w�kp� yi� ni saa Ny��m� hi�?

W�baany� w�ts�� ak� w�sum�� Yehowa k�ts� shi�m�nitsum� l� ni w�k�aaye kl��kl�� gb�he l� n�

178 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 181: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

gb�ts��m� baaha y� shihil� f�� shihil� ni ekol� w�k�baakpel� he. En� hew� ni ehe hiaa ni w�k� hi�shikam� atsu nii l�.Taak� w�kase y� Yitso 2 l�, ehe miihia ni w�jw�� b� ni w��-fee w�k� Ny��m� Wiem� l� aaatsu nii y� w�daa gbi shihi-l� mli l� n� koni w�k�ts�se w�henilee. K� ‘f� ni w�f�� fee-m�’ l� ts�se ‘w�henum� nii’ l�, no baaha w�henilee l� any�aye abua w� koni w�kp� yi� ni saa Ny��m� hi�, nı w�ya n�w�hi esu�m� l� mli.—Hebribii 5:14.

�M�� P�P��P� Y� ONITSUM� MLI18 Eb� ml�o ak� w��ya n� w�kp� yi� ni baasa Yehowa

hi� y� “naagbee gbii” ni ji “jaram� bei” n�� amli. (2 Timo-teo 3:1) Nitsum� nam� kaaa shi ak���, ni ewaaa ak� nitsu-m� aaaje m� d��.

´Ak� an�kwa Kristofoi l� w�le ak� ehe mii-

hia ni w�tsu nii waa koni w�wekui l� anine at�ke am�ts��.Shi k� w�kw��� jogba�� l�, n�ny�i ni w�k�kpe� y� nitsu-m�hei loo susum� ni je l� hi� y� ninam� he ni naa m� n�hewal� l� ha� w�k� Ny��m�jam�� nibii aye kl��kl��gb�he. (1 Timoteo 6:9, 10) Ny�haa w�susua b� ni w��feew��m� p�p��p� koni w�yoo “nii ni hi titri l�” he w�kw�a.—Filipibii 1:10.

19 Ok� ohi� af˜� Yehowa n� kwraa. (Ab�i 3:5, 6) Ani ejeee

m� ni sa ak� w�k� w�he af� en�? Y� an�kwale mli l�, ejw���w�n�. (1 Petro 5:7) Ele nibii ni he hiaa w� fe b� ni w�le, nienine efoko kuku. (Lala 37:25) No hew� l� esa ak� w�bo n�ni e-Wiem� l� k�� w� l� toi ak�: “Shika su�m� akaba ny�je�-ba mli, ni ny�mii ash�a nii ni ny�y�� l� he; ejaak� l� di��ts�ek��: ‘Mishi�o ni misaa mikwa�o gbi ko gbi ko.’” (Hebri-bii 13:5) Be-f�� s��l�i babaoo baany� aye odase ak� Ny�-�m� baany� eha w�nine ash� shihil� mli hiam� nii l�an�. K� w�k� w�he f�� Yehowa n� kwraa ak� ebaakw� w�

18. M�ni hew� eb� ml�o ak� w��ya n� w�kp� yi� ni baasa Yehowahi� l�?19. M�ni hew� Yehowa ji m� ni sa ak� w�k� w�he af

˜� en� kwraa l�,

ni m�ni hek�n�f�� n�� baaye abua w� ni w�kwa?

Gbo De�me ni Oye Emli Nii Kpakpai l� Amli ���m� 179

Page 182: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

“Ak�ni mib� m�d�� waa y� skul hew� l�, min´a

hegb� ak� maya skul ko ni ats�� nii waa y� j�m�ni y�� New York City n

´ı miwooo minikasem� l�

he ny�m� ko kwraa. Ataa ny� min� koni mi�ma-la woji an� nii k�bi gb� y� univ�sitii sr�toi ni abu�waa l� amli. Univ�sitii n�� fioo kp�l� min�, ni uni-v�siti ko ni ehe gb�i waa y� United States l� pokp�l� min� ak� miba skul l� ak� m� ni wooo eni-kasem� l� he ny�m�. Shi mikpoo en� y� yi�toieny� kom�i ahew�. Miy�se je�ba he naagba nimayaje mli k

´� mishi sh

˜ıa k�yahi skul l�, ni agb�n�

hu ek˜a mitsui n� di��ts� ak� matsu gb�gbam� ni-

tsum� l�.

“Amr� n�� mik� n� ni fe afii 20 es�m� ak� daagb�gbal�. Mik� ek

˜aa etsu s��m� nitsum� l� f

˜ai sr�-

toi—mis�m� y� he ni hiam� l� da y�, miye mibuakui ni mam�� Ma�ts�yeli Asai, ni mitsu nii k�yeebua m�i ni oshara eba am�n� l�. Amr� n��, e���minaa ak� mik� kuu ko ni wie� ma� kroko n� wie-m� y� New York City l� miis�m�.

“K´� mifo mis�� mikw� be-f�� s��m� nitsum� ni

mitsu l�, minaa ak� aj�� mi di��ts�. Miyi�kp�� l�eha min

´a miish�� ni mitsui eny� mimli. N� ko

kwraa b� ni hi fe niiashikpam�i k� nanem�i nimin

´a l�.”—Zenaida.

“MIYI�KP�� L� EHA MIN´

A MIISH��NI MITSUI ENY� MIMLI”

l�, w�ye� w�tsui fe nine y� daa� �maa ni w��ha w�we-ku l� he. (Mateo 6:25-32) W��m�� gb� ni heloonaa nitsu-m� aha w�ku w�hi� w�shwie mum�� nifeem�i tam� sane-kpakpa l� shi�m� k� kpeeiyaa n�.—Mateo 24:14; Hebribii10:24, 25.

180 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 183: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

20 Ha ohi�m�i n� atse. (Mateo 6:22, 23) W�hi�m�i n�ni w��ha etse l� ts�� ak� w�k� w�jw��m� emaaa nibii ba-baoo n�. Kristofonyo ni hi�m�i n� tse l� k� ejw��m� maaoti kome p� n�—Ny��m� su�m�naa nifeem�. K� w�k� w�-hi�m�i ema oti ni sa n� l�, w�ha� nitsum� ni ny�m�woofa k� ogb�j� shihil� s��tium� ahe w�jw��m�. Asa� w�na�shwel� w�ha� nibii hei kpakpai ni eko nyi� eko s��, nı ni-h��l�i tswaa he adafi koni am�k�k�ne w�yi� ak� ja w�naeko dani w�mii baash� w�he l�. Te ooofee t��� oha ohi-�m�i n� atse daa l�? Kaafili nii b� ni esaaa. Kaaha nibii nihe� m� be k� jw��m� fe nine miiyi oshihil� mli ob�. Ok�Biblia mli �aawoo ak� k� w�y� “�maa k� hehaanii” l� w�-mii ash� he l� atsu nii. (1 Timoteo 6:8) B�� m�d�� ni ohaoshihil� afee ml�o b� ni ooony�.

21 Ok� mum�� nibii aye kl��kl�� gb�he, ni ohi shi y�naa daa. Ak�ni nibii ni w�y�� tsum� y� gbi f�� gbi mlil� fa hew� l�, esa ak� w�y�se nibii ni he hiaa y� w�-shihil� mli. K�jeee nakai l�, nibii ni he ehiaaa ts� l� baahew�be f��, ni w�baaku w�hi� w�shwie nibii ni he hiaa waal� an�. M�ni esa ak� efee n� ni he hiaa fe f�� y� w�shihil�mli? M�i babaoo bu� univ�siti k� ehen�i nı am�aaya koniam�na nitsum� ni ny�m�woo babaoo y�� mli l� ak� no hehiaa fe f��. K�l�, Yesu wo es��nyi�l�i l� hewal� koni ‘am�-tao Ny��m� ma�ts�yeli l� tsutsu.’ (Mateo 6:33) H��, ak�an�kwa Kristofoi l� w�k� Ny��m� Ma�ts�yeli l� ye� kl��-kl�� gb�he y� w�shihil� mli. Esa ak� w�shihil� gb�—yi� niw�kp��, otii ni w�k�mam�� w�hi�, k� nibii ni w�tiu� s��l�—ats�� ak� Ma�ts�yeli l� he nibii k� Ny��m� su�m�naanii he hiaa w� kwraa fe heloonaa nibii k� je l�� nibii as��-tium�.

20. M�ni hi�m�i n� ni aaaha etse l� ts��, ni m�� gb� n� ooots� ohaohi�m�i n� atse daa?21. M�ni hew� esa ak� w�y�se nibii ni he hiaa y� w�shihil� mli l�, nite n� ni esa ak� w�k�ye kl��kl�� gb�he l�?

Gbo De�me ni Oye Emli Nii Kpakpai l� Amli ���m� 181

Page 184: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

OK� EK˜AA ATSU SHI�M� NITSUM� L�

22 Ak�ni w�le ak� w�bote naagbee gbii l� amli vii hew�l�, w�k� w�jw��m� maa an�kwa Kristofoi anitsum� ti-tri ni ji shi�m� k� kasel�feem� nitsum� l� n�. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Taak� Yesu ni ji w�-N�kw�m�n� l� fee l�,w�miisum� ni w�k� w�he awo nitsum� ni here� m� yi-wala n�� mli vii. M�� gb� n� w��ts� w�ts�� y� ak� nitsu-m� n�� he hiaa w�? Ny��m� webii l� ate� m�i babaoo j��am�tsui muu f�� mli am�tsu� shi�m� nitsum� l� ak� asafomli shi�l�i. Am�te� m�i kom�i hu eto am�shihil� he gb�-jian� ni am�miis�m� ak� gb�gbal�i loo ma�s�� sanekpakpashi�l�i. Ak�ni f�l�i babaoo ey�se ak� mum�� otii ni m� k�aaama ehi� l� ahe y� s��nam� hew� l�, am�wo� am�bii l�hewal� koni am�k� be-f�� s��m� nitsum� l� afee am�nitsu-m�. Ani Ma�ts�yeli jajel�i ni y�� ekaa l� naa am�de�me-gbom� y� shi�m� nitsum� l� mli l� he s��? H��, am�naahe s��! Susuma muu f�� mli ni aj�� as�m�� Yehowa l� haam� tsui ny�� emli ni enaa miish�� k� j��m�i babaoo.—Ab�i10:22.

23 W�tea� m�i pii k� be babaoo tsu� nii koni w�weku l�mli bii l� anine at�ke am�ts��. Kaim� ak� Yehowa miisu-m� ni w�gbo de�me ni w�ye emli nii kpakpai l� amli ���-m�. K� w�ba w�je� y� gb� ni k� esusum� y� nitsum� hek� eshishitoo mlai ni k�� he l� kpaa gbee n� l�, w�baanamiish�� y� w�nitsum�i amli. Shi ny�haa w�tswaa w�fai shiak� w�ha� w�heloonaa nitsum� agbala w�jw��m� k�j� w�-nitsum� titri, ni ji Ny��m� Ma�ts�yeli l� he sanekpakpa l�shi�m� l� n�. K� w�k� nitsum� n�� ye kl��kl�� gb�he y� w�-shihil� mli l�, w�k�ts�� ak� w�sum�� Yehowa, ni no baahaw�ya n� w�hi esu�m� l� mli.

22, 23. (a) M�ni ji an�kwa Kristofoi anitsum� titri, ni m�� gb� n�w��ts� w�ts�� y� ak� nitsum� n�� he hiaa w�? (Kw�m� akrabatsa niy�� baafa 180 l�.) (b) Te otswa ofai shi y� oheloonaa nitsum� l� heoha t���?

182 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 185: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

K�JI ak� ok� afii babaoo es�m� Yehowa l�, no l� eeeny� efeeak� onu baptisim� wiem�i ni ahaa y� kpeei bibii k� kpeeiwuji ashishi l� babaoo. Shi ey� mli ak� ok� ohi�m�i ena ni-feem� n�� shii ab� mo�, shi ekol� be f�� be ni m�i ni tarahi�gb� s�ii l� an� ni k� am�he eha k�ha baptisim� l� aaateshi adam� shi l�, f�i gb� ku� bo. K� am�te shi am�dam� shil�, m�i ni y�� kpee l� shishi l� f�� naa miish��, ni am�k�miish�� tswaa am�d��. Ekol� k� ona a�kroa�kroi n�� ni k�am�he eha ak� am�baafi Yehowa s�� l�, ohi�m�ia� kpalaanu k� miish��. Kw� miish�� ni w�naa y� nakai bea�!

2 Kpeei ni w�yaa daa afi l� p� ashishi w�naa m�i ni aa-baptisi am�, shi �w�ib�foi l� ena hegb� ak� am�aana m�iabaptisim� shii ab�. Bo l� feem� ‘miish�� ni am�naa y��w�i’ daa otsi k� am�na m�i akpei ab� ni k� am�he bad�-m�� Yehowa gb�jian�too l� fa ni anaa l� he y� je� f�� l� hemfoniri okw�. (Luka 15:7, 10) Eka shi fa�� ak� �w�ib�foi l�naa miish�� k� am�na shwerem� n��!—Hagai 2:7.

ABONSAM “NYI� TAM� JATA NI H˜

UU�”3 Shi, mum�� b�� nii krokom�i y� ni m�i abaptisim� haa

am�mli wo� la waa. K� Satan k� daimonioi l� na ak� m�iakpei ab� ekpoo je� f�� n�� l�, am�mli fu� waa. N� hew� jiak� Satan tswa mpoa ak� adesa ko ej�� an�kwa su�m� mli

1, 2. Nam�i n´aa miish�� k

´� aabaptisi m�i?

3. M�ni hew� Satan nyi� “tam� jata ni h˜uu�” l�, ni m�ni etao� ni efee?

YITSO 16

Tee Shi Owo Abonsamk� E�aats�i L�

“Ny�tea shi ny�woa abonsam,ni eeejo . . . foi.”—YAKOBO 4:7.

Page 186: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

es�m�� Yehowa, ni adesa ko b� ni baaya n� eye an�kwa k�eyaje kaa ni naa wa mli. (Hiob 2:4, 5) Be f�� be ni m� koj�� ehe n� ehaa Yehowa l�, anaa Satan ak� amalel�. Eba-fe� tam� n� ni m�i akpei ab� haa Satan mli wo� la daaotsi y� afi l� mli. Eb� naakp�� m� ak� ‘enyi� tam� jata nihuu� eetao m� ni eeemi’! (1 Petro 5:8) “Jata” n�� miitaoefite w�mum�� shidaam� l�, ni ts�� ak� eetao egb�j� w�k�Ny��m� te� wekukpaa l� mli loo nı efite l� po.—Lala 7:2, 3;2 Timoteo 3:12.

4 Ey� mli ak� heny�l� ko ni he y�� gbeyei miitutua w�mo�, shi esaaa ak� w�she� gbeyei. M�ni hew�? Ejaak� Ye-howa ets�� ak� “jata ni huu�” n�� ye� omanye y� yi�toi

4, 5. (a) Yehowa ets�� ak� Satan ye� omanye y� m�� yi�toi eny� nihe hiaa ahew�? (b) M�� n�mimaa an�kwa Kristofonyo baany� an

´a?

Be f�� be ni m� ko j�� ehe n� ehaa Yehowa niabaptisi� l� l�, anaa Satan ak� amalel�

184 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 187: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

eny� kom�i ni he hiaa ahew�. M�ni ji yi�toi n��? Kl��kl��l�, Yehowa egba ak� an�kwa Kristofoi “asafo babaoo” kobaafo “amanehulu kpete�kpele” ni ka w�hi� l�. (Kpojiem�7:9, 14) Ny��m� gbal� ko ekaaa shi. No hew� l�, Satan leak� eny�� elaka Ny��m� webii l� f�� k�k��k�.

