1
Redakshon di Extra ta un drenta i sali di hende di tur tipo, di tur koló, tur reli- gion, tur profeshon, tur ‘tur’ kos. E hendenan di mas straño, tantu lokal komo stranhero, ta haña kaminda pa ofisina di e korant aki. Otronan ta manda e-mail ku tur sorto di petishon. Asina a sosodé ku masoménos tres luna pasá m’a risibí un e-mail di un tal Werner I. Juretzko. Di un manera òf otro el a bin haña sa ku mi sa algu di historia i a tuma kontakto ku mi, pasobra e kier a sa mas di e kampamentu ku a traha du- rante Segundo Guera Mundial na Boneiru pa sera Aleman i personanan konsiderá komo peligroso pa estado. Werner I. Juretzko a bisa den e e- mail ku e tabata biniendo Boneiru na bordo di e barku di turista Summit dentro di algun siman i ku gustosamente e kier a traha un sita ku mi. M’a kontest’é ku mi no tabatin problema pa sinta kuné un ratu i ku ora e barku yega Boneiru e akudí numa na ofisina di Extra. Kualké empleado di TCB na pia di waf lo por indik’é kon pa yega na nos ofisina. E kos a sali kompletamente fo’i mi kabes. Mi no ta traha ku agènda i no a nota nada tampoko. Te ainda mi ta trata na dependé riba mi koko i e ta yuda mi basta bon. Den e kaso aki sinembargo mi koko a faya kompletamente. Diripiente masoménos dos siman pasá tabatin dos hòmber ku ta papia na ingles a presentá na ofisina. Pa kasualidat mi tabat’ei i m’a sera konosí ku Werner I. Juretzko, e persona ku a e- mail mi algun siman promé, i un amigu di dje. Werner a introdusí su mes i a splika ki trabou el a hasi i pakiko e tin asina tantu interes den historia di e ‘Guera Friu’ ku tabatin ántes entre spesialmente Estádos Unídos i Union Soviétiko. A resultá ku Werner I. Juretzko tabata un agente sekreto, un spion, popularmente bisá. Un spion, mihó bisá eks-spion, a bin bishitá mi. M’a mustr’é e buki ‘Wuiven vanaf de Waranda’ ku mi primu Junnes Sint Jago a skirbi tokante e kampamentu na Playa Pariba. Pero e no ta komprondé hulandes. El a tira un bista si riba e fotonan, ku sin duda lo yud’é den su SPION DI BISHIT SPION DI BISHIT SPION DI BISHIT SPION DI BISHIT SPION DI BISHITA A A investigashonnan mas aleu. Werner I. Juretzko a nase na 1932 den e siudat Rydultau, Polonia. El a nase den un famia respetá i for di mucha a siña dominá tantu idioma aleman komo polako, loke a yud’é hopi den e profeshon ku el a skohe hopi aña despues. E tabata e yu mas yòn di Franz i Anastasia Juretzko. Werner a lanta den un region ku hopi tenshon promé ku Segundo Guera Mundial. Pa kolmo e promé tirunan di Segundo Guera Mundial a kai tambe den e region aki. Na fin di Segundo Guera Mundial Werner Juretzko tabata un hóben di 14 aña fuerte, duru, ku a lucha pa su sobrebibensia, komo ku den e último aña di guera a fòrs’é, huntu ku hopi mucha di su edat, pa bai den e último liñanan di defensa di Alemania. El a bira un presu di guera i a keda será vários luna den un kampamentu soviétiko cheko, situá na Tabor, Chekoslovakia. Atrosidatnan kometé pa sòldánan soviétiko riba miembronan di su famia a pone ku Werner a disidí bai venga honor di su famia. E kaminda ku el a skohe tabata pa hasi uso di su inteligensia pa kolekshoná dato i informashon pa Mundu Oksidental situá na otro banda di e kortina di heru durante e añanan di e asina yamá ‘Guera Friu’, ku tabata na fin di dékada kuarenta i kuminsamentu di dékada sinkuenta. Na 1948 e organisashon Gehlen a pidi’é pa infiltrá den Partido Komu- nista di e Es- tado Hessia. E bon trabou ku el a hasi pa Gehlen a kon- dusí na su re- klutashon dor di Servisio di In- teligensia G-2 di United States Army. Durante e puntonan mas kulminante di Guera Friu, ko- mo un agente di G-2, Werner a kondusí hopi mishon di spio- nahe tras di Kortina di Heru. Na 1955 a detené Werner despues a akus’é di aktividatnan anti-komunista na Alemania i nan a sentensi’é na 13 aña di prison pa asina yamá krímennan kometé kontra artíkulo 6 di Konstitushon Repúblika Demokrátiko Aleman. Komo presu polítiko Werner I. Juretzko a pasa seis aña di su kastigu den kambernan bou di tera operá pa e polis sekreto Stasi na Berlin-Hohen- schoenhausen, e notorio ‘Red Ox’ na Halle i otro prisonnan inhumano, barbaro, manera Brandenburg – Goerden. Aktualmente Werner I. Juretzko ta un empresario eksitoso, aktivista polítiko i historiadó, bibá den e region sentral wèst di Estádos Unídos. Despues ku el a stòp ku su trabounan komo spion, Werner Juretzko a dediká su mes na komèrsio den añanan setenta te na momentu ku el a baha ku penshun. Kontrario na mayoria otro spion, Werner a disidí di skirbi tokante su aktividatnan di spionahe. El a skirbi hopi artíkulo den korant i revistanan rònt mundu tokante su trabou i aventuranan den pasado, tantu na ingles, aleman komo polako. Tambe e ta tene charla regularmente riba su aktividatnan di ántes. Su obra literario mas importante a keda publiká na 1970, esta ‘Years With- out Hope’, den kua e ta relatá su trabou di spionahe pa demokrasia oksidental. ‘Years Without Hope’ ta relatá su seis aña di eksperensia komo un presu polítiko dentro di e sistema di prison komunista. E buki aki ta deskribí e manipu- lashonnan di mundu i aktividatnan di spionahe di diplomátikonan, mirá for di perspektiva di un agente sekreto i presu polítiko. Werner Juretzko ta un persona ku gusta kombersá ku smak tokante su aventuranan. Sigur mas ku mei ora nos a sinta kombersá. El a konta kon por ehèmpel, tempu ku nan a ser’é na Ber- lin, un sierto momentu nan tabata kla pa mat’é. Pero na último nan a kambia di idea. Na vários okashon mas e hòmber aki a topa ku La Muèrte su dilanti, pero su angel wardadó no a lag’é na kaya. Kada bes e tabata logra skapa na wowo di angua for di morto, meskos ku James Bond, agente 007 den servisio di ‘British Secret Service’. Loke Werner Juretzko a konta ta basá tambe riba bèrdat. E tin un wèpsait interesante riba kua por haña hopi informashon i foto. Si e no ta skirbi bèrdat, masha dia tin otro hende, manera otro eks-spionnan, ku lo a sali pa kontrarestá su ponensianan. Ademas e ta miembro di AFIO – Association of Former Intelli- gence Officers. Mi tabatin deseo pa a entrevistá Werner Juretzko pa ‘Herensia’, pero tempu no a pèrmití mas. E mester a subi na bordo di e barku di turista Summit pa kontinuá su biahe pa Aruba. Pero el a outorisá mi ta publiká loke mi ta deseá for di su wèpsait. I ta basta informashon i foto tin riba esaki. E wèpsait ta www.coldwarhistory.us. Mi ta duda ku lo mi topa un bia mas den mi bida ku Werner aki. Su edat ta basta haltu kaba i e chèns ku e ta regresá Boneiru ta masha chikitu, práktikamente nihil, manera e mes a laga mi komprondé tambe. Echo ta ku m’a topa personalmente ku un spion. “My name is Juretzko... Werner Juretzko”. Ami ta Renee di Reneesnorkeltrips. Den e delaster seis luna a kibra drenta kuater bes den e kas na unda mi ta biba, kaminda a hòrta tur artíkulo ku ta nesesario pa mi hasi mi trabou. 2 laptop Dell 24 par di zwemvin, tur di rùber i koló pretu. 24 dùikbrel ku nan peip, vários koló. 32 flèshlait di buseo, kolónan hel, bèrdè i pretu. Kuater di e dùikbrelnan tabata di mi mes ku glasnan adaptá. E artíkulonan aki tabata den un tas di nèt koló kòrá ku ‘RENEE’ skirbí ariba, un tas blou ku strepi ros i blanku, trahá pa ‘Marlis’, di kua un tin un etikèt den dje. Tambe tabatin un tas di nèt koló hel i un koló bèrdè sin hènsel. Esun ku por haña un di e artíkulonan aki, por fabor trese nan na ‘Sand Dollar Grocery’ i laga number di telefon atras. Si resultá ku enbèrdat ta trata di mi artíkulonan, mi ta dispuesto di duna un rekompensa pa esakinan. Tambe mi ke gradisí tur hende ku a yuda mi den e tempunan difísil aki. Agente sekreto Werner Juretzko huntu ku mi na ofisina di Extra.

SPION DI BISHITAAA - · PDF fileSigur mas ku mei ora nos ... ‘RENEE’ skirbí ariba, un tas blou ku strepi ros i blanku, ... 1/23/2009 1:08:50 PM Title: Untitled

Embed Size (px)

Citation preview

Redakshon di Extra ta un drenta i sali

di hende di tur tipo, di tur koló, tur reli-

gion, tur profeshon, tur ‘tur’ kos. E

hendenan di mas straño, tantu lokal

komo stranhero, ta haña kaminda pa

ofisina di e korant aki. Otronan ta manda

e-mail ku tur sorto di petishon.

Asina a sosodé ku masoménos tres

luna pasá m’a risibí un e-mail di un tal

Werner I. Juretzko. Di un manera òf otro

el a bin haña sa ku mi sa algu di historia

i a tuma kontakto ku mi, pasobra e kier a

sa mas di e kampamentu ku a traha du-

rante Segundo Guera Mundial na

Boneiru pa sera Aleman i personanan

konsiderá komo peligroso pa estado.

Werner I. Juretzko a bisa den e e-

mail ku e tabata biniendo Boneiru na

bordo di e barku di turista Summit dentro

di algun siman i ku gustosamente e kier

a traha un sita ku mi. M’a kontest’é ku mi

no tabatin problema pa sinta kuné un ratu

i ku ora e barku yega Boneiru e akudí

numa na ofisina di Extra. Kualké

empleado di TCB na pia di waf lo por

indik’é kon pa yega na nos ofisina.

E kos a sali kompletamente fo’i mi

kabes. Mi no ta traha ku agènda i no a

nota nada tampoko. Te ainda mi ta trata

na dependé riba mi koko i e ta yuda mi

basta bon. Den e kaso aki sinembargo

mi koko a faya kompletamente.

Diripiente masoménos dos siman

pasá tabatin dos hòmber ku ta papia na

ingles a presentá na ofisina. Pa

kasualidat mi tabat’ei i m’a sera konosí

ku Werner I. Juretzko, e persona ku a e-

mail mi algun siman promé, i un amigu

di dje.

Werner a introdusí su mes i a splika

ki trabou el a hasi i pakiko e tin asina

tantu interes den historia di e ‘Guera Friu’

ku tabatin ántes entre spesialmente

Estádos Unídos i Union Soviétiko. A

resultá ku Werner I. Juretzko tabata un

agente sekreto, un spion, popularmente

bisá. Un spion, mihó bisá eks-spion, a

bin bishitá mi.

M’a mustr’é e buki ‘Wuiven vanaf de

Waranda’ ku mi primu Junnes Sint Jago

a skirbi tokante e kampamentu na Playa

Pariba. Pero e no ta komprondé

hulandes. El a tira un bista si riba e

fotonan, ku sin duda lo yud’é den su

SPION DI BISHITSPION DI BISHITSPION DI BISHITSPION DI BISHITSPION DI BISHITAAAAAinvestigashonnan mas aleu.

Werner I. Juretzko a nase na 1932

den e siudat Rydultau, Polonia. El a nase

den un famia respetá i for di mucha a

siña dominá tantu idioma aleman komo

polako, loke a yud’é hopi den e profeshon

ku el a skohe hopi aña despues. E tabata

e yu mas yòn di Franz i Anastasia

Juretzko.

Werner a lanta den un region ku hopi

tenshon promé ku Segundo Guera

Mundial. Pa kolmo e promé tirunan di

Segundo Guera Mundial a kai tambe den

e region aki.

Na fin di Segundo Guera Mundial

Werner Juretzko tabata un hóben di 14

aña fuerte, duru, ku a lucha pa su

sobrebibensia, komo ku den e último aña

di guera a fòrs’é, huntu ku hopi mucha di

su edat, pa bai den e último liñanan di

defensa di Alemania. El a bira un presu

di guera i a keda será vários luna den un

kampamentu soviétiko cheko, situá na

Tabor, Chekoslovakia.

Atrosidatnan kometé pa sòldánan

soviétiko riba miembronan di su famia a

pone ku Werner a disidí bai venga honor

di su famia. E kaminda ku el a skohe

tabata pa hasi uso di su inteligensia pa

kolekshoná dato i informashon pa Mundu

Oksidental situá na otro banda di e

kortina di heru durante e añanan di e

asina yamá ‘Guera Friu’, ku tabata na fin

di dékada kuarenta i kuminsamentu di

d é k a d a

sinkuenta.

Na 1948 e

organisashon

Gehlen a pidi’é

pa infiltrá den

Partido Komu-

nista di e Es-

tado Hessia. E

bon trabou ku

el a hasi pa

Gehlen a kon-

dusí na su re-

klutashon dor di

Servisio di In-

teligensia G-2

di United States

Army.

Durante e

puntonan mas

kulminante di

Guera Friu, ko-

mo un agente

di G-2, Werner

a kondusí hopi

mishon di spio-

nahe tras di

Kortina di Heru.

Na 1955 a detené Werner despues

a akus’é di aktividatnan anti-komunista

na Alemania i nan a sentensi’é na 13 aña

di prison pa asina yamá krímennan

kometé kontra artíkulo 6 di Konstitushon

Repúblika Demokrátiko Aleman.

Komo presu polítiko Werner I.

Juretzko a pasa seis aña di su kastigu

den kambernan bou di tera operá pa e

polis sekreto Stasi na Berlin-Hohen-

schoenhausen, e notorio ‘Red Ox’ na

Halle i otro prisonnan inhumano, barbaro,

manera Brandenburg – Goerden.

Aktualmente Werner I. Juretzko ta un

empresario eksitoso, aktivista polítiko i

historiadó, bibá den e region sentral wèst

di Estádos Unídos.

Despues ku el a stòp ku su trabounan

komo spion, Werner Juretzko a dediká

su mes na komèrsio den añanan setenta

te na momentu ku el a baha ku penshun.

Kontrario na mayoria otro spion,

Werner a disidí di skirbi tokante su

aktividatnan di spionahe. El a skirbi hopi

artíkulo den korant i revistanan rònt

mundu tokante su trabou i aventuranan

den pasado, tantu na ingles, aleman

komo polako. Tambe e ta tene charla

regularmente riba su aktividatnan di

ántes.

Su obra literario mas importante a

keda publiká na 1970, esta ‘Years With-

out Hope’, den kua e ta relatá su trabou

di spionahe pa demokrasia oksidental.

‘Years Without Hope’ ta relatá su seis aña

di eksperensia komo un presu polítiko

dentro di e sistema di prison komunista.

E buki aki ta deskribí e manipu-

lashonnan di mundu i aktividatnan di

spionahe di diplomátikonan, mirá for di

perspektiva di un agente sekreto i presu

polítiko.

Werner Juretzko ta un persona ku

gusta kombersá ku smak tokante su

aventuranan. Sigur mas ku mei ora nos

a sinta kombersá. El a konta kon por

ehèmpel, tempu ku nan a ser’é na Ber-

lin, un sierto momentu nan tabata kla pa

mat’é. Pero na último nan a kambia di

idea.

Na vários okashon mas e hòmber aki

a topa ku La Muèrte su dilanti, pero su

angel wardadó no a lag’é na kaya. Kada

bes e tabata logra skapa na wowo di

angua for di morto, meskos ku James

Bond, agente 007 den servisio di ‘British

Secret Service’.

Loke Werner Juretzko a konta ta basá

tambe riba bèrdat. E tin un wèpsait

interesante riba kua por haña hopi

informashon i foto. Si e no ta skirbi bèrdat,

masha dia tin otro hende, manera otro

eks-spionnan, ku lo a sali pa kontrarestá

su ponensianan. Ademas e ta miembro

di AFIO – Association of Former Intelli-

gence Officers.

Mi tabatin deseo pa a entrevistá

Werner Juretzko pa ‘Herensia’, pero

tempu no a pèrmití mas. E mester a subi

na bordo di e barku di turista Summit pa

kontinuá su biahe pa Aruba. Pero el a

outorisá mi ta publiká loke mi ta deseá

for di su wèpsait. I ta basta informashon

i foto tin riba esaki. E wèpsait ta

www.coldwarhistory.us.

Mi ta duda ku lo mi topa un bia mas

den mi bida ku Werner aki. Su edat ta

basta haltu kaba i e chèns ku e ta regresá

Boneiru ta masha chikitu, práktikamente

nihil, manera e mes a laga mi komprondé

tambe.

Echo ta ku m’a topa personalmente

ku un spion. “My name is Juretzko...

Werner Juretzko”.

Ami ta Renee di Reneesnorkeltrips.

Den e delaster seis luna a kibra drenta kuater bes den ekas na unda mi ta biba, kaminda a hòrta tur artíkulo ku tanesesario pa mi hasi mi trabou.2 laptop Dell24 par di zwemvin, tur di rùber i koló pretu.24 dùikbrel ku nan peip, vários koló.32 flèshlait di buseo, kolónan hel, bèrdè i pretu.

Kuater di e dùikbrelnan tabata di mi mes ku glasnanadaptá.E artíkulonan aki tabata den un tas di nèt koló kòrá ku‘RENEE’ skirbí ariba, un tas blou ku strepi ros i blanku,trahá pa ‘Marlis’, di kua un tin un etikèt den dje. Tambetabatin un tas di nèt koló hel i un koló bèrdè sin hènsel.

Esun ku por haña un di e artíkulonan aki, por fabor tresenan na ‘Sand Dollar Grocery’ i laga number di telefonatras.Si resultá ku enbèrdat ta trata di mi artíkulonan, mi tadispuesto di duna un rekompensa pa esakinan.

Tambe mi ke gradisí tur hende ku a yuda mi den etempunan difísil aki. Agente sekreto Werner Juretzko huntu ku mi na ofisina di Extra.