Smith, Malthus i Ricardo

Smith, Malthus i Ricardo

Ks. dr hab. Adam Olszewskidr Marcin Gorazda

Listopad 2012

Adam Smith – krótka biografia

2012-11-15 Smith , Malthus i Ricardo 2

• 1723 – 1790• 1737- 40 studia na Uniwersytecie w Glasgow• 1740- 46 Balliol College (Oxford)• 1751-52 Profesor logiki w Glasgow• 1752-63 Profesor filozofii moralnej w Glasgow• 1759 – The Theory of Moral Sentiments• 1766 – członek Royal Society• 1776 - An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of

Nations• 1778 – Członek królewskiej komisji ds. ceł i akcyzy od soli w Szkocji.

Osiedla się w Edynburgu.• 1783 – członek, założyciel edynburskiego Royal Society• 1787 – Lord Rektor Uniwersytetu w Glasgow

Informacje dot. Adama Smitha i jego teorii w znacznej części pochodzą z : Stefan Zabielik, Adam Smith, Wiedza Powszechna, Warszawa 2003

http://oll.libertyfund.org/index.php?option=com_staticxt&staticfile=show.php%3Ftitle=192&Itemid=27

Adam Smith - wizja człowieka


• Zasadniczo została wyrażona w jego filozofii moralnej a uzupełniona w Bogactwie narodów. • Koncepcja sympatii. Człowiek najpierw ocenia postępowanie innych ludzi a następnie odnosi odpowiednie

cechy do samego siebie. Źródłem tych ocen jest szczególny rodzaj uczuć – uczucia moralne (moral sentiments).

• Reguły moralne – reguł społecznych – tworzone są w oparciu o aprobatę lub dezaprobatę określonych zachowań (także własnych). Generalizujemy zatem nasze sądy dot. jednostkowych przypadków.

• Koncepcja bezstronnego obserwatora (impartial spectator). Generalnie kryteria zachowań są albo psychologiczne (porównywanie odczuć moralnych obserwatora z odczuciami obserwowanego) lub socjologiczne (odniesienie do ocen wyrażanych w szerszej populacji). Bezstronny obserwator jest konstruktem abstrakcyjnym, który pozwala na poprawniejszą ocenę. Ma pełną wiedzę dot. intencji zachowań, jest pozbawiony emocji zakłócających ocenę moralną . Swoisty prekursor superego.

• Człowiek egoista - ale nie do końca. Co do zasady człowiek z natury troszczy się głównie o własny interes. Nie ma tym nic nagannego. Postawa dążenia do osobistego szczęścia i korzyści pobudza do kształtowania chwalebnych nawyków: oszczędność, pracowitość, dyskrecja. Egoizm jednostki ograniczają jednak naturalne prawa innych jednostek (życie, zdrowie, własność prywatna). Natura człowieka jest jednak także społeczna – kooperacyjna. Dbałość o własną korzyść przyczynia się także do zachowań społecznych. – czego wyrazem jest m.in. podział pracy.

• Rozwój społeczeństwa następuje od stanu dzikości do cywilizacji. • Człowiek z natury swojej dąży do szczęścia. Szczęście zewnętrzne („środki i wygody cielesne”) i

wewnętrzne. Człowiek osiąga maksimum poczucia szczęścia pielęgnując cnoty i rozwagę i kierując się dobrem publicznym a nie pomyślnością jednostki.

• Jednostka podejmująca racjonalne decyzje kierując się zasadą indywidualnej korzyści przy założeniu, że dysponuje pełną informacją o sytuacji ekonomicznej w danym regionie (homo oeconomicus)

• Potępienie konsumpcjonizmu .