5 Yi�too ni ji eny� l� je� kpo y� an�kwa sane ko ni m�ini ye Ny��m� an�kwa y� blema l� ate� m� kome tsı ta l�mli. Gbal� Azaria k�� Ma�ts� Asa ak�: “Yehowa k� ny� y�gbii ab� nı ny�k� l� y�� l�.” (2 Kronika 15:2; 1 Korintobii10:13) Ny��m� tsuji ni hi shi y� blema l� ahe saji babaooni a�mala ashwie shi l� ye� he odase ak� Satan ny��� elakam�i ni hi� Ny��m� mas�i daa l�. (Hebribii 11:4-40) �m�-n� l�, Kristofonyo ni hi� Ny��m� mas�i daa l� baany� eteshi ewo Abonsam ni eye en� kunim po. Y� an�kwale mlil�, Ny��m� Wiem� l� maa n� mi ehaa w� ak�: “Ny�tea shiny�woa abonsam, ni eeejo ny�naa foi.”—Yakobo 4:7.

‘W�K� MUM�I F�JI ASAFO EN´A N�M�’

6 Satan ny�� eye omanye y� n�m� ni ek� w� f�� n�� l�mli, shi k� a�kro ko eyakw��� ehe n� jogba�� l�, ebaany�eye en� kunim. Satan le ak� k� eny� egb�j� wekukpaa nika w�k� Yehowa te� l�, enine baany� ash� w�n�. M�� gb�n� Satan ts�� etsu� yi�too n�� he nii? K�ts� tutuam� ni naawa, tutuam� ni ek�tutuaa a�kroa�kroi, k� tutuam� ni y��nigii n�. Ny�haa w�susua Satan �aats�i titrii et� n�� ahew�kw�a.

7 Tutuam�i ni naa wa. B�fo Yohane jaje ak�: “Je� muu l�f�� ka m� f�� l� mli.” (1 Yohane 5:19) K�k�b�� ko y� �ma-l� n�� mli k�ha an�kwa Kristofoi f��. Ak�ni Satan nine esh�je l� ni ji adesai ni sheee Ny��m� gbeyei l� f�� an� momohew� l�, amr� n�� ek� ehi� eka m�i ni enine sh�ko am�n�,ni ji Yehowa webii l�, ni emia etutuam�i l� amli. (Mika 4:1;

6. M�� gb� n� Satan ts�� ek� Kristofoi a�kroa�kroi n��?7. M�ni hew� Satan k� tutuam� ni naa wa baa Yehowa webii an� l�?

Tee Shi Owo Abonsam k� E�aats�i L� 185

Page 188: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Yohane 15:19; Kpojiem� 12:12, 17) Egri naakpa, ejaak� eleak� be fioo k�k� ey��. No hew� l� ewo enaa la. �m�n� l�,ek� naagbee tutuam� ni ek�b�� m�d�� ni ek�fite w�k� Ny�-�m� te� wekukpaa l� tutuaa w�. No hew� l�, amr� n�� ji beni esa ak� ‘w�le bei l� ahe nii k� n� ni sa ak� w�fee.’—1 Kro-nika 12:32.

8 Etutuaa a�kroa�kroi. B�fo Paulo b� nanem�i Kristofoik�k� ak�: ‘W�k� mum�i f�ji asafo ni y�� �w�iniia� l� enan�m�.’ (Efesobii 6:12) M�ni hew� Paulo k� wiem� ni ji“n�m�” tsu nii l�? Ejaak� wiem� n�� ts�� m� hi� ni ada-m�� ak� l� n��. No hew� l�, wiem� n�� ni Paulo k�tsu niil� maa n� mi ak� w�te� m� f�� m� k� mum�i f�ji miin�.K� w�y� ma� ni m�i babaoo he� mum�i f�ji l� am�ye� jio,w�b� maji ni tam� n�k� l� amli jio, esaaa ak� w�hi� kpaan� ak� beni w�j�� w�he n� w�ha Yehowa l�, w�k� mum�if�ji l� je n�m� ko shishi. K� hooo kwraa l�, Kristofonyo f��Kristofonyo je n�m� n�� shishi k�j� beni ej�� ehe n� l�. Eb�naakp�� m� ak� Paulo wo Kristofoi ni y�� Efeso l� hewal�shii et� ak� “ny�dam�a shi”!—Efesobii 6:11, 13, 14.

9 Tutuam�i ni y�� nigii. Paulo wo Kristofoi �aa koni am�-te shi am�wo Satan “�aats�i” l�. (Efesobii 6:11) Kadim� ak�Paulo ek��� ak� �aats��, shi mo� ek�� �aats�i. Jeee ts�nekome p� mum�i f�ji l� k�tsu� nii—ni am�fe� nakai y� yi�-too kr�d�� ko hew�. An�kwafoi kom�i ni ny� am�dam� kaako ni ba am�n� be ko ni eho l� naa l� eyany��� kaa kro-ko ni am�k�kpe l� naa am�dam�. En� ts�� ak� Abonsam k�daimonioi l� kw�� w�te� m� f�� m� nifeem�, ni am�y�se�hei ni w�t�� fa waa y�. No s�� l� am�dam�� fat�i n�� an�am�kaa w�. Shi miish�� sane ji ak� w�baany� w�y�se Abon-

8. Beni b�fo Paulo �ma ak� w�k� mum�i f�ji en´a “n�m�” l�, no mli

l� m�ni ets�� l�?9. (a) M�ni hew� Satan k� daimonioi l� k� “�aats�i” sr�toi tsu� niil�? (b) M�ni hew� Satan b�� m�d�� koni efite w�jw��m� l�, ni m��gb� n� w��ts� w�te shi w�wo em�d��b�i l�? (Kw�m� akrabatsa ni y��baafa 192-193 l�.) (d) M�� �aats�� he w�baasusu amr� n��?

186 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 189: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

sam �aats�i l� babaoo, ejaak� Biblia l� ekpa e�aats�i l� ahemama. (2 Korintobii 2:11) W�susu e�aats�i tam� heloonaanii as��tium�, naanyob�� f��, k� b�l�nam� mli je�ba sharani ek�lakaa m�i l� ahe y� wolo n�� shishijee baafai l� amli.Agb�n� ha w�susu Satan �aats�� kroko ni ji mum�i ats�m�l� he w�kw�.

MUM�I ATS�M� NIFEEM� TS��NY��M� S�� NI AJE�

10 K� m� ko k� ehe wo mum�i ats�m� nifeem� mli l�, ek�mum�i f�ji l� b�� t��. Kalam�, ashwaifeem�, �kunyaayeli,k� gbohii anibim� l� f�� ji mum�i ats�m� nifeem�i l� eko-m�i. Taak� w�le l�, Yehowa bu� mum�i ats�m� ak� “nihiinii.” (5 Mose 18:10-12; Kpojiem� 21:8) Ak�ni esa ak� w� hu‘w�hi ef�� kwraa’ hew� l�, eji nihii nii ak� w�k� mum�i f�jil� aaab�. (Romabii 12:9) K� w�k� mum�i f�ji b� l�, ebaats��ak� w�miifee nihii nii ni ji ak� w�kpa y� w��w�i Ts� Yeho-wa l� s��!

11 Ak�ni Satan le ak� mum�i ats�m� ni ak� he wo� mlil� ts�� ak� akpa y� Yehowa s�� ni eji nihii nii hew� l�, esaenaa lamulu ak� ebaaha w�te� m�i kom�i k� am�he awomli. Be f�� be ni Satan lakaa Kristofonyo ko ni ek� ehe wo�mum�i ats�m� mli l�, Satan ye� kunim. M�ni hew�? Su-sum� n�kw�m�n� n�� he okw�: K� ats� asraafonyo ko yi�ni ekpa y� asraafoi akuu mli ni ey�� l� s��, ets�� am� s��gb� ni eyafata am�heny�l�i l� ahe l�, am�heny�l�i l� atats�nukpa l� baana miish�� waa. Ekol� ek� s��gb�ts��l� l� baa-shi ako k�fo shi ak� kunimyeli he okadi po, koni ek�wo na-kai asraafonyo l� tsutsu tats� nukpa l� mlila. Nakai n���k� Kristofonyo ko k� ehe wo mum�i ats�m� mli l�, no

10. (a) M�ni ji mum�i ats�m�? (b) Te Yehowa bu� mum�i ats�m�ehaa t���, ni te bo hu obu� mum�i ats�m� ohaa t���?11. M�ni hew� k

´� Satan ny� elaka w� ni w�k� w�he wo mum�i ats�-

m� mli l�, no baats�� kunim kpele ni eye l�? Ok� en� he n�kw�m�n�aha.

Tee Shi Owo Abonsam k� E�aats�i L� 187

Page 190: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ts�� ak� eje gb� ekwa Yehowa, ni ek� ehe eyawo Satan ku-d�m� shishi. Kw� miish�� ni Satan baana beni ek� m� niekwa Ny��m� l� shi� ako k�fo� shi ak� kunimyeli he okadil�! Ani w�te� m� ko baasum� ni Satan aye kunim ni tam�n�k�? Dabi kwraa! W�jeee s��gb�ts��l�i.

EK� SANEBIM�I TE� YI�K�SHIK�SHIFEEM� SHI12 K� w�tee n� w�hi mum�i ats�m� kwraa l� Satan ny��

ek�laka w�. No hew� l� eb�� m�d�� koni etsake susum� niw�hi� y� he l�. Y� m�� gb� n�? Etao� gb�i ni ebaats� n�efutu Kristofoi ayi� k�yashi he ni am�te� m�i kom�i baa-ts� “ef�� ak� ekpakpa k� ekpakpa hu ak� ef��.” (Yesaia 5:20) Bei pii l� Satan k� gb� ni eka ekw� shii ab�, ni eye oma-nye, ni ji sanebim�i ni ek�te� yi�k�shik�shifeem� shi l�tsu� nii.

13 Kadim� b� ni Satan k� gb� n�� tsu nii y� blema l�. EbiHawa y� Eden ak�: ‘L��l��, Ny��m� k�� ak�: Ny�kaye troml� mli tsei ayibii l� f�� eko l�?’ Beni �w�ib�foi l� b� gwa y��w�i y� Hiob gbii l� amli l�, Satan bi ak�: ‘Ani yaka Hiobshe� Ny��m� gbeyei l�?’ Ni beni Yesu shi�� y� shikp�� l�n� l�, Satan tswa Kristo mpoa ak�: ‘K�ji Ny��m� bi jio l�,k��m� koni t�i n�� ats�m� aboloo.’ Bo l� kw�m� sane—Sa-tan k� Yehowa wiem�i ni ewie aaafee otsii ekpaa dani Satanyaka Yesu l� tsu nii ni ek�ye Yehowa he f�o, n� ni ewie ak�:‘M�n� ji misu�m� bi nı minaa ehe tsui l�’!—1 Mose 3:1;Hiob 1:9; Mateo 3:17; 4:3.

14 �m�n� l�, Abonsam k� gb� ni tam� n�k� n��� miitsunii koni ek�futu w�yi� nı w�kana ak� mum�i ats�m� ehiii.D�l� sane ji ak�, eny� eha w�ny�mim�i l� ate� m�i kom�i

12. M�� gb� n� Satan ts�� etsake� susum� ni w�hi� y� mum�i ats�m�he l�?13. M�� gb� n� Satan k� sanebim�i etee yi�k�shik�shifeem� shi?14. (a) M�� gb� n� Satan k� ets�ne ni ji m�i ayi� ni ehaa efe� am�k�shik�shi y� mum�i ats�m� he l� tsu� nii? (b) M�ni he w�baasusuamr� n��?

188 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 191: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ayi� efutu am�. Am�yi� eb�i am� k�shik�shifeem� y� mu-m�i ats�m� nifeem�i kom�i ahe. En� ts�� ak� am�miibibiiam�he ak�, ‘Ani t�m� y� he l��l��?’ (2 Korintobii 11:3) Tew��fee t��� w�ye w�bua m�i n�� koni am�jaje am�jw��-m�i l�? M�� gb� n� w��ts� koni Satan �aats�i l� akadu w�?K�ha hetoo l�, ny�haa w�susua shihil� mli nifeem�i eny�ni Satan ets� gb� nigii n� ek� mum�i ats�m� nifeem�i ebu-le am� l� ahe. Nom�i ji hi�tser�jiem� k� helatsam�.

EK� W�SHWEL�I K� W�HIAM� NII LAKAA W�15 Y� Europa maji l� amli l�, susum� ak� ashwaifeem�,

�kunyaayeli, k� mum�i ats�m� nifeem�i krokom�i l� yeeem� awui l� miihe shi. Sinii, woji, TV n� nifeem�i, k� k�m-piuta n� shw�m�i miiha m�i miina susum� ak� daimonioianifeem�i haa m� naa miish��, eji hi�m�igbelem� nifee-m�, ni eyeee m� awui. Sinii k� woji kom�i ni wie� ashwai-feem� he l� ehe shi aahu ak� m�i ni nyaa he l� etsekui y� en� he. Eka shi fa�� ak�, daimonioi l� eye oma-nye y� ashwaifeem� ni am�haa m�i naa l� ak� eyeee m�awui l� mli. Ani susum� ak� mum�i ats�m� yeee m� awuil� ena Kristofoi an� hewal�? Ena am�te� m�i kom�i asusu-m� n� hewal�. Y� m�� gb� n�?

´Ak� n�kw�m�n� l�, bei pii

l� k� Kristofonyo ko kw� sini ko ni k�� ashwaifeem� he l�,ek�� ak�, “Mikw� sini l� mo�, shi mik� mihe wooo mum�iats�m� mli.” M�ni hew� susum� ni tam� n�k� y�� osha-ra l�?

16 Ey� mli ak� sr�tofeem� y� he ni ak� wo� mum�i ats�-m� mli k� ekw�m� te� mo�, shi no ets��� ak� ashwaifee-m� ni akw�� l� ny�� aye m� awui. M�ni hew�? Susum� en�he okw�: Ny��m� Wiem� l� ts�� ak� Satan k� edaimonoi

15. (a) Te m�i ni y�� Europa maji amli l� ate� m�i pii bu� mum�iats�m� am�haa t���? (b) M�� gb� n� je l� susum� y� mum�i ats�m�he l� en

´a Kristofoi kom�i an� hewal�?

16. M�ni hew� oshara y�� he ak� w�k� w�he aaawo hi�tser�jiem� niashwaifeem� y�� mli l� mli?

Tee Shi Owo Abonsam k� E�aats�i L� 189

Page 192: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

l� f�� ny�� am�le n� ni w�susu� y� w�jw��m�i amli.� Nohew� l�, taak� w�tsi ta k�ts� hi� l�, mum�i f�ji l� kw�� w�-nifeem�i tam� hi�tser�jiem� ni w�nyaa he l� ni am�k�naanibii ni w�susu� he y� w�jw��m� mli, ni no haa am�naaw�gb�j�m�i. K� Kristofonyo ko nifeem� ts�� ak� enyaa si-nii loo woji ni k�� mum�i ats�m�i, ashwaifeem�, daimo-nioi anifeem�i, loo nifeem�i ni tam� nakai l� ahe l�, eek��daimonioi l� n� ko. Eeha am�miile egb�j�m�! En� baahadaimonioi l� k� nakai Kristofonyo l� gb�j�m� ni am�na l�atsu nii, ni am�baamia n�m� ni am�k� l� n�� l� mli k�ya-shi am�k� es�� baasa shi. Y� an�kwale mli l�, m�i kom�i namum�i ats�m� nifeem�i ahe miish�� ak�ni am�k� am�hewo hi�ts�rejiem�i ni ashwaifeem� y�� mli l� mli hew� l�, nino ha s�� mli l� am�k� am�he wo mum�i ats�m� nifeem�mli di��ts�.—Galatabii 6:7.

