8^,* mll^

HISTORIAFEBRIS MILIARIS*

E-tDE HEMICRANIADISSERTATIO.

A U C T O R E

JOANNE FORDTCEM-^D.X/jii ?£ m) auTov rivx ^uveuvophit/ , /iii v&vrx

dPiMrpit)! ^vy/pxtpltf ^pcniux^vTX rh vkv.

APETAI. KAnnAA. OEE. N0T2,

ACCEDIT DE

MORBO MILIARIEPISTOLA

CAROLI BALGUr, M. D,

L O V ANII*Typis AcAdemicis.

M. Di CC. LXV.

Superiorum PermiJJu^

%1I

H I S T O R IAFEBRIS MILIARIS.^J^^}&,^ Febre Miliari fcriprerimt

j^\*%^^ non piiuci, & ilii fic perit6

^ I D I Iquidem , ut prirao intuitu fu-*

%ji*«^\;>i^ pervacuum forfan plerifque vi-

"Sl^^^^^jrc^ debicur quidvis hac de re ul-

terius proferre.

Hi tamen fi diligentius paulo rcputaverint

inter varios nondum exftare fcriptores hif-

toriam morbi abfolutam per diverfas cjus

periodos , & phafes ; quseque plenam com-pleclitur & accuratam ejus picluram per fm^

gulos quofque gradus^ & decurfum, unacum fubfidio , & cura qu^ poftulat unuf-

quifque : quumque forfitan vel perfpicacitas

in obfervando, vel folertia in traclando

nufpiam magls defideretur quam in Febri

Miliari genuina, fi periculum ,perpendamiUS

A a

4 H I S T O R I Ain onini morbi tempore, omni cafu, fingtl°

lifque ad eum rit^ curandum pertiiientibus:

iijec, inquam, diligentia qaa decet, prob^

fi penfitaverint , nulla ratione de kctoris

candore ambigo , fi qua3 ex aliis didici , vei

multa & attenta experientia ipie prubavi,

in unum fafcem coiigeiTerim , quo tandemmorbi uberior prodeat defcripdo , quamhaclenus, quantum novi, exhibita dl.

Et profedo iioc tanto utilius fore txiili-

II1O5 partim quod noftro ieculo non deiint,

qui, quoniam mentes hominum uiis dug-

niatibus aut dehniri vellent, aut eticim ab-

ripi, ipfam mali exifhentiam proriiks renuunc;

partim quod plerifque quorum inLereft , mi-

nus notum id fit, quamvis vix almd fre-

quentius in utroque fexu, omni a^taie , tem-

poreque , five feorfim , five aiiis morbis in-

tertextum reperiatur, immo aliquando epi-

demice gralTetur.

Autumarunt h coiitra nonnuUi , inepto

aliis in vitiis regimini, pr^ecipu^ calido, il-

lius ortum unice deberi : quod hercle tanto

magis miratus fum , quia temperantiifimis ^

vel tenui etiam diaitse deditis, aliifve mor-

bis detentis, fe incaute aeri liberiori expo-

nentibus, vel quibus abundat humor iero-

fus admodum ac iners , pr^cipuum faceifat

negotium 5 quodque pra^ ca^teris invadat

Puerperas, diceta diu ante partum aquosa i'x-

pe ufas, & ad dies iltltem aliquot poil: il-

lum exadum , jamque ditiori fervidiori fan-

FEBRIS MILIARIS. 5guine, dum parturiant, aut brevi poft

exantlatas.

Nec miniis obfervanti patet quod fcepe-

numero , immo ut plurimum*, per fe , nullo

cum alio morbo compofitus, invadat valentes

optim^, eofque nec gul^ deditos, nec exer-

citatione exxftuantes.

Denique quod aliquoties reperiatur nia-

lum magnopere epidemicum, cui pra^ca-

vendo nondum fan6 fuffecerint etiam lyn-

ceis praediti oculis, fi qui fmt, homines,utpote h Tcc $£i:p morborum , perind^ ac

maximeidiotse, ca^ci.

Neutiquam ignoro, inter multos in fa-

nando praecellentes non convenire, mor-bum , de quo loquimur , fui efle generis :

potius opinantur alterius effe fymptoma,ejufque mali quidem moris, nec pra^terea

quidvis, tantoque magis, ciam obfervave-

rint eruptiones huic fpeciei peculiares nonraro alia vitia vel excipere, iifve conjungi,

nec certis diebus expelli, ficut fit in aliis

aliquot morbis, qui eruptionem oflendunt.