Adam Smith- ekonomia polityczna


• W tytule dzieła Smitha nie ma sformułowania „ekonomia polityczna”. Niemniej posługiwał się nim, głównie w znaczeniu normatywnym: Część wiedzy męża stanu lub prawodawcy, która ma dwa cele: wzbogacenie jednostek i wzbogacenie państwa. Ekonomia polityczna traktuje zatem o naturze i przyczynach bogactwa narodów. Bogactwo narodu Smith rozumiał jednak inaczej niż merkantyliści – jako sumę bogactwa jednostek pochodzącą z renty gruntowej, płacy roboczej i zysku od kapitału.

• Ekonomia polityczna – termin wprowadzony przez A. Montchretien de Vatteville, Traite de l’economie politique (1615). Chodziło o odróżnienie gospodarstwa domowego od gospodarki państwowej. Podobnym terminem posługuje się Rousseau we wpisie do encyklopedii (1755). Ale przez to pojęcie rozumie raczej sztukę zarządzania państwem niż zagadnienia ekonomiczne we współczesnym rozumieniu.

• Uwagi pojęciowe. Smith posługuje się pojęciami: industry, commerce i trade. W czasach Smitha przemysłu jednak nie było. Industry oznacza zatem raczej wszelkiego rodzaju wytwórczość – rzemiosło. Podobnie należy tłumaczyć manufactures – jako rękodzielnictwo. Trade jest pojęciem szerszym niż handel – obejmuje każdą aktywność przedsiębiorczą. W tym znaczeniu do dzisiaj jest używany w prawie podatkowym UK. Commerce obejmuje zaś nie tylko handel ale także usługi finansowe w dzisiejszym rozumieniu.

Bogactwo narodów – struktura dzieła


• Księga I – Przyczyny rozwoju sił produkcyjnych oraz zasady, według których w naturalny sposób dzieli się produkt pracy między różne warstwy i stany społeczne.

• Księga II – Kapitał, sposoby jego stopniowego gromadzenia oraz ilość pracy, którą kapitał uruchamia w zależności od różnych sposobów jego użycia.

• Księga III – Okoliczności które sprawiły, że od upadku Imperium Rzymskiego polityka europejska sprzyjała bardziej rozwojowi sztuk, rzemiosł i handlu czyli zajęciom miejskim niż rolnictwa, czyli wytwórczej pracy wsi.

• Księga IV – Teorie ekonomii politycznej preferujące działalność gospodarczą miast oraz teorie preferujące gospodarkę wiejską, a także główne następstwa jakie wywołały one w różnych wiekach u różnych narodów.

• Księga V – Wydatki panującego lub państwa i sposoby jego pokrycia przez świadczenia całego społeczeństwa lub jego części; metody ściągania takich świadczeń oraz ich wady i zalety; przyczyny zaciągania długów publicznych i ich wpływ na rzeczywiste bogactwo społeczeństwa czyli roczny produkt jego ziemi i pracy.

Podstawowe założenia i tezy Bogactwa narodów


• Jedynym zadaniem i celem wszelkiej produkcji jest konsumpcja (całkiem inaczej niż merkantyliści)• Stopień zaawansowania podziału pracy jest jednym z głównych wskaźników rozwoju gospodarczego. • W stanie pierwotnym cały produkt pracy należy do pracującego, a miarą wartości dóbr wymiennych

jest praca.• Zawłaszczenie ziemi i akumulacja zasobów sprawiają, że produkt pracy nie należy już w całości do

pracującego, a rozkłada się na pracę roboczą, rentę gruntową i zysk. • Praca może być produkcyjna i nieprodukcyjna• Pieniądz spełnia podwójną funkcję: narzędzia handlu i miernika wartości. • O wartości pieniądza decyduje wartość dóbr które można za niego nabyć• Roczny dochód każdego społeczeństwa = wartość wymienna jego rocznego produktu ziemi i pracy

produkcyjnej (Petty)• Roczny produkt pracy narodu zależy od: a) umiejętności, sprawności i znawstwa z jakim tą pracę

wykonuje, b) stosunku liczby pracowników produkcyjnych do liczby pozostałej części ludności (premia demograficzna)

• Jedna część rocznego produktu przeznacza jest na konsumpcję, druga na kapitał przynoszący dochód. • Kapitał dzieli się na obrotowy i trwały; pierwszy uruchamia i podtrzymuje produkcję, drugi przyczynia

się do wzrostu wydajności pracy.• W procesie wytwarzania produktu krajowego biorą udział trzy grupy społeczne: robotnicy,

właściciele ziemscy i posiadacze kapitału. Wszelkie inne dochody pochodzą z tych trzech źródeł.

