View
5
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
linieter in ber $BI|C mafj, nntrbc tfl feit 1827 um 4 Genlimetcr fnrjer,
Me breite (21 driilitiicla) blieb jebod) biefelbe.
$n einer t)iinbfd)rift(id)tn 9ictij beä §irn. WürthPaqnet feiig,
finben mir ffolgenbeÄ: „Elte {cette fuuillc) nvait punr r£dacUiure
MM. Uarreau, profeuseur de polaie h. Yathiuiu et Schrobilgeii, «u-
cröt:iiro de la r^gunce de !a villc." 1)it SNuinen btefer 9iebatteure,
weldje beibe ÜWitgliebrr ber ^Freimaurerloge h'nmi, lennjeidjneti gennßfam
bir Tenbenj be$ „Journal" ald cinr liberale tttib (intifntf)oHfd)e. Stteim
auri) im ^(iifaitQ ber 3terb*ffttit(td}img biefrä ÜHatkÖ bit Xeiiben,} nirfjt fo
flonj flnr unb offen ba lügt, fo tritt biefelbe bri jiintfjmtnbein Filter bod)
initiier benllid)rr (jeruor; ooiti brfotibcrö aber mnr biefrß ber ftall fritbem
btr Ifjatfrftftigr, fiin(ft(k>fc tmb iibcrj{iigiiitfi<tli(iic 31ifil)of Johnuneu
Theodor Laurent, jdtgtii ?lnbcii((ti@, rtlö tSpoftutifrfjtr iMfor brd Qlrofjb,cT'
jogtf)iitti^ feine fegenercit^e ̂ tjSligTctt f)irrlonbd cnlioictettc. £>it ̂ aljrgängr
1842—1844 fpmbrdi über Von Eingrifftti argen iQifdjof Lnnrcut unb
bir in feiner <ßtrfou ucrfolgtc uub i>er^ifile Slrrfjt.
0(n politifttjer .§inftdjt ftanb bnd „Journul" tro^ ber belgifdjen
JlMrrcn, flctd Iren auf «Seiten btd ongeftammten .^errf^rrf)auf(ö. £)ir
SJeldnifl bee S3tntle3 ju ber 9tegitrinig finben loir r>fnrcEcf»ctib gefeint'
jeidjtiet bnre^ nadjfteljcnbe 9Jotij:
„Nous insfrons par ordro la nolo suivante:
Lo Journal de la villc et du Grand-Duchi de Luxembounj,
puraissant tlepuia 1826, a &\6 aunonci au public cominc entropme
particnli^rc, couverte par la sigiiature d'uu ddileur respousabte.
Maiu utic opinioti jadis räpandna «t ontn:t«nur. par dos feuillos
periodiques rivale», continuo d'eii\'isogcr co Journal commc unc
publicntion sikni-offieiclle, i5cri(e dnns un esprit d'acconl avec les
vuea do l'ndminifltration gmnd-ducjilu. Cette opinion repose sur une
gravo üiruiir; & aueunü £poque Aa aon existonce lu Journal de
Luxembourg n'a cu nn ciirnctcre afficiel on K^ini-officiel. hes op>-
uions i|ui y ont 6t6 ou 4111 y sont professuea, nc doivent fitro
par lo public que d'aprte lenr valour intrine^que, oa
TatttoriuS de leura nuteurs, lürsqoe cca derniers jugent h
propon do ae faire connaftro.
Lg Journal de Luscembourg cat, il eal vrai, eoumis h mio
coiisuro, mais cette censuru n'cst pas arbitmire: eile »nbsiste, nun
commc regte, mais com um exceptton, daus les Hmites dua r^solutions
de !a sircni&siine diete gcntianiqne de« 20 auptembr« 1819, 16
ao&t 1824 et 5 juillet \8'.V2 rciidma ex^cutolres dan» 1c Grand-
Dnchä pur I« ducret roynl du 4 ao&t 1832. Lore donc que la
censurc nu s'opposc pas ii In inunihntation d'opinions ou ii la pu-
blicatiou du faits, cotte tolörancc nc doit nullument ütr» interprütüe
22
comme approbatiun des unea ni comuie recoinuiissauco de ceux-ci."
(1844. N» 19).
Qn bitfer ^lotij erfanule bad $ut>(ifinn — nnb jwor mit vollem
SHtdjte—, bit «bljangigfcil beS ̂ ciiTtinl« «on ©eilen btr WfQierung. X>(ifi
bfin ivirf(iif) fo war, beweifl eine lnitQnt(>uiioe (SiHnnnifl ber 9!cbnTtion
in ber fotgenben ?tr. 20, in ivcl^er fie, aber uetflebenö, ben (iffeft biefer
91oli) db)ufd)ii)ärt)tn fnd)1e.
«iiffoKnib Ift uns bie Sfritfadjc, baft Don 1826 biö 183a (ein
rcdacteiu' ober ^diteur rosponsable im „Journal" mit Manien oitßefiiljrt
ift. 3«m erften ÜJlol begegnen mir, in 9lr. 73 vom 11. «September 1839
uor beul Snferatcnlljcil bie 9Jolij: „LYditeur responbablt: Lamort."
ßitiige Dhimmern f|)äter ifl bat 9S)ort „iditüiu" burd) „ridnctenr"
erfe|jt, iteldjed wir nod) in 9ir. 51 »ont 2». ^nnt 1841 «orfinbeti.
SDierlwilrbiger SBeije ater feb,rt in ben nndjfolftenbeit 9Imumern bi« jnm
Singeljen btß JDIotteä bie iOenennung „^diteur" tuieber jitriid.
Der lefctr ^alirgonfl Oontiür—3«ni 1844) bed „Jauriml" ift gnnj
befonber« widjtig für bie Gntfietjmigööefdjidjle ber betben bn ̂ uli 1844
mifgefotniuenett SHätter „finjreiHlinrger 3^»no" mi i»Counier do la
ville et du Orand-DucLö de Luxembourg.
(©djlnfj folgt.) M. ULUM.
Essai de Lexicologie luxembourgeoise.
Noo» einplojronB, sau» le» eipllqoer. Im termes de gratntnalre
que noiin BBiiponons rmnlllers & nos leeteur».
I. Loitrea.
1. II y a en luxcmbonrgeoia 44 lettrea, dont 20 voyellca et 24
REMARQUE
breves: a e i o u
simnK'a ) loiitfitea: longited: ä e 1 A u
inf16chies: fc ö ö ö
brovea: no ie
4. Consonnea : b p f w g k li ch j d t I ] m n ij ü r
88 Z X.
II. Sons.
J Bell
fi. Lcs voyutl«.-s a & « e 6 i i o o, ö et les consom« a I» p f <1
t 1 m ti r x 8« prononccnt cotuim? les It-ltr«« fran^mra ou
alleiuandcs corrcspondontes.
Dans les pr^fixca, ut »urtout doits la terniinaisoti dos mota, la
voyelle e devient ini mm-ttc.
£ a le aon du e inucl ttuivi do i tres-bref;
ö equivnul a o bref suivi de u Iris-bref;
w a la proiioiicialion de l'n allninntid, Italien, cspagnnl;
ü repräsento In mAiue eoti allongä;
uo fignro le Hon u Huivi de 6 accentuä;
ifo repr&tento U\ m£tne son allong^;
tV a lo eon do i huivi de e bref;
u- a. la m^inu vnlotir que la lettru pr<5cedonte, maia nllongäe.
li. Lcs dipblongoc» ei, au ue protionccnt comme en nllcuinnd.
7. La coiisoniic w a la valtiur du v fran^aia et du w alleiiinttd.
8. g a le son dur du g fran^aia sutvi de a o u;
k a le Bon du k allüinand; h e»t toujours aspirä; il so pruuonce
comme le h alk-mitml plac« au coiuiucticcment des niot«;
ch a un soii guttural qui correapond avec le A* des Urecs et
le i) allt-mand ;
j a le son du _;' allcmatid;
J n le soii du j fran^ais;
1 et q oiU Iü hoii (lottant de / et n allonges;
ü a le son nasnllHe de >i dana lw» voyelles nasales frati<,'niiH38;
«a In pronoiicintiou douec du z fran^aia et du s nlluutand;
s» 3e prononc« a la manieru de * franijais au coiiiint<iici>m«ut
dca mots;
seh etjuivant au <7i franyais et au |^| alleinaud;
z se prouonco eoiumo le j alteniand.
l). ng et nk pn!cMc« d'uuo voyelle out uu son nnsnt plus
accentuä pour le dernier que pour le premier.
10. L'orthogr.-ipbu luxembourg«oiae est rigoareusemetU phonitiqut.
III. Genre et Nomfare.
11. II y a 3 goiircs: I« mascuUu, le fiminin et le netttre; ot
2 nombres: Ic singulier et le pluriel,
IV. Formalion du fäminin dans les noms.
12. On cliango la trnniuaihon er et ert vn esch ou in.
24
L
Ex.: Schftlmischter = imttitutenr.
Schul rutsch tesch =■ iuatitutrice.
Maulert = liablour, bavard.
MuttleJich = femnic bavarde.
Klar = enipereur; Kiserin = impt'rutrke.
llt. Dnnii queb|uea cas ou »uppriinc aimplcineiit la ti'nniuaUon:
Ex. : TAztrt = houmie »ot.
T&z = femme sotttr.
14. 8unt de roniinlion irregnliere:
Kintj/in ~ reine, fc'ininin d« Kinek = roi; «l triinzamin =
princviute, fcttiiniu du l\8nz = prince.
V. Noms composös.
15. Ims inot« cotnposwi «ont fonnes UntAt pnr simpk- aecolviuent
du deux ou pluBicura nubstantifs;
Ex.: OArttuer = benre de la gare.
\Yirzhaiushel\t = pilier de cubaret;
IntitAt par iuterpolatioti de la ayllnbu tu ou e uittr« deux uuits;
Kx.: HuuerenhibM = tuuison de paysau \
Frkttfeier = f«u d'artitice;
d'uutres foi» ctißn le pitmitT hulistniitif vaX auivi de ».
Ex.: Stansmöntch == hoimue.
Kintkshajf = cour du roi.
FrAlcitxkttt = veteiiient de feiniiiu.
llrhlerchenlir&it = uiauve (plntiUi).
VI. Formation du pluriel des aubstanlifs-
10. Le pluriel dea aubülautifs so forme de tr<»ie f«t,ons tlilT«
rviiU'3:
1° par l'iiiflcxion ou p«r l'apophonie di-s voyelles
«, o, «, fl, uo. Oo sont:
a) lt't* fluLgtaiitif» maaculins termiuea cn «m ot eu.
b) la plupart de» monasyllabes.
Ex.: eingulier
l'lb cbarrue
1'iH sentier
Trach nuye
Wün voiturc
25
I1H
'lrevh
IIV».
£* par rintcrunlniion du la dlsinence er enlre lo
radical et la »uftixe chett des dimiuutifs, et le cbatigement de eetl»
suffixe en eher.
Ex.: singutier pluriel
K/iachen p«tit «ufnnt
Schteugrhen jntttto piern
Schtilchen p^titt- cbaiae
München ptttilv viiillo
Obsi-rvfUion. — LürH(|ii» lo rndical cot turinin^ en er, e/, l'iitU'r-
calntioit <:n <|ii<.-atioti n'n pim tieu.
Ex.: hit.gnli.r
Mexserchen petit coutcuti
Iticheicktn \w\\\ livre
3° jiar t'ndtlittou de er et l'inflexion de In vnyt'lle
radicnle. C« sont:
Kenercher
Schtengercher
Srhtilercher
Mimer eher
pluriel
Mewercher
Bicheleher
n) Ich inonunyllaW» et hiayllnltvtt suivants:
pluriel
UUder
lilttder
Brüder
üiVAer
DelUr
Dicher
Dürfet
Oliiaer
öriewer
Hinger
Kell teer
Kreider
fanner
Ex.
2Ü
Observation. — Qu«lqnes stibstantifs de cette classc n'iiifl^chiaa«ut
paa la voyclle :
Ex.: tiiiigulier pluriel
Illisch forftl IiBscher
K uuf Ber
Kant titfnul Kanner
Kant gi'ni&Bo lianner
4* par l'ndilitioik da In syllabu cn. Vv nont:
a) le» Hiibnliuitita f^miiiina.
Ex.: aiiißtilicr pluriel
Flesch bf>utuill<] Fitscheu
Lacht lumierc I.Achten
Fesch fngot Fexchen
Schtuff cLambre Schtatcen
Observation. — Quebjues aubstantils de cetto clasae inllt'cliiweiit
la vuyelle du railical.
Ex.: singulier pluriel
Frucht fruit trichten
Kraft forco Krefften
b) len substAiitifs teraiines en eL
Ex.: sin (julier pluriel
GAachel l»rn»*/e Oäschelen
Siddet b.iKC <\ dossier SiddeJen
liötschel cabri Btt»cheten
Obscrvftlion. — Koni cxcopliou :
Mdafel boucliöo J/&/W
c) Ics Bubatanlifö Icrmiiica en ant, eilt, ett, ony, eng, ot,
utt, ort er,
Ex.: Hingutiur pluriel
17. IJn curtaiti iiumbru <!>• mots ne subisat'hl micuu cbitu-
27
""■'}{
:!
Ex. : MÖler = peintre.
Aplikter = pbannacien.
Ufer = courcur.
Schong = soulier. (A miivra.)
(Bffdjidjti; te Dofcs null Der Srirfcijaft (|utUrnniäf|i|) bargcftrUI van jp. Jörn.
JBon Qcl). br SHcuijlle ging hie .^»crrfrtjafi ilbn an 3nM j
Ttrfelbe h>w (Smionihtä an her GaKicbrnle 31t Worin*. Gr ift btrill)mt
geworben burrfj feint Uroirffe gc^rti <JJritr 9lrn»iniut uon 5Wö{|fn imb
Wargartilja, W\\\wt uon Qof)<Hin br SUur von fiulliiiotn, weil firtjttrer
ben lehnten nicfjl ttjolfltn luotftc umi bem ?Jnfmif btr SBogtei .ftnrell,
lveld;e er am 0. ftruuiar HI48 emorbtn tjnttr. "TöS £ki0t()um bringt
»<m itnu utrjdjiebetit Gnieiiiiungni mit» U'troroiuutgtti. Qm 3nf»r 1695
fflb er feine Süffimutani an feinen Uleffcii 3fibor bc SoUtjUr. tiefer
luar Slattonihid j» ^inj in ^flgim. ^fltior iu<ir mtr furje Qtit im
$»offiJ Viillingtu, inbrm er itm 3. Ollober 172(5, .'pof uub
ftintr 3?id
7. fl(i 3f^
t mit Snurtnl ^cicniif. äötntflf 3«0cf fpättr, 17»», nfolflic ibr lob.
blieb firjrunc »4 ^afjrc Inng, bis 1767, im (Mtnup btr Gtnfunftc
Ui $njft3 Pnlliiiflfii. 3^r. SHtljen fagl in [titirr Biograjdiio kxein-
bourgvoise : „Cn ITA'A iioiih trouvuns i|iic Laniuiit Lejeuiiü (Lcjocnu)
»itait tStitgueur dn la com' et du linn *ltj Lulluiige."
tit i2riKiiJuii9»5urtHiibr, turd) mttrttt Qftfw br £Bout)llt Wargartlfja
bc Wriftit (finr iUfft^ungeii (rf|fiiftr Inulcl nur folgt:
Canuu <'t notoiie »oit & tous et im cliacun i|ii'il apjitutiondera
«jue e«t jourd'liui -i" jour du raais tl'octobrc niil sept c«üit vingt et
six p.ir devant nioi, notnire public ndinis nu Con&eil provincial
de S. M. J. ü Luxembourg y resideht aoussi^nes preeent« les ti-
moius Cy, au bA» rl6not(itucs fut pi'iscnt MeH«iro Isiilom, baron
de ßovyllc, chnnoinc de TEglise urcbidiacoiiale de Uuy, a pr<Hunl
en rette ville, l<-(piel n «IMare de pleine et libre volont^, saos
indiictioit, iti contrainto <U: «jni qtiv et; goit nvoir domii':, cc-dö et
transportü ainai, qii'il (Ioihiü, c«d« et tmusport^ pur donntion entre
vif» lieriilitatruinent et ptTpt'tiiulUmitiiit en la ineilleure tonne et
mnuitTi! qae Ac droit et coiilume fair« ce peut In Seigiiouriu foncK-re
de bullange o» Ijullingou on eotte provincti avec tons les droit»
oii (Iqn-ndiint et «utiT» {jciu'raleniuht qu« pourroitt Computer a titr«
du lad. Soitfiicurie foneiüro sans rüsurve in execjttion niusi et du
im'nie quil cu a joui on dfi jouir «t ce i\ la dam« Marguerite
Joscjih de Qvisen, c-poun« du sr. nvocat Vjeunc. ici presente, etc. Etuit sigiu- A. Iiroucq. uöl». I12ti.
