7
199· PONTIFICAL DE SENS. XII- SièCLE, FIN Sens; bibIiotMque municipale, ms. 9- Fol. A. et B. D'une écriture un peu plus récente que Je reste du manuscrit (xme s.) - A.• [Benedictio patenae et calicis]. - Ad vestes sacerdotales. _ .8enedictio anuli. - Benedictio baculi.• - B. (Benedictio cinerum.] - • Re\-erendo N. Seno- nensi uchiepiscopo metropolitane sedis dignitate conspicuo, c1erus et populus ù/. ecclesie totius devotianis farnulaturn, credimus cels.itudinem vestram non Iatere quod nosua eccIesia sua sit viduata pastore ...• L'ordre des feuillets (chiffres 1 l'encre) a bouleversé par le relieur; il faut le ainsi qu'il suit: fol 1 1 8, 9 à 63, 6.t à 87, 88 à 93 : c'est dans cet ordre qu'ils vont être décrits ci-après.

- Bo Bo. 6 - MusMedSENS SENS 19S. FRAGlŒNT DE PONTlFlCAL. XIII' SIèCLE Sens; bibliothèque municipale, ms. 8. Fol. Il. En haut du feuillet, note de J'abbé Lebeuf: c Ecrit au XIIIe

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: - Bo Bo. 6 - MusMedSENS SENS 19S. FRAGlŒNT DE PONTlFlCAL. XIII' SIèCLE Sens; bibliothèque municipale, ms. 8. Fol. Il. En haut du feuillet, note de J'abbé Lebeuf: c Ecrit au XIIIe

SENS

SENS

19S. FRAGlŒNT DE PONTlFlCAL. XIII' SIèCLE

Sens; bibliothèque municipale, ms. 8.

Fol. Il. En haut du feuillet, note de J'abbé Lebeuf: c Ecrit au XIIIe si~e. C'estun Bênédictionel épiscopal.• -D'une autre écriture que celle du manuscrit: béné­diction épiscopale pour le premier dimanche de l'Avent.

Fol. 3 à 84· Bénédictions épiscopales pour l'année liturgique. _ 3. c Dominicar- in Adventu Domini.1~ 9· c ln die [Natalis Domini.] Ad minaln. • _ 10. c lnnat. s. Stephani.• - 21. c Initio quadragesime.• _ 28. c ln die sancto (Pasche). •- 42. c De sancta Pentecosten.• - 43. c ln nat. s. Iohannis Baptiste.• _ 46.c In Assumptione sancte Marie virginis.• - SI vO. c ln natale 5. Andree apost. •- 52 vO. c In dominica [1'] post Pentecosten.• -66.• Dominica XXIIU.• _ 66 vo.c In natale unius apostoli.• - 70 vO. c ln nat. plurimarum virginum.• _ 7'­• 8enedictio cottidianis diebus.• - Bo. c Quando in tribulatione missa celebratur. »- Bo vO. c In s. Vincentii [mart.]. » - 83. c Inventione s. Stephani. • _ 84 « Des. Laurentio. »- Le fol. 86 est resté blanc.

Ce manuscrit est un fragment de pontifical qui contient seulement les bénédic.tions épiscopales pour l'année liturgique. L'absence de fêtes locales empêche dedésigner l'église pour laquelle il a été composé et copié. L'écriture et l'ornemen­tation dénotent le XIIIe siècle.

Parchemin. - 86 If. à longues lignes moins le fol. 8.5. - 233 sur r67 miU. _ Jolies initialesfleuronnées 5ur fond d'or. - Initiales festonnées vermillon et azur alternativement.

Reliure peau myrtille sur cuir; traces de fermoirs (Chapitre).