Podstawowe założenia i tezy Bogactwa narodów c.d.


• Akumulacja kapitału stymuluje popyt na pracę. Kapitał umożliwia zatrudnienie pracowników produkcyjnych którzy odtwarzają go z nadwyżką.

• Kapitał rośnie wskutek oszczędności a zmniejsza go marnotrawstwo i złe gospodarowanie• Wzrost kapitału zwiększa konkurencję a tym samym obniża zyski• Wzrost płac roboczych zależy od wzrostu dochodu narodowego• Liczba pracowników produkcyjnych jest wszędzie proporcjonalna do ilości kapitału użytego do ich

zatrudnienia i sposobu jego wykorzystania• Popyt na pracę wpływa na przyrost liczby ludności• Polityka państwa może sprzyjać rozwojowi gospodarczemu lub go hamować• Państwo nie powinno poza pewnymi wyjątkami ingerować w procesy gospodarcze• Mechanizmem samoregulującej się gospodarki jest konkurencja i wolny rynek. Niewidzialna ręka – chodzi

tu nie tylko o rynek ale o deistycznie pojętą, najbardziej ogólną zasadę zapewniającą harmonię społeczną.• Rzeczywistego bogactwa narodu nie stanowią zasoby złota i srebra ale roczny produkt ziemi i pracy

produkcyjnej. Bogactwo narodu = dochód wytwarzany przez wszystkie sektory gospodarki. Wytwórczość (przemysł), handel (wewnętrzny i zewnętrzny, detaliczny i hurtowy), kapitał (procent). Elementem gospodarki nie są natomiast usługi (w tym także usługi profesjonalne – adwokaci, lekarze, nauczyciele).

• „Polska gdzie system feudalny w dalszym ciągu jeszcze istnieje, jest krajem tak samo biednym, jak była nim przed odkryciem Ameryki. Hiszpania i Portugalia, kraje które posiadają kopalnie złota, są może po Polsce najbiedniejszymi krajami Europy”

Podstawowe założenia i tezy Bogactwa narodów c.d.


• Podział pracy – sprzyja efektywności – proporcjonalnie rośnie wydajność – powstają różne zawody i specjalizacje. Jest przejawem społecznej natury człowiek i jego skłonności do wymiany i handlu. U podstaw leży dbałość o własną korzyść i zasada „you scrach my back and I scrach yours” – altruizm wzajemny. Dostrzega także aspekty negatywne – manufaktury, czynności powtarzalne które ograniczają zdolności intelektualne i negatywnie wpływają na więzi społeczne.

• Społeczeństwo z zaawansowanym systemem podziału pracy nazywa Smith społeczeństwem handlowym (commercial society). Jego uczestnicy żyją dzięki wymianie towarowo-usługowej

• „praca stanowi zarówno jedyny powszechny jak i jedyny dokładny miernik wartości czyli wzorzec, dzięki któremu możemy porównywać ze sobą wartości różnych dóbr w różnym czasie i różnym miejscu”

• Teoria ceny – Smith rozróżnia cenę naturalną (koszt produkcji towaru i dostarczenia go na rynek) i cenę rynkową (zależy od stosunku między podażą danego dobra a popytem na nie).

