ΕΙΝΑΙ Η ΖΩΗ ΜΑΣ ΕΝΑ ΜΟΥΣΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ;

Όλα όσα διαδραματίζονται σ’ ένα μουσικό σύνολο

συμβαίνουν και στην ζωή μας;

Τα ‘’Μουσικά Σύνολα’’ είναι από τα βασικότερα μαθήματα στα Μουσικά Γυμνάσια και Λύκεια. Γιατί άραγε;

Ποιά η σημασία των Μουσικών συνόλων και πώς αυτά συνδέονται με τη ζωή μας;

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΟΥ ΜΟΥΣΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΛΛΗΝΗΣ

Υπεύθυνη καθηγήτρια: Λιάνα Χαρατσή

Σχολικό έτος 2012-2013

1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1 «Ιθάκη» Κ.Π. Καβάφης σελ. 2

2 Η Ιθάκη… Τι ακριβώς συμβολίζει η Ιθάκη στο ποίημα

του Κ. Π. Καβάφη; σελ. 3

3 Το τέλος ή … η αρχή; … σελ. 5

4 Πορεία της Ερευνητικής Εργασίας σελ. 8

5 Ερωτηματολόγιο σελ. 8

6 Μουσικό σύνολο και Λόγος σελ. 9

7 Κοινωνικές ομάδες σελ. 11

8 Ρόλοι των μελών ενός μουσικού συνόλου σελ. 11

9 Μαέστρος σελ. 11

10 Σολίστας σελ. 14

11 Μέλη σελ. 15

12 Σχέσεις σελ. 16

13 Αξίες σελ. 16

14 Δεξιότητες σελ. 17

15 Αισθήσεις σελ. 18

16 Σώμα σελ. 19

17 Συναισθήματα σελ. 21

18 Και τώρα… το τέλος του ταξιδιού μας… σελ. 22

19 Συντελεστές σελ. 24

2

« Ιθάκη »

Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,

να εύχεσαι να’ ναι μακρύς ο δρόμος,

γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,

τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,

τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,

αν μέν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή

συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,

τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,

αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,

αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.

Να εύχεσαι να’ ναι μακρύς ο δρόμος.

Πολλά τα καλοκαιρινά πρωινά να είναι

που με τι ευχαρίστηση, με τι χαρά

θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοϊδωμένους·

να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά,

και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις,

σε ντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ’ έβενους,

και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,

όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά·

σε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να πας,

να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους.

Πάντα στον νου σου να’ χεις την Ιθάκη.

Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου.

Aλλά μη βιάζεις το ταξίδι διόλου.

Καλύτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει·

και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί,

πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο,

μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.

Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξίδι.

Χωρίς αυτήν δεν θα’ βγαινες στον δρόμο.

Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.

Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.

Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,

ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν.

Από τα ποιήματα 1897-1933 Κ.Π. Καβάφης

3

Η Ιθάκη… Τι ακριβώς συμβολίζει η Ιθάκη στο ποίημα του Κ. Π. Καβάφη;

Το νησί αυτό είναι ο προορισμός, το τέρμα και η αρχή του ταξιδιού. Συμβολίζει το

στόχο του ταξιδιώτη, το σκοπό του μακροχρόνιου και περιπετειώδη ταξιδιού του. Το

ταξίδι, λοιπόν, είναι ο μοναδικός τρόπος να φτάσεις στον προορισμό σου… Να φτάσεις

εκεί που θες, να φτάσεις δηλαδή το στόχο σου.

Η διαδρομή είναι σίγουρα μεγάλη και κουραστική, γεμάτη από περιπέτειες,

ιστορίες, κατορθώματα, αλλά και εμπόδια. Εμπόδια και προβλήματα που ο ταξιδιώτης

καλείται να αντιμετωπίσει, να παλέψει μαζί τους και να βγει νικητής…

Το τέλος του ταξιδιού, μοιάζει με λύτρωση, είναι η ικανοποίηση του ανθρώπου που

διέσχισε τόσα μέρη και τόσο δρόμο περνώντας από τρικυμίες, φουρτούνες και βάσανα.

Είναι η ψυχική ολοκλήρωση και η ανακούφιση του ταλαιπωρημένου ταξιδιώτη που

πάτησε το χώμα της πατρίδας του που τόσο επιθυμούσε να φτάσει και τόσο

λαχταρούσε να δει.

Παρ’ όλα αυτά, η διαδρομή είναι το νόημα του ταξιδιού… Μέσα απ’ αυτή, τα

διδάγματα γίνονται πολλά, ο άνθρωπος – ταξιδιώτης ωριμάζει, αποκτά βιώματα που

βελτιώνουν την οργάνωση και την κριτική του, τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να

παίρνει αποφάσεις και να σκέφτεται. Η γνώση αυξάνεται και η ψυχή καλλιεργείται …

Όπως ακριβώς αναφέρονται τα γεγονότα και οι περιπέτειες του ταξιδιού στο

ποίημα «Ιθάκη» του Καβάφη, έτσι εξελίχθηκε και η ερευνητική μας εργασία τη χρονιά

που πέρασε …

Ο στόχος μας, η Ιθάκη μας, ήταν να απαντήσουμε στο αρχικό ερώτημα:

«Είναι η ζωή μας ένα μουσικό σύνολο;». Μέχρι όμως να φθάσουμε εκεί, η διαδρομή

ήταν δύσκολη, πολλές φορές έμοιαζε ατελείωτη και οι ταραχές ήταν αρκετές.

4

Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες βρέθηκαν στο δρόμο μας, ο θυμωμένος Ποσειδώνας

προσπάθησε να μας καθυστερήσει, αλλά εμείς, ως ομάδα, υπερνικήσαμε τα εμπόδια.

Ακολουθήσαμε το δρόμο προς το στόχο μας, για να αντικρίσουμε την Ιθάκη …

Το ταξίδι που εμείς διανύσαμε μάς άφησε πλούτο, δώρα αμέτρητα και ανεκτίμητα,

εφόδια χρήσιμα για το υπόλοιπο της ζωής μας. Και αυτό, γιατί στη διάρκεια του

ταξιδιού αυτού μάθαμε να συνεργαζόμαστε, να σεβόμαστε τους συμμαθητές μας και

τις απόψεις τους προσπαθώντας έτσι να μην τους κατακρίνουμε.

Γνωρίσαμε τι πάει να πει επικοινωνία και πόσο σημαντική είναι αυτή για να

λειτουργήσει σωστά μια ομάδα. Πήραμε, λοιπόν, μια γεύση από τις πιο ζωτικές αξίες

που θα μας ακολουθούν για μια ζωή, που τις συναντάμε καθημερινά ακόμα και στην

κοινωνία, χωρίς όμως να τους δίνουμε τη βαρύτητα και τη σημασία που θα έπρεπε,

έτσι ώστε να ζήσουμε πιο αρμονικά …

Γενικεύοντας αυτά που βιώσαμε στην ομάδα μας κατά τη διάρκεια της ερευνητικής εργασίας που αναλάβαμε, παρατηρήσαμε ότι τώρα πλέον οι γνώσεις μας για τη λειτουργία των project έχουν πολλαπλασιασθεί. Αποτελούν σημαντικά εργαλεία για το πώς να εργαζόμαστε – συνεργαζόμαστε μέσα σε μια ομάδα πολλών ατόμων προκειμένου να επιτύχουμε τον κοινό μας στόχο… Προκειμένου να χαράξουμε το δικό μας μοναδικό ταξίδι και να προσαράξουμε στο δικό μας ξεχωριστό νησί …

Παρακάτω περιγράφεται η διαδρομή μας από την αρχή ως το τέλος … ως την

επίτευξη του στόχου μας. Καταγράψαμε όλη τη διαδικασία της ερευνητικής εργασίας

μας και σας την παρουσιάζουμε με χαρά. Ελπίζουμε να σας ευχαριστήσει …

~ Καλή ανάγνωση … και καλό ταξίδι! … ~

5

Το τέλος ή … η αρχή; …

Ξεκινώντας λοιπόν από το τέλος της ερευνητικής μας εργασίας μάς ζητήθηκε να

συντάξουμε κάποιες εκθέσεις, στις οποίες να περιγράφουμε την πορεία μας όλη την

χρονιά, τις προσπάθειες που κατέβαλε καθένας ξεχωριστά, τα συμπεράσματα από την

όλη διαδικασία, καθώς και πράγματα που μπορούσαν να βελτιωθούν, έτσι ώστε να

υπάρχει ένα πιο ικανοποιητικό αποτέλεσμα.