199· PONTIFICAL DE SENS. XII- SièCLE, FIN

Sens; bibIiotMque municipale, ms. 9-

Fol. A. et B. D'une écriture un peu plus récente que Je reste du manuscrit (xme s.)- A.• [Benedictio patenae et calicis]. - Ad vestes sacerdotales. _ .8enedictioanuli. - Benedictio baculi.• - B. (Benedictio cinerum.] - • Re\-erendo N. Seno­nensi uchiepiscopo metropolitane sedis dignitate conspicuo, c1erus et populusù/. ecclesie totius devotianis farnulaturn, credimus cels.itudinem vestram nonIatere quod nosua eccIesia sua sit viduata pastore...•

L'ordre des feuillets (chiffres 1 l'encre) a ét~ bouleversé par le relieur; il fautle r~tablir ainsi qu'il suit: fol 1 1 8, 9 à 63, 6.t à 87, 88 à 93 : c'est dans cet ordrequ'ils vont être décrits ci-après.

Page 2: - Bo Bo. 6 - MusMedSENS SENS 19S. FRAGlŒNT DE PONTlFlCAL. XIII' SIèCLE Sens; bibliothèque municipale, ms. 8. Fol. Il. En haut du feuillet, note de J'abbé Lebeuf: c Ecrit au XIIIe

Fol. 1 à 9. Ordinations. - I. • PIa/mis/a, id est c.1tJM,~ absqlU scintliaejJisc()pi, sola iussione fmsbiteri, officium SUSClpat canlant/i, diceltle $ibi jwabi­k1'O : Vide ut quod ore cantas, corde creda5, et quod corde credis, operibus pt"obcs.Mmsis auiem pi",i, ~rti. Jcptl"'i Li du,m., sabo/oru". die j" duoduim lu/ioni·bus, ~Qm Ilntiplrorwm ad 'rU,oitum d,x«"", dat fN1mi/ex orati<mem. Deindearcluiijaœnus. SiM caswla. h4bens eorum qui ordlrumdi stml pre nut"iims nomlrta,VQCtU ros Mmi"4Jim 'Ui ab episcopo iKnuiCIlKIur u, ordlllibNs desig_lis .•

Fol. I. • Ordo hosliariorum. Host;",i;, cu", ord"ulI'ltUl', poslqU4m lib arcJuaiaumoj,lstJ"U{;ti Irlai,," 'l'4aUtu Ir, domo Dei ùlKant 'Dnt'a",;, ad suggestionem wchidia­coni "tu/al ns episcopus th ait",j clat~s «duie. ln primi, debd fier; deâW. Pouappd/alionem. clava udesie dal episcopus diuns : Sic agite. quasi reddituri Deorationem... Et poska t,lUlaJ eis aTc1ualaCO"fU Mstl"m euksie... - 1 VO. Ordinatiolectorum. LutoTes, cum ordltu,"'ur, facial de il/ls vtTbum episcot>us ad pkbem...Post hu, sputante pkbe, lu1W: dat eis codicem de lJW' Jut"Ti SU"t... - 2. De exor.cistis. Exorciste, cum oTdi'la"tuT, acûpianl tk ma"" episcopi libeU"m in quo sCTiptisunl exoTCismi, diunle il/is episcopo plane: Accipite et commendate memorie, ethabete potestatern imponendi manum... - 2 va. De acolitis. Acolili, cum oTdi­nanJ"T, primllm ab episcopo doceantf.T ql4aliteT i" olJicio suo agere se delleant, etab aTChidiacono accipiant. cero/eTaTium cmn cerro fit scia"" se ad lUcenderfda eaksieIrtminaTia mancipaTi. Accipiallt el urceolum vacfmm ad in/underfdum vin"m inellcharistiam cct'paris Cltn·sti. PTe/alio acolitarl.m f4t lectio : Deum Patrern omnipo­tentcm, fratres karissimi, suppliciter deprecemur ut hos famuJos suos ia... - J.Benedictio fil col/ecta. Ornnipotens sempiterne Deus, fons lucis et origo bonitatis...•Aucune autre prière: les formules, pour la présentation du chandelier et de laburette vide ont été ajoutées par une autre main.

Page 3.• Ordo qualiter in romana Ecclesia subdiaconi, vel diaconi et presbiteriordinandi sunt. POStQflalll alltip"onflln ad inJroitlwJ dixtTine, data oratione, venitarchidiaconus, el oUerl eos qui ordinandi SI.'" pontifici, ita dicens : Postulat sanctamater Ecclesia catholica ut hos presentes electos ad onus subdiaconii, vel diaconii,sive presbiterii ordinetis. - 3 \,0 - Interroge! episcoplu : Scis illos dignos esse ?Resfxmdel : Quantum humana fragilitas nosse sinit, scia et testificor ipsos essedignos ad huius onus officii. - El tlmc a'Jnltlltiet j>onJi/ex in~ dicerfs : Auxi.liante Domino Dea et Salvatore Ihesu Christo, ln, eligimus in ordinem subdiaconii,vel diaconii, si"e presbiterii fraues hasde titulis sibi dispositis et ascriptis. _ 17..nunJiatio : Si quis autem habet aJiquid contra has "iros, aut propter Deum dimit­tat, aut cum fiducia exeat et diat. Verwntamen mernor sit communionis sue.- Et pou modicum interva/lum dicat episcopus Mm oraliontm : Oremus, fratteskarissimî, ut Deus omnipote.ns gtatiam Spiritus sancti sui super nos elcctosquenostros dignetur effundere... - Post Itu, I1tCIp.t canlqr kyrrieleison ClI:m khnia,'Pros/Talo episro/JO ante alUn cum cderi, qui ordiNandi sunt.•

J'8 LES PONTIFICAl'X MANUSCRITS

Page 3: - Bo Bo. 6 - MusMedSENS SENS 19S. FRAGlŒNT DE PONTlFlCAL. XIII' SIèCLE Sens; bibliothèque municipale, ms. 8. Fol. Il. En haut du feuillet, note de J'abbé Lebeuf: c Ecrit au XIIIe

SENS3'.

Fol. J \,0•• Ordo subdiaconorum. _ 4 _ SubdiaC01Ci ~HJ _~. 1 ". • , ." .. 1"411 ''', tfllIama"us Imposltl(HI,em ft01I acâ"iu1U JIonleNam de ma"u ;. - .,,;.' .J....

. , y-' eylSC"yl amy.a," t'Q.CU.<lm etcaJu:~ •.~'~.um. pOe maPJ~ t'aO archidiaumi accipiant tm:eo/um cum aquamanileac "UHI<H<:'KlIml. ronuntlat sil:tU kctio dicenda : Videte cuius minist ri b"t dit E'd . e URl vo IS. ra ur. t 1 eo, SI usque nMC fuistis tardi ad ecclesiam... Oblationes que veniuntln ~tare:.. Palle vero que sunt in substntorio... Ideo vos admoneo ut tales vosexhibea~ls ut Dea placeTe possitis. - Pre/acio su6diaconi ut la/io : Oremus Deumac Dommum nostnun ut super servos suos - 4 vO _ ill. quos ad subdiaconatffi' A:_ us

o ClUm est ""O..atus digere... - Dralio et diaconus: F1octamus, Id collt:ct4: Dominesancte, ~ater omnipote~s, ete~e De~s, benedicere digneris hos famulos tuos quosad subdiaconatus offioum eligere dlgnatus es... gratiam consequantur. Pero _Tune tradat ers episœf>tu nttltlipuJos dicens (en marge el en écriture du XIiIe siècle:« Accipe manipulum in manibus tuis ad extergendas sordes cordis et corporistui. 1) : ln nomine Patris et F. et S. s. Amen. 1 (Aucune mention de l'amict, ni de latunique, ni de l'épistolier; celle de la tunique a été ajoutée.)

Fol. 4 vO. « Ad diaconos ordinandos. Facto. tJCamimttione, et accepta pro/essio~,querat e"'15col)1u a cjrcumstanti6u.s : Placet vobis hec consecratio ? _ Quibus res­pondetltibtu : Placet, prOStquat11r episcolms - 5 - Commune votum communisoratio prosequitur (sic) ut ü tocius Ecclesie prece... gracia sanctificationis eluceant.Pero - Diaconi, CUIII ordinant"r, solus episcop,U, qlli eos bt:~dici!, manr41n suf>1'acapita singluomm ponat {en marge et d'une autre main: • dicens : Accipite Spiri­tum sanctum 1) ... Prt/alio diac01UJflmJ : Oremus, dilectissimi, Deum PatTem omni­potentem, ut super hos famulos suos quos ad sacrum ordinem diaconatus dignaturassumere... - 5 VO. Consecratio diaconar'um. Deus honorum dator, ordinum dis.tributor...• (Le dialogue initial de la préface est d'une autre main: xmll s., aucuneinterruption; aucune mention de la prière: • Accipe Spiritum sanctum ad robur....)- 6.• Tune indue! eos sto/a, dicul-S sing1llis: ln nomine Patris et F. et S. S. accipestolam iocunditatis quam irnmaculatam perferas... - 6 VO• Seqllitl4r bt:~dictio :Domine sancte, spei, fidei, gracie et pro(octuum remuneralor... - Tlmc de! l1/is

episcopus üxtllm et'/Jngdi01't4m dicens : Accipite potestatem legendi evangelium inKclesia Dei. 1 La remise de la dalmatique a été ajoutée (XIIIe s.).

Fol. 6 vo.• Ordo presbiterorurn. Fac!a electione el accepta '/Wo/tssione ordinandorumpresbiterorum, dical episcopus. P,onuntiatio : Sit nobis, quesumus, fratres, commu­nis oratio, ut hii - 7 - qui in adiutorium et utilitatem vestre salUlis eJiguntur,presbiteratus benedictionem.... obtineant. Per. - Presbi/eri, cum ordi""ntur, epis­wpo tOS 1Jenedicente et mallum super capita toruHJ tenenU, eliam omnes '/Wesbiteri,qui ibi prtsentes nml, manU! SIUlS super capita ilJorum tentant. Pre/alio '/Wesbitero­,"um sicut Jtclio : Oremus, dilectîssimi, Deum Patrern omnipotentem, ut super hosfamuJos suas üJ. quos ad presbiterii munus e1~t.. - 7 vo. CoMt:crlJlio presbilero­""" : Vere dignum... deTne Deus, honorum dator et dbtnbUlor omnium dignita-

h et," "-T.II. ..

Page 4: - Bo Bo. 6 - MusMedSENS SENS 19S. FRAGlŒNT DE PONTlFlCAL. XIII' SIèCLE Sens; bibliothèque municipale, ms. 8. Fol. Il. En haut du feuillet, note de J'abbé Lebeuf: c Ecrit au XIIIe

tum, per quem proficiunt uniVeBa... - 8. Hit: re/fedat stoIam super AU"In'um du.trum et die," : Accipe iugum Domini mei dicentis : lugum meum suave est et anusmeum leve. - Hic toaiid casuJa diuM : V\eSle nuptiali induat te Dominus. Ru!'.Dea gratias. - Sl'[Mltur bendidio : Deus sanctificationurn omnium auctor, cuiusvera consecratio... - 8 vO. Exp/dis aldem twlJiio"ibus. ««jpiatS ole1fm ejJisœpus/tu:jat GrIICem in ",uibuJ sacudotum dKetlS : Consecrare el sanctificare digneris,Domine, manus istas...• - En marge et d'une autre main (xIIIe 5.), mention duVenj uuWr. - 9.• HO(; faclo. aCÛpltU potenam cum obltUis et callUm Cff".. t'ÙW, elda tis, dicens : Accipite potestatem offerendi Deo sacrificium, missarnque cele­brare...• - Les rubriques concernant le baiser de paix, l'irnJXlSition des mainspour l'Acâpe Spi,it.,m sandum et le C,tdo datent du XIII- siècle.

Fol. 9. « Ordo quomodo penitentes in capite quadragesime epîscopo debent sepresentare. In capite qlladragesime, omnu '/Unite,JUs qrfi pub/ka". suscipiu,u, autsuscepenmt penitentiam ank fores eu;usit:, se rejJresen/enl episcopo cit·itaJ.is, sacroimiuti, nlldis fudibus, vulIibus in urram prostralis... - 10 VO. Reconciliatio peni­tenlium in cena Domini. Sedente ponlifiu pre forOms ucles!e, pem/en/ibus il, a/rioudesie cminus cum archidilUQtl() iussum illius presto/antîbus, dicat ponJifu. Ani.Venite, filii, audite me... ~ 14. Incipit ordo in die cene Domini. Feria quinta maiorisebdomade, id est, in cena Domin", titane primo tllansionarji ordinent omnia ql4e su,"necessaria ad consura/iomm chrismatis... 1

Fol. 20 bis va. « Incipit ordo vel examinatio in ordinatione episcopi. Prim"mfacial clerus et popml4s elutionem episCf)pi. Postqlunn - 21 ~ aldem eIeetio curiet poP"li, dom;"i quoqlle me/ropolitani affeloritate corroborala fuerit, ipse elu/ussacerdotalibus vestimlmtis ùldllatr/f preter ca.mlalll... 1- 22. En marge el d'une autremain (XIIIe s.) : « Vis Senonensi ecclesie et michi meisque successoribus subiectio­nem et obedientiam exhibere... ? [Resp.] Volo... - 23. Post dcducatflr ante mail40Sallare, et tllIIe facial professiollem archiepiscopo S140 tenlns script"ram in mali", etlegat super sanct",n altare. T,me imipiat ca nier in/roitllm ad missam". - 23 '" _De;'lde dd [metropolitanus) orationcm, et dllo episcopi ponant et teneante1:angelio­ru»~ codicem sJl-fJer caput eius, et Utl() super eum fllr/dmle helledictionem, rdiq'li ommsepisco.pi qtl~ asslmt manibus suis caput eius tanganL _ 24. Préface de consé­cration. - 24 vo.• Quando milte"dum sil chrisma in capul lplSCOpi : Unguatur elconsecretur caput tuum celesti benedictione in ordine pontificali... - 25 vo. Con­s«ratio manuum : Unguantur manus iste de oleo sanctificato... - Completa bette­dictio1ll, consecrat polJicem cum ch,istnQte diuns: Deus, Pater D. n. I. C. qui te adpontificatus sublimari l'oluit dignitatem... _ 26. Cum da/ur luurJus l!pisœpo, AuOf'(ltio dicatur : Accipe baculum pastoralis officii, id est potestatern ligandi atque~I"en.di... - Cum datur anulus : Accipe anulum pontificalis honoris, ut SIS 6deimtegntate ante omnia munitus... - D(llq anu/odicIU : Accipe e\.-angelium et vade...- 26 va. Alissa episcopi pro se ordinalo. 1

330 LES PONnFlCAUX MANUSCRITS

Page 5: - Bo Bo. 6 - MusMedSENS SENS 19S. FRAGlŒNT DE PONTlFlCAL. XIII' SIèCLE Sens; bibliothèque municipale, ms. 8. Fol. Il. En haut du feuillet, note de J'abbé Lebeuf: c Ecrit au XIIIe

~~S DI

Fol. .27.• Benedictio \--el ordinatio abbati$... ln orditUllio'Je ab6aJis debet epiuo­'/Hu mUSGm canJtJ,e... Post iNlroilum d daJam lWaJionem, diean~ mo"ac4i : Adeste:1~tus nO!ite:.r ad ~edic~io~em .suam suscipiendam... _ 21 vo. [1ntm-ogaJio.)ViS Senoncrw ecclf'Slc et lD.icm melsque suc:eessoribus subiectionem et obedientiame:xttibere ? .. - 28. Le/anie.... - 28 vo. Bénédiction abbatiale. _ 29. c T,,~ daJurei reguJa - 29 ,rO - Accipe reguIam a sanctis patribus nobis traditam... _ T"mdaJ", ri baaJfU : Accipe baeulum pastoralitatis quem pre:feras cate:n'e tibi com­misse... -1""oiJus misu... - 30. Pro/usio aMaJis: Ego N. humilis beaU ill. abbas,promitto tibi, pater N. et successoribus tuis atque matri ecclesie Senonensi, debj.tam subiectionem atque obedientiam...• - Aucune: mention de l'anneau. L'intro­nisation a été ajoutée en marge: (XliiI s.). - 30.• 8enedictio super abbatissam.Eo modo eligaJIlr abbaJissa ql#J de Abbate superius die/um ut. Postea sic iJendictJIlr :Concede, quesumus, omnipotens Deus, affectui nostro tue miserationis effectum...Postca dieatur ista : Domine Deus omnipotens, qui sororem Moysi... 1

Fol. 30 vo.• Consecratio sacrarum virginum... ln prùnis bmedieantur l'Ciaminavirgin"m Id vidllafflm s"pu aitare ab episeopo antcquam legattlr ltlalJgclium, etprostcrna~ se virgo ante altare, benediealrmlru ita : Famulam tuam, Domine, tuecustodie muniat pietas... - Pre/alio. Vere dignum... eterne Deus, eastorum corpo­rum bcnignus inhabitator... - 32. Hic incipit episeopus. Resp. Veni, electa mea.- Tune imponat ei ve/amm, scd prius dicat virgo. Allf. Aneilla Christi sumo Tuneepiscopus : Aecipe velamen quo eognosearis mundum contempsisse... _ Postaeceptrm. vtlamm, dica! virgo. An!. Ipsi soli servo fidem; ipsi me... _ Scqui!14roratio. Te invocamus, Domine sancte, Pater omnipotens, eterne Deus, super hanefamulam tuam... 1 (Les mentions de l'anneau et de la couronne ont été ajoutéesau XIIIe siècle). ~ 32 VO.• Postea episcopus 'Po'lat ball/Ilml Slll4m. -l\Iissa pro ipsavirgine... - 33. Ad sponsam benedieendam. Buudictio ail/di....

Fol. 34 vo.• Prefatio in eonsummatione eapsarum. - 35 vo. Prefatio eiborii, idest, umbraculî aJtarÎs. - 36. 8enedietio ad signum ecclesie benedieendum. _ 38.8enedietio vexilli. - Ad proficiscendum in itinere. Ps. Qui habitat in adiutorio...- 39· Ad benedicendam peram. - 39 vo. Ad dandam peram. - Ad dandum baeu.Jum. - Exorcismus olei eum bened.icitur ad omnem langorem corporis expellen­dum. - 41. Benedictio cinerum in capite ieiunii.- 8enedictio palmarum. - 4[ .......8enedictio novi ignis. - Bened.ictio agni in die Pasche. - 42. Oratio super vasa inloco antiquo reperta. - Bened.ictio putei. - Benedictio uve vel fabe. _ 42 VO.Bened.ictio ad omnia quecumque volueris. - Bened.ictio ad novas fruges. - Ben~

dictio p3.nis. - Benedictio nove domus. - 43. Incipit ordo ad ealhez.izandos (sic)infantes in sabbato sancto. - 49. Ordo ad visitandum infirmum. 1 - 49 vo. Lita­nics : plusieurs saints sénonais. - 52.• Incipit commendatio anime. - 53 \'G.

Tu'l(: panatur cori'us ilJ /udro, d ;orldur in ecdnja". .. - 54 \'G. Tu~ /'Drld"rrul uPukhrunf... - 55 VO. Tu1IC /'D"it"r corpus tÙ/ulfdi i" uPukro...•

Page 6: - Bo Bo. 6 - MusMedSENS SENS 19S. FRAGlŒNT DE PONTlFlCAL. XIII' SIèCLE Sens; bibliothèque municipale, ms. 8. Fol. Il. En haut du feuillet, note de J'abbé Lebeuf: c Ecrit au XIIIe

Fol. 57.• Incipit percunctatio SÎve e:1eclio episcoporum ac clericorum necnonpopulorum ad regern consecrandum. Admc"itio episcoporMws ad ,egms diulUlo illil.uKlI1u, ab "NO epUœpo cors". o,""ibus : Ab omnibus perdonari petimus ut unέ

cuique de nobis et ecdesiis nobis commissis... - 57 vo. Ruj»tt.sio reris ad epixcpos :Promitto vobis et perdono, quia unicuique de vobis... - Dtinde aJ/oquanLur dlUJef'isœ/Ji f'oPw/um j" udesis, irsquimda eo,"," vo/Ulftakna .. el si tflJtœrda 'Men'""lii/lld Dto gracias, diu"ta Te Deum laudamus. Et duo episUlpJ tuXipiaNl eu", pn­manus li dduca'" alite a/lau, el prostand se usque jll ~Ple'" Te Deum laudamus. ­l"lJIOU1jo supu ,egem : Te Învocamus, Domme sancte. Pater omnipotens, etemeDeus, ut hune famulum tuum N. quem tue divine dispensationis providentia.. ..•- Tout cet o,do (fol. 57 à 63) est identique à celui que MARttn a publié d'aprèsle ms. lat., 120$2 de la Bibliothèque nationale, fol. F. VOel sq. (SlJCt'amerJi4jre deSaint·Vaast et de Corbie, dit Stu;rtHfunlaire de Ratolt/). Le sacre de la reine (fol.63 VO) est très incomplet: lacune entre 63 et 64.

Fol. 64. ., Indpit ordo qualiter ab episcopo synodus agatur. Hora diei 'Prima,ante solis orlum, ti/iantur (sic) omnes ab eulesia... - 61 vo. Ordo in dedicationeec:clesie. Ponunfllr reliqllie in !eretro composite in tieteri «desia vel tmtoriQ, 'Pridieanfequam nova uc/es;a consecretlfr... - 80. Ordo quomodo reliquie sunt ponendein altari ... - 81 vo. Missa. Terribilis est locus iste... - 83. Missa in annh'ersariodedicationis ecc1esie. - 84. Benedictio cymiterii. Vadal episcopus a/lU iamUlSecc;!esie, tlbi meta cymiterii debel esse, et, versus ad orienlt:,n... - 84 va. Reconcilia+tio violate ecclesie. - 87. Benedictio cruds.• - Lacune entre 81 et 88. - 88.[Benedictio cimiterii.] Le début manque. - En tête de la page 88 et d'une autreécriture que le reste du manuscrit: • Iste liber est de Sancto Stephano.• - 89.• Electio abbatis canonicorum.• - 91. [Benedictio calids.] - 91 VO.• Oratio adportas ecc1esie vel civitatis.• - 93. D'une autre écriture, mais à peu près de lamême époque: bénédiction des derges pour [a fête de la Purification. - Feuilletde garde. D'une autre écriture: • De Sancto Stephano.•

Ce manuscrit est un pontifical de Sens: l'interrogatoire du futur évêque (fol. 22),l'interrogatoire et le sennent de l'abbé (27 VO et 30) et les litanies (49 VOl justi+tient pleinement cette attribution que corroborent les mentions du fol. 88 et dudernier feuillet de garde. L'écriture accuse la seconde moitié du xu. siècle: le pon+titical est donc un peu plus ancien que le ms. lat., 9)4 décrit plus haut (t. Il, p. 1).Du reste, les prières et rubriques ajoutées dans les marges du manuscrit de la biblio­thèque de Sens ont été incorporées au texte du manuscrit de la Bibliothèque natio­nale ; preuve certaine de son antériorité.

Parcbemin. - 93 ff. à longues lignes, plllS 20 bil et les feuilleu préliminaires A et B; lacuneentre 87 et 88. - 252 sur 167 mill. - Quelques grandes initiales d'or bordéeli de vennillo.o etaçtmentlu de rinceaux et de t~tes d'aninuoUlt. - Jolies initwes festol1lJ&5 azur, "ftlllillonet vat alternativement. - Quelques pi«es de chant notéel Rlr trois Iipes rouges.

33' LES PONTlnCAUX MANUSCRITS

1

1

,

1

Page 7: - Bo Bo. 6 - MusMedSENS SENS 19S. FRAGlŒNT DE PONTlFlCAL. XIII' SIèCLE Sens; bibliothèque municipale, ms. 8. Fol. Il. En haut du feuillet, note de J'abbé Lebeuf: c Ecrit au XIIIe

SENS 333Reliure' tissu aocie:n _L._ .

. . . ~ SOte uu~ sur &lS de bois' traces de fennoin .dos paTcbemin .btTe el! ktituce moderne: • Pontîfica.le 8moneme. 131' AttUli.• (Chapitre' de Sens.) •

200. PONTlFfCAL ROliAJN. XIve ET xve Sttcu~s

Sens; bibliotMqoe municipale, mL 10.

Feuillet de garde: fragment d'un contrat de mariage entre Jean Le Guiessatet Jeanne... (25 avril 1397)· - En tête du fol. 1 et d'une autre main : • Ex librisSancti Petri Vivi 16{2. 1 - Ce manuscrit se compose de deux parties: la première(fol. 1 à 25) date du XIve siècle; la seconde (fol. 27 à 61)) du xve siècle.

Fol. 1.• Ordo ad confumandum seu crismandum pueros in frontibus. POPltifex;lIIeros in Ironu crismare vo/uu... - 2. Prodmit sigmma (ru€is aille laciem iliiustia"do sibi ltvitu ala/Jam suPu gtnam, diu,.s : Pax tecum... _ 3. Ordo ad tonsu_randum seu ad c1ericum faciendum. - 5. Ordo ad ordines generales celebrandum...- 5 vo. [Ordinatio ostiariorum.]... Deimù telUns claves in manibus, et iUis osten­dem dicit : Sic agite, quasi reddituri... Et mox tradit las c"ilihet _ 6 _ vel tribusaut quatlWr insimul; posua ducrmtur ad osti'fm ecelesie, et ipsmn a/Jerilmt et dau­dunt, et campallas prusant... - 6 vo. Sequitur ordinatio Ie<:torum... _ 7 vo. Sequiturordinatio exorcistarum - 9. De ordinatione accolitorum.•

Fol. II. De ordinatione subdiaconorum... - II VO. ...et choms inchoat lelanillm...- 14· (Ad tlmica", :] Induat te Dominus vestimento salutis et tunica iusticie.In nomine P. et F. et S. 11. Resp. Amen. - 14 vo. De ordine dyaconorum.• Mêmesrubriques et mêmes prières que dans Durand de Mende, sauf J'admonition dudébut. - 19 vo.• De ordinatione presbyterorum.• Mêmes prières et mêmes ru.briques que dans Durand de Mende, sauf la première admonition qui manque etla promesse d'obéissance à l'évêque qui ne s'y lit pas.

Fol. 27 à 69· D'une autre main (x~ s.). - 27.• Qualitcr agendum est in cenaDomini. Ante mwam nonam, episcopus in simplici apparat" procedat cum proces­sione {)rdinata ad /{)res ecdesie... • - 27 vo. [Benedictio olei catechumenorum, oleiinfinnorum, et chrismatis.] - 35 vo.• Ad vesperas. Super psalmos. 1

Fol. 36 à 6]. Bénédictions pontificales au nombre de cent vingt-six. - 36.• Inci­piunt benedictiones episcopales per tocius anni circtllum dicende. Dominica primain Adventu Domini. - 39 vo. Dominica in Septuagesima. - 43. In die Resur­rectionis Domini. - 46 vO. In die Penthecostes. - 47 \JO. Benedictio de Trinitate.- ln testa corporis Christi. - 55. Dom. XXV. - 55 vO. Benedictio in dedicacioneecclesie. - 56. Benedictio in testa s. Andree aplSl. - 59. In lesto b. Petri man.- 60. ln testa b. Marie !\iagdaJene. - 60 \JO. In testo b. Dominici. _ 61. In lestosancte corone Domini. - 61 vO. In lesta s. Augustini. -- 62 VO. In lesto s. Fran­cisci. - 63. In testo b. Martini. 1 - 63 à 67. Commun des saints et les messesvotives. - 67.• Benedictia in tempore belli.•