• Teoria pieniądza. Wartość pieniądza znajdująca się w obiegu nie może być wliczana do dochodu narodowego. Pieniądz jest tylko narzędziem wymiany i akumulacji kapitału. Jego funkcjonowanie też wiąże się z kosztami. Czy niższe koszty tym lepiej – pieniądz papierowy jest lepszy bo tańszy. Czym mniejszy stosunek pieniądza kruszcowego do wartości produkcji tym lepiej. Nadwyżkę można przeznaczyć na potrzeby handlu zagranicznego. Istnieje tu jednak trudna do uchwycenia granica – nadmiar pieniądza papierowego nie mającego pokrycia w kruszcu (John Law).

Filozofia społeczna


• Struktura społeczna: Smith wyróżnia trzy główne klasy każdego cywilizowanego społeczeństwa: – Właściciele ziemscy (landlords) wraz z rozwojem gospodarczym wzrasta realna renta gruntowa czyli ich dochody. Ta

klasa ma zapewniony byt bez szczególnych starań i pracy. – Pracownicy najemni (labourers ) – wzrost gospodarczy zwiększ popyt na ich pracę co sprzyja wzrostowi płac i

poprawia ich jakość życia jak też przyczynia się do zwiększenia ich populacji. – Właściciele kapitału - żyją z zysku jaki stanowi oprocentowanie kapitału. Ten nie jest zależny od rozwoju

gospodarczego. Przeciwnie – w krajach rozwiniętych gospodarczo ten zysk jest większy. Interes tej klasy bywa jednak przeciwny od pozostałej części społeczeństwa. Dla nich korzystne jest poszerzanie rynku i ograniczanie konkurencji.

• Liberalna polityka państwa jest zgodna z naturą człowieka.• Rola państwa jest silnie ograniczona (państwo – nocny stróż) – obrona przed wrogiem zewnętrznym,

stanowienie sprawiedliwych praw i ich egzekwowanie oraz tworzenie i utrzymywania infrastruktury ekonomicznej i społecznej. Państwo nie powinno ingerować w procesy gospodarcze. „Panujący będzie całkowicie zwolniony od obowiązku nadzorowania przedsiębiorczości prywatnych ludzi i kierowania jej tam, gdzie może przynieść największy pożytek społeczeństwu. Uniknie wtedy niezliczonych złudzeń na jakie zawsze jest narażony i nie będzie musiał sprawować obowiązków, dla których pełnienia żaden ludzki rozum ani wiedza nie mogą wystarczać”

• Smith nie jest zwolennikiem nadmiernego bogacenia się którejkolwiek z grup lub ubożenia. Prowadzi do niewskazanych namiętności: „chciwość i ambicja u bogatych oraz niechęć do pracy i umiłowanie doraźnych wygód i rozrywek u biednych”. Jednym z zadań państwa jest wyrównywanie różnic społecznych poprzez np. politykę podatkową (np. akcyzy na dobra luksusowe);

• Zadaniem państwa jest też infrastruktura służąca ułatwianiu handlu oraz krzewienie oświaty. Wykształcony lud staje się mniej podatny na „omamy zabobonu i uniesień”

• Podstawową przesłanką filozofii społecznej jest priorytet dobra społecznego nad prywatnym .

Smith - metoda naukowa


• Smith konstruuje abstrakcyjną teorię ekonomiczną głównie apriori. Na jej poparcie przytacza jednak cały szereg danych, skrupulatnie przez niego gromadzonych i analizowanych.

• Konstruowanie teorii dokonuje się poprzez definicję podstawowych pojęć (płaca robocza, renta gruntowa, zysk od kapitału) a następnie opisywanie zależności zachodzących między nimi, które nie są widoczne na pierwszy rzut oka. Celem takiej teorii naukowej jest porządkowanie danych doświadczenia, tak aby tworzyły spójny system twierdzeń. Teoria jest jednak tworem wyobraźni uczonego.