17 Jeee hi�tser�jiem� p� Satan ts�� n� elakaa w�, shi mo�ets�� helatsam� hu n�. Y� m�� gb� n�? K� Kristofonyo komiiye hela ko ni eb� m�d�� shii ab� koni etsa hela l�,shi hela l� mli miiwo wu mo� l�, ekol� enijia� baajewui. (Marko 5:25, 26) Satan k� daimonioi l� baany� am�-dam� en� n� am�ka l�. Am�le jogba�� ak� Ny��m� Wie-m� l� b�� k�k� eshi� m�i ni yatao� “m�i nı tsu� nishaianiil� ayelik�buam� l�.” (Yesaia 31:2) K� daimonioi l� miitaoni am�ha Kristofonyo ni he miiye akpoo k�k�b�� n�� l�,ekol� am�baaha eyatao helatsam�i loo helatsam� nifeem�gb�i ni baaha ek� ehe awo ‘w��jam�’ loo mum�i ats�m�ni ji nifeem� ni ye� m� awui l� mli l� s�� gb� y� ahuntoonaa. K� daimonioi l� a�aats�� n�� ye omanye l�, ebaany�

� Sabalai ni ak�ts�� Satan (Shiteek�wol�, Hegu�gbel�, Shishiul�, M�ni kaa m�, Amalel�) l� ets��� ak� ebaany� ele n� ni y�� w�tsuii k� w�-jw��m�i amli. Shi n� ni tam��� nakai l�, awie Yehowa he ak� “m� nikaa tsuii ekw��,” k� Yesu hu he ak� “m� ni tao� sabai k� tsuii amli.”—Ab�i 17:3; Kpojiem� 2:23.

17. M�ni ekol� Satan k�baaka m�i ni hela ebatswa am� ojo l�?

190 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 193: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

egb�j� wekukpaa ni ka helats� l� k� Ny��m� te� l� mli. Y�m�� gb� n�?

18 Yehowa b� Israelbii ni k� am�he wo “nishaianii[loo w��jam�]” mli l� k�k� ak�: “K� ny�gb� ny�niji amlil�, ma�� mihi� matee ny�; ni k� ny�s�le babaoo tetel�, mibo� ny� toi.” (Yesaia 1:13, 15) Y� an�kwale mlil�, w�sum�� ni w�fee n� koni baany� aha Yehowa akabow�s�lem�i atoi nı ekpoo w�—ti-tri l� beni w�he miiye ni ehemiihia w� waa l�. (Lala 41:4)No hew� l�, k� nibii kom�i y�ni ts�� ak� mum�i ats�m� ni-feem�i y� helatsam� mli nifee-m� ko ni ak�tao� hela ni ye�m� ko loo ak�tsaa hela ko mlil�, esa ak� an�kwa Kristofonyoakpoo.� (Mateo 6:13) K� efeenakai l�, Yehowa baaya n� afies��.—Kw�m� akrabatsa ni yitsoji “Ani Eji Mum�i Ats�m� Ni-feem� L��l��?,” ni y�� baa-fa 194 l�.

AS˜��� DAIMONIOI ASAJI AHE

19 Y� be mli ni m�i babaoo ni y�� Europa maji amli l�ebuuu ak� Satan y� hewal� l�, m�i ni y�� je l�� hei

� K´� ootao en� he saji babaoo l�, kw�m� sane ni ji “Gb�m�tso� He-

wal�nam� He Kaa K�ha Bo?” ni y�� December 15, 1994 Buu-M�� l�baafa 19-22 l�, k� sane ni ji “The Bible’s Viewpoint: Your Choice of Med-ical Treatment—Does It Matter?” (N� ni Biblia l� Ts��: Ani Esa ak� Okp

´a

Helatsam� Nifeem�i Amli?) ni y�� January 8, 2001, Awake! l� mli l�.

18. M�� nifeem�i esa ak� Kristofonyo akpoo, ni m�ni hew�?

19. (a) M�� amale Abonsam gb�� eshw˜aa y� hewal� ni ey�� l� he?

(b) M�� sanegbai esa ak� an�kwa Kristofoi akwa?

Ha Yehowa aye abuabo k

´� ohe miiye

Tee Shi Owo Abonsam k� E�aats�i L� 191

Page 194: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

192 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Satan ni ji malem� ts� l� “eshwila m�i n´ı heee yeee l�

ajw��m�i” afii akpei ab� n�. (2 Korintobii 4:4) Eeb� m�d��hu ni efite m�i ni j

´aa Ny��m� l� ajw��m�. M�ni hew�? Sa-

tan le ak� b� ni w�jw��� w�haa l� n´aa w�nifeem�i an� he-

wal�. Ele ak� k´� eny� eha w�jw�� nibii gbohii ahe l�, no baa-

ha w�ba w�je� y� gb� gbonyo n�.—Yakobo 1:14, 15.

Kaim� gb� ni Satan ts� n� elaka Hawa l�. B�fo Paulo �maak�: “Miishe gbeyei ak� aleee n�, taak� b� ni onufu l� k� eku-tump�o l� laka Hawa l�, nakai n��� aaafite ny� hu ny�jw��-m�i k�j� . . . Kristo l� mli.” (2 Korintobii 11:3) Satan ts� onufun� elaka Hawa ni ek� gb� ko ni y�� oshara. Eb� m�d�� koniefite Hawa jw��m�, koni ejw�� nibii gbohii ahe. E�aats�� l�ye omanye. Ak�ni ebo Satan toi hew� l�, ejw��m� tsake, ninifeem� ni ji mlat�m� l� bats� nifeem� ni sa k�ha l�. Beni afi-te ejw��m� n��� p� ni ek� ehe wo esha mli y� gb� ni waaan�.—1 Mose 3:1-6; Kpojiem� 12:9.

Satan tsakeko. E�aats�� l� tsakeko: No ji, fitem� jw��m� l�,ni m� l� aaafee esha. Satan ts�� je n�� ma�kwram�, jam�, ja-rayeli, k� hi�tser�jiem� n� egb�� elakam� wiem�i l� eshw

˜aa.

(Yohane 14:30) Eny� efite adesai babaoo ajw��m�, ni etsa-ke am�je�bai k� am�susum�i. Bei pii l� abu� nifeem� ni beko ni eho l� abu� l� ak� eji esha—tam� m�i ni hi� b�� sukome ni am�k� am�he n

´aa b�l�, m�i ni hi� shi ak� wu k� �a

beni am�boteko gbalashihil� mli, k� bii ni af�� beni abotekogbalashihil� mli—l� ak� t�m� b� he, ni esa po. N�gb� Sataneny� elaka m�i k�yash�? Biblia l� k�� ak�: “Je� muu l� f�� k

˜a

m� f�� l� mli.”—1 Yohane 5:19.´

Ak� Kristofoi l�, Satan baany� alaka w� hu. (1 Korintobii10:12) Ak�ni Satan le ak� be fioo k�k� ey�� hew� l�, “egirinaakpa” ni ek� ehi� eka Ny��m� webii titri. (Kpojiem� 12:

KW�M� OHE N� JOGBA�� Y�SATAN LAKAM�I L� AHE!

Page 195: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

12) K´� w�kw��� jogba�� l�, Satan baany� ats� amalei ni y��

nigii k� ‘shishiul�i pii’ ni ek�tsu� nii l� an� efite w�jw��m�koni w�fee esha.—Tito 1:10.

´Ak� n�kw�m�n� l�, susum� jw��m� ni je l� hi� y� gbala-

shihil� he l� he okw�. Biblia l� ts�� ak� gbalashihil� y� kr��-kr��, ni eji wekukp

˜aa ni hi� shi y� wala bea� f��. (Mateo

19:5, 6, 9) Bei pii l� je n�� sinii k� t�livishi� n� nifeem�i haaanaa gbalashihil� ak� eji be kukuoo ko kpa�m� ni abaa-ny� aku mli be f�� be ni asum��.

´Ak� Kristofoi l�, esa ak�

w�kw� jogba�� koni Satan amalei n�� akafite w�jw��m�.K

´� w�kw��� w�he n� jogba�� y� amalei n�� ahe l�, ebaa-

ny� efite w�jw��m� ni w�na� kpa�m� ni w�k� w�hefata-l�i l� fee l� ak� hi�d�� sane. No baaha ekol� k

´� w�k� gbala-

shihil� mli naagbai kpe l�, efee w� ak� w�shi w�hefatal� l� niw�yatao m� kroko ni baanu w� shishi ni baafi w�s��. Ets��ni w�baana m� kroko—ekol� naanyo nitsul� ko loo naanyoKristofonyo ko—ak� ed�� w�he waa. K

´� w��m� gb� ni w�n

´a

su�m� w�ha m�i n�� l�, ebaany� eha w�fee esha.´

Ak� n�kw�m�n� l�, susum� su ni eyi Satan je l�� ob˜� ni

haa m�i sum��� ni aye� am�n� l� hu he okw�. M�i babaoo ji“yiwal�i, hen�wol�i.” (2 Timoteo 3:4) K

´� w��m� gb� ni sui

n�� n´a w�jw��m� n� hewal� l�, ebaany� efite jw��m� ni w�-

hi� y� heshibaa k� toiboo he l�. K´� su n�� n

´a ny�mi nuu ko n�

hewal� l�, ekol� emli baafu k´� onukpai l� wo l� �aa. (Hebribii

12:5) Ekol� ebaaha ny�mi yoo ko awie ashi yitsoyeli he gb�-jian� ni Ny��m� eto l�.—1 Korintobii 11:3.

Esa ak� w�da Yehowa shi y� k�k� ni eb� w� y� Satan �aa-ts�i l� ahe l� hew�. (2 Korintobii 2:11) Ny�haa w�tswaaw�fai shi ak� w��m�� gb� ni Satan amalei l� afite w�-jw��m�. K

´� w�miisum� ni w�hi Ny��m� su�m� l� mli daa

l�, ehe miihia ni w�jw�� “nii ni y�� �w�i l� ahe.”—Kolosebii3:2.

Tee Shi Owo Abonsam k� E�aats�i L� 193

Page 196: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

krokom�i l� bu� ak� ey� hewal� di��ts�. Abonsam ela-ka m�i ni y�� je l�� hei krokom�i l� ni am�he am�ye ak�ey� hewal� waa di��ts�, shi jeee nakai eji. M�i kom�i y� nik� am�miiye nii jio, am�miitsu nii jio, am�w� jio, mum�if�ji ahe gbeyei em�m� am�. As��� saji ni k�� naakp�� niini daimonioi l� fe� l� ahe. Bei pii l� agbaa saji n�� k� mii-sh��; saji n�� haa m�i anaa kp�� am�he. Ani esa ak� w�gb�saji ni tam� n�k� w�shwa? Dabi, an�kwa Ny��m� l� tsujikpo� ak� am�aafee en� y� yi�toi eny� kom�i ni he hiaa l�ahew�.

20 Kl��kl�� l�, k� w�gb� daimonioi asaji n�� w�shwa l�,ets�� ak� w�miiye w�miibua Satan k�miigb� emalei l� k�-miishwa. Y� m�� gb� n�? Ny��m� Wiem� l� ts�� ak� Satanny�� efe� naakp�� nii, shi eb�� k�k� hu ak� ek� ‘amale oka-

20. M�� gb� n� ekol� m� ko baagb� Satan amalei eshw˜a ni ehi� b�

ehe n�?

194 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Saji ni obaany� obi ohe

ˇ Ani kusum nifeem� ko ni mik� mihe wo� mli l� k�apasa jam� ts��m�i y� tsakp

˜aa?—2 Korintobii 6:16, 17.

ˇ Ani nibii ni mik�tsu� nii y� mishihil� mli l� k�mum�i ats�m� nifeem�i y� tsakp

˜aa?—B�foi l� Asaji

19:19.

ˇ Ani w��jam� nifeem� loo ashwaifeem� hewal�y� gb� ni mitao� ak� ats� n� atsa mi l� mli?—3 Mose19:26.

ANI EJI MUM�I ATS�M� NIFEEM� L��L��?

Shishitoo mla: “Heloo l� nitsum�i l� je� kpo fa��,nom�i ji . . . s

˜uu [loo mum�i ats�m�] . . . atuatse-

m�i, mligbalam�i . . . M�i ni fe� n�k� nii n�� l�,am�nine sh�� Ny��m� ma�ts�yeli l� n�.”

—Galatabii 5:19-21.

Page 197: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

dii’ k� ‘shishium�’ tsu� nii. (2 Tesalonikabii 2:9, 10) Ak�-ni Satan ji shishiul�i f�� ats� hew� l�, ele b� ni eeefee enam�i ni nyaa mum�i ats�m� he l� ajw��m� n� hewal�, k� b�ni eeefee eha am�he amale saji am�ye. Ekol� m�i n�� baa-j� an�kwale mli am�k�� ak� am�na nibii kom�i ni am�nugbei kom�i, ni am�baagba saji n�� am�ts�� m�i krokom�i.K� be shwie mli l�, m�i ni nu� saji n�� nı am�b�� m�i kro-kom�i l� wo� he. K� Kristofonyo ko gb� saji ni tam� n�k�eshwa l�, no ts�� ak� eefee Abonsam, ni ji “malem� ts�”l� su�m�naa nii. Eegb� Satan amalei l� eeshwa.—Yohane 8:44; 2 Timoteo 2:16.

21 N� ni ji eny� l�, k� m� ko k� mum�i f�ji tsu nii daniebats� Kristofonyo po l�, esaaa ak� eyaa n� egbaa nanem�iKristofoi en� he saji. M�ni hew�? Ab�� w� k�k� ak�: ‘Ny�-kw�a hem�k�yeli shishijel� k� naagbel� ni ji Yesu l�.’ (He-bribii 12:2) H��, esa ak� w�k� w�jw��m� ama Kristo n�,jeee Satan. N� ni sa kadim� ji ak� beni Yesu y�� shikp��l� n� l�, egbaaa ekasel�i l� mum�i f�ji l� ahe saji, ey� mliak� kul� ebaany� egba am� saji ni k�� nibii ni Satan baany�afee k� nibii ni eny��� efee l� ahe. Y� no najia� l�, Yesu gba-la ejw��m� k�tee Ma�ts�yeli l� he sh�� sane l� n�. No hew�l�, k� w�miitao w�kase Yesu k� eb�foi l�, esa ak� w�ha w�-sanegbai ak� “Ny��m� niwuji l�” ahe.—B�foi l� Asaji 2:11;Luka 8:1; Romabii 1:11, 12.

22 Y� an�kwale mli l�, Satan k� �aats�i sr�toi nı eko ji mu-m�i ats�m� l� tsu� nii koni ek�fite w�k� Yehowa te� weku-kpaa l�. Shi k� w�hi ef�� kwraa ni w�kp�t� ekpakpa he l�,Abonsam ny�� agb�j� w�fai shi ni w�tswa ak� w�baakpoomum�i ats�m� nifeem�i f�� l�. (Efesobii 4:27) Bo l� feem�‘miish�� ni abaana y� �w�i’ k� w�tee n� ‘w�dam� abonsam�aats�i l� anaa’ k�yashi eb� d��� l� he mfoniri okw�!—Efe-sobii 6:11.

21. M�ni esa ak� w�sanegbai ak� he?22. Te w��fee t��� w�ya n� w�ha ‘an

´a miish�� y� �w�i’ l�?

Tee Shi Owo Abonsam k� E�aats�i L� 195

Page 198: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

��� l� ak� ok� m�d��b�� miitswa tsu ko. Ob�i tsu n��tswaa ets� shi ogbeko naa. Nitsum� l� kaaa shi ak���, shiehaa onaa miish��. Otswa ofai shi ak� k� ashi abele ashiakw� l� okpa� ni ofe� aw��, ejaak� b� ni obaatswa tsu n��oha l� baasa owala k� ow�s�� po he. M�ni hew�? Ejaak� boji tsu ni otswaa l�!