8, 9i»idj Ütiriint'iä Xob lam btr .'pof üitlliiiflen bnrdj ^d^itlntig btt
Weji1)U»tflfr Sltgina nnb Vtiitcnia bt öidfai nu bm iiKiron ftarf 3fori;
wiliaic bc S»itoi^|. (170*5—17öl). ^tefer nntyin btti ^Jrojcfi u»itbrr nitf,
wtldjtu §m uon iöimtjllf fo mt(Llii<tlirfj ocfilljii Ijrtüf nrflf» «niflt «Siic tuot|iicr uun üiilliiiflcn uiih IMmiiiijjcii. ^cilglrldjcn wmlt rr lliigimr
9*0*" >f" Wrafcn Ihcobor ^Jaul uon Kuflinr uon «Jt((f wttpn In
C>bcrgcrirf)t0l)cirfcit von ^ciöborf. H'oti biefem .^errn fitibct ftil> eint
iWcitgc uoit SJJtrürbiiHiiflfii, Gnifiiimtigfii n. f. u>. im <£rt)itffci£iiidötl)iim.
fit txUUt baö Gnbt bitftr £trfiligf<iltn tiii^t.
9, 3m 9it[i(; uon ilutltiiflcii folgte itfin ^fllta^ $raii) von iöitoi^, üoii
mtldjfm feine lurilcre Üiotii OMfbeionljrt ifl, fo bafj man nntie^iiirn tonn,
er [ei mir lur^e ^Jeit $>cit uoii änlliitQfit gewefeit.
Ognnj tioit SJiwit urrldiifte biirif) flft Dom 2. tfngnfl 1781 alle
feine fflerfjte auf £u(ltngen btni Hotipfairn dtidjarb uoit tflerf. .^trr ba Wortlaut bt& itUtä:
Je sou8ttign6, Baro» de Itiwitz, rcaidant a Holluiicb, dvclare
d'avoir c£di et donnö ce jourd'hui par acte notariat entre les
mains du notnire Prnn^ois la terre et singneurie foneiJ-n- de Lulluti^'u
avec to«t ce qui en dö'pundaui uu Br. avocnl au Conscil do Lu-
xeiubourj;, Kicbnrd imtif doCturvaux, jeded;ire aussi pur la pr<!aeute
dt! promettru en cas quu cette eoigiieurie aerait 6vincöe la garaiilie
urdinaire teile que de droit. C«j.,:i»dant pour que ka doiimm^ci) et
int«irets ivsnltrtDta d'unc evietion nii puistnüit an porter ä un« ubo»e
incertaint! «t une üoiiiiu« arbritaire. Je n« venx daus ce ca» n'ctrc
tanu qu'a payer an «lit sienr Kicliard pour lout dotiuna^t: et intürut
que qtiaraiiti; eciiu, au com-s do la provinec. Eu foi tle quoi j'ai
signß la pit-Hoiito et y ai poaö le cacbet du nies armes ordinaireü
i Luxembottrg le deuxiciue notl 1781. J. S. II. de Itiwitz.
©citcr folgte: Lc sonssigtie s'engage de ne paa vouloir faire
fruit de la garantic ci-deesus promise de la sommu de qnarante
ecus aprta l'dviction ojiereo au dula du teime de quaraute ane, en
foi de qnoi j'ai signe la prc&ente
a Ilollericb, k- 3 noül 1781.
RICHARD, avocat.
10. 3ol)(jnii .gdiirii^ WiQti Sii^nrb uon (Jltrf brod)tt «Ufo tnt 3«hr 1781 bie $errf<fjaft »on üullingtii tmiflid) an firf). Ü6er it|it Ijeijjt ta in
bell Notict's geneatogiqiu'B et biographiques eur la futnillu Uicliard :
„0- •'0. W. 9(i(fjarb nuir 0rLinbf;trr uon ©tnhllueiiiiiiitö unb Oberfl iu
29
core du tomp« du Qiiutif (au 18* aicclc) »u couvent des domini-
caius h Paris. II est divist' en qualm partiea. Or, lu Miaanle,
«Scril en r.'f»|, pivscrit au suj«t dt- In coininuuion du pretro cele-
braut le naiul oftk-e : „Omni turLalioiit: «ccuri delegat cfiliceiu et
accepla lioütia dicfliido: l'er eundetn dividat ttostiam primo in
duas piirtt-tt, duimte p.irt.'iii quam tcnet in dextra, »upponat in
Iraiisversmn pnrti rclict« in siuislra et dividat ema in dtuu alias,
itn, »i fi«ri polest, quod digiti fracluriiin noti tungaut, et in ninis-
tra retiuena Uuat parten itmjtuf tut pereeptiouem". Il r£aulta de ce
qai preetdo que depuis 1L*6<> et puut-ätrc dopuia In Jbndatiou de
l'ordre le» doniinicaius couiuuiujaieiit de la luuin gauebe. Lit meine
dLsposition vxixtait au 1,1* »it-clt- |K»nr k-s cardiitaux-^v^qut». II
est dit dans leum livres: n Accipien» cuin digitu sinittrte mann*
illnd iIuoh pArton hoätitc, quic siiut snpra puUitimu, suinnt t.andeni
cnin omni i'MVcivtitia etc.tt •)
L'uutr« ncciiuation au tmjt'l ilo lu longuunr de la clmpu no
HitSrite pus inötnn d'etre refutäc.
N0U8 croyons devoir redreeser cncoi* ane autr« enreur. Daus
la chrouiqiio rimee attribuce h Gi-ffroy de Paria, oa ilit, apres
avoLr parl^ de ta tnort de Henri VII, que son fils en tira ^rande
vengeanco ol chassa lea (rinn pr^cheura de »es Etata. *) Cetto
uccasatioii e»t dc'nuee de tont roiidement, pnr micun neto Juan
l'Aveuglu nu u'cst inouträ IVnneiiii dea dominicaina, bion au con-
traire, il uu lit ijuc prot^ger tet ordre, En d« maintcit circons-
tauces it lui t/inoigim des marques du syiupathie. Qne Ton nous
düaigtic un simiI fait d'oppresäion.
Par du nonibrenx doouiuenu nous veuons de prouver que
rempoiaoniicinent de l'cm[>er«iir Henri VII par uu moino domini-
cnin est d^pourvu de tout fondeineut. D'ii» eut«5, noiis voyono la
rancane t-t la jnlousie qni fotit du leur minux pour lancer et pro-
pnger unc accuDtition graluitc contre un ordro des plus m&ritanU,
d'uu iiutn- cAto c'cst rignurance de« fnits qui eat cauiiü d'uu bruit
uulleiiMiiit inotiv«'. Noutt uumiin-8 bieu loin d'aeeuner de inativaiee
volonti hmn-ur des vasux de 1'Cpcrvier, il u'n fail que n'j»itc«r un
bruit qui «Vst propagc iiumcdintement aprfa» la niort du l'viupercur,
l'iniagiuatioii y a mis du sie» — vi le poemu eUiit faiL
Aiwsi Itolnuer, dmis sos Regtsta iviperii *) fuit-il re&sortir l'in-
nonceiice «lu moiiie Btnmnlino. II fait valoir, eu pruiuier lieu,
qno de ce» tompa le peupU utait aecoutumd ä voii' im einpoiaonno-
') Dr. J. Marx. OeucLichto d«s KrutifU Trior, I. II. p. 477.
*) Kocuutl i!p> l.bWitua da la Qanlo nl -lo la Frotieo, I. XX. |i. 140.
•> jj. 311.
80
mvnt daus touto niort embit« et mCme dans \ru mahdies el Ic»
trüpa« qui avaient en quelque sorte Cappareiicu d'etre soudaina.
!»our d^montrer alor» lo non fondA do laccuaatiün, il ehe lu» temoignages d'hiHtorienH contumporains. Kopp et Inner ont prj»
«Kalt'iiM'iit la döfens« de Uemardino Polition du MotibipntvJano.
Mentionnous eueore les paroles du patriarche Bertrand d'Aglei" qui du teiupa de Henri VII «Stait auditor causartutt tacri palatii a Avignon : „Quod niinii doloria acerbita» aic eum perraseril ut
mortis uvnder« ptiriuulum non vnloret eo quod viudictain iu a«l-
vorHario« Imbere non potuit. Unde vorporc aporto ot eviecerato
cor oiuu sci&mui in duiw partes c*t mventiuu." Ptolein. Luc. ou
un contitiuateiir couteuiporaiu de ses auvres ecrit: pMoritur autem
XXIIII augusti morte naturali, quamquam aliqui tnaleroli dixeruut qu«l fuit datum sibi vuneiiuni in eucliaristin. lußriualas autem
ip»a ineepit ab apotiteiuate in coxa, iude venil ad fuLrciu, de qua
duciina die moritur, sicut Ä fide dignia aeeepi qui fueruut prüHüit"
Nous CBtimoiiit qu'il n'y a pas Heu de noim repandre sur la
maniir» de rempoisotmetueut. II tat vrai que ceci saurait four-
uir uii nouvel argumeut pour nolr« m.injtre de voir. Si les uns
prätetutent que Henri uit &l& euipoiüonuö daim l'houtie, il y cn a
d'autru» qtti soutionuent que roinpoisoniienicnl ait ou lieu nu moyon du viti »Acre (en quulitä de chanoines do SaiuUl«an-du-Lntranr les üiiijmieuiB coimminiaitmt alor« sous lu» doux esp*!cc«).
Maintenatit nou« abundonnous la question do reuipoi&ouneaient aux jugenicnt de uo» lecteurs.
J.'Ch. KOIIÄ.
Essai de Lexicologie Luxembourgeoise.
VII. Artlcle.
18. L'article döfini eat den pour le nnuculin snigulier, d pour Ic tuoaculin pluriel, pour te uiugulur et le pluriel du ftuiiniu, et t puur lea deux nouibres du ueutre.
19. Den se ebonge eu de devant les coiisouu«» b p f j g k l m n r s et x.
Cetto eliniou do I'« a d'aillouri* liwii dana ton» los inota teniiin^s
pur n et qui preeidont un niot comtnuiiyant pur uno dos 12 con-^il^
*J0. Les notus propres de persounea preuueut l'article difini.
8i
Hingulier
Iteä
tun der
der
Ex.: de Lui = Louis.
de Ihüli = Buptiato.
dt IHt — Pierre.
de Nttpdljong = Napoleon.
21. L'artielo iudefint est en pour 1« vnamuilin et 1« tiuutre, «tuj
uour le feminin. VIII. DeclinaJson-
2if. Ou diatingue deux eapecea de decliiuiieons : In declinnison
ordittaire et la d<*clinawon en «.
La prcmicre est applicnble a toua U-a tuoU et d'un uaage KciiÜiaI ; (a seconde, iloiit l'nddiliuii il'un * pour fonner lo gi-nitif tat
le caraetAre diolinctif, n'ci»t euiployev qu'ex.eptioiinelk.meiU, mirtuul
tiaim la fonnatioii des iiüiu» tompoi^s (voir 15) et »lau» i-ertaiiiot
locutiona ftdvrrbiftlo« ullcs que: bntitjes Mj* = »» jo«r d'nu-
jonnlitui; Mtctjt* Leifa — tont vivant.
23. II y n 4 coa : le ttominatif, le g£»Mf, le datif i*t Vaccu»atif.
24. Lü nominatif conrvapotid au anjet, l'«ccn»«tif «u rfgimc
dtioct, le gunilif «t lo diitif au r^gimo indirect. 2ö. L'ftcciiialif eat prcsquo toujoure idcntique an tioinhmtif.
IX. Oeolinalson de l'article döüni.
A. Forme ordinaire.
Gßttt
t
fum
dem
d
Tau den
den
I'luriel
d
fun den
den
l
fuu den
den
OUservntion. — Au lien de fun dem ou einploi« ordinairuinont
\a form« contraclAs fum.
B. Forme en S.
t d *
'Jur
dun
d«a der
dein den
X. Declinalaon de l'article indefini.
niaitcnlin et nuutiv. feminin,
ordinaire (forme rn S)
eu «11
fun tfiiifuEu öliges
engem
XI. Occlinaiion du subslantif.
26. Im gründe majorito dea inoU ne aubiasent aueun cliungeiueut
" 82
fun fiins«r
dana la decliuaison ordinaire qui so fait uniqut.vj<*p* ü l'tüde de
l'artick. Les fluhatttiitits matfculitia ou neutrua qui p«uv«nt prundr«)
b au genitif siugulior exig«ut cgaleuient la deeliuaison curreupuu-
dauto de l'article qui les accoiupague.
A. Forme ordinaire.
Subsiantif mtuaüin.
Singulter Pluricl
N. & A. de WAu voiture dWen
G. fun dem Wön fun de Wen
D. dem Won de Wen
dun lli)wen fournean dleweu
fun dem Uowen fuu den liiwru
dem Uowuu dvu löwon
isttbsttvitif feminin.
N. & A. d Maitmi inere d Mainineii
G. fun der Maium fuu de olainiueu
D. der Mamui du Mammon
Sub$tantif neuire.
N. &■ A. t KliüiaobUir cadenaa t Kla*uschtereu
G. fun «Inin Kliftisclitcr fun de Kbtuscutcreu
D. dem Kltfuscbler de Kluuacbttron.
Substaatif miuculin.
N. & A. e BöscL fortt UoHctier
G. fuu engem ÜCscIi fu Böitcber
I). engL'iu Itoacb ItAücher
Suhiitantif feminin.
N. & A. «:ng rVttsch ruban Fluttacbcn
G. fini enger FlelUcb fu Fletschen
l). enger Flcttscli Kluttttcbctn
Subütantif netttre.
Singulier Pluricl
N. A A. u Kagt enfaut Kanncr
(1. fun «ngern Kant fu Kanner
U. t>ngi:in Kant Kanner
Dielinatfou tu 8.
clmrrue cour cbeval
Singulier Pluriel
inanculin ueutre masculiu neutru
IM dePlfi den Haff t Pert d Ple d UolT t Pert
G. des Plöa de» Ilaßit den Pfcrta der PIß der Hoff ito l'firt
D. dem Plö ihm Huff dem Port de Ple den Hell du Pftrt
27. Dana le» niots toninut-s en er, la deinem» era du gojiitif
eat changee eu «cA.
/YwdfelöesrA Ö<lr( — le jardiu da enrä.
Schneidexch Klöt = Nicolas, fila de Schneider.
XII. Declinatson de i'adjeotif.
28. L'adjectif ne prend do tenuiuaison que lorsqu'il jirect-de le
siibsMiitif. Euiptuy« e-omine attrilmt, il reste invariable ii tmi* U-s
geiir«i9 et ü Ums ka nuinbret».
yuf/ = hon.
feminin neui« U« fl gitirc»
11L de giifldon il* Butt d&t galt ilfi gull G. fum yuddon fni» der tfiidder l«m giidden lu» du gnrideti
D. dum (,'uddeu . dor gudiler dem giuldeu do guddun
11.
•SinguHer
nmbculin föminiu neutro
N. & A. d« gudd« Jong d gu« Mamin t brüft Kaut G. fum guddu Jo«g fuu der gudder Mamm fum biäwc Kayt
D. dem gtidde Jong der gudder Mamm dem bräwe Kaut
(lu b<m gur^on) (Ia bomw nie«)
Puriel
luütsculin feminin
N.&A. d gutt Jongeil d gutt Wammen
G. faiidngudde Jongen fuudugudde Mammcu fmi do brftwu Kanner
D. do gnddu Jongun d« gudde Mammen de br&we Knuner
2il. Ü*uw la flüxion, / c& /* a'ndoueiaaent cn d t£- w.
C.
(l'enfaiit sag«;
neutre
dbruf Kannor
.Siiigulinr
N, & A. e grönge BAiu un «rbre vert
ü. fun engein grönge Bim
D. «-»geiii grrtug« lläin
fcmiuin
N. & A. «ng gr«ng Piscb
G. fun enger grönger Püch
D. «nger grönger P!»eb
uue pecbe vertc.
Pluriul
gröng Dem
fu grfluge Bim
gröugc D^tiii
grflng Pijeit
fu grönge Pijen
grönge Pijon
nentre
N. & A. o gröngl DIAt gröng Blicdor O. fun engem grango Blat f« grönge Dtiodor
D. Biigem grönge Blat g^nge Blied«r
uue feuille verte
30. Le« adjetitiU au comparatif et »u supurlalif ainsi *\w l«s partieipe» paaaca employea ndjeclivemtmt on «uUtanlivetnent se
declinent du nii'in«.