• Kryteria oceny teorii naukowej to przede wszystkim spójność, ale także prostota i „piękno”. • Wzorcem jest system Newtona.• W naukach dot. aktywności człowieka kluczem jest poznanie zasad natury ludzkiej – a te

poznajemy poprzez badanie rozwoju literatury, nauki czy języka. • Brak wyraźnych postulatów, dot. konfrontowania ustaleń teorii z rzeczywistością

doświadczaną zmysłowo. • Niemniej w Bogactwie narodów przeprowadza analizę całego szeregu danych statystycznych:

– Przegląd ustawowych stóp procentowych w Anglii , we Francji i w Holandii– Analizuje zmiany zachodzące w płacach roboczych i zyskach stwierdzając brak proporcjonalnej zależności– Analizuje ceny złota i srebra oraz ceny pszenicy na przestrzeni 4 stuleci– Analizuje dochód Kościoła Szkockiego w roku 1755– Analizuje dług publiczny i w tym celu dokonuje przeglądu pożyczek rządu angielskiego i brytyjskiego od czasu Wilhelma Orańskiego –

konstatuje stałą tendencję do wzrostu zadłużenia.

Myśl społeczna po Smithsie.Problem populacji i zasobów.


• Ekonomia polityczna Smitha była zasadniczo deskryptywna. Smith nie tworzył predykcji dot. przyszłego rozwoju społeczeństwa. Opisując jednak mechanizmy funkcjonujące na rynku dał ku temu narzędzie.

• Opis rynku u Smitha jest zdecydowanie optymistyczny. Można z niego wysnuć co najmniej dwie istotne konkluzje:– Wskutek działania ‘niewidzialnej ręki’ – czyli uniwersalnych praw rynkowych, gospodarki Państw powinny mieć długoterminową tendencję do

rozwoju a ludzie powinni się bogacić (o ile rządy swoją nierozsądną polityką nie hamują tego procesu)– Rynek dąży do zagospodarowania wszystkich swoich zasobów (prawo Saya).* Czym jest ich więcej tym szybszy rozwój. Jednym z istotnych

zasobów są ludzie – czym liczniejsze społeczeństwo tym szybciej się powinno bogacić.

• Na tym tle tworzą się kolejne utopie opisujące społeczeństwo przyszłości: William Godwin – 1793 – Political Justice , Jan Jakub Rousseau, Markiz de Condorcet,

• W tym kontekście przedmiotem troski ówczesnych myślicieli staje się liczebność populacji Anglii – obawa o jej spadek: Gregory King – oszacowuje liczebność Anglii i Walii w roku 1696 na ok. 5,5 mln. Zauważa że przyrost jest tak wolny, że podwojenie tej liczby zajmie ok. 600 lat ().

• William Paley – teolog: „Zmniejszenie populacji jest największym złem jakiego może doświadczyć państwo, i poprawa w tym przedmiocie jest celem który powinien być stawiany przed jakimikolwiek innymi celami politycznymi.”

• Naprzeciw tym postulatom wychodzi polityka państwa – ustawodawstwo socjalne wspierające biednych.• Malthus i Ricardo proponują jednak zupełnie inną wizję ….

*Jean-Baptiste Say


• Jean-Baptiste Say (ur. 5 stycznia 1767 w Lyonie, zm. 15 listopada 1832 w Paryżu) – francuski przedsiębiorca i ekonomista, przedstawiciel francuskiego nurtu ekonomii klasycznej.

• Najpowszechniej znanym dokonaniem Saya jest sformułowanie prawa rynków, zwanego też często wprost prawem Saya. Kryjąca się za nim koncepcja była już wcześniej formułowana przez innych ekonomistów, ale Say po raz pierwszy sformułował ją w sposób precyzyjny i naukowy.