Quibus non obihntibus , Morkim Fefi-

cularem idiopathica fovere & prodere fig-

na, toto ca^lo diverfa ab iis qu^ in aliis ex-

hibentur, in promptu efiet demonflrare.

Utalia preeteream, quis mCirbus noftro ac

eruptivis aliquot exceptis, tantum pra^ fe

fert languorem, fpiritus difificultatem, men-tis alienationem , circa pr-decordia opprefiio-

nenij in ventre tormina, fudores efTiifos,

3.A -^

6 HI.STORIAhorrores exanthemati pr^euntes , eofque re-?

petitos, & mera qua^ iimul fumpta nof-.

trum vitium conilituunt, qua: vero amplius

exhibere non hujus eil loci? H^c attamen

cunda , eruptione feliciter cedente , pari

paffu fedantur.

Tacemus quod puerper^ nulla alia labe

^grotantes fic frequenter hac compiantur

,

& ritu quidem fibi proprio : quod regimen

malo huic aptum plerifque aliis minus fit

idoneum; quodque veficulse miliares f^epe

nullo alio conjungantur morbo , nifi harumfymptomata characleriilica pro illo ponan-

tur,

Tradidere quidem alii non pauci in arte

ben^ exercitati febrem hanc veficularem,

quam tradare noilrum inilitutum efl, uiti-.

mi folummodo feculi fuiife foboiem.

Ut ingenue quod res eft, quantum vi-

detur, concedamus, etiamfi origine long6

vetuilioye eife nequeo mihi non perfuadere,

an Febris tamen Miliaris genuina prifcos in-

ter medicos cognita fuerit? Nodus equiden^

cil, cui me fateor folvendo imparem.

lis, qui antiquorum medicorum monu-mentis impense incubuere , notum eil , eos .

leviter tantum hujus veiHgia exhibuiire,

libicunque enim (^oiv^iJLOiTo^^ vel iMfzxnz^syxpo^ilsx^ ipM.iJ^oiTx^ vel Upccoi memorant,nrduum mehercle videtur definire, an fui

generis fuerit morbus, an fymptoma aheni

ciijufpiam ^ ac qualis fpeciei tandem fuerit;

FEBRIS MILIARIS. 7cruptio, adeo pauca, eaque tam indefinita

de hac peiiiibent.

Liceat tamen qusedam ex antiquis decerp-

ta in notis coaferre , quas Exanthemati Mi-Uari proxime accedere videntur, qu6 exiis ledor dignofceie pofTit, quai, quantum-que eruptioni veficulari hujus sevi conve'

niant, vel ab ea dilcrepent

Prius vero quam progrediamur, haudpr^ter rem erit hic in limine paucis often-

dere , quid per Febrem Miliarem aut vefi-

cularem in lequenti diflertatiuncula veiimus

intelligi.

Morbus igitur cum fignis febri propriis

accedit, infequenti eruptione Miliari incer-

to quodam die, qux tamen expleto triduo,

feridfve, cum veficulis exiguis, limpidis,

albis, vel rubicundis fe monftrat, exadlif-

que feptem , pluribufve etiam diebus , def-

quammatur; quando febris, quam languo-

res & oppreffiones prreibant, & comitaban-

tur , ftmul juiicatur.

Quse apud parentem primum ac raedico-

rum pdncipem Hippocratem, ejufque in-

terpretes, prtecipu^ occurrunt de eruptio-

nibus Miliaribus in notis coUocavimus. (^)

(/7) In hiftoria de Sileno narrat quod odta-

vo dil frigidus fudor per omnia membra dilFu-

fus eft cum puftulis rubentibus, ( e^a,y^yiy.a,TO!. *^

* 'E|«v9^,'/aTa{, papulas vet eruptiones dicere potui cum

Plinio, qui Diofcoridis ^E^ca/^izciTci fic vertit , crebrius ver»

pkmtae eruptiones, VHi Voij^* in locum cundem,

A /i

8 H I S T O R I ApLSTot l^puTog ipudpoi qpoyyuKa, ) rotundis parvis,

vari$ non abfimilibus , quse permaijebant ,* ne-

que abfcelilim faciebant. Hippocr, i. Epid. Sec.

3, K 1.