Σχεδόν όλοι στην αυτοξιολόγησή μας αναφέραμε ότι δεν δώσαμε τον καλύτερό

μας εαυτό και θα μπορούσαμε να συμμετέχουμε πιο ενεργά. Δυστυχώς όμως, οι

συνθήκες και το κλίμα που επικρατούσε κατά τη διάρκεια των μαθημάτων δεν

ευνόησαν την καλύτερη συμμετοχή μας, αλλά ούτε και το ενδιαφέρον μας, έτσι ώστε

να συνεργαστούμε και να μοιραστούμε τις ιδέες μας. Το αρχικό αποτέλεσμα ήταν το

χάος, η ασυνεννοησία, η αρνητική διάθεση, η φασαρία και η αδιαφορία, τα οποία και

χαρακτήρισαν τη ροή της αρχικής περιόδου του project.

Gerhard Hoffnung Cartoon: Beethoven’s BATTLE Symphony

Παρ’ όλα αυτά, καθένας από μας προσέφερε στην ερευνητική εργασία σε

ικανοποιητικό βαθμό και η συμβολή του έπαιξε ουσιαστικό ρόλο στη σύνθεση της

τελικής παρουσίασης. Ακούστηκαν ιδέες, γράφτηκαν εργασίες, κρατήθηκαν σημειώσεις,

γεννήθηκαν απορίες, οι οποίες λύθηκαν από την καθηγήτρια αλλά και από τους ίδιους

τους μαθητές. Βάσει αυτών, λοιπόν, επεκτείναμε τις σκέψεις μας και καταγράψαμε τα

πιο αξιοσημείωτα και τα πιο χρήσιμα που ακούστηκαν για το επιθυμητό αποτέλεσμα

της εργασίας μας.

6

Αυτό που φάνηκε να αποκομίσαμε όλοι μας από τα γραπτά μας είναι ότι, για να

πετύχεις ένα στόχο, και στη συγκεκριμένη περίπτωση να βγάλεις εις πέρας μια εργασία

στην οποία εμπλέκονται πολλά άτομα, πρέπει να υπάρχει ως απαραίτητη προϋπόθεση

η συνεργασία.

Επίσης, το κάθε μέλος πρέπει να σέβεται και να μην κατακρίνει άλλα μέλη της ομάδας,

να υποστηρίζει αυτό που κάνει αλλά και να ακολουθεί την ομάδα σε κάθε της βήμα.

Να μην συμπεριφέρεται, δηλαδή, ο καθένας ξεχωριστά με βάση την προσωπική του

επιθυμία, αλλά να συνεργαζόμαστε ως μέλη μιας ομάδας για την επίτευξη του κοινού

στόχου.

… Μια μαθήτρια στην τελική της έκθεση έγραψε κάτι που μας τράβηξε την προσοχή:

«Από το μάθημα της ερευνητικής εργασίας αποκομίσαμε την καλλιέργεια ομαδικού

πνεύματος και την ανάπτυξη της συνεργασίας. Η επιλογή των μελών της ομάδας ήταν

τέτοια που ο ένας συμπλήρωνε τις αδυναμίες του άλλου, αφού το κάθε μέλος διέθετε

διαφορετικές γνώσεις. Η ένταξη ενός ατόμου σε μια ομάδα εργασίας συμβάλλει στην

ευγενή άμιλλα και κοινωνικοποίησή του. Μέσα από εργασίες που κάναμε κατανοήσαμε

τη σημασία της συνεργασίας για τον άνθρωπο. Είχαμε να συνεργαστούμε με

διαφορετικούς χαρακτήρες από εμάς και άτομα που δεν γνωρίζαμε καλά. Είναι

δύσκολο στην αρχή, αλλά αν υπάρχει επιθυμία για συνεννόηση και συνεργασία από

όλους τα εμπόδια υπερνικούνται.»

… Άλλοι μέσα από την ερευνητική εργασία εκτίμησαν πιο πολύ το μάθημα των

μουσικών συνόλων: «Έμαθα να εκτιμώ τα μουσικά σύνολα σαν μάθημα και αποφάσισα

στο μέλλον να τους δίνω μεγαλύτερη βαρύτητα.»

… Και άλλοι επισήμαναν το θέμα της οργάνωσης και πειθαρχίας:

«Αυτό που μου έμεινε τελικά είναι ότι χρειάζεται οργάνωση και πειθαρχία για να

λειτουργήσει μια ομάδα, μικρή ή μεγάλη. Επίσης αν όλοι μαζί προσπαθήσουμε

μπορούμε να πετύχουμε πολλά.»

… Κάποιοι ακόμα παρατήρησαν εύστοχα και σχολίασαν:

«Συνεργάστηκα με μια ομάδα φίλων πάνω στο θέμα των αξιών και τα πήγαμε καλά.

Παρατήρησα πως όταν αργότερα χρειάστηκε να αλλάξουμε ομάδες (για την εργασία

ηθικού διλλήματος) η συμπεριφορά μου στην καινούργια ομάδα ήταν διαφορετική. Δεν

ήταν τόσο εύκολο να συνεργαστώ αλλά μου ήταν πιο εύκολο να πάρω πρωτοβουλίες.

Το αποτέλεσμα όμως και στις δύο ομάδες ήταν παρόμοιο.»

«Το μπάχαλο στην ομάδα μας και το μπάχαλο στην ελληνική κοινωνία: Συνήθως οι

μικρές ομάδες αντικατοπτρίζουν τις μεγάλες, καθώς είναι κομμάτια τους. Πολλοί

άνθρωποι δεν μπορούν να λειτουργήσουν σε μικρές ομάδες, πόσο μάλλον σε μεγάλες.

Δεν έχει διδαχτεί στα παιδιά τι σημαίνει να είσαι μέρος της κοινωνίας και πόσο μπορείς

να την επηρεάσεις. Και δυστυχώς δεν είναι μόνο τα παιδιά. Είναι και πολλοί μεγάλοι.

Συχνά ανοίγουμε την τηλεόραση και βλέπουμε στις ειδήσεις δύο ή και περισσότερα

άτομα να μιλάνε ταυτόχρονα και να μην θέλουν με τίποτα να ακούσουν τους άλλους,

αφού πιστεύουν ότι μόνο αυτοί έχουν δίκιο. Με το «έτσι θέλω εγώ» δεν καταφέρνουμε

τίποτα. Για να καταφέρουμε λοιπόν κάτι πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν

7

είμαστε μόνοι μας. Πολλές φορές στη ζωή μας έπρεπε και θα πρέπει να κάνουμε

πράγματα που ίσως δεν μας αρέσουν, δεν μας εκφράζουν, αλλά είναι για το καλό μας.

Μόλις λοιπόν συνειδητοποιήσουμε αυτά τα πράγματα, θα αλλάξουν πολλά. Αρχίζοντας

από τις μικρές ομάδες και καταλήγοντας στην κοινωνία.»

… Τέλος, άλλη μία διαπίστωση που θεωρήσαμε άξια να σημειωθεί είναι η παρακάτω:

«Αυτή η χρονιά τελικά ήταν χρήσιμη. Μου έμαθε να μην έχω προκατάληψη για κάτι

πριν καν δω, τι κρύβει μέσα του.»

Όλα τα παραπάνω αποτελούν τις εμπειρίες μας στην πορεία του project μας. Είναι

τα εφόδια του ταξιδιού μας και οι αξίες που αποκομίσαμε εξερευνώντας και

αναζητώντας μια απάντηση. Είναι ένα μέρος από το νόημα του ταξιδιού, που

χαράζουμε στο χάρτη της εκμάθησης και της εκπαίδευσής μας …

8

Πορεία της ερευνητικής μας εργασίας

Κατά τη διάρκεια της ερευνητικής μας εργασίας συντάξαμε ένα ερωτηματολόγιο*,

είδαμε μια ταινία, πήραμε συνεντεύξεις, τραβήξαμε video, έγιναν συζητήσεις και

ανταλλαγές εμπειριών, εφαρμόσαμε διάφορες τεχνικές ομαδικής δουλειάς

(εννοιολογικός χάρτης, τροχός του τι, βιωματική διδασκαλία με ηθικά διλλήματα) κ.ά.

Αρχικά φτιάξαμε έναν εννοιολογικό χάρτη γύρω από τους δύο βασικούς όρους του

ερευνητικού μας ερωτήματος που ήταν:

τα μουσικά σύνολα (ως κοινωνική ομάδα) και

οι κοινωνικές ομάδες (στη ζωή μας)

Χρησιμοποιώντας ομαδοσυνεργατικές τεχνικές βρήκαμε τις έννοιες που απορρέουν και

σχετίζονται με αυτούς τους όρους. Έτσι ασχοληθήκαμε διεξοδικότερα με τις έννοιες:

μουσικός - προφορικός λόγος

ρόλοι των μελών ενός μουσικού συνόλου,

σχέσεις,

αξίες,

δεξιότητες,

συναισθήματα,

αισθήσεις,

ρόλος του σώματος,

νόηση,

συνοδεύω – συνοδεύομαι.

Επίσης μας δόθηκε η ευκαιρία να βιώσουμε αρκετές έννοιες και μέσα από την δική μας

ομάδα της ερευνητικής εργασίας, όπως την αναγκαιότητα συντονιστή, έλλειψη

συνεργασίας, σεβασμού κα.

Από όλα αυτά θα σας παρουσιάσουμε σήμερα τις παρατηρήσεις και τα

συμπεράσματά μας.

Όσον αφορά το ερωτηματολόγιο (στο παράρτημα 1)

«Κατάλαβα πως το να πείσεις τους άλλους να συμπληρώσουν ερωτηματολόγιο δεν

είναι εύκολο πράγμα και απαιτεί μεγάλη επιχειρηματολογία.»

Στις αρχές του Β΄ τετραμήνου αποφασίστηκε από την ομάδα της ερευνητικής εργασίας

η σύνταξη ερωτηματολογίου με σκοπό τη διανομή τους σε μαθητές και καθηγητές του

σχολείου μας. Αρχικά η ομάδα μας συνέταξε ένα ερωτηματολόγιο το οποίο

συμπληρώσαμε και εμείς (τα μέλη της ερευνητικής εργασίας) για μια πρώτη εμπειρία.

Στη συνέχεια μέσα από τις παρατηρήσεις μας, κάναμε κάποιες μετατροπές και το

9

ερωτηματολόγιο μοιράστηκε σε μαθητές όλων των τάξεων του Γυμνασίου – Λυκείου

και σε καθηγητές, κυρίως μουσικών ειδικοτήτων.

Δεδομένου ότι το ερώτημα της ερευνητικής μας εργασίας ήταν καθαρά βιωματικό

κρίθηκε αναγκαίο να συνταχθούν ερωτήσεις ανοιχτού τύπου.

Οι ανοιχτού τύπου ερωτήσεις έχουν ως στόχο την ελεύθερη και προσωπική έκφραση

των ερωτηθέντων, αντίθετα από τις κλειστού τύπου ερωτήσεις που στοχεύουν να

αντλήσουν συγκεκριμένες πληροφορίες και όχι προσωπικές εμπειρίες και γνώσεις.

Οι πρώτες αντιδράσεις για τα ερωτηματολόγιο δεν ήταν πολύ θετικές. Περίμεναν όλοι

ερωτήσεις – πολλαπλής επιλογής – όπως συνηθίζεται. Το ερωτηματολόγιο αυτού του

τύπου δυσκόλεψε και κούρασε τους περισσότερους ερωτηθέντες (μαθητές κυρίως),

όπως οι ίδιοι μας είπαν, με αποτέλεσμα κάποιες ερωτήσεις να απαντηθούν επιπόλαια

ή, στη χειρότερη των περιπτώσεων, καθόλου.

«Το συμπέρασμα που βγάζω από την διαδικασία των ερωτηματολογίων είναι ότι ο

κόσμος προτιμάει να έχει λιγότερη ελευθερία στον γραπτό του λόγο και να του δίνονται

οι απαντήσεις, έτσι ώστε να μην ξοδεύει χρόνο και κόπο.»

Αντιθέτως οι απαντήσεις που δόθηκαν από τους καθηγητές και τους μαθητές Λυκείου

στην πλειονότητά τους ήταν ικανοποιητικές και διαφωτιστικές και πολλές από αυτές

μας βοήθησαν στη διαμόρφωση της τελικής μορφής της εργασίας μας.

Συγκεντρώνοντας τις παρατηρήσεις της αποδελτίωσης των ερωτηματολογίων

αναφέρουμε τα παρακάτω και στην συνέχεια θα κάνουμε μια σύντομη περιγραφή και

αποσαφήνιση όρων.

Στατιστικά αναφέρουμε ότι έλαβαν μέρος στην έρευνά μας 13 καθηγητές

(παραδοσιακής και ευρωπαϊκής μουσικής) και 27 μαθητές λυκείου και γυμνασίου.

Παρατηρήθηκε σε μεγάλο βαθμό σύγχυση στην ερμηνεία κάποιων εννοιών

όπως: αξίες, δεξιότητες, αισθήσεις, συναισθήματα.

Η τελική ερώτηση που αφορούσε στη σύγκριση μουσικών συνόλων και

κοινωνικών ομάδων αγνοήθηκε, κυρίως από τους μαθητές.

Η περιγραφή των ρόλων των μελών παρουσίασε επίσης αρκετό ενδιαφέρον.

Παρατηρήσαμε επίσης την διάκριση μεταξύ επαγγελματικών και μαθητικών

μουσικών συνόλων. Οι ερωτηθέντες απάντησαν κατά πλειοψηφία από

προσωπική εμπειρία και τη θέση τους χωρίς να επισημάνουν την διαφορά.

«Από τα ερωτηματολόγια πήραμε κάποιες πολύ καλές απαντήσεις και ιδέες που

ούτε καν τις είχαμε σκεφτεί.»

Μουσικό σύνολο … όχι απλά ένα σύνολο!

Αρχίζοντας, λοιπόν, ξεκινάμε με τον ορισμό του μουσικού συνόλου… Τι είναι ένα

μουσικό σύνολο; Ποια χαρακτηριστικά έχει που το κάνουν να διαφέρει από τα

υπόλοιπα σύνολα που συναντάμε καθημερινά;

10

Από το αρχείο του Π.Μ.Γ.Λ.Π.