• W najogólniejszej postaci prawo rynków Saya sprowadza się do tego, że podaż sama stwarza popyt (zakłada podażowy charakter gospodarki narodowej – popyt jest bierny i zawsze dostosowuje się do podaży). Wynika to z faktu, że koszty produkcji ponoszone przez producentów są jednocześnie zapłatą dla pracowników i podwykonawców, a tym samym są przeznaczone na konsumpcję. Zakłada się tu, że oszczędności gromadzone przez podmioty są niczym innym jak odroczoną konsumpcją. Say zakłada też implicite, że rynek działa w warunkach wolnej konkurencji. W takiej sytuacji kryzys nadprodukcji może wystąpić jedynie w obliczu czynników zewnętrznych, np. klęsk żywiołowych.

• Prawo rynków Saya wywołało bardzo wiele dyskusji wśród późniejszych ekonomistów, stając się jednym z podstawowych postulatów nurtu klasycznego w ekonomii.

• Źródło: Wikipedia

http://pl.wikipedia.org/wiki/5_stycznia

http://pl.wikipedia.org/wiki/1767

http://pl.wikipedia.org/wiki/Lyon

http://pl.wikipedia.org/wiki/15_listopada

http://pl.wikipedia.org/wiki/1832

Thomas Robert Malthus


• 1766 – 1834• Pochodzi z dobrej angielskiej rodziny zaprzyjaźnionej z Davidem Humem i Janem

Rousseau• 1784 – Jesus College, Cambridge• 1791 – master of arts• 1793 - zostaje wybrany członkiem Jesus College• 1798 – asystent pastora w anglikańskiej parafii w Okewood w Surrey• 1805 – Profesor historii i ekonomii politycznej w East India Company College w

Herfortshire• 1818 – członek Royal Society• 1798 – 1826 – 6 kolejnych wydań An Essay on the Principle of Population,• 1800: The present high price of provisions• 1814: Observations on the effects of the Corn Laws• 1815: The Nature of Rent• 1815: The policy of restricting the importation of Grain• 1820: Principles of political economy• 1823: The Measure of Value, stated and illustrated• 1827: Definitions in political economy

David Ricardo


• 1772 - 1823• Pochodzi z rodziny żydów sefardyjskich o portugalskich korzeniach. Był

jednym w 17 dzieci. W wieku 21 lat ucieka z domu i żeni się z kwakierką, (Priscilla Anne Wilkinson). Zostaje wydziedziczony i rodzina wyrzeka się go.

• Aby zarobić na utrzymanie zostaje maklerem giełdowym i osiąga tu spore finansowe sukcesy. W czasie bitwy pod Waterloo stawia na zwycięstwo brytyjskie i inwestuje w obligacje korony. W wieku 43 lat odchodzi od biznesu giełdowego z fortuną szacowaną na 600.000 GBP (!). Osiada w Gatcombe Park

• 1819 – zasiada w Izbie Gmin brytyjskiego parlamentu• The High Price of Bullion, a Proof of the Depreciation of Bank Notes

(1810), • Essay on the Influence of a Low Price of Corn on the Profits of Stock

(1815), • On the Principles of Political Economy and Taxation (1817),

Thomas Malthus - główne tezy


• Główne dzieło to: An essay on the principle of population. Wielokrotnie poprawiane i wydawane. Jest odpowiedzią na naiwny optymizm Condorceta, Rousseau i Godwina, którymi zachwycał się ojciec Malthusa.

• Punktem wyjścia jest stan względnej równowagi społecznej. Środki zapewniające egzystencję są wystarczające do utrzymania aktualnej populacji ludności. Ludność jednak rozmnaża się w tempie szybszy niźli możliwy przyrost zasobów. Ta sama ilość żywności musi zatem wystarczyć do wyżywienia większej liczby ludności. Biedni będą stawali się coraz biedniejsi. Podaż na rynku pracy rośnie, wynagrodzenie spadają. Pracownicy muszą zatem zarabiać więcej aby zarabiać co najmniej tyle samo. Bieda stanowi czynnik zniechęcający do zawierania małżeństw i posiadania dzieci. Liczba ludności stabilizuje się. W między czasie duża podaż taniej siły roboczej stanowi zachętę do rozwoju manufaktur i produkcji rolnej. Wzrastające zatrudnienie poprawia sytuację biedoty i cykl rozpoczyna się na nowo.

• Istnieją dwie grupy czynników kontrolnych które utrzymują populację w ograniczonej liczebności: pozytywne (głód, choroby i wojny) i prewencyjne (aborcja, kontrola urodzeń, prostytucja, odraczanie małżeństwa i celibat).

• Malthus obśmiewał pomysły o nieograniczonej możliwości rozwijania produkcji rolnej. Podobnie nie bardzo wierzył w powszechną możliwość kontroli urodzeń (eugenikę). Proponował natomiast restrykcje moralne (odraczania małżeństwa i ścisły celibat).

• Krytykował prawo które wspierało biednych poprzez publiczne subsydia i lobbował za jego abolicją. Rządowe subsydia wypłacane biednym „tworzą biedę, którą wspierają”.

Thomas Malthus - główne tezy


• Pomiędzy populacją, płacą realna i inflacją zachodzą ścisłe zależności. Rosnąca populacja prowadzi do spadku realnej płacy poprzez wzrost kosztów życia. Trudności w utrzymaniu prowadzą do spadku liczby urodzeń. Mniejsza podaż na rynku pracy na powrót prowadzi do zwiększania wynagrodzeń.

• Wyraźnie rozróżnia nominalne i realne koszty pracy. Te drugie uwarunkowane są poziomem cen na rynku. Na runku obserwujemy permanentny wzrost kosztów nominalnych . Ale realne koszty oscylują. W późniejszych wersjach eseju był bliski opisowi cykli koniunkturalnych.

• Krytykuje teorię renty ricardiańskiej. Dla Malthusa renta to każda nadwyżka ponad koszty produkcji. A nie tylko różnica w rentowności gospodarstw (Ricardo). Akumulacja kapitału, nawet ‘niesprawiedliwa’, związana z eksploatacją ograniczonych zasobów, niekoniecznie musi być społecznie negatywna. Stanowi ona bowiem źródło oszczędności i przyszłych inwestycji. Problemem jest jedynie ta część, która nie jest reinwestowana (nie powraca na rynek). Wzrost takiego kapitału może powodować długoterminową nadpodaż towarów i recesję (we współczesnym rozumieniu) – general glut

David Ricardo- główne tezy


• Teoria wartości (ceny) oparta na pracy. Względna cena dwóch dóbr jest określona poprzez relację ilości pracy niezbędnej do ich wytworzenia. Aby tak było konieczne są pewne założenia: – Oba sektory produkcyjne stosują te same stawki wynagrodzenia oraz te same marże (stopy zysku)– Kapitał zaangażowany w produkcję jest w całości redukowalny do wynagrodzeń (kosztów pracy)– Oba dobra wymagają takiego samego okresu produkcji

• Sam Ricardo konstatował, że dwa ostatnie założenia są nierealistyczne i dopuszczał wyjątki.• Renta ricardiańska – nieuzasadniona różnica pomiędzy wartością uzyskaną indywidualnie, a tą która

uzyskiwana jest w społeczeństwie. • Aby efekt ten ograniczyć proponuje rożne rozwiązania związane z opodatkowaniem najlepiej zyskujących

właścicieli ziemskich (wyrównywanie nierówności majątkowych poprzez politykę podatkową) • Teoria renty, kosztów pracy i zysku. Renta: „Różnica pomiędzy produkcją otrzymaną w wyniku

zaangażowania dwóch równych ilości kapitału i pracy”. Renta nie istniałaby gdyby każda ziemia wykorzystywana do produkcji rolnej była tak samo wydajna. Ponieważ występują tu różnice, właściciele ziemi o większej wydajności są beneficjentami renty.

• Struktura społeczna: Robotnicy (całkowicie pasywni, ich koszty pracy determinują zyski kapitalistów), kapitaliści (kupcy i przemysłowcy), właściciele ziemscy.

• Rozwój gospodarczy jest wynikiem głównie działalności producentów (manufaktury) i kupców (handel). Prowadzi do bogacenie się tych grup społecznych oraz pracowników najemnych – w efekcie przyrost populacji. Ten z kolei wymaga nowej produkcji rolnej tym samym wymusza kultywacje coraz mniej wydajnych gruntów. Beneficjentami tego procesu stają się głównie właściciele ziemscy najbardziej płodnych gospodarstw, których renta nieustannie rośnie. Kupcy i właściciele manufaktur tracą, bo muszę ponosić coraz wyższe koszty pracy.

David Ricardo- główne tezy


• W przypadku zasobów o naturalnie ograniczonej podaży, takich jak ziemia uprawna, wolny rynek zawodzi i w nieuzasadniony sposób premiuje jedną grupę społeczną kosztem innych.

• Przeciwnik jakiejkolwiek formy protekcjonizmu – w szczególności w odniesieniu do rolnictwa.• Teoria kosztów pracy i zysków:

– Długoterminowo ceny dążą do odzwierciedlenia kosztów pracy (cena naturalna)– Naturalna ceną odpowiadając kosztom pracy jest koszt utrzymania pracownika . Stąd przy nieograniczonej podaży

pracowników (wzrost populacji) koszty pracy winny oscylować wokół kosztów minimum egzystencji. – W rozwijającej się gospodarce koszty te jednak mogą utrzymywać się na wyższym poziomie w czasie nieokreślonym. – „Zyski zależą od wysokich lub niskich pensji, pensje zależą od ceny podstawowych produktów konsumpcyjnych, cena

podstawowych produktów konsumpcyjnych zależą głównie od ceny żywności’.

• Z tego też powodu, rosnące ceny żywności będące pochodną ograniczonych zasobów ziemi rolnej, prowadzić będą do spadku zysków kupców i przemysłowców.

• Opracował teorię handlu międzynarodowego w której wykazał to czego Smith nie potrafił, tzn. że wolny handel jest korzystny dla każdego z państw na rynku międzynarodowym – comparative adventage.

• KOSZTY PRACY KONIECZNE DO WYPRODUKOWANIA:Kraj / produkt Sukno WinoAnglia 90 120

Portugalia 100 80

Metoda naukowa i dziedzictwo


• Malthus – pogłębiona analiza obserwowanej rzeczywistości – problem populacji i jej wpływu na rozwój gospodarczy, problem recesji i ograniczonego popytu – o krok o opracowania teorii cykli koniunkturalnych. Jego wnioski nie wynikają z logicznych analiz ale z próby formułowania hipotez generalnych w oparciu o obserwacje społeczne. Znamienne: Malthus nie był praktykiem ale teoretykiem.

• Ricardo – praktyk biznesu, makler giełdowy. Posługuje się inna metodą. Idealizacja i abstrakcja – ścisłe logiczne analizy oparte na przyjętych założeniach. Malthus nie potrafił przebić się przez logiczną argumentację Ricarda.

• Ricardian Vice (Schumpeter): Ścisłe analizy logiczne nie prowadzą do dobrej teorii ekonomicznej . Tym problemem dotknięta jest większość neoklasycznych teorii, masowo korzystający z narzędzi matematycznych, które są jednak nietrafne.

• Metoda zastosowana przez Ricardo w zasadzie aż do dzisiaj wytyczyła sposób uprawiania nauki ekonomii (w głównym nurcie). Doprowadziła też do niesłychanej popularyzacji tej nauki. Nawet od guwernantek domagano się aby nauczały dzieci podstaw ekonomii politycznej.

• Obaj tworzą predykcje dot. rozwoju sytuacji gospodarczej w przyszłości i są to predykcje pesymistyczne – dismal science – ponura nauka.

Współczesna recepcja i spory


Documents

Smith, Malthus i Ricardo