XIII. Oegräd de signification.
!ll. On forme !e eoiupuralif en plannt l'adverbe mc = plua devaul le positif. Pour former \t superlatif, on ajotita la »uffixe st
au positif.
kleng fpetit) '»5 Meng klemjgt
uorech (mochunt) mS uortch uorechst
schampcf (laciturue) mi schamper schamperst
32. Los adjaetifs ff«« (bon), fll (beaueoup) et tefiiteeA (]»««) fönt
exception: , ,jutt besser beseht
fitt vti miaeht
tptiiech manatr mannt
'A'A. Le» adjeetif« atiivanta n'ont que 1» forme du »uperlatif:
i*cht = lf prtroier iitetscht = le plus baut.
ctMMcAt = le plus boa ffseht — le plus avant
henescht — b plus derriere lescht = I« dernier. (A mirre).
1~|
5«r litterntur wnfttts Ijcinmtljlirijfu f inlclttcs. VII.
DE LA FONTAINE Edmund.
i7^um~&4Üü«f* ""('«* biefliap61W«n «ctr*m über do la Fontaine «TÖOrigt t» n<w1)r* tinifl« imuwtaufitit OrrHümtfiti tottWam. 3t. Un Kmiurliinaeti l"tn .Vullepnrlvmvnt" 1»«*t imljümti^ na$ Oonnrt. >i« Soinili* Collftft (d nntrr bt«
©orteti Jii W«1»*»ttii: .Do Colla'n, de Colla'n, tlo aollou Oliek fum Lan.) haut uia'n*; nxnn wan tffl 3riiwi*4tlni[Im S«4nan9 ttagi unb !>cittd«(i in «kiuftt »ir*!, hü bereits i» bff «rftm SlTopl)« bt» ©«bi4trt bi< W». A. Ctlart utib Jona» untrr bat .Kchrvn" »u wcßdjm finb, (o roirt n^m Stuhtnj ^iniaUifl. «in unfl periic
flmft« HWnid brt .Vullepurlein»nf, auf wlifya Uirf» (igrtiWnb'a >« "«ln« fctr wddl»b«w" ?i1otun Wlfiglt. ay| iwl^t üii(jflt>iat »irt, wiinrit» IfiK« Irint
für tfii «niJbrriJ .Cola', imatgfn ftc^cn b« »ltohrvii» >ic *«nt«n A.
85
ont ecrit & Produit au Proces. L'on ne voit point de procuratinn
pour soüteuir eette iiilervmitiou qui a &t& icfuae« ncmlnnt eiuq
anneua que lo ProtitSs a etc pourauivy an Conscil Provineial de
Luxcmbourg, eilt) est aaameinent iimndico & acconipagnee d'un
Reveraal qui promet riiidcninite. II y a plusttuira Pieces au Pro
fite qui justificnt cette verite, deux entr'autrea *, La premiere cst
un Titre nouvel fait d'ordomtance dudit Cousei) le 21. Avril
11588. par Icquel lesdit« lutervenmis ont recounu qne leurs Biens
aont Voücrics de sorvile coiulition, qu'iU ne peuvcnt alioucr, par-
tager, &c. saus le coiisenteineut de Ißiir Scignour. Item, iju'ila
sont oblig^s d« faire Ics suaditcs Corv^. La seconde eat im«
Enquete faite en cxocution d'une Sentcncc qui l'a ordoiun-e du 11),
Junvier 1691, dans laquelle tcsdits Ititei-venans ayatit et^ oüis, ont
d^poso d'fitre obligds & d'avoir toAjours fait lesdites Coiv^ea j &
)ora qu'ila y ont inanque, dies ont ötö faitos par d'autrc« & lours
fraia <& dipeiia: C'eat pourquoy riutimo conclut au bleu jug£, saus
avoir ^gard h ladite inlervention, & aux dopena.
fofßt.)
Essai de Lexicologie Luxembourgeoise.
A
1 cn, eng, cnt
2 zwen, zwo, ;
3 drei
4 ßer
ö fenef
6 sex
7 siwen
8 acht
9 nong
10 zöng
11 fclel
12 zwielef
13 dreizcng
14 ferzeug
15 fofzeng
34. Les ndjoctif»
genres.
XIV. Koms de nombres.
, Nombres cardiaaux.
16
swe 17 ziweuzeng
18 uocbtzeug
19 nonzeng
20 zwanzecb
21 en ann zwanzech
22 zwe anu zwanzecb
30 drossceb
40 fei-zeo.h
50 fofeech
100 bonnert
1000 dausont
100,000 bonnert dausont
200,000 zweiu&l bonnert dausont
1,000,000 eng Miljön.
nuuiernux cardiimux in et zicbn otit lea trois
11G
Les iu<iubr<'3 cardiuaiix de 13 a 10 ae fornicnt pnr l'ndilition
du nombre 10 uux nombros corrcspoudanbi de la säric des unites,
avec modification de la voytslle.
La däsineuce zech niunjuc de meine les dizaine» ju&qu'n 90.
Dana la aürie des dizaincs, ä partir de 20, l'unitö stuivic de
de nun pr^cedc la dizainc :
27, siwen ann zwanzech.
A partir de 100, !'unit<S se plnce apres lc nom qui oxpriiuo
la centainc, (107, honnert siwen) tout en gardant aa poaition par
rapport ä la dizainc:
127, hotinert siicen ann zwanzech.
Les multiples de 100,000 &ont exprimda par leb uiultiplicatifa
suivis dt: 100,000:
500,000 fenefmöl honnert dämmt.
B. Nombres ordinaux.
lr den Cschton, d« Sscht, tischt
2IU0 den zwiten, dl zwet, tzwet
3"ie den dveten
4"m de feerten
ft'i» de feneften
6"» de stsxten
20in* den sswanzeebäten, dS zwanzeebat, t zwanzechst
21 nte jm, un ann zwanzechsten
100m" den honnertsten
IjOOO11* den dau&entsten
l,000,0001n» de iniljonHten.
•;)5. Toua lea adjuetifs nuiiiÜTdiix ordinaux ont' lea troia gunres
et an düclinent comme lea adjeetifs.
On les forme cn ajoutant aux oardinaux, de 4 a 19, la anf-
fixo ten pour le mtisculin ainguliur, ( ponr le feminin et le neutre
du singulicr ainsi qnt> pour lea trois genres du pluriel; et, depuia
20 jusqn'a la lin, les auffixes sten et st.
Ex.: 9, nöng, nöngten, nöngt.
20, zwanzecb, zwauzecliBton, zwanzechat.
Pour les nombres de 1 a 3 In formation est irreguliere.
O. Advörbes ordinaux.
On forme li:s adverbea ordinaux en ajoutont s h la forme
inasculine dca nombrea ordinaux:
c&cbtena = premi(:i'enieiit.
zwetens = dcuxitmemeiit.
117
D. Multlpllcatlfa.
37. Les inultiplicatifs sont fbrai£a par la rtanion des noinbre*
canltnnax vl du mot möl qui »ignifie fois.
enuM = tine foU.
zwimöl = d(>ux fois
honnertniol = cont fois.
E. A^joctifö numöraux en orlö.
38. C<!» udjcctifa nmn£rmix aont couatitnfa par Iob liombra»
cardinaux suivia du la suffixu erti.
Dana l'adjectif naincral wiljfmtnerte — d'uu million de sortea,
1c nomlire cnrdinal est au jiluriel.
enerU, engerii d'aue sorte.
zwterlfe, zw&erle, zw£ner^ de 2 »Ortes,
dräerli de 3 sortcs.
XV. Lo Pranom.
39. II y ii 0 eortes de pronoms :
personnels, possetaifa, dtmomtratift, relatifs, interro-
tjatifa et indefinit.
A- Pronoms personnels-
ech =s j«, moi du = m, toi ht^n, ei, et (hat) = il, eile,
mir = noua dir = vous »t = eux, eile.
40. lls s'omploient üubalantivotnoiit.
41. Mir, dir, si sont accentufe; qimnd l'acc«nt toniqne so
rujioite aur I« mot qai suit ces protioins, cenx-ci sc chnngeut en
mer, der, at.
Kx,: tuir hu Recht = cV»t nous qai avous rnison.
m«r si frö = nou» «ommes gab.
DiclinaUon.
Hingitlior.
N. mir dir si
G. fun ona fun idch fffir) fnn binnen (hirer)
D. on» icch hinnen
A. ona icch st
TTs
4'.'. On empluie la 2IIM form« de la 3"1* piTsonuc «In singulier,
lur&quu lo pronom ne porto pas l'accent tonique :
Ex.: en huot getAt et wir gutt «ft,
il a dtt qtie c'i-Util bien ainst.
4.'1. Dir, Der »'cnipioic atissi par poliU-sne, c«mtne Vons
en fmu^nis, quand on uc n'adresac qu'a un« «utiiu pcrsomii].
Ex.: Der nit welkem elei,
Voub 6teu 1« biuiivonn ici.
B. Pronoms poßaoealfs-
44. 11« sont de deux aortes:
ii) les conjonetif« qui sont toujours occolrä a un aubstan-
tif dont ils prviiiK-'iit le genre, le noinbre et le cos.
Maaeulin tt neutre du aiagulitr.
man dc*in m5m biron, liirt
(nion) (Ion) (eon, in,) (an, fom.)
onsen, onet isvew, 6it bii'cn, liirt
(notre) (votro) (lenr)
Feminin du tiuyutitr, les 3 gr-nrts du pturiel.
raöng döug söngi ni- hir, f.
(nies) (U») (sca)
ons er hir
(noa) (voa) (leura)
Obaerratiou. — Nona avon» placi' c«s mots panni lea pro-
nuins, utah, ce &out vii ii'nlilii de v«-ritiibl'js ntljectif».
D.
niasculin
(tnon soulier)
, nn:i Scbong
fu inOngvin Scboitg
lnOugcin Scbong
Öingulier.
(ton baa)
dang Huos
fun dfin^er IIuos
donger Iluoa
I'luricl.
tlöng Huosen
fiin döngen Huosen
dAnucn Hnoaeii
neutro
(son foulard)
hirt Hchnappucu
fun hirvtii ächuappvi
bireui Schnappecb.
Scbong tlöng Huosen bir
fu inßnge Scbong fuii döngen Huosen fiuibireScbimpjtecher
inöng« Scbong dAngcn Hnoaeii birn Schnappecher
b) les pronomu po»«(wnifä ubuolua <|ui s'emploititit sattls.
Singuüer.
mascutin. fcniiniu. nentre
|nrs. uie'm (lu mien) uioog (la iiiit-niiu) UKfint
pt-nt. di'ni (tu lien) döug (la ücntie) di'itit
U9
3in8 pers, (n. J l) «rfin {|o nien) ßOng (1a sicnne)
(f.) hirun (lu Hiuii) hir (la siennc)
Plurici.
) ons <la 2<n* I'««. iron (le vfitre) er (la v&tre)
3°* \nn. Jiiren (Ic leur) bir (la lenr)
lea 3 genres
s / 1" per», ous (les nötrea)
| i J 2™» per», er (les vötres)
hin.
neutre
oiiat
In
hin.
4fi. La pronom poMewif coiijoiictif sert frequcnmieut k oirrons-
crire le (,ruiütif de poaacssiou. Pour cela le ätibätanlif indiqunnt
k- potuc-asmir vst plaei' an datif au commeni-etncnt du tuembru de
plinvse; on l<- fnit tmivr« du aubatautif d&ignaut la personne ou
In cbonc possedöu, aci'umpagn^e du prouom, au nomiitalif.
Ex.: dem Kinek «ei Schlags — t Scblass fum Kiuek
le chutonu du roi.
m&ngtr Matant hir Schieber = t Scbteker fu aiönger
lea cbamps de um tante. [Matant
0. Pronoms dämonstratift.
1) deten = ecluici.
*J) din =s cvlui-IA.
Diclinahon.
8i»gulior.
inasciilin
r, (fun doaotu
D. doseiii
feminin, du»
tftin desor
*de««r
neutre
det
(fun deaein
(deses
desom
Pluriel.
des
duner
I, I L d^u dA dAt 0. du« deer dtüa D. dein dc«r dem
3) din elei = c*<lui-ci.
d4n etA = ecluila.
40. Ila suivvut |e motlclc de declinaison qui
4) «ft, «ö j *" = uil, teile,
6) dinemmlechten, dinetnmltcht
ditelltrtchten, dtsellweeht /_ dtitseUtcecht l ~" e dAtuemnittcht
120
d£
I
fl) selwer = inftme.
47. II sert k fniro resaortir U subsUiitif ou Iü pronora <|u'il
necompngno.
Ex.: AiV *elwer huot et gesöt.
il l'a dit lui-inetne.
. D. Pronoms relatifö.
1) oinj,'.: Mit de ddt i j dt * *
u>iVn ^ celui qui
tfrft = ce qai
2)
plur.
N. A. witn.
fu wi.n,.
D. wüm.
3) siuj;.: dJn dt», dt c/5, dät dAt,
eclui qui celle qui ce qui.
plur.: dt dit ceux qui, cellea qui.
48. d*tt et din din se dt-clincut coiume lo prunom »li'moiis-
tratif corr<<sj>ondaut.
Ex.: wiin ea& ei>pes set, din <w e Lijner.
eclui qui dit pareiüc cbo»e, eal uu ntentenr.
dt dinen AiVii et gtn huot.
ceux auxquela il l'a donue.
E. Pronoms interrogatlfa.
4U. Us pronoras interrogatifs s'eraploient wtitAt »ubstaniivc-
■uuiit, tantAi ndjectivt-irciU.
n) teien t = qui ?
mW 1 =■ qui ?
talt fir int = lequel? (maac.)
w«H /fr int f = lequel ? (neutre.)
»out toujonrg jiria substantiveincnt.
Ex.: toiin huot no mir gefrßt 1
qui m'a demandi ?
«•/i hun e Gärt kAft. — WAt fir An t
j'ai uclietd un jaMni. — Lequel?
b) tcAt fir enf = quel.
B'umploie toujours adjectiveincnt.
Ex.: e gt>f mer en Apel — tcät fir ea Apelt
il mc donna une poiniue — quelle pounne V
r) icAt fir eng f = laquelle, quelle ?
|»eiit a'eniployer substantivemeut et adjectivcwcnl.
Ex.: 1 A"«ijt huot eng Praum giiss.
l'cufint h mange nue pruue.
vAt fir eng f quelle eapcce de pruue ?
tcAt fir eng Praum * quelle prune ?
121
P. Pronoma Indöflaiß.
f>0. [Im Hont J" indii'linable*.
li° dMinablei.
l*roaonu indtclinable*.
"*** i — OII n*f«fAl = ne-rien. en \
51. mer ,,r.W-«le toujmire fe verbc & la 3-» |tersoniie du siu-gulit-r, il ik- p«n( ,".in; rmjiloy«? que subätautivcnieuL
Ex.: mer »H = un ilit.
.'».1, ^n suit toujourn li: V(>rbc omploy^ it
Ex.: t *ft tu =s on .lit.
l'ronam* dtclinabtat.
I) eutaicht = <|udi|ii'iin.
tiemucht = iio-|i«i-hoithu.
jidtrht, jidrreny, jirfcrent
jittcidertn
ißichicültren *U\ \
tHUanehertn i-tc. = inniiit.
fvt. Ccs <; mute »out untjoun. pris _.„.
f>5. 2) rW^fÄ ^ i|iii<|(|iic3( uV»t fiuptoyö qti'adjecnveinent.
fxi. 3> l<* 4 mot« Hiiivauta peiivent jouer k röle UiiUÖt de "iitifs, tnnlAt il'mljiutifs :
ke», keng, ktnt = mit, un||e.
filt = littaucuup.
all =. tont.
= [HMI.
f»7. 4) I<b -I niola hiiivanM BOnt de v^iitablea utljectifa: .;7rf«r
jitwider = ' i<hjti|iio. ylichteider \
uiuonecher = maint.
M
t
I — clmeun, c.
~ ( lu'18 f-4 suivre.)
©■•<-
122
Uno lüllcöimn (Beruiniittat ]u goni tndi fernen ]lglingt
htm Sanhe. litoti Hr. Muthiu* MUllvr, t)i(or iti IDQbtUngm unb Martin Blum, V|arrit in
IV.