In auftrina ilta conftitutione quse cranone fie-

bat, fanies quidem plurima cuti fubnafcebatur,

quse initiq conclufa, dum incalefceret , pruri-

ginem excitabat, deinde yero in pullulas erum-pebat, iis aifines, quje in ambuftis fieri folent. §flipp. Eptdem. Lib, idi SeB. prim.

Commemprat etiam Eruptiones Miliarcs fe

VidiiTe iu Ferintho a^ftivo tempore non infauf-

tas.

'

In febribus nerape ^ftivis, circa feptimum,odavum & nonura'diem, afpredines quaedani

^iliacese, ** culicura morfibus fere limiles

,

quae tamen non valde pruriebant, in fumma cu-

te fubnafcebantur , & ad judicationera ufquepermanebant.

Ac ne S| ese quidei-a mafculorum ulli erupe-

* Permanehant. Hoc atitem verbum aperte fignificat nonfiTe fa^la tum primum, fed aliquot aute dies, His autemnafcentibus nil magis fentitur, quam anxietas qusedam maxi-

rna & jaftatio : atqui {upprimi evacuationes confuets folent

cum natura in partem aliam tentat novum motum, Febris

autem , cum hsec excerni incipiunt , mirum in modum crefcit»

€x quibus conje(^o exanthemata haec fexto die orta ei^Q»

Yi.de comment, Vallef. in loc. citatum.

§ Kxi a^jrr/rjovro fzh h rS ispiiXTt l^SJiisi; , &c. hrx

**. Tpijxv(r(Jt,oiTOi sv Tft> XP^f/^ Ksyxp^^^i^ roiqi aTO kmvm-

<ftm yivoi^svoig iJLOihiqa i«sA« xvoih^yimiji hu •Kcivxj xvija-iM^hoc,

^ <i>Xvy.roiimi. Kippocratis funt Puftulaj In fumma corporls

cute enafcentes, &c. funt demum iis fimiles qus ^ igni&

vftulatione oriuntur , quales funt qus Hippocrates VSpun vo-

cat, nos fudamina aut papulas fudorum cum Plinio re£le d!*

cemuSo ^ide Foefium in tocum cijtatum,

§§ Haec Papularum origo populariter grallantibus morb'§|dmodum femiliaris efl» atque inde non temere fufpefta eife

FEBRIS MILIARIS. 9runt. Mulier vero , cui talia iierent, nulla mor-tua eit, hebetiori tamen erant auditu, & fopo-

rofse, quamvis non antea admodum Ibporofa

effent, quibus ilta evenire debebant, neque ve-

ro in totum perleverabant ; seftate vero etiam

ad Vergiliarum occafum in foporem & fomnumpronse erant, poftea quippe infomnia magis ur-

gebantur, &c.Alvum igitur non licebat ne per ea quidem

quae alFumebantur fiftere, fed eam qusepraeter

rationem fieret medelam conferre pofle facil6

quis exillimalTet, quamvis permulta quibufdamprocederent ex ilio , qui cubili frigido fubllrato

fiebat decubitu. Hip. Epid. 12. S. 3. Ed, Foef,

In ftatu peftilenti auftrina cura Etefi^ disjunc-

tim fpiravere, carbunculi aeftate multi, & [m-

yxhoi. MxjiAXToc ( /. c, magnaj Puftula^ puilula-

bant ) Vide Hipp, Lib. 3. Epid, Sedt. 7,

Euphranoris filio puftulaj culicum morfibus

non abfimiles eruperunt, vcrum pauco temporeduraverunt, poftridie tebris invaiit. 'VidcHipp,Epid. 5. Sedt. 7. Foef.

Ante Vergiliarum occafum Andream Febris

femitertiana corripuit, 6j:c. -— - Ad diem vige-

fimum quintum Puftulic pruriginofse calid^,

velut ambufta cute , fenfim exorta^ funt ( if^v-

$>](^ciTiZ Kvyi(rf/.cchx &6p/zty. , xo-Trsp Trvply.xv^x ) do-lor autem axillas & latera occupabat, in crura

citra ullam iignificationera tranfiit , & defiit,

Vide Hipp. Epid, 7. Foef Interp.

folet, quodfebrium ardentium & maxime putredini? (pecimen«xhibeat. Vide Foef. in eundetn locum.