2 Kasel� Yuda wo w� hewal� ni w�tswa w� di��ts� w�hew�ma shi tam� tsu. Beni ewo Kristofoi hewal� koni ‘am�-hi Ny��m� su�m� l� mli’ l�, ets�� am� n� tuuntu ni baa-ha am�fee nakai l� y� nakai �mal� l� n��� mli ak�: “Ny�-tswaa ny�he ny�maa ny�hem�k�yeli ni he tse jogba�� l�n�.” (Yuda 20, 21, Ga Biblia Hee) M�� gb�i kom�i obaany�ots� n� otswa bo di��ts� ohe oma shi, koni ohem�k�yelil� mli awa ni oya n� ohi Ny��m� su�m� l� mli? Ny�haa w�-gbalaa w�jw��m� k�yaa nibii et� ni baaha otswa ohe omahem�k�yeli ni he tse jogba�� l� n� l� n�.

HA HEM�K�YELI NI OY�� Y� YEHOWAJAL� TAOM� NII L� AMLI L� MLI AWA

3 Kl��kl�� kwraa l�, esa ak� w�ha hem�k�yeli ni w�y�� y�

1, 2. M�� tsutswaa nitsum� k�� ohe, ni m�ni hew� b� ni otswaa otsul� ohaa l� he hiaa l�?3-5. (a) M�� susum� Satan baasum� ni elaka bo n

´ı on

´a y� Yehowa

taom� nii l� ahe? (b) M�� susum� esa ak� w�n´a y� Ny��m� taom� nii

l� ahe, ni te esa ak� en´a b� ni w�nu� nii ahe w�haa l� n� hewal� eha

t���? Ok� en� he n�kw�m�n� aha.

YITSO 17

‘Tswaa Ohe Oma Hem�k�yeli niHe Tse l� N�’

‘Ny�tswaa ny�he ny�maa ny�hem�k�yeli ni he tse l� n�,ni ny�hi Ny��m� su�m� l� mli.’—YUDA 20, 21.

Page 199: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Ny��m� mla l� mli l� mli awa. Okase Yehowa jal� taom�nii ni k�� b� ni esa ak� w�baw�je� w�ha l� he nii babaoo y�wolo n�� mli. M�ni ji osusum� y� taom� nii n�� ahe? Satanbaasum� ni elaka bo ni osusu ak� Yehowa mlai, shishitoomlai, k� etaom� nii l� y� kp��� ts�, ni ebaaha n� ko kpakpaa�m�� bo po. Ek� �aats�� n�� tsu nii y� Eden ni eye oma-nye, ni ek�miitsu nii k�bashi bian�. (1 Mose 3:1-6) Ani eni-ne baany� ash� on�? B� ni osusu� nii ahe ohaa l� titri nibaats�� k� enine baash� on� loo enine sh�� on�.

4 ��� l� ak� ooshara shi y� ab�� f�f�o ko mli, ni ona ak�afo afaba� ni kw� awo ab�� l� fa ko he koni m�i akaya j�m�.Ab�� ni y�� afaba� l� s�� l� y� f�o pam. Ekol� obaasusu ak�ak� afaba� l� miitsi onaa y� gb� ni ejaaa n� koni okana he-gb� otee ab�� l� fa n�� mli. Shi beni okw�� n� ni yaa n� y�afaba� l� s�� l�, ona ak� jata ko ni he y�� gbeyei waa mii-d�k� shi koni em� kooloo ko! Agb�n� oy�se ak� m�i ahe-buu hew� afo afaba� l�. Ani kooloo awuiyel� ko miid�k�shi amr� n�� koni em� bo? Ny��m� Wiem� l� b�� k�k� ak�:“Ny�hi� akaa shi, ny�saraa; ejaak� ny�heny�l�, abonsam l�,nyi� tam� jata ni huu� eetao m� ni eeemi.”—1 Petro 5:8.

5 Satan fe� enii tam� kooloo awuiyel�. Ak�ni Yehowa su-m��� ni Satan nine sh�� w�n� hew� l�, ewo mlai ni baabuw�he k�j� Satan “�aats�i” babaoo l� ahe. (Efesobii 6:11) Nohew� l�, be f�� be ni w�baasusu Ny��m� mlai l� ahe l�, esaak� w�na ak� mlai n�� ts�� ak� w��w�i Ts� l� sum�� w�. K�w�susu Ny��m� mlai l� ahe y� n�k� gb� n� l�, w�baana ak�am�haa w�hi� shi shweshweeshwe ni w�naa miish��. Kase-l� Yakobo �ma ak�: “M� ni maa eyi shi ekw�� heyeli mla nihi k�wula shi l� mli, ni ekaa he . . . l� aaaj�� l� y� en�yeli l�mli.”—Yakobo 1:25.

6 Gb� ni hi fe f�� ni w�baany� w�ts� n� w�ha hem�k�yeli

6. M�ni ji gb� ni hi fe f�� ni w�baany� w�ts� n� w�ha hem�k�yeli niw�y�� y� Ny��m� jal� mlai k� eshishitoo mlai l� amli l� mli awa? Ok�en� he n�kw�m�n� aha.

‘Tswaa Ohe Oma Hem�k�yeli ni He Tse l� N�’ 197

Page 200: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ni w�y�� ak� Ny��m� ji Mlawol� ni nilee y� emlai l� amlil� mli awa ji, ni w�ye ekitai l� an�.

´Ak� n�kw�m�n� l�,

Yesu fam� ak� w�ts�� m�i krokom�i ‘nii fiaa ni ek�� w� l�’ji “Kristo mla” l� ate� ekome. (Galatabii 6:2; Mateo 28:19,20) Kristofoi k� hi�d�� hu bo� fam� ak� w�kpe kutuu k�hajam� k� naanyob�� ni tswaa m� emaa shi l� toi. (Hebribii10:24, 25) Hewal� ni awo� w� ak� w�j� w�tsuiia� w�tsi w�-b��k� Yehowa shii ab� y� s�lem� mli daa gbi l� hu fata Ny�-�m� kitai l� ahe. (Mateo 6:5-8; 1 Tesalonikabii 5:17) Beniw�yaa n� w�ye� Ny��m� kitai an� l� ebafe� fa�� di��ts�k�haa w� ak� am�ji gb�ts��m�i ni su�m� y�� mli. K� w�yeekitai l� an� l�, ebaaha w�tsui any� w�mli ni w�na miish��,ni n� ko b� je� f�� n�� mli ni baaha w�na en�. K� osusu s��-nam� ni ej� Ny��m� mlai l� ni ohi� shi y� naa l� mli k�bal� he l�, ani ewooo hem�k�yeli ni oy�� y� emlai l� amli l�mli hewal�?

7 Bei kom�i l�, m�i kom�i ye� am�tsui ak� am�ny�� am�-ye Yehowa mlai l� an� am�wala gbii ab� f��. Am�she� gbe-

7, 8. M�� gb� n� Ny��m� Wiem� l� wo� m�i ni ye� am�tsui ak� eko-l� am�ny�� am�tsu jal� nii am�wala gbii ab� f�� l� hewal�?

198 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 201: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

yei ak� ekol� am�baagbee shi gbi ko. K� nakai susum� baojw��m� mli l�, ha wiem�i n�� ahi ojw��m� mli: “Miji Ye-howa, o-Ny��m� l�, m� ni ts��o nii ni hi hao, m� ni ts��ogb� nı onyi� n� l�. Eji obo mikitai l� atoi kul�, ohej�l� aaa-tam� faa, ni ojal� hu aaatam� �sh�kei.” (Yesaia 48:17, 18)Ani osusu b� ni wiem�i n�� wo� m� hewal� l� he p��?

8 Yehowa kai� w� y� �mal� n�� mli ak� k� w�bo l� toi l�w�baana he s��. Ewo w� shi ak� k� w�fee nakai l� w�-baana he s�� y� gb�i eny� n�. Kl��kl�� l�, w�hej�l� aaata-m� faa—ebaa�m� d�mm, ebaafa babaoo, ni es�� efooo. N�ni ji eny� l�, w�jal� aaatam� �sh�kei. K� odam� �sh�naa niokw� b� ni �sh�kei l� ku� k�tsaraa n� l�, �wanejee ko b� heak� onu� he ak� es�� efo�. Ole ak� �sh�kei l� baaya n� akuy� �sh� l� naa k�ya naan�. Yehowa k�� ak� obaany� ofeejal� nii k�ya naan�. K� ob� m�d�� oye l� an�kwa l�, eha�ogbee shi k�k��k�! (Lala 55:23) Ani shiwoo n�� ewajeeehem�k�yeli ni oy�� y� Yehowa k� ejal� taom� nii l� amli l�?

‘FO� K�YA DAL� MLI’9 Anaa oti ni ji eny� ni baaye ebua bo y� otsutswaa l� mli

l� y� wiem�i ni aj� mum�� a�ma n�� mli ak�: “W�fo� k�yadal� mli.” (Hebribii 6:1) Mum�� dal� ji oti ni hi jogba�� niesa ak� Kristofoi k�mam� am�hi�. Amr� n�� w�ny�� w�yeemuu, shi w�baany� w�da y� mum��. K�fata he l�, beniKristofoi daa y� mum�� l�, am�naa miish�� babaoo y� Ye-howa s��m� mli. M�ni hew�?

10 Kristofonyo ni eda y� mum�� l� susu� nii ahe taak� Ye-howa susu� nii ahe l�. (Yohane 4:23) Paulo �ma ak�: “M�ini hi� shi y� heloo naa l�, heloo nii ahe am�jw���; shi m�ini hi� shi y� mum� naa l� jw��� mum� nii ahe.” (Roma-bii 8:5) M�i ni jw��� heloo nii ahe l� amiish�� faaa, ejaak�

9, 10. (a) M�ni hew� mum�� dal� ji oti ni hi jogba�� ni esa ak�Kristofoi k�mam� am�hi� l�? (b) M�� gb� n� mum�� nii ahe jw��m�haa an

´aa miish��?

‘Tswaa Ohe Oma Hem�k�yeli ni He Tse l� N�’ 199

Page 202: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

am�susu� am� p� am�he, am�kw��� nii k�yaaa sh���, niam�k� am�jw��m� maa heloonaa nibii as��tium� n�. M�ini jw��� mum�� nii ahe l� y� miish�� babaoo, ejaak� am�-k� am�jw��m� maa Yehowa ni ji ‘miish�� Ny��m�’ l� n�.(1 Timoteo 1:11) M� ni eda y� mum�� l� y� he miish�� waaak� eeesa Yehowa hi�, ni enaa miish�� k� ek� kaa po kpe.M�ni hew�? Kai haa w�naa hegb� koni w�k�ts�� ak� Satanji amalel� ni w�k�ye an�kwa, ni en� haa w��w�i Ts� l� tsuiny�� emli.—Ab�i 27:11; Yakobo 1:2, 3.

11 K� m� ko aaada y� mum�� l� ebi� ni ets�se ehe. Susu-m� �mal� n�� he okw�: “M�i ni edara l� an� ji niyenii kpa-kpa, m�i ni f� ni am�f�� feem� l� eha am�henum� nii [looam�jw��m�] l� ele ekpakpa k� ef�� mlikpam�.” (Hebribii5:14) Beni Paulo wie w�jw��m� ni “ele” loo w�ts�se l� l�he l�, ek� Hela wiem� ni eeeny� efee ak� ak�f�� nitsum� y�Helabii akp�ia�gb�lem� hei y� kl��kl�� afii 100 l� mli l�tsu nii, ejaak� abaany� ats�� shishi ak� ‘ets�se ehe tam� m�ni tu� ajemelekutu.’ Agb�n� susum� n� ni nakai ts�sem� l�ts�� l� he.

12 Beni af� w� l�, w�ts�seko w�gb�m�tso l�.´Ak� n�-

kw�m�n� l�, abifao leee hei ni eniji k� enaji y��. No hew�l�, ef�� eniji k�k�, ni bei kom�i po l� egbalaa ehi� mai,ni no haa ehao� ni ehi� fe� l� yaa. Fiofio l� ets�se� egb�-m�tso l� k�ts� egb�m�tso l� fai l� ni ek�f�� nitsum� l� n�.Ekase� waam�, nyi�m�, k� foijee.� Ni m�i ni tu� ajemele-kutu l� hu? K� ona kp�ia�gb�lel� ko ni eetu ajemelekutuf�f�o y� k��y�� l� mli l�, eka shi fa�� ak� onaa egb�m�tso

� Adeb�� he nilel�i k�� ak� w�n´aa henum� kr�d�� ko ni haa w�le�

he ni w�niji k� w�naji y��.´Ak� n�kw�m�n� l�, henum� n�� haa w�-

ny�� w�tswaa w�d�� k´� w��am� w�hi�m�i po. Beni hela ha henum�

n�� �m�� yoo onukpa ko l�, no haaa eny� shi edam�, enyi�, ni etashi hu.

11, 12. (a) M�ni Paulo wie y� Kristofoi ‘ahenum� nii’ loo am�jw��-m� he, ni m�ni ji wiem� ni ats�� shishi ak� “ele” l� shishi? (b) M��ts�sem� esa ak� ak�ha gb�m�tso l� koni eda ni eny� etsu nii jogba��?

200 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 203: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

l� tam� ts�ne ko ni miitsunii jogba��. Ajemelekututul� l� hesaa l� baaa trukaa—ek� �m�l�tswai babaooets�se ehe. Biblia l� ts�� mliak� gb�m�tso� ts�sem� n��“he s��nam� faaa.” Kw� b�ni s��nam� babaoo y�� heak� w��ts�se w�jw��m� l�koni ele ekpakpa k� ef��mlikpam�!—1 Timoteo 4:8.

13 W�susu nibii babaoohe y� wolo n�� mli ni baaye abua bo koni ots�se ojw��m�koni ony� oya n� oye Yehowa an�kwa ak� m� ko ni eda y�mum��. Be f�� be ni obaakp� oyi� y� oshihil� mli l�, ok�s�lem� asusu Ny��m� mlai k� shishitoo mlai l� ahe. Daniobaakp� yi� y� sane ko he l�, bi ohe ak�: ‘M�� Biblia mlimlai loo shishitoo mlai k�� sane n�� he? M�� gb� n� ma-ts� mik�tsu nii? M�ni k� mifee l� ebaasa mi�w�i Ts� l� hi�?’(Ab�i 3:5, 6; Yakobo 1:5) Yi� f�� yi� ni obaakp� y� n�k� gb�n� l� baats�se ojw��m�. Ts�sem� ni tam� n�k� l� baaha oday� mum�� nı oya n� ohi shi nakai.

14 Ey� mli ak� w�baany� w�da y� mum�� mo�, shi esaaaak� ewaa j�m� k�k�. Niyenii haa adaa. No hew� ni Paulo k��ak�: “M�i ni edara l� an� ji niyenii kpakpa” l�. Mum�� ni-yenii ni mli tsii ni oooye l� ji n� titri ni baaha ohem�k�-yeli l� mli awa. K� ok� n� ni okase� l� tsu nii y� gb� kpa-kpa n� l�, ets�� ak� oji nilel�, ni Biblia l� k�� ak� “nii ni jarawa f�� any�� ak�to he.” No hew� l�, esa ak� w�na shwel� nimli wa w�ha an�kwalei ni he y�� s��nam� waa ni w�-Ts� l�ts�� w� l�. (Ab�i 8:11; 1 Petro 2:2) Y� an�kwale mli l�, esaaa

13. M�� gb� n� w�baany� w�ts� w�ts�se w�jw��m�?14. K

´� w��da y� mum�� l�, m�� shwel� esa ak� w�n

´a, ni m�ni esa ak�

w�kw� w�he n� jogba�� y� he?

M� ni tu�ajemelekutu l�ts�se� ehe k�ts�f� ni ef�� feem�

l� n�

201

Page 204: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ak� �w�i nilee ni w�naa l� haa w�wo� w�he n� loo w�pu-pu� w�he. Esa ak� w�p�i w�mli daa koni hen�wom� loogb�j�m�i krokom�i akahe shi y� w�tsuii amli. Paulo �maak�: “Ny�kaa ny� di��ts� ny�he ny�kw�a ak� ny�y� hem�-k�yeli l� mli lo; ny�kw�a ny� di��ts� ny�he ni ahia.”—2 Ko-rintobii 13:5.

