JEAN GALTIER BOISSIERE

Preview:

Citation preview

JeanGaltier-BoissièrePendantplusdecinquanteans,JeanGaltier-Boissièrefutl'unedesfiguresduParislittéraireetjournalistique.Morten1966àl'âgede84ans,ilest,depuis,tombédansunoubliinjuste.DelamêmegénérationqueCéline-cellequiconnutl'horreurdelaGrandeGuerre-,ildéfenditl'exiléàuneépoqueoùcen'étaitpaschoserépanduedanslapresse.IlluipermitnotammentderépondreàRogerVaillandquil'avaitbassementattaquédansunorganedepressestipendiéparMoscou,LaTribunedesNations.

LeCrapouillot(1957)LeséditionsduLérotonteulabonneidéedepublierunchoixdeseschroniquesparuesdanslarevueLePetitCrapouillot,petitesœurduCrapouillotqueGaltierfondadanslestranchées.Encetteannéeducinquantièmeanniversaired'Unchâteaul'autre,quimarqualegrandretourdeCélinesurlascènelittéraire,nousreprenonsl'articleenthousiastequ'ilfitparaîtredurantl'été1957.(Bulletincélinienn°283,février2007)

"...LeretournementdetendanceaétésiimpétueuxquemêmelesimpérativesconsignesdesilenceduFigarolittérairesetrouvèrentemportéesetqu'AndréRousseaux,abandonnantpourunefoisSimoneWeiletlePèreTeilharddeChardin,eutlicencededéverserdesflotsdebilesurlevieux"chevalderetour",aunomdesrésistantsenpeaudelapin(j'appelleainsilesplaisantinsquicroientfermementavoirsauvélaFranceenciselantpendantquatreannéesdesquatrainsvengeurscontreGoeringetGoebbels,qu'ilspubliaientenserrantlesfesses,sousdefauxnomsdansdeslibellesultra-confidentiels).EtleRousseauxd'écrire,littéralementécœuré:"L'histoirenerepassepaslesplats,ditCéline,maisilyadesbanquetslittérairesoùl'onrepasselesvomissures.Noussommesservis".(Chevauxderetour,LeFigarolittéraire,6juillet1957)."

JEANGALTIERBOISSIEREet

D'unChâteaul'autre

AchilleBrottin Nartre Clauriac

"Lespremierschapitresdecessouvenirs,étiquetés"roman",seprésententcommeunesuitedebrèvesséquencesdecinéma:Célinerodesonappareildeprisesdevueenlebraquanttouràtoursurleprésent,surlepasséprocheetsurlepassélointain.Leprésent:saviebanlieusardeavecsafemmeLili,sesmolossesetseschats,dansunevilladeMeudon-Bellevue;sesdémêlésavecsonéditeurGastonGallimard(Brottin),"leladre"(lebagneGaston),"vieuxmerlanfritlibidineux",directeurdela"RevuePonctuelled'Emmerderie",qui,juchésursesmilliards,s'amuseàregarderl'écrivaincreverdefaim,etquecelui-civoueàunetrèsprochainependaison,luietsacliquede"fauxenculés",sesaccrochagesavecsesvoisinsméprisantcemédecinquinefaitpaspayersesconsultationsetnepossèdepasd'auto;sesinsultesàsesprincipauxennemis:Trissotin-Tartre(Sartre)-"àmesgenouxpendantlesfritz,passéidoledelajeunesse,GrandSârblablateux"-MmeTriolette,épouseLarengon(Aragon),quitraduisitleVoyageenrusse,Mauriacenfinetsoncirque-"pissotièresmutinesetconfessionnaux".

PrisonDanemark

"Lepassé,c'estsafuitedeParisquiévitaàl'auteurdeBagatellespourunmassacred'êtresciéentredeuxplanchesouréduitengibelotte;lesacintégraldesonappartementdelarueGirardondontlesmeublesfurentvendusàDrouotaubénéficedeshérosdesbarricades;puis,aprèssonséjourenAllemagne,sesdix-huitmoisdecachotetseslonguesannéesderésidencesurveilléeauDanemark(oùl'onassassinaitdanslesprisons-d'aprèslui-commeonzigouillaitenFranceaprèslaLibération).Cettelonguepréparationàl'entréeentranses,cespremierstournisduvertigeverbalcélinien,nesontquemenuszakouskis:leplatderésistance,c'estleséjourinfernal,apocalyptique,àSiegmaringen(sic),des1142collabos,condamnésàmortensursis,aussidétestésdesFrançais,nouveauxvainqueurs,quedesFridolins,nouveauxvaincus,bombardéssansmerciparlesescadrillesalliéesetattendantavecterreurl'arrivéedesSénégalaisà"coupe-coupe".

Sigmaringen

PétainetLaval

"Auchâteau,"fantastiquebiscornutrompel'œil",desHohenzollern-expertsenchausse-trappes,couloirsàbascules-résidentPétain,"ledernierroideFrance:Philippeledernier"etsesquatorzeministres,Laval,leconciliant-né,GrafvonBrinon,"animaldesténèbres",AbelBonnard,Bichelonne,plusquinzegénérauxetseptamiraux!Lafiguration-plusoumoinsintelligente-delacollaborationestlogéedanslepatelin:lesmouchards,lecommissairespécialPapillon,lefouCorpechotquis'étaitpromului-même"AmiralauxEstuairesd'EuropeetCommandantdesdeuxberges";leshabitantsdel'HôtelduLöwenréquisitionné,dontlepatrondevintfouaprèsavoirvuses"gogs"déborderdanslesescaliers;unfauxévêquecathare,ClothildemaîtressedélaisséeduspeakerHérold-Carthage,lepolicierBoisnièresditNeneuilmaniaquedeladénonciationquiavaittrahitoutlemonde,unvieuxménagedemusiciensmuésen"bûcheronsdechoc"etrouésdecoupsparleursgardesaunomde"l'HiverparlaJoie";PalmaladeenfinditRestif,tueurspécialisé."

CommissairePapillonApeinej'étaisdevantnotreporte,le11,unboucand'enbas!...etdesordres!..."Laissezpasser!laissezpasser!"commequelquechosedelourdqu'onmonte...lesgensdesgogsyvontpourvoir...ilsobstruent!...los!los!oh!maisc'estunhommelepaquet!...trèsgrospaquet...desflicsquilemontent,lehissent!...là,çayest!ilestficelé!...mêmeenchaînéqu'ilest!etquelleschaînes!...ducouauxchevilles!ilsesauverapas!...ah!maisdiable!j'ysuis!...c'estleCommissairePapillon!satronche!ilesttellementtuméfié!l'état!...quepresquejel'auraispasreconnu!...boursouflé,double!triple!commelespiedsdessoldatsdelagare!qu'est-cequ'ilsyavaientmis!soigné,lesfritz!...jevousaipasdit,jeleconnaissais,cePapillon!...CommissairespécialdelaGarded'HonneurduChâteau..."spécial"attachéàPétain...l'aventure!...jevoyais,jecomprenais...jesuisassezlongàcomprendre...jeveuxcomprendretrèsscrupuleusement...jesuisdel'écoleRibot..."Onnevoitquecequ'onregardeetonneregardequecequ'onadéjàdansl'esprit"...jel'avaisconstammentdansl'espritleCommissairespécialPapillon!...etdepuisbiendesmois!...depuislemomentqu'ilm'avaitdit:"Vous

L'amiralCorpechotVouspensezqueceCorpechotonl'avaitarrêtédixfois...vingtfois!...etvingtfoisrelâché!...plusaucuneplacedanslesAsiles!...[...]JevousdisaisqueCorpechots'étaitpromuamiral...iltrouvaitqu'ilavaitdestitres,bienplusdetitresqueceuxduChâteau,amirauxdebureaux,dugrandEtat-MajorDarlan!...etd'abordl'article75!...décorédel'article75!...pasinventécelui-là...mandatettout!trèsréel!traquésérieux!...lapreuvecommeilétaitparti!...poil!...lederniertrain!garedel'Est!...ilsyavaientpupiquerquesonfils,safemme,sabelle-sœur...toutcejolimondeàDrancy!...uneminutedeplusilsl'avaient!...etc'étaitvrai!...j'avaislulerapportchezBrinon...etsoncurriculumexact...ilavaitétééchotieretpuisrédacteurenchefdugrandhebdomadaireyachtique"Boutdehors!"vouspouviezparlerdeluiàBrême,àEnghienouàl'îledeWight!...ons'inclinait!...ilfaisaitqu'unaveclesrégates!..."Corpechotl'adit!..."c'étaittout!l'autorité!siDoenitzl'avaiteufacile!..."CorpechotvousêteslaMarine!überalles!...vousvengerezlaFranceetDunkerque!"là-dessusilss'étaientembrassés..."Trafalgar!Trafalgar!..."d'oùvousletrouviezlà,l'article75au

savezDocteur!onyva!"mêmec'estlajusticeàmerendrej'yavaisrépondutac!net!..."Commissairevousyperdreztout!c'estunpiège!...ilsvousramènerontenbouillie!restezauChâteau!"basta!...ilenavaitfaitqu'àsatête!...elleétaitjoliesatête!...ilétaitpasleseulsurcetteidéedepasserenSuisse!...pardi!...les1142l'avaient!...(D'unchâteaul'autre,Poche,1968,p.265).

derrière...ettoutesafamilleàDrancy...maisqu'ilsavaitplusquoiniquès!...Corpechot-vous-êtes-la-Marine!...vouspensezqu'ilavaitfalluqu'ilsedonne"Corpechot-vous-êtes-la-Marine"!qu'ilmérite!...(D'unchâteaul'autre,Folio,juillet1988,p.196).

Fauxévêquecathare....Epiantbientout!...droite,gauche,devant...arrière...enmêmetempsquelessignesdecroixetlemarmonnage"aunomduPère!..."maislatrèsforteimpressiontoutdesuite!...uneffet!jelesvoyaisdépiauterClothilde,lafoutreàpoil,d'abordetd'un!tellementilsétaientfurieux!excédés!plaintesetsoupirs!lànet,ilssetaisent!ilsarrêtentdelatraiterdetout!..."cabot,bourbe!menteuse!..."l'évêquebénissant,ilssedemandent?...enfincetteespèced'évêque...d'oùilsort?...ilvaoù?...auxgogs?...etqu'ilarrêtepasdebénir!...Jemedismoi,"ilvientpeut-êtrepourmoi?...c'estpeut-êtreunchienlit?peut-êtreunmalade?...non!non!ils'approche,ilmefaitsignequ'ilveutmeparler...d'oùilmeconnaît?-Docteur,jesuisl'évêqued'Albi!"Etpuisàl'oreilleilajoute:"évêqueocculte!"Ilmelechuchote!ilregardetoutautourquepersonnel'entende."évêquecathare!"Mevoilàfixé!...jeveuxpasavoirl'airsurpris...biennaturel..."Oh!certainement!"Ilveutmerenseignerencoreplus."Persécutédepuis1209!"Jelefaispasentrerdansnotrechambre,qu'ilrestesurlepalier,làilestbien...toutenmeparlantilbénit,debout...toujoursetencore!-"JesuisauFidelis,Docteur!lessœurssontparfaites!...vouslesconnaissez?...jemetrouvetrèsbienauFidelis!certes!maissetrouverbienn'estpastout!n'est-cepasDocteur?...-Ohnon!certainementMonseigneur!-Ilmefautunlaissez-passerpournotresynodedeFulda...vousavezentenduparler?-Ohoui!monseigneur!-Nousseronstrois!...moi,deFrance!...deuxautresévêquesd'Althanie!...oh!nousnesommespasauboutdenospeines!Docteur!-Jepensebien,monseigneur!-Vousnonplus,monfils!"(CA,Gallimard,folio,p.284).

BoisnièresditNeuneuil-Toutdemême,lisez-moicettelettre!"Ilytient!...jeregarded'abordlasignature...Boisnières...jeconnaisceBoisnières,ilalagardedes"allaitantes"auFidelis...lapouponnièreduFidelis...c'estluiqu'empêchequ'ilsepassedeschoses,queçasetiennemal,entrefemmesàmômesetles"bourmans"duFidelis...ilssontaumoinstroiscentsflicsrépartisenquatrechambrées,deuxétagesduFidelis,flicsdetouteslesprovincesdeFrance,qu'ontabsolumentplusrienfoutre,repliésdetouteslesPréfectures...BoisnièresditNeuneuilestde"gardeàlapouponnière"...policierdeconfiance!..."quepersonnepénètre!"Neuneuiletsesfiches!...ilaunfichier:troismillenoms!ilytientcommeàsaprunelle!...lesfifisluiontprisl'autreœil,combataumaquis!vousdires'ilpeutêtredeconfiance!...jeveuxpasliresalettre,j'aipasletemps!...jeconnaisunpeuleBoisnièresNeuneuil!sûrildénonceencorequelquechose...quelqu'un!peut-êtremoi?...jeleconnais!unfastidieux...borgne,galeuxàfuroncles,et"service-service"..."Ildénonceencorequelqu'un?-Oui,Docteur!oui!moi!-Aqui?-AuChancelierAdolfHitler!-Tiens!c'estuneidée!...-Qu'ilm'avupartirenauto!oui!moi!partirallerpêcherlatruiteaulieudesurveillerlesFrançais...jenenierien,Docteur!remarquez!c'estunfait!jesuiscoupable!Neuneuilaraison!maisvousnevoulezpaslirecettelettre?-Vousm'aveztoutditCommandant!...l'essentiel!(D'unchâteaul'autre,Poche,1968,p.296).

"Avecsaverveincomparable,Célineabrosséunegaleriedetableauxdegenred'unburlesqueachevé:undînerchezAbetzaucoursduquelAlphonsedeChâteaubriantlancetoutunservicedeporcelaineàlatêtedel'ancienambassadeurquiareprochéaudirecteurdeLaGerbedechanterfauxlaChevauchéedesWalkyries;uneétonnanteconversationavecLaval,vrai"bicot"delaIIIe-"Oneuttrèstortdeleflinguer,ilvalait,jedis,dixMendès"-;levoyageépique,parunfroiddeloup,delaDélégationdeSiegmaringenaux

obsèquesduministreBichelonnemortenPrusseorientale,dansletrainspécialcapitonnéqueGuillaumeIIavaitfaitaménagerpourleShahdePerseen1914.Enfinunépoustouflantmorceaudebravoure:pendantlapromenadedumaréchaldanslacampagne,suiviàdistancerespectueuseparsesgénérauxetsesministres,éclateunviolentbombardementd'avions.Lecortègedesofficielsseréfugie,affolé,sousunpontquiprécisémentestviséparl'ennemi,ettouslesofficielsdediscuterlepartiàprendre,lorsquesoudainlevieillarddes'écrire:"Enavant!"enlevantsacanne,sortdedessousl'archeetentraînesonmondeverslechâteau,endevisant,sanspresserlepas,aveclegénéralmanchotDebeney,tandisquelesbombeséclatentdechaquecôtédelarouteetquelesrafalesdemitrailleusericochentsurl'herbeetsurl'eau:"J'aivumoi,jepeuxledire,conclutCéline,leMaréchalsauverl'Haute-Cour".Oeuvred'unprodigieuxvisionnaire,d'unpersécutépersécuteurdegénie,et,n'endéplaiseauxcritiquesdemauvaisefoi,delamêmeveineetdelamêmevaleurqueVoyageauboutdelanuit,etqueMortàcrédit."JeanGALTIER-BOISSIERE(LePetitCrapouillot,juillet1957).

LerepaschezAbetz

(...)Jevoisqu'ons'entendaitadmirablement...d'accordsurtout!...lacélébrationdelaVictoireplacedelaDéfense,touteslesdélégationsd'Europeautourdelaformidablestatue,dixfoisplusgrosse,large,haute,quela"Liberté"deNewYork!quelquechose!l'Aèdeàl'Honneuretsabarbe!C'estàcemoment-là,jenesaispourquoi,qu'ilssesontmisànepluss'entendre...Chateaubriantréfléchissait...Abetzaussi...Hoffmannaussi...jedisaisrien...Chateaubriantromptlesilence...ilauneidée!...-VousnetrouvezpasmoncherAbetzquepouruntelévènement?L'OpéradeBerlin?l'OpéradeParis?lesdeuxorchestres?-Certainement!certainementmoncher!-LaChevauchéedesWalkyries!leseulair!oh,leseulair!celui-là!Nousétionsaussid'accord!toutàfait!laChevauchée!Maisvoilàqu'ilnouslasiffle!laWalkyrie!...etfaux!laChevauchée!...illachantonne...encoreplusfaux!...ilmimelatrompetteavecsonpiolet!desaboucheaulustre!commes'ilensoufflait!...tantqu'ilpeut!...Abetzsepermetunmot...-Chateaubriant!Chateaubriant!jevousenprie!permettez-moi!...latrompetteseulementsurledo!...final!final!passurlesol!cesontlestrombonessurlesol!pasdetrompettes...paslatrompette,Chateaubriant!-Comment,paslatrompette?Làjevoisunhommequisedéconcerte!...d'unseulcoup!lepioletluitombedesmains...uneseconde,safigurechangetoutpourtout...cetteremarque!...ilestcommehagard!...c'estdetrop!...ilétaitenpleinenthousiasme...ilregardeAbetz...ilregardelatable...attrapeunesoucoupe...etvlang!yenvoie!etencoreuneautre!...etuneassiette!...etunplat!...c'estlafêteforaine!pleinlatête!ilestremonté!toutçavaéclaterenfacecontrelesétagèresdevaisselles!parpilleenmiettesetvlaf!...ptaf!...partout!etencore!c'estdujeudemassacre...le

LapromenadedePétain

Jevousdisaisdonc...j'aperçoisMarion!luiaussiétaitdelapromenade...maisàgrandedistancedePétain!...ilsétaientpasàseparler...oh,dutout!...touslesrégimes,touslestemps,lesministress'haïssent...etpire,aumomentquetoutcroule,culbute!...fâcherieabsolue!...l'effrénésiedetouteslesrancœurs!..là,c'étaitaupointqu'ilsosaientmêmeplusseregarder!...qu'ilsenavaientsurlapatatequ'ilsseseraientmassacréslààtable,auxrepas,d'unœildetravers!...ilsaiguisaientleurscouteauxentrelapoireetlefromage.(...)Doncvouscomprenezlapromenade...distances!Protocole!pasquestiondebras-dessus,bras-dessous!...trèsloin!...trèsloinlesunsdesautres!...leMaréchal,Chefdel'Etat,trèsenavant,ettoutseul!sonchefd'Etat-MajorDebeney,lemanchot,troispasenarrière,etàgauche...plusloin,unministre...plusloinencore,unautreministre...queueleuleu...séparésparaumoinscentmètres...etpuislesflics...laprocessionsuraumoinstroiskilomètres...onpourradirecequ'onvoudra,jepeuxenparleràmonaisepuisqu'ilmedétestait,PétainfutnotredernierroideFrance."PhilippeleDernier"...lastature,lamajesté,tout!...etilycroyait!...d'abordcommevainqueurdeVerdun...puisàsoixante-dixansetmèchepromuSouverain!quiquirésisterait?...raidecomme!(...)Lesbombesleurarrivaientautour,presquedessus!...surnousaussi!fichtre!...lecarrouseldansl'air!...cequ'ilsvoulaient,passorcier,c'étaitcroulerlepont!...lepontdetoutletraficUlm-Roumanie...percuter!...nousenpleindessous!...Pétainetlaprocession!Mimis!ilsfiniraientparviserjuste!...toutlepontsurlerab!(...)Sionrestaitlà,unechosesûre,nostêtes,qu'onprendraitlepont!totalité!leursbombeséclataientpresquesurnous!pleinleDanube!...amont!aval!...ilsrectifiaient!...(...)Pétainqu'avaitencoreriendit...l'adit!..."Enavant!"etmontréoùilvoulait!"Enavant"!...sacanne!"Enavant"!...qu'onsortetousdedessous

coupdesangd'Alphonse!quecepeigne-culd'AbetzsepermetquesaWalkyrieestpasjuste!l'arrogancedecepaltoquet!ahcélébrationdelaVictoire!salut!...ptaf!vlang!balistiqueettêtesdepipes!...illeurenfout!...fureur,ilseconnaîtplus!siilsplanquentleurstêtesl'AbetzetHoffmann!l'autrebord!souslatable!(D'unchâteaul'autre,Gallimard1969,p.250).

l'arche!qu'onlesuive!"Enavant!"(...)Jevoyaislesrafalesricocher...surl'herbe!...surl'eau!...lesherbessauter,fauchées!...ilstiraientcommedescochons!...lapreuve,personnefuttouché!...(...)LeretourauChâteau...lechefentête...etsouslesrafales!...ettoutelaqueueleuleudeministresgénérauxamiraux...bienrajustésreboutonnés...trèsdignes...etàdistance!...(D'unchâteaul'autre,Gallimard,1969,p.149).

C'estunevéritablesommeconsacréeàl'auteurquirévolutionnafondamentalementlalittératurefrançaisequeproposelarevuelittérairenon-conforme"LIVR'ARBITRES"danssadernièreparution.Louis-FerdinandCélineesteneffetàl'honneurdecenuméro33particulièrementricheetfoisonnant.Vouspensezdéjàtoutconnaîtredel'auteurde"Voyageauboutdelanuit"?Latrentainedecontributeursayantparticipéaudossierde"LIVR'ARBITRES"vontvousdémontrerlecontraire!Touslesaspectsdelavieetdel'œuvresontprésentésetétudiésautraversd'entrevues,d'analysesetdetémoignages.Prèsde100pagessontainsiconsacréesàl'ermitedeMeudon.EmericCian-Grangé.AcommandersurlesiteLivr'arbitreouàlaNouvelleLibrairie75006Paris.

Lorsquel'onévoquel'œuvredeLouis-FerdinandCélineetlabandedessinée,onsongeimmédiatementàTardietàsonadaptationdu"Voyageauboutdelanuit".Pourtantau-delàmêmedel'adaptationdesestextes,Célinea,parsanarration,sonusagedelatypographie,salangue,inspirédenombreuxauteursdebandesdessinées,tandisquelui-mêmeétaitlecteurdebandesdessinées.LesliensentreCélineetlabandedessinéesontdoncmultiplesetcomplexes.Lalecturedebandesdessinéesa-t-elleeuunimpactsurl’universcélinien?Ya-t-ildesphénomènesd’intertextualitéentrel’œuvrecélinienneetlabandedessinée?Peut-ontrouverdanslabandedessinéedestraces,deseffetsoudessouvenirsdelalecturedeCéline,notammentchezTardi,endehorsdu

PARUTIONS

casparticulierdesillustrations?Etdanslesœuvresd'HergéoudeManuLarcenet?(AuteurBastienBertineSortiele13mai2021,35,00Euros).

www.celineenphrases.frmouls_michel@orange.fr

Cete-mailaétéenvoyéà{{contact.EMAIL}}VousavezreçucetemailcarvousvousêtesinscritsurCELINEENPHRASES.

Sedésinscrire

©2021CELINEENPHRASES

Recommended