Ulrich RückriemΣκιές της πέτρας

Ε Κ Π Α Ι ∆ Ε Υ Τ Ι Κ Ο Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ ΑΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ

Εκπαιδευτικό Πρόγραµµα για το Γυµνάσιο και το Λύκειο

ΟργάνωσηΕθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Επιµέλεια-ΥλοποίησηΜαρίνα Τσέκου

Σχεδιασµός εντύπουΘύµιος Πρεσβύτης, Θοδωρής Αναγνωστόπουλος (Peak Advertising)

ΕκτύπωσηΠέργαµος ΑΒΕΕ

Το έντυπο αυτό δηµιουργήθηκε στο πλαίσιο της έκθεσηςUlrich Rückriem, Σκιές της πέτραςπου οργανώθηκε από το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνηςκαι παρουσιάστηκε στο κτίριο του Ωδείου Αθηνών από τις 30 Σεπτεµβρίου έως τις 30 Νοεµβρίου 2008.

© ΕΜΣΤ 2008

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΕΘΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣΚτίριο Ωδείου Αθηνών, Βασ. Γεωργίου Β 17-19 & Ρηγίλλης(είσοδος επί της οδού Ρηγίλλης)Τηλ.: 210 9242111-2, Φαξ: 210 9245200E-mail: eduprograms2@emst.grwww.emst.grhttp://www.fixit-emst.blogspot.com

Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισµού

Ο Ούλριχ Ρούκριµ γεννήθηκε στο Ντίσελ-ντορφ το 1938 και είναι ένας από τους σηµα-ντικότερους ευρωπαίους γλύπτες.

Ως γλύπτης, χρησιµοποιεί γρανίτη, δολοµίτηή άλλους λίθους και δηµιουργεί έργα µνη-µειακών διαστάσεων των οποίων η οµορφιάέγκειται στην απλότητα και την καθαρότητατης φόρµας. Αυτό που έχει µεγαλύτερησηµασία για τον γλύπτη Ρούκριµ είναι το ίδιοτο υλικό που χρησιµοποιεί και οι φυσικέςτου ιδιότητες, οι διαστάσεις και οι αναλογίεςτου έργου σε σχέση µε το χώρο στον οποίοπρόκειται να εκτεθεί και η διαδικασία δηµι-ουργίας του, της οποίας τα ίχνη αφήνειορατά στην επιφάνεια της πέτρας.

Η παρούσα έκθεση µε τίτλο Ούλριχ ΡούκριµΣκιές της Πέτρας παρουσιάζει ένα µεγάλοµέρος των σχεδίων του καλλιτέχνη. Το σχέ-διο είναι µια καλλιτεχνική πρακτική τηνοποία ο Ρούκριµ ασκεί παράλληλα µε τηγλυπτική. Με τη βοήθεια αυτού του εντύπουθα γνωρίσουµε τις µεθόδους που επινοεί καιεφαρµόζει για να δηµιουργήσει τα σχέδιάτου είτε σε επάλληλες στρώσεις διαφανούςχαρτιού, είτε απευθείας στους τοίχους καιστο δάπεδο του εκθεσιακού χώρου. Τέλοςστις διαφανείς σελίδες του εντύπου θαέχουµε την ευκαιρία να εργαστούµε όπως οΡούκριµ για να δηµιουργήσουµε το δικό µαςέργο.

Χωρίς τίτλο, 1977, δολοµίτης Untitled, 1977, dolomite

Ένας µεγάλος αριθµός σχεδίων σε παραλλαγές, µε απλά γεωµετρικάσχήµατα -ορθογώνια παραλληλόγραµµα και τετράγωνα- έχουν προκύ-ψει από µια προκαθορισµένη µέθοδο εργασίας, την οποία ο καλλιτέ-χνης επινόησε και εφάρµοσε. Η µέθοδος είναι η εξής: διαιρεί οριζό-ντια και κάθετα την επιφάνεια του χαρτιού σε δύο, και στη συνέχεια σετρία και τέσσερα ισοµερή τµήµατα. Ύστερα συµπληρώνει µε γραφίτη ταεπιµέρους ορθογώνια τµήµατα που ορίζονται από τις οριζόντιες καικάθετες γραµµές, αλλά κάθε τµήµα σε διαφορετικό φύλλο διαφανούςχαρτιού. Το τελικό έργο προκύπτει τοποθετώντας το ένα χαρτί πάνωαπό το άλλο. Η µέθοδος αυτή επιτρέπει τη δηµιουργία σχεδιαστικώνπαλίµψηστων σε παραλλαγές, οι οποίες προκύπτουν από τους διαφο-ρετικούς συνδυασµούς των διαφανών χαρτιών.

Τα επάλληλα στρώµατα χαρτιού αλληλεπιδρούν το ένα µε το άλλο καιπροκύπτουν διαφορετικές αποχρώσεις του γκρι, οι πιο ανοιχτές από τασχήµατα που βρίσκονται στα κατώτερα φύλλα, οι έντονες γκρι σταµεσαία και οι µαύρες στα ανώτερα στρώµατα. Μπορούµε να διακρί-νουµε τόσες τονικές διαβαθµίσεις, όσες και τα φύλλα που έχει χρησι-µοποιήσει. Κατά έναν τρόπο, δηλαδή, η διαδικασία δηµιουργίας απο-τυπώνεται στο τελικό αποτέλεσµα και ο θεατής µπορεί να τη «µαντέ-ψει» παρατηρώντας τις τονικές διαβαθµίσεις του γκρι.

Γιατί, κατά τη γνώµη σας, έχει σηµασία για τον καλλιτέχνη να είναιεµφανή τα στάδια δηµιουργίας του έργου του; Τι νόηµα πιστεύετε ότιαποδίδει στη δηµιουργική διαδικασία και τι στο τελικό αποτέλεσµα;

Ποιος ο ρόλος της προκαθορισµένης µεθόδου που ακολουθεί και ποιοςο ρόλος του τυχαίου στα σχέδια του Ρούκριµ;

ΡΙΖΟΧΑΡΤΟ

ΡΙΖΟΧΑΡΤΟ

ΡΙΖΟΧΑΡΤΟ

ΡΙΖΟΧΑΡΤΟ

ΡΙΖΟΧΑΡΤΟ

ΡΙΖΟΧΑΡΤΟ

ΡΙΖΟΧΑΡΤΟ

ΡΙΖΟΧΑΡΤΟ

ΡΙΖΟΧΑΡΤΟ

ΡΙΖΟΧΑΡΤΟ

ΡΙΖΟΧΑΡΤΟ

ΡΙΖΟΧΑΡΤΟ

ΡΙΖΟΧΑΡΤΟ

ΡΙΖΟΧΑΡΤΟ

ΡΙΖΟΧΑΡΤΟ

ΡΙΖΟΧΑΡΤΟ

Άλλα σχέδια έχουν δηµιουργηθεί απευθείας στους τοίχους και στοδάπεδο του εκθεσιακού χώρου, όπως για παράδειγµα το σχέδιο πουβλέπουµε στην εικόνα. Η µέθοδος που ακολουθείται εδώ βασίζεταιστο σκακιστικό πρόβληµα των οκτώ βασιλισσών, σύµφωνα µε το οποίοοκτώ βασίλισσες τοποθετούνται στη σκακιέρα µε τέτοιον τρόπο ώστενα µη µπορεί η µία να χτυπήσει την άλλη.

Για τη δηµιουργία του σχεδίου ακολουθούνται τα εξής βήµατα: ορίζε-ται στον τοίχο ένα ορθογώνιο παραλληλόγραµµο το οποίο διαιρείταιαπό επτά κάθετες και επτά οριζόντιες ευθείες σε εξήντα τέσσερα ίσατµήµατα. Στη συνέχεια καλύπτονται µε γραφίτη οκτώ από τα εξήντατέσσερα τµήµατα τα οποία έχουν επιλεχτεί έτσι, ώστε να µη βρίσκονταιστον ίδιο οριζόντιο, κάθετο ή διαγώνιο άξονα.

Όπως και η προηγούµενη, η µέθοδος αυτή επιτρέπει τη δηµιουργίαµιας πληθώρας παραλλαγών, καθώς το σχέδιο της εικόνας αποτελείµία από τις ενενήντα λύσεις του σκακιστικού προβλήµατος.

Τα σχέδια που δηµιουργούνται στον εκάστοτε εκθεσιακό χώρο δενεκτελούνται πάντα από τον ίδιο τον καλλιτέχνη αλλά και από το βοηθότου, ο οποίος ακολουθεί πιστά τη µεθοδολογία και τις οδηγίες τουΡούκριµ. Αυτό συνέβη µε όσα σχέδια της παρούσας έκθεσης έχουνσχεδιαστεί στον τοίχο ή στο δάπεδο. Στο τέλος της έκθεσης τα έργααυτά θα καταστραφούν για να σχεδιαστούν εκ νέου σε κάποιον άλλονεκθεσιακό χώρο.

Πώς έχει αλλάξει ο τρόπος δηµιουργίας του καλλιτεχνικού έργου καιπώς ο ρόλος του καλλιτέχνη στη σύγχρονη τέχνη;

Εκφράστε τις απόψεις σας σχετικά µε τον εφήµερο χαρακτήρα ορισµέ-νων έργων και τη δυνατότητα επαναδηµιουργίας τους.

Έχοντας και πάλι ως βάση το σκακιστικό πρόβληµα των οκτώ βασιλισ-σών, ο Ρούκριµ δηµιουργεί µια ακόµη σειρά σχεδίων ως εξής: πάνωσε έναν κάνναβο επιλέγει επτά σηµεία και στη συνέχεια τα ενώνει µεευθείες γραµµές, ακολουθώντας κάποιους κανόνες που ο ίδιος θέτεικαι που αφορούν τις σχέσεις των σηµείων. Με τον τρόπο αυτό προκύ-πτει ένας αριθµός σχεδίων: ένα ορθογώνιο παραλληλόγραµµο, ένα µηκανονικό τετράπλευρο ένα επτάπλευρο και ένας αριθµός πολυγώνων.

Με έναν παρόµοιο τρόπο ο Ρούκριµ δηµιουργεί µια ακόµη σειρά σχε-δίων, µόνο που αυτή τη φορά απελευθερώνεται από τον καννάβο καιτην αυστηρή µεθοδολογία των προηγούµενων σειρών: χρησιµοποιείεφτά φύλλα διαφανούς χαρτιού και ξεκινώντας από το τελευταίοσηµειώνει ένα τυχαίο σηµείο σε κάθε φύλλο. Στη συνέχεια ενώνει τασηµεία ανά δύο και, τέλος, γεµίζει µε γραφίτη όσα σχήµατα δηµιουρ-γηθούν από τις γραµµές στα εφτά φύλλα χαρτιού. Καθώς τα φύλλααλληλεπιδρούν µεταξύ τους παράγεται το τελικό σχέδιο µε τις διαφο-ρετικές αποχρώσεις του γκρι.

Παρατηρείστε τα δυναµικά πολυγωνικά σχήµατα που δηµιουργούνταιαπό τις διαγώνιες. Με τι µοιάζουν αυτά τα σχήµατα και σε τι εικόνεςοδηγούν τη φαντασία σας;

Παρατηρείστε ότι σε όλες τις σειρές σχεδίων, αν και ο Ρούκριµ ακο-λουθεί µια προκαθορισµένη µέθοδο, δεν µπορεί να προβλέψει από τηναρχή το τελικό αποτέλεσµα, καθώς υπεισέρχεται ο παράγοντας τουτυχαίου. Εκφράστε τις απόψεις σας σχετικά µε το ρόλο του τυχαίου στηδηµιουργική διαδικασία.

Ας εργαστούµε όπως ο Ούλριχ Ρούκριµ.

Χρησιµοποιείστε τα εφτά διαφανή φύλλα που περιλαµβάνονται στοέντυπο και ακολουθείστε τη µέθοδο που περιγράψαµε στην προηγού-µενη σελίδα:α) ξεκινήστε από το τελευταίο φύλλο και σηµειώστε σ’ αυτό ένα σηµείο,β) κάντε το ίδιο και µε τα υπόλοιπα φύλλα,γ) ενώστε τα σηµεία αν δυο, ξεκινώντας από τα δυο τελευταία,δ) γεµίστε µε έναν µαύρο µαρκαδόρο τα σχήµατα που τυχόν έχουν

δηµιουργηθεί στα φύλλα.

Ακολουθώντας την ίδια διαδικασία, µπορείτε να φτιάξετε όσες παραλλα-γές σχεδίων θέλετε. Μπορείτε, επίσης, να δοκιµάσετε και τις άλλες µεθό-δους του Ρούκριµ που περιγράψαµε στο έντυπο και …

… Απολαύστε τη διαδικασία δηµιουργίας!

ISBN: 978-960-8349-30-8ΤIMH: 3 €