15 K� atswa tsu ko agbe naa l�, ayaa n� atsu� nibii bibiikom�i y� he. Esa ak� akwra tsu l� ni asaa ehe nibii, ni eko-l� ehe baahia ni ama eko afata he. M�ni ebi� ni w�fee koniw�da y� mum�� ni w�hi shi daa ak� mum�� gb�m�i? Su�-m� ji n� ni he hiaa fe f��. Ehe miihia ni w�ha su�m� ni w�-y�� k�ha Yehowa k� w�nanem�i Kristofoi l� mli awa daa.K� w�b� su�m� l�, w�nilee k� m�d�� ni w�b�� l� f�� baafeeefolo tam� ayawa ni jije�. (1 Korintobii 13:1-3) K� w�y� su�-m� l�, w�baany� w�da y� mum�� ni w�hi shi daa ak� mu-m�� gb�m�i.

OK� OJW��M� AMA HI�N�KAM� NINY��M� EWO HE SHI L� N�

16 Ha w�susu oti kroko ni he hiaa y� tsu ni otswaa l� mlil� he w�kw�. K� ooony� otswa ohe oma shi ak� Kristo an�-kwa s��nyi�l� l�, ehe miihia ni obu osusum� he. Satan ni jije n�� n�yel� l� he esa waa ak� m� ni haa m�i naa susu-m�i ni haa am�nijia� je� wui, am�nu� he ak� n� ko kpakpako b� ni baaba, am�heee m� am�yeee, ni am�hi�n�kam�taa. (Efesobii 2:2) Susum� ni tam� n�k� fite� Kristofonyotam� b� ni f�te fite� tso tsu l�. Miish�� sane ji ak� Yehowaeha w� d��dade ko ni he hiaa koni w�k�bu w�he, no ji hi�-n�kam�.

17 Biblia l� ets�� mum�� tawuu nii f�� ni ehe hiaa ni

15. M�ni hew� su�m� haa adaa y� mum�� l�?16. M�� susum� Satan wo� he hewal�, ni m�ni Yehowa k�ha w� koniw�k�bu w�he?17. M�� gb� n� Ny��m� Wiem� l� ts�� b� ni hi�n�kam� he hiaa ha l�mli?

202 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 205: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

w�wo koni w�k� Satan k� eje l� awu l�. Tawuu nii ni hehiaa waa n�� ate� ekome ji dadefai, ni ji “yiwalaherem� n�-hi�kam� l�.” (1 Tesalonikabii 5:8) Asraafoi ni hi shi benia�maa Biblia l� le ak� k� am�buuu dadefai l�, am�baany�mra y� ta mli. Dadefai ni ak� too hewolo eha mli l� haa k�n� ko tswa asraafonyo l� yitso l�, eyeee l� awui ts�. Hi�n�-kam� baany� abu ojw��m� ni ji osusum� l� he taak� dade-fai bu� yitso he l�.

18 Yesu fee n�kw�m�n� ni n� b� ak� m� ni hi�� hi�n�ka-m� mli. Kaim� pi�m� ni ets� mli y� gb�k� ni en� jets�re-m� l� agbe l� l�. Enanem�i ni b��k� l� kpaakpa l� ate� m�kome ts�� es�� gb� y� shika hew�. Am�te� m� kroko tso ak�eleee l� kwraa. Am�te� m�i ni eshw� l� kpa y� es�� ni am�-jo foi am�shi l�. L� di��ts� ema�bii te shi wo l�, ni am�-bol� ak� Roma asraafoi l� api� l� ni am�gbe l�. �wanejeeko kwraa b� he ak� kai ni w�k�kpe� l� sh��� kai ni Yesuk�kpe l� kwraa. M�ni ye ebua l� ni eny� edam� naa? He-bribii 12:2 l� haa hetoo ak�: “Nyam� ni ka ehi� l� hew� l�emia ehi� y� s��m�tso l� he amanehulu l� mli, ni ebuuuhi�gbele l�, ni ek�yata shi y� Ny��m� ma�ts�s�i l� nineju-r� n�.” Yesu ejieee ejw��m� k�j��� “nyam� ni ka ehi�” l� n�k�k��k�.

19 M�� nyam� ka Yesu hi� l�? Ojogba��, ele ak� k� eteen� eye an�kwa y� kai amli l�, ebaana hegb� k�tse Yehowagb�i kr��kr�� l� he. Ek� odaseyeli ni mli wa fe f�� ni ts��ak� Satan ji amalel� l� baaha. Hi�n�kam� ko b� ni baahaYesu ana miish�� ni fe en�! Ele hu ak� Yehowa baaj�� l�babaoo y� an�kwayeli gb� ni ek� l� hew�—ak� eshw� fiooni nyam� be, ni ji e-Ts� l� he ni ebaayafata y� �w�i l� baa-sh�. Yesu ha hi�n�kam� ni y�� mish�� n�� hi ejw��m� mliy� pi�m� ni ets� mli l� f�� mli. Ehe miihia ni w� hu w�-fee nakai n���. W� hu nyam� be ko ka w�hi�. Yehowa eha

18, 19. M�� n�kw�m�n� Yesu fee ak� m� ni hi�� hi�n�kam� mli, nim�� gb� n� w�baany� w�ts� w�kase l�?

‘Tswaa Ohe Oma Hem�k�yeli ni He Tse l� N�’ 203

Page 206: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

w�te� m� f�� m� hi� eba nyam ejaak� eha w� hegb� ak�w�ye w�bua ni atse egb�i kpele l� he. K� w�hala Yehowaak� w�-N�yel�, ni w�hi w��w�i Ts� l� su�m� l� mli shwe-shweeshwe y� kai k� naagbai ni ekol� w�k�baakpe l� f�� s��l�, w�k�ts�� ak� Satan ji amalel�.

20 Jeee shwe p� Yehowa shwe� ak� ej�� en�kwa tsuji, shimo� ey� he miish�� waa ak� eeefee nakai. (Yesaia 30:18;Maleaki 3:10) Ey� he miish�� ak� eeeha etsuji nine ash�nii kpakpai ni am�tsui tao� l� an�. (Lala 37:4) No hew�l� ok� ojw��m� ama hi�n�kam� ni oy�� ak� onine baa-sh� Ny��m� shiwoi l� an� l� n� daa. Kaaha Satan je� nibaaho aya l� susum� gbonyo ni je� m� nijia� wui l� mii-na on� hewal� k�k��k�. K� oy�se ak� je l� mum� l� miinaojw��m� loo otsui n� hewal� fiofio l�, ok� hi�d�� as�le k�biYehowa koni eha bo “Ny��m� hej�l� ni fe jw��m�i f�� l�.”Ny��m� hej�l� l� baabu otsui k� ojw��m� he.—Filipibii 4:6, 7.

21 M�� hi�n�kam� ni y�� miish�� nı obaany� ojw�� n� po

20. M�ni baany� aye abua bo koni on´a jw��m� kpakpa ni on

´a n�mi-

maa y� Ny��m� shiwoi l� amli?21, 22. (a) M�� hi�n�kam� ni y�� nyam k

˜a “asafo babaoo” l� mli bii

l� atsui n�? (b) Te Kristofoi ahi�n�kam� l� ate� n� ni k˜a otsui n� l�,

ni m�ni otswa ofai shi ak� obaafee?

204 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 207: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

n�! K� ofata “asafo babaoo” ni ‘baafo amanehulu kpete�-kpele l�’ he l�, susum� shihil� ni ets�� ni onine baa-sh� n� l� he okw�. (Kpojiem� 7:9, 14) K� ajie Satan k� edai-monioi l� k�j� je l� mli l�, obaana hej�l� babaoo ko niojw��m� sh��� he amr� n��. W�te� nam� ehi shi y� je�ni Satan n

´aaa m�i an� hewal� gbonyo y� mli l� mli p��?

K� ajie Satan k� ehewal� gbonyo l� k�j� je l� mli l�, kw�miish�� ni w�baana beni w�tsu� nii y� Yesu k� m�i 144,-000 ni baafata ehe k�ye n� y� �w�i l� agb�ts��m� shi-shi, koni w�k�ha shikp�� l� afee paradeiso l�! Kw� miish��ni w�naa k� w�susu hi�n�kam� ni w�y�� ak� abaafo he-lai k� kpajei f�� as��, ni abaatee w�su�l�i ni egboi l� ashi niw�baahere am� atuu k�hi shi taak� Ny��m� eto ak� adesaiahi shi l� he l�! Beni w�ts�m�� m�i ni eye emuu l�, ets�� nishiwoo ni y�� Romabii 8:21 ak� w�baana “Ny��m� bii l�anunyam heyeli l�” baaba mli, ni en� ji j��m� kpele di��-ts�.

22 Yehowa miisum� ni ona heyeli babaoo ni bako ojw��-m� mli p��. Toiboo baaha onine ash� heyeli n�� n�. Aniesaaa ak� ob�� m�d�� f�� ni ooony� k�bo Yehowa toi gbif�� gbi y� heyeli n�� hew�? Bel�, yaa n� otswa ohe omahem�k�yeli ni he tse jogba�� l� n�, koni oya n� ohi Ny�-�m� su�m� l� mli k�ya naan�!

‘Tswaa Ohe Oma Hem�k�yeli ni He Tse l� N�’ 205

Page 208: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

SANEYITSO BAAFA

B� ni Esa ak� Ak� M� ko ni Ashwie l� l� Aye Aha � � � � � � � � � � 207

M�� Be Esa ak� Aha Yi n�, ni M�ni Hew�? � � � � � � � � � � � � � � � 209

Afla�aa �am�, Oshikif��, k� Ma� S��m� � � � � � � � � � � � � � � � 212

Nibii ni Anaa K�j�� Nibii Titrii Ejw� niFe� La l� Mli k� Opiresh�n Mli Nifeem�i � � � � � � � � � � � � � � � � 215

Ye F�m� Nii ni Ak�shw�� K�yashi� He Baa l� N� � � � � � � � � � � 218

N� ni Biblia l� K�� Y� Gbalamlitsem� k� Mligbalam� He � � � � 219

B� ni Aaafee Asaa Bei ni J�� Nitsum� Mli Saji Amli Baa � � � � � 222

SAJI KROKOM�I NI FATA HE

206

Page 209: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

K� ashwie w�wekunyo ko loo m� ko ni w�k� l� sh�� hulu w��ni efee esha nı etsakeee etsui k�j� asafo l� mli l�, ed�� w� waa.B� ni w�fe� w�nii w�haa y� gb�ts��m� ni Biblia l� k�haa y� sanen�� he l� baany� ats�� n� su�m� ni w�y�� k�ha Ny��m� k� we-kukpaa ni ka w�k� Ny��m� te�.� Ny�haa w�susua saji kom�i niabaany� abi y� sane n�� he l� he w�kw�a.

Te esa ak� w�k� m� ko ni ashwie l� l� aye aha t���? Biblial� k�� ak�: “Ny�k� am� akab�: k�ji m� ko ni ats�� l� ny�mi l�ji ajwama�b�l� loo hi�jool� loo w��jal� loo m�j�l� loo daat�-l� loo amimyel� l�, l� l� ny�k� l� akayea nii tete.” (1 Korintobii5:11) Beni Biblia l� wie� b� ni esa ak� w�k� m� ni “ehiii Kris-to ts��m� l� mli l�” aye aha l� he l�, ek�� ak�: “Ny�kaherea l�k�baa ny�we, ni ny�kaflaa l� tete; ejaak� m� ni flaa l� l�, ek� l�fe� ekome y� enitsum�i f�ji l� amli.” (2 Yohane 9-11) Esaaa ak�w�k� m� ni ashwie l� l� susu� Ny��m�jam�� saji ahe, ni asa�esaaa ak� w�k� l� b�� naanyo. A�ma y� September 15, 1981,The Watchtower l� baafa 25 l� mli ak�: “Wiem� folo tam� ‘teoy�� t���’ k�k� ni oook�� m� ko l� baany� afee kl��kl�� nifee-m� ni baaha ok� l� agba sane, ni ebaany� eha ok� m� l� ab�naanyo po. Ani w�baasum� ni w�fee n� ko ni baany� eha w�k�m� ko ni ashwie l� l� ab� naanyo?”

Ani ehe miihia ni w�k� am� akab� kwraa? H��, y� yi�toi sr�toiahew�. Kl��kl�� l�, k� w�fee nakai l� ets�� ak� w�ye� Ny��m�k� e-Wiem� l� an�kwa. Jeee be ni ey�� ml�o k�ha w� ak� w��-bo Yehowa toi l� p� w�bo� l� toi, shi w�fe� nakai y� be mli ninakai feem� wa hu. Su�m� ni w�y�� k�ha Ny��m� l� tsir�� w�ni w�bo ekitai l� f�� atoi, ejaak� w�le ak� eye� jal� sane ni ey�su�m�, ni emlai l� ahe y� s��nam� waa k�ha w�. (Yesaia 48:17;1 Yohane 5:3) N� ni ji eny� l�, k� w�k� eshafeel� ni tsakeee etsuil� eb��� l�, eje�ba gbonyo l� ny��� ats��e w� k� m�i krokom�i

� Biblia mli shishitoo mlai ni k�� sane n�� he l� k�� m�i ni k�� ak� am�-k� asafo l� eb��� d��� l� hu ahe.

B� ni Esa ak� Ak� M� ko niAshwie l� l� Aye Aha

Saji Krokom�i ni Fata He 207

Page 210: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

ni y�� asafo l� mli l�, ni efiteee wekukpaa ni ka w�k� Ny��m�te� l�, ni ehaa awie� asafo l� he ekpakpa. (1 Korintobii 5:6, 7)N� ni ji et� l�, k� w�k� Biblia mli shishitoo mlai tsu nii k�m� shil�, ebaany� eye ebua m� ni ashwie l� l� po. K� w�fi yi� ni sa-neyeli ajinafoi akuu l� ekp� l� s�� l�, ebaany� ena eshafeel� niyelik�buam� ni onukpai l� k�ha l� l� f�� s�� l� etsakeee etsui l�n� hewal� kpakpa. Ak�ni wekukpaa kpakpa ni ka ek� esu�l�i l�ate� l� e�m�� l� hew� l�, ekol� no baaye abua l� ni ‘ehi� atser�l�,’ ni ena hi�d�� ni y�� esha ni efee l� he, koni ek� gb�i ni baa-ha ena ek� Yehowa te� wekukpaa eko��.—Luka 15:17.

Ni k´� ashwie w�wekunyo ko hu? Y� shihil� ni tam� n�k� mli

l�, wekukpaa gbagbalii ni ka w�k� w�wekunyo l� te� l� baa-ny� aka su�m� ni w�y�� k�ha Yehowa mlai l�. Te esa ak� w�k�w�wekunyo ko ni ashwie l� l� aye aha t���? W�ny�� w�wie shi-hil� f�� shihil� ni ekol� en� k�baaba l� he y� wolo n�� mli, shiny�haa w�susua shihil�i eny� kom�i ni he hiaa l� ahe w�kw�a.

Y� shihil�i kom�i amli l�, ekol� wekunyo ni ashwie l� l� k� w�y� shıa kome mli ni efata weku k�kr�� l� he. Ak�ni shwiem� niashwie l� l� ets��� ak� ejeee weku k�kr�� l� mlinyo d��� hew�l�, ebaany� ek� ehe awo weku l� daa gbi nifeem�i amli. Shi gb�ni ek� l� ts�� ak� efite Ny��m�jam� mli wekukpaa ni ka ek�eweku l� mli bii ni ji Odasefoi l� ate� be ko ni eho l�. No hew�l�, weku l� mli bii ni ye� Yehowa an�kwa l� ha� wekunyo niashwie l� l� awie y� am�-Ny��m�jam�� nifeem�i ashishi.

´Ak�

n�kw�m�n� l�, weku k�kr�� l� mlinyo ni ashwie l� l� baany� etaweku Biblia mli nikasem� ni afe� l� mli, shi eny�� ek� ehe awomli. Shi k� m� ni ashwie l� l� ji gbek� y� mla naa l�, eji f�l�i l�as� lolo ak� am�ts�se l� ni am�k� gb�ts��m� aha l�. No hew� l�,f�l�i ni y�� su�m� l� baany� am�k� l� akase Biblia l�.�—Ab�i 6:20-22; 29:17.

Y� shihil�i krokom�i amli l�, wekunyo ni ashwie l� l� fataaaweku k�kr�� l� he ni ek� am� b� shıa kome mli hu. Ey� mliak� ekol� ehe baahia ni ek� weku l� mli bii l� ashara y� weku

� K´� ootao saji babaoo ni k�� b� ni esa

´ak� ak� m� ko ni ji gbek� y� mla

naa ni ashwie l� l� aye aha l� he l�, kw�m� October 1, 2001, Buu-M�� l� baa-fa 16-17 k� November 15, 1988, The Watchtower l� baafa 20 l�.

208 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 211: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

saji kom�i ni he hiaa ni ef��� kaa ahe mo�, shi esaaa ak� afe�en� n�ton�to. Weku mli bii ni ji Kristofoi ni ye� Yehowa an�-kwa l� tao� naajiem�i ni baaha efee tam� n� ni t�m� ko b� heak� am�k� am�wekunyo ko ni ashwie l� ni k� am� b� shıa komemli l� baashara. Y� no najia� l�, an�kwa ni am�ye� Yehowa k�esafo l� baaha am�k� �mal� mli gb�ts��m� ni k�� b� ni esa ak�ak� m� ko ni ashwie l� l� aye aha l� he l� atsu nii. An�kwayeligb� ni tam� n�k� ni am�aak� l� ts�� ak� am�miisum� m� ni efeeesha l� ekpakpa, ni no baany� aye abua l� koni toigbalam� niak�ha l� l� awo yibii kpakpai.�—Hebribii 12:11.

� K´� ootao saji babaoo ni k�� b� ni esa

´ak� ak� wekunyo ko ni ashwie l�

l� aye aha l� he l�, kanem� �mal� mli �aawoo ni y�� April 15, 1988, TheWatchtower l� baafa 26-31 l� k� September 15, 1981 n

˜� l� baafa 26-31 l�.

M�� Ny��m�jam�� nifeem�i amli esa ak� yoo ni ji Kristo-fonyo l� aha eyi n�, ni m�ni hew�? Ny�haa w�susua n� ni ak�mum� tsir� b�fo Paulo ni ewie y� sane n�� he l� he w�kw�a. Ek�gb�ts��m� ni baany� aye abua w� koni w�ny� w�kp� yi� kpa-kpai ni wo� Ny��m� hi� nyam ha y� sane n�� he. (1 Korintobii11:3-16) Paulo ts�� nibii et� ni esa ak� w�susu he: (1) nifeem�i nik� yoo ko k� ehe miiwo mli l� esa ak� eha eyi n�, (2) shihil�i amlini esa ak� efee nakai, k� (3) yi�toi ahew� ni esa ak� ek� shishitoomla n�� atsu nii.

Nifeem�i l�. Paulo tsi nifeem�i eny� ta: s�lem� k� gbal�. (1 Ko-rintobii 11:4, 5) S�lem� ji jam� mli nifeem� ni aj�� bul� ni mlikw� mli ak� Yehowa gbaa sane. �m�n� l�, k� Kristofonyo niabaptisi l� l� miigbala Biblia mli ts��m�i l� ate� eko mli eets��m� ko loo m�i l�, no ts�� ak� eegba. Ani Paulo miits�� ak�, be f��be ni yoo aaas�le loo eeets�� Biblia mli an�kwale l�, esa ak� ehaeyi n�? Dabi. Shihil� mli ni es�le� loo ets�� nii y� l� baats�� n�ni esa ak� efee.

M�� Be Esa ak� Ah`a Yi n�,

ni M�ni Hew�?

Saji Krokom�i ni Fata He 209

Page 212: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Shihil�i l�. Paulo wiem�i l� ts�� ak� eewie shihil�i eny� he—weku mli k� asafo�. Ek�� ak�: “Yoo f�� yoo hu yitso ji nuu . . .Yoo f�� yoo nı s�le� aloo gbaa nı eyitso ka efolo l�, l� hu eegbeeyitso l� he gu�.” (1 Korintobii 11:3, 5) Wu l� ji m� ni Yehowaeto ak� weku l� yitso. K� yoo ko miitsu s�i ni Yehowa k�f� ewul� n� l� he nii, ni efeee n� ko k�jieee bul� kpo ets��� ewu l� yi-tsoyeli l�, eegbe ewu l� yitsoyeli l� he gu�.

´Ak� n�kw�m�n� l�, k�

ehe bahia ni yoo ko akw� Biblia mli nikasem� n� be mli ni ewuta nikasem� l� mli loo ey� j�m� l�, ehaa eyi n� k�ts�� bul� niey�� k�ha ewu yitsoyeli l�. Yoo l� haa eyi n� k� abaptisi ewu l�loo abaptisiko l�, ejaak� wu l� ji weku l� yitso.� Nakai n��� k�ees�le loo eets�� nii be mli ni ebinuu ni ji gbek� y� mla naa shiabaptisi l� l� y�� j�m� l� ebaaha eyi n�, jeee k� susum� ak� ebi-nuu l� ji weku l� yitso, shi mo� y� hegb� ni ak�ha hii ni abaptisiam� y� Kristofoi asafo l� mli l� hew�.

Wiem� ni Paulo wie ak�, “k�ji m� ko miisum� ak� eeefee ehebeil� [loo naataal� y� en� he] l�, w� l� w�feee nakai, ni Ny�-�m� asafoi l� hu efeee nakai” l� haa w�naa ak� asafo l� mli jishihil� ni ji eny� l�. (1 Korintobii 11:16) Hii ni abaptisi am� jim�i ni nyi�� hi� y� Kristofoi asafo l� mli. (1 Timoteo 2:11-14;Hebribii 13:17) Hii p� ji m�i ni Ny��m� efa ak� ahole am� onu-kpai k� asafo� s��l�i koni am�kw� Ny��m� tooku l� n�. (B�foi l�Asaji 20:28) Shi bei kom�i l�, ehe bahiaa ni Kristofoi yei atsu s�ikom�i ni hii ni abaptisi am� ni sh�� taom� nii kom�i ahe l� p�tsu� he nii l� ahe nii.

´Ak� n�kw�m�n� l�, ekol� ehe baahia ni

ekw� kpee k�ha shi�m�yaa n� ak�ni hii ni abaptisi am� ni sa nibaakw� n� b� j�m� l� hew�. Aloo ekol� ebaakw� shıa Biblia mlinikasem� ko n� be mli ni nuu ni abaptisi l� y� j�m�. Ak�ni nifee-m� n�� fata Kristofoi asafo l� nits��m� nitsum� l� he hew� l�, esaak� eha eyi n� k�ts�� ak� eetsu nitsum� ko ni esa ak� nuu atsu.

Shi jam� mli nifeem�i krokom�i babaoo y� ni k� yoo k� ehemiiwo mli l�, ehe ehiaaa ni eha eyi n�.

´Ak� n�kw�m�n� l�, ehe

ehiaaa ni eha eyi n� k� eeha sane hetoo y� Kristofoi akpeei ashi-

� Esaaa ak� yoo ni ji Kristofonyo l� s�le� ni anu� k´� ewu ni ji Kristofonyo

l� y� j�m�, ja y� shihil�i kr�d�i kom�i amli, tam� k´� hela ko ha nuu l� t� mu

n�k�.

210 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Page 213: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

shi, ek� ewu loo nuu kroko niabaptisi l� miitsu shıa k� shıashi�m� nitsum� l�, loo ek�ebii ni abaptisiko am� l� efeeekome k�miis�le loo k�miika-se nii l�. Y� an�kwale mli l�,ekol� ny�mi yoo ko y� sanebi-m�i krokom�i y� sane n�� he,ni k� eyi� et��� l� y� shihil� koni k�� sane n�� he l�, ebaany�etao saji amli efata en� he.� K�

en� f�� s�� l� eyi� et��� l� ni k�l� eha eyi n� y� ehenilee hew� l�,ejeee t�m�, taak� w�naa y� mfoniri l� mli l�.

Yi�toi ni y�� s��. W�naa yi�toi eny� hew� ni esa ak� Kristofoini ji yei l� aha am�yi n� l� y� 1 Korintobii 11:10 l�, j�m� kane�ak�: “Esa ak� yoo ana hewal� he okadi ko y� eyite� y� �w�i b�-foi l� ahew�.” Kl��kl�� l� kadim� wiem� ni ji “hewal� he okadiko” l�. K� yoo ko ha eyi n� l� ek�ts�� ak� ekp�l�� hegb� ni Yeho-wa k�ha hii ni abaptisi am� ni y�� asafo l� mli l� n�. No hew� l�,ek�ts�� ak� esum�� Yehowa Ny��m� ni eye� l� an�kwa. W�naayi�too ni ji eny� l� y� wiem�i ni ji “y� �w�ib�foi l� ahew�” l�mli. M�� gb� n� yei ayi n� ni am�haa l� naa mum�� b�� nii he-wal�i n�� an� hewal� y�?

K� m�i ni y�� Yehowa gb�jian�too l� mli y� �w�i k� shikp��l� n� l� ba am�he shi am�ha emli hegb�i ni Ny��m� eto l�, �w�i-b�foi l� kase� n� ko k�j�� mli. Agb�n� hu, am�kase� n� ko k�j��n�kw�m�nii kpakpai ni adesai ni yeee emuu l� fe� y� en� gb�fa�l� mli. N� hew� ji ak� esa ak� am� hu am�ba am�he shi am�hagb�jian�i ni Yehowa to� l�—n� ko ni be ko ni eho l� �w�ib�-foi babaoo ny��� am�fee l�. (Yuda 6) Agb�n�, ekol� �w�ib�foi l�baana ak� Kristofonyo yoo ko y� niiashikpam� babaoo, nilee ba-baoo, k� hi�shikam� babaoo fe nuu ko ni abaptisi l� ni y�� asafol� mli, shi f�� s�� l� ek� miish�� baa ehe shi ehaa hegb� ni nuu

� K´� ootao en� he saji babaoo l�, ofain� kw�m� July 15, 2002, Buu-M��

l� baafa 26-27 l�, k� February 15, 1977, The Watchtower l� baafa 125-128 l�.

211

Page 214: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

l� y�� l�. Y� shihil�i kom�i amli l� ebaany� eba l� ak� yoo n�� jiKristofonyo ni af� l� mu ni ji Kristo nanem�i niyel�i l� ate� m�kome. Yoo n�� baana hegb� ni n� kw� fe n� ni �w�ib�foi l� y��l�, ni ek� Kristo baaye ma�ts� y� �w�i w�s��. M�� n�kw�m�n�kpakpa en� ji k�ha �w�ib�foi l� n�k�! H��, eji hegb� kpele k�hany�mim�i yei f�� ak� am�aats� an�kwa ni am�ye� k� am�he shini am�baa y� �w�ib�foi an�kwafoi akpekpei ab� hi� l� n� am�-ts�� ak� am�ji humii ni fe� toiboo!

212 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

Afla�aa �am�. Yehowa Odasefoi he� ye� ak� am�yi shi niam�aama y� afla�aa hi� loo afla�aa ni am�aa�a beni aatswa ja-kuma� lala ko l� ji jam� nifeem� ni ts�� ak� Jakuma� l� looehi�nyi�l�i l� ni baahere am�yiwala shi jeee Ny��m�. (Yesaia43:11; 1 Korintobii 10:14; 1 Yohane 5:21) Ma� hi�nyi�l�i ni ham�i fee nakai l� ate� m� kome ji Ma�ts� Nebukadnezar ni yeblema Babilon n� l�. Ma�ts� hewal� n�� fee amaga agbo ni efam�i ni eye� am�n� l� koni am�kula shi am�ha amaga l� beniatswaa lala ko ni tam� jakuma� lala l�, nı ek�ts�� am� ak� ejeagbo ni ey� jam� he miish�� waa. Shi Hebribii et�—Shadrak,Meshak k� Abednego—kotooo amaga l�, ey� mli ak� nakai fee-m� baaha agbe am� po.—Daniel yitso 3.

Yin�sane he nilel� Carlton Hayes �ma ak� �m�n� l� “ma�afla�aa l� ji ma�hed�� okadi titri, ni eji n� titri ni m�i ni d��am�maji l� ahe l� jaa. . . . M�i jie� am�faii y� am�yi k� ak�ma� afla�aa miiho, ni afol�� lalawiem�i k�jie� ma� afla�aa l�yi, ni gbek�bii laa lalai k�jie� ma� afla�aa l� yi.” Ek�fata he ak�aye� “gbijuji” tam� July 4 ni aye� y� United States l� ni abu�ma� abladei l� tam� “hetsel�i” k� ma� l� hei kom�i tam� “s�-lem�tsui” ni ak�jie� ma�hed�� kpo. Brazil ma�s��l� ko ni kw��asraafoi an� l� wie y� ma� gbijur�yeli ko shishi ak�: “Ak� woohaa ma� afla�aa l� ni ajaa l� . . . taak� ajaa Jakuma� l�.” Be

Afla�aa �am�, Oshikif��,k� Ma� S��m�

Page 215: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Saji Krokom�i ni Fata He 213

ko ni eho l� a�ma y� niiamlitaom� wolo ko (The EncyclopediaAmericana) mli ak�, “afla�aa l� y� kr��kr�� tam� kr�s.”

Ny�s�� n�� n��� l� a�ma y� niiamlitaom� wolo ni w�tsı tak�ts� hi� l� mli ak� jakuma� lalai ji “wiem�i ni ak�ts�� ak� ad��ma� l� he, ni bei pii l� ak�bi� Ny��m� koni ets�� ma� l� gb� niebu ma�bii l� k� am�n�yel�i l� ahe.” No hew� l�, nilee y� mliak� Yehowa tsuji bu� ma� nifeem�i ni a�aa afla�aa ni alaa ja-kuma� lalai y� mli l� ak� jam� nifeem�. Beni wolo ko ni wie�Amerikabii ahe (The American Character) l� wie� kpoom� niYehowa Odasefoi abii kpo� ak� am�aa�a afla�aa loo am�aakama� kita y� U.S. skul sr�toi amli l� he l�, ek�� ak�: “Ma�Saneyelihe Wulu l� ema n� mi y� saji sr�toi ni eye l� amli ak�ma� nifeem�i n�� ni afe� daa gbi y� skul sr�toi amli l� ji jam�nifeem�.”

Ey� mli ak� Yehowa webii l� k� am�he wooo ma� nifeem�i niam�bu� ak� ete� shi ewo� �mal�i l� amli mo�, shi am�teee shiam�wooo m�i ni k� am�he wo� nifeem�i n�� amli l�. Agb�n�hu, am�jie� bul� kpo am�ts�� jakuma� afla�ai l� ak� ma� oka-dii, ni am�baa am�he shi am�haa n�yelii ni ato y� gb� kpakpan� l� ak� “hegb�i ni ye� n�” ni s�m�� ak� “Ny��m� s��l�.” (Ro-mabii 13:1-4) No hew� l�, Yehowa Odasefoi bo� gb�ts��m� ak�am�s�le “aha ma�ts�m�i k� m�i f�� ni ye� onukpai l�” toi. Shiyi�too hew� ni w�fe� nakai ji “koni w�hi shi kpoo y� hej�l� mli,y� Ny��m� jam� k� je�ba ni hi� s�� f�� mli.”—1 Timoteo 2:2.

Ma�kwram�� oshikif��. An�kwa Kristofoi eteee shi ewooom�i ni f�� oshiki l�. Am�shi��� k�shiii oshikif��, ni am�baaam�he shi am�haa n�yel�i ni ats�� oshikif�� n� ahole� am� l�.K�l�, am�k� am�he wooo ma�kwram�� saji amli kwraa. (Mateo22:21; 1 Petro 3:16) M�ni esa ak� Kristofoi ni y�� maji ni any��m�i an� doo ak� am�f� oshiki loo ate� shi awo� m�i ni eyaaahei ni af�� oshiki y� l� mli l� afee? Ak�ni Shadrak, Meshak, k�Abednego tee Dura �a l� n� hew� l�, Kristofonyo ni y�� shihil�ni tam� n�k� mli l� baany� eyabote n� ni af�� oshiki y� mli l�mli, k� ehenilee baa�m� l� gb�. K�l�, ebaakw� ehe n� jogba��koni ekafi m� ko s��. Esa ak� esusu shishitoo mlai ekpaa ni nyi�s�� n�� ahe jogba��:

Page 216: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

214 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

1. Yesu s��nyi�l�i l� ‘j��� je l��.’—Yohane 15:19.

2. Kristofoi dam� Kristo k� e-Ma�ts�yeli l� najia�.—Yohane18:36; 2 Korintobii 5:20.

3. Kristofoi asafo l� y� hem�k�yeli kome, ni Kristo su�m� l�ni am�y�� l� eha am�fee ekome.—1 Korintobii 1:10; Kolosebii3:14.

4. M�i ni af�� oshiki k�halaa am� l� anifeem�i ahe s�i baka-m�� m�i ni f�� oshiki k�halaa am� l� an�.—Kadim� shishitoomlai ni y�� wiem�i ni a�ma y� 1 Samuel 8:5, 10-18 k� 1 Timo-teo 5:22 l� amli l�.

5. Yehowa bu shwel� ni Israelbii l� na ak� am�na n�yel� ni jiadesa l� ak� nifeem� ni ts�� ak� am�kwa l�.—1 Samuel 8:7.

6. Esa ak� Kristofoi k� henilee ni ebuuu m� f� awie k� am�-miishi� Ny��m� Ma�ts�yeli ni ji n�yeli l� he sane am�miits��m�i ni fi� ma�kwram�� kui sr�toi l� as�� l�.—Mateo 24:14; 28:19, 20; Hebribii 10:35.

Ma� s��m�. Y� maji kom�i amli l�, Mla bi� ni m�i ni egbeskul naa ni kpo� ak� am�k� am�he aaawo asraafoi anitsum� mliny�ji ab� ko l� atsu ma� s��m� nitsum� y� no najia�. K� ehebahia ni w�kp� w�yi� y� en� he l�, esa ak� w�s�le y� he, k� ebaa-hi l� w�k� naanyo Kristofonyo ko ni eda y� mum�� asusu he, nino s�� l� w�dam� w�henilee ni w�ts�se l� y� sane n�� he l� n�w�kp� w�yi�.—Ab�i 2:1-5; Filipibii 4:5.

Ny��m� Wiem� l� k�� w� ak� ‘w�bo onukpai k� n�yel�i l�atoi, w�saa w�he k�ha nitsum� kpakpa f�� nitsum� kpakpa, niw�fee kpoo.’ (Tito 3:1, 2) Ak�ni en� y�� w�jw��m� mli hew� l�,w�baany� w�bi w�he saji ni nyi� s�� n�� ak�: ‘

´Ak� Kristofonyo

l�, k� mikp�l� ma� s��m� ni ak�f� mihi� l� n� l�, ani ebaahamik� mihe awo ma�kwram�� saji loo apasa jam� mli?’ (Mika4:3, 5; 2 Korintobii 6:16, 17) ‘Ani nitsum� n�� tsum� baaha ewak�ha mi ak� matsu s�i ni ka min� ak� Kristofonyo l� he nii looeha� matsu s�i n�� ahe nii?’ (Mateo 28:19, 20; Efesobii 6:4; He-bribii 10:24, 25) ‘Y� gb� kroko n� l�, ani nitsum� n�� tsum�baaha mana hegb� k�l�� mis��m� nitsum� l� mli, ni ekol� mik�mihe awo be-f�� s��m� nitsum� l� mli?’—Hebribii 6:11, 12.

Page 217: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

K� Kristofonyo ko j� ehenilee mli ekp�l� n� ak� ebaatsu ma�s��m� nitsum� l� koni akawo l� tsu� l�, esaaa ak� nanem�iKristofoi wie� shi� eyi�kp�� n��. (Romabii 14:10) Ni k� ekp�eyi� ak� etsu� ma� s��m� nitsum� l�, no hu esaaa ak� awie�ashi�.—1 Korintobii 10:29; 2 Korintobii 1:24.

Nibii ni anaa k�j�� nibii titrii ejw� ni fe� la l� mli. Anaa ni-bii n�� k�j�� nibii titrii ejw� ni fe� la, ni ji wala yibii tsuji,wala yibii y�ji, platelets, k� plasma l� amli.

´Ak� n�kw�m�n� l�,

hemoglobin y� wala yibii tsuji l� amli. Ak� nibii ni anaa k�j��hemoglobin ni y�� la mli l� tsaa m�i ni b� la loo am�ho la ba-baoo l�.

Plasma oha mlijaa 90 ji nu, ni nibii ni haa gb�m�tso l� tsu�nii jogba��, �oo k� niyenii mli hewal� hu y� mli. Agb�n� hu,nibii ni haa la w��, nibii ni y�� wala yibii l� amli ni wu� shi�helai, k� nibii krokom�i tam� albumin y� plasma mli. K� m�ko y� he ko ni hela ko baany� am� l� l�, ekol� datr�foi baa-ts�� ak� agbu l� gamma globulin ni ana k�j� plasma ni y��m�i ni am�gb�m�tso wu� eshi� nakai hela l� mli l�. Abaany�ana interferons k� interleukins y� wala yibii y�ji l� amli, ni ak�en� tsaa helai kom�i ni ts��e� m� ni muawai haa anaa l� k�kansai kom�i hu.

Ani esa ak� Kristofoi akp�l� helatsam� mli nifeem�i ni ak� ni-bii ni anaa k�j�� nibii titrii ejw� ni fe� la l� amli l� tsu� nii y� mlil� n�? Biblia l� k� en� he gb�ts��m� ni y�� fitsofitso haaa, nohew� l� esa ak� m� f�� m� aj� ehenilee mli ekp� eyi� y� Ny�-�m� hi�. M�i kom�i baakpoo nibii ni anaa k�j�� nibii titrii ejw�ni fe� la l� amli l� f��, ejaak� am�susu� ak� Mla ni Ny��m�wo Israelbii l� k�� ak� ‘atsi’ la ni j�� b�� n� f�� b�� n� mli l�‘ashwie shikp��.’ (5 Mose 12:22-24) M�i kom�i he� la loo am�-kp�l�� ni ak� nibii titrii ejw� ni fe� la l� eko atsa am�, shi ekol�

Nibii ni An´aa K�j�� Nibii Titrii Ejw� ni

Fe� L´a l� Mli k� Opiresh�n Mli Nifeem�i

Saji Krokom�i ni Fata He 215

Page 218: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

216 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

am�baakp�l� ni ak� nibii ni anaa k�j�� nibii titrii ejw� ni fe� lal� amli l� atsa am�. Ekol� am�baasusu ak� nibii ni anaa k�j�� ni-bii titrii ejw� ni fe� la l� amli l� dam��� shi k�haaa b�� n� ni anala l� k�j� emli l� wala d���.

K� ookp� oyi� y� nibii ni anaa k�j�� nibii titrii ejw� ni fe� lal� amli l� ahe l�, susum� saji ni nyi� s�� n�� ahe: Ani mile ak� k�mik�� misum��� ni ak� nibii ni anaa k�j�� nibii titrii ejw� ni fe�la l� amli l� eko tsu� nii y� mihelatsam� mli l�, bel� miits�� ak�miihi tsofai ni ak� nibii n�� fee, nı ak�wu� ashi� helai k� mua-wai ni k� helai baa loo n� ni haa law�� koni la akaho m� fe ninel�? Ani many� magbala n� hew� ni misum��� nibii ni anaa k�-j�� nibii titrii ejw� ni fe� la l� amli l� ate� ekom�i loo n� hew�ni misum�� ekom�i l� amli mats�� datr�foi?

Opiresh�n mli nifeem�i. Ekom�i ji hemodilution k� cell sal-vage. K� ak� hemodilution miitsu nii l�, ajie� m� ni afe� l�opiresh�n l� la awo� r�ba kotokui kom�i amli, ni ahaa l� tsofaik�to� n� ni ajie l� najia�, ni k� agbe opiresh�n l� naa l� aku�s�� ak� ela l� haa l�. K� ak� cell salvage miitsu nii l�, agbalaa m�ni afe� l� opiresh�n l� la ni ho� l� awo� n� ko mli, ni ado� n�ni ak�haa l� eko��. Ak�ni esoro gb� ni datr�fonyo f�� datr�fo-nyo ts�� n� etsu� helatsam� mli nifeem�i n�� ahe nii hew� l�,esa ak� Kristofoi aha datr�foi ni baakw� am� l� agbala gb� n� niam�baats� am�fee en� l� mli am�ha am�.

K� ookp� oyi� y� helatsam� mli nifeem�i n�� ahe l�, bi ohesaji ni nyi� s�� n��: ‘K�ji y� mihelatsam� l� mli l�, abaaha mila

NIBII NIKRISTOFOI HI�

A

WalaYibii Tsuji

WalaYibii Y�ji

Platelets Plasma

NIBII NIASHI AHAKRISTOFOI

Nibii nian

´aa k�j��

wala yibiitsuji amli

Nibii ni an´aa

k�j�� walayibii y�ji amli

Nibii ni an´aa

k�j�� plateletsamli

Nibii nian

´aa k�j��

plasma mli��

����

����

���

����

����

����

����

����

����

����

����

����

����

����

Page 219: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Saji Krokom�i ni Fata He 217

l� fa ko ayats� ts�ne ko mli, nı ekol� abaatsı la l� naa be fioo daniebaaba migb�m�tso l� mli eko�� l�, ani mihenilee ebu� mi f�ak� la l� eje mimli, ni no hew� l� esa ak� ‘atsi ashwie shikp��’?(5 Mose 12:23, 24) K� y� mihelatsam� mli ni ajie mila l� ekoni ayab�je l� nı aku s�� ak�wo mimli l�, ani mihenilee ni mik�Biblia l� ets�se l� l� gba� minaa? Ani mile ak� k� mik�� misu-m��� helatsam� mli nifeem�i ni ak� mi di��ts� mila baatsu nii

SAJI NI OBAANY� OBI DATR�FONYO L�

K´� on

´a ole ak� abaafee bo opiresh�n loo ak� ni-

bii ni an´aa k�j�� l

´a mli baatsu nii y� ohelatsam�

mli l�, kw�m� ak� ohi� durable power of attorney(DPA) wolo l� ni ofee nibii ni he hiaa koni akahabo l

´a l� lo. K�fata he l�, obaany� obi odatr�fonyo

l� saji ni nyi� s�� n��:

ˇ Ani m�i f�� ni baafata ohe k�tsa mi l� le ak�Yehowa Odasefonyo ji mi, ni mif

˜a ak� akaha mi

a kwraa (l´a, wala yibii tsuji, wala yibii y�ji, plate-

lets, loo plasma ni an´aa y� l

´a mli) y� shihil� f��

shihil� mli?

ˇ K´� ek�� ebaaha bo tsofa ni nibii ni an

´aa k�j��

nibii titrii ejw� ni fe� l´a l� amli l� y� mli l�, m�ni

ak�fee tsofa n��? Tsofa n�� enyi� ekol� ebaaha bo,ni m�� gb� n� ebaats� ek�ha bo?

ˇ K´� mihenilee �m�� mi gb� ni mahe nibii ni

an´aa k�j�� nibii titrii ejw� ni fe� l

´a l� amli l� eko l�,

m�� gb�m�tso� naagbai baany� aj� mli aba? M��gb

`�i krokom�i y�� ni abaany� ats� n� atsa mi?

Dani obaakp� oyi� y� sanebim�i ni ets� hi� l�ahe l�, ts

˜ıi otut�m�i l� at

˜a ots�� Yehowa y� s�le-

m� mli. Ewo shi ak� ebaaha m�i f�� ni nilee eshw�am�, ni am�yaa n� am�k� hem�k�yeli ‘kpaa fai’koni eha am� eko l� nilee.—Yakobo 1:5, 6.

Page 220: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

218 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

y� mli l� ate� eko eko l�, bel� miits�� ak� mikp�l�� ak� ajie milani akw� mli, ni miihi ts�ne ni ak�jie� muji y� la l� mli loo ts�neni ak�ye� tsui l� najia� k� aafee tsui l� opiresh�n l�?’

Esa ak� Kristofonyo f�� Kristofonyo akp� eyi� y� b� ni ebaa-sum� ni ak� ela atsu nii aha k� aafee l� opiresh�n l� he. Esa ak�ekp� eyi� hu y� la ni agbalaa ni akw�� mli k� helatsam� mli ni-feem�i ni eba n� ny�s�� n��, ni ajie� m� l� la fioo ko, ni ekol�y� gb� ko n� l� ab�je� l� ni asaa ak�haa l� eko�� l� he.

F�m� nii ni ak�shw�� k�yashi� he baa l� esaaa Ny��m� hi�,ejaak� ehaa m� susu� l� p� emiish��nam� he, ni esusu� nibiini he tseee he. Agb�n� hu m� ni k� ef�m� nii shw�� k�yashi�ehe baa l� baany� abu m�i krokom�i hu ak� m�i ni haa enaab�l�nam�� miish�� k�k�. Ehaaa m� l� abu b�l�nam� ak� su�-m� kpojiem� ni yaa n� y� m�i eny� ate�, shi mo� ebu� l� ak�n� ni ek�gbe� eb�l�nam�� ak�n�i, koni ena miish��. Miish��-nam� n�� s�� ets���. Y� an�kwale mli l�, f�m� nii ni ak�shw��k�yashi� he baa l� egbeee gb�m�tso� henum�i k�ha “ajwama�-b��, nya�em� nitsum�, . . . ak�n� f��,” shi mo� ehaa emli wo�wu.—Kolosebii 3:5.

B�fo Paulo �ma ak�: “Ny� m�i ni asum�� ny�, . . . ny�haaw�tsuua w�he k�j�a heloo k� mum� f�� he muji mli, ni w�-gbe hetsem� naa y� Ny��m� gbeyeishem� mli.” (2 Korintobii7:1) K� ewa waa k�ha bo ak� ok� wiem�i n�� aaatsu nii l�, oni-jia� akaje wui. Yehowa ‘��faa mra,’ ni eye� ebuaa m� be f��be. (Lala 86:5; Luka 11:9-13) Y� an�kwale mli l�, otsui ni bu�bo f�, k� m�d�� ni ob�� koni oye su n�� n�—ey� mli ak� beikom�i l� ok� ohe wo� mli mo� l�—ts�� ak� oy� su kpakpa. Haehi ojw��m� mli hu ak� “Ny��m� da fe w�tsui, ni ele nii fiaa.”(1 Yohane 3:20) Jeee w�he eshai l� p� Ny��m� naa; enaa w�suif��. En� haa emusu� ts�� l� ni ebo� s�lem�i ni w�j�� w�tsuiia�

Ye F�m� Nii ni Ak�shw��K�yashi� He Baa l� N�

Page 221: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

w�s�le� koni ena w� m�b� l� toi. No hew� l� j�� otsui� ok� he-shibaa atsi ab��k� Ny��m� y� s�lem� mli daa tam� gbek� yaaets� ��� k� eyaje naagba mli l�, ni onijia� akaje wui. Yehowabaaha ona henilee kpakpa. (Lala 51:3-14, 19; Yesaia 1:18) Shiehe miihia ni otsu os�lem�i l� ahe nii.