4. MkolnuH Elgardt ElchnrU, Klttcherald
F.lchcraiclt ober EUcherodt
VII« Glgarb. wm fetnr im «uftragc b*ö $üj>ftf« unlrrnomtnrnr
( frl^ufr^n, ^lta (fid^felb witbtr otrlofftn n>olltc. bat il)ii
btr »Üfiljbifdjof ©fb(r, tr iu5ge \\d) bo(^ nod) gcbiilbtn. ttx Äurffirfl,
bfr troft alUr aHfil|f incb« in Otaliai, norf) in t)tiitfd)lotib tincti Sücif>
biirt,of Ijobc «uffinben Bnncti, habt an ben ^Jnbft fltfdiritbfu imb tSlonrb
(tlbft für bitjftt ^Joftcn tTbrlfit. Oohj bclroffcn wmbu fiii) ölßnrb JHj<
an heu fforbinol oon «Somo: n11tibe[d)Kibltd) ift Wfint jjrcnbt bnröber,
m& ©. ^ctliflleit btm ürjbifdjof oon aMainj iwei ^Bfllitiot bt# (Manu»,
iiiciimü au ^»ilft frfjitfcn will. Sbtr btr $opft möflf fU<> »W ftbiHfii lofftn, iijm bic |d)H»trc ©ürbt riiiw «Öci^biidjoftS oufitikgtH. XMcfc (jobe
iljni fdjon bei fciitrr «nwtlfnljrit in 9Jirm(ttr ber borltflf £omb«<ui
mtlcr b«i bfflcn Vrr^rignngni angtbotm, imb ba« 5>om!opitct fld) in
fllom wie btiui 91un(iufl angeUgcutltt^ um i^n dciunl)t; tr Ijnbt olk
«iiträgt runb flu«gffd)laQen. ^rorimai fei er jur flnnatynt t*3 ©irtirr
IBifll^tiitifl niilflfforbtrl ivorbcn, tinmal öurdj faifallrijciJ (Sd)r*ibcn an
ben Gribifdjof wo» Äöhi; oudj bn b,obe tr rul|4ifbcn ab{jtlcl)iH. «Jcnn
er, b«r beut Ifrjbifdjof uon Xrier ongtt»Brt, fttne jct>igc eiclliing im
©cf)orfniit fltgcii btu löilUn bttf Olwr^uitJi« btr 5Hrrf»c anocuoiiinicn
[)abt, \o btlt« rv, btm ^tiligtii fater j« fnge», bafi tr, o«l'<"" tlliri1» bit Sfrftft ^f(n (Sljvifti, mit er iit aller Deurntl) glaubt, biird) btn ÖJIanj ioldjtr «tmttr uldjt fltbleiibt» werbe imb au9 lolrtjtm t^rntib nie einttit
Wrn|d)cn gebleut Ijabf oba ju bttittn entidjlo[ftn fei j tr Ijabt nur ben
tüten UMinfd) fltljtgl, be» .^tiliflfti Sattr, nadjbem ^tutjdjlnnb bie bei-
lige Äirdjt |o fcljr burd) btn Ungt^orioni betrübt, tbtnjo bnrd> Wt^orffttn
aud) in ber btldfeibtitflm ©ttUung 411 trfrtutu, bi* tr toitbtr btr 3urid.
bktion (eine« !Bifdjoft3 fid) unttrn>erffn ISniu. »S. .^tiltgltit möge
ib,n btßljalb fdjontii, tutim bie üHainjer iljn alo ©eil)bijd)of wrlangtn,
©eine 92tigung treibe it)n an, auf tinigt 3«* in Erfurt ju prtbigtn.
«Uiünfltr wftrbe leidjttr einen ©tüjbifdjoi ali ^rfnrt einen ^rebigtr er-
^allen. uub itjm felbft tiit foldjes» «rar wütiger gefäljrttd), ittnem tixy
bifdjof aber iveniger oerbritülid) fein."
123
<So!)ii ber SJrrße jitlcil tvtrbcti imb ütrfdjiebtiie 9i itter erboten fld), bic tr<
bifri)t $>u(fe be« <£flnfler« in btr «ruft it>r« iUäter beifetjen au laflen. nid
man fidj bann anfcfjtifle, btt Seirfje uon ber Steife n>e&Aiuief)tnen, fonntt
biefelbt nldjt btU'cjjt werben, woraiiö man fölofj, bajj Jxr 3<ifi(jrr unter
brm SHaftn, am JJufje btr atttn (Sidjc, tuorauf tr fo oft gebelet itnb gt-
tDcInt, begrabe» ftin ivotltr. Go nnirbt tr beim an bem Orte, iwo er
anfarfimbcu ivorbeu iimr, beerbißt.
Um Jebod) bdd flttbmfnt bed olle» feuern Starben Alt cljrcii, rrbntttr
man flbtr feinem &rabt ritt einfaitjtä, beut (SrArugrl tWiifjott gcii'Ciljltd
#dl>ellrf;cn, neben lutldjmi in einer IMmife fromme Cinjieblu bid ju
(Jnbe befl »ergangenen 3dWunberl0 mit nur einer lur^ti Unterbrechung
auf eiimiiber folgteit. 3o ftiui tO benn, bafj mnit noii ba du beit 3Ur<j
„ÜJJidjetöbtro" nannte, wtdjt tHtnennung jtbo$ in unfern Zagen ber>
jenigrn Bon „filausnerberg" au tvei^en fdjeint.
^ind) feiner tKÜift^r au3 bem ^eiligen äanbe, lieg Xb.eofrirb Don
$>otjleufe($ bie jiemli^ bem Verfall fliil|finigtoebeiit jtlauft mieber neu
cmfbmieu nub Drrbradite bort ben Dlrft feiurö £et)cu4. T>tr um bai
^oljr 1812 iiödj lebciibt tyattx ^mit ncrjalj y\ic\il bett (»cittiJbinifl In
bem ftillen fiapeUdieii, wtläfcS uebfl brr Älnnfe, im ^üljre 171*.%, uoti
reDolutioitüren fratiAOfif^tn ffTicg<Jf)orbeti ßeplünbert tinb Acrfldrl raurbr.
Karl 3oda:ttt t>on btr
Essai de Lexicologie Luxembourgeoise.
XVI. Lo Vorbo.
f>8. II y u 6 muilua, c'uat h dir» ß di(T<£ruiitea »miiitrua ilont
Ic vurlifl expriine <t jiriöcnto & IVsprit 1'exiaUMicc ou l'action :
l'indicatif, Ic comlitioiiin-1, riui|ieralif, \e subjonctif,
l'infinilif, le |iarticipe.
f»9. II y a 3 temps prineipaux : le prüaont, Ic pasaä et l« fu-
lar, tlont cliacnn est suacoptiblu iltt nioilificAtions acecssoirea.
Eraplot dm tnodea et de» tempt.
a) On einploie l'iiulicaüf pr^bunt pour exprimer soit unn ac-
tion faitv au uiotueiit oü Ton parlv, ooit une ebusu habituollo:
eck gin = jo donuo (luniiitütiant).
mei Ahnonk f&tnt = mon oncle Turne (liabitudo).
b) On cmploi« l'iiuparfail
1° puur exprini«r utic actioti pnssce que Ton coimd&re cotnmo
rclativeuient K une aatrt; action t-gak-niunt passe« «voc
ello colucide:
164
L
diinoh tei t mech besieht körn, du tcAr eeh krax}k :=
j'utnis umlade & lVSpoque oü il vitit tne voir.
h'tf Jichtutig up der Brei, ic& eeh klitscht *i gdagen =
il m; trouvait nur la pout au monient ou Je iuia pasg&,
2° pour expriuter la durlu <laua le passä :
l^zelmrech hdt dtmoh ing prtisesch OiirnUottg = n
eotlü «Spo(|iiü Luxumtiourg uvtiitiinegariiison pruuionne.
3° jiour expriiucr, u 1'iiiBtnr du \>iisti& dlfini on fmn^ais, uno
iirtion pauste dnns uu t*:mp9 pnJcis et fnücrcment Acoiild :
eeh gif dem Hixeheman e Sa = j« <louitai un son au
tnemliant.
Ohstrcation. — 1/iinpnrfait n'cxiate que daiis uu potit iioinbre
de verbe«.
c) On einploie le pnss^ ind^fini
1° pour «xprimer un« netiou posa/t* ilans un teinp» ind^t«nntu£:
sei Papp hwtt gesät = aon pire a dit.
2° poitr rumplftcer l'tinporfait daus Iwi verlx» nnxqitela co
derniur lempH manquo.
d) On omploie le plunqueparfait
1° pour ex primer um: chose qui s'eat faite avant nne au Ire
%nlüiuent poss^c et qui \'n suivie iinru^dialeinent:
icC eeh mei F4ler agaiu hat, du krtit eeh Hitu =
quand j'eoA reconnu ma faule, jo m'en rcpcntii.
2° pour «.-xprinier uno action pass^e anterieurc a une autre
action avec laquelle eile n'est pas en rapport itnmüdi.tt:
en hat mer derfu geschwät, ml eeh wo[t em es net
glewen = il inVn avait parld, mais jo n« vonlais pivs
lu croiro.
e) On emploie 1c futur pr&ent
1° pour exprimor uno action a venir:
eeh wirt zur Z£\t do sin = j'y serai a temps.
eeh wert ein et scho «den = jo no manquurai paa de
In lai dire.
2° f>our exprimer le premml avec emphase:
du \c#rz uösse tcAts-de ze dun huos = tu wits certai-
netueut ce qno tu as a faire.
3° |iour oxpriinur un dontu, un aoup^on: :
se teirden dach »et reite« gin ? = reviendmiont-ila aur
leur d^ciaion ?
f) On emploie I« futnr passi pour exprimer lo passe indifini
tivec euipbase :
eeh teert em et gtaöt hun = jo le lui ai dit certaino-
tuent.
165
g) Lo conditionnel (pr&ent et passe) oxprime l'oxistence 011
l'aution aubordonnee k une condition expritne'e elle-mäuie par co
mode:
ecli wir frh wann de Wanter en Enn he.tt = j« seraia
conteut si l'liiver prenait fiti.
eeh hett mts Ple&er gehxiot wa tneng Süschter derb&
gaoioscht wir = j'auraig eu plus de plnisir si »na
seeur avait ete de la partie.
h) Le subjonetif (pr&ent et passö) exprirae fluitoul une rao-
daliui; comtne tel it seil a d&iguer itne choeo simptement poasible
ou probable, im doutc, une concession:
eeft huolen un $e g$f mer et = je aupposc qu'elle nie
le dornte,
et siif dari = eh bien, soit! — & moins qua.
dei Wel geschi — que 1a volout£ soil faito.
Observation, — An Heu du subjonetif »nnple on einploie ansai
les verbea nolte» = ilevoir, ötre eu train ; Janen = pouvoir; we-
len = vouloir; dirfen = pouvoir, oser, etre ücite, fliuvis de
l'inliiiitif des verbog expriniaut l'id^o principale:
e soll den Attient kommen I = qu'il vienn« kl'inatnnt!
Eiuployes de cette fu^ou les quatre vei'bes inentioinida de-
viennont de veritahlea vci'bes auxiliaires modificatiTä.
i) L'hnpdratif expriue l'exiateuci; ou t'aetion avec coniinan-
deiuent, exhortatiou ou d&jir:
m<tch dech eteech l = sauve toi I
Jösst mer uri&a&elen I = changeons!
j) L'infinitif (pr&ient et pasai) expnme l'oxi»teace et l'action
dans uu senB vague et gdneral. C'est le mode iiuperaomtel du
verbe,
k) Le partieipu pau»6 eat une forme du verbe qui exprime
toujours un tetnps pasaö. II tiout ä la foia de la natnro du verbe
(ere JVeicS huot vier d& Praume gin = votre nevcu m'a donne
ces prunea) et do celle de l'adjectif (m$r hun se entschlaf fönt =
nouB l'Avona trouv^e endonnie).
fiO. Noub avons t, examincr ,cih<| »orte» de verbea: verbes
auxiliairts, verbes actife ou transitifs, verbea neutrita on intransi-
tifa, verbee composes, verbes irr^guliers.
61. II y a denx conjugaiaonu:
la conjngaison iuiblc et la conjugiuson forte.
(A auivre.)
■>»<
1GG
Coup d'ceil historique surlesorlglneset lesdövelopperaents de la„Soctlon historique"
de l'lnstltut grand-ducal de Luxemburg.
Saite III.
IV. Covstitution provinoire d'une SoeiiU historique dans le
. Grand-Ducht de Luxembourg.
Nous avona relatd plus liaut comtneut, nprea lccture de la
lettre de Mr lo Gouverneur <le la Fontaine du 23 avril 1842, MM.
Neyen et Wtirth-Paqiict s'etaieut adjoiuts MM. Joseph Paqnet et
Mantdt-uach, et *[nu de cette tnanierc »V:lnit conntilue le premier
iioyau de la Sociätä iiniusaute. Cee quatre Luxembourgeois de-
\oues sc rdunireiit et arräterent les bases d'un regleracnt pour
1'organisatioo de raaaociatiou k cr&r. Oe travail provisoire tcr-
inine, ils allereut ensemble le preseuter ä MT le Gouverneur de la
Fontaine qui les accueillit avec heaueoup de prevetianco et pro-
init d'y joindre ses obaervatioua et ses conseila. Quelque temps
aprfcs Mr le Gouverneur fit observer rerbaiement au Dr. Neyen
que les vuess d^veloppees etaient boniiea, mtiis con^uea danu des pvo-
portiona trop grandioses pour un si petit pays que le Grand-
. II eugagea les auteurs de la ininute a la remauier pour
rajiproprier a la poaition rdelle des chosea. „Car", ajouta-t-ü
du ton de In plus intime conviction, „plus nous serons humblea
d'abord, et plus nous noua attirerons les egards du pnblic."
Le Dr. Keyen ne se le fit point dir© deux foia. II appr^-
eiait trop I» grande experieuce des bouimcs «t dea clioses de ce-
lui qui lui domtait ce sage coneeil. It penaa en meine temps que
cea prineipea ne constitnaient qu'un simple projet, a diacuter
apres k constitution de la Societe. 11 fallait d'abord que les
personucs que l'on chercherait a s'adjotndre enssent connaia-
aance du but que l'ou »e proposait, des prineipes generaux qui
reglcruient lea travaux ot enfin dos lnoyens a employer tant par
la Socidtd elle-ineine que pnr chaeun de eea membrea en particu-
liei*, pour faire fleurir et progresser l'institutioa. Dans cette iii-
teutton il biffu du premier projet de i'öglement toute» les dtaposi-
tions noti nVtsolumeut iiecmaires pour faire oppröcwr la valeur
pntrioliqne de rentreprise. De cette mauicre, tont ce qui avoit
rapporl a l'execution niaterieüe, disparut et il ne resta, pour ainsi
dirc, que le reaum6 de ce qui etait h. dc&irer pour la creation et
l'orgauisation d'uue Societe chargee de colliger ponr la patrie.
Cea Statuts revises ayant ete de nouveau uouinis il l'uvis
107
corporatioii »avaulc et vraiment nationale que le (iraiid-Ductte a
vu nailru nur hoii <*ol, inittitulion qui — il nVn est point a Joutcr
— conservera In belle rcpulnlion qut- cl**|tuiä le» prrtuivrä jours
eil» a oii st; faire pur ae» interessant» travaux et sei* eminentes
publicalioii» et qaVIlc a au mainUniir p?ndaut mi deiui siede,
parce que le Qrand-Duche' continaera au&ü dann l<t snite & possc-
dvr titie p^pimere cboUiu d'homme« savanU, tr.-miilti-urH et umis
de rhistoirt* de leur Iwlle et tntäivasaiiLe p«tiU: palri«.
Dft« roh origino, la SocitHe avnil vuulu, A ruiwinimitä dea
voix, di'curnur la preaidum:o i\ M. <lo la Kontuine, eouniie au plua
di(*m\ au plus militant et au plu« inslruit de «ea ineinbres, au
point du vue de l'tiUloiru n/itioiiale. Mai», par iuode»tie, saus
doute, ct-lni-ct avait dt'clii«' cet honneur, eil prctvxtnnt <(Ue, «laiu. su
qnnlil^ du gouvenieur, il srr.iit, cotniiiü simple mumbre, tittiuiiiitsiit
plua libre, de d^partir il l'aitsociation les fuveurs guuvurneiiieutalca
dont ollü pourrnit avoir buaoin, <|iiu n'il dovuit figuier commu so»
pr^äidt'iit.
Di%na la Beauce d'iiiBtallation, MM. WürtL-Pfujutl et Antoine
Naaiur furent nommes, le premier presidciit, K- detixi^me couser-
vateur-eecr^lair« de la Sociüt^.
Li) 15 jativiur 18-10, iiüuvello m'uucc: Ou y redigea une
ai|ri!»so du rcinereininnta, vot^u h Ha Majeatä lu Kot Gruud-Duc,
pour l'angustt; jiatrona^u aucordiS a la .Socidt^. ') F'nr l'iutoruiu-
diuire du AI. ile Klocbatiitoii, chmicelier i\v l'Ctat ^ La Haye, Sa
Majestc dui(;na doiuit-r miü r^ponse extremeiueitt {jracieu.tc, dat^e
du VJ man 1846.»)
Im Hoci^te «taut It'^alemciit conatitufc, tonten lin tunnalites
exig^en par U» luU nt la polite^o etaut ruuipliüa, lo bureaii d'ml-
ininutriilion etaut choisi, il fallut, d'aprcs l'art 9 du 1'AriL-te royal
grand-*tuoal ilu 2 septttiubru 1845, ae mottru ja l'^laboration tl'un
projut da rtglomcnt d'ordru et, uprta adoption par Itm äoeiäuir««,
le itouHH'ttru a l'approbalion du Conwil de Qouveriiemt-ut. Une
comtnidtiion uoiiun^o a cutt« fin t-t couipo^e de MM. Wcirtli-Taquiit,
Präsident, Müller vt ClaMon, mumhres, cl Nantnr, iiictnbro-accreiairu
pre-aentu aou travail dantt la aeitnee du -9 jaiiviur 18-lti. [^ rigle-
uient ottopte *) et 1c Imdgut prösentä pour l'exercice de l'aiinc«
185(1 futviit approuvus par Im Cotuseil de Gouvcriiomeiit uu date
du 8 avril 184G.«)
J) Votr Publ. nrch. Tom« I, p. 0- 1.
3) Ibid. p. 7-8.
3) Ibid. (». 8—13.
4) IblJ. p. 1&
196
l)«im Icb stiHnce» du '29 janvicr et du T-» nmra 184ß lea so-Uiiie» avaient cliarg4 M. Natnur, conservnleursecrctaire, de leur
,...i,ü»Ur rinveutnire eomplel el detaillü de toua lra objeta qui so trouvaU-nt rieposfe au Muse« de l'Alhciiee, le SM oelobra 1845, jour de 1 Installation de la Sociele. Dans In tfaucc du 30 avril M. Nauiur 8Pac«|uitta de cettc tachc d'une mauiere Ulletuent bien
n'uwie que tous I« raetnbm de la Societe a» ßlicitireiit de IWelletit elioix qn'ils avaieiit fait dann an pcnoime comroe con-
hcivntenr w;cretaire. Soi) rnpport, elair, deUilW et coneia »n<5-rita une pluce dnn» le j»romler toine«) publia par la Socidte en 184Ü.
C« fut cueore dan» cette meine »eance qne M. lo professeur
Joacbim fut »online luewbrecomptablc de U SocieU. ' Ainst la Societe etait fonde«, iualallee, constituee, consolidec.
Mniit, liMiut! «He •»' »"omptait encore que bes Ircize meuibres fou ilaleun. Ni l'flssociation «llü-mfeme, ni «on but, n'etaittnt encore
coniiim plir rimmen«« umjoiit« den LuxcmbomKeuk 11 fallait donc - qu'on nous pardonne de i.o«s «ervir dun proverbc vulgmre
pour „oe pas etouffer retifant dans 1« bcrwnu", innis au contraire
I«. rendr« viable, fort et robiwte, tAcher d'acquerir It« eyinpatbies de ta population luxeinbonrgeouc et surloul .1« sa clawe kttree. •)
Cest pourquoi, ä la •Ute du 30 avril MM. Würtb-Paquet et Namur publ^reul un'cl.aku.üi.x „App«1 aux UxembourgeoU." Noua nc saurioi.s -leider si ch doeument tat plus iv.narquablo par
boii eloqueuce si «minemiueiit patriotique ou biwi par »ou eradiuon boi^, ligtie relative a Ibiatoirc de uotn: pelile i"«» cbire patrie
luxembonrgnotK. U buiI« de nolre recit uontrera de quelle ma-
tiij-ro il f«l repondu a cet ap|»el qui clöturft si •ligiiuniviit In premiere
iiublication de la nouvclle societe. *) y . • i M BLUM.
Essai de Lexicologie Luxembourgeoise.
XVII. Verbes auxiliaires.
62. II y ft 4 verlies anxiliaire» proproinent diu <voir 59, b
obxervation): ic*rl, «i», Aum, gin.
1) Ibid p. 13—38.
2| A J'«tranjcrr In totiM nvait ili connoo pföwv10 pliia lot que elim
noiitTtnimo. I*a prcu»o «n e»t t|un M. lo prfaidonl WUrth-Patjuvt avu pii, -Inui lu ««neu du M »vril IMG, fnlre «.iniiiunicntiiin i l»««nblfo il inviKilion d'titoistpr im c«ui({rA» arclifiotogMi«« <>" Mol«, ndr«W» a la »o< ^r lo Comi« prfpuraroire d^ In RocMti fr*i>suiiw »wer lu cuiworvation
Enonuincota hUtori<|iir-i
3) Ibid. p. 36-*.V
ün
A. Verbo auxülaire wört.
Sing, lre p. eeh wirt.
2« du wirz.
\ hü, j 3e ! si, ! tcirt.
f <t, 1 Plur. 1** mir würden.
2» dir wirt.
3* st worden.
ÖS. De cc verbo ii n'exista que l'iiidicatif präsent. II sert a
foriuer Ic futur des autrea auxiliairca ainsi que de lous lt*s v er Ins
en gdnäral.
B. Verbo auxillaire sin = ötro.
1. Indic. pr.
eck sin,
du bann,
Min ans,
mir sin,
dtr sit,
si sin.
5. Fut. pr.
wärt
wirt»
wirt
wirde
tcirt
wirde
9. Subj. pr.
siif,
siif*,
»ff, siiicen,
*Ufi,
sMwen.
2. Imparfait.
eck war,
du tcön,
hü wör,
mir w&ren,
dir xcört,
si teuren.
(>. Fut.
wirt
wirts
wirt
wirde
wirt
wird«
*iif
siif*
siif
siiice
siift
siiice
1<1, Partie. pas&6.
3. Pagsä ind.
si
bass
O4S
si
sit
si
7. Cond. pr.
wtr,
wirs,
wir,
teiren,
wirt,
wiren.
4. Plusqucp,
wiir
wör'x
u>6r
wöre
teört
wdre
8. Cond.
wir
wirs
tvir
wirt
wire
11. lin|jlrntif.
Sing. 2° pora. s'Uf,
Pl«r. 1™ „ l&sst mer sin,
2* „ »«/lt.
3a „ lögst se sin.
12. Iiifinitif
prdseut. passe.
sin. getottscld ain
Observalion. — An Heu du
l&sst on peut auBsi einployer
la
ld mer </Aei>! = nllous!
198
0. Vorbe auxiliaire hun = avoir.
Observation. — On dit nussi gehAt
au lien de gehxtot,
D. Verbe auziliaire gin = devenir.
1. titdic. pr.
ech gin,
du gen,
hii get,
mir gin,
dir git,
st gin.
2. [in pur Tu it.
9*>f»,
yf><een,
gfxren.
3. P.
si
haxs
ass
si
sit
si
itid. 4. Plns<|uep.
w&rs
wör ,
wore i s
wdrt
tcöre
199
f>. Fut. pr.
te4rt
tdrta
wirt
wirde
wirt
wirde
9. Siibj. pr.
9*f,
9tf*,
9*r, ghtcen,
I). Fut. puase.
wirt ,
tcirts
u wirde { Sä.
wirt » ? wirde
nif
siifn
sUf
aiitce
sUß
aiiwe
1, Cond. pr.
gifs
0W gitce
9W g&we
ILImpürntif.
Ifisst mer gin,
9't,
hUiit xc gin.
Scßur Marie du Bon Pasteur.l)
fiin fcngcr lätzcbürger Seliolschwi'.stei\
Portsfttsonk III.
Wan. ernol d'Led fu bunszen iwert eng Ftimiljuit abrecht, da'
1) 0« '■"<■• - <-*ilf fr*) Toitnur in t itmu ftiubcrtitbr foTgtnUr fJiiffuä bor; An <ln Oftrtlo winit <lu Kimmel
WUit <li> Kimtnol an ilu QAr<ton.
Qin VcrrJRtniiMlir» itiacfjt unS borouf oiifitifrdam. 6aft b«i «nihiud . iinrirfitio 1(1, unb ba[i r» in ^«l!^ bfirtfifiit^» Cicb« t*i6t .Fimmel». X«& brni anif) luidlirfi (o Ip, 6cwti|t iiita t\n ifllid in bir Scitmiiliingni u«|crrr fiinbcmimt. [Üa\. bt In n^'liiint „bif tujfmbtirflfr Hiii6«t*imr" (5. 10); «ml ii(frfii) , blt lnf«n< biirflrr flinbfntimr' (S. S7).] $1« l16«aoi«, luk b«r urvtftrif iitrr trint Wnftdil 0». grQub«! i
.Daus votre avuutilurnicr nuin^rn <lu In .Himocht1',ju jjrcud» tlo signalnr un la\au*. II n'jigit du In bcrcous» J^lji ^i ti
Au !o Ganle wiait du Fimmel
Wtut »tu Fimmel an ilo Olriluci, utc
Lo mot <]« Kimniol ost impropru; cftr d'apr&» \n imibitinn nn 'jiro Ki.nmipl, .linni qu'on <lit f^initiol iMmr .LUnimol*. I>'ail1i-um jo n';ti jamaia ontondu ehaEiler <;» d'uti« autto (a^on t C'cst uictiu' ti" " ' " (juo la rhanrre ait «u <lans nutn i.li.uno angtosaxon 3 »i-ni pour iUsii(tior la plantn hi*»xaelle, t'immtt pour qualifior )>■ pinl uiü*ealin qui tloil Hto arrachö iuiiii^tlmlpment aprü la ficonJjtiim it la ifatwch. ta plnatn porlant las »i-uirticos. Et vn a uti dire d'une Un(;iii< antsi richu «|ti» c'ral un patoi»! II n( proliablo qtm l'iuiportanc« <ln rhanvr« iiour l.i unvi-((fttion a <lfl flre ^uiiiinttt« clio» noa aiic»'lr(«, car au no so liyuro piut nti b.itrdu ailis v«il« n i < '
200
0i nn.
13. Part, pause.
gin.
(A suirre.)
«t cnft bAl n^t antUsgeilriwcn, n wfi dn' efelcu eu Onggb'ick
g kcij.it, ilft ßöf ocb do Papj», da bis d&hin nticli liiiiiht uaö
zf> All«*« opgoraimt w6r, e gudduit Däg krank. Et wtir am
ßcrto JiVr fmi der Matnm liin-r Krnnkliüt au a ni^ngeiii Icachte
ScliAljü«r. I)j Man bAt ac:t Liewe laug k*-ng krank Storni getiÄt,
an et luiol k6 fmi ons all gudifoclit, dutt incr bleu i:sö jouk nach
verliere kt-'ijUn. Owi-r, *l a» üiiescht koiyt. Schon an der zwütcr
Woch wfir d'Kfiwer csfi sUrvk, datt e gtrfifobelt büut a l»c3t»rnii<Si-b
i' Tun on» bt'i hin« haut wAcbe uiiäs<n. DAt würen du traurigst
Zvkten, dC ich n in£ngem LiVwc inatgeiaAcht bun. Et xvfir am Harz
fm» Wciuter. D'Mauim log an hirer Kuoincr an et wür er uet ini-
gelich opxestA«ii. De Papp, dem ahn ZAsUind oll ()&g uiB ftr
swtjiwvlt göw, htfot NuWbl an Dag misse gebidd a besu'nrgt gin.
D«) gudde Maq, l^n «Sn««*r Alle» 6r df Aner gedoen, Alles rir
B.'ng Knnnur hn-r gin hut, e wör nun ii«t ine am Stand, web zo
rft,T«n an il'Kßwvr hifot inat «nger Stä-r^ckt an «iu g«rö»t, da«
en — nach « GltSck beim OnggU-ck — nilwer n«t mC wo»tt, wftt
a wo hf« wiVr. B«i all dem Elend do — d'Suorg au de Komnu-r
fir d'Bröd, dfi bedfeuklüch GeaichUr fum IKcker a fum Krfniur,
wä(j ün nim» Sutti an d«r Hand bei tte komt as. Fum Metz«l.r
wAr sebu lang itAng RiVd mC, cwell dti göf ndmnicn »pgeaicht,
wnn dfti Duktur *ppth fnn bim fif de Pnpp oder d'Mainin feror-
d>-necrt bAt. So«, frf^r, wut wt,ren ttmnur HU Leid an an im on-
Hein fliiu». Eto, wo uns u gudde Freud c wirklichen DcngHcbl
ln'lt l<*»cht<! lciinncu an uns uw£ en Kugel fum Himmel erschinu
vvi'.r, Ituut mV.h küng It'i-wwli Hfl in* bei oiih si1 gel&sK nn d'Knnner
wuruii ei LlAwuu op auch w'>lwt;r ugcwisuii. Ecb wör fturz<kig J6er
AI, wl- <'•<•(• d£ gräazech Woerecbt fir d'€scbt vrfuor liun:
D^ng beucht Frvmi de verlüszuu diicli,
All UrdulYÜd n Gl.'ck nn Not:
(<] gunsc ulimg bull fest un dech,
Kiiyt all ÜÄg nier — dfw der DÖd !
Mir waren iwer6kon.it, d'LUcbcn au «k-h, dalt mer d'Wuch«
bei onac b'-wo Kranken (•inmenc fen>in bun, ewell dt aner all Ab
bun enlwidih'r misse sebweer schaffen, odtir wären z« klciig derfir.
Wnn den Zilenz tfuti w6r, dun liitn «kIi inecb bei d'ltült r«m Papp
yi-s&t, hu iiii-ng ScbölArb "i-lit fiVrd^ch g^mAchl a l»ei ein gewacht
bis miiurge!» «Irei Auer; dan buh ccli Hi opgeruiTl a Si bu'ot fun
d» nn d<-n Deng&cht w.-iili-r fersinn, ilobei d'Ha'uawiVse b^uorgt
nn, esö gudd et gong, ocli nm-b geltet bis zeug Auer 0we3 —
nongzeng lAng^cbt-r Stomion den Dug, unuc Ko, unnA Krlitü>tonkt
am Lt-d » Kummer tinin* Knn, &ex Woche läng an fitgt-m Wtcck!
201
Essai de Lexicologie Luxembourgeoise.
XVÜI. Verbea falblos.
Module de la conjugaison. Plöen = lourmenter.
Forme actice.
Kl.
grpi&t.
Forme ptusiee.
'_'. liuparfait.
götee
g&ice
81
boxt
am
ai
sit
si
iiul. 4. Plusquep.
wör
todrs
wör ( % wdre
w6rt
teure
226
f». CoikI. pr.
gkf»
ghwe
1
*9.
9. Fut. pr.
werde
18. Port.
fV4. L'iiidnitif ac tenuitie cn en.
05. Ou ap|n;lle fnibles les verbes donl le partieipo possi eat
termiiti «n T.
ÜÖ. Ca Hüiit: o) tonn lea verlies U;rmiiiea uu radiual pur Ion
voy«-ll*58 e o,
üu pur Ich coiittoiineu fglmnpkclia ach w,
b) <[inM<[U«3 vurbes dout !« railical finit en ci:
bruoden (iusinucr) yebr\M
Uiuden (ao|iner) ijeltiut.
frieden (pulper) gefrüt.
XIX. Formation dea tompa dea verbea faibloa.
07. La 1™ [wrs. d« »ing., la 1" et la 3™ p«r». d« pl. de
1'ituliealif pr&fiit sot't toujuura ideutinucs h, l'iutiiutif.
On form« la 210» per», du sing, «u ajoutant *, et la 3™» pers.
du sing, en ajoutuut / au radical. La 201* per», du pl. est idon-
tiipicr a la 3™ pers. du singulier.
(tä. De 1'imparfait il n'existe que les fonucs suivantes: U
ln per«, du sing, fonn^s [>ar l'addition de la caract^ristiqus 1 aa
radicnl, L>t lea 1™ et 3D>* pers. du plur. fonuÄcs par l'iiiturcalu-
tio» du / eutro b radtcal et la terniinaison de l'infiiiUif.
U9. Lc pasa« ind^fiui, Ic plusqueparfait et le couditiouncl
227
pnasä wu foniR-nl au moyun de l'ind. pr., He l'imparf. et de l.i
forme biihj»!« du cniid, pr. d«s Auxiliuircs Ah» on Min miivi» du
partieipe.
//um »eil pour h'H vurlw» tmntiilifs, aiu pour lt» vi-iIks in-
trnnsitifa.
eck hu geplöt = j'ai loiinnentt*,
ech tl tjtluppt = j'ni couru.
70. \a> coiiditionnel pr. tw fonnc au iiioyen d« l'iiiliiiitif pro-
ced<S du huIjJ. du l'aiixiliairi; i/in.
7t. On forme !<■ part. patu>e cn ujoutaiit an nidical la prt'tixe
<je et an changeant la lerniiiiaiaon tn de l'itifintlif en /:
frottzen (fruncer) gefrunzt,
jitVn (»t-iaer) gesvt.
72. QiiAiid Itt rudical au turiiiitic par w>, cettv letln? eat clinii-
gt^c en fx
lUtceti (vivre) geliift.
73. Quntid lo radical cüiuuifiice par unc Ayllalw teile <juo
f*TtU
)a prifix« y« tot oraue:
fcnOnnen (itamer) ferzUnt,
beachltfixUn {mnricr) beschtuot.
74. Lu» titiups du la coujugnitioii faiLlo sont, aiimi qu'il r«-
Htdle du inodtilu pl/ieu:
a) h, la voix acliv«: lind, pr., l'impdrf. dt: l'iud. (ddfectif);
Ic pjixMi' indiW.; |e |dint()uepai'f.; lu futur, pr. ul paaöe; le cond.,
pr. et pnasü; Tiinpür.; l'iiiliiiitif, pr. «t p:i.v»ti, et In partieipe
J>UHttä,
b) a la voix pjumivc: lis meines temps quo ci-dcasu^, plu» lu
Bubjoiictif, pr. ut pnsHÖ.
7f>. Li-n tcmj)H du paattif an funnciit ton« au iiioyoii du l'unxi-
iiairu gin «t du partieipe pniut^.
li\, Ton» lu» v«trbua tmiiHitifä i|tii rugisitent 1'accaäntif peuvmit
prendre la fonut; passive.
(A sultre.) i>»<
Die Luxemburger Mundart von J. P. llouuu.
Wg. o, i
Mbd. f, i
Fortaottting XI.
V. Ablautsreihe,
u (kurz) o, e (lang)
228
c v KM 1 S. Voc. XV, 1,2.
""tt die 4 ÄbUuU,reihc
u
UnterablUettangeu t
uc (vor «1, w»
S. Voc. XVIII,
U! S. Voc. VI, 1 n (lang) vor r
S. Voc. VI, 2 S. VOC. »l| - , i
S. Voc. IV,
f i (a lang)
S Voc. U, '2
KtrftVIit drt?i Löuii iweniuo htiim fun itmiergAiige Kolonisten, <\f,
de llnodem fir d'Nokomiiie geaonl gi-mAcht htm. De eiihrimWh
Leid, d'Araber an 'l'Kahylcn, wessen uns nrftle Fiimiljeiilraditio-
neu wftt fir ücgeulc ge»out n wvleh it net sin. gr&d ewS och bei
ons Gidfirö fu KaiiiMo u«wnur get, vt&t fir Iturwfazer gmld oder
schlecht zo drenken n», n fir ki1 Preis kann *■ sie op esfl üng
Platz krgen.
Lhafll.'ili gin dt" ongge&oyt G^i;i.-rituii fun der Algen»
dönial t-xplizeert, datt de litindem .löilioiiiierL- lang onggehaut do
log; da« in» dein hompeehe Gmvfctsur, wo de Himdcm bt-ch nö h
no gczijt a fistgesAt hifol, de K«:im fun der uWecher «frikftnesehor
Krenkl lifit an dnlt dC K^tnicii, Mikrtilm, ßncilh-u, u \vt s« daij
IiAsulien, dftreh d<s Plö im du S|M&.t opgciuAelit gin( an d'Loft
kommen n h'r de Mfnsch «>*ö gi-fTerl^.h giii. Wät also du Uifndi-m
mi & m€ g.äkert a Turachnm gt't, wäl d£ IVschtkriin.tM wU tnö
a 1116 forschivanmm an il'Ijmu) gcflonl g6t ßaucren *fU» do inesch-
t«n eiropfeache [^uner hmi et nn dt-r Algcrif probeert; ihVueii
wören et FVaiiBÖaen, Hchw^itzcr, Ets^aser, Dt'itschcr, Spiionicr,
Italiener an all MOtt<>hnj'«rkniu>r, de st'ch Ai> nt'-ergelöszt an hirt
Glick feraicht hun. E»ö kann £ fm bvhäplen, datt d'Alg^ric fill
me »lürch de Plö «w? döroli d'KMiionfn eruuwert as gin.
Du iicIiRxklech afriknmWh Krinkt, d'ikä SoiupfCwer, wit dA
uu'bclit fun den Awnndercr nu Afrikrt iwcrfMIt a fill einbrennt.
Wnt de FnVme uretder uiib nt'nlli-clie Leimer hitTkoiut na, wat
ocli d'Ocför fir lu'f grfsier ftH. Nach bis haut stierweu der in« fun
denen, as sc der op d'Wrlt itiit7.ni, wuWg£ut d^, d£ A\a mß aidd-
Icchc Lcmier ein, n betoimtBch tU, di* am Land g^bubre «i gin,
et fill b£sBHr nnohfilu konimii. K»fi hiA»t tlät grAsz^oht WA'nJult fun
der Ik-felkfionk fun der Algeric ttcliou oftmals fu fir crem iiuhsüh
ugefänge gin, D« gliddüctien afrikanische Iliiodum, {\i fir ffvnAng-
honnert Jon-n d'ganz Vüiidulctolh'-k o|igcfnVitxt hiibt, as en Oflda-
fcitid fir ull Leid un» dem Norden, df such op htm necrlfisz«ii.
Au csft wor et a m£ od«r wf-ntk-her lu'gciu Oräd nach i-mnuT nu
iwerol de Fah wo op der Will den Ufank mat enger Kultur ge
macht as gin. DC i-soht UHtddlvr hu söcli iui»äu fir d'Nökutninen
opafferen. Ons Lltzubürger KolünisUm nn Argeutiuim wessen och
e Lidd derfuu z«; gangen,
D'Sckwcttter n» üppc» iw«rl d'Jftcr um Kloschtvr fun der
Congregatiftn zÖ Alger blitven, fir *ct|i an de Klima, an d'.Sitten
a ücbr<?ichi?r fuiu L<uit| n finu Folleck unzchuwen. .Si Imot
d'IIatidüi'böchsstounen an do MiV'dcrehciuühfile gin an all Uir fr^i
Ze'it dclv.o Wenul/.t, fir d'amtie^uh Spruch ze ltieren, de 8« och an
der Zeit zimlech Lim hnbl krit. Si göf da no OoimUiilinu 1'i-mAt.
Constnntinc, dein Nubm elettg hiibt niechuVh Gefiller uns der
Jugend bei Mir wukräcti gentflt! D'Ereuiicronk n Pupp a Alumni,
Briddcr a .Schwcsteren, un de gnnzeu enechen, Iriddh'-rhcii, frovn
a geseilte Stö.|, dön nach fir zeug Jöer esö gleckeK'L-h au itefriiblu
beieue geliaiibt liil'ot, tut hetvech nu HIr opgestigen nu hiibt Kr
dTn'nen un d'Ae gedrückt.
Keng ])li<iweplfil£ um um l<:rdbubdt:m,
N«:ucht w.'it op him lx.sti iinecli wi'er;
W«n lu'nikt un engem Fubdom,
k bröngt den DÖJ erlir 1
lioh ii Friddun, Gleck n Sölcthküt
Kl^siig bitiiu 1'upp an an der Ewüchkct I
Wa mir LötzebArgtsr mengen, ouü Hapatuil h«-lt eng seh« iJtg,
WC »ieleli iiiig up der Welt, —
„Mut Ftul&eii ive gewaltikli Rib*;i»u,
wc ontien herrlüche Mechel Lüntz eaö sehe *eugt — dan hu mer
net ganz Oniveht, ower dach gc-t et lerter um Gotteaürdbifodein,
de nach fill schfiniT, nach fill groüzArtecher do leieu. Cou«tanline
as nn dem Ful. Mnt inünger schwächer Fieder well *'ch et f»r-
flichen, menge Landsloidcn e Bild fun der S\AA, de &cho tneng
Kandhct mal a"Usiergeweneklcchen Ideen a Biller erfeilt hu<»t, elei
ze gin.
(T git firiißiuAL) Ongomaol.
^HK6.
Essai de Lexicologie Luxembourgeoise.
XX. Vorbea forta.
Modale de la Conjugaiaon-
A. Voix active.
Zteangen = forcer.
1. Ind. preaent.
ech zwangen
du 2tröngs
hiin ztoöngt
mir zwangen
dir zwangt
at zwangen.
1*. Imparfait.
stcong
ztcongg
zwang
swonyen
zwangt
zwangen.
269
3. Pawü indöfini.
ech hu gezKongen
•I. Plu«<|nfparfait.
ech hat gezwongen
5. Futur present.
ech tr>irt zwangen.
*>. Futur puuac.
eck tr+rt gezwougea htm.
7. Cotulitiuii. ptv^viit.
ech gtif zicanyen.
H. Couititiuii. jianitc.
ech hvtt (jezwongen.
10. Infiiiitif
pt(Wlil. pnsat':.
zwangen. geztcongen huti.
D. linpuratif.
ztrang
ti'tmtt mer strängen
zwangt
lAsut ae zwangen.
11. Partie, passe.
gezicongtn.
In voydle da ndieal au par-77. Lc« vcrbra Forts clia
tii'ij»1 paw*<£ et a l'iinjtarfait.
78. Le participe passe est Umiinc eii en.
19. La fomintiou des temps cot la intime quo pour lc» vurbuB
faiblus, «auf 1'iiujiarfuit i|tii su tonne coniino «uit:
La ln et la 3"" pvrsonmt tlu aing. »out idetitiques. l'our
fonm-r la 2lua pera. du sing, ou ajouta s au radical inil^cbi. Ln
ln ei la a™ iwra. du pl. ajouUjnt en i\ ce radical; la 2™ du pl.
ajouto t.
XXI. Vorbes neutros ou intronsltifs.
60. L<-5 verbes iienlrc» se cotiju^ucut coiuiut: les prvc^deuU.
Hl. lla n'ont pju la voix passive.
XXII. Verbea cotguguös soua la forme interrogatlvo.
82. La form« interrogativu nu diflTüro paa de la forme ilirocte
et lu verbe ue aubit cn lui-iiiöinu aueuu cbnngemetit; Bculiuuunt
lo prononiaujet sutt lc verbo au lii-u de lc pr£c&lcr.
83. L« prouaiu du ae cbango «n de, clioi|iic (bis qn'it n'cst
pna accutituS
hnos dt? — as-lu ?
84. I*es vcrb«3 ainsi cmployds uc sont d'usage qu'a l'affir-
matif et nu condilionnel.
XXIII. Vorboe röflechis.
85. Li'A verbo» rt'Mchis, noit iiusrnliols, noit ciccidentcla, Hont
coiifoniiüB au luoilüle de la cunjugaison h laqucllc iln ho rat-
tacbeiit.
8(1. 11h ee coiijugueiit loujonn* nvec l'uuxilinirc fiun.
87. Ha u'aduietteut pna la voix passiv«.
88. Le deuxiüiue pronom au plnc« upri-s le verbo dann les
temps diiiiplcfi, (tch itrjere mech = J»s nie fftebe) el eutro 1'auxi-
270
liairw el 1« verbc dann U\n tetuj»s composi-s (irc/i Int uieek gtiirjcrt
=• ja nie suis iuebtt).
8t>. Ce pronotn et\\ Ktin'rak-nicnt & l'accusatil, mubi (jtn-l«|ties
vt*rbes Toxi^nt nu datif
ech getraue mtr = j'oso.
UO. Um- ccrttiiuo {|vtutititc de vurboa iiitmiirtilifH puuvent pron-
dro la foniM; r^llt'cliii) et ao coiijiiguur avec l'tuixili liro si» ; i\a
cbnngtiiit «iiiii du significaliou, »nun im reveU^nt \>s\n pour cchi lu
caract^r«! du verlio r^flüctii
courir h perdrv balcittu.
XXIV. Verbes impersoanola.
Hl. Lvs vcrlxa inijKTBoiiiu-la ont les uiüme» <l*aiti*iiced quu lc
mudeb: auqunl ils se raltacbciit; iU n'ont pas de pnasif. Le pro-
ltom pcraoniLcl ordiuairu y tst r«ui]dacu par lu nuntre et:
et bromit = il fait du givi'ü.
1)2. Quelquua vorbva retldclua sout eti in«*nie tttinpß iui|ii;r-
aoiuieU
et acliekt atch = il conviuut,
et frit ittch = il h'eat pns certain.
XXV. Verbes oompoaea.
93. Lcs coinpotM'3 ae conjnguuut en genüral cuiuiue Ils verbe»
. lla s« djvtiHüit en coid|k»cs aeparublfs ot cüiuposes* iu-
l
9-1. Les verltOH (>(iiupoH<Sd acparablos pronnunt lu pr^fixo (je
du part. ])nss(i et lo zc do riitnu. otitre le proiniur mot et lo ra
dical du verbe.
Ce soiit les verbea dann leaquela l'nccent touiijuc est plncti
»ur la pröfixe
u—fenken = conunencer
u~ge—fangen
un—ze—fenken.
iteer—sezzen = passer
iteergesdt, iteer ze aezzen.
95. Dana les vurlutH compow's inaepurablc» l'nccent toniijiio
ruposo nur le radical. Ltt zt de 1'inh'tiilif ue placu uvant lu pru-
fixe, et ge eat üliiuin6
iteerdreiutn, = cxageivr
iteerdriteen, ze iteerdreiteen
Uctratzztn = traduirc
iteeradt, ze twernezzen.
271
XXVI. Eraploi de l'auxiliaire dans les teraps composöa.
00. Preuiient l'auxiliairc Anu : n) les verbes actifs, rüflcchia
et imperaonuela.
l>) Ica vci'bua dirfen, kenent lAuen, missen, sollen, ttwlen et
htm.
c) lcs vei'bcs nentres : bl&i'u (Htmrir); (flögen (tuiro); lachen
(rire) ; krttmclmn (plcurer).
1)7. Preiincnt l'auxiliairo sin :
<i) los verbes sin et (j'it,
b) lcs verbes neutrua uxprimant une foriuaticn, un ctut,
unc dibparition, im clinngeiiicnt, un inouvutnent.
(A suivre.)
0115 Mcpiit tSetnanlbm!«itonunib
uns bctii jiirainirgri' Von Dr. Matliiiia Mltllor, SBifar in 3>ubtlhigtn »nb Martin Blum, Pfarrer tu i
2)k
VII.
(© ä) i n p.)
X)ie brittc StuflnflC b?5 Sffierfed SJtiidfcth'ß fider bnS
fiiljrt ben likl: Ti-actatus de Confeöaionihus Klaleficorum et Sa
garam, sumiiidu niCügnitua, et auetior retlilitua. An et quanta fidoa
iis nilbibtiiula sit? Adjungitur Commentaritt», eodem auetore
in tit. C Hb. IX. de Malofic. et Matheninticie Th^ologiui et Juris
scientitti, aecunduiu maleria: aubjuetra nnturain, accouimodatu», jam
]iridem raviaus et auetus. In fiue adjiciuntnr Bullte et Extmva-
gantes Poiitifiaum sacecssu teiuporis omanata coutra A&lrologos,
Divinutorc», Magoa, Malclicoa ot altos aupeiötitioaoa. August»
Treviror. Henr. Bock, 1596. (795 @. in 12» oljitc bnö
£>ie vierte Sluflngt flirrt beu uäiiitidjcn 7itc( mit bem 3llln(if:
Edit. IV. anetior. Cölon Agrip. Pet. HcnningiuB 1623. («Jn 8»,)
„On voit & la tete" (de cetta Edition), f«flt Paquot') „une D^di-
cace de l'Autcur Joanni Hallos celeb. Monasterii 8. Rupert* in
Ardenna Abbati, amko mo, datcu du 1er septeuiWo 1590. Jo no
1) Paquot. BWiuoiros pour servic ii l'liwtoiro littüraii-u des <lix-Kopt pi'o-
cea dos Paya-Bos ult. Tome II. p. 313.
272
aaia quaiul cet Ouvrage a paru po«r la promiüre foia '); Binsfeld
l'cntreprit dana un tems oü Ton parloit beaueoup de eorciors et
de mal^ficou; on ivüt ulorn trop cr^dule snr cette matiörc, o» est
trop incrddnle aujourd'luii. *)
^lußtr bicfeiti Süerfe ^at S03(il)bifd)of Süiiidfrlb iiorf) innrere aubere
iiOtr lljcologifdjc mit rnuouif|if(f(c Ötgcnflütibc Dtrfftjjt mib brr9ffntt(id)t, ifOli bellen $aquot frf)ttibt; „Les ouvrage» quü nous Avons de
Pierre Binsfeld, raontrent qu'il «Stait bon Theologien, labile Cano-
uißto <it exerce dans l'art de conduir« ha iiuicb". *)
3)ci$ jiueitc filr beu CUrnd btfliimute 9ücrf lüiit^fclh'S if! eint
Slrt „^oitbbudj ber $aftoral«X(jeoIi>gie" betitelt: Enchiridion Tlicolu-
gioä Paatoralis, et doctrinoj necesäaritc Saccrdotibua curuiu adiuiitia-
trantibus . , ,. in grntiam exaininatidorum pro cura Pastorali. Au-
guätis Trevir. H««r. Bock, 1591.
3M( zweite VtiiSjjabt ciit()dll btii ^ufng : Nuuc sueundo roeogni-
tum, et in uiultis lociß utiliter uuetum. Aug. Trevir. Henr. Bock,
159Ö. (Ö92 ©. In 12").
(Sine britu (Sbitioti lutirbc lifi.:rf)«t hiirti) Jg>iiiiiifilguii(t eiutS anbertt
aS3er!(5: Item. Rlictorica Coucionandi. P. Franc Borgitu^ Soc.
Jesu. Ibidem 1012. (678 <S. in 8°).
(Sine uieite Auflage trfdjieti ititkr beut Xitcl : Exactuin Examen
Ordinandorum, beu Tlieologue Pastomlis, at doctrinic uecesaarioG
.... Eucluvidion uunc ultimo recognitum, et iinmiliis locis uti
liter uuetum, nee non erroribus typograplucis vindicatum. Adjtsc-
tus e»t in fino libellua lt. P. Francisci Korgite de ratione Con-
cionandi pcrqnniu utilis. Duaci, Balth. Bcllcrua 11317 (707 <S.
ttt 16»).
Frau^oi» du Boia, get»9()tt(iii) Franziäcus öylvin» gftmmit, Utr=
anflnltete un [djiebciie ?lnöGabfii biefed $Kinb5ndjfö mit btT 3luffrfjrift:
Petri Hinsfeldii .... Enchiridion Tlieologhc Pastoralis, et doctrinru
necessariu: Sacerdotibua curain adiniuistrautibua . , . , in gratiam
examiuaudoruiu pro cura Padtorali, additionibus quibn»dam, opera
Fr. Sylvii locupletAtnm. Duaci' 1022 (in 16°).
ldem. Nunc autem qnibusdain aliis Notis nb eodem .Sylvio
auctuni et Paragrapbi» distinetum. Dnaci, Qerard. Pinchon, 1626
1) SSSi« t>mii3 mE>|)rh>(ili# «^Uit bic er(l« ÄufTnac btfftS$ui^lni3a^n I.IBÖ, bif Jtwtitf 1591, btiit jii Trifr bti II«inricb Bock.
2),Poquot, Licontiat btr I^efojit, ^To[<f(ov b« ^ebräifi^ti Sprnrfjt mi ttr
llniBcrTttÄt SiJivKH, |d)tifO ftin« 1& !Üünb< uttifoflmbf .Miinoiit^- in b« jiutittn
4>atftt bra XVIII. Sa^unbrrtd. Srt&t mtirbm acbturfl «ti Ciiue« in bot 3u6kii 1768—1770.
3} Loc. oit. H, 312.
273
Essai de Lexicologie Luxembourgeoise.
XXVII. Verbes Irröguliera.
OS. Soul irriguliers Je« vcrlw» <|iii, dnns la foniuitior de leurs temps, »Vcnrlenl dia rirgk-s K,'n<hnli9 011 qui diMrent, par
4uetquen-uiiM de leurs ifaim-iicr», du modele .Ic In cfiiijugninoii h la<|iit:IIo iU appnrtieniicnt.
Otme.nHition. — Dnns I« InKtuau tmivaiit noiis uvoiih riuni, OMl-ro l«s viirliOK irrfguliors inoprumimt «Ut», Ics priiui|i:mx vtrlKis foils ;i inflrxiuii.
liifinitir.
bannen
liufiüton
.liiedcn
bizt-n '
bleiwcu
brciihtiii
brt^chen
dröou
«tnn
«lirfcii
cmfidluu
fenkon
iTTT
Palt. Comiit. pr.
(2° fonnv).
bedruit
bcfunl
besuij
gcbiüdcu
gebutt
blivven
hnfocltt
gebraut
gebrach
gedriwen
gcdronk
gcdrüen
Elfen, \ttm
dnrft
t'infuVd
ersfhit-kkt
gefnj
fonl
bOnt
budrich
blifT
brjijclit
br^ch
drifl'
hilinilif.
l.filcn
bcbclion
hr-llüfvli
henkvn
IltCWVlt
ioIiüi
2° et 3* poia.
sing, lndiv.
pr.
fira, firt
frös»,
fr^a, frcH
gel», gelt
gerSz, gorfil
gcüctutt
prta, [Ȋ
ges, get
grifu, glitt
Ubs, hH
lull», hellt
bifa, bifi
liöla, \,n\t
oss, A»t
tlöcb
frösa
fröt
gflf
böl
olisf
innig
luit
lOjt
Ö88
lufin.üf.
kennen
klammen
kommen
kennen
kreischen
IMun
leeu
Ifcn
leid rn
luode
(A ätiivru.)
Coup d'oeil historique
sur leaorlgrlneset Iesd6voloppements do la„Sectlon historique"
de l'Institut grand-ducal de Luxembourp.
Suit« VI.
VII. htrth>pprwfiitit ultrrirun de hi Socifte archMogique jtnuju'A
la fmulation de l'Jmtitnt royal grand-dtical de Lu^embottrg.
I'our ae fiurc im« UU'f cx.ictt' J<'h |n*o<;r<Vs iiiccwauU d« la
Soei^t«1 (K-jniis \HM jum|u"i>ii 18G8, «tu« de I.» orention de l'rIii8-
tttnt", oii u'ji ijti'A jrU-r un legnrd rjipid«' el niiju'rfii'iel »ur lrs
rajtjiorts aimuuh du CoiiH^rvnu-ui'-si^n'tJiiic. M. 1« |>rof«:HM-ur Ant.
Niiiiiur, mir lau trnvnux d« In Swit-hj |Htii(lnnt li-a ililluenu-s anmW.
*) Kaule do jtlnrr, la |inrlir m>tAfit<> itm .Wrlin irn'^iiliors" |t.irnUra
•rulctiirtit na n>imi'ru prociiain. I.« Ürilitcliou.
Ces rappuits, tracin da inniu du mnftre, «;t jmr coiiaö^uuiit Uni-
rtssant« nu plus huut ilitgrä, funiieut, (»our aiusi dirc, Ich eliufs-
d'usuviu ilus divumus |iul>licnlions. Leur Iccluru cxcessivemuut
jtttrAynutu taut i»;u I'ux(|ni6» braute du «ylc, qn« par la Itiddit«
cl la clnrUS de 1'üxiioiw, procuru au luclvur nnc vtriialilu jonis-
(utnee et l'on peut puul iifHnutT liiuittuiient—ums p«nr du trouver
d«a ooiitrndietcurs — <jue pjis hu winl de se» siicccsbeurs n'a \>n,
«on faonloiiH'iit U; surpaascr, itiais inäuo l't'-jjaU-r dans In r^daclion
de ces rnpporta. Auiwi, grAc« aux Pnblicutianu nntiuclluu d« tu
Societc, j,'onti%Hi pnrtoiit et par Ion* k-s aavjint» indigviu-b <-t
elranger», U: notnhro »k-a Sociülairus allnit toujuura eu croibaaut.
Tandiü ijuu, coniino nous avous vu plus hftut, lo porduumd du
In .Sociiild hu coiitposuit un 1850 de 145 tites, il on comptait 1D8
ou 1855. ') En 1W50 I« tioiubrv ft'iUtil di'ji clcvc ä l?5l, » ) muntc
& 201 t*ti 1«(>8 *), c'est-a dire h, l'djtoqiut de la crüation de
l'Iustitm.
II o» fut do meine du noinbru dt-s Socivtea savantes et etrun-
(jerca avec Icsquellca clL« etait cn lelnüon. Eu 1850 ce cluffre
s'ulevaiU 21 ; en 185f) h 61,*) en 1H60 4 87 *, et tnfin en 18WJ
ii 126°), uppurteunnt aux puys etuivante: Allcinagne, Amoriifue,
Angleturro, Uulgiqne, üuiioinark, EttpAgnc, Franc«, EtaU Uoitiutns,
Luxeinhourg, Pay»H««, Kussic, Suide, Norwig« tt SuUse. l'ar
iMjlte eiuimuratioiiflu lectcur coitipreud bien aittciuent ijuellt! im-
portaiu-o lu HocitttJ tm:hi'ologii|uo uvait aequise vt «jue aa r<5pu-
tation u'ütnit fail« non mMilenit-ut dun» pi-ustpte toim k» EtnU du
l'Kurü[K-, nniis niemu uu dcl& t\a l'Ocüan.
II est üvidunt ijuu l'accroiftduiuunt dea difföroiiUrs coltuctioiis
de la äoeietd marcliuil tete h tot« avec son däveloppemont vxti-
ri«ur. Ausai lea r;tp(wrU do M. Namur uaua ronscigacul h. co
utijet jUMpi« dans le» dütail», jo diraiit, k-a plu» miuutieux. En
«HT«t, lea rollcctions niiiuisiuntiquu, hdraldiqnc, apliragutiitiquo,
liibtoriqne et bibliographüpio doiit se compo»ait le Muiee en |8ti8
üuieut d'un« valctir incalculable et runduient nu teuioiguagK
eloquent du zele iur»liguablo tant des adminütratcurs quo des
tlillurenU noeietairea. N'oubliona pa« non plus d'ajoutcr que d'une
ttiniee U l'autre le iiombix- des lnömoirea et rapporta adrräse» fi la
1) I'ubl. arcli^ot. Tumo XI, Aunt!« It«., p. Vlll-Xll.
2) [biil. Tom« XVI, Aimdu IÖCO, |t. IV-VIU.
3) Iliil. Tom» XXIII (1) Annto 1867, p. V|[.
4) Ibhl Tom» XI, Ann«« 185ft, p. XU—XIII.
E>l Ibid. Tome XVI, Aurö lt^O, p. IX—X.
ti) Ibid. Tome XXIU (I) AunÄo IHäT, p VU
317
1 ' :' : >; "t j
it ivemint V C'eat U queation que nous (ivoii3 & vou»
dnn» U a^aneö de c« jour.
Nous nu pouvon* cu nttciidant «jii'appuyi'r forteiiu-ul hui* Top-
portuiiitu et l'urgenc« do no pas inWrrompro la serie «K's piihtica-
tioti» conttnuie jnsqu'a prüswuit avec taut ilc aucces. .1« puis vous
dir« avec un sentiin«ut de fi«rui, fpu: ct-ries voas ji.irtii(,'<E tons,
quu iiotiö liuUii-mc voliim« n lu^u, coiinnc sew aiu^a, d»u» lo mondti
aavaitt, l'uccueil l«; pliw tlnttcur»
Ju n'uiilreprtjndnii pas a vous citur loulcs les puroltn hieii-
vuillniUcs qtii uoua out &U- adress^«» a cu »uj«t; la lnituro du ntou
rapport m'impose de juslea timiUrs. J« nie l»onierai a vous rappuler
le jitjieuienl de notro »a-ur aiueo, notre voiBiitc, qui plua h«b lotite
autre pmit apprdeior hos trnvam. Lu 8od«HA pour im rwvIwrchcB
ntiiea, imttitule & Triwcs, qui d«ptii» «ju^l^ines annÜMs redoubto
dV-fforta dnna l'Slude approfoudie dt- aon licliu «t vnatc domaiite,
«n ces tcrmu« daiitt son volume do cette aniii^e: ')
ifl (fl)r anjU^cnb, yi btadjltn. wie hie nod) imiflt ©tftüfiljaft
fir Me I5rfor[d)it«9 »"*» Grb,altung tot «Iterttjiimer ira t«rof}t)frjii8tb,uin
lHflI>rigl*il, flltirfjfaiii Im £tiirm(i1)ritlr, abtt mit fDcfonnrtil^rit, <nl(jt|jeH'
Btl)». 3n Hjtttt ^ublitntiottcit offenbart fidj ei» «efirebtit, iiimeifl Me
Hauptfragen itidjt nndj iüüdjrm jh beantworten, fonbmi narf) einer fäarfen «uffaffung ber X^tja^tn. OTeljrrrt fdjäßbare |o gtl)allene
Hegen bereit« oor, bereu 9tt|«Uaie für unö bei btrn 3
ber beiber|eitlgeii | fi(iti
iinb." «)
Essai de Lexicologie Luxembourgeoise.
Condit. pr.
(2° fonne).
1) 3at|rbüd)tt btt eWl*aiJ>>|l tut nötigt
A
miaut
»a In«. 1SM, S. 72. 1) 3at|rbü) li>|
2) Pulil. nrcti&l. Tumo IX. Anne« IBM, p. XI—XII.
338
Iinparfoit
nant
n&t
ro&cb
aebut
ftebt
scbtnojt
339"
Part.
genant
(,'enät
«epaff
guridden
guroscli
gelten
gerass
guriwen
guraut
geronnen
geroch
geraden
g'taofF
geschalt
gescli&t
gcechtclt
geschosa
geschöngt
geschont
gi-achosa
geachlach
geschlaff
geachloff
gettchloas
geschlöen
geschnidden
geschnallt
Coiulit. pr.
1^2» forme).
puf
rOuch
gvröt
schißch
aolilcf
aebk-
auf bir im r rrfdjicnritrn
iiub
XX.
€oin|»to.run«tti de» »önnce» <leM Etats du Urnnd-Ducliö
de I<nxeinboarg.
wir 9
btfl folgcnb*n (I.'l. Cltobcr)
M. ./nna* fait, au nom de In «ection <-,cntrattt, rapport Hur
la propoaition de M. de Mochausen, tendant a ee que les de-
bat« de la Ohambre Hoieut rccuuillis pnr dea stünographeit et
publicH imiiiüdiatenient par la voio d'un bulletin üii d'iin Journal officinl.
La stetion centrnle condnt \ ce que l'urt. 69 ooit rldige
de In mauicre euivante: „Lea dübate de la Cbainbre seront
pnblics, jour par jour, d'apr*Va nu modo a nrrfitcr ull^riciiremcnt par eil«."
Une longue discu3sion n'engage de snil«: entro MM. Greiwb,
Spanier, Kyscben, Ulrich, N. Riet/,, de Itloclmuuen, Richard et
Thilgos, aiir In qtteation de Tutilitd d'nne aeuiblabtu ine-iure, et le montnnt de In d**pcn<ie qu'elle occasionneraiL
M. rAdmiimtrateur g<<heral Simon* preaeiite des ohservatiuiia eu faveur ile la propoaition.
Uuc d«man<l«: de tvjnt, d^nos^e par MM. Grcisch, Dtcklus,
Krack, Spanier et Peck«l», n'c»t pas A.Jtnisu par le President, coihtih: ojcprimant Un votu, et non un auiendement.
Un amendeiiient, proiluit ensuiUs par MM. Hemmer, Tibesart, Bracher et Richard, ayant pour objet de limiter les dipenae* d faire du c« chef, est rejct<5 par l'Asüetnblee.
Eutin, par vote qui a liea par appel nominal, sur la de-
uiaiide formelle de M. Krack, appuyee par quatre autres memhrcs,
l'Assemblee, a la majorit«) du 35 voix contre 12, proiid lea deci-niom nuivnntcn :
1" los deJinta d« In Ohambre seront pnbliös Jour par jour,
d'aprf-8 im inod«- a arrclcr uUeriourtsmeiit par eile;
2» une fcmille d'ijuproMsion, contenant le resutne des s^anrea,
»ern publii'e jotir par jour. — Im redaction de c««* publication
341 "
et liVwt imoli, um et ns eao fun du Krüflen, dtitt el net atöen an
litt g&o kann na ol l'MIl er crem zonifrxium. Et wor u Medehun'
fun e Jörer tief 1>U «swiVld. Si dret et op c Bett, lEwt um hur-
U':i-li »iij; WäbZi-rzii|i|t mA'ii an nudeiu ab S'em dfc mnt filier Slß
be'ibrumht hat, Iniot d'Kand sech urlm) an as an on d«we Schlot'
gi'fa|, de bis den aiMT DA* gedauert an hat crem gesout gemucht
Im'ot. lr.Schwcstcr Iniot beim llett gestangen, wfl d'Knud enveeht
as. Dftl ower Infot d'Ae grfiaz ougcrAut, we et d'Schwt*ter erblext
Iniol. Mal enger Iliiml, dfi et ba'u&sent dem Hett hut, hubt et no
der Schwester liin-iii Itösekranz gegrallt uti d'Kretl« gehAtru. Mol
der Bowegonk ns. dem Kmul s»*i Oi-avlil gjini etivt-olit au et Ituot
jremcrU'cli ugcfiuiKon w> kivisdiL-n nn uüt ojt^uliAlu innt ruffeii:
„0, nn*i r«i»p, o, mötiK Mftinni, o, all ons Kniiner tw
Nu uifjj **l »ii:, wo n wS et oeb »ü-r, wan Der an der Fn'üml
de Kbtik fim dt-r H»*int"cliM|»röcb h«Vrt, et »iVw tun SflmnVrzeleer
fmii Kranki-n, b«iin FK-dvnclial fu»n Wiiolhewe», oder nm Wftine-
reu fum f«!rlft»znno MoniKslienölinJ, — d'Hicris wind 11 iiiuhh AjcIi
ongöen. Jft, «cli bcbnjiten, wan Der on» Dödabelt lisil, Kr K*«b-
nonk mal der Wilt uchon ofjjiacliltjist hs, an Der lifiert nach fcmöl
de Klank, wöimit an fcr Maniui lech l>ei der GcWurt an tCLütwe
gekaut lniul i'!i« fi)nU>iik«;llc Gesellt klourt Hiicli p lischt MAI
on « lieht ßteb mal »fleclium Feitr««i!ii au d'Kwecbket !
Dut Ocfill Im'ot oeb d'ScIiwestcr t»|i i-inftl iiu-olitech «rgraffu
ZCgK'icIi demm«.'rt Kr och i'mg Erünuuronk un «Iß Faiuiljö fam
Scheff o|>. .Si liell«ft dein Knnd am dein lU'at. D'K.and bubt
d'Scliwe»ter mnt vsü ap&r\v Ai« ugekukl «n op ümül fillt et Er
em den Unis a n»;cht seiigem Letl l^ift nn lüiguui Kreischen, dftt
och ij Maiiacli unn« ihWi a Gefill Itült erweebo inUauii. Et wir
wirklich dit iVrlst Medclien fun de leiden, dentn liir Ilekautädutft
Si bei der Iwfifuwrt no Afrika griuAcbt au dät demfils sebon t&ö
giere niain Röaekranz K«;*l>ilt hat. D'Hchwcster bunt et geträscbl
a sech fun em fcrzfelu 16ant, we «l bui BÖngo Leiilu Mlöo göf. De
Papp ftn all Kaniier, bis op batt Atng, löge krank «lo; oeb
d'Matmu bell aecb geacblo Muorgcn au d'Bett gvluugt a kent Bcch
net ini reeren. Zünter en ittlech Di-g schon bitte bo neiitcbt rafi
z'ie«zon am Hrtus an d'Mmnni hett hatt an d'SlAd guschäckt, fir
dach do t-jipes fir «w all zo sieben. Eaö wi«r bnlt bei all de Ancr
onggKkeU'cb Knuner koint a mal on beibi gelaft. ZAgläcb as
ower oeb den Zweck fu st'ngcm Fortgöcn • fun dobein orein bei
bim klöer gin au et buot ereiu fu fir ugefängeu zo jämeren. Unufi
secb woid«T ze bcdeukeii, «» d'Scbweslcr «rieht Wi Hir Oberin
g&ngen, liuot er d'Lftg fum Kiinn ft »engen Eltoren (fusernö ge-
3G»
lun<{t n so golmtdon, [Hr z* orliMum, niain Kund höin z<: ftionui :ui
m'i/^kiK-ki'i). D'Ohuriu wor ghricli .iferätAnuu nn Infnt d.>r Schwis,-
l»T nai'h k iiifiujl, seil» nm Duoivf weidtr ze etusiin a, wan et vv
dwb wmt, da v»Ht S« gleich schreinren an da gef ge»uurgt, ihitl
muh «mir »wfct äcbwöäter bei Ho ketn, fir d'Krnnk ze hiüjiiWgon
im dfi Huitgrecl» zu niVren; d'Kügeeronk bett hir den UjulrAg gin,
iucwcht ze Bcliöneii.
Don Eiü4twf<, d*' f« Conutiiiitine op d'Mier zö fiVrt, firh'szt
«Uüi Da| fuut Kmmiiol nn e HebU'iigflt 8<5cli lascht d'St'U« fn» «l«
HiVrger bis o\> <l'.,Ko|)|> fun den Oliven", an der Ouiiiüng fun Kl-
Knnioiir. Fun du grt in d'Högt «rof bis nu de weiden l);i| fum
„.Siifsaf", wo firnii der franaG»eli<sr Zeil nach ktiuni eng Meu«ebttt>fl
gnwiiyt lufot. Fu Oonntiiitin« bid op d'Wnazemcht'd kounucn ilC
zhö bUirek Cietiu'-iif,'« fu Bizot l'MÜUÜ Sel«-n) a fu Ooi ilL-8in>-itd«ti
(1ÄXH)) gleich iiüenr loscht d'Itunii. An der Nö|.t rsok'ift fun ik-r
Koj>i» fun den Oliven sin oww imcli groszcfli u wi?iil .StrtSok« fun
■DrfaL'hlaud, tuisgeetreckt Wedi»tiilzen, wft nach ku Men&uh «'eh
drop uidergel&szt hu'ol. Weider fun der Et^-Uuuu uwteh kfit iiivltt-u
an den Oliv«» a fJArden, de ftini Wüazer fum .S;ifsaf (»eapullt gin,
d6 kling Städ Eltlarroucli (4ti00), dö a InVreu Zeilen durch tiir
Oii^sondliel ifDfech gufuurcht wor gin, haut «wer Ä fun de Imw.IiU:
WifinuVilor (ftia der KuigSgent fu Conslnnlin« n«. Net \vi:it derfuti
»tinn de Dierfer Ituhcrtville (0000) a Qastunville (3f>O0), de ereacbl
1818 gegn'uiit göwoii, dcmolti nach wärlieflücli [Vschthürder, Imut
t'iwer innt dö bracht a gesonU UoiuengKn im* «lein Depiil-temeut. L)e
t'bchl Kolonist« i nu di'iu neie Land dö sin durch d'Fewer an am
Elriitl ciiiicrgniigcu. Ower il'Arbüclil an do FK-inz fun liiunun a
fun denen dC nö h'\ konit, huu de Dn'udi'in geaont a tir iv'ich
Kteiibüi erdri^elecb gL-niächt. Nach eng Ma&* ancr DiVrfer reien
»ccli il«'> im an d'üi'geut as baut niat fir de tn^ebt ima der gjinzer
AI^Liii- hekaiji. K« tilnJch u ganz Afrika, wo den Dnuiwostnuk
fafl gud*i ug^bnut uh, c&5 sutiA itiSsultalen an esA e guddo Wung-
ehe get et ewfi du. Schon baut mücheu dS WViucr s*us tli-ui Land
den eingesehen n WsomnJftcb de fiaiiM-schc Werner eng u'orucb
Konkurrenz.
(T «<5t firugeaüt.) Onjaenaul
-l-l
Essai de Lexicologie Luxembourgeoise.
XXVIH. Advarbea.
Ul). On dialingue difft-rcutci* es|»ects d'adverbcs, »uivant les
inadificAtions qu'ils uxj>rimttut. Voici leb |>luu mtilea.
hei, eM = ici
do, elo = \lv
uotcen tiz en bunt
euen = en boa
fir = «levant
Auntieu = doiric-ru
fort j murqucut
ewech ' IVIoigiifiiic
<i»;t<'ö = qiiiJqiio pari.
a) j4(/r*rfr« rf« Heu.
hiir, e/fVr = ici
düur, W«»r = l&
fif^rfl[ = partout
nirjeus = nulle part
dobatwen = itctlana
rfoAd'iu^eit = ilchors
reehz, r&si = h droitc
Ifmls, schlaux ~- h git
heibannen = edans.
e/ö = tuaiutviiant
M/ = bientAt
glvxch = incontiiiciit
icaun = quand
dhnal* = aloitt
A<iu/ ^ aujourtl'bui
göaehter = hier
muor =■ domniti
emer = toujount
«6 = aiuai
tst>g\iur = iiiüniti
qer = volonlturs
ze = trup
ijenuch = asai-t
kuapn = h peinu
^ quelque chose
= oui
b) Adrerbe* de temps.
nach = «ncorc
schoas = d^jtt
ersteht = deutciaeut
«045 = autrefoia
dan = alorn, puis
in =. unu foia
kirzheh
derhscht \
dutrmöls = nutrefois
ke* 1 [ = ne jnni,
c) Adeerbts de moniere.
( s trfea
S receminuiit
daeseht = antrcmeiit
de"rmd$seti = tellemeut
zimltch = paasableincnt
neuien = soult-mcnt
fidi = prcaqtic
sierno ^ preaque
870
oyjr = co |>0(ir Huo.
äüofir — pol)r
= «o 4 ,j,l0j
de au licu des (kffimcta pouvoir »ubstitner millrcs avei; i>rtreil|i<-
imthoritö rt jtuisaaiice <|iu« e» ton» ctie los Irois ou dmix ik-s dita.'
<|iintre t-xectttüurs ijiii miüiH n In niaiii <«l mieulx vncmiur y -
ponrroul, pniMsent en nlitünri- des nultres nusny vaillabluiuent pro«;,
coder et nngocicr mir nxecutiuit dudit T<'«tnnicut cnuimo 3*iU>
fussent itSHCiubliSz (oiih qittiliv« l.vnr doninml a ci-m!« lin <>t a
clincun dVulx U-] |ilciii jitmvüir i|iic n vray« <t fidelr. '[Vstniiien .
tairea de droiet »-t coustmue n|>|»irtii;iit et sont Ictmz du fnjre du
teile borte <|uu In ritt TeMamcnt <'t dernieru volontü puih^« ^niriinr-'
Hon |>1nit> ulTftt.
Suptriuiira, Oonsaulx |>mviuciaiilx <-t auliri'* .litgci spirituolr. «t
tt-iiiporvlz ou et cu i|in>l/. lieux il pourroit c-^tre do besoing, qn'j|
k-ur ]daiac <t a clmviiu ilVulx de b.iitter < I rttilnuiinHln r n »oz
dits Exi-cutfiirtt tcatnmenlnireH «n csUuils \u\r ciilx tiitiiralilctuciit
toutit boiiim iidilros-«< *t «.isiblancc »ti» qii'ilr. juiihiciit por-
a In briufve «;xecutiuii dt- nottiv orilonuuuue et ili»|>o»itioti
Poiir iiiic HOiivutiaiifc i't ncoiu}HMi3«! <h» |n-inc3 i-t trnvntilx
de« diU i-xi-citb-unt h lVxvcutioii ilcs [ti-e.t.iitcs, Voullottb ijuc uos
licritiern liihiituor ivro^uuisscnl «liaotui bcIuii !»ji ijunlitü une vas-
hmIIg bor» d«: noz coupjtua ou tasaca d'oree*, ltci|iiornnl <|ii« flincini
Lc vanille jiiiisy ivecjtvoir du lioniiß [mit et garder ti nostic
ineinoire.
En li-itnoin^ de loulcs cia clioM'-ji avou» «i^iiü oesltiy nostre
U-ätanifnt (:ioiii|irius on dix f. uilletz dir |inj»ien) de iioslrv
|>ropre »iniii fniul a Luxt-iiilKiur^' !.<• 20 An ilcci-inlirn UWJ
«ipi«': I'ulüi- Knie«! Km rat und (Irnff zu Miinafult.
(A snivro.)
Essai de Lexicologie Luxembourgeoise.
(Kiu.)
XXX. La Conjonction,
lO>t. Leu
duu = il
ttrh = tin»»i
ireider = <-n otilrc
» »out:
in ctifittlatirr-t.
' dtntiiitrnl = «•»
; "<7 tmtnm-r = pn
| dest/lrii'ln'ii -- de I •* i (iwtxcrdJui ~ i-ii
ti-ii>|i
b) adcersatirtJi.
, = uiiiia
eirell — »-ni*
Wr(r*{;rM = |>our eil«
dtUnno = p»r con»«4«
mftngenticdjeu = i>o«r mui
geulietjcH = |>our loi.
duorgl-nt = jmr cotitre
nrf ilffto mannrr ~ in'nuinoin»
töutjenttrtjeu = pour liti
Airrnf<«?/Vn = j»ourfll«,t;ux,cll*»
f'rr/frtl/eti = poiir von*
duorfir — h ctuisu; de fi'ln
trc// = pure« i|iic.
entweder —
e)
| d"^ — l»ourt«»l.
conditiaunelUs.
trbfärcu — nu caa uii tea (?ott tct \t — »*it |duil ä Ui«
jV / =^ nllons !
i/«i(if je/ = li« I>
huplit!
eddl t = adieu !
(/rr Jömtr! = «|
g) oiiiiualirej.
,|Ue ! itcrtjtn* = d« ix^t.
I.) concluHke*.
XXXI. L'interjection.
eirrcA / = »rrW-ii-!
(ich ! = fi !
/■•• Deiwel! = ti danc !
niiinyer tcrri'th ! um f«i!
,J,o > = bnli !
hrielet! — dirtntn!
linitrv ! ^ brii»«!
i/rr »chrneker! — nwl|M'*ic !
„uha! — <>ui dn! ei/ = «U!
(>C/, / = It.'ll.H !
i/dl ^*<>/it trlärrm! = ü fnirc pitit'!
104. 0« pourrait grow,Y ce.tc liste de t.mtt* lea rt„„iOlw do iM mote tniiant Heu d'une intitrjtiction. 1|
XXXII. Lea lettres et syllabes ouphoniquea. p
105. La Mire , es, fnS,|UfiroMe„t infcm.kV entre u» mono P syllabe ei lo prononi de llo> lfe:
tcanu-s-de net gto* \
wat-sde net «t'a \ ~ "Hona dorn:!
« et eu
g
wat-sde net «t'a
. On i-tore-lc. .1. ,. ,,„,u „ „„,„ ,cs
sc 107. L«, „yiiabc, ,*
uiote avant In Kirnte fccA :
fjeteineMevh, onlinaiit]
yeachwecherlrch, eavenn-ux.
XXXIII. Lob Prö6xea.
ft .
107. y ,;t
1) au rt = (tum) riltom\aut Ä fi|, a||lllimil,|
aQäun =s rentier, aßten = a'denotitür, 2) fre t= (if itlNinntuJ
fc«r/«f«n = trompcT, behdhn = garder, 3) der = ba atlemnuH
Ar/«« = .iloigii^., derlanscht = ä eötf, lo Ion.' 4) trr = tr alk'inand
vrßwen — cffittycr, ft) /Vr z= fr, llfr, rjll( ßC nt|Hlllaild
mliru = oulilier, /V
«) fir = vor ftl!tn„«,„|( FirsAj! = i„t.m(iün,
7) if« = Qt nllmnancl ^rl/erf = pomineliV yetö[tert = minticS sttcou«,
8) wo s= und, nllcitiatid (n|.ri>9)
NoftA = inforuiation, diiinaiut«, h<m«i<» = dire de, 9) «J/1 = nb nlleiiDuid, mari|i;e In jirorciiaiice. IVcart
flfzbtn = rctranclier, '
10) app — m\ allein»tid (sur) optichtAen ~ «, |üVi;r,
XXXIV. Les Suffixes.
108. II y cii n 10:
1) del, intlifjue |n contoiinntioii Rondel =; cercle (ronu, rond),
:iug
'J) rcA, ütrt 1° n funnur des uiljectifa
l'Wt, fridech = joie, joyeiix, Mozz, mozzech = boudeur, 2° ä intiinsifirr la signiticution des» adjeclifs
hielt, ht'jtch ; tjrftsa, gr&tsech = haut, trf-s haut; graiul, lr«!s graud,
:i) ct-Äf, fixprtme im ümt ou une rolluelivite
Deierecht = cliurtö, Kochecht — |»otcle, lirtwecht = biuaain,
4) t)( {«arf htJürlaiulai») indiquu im tuulc
T6pert, Scfttippert, Suppert, Schoffert,
5) euch (ex* anglnis; et iieerlnti«!»!»; ersehe tmä-iilluiiiand) dü-signe une k-mdlc,
Freiesck ^ Loimu amie, Midexch = couturifere,
«) < Drückent zu »ävliorcssc, Hi-cht = liauiciir, |||Vr«»j( = clialcur,
7) tel indiquo uuo froction
Feneftel — virnjuietne,
H) /ccA, fiualu du qnaliti
appetitlech = an^etiäsaiit, gexchmecherlech = »ucculeiit, gewineklech = ordinaire, voir 107,
0) fer seit h foriiier des uouib d'arbrcs
Kppelter = poiniiiier, HiAtelter = noibütior,
10) 2£cA indique l'esu&ce, l'^tat, la üituilitude
ikelzech = deyoütaut, gUUech = jauuatru, mittetch =
faiiueux, rule/iecA = groaaier.
Minium tewiiiiitaJH
uns tirm
nun
fiaulre. Von Dr. MatUiius Mttllur, mit» in Xiibclin^rn nnb Martin Blum, Ilfarrrr iu i>(tii»fcor|-
IX.
Karl von Mansfelt oder BltuiNfold.
Won fiuftmburg au« breite ftdj tit (Tongrrgalton fpätcr tiad)
Xxiittdjlanb, fcen Slitbfrlatttcit imb iiiflbcfoiibert Sündern aud unb ftiftclc
tingr^rurr biel (Mutcö burdj bic «Srjic^iing btx mibliüjtu ^ugtttb.
^ii feiner ^(ininl^ftnbt ßurcinbiirß, ivo bad Hnbciiltit ou ftiucii
Ütoler nud) fyculc uod; Icbcnbig erholten ifl, geiiüfj Karl no» Mansfeld
Qroßeö ttnftljtn. Srt)on brri 3ü))« t«>4 feiner jiucittn 9ti1d(tf)r Don
9loin, alfo im ^aljrf 11127, am 27. <£cpkmbtr, iviirbe tr jiim Qciflü^cit
f&tixatl) brö ^rouitijiütral!)e3 goMfjIl. tttrityiut burrtj (chic ®djri|tttt
uub [eilten (jo%rlMulid)ni( prttftcrlidjtu ©mibtl, übtr btn niid) jutndft
»07
Recommended