Profper Martianus teftatur quoque fe vidifle faepius afpre-

dines hafce in febribus , & maxime ardentibus , aliquand»

tamen etiam fuie febre, & opinatur has Hippocratis fuiffe

non abfimiles iis, qui fudamina appellantur, in quibus cutis

cum pruritCi attyllitur , & exafperatur , cum fatis fimiles (int;

illis eminentiis quae a culicum puniluris in cute erumpunt,Vid< Profp» Mart. i« Iqco tis^

lo H I S T O R I ASecundum Celfum puflularum plura ge-

nera funt : nam modo circa totum corpus,

partemve afpredo qu^dam titfimilis his puf-

tulis quse ex urtica, vel ex fudore nafcun-tur E'^a.vS^^i^a,Ta, Grxci vocant : ejeque modorubent, modo colorem cutis non exce-

dunt. (^)Aetius proxime poft illum ex Herodoto

haec habet qu^ infra notantur. (^)

(^) Fide Celji Medicin. lih. V. cap. 15.

(r) Efflerefcunt Puftulse , in ipfarum Fe^brium principio, non mitiorum fed earum quaj

a multis depravatis humoribus accenduntur:in univerfo corpore, aut plerifque in membrisapparent puftul^e parvse vibicibus aut culicummorfiunculis fimiles, omnes depravatorum hu-morum, &* habitum erodentium raultitudinem

indicantes.

Cenfuit has llatim a principio, nifi quid ob-

iliterit, fanguinis miffione curandas efTe : con-

fuerunt enira fi retrocefferint perniciem afferre,

nifi vomitu, autper feceffum vis humorum pel-

latur.

In accelTionibus vero ob ingentes circa fto-

machum erofiones tepida propinata, aut pennaintroraifsa vomitum provocabimus, & alimenta

contemperandi vires habentia , ficut ptifan^

cremorera , aut chondram cum mulfa exhibebi-

mus..Quod fi febris ardens fimul vexaverit, uni-

Veriimi corpus hydreljeo , portiuncula nitri ad-

niifta inungemus : Puftulas enim circa fuperii-

^lem detinet, & profundam materiam attrahit.

FEBRIwS MILIARIS- ii

Haly-Abbas circa annum a^ris Chrill.

985. qu^dam tvadit huc forfitan fpeclantia

,

ut in notis videri poteft (^).Et h^c quidem ex antiquis recenfuilTe

jam fatis fit. Quse fequuntur certius ad

morbura noftium pertinent , ejufque ^erara

quddam modo ftatuere videntur.

Circa annum 1550. Francifcus Vallefius

intimafque partes refrigerat , ac faspe fudore al-

lato, ingens acrium humorum copia difflabitur.

^In declinatione purgante medicamento mate-

riai idoneo corpus evacuabimus, deinde The-riacam antidotum exhibebimus , aut Mithrida-

ticara. Nonnunquam etiam PuttuiiE quscdamoriri folent rotundae, in-^quales, fubalbidje, autfubrubras, dura; cum elevatione camis, &c.Plerumque febrem intermittentem confequun-tur , & omnino mitiorem indicant morbum

:

ideo jegrum opportuno tempore perquam cali-»

dam aquam ingredi oportet, &c. At qua^ in

facie, & thorace, & lateribus, & ventre, &fcapuUsredundant, a principio flatim ne cura-

to, fed varie rem trahito, &c. Et fi ulque admorbi vigorem perftiterint neque ad pejus de-

cUnaverint, non omnino funt negUgenda^, Ucetperquam raro, &, caute curand*e fmt. VideAa, d& rc tned, L, 5. C*. 1 30.

C^) Ait Rubeolas efle tubercuh exigua, &rubra, quae quandoque fola cum calore & tufli

invadunt, &c. Oriuntur a fanguine caUdo, &fubtiU non multum malo , & cum ad ftatum

pervenerint, fmiiles fiunt granis M/«, nec ape-

riuntur, fed infenfibiUter difcutiuntur, & eva-

liefcunt, Fide Ltb. 8. Thor. C, 14,

12 H I S T O R I APhilippi fecundi Hifpanorum regis in fuis

commentariis ad epidemica Coi fummi, deconlHtutione febris in Perintho jam recen-

iita2 hsec tradit quse morbo miliari omninocongruere crediderim ( ^ )

.

Idem circa tempus ejufmodi* purpurasobfervavit Petrus Foreftus , qui in libro

^e morbis populariter graffantibus ha^c ha-

betC/).