´Ak� n�kw�m�n� l�, ehe

baahia ni okpoo b�l�nam� he mfonirii f�� k� agb�n� hu nane-m�i f�ji.�

K� y� om�d��b�� l� f�� s�� l� ony��� okpa of�m� nii ni ok�-shw�� k�yashi� ohe baa l�, ofain� ok� of�l� ni ji Kristofonyo loony�mi ko ni eda y� mum�� ni ji onaanyo, ni susu� ohe l� agbahe sane.�—Ab�i 1:8, 9; 1 Tesalonikabii 5:14; Tito 2:3-5.

� Gb� titri ni wekui pii ts�� n� am�kud�� b� ni ak� k�mpiuta tsu� nii ahaay� shıa l� ji ak� am�k�maa he ni m� f�� m� baany� ana. K�fata he l�, wekuikom�i ehe k�mpiuta n� gb�jian�too ko am�wo am�k�mpiuta l� n�, konieka�m� gb� ni nibii gbohii j� Internet l� n� ebote am�k�mpiuta l� mli. Shik�mpiuta n� gb�jian�too ko b� ni hi k�wula shi.� K� ootao �aawoo kpakpai ni ts�� b� ni abaafee aye su gbonyo n�� n� l�,

kw�m� sane ni ji “Young People Ask . . . How Can I Conquer This Habit?” nije kpo y� November 2006 Awake! l� mli l� k� Questions Young People Ask—Answers That Work, Kpo 1 l� baafa 178-182 l�.

Yehowa miikpa gb� ak� m�i ni ebote gbalashihil� mli l�aye gbalashihil� he kita ni am�ka am�he l� n�. Beni Ye-howa fe� kl��kl�� nuu k� yoo l� ekome k�ha gbalashihil� l�,ek�� ak�: ‘Nuu aaakp�t� e�a he, ni am�aats� heloo kome.’ S��mli l�, Yesu Kristo tı wiem� n�� mli eko�� ni ek�fata he ak�:“No hew� l�, n� ni Ny��m� e��tsa l�, akaha gb�m� miigba-la mli.” (1 Mose 2:24; Mateo 19:3-6) En� ts�� ak� Yehowa k�Yesu bu� gbalashihil� ak� wala bea� f�� wekukpaa, ni gbelep� gbalaa mli. (1 Korintobii 7:39) Ak�ni gbalashihil� ji gb�jia-n�too ni y�� kr��kr�� hew� l�, esaaa ak� abu� gbalamlitsem�ak� shw�m� n� ko. Y� an�kwale mli l�, Yehowa ny�� gbala mli

N� ni Biblia l� K�� Y�Gbalamlitsem� k� Mligbalam� He

Saji Krokom�i ni Fata He 219

Page 222: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

220 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

ni atse� y� gb� ni k� �mal� l� kpaaa gbee n� l�.—Maleaki 2:15, 16.

M�� gbalamlitsem� k� �mal� l� kpaa gbee? Ojogba��, Ye-howa ny�� ajwama�b�� k� gbalashihil� mli hefatal�i as�� niaje� ak� m�i krokom�i naa b�l� l�. (1 Mose 39:9; 2 Samuel 11:26, 27; Lala 51:6) Ehi� ajwama�b�� aahu ak� e�m�� gb� niadam� n� atse gbala mli. (K� ootao ona n� ni ji ajwama�b�� l�,kw�m� sane mlits��m� ni ak�ha y� wolo n�� Yitso 9, kuku 7l�.) Yehowa k� hegb� eha hefatal� ni yeee f� l� koni l� ekp�eyi� k�ji ak� ek� ehefatal� ni ye� f� l� baahi shi loo ek� l� baa-tse gbala. (Mateo 19:9) No hew� l�, k� hefatal� ni yeee f� l� kp�eyi� ak� ebaatse gbala l�, Yehowa mli fu� l�. K�l�, Kristofoiasafo l� wooo m� ko hewal� koni etse gbala loo ekatse gbala.Y� an�kwale mli l�, shihil�i kom�i baany� aha hefatal� ni yeeef� l� aya n� ek� hefatal� ni ye� f� l� ahi shi, titri l� k� eshwaehe l��l��. Shi y� shihil� f�� shihil� mli l�, esa ak� hefatal� ni�mal� l� k�� ak� ebaany� etse gbala l� akp� l� di��ts� eyi�, niekp�l� n� f�� n� ni ekol� ebaaj� eyi�kp�� l� mli aba l� n�.—Ga-latabii 6:5.

N� ni ef��� kaa ji ak� Kristofoi kom�i gbalaa am�mli looam�tse� gbala be mli ni am�hefatal�i l� eb�ko ajwama�. Bi-blia l� k�� ak� m� ni y�� shihil� ni tam� n�k� mli l� ‘ahishi nakai, ni ekagba, aloo ek� l� ayakpata.’ (1 Korintobii 7:11)Kristofonyo ni y�� shihil� n�� mli l� ny�� ek� m� kroko abotegbalashihil� mli. (Mateo 5:32) Susum� shihil�i ni ef��� kaa nim�i kom�i edam� n� am�gbala mli n�� he okw�.

K´� nuu je gb� ekw��� eweku. K� wu l� baany� akw� eweku l�,

shi eje gb� ekpoo en� feem� l�, ebaany� eha eweku l� aye ohiafutaa, ni am�na� shihil� mli nibii ni he hiaa titri l�. Biblial� k�� ak�: “K� m� ko kw��� . . . eshiabii l�, ekpa y� hem�k�-yeli l� s��, ni efa� m� ni heee yeee fe l�.” (1 Timoteo 5:8) K�wu l� tsakeee gb� ni ek� n�� l�, �a l� baany� akp� eyi� k�ji ak�esa ak� ek� l� agbala mli y� mla naa koni ek� ebii l� ana shihi-l� kpakpa. Shi k� �a ko b� Kristofoi onukpai l� ak� ewu ni jiKristofonyo l� kw��� eweku l�, esa ak� onukpai l� ap�i sane n��

Page 223: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Saji Krokom�i ni Fata He 221

mli jogba��. Abaany� ashwie m�i ni kw��� am�wekui l� k�j�asafo l� mli.

Niseniianifeem�. Ekol� gbalashihil� mli hefatal� ni waaehefatal� yi l� baafee l� niseniianii aahu ak� ehefatal� l� gb�-m�tso� hewal�nam� k� wala baayaje oshara mli po. K�gbalashihil� mli hefatal� ni yi wa l� ji Kristofonyo l�, esa ak�asafo� onukpai l� atao sane l� mli. K� m� ko mli fu� waa looeji awuiyel� l�, abaany� ashwie l� k�j� asafo l� mli.—Galatabii5:19-21.

M� k� Ny��m� te� wekukp˜

aa ni yaje� oshara kpele mli. Eko-l� hefatal� ko baaya n� efee nii ni baaha ehefatal� l� akany�ek� ehe wo an�kwa jam� mli loo ebaany� en� po koni egboNy��m� mlai l� an� toi y� gb�i kom�i an�. Esa ak� hefatal� niyaje� oshara shihil� ni tam� n�k� mli l� akw� ak� mligbalam�y� mla naa l� ji gb� p� ni ebaany� ets� n� ‘ebo Ny��m� mo�toi fe gb�m�i’ lo.—B�foi l� Asaji 5:29.

Y� shihil�i f�� ni ef��� kaa tam� n� ni w�susu he k�ts�hi� l� amli l�, esaaa ak� m� ko ny�� hefatal� ni yeee f� l� n�koni ek� ehefatal� l� agbala mli loo ek� l� ahi shi. Ey� mli ak�nanem�i ni edara y� mum�� k� asafo� onukpai baany� am�-k� yelik�buam� k� Biblia mli �aawoo aha mo�, shi am�ny��am�le n� f�� n� ni yaa n� y� gbalashihil� mli hefatal�i l� ate�.Yehowa p� baany� ale en�. Y� an�kwale mli l�, k� �a ko ni jiKristofonyo l� wo egbalashihil� mli saji ahe koni ana ak� enaa-gba l� ji hi�d�� sane b�ni afee ni ek� ewu agbala mli loo wu l�hu fee nakai n��� l�, ewooo Ny��m� loo am�gbalashihil� l�hi� nyam. K� m� ko ts� �aa ni ek� ehefatal� gbala mli l�, Yeho-wa le, ek��� he eko b� ni ekol� m� l� baab� m�d�� ni ek�to. Y�an�kwale mli l�, “nibii f�� y� fa�� ni agbele n� y� l� m� ni w�-k�y�� sane l� hi�m�iia�.” (Hebribii 4:13) Shi k� Kristofonyoko k� be kakada�� ehi shi y� shihil� ni y�� oshara waa mli, ninaagbee l� ekp� eyi� ak� ek� ehefatal� l� baagbala mli l�, esaaaak� m� ko wie� shi� l�. N� ni he hiaa fe f�� ji ak� “w� f�� w�-baadam� Ny��m� kojom� s�i l� hi�.”—Romabii 14:10-12, GaBiblia Hee.

Page 224: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

222 ‘Ny�hia Ny��m� Su�m� l� Mli’

B�fo Paulo wie Kristofoi ni k� am�he yaye� sane y� kojo-m�hei l� he y� 1 Korintobii 6:1-8 l�. Eye �k�m� ak� Kristofoikom�i ni y�� Korinto l� k� am�he “yaye� sane y� m�i ni j

´aaa

Ny��m� l� a���.” (Kuku 1) Paulo wie yi�toi kpakpai ahew�ni esaaa ak� Kristofoi k� am�he yaye� sane y� ma� saneyeli-hei l�, shi mo� am�k� gb�ts��m�i ni ak�saa bei ni ak�ha asafol� atsu nii l� he. Ny�haa w�susua yi�toi ahew� ni ak� mum�tsir� Paulo ni ek� �aawoo n�� ha l� ekom�i ahe, koni no s�� l�w�susu shihil�i fioo kom�i ni �aawoo n�� k��� am�he ts� l�ahe w�kw�a.

K´� nitsum� mli saji ha bei ba w�k� ny�mi ko te� l�, kl��-

kl�� l� esa ak� w�k� �aawoo ni Yehowa k�haa l� atsu he nii,shi esaaa ak� w�fe� n� ni w�sum��. (Ab�i 14:12) Taak� Yesuts�� l�, ehi jogba�� ak� aaasaa bei oya dani nu afe m

˜a. (Mateo

5:23-26) D�l� sane ji ak�, Kristofoi kom�i k� am�he be� aahuak�, am�k� am�he yaye� sane y� saneyelihei. Paulo k�� ak�:“Ny�to kpa momo, ak�ni ny�k� ny�he yeye� saji saji l�.” M�nihew�? Yi�too titri hew� ji ak� nifeem�i n�� baany� agbe asafol� k� Ny��m� ni w�j

´aa l� l� he gu�. No hew� l�, w�k� hi�d��

susu� Paulo sanebim� l� he, ebi ak�: “M��ba ny�haaa aye ny�amim mo�?”—Kuku 7.

Paulo ts�� hu ak� Ny��m� eto gb�jian� f�f�o ni ak�saa beisr�toi y� asafo l� mli. Asafo� onukpai ji Kristofoi hii ni �mal�mli an�kwalei eha am�ts�m� nilel�i, ni Paulo k�� ak� ‘am�-baany� ny�mim�i ate� am�kojo’ y� “je n�� saji” amli. (Kuku3-5) Yesu ts�� ak� k

´� eshai ni y�� hi�d�� tam� naafol�m� k�

ojotswaa ha bei ba l�, esa ak� ats� gb`�i et� n� asaa: kl��kl�� l�,

m�i ni be� l� p� ab� m�d�� am�saa am�te�; n� ni ji eny� l�, k´�

kl��kl�� n� l� yeee omanye l� ak� odasefonyo kome loo eny�ayatsu he nii; n� ni ji et� l�, k

´� en� hu yeee omanye l�, ayak��

asafo l� ni ji onukpai l�.—Mateo 18:15-17.

Y� an�kwale mli l�, ak�woko Kristofoi ni ji onukpai l�ad�� ak� am�ts�� n� ni esa ak� m�i afee y� mla naa loo ni

B� ni Aaafee Asaa Bei ni J��Nitsum� Mli Saji Amli Baa

Page 225: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Saji Krokom�i ni Fata He 223

am�aats�� b� ni esa ak� m�i atsu heloonaa nitsum� ko am�-ha, ni ehe ehiaaa ak� am�fe� am�nii y� nakai gb� n�.Am�wooo mla y� b� ni esa ak� ny�mim�i l� asaa nitsum�mli bei ni baa am�te� l� he. Y� no najia� l�, am�ye� am�-buaa m�i ni be� l� koni am�k� �mal� l� atsu nii ni am�saabei l� y� toi�j�l� mli. Y� saji ni mli wawai amli l�, ekol�onukpai l� baabi �aawoo k�j� kpokpaa n�kw�l� l� loo Ye-howa Odasefoi anitsum�he nine l� d��. Shi shihil�i kom�i y�ni Paulo �aawoo l� k��� he ts�. M�ni ji shihil�i n�� ate� eko-m�i?

Y� shihil�i kom�i amli l�, sane ni ak�yaa saneyelihe l� ji ni-feem� ni naagba b� he ni mla bi� ni afee koni ak�tsu yi�tookpakpa ko ni k� toi�j�l� baaba l� he nii.

´Ak� n�kw�m�n� l�,

saneyelihe baany� afee he p� ni atse� gbala mli, m�i bi� niaha am�bii abahi am����, ats�� shika ni esa ak� aha gbala-shihil� mli hefatal�i ni ak� am� b� d���, ats�� inshu�rans heny�m�woo ni esa ak� m� ko nine ash� n�, abu� m� ko afa-taa m�i ni nitsum� ko ni egbee shi l� hi� am� ny�m� l� he,k� he ni ats�� k

´� shama�sheo ko ji ekpakpa loo ejeee ekpakpa

y�. Shihil�i kom�i hu y� ni ny�mi ko baany� anu he ak� esaak� l� hu esama m� ni yasama l� l� koni ek�f

˜a ehe y� saneyeli-

he.�

Y� saji ni tam� en��m�i amli l�, k´� Kristofoi ni k� am�he

ye� sane l� k� am�he beee l�, ekol� no ts�� ak� am�teee shiam�wooo yi�too ni y�� �aawoo ni ak� mum� tsir� Paulo nie�ma l� s�� l�.� K�l�, esa ak� Yehowa gb�i l� he ni aaatse k�toi�j�l� k� ekomefeem� ni aaahi asafo l� mli l� afee n� titri nik

˜a Kristofoi atsui n�. Su�m� ji n� titri ni haa ay�se� Kristo s��-

nyi�l�i l�, ni “su�m� . . . epeleee l� di��ts� en˜�.”—1 Korintobii

13:4, 5; Yohane 13:34, 35.

� Y� shihil�i kom�i ni ef��� kaa mli l�, ekol� Kristofonyo ko baafee eshani te� shi ewo� ma� mla eshi ny�mi ko, tam� kabonaatoo, m� pilam�, gb�-m�gbee, loo juu. K

´� aw

´o n�yel�i l� atoi n� y� shihil�i ni tam� n�k� mli l�,

ejeee t�m�, ey� mli ak� nakai feem� baany� aha ak� sane l� aya saneyeli-he mo�.� K

´� ootao en� he saji babaoo l�, ofain� kw�m� March 15, 1997 Buu-M��

l� baafa 17-22 l�, k� October 15, 1991 n˜� l� baafa 25-28 l�.

Page 226: shwel kbo Yehowa toi? NYM SUM · 2019. 1. 12. · shi ak ebaabo w toi, ni ek emum krkr l baa-ha w koni eye ebua w. (Lala 65:3; Luka 11:13) N ni fe f l, etsu e-Bi ni esum l naakpa

Ani obaasum ni ole saji babaoo?Onine baany¾ ash¾ Yehowa Odasefoi l¾ an y¾ www.jw.org.