204
Edition du 31 Décembre 2009 .Suite à un blocage incompréhensible de ma boîte courriel yahoo depuis mi-décembre 2009, on peut seulement me contacter par <[email protected]>. A l'avenir tout nouveau changement sera d'abord indiqué sur mon site central<tronoriatadominique.over-blog.com> où il est possible de corriger rapidement une adresse, alors que sur le site<www.slideshare.net/TronOriataDominique> je dois effacer et republier entierement tout fichier que je souhaite corriger .Où que je me trouve,même si c'est plus lent, on me transmettra le courrier expédié à cette adresse postale : A/C 410 Sant Francesc - 07860 Formentera - Baleares . Espagne. J'autorise le téléchargement légalement gratuit de mes publications internet, espérant seulement que les usagers mentionneront mon nom, et, s'ils font des bénéfices commerciaux, qu'ils m'enverront un pourcentage.On peut acheter mes peintures à Huahine dans la galerie Puvaivai et à Moorea dans le magasin Bambou à Maharepa et TikiNet à Haapiti, ou directement à Tila à Maatea, PK 13,5.On peut trouver sur internet des libraires vendant mes livres imprimés avec d'autres textes et photos que ceux de mes blogs. La photo ci-dessus a été prise lors d'une répétition sur l'ancien plateau du pamplemoussier au Lycée La Mennais de Papeete, avec Namata en oiseau de Paradis, et je tiens une flûte que j'ai confectionnée avec des bambous coupés sur la montagne de Maharepa, à Moorea. La plupart des photos ont été prises pendant des interprétations du Théâtre des oiseaux de Paradis par l'Eden Duo en France et en Inde,par Nim & Dom en Afrique ,ou par l'atelier Théâtre "3ème millénaire" en Polynésie .Sur <tronoriatadominique.over-blog.com> on trouvera des documents vidéos avec ces interprètes, notamment les clés 2,4,5,7,37,41 et 29 en solo .Sur <www.slideshare.net/TronOriataDominique> on pourra consulter la clé 17 , où les mêmes photographies sont accompagnés des prénoms des acteurs. On trouvera d'abord ici le texte de la version longue en tahitien, réalisé avec Riro, qui correspond au texte français de la clé 17 et au texte anglais de la clé 53. Apres cette version longue, on trouvera aussi ici une autre version plus courte en reo maohi , réalisée avec Tila, et qui correspond aux textes anglais et tamil de la clé 50. Dans la clé 17 on trouvera aussi les plans détaillés utilisés en 1995 et 1996 à Tahiti pour la mise en scène, les entrées et les déplacements des acteurs, la régie des lumières, ainsi qu'une fiche pour chaque rôle. Le texte et la mise en scène peuvent être adaptés aux possibilités des acteurs et des lieux. . Dominique Oriata TRON.

2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Embed Size (px)

DESCRIPTION

version longue et version courte en tahitien du théâtre des oiseaux de Paradis, avec des photos d'interprétations par l'Eden Duo en France et en Inde, l'atelier 3ème millénaire du Lycée La Mennais au théâtre de la maison de la culture de Papeete, et Nim&Dom au Cameroun, plage de Kribi. Des vidéos de ces interpretes sont téléchargeables gratuitement sur < tronoriatadominique.over-blog.com > et Consulter aussi sur la clé 17 pour un plan de régie Lumieres , une conduite de scène et une fiche par rôle. Des versions en anglais , espagnol et tamil sont également disponibles.

Citation preview

Page 1: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Edition du 31 Décembre 2009 .Suite à un blocage incompréhensible de ma boîte courriel yahoo depuis mi-décembre 2009, on peut seulement me contacter par

<[email protected]>. A l'avenir tout nouveau changement sera d'abord indiqué sur mon site central<tronoriatadominique.over-blog.com> où il est possible de corriger

rapidement une adresse, alors que sur le site<www.slideshare.net/TronOriataDominique> je dois effacer et republier entierement tout fichier que je souhaite corriger .Où que je me

trouve,même si c'est plus lent, on me transmettra le courrier expédié à cette adresse postale : A/C 410 Sant Francesc - 07860 Formentera - Baleares . Espagne. J'autorise le téléchargement

légalement gratuit de mes publications internet, espérant seulement que les usagers mentionneront mon nom, et, s'ils font des bénéfices commerciaux, qu'ils m'enverront un

pourcentage.On peut acheter mes peintures à Huahine dans la galerie Puvaivai et à Moorea dans le magasin Bambou à Maharepa et TikiNet à Haapiti, ou directement à Tila à Maatea, PK

13,5.On peut trouver sur internet des libraires vendant mes livres imprimés avec d'autres textes et photos que ceux de mes blogs. La photo ci-dessus a été prise lors d'une répétition sur l'ancien plateau du pamplemoussier au Lycée La Mennais de Papeete, avec Namata en oiseau de Paradis, et je tiens une flûte que j'ai confectionnée avec des bambous coupés sur la montagne de Maharepa, à Moorea. La plupart des photos ont été prises pendant des interprétations du

Théâtre des oiseaux de Paradis par l'Eden Duo en France et en Inde,par Nim & Dom en Afrique ,ou par l'atelier Théâtre "3ème millénaire" en Polynésie .Sur

<tronoriatadominique.over-blog.com> on trouvera des documents vidéos avec ces interprètes, notamment les clés 2,4,5,7,37,41 et 29 en solo .Sur

<www.slideshare.net/TronOriataDominique> on pourra consulter la clé 17 , où les mêmes photographies sont accompagnés des prénoms des acteurs. On trouvera d'abord ici le texte de la version longue en tahitien, réalisé avec Riro, qui correspond au texte français de la clé 17 et

au texte anglais de la clé 53. Apres cette version longue, on trouvera aussi ici une autre version plus courte en reo maohi , réalisée avec Tila, et qui correspond aux textes anglais et

tamil de la clé 50. Dans la clé 17 on trouvera aussi les plans détaillés utilisés en 1995 et 1996 à Tahiti pour la mise en scène, les entrées et les déplacements des acteurs, la régie des

lumières, ainsi qu'une fiche pour chaque rôle. Le texte et la mise en scène peuvent être adaptés aux possibilités des acteurs et des lieux. . Dominique Oriata TRON.

Page 2: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

*TE PUPURA'A

O TE MAU MEHO NUI POHE ORE HA'ATUPUA

*(Littéralement : "l'offrande des oiseaux exorciseurs immortels" .En tahitien le u se prononce comme le

français ou, le e comme le é, le au se dit aw ou aou, le h s'entend ,le ' est un coup de glotte, le ^ allonge la voyelle - en principe ce devrait être une barre sur la voyelle, mais celle-ci est absente de mon clavier . Au fil des vérifications ou des trouvailles que nous y avons faites, nous avons mentionné des significations en français fournies par le dictionnaire et la grammaire du Fare Vana'a . Nous accueillerons avec plaisir

toute suggestion d'amélioration et de coopération, même à distance.

Abréviations pour désigner les personnages :

M= te meho-nui O= Oriata N =Nanihi

A ='apa-o-te-aho :Hamsadea O= 'Oteoteo -Tui'â'au-Hevaheva ("orgueilleux,guerrier qui cherche sa proie partout,qui a

perdu le contrôle de soi sous l'influence d'une passion violente") H= Hurio :Potet

F= Fa'aheipo ("accuser quelqu'un avec mauvaise foi ") : Lasem V= Vavi ("inepte") : Demang

T= Tau'ataipito ("personne qui professe l'amitié pour poursuivre ses propres fins") Fa = Fa'aeva ("vaniteux de ses vêtements")-Atutoa ("vantard, étourdi")-Papavaha ("vaine

pompe") : MaltorMi'imi'i ("envieux, jaloux") : Morjine

Tuma ("glouton") : Tchoupak Ot : Oteania Am : Amerita At :AtatitaAti : Atia E:Eropa

Af : Afrita

Page 3: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

*CLE 51-1

VERSION LONGUE EN REO MAOHI DES EPISODES DU THEATRE DES OISEAUX DE PARADIS

créé par Dominique Oriata TRON

.*

Te ruamano (le conteur ambulant): I teie nei e fa'atia ia 'oe te 'â'ai o te manurere pohe 'ore, te meho nui ha'atupua ...

I - TE PARANETA 'AETOERAU E TE FâNAURA'A O NANIHI

I te hô'ê taime, i nia te paraneta 'OA'OA, 'ua vai nei te hô'ê fenua moua ha'atihia na te moana. Teie fenua pi'ihia

:'Aetoe'rau !

Page 4: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 5: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

E i ni'a i taua fenua ra, te hô'ê aru rahiroa , i reira 'ua riro te mau ohi 'ei tumu ra'au rahi..

Page 6: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 7: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Mâiha o teie aru, te horo nei te hô'ê 'ânâvai iti

Page 8: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

e te mau pû hau i raro i te mau topara'a pape.

Page 9: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 10: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

I te atea ra, te haere maira te hô'ê erefani no te ha'amâhâ (étancher) i tôna po'iha, e 'ua hoi oia i roto ite ururâ'au...

Page 11: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Te meho ha'atupua : " Hô !...hô !"

Te ruamano : fa'aro'o anei 'oe ?...Ua poumai (descendre) te manurere o te parataito mai nia mai

i te ra'i.

Page 12: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 13: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

E 'ua tutui (allume) 'oia i te hô'ê auahi i nia te hô'ê 'ôfai i ropu i te tahora pape ! Te ite nei oia i te hô'ê rana, o tei 'ôuau'a. Ua moemoea oia ia riro ei vahine. Tona ra mata rari (mouillés). E

'imi 'oia i te auahi e fa'ahuru'ê (transformer) iana.I reira iho (soudain) tutei (frôle) tona rima i te auâhi. 'ua hitimahuta (sursaute) te rana ma te hôriri (crainte) i te ura

(brûler ,pa'apa'a)

Page 14: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 15: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 16: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Parau atura te manurere :"-Turuhe to 'oe upo'o,'a ueue iana.'a 'ata (oaoa) i rotopû te

matie!'A here teie auahi,'a hopu atu.E fanau atu 'oe i roto te tino o

te hô'ê vahine !"'Ua 'ôu'a te rana i roto te auahi, e riro atura ei vahine Nânihi.

Page 17: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 18: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 19: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 20: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Te meho :"-hô !hô!hô! To 'oe i'oa o o Nânihi !"

'Ua fânau 'oia i nia iho te 'ôfai mo'a. Tona aho 'u o te aru.Himene atura Nânihi :

"E te manu nehenehe, haere mai i nia iho to'u rima,ia hi'o pâpû (clairement) atu vau ia 'oe !"

Tê rere nei te manu na nia (au-dessus) i te tahora papetei horo i te hôpuna (petit lac) o te here. Parau atura te manu :

"O fânau 'âpî;'a 'âpe'e (suis) teie 'ôpape (courant). A muri a'e (plus tard) e

fârerei te tane o tau (que je) e hâmani ia 'oe.

Page 21: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 22: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 23: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 24: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

'Ua âpe'e atura Nânihi te tahora pape haumârû (fraîche), e tae atura i te hôpuna i te vahi (où) te 'âueue (agité, instable,

tremblant)nei te hope i te hô'ê riri vai tutia rahi roa. Na te hiti (tout autour) tê fa'a'ohu (tournoyer) nei te mau i'a i roto te pape teatea. Te rave nei te hô'ê manu meri i te monamona o te tiare, e ma'ue (s'envoler) atura 'oia.Te pa'i'uma nei Nânihi i nia te tiare rahi roa no te huti te no'ano'a maita'i ae. I reira iho hopu atura Nânihi e 'au e ori mâmâ (légère) iroto te pape. Te moemoea nei Nânihi i te mata o te hâ'ê tane tei imi tona here i

roto te urura'au.

Page 25: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

IITE FANAURA'A O ORIATA

Page 26: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

" -Hô!". Te himene nei te manu o te here i nia iho (au dessus) te 'ôfa'i ha'amâramahia na te auahi mo'a. Ha'afâtata (

s'approche) mai ra te hô'ê 'airi tei po'iha (soif).Te inu nei oia. I reira iho te horo nei atura ,ha'amatauhia na te hau'a o te

hô'ê nemera.

Page 27: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 28: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 29: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Te fâtino atura (marche du chat qui chasse) te nemera i nia te hiti 'ânavai. E hia'ai oia (il désire fortement) te hô'ê tâmâ'ara'a i'o. 'ua fa'aro'o 'oia te reo o te manu.

Tê tâmoemoe (guette) nei 'oia.Tê tûrama (éclaire) nei tona hi'ora'a i te ururâ'au e (avec) te

hô'ê hihi o te mahana ... "- Hô !" 'Ua parau atura te meho-nui-ha'atupua ia na : "- 'A fa'aro'o te himene ite manu o te parataito. 'A hi'o tona auahi mo'a ! E, animara nehenehe, 'a ha'apau to 'oe mau niho, to 'oe

mau mai'u'u i roto teie auahi, no te fânau api i roto te mâramarama o te wahana, i roto i te pehe o te tahora pape !

Fa'anavenavehia te numera (charmé)Tê nu'u (faire un pa et attendre) nei 'oia. Teê tîa'i (attend) nei 'oia ia mareva (paser rapidement)t e meho nui namua ia na !

(devant lui)

Page 30: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Hina'aro 'oia e haru (s'emparer de force) itonai'o, i tona mau huruhuru (plumes) e tona himene, no te fa'aite tona hanahana

(majesté royale).Te fa'aro'o nei 'oia te mau 'ahehe (bruissements) o te mau rao'ere (feuilles). I reire iho, tê fa'aea (s'arrête) nai 'oia e parau atura : "E te manuhere, no to 'oe nehenehe, e'ita vau e ha'amâuiui ia 'oe ! E ahiri (si) hina'aro 'oe ia pâruru vau ia 'oe, 'a fa'a'ite mai 'oe iau to'oe 'ite huna o to'oe ora pohe ore !"

Te meho: "Hô ! 'a 'ite ! 'a 'ôua na nia iho (par dessus) teie pape, no te ha'apau (détruire) ia 'oe i roto i teie auahi i reira (où) e fânau fa'ahou vau i te meu mahana atoa !'A ha'apau i to 'oe mau niho, i to 'oe mau mai'u'u (griffes) i roto teie auahi , no fânau 'api i roto i te tino o te hô'ê tane no te hô'ê fârereira'a 'oa'oa nehenehe. E namua (et d'abord) 'a hôreo (prêt serment)

aore'oe (de ne plus) taparahi te mau manu hara ore (innocents)!"

Page 31: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 32: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

I reira iho fâ (apparait) maira te hô'ê 'ûrîta'ata mâfatu 'oa'oa !

'Ua topa 'oia, te pêpê 'oia (est blessé) no te mea (parceque) 'ua tâmata (essayait) 'oia i te hopu i roto i te râ mai nia mai (à partir) te 'orepe(cime) o te hô'ê tumu râ'au. 'Ua topa 'oia i mua (en face) i te auahi. Tê arata'i (guide)nei te auahi iana. 'Aita 'oia i 'ite (il n'a pas vu) te nemera i te parau o te

manurere. Tê fa'atano (viser) nei te nemera i te 'urita'ata !tê 'ôu'a nei 'oia no te haru i te 'ûrîta'ata. Te 'ôua nei 'oia no te haru i te 'ûrîta'ata tei 'ape ! (esquive)Tê fa'ateni (supplie) nei te 'ûrîta'ata : " e te meho nehenehe i te hihi 'oa'oa ! I hea (où)

'ite au 'oi'oi (rapide) i te hô'ê ha'apûra'a ?"(se réfugier)E 'ôu'a (il va sauter) te nemera no te ha'apa (saisir) te

'ûrîta'ata tei tâpuni (prendre la fuite, se cacher) i roto t auahi ! I roto teie auahi 'ua riro (est transformé) te 'ûrîta'ata ei

tane !Te meho : "Hô !Hô!" To 'oe i'oa Oriata !"

'Ua tâpuni viti atu te nemera horuhoru (troublé) e ro'ohia

Page 33: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

(atteint) e te ri'ari'a (la peur).

Page 34: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 35: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

IIITE FAREREIRA'A O NANIHI E ORI'ATA

Page 36: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 37: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

'Ua fanau te hô'ê tane i nia i te 'ôfai. Te 'ara'ara nei (très ouverts) 'oia tôna na arumata(paupières). Tê hi'o nei 'oia te

Page 38: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

maramarama o te auahi tei (qui)purara (se disperse) i roto te ururâ'au. I reira iho,'ua 'ite Oriata te hî'ê pepe (papillon)

tâpeahia no te mata'i i roto i te hô'ê pû'âverevere.'Ua fa'aora atura Oriata i te pepe. I teie nei te ma'urere râ te pepe e te 'âpee nei oriata iana. Tê ha'amâhorahore (ouvre de manière répétée) nei te pepe tôna mau pererau (ailes) pêni (couleurs) huru rau (varié, de toutes sortes).Tê 'ori nei 'oia na te hiti (autour) o te mau tiare. I teie nei tê tau (se perche) nei te pepe i nia i te tiare e te tâmâ'a nei 'oia i te monamona. Te

puihauhau (souffle)tê mata'i, 'ua tûra'i (a poussé) 'oia i te pepe i pihai iho (jusqu'à) te hô'ê 'âma'a (branche). I reira taua pepe tau atu i nia i te hô'ê 'ûmoa(bourgeon), e huti 'oia i te aho

(respire) no tôna no'ano'a.Tê arata'i nei maîte noa (lentement, continuation) te pêpê ia 'oriata i pîhai iho (jusqu'à) i te pû i te vahi tîa'i noa ai Nânihi. Tê himene nei Nânihi : "Tê fa'aro'o nei au te ta'i ri'i au (petit son, Mâniania c'et du bruit) o te mata'i i roto te ururâ'au, e paha atoa (peut-être aussi) te fa'ainera'a

(l'approche) o te tane tau (que) i moemmeâ !haere mai ! Haeremai ! Tê tûpa'ipa'i (frapper de façon répétée) nei 'oa'oa

to'u mâfatu".

Page 39: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Tê tâpiri (s'approche) nei Oriata mâ te ori atu. Na te atea (de loin)te 'ite 'oia ia Nanihi.'Ua hopu Nânihi i roto i te pape marû (douce)ateatea (claire). 'Ua reve 'Ori'ata te hô'ê 'âm'a 'ofe

(branche bambou). Tê pûhipuhi nei 'oia (il souffle) i roto. I muri (puis) iho tê tâora (lancer) nei 'oia te 'ofe i (vers) te râ. Tê 'ôu'a viti 'oia no te 'apo (attrapper) iana. I tera râ taime (à cemoment là), tê 'ite nei Nânihi ia 'Ori'ata. Tê parau nei 'o Nanihi : "O 'oe (es tu) te tane o ta'u (que) i moemoea ? 'Ua here au ia 'oe !" Tê parau nei 'o Oriata : 'Ua here au ia 'oe !"

Page 40: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

IV TE FâNAURA'A O TE 'âPâ-O-TE-AHO (jeune oiseau du

souffle)

Page 41: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

"-Hô ! Hô!"I teie nei tê pîna'i (retentit) te pi'i o te manu o te pârataito. Tê fa'aro'o nei Oriata e Nanihi iana.Tê hina'aro nei râua i te autaritari (suivre encore et encore) tâna rerera'a. Haere râua mâ (avec) te pa'ari (prudence) i te hiti o te 'ânâva'i. Tê horo nei te 'ânâvai i raro (au fond) te hô'ê peho (partie supérieure de la vallée) hôhonu (profonde). I nia i to râua upo'o (au dessus de leurs têtes) tê hûanane (se mélangent, se roisent) nei te tahi taime (de temps en temps) te mau 'âmo'a (fougères). I

reira iho, Te hô'ê 'aueue fenua (tremblement de terre).Tê 'aue (tumulte, agitation, désordre)nei te 'a'aihere (broussailles),ê

Page 42: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

te ma'iri (tombr) nei t mau 'ôfa'i i raro te peho. Tê 'ôra'i (reculer) nei râua. Tê 'ôua nei te 'ânâvai i nia i te mau hîtâpere (de cascade en cascade) ha'amauhia (accrochés, suspendus) râua i te mau pôhue e te mau 'âma'a (branches) rahi, no te

tâhiti (franchir) ato'a i te mau 'ôhîteitei (cascades d'un grande hauteur). Eiaha roa (jamais) tê môina nei (être oublié) ia râua te manu o te pârataito ! 'ârea râ (mais) tei raro (en aval) tê

'û'uru (rugit) nei te hô'ê 'ôfî rahi roa. Fa'ane'one'o (empoisonne)'oia i te vahi ma ahitûtû (puanteur enfumée) o

tona aho. E ati tia 'ae (autour), tê pohe nei te mau i'a e te mau ra'uere (feuilles). Parau atura 'o Nânihi : " 'ê'ê (s'il te plait), hina'aro mâua e haere i te tahi pae atu (au delà) o to 'oe

nohora'a (gîte)" .Pâhono atura te 'ofi : "Tê 'ite ânei outou teie 'iri pohe fa'aru'ehia (abandonnée) i nia te hiti pape... 'A 'ahu

(couvrez vous) i teie 'iri, no te fa'atura iau !"(honorer, respecter). Tê rave nei (prendre) râua te 'iri fa'aru'ehia.Tê tâmata (essayent) nei râua te 'ahu i teie 'iri pohe? 'âre'a

(mais) rahi roa (trop grande) te 'iri pohe no râua. 'Aita ta râua e ravea (moyen) no te fa'atano (ajuster) iana. Tê tâhopu

(supplie) nei 'o Oriata :"ê'ê , e ha'amana (autorise nous) e haere i te tahi pae atu (au-

delà) o to 'oe nohora'a !"Pâhono te 'ôfi : "'Oe, tane, ia tâpuni (prendre la fuite, se

cacher) atu mai te hô'ê 'ûrita'ata na roto te mau 'âma'a ra'au ! 'âre'a râ 'oe, vahine, te hia'ai (désirer fortement) nei vau is

'oe. E riro 'oe ei na'u tama'ara'a i teie pô !"

Page 43: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 44: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

"Hô!"Tê fa'aro'o nei râua : "- Hô!".

'Ua himene te manu o te pârataito i nia iho (au-dessus) o te mau tumu râ'au. Te 'ana'ana nei te manu here ma tona hihi

mure ore tei ha'amoe (fait oublier) te pohe. Tê hopu nei 'oia i roto te râ. I reira tê hâmani nei te hôê hi'omata (miroir).

'Ua tâora( lancer) 'oia te mea. 'Ua noa'a (être attrapé 'oia e nânihi.Tê hi'o nei 'oia ia na iho (se mire).Tê 'ite nei 'oia i te hô'ê auahi i tona rae (front).I reira iho, 'ua manao 'o Oriata i

te hô'ê râve'a (projet) patatoa (rusé).'Ua rave 'oia te hi'omata. 'Ua huri (tourne) 'oia iana i nia iho (dans la direction) te 'ôfî tei mata'u ia hi'o iana. "-Hô ! O 'Oriata, O Nânihi, 'a

Page 45: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

tâpapa (poursuivre quelqu'un, empiler) teie 'ôfi. 'A haru i tona 'îtere (queue serpents et poissons sauf raie).

I'a 'ori i nia tona upo'o ! 'E 'âau mêhara (reconnaissant) tona mau fêti'i noa atu (même).Ani (sollicite) ia arohahia (gracié) te

'ôfî ha'amata'uhia. Fa'ateni 'oia (supplie) i te manu o te pârataito.

Page 46: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 47: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 48: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 49: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 50: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

" Hô ! Mai te peu (si) ê hinaaro 'oe ia fânau fa'ahou, 'a ura na roto te hihi o tau (que je) e taora i nia te hi'omata tapeahia (tenu) e (par)Oriata !" E inaha, Haere te 'ôfi i te vâhi e ura te hihi no te 'ôu'araa (par ricochet). Tê riro nei tona 'î tere ei hô'ê mo'o iti. Tê vera (brûle dan le feu) nei tona upo'o tei riro ei hô'ê pu'atoro ufa (vache) e piti tara rahi (cornes). Tê momi (avale) nei te auahi, 'ua fânau te hô'ê 'aiu.Tê ta'i nei te 'aiu.Te

fa'a'amu nei 'o 'Oriata e Nânihi iana."Hô! O 'apa-o-te-aho to 'oe i'oa"...

Page 51: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 52: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

"hô !"'Ua pi'i te manu ia râua no te arata'i (guider) ia ratou tae

ro'a'atu (jusqu'à) i te moana. Tê haere nei ratou i nia te hiti o te 'ânâvai? 'Umehia (être attiré par persuasion, être

remorqué) râua na te manuhere e tana himene. I teie nei, tê rere te manu o te pârataito na nia te tairoto (lagon) i reira e

tahe (coule) te 'ânâvai.

Page 53: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Tê tâpapa (poursuivre) nei te hô'ê mo'o taehae (crocodile) i te hô'ê i'a. 'Amina (avoir un désir insatisfait) 'oia te i'a i te 'ori. Tê 'ôu'a nei te mo'o taehae. Te orompi (être perdu de vue) nei

te i'a i roto te miti... 'A hio te mau 'are tei parere (se répandre) i nia te one (sable) i tahatai (rivage).Tê 'ôu'a te i'a rapae te pape. Hina'aro 'oia e tâpe'a (toucher) te râ. âteatea

te mahana.'A hi'o te mau tupa o tei haere râpae to ratou mau 'âpo'o (trou).Tê tâ'ao'ao (marchent sur le côté) nei ratou. Te tahi taime (parfois) tîfifi (s'emmêlent) to ratou 'âvae fa'ahôhoni (pinces). I muri (puis) 'ua rohirohi ratou i te tapitô (lutter).Parau o Oriata ia Nanihi ; "'A hi'o te 'are tei hetuhetu (rouler comme les vagues) te hô'ê pû!" Te puhipuhi nei Nânihi (elle

Page 54: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

souffle) i roto i te pûoraraha (conque façonnée pour être utilisée comme une conque)

Page 55: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

E i nia teie tahatai 'ua ueue (semer) mâu'a i te mau huero 'î'îta. 'Ua hâmani mâu'a te hô'ê fare ma te mau 'âma'a e te nî'au. E 'ua mahemo (passèrent) te mau 'ava'e, tae roatu (jusqu'au) te

tau hotu.

V

Te fârereira'a o 'âpa-o-te-aho e te meho ha'atupua

Page 56: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 57: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 58: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

I teie nei, tê ara te tamari'i i nia te paraneta 'aeto'erau, rotopu (parmi) te matie ruperupe (verdoyant). Tê fa'aro'o nei 'oia te vavâ (bruit de la mer sur le rivage) o te miti ma te mau 'u mahanahana (qui tient légèrement chaud). Ti'a 'oia i nia (il se lève), e pîha'i iho iana (tout près de lui), tê fârerei nei 'oia tona taea'e (frère) Moo-iti tei 'ôu'au'a i nia te mau 'ôfai (de pierre en pierre). I muri, tê fa'aea (s'arrête) nei 'oia. Tê mâhanahana (se réchauffe) 'oia iana i te mau hihi o te râ. Parau 'âpa-o-te-aho ia Mo'o-iti : " No te mea 'oe e 'ôu'a ai i nia roa ae ?"

Pâhono o Mo'o-iti : "Te hina'aro nei vau ia riro ei manurere, mai te manu o te parataito. Te ha'amana'o(se souvient) anai 'oe i

teie manu, i to 'oe mahana fânaura'a ?"

Page 59: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Parau atura 'âpâ-o-te-aho : "'A fa'a'ite mai iau tei hea teie manu ! Hina'aro vau ia fa'a'ite mai 'ôna te'u e'a... Hina'aro vau ia fa'a'ita mai 'ôna... E aha teie feti'a o tei fa'a'amu to'u ora!"

Page 60: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 61: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

I reira iho pâhono atura te meho-nui :"'A fa'aro'o te himene o te manu o te Pârataito ! 'Ua hâmani vau to'u 'ôfa'ara'a (nid) i roto i teie tumu râ'au , e 'aita 'oe i

ha'apa'o ! (prêter attention)"Parau o 'âpa-o-te-aho :

"E te manu o te here, tê fânau faahou nei vau no te mea e fa'aro'o vau ia 'oe ! 'A fa'ahuru'e iau mai ia 'oe !"

Pâhono te manu :" i teie nei, e reva atu vau i nia te huhuâ (sommet) o te mou'a. I'ô (là-bas) e fârerei vau i te mau matahiti ato'a (chaque

année) te mau ta'ata o te fenua"Himene o 'âpa-o-te-aho :

"'Ua oti te tau 'auhune (récolte, moisson)... E manu nehenehe, hina'arovau pai'uma i nia iho to 'oe tua ... Ia (quand) pa'i'uma

Page 62: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

vau, 'e tere anae (partons tout de suite) no te râ ! E aha tona 'ohipa huna ? 'E hopoi atu iau (emporte moi) i'ô !(là-bas)E aha (qu'est-ce qu'il ya ) to roto te ninamu ateate ? 'Oia!

Hina'aro vau e 'ori e himene i roto i te ra'i ! Hina'aro vau e hi'o na nia mai (de là-haut) te mau 'âivi (crêtes des premières

hauteurs), te mau mou'a, te mau fa'a'apu, i reira (où) e riro ai te tahi i te tahi (chacun) i te manu o te pârataito !

'Ua fa'a'aite vau i te pu'aatoro (vache) i hea (où)'oia e 'amu, tê au (j'apprecie)nei au ia fa'atupu te ua i te matie. E mea

atamai (sage, intelligent), teie tû'ai'ao (s'entraîner à un sport) i te 'ôu'a , mai te mo'o iti ? hina'aro vau e fânau i piha'i atu (au-delà) te paera'i (horizon) e te pohe. Ia haere 'oe i nia te

hô'ê motu, ia haere 'oe i piha'i atu te aru, ia haere 'oe i roto te hiona (neuge), ia haere 'oe i raro i te mau ooo (rayons brûlants du soleil) o te râ, e autaritari (suivre sans relâche)vau ia'oe !"

Page 63: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 64: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

'Ua ma'urere (s'envoler) te manu mai tona 'ôfa'ara'a(nid). Tê marere (voltiger) nei 'oia na nia te mau ata (nuages).

"Hô !" Te 'ôu'a'a nei 'âpa-o-te-aho no te tâpapa (poursuite) iana, mai te hô'ê 'ûrîta'ata. Te ahe'e nei iho i te mau 'aivi

(crêtes des collines). Tê horo nei 'âpâ-o-te-aho e te hi'o nei te ra'i, e pinepine 'oia (souvent il) i te he'e (déraper, glisser) i

Page 65: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

roto te aihere? Tê pa'uma nei 'oia (souvent il) i te 'âivi. I teie tê ta'oto iuiu (sommeil profond) atura 'oia. E tê tapae

(accoster, arriver) nei atura i nia iho te hô'ê ata o tona rae (front)

Ananahi poipoi, tê ara nei o 'âpâ-o-te-aho, e tuô (crier fort) 'oia : " O te manu nehenehe, tei hea 'oe ? No te aha i ta'oto ai âu ? I teie nei o vau ana'e (seul) e te ta'i (pleurer) nei vau... E hâpapa (attendre) mai iau ! Haere mai ! E arata'i (guider) iau ! 'Ua mo'e (perdu vau i roto te aru... Na hea e 'ite ia pâ'imi

(chercher en se déplaçant) ia 'oe ?

Tê farara (se mettre à souffler, pour le vent) nei te mata'i i te ata 'ôtuhituhi (gris). E tê pûô nei (apparait au loin) te huhuâ

Page 66: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

(sommet). 'Ua Ha'amana'o (se souvenir) o '^pâ-o-te -aho e haere te manu i'ô ! Tê haere nei te tamari'i na te 'ê'a ma te 'ori te tahi taime (quelquefois). I reira iho, 'ua tae 'oia râpae te uru ra'au, tê 'ite nei 'oia te hô'ê 'oire iti e'ita e taata. Tê

inu nei 'o 'âpâ-o-te-aho.

Page 67: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Tê hio nei oia te haerera'a (venue) i te mau 'eia (brigands) :"- E mâuruuru te manu o te parataito! 'ua râmâ (a piegé) 'oia i

te huira'atira i nia te huhu'â !"'Ua tatari (attendre) te tamari'i ia ô (entrent) te mau 'eiâ i

roto te hô'ê fare 'aa.'Ua tatari 'oia no te horo i roto te aru.

Page 68: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

I teie nei tê horo 'oia i roto te aru, no te fa'a'ite i te huira'atira'a e te manu. Tê horo nei 'oia mai te hô'ê te'a

(flèche) i te huhuâ. I'ô a'e (là haut) tê pure nei e te 'ori nei te huira'atira'a e (pendant) toru mahana i piha'i iho (près) te manu here. I nia a'e te huhuâ, tê rêre nei te manu o te

pârataito i roto i te ho'e maramarama ninamu. I muta'a (jadis, auparavant) iho, ua hôro'a (donner) te manu i te mau hi'omata i

te mau ta'ata o teie fenua ato'a. Teie nei râ i teie mahana (mais aujourd'hui) tê haere te ta'ata ma te mau hi'omata

oomahere (quelque chose qui donne du bonheur) (o te pôpônu).

Page 69: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 70: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Tê titia nei (allumer un feu, un lampe) te huira'atira'a te hô'ê auahi rahi i nia i te ra'i ma teie mau hi'omata, no te ha'amate (tuer, provoquer la maladie) (no te fa'atâtauro, cruxifier) Te meho nui 'ua 'aromo'e (oublier) te mau ta'ata te tumu o te pôpôunu. Tê taora (lancer) ei te feiâ i te mau hihi atoa ma te

mau hi'omata i nia te manurere. 'Ua fa'aueue (ordonner) te mau ari'i e te mau tahu'a ia fa'atano(viser) te manu. E no'a'a (sont

Page 71: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

obtenues, ou huihuihia) mai ia ratou te mau pupura'a o te feiâ no te mehonui.

Tênânâ (maintenant) i parau atura te manu here : "Manao anei outou ia auraro (obéir) teie mau hihi ia ratou ? No te mea

(parceque) hina'aro outou i te ha'amou (détruire), e haere atu vau i nia te tahi (autre)paraneta. Terâ râ, nô te hôro'a ia outou i te hô'ê atamai (sagesse, intelligence) 'api, teie to'u parau

faaau (promesse, contrat) :Ia teie nei ta'ata e hina'aro ei riro ei manu o te parataito, ia teie ta'ata e 'ôu'a teitei (très haut) rahi i nia te ra'i, i roto teie auahi tahuhia (Tahu : jeter du bois dans un feu, allumer,

faire de la sorcellerie) no te ha'amou iau !"

Page 72: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

'Ua meho (chercher un refuge dans les broussailles comme un fugitif, se cacher) te tamari'i 'âpâ-o-te-aho i roto te hô'ê pû'aihere (buisson). 'Ua fa'aro'o 'oia te parau fa'a'ite

(explicatif).

Page 73: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 74: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

E inaha tê 'ôu'a nei teitei rahi i nia te ra'i. Tê ôu'aua nei ma te pûai o te ha'amo'ara'a (consécration) i roto i te auahi rahi. E riro teie tamari'i te vetahi piti (un autre, deuxième) manurere o te pârataito. Tê marere 'oia ma tona pererau mâramarama ! E

pe'e 'oia i te manu matamua (ancien, premier).

Page 75: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 76: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Parau te manu matamua i te manu 'api : 'A ho'i pih'i iho te mo'o iti to 'oe taea'e (frère)" Pâhono atura te 'âpâ-o-te-aho : "E, to'u tahu'a rahi, e 'ao (enseigne) iau e fa'aû (affronter) te 'ati

Page 77: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

(malheur) o te mau 'uputara (maléfice). E pûpû mai iau te mana o te hio-ore-hia.

Tê hina'aro vau ei riro ei to 'oe tarepau (quelqu'un qui a acquis toutes les connaissances de son maître) pa'anâ ! (vigoureux, en

bonne santé).Pûpûhia teie mana iana, e teie nei tê pou (descendre) 'o 'âpâ-o-

te-aho i te fenua e te mau fa'a'apu.

Page 78: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

E i te mau vahi ato'a (partout), i roto i te mau aora'i, i roto i te

mau fare pê, te 'ite nei 'o âpâ-o-te-aho i te mau taata e taparahi (s'entreegorger) nei te tahi i te tahi i teie i'oa o te manu o te pârataito. E i te mau vahi ato'a, i roto i te mau

aora'i, i roto i te mau fare pê, tê 'ite nei 'o 'âpa-o-te-aho i te mau ta'ata e here te tahi i te tahi, e 'ori nei i teie i'oa o te meho-nui-pohe-ore-ha'atupu'a, manurere o te parataito !

VINa hea (comment) O Nânihi e 'Oriata i tâpae i nia te

paraneta Teâhitûtai

Page 79: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 80: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 81: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Matahiti ae matahiti ae (année après année), 'ua mâtau (avoir l'habitude) te uihi (petite brise légère, souffler doucement

comme la brise) i te horomiri (caresser de la main) i te fenua 'o te pârataito. E inaha, 'ua 'ite 'o 'Oriata e Nanihi te hô'ê nana ma'o i te tua piru. Parau atura Nânihi : " 'Ua moe ta mâua tama 'âpâ-o-te-aho, e mea pinepine ore hia te manu o te pârataito. Nehenehe anei (peux-tu) ta 'oe e haere e haru i te hô'ê ma'o"

Pâhono Oriata : "E haere vau, no to 'oe 'upehepehe (divertissement)".

Page 82: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

E ia (pendant) haere e 'atu 'o 'Oriata i te a'ua'ura'a (chasse), 'Ua tae mai te hô'ê vero (tempête) tahi roa. 'Ua hôpoi

(emporta, transporta) atu te hô'ê pûâhiohio(tourbillon de vent) ia Nanihi na roto (à travers) te ra'i. 'Aita 'Oriata nehenehe ei haru te ma'o. 'Ua viti 'oia te ho'i mai (revint). Tera râ (mais) 'aita noa'a (retrouvée) fa'ahou Nânihi iana. 'Ua pa'imi 'o

'Oriata ia Nânihi i roto i te ururâ'au. 'Ua 'oto (gémissait) 'o 'Oriata ma tona mau roimata (larmes) : "E te atua o te hau

mure ore, ahea (quand) e no'a'a fa'ahou 'o Nânihi iau ?I hea e haere vau?"

Page 83: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 84: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

'Ua ite te manu o te parataito i hea (où) 'o Nanihi i teie nei, no te mea 'ua 'ite teie mau manurere ra (ces oiseaux-là) i te tau i

mairi (temps passé)aenei, te anotau a muri ae (les temps futurs), te vahi atea (les lieux lointains), 'ua fa'apurero

(apparaître de manière inattendue) te 'âpâ o te pârataito e parau atura :

"Eiaha e faarohirohi (s'épuiser) ia 'oe ma teie mau roimata. Te tîa'i ra o Nânihi. 'A ha'amau (établir, fonder) te hô'ê hau pâpû (sûre).'Ua haruhia (kidnappée) 'o Nânihi e (par) te nânati'aha

(le magicien) fa'aheipô (calomnie), te fa'aterehau (1er ministre) mâtâmua o te ari'i Ôte'ote'o-Tui'âau-Hevaheva

(orgueilleux qui cherche partout sa proie et perd le contrôle sous l'emprise de ses passions) i nia te paraneta Teâhitutai

(insatisfaction et cuisine permanente).Te 'ite ra 'oia (il voyait) i roto tona moemoeâ ia Nânihi. Na (c'est) fa'ahepô i (qui)

hâmani teie pûâhiohio (tourbillon de vent) ma tona pâfaora'a (avec sa sorcellerie) no te moeapahia (kidnapping) o Nânihi. Inanahi (hier) ra 'ua haere au e fârerei ia Nânihi. 'Ua 'ite te

Page 85: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

hô'ê pairati (pilote) faehau (soldat) o te paraneta Teâhitûtai iau. 'Ua tapapa 'oia iau (il m'a poursuivi). 'A haere na 'ô ! (par

là)E 'ite 'oe i'ô te hô'ê manureva. E arata'i teie pairati ia 'oe i te paraneta Teâhitûtai. 'A ha'apa'o (fais attention) maita'i, 'eiaha

e fa'a'ite te fâ (but) o to'oe tere !"

'Ua haere 'o 'Oriata i roto i te urura'au, e i reira iho 'ua fârerai 'oia te pairati, mairi hia (appelé) Fa'aeva-Atutoa-Papavaha (frimeur de ses vêtements, vantard étourdi, vaine

pompe).Parau atura Fa'aeva : "'Ae ! (eh) 'oe ! te 'imi nei au te hô'ê

manu varavara (rare). Tona huruhuru (plumage) rau

Page 86: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

(nombreuses)Te mau 'u ! 'Ua 'ite ânei 'oe iana ?"Pâhono 'o Oriata : "E manu 'imi 'atâ teie (c'est un oiseau difficile à trouver). Raverahi (nombreux, beaucoup) te mau

manu fa'ahiahia (merveilleux) i roto teie aru ! Teie ra ...Nehenehe(beau) atoe (aussi) to 'oe manureva. Fâna'o 'oe ! (tu as de la chance). E hina'aro vau e ori (promener) i nia te ra'i i

roto to 'oe manureva ! 'E'E"e manao te pairati :

E ho'o (prix, echange) atu vau teie 'ûrita'ta ia te h^'ê tia'i o te aora'i o to tâtou arii rahi !"

E hepetoma ae hapetoma ae (semaine après semaine), te tere nei râua na te ra'i. E 'ua tae atu râva i te paraneta Teahitûtai.

Page 87: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

I teie nei, Fa'atîtîhia (mis en esclavage) 'Oriata i roto te aora'i o te ari'i rahi, ôte'ote'o-Tui'âau-Hevaheva !

'ârea (mais) ha'amûruuru 'oia te atua no te mea tei pîha'i iho ia Nânihi. 'Ua 'imi tu'utu'u ore (sans relâche) Oriata, tîtîvahaora (captif insensible à ses malheurs), na Nânihi. Te tapuni nei 'oia i

muri i te hô'ê urupâ (fourré, buisson) o te 'âua (parc) o te aora'i ia (lorsque) 'ua 'ite 'oia te haerera'a mai o faahepo e tona mau fa'aterehau Vavi -Tupatupa-Ahotoru (inepte crabe lèche-botte) fa'aterehau o te ha'api'ira'a, ma te hô'ê reohe (voix) iti, e tau'a taipito-Otefa-Hitahita (ami par calcul, avide, et qui s'admire), fa'aterehau o te tama'i (guerre), ma te hô'ê

reohe rahi !

VIITe mau tûno'o (les imprécations) o te tama'i (guerre)

Page 88: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 89: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 90: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

R1 = Roru 1 (refrain1 ): V=Vavi :" ia mâtou (à nous) te mau paraneta âtea!"

T=Tau'ataipito: - 'Ua tâpo'ipo'i te ra'i !" (le ciel est couvert)Vavi :"'E ua hia !

Roru 2 :T: 'A fa'aruru (braver le danger, affronter) anae tâtou te

pâtiri !V: ' riro tâtou te mau atua o te ao !

T: Maoro roa ! (trop tard)

Page 91: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Roru 3:V: :Haere atu fa'ahou !

T: 'A fa'arahi tâtou te manatahi (monopole) o Teâhitûtai !V: No ta mâtou mau tamari'i !

T: To'u hoa! to'u ho'a !V: To'u taea'e ! To'u taea'e

T: Maitai anei'oe i piha'i iho iau ?V: Mea fâtata vau ia 'oe (proche dans le temps et l'espace)

'Eiaha e matau !

+R1, e :

T: 'Ua hôreo ânei 'oe (as tu prêté serment?)V: No to mâtou arii rahi, tâtahi (chaque) po'ipo'i (matin)

T: E no Mi'imi'i-'Ahuava-Aua Târoto (envieuse qui ne tient pas ses promesses et s'enfonce dans de mauvaises habitudes) ta

mâtou tahu'a rahi vahine ?V : No Mi'imi'i, 'ua horoa vau te hô'ê tapena ! (victime offerte

en sacrifice)

+R2, e :

T+V: 'âeaea ! (cri des arioïs)T: Parau mau ! (vérité)

V : Atatia'a !F= Fa'aheipô : Maitai ! 'A rohi ! (soyez vigilants) 'Afa'aitoito! Te tâpuni nei (prennent la fuite) te mau tohe pâparu (égoïstes) o te paraneta 'Aeto'erau i mua ta mâtou 'ofao pairiti (1er rang

des guerriers pilotes).Tê tapuni nei râtou i roto i to râtou rotara'a (ils s'enfuient

dans leurs espaces intérieurs)

Page 92: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

+R3,e :

T:Ia fa'arahi (que se multiple) to mâtou huâhai (descendance)!V:E fa'ariro to 'oe mau hina'aro (que se réalisent, se

concrétisent tes désirs)

+R1,e :

T:E,e haere vau ato'a e fârerei te nuna'aV: E aha ta 'oe parau ?

T: Mea mo'a (sacrées) ta mâtou peu (coutumes) vaifauhia (conscrées par l'usage)

V: No Mi'imi'i te ao ato'a !V+T : 'Aeaea!

T: 'âtira ! (assez)V: Fa'ahou! (encore)

T: Hô'ê 'ahu (vêtement) no te ta'ata tataitahi (chacun)V:E tura! E tura! (C'est le respect, c'est digne)

E râ'au o te ea (remède du Salut!)!E fa'aora ! (c'est guérir)

Na raro ae te vevera'a (à bas la pauvreté)V+T: 'Aeaea !

+ R2,e :

V: 'atirâ !T: Fa'ahou !

V: Paoti ! (patron)V: Maitai

T : Maitai ânei te mârei (piege)?

Fa'aheipo= F :Itehia to 'outou mau mâhutahutara'a rahi (excitation), to

'outou mau 'ôrarera'a (provocation au mal). Ia hina'aro 'outou e pûpû (donnent) to mâtou fao (esclaves) i to râtou ora no to

Page 93: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

mâtou 'arora'a (combet, bataille).'A ara te mana'o tâho'o! (vengeance)

'A tara (détacher, envoûter) te 'aravihira'a (ingéniosité) ! I teie nei, tê 'ite nei au te meu tîa'i e pûtô (amener) nei ia Nanihi

te vahine nehenehe... Ehaere atu râtou ...

+ R3 "

Te mau tîa'i (gardes) e pûto ia Nanihi.

VIII

Tê tâparuparu nei (supplier, persuasion douce), tê arapae nei (courtiser) i te nânati'aha (sorcier)

Iôtea-Fa'aheipo ia Nânihi.

Page 94: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Fa'aheipo = F: "e Nanihi, ua here nei au ia 'oe. No te aha (pourquoi) pâtoi ai (résister) ?

Nânihi +N: Ahiri (si, condition irréalisable)'oe I here iau, 'A fa'ati'a (permets) e fa'aru"e (quitter) I teie nei paraneta

pe'ape'a !'A fa'ati'a iau e fârerei faahou 'o 'Ori'ata...

F: Tê 'ite nei 'oe. 'Aita e tia ia rave (pas possible cet acte) .Tê hina'aro nei te nuna'a e pûpû ia 'oe i te tuti (sacrifice) i nia te marae o Mi'imi'i a (afin de) Ha'amoa (bénir) te mau 'arora'a ananahi atu. E fa'ati'a (permettre) te ari'i rahi , ôte'ote'o, ia mâua ei tamati arii (prince) e tamahine ari'i o te paraneta aeto'erau (euphorie calme). E 'aratai mâua to 'oe nuna'a !

Page 95: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

N:No te aha (pourquoi) e ha'avî (conquérir) ai i te paraneta aeto'erau a (pour) fa'atere iana ma te mau ture (lois) o te

paraneta Teahitûtai ? F: Aoa (peuplée ) roa te paraneta Teâhitûtai, teie ra mama 'ôroâro'a (presqu'inhabitée) te paraneta aeto'erau ! Puna roa (très fécondes) te pa'u (la femme prolifique) o te paraneta

Teâhitûtai !Mea maitai te vavahira'a ! (partage)N: 'A here te hô'ê vahine tei hina'aro ia 'oe! 'A fa'ati'a

(permets) iau e fa'aru'e to 'oe aora'i, ta 'oe fare 'âuri (prison)F : Râhui ! (prohibition!) 'Aita e tia e rave ( c'est impossible) 'Aita vau hina'aro, e parihia (être accusé)vau ei papavaha

(tromperie)N: 'Eiaha 'oe e mata'u ! E mana'o te ta'ata pâ'âtoa e (que)

manaroa ta 'oe tahutahuhia ! (ou tohutohuhia,magie) e fa'aro'o te manao te here atamai (sage). E riro 'oe ei fa'apa'ari (celui

qui rend sage) !"

Fa'aro'o 'o Fa'aheipô, e 'ori Nânihi.

F: "E, Nânihi, mea nehenehe roa 'oe ... (tu es très belle). E te mau tîa'i (gardes)! 'A ru'uru'u (atachez) i teie matau'iu'i (belle perle) itera mea (chose : selon la mise en scène c'est un arbre,

un poteau, etc...).Tê mataroa (anxieux) nei au, e (et) paha (probablement) i 'ite teie vahine i te 'ori rahupeu (sortilège

dansé)? 'Aita vau e hina'aro e ma'ue i roto i te ra'i !"Ru'uru'u atura te mau tîa'i ia Nânihi.

F: "E Nânihi ! Tê hina'aro nei au e pâruru ia 'oe ! I teie nei e Haere to tatou arii rahi... 'A fa'aro'o ! 'A feafea ! (réflechis)"

IXTe âoaoa (délire, hurlement de chien, folie) o te

ari'i rahi 'Oteote'o-Tui'âau-Hevaheva

Page 96: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 97: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

'Ote'ote'o =O : Herete (exclamation d'entrain) ! Hurô ! (exclamation de joie)

Hie!Hie! (exclamation de dégoûtHon ! (exclamation de dérision)

...'ae ! (exclamation d'appel) Fa'aheipo !

F: Tei o nei vau (je suis ici), e ari'i rahi, e upo'oti'a (conquérant ) o te ao !

O: 'A fa'aa'o iau ! (conseille mo)F : Maitai ta 'oe ohipa pâ'âto'a !

O: Herete ! Hie ! Hurio-Tima-Hahi ! (marionette-taloche-égaré) 'Eiaha 'oe ha'amaoro (être en retard) atu... Mai tei mâtauhia

Page 98: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

(comme d'habitude)!Hurio = H: E, ari'i rahi, tei onei vau (je suis là).Hôro'a vau to'u

ora no te tama'i ti'a (juste)!O: 'A parahi ! (assis)'A ti'a ! (debout)

I raro ! I nia! I te pae ! (à gauche)'Atau! (à droite) 'Aui ! (gauche)

Hurio !... i teie nei te 'atau, i tera te 'aui ! 'A feafea ! ' A feruri !"(réfléchis)

Tê fa'a'ite nei 'ôte'ote'o iana tona 'atau. Hô'ê (c'est) a huru (identique) te 'aui o hurio.

Page 99: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

H: 'ê'ê (s'il te plait), ie fa'a'ore mai ta'u hara (pardonne moi ma faute)

O : Herete ! Hie ... Fa'aheipo ! Tê ti'aturi (a confiance) anei te nuna'a iana iho ?

F: I muri ta 'oe taru (discours), 'ua riro e maha ahuru mirioni ta'ata ei faehau (soldat) i roto ta matou nu'u (armée).

O : 'A faa'ite iau to'u mau hape ! (erreur)F: O'oe to mâtou 'orometua rahi.

Tê hôroa nei 'oe i te tîa'îturu (esperance)O: Herete ! Hie.... Fa'aheipo (accuser quelqu'un avec mauvaise foi- fa'ahepo : tyranniser. J'ai pu utliser par erreur les deux orthographes) 'Ua 'ite 'oe i ta'u 'imira'a o te Nânihira'a (perfection) o to'u varua... 'Ua fâri'i (accepter) mai vau te

poro'i (la charge) o te fa'atera'a rahi no te maita'i o te nuna'a ! Hurio ! Hurio !

H: Tei o nei vau, e ari'i rahi ! Te hôro'a nei vau to'u ora no te tama'i ti'a !

O: 'A parahi ! 'Ati'a ! I raro! I nia! 'Atau! 'Aui ! I mua ! I muri ! (en arrière)

Hurio ! Mea maitai !... Tênana (maintenant), 'a haere i raro te one !(ou te mâmû,

argile, ou te repo, sol, selon la mise en scène)'A fa'atîpapa ! (à plat ventre)"

Tê heru nei (gratter comme une poule) o Hurio, e tê hahâ nei (gros rire) 'o Ote'ote'o.

O: "Moahahâhahâhahâhahâhahâ ! Hurio ! Fa'ahiahia (admirable) nei to o'e ha'eha'ara'a ! (humilité)

H : 'ê'ê ! E faaore mai tau hara ! (faute)O: Herete ! Hie ... E aravihi teie manao e tânu'u (former une

armée) te mau paraiti ineine i te fa'a'âa'u ! fa'ahiahia (admirable, merveilleux) to tâtou nuna'a tei ore mata'u te pohe ! Têmira (diamant) te 'ô'oma (coeur humain) o to mâtou fa'ahau ihotae (engagés volontaires) ! Fa'aheipô ! 'Ua tâtara ânei 'oe i

Page 100: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

te mau humu (complots) o te mau tatoino ? (rebelles)F: Taparahiahia (massacrés) to 'oe mau haoriri (ennemis) e to

râtou mau feti'i, i nia te praneta Teâhitutai !

O : Herete ! Hie ! Tê 'ite anei te mau ari'i o te tahi mau (autres) paraneta i to mâtou 'ôpuara'a ? (projets)

F : 'Ua haere vau i mua ia râtou ma te mau 'ata a mâ te mau fa'atura'a (honorer, exlter, respecter). 'Ua pe'e te mau nai

vahine (danseuses) o te mau mâtou ti'aporo ia ratou.ha'amâerehia (émerveillés) te ari'i ê'e (étranger) e ta

mâtou peu tahito (coutumes anciennes).'Ua tu'u (donné) mâtou te mau râ'au, e 'ua ho'o atu (vendre.

ho'o mai : acheter) mâtou te mau pupuhi (fusils, armes à feu) ia

Page 101: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

ratou!

O : Moahahahahahahahâhahâ ! 'A pâpâhia (écraser avec un pilon, réduire en poudre) te taata ri'iri'i, e 'a vahvai (flate) te ta'ata tuha'a (l'héritier). Inaha, e fa'atura (confiance) te mau ari'i 'e'ê ia mâtou ('e'ê : orthographe correcte, duel et pluriel de 'ê , étranger) rahi roatu e (encore plus que) ta râtou ihotupu (indigène). Tê âhuihui (aperçois) nei au e fa'ahaere 'oe i'ô nei (ici) te vahine nehenehe o 'Aeto'erau. Pûpûhia 'oia no te

paniarua (sacrifice humain) , te mâuifa'atere (sacrifice affert aux dieux avant un long voyage), mai te mea (parce que) e ore

'oia e rave'amui (opération unie, ensemble)O : Herete ! Hurô ! Hie ! Hie ! Hôno ! Hurio ! Hurio-Tima-Hahi !H: Tei o nei vau, e ari'i rahi . Hôro'a vau to'u ora no te tama'i

Page 102: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

ti'a (guerre juste)O : 'Atau ! 'Aui ! 'A parahi ! 'A ti'a ! I raro ! I nia ! I mua ! I muri ! 'A fa'atânînîto ! (faire un mouvement tournant) !

Tâviriviri ( tournoyer) ! Fa'a'ohu ! (fais tourner) 'ômino (tourne en rond) ! 'Ohu ore ! (pas comme une roue) Pôiri ! (ignorant)

Nevaneva ! (instable) Haatâere ! (ralentis) Ha'aviti ! tâere ! Viti ! Tâere ! Viti ! 'A tihauhau ! (en rythme)"

H: 'ê'ê (s'il te plait) paoti (patron) ! E fa'aore mai ta'u hara (faute) ! 'ê'ê, e hâro'a mai 'oe hô'ê noa (ou anae, seulement)

fa'auera'a (commandement) i te taime !O: 'A ma'iri au (appelle moi) tua'ana ! (frère ou cousin aîné)

H: Fa'a hina'arohia (séduites) te mau vahine o te mau paraneta ato'a na roto i to 'oe paari e to 'oe mana !

O: Herete ! Hurô ! Hie ! Hie ! Hûno ! Moahahâhahâhahâ ! Hurio ! Hurio-Tima-Hahi ! Fa'a'oa 'oe iau ! A apee iau ! 'outou ato'a, e

te mau tîa'i ! Moahahâhahâhahâhahâ !"

Te haere nei ratou rapae.

XTe 'arora'a (combat), te ri'a (le cauchemar) et te

tâtarahapa (repentir) o fa'aheipô

Page 103: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

'Ua toe noa mai (sont restés seuls) o Na nihi e fa'aheipô. Parau 'o fa'aheipô :

"I teie nei, o vau anae (moi seul) tê nehenehe (pouvoir) e pâruru (bovlier, défendre) ia 'oe. 'A tauturu (aider, assister, soutenir)

ia matou !

N: 'Aita ! Te âhuihui nei u (j'aperçois) te manurere o te pârataito e (qui) haere mai nei no te fa'ati'ama iau !

F: Tei hea manu ? 'Aita e manu i roto te ra'i o Teâhitûtai !"

Page 104: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

I reira iho, tê riro nei fa'aheipô mai (comme) te hê'ê ti'i.Te tâpuni nei 'Ori'ata i roto te hâ'ê urupâ. 'Ua ite 'oia e ore e

oti ia na (rien possible par lui) ia fa'aruru (affronter) ia fa'aheipô e tana mau fa'ehau . 'Ua manavanava (réfléchir

profondément) , e pure 'oia ma te rotahi (concentration) rahi. 'Ua tavevo (résonnent) te himene e te mau 'u o te manu o te

parataito i roto te ha'amana'ora'a o 'Ori'ata mû'ôfai (personne patiente qui peut supporter les insultes) ma te hô'ê 'ana'ana (éclat) ha'atupua. E te rere nei tana pure i roto te Atua o te ao, mai te hô'ê noanoa i pîha'i atu e te taime e te reva teitei (espace sidéral). Te ha'uti'uti (bouger) nei fa'ahou te tino o

Fa'aheipo.

F: "'Aita vau i âhu'ihu'i (examiner, voir) e manu i roto t ra'i o teâhitutai !"

ârea râ (cependant) tê fa'apurero (apparait soudainement) nei te 'apa o te parataito e ta'iri (heurte) ia fa'aheipô e tito iana

(donner coups de bec). Ta'i (crie) o Fa'aheipo :

"Hâ'ê ! (exclamation d'étonnement) o vai 'oe (qui es tu ?)

te manu = M :Te manurere o te parataito, te meho-nui-pohe-ore-ha'atupu'a !

F: Te manu o te pârataito e parau 'â'ai ! (légende)'Aita e manu fa'ahou (il n'y a plus) i muri mai (depuis ) ahuru tauatini matahiti (dix mille ans) i nia te paraneta Teâhitûtai !M : O vau te hô'ê taipê (symbole) te (qui) ha'amana'ora'a (mémoire) o te mau ta'ata mai te mai 'ui (de génération en

génération) ato'a.

Page 105: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

F: 'ûvavi 'oe ! (imposteur)Mûta'a a'enei (jadis) 'ua pûpû te manu hope'a (dernier, final) o te pârataito i tona ora na mi'imi'i, tona tahu'a vahine rahi, ia fa'ariro iana ei arata'i (guider) pohe ore no mâtou ! Tê fa'ahua

(simules) nei 'oe !M: O vau te hô'ê tuapô (rêve, faveur inespérées) tei nehenehe

e fa'arata (apprivoiser) to 'oe 'i'o !"

E hotumata (attaque brusquement) te manu i te nânati'aha (magicien)

F : "Ahiri o 'oe te manu o te parataito, te 'orometua rahi o

Page 106: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Mi'imi'i, no te aha 'oe e titau (chercher) 'o teie 'arora'a ?M: â'ê (oui), mûta'a aenei (jadis) 'ua riro ana (continuation, habitude) o mi'imi'i ei to'u tamarii ha'api'i noa. I teie nei,

ha'apûai (renforce) Mi'imi'i i tona mau hape (erreurs, illusions) ma tearavihi (techniques) i pûpûhia (reçues) mai e au (e moi)F: 'Ahiri e mea mau (si c'était vrai), e naumaihia (répète) teie

fa'a'itera'a (témoignage) i nia te mau paraneta ato'aM : Tê fa'aro'o nei te mau ta'ata ta ratou e hina'aro e fa'aro'o

(ce qu'ils veulent entendre). Tuiau'ôrero (interprètent de travers) pinepine (souvent) te ta'ata.'Ua hâro'aroa

(comprennent) ratou i te tumu o te mau parau mai (comme) hina'aro ratou. No reira (c'est pourquoi) rave rahi (rave rahi :

nombreuses) to'u mau hôhoa (formes)F: 'A oromi (disparaître soudainemnt), e tûpâpa'u ! "

Te hotumata nei (ataque soudainement) Fa'aheipô i te manu . Fa'ahi'a (fait tomber) te manu ia fa'aheipô

Page 107: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

F: "'Ua parau 'oe o matou te mau tâvini (serviteurs) o te 'ino... no te aha (pourquoi) fa'a'oromai (tolère) te Atua i to matou

mana ? (puissance)M : 'Ua tâpo'ipo'i (cache) te mana o te 'ino i te mata'u (peur) o to'oe mâfatu here ore. 'Ua tâpo'ipo'i (cacher, couvrir plusieurs fois) 'oia te âhoruhorura'a (inquiétude) o te manava ha'ava

(manava ha'ava : conscience) maramarama ore.

Page 108: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

F: Tê fa'ahua (simuler) 'oe i te manu o te pârataito. No te aha tê he'epu'e ra (fuient, en débâcle) te feia o 'A'eto'erau i mua to mau matou pairati matamua ? No te aha i fariu (se convertir)

teie mau mata'uhia (craintifs, itoitoore : lâches) i te ha'apa'ora'a (culte, religion) o Mi'imi'i (envieux, jaloux)?M: 'Itehia te Pârataito mai te mai te mâramarama i roto te manava ha'ava ! Na hea (comment) e noa'a (être obtenu) teie pârataito i te tui'â'au (donner un coup de cornes, corps astral) tei vahavaha (méprise) teie 'ori na roto ? Na hea e noa'a teie pârataito i te 'a'auma'irohe (qui désire trop les biens et

jouissances matérielles) tei fa'aharama'au (sème la dispute par convoitise) atu i te mau ta'ata fa'arourou (calme, qui attend en

silence)F : Tê fa'a'oru nei 'oe (tu te gonfles de vanité), tê fa'atiho nei

Page 109: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

'oe (tu parles de façon méprisante du bien d'autrui) i to'u here. Ahiri 'oe te manu o te pârataito, e fa'aita 'oe (prends la

défense) i to'u here !M : A muru atu e ti'amâra'a 'oe tona mau mamae (douleur du corps et de l'esprit) anae (seulement). Inaha, 'a mâ'iti e'a hâmani i te hô'ê 'ê'a mâramarama, te mau 'ôpura'a (des

projets) fa'arahia (sanctifiés=F: E varua fa'ahema (esprit trompeur), 'a pohe ! (meurs)

M: 'A fa'aineine (prépare toi) e taui ia 'oe (à te changer) ! 'A paipai !" (expulse ton mauvais esprit)

Page 110: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Tê hitumata nei (attaque) Fa'aheipô i te manu.Tê fa'atûrai (renverse au sol) nei te manu o Fa'aheipo. Te tâtara (delie) nei

'Oriata ia Nanihi.

F: "'Ua fa'atûra'i 'oe iau ! (pousser, jeter par terre en poussant) E mau (vrai) to 'oe mana ! "

E tê ha'amâ nei oia (être humilié, décontenancé), e tûoro oia(crier, appeler), e ani oia(demander, requête) te tauturu (aide,

assistance

F: "E ha'apohe au ia 'oe !"

Page 111: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Te hotumata nei Fa'aheipô, e fa'atûrai te manu iana, fa'a'îravarava (blessant) te tua (dos) i Fa'aheipô.

Hi'a (tombe) o Fa'aheipô . Tûoro 'oia : "'A tauturu iau ! (à l'aide!) 'A tururû ! (à l'aide, d'urgence) Tê pohe nei au ! E

hina'aro vau e 'ite (je veux comprendre) !"

'Ua matapôuri (s'évanouir) o Fa'aheipô.

Page 112: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

M: E 'Oriata, e Nânihi, 'A fa'atoro (étendre la main) i to 'ôrua rima i teie

ta'ata tei pohe, no te fa'aara (réveiller, ranimer) ianaN: A'era (mais) , e manu o te pârataito, ha'apunihia (encerclé) te aora'i e (par) te mau fa'ehau...Na hea e mau'e ? (fuir)

M: 'Eiaha e mata'u ! 'Eiaha e âhoruhoru (inquiets).Te paruru (protéger) nei to 'ôrua here ia 'ôrua i roto i te ora teie nei e a muri ae. Tê tâ'oto 'iu'iu (dorment profondément)

nei te mau ta'ata pâ'âto'a i roto i teie aora'i"

Inaha fa'atoro 'Ori'ata e Nânihi i to râua rima i nia iho (vers) te tino o Fa'aheipô. Tê tâora (lancent) nei raûa te mau hihi o te mâramarama i nia Fa'aheipô tei ara (qui se réveille) i te hope'a

Page 113: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

(à la fin)

F: "'A tururû ! (au secours!) 'âtiê ! 'Atira ! (ça suffit)I hea vau ? (où suis-je ?) O vai vau ? (qui suis-je?)

Atae ho'i (ouf) e oti te ri'a ! (cauchemar)A'e (oui), 'Ua fa'aihuhia (être égaré, étouffé) vau i roto te

hô'ê rereioa (rêve qui alarme).

Page 114: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

'Ua ora vau i roto te hô'ê aru rahi i piha'i iho (près) i te hô'ê varua 'ari'ari (transparent). 'Ua nohotaha'a (vivait nu) 'oia. O Anoanomarie (sage qui peut résoudre les difficultés) tona i'oa. 'Ua a'o (enseignait) 'oia iau te ihi (science) o te fa'atera'a

(maîtrise ) o te ora manava (vie interieure).E (et) 'ua parau pinepine 'oia iau :

"Eiaha 'oe rave teie ihi ia 'oe e (à) tâmâ (purifier) to 'oe a'au , to 'oe tino, to 'oe mâfatu no te fa'ara'a (sanctifier) to 'oe ora i roto te mau mahana o te here. 'A tâmâ i te ta'i hô'e (chacun) i to 'oe aho. 'A hamani ia 'oe i roto ia 'oe. 'A riro ei tarepau

(celui qui apprend tout ce que sait son maître)

Page 115: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 116: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

F: Teie ra (cependant) 'ua fa'aoroma'i ore (impatient) au. E i te hô'ê po'ipo'i , 'ua ite au o 'Urataetae (deesse de la danse et de la musique), te varua o te 'ori o te ra'i. 'Ua ite au iana i roto te hiti (berge) o te hô'ê pû. E 'ua hina'aro vau e haru iana e to'u tahura'a (magie). 'Ua ore vau fa'aineine (préparé) i te a'ia'ira'a (beauté sans tache) o teie varua. 'Ua tâora vau 'atitia'a (tout autour) a'e ia na te auahi o to'u popore (convoitise), arapo'anui (gourmandise). 'Ua hihira (jeter un regard torve) vau. 'Ua hina'aro vau e fa'ahina'aro (courtiser) ia na e te rahu

(sortilège) o te hipara'a (vanité) o to'u ihi . 'Ua âoaoa (délirer, hurlement de chien) vau te hô'ê parau huna. 'Ua hitima'ue

(sursaute) o 'Urataetae, 'ua oti tona 'ori. E fa'aro'o 'oia to'u

Page 117: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

pahô (éclat de rire) ma'ama'a e ahaaha (stupide et arrogant). E 'ite 'oia iau.

Inaha, 'ua riro vau ei hô'ê popoti.... 'Ua mâreihia (attrappé au piège) vau i roto teie tino 'api. E 'ua tuo (crier) vau : 'A tururû !

'Atie ! 'Atira !

Page 118: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

E inaha 'ua ite vau Anoanomarie, te anoparau (celui qui est expert en hommes et en choses). 'ârea tu'u (mettre) 'oia tona mani'ao (pied) i nia to'u tua no te ha'apereu (écraser ) iau, e

'ua pehapeha au (supplier):"'A fa'ati'ama ! (libérer) 'a fa'aora (sauve moi) iau ! 'Aita e

ha'amou (détruire) iau ! Hina'aro vau e ora !"Inaha, 'ua ho'i (reculer) 'oia i muri, e 'ua parau atura iau :

"Tê hina'aro 'oe e ora una (donc) i roto teie tino, i roto te pa'a (carapace) o to 'oe mau pâhahi ? (se tromper)E vaiiho (laisse)

to 'oe varua e ma'ue... E riro ei te hô'ê aiû 'api.F : E 'ua pi'i vau : "'A tururû ! 'Atie ! 'Atira !" E inaha, 'ua ara

vau. 'Ua ite vau ia 'outou . O vai vau ? I hea vau ? "

Page 119: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

M: I vai (tu étais) na 'oe te hô'ê nanati'aha i nia te paraneta Teâhitûtai..... 'Ua 'upo'oti'a (être vainqueur) mâtou ia 'oe. Tê hôro'a nei (donner généreusement) mâtou ia 'oe te hô'ê tuapô (faveur inespérée) 'api no to 'oe tatarahapa (repentir). Ia riro

'oe ei to matou hoa !F: 'â'ê , tê ha'amanao (souviens) nei vau... O 'oe (tu es) te manu

o te pârataito...O 'orua o 'Ori'ata e Nânihi.... ê (ah) ...to'u hina'aro ia fânau fa'ahou vau mai ta 'ôrua tamarii. Tê hina'aro nei au e ha'api'i te aurarora'a (obéissance) i te mau ture ti'a (juste) i raro te hi'ora'a o te Atua. Inanahi (hier), to'u mana te mana o to'u tûno'o (maléfice, envoûtement) ia. 'Ua fa'a'amu vau i to'u mana ma te mau hara (fautes) o te nuna'a. Tê

Page 120: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

hina'aro nei vau e riro i te hô'ê rereatua (pacificateur). E manu o te pârataito, e uru (entre) i roto to'u ora. E ha'amoa (bénis

moi, conscre moi) iau. Inanahi ra 'ua hahi (fauter par ignorance) vau. I teie nei e ha'amou (anéantir) te ino i roto to'u ora, no ta'u ra'ehara (que mes péchés soient expiés) na roto te

ha'api'ira'a (l'étude) e te tâvinira'a (service) ia 'oe. Tê pûpû nei au to'u ora i te Atua, no tana mau 'ôpuara'a (pour ses

projets)M: E 'Ori'ata, e Nânihi, 'a ueue i nia teie ta'ata te mau hihi o

tau (que) i hôro'a ia 'ôrua i mûta'a (jadis) a'e nei. "

Page 121: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Inaha, tê fa'atoro nei (étendre la main, le pied, la langue) râua i to râua rima, e ueue atura râua te mau hihi o te ora mure ore,

mâ rôtahi (avec concentration)

M: "........... I teie nei, 'ua fa'arue (quitte) te varua fa'ahuru'ehia (transformée) o Fa'aheipo i râpae teie tino.N: E manurere o te pârataito, na hea tâtou e ma'ue atu ?M : E mau'e na roto te ra'i ! E fa'ahuru'ê vau ia 'ôrua ei na (deux) tori'iri'i (petit comme des gouttes de bruine). E

fa'atâpuni vau ia 'ôrua i roto to'u na 'ôri'o (prunelle ou pupille de l'oiel) mata. E maurere vau e 'ôrua i te paraneta rôtahira'a .I'ô e fa'aho'i (faire revenir, rendre) to 'ôrua tino ta'ata. E

Page 122: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

fa'aineine 'ôrua e fa'arata i te mau riona. E hâro'a vau ia 'ôrua te ha'apira'a o te hô'ê tamarii , fânau e te varua fa'ahuru'êhia

no Fa'aheipô.Hôani (concilier) o tona ia i'oa 'api. E tupu (grandira) 'oia i pîha'i iho i te mau riona. I muri ae , e tono vau (enverrai) ia Hôani i nia te paraneta Hurieara'a (délibérer, débattre le pour et le contre dans une assemblée où on

décidede la paix et de la guerre). E tono vau iana i te 'imira'a o te Taraal, te 'âua o te temeio (miracle) o te aroha (amour désinteressé, pitié Divine). 'A haere tâtou i nia teie pare

(tour).'A moti i reira (commençons de là) e maurere tatou ! Hô ! "

'Ua ite te tia'i (gardes) i te tino o Fa'aheipô o tei (qui) mirihia (embaumé)

Page 123: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

*

XI

Te taera'a mai (arrivée) o Hôani i nia te paraneta hurieara'a

Page 124: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 125: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 126: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 127: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 128: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 129: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 130: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 131: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 132: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

E tau maoro tei mairi (lohgtemps après) , i nia te paraneta Hurieara'a , i reira 'ua fârerei te mau raumaire (délégués) o te mau nuna'a ia râtou. Tê pârahi nei teie raumaire i nia iho i te one o te hô'ê motu. O Oteania, O Eropa, O Amerita, O Atatita, O Afrita, O Atia te mau i'oa mairihia i te mau raumaire taehia i teie mâmûra'a (retraite spirutuelle) no te hau. Te imi nei ratou

na hea e hâmani i te hau e te rahira'a (abondance), e te parauti'a (justice), o te ôperera'a (distribution, partage). Te mâ'itira'a (choix) o te mau râvea 'api (projets nouveaux). E inaha, tê tae nei te manureva o Hôani i nia teie motu. Parau atura o Hôani : "Mea maoro, mea maoro roa i teie nei, i te

'ômuara'a o te tenetere piti âhuru mâ hô'ê, 'ua fa'arue au i te

Page 133: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

paraneta ra o Tôtahira'a e itehia i roto i te reva. I nia i taua paraneta râ, 'Ua fa'atere na vau i te mau riona, teie taû ohipa i te mau mahana ato'a : E fa'arata i te mau riona, e arata'i ia râtou i te pape atatia (vive, courante, qui ne tarit jamais) ra. Teie te i'oa i mairihia i nia iau : 'O Hôani, i te hei nînamu. E

inaha, i te hô'ê pô, 'ua fa'aheita'oto ( +hia = avoir un songe, une vision) . 'Ua 'ite au i te manu o te pârataito, tei vehihia

(enveloppé) mai e tona mau hihi...

Page 134: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 135: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 136: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 137: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

E i to'u arâra'a mai, 'ua 'ite au i te hô'ê manureva iti, mea nînamu oia. 'Ua haere iho na (ici même) vau i roto...Fa'atere atu

ra vau iana, e huti (tirais) a'e ra vau i te fa'a'aoi'oira'a (accélérateur), e 'ua fano (partir) atura vau i roto i te

manureva iti na roto i te reva teitei (espace sidéral) mure ore. Matahiti i muri iho, 'ua 'a'e atura vau i te taime i te pae i nia i te mau u'i. E 'ua tae atura vau i nia te ao o te râ no 'outou e tona mau paraneta ra. 'Ua tâmau (persévérer) noa ânei au i te parau ia outou ? Hina'aro anei 'outou haere e atu vau ?" 'Ua ti'a a'era (proximité oblique) o Oteania e parau atura : " O Oteania to'u i'oa. E te topahia "tiare o te tiaturi". E aha te tumu o to 'oe tere ?" Pâhono atura hoani : "'Ua fiu vau i te

Page 138: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

ma'ama'a (insensé) o te mau riona. 'Ua 'ôpua (projetais) vau e haere e fârerei i te mau vahine e te mau tane paha (peut-être) ei hoa no'u , e tâmau noa e mâtou i te tere" Parau atura o Eropa

: " O Eropa to'u i'oa, e te topahia "tiare ha'amahura'a" (patience) E haere 'oe i hea ?" Parau o Hôani : "te fâ o tau

tere, te pû o te râ ! Mai i'ô nei (d'ici) 'ite vau teie râ e tamaha (quatre) iti fâtata (plus petit) ia hio atu vau iana, te ta'oto vau

ra. E tei i roto i te pû o te râ, tê ori noa ra te manu o te parataito e 'ati noa ae (autour)te hô'ê 'âu'a mo'a rahiroa. E 'ua parau mai te manu ia'u : "Nô ! Teie 'âu'a o te aroha. Teie 'âu'a te 'âu'a o te ha'api'ira'a o te oa'oa mure ore. Teie 'âu'a te âa'a o te ora!" H: 'Ua umere vau, e 'uatâhopu atura vau, e 'ua ani onoono (supplier) atura vau : "E teie manu nehenehe, 'ua mama (léger) roa vau i roto i ta 'oe mau hihi, aore e mea e

tâ'amu (attacher) ia'u nei i te to'u mairi ae nei...Hina'aro vau e inu i te 'âu'a o te ora mure ore..." 'Ua parau mai a'era yeie manu i'au : "'A hi'o i teie paraneta nînamu e 'ori nei i roto te ra'i. O Hurieara'a tona i'oa. 'Ua fa'a'ahuhia (vêtue) 'oia i te moana e te mau motu iti e i te mau mou'a rahi. Ananahi, 'a

haere atu'oe i nia i taua paraneta ra. E i to 'oe arara'a , e 'ite atu 'oe hô'ê manureva iti o tei 'amu ra i te mau mata'i o te mau

feti'a. E arata'i teie manureva ia 'oe i nia te paraneta hurieara'a. E tîpa'e 'oia ia 'oe i nia te one o te hô'ê motu (ou, selon la mise en scène : i roto i te hô'ê fa'a'apu râ'au hotu). E ite atu 'oe i te tahi (quelques) mau tamari'i . E haere mai ratou

ia 'oe ra . 'A mairi 'oe ia ratou te i'oa : "tamari'i o te ânuanua" .'A fa'a'ite'ite (fais connaître) atu ia râtou i to 'oe 'a'amu, 'a parau atu ia ratou e haere atu 'oe no te 'imi o te

'âu'a mo'a, 'a fa'ati'a (permettre) ta ratou 'ape'era'a (suivre) ia 'oe e tae noa'tu (jusqu'à) i te pu o te râ !" Prau o Hoani : 'Ua fa'aro'o ânei 'outou ?" Parau o Oteania : I to'u fa'aro'ora'a i to 'oe 'a'amu,t ha'amähorahora (ouvrir, pour le coeur) nei to'u mâfatu. E hina'aro ato'a vau e inu i roto i te piha'a o te ora mure ore !" Parau 'o Atia : "Tê ite nei au e atua piha'a o te

aroha.E hina'aro vau e ha'api'i i te here. 'Ua 'ite au e raverahi

Page 139: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

(tant) te mau ta'ata moimoi (agé, qui tient debout. Mâuaua : âgé qui ne marche plus, Rûhia : âge) e ta'i (pleurer) ra. 'Ua

fa'aro'o vau e raverahi te mau pi'i (cris) ririroa (d'une colère implacable), e ta râtou mau tuhi (malédictions) ha'apohe i te mau 'aiû fanau 'api. 'Ua tupu (croître, ou 'ateuteu pour plante) râtou mai i roto i te mau pe'ape'a. 'Ua uru (entrer, comme par une possession) te mau nounou (convoitises) i roto to ratou mâfatu.E hina'aro vau e ha'api'i i te here !" Parau atura o

Atatita : " 'Ua fa'aro'o vau i te parau no Ietu Kirito. 'Ua 'ite vau e 'ua fa'atâtaurohia (cruxifié) 'oia mea maoro i teie nei i

teie paraneta. E hina'aro vau e 'ite te fa'aitera'a mau (témoignage vrai) Am : O matou ho'i te mau here o te 'â'ahiata (aube) E: Mâtou ato'a e hina'aro ato'a nei e hinu i te 'âu'a o te

tâhuti (périssable) ore ! Af: E hi'o i teie 'âu'a o tei fâri'i (reçoit) te toto o Ietu

H: E 'oa'oa rahi vau i te farereira'a ia 'outou. Teie ra 'a fa'a'ite mai na ia'u o vai 'outou !

Page 140: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Af : O vau o afrita ia. O vau te pôti'i (fillette) ari'i o te fenua o te mau zabi. Te vai nei tau (sont à moi) herura'a (mines) têmira (diamant, ou ieroma) e te 'ofai piru (or, dico Jaussen) ato'a. 'Ua 'ite ato'a vau te mau ti'ara'a o te mau 'ofai rahi (pour

"pyramides") teraihia (taillées) e te ta'ata.

Page 141: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

At: O vau Atia, tei iau nei te 'ite o te ha'amana'ora'a o te poietera'a

(création) e tê pâruru (protéger) nei au ia na. 'Ua 'ite atoa vau nafea (comment) te pohera'a o te mau feti'a. Te fa'aro'o nei te mau mônahi (moines) o tei fa'arata (dompteur) i te mau

nemera na te hi'ora'a. Teie ra mea rahi o râtou o tei 'amuhia e te mau nemera. Fa'arepohia (sali) vau e te mau tûpâpa'u e te

mau rûmâ'a (chiens envieux, rapaces)

Page 142: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Ot : O vau, Oteania, tei iau nei te vâve'a (houle) mure ore. Tei iau nei te mau fa'a'apu vevehia i te mau huero o te mau fenua pâ'âtoa. Tei iau nei te to'a (pierre de corail) e te mau i'a hururau (i'a hururau : de toutes sortes) to ratou mau û. Tê fa'aro'o nei ia'u te mau ta'ata moemoeâ o te 'iriâtai (horizon) o te âtea e .

Page 143: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Am : O vau, Amerita, tei ia'u nei te mau pe'eutari (satellites) e te mau nana (troupeaux) pua'atoro taehae (sauvages) e te mau fare teitei

(gratte-ciels) rahi roa.

Page 144: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Ata: O vau atatita, tei ia'u nei te hô'ê fenua pu'era'a (grand stock) hiona

(glace). I reira te pûpuhi nei te mau mata'i hitahita (impetueux). I ropu (au milieu) tei mau mata'', te pure nei au i nia i te mau huhûa, mai te tau e te tau (depuis des temps et des

temps)

Page 145: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

E : O vau Eropa, tei ia'u nei te mau 'ite (connaissances) 'aravahi (habile, astucieux) o te mau ture e o te mau papa ture ( tables de la loi, constitition, statut) rereatua (pacificateur). Te mau ta'ata

pêpê (blessés) ato'a o te mau tama'i (guerres) i roto i te ao nei, o tei pâtôtô (frapper à la porte) i ta'u 'ôpani. Aita ho'i (pas

assez) e rava'i te mau rima no te utuutu (soigner) ia ratou. Teie nei (alors) mea pinepine (souvent) te tairoiro (haine) e puhâ (souffle) mai e te tapineva (désespoir). 'Ua rohirohi (fatigué)

roa to'u mata.

Page 146: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 147: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

H: Tê 'ite nei au e , e rave rahi te mau faufa'a (richesses) ta 'oe e tâpe'a nei (toucher, retenir, attacher). Teie ra (mais), 'ua parau mai te manu o te pârataito iau : M: "E ore roa, hô'ê ae (pas un) e tae ia inu i te 'âu'a o te ora mure ore, ia ore 'oia ia pûpû (s'offrir) tâ'âto'a (entièrement) iana. Maori ra (sinon) teie pûpûra'a, na hea (comment) e itehia (être vue) ai te

mâramarama e (qui)tê topa (tombe) nei i nia i te tapono (épaule) ?" H: 'Ua fa'aro'o anei 'outou e ? Te mau ta'ata tei hina'aro e ineine (être prêts) i te pûpû tâ'âtoa, e ti'a (pouvoir, être

capable) ia râtou e fa'arue i te 'âpe'e mai ia'u !"

Page 148: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 149: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 150: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

'Ua hôreo (jurent) tâ'âto'a te mau tamari'i o te ânuanua i te 'ahuehue (désordre) : "I mua te Atua e, tê hôreo nei mâtou ! Te pûpû nei matou no te ora pohe ore ! Te hôreo nei matou!" H: I teie nei tê haere nei au e fa'aineine (se préparer) au i nia te metepara. Tê po'ihâ (soif) nei au i te hô'ê mamura'a (silence) rahi ! Tê po'ihâ nei au i te hau... I roto ho'i te vairo'iro'i (paix profonde, eau calme sans vent) e hâmani au te mana no te haere

i mua. O vai te hina'aro e 'âpe'e mai ia'u i roto i to'u nei manureva 'e tae noa âtu (jusqu') te metepara ?" Tê tuô (crier fort) nei râtou pâ'âto'a . Tê nane nei (dans le désordre) to

râtou parau : " I muri ae ! (après!) 'Aita mâtou e ineine ! I muri ae !" H: Penei a'e (peut-être) tei o nei noa 'outou (vous serez

Page 151: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

là) i to'u ho'ira'a mai. 'A pâruru (protéger) te ti'aturira'a (espérance, confiance) ia riro to 'outou mau feruri ei ha'aporahau (promoteurs de paix). 'Afa'a'ihi (agissez

sagement) !"

XII

Tê fârerei nei te mau 'auaha o te mau nuna'a e

MI'IMI'I (envieux)

'Ua haere atu 'o Hoani, parau atura Atatita :

Page 152: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

"E, to'u mau hoa e, no te aha 'aita tatou e 'âpe'e atu ia Hôani ?'A matau (craignons) te mau fa'ahuahua (simulation) o te mau ti'aporo e 'imi nei no te haru (s'emparer de force) i to tatou

hina'aro.Er: Tê fa'atupu (susciter) nei au i te mana'o ia vai hô'ê

tâ'âtoa tâtou (soyons ensemble)e tae noa atu (jusqu'à) te ho'ira'a (retour) o Hoani. Tê fa'aturu nei au i te mana'o ia 'âpee atu tâtou iana na roto i ta tâtou mau

pure.Ati :'A tâmâhanahana (réconforter) ana'e te mau mâuiui o te aonei. E ha'amarûhia (adoucies) ra to tatou mau mâuiui !"

Page 153: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

E fa'aro'ohia atura te hô'ê 'oto (plainte) : "âââââââââââââ !"Ot: 'Ua fa'aro'o ra te hô'ê tamari'i e ta'i (pleurs) ra i te atea. 'A haere anae e tauturu iana , tênânâ (maintenant). 'Eiaha e

ha'amaoro (tarder)Mi: âââââââââââââ !

Ata: Tê 'ite nei au 'âvae 'u i te toto. Tâfifihia 'oia i nia hô'ê 'ôfa'i rahi, o ta teie tamari'i e pôtô (tirer) nei ma tona

'û'urura'a"(gémissement)Horuhoru (être troublé) te mâfatu o ta'ihô'ê (chacun, un par un). Nu'u (se déplace un peu) mai ra o Atatita : "O mâtou, te mau 'auaha (ou 'auvaha : délégués) o te mau nuna'a o teie

paraneta, tê hina'aro nei mâtou e tauturu ia 'oe. E aha te mea e rave ?

Page 154: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 155: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Mi:E to'u mau hoa ! Tê 'oa'oa nei au i to tatou fârereira'a. Te ha'amaita'i (bénir) nei au ia 'outou, no teie mau mana'o maita'i.

Er: Na vai 'oe (qui t'a) i tâfifi ma teie taehaerera'a (sauvagerie) ?

Mi: Hôani tona i'oa e ha'avare (hypocrite) teie hûoi (vagabond) ê (étranger), te hô'ê pa'ahuinoa (étranger) i nia to tatou

pâraneta.Af: Tê mâere nei (être étonnés) nei matou. 'Ua fârerei ato'a mâtou ia Hôani, e 'ua fa'aitoito (encourager) 'oia ia matou i te 'imira'a o te 'âu'a o te ora pohe ore. 'Aita ra 'oia i ha'avî

(contraindre) ia mâtou i te 'âpe'e ati ia na !

Page 156: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Mi: Mea maoro roa i teie nei (il y a longtemps maintenant) 'ua 'ite te 'âu'a a te Atua na roto i te pape mo'a ! 'Ua huna atura vau iana i te mau mata fa'aino (blasphémateurs) ati ai noa atu ai

(en attendant) ia outou.

Page 157: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

At: E, te mau hoa, eita tâtou e ti'aturi (croire) teie nei parau i penei ae (peut-être) 'ua ha'avarehia (tromper) teie vahine veve (démunie) e . Te hô'ê têmoni tei rave atu te hôho'a ô Hôani ? A'era ta 'outou 'ohipa rû (urgent) e rave o te tâmâhanahana te mâuiui o te aonei. E fa'ati'ama ana'e (de suite) i teie tamari'i o

tei ani (solliciter) nei ia tâtou !Mi: E fâriu (me tournerai) vau i nia i teie 'ofa'i ! E tâora to

'outou rima te mau hihi auahi i nia to'u tua ! E toro (tendre les mains) 'outou , e rôtahi (concentration de l'énergie sur un seul but) 'outou i (vers) to'u i'o (chair). I reira (alors) tâtarahia te

pîfao !"

Page 158: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

I teie nei tea'a (tendre les bras pour bénir), tê fa'atoro nei te mau tamari'i o te ânuanua to ratou mau rima. Tê tâora nei to ratou 'apu rima (paumes) i te mau hihi auahi. Te himene nei te

mau auvaha.

Page 159: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 160: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 161: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

I reira iho i te hô'ê tuoro (crier) rahi roa : "Haeeeeeeeee !Hae ! "(exclamation pour action)

Tê fa'a'ite nei atu ra o mi'imi'i tona hôho'a mau, mai te hô'ê ti'aporo rahi taeahae (cruel, ogre) roa e tona mau niho rahi roa,

e tona mata 'ino.At : "'Ua ha'avarehia matou ! 'A taparahi teie tuputupua ! "

(monstre)Tê tâora nei atura Mi'imi'i i tona mau hihi na roto i tona mau maiuû (ongles) roroa (allongés), i nia i te mau tamari'i , o tei

hina'aro e ha'apohe iana. Tarerei (trébuchent) te mau auvaha ! I muri (puis) ti'a (se lèvent) râtou e puafao (attaquent

vigoureusement). Teie ra fa'a'oûnu (faire reculer) Mi'i'mi'i i te mau auvaha. E a'a (tendre bras pour maudire ou bénir) 'oia, e fa'atura'i (jettent par terre en poussant) te mau hihi 'ino o Mi'imi'i i te mau tamari'i o te ânuanua, umene'û (étourdis par un coup violent), tê taputô (se battre) nei te auvaha i te hô'ê arotâpupu (combat ordre dispersé). Tê rohirohi nei râtou. Tê

Page 162: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

topa nei fa'ahou purarahia(précipités en désordre).

Toutuô o Mi'imi'i :"Mâmû ! Mâmû ! (silence) Mâniana ! (trop de bruit!)

Hîtaimaramara (cri de mépris)! Hûho ! Hûho ! (cri cochon) 'Aitoa ! (satisfaction de la chute de l'autre)

Aaaaaaaaaaaahahâhahâ ! Mâmû ! O vau to 'outou metua vahine pa'ari ! Hina'aro ai vau e tûmiro (s'exercer aux armes) ! E 'ite

vau te hohonura'a o to 'outou aroha , na roto i to'u huru (aspect) rû'au. E oti anei ia outou te here mai iau, mai

(grammaire 51,9) teie huru 'oroua ?" (décrépit par l'âge). I teie nei mâpuhi (reprennent leur souffle) te mau auvaha mâheuheu

Page 163: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

(ébouriffés).Am :E Mi'imi'i ! Ineine mâtou no te 'âpe'e atu ia 'oe ! E aha te

ohipa e rave ?Mi: Iti rii noa ! (trèe simple) Iti rii noa ! E 'ata, e inu, e tama'a ! Ata, inu, 'ori ! 'Ata ma te mana'o ore ! Te piti parau huna :

Eiaha roatu (jamais) e mata'u i te pohe ! 'A 'ite te parau mo'e (secret) a te manu o nte parataito, o vau nei 'oia te pipi

matamua : tê fa'a'amu nei te ri'ari'a (peur, dégoût) i te pohe !Ata : Te 'it' nei vau e parau mau ta 'oe. Na hea ha'avi

(subjuguer) i te pohe ?Mi : Iti rii noa ! Iti rii noa ! E fa'anahonaho (organisons) ana'e i te mau arora'a ! E nehenehe (pourra) te pa'aora (vainqueur) e

inu i te 'âu'a o te ora pohe ore !Er : 'Oia mau ! (C'est vrai !) Mâtou te tâhuti ore (impérissable) mai te Atua ana'e roa ! (lui-même) O vai te hina'aro (qui veut) e

fatau (combattre) ia'uAf : O vau ! Ia haru (voler, confisquer) to'u nuna'a matapuna

(prolifique) ta 'oe mau vahi ruperupe !"

Page 164: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 165: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Motomoto (querelle, boxe deux personnes) afrita e Eropa, e parau o Mi'imi'i :

" 'Ua ite ânei 'outou ? Ia ha'amani'i (verser) i te tahi ma'a toto iti (un peude sang) to 'outou i reira 'outou e tâhuti ore ai ! (impérissables) E tûma ! Tuma-Faaita-Urâêva ! (glouton-faire des grimaces avec la bouche-personne ne tenant pas en place, ne pas confondre avec 'Uraeva : fier, hautain) 'A hôpoi mai te

'âu'a a te Atua !"ânivaniva (marche en zigzag) 'o tuma, te hô'ê tiaporo iti o te au

(ressembler) i te tama rahi, o te viti i te 'ori pûto'i (se déplacer accroupi)

T: uuuuuuu... Teie te 'âu'a , e te tahu'a rahi e ! O teie ânei o ta 'oe e hina'aro ?

Page 166: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Mi: Tuma ! Fa'atata (est proche) te hora no te ta'oto ! 'A tâhirihiri (évente) 'oe iau ia ta'oto vau ... E, ta'u (mes) mau

tamari'i, 'A fa'aineine ia 'outou ! "

Page 167: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 168: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Inaha, tê ha'amata (commence) nei te tama'i. Tê 'îriti (ouvrir) nei 'o tuma te 'ofai rahi pûtôhia (tirée) e Mi'imi'i. Teie 'ofa'i ha'avare, te hô'ê afata mau, fa'aapihia (remplie) ma te mau tao'a (objets) o ta tuma e 'ôpere (distribuer) i te mau auvaha. Na mua roa 'ôperehia te mau pere'o'o na'ina'i roa (miniatures) o ta ratou e ha'uti (jouer) nei. Teie ra tê vai nei te hô'ê mana ite-ore-hia (invisible) o tê tutetute (pousse l'un contre l'autre) 'û'ana (vilemment ia râtou. Tê ta'i te mau tamari'i , tê 'â'a'a nei (s'insultent) ratou t tahi e tahi (l'un l'autre), tê tâ'iri (batent) te tahi e tahi. Na mua (d'abord) tê taputô (se

battent) nei na te mau moto (coups de poings). I muri ae te ta'i ratou. E tê tâmau (continuer) noa nei te tama'i e ti'i (vont

chercher) râtou i te mau to'oto'o (bâtons) me'u (gros) i roto te 'âfata, e taputô. Fa'ahuru'ehia te mau maimoa (jouet) iti o te 'âfata ei pere'o'o rahi tutetutehia te tahi et te tahi. I muri tê taputô nei 'ou'a'ua 'o Mi'imi'i , e hahâ (gros rire fort) e tuotuo (hurler) i rotopu i teie taparahira'a (carnage). Tê huti nei 'oia te mana o te te'ote'o (orgueil) e te riri (cloère) rahi. I muri iho marua (s'écrouler) 'ôna ta'eroroa (très ivre). I muri, hutuhutu

Page 169: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

(enfle , pour la colère) te riri(hôvanavana : montée de la colère dans la tête). Tê taputô nei te auvaha ma te mau paura

(bombes)! Marua (s'écroulent) atura râtou tâta'itahi (un par un) i raro ae te mau pa'a'ina (explosions) o te mau paura. Tê

tâhirihiri nei 'o Tuma ia Mi'imi'i tei 'ô'oro (ronfler) ha'ape'ape'aore (sans souci). I te hopea o te tama'i, vai noa

(subsiste) Atatita ti'a noa 'oia.Ata: Te piha'a o te mâramarama tei iau 'oia ! 'Oia mau ia (c'est évident) ! No te mea tê tûmiro nei (s'exercer aux armes ) vau i te feafeara'a (de la réflexion) vai iho tâmau (perpétuelle) mai (depuis) te tau e te tau (des siècles et des siècles) i roto te mau metepara o te to'eto'e. 'Ua fa'a'aite vau o vau te mea

maita'i"

Page 170: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds
Page 171: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Fa'afâtata (s'approche) 'o Tuma e (avec) te piha'a ha'avare o te mâramarama, e tuô 'oia :

" O Atatita te 'aito rahi upo'oti'a (vainqueur) o te piha'a mo'a mau ! Ia manuia (réussir) to 'oe mau hina'aro pâ'âtoa !"

Tê inu nei Atatita i roto te 'âua ha'avare o te maramarama. I muri a'e 'ua marua 'oia ta'eroroa i roto te mau rima o Mi'imi'i tei ta'oto. I roto tana moemoea, tê 'ata nei 'o Mi'imi'i, e te fa'a'âueue (agiter, secouer) tona mero tau'upu (reins, lombes)Mi :"Hahâhahahaha! Aue !" E 'ô'opa 'oia. E te tu'i (se répand)

nei te pôiri pâ'âtoa.

XIII

Page 172: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Te feti'a aue (comète) o te ha'avara'a (jugement) e

te 'ite o te ânuanua.

Ia (lorsque) tê ho'i mai nei 'o Hoani, tê ite nei 'oia tona mau hoa i roto te ta'oto.

H: " E te mau tamari'i o te ânuanua, tê fa'aro'o ^nei 'outou ?"I teie nei tê fâ (apparaître) mai nei 'o Tuma. parau atura 'o

Hoani : "O vai 'oe ?"

Page 173: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

T : "Te hô'ê ti'aporo veve. E fa'aore mai ta'u hara, e te ari'i vahine nehenehe, teie te fa'a'itera'a (démonstration) o to'u ha'apa'ora'a (obéissance) : e tâfifi au ia Mi'imi'i, teie ti'aporo

rahi !

Page 174: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

H: E te mau tamari'i o te ânuanua, tê fa'aro'o mai ânai 'outou ? E te mau tamari'i o te ânuanua, 'a ara !

T: 'Ua 'oti vau e tâfifi ia Mi'imi'i ! E te mau auvaha, 'a ti'a ! Haere rave te ohipa !" Te tu'e atura nei 'o Tuma i te tohe (cul)

o te mau tamari'i .

Page 175: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

H: E te mau tamari'i o te ânuanua, tê tae mai nei te hô'ê fetia ave rahi roa fâtata (proche) to 'outou paraneta. E ha'amou

(anéantir) paha oia to 'outou fenua. 'a pûpû mai to 'outou mana ia te Atua. 'A a'a (tendre bras) , 'a fa'atoro to 'outou mau rima i te feti'a ave. 'A ha'amana'o i ta 'outou mau hara!"

I teie nei, tê himene te mau tamari'i, to ratou rima fa'atorohia (tendues) i te feti'a ave.

Page 176: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

E parau atura 'o Hoani :"E te feti'a ave o te ha'avâra'a, 'a horoa (donner) mai te hô'ê

fana'o 'api i teie mau nuna'a ta'ata !"

Page 177: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Tê himene nei ratou pâ'âto'a i te hopea , te rorirori (remuer son postérieur en dansant les pieds à plat) 'o Hoani , e parau

atura 'oia :"Te 'oa'oa tei to'u mâfatu : 'ua fa'ahuru'e te feti'a ave tona 'avei'a ! (son cap) E hâê !(surprise)E hâê ! 'Aria ! (surprise) 'A hi'o ! Tê fâ atu nei te hô'ê anuanua .... 'A hi'o ! 'A haere mai , e Oteania ! Haere mai ! 'A 'ori i roto te ra'i .... 'A hi'o i'ô ae (là haut) :tê ti'a nei 'o Anoanomarie (personne sage qui peut

résoudre les difficultés) , te ta'ata ateate. 'Ua fâ (apparaître) 'oia i roto tona aira'i mâramarama nînamu ! 'A fa'aro'o biana !Ano: 'A rave i teie umete fa'a'îhia (rempli) i te ma'a hotu mâramarama ! Ua pûpûhia mai teie ma'a na te tahi noa mau

Page 178: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

ta'ata (ceux qui parmi les humains) o tei ha'amana'o mai iau no to'u tauatini pae (ou rima : 5) 'ôra'a matahiti (anniversaire) ! 'A

rave i teie ma'a, 'A 'ôpere na te mau ta'ata i po'ia (faim)....'Eiaha e 'amu e mea rahi (beaucoup), 'a nehenehe 'oe e

'ori mâmâ i roto i te ra'i !"

E tê 'ori nei 'o Oteania , ê tê 'ôpere nei 'oia te ma'a 'ite-ore-hia pûpûhia mai i roto i tona mâfatu.

Page 179: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

H: "Na 'oe teie nei, Amerita.'A toro to 'oe 'apu rima i te ra'i. 'E fa'ari'i teie mâramarama vareau o tei pupuhia mai e te ora mure ore ! 'A nu'u (se déplacer, glisser légèrement) ! 'A tâmâ

to 'oe haere'a (conduite) e to 'oe aho.

Page 180: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Ata : O vau, Atatita, tê ite nei au teie tiare oai (indigotier) i (grammaire, p175) fânau iho nei i mua iau, mai te h^'ê vevo o te anuanua ! E tiare, ne roto ia 'oe, 'ua ite au te fânau fa'ahou,

'Ua ite au te mana mau ateate (pur), no te mea e ite to 'oe mau huero i te ora pohe ore. E, tiare, tê fa'a'oa'oa nei to 'oe

no'ano'a i te mau pepe nehenehe.H: Na 'oe teie nei, 'O Eropa. 'A hi'o teie pî'ao (libellule) rearea tei tae mai (à partir) tona û (couleur) i roto te ânuanua. 'A

fa'aro'o iana.Te pî'ao : 'A ha'amâhorahora (ouvre) to 'oe 'oûma (poitrine), e haere vau e himene. Ia (hyp pot ,grammaire p315) ha'amo'e 'oe

Page 181: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

iau, e 'ore 'oe e ite iau. 'Ia (si) hina'aro 'oe te 'oa'oa a te itoito, 'a hopu i roto to'u î ! 'A hîmene ! 'A 'ori ! Eiaha e riaria (avoir peur, être choqué) i te mau mata ino. E 'oa'oa te ta'ata i

rave te taime no te hauti (jouer) iau

Af : O vau, tê ite nei au teie hihi ura te pou (descendre) mai te ânuanua. Tê tîhauhau nei marû to'u toto i roto to'u mau uaua (veines, tendons, muscles,nerfs, méridiens) ! E ueue te mau huero temeio i roto te metepara no te fa'ahuru'e iana mai te

hô'ê fa'a'apu hotu !

Page 182: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Ati: O vau, 'o Atia, i teie nei ha'apunihia (entouré) vau i (grammaire 29, p120) matie ruperupe (luxuriant). E teie ruperupe e tâpare (signe) na te maita'i ra'a o te Atua. 'Ua rohirohi mâtou i te mau mâniania o to tatou hape (erreurs).E 'ua farerei i mâtou te hô'ê fa'anâ (pacificateur) taehia (venu) mai te tahi (autre) paraneta . E parau maira 'oia ia mâtou :H: I teie nei, 'a tâpiri (joindre ensemble) i to tâtou mau 'aru

mata (paupières) no te mea ua mata'u tâtou matapôhia(aveuglés) . I nia to tâtou mau 'arumata, tê 'ite nei tâtou te 'u

anani ! E, te ferêra râ, ôpere 'oe te mau hihi navenave (délicieux) i nia to mâtou pêpê (blessures). E, te ferêra râ

(frère soleil), ha'amaramarama 'oe ia mâtou i roto i te pôiri i

Page 183: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

te vahi (grammaire 41-1-2)tâna mâuiui te mau varua mau'a (ignorant, maladroit) e ufâêva (qui ne tiennent pas en place) e t ferêra râ, e ore mâtou e huti i te aho (respirer), eita 'oe (sans

toi). Hina'aro matou e rave ia 'oe ei taipe(symbole)"

Tê tapiri nei pâ'ato'â te mau arumata. Tê tâpe'a nei pâ'âto'a terima te tahi e te tahi. Tê himene nei pâ'âto'a i mua o te râ.H: I teie nei, 'a hi'o i'ô nei (ici) :'A fa'ari'i matou ia ietu . Tê fa'aara (averis) nei ia 'outou : e mea 'ôhie (facile à réaliser) ore e ite i te taraal. Mea rahi (nombreux) o râtou tei tâmata (essayer). Mea rahi o râtou tei 'ore i manuia (réussi). 'A

fa'aineine ia mâtou i (grammaire, p316) matomato (peureux) , 'a riro ei itoito.

Page 184: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Ot: I 'arapo'a nui (glouton, 'a'amu) mâtou, 'a riro ei iti au noa (juste, convenable)

Am:I 'ote'ote'o (orgueilleux) mâtou, 'a riro ei ha'eha'a (humble).

Ata: I to mâtou mafatu 'eta'eta (raide, dur), 'a here te tahi e te tahi (les uns les autres)

Er : I pâno'ono'o (anxieux) mâtou, ia 'ana'anatae (enthousiaste) mâtou.

Af: I fa'atau (paresseux) mâtou, 'a ha'api'i !H: E i hina'aro 'outou e inu i te 'âu'a o te Taraal, 'A haamana'o 'outou...Mâtou pâ'âto'a, te mau i'a, te mau tumu ra'au, te mau manu, mâtou pâ'âtoa, ia riro mâtou hô'ê nuna'a, fa'a'amuhia e

te here mo'a o te Atua !"

Page 185: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

'Ua fa'aro'o Mi'imi'i te reira (cela), e 'ara a'era e tuô (crie): " E, tuputupua (monstre) teata hurio (de guignol), e 'aitama'i (inciter à la guerre) vau i te mau nuna'a , e fa'atupu i te tatinuna'a (racisme) e, e fa'atupu vau i te 'âmahamaha (discorde). E huti vau te mâhura'a (émanations) o te toto mâni'ihia (versé) no te 'amu to'u mana. E 'ôfati (briser un

objet) vau tei mau fifi'âuri (chaînes d'acier). I muri, e arrata'i vau nâ ta'ata e tae atu te Taraal mau !"

Tuô nâ Mi'imi'i . Hiripo'i (s'évanouir) 'ona.Ot: E ha'amana'o mâtou ! Hô'ê nuna'a mâtou !

Am: Te nuna'a o te mau urura'au

Page 186: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Ata : Te nuna'a o te hiona (neige)Er: Te nuna'a o te 'ofa'i !

Ot: E Hôani, hina'aro mâtou e inu i te 'âu'a o te Taraal, i te 'âu'a o te ora pohe ore !

XIV

Te ueue huero nei o te manurere o te pârataito i te pî'apâ (alphabet) o te hamanira'a o te ora

ti'amara'a

Page 187: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Te parau atu nei o Hôani :" 'A hi'o i roto te ra'i ! Tê 'ori nei te manu o te pârataito 'ati

tia ae (autour) te mahana !"I teie nei tê hopu 'oia i roto te pû o te râ ! E te ti'a nei te manu o te pârataito i nia te ra'i. E tê ha'apurara (éparpille) nei oia i tona mau 'u i te mau vahi pâ'âto'a. E te himene nei te mau tamari'i o te ânuanua i mua te manurere o te pârataito :

"'A ha'api'i ia matou te 'ori mo'a. Te pehepehe tei mana'ohia e tei 'orihia, te 'ohipa huna (secret) o te ateatera'a

(transparence) tei 'iriti te mau 'ûputa (porte, entrée)o te mahana o te mau mahana....

'A f'a'a'ite ia mâtou te 'âu'a i te Taraal, t piha'a o te ora pohe ore !"

roru = E t^hopu nei te manu o te pârataito i roto i te râ ! E tê ti'a nei te manu o te pârataito i nia te ra'i... E te hônei oia ... e tê ueue nei t Meho-nui-pohe-'ore-ha'atupua i te mau huero....

Page 188: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

.... ninamu ateate (1-bleu clair, A/A, sol) :Na mua, 'a tâmâ i 'oe i roto te ra'i e te mata'i....

'A ite te fâito o te maitira'a ! Te hau o te mau feti'a ! 'A fa'a'amu to 'oe ha'amana'ora'a i roto te mâmâra'a (légèreté) o te mâramarama. 'Ia marû noa 'oe, 'ârea 'ia ore 'oe ia vî (sans être subjugué) i te h'avare (par l mensonge), i te parauti'a ore (injustice)! 'A aroha i te mau paraneta tei pâinu (dérivent) i roto i te tiruvi ! (déluge)E, ta'ata 'uri haere (vagabon) no te ra'i, ia hi'o te mau ivi (os) o to 'oe ora o te tau i mairi ae nei

(des temps passés). 'A fa'a'amu ia 'oe i te nînamu o te ra'i, aua nînamu tei tîrâ'o ! (pacifie)

'Ua mâtau 'oia (il a l'habitude) i te ha'amaninora'a (calmer,pour tempêtes et esprit) te vero (mauvais temps). Mea varavara (rarement) 'oia e fa'atupura'a (susciter) i te vero, no te mea (parceque) 'ua 'ite 'oia i te ora i nia i te mau paraneta pâ'âto'a !'A fa'a'i (emplis) to 'oe mau mâhâhâ (poumons) i te mata'i vivi'i ore o te taitua (lerge)! 'A fa'a'ore (efface) i te mau mamae (blesures) o te mâfatu ! 'A ori i te âtea (distance) i

pihai atu to 'oe tino ! 'A fa'a'ore ia 'oe i roto te nînamu tumu o te Atua !

Roru +...Vare'au mâramarama (2, violet clair, e/T, la) :

Te piti 'a riro te pape hôhonu (profonde) 'âfa'i (porter, conduire) i teie pape i to 'o mata atau no te tâmâ ! E 'Ua riro 'oe ei 'ôfa'i i roto te ana'ana (lumineux), tâtauhia (tatoué) ma

te auahi e te ata (ombre, nuage). E te 'ana'ana hau ae te mâramarama fa'ahou ma t tau 'ara'ara (s'ouvrent) te meu

'arumata ! Toiaha (lourde) mai te to'eto'e ... I reira 'anapanapa (scintille) te râ !

'âpâ o te here i nanea (se multiplient), tei fa'aora to 'oe ora, tane o te auahi, vahine o te to'eto'e, tane o te to'eto'e, vahine

o te auahi, tane o te auahi !

Page 189: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Roru +....Uteut fa'a'i'o (3, vermillon, F/F+A, fa) :

'A 'ori i nia te huhuâ o te mou'a ! I roto to 'oe upo'o, e ti'a te vai piha'a o te mâramarama o te toto o te Atua ! Ma te 'ahu iri nemera uteute, 'a fanau fa'ahou, tî'ia (broyés), horomi'ihia

(avalés), fa'ahuru'ehia (digéré)! Tê mâmâ nei te mata'i i roto ta 'oe hiora'a ! Tê huti nei vau te aho o te Atua ! Te tâmâ nei te vai hî (eau qui jaillit) e te mau oe (cloches) ia 'oe i to mata'u (peur), i to mau pû'o (plaie, ulcère), i to mau hape (faute)... 'A

ori i nia te huhuâ o te mou'a ! Ia horomi'i (avale) to 'oe moemoeâ i te âoaoa (folie), i te teimahara'a ! E ia fa'ahotu

(féconder) te râ i to 'oe i'o, e te 'ôfa'i ato'a ! E 'outou, 'a uiui (interroge) i teie Atua tei pohe ore roa ! 'A 'ori e ati noa ae (autour) teie pû, teie râ ! 'A 'ori, e t tiare ato'a, ha'uti ore (sans bouger), ia fanau fa'ahou i roto te mâfatu o te Atua !

Roru +...Ninamu pa'o (4, bleu foncé, T/F,do):

Ia fa'aro'o i t ti'a'i i te 'iri nînamu pa'o ! 'A fa'ari'i i tona here i te mau vahi pâ'âto'a, a tae noatu i te rahi roa e te hu'a

(minuscule) ! Te mau 'âvae nînamu pa'o. Te taria atau tatauhia i te ninamu hôhonu . 'A fa'arata (apprivoiser, habituer à un lieu) to'oe manao ! 'A ha'amaramarama te mau varua ! E , tîa'i, pû o te ao, 'atihauhau te here e (par) to 'oe hiora'a ! Tê fa'arau (multiplier) nei e tê fa'a'ore nei, no te rahira'a e te 'oa'oa. 'E 'ua tatarahia te mau pîfao i nia te mau paraneta pâ'âto'a !

Roru +...Vare'au 'ârehurehu (5,violet rès sombre, F/Ak,ré):

I roto i te mau hihi o te mau feti'a na roto (du dedans), nini'ihia (répandu) te ata vare'au i roto te ao ! 'âtâtara (dénoue) te nounou (convoitise) i roto te 'aetorau (état

d'esprit calme et agréable). 'A vata (sois libéré) i te vahi e t taime. 'A fa'aro'o te himene i'ônei (présent) ra. Te tâhô'e nei te mau varua pâ'âto'a namua i te fânaura'a. Tê ti'afa'ahou

Page 190: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

(ressuscite) nei te i'o (la chair)? Tê marua (s'écrouler, tomber) nei te mau pau (mur) ! A huti te aho vare'au arehurehu ! 'A 'imi to 'oe hîro'a (identité, spécificité) ! Nini'ihia te ata vare'au i te ao e te mau upo'o pâ'âto'a ! E tê 'ori nei te pou (pilier

central) oraora o te nao (temple). Te ao e te mau mirioni feti'a. Tei te mau ahi ato'a (présent partout) vau ! E'ita e titira'a no te tau mairi, no te tau a muri, no te âtea (distance), no te fâta tara'a (proximimité ans le temps et l'espace). Tê himene nei te mau haû o te natura i roto i te vare'au arehurehu (foncé). Tê rûru (tremblotent) nei t mau rao'ere i roto te hupe. 'O 'oe (tu es) te tavevo o te 'ofa ! (écume)O 'oe te one hâpoihia (apporté) mai na te moana .... Tê tavevo (résonne) nei te 'ori o te na 'âvae tei tûpa'i (frappent) te tahua (le sol) ! Ia tupu te ôpuara'a mâ (propre, vi'ivi'i ore) ! Ia tupu te mâerera'a ! 'Ua tâtarahia (projet) te mau tâ'amu (noeuds) o te 'ôfa'i ! Tê 'ori nei te 'ana'ana (rayonnement) ite-ore-hia ! 'A pû'o'oi (apparais

soudainement) i te mata 'i'o, ia (quand) mâramarama (clair) to 'oe hina'aro, ia parau mau to 'oe hiora'a !

Roru +...Matie (7,vert herbe,T/E,fa):

'A 'ite te vahi matie o te aroha o te Atua, no te animara fa'afaitehia (réconcilié) i te ta'ata o te hau. Mea mâmû hôhonu (calme profond) te fa'a'apu o te tâura ! (prophète, voyant,

inspiré) Ia ha'amo'ahia (béni) to 'oe 'oa'oa ia (quand) fârerei te mau pape e te mau hihi o te râ ! Ia manuia (que prospère) to 'oe 'oa'oa ! 'A horo i roto te vahi matie ! 'A 'ôu'a ! 'A 'ori hitahita 'ore ! (patient, maître de soi) 'A pârahi i nia te hiti

(rivage) matie ! 'A hi'o te rahira'a o te mau hotu pûpuhia mai e (par) te ânuanua.Tê tupu nei ratou i rapae te mau 'ôfa'i .

Roru +....Vare'au 'ario (8, violet argenté,E/F,la) :

'Ana'ana 'ârio o te 'ânâvai vare'au ... Maru (ombrage) mâmâ (léger) o te mau ata purara (éparpillés). 'A tia te rima 'atau no

Page 191: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

te fa'atere to 'oe ora ! Ia parere (se répandre) te aho ve'ave'a (chaud)! Ia hôhia (parlé du point de vue Divin) te pî'apa o te

hâmanira'a ! E, te mau are o te auahi, 'a 'ori auraro (obéissent) i to'u hi'ora' ! Tê horoa mai nei t Atua anae i te fana'o, 'âtirâ noa atu (malgré) te atati'a ore e tona hei o te mau hara. E

rapa'auhia (soignées) te mau pêpê (blessures) e te Taraal ! E, te mau taipe (symboles) 'ôfa'i , e , te mau taipe 'i'o, 'a fa'a'ite ia 'outou ! 'A hi'o ! 'A hi'o i muri i te mau patu (murs), i muri i te mau pâruru (rideaux) ! E ia rave (agir) te pure mâ (pure) o te tâhô'eraa (union) i te ora i roto te mau hau pâ'âto'a o te natura

! E, te meu merahi, 'a noho i roto ta matou 'ori !

Roru +...Vare'au âtea (9, ak/E,ré diese)

Ia tavevo (quand résonne) to 'oe âtea mau (clarté vraie) e tae no'atu (jusqu'à) te reva teitei (espace sidéral) 'ôtia 'ore (sans limites). 'A nu'u i mua to 'oe mani'ao (pied) 'atau i te pae (du côté) o te 'âva'e (lune) !Tê hîtapere nei (descendre, pour eau de cascade) te pape vare'au âtea i nia to 'oe mau tino, no te

tâma is oe ! Mea âteatea (claire) te hupe ! (rosée) 'A hâro'aroa (comprendre, percevoir) i te meu reo pâ'âto'a o te ao peata ! 'A tihauhau ma te numera iva, ei fânau marie (doucment, lentement) fa'ahou te mau manu ahoaho (en détresse) ! Ia

monomono (que cesse de couler chaque fois) te ua no te 'ôro'a ha'atupua i nia te matie... Ia 'ori te tifatifa (pirogue royale) o

te anoanomarie (la personne sage qui peut résoudre les difficultés) i roto i te ra'i ! 'Ei hau to teie nei ao ! (paix à cette

terre)

Roru +... 'Uo'uo âtea fa'aioio (10,T/T,sol, blanc clair irisé):

Tê nehenehe (capable) nei to 'oe mana'o, e ta 'oe 'ohipa i tâfifi (enchaîner) ia 'oe, aore ra (ou bien) tâtara (délier) ia 'oe, e

tarai (sculpter) to 'oe hîro'a (identité). 'A ha'amana'o i te pure o te mata'i i nia te one. Tê tûrama nei (éclaire) 'oia to 'oe

Page 192: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

hiora'a ! 'A ite te ha'amana'ora'a ! 'A fâito to 'oe aho ! 'A ha'amâmâ (rends léger) te pâuma 'ôfa'i ! 'A âfa'ifa'i iana ! (porte le petit à petit) Eiaha e hape ! (pas de faux pas) 'A hôpoi (porte) te ao ! 'A hôpoi to 'oe tino ! 'A fa'atautau (suspends) ia 'oe i to ratou mau hihi 'ura, nînamu, matie,

vare'au !

Roru +... Mâ'uo'uo fa'aioio (11,T/E,sol dièse, blanchâtre irisé)

Te hôpoi nei te 'ôfa'i ma'uo'uo fa'aioio i to 'oe pa'i'ôuma.'A faaheimoe i te hô'ê aora'i to'eto'e i roto to 'oe 'ôpû !Te here mâ no te mau mea pâ'âto'a. Te here, te mâerera'a i teie nei. Te pûai o te hina'aro. Tê haere nei te mau merahi e te mau i'iri ia 'oe na. Tê tau nei (se perche) te 'û'uâ i nia to 'oe tapono. Tê tâmâhanahana nei te nemera mâ tona aho i te na mani'ao o te 'aiû fânau 'api. E 'oe, tamari'i ueuehia teie po'ipo'i, 'a fa'a'ite i te peu o te Atua. Ia ha'amaitaihia (béni) te hô'era'a o te na mero, o te hona i roto i te mau hihi fa'a'io'io o te pape !

Roru +...Nînamu 'ario (12,F+A/F, si, bleu argenté)

Ia pa'a'ina te auahi ! Tê pa'a'ina (produire un bruit sec) nei te auahi ! Ia puhipuhi (souffler avec la bouche- tâhiri : souffle

comme une brise légère) te mata'i mâmâ !'A fa'aro'o te mana a te Atua ! Ia fa'aorahia te mau vahine e te mau tane ! Fa'aitoito ! (courage) E ora 'oe ! Ia manuia 'oe 'âtirâ noa atu (malgré) i te

mau pe'ape'a (difficultés) pâ'âto'a ! 'A fa'a'oromai (sois patient)! Tei reira (là) te mau faufa'a pâ'âto'a ! 'A fa'ahuru'ê

ia 'oe i roto i te auahi ninamu 'ario...

Roru +...Matie pôiri (13,A/A,fa, vert foncé)

Tê fa'atere nei 'ôrive i roto te urura'au matie pôiri, mai te pa'i'oûma (espace entre les seins) i te 'ôpu ! Tê puhipuhi nei te no'ano'a o te mata'i i te mau vahi ato'a (partout) ! Te ite, te

Page 193: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

mana, te here. E aha te mou'a e rave no te pa'uma iana ? E aha te mou'a e fa'ahahau (dequelle montagne se détourner)? 'A fâito (mesure) te auahi, te mata'i, te 'ôfa'i, te pape i roto te aho o te Atua ta atu te ora 'itehiaore, te ora poheore.'A

himene te ora monamona roa ! Ia himene te ora monamona roa !'Ua fa'aheimoehia teie himene! Tê fa'a'amu nei 'oe iana ! Tê

fa'a'amu nei 'oia ia 'oe !

Roru +...Ninamu matie (14,E/E, ré, turquoise bleu-vert)

Tê himene nei te mau 'are i nia te parere (tombent) o te to'a a'au ! (récif barrière) Te roto (lagon, lac) ninamu matie i roto to 'oe 'ôpû ! Tê 'ume nei (attirer par persuasion) te here o te mau i'iri o te mmoana, o te mau 'ânâvai (rivières), o te ua. Tê ha'apûa'i nei to ratou here marû ia 'oe. I roto te mau moemoeâ ato'a(aussi).Tê 'ume nei te 'âvae i te moana. Tê ma'iri nei te mau hotu i nia te hitipape (berge). Tê fa'a'ohu nei (tournoyer)

te paraneta 'atiti'a (tout autour) tona feti'a !

Roru +...'Ute'ute pôiri (15,F/E,la,rouge sang):

Tê mûmû nei (bourdonne) te mau manu meri 'ute'ute i roto to 'oe upo'o ! Tê fa'ari'i nei to 'oe 'ûpa'a (foie) i te pûpûra'a auahi i te 'oa'oa i te mau vahi ato'a, 'âtirâ noa atu te meu nêneva (sottises) o te ta'ata. Te 'oa'oa i te mau vahi ato'a

hôhonu roatu (plus profond) i te mau mana'o, hôhonu roatu i te mau moemoeâ, hôhonu roatu i te mau pâna'o (délices).'A pûpû pâ'âto'a ia 'oe ! Teie te tâviri o te Taraal.'A tâtara te mau

pîfao. 'Eiaha e mata'u , 'a ti'a i nia (lève-toi) ! 'A ori to 'oe tino t^é'âto'a, 'aita e fa'aea.(arrêter) E 'ori i roto te ora mure 'ore ! 'A inu te hiona (glace) 'ute'ute pôiri no te po'iha (soif) o te

mau tere pâ'âto'a !

Roru +...Ninamu moana (16,F/T,do,bleu outremer)

Page 194: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Te pa'apa'a (brûlé) nei te mau 'are i te 'iriâtai o te moana. 'A fa'ari'i te auahi o te atatia. Na 'âvae 'ôfai. E 'ati (malheur) te metepara no tei hia'ai (désire ardemment) te 'oire rahi. E 'ati te aora'i no tei hia'ai te urura'au. 'A fa'ari'i te pûpûra'a rahi. 'A uiui (interroge) atu iana. 'A tia i nia (lève toi). 'A 'ite : e ari'i peata, teie hînana. E tupapau, teie ari'i ino. 'A fa'atura (respecte), 'a pâruru (protège) te ta'ata hara'oe, 'A 'â'aîna (sois heureux, enchanté), 'A maru (modéré).E 'ana'ana 'oe i

roto te haumaru (douceur) o te mau mahana fifi 'ore !

Roru +...'ôtuhituhi pôiri (17, T/T,si,gris foncé)

Te ruma (obscurité) o te mau ata i roto i te 'ôfa'i. I to 'oe 'atau to ratou no'ano'a. 'A tâhopu (se prosterner) i mua i te hihi mo'a o te Atua ! Ia ô (pénètre) 'oia i roto to 'oe ora, mai te upo'o i to'oe mau mani'ao !Eiaha e mata'u i te mure 'ore tona io'a. 'A tauturu (aider) te 'â'au ha'amauiuihia (torturé). 'A fa'ahuru'e (transforme) i to 'oe enemi ei hoa. 'A here tei here mai ! E, nehenehe mâ, vi'ivi'i ore, e , fâito maitai i te mau mahana ato'a ! E tamari'i, 'a ha'api'i te 'ê'a o te mau râve'a

(projets) tano (corrects).

Roru +...'auro (18,ak+E/F+T, do, doré)

Te mau hihi 'ana'ana o te 'auro ura tahe maira, tae atu ra (jusqu'à) i te vaitônino to'eto'e ! (ura : brûler avec des

flammes, 'ura : rouge, tahe maira : couler subitement) i to'oe 'aui (gauche), to ratou mau 'are no'ano'a ! Te auahi i roto te upo'o ! O 'oe te toimahara'a (lourdeur) o te ao. Eita 'oe i

tâfifihia na teie toimahara'a ! E ti'ama (tu es libre) to 'oe ! 'A haapi'i , ia fânau 'oa'oa fa'ahou i te mau po'ipo'i atoa ! 'A

mâ'imi (faire une recherche) ! 'A hamani te pahi tei fa'aora ia 'oe i rapae i te tiruvi (déluge, prononcer tirui).'A uiui i te

mâfatu o te mau merahi (ou peata,saint) o te parataito. Ia riro 'oe ei tiaturira'a no ratou no a muri noa atu ! Ia 'ana'ana teie

Page 195: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

'auro e teie râ taeroa i roto i (jusque dans) te mau 'ôfa'i ! E 'ana'ana teie fare mori no te mau ta'ata ato'a tei pâinu i roto te vero ! E pûpûhia teie huero i roto te vero nô reira i fanauhia mai 'oe . O 'oe te hihi o te aura'a (sens), te hihi o te tumu

(fondation, source) i roto te natura !

Roru +...'Ura'ura pa'o (19, F/F,sol dièse, bhr, pourpre)

Tê hio (siffle)nei te mana 'ura'ura pa'opa'o o te auahi o te atua ! Te ô nei (entrer) 'oia i roto te mau mea pâ'âto'a , ora e pâpû (inerte). O 'oe tê feruri (réfléchis) nei, 'a fa'atere te pûai o te uira (éclair) ! 'A 'ite hôhonu a'e (plus profond que) i to 'oe mau

mata ! 'A fa'aara (réveille) to 'oe hi'ora'a i te tau i mua (futur), i te tau i muri (passé), i te moemoeâ o te nemera, i te moemoeâ o te rôti, i te pi'i o te ta'ata pua'ahorofenua, i te mâmû o te tumura'au ! 'A noho te vârua o te auahi tei amo te mau pûai pâ'âto'a. 'A 'ana'anatae (rayonne d'ardeur) i'o na (là

où tu s), i te vahi ta 'oe hina'aro !

Roru +...'Ura auahi (20,F/F,do aigu,rouge flamme)

'Oe'oe (aigu) te auahi tumu. Te huero mâramarama na mua i te purara (dispersion), na mua i te pû'ohu (envelopper) ia 'oe i

tona mâramarama. 'A fa'ari'i teie 'ôrama (vision) ! 'A vai (sois) araarahia (éveillé, attentif) ! Mâramarama ! Ia fa'ahuru'e teie

auahi i to 'oe mata (visage) e tae noa atu i to 'oe roro (cerveau), e tae noa atu i to 'oe mau mani'ao ! 'A

ha'amâhorahora (ouvrir, d'une manière répétée) to 'oe ora i te 'ôra'a o te auahi. Tê 'ômûmû nei te auahi o te ha'amana'ora'a

ia tânini upo'o (au zénith) te râ !

Roru +... Ravarava mohimohi (21,T/F,fa, brun sombre) :

Tê ura nei te ao ! Te pârarî nei te 'ofa'i ravarava. Te mau ura pâ'âto'a. Tê tupu nei te hia'aira'a (désir ardent) o te himene , i

Page 196: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

te mau taime pâ'âto'a ! Itehia (comprises) te mau ture (lois) pâ'âto'a i te mau taime pâ'âto'a (à chaque instant).

Ha'amana'ora'a o te ao. Tê tatari (attendant) nei te mau varua o te natura, i te imira'a o te pohe 'ore.

Roru +...'Ere'ere (22,Ak+T/Ak, si):

Te mau hihi 'ere'ere i roto te ao. Te mau hihi i roto i te aore rahi. Te tumu a to'oe aho. Tê amo nei teie mau hihi i te

poietera'a (création) o te meu ora pââto'a, o te fa'aorara'a (guérison). Te mau hihi 'ere'ere na roto te na 'âvae.Pôiri

tâ'âto'a i roto te 'ôfa'i ! 'A tâtara te meu tâ'amu (noeuds) o te nênêva o te tau i mai'ri. Pi'i api i nia te 'ê'a. 'Aravihi (savoir pratique) o te fa'ahuru'e-ra'a, o te fa'ahoura'a o te ora. I reira iho (tout à coup), 'a 'ôu'a râpae i teie tino atu i te mau mahana 'api. Te fa'afanora'a (transe) , te tere, te ha'api'ira'a

no te mau 'â'au fa'aorahia ! Ia fa'aro'o te 'ôfa'i i te hihi 'ere'ere o te pô !

Roru +...Tîra (23,Ak+A/E,sol, lilas) :

Te mau hihi tîra , e te aho, e te reo marû, mai te râ o te poi'oûma, e pouraa (descente) i to 'oe 'ôpu ! Te hopura'a i roto te pape to'eto'e o te vahi mo'a ! Te tahe nei (fondre) te 'â'au e te vârua i roto te here mure 'ore o te Atua ! Te fa'aeara'a

(arrêt d'activité) rahi. Te pâtoara'a (repos au bord de l'eau à l'ombre). Te hi'ora'a 'aueue 'ore . 'A ite te marae (ou nao)

mo'a o te Atua i roto te mau vahi pâ'âto'a ! Ia 'â'ano (s'étende) atu â ta 'oe himene i pihai atu teie i'o. 'A fa'ari'i te mau parau o te mau fetia o te aeha'i (espace infini). 'A tâhopu i mua te mau hihi o te Atua ! 'A vevovevo i teie mau hihi ! 'A

fa'ariro ia 'oe ei te hô'ê hihi o te Atua. 'Afa'arahi i te mau hihi tira toetoe !

Roru +

Page 197: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

...Târona (24, F/Ak terre, do dièse, rose):Te auahi i roto te upo'o ! Te 'ê'a târona mure 'ore i roto te 'ôfa'i . Tê tîhauhau nei te mâfatu o te ora tumu. Tê fânau

fa'ahou nei te tamari'i rohirohi i roto te ora pohe 'ore, te ora 'ui ore ! Tê 'ume nei te vaira'a maita'iroa (équilibre) hope (après adjectif : plénitude) ia 'oe ! 'A 'ite te mau ture o te vaira'a maitairoa hope ! 'A fa'aro'o te reo marû tei arata'i ia 'oe ! 'A ti'aturi i te tere i râpae i te taime e te mau ârea

(espace intermédiaire). 'A tiaturi i te tere i roto te taime e te mau ârea !'A here te aho o te Atua ! 'A pûpû ia 'oe ! 'A hi'o te 'amora'a mata (instant) o te temeio. Ia reina (que soit reçu) i te hihitârona i roto i to 'oe mauivi atoritori ! (consacrés)

Roru +...Re'are'a (25,A/A, sol, jaune) :

Tê uihi nei te mata'i re'are'a. Tê uihi nei te mata'i mâmâ. 'A ha'amana'o i o 'oe mau mâuiui i te tau i ma'iri ae .'A 'ite te tumu o to 'oe mau mâuiui ! 'A ha'amana'o i te ha'api'ira'a (étude) re'are'a (joyeuse)! 'A fa'atano ia 'oe (accorde toi, regarde toi fixement) ! I'ô nei ta 'oe faufa'a (richesse) mau (vraie ! i'ô nei te 'ite mau ! 'A hâpono (envoie) to 'oe parau

mâiha (à travers) te mata'i . 'A ara i roto i te 'oa'oa marû ! 'A himene, 'a 'ori no te 'ôroa o te atua ! 'A huna'aro hopea ore (toujours) teie mau 'ohipa (travaux ) itoito ! (courageux) 'Ino 'ore ta 'oe 'ata paho (éclats de rire), mai te vai hî (eau qui

jaillit) i roto te mâfatu !

Roru +...Re'amahu (26, T/T,do ,brun jaune - ce qui irait mieux pour

ocre que niâme , brun clair tapa):Pûpûra'a o te ora pohe 'ore i roto te i'o. 'A huti i te aho o te mâramarama i roto i te pô. E, animara rahi, 'a tâmâ to 'oe 'ôhure ! (postérieur) ' nini'i (répands) i te one o to 'oe 'i'o i roto te fa'a'apu mure 'ore . E, tavini o te Atua, 'a fânau

fa'ahou ! 'A fa'atîtî 'aifaro (redresse) to 'oe mana'o ha'ava !

Page 198: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

(conscience) 'A tâmata (goûte) te mâra'a (pureté) i roto te 'oroa huna o te 'i'o, tei hâmani to 'oe fânaura'a 'api ! 'A

fa'atere te meu hina'aro ! 'A ha'amou (anéantis) te mau varua 'ino e te mau tûpapau 'ino tei 'amu to 'oe aho ! 'A fa'arata to 'oe mau mana'o ! 'A 'amu au noa (sobrement) ! 'A inu au noa ! 'A rave pâ'âto'a au noa ! 'A tarai (sculpte) to 'oe 'i'o ! 'A tarai i

te fâri'i (récipient) ma te araea (argile) re'amahu o te metepara !'A fa'atere i te mau one ! 'A hopu i roto te 'ôfa'i ma te hihi mure 'ore ! Tê vai nei (elle existe) te faufa'a( richesse) tâmoni 'ore (gratuite) ! 'A ha'api'i te ara (chemin) o teie mau

tao'a (richesses) !

Roru +...Puâtou pôiri (27,F/Ak penétrant T, ré dièse, orange foncé):Tê iriti (ouvre) nei te mâfatu auahi o te mau 'ânani mo'a i to 'oe hiora'a ! Tê fa'a'amu nei teie auahi i to 'oe huero. Tê

fa'a'amu nei teie 'u puâtou i te mero vahine, i te mero tane. Tê haere nei te aho o te Atua i roto te 'ôfa'i. Teie te hihi o te

here ! 'A tâmâ ia 'oe ! Ia reina te pâtiri o te 'ite. 'A pa'uma mai na te 'ê'a (échelle, voie) o te mâramarama ! 'A tarai (sculpte)

to 'oe ora! O 'oe hi'o-ore-hia na te mau toa (guerriers) ha'avare o Teâhitutai ! (personne colérique, difficile à

satisfaire, qui cuisine tout le temps) 'A fa'atere te mau 'are auahi o ta ratou mau te'a tâorahia (ta : pas de lien direct). 'A fa'atere to 'outou mau mero, na te hâmanira'a i roto i te hotu

peata !

XV

Fa'atauaroha (chose laissée en souvenir)

Teie te mau huero o te teata mo'a o te Meho-nui-pohe-ore-ha'atupuâ !

Teie te mau huero o te pûpûra'a o te manu o te pârataito !'E mea maoro (voilà bien longtemps) 'ua fa'atupuhia teie mau

huero i roto te mau ravea o Tomeniko pâtiri tane.

Page 199: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

'A tâmau (mémorise) 'â'au teie teata ! 'A himene iana ! 'A ori iana ! Eiaha e natipâto no te 'euhe (ne fais pas un travail

caricatural pour remplir la promesse faite à Dieu)!I te hô'ê po'ipo'i , 'ua fa'aro'o Tomeniko te tûoro (appel) o te manu o te vârua mo'a i roto te hô'ê peho (partie supérieure d'une vallée) hôhonu o te fenua tumu. E 'ua pupu te manu o te pârataito i teie mau huero. 'Ua tupu teie teata , teie 'ôro'a o te ha'api'ira'a , teie 'ite o te here . 'Ua 'orihia teie teata i nia

raverahi fenua : Aimeho, Tahiti, 'înîtia, 'înitônêtia, farâni,paniora.

Tê 'aratai nei te hô'ê anoanomarie ha'aporahau (promoteur de paix) Atati'a peata i Tominiko i roto te ha'api'ira'a o te aho o

te Atua.E, te Atua, tumu o te here, mairihia i te mau tauatini i'oa, e, te

Atua, mâfatu o te ao, Mâuruuru ia 'Oe !

*CLE 51- 2

VERSION COURTE EN REO MAOHI DES PREMIERS EPISODES DU THEATRE DES OISEAUX DE PARADIS

La structure du reo maohi (syntaxe , vocabulaire, champ sémantique) est si différente de celle des langues européennes, que la version longue est davantage une re-création qu' une traduction. Les premiers livres écrits en tahitien ont été un abécédaire et la traduction de la

Bible, tous deux réalisés par le pasteur Nott, avec de nombreuses coopérations dont on retient celle de Pomaré II qui donna son nom au nouveau code de lois d'inspiration

missionnaire . Cette Bible de Nott porte le titre TE PARAU A TE ATUA, c'est à dire "la Parole de Dieu", et c'est souvent le seul livre lu par les tahitiens de la campagne, voire le seul jugé

digne d'être lu. Lorsqu'une langue et ses locuteurs fixent leurs repères avec une telle ingénuité idéologique, l'intention tient lieu le plus souvent de pensée, et une pensée qui n'a pas cours dans la communauté devient quasiment inexprimable, ou étrangement exprimée, voire étrangère. Si l'on veut exprimer en français la variété des couleurs que distinguent les

esquimaux entre le blanc et le bleu, il faudrait inventer autant de nouveau mots, et l'Académie tahitienne Fare Vana'a invente régulièrement des mots pour traduire de termes techniques en reo maohi. S'agissant du conte philosophique des oiseaux de Paradis, qui se référe à la

fois à une modernité universaliste et à la démarche évolutive du yoga, il a été souvent interessant d'utiliser des mots rarement utilisés dans les villages . Par exemple pour traduire Santochan par A'eto'erau qui évoque une euphorie inconditionnée , ou Avidya par Teahituta'i

qui évoque une personne facilement en colère et qui passe trop de temps à cuisiner . Il y avait là des images permettant de suggérer le sens de ces concepts de la sadhana yoguique .Il ne faut pas donc pas confondre les passages du texte nécessitant des améliorations avec les

malentendus qui peuvent apparaître lorsqu'on veut faire dire à une langue ce que ses locuteurs n'ont pas l'habitude de penser

Le travail de recréation s'est fait phrase apres phrase avec Angelina Riro Tauhiro ,la premiere vahine Tahiti qui ait partagé ma vie, 2 ans et demi.On trouvera sur

<www.wat.tv/dominiqueTron> des extraits de la clé 51-1 chantés par Riro, ainsi que de la

Page 200: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

poésie qu'elle composait en reo maohi. Riro parlait couramment le tahitien et était animatrice dans un collège où l'usage du français était généralisé dans la communication quotidienne ,et où les cours de tahitien se réfèraient aux normes de l'Académie tahitienne. Elle a trouvé alors

naturel qu'on prenne le temps d'examiner en profondeur le sens en français et que l'on confronte chaque détail de chaque phrase aux documents de cette académie Fare Vana'a

.Bien sûr cela éloigne du langage parlé dans les villages, où les élisions sont nombreuses, et l'orthographe flottante.

Ensuite j'ai vécu 5 ans et demi avec Tila, une vahine qui vivait dans un environnement paroissial presqu'uniquement tahitianophone où l'on se référait à la Bible de Nott, corpus assimilé tres inégalement selon les locuteurs, assez enclins à ignorer voire à rejeter une

partie des ressources de l'Académie Tahitienne, à cause de l'écart avec l'usage villageois de leur propre langue maternelle, qui s'était pourtant appauvrie pendant les décennies où elle

avait été banni des écoles (lois de Jules Ferry , appliquées également à l'occitan). De ce fait, je découvris que la version patiemment concoctée avec Riro n'était pas toujours

compréhensible dans le village, l'introduction du reo maohi de l'Académie tahitienne étant récente dans les écoles, et n'étant pas toujours considérée par les tahitianophones comme

étant aussi authentique que la langue d'usage. Une grande part des tahitianophones en milieu rural se réfèrait donc plutôt à la langue de la Bible de Nott et de "l'église protestante

maohi" (sans le e car elle est maohi) . Il est clair que ce communautarisme cultuel , s'il a au début tenté ( par un code de lois et de punitions, en vain) de faire diparaître d'autres aspects

de la culture (danse, tatouage, flûte, parires de fleurs), s'est d'autant plus facilement réapproprié ces aspects de la culture , lorsque le clergé est devenu local, qu'il avait préservé la langue , avec ce corpus de référence qu'est la Bible de Nott. Ce qui est réellement parlé dans les zones rurales ne coïncide pas tout à fait avec ce corpus, mais comment ne pas revendiquer sa langue maternelle, comme étant porteuse d'évidences et d'une légitimité incontestable, avec la certitude d'avoir la capacité de maîtriser la communication dans le

milieu populaire vraiment tahitianophone. Pour tenir compte de cette constatation, j'ai noté avec avec Tila , avec qui je vécus 5 ans et

demi, une version tres abrégée de ce qu'elle me disait compréhensible par elle et les gens de son village de Moorea, puisque le tahitien était la langue principale avec laquelle ils

communiquaient au quotidien... . Mais devais-je me résigner à ce que, pour dire "torrent", "riviere","bassin", "cascade" elle ne propose qu'un seul mot ? Voici donc cette version courte,

qui peut être utile pour des ateliers de théâtre ou de danse, dans la mesure où elle est plus facile à apprendre par coeur, tout en étant susceptible d'être modifiée . Bien évidemment, si

on veut compléter cette version courte, on pourra avoir recours à la version longue en tahitien. Nous restons ouverts à la publication d'une troisième version, avec les noms des participants et éventuellement des photos et des films et d'autres documents.En français et en espagnol, il existe également un épisode sur la planète Rotahira'a, ou Abalyon.Cet épisode est en grande partie inspiré des rêves ou voyage astraux de Riro consignés en français dans le journal de

bord que nous tenions ensemble. L'épisode sur Rotahira'a est publié dans 3 diaporamas de la clé 46 sur <www.youTube.com -TronOriataDominique>, où on trouvera également des

danses polynésiennes interprétées en solo par Tila (voir sa photo apres le texte qui suit , et quelques interprétations de chants traditionnels sur "www.wat.tv/dominiqueTron).

Page 201: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Clé 17-7-1

*

Page 202: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

clé 17-7-2

*

Page 203: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

clé 17-7-3

*

Page 204: 2010-01-01 TAVIRI 51 tahitian version of TRON theater of Paradise Birds

Anatila Naumi Teuri, en 2005