Upload
lekhuong
View
225
Download
2
Embed Size (px)
Citation preview
Redakshon di Extra ta un drenta i sali
di hende di tur tipo, di tur koló, tur reli-
gion, tur profeshon, tur ‘tur’ kos. E
hendenan di mas straño, tantu lokal
komo stranhero, ta haña kaminda pa
ofisina di e korant aki. Otronan ta manda
e-mail ku tur sorto di petishon.
Asina a sosodé ku masoménos tres
luna pasá m’a risibí un e-mail di un tal
Werner I. Juretzko. Di un manera òf otro
el a bin haña sa ku mi sa algu di historia
i a tuma kontakto ku mi, pasobra e kier a
sa mas di e kampamentu ku a traha du-
rante Segundo Guera Mundial na
Boneiru pa sera Aleman i personanan
konsiderá komo peligroso pa estado.
Werner I. Juretzko a bisa den e e-
mail ku e tabata biniendo Boneiru na
bordo di e barku di turista Summit dentro
di algun siman i ku gustosamente e kier
a traha un sita ku mi. M’a kontest’é ku mi
no tabatin problema pa sinta kuné un ratu
i ku ora e barku yega Boneiru e akudí
numa na ofisina di Extra. Kualké
empleado di TCB na pia di waf lo por
indik’é kon pa yega na nos ofisina.
E kos a sali kompletamente fo’i mi
kabes. Mi no ta traha ku agènda i no a
nota nada tampoko. Te ainda mi ta trata
na dependé riba mi koko i e ta yuda mi
basta bon. Den e kaso aki sinembargo
mi koko a faya kompletamente.
Diripiente masoménos dos siman
pasá tabatin dos hòmber ku ta papia na
ingles a presentá na ofisina. Pa
kasualidat mi tabat’ei i m’a sera konosí
ku Werner I. Juretzko, e persona ku a e-
mail mi algun siman promé, i un amigu
di dje.
Werner a introdusí su mes i a splika
ki trabou el a hasi i pakiko e tin asina
tantu interes den historia di e ‘Guera Friu’
ku tabatin ántes entre spesialmente
Estádos Unídos i Union Soviétiko. A
resultá ku Werner I. Juretzko tabata un
agente sekreto, un spion, popularmente
bisá. Un spion, mihó bisá eks-spion, a
bin bishitá mi.
M’a mustr’é e buki ‘Wuiven vanaf de
Waranda’ ku mi primu Junnes Sint Jago
a skirbi tokante e kampamentu na Playa
Pariba. Pero e no ta komprondé
hulandes. El a tira un bista si riba e
fotonan, ku sin duda lo yud’é den su
SPION DI BISHITSPION DI BISHITSPION DI BISHITSPION DI BISHITSPION DI BISHITAAAAAinvestigashonnan mas aleu.
Werner I. Juretzko a nase na 1932
den e siudat Rydultau, Polonia. El a nase
den un famia respetá i for di mucha a
siña dominá tantu idioma aleman komo
polako, loke a yud’é hopi den e profeshon
ku el a skohe hopi aña despues. E tabata
e yu mas yòn di Franz i Anastasia
Juretzko.
Werner a lanta den un region ku hopi
tenshon promé ku Segundo Guera
Mundial. Pa kolmo e promé tirunan di
Segundo Guera Mundial a kai tambe den
e region aki.
Na fin di Segundo Guera Mundial
Werner Juretzko tabata un hóben di 14
aña fuerte, duru, ku a lucha pa su
sobrebibensia, komo ku den e último aña
di guera a fòrs’é, huntu ku hopi mucha di
su edat, pa bai den e último liñanan di
defensa di Alemania. El a bira un presu
di guera i a keda será vários luna den un
kampamentu soviétiko cheko, situá na
Tabor, Chekoslovakia.
Atrosidatnan kometé pa sòldánan
soviétiko riba miembronan di su famia a
pone ku Werner a disidí bai venga honor
di su famia. E kaminda ku el a skohe
tabata pa hasi uso di su inteligensia pa
kolekshoná dato i informashon pa Mundu
Oksidental situá na otro banda di e
kortina di heru durante e añanan di e
asina yamá ‘Guera Friu’, ku tabata na fin
di dékada kuarenta i kuminsamentu di
d é k a d a
sinkuenta.
Na 1948 e
organisashon
Gehlen a pidi’é
pa infiltrá den
Partido Komu-
nista di e Es-
tado Hessia. E
bon trabou ku
el a hasi pa
Gehlen a kon-
dusí na su re-
klutashon dor di
Servisio di In-
teligensia G-2
di United States
Army.
Durante e
puntonan mas
kulminante di
Guera Friu, ko-
mo un agente
di G-2, Werner
a kondusí hopi
mishon di spio-
nahe tras di
Kortina di Heru.
Na 1955 a detené Werner despues
a akus’é di aktividatnan anti-komunista
na Alemania i nan a sentensi’é na 13 aña
di prison pa asina yamá krímennan
kometé kontra artíkulo 6 di Konstitushon
Repúblika Demokrátiko Aleman.
Komo presu polítiko Werner I.
Juretzko a pasa seis aña di su kastigu
den kambernan bou di tera operá pa e
polis sekreto Stasi na Berlin-Hohen-
schoenhausen, e notorio ‘Red Ox’ na
Halle i otro prisonnan inhumano, barbaro,
manera Brandenburg – Goerden.
Aktualmente Werner I. Juretzko ta un
empresario eksitoso, aktivista polítiko i
historiadó, bibá den e region sentral wèst
di Estádos Unídos.
Despues ku el a stòp ku su trabounan
komo spion, Werner Juretzko a dediká
su mes na komèrsio den añanan setenta
te na momentu ku el a baha ku penshun.
Kontrario na mayoria otro spion,
Werner a disidí di skirbi tokante su
aktividatnan di spionahe. El a skirbi hopi
artíkulo den korant i revistanan rònt
mundu tokante su trabou i aventuranan
den pasado, tantu na ingles, aleman
komo polako. Tambe e ta tene charla
regularmente riba su aktividatnan di
ántes.
Su obra literario mas importante a
keda publiká na 1970, esta ‘Years With-
out Hope’, den kua e ta relatá su trabou
di spionahe pa demokrasia oksidental.
‘Years Without Hope’ ta relatá su seis aña
di eksperensia komo un presu polítiko
dentro di e sistema di prison komunista.
E buki aki ta deskribí e manipu-
lashonnan di mundu i aktividatnan di
spionahe di diplomátikonan, mirá for di
perspektiva di un agente sekreto i presu
polítiko.
Werner Juretzko ta un persona ku
gusta kombersá ku smak tokante su
aventuranan. Sigur mas ku mei ora nos
a sinta kombersá. El a konta kon por
ehèmpel, tempu ku nan a ser’é na Ber-
lin, un sierto momentu nan tabata kla pa
mat’é. Pero na último nan a kambia di
idea.
Na vários okashon mas e hòmber aki
a topa ku La Muèrte su dilanti, pero su
angel wardadó no a lag’é na kaya. Kada
bes e tabata logra skapa na wowo di
angua for di morto, meskos ku James
Bond, agente 007 den servisio di ‘British
Secret Service’.
Loke Werner Juretzko a konta ta basá
tambe riba bèrdat. E tin un wèpsait
interesante riba kua por haña hopi
informashon i foto. Si e no ta skirbi bèrdat,
masha dia tin otro hende, manera otro
eks-spionnan, ku lo a sali pa kontrarestá
su ponensianan. Ademas e ta miembro
di AFIO – Association of Former Intelli-
gence Officers.
Mi tabatin deseo pa a entrevistá
Werner Juretzko pa ‘Herensia’, pero
tempu no a pèrmití mas. E mester a subi
na bordo di e barku di turista Summit pa
kontinuá su biahe pa Aruba. Pero el a
outorisá mi ta publiká loke mi ta deseá
for di su wèpsait. I ta basta informashon
i foto tin riba esaki. E wèpsait ta
www.coldwarhistory.us.
Mi ta duda ku lo mi topa un bia mas
den mi bida ku Werner aki. Su edat ta
basta haltu kaba i e chèns ku e ta regresá
Boneiru ta masha chikitu, práktikamente
nihil, manera e mes a laga mi komprondé
tambe.
Echo ta ku m’a topa personalmente
ku un spion. “My name is Juretzko...
Werner Juretzko”.
Ami ta Renee di Reneesnorkeltrips.
Den e delaster seis luna a kibra drenta kuater bes den ekas na unda mi ta biba, kaminda a hòrta tur artíkulo ku tanesesario pa mi hasi mi trabou.2 laptop Dell24 par di zwemvin, tur di rùber i koló pretu.24 dùikbrel ku nan peip, vários koló.32 flèshlait di buseo, kolónan hel, bèrdè i pretu.
Kuater di e dùikbrelnan tabata di mi mes ku glasnanadaptá.E artíkulonan aki tabata den un tas di nèt koló kòrá ku‘RENEE’ skirbí ariba, un tas blou ku strepi ros i blanku,trahá pa ‘Marlis’, di kua un tin un etikèt den dje. Tambetabatin un tas di nèt koló hel i un koló bèrdè sin hènsel.
Esun ku por haña un di e artíkulonan aki, por fabor tresenan na ‘Sand Dollar Grocery’ i laga number di telefonatras.Si resultá ku enbèrdat ta trata di mi artíkulonan, mi tadispuesto di duna un rekompensa pa esakinan.
Tambe mi ke gradisí tur hende ku a yuda mi den etempunan difísil aki. Agente sekreto Werner Juretzko huntu ku mi na ofisina di Extra.