(.?) Una quredam infignis abfcefsus fpecies

fuperveiiit horum plurimis, seftivis febribus cir-

ca feptimam, odavam & nonam, afperitates

fcilicet in cute rniiii granis fimiles, culicummorfibus maxime fimiies, non admodum pru-riginofa^. Hse, ut ex hac defcriptione &accidentibus, qu^ mox narrat, conftat, erant

ilise, quae Hifpanis novato nomine, vocanturTdbardilloy &c. Superioribus annisfuithocmalum in Hifpania frequens, malum alioquin

rarifrimum, ufqueadeo, ut tunc temporis pri-

mum videretur morbus cum nomine natus. Tuncobfervavimus , illis, qui eo malo affliguntur fieri

haic qux narrat Hippocrates fymptomata; ni-

mirum antequara erumpant maculae, anguntur

plurimum, & vigiiant aegroti, fucco qui inte-

rius fecernitur, & cujus natura parat expulfio-

nera, l^dente vifcera : pbftquam eruperunt, &dum erumpunt, delirant, & comatofi fiunt; dif-

terentia colorum malignitatis vitii monftrante dif-

ferentigm. Vide Fr, Valkf, in Hip. Ep, 2. L. S. 3.

(/) Purpuras folent nonnunquam in febribus

malignitatem prae fe ferre, quandoque funt cri-

ticaeln febribus fynochis, aliiCque^ & ubi ap-

parent per totum corpus pod figna codtionis,,

FEBRIS MILIARIS. ig

Eodem feculo , brevique poft peritiffimus

Ballonius cernebat horrenda fymptomata^

venenata (g) nam tum exftabant exanthe-

mata.

plerunique morbi rolutionem decernunt : opor-

tet igitur eas evocare iiidem reraed'is quibus

variolse & morbilli foras educuntur : & fimul

monet, prascipue ex duobus exempiis puerpe-

rarum, ne frigore incaute admiflb, fudamina

& purpur^ intus revocentur, quocumque modoenim repercutiuntur, motum naturse iiripedien-

tes, facile la^dere poffunt, & graviffima quo^

que fymptomata inducere : ex repercuffis enimin puerpera papulis rubentibus, llomachi dolor,

cardJalgia, prsecordiorum anguftia , pulfus debi-

lis & lyncope aderant : qua3 omnia tamen pro-

pulfis foras ruboribus ceilarunt; aiiquid diverfi

tamen putat has habere, ab iis quse a FernelioHydroa * dicuntur. Vide Obferv. 59* 6? 60.Lib. 6. cum Schol,

(^) Febris eniravero tunc adeft alFidua, nuncad manum mitis , nunc acerrima & adurens

,

vocis raucedo, oculorum aUquando caligines,

&mox ardor eorundem, corporis totius defla-

gratio, jactationes, lalfitudo cVoxcz-c^, ^!Auc-/yi<?

uterque, membrorum veluti quaflatio, & con-fradio, aliquando faucium exulcerationes, acveluti anginse raetus ; propenfio in fomnum,fed eura turbulentum, ocuU lachrymabundi &lucemrefugientes, inappetentia fumma, multo-rum & variorum vomitiones, alvi aftridtio ali-

* Apud Ferneliiim hydroa vel fudationes funt puftulae aquo*fe , quae repente emergunt fparfim toto corpore , fed fre-<|uentius in manibus pedibufaue, milii magnitudine, aqua ple-

nae, fine rubore , fme ullo dolore, &: fiunt ex fudoribus fub

epidermide coercitisi per cujus fpiracula ii digeri miinme pof-l«nt. Vidi Johan, FcrneL PatK L, 7. C. j.

H H I S T O H 1 AHaud prastereundum hic cenfeo mot-

tDum *, natura quidem omnino a noftro alie-

num 5 quamvis eodem nomine innotuerit.

Eum longa indagine pertradtavit Paulus

Neucrantziiis ; ifque in urbe Roftochienfi ^

ac provinciis vicinis , annis reparatje falutis

1638., & 1639., epidemice graffatus eft,

cum ilrage admodum funefta. Referendus

potius ell ad febres petechiales 9 vel pundi-culares , quce non procul ab ipfa pefte ab-

funt, & de quibus Fracailorius , Tilingius^

aiiique multis egerunt.

