Stand van zaken actieonderzoek "Sociale en Solidaire Economie"

« SOCIALE EN SOLIDAIRE ECONOMIE »

ACTIEONDERZOEK Stand van zaken

11 maart 2010

ATOL

Verloop van actieonderzoek

• 1. Exploratie • 2. Experimenteren en beschrijven • 3. Veralgemenen en methode formuleren• 4. Verspreiden • 5. Toepassen en toe-eigenen • 6. Evalueren, leren en aanpassen

ATOLBoîte de Boisot

Keuze van thema en partners

• Vanuit empowermentvisie : avoir, savoir, vouloir, pouvoir • « AVOIR »: economische versterking als hefboom voor

empowerment• Als bijdrage aan strijd tegen armoede• Met partners in Benin, Congo, Mali, Niger en Senegal• Dienstverlenende organisaties (ngo’s) en

ledenorganisaties (federaties)

ATOL

Verloop van ateliers IESS

• Eerste atelier : – verkennen van thema met input vanuit ervaringen van partners en ATOL– Aanreiken van een eerste referentiekader: componenten

• Volgende ateliers

– Delen van kennis vanuit praktijk van de participanten – Uitdiepen van één of meerdere componenten – Bezoek aan een IESS – Nieuwe engagementen / planning – Evaluatie

• Uitgangspunt : vertrekken van de kennis en ervaringen van deelne(e)m(st)ers – momenten van delen en creëren

ATOL

Schema van begeleiding

Résultats : une meilleure façon d’accompagner les groupes cibles

Résultats : une meilleure façon de produire, d’être organisé, d’augmentation de revenus, de disponibilité de services sociaux

ONGStructures

d’accompagnement

Femmes HommesPaysans Artisans

Producteurs

AtelierESS

ATOL

Referentiekader bij de start

ATOL

Evolutie van het referentiekader:L’ « Œuf »

Groep in Niger en Mali

Sociale en economische acties als één geheel en link met de context

ATOL

Evolutie van het referentiekader « La case de l’ESS »

Groep in Senegal : Evolutie van begeleidingVolgorde van componenten Transversale thema’s

ATOL

Rooster voor begeleiding in functie van de maturiteit van een IESS

• De aard van steun in functie van de graad van maturiteit

• Laat toe om prioriteiten te stellen wat betreft de domeinen van begeleiding

• Hoe zijn de verschillende componenten omschreven en welke vormen de fundamenten, de steunpunten (muren) en het dak (bescherming)?

• Schema om het engagement van elke organisatie op het einde van het atelier in te plaatsen

• Getest in Benin en SenegalATOL

Caractéristiques Difficultés Stratégies d’accompagnement f(composantes) et outils

1. EESS en naissanceExple : en formation, au tout départ,

groupe en train de se structurer

RisquesExple :

1. EESS en développementExple : EESS commence ses

activités économiques

Risques

1. EESS en croissanceExple : EESS déjà fonctionnelle mais

qui veut accroître par exemple son nombre de membres, qui veut développer une nouvelle activité économique, etc

Risques Exple : Risques de perdre sa culture démocratique, de s’éloigner de sa mission sociale

1. EESS en maturité dans un contexte changeant

Risques

ATOL

Rooster voor begeleiding in functie van de maturiteit van een IESS

Matrice Intégrée des capacités d’accompagnement « MICA »

• Opgesteld op basis van de presentaties van de ervaringen

• Voor elk van de componenten aangeven welke de aandachtspunten zijn, welke kennis en capaciteiten de begeleidende organisaties nodig hebben

• Draagt bij tot een globale aanpak, dwz werken op alle aspecten

• Belangrijk ! Link tussen de verschillende componenten voor een begeleiding van duurzame initiatieven van Sociale en Solidaire Economie

ATOL

Renforcement de l’accompagnement« MICA »

ATOL

VOORSTELLING 7 COMPONENTEN VAN

REFERENTIEKADER

1. Ketenaanpak : Lisette

2. Genderaanpak : Lisette

3. Bedrijfsmatige aanpak : Laure

4. Relaties met lokale overheden: Patrick

5. Economische alfabetisatie : Lisette

6. Democratische cultuur : Patrick

7. Organisatiebeheer : Laure

Verder vindt u per component reeds enkele elementen. Deze worden op dit moment nog verder bestudeerd/uitgetest.

ATOL

1.1 Ketenaanpak• ELEMENTEN VAN DE DEFINITIE

– De productie-eenheden bekijken in een globaal kader van alle actoren die betrokken zijn bij het product

– Een analyse van elke activiteit in de “waardeketen”– De interessante waardeketens bepalen – De bottlenecks vinden en daarop werken– “Verticale integratie” bevorderen– De samenwerking tussen de verschillende

functies/actoren bevorderen

ATOL

1.2 Ketenaanpak ATOL

1.3 Ketenaanpak

• VOORBEELDEN VAN INSTRUMENTEN – Selectie van de subsector: de 3 zeven – Cartografie– Vereenvoudigde winstmarge– Analyse van de kansen en bedreigingen in de keten– Verbeteringsstrategieën:

• Verbetering van het proces• Productinnovatie• Functionele verbetering• Overgaan tot andere waardeketens

ATOL

DCV2008 17

1. Selectie van de subsector(en): de drie zeven

1 2 3 4 5 6

1 2 3 6

1 3

1

Economische critéria

Criteria mandaat

Strategische criteria

SS

1.4 Ketenaanpak

VOORBEELDEN – CRAS Mali : Begeleiding van artisans voor de verwerking van

katoen – bijvoorbeeld het bevorderen van samenwerking tussen spinsters en wevers

– ASDES : Cartografie van de keten “recyclage van afval van de associatie” en uit te voeren ideeën rond versterking/interventies

– SNV Niger : keten ajuin en nièbe: mobilisatie van financiële middelen – toegang tot productiemiddelen

– RESOPP (Netwerk van 5 coöperatieven) : Verbetering van de doorstroming van de voorraad door een “keteninterventiestrategie” (binnen en buiten het netwerk)

– GAAS Mali : toegang tot de markt verbeteren – diversificatie markt

ATOL

2.1 Genderaanpak

• ELEMENTEN VAN DE DEFINITIE – Het concept “gender” verwijst naar de sociale

organisatie van de biologische verschillen tussen mannen en vrouwen

Twee strategieën :– “gelijkheid en gelijkwaardigheid van gender”: de

verschillende behoeftes en kansen van M/V– “empowerment van vrouwen”: economische macht,

kennis, interne macht en sociaal en politieke macht

ATOL

2.2 Genderaanpak ATOL

2.3 Genderaanpak

• VOORBEELDEN VAN INSTRUMENTEN – Analysekader van Harvard : taakverdeling, toegang

en controle, beïnvloedende factoren– Analysekader van Moser : verscheidene elementen,

waaronder “praktische behoeftes” en “strategische belangen”

– GAM Gender Analysis Matrix : de impact van een actie analyseren

– Empowerment schema van Sarah Longwey– Genderboom

ATOL

Genderboom•

Rôles et tâches Accès à l’éducation BRANCHES = PRATIQUES•

Accès aux moyens de production (terre, crédit, temps,…).• Participation à la prise de décision (ménage, communauté, politique)•

Pouvoir (la possibilité de s’organiser et de faire valoir ses droits)•

Comportement Mobilité Violence

• • TRONC = LES INSTITUTIONS Église

État Famille• ONG Media • École Banques Marché

• Valeurs normes Perceptions Attitudes•

Stéréotypes Préjugés L’image de soi•

Les Peurs Tabous• RACINES = LES NORMES ET VALEURS

ATOL

2.4 Genderaanpak

VOORBEELDEN – SONGES Niger : Begeleiden van vrouwen

(seropositief) - productie van batik stoffen – CARE Mali : begeleiden van vrouwengroepen in de

versterking van hun AGR (inkomensgenererende activiteiten)

– ENDA : het uitwerken van een kader voor overleg om het gewicht dat vrouwen die vis en lokale granen transformeren in de schaal leggen, te vergroten om zo meer onderhandelingsmacht en betere prijzen te verkrijgen

ATOL

3.1 Bedrijfsmatige aanpak • ELEMENTEN VAN DE DEFINITIE

– Delen van economische doelstellingen– Financiële en sociale rentabiliteit– Levensvatbaarheid van de onderneming – keuze van de

activiteit – Component markt – marktonderzoek en haalbaarheidsstudies – Beroep doen op microfinancieringsinstellingen is pertinent?– Technische, economische en sociale relevantie– HRM– Innovatie, diversificatie, flexibiliteit: productie en technologie– Kennis en informatie – Aandacht voor ecologische aspecten

ATOL

3.2 Bedrijfsmatige aanpak

ATOL


• VOORBEELDEN VAN INSTRUMENTEN – Begeleiding bij oprichting van een onderneming/organisatie

gericht op economische activiteiten (uit de gids ADEPME Senegal / GTZ)

– Business plan– Matrix MIDE (Modèle Intégral de Développement

Entrepreneurial )• Voortgekomen uit een ervaring in Peru (IIPT), incl. elementen

van kennisbeheer en MVO• Kleurencodes voor een zelfdiagnose• Managementinstrument• Vereenvoudiging door partners• Opvolgingsinstrument voor ontwikkeling IESS ATOL

Matrix MIDE d’autodiagnostic entrepreneurial évolutif

II III IV VII VIII I GESTION DES

CLIENTS ET DES MARCHES

PLANIFICATION STRATEGIQUE ET

OPERATIVE

LEADERSHIP ET GESTION ORGANISATIONELLE

GESTION DU PROCESSUS PRODUCTIF

ECONOMIE ET FINANCES

APPRENTISSAGE ORGANISATIONNEL

II.1.E Information actualisée de l'offre et de la demande

III.1.E Analyse situationelle pertinente

IV.1.E Système de prise de décisions accepté

VII.1.E Conception de produits correspondant aux besoins du marché

VIII.1.E Information économique et financière opportune pour la prise de décisions

I.1.E cartographie des connaissances parmi les techniciens et administrateurs

II.2.E Information actualisée des prix et coûts

III.2.E Valeurs stratégiques incorporées dans la pratique entrepreneuriale

IV.2.E Système de contrôle interne assimilé par le personnel

VII.2.E Gestion efficace des intrants productifs

VIII.2.E Système comptable (informatisé) effectif

I.2.E plan de formation de renforcement des capacités

II.3.E Information actualisée des systèmes de commercialisation

III.3.E Vision et mission partagées et incorporées dans la pratiques entrepreneuriale

IV.3.E Normes et procédures de gestion documentées, diffusées et acceptées

VII.3.E Distribution efficace de l'atelier/usine et des circuits de productions

VIII.3.E Liquidité (Disponibilité de monnaie nationale et étrangère)

I.3.E système et sources de motivation à apprendre

II.4.E information actualisée et désagrégée des membres bénéficiant de EESS

VII.4.E Machines, outils et métodes de travail à un niveau technologique approprié

VIII.4.E Planification économique et financière

I.4.E connaître comment est la pratique actuelle

II.4.OC Stratégie Marketing avec personnel dédié

III.4.OC Planification à long terme: stratégie générale

IV.4.OC Autorité des dirigeants: réelle, reconnue et formatrice

I.1.OC culture d'apprentissage

II.5.OC Promotion des produits avec valeur ajoutée et différentiés

III.5.OC Planification à court terme: stratégies spécifiques

IV.5.OC Esprit entrepreneur et attitude proactive de la Direction

VII.5.OC Assurance et suivi de la qualité

VIII.5.OC Assignation et contrôle budgétaire

I.2.OC Technologies de l'information et de communication appliquées à la Gestion des Connaissances

II.6.OC Système effectif de ventes et gestion des inventaires

III.6.OC Elaboration opportune des programmes opérationnels

IV.6.OC Capacité de gestion des processus de changements organisationnels

VII.6.OC Contrôle de la production au niveau de : la main d'œuvre, du matériel et de l'énergie

VIII.6.OC Systèm effectif de recouvrement

I.3.OC systèmes de capitalisation

II.7.OC Services opportuns de postvente

III.7.OC Plans et programmes partagés

IV.7.OC Pratiques organisationnelles flexibles et participatives

VII.7.OC Système de contrôle des paramètres des opérations

VIII.7.OC Utilisation des cash flows en tant qu'outil de gestion

I.4.OC système et sources de motivation à apprendre est effective (ressources y sont affectées)

II.8.OC Usage croissant de l'internet

VII.8.OC Utilisation optimale de la capacité installée

VIII.8.OC Analyse des états économiques et financiers

I.5.OC système performant de acquisition (formation) et partage de connaissances

III.8.S Unités organisationelles concues de forme adécuate

IV.8.S Usage rationnel des ressources

I.1.R bonne description des proccessus opératoires et des bonnes pratiques

II.9.S Augmentation des ventes et expansion du portefeuille de clients

III.9.S Cadre de Direction(Gestion?) Intégral du plan à long terme

IV.9.S Climat organisationnel agréable

VII.9.S Produits avec la valeur ajoutée requise

VIII.9.S Respect des obligations tributaires financières

I.2.R performances améliorées

II.10.S Satisfaction et loyauté des clients

III.10.S Cadre de Direction(Gestion?) Intégral des unités organiques

IV.10.S Conditions institutionnelles pour évoluer vers un "engagement" fort

VII.10.S Fort investissement dans le processus productif

VIII.10.E Résultats satisfaisants de la gestion financière

Composants

situation de

départ

OPERATEURS DE

CHAGEMENT

EFFETS

RESULTATS

ATOL


• VOORBEELDEN – TERRE NOUVELLE en ECO/PN (Senegal) : Uitwerking van een

“participatief” diagnose-instrument om de te versterken domeinen van de productie-eenheden in Pikine te identificeren.

– ENDA Ecopole (Senegal): De rentabiliteit van vrouwengroepen die zich richten op transformatie van producten verbeteren/verzekeren door realistische exploitatierekeningen op te stellen gebaseerd op marktstudies

– AMAPEF (Mali) : Begeleiden van Graanbanken in het beheer van het aspect “onderneming”: moment van aankoop en verkoop, berekenen van prijzen, afschrijvingen, …

ATOL

4.1 Samenwerking met lokale overheden

• ELEMENTEN VAN DE DEFINITIE – De politieke/administratieve autoriteiten spelen een

belangrijke rol in de sociale en solidaire economie. Ze moeten gezien worden als partners met een complementaire rol bij de steun aan deze initiatieven

– De socio-economische verantwoordelijkheid is niet hét wondermiddel van ngo’s. Het openbaar belang van deze initiatieven begrijpen en hieraan bijdragen is een uitdaging voor een rechtvaardige lokale economische ontwikkeling

ATOL


ATOL


VOORBEELDEN VAN INSTRUMENTEN • Mindmap toegepast op 4 domeinen :

– Advocacy/lobbying om de overheid te betrekken– Sensibilisering opdat ze het belang ervan erkent– Communicatie opdat men de informatie en kansen valoriseert– Werken met de technici van de gemeenschap voor meer

efficiëntie• Beoordelingsfiches ivm subsidiëren van sociale economie (Canada) • Matrix voor de beoordeling van het maatschappelijk

nut/verankering: geeft argumenten om de overheid te overtuigen tot complementariteit.

ATOL

ATOL


VOORBEELDEN

• CEBEDES Benin: meer bereidheid tot informatie en betrekken van de overheid bij de IESS-interventies (mee opnemen in PDL, bezoeken van partners…)

• ENDA Senegal: verderzetten van advocacy om de steun van de lokale gemeenschap aan het vormingscentrum opnieuw te verlenen (na een politieke verandering))

• Inades Kananga Congo: samenwerken om zich te verzekeren van de landbouwgrond die de groepen bewerken

• ICD Mali : samenwerken met centraal Veterinair Labo voor een kwaliteitscontrole van de melk gebruikt voor transformatie

ATOL

5.1 Economische alfabetisatie

ELEMENTEN VAN DE DEFINITIE• Inzicht in de socio-economische omgeving en de socio-

economische inzet– Inzicht in de context en de systemen– Inzicht in de rol van de staat– Inzicht in de socio-economische ongelijkheid op lokaal niveau

• Mondialisering als een van de uitdagingen• Inzicht in de ideologieën

• Belang van deze component: een kritische analyse van verschillende politieke benaderingen – risicoanalyse - invloed uitoefenen en deelnemen aan debatten – socio-economische netwerking

ATOL


• SCHEMA : wordt op dit moment aan gewerkt

ATOL

5.3 Economische alfabetisatieINSTRUMENTEN

– Arbeidsverdeling• Binnen de familie• Binnen de primaire sector ( landbouw-veeteelt-tuindbouw-exploitatie van

natuurlijke hulpbronnen)• Binnen de handel• In de administratie

– Economische achtergrond van de regio• Eetgewoontes – huisvesting – gezondheidszorg – basisdiensten• Valorisatie van productieve taken door de samenleving• Plaats van sociaal kapitaal (onderlinge hulp en solidariteit)• Verdeling tussen de “economische” departementen• Etc.

– Wie waren vroegen en wie zijn vandaag economisch gezien de invloedrijke groepen/beslissers

ATOL


VOORBEELDEN – SONGES (Niger): reflectie met de groep Bafouneye over de

prijzen van soortgelijke producten op de markt– Waarom kunnen we niet concurreren met Chinese producten ? – Waarom kosten onze producten veel? (grondstof, belastingen,

….) – Mogelijkheid om de prijzen van onze producten aanzienlijk te

verminderen en veel meer inkomsten te hebben als we ons op verschillende plaatsen in de keten bevinden

ATOL

6.1 Democratische cultuur

ELEMENTEN VAN DE DEFINITIE

– Deelname in de besluitvorming– Keuze van toekenning van de winst bevoordeelt niet

iemand ten koste van één of enkele andere personen– Vertegenwoordiging (formeel of informeel) van de

verschillende componenten in de organen– Interne communicatie – transparantie – informatie– Leadership training om afwisseling te stimuleren– Mogelijkheid om de verantwoordelijken sancties op te

leggen– Effectieve controlemechanismen

ATOL

6.2 Democratische cultuurDeze component moet nog verder uitgewerkt worden

SCHEMA : verder uit te werken

ATOL


INSTRUMENTEN

Deelnameladder• Aanwezig zijn is een voorwaarde • Zich uitdrukken: het eigen standpunt kunnen

verwoorden• Handelen: deelnemen aan activiteiten om

geloofwaardig te zijn• Beïnvloeden: de eigen belangen kunnen verdedigen• Deelnemen aan het beslissingsproces

SWOT en Kader om de participatie te versterken

ATOL

ATOL


VOORBEELDEN

– ECO/PN (Senegal) : Aanpakken van een situatie die “afwijkt” van de “democratische cultuur” binnen een vrouwelijke productie-eenheid

– CARE (Mali) : Analyse van de deelname van de vrouwen aan het beheer van vrouwengroepen – formuleren van punten die empowerment vragen

ATOL

7.1 BEHEER VAN DE VERENIGING

ELEMENTEN VAN DE DEFINITIE• Het verenigingsleven stimuleren• De leden: hun engagement, hun deelname aan de

activiteiten (associatief en economisch), betalen voor lidmaatschap

• De wettelijke erkenning voor de officiële vertegenwoordiging, verkrijgen van steun, conflictbeheer

• De teksten (intern reglement): beheer van goederen, het functioneren van de groep

• HRM: verdelen van taken en verantwoordelijkheden, valoriseren van leden (M/V), leiderschap

ATOL


SCHEMA :

verder uit

te werken

Source: document

canadien

ATOLATOL


VOORBEELDEN VAN INSTRUMENTEN • “Verenigingsleven – nieuwe formule”: toepassen van

“l’Approche Valorisante” (AI) op een vereniging die goed werkt

• Analyse van de cumul van functies: – Analyse van één of meerdere activiteiten– Via deze oefening: analyse van de rol gespeeld door

elkeen van de leden en zo zicht krijgen op de cumul van functies

• Factor C : Unie/solidariteit omgezet in economische macht, productie

ATOL

Facteur C – Luis RazetoEntreprise classique de type capitaliste

EESS

Débuts et finalité

Le capital: « entreprise de capital »

Groupe solidaire ayant une histoire antérieure, qui lutte pour une cause partagée, de vie communautaire ou associative, objectifs non spécifiquement économiques; confiance mutuelle déjà présente, désir de coopérer

Facteurs de production

Travail (W), Technologie , Gestion, Finances et moyens matériels (K)

Facteur C en plus des autres facteur; Facteur C étant central et caractéristiqueImportance de sa qualité (qualité de l’union)

Proportion et Contribution du Facteur C à la productivité

Faible facteur C (car différences d’intérêt), ainsi plus de coûts financiersAmélioration des relations internes: productivité peut augmenter de 30%

50%

ATOL


VOORBEELDEN – ENDA Ecopole (Senegal) : Identificeren van knelpunten in

de motivatie, uitgaande van beheer van de vereniging (niet enkel via het verbeteren van de rentabiliteit)

– GAMA (Niger) : uitwerken van een vormingsmodule “Vie associative – nouvelle formule” - toegepast met de groep KAZAAM

– GRAIM Thiès (Senegal) : Hoe het beheer van de vereniging versterken om het probleem van leadership aan te pakken, meerbepaald via het uitwerken van een aangepaste procedure (handboek), op een participatieve manier

ATOL

BEDANKT VOOR JULLIE AANDACHT !

Education

Stand van zaken actieonderzoek "Sociale en Solidaire Economie"