Συναυλία μαθητικού παραδοσιακού συνόλου στην αίθουσα συναυλιών του σχολείου

Μουσικό σύνολο είναι μια ομάδα ατόμων που επικοινωνούν με το μουσικό λόγο κι

έχουν σκοπό τη μουσική δημιουργία. Αυτό που το κάνει να διαφέρει από τις άλλες

κοινωνικές ομάδες είναι ότι ως μέσο επικοινωνίας και έκφρασης χρησιμοποιεί το

μουσικό λόγο, ενώ στις υπόλοιπες κοινωνικές ομάδες χρησιμοποιείται κυρίως ο

προφορικός λόγος.

Λόγος είναι το μέσο έκφρασης και επικοινωνίας, είτε αυτός είναι προφορικός είτε

γραπτός. Οι λέξεις και οι προτάσεις του γραπτού λόγου αντικαθίστανται από τις

μουσικές φράσεις, τις συγχορδίες και τις αρμονικές συνδέσεις.

Όπως στον προφορικό, έτσι και στο μουσικό λόγο επιτυγχάνεται η επικοινωνία και η

αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπων. Και στους δύο λόγους υπάρχει τόσο η

καθορισμένη αναπαραγωγή (γραπτού ή μουσικού κειμένου) όσο και η ελεύθερη

επικοινωνία (αυθόρμητος προφορικός ή μουσικός διάλογος).

Ακόμα, ο μουσικός καθώς και ο προφορικός λόγος συνοδεύονται από συναίσθημα και

σκέψη. Αξίζει να σημειωθεί πως ορισμένα μέλη της κοινωνίας εκφράζονται καλύτερα

όταν χρησιμοποιούν το μουσικό λόγο, απ’ ότι όταν χρησιμοποιούν τον προφορικό λόγο.

Αυτός είναι άλλωστε ο σκοπός της χρήσης του μουσικού λόγου στην εκπαίδευση, να

ελευθερωθεί και να εκφραστεί ο οποιοσδήποτε άνθρωπος ανεξάρτητα από το φύλο

του, την ηλικία του και την εθνικότητά του.

11

Κοινωνικές ομάδες

Κοινωνική ομάδα είναι ένα οργανωμένο σύνολο ατόμων, που επικοινωνούν, έχουν

κοινούς σκοπούς και αποκτούν την αίσθηση του εμείς δηλαδή συνείδηση ότι

αποτελούν ομάδα.

Ας γνωρίσουμε τώρα καλύτερα τι συμβαίνει μέσα σε ένα μουσικό σύνολο και πώς

πραγματικά λειτουργεί αυτό…

Ρόλοι των μελών ενός μουσικού συνόλου

Κάθε μουσικό σύνολο αποτελείται από μέλη, τα οποία αναλαμβάνουν ρόλους

σύμφωνα με το περιεχόμενο του μουσικού έργου. Οι ρόλοι αυτοί είναι:

ΜΑΕΣΤΡΟΣ: Έχει πρωταρχικό ρόλο στα μουσικά σύνολα αν και σε ορισμένες

περιπτώσεις (π. χ. ολιγομελή σύνολα) η παρουσία του δεν κρίνεται αναγκαία.

Gerhard Hoffnung Cartoon: The Conductors

12

Τον ρόλο του μαέστρου τον καθορίζει επίσης το είδος του συνόλου, αν είναι μαθητικό

ή επαγγελματικό. Ας εξετάσουμε, λοιπόν, τι σημαίνει αυτό…

Κατά τη διάρκεια της διεξαγωγής της έρευνας προέκυψε το θέμα της διαφοράς

μεταξύ μαθητικού και επαγγελματικού μουσικού συνόλου, η οποία είναι έντονη και

σημαντική. Εμείς, ως ομάδα, ασχοληθήκαμε κυρίως με τα μαθητικά σύνολα και όχι με

τα επαγγελματικά.

Από το αρχείο του Π.Μ.Γ.Λ.Π.

Συναυλία μαθητικού συνόλου α’ Γυμνασίου στην αίθουσα συναυλιών του σχολείου.

Σε ένα μαθητικό μουσικό σύνολο, λοιπόν, συμμετέχουν μαθητές, δηλαδή άτομα σε

σχετικά μικρές ηλικίες και με λίγες μουσικές εμπειρίες. Τα άτομα αυτά προκειμένου να

επιτύχουν το στόχο τους και να παρουσιάσουν τη μουσική τους δημιουργία χρειάζονται

έναν δάσκαλο - μαέστρο, ο οποίος θα τους συντονίζει, θα τους διδάσκει και θα τους

βοηθάει στην εξέλιξή τους. Μπορεί ο καθένας σε ένα μαθητικό μουσικό σύνολο να

συμμετέχει ανεξάρτητα από το γνωστικό του επίπεδο και τις εμπειρίες του. Στα

μαθητικά μουσικά σύνολα στόχος είναι η συμμετοχή των μελών σ’ ένα μουσικό

αποτέλεσμα.

13

Από το αρχείο του Π.Μ.Γ.Λ.Π.

Πρόβα της μπάντας του Π.Μ.Γ.Λ.Π. στον προαύλιο χώρο του σχολείου.

Βάσει των παραπάνω συμπεράναμε ότι οι πρακτικές αρμοδιότητές του μαέστρου σ’

ένα μαθητικό μουσικό σύνολο είναι:

Να συντονίζει την ομάδα.

Να οργανώνει την ερμηνεία του μουσικού έργου.

Να διορθώνει ατέλειες και λάθη κατά την εκτέλεση του μουσικού κομματιού.

Να διευθύνει, να οργανώνει και να εκπαιδεύει κατάλληλα το σύνολο.

Να ρυθμίζει το τέμπο (ρυθμός) και τη δυναμική.

Ο μαέστρος αυτός χρειάζεται να έχει και κάποιες ποιότητες, οι οποίες είναι οι

παρακάτω:

Να εμπνέει τους μουσικούς και να τους σέβεται.

Να ακούει και να λαμβάνει υπόψη του και τις απόψεις των μελών του συνόλου.

Να μπορεί να επιβάλλεται με διακριτικό και αποφασιστικό τρόπο.

Να κάνει εύστοχες παρατηρήσεις, για να βελτιωθεί η απόδοση του συνόλου.

Από την άλλη πλευρά, όταν μιλάμε για ένα επαγγελματικό σύνολο μάς έρχονται

αυτόματα στο μυαλό εικόνες από μεγάλες ορχήστρες με έναν μαέστρο που διευθύνει

τους μουσικούς.

14

Ο μαέστρος σ’ ένα μεγάλο μουσικό σύνολο (όπου η ορατή επικοινωνία των μελών δεν

είναι δυνατή) είναι απαραίτητος, ως σημείο αναφοράς συντονισμού και ερμηνευτικής

πορείας.

Σε επαγγελματικά μουσικά σύνολα ο μαέστρος δεν παίζει τόσο καθοριστικό ρόλο όσο σ’

ένα μαθητικό σύνολο, διότι οι μουσικοί είναι σε θέση να συνεννοηθούν, να

επικοινωνήσουν και να συνεργαστούν και χωρίς αυτόν (αναλόγως πάντα του αριθμού

των μελών του συνόλου). Αυτό συμβαίνει επειδή οι εμπειρίες τους, η τεχνική τους

αρτιότητα, οι δεξιότητες, η πειθαρχία και ο σεβασμός που έχουν καλλιεργήσει κατά τη

μουσική τους εξέλιξη τους το επιτρέπει.

Εκτός από το μαέστρο συναντάμε και το σολίστα … Τι είναι όμως ο σολίστας;

ΣΟΛΙΣΤΑΣ: Ο σολίστας από την πλευρά του παίζει κυρίαρχο ρόλο στο μουσικό έργο,

οδηγεί την ερμηνεία του κομματιού, παίρνει πρωτοβουλίες, συνεργάζεται με τα άλλα

μέλη του συνόλου με σεβασμό και υπευθυνότητα, προβάλει την δεξιοτεχνία του.

Gerhard Hoffnung Cartoon: The Soloists

15

ΜΕΛΗ ΜΟΥΣΙΚΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ

… Και φτάσαμε στα μέλη του μουσικού συνόλου με τον συνήθως συνοδευτικό (αλλά

όχι μόνο) ρόλο. Τα πρόσωπα αυτά αποτελούν τον πυρήνα, την καρδιά και την ψυχή τού

μουσικού συνόλου. Είναι αυτοί που συνοδεύουν το σολίστα όταν υπάρχει,

εναλλάσσονται τους πρωταγωνιστικούς ρόλους του μουσικού έργου και στηρίζουν το

όλο μουσικό εγχείρημα.

Από το αρχείο του Π.Μ.Γ.Λ.Π.

Πρόβα συμφωνικής ορχήστρας του σχολείου στην αίθουσα εκδηλώσεων.

Εκτός από τα πολυπληθή μουσικά σύνολα συναντάμε και τα σύνολα με δύο εκτελεστές

τα λεγόμενα ντουέτα. Σε αυτά συχνά ο ένας έχει το ρόλο του σολίστα και ο άλλος του

συνοδού.

Εδώ ο ρόλος του συνοδού είναι το ίδιο σημαντικός όσο και του σολίστα. Ακολουθεί και

προσαρμόζεται στην ερμηνεία του σολίστα και έχει ετοιμότητα αντίδρασης και

προσαρμογής στο όποιο τυχαίο συμβάν. Και αν πρόκειται για πολυφωνικό όργανο,

τότε στηρίζει τον σολίστα αρμονικά και με ποικίλα ηχοχρώματα.

Gerhard Hoffnung Cartoon

16

Κλείνοντας το κεφάλαιο των ρόλων μέσα σε ένα μουσικό σύνολο καταλήξαμε στο

συμπέρασμα ότι όλοι οι ρόλοι είναι σημαντικοί και απαιτούν υπευθυνότητα από όλα

τα μέλη.

Σχέσεις

Μέσα από την αλληλεπίδραση των μελών ενός μουσικού συνόλου αναπτύσσονται

διάφορες και ποικίλες σχέσεις όπως ακριβώς συμβαίνει και σε κάθε κοινωνικό σύνολο

στη ζωή μας.

Τι είναι όμως μια ανθρώπινη σχέση; … Σχέση είναι ο τρόπος επικοινωνίας μεταξύ

των ανθρώπων.

Οι ανθρώπινες σχέσεις διακρίνονται σε: οικογενειακές, φιλικές, συναδελφικές,

επαγγελματικές, συντροφικές, αδελφικές, συνεργατικές, ερωτικές, συγγενικές,

συμβιωτικές, συναισθηματικές, εξαρτητικές, ανταγωνιστικές κα.

Πρέπει να επισημανθεί ότι όλες οι σχέσεις που δημιουργούνται μέσα σε μια

οποιαδήποτε κοινωνική ομάδα, καθώς και στα μουσικά σύνολα, επηρεάζονται σε

μεγάλο βαθμό από τη συμπεριφορά, τους στόχους και τις προσδοκίες του κάθε μέλους.

Συχνά παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη και διατήρηση ενός μουσικού συνόλου ή

μιας κοινωνικής ομάδας.

Μέχρι στιγμής έχουμε μια γενική ιδέα για το τι είναι ένα μουσικό σύνολο και πώς

λειτουργεί. Θίξαμε τους ρόλους και τις σχέσεις που αναπτύσσονται σε αυτά.

Αξίες … καθοριστικές ή ασήμαντες;

Ο άνθρωπος είναι ένα ον που αξιολογεί και αξιοθετεί. Εκφράζει κρίσεις και αποδίδει

ιδιαίτερη αξία σε καθετί που θεωρεί σημαντικό για αυτόν και το οποίο αποτελεί μέτρο

αξιολόγησης προσώπων, συμπεριφοράς κλπ. Έτσι και στα μουσικά σύνολα μέσα από

τις σχέσεις και την αλληλεπίδραση των μελών δημιουργούνται αξίες ζωής.

Οι αξίες εκφράζουν μια σχέση. Την σχέση ενός εγώ με τα πράγματα, τη σχέση ενός

υποκειμένου προς τα αντικείμενα (Παπανούτσος).

Οι αξίες αποτελούν την πυξίδα κάθε ανθρώπου και καθοδηγούν τις σκέψεις, τα

συναισθήματα και τη συμπεριφορά μας.

Η ποιότητα του χαρακτήρα καθορίζεται από το σύστημα των αξιών μας. Είναι η βάση

της φιλοσοφίας μας για τη ζωή. Νοιώθουμε καλά, αν αυτό που κάνουμε είναι σύμφωνο

με τις αξίες μας.

Μη θέλοντας να επεκταθούμε περισσότερο στον ορισμό των αξιών θα εστιάσουμε

κυρίως στις αξίες που αναπτύσσονται σε ένα μουσικό σύνολο. Μέσα από την έρευνά

μας καταλήξαμε στις παρακάτω αξίες ως τις κυριότερες που αναπτύσσονται σε ένα

μουσικό σύνολο:

17

Σεβασμός

Συνεργασία

Ομαδικότητα

Υπευθυνότητα

Πειθαρχία

Ισότητα

Υπομονή

Εμπιστοσύνη

Επικοινωνία

Αλληλεγγύη

Κατανόηση

Αυτοσυγκράτηση

Ευγένεια

Μέσα από τις παραπάνω αξίες ρυθμίζεται η λειτουργία του μουσικού συνόλου κι

έτσι, επιτυγχάνεται η εξέλιξη και η επιτυχία του συνόλου αυτού. Κλείνοντας και με το

θέμα των αξιών αναφέρουμε ότι οι αξίες με τη σειρά τους επηρεάζουν την ποιότητα

των σχέσεων που δημιουργούνται μέσα στο μουσικό σύνολο.

Δεξιότητες …

Δεξιότητα είναι η δυνατότητα ενός ατόμου να επιτυγχάνει κάποιο συγκεκριμένο

επιθυμητό αποτέλεσμα με την ελάχιστη δυνατή προσπάθεια και χρόνο.

Γενικά, οι δεξιότητες δεν είναι έμφυτες στα άτομα, αλλά αναπτύσσονται και

καλλιεργούνται μέσω της εκπαίδευσης και της πρακτικής εξάσκησης. Όταν αυτές

αναπτύσσονται σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο, τότε γίνονται προσωπικά προσόντα που

χαρακτηρίζουν αυτόν που τα διαθέτει και διαμορφώνουν έτσι την προσωπικότητα και

την ταυτότητά του. Οι δεξιότητες διακρίνονται σε γενικές (γραφή, επικοινωνία,

δημιουργική σκέψη), ειδικές (παίξιμο μουσικών οργάνων), νοητικές (επίλυση

προβλημάτων, λήψη αποφάσεων) και πρακτικές (χειρωνακτική επιδεξιότητα).

Οι δεξιότητες που αναπτύσσονται σε ένα μουσικό σύνολο σύμφωνα και με τις απαντήσεις των καθηγητών και μαθητών στα ερωτηματολόγια είναι:

η πειθαρχία

η εστίαση προσοχής

η ανάληψη ρόλων

η πειθαρχία και υπακοή στις υποδείξεις του μαέστρου

η ενεργητική ακρόαση

οι ισορροπίες δυναμικής

ο συγχρονισμός

ο συντονισμός

ο αυτοσχεδιασμός

η γρήγορη μουσική αντίληψη

η ετοιμότητα αντίδρασης

η έκφραση συναισθημάτων με μουσικό τρόπο

18

ανάπτυξη ακουστικών ικανοτήτων

οι συγχρονισμένες κινήσεις

Για να εξελιχθούν αυτές οι δεξιότητες θα πρέπει το κάθε μέλος να δουλέψει τόσο

ατομικά όσο και ομαδικά. Η δεξιότητα καλλιεργείται έπειτα από ώρες δουλειάς και

αφοσίωσης, εκτός και αν υπάρχει έμφυτη δεξιότητα (ταλέντο).

Κλείνοντας πρέπει να αναφερθεί πως όταν μια δεξιότητα αποκτά ιδιαίτερη

σπουδαιότητα, τότε ανάγεται σε αξία.

Το «πώς» κάνει τη διαφορά. πχ

1) για τον όρο συνεργασία:

το πώς συνεργάζεται κάποιος με άλλους ανθρώπους είναι μια δεξιότητα.

Το ότι η συνεργασία, ως έννοια, έχει ιδιαίτερη σημασία για την επιβίωση του

ανθρώπου, αυτή η διαπίστωση ανάγει την συνεργασία σε αξία ζωής.

2) για τον όρο οργάνωση:

Το πώς οργανώνομαι είναι δεξιότητα

Η ιδιαίτερη δεξιότητα στην οργάνωση είναι προσόν και χαρακτηρίζει τους

«οργανωτικούς ανθρώπους».

Η οργάνωση ως έννοια, αν θεωρηθεί απαραίτητη για την πρόοδο του ανθρώπου

μπορεί να αναχθεί σε αξία ζωής.

Αισθήσεις … απαραίτητες ακόμα και στη μουσική !

Οι αισθήσεις, όπως όλοι γνωρίζουμε είναι πέντε: ακοή, όσφρηση, όραση, γεύση, αφή.

Με τις αισθήσεις ερχόμαστε σε επαφή με τον εξωτερικό κόσμο το περιβάλλον, τους

ανθρώπους κλπ. Στα μουσικά σύνολα είναι εξίσου απαραίτητες όπως και στην

καθημερινότητά μας. Αυτές που ενεργοποιούνται περισσότερο και πιο συχνά μέσα στο

μουσικό σύνολο είναι η ακοή και η όραση.

Ακοή: από τις βασικότερες αισθήσεις του ανθρώπου για τη μουσική δράση.

Gerhard Hoffnung Cartoon

19

Όραση: διευκολύνει την επικοινωνία των μελών, την επαφή με το όργανο και την

ανάγνωση του μουσικού κειμένου.

Gerhard Hoffnung Cartoon

Ειδικότερα σε κάποιους μουσικούς ενεργοποιούνται ιδιαιτέρως:

Αφή: για την επαφή του μουσικού με το όργανο καθώς και ως μέσο

δημιουργίας ήχου και τεχνικής ανάπτυξης.

Γενικότερα, οι αισθήσεις συνοδεύουν το μουσικό σύνολο, καθώς και τον κάθε μουσικό

ξεχωριστά, σε όλη τη μουσική πορεία ενός έργου.

Σώμα … ο ρόλος του στη μουσική διαδικασία.

Από τις απαντήσεις που συγκεντρώσαμε στα ερωτηματολόγια της έρευνας, στην

ερώτηση «Παίζει ρόλο το σώμα μας στη μουσική διαδικασία; Γιατί και Πώς;»

θεωρήσαμε πιο σημαντικό να αναφέρουμε κάποιες απόψεις που μας κέντρισαν το

ενδιαφέρον:

«Το σώμα μας είναι η εικόνα μας στους θεατές».

«Σκέψη και συναίσθημα εγγράφονται απολύτως στις κινήσεις και εκφράσεις του

σώματος».

«Είναι αδύνατον να μην σε παρασέρνει σωματικά ο ρυθμός».

«Το σώμα είναι η διάμεσος μεταξύ της ανθρώπινης ανάγκης για έκφραση και του

μουσικού οργάνου. Εκφράζει τον ζώντα εαυτό μας. Απαιτείται σωστή στάση σώματος,

διατήρηση φόρμας, μυαλού και μυών, καλή αναπνοή. Παίζει πρώτιστο ρόλο από

κινητικής και αισθητηριακής πλευράς».

20

… Και κλείνουμε το θέμα αυτό με την παρακάτω παράγραφο:

«Η στάση του σώματός μας διευκολύνει τη ροή των κινήσεων. Αυτό έχει σαν

αποτέλεσμα την καλή λειτουργία του οργάνου, το οποίο με την σειρά του παράγει καλό

ήχο και το παίξιμο ρέει αβίαστα. Ο ρυθμός ζει αποκλειστικά μέσα στο σώμα. Μέσω του

σώματος συγχρονίζομαι με τα άλλα όργανα του συνόλου. Η φυσική κατάσταση, η

διάθεση, τα συναισθήματα επηρεάζουν το σώμα, κι αυτό με τη σειρά του επηρεάζει το

παίξιμο».

21

Συναισθήματα … η μουσική με άλλα λόγια!

Αγάπη, μίσος, θυμός, χαρά, ευτυχία, απογοήτευση… Λέξεις που περιγράφουν την

ψυχική κατάσταση του ανθρώπου ή αλλιώς λέξεις που εκφράζουν το ανθρώπινο

συναίσθημα.

Συναίσθημα … Τι ακριβώς είναι αυτό;

Συναίσθημα είναι μια ευχάριστη ή δυσάρεστη ψυχική κατάσταση. Με τα

συναισθήματα ερχόμαστε σε επαφή με τον εσωτερικό (ψυχικό) μας κόσμο. Ενώ με τις

αισθήσεις ερχόμαστε σε επαφή με τον εξωτερικό κόσμο το περιβάλλον, τους

ανθρώπους κλπ

Μέσα σε ένα μουσικό σύνολο μαθαίνει κανείς πώς να διαχειρίζεται, να τιθασεύει,

να εκφράζει τα συναισθήματά του και να ενώνει τη σκέψη του με αυτά.

Η σκέψη και το συναίσθημα παρόλο που είναι δύο διαφορετικοί όροι βρίσκονται

τόσο κοντά που τελικά ο ένας εξαρτάται από τον άλλον. Όπως η σκέψη διαχειρίζεται τα

συναισθήματα, έτσι και τα συναισθήματα επηρεάζουν τη σκέψη. Η σκέψη και το

συναίσθημα πρέπει να συνυπάρχουν σε απόλυτη ισορροπία.

… Κι όπως μας απάντησαν στο ερωτηματολόγιο, στην ερώτηση «Τι ρόλο παίζει η σκέψη

και το συναίσθημα σε ένα μουσικό σύνολο;»:

«Με τη νόηση συλλαμβάνεις, με το συναίσθημα ερμηνεύεις»

«Η σκέψη χρειάζεται για την κατανόηση του μουσικού κειμένου και το συναίσθημα για

την απόδοσή του καλλιτεχνικά»

Gerhard Hoffnung Cartoons

22

Και τώρα… το τέλος του ταξιδιού μας…

Φτάνοντας, λοιπόν, στο τέλος της διαδρομής αυτής, ήρθε η ώρα να απαντήσουμε

στο αρχικό ερώτημα της ερευνητικής μας εργασίας. «Είναι όντως η ζωή μας ένα

μουσικό σύνολο;» Πώς συνδέονται τα μουσικά σύνολα με τις ευρύτερες κοινωνικές

ομάδες και την καθημερινότητά μας; Πώς λειτουργούμε σε ένα μουσικό σύνολο και

πώς στην κοινωνία; Τελικά μήπως μέσα από τη συμμετοχή μας σε ένα μουσικό σύνολο

συμμετέχουμε σε μια κοινωνική ομάδα;…

Η απάντηση που παρατίθεται παρακάτω μας κατατοπίζει απόλυτα και μας εξηγεί

τη σημασία των μουσικών συνόλων, τόσο στην κοινωνία, όσο και μέσα στα μουσικά

σχολεία. Με κύριο άξονα τα μαθητικά μουσικά σύνολα, ας δούμε το συμπέρασμα που

καταλήξαμε…

Συγκρίνοντας τα όσα διαδραματίζονται σε ένα μουσικό σύνολο και σε μια

κοινωνική ομάδα παρατηρούμε ομοιότητες και διαφορές, όπως προαναφέραμε. Αρχικά,

η πιο έντονη ομοιότητα ανάμεσα σε αυτά τα δύο είδη συνόλων είναι η ύπαρξη κοινών

αξιών που έχουν την ίδια ακριβώς σημασία, όσον αφορά τη λειτουργία των συνόλων

και την αρμονική συνύπαρξη μεταξύ των μελών τους. Ταυτοχρόνως, δημιουργούνται

ανθρώπινες σχέσεις, οι οποίες συναντώνται σε όλες τις κοινωνικές ομάδες (μεγάλες ή

μικρές), καθώς και στα μουσικά σύνολα και είναι αυτές που καθορίζουν και την ίδια

την ύπαρξη του συνόλου. Σχέσεις ανταγωνισμού και συνεργασίας συναντάμε παντού

στην καθημερινότητά μας κι έτσι ακριβώς συμβαίνει και στο μουσικό χώρο-σύνολο.

Συνεχίζοντας, παίρνουμε ως βασική ομοιότητα μουσικού και κοινωνικού συνόλου

τους ρόλους που δημιουργούνται σε αυτά. Οι ρόλοι είναι εξίσου ίδιοι και απαραίτητοι

και στα μουσικά σύνολα και στις κοινωνικές ομάδες, που χωρίς αυτούς θα επικρατούσε

το χάος και η ασυνεννοησία. Όπως ο μαέστρος διευθύνει ένα μουσικό σύνολο, έτσι και

ο δήμαρχος ή ο διευθυντής ενός σχολείου ή μιας εταιρείας διαχειρίζονται κατάλληλα

και διευθύνουν ένα σύνολο ατόμων. Κι όπως ο σολίστας είναι αυτός που ξεχωρίζει και

διακρίνεται σε ένα μουσικό έργο, έτσι και στην κοινωνία υπάρχουν καλλιτέχνες,

επιστήμονες, αθλητές κ.ά. που διαπρέπουν. Κι όλοι μαζί, τα μέλη, με όπλο την

συνεργασία έχουν τη δύναμη να πετύχουν στόχους.

Ύστερα, έρχονται οι αισθήσεις. Όλοι γνωρίζουμε πως χωρίς τις ανθρώπινες

αισθήσεις θα ήταν αδύνατο να ζήσουμε. Είναι τόσο ζωτικές και αναντικατάστατες στην

καθημερινότητά μας και γενικά στη ζωή μας, όσο και μέσα σε ένα μουσικό σύνολο,

όπως αναλύσαμε παραπάνω. Η κύρια διαφορά που υπάρχει αναφορικά με το θέμα των

αισθήσεων είναι ότι στις κοινωνικές ομάδες χρησιμεύουν για τη λειτουργία τους, ενώ

στα μουσικά σύνολα βοηθούν και στην παραγωγή της μουσικής.

Ακόμα, σε μια κοινωνική ομάδα το κάθε άτομο έχει τη δυνατότητα να καλλιεργήσει

πολλές από τις δεξιότητές του, ομοίως και σε ένα μουσικό σύνολο. Για παράδειγμα η

πειθαρχία, η ανάληψη ρόλων, η εστίαση προσοχής, ο συγχρονισμός, η ταχύτητα κ.ά.,

αποτελούν κάποιες από τις πιο κοινές δεξιότητες που καλλιεργούνται.

Επίσης, παρατηρώντας σε βάθος τις κοινωνικές ομάδες καταλαβαίνουμε ότι

ακριβώς τα ίδια συναισθήματα εκδηλώνονται και δημιουργούνται σε ένα μουσικό

σύνολο. Η αγάπη, η αγανάκτηση, ο ενθουσιασμός, ο θυμός, είναι όλα συναισθήματα

που όπου υπάρχουν άνθρωποι, υπάρχουν κι αυτά…

23

Η διαφορά τώρα που εντοπίσαμε μεταξύ κοινωνικών ομάδων και μουσικών

συνόλων είναι θεμελιώδης και αξιοσημείωτη. Η κύρια γλώσσα επικοινωνίας των

μελών αποτελεί αυτή τη διαφορά. Στο μουσικό σύνολο, η μουσική αντικαθιστά τις

λέξεις και τις φράσεις. Με τη μουσική εκφράζονται τα συναισθήματα και οι σκέψεις.

Με τη μουσική αναδεικνύεται η προσωπικότητα και ο χαρακτήρας του κάθε μέλους.

Είναι η δίοδος επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης των ατόμων. Από την άλλη πλευρά,

στις κοινωνικές ομάδες ο τρόπος επικοινωνίας είναι ο προφορικός λόγος, η

καθομιλουμένη-καθημερινή γλώσσα. Με αυτήν τα άτομα συνεννοούνται, μοιράζονται

σκέψεις και προβληματισμούς, εκφράζουν συναισθήματα και απόψεις.

Κλείνοντας το θέμα αυτής της ερευνητικής εργασίας και επιδιώκοντας τελικά το

στόχο μας, μπορούμε να πούμε ότι μέσα στα μουσικά σύνολα το κάθε άτομο που

συμμετέχει σε αυτά μαθαίνει να συνεργάζεται, να σέβεται, να πειθαρχεί, να

αναπτύσσει ιδέες, να εκτιμά τα υπόλοιπα μέλη, να παίρνει γρήγορες και ορθές

αποφάσεις.

Τα μαθητικά μουσικά σύνολα έχουν κύριο στόχο τη συγκρότηση ανθρώπων που

ακούν, σκέφτονται και πράττουν για το συμφέρον της ομάδας. Άλλος ένας στόχος τους,

αν και έμμεσος, είναι η κοινωνικοποίηση των μελών τους. Τα άτομα που κατέχουν μια

θέση σε ένα μουσικό σύνολο χτίζουν την προσωπικότητά τους, διανθίζουν το

χαρακτήρα τους, καλλιεργούν τις δεξιότητές τους, μαθαίνουν να έχουν

αυτοπεποίθηση και να μη φοβούνται να εκφραστούν, είτε συναισθηματικά, είτε

σωματικά. Η μουσική, εκτός από μέσο έκφρασης, είναι κι ένας τρόπος να ξεφεύγει το

άτομο από τα προβλήματά του, να μάθει να εκτιμάει και να ζει με τις αδυναμίες του

χωρίς αυτές να τον επηρεάζουν και πάνω απ’ όλα, να βρει μέσω της μουσικής τον

εαυτό του…

Κλείνοντας παραθέτουμε τις απαντήσεις καθηγητών και μαθητών στο ερώτημα: «Γιατί τα μουσικά σύνολα είναι ένα τόσο σημαντικό μάθημα;»…

«…….γιατί ένα σύνολο δίνει τη δυνατότητα να “μιλήσει” κι εκείνος που συνήθως στην

κοινωνική του ζωή στέκει παράμερα και σιωπά...»

«…….γιατί σε αυτά αναπτύσσονται αξίες που βιώνονται μέσω ενεργοποίησης τόσο του

νοητικού, όσο και του συναισθηματικού κόσμου των μελών του συνόλου»

«…….γιατί οι μαθητές μαθαίνουν με ευχάριστο – διασκεδαστικό τρόπο να πειθαρχούν,

να αποκτούν υπευθυνότητα, να συνυπάρχουν και να συνδημιουργούν»

«…….Τα μουσικά σύνολα προάγουν τη θετική κοινωνική επικοινωνία. Η εμπειρία είναι

το κλειδί για να κατακτήσουμε κάτι. Είναι μια διδακτική προσέγγιση που καλλιεργεί την

αυτοπεποίθηση στους μαθητές και μπορεί να δράσει ως ένα ισχυρό κίνητρο για

περαιτέρω μάθηση»

«…….με τη συμμετοχή τους στα σύνολα, τα μέλη αναπτύσσουν κοινωνικές δεξιότητες τις

οποίες αξιοποιούν στην καθημερινή του ζωή»

«…….Τα μουσικά σύνολα αναπτύσσουν τη συνεργασία»

«…….Με τη μουσική πρωταρχικά εκφράζεται το συναίσθημα και μετά η νόηση. Οι

μαθητές με τη συμμετοχή τους στα μουσικά σύνολα εκφράζοντας τα συναισθήματά

τους αποκτούν αυτοπεποίθηση και παρουσία. Κοινωνικοποιούνται, αναδεικνύονται και

βρίσκουν τον εαυτό τους.»

24

Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξίδι.

Χωρίς αυτήν δεν θα’ βγαινες στον δρόμο.

Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.

Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.

Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,

ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν.

ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΕΛΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

A1

Αγγελίδης Γιάννης

Αθανασιάδης Ιάσονας

Αθητάκη Μυρσίνη

Αϊζενστάιν Μιχέλα

Ανδρικόπουλος Γιώργος

Ανθόπουλος Ανδρέας

Βαρδοπούλου Αριάδνη

Βιντζηλαίος Κίμωνας

Ευθυμίου Παναγιώτης

Ευσταθίου Δανάη

Α2

Ζήκου Βαρβάρα

Ζαρουχλιώτης Γεώργιος

Κάσο Αλέξανδρος

Κόκκορης Ιωάννης

Α3

Μουχταρίδη Αμαλία

Μπαρτάκη Αρετή

Μπενετάτος Μάριος

Νικολαϊδης Φοίβος

Παπαδοπούλου Ανθία

Παρδαλάκη Ιωάννα

Σύνταξη, επιμέλεια κειμένων:

Ευθυμίου Παναγιώτης, Ζήκου Βαρβάρα, Μουχταρίδη Αμαλία

Το φωτογραφικό υλικό προέρχεται 1) από το αρχείο του Π.Μ.Γ.Λ.Π. 2) από τα Cartoons του

Gerhard Hoffnung , dtv και 3) από τον διαδικτυακό χώρο.

ΜΟΥΣΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΛΛΗΝΗΣ

2012 - 2013

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ:

«Είναι η ζωή μας ένα μουσικό σύνολο;

ή

Όλα όσα διαδραματίζονται σ’ ένα μουσικό σύνολο

συμβαίνουν και στην ζωή μας;»

ΜΟΥΣΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΛΛΗΝΗΣ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ:

«Είναι η ζωή μας ένα μουσικό σύνολο;

ή

Όλα όσα διαδραματίζονται σ’ ένα μουσικό σύνολο

συμβαίνουν και στην ζωή μας;»

Τα “Μουσικά Σύνολα” είναι από τα βασικότερα μαθήματα στα Μουσικά Γυμνάσια

και Λύκεια. Γιατί άραγε; Μήπως όλα όσα διαδραματίζονται σ’ ένα μουσικό σύνολο

συμβαίνουν και στην ζωή μας; Άραγε η ζωή μας είναι ένα μουσικό σύνολο;

Ποιες δεξιότητες και ποιες αξίες πρέπει να αναπτύξει ένας άνθρωπος σήμερα για να

αποκτήσει μια συγκροτημένη προσωπικότητα και να ενταχθεί στην κοινωνία;

Σας παρακαλούμε να απαντήσετε στις ερωτήσεις του ερωτηματολογίου που έχετε στα

χέρια σας, γιατί η γνώμη και η προσωπική σας εμπειρία θα μας βοηθήσει στα

συμπεράσματα της ερευνητικής μας εργασίας.

Στα πλαίσια αυτής της έρευνας το ερωτηματολόγιο διανέμεται στους μαθητές και

καθηγητές του Μουσικού Γυμνασίου και Λυκείου Παλλήνης.

Οι απαντήσεις σας θα χρησιμοποιηθούν ανώνυμα και με απόλυτη εχεμύθεια.

ΟΝΟΜΑ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Για τους μαθητές:

ΤΑΞΗ και τμήμα …………………………………………………………………………

Για τους καθηγητές:

ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ …………………………………………………………………………

ΜΟΥΣΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ …………………………………………………………………………

ΕΜΠΕΙΡΙΑ (ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ, ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ, ΑΛΛΗ) ,…………………………………………………………………

.......................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................………………………………………………………………………

.........................................................................................................................................………………………………………………………………………

.........................................................................................................................................………………………………………………………………………

ΗΜΕΡΟΜΗΝΊΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΊΟΥ: ……………………………………………………………

Συντονιστής ομάδας: κ. Χαρατσή

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

1) Τι όργανο παίζετε (μονοφωνικό, πολυφωνικό), πόσα χρόνια και γιατί επιλέξατε αυτό το

όργανο;

2) Περιγράψτε το μουσικό σύνολο στο οποίο συμμετέχετε (παραδοσιακό, ευρωπαϊκό, είδος

συνόλου, συχνότητα συναντήσεων κι ότι άλλο κρίνετε σημαντικό).

3) Ποιον ρόλο έχετε σε αυτό το σύνολο και ποιον ρόλο (απλού μέλους, σολίστα, μαέστρου) θα

θέλατε να είχατε σε ένα μουσικό σύνολο και γιατί;

4) Τι συναισθήματα σας δημιουργεί η συμμετοχή σας σ’ ένα μουσικό σύνολο; Αιτιολογείστε.

5) Ποιες αξίες αναπτύσσονται σε ένα μουσικό σύνολο και πώς;

6) Ποιες αισθήσεις ενεργοποιούνται σε ένα μουσικό σύνολο και πώς;

7) Ποιες δεξιότητες καλλιεργούνται;

8) Τι ρόλο παίζει η σκέψη(νόηση) και το συναίσθημα σε ένα μουσικό σύνολο;

9) Παίζει ρόλο το σώμα στη μουσική διαδικασία; Γιατί και πώς;

10) Πως συνεργάζεστε με τα υπόλοιπα μέλη του μουσικού συνόλου; Ποιές σχέσεις αναπτύσσονται

μεταξύ των μελών;

11) Τι σας προσφέρει η συμμετοχή σας σε ένα μουσικό σύνολο;

12) Γιατί τα «Μουσικά Σύνολα» είναι από τα πιο σημαντικά μαθήματα στα μουσικά σχολεία;

13) Τι σημαίνει συνοδεύω, συνοδεύομαι; Ποια η αξία της συνοδείας;

14) Ποιος ο ρόλος του μαέστρου; Θα μπορούσε να λειτουργήσει ένα σύνολο χωρίς μαέστρο; Πότε

και πώς;

15) Όσον αφορά την επικοινωνία, την συνεργασία, την ομαδικότητα, τα συναισθήματα, τους

ρόλους, τις αξίες, τις σχέσεις που αναπτύσσονται, τις δεξιότητες που καλλιεργούνται, θεωρείτε

ότι συμβαίνει κάτι αντίστοιχο και στις διάφορες κοινωνικές ομάδες; Δώστε παραδείγματα.

Σας ευχαριστούμε