Gott-fried Welch morbi miliaris primus

in Germania meminit ( ^ )

.

quando, nliquando fceda illuvies, corponsprU-

ritus, & velud acicularum punfturse ; tuffis, CSC

prout venenum magis has, aut illas partes ap-

pedt, ita varia excitat in variis fymptomata.

Fide Ballon, Conjil, Medic. Lib, 2»

Et hasc quidera diverfis oborta funt aiinis,

nunquam tamen majore cum clade, quam au-

tumno 1577. feraciilimo exanthematum pueri-

lium, ex qua peribant omnes, & non proficie-

bat hilum ars ea, quai mukis auxiho eile folet-

Tanta feri venenati erat mahgnitas ! antequam

clades ilta invafiffet, viris & majoribus appare-

bant macula^, efthyraata, miliares puftuia^ &ca^tera id genus, idque seftate maxime, fed nul-

lum id anerebat periculum. Vide BalL Epd.& Eph.Lbi. 2.

De harum eruptionum curaquse prodidit, poft

ha?c videbimus.Q') Fidc Difp. Vom, Friezel Lipf .1657., in 4*^*

' PEBRIS MILIARIS. 15

Morbus (0 qui aniio 1665. infantibus

adeo fuit noxins in Polonia , non minus

quam morhilU ii^mi dicli ^ qui in agro Li-

giobrigenli anno quadragefimo fecundo prae-

teriti feculi, & poftea maligni fuerunt,

mihi (pace manium illorum , qui de his

aliquid prodiderunt ) ad anginam ulcero-

iiim, potius vel fideratam referri videntur^

quam ad febrem de qua hic ulterius agen-

dum eft. Malum hocce fmgulare porten-

tum circa annum 1671. vifum eft (y^).

Atqui non ita diu poil frequens fatis idem

infortunium expert^ quoque funt Batavia,

Helvetia , & Silefia* on^.

Secundum Etmullerum eft hxc febris be-

nigna , feu fcorbutica , vel maligna febri

continuee malignas jundta. Peritus authot

accurat^ fymptomata utriufque defcripfit

circa annum 1675. (/)Febrem purpuream didam , quse variis

fefe maculis , & ipfa exferit nunc pallidiori-

bus , nunc rubicundioribus , tandem etiam

nigris Pechlinus malignam efle & periculo

fam nullus dubitat.

Quanquam circk Annum 1685., Stutgar-

(O Vide Obfervat, 42. MifcelL Nat. Curiofanni fexti,

(^) ^i^^^ Caroli Raygeri Obfer. MtfcclL Nat,

Curiof, anni tertii,

(/) Vide EtniuL de feb, purpw\ ColL PralUCap, 9.

i6 HiStORiAdice ritniil femelque feptingenti cum exan-

thematum genere morbillis fimili conflidati

funt ,paaciilimis tamen fuit exitio. Quo

etiam in levibus contagium, aut fporadicum

quid ha^rere inteliigas (^OvIn febre epidemica petechiali quje anno

1683. Pofonii graiTata eft^ confpicienda ex-

anthemata erant , tionnunquam fparfim

,

nonnunquam confertim, milii folis, & fu-

daminum indar , Jfpredmes Miliacea dida^

,

quai etiam mal^ per feptem . odo , no-

vem dies : &c. quemadmodum narrat An-dreas Loevv.

Cum febre epidemica Hungariae vidit

idem anrio 1697., maculis petechialibus ra-

rioribus exjilentibus, puftulas miliares par-

vas albas acuminatas innuiiieras exceifivam

fanguinis ebullitionem nec non maligtiita-

tem latentem prodentes , & 15^<^ die prse-

greffis vix momentaneis convulfionibus fu-

neftas ( « )

.

Cladem , quam intra Saxonise fines maxi-

m^que Lipfi^ ea intulit, fequentibus depin-

git Chriftianus Joannes Langius Lipfi^ pro-

fefTor; qui multa in medicina congelfit pof-

terioris fub exitum feculi.

, Ejus invafione tam tener^ quam pro-

ve6las

<jn) Vicle Pechlini Obferv, Med. 19. Libri !2^-:

(;2) Fide Defcriptionem ejm a patre Caroli

Friderici Lxiu.

FEBRIS MILIARIS. 17vedlse setatis , ac utriufque fexus homines

f^pe extinguuntur : inter omnes tamen pri-

mario fternit puerperas , quibus majore mi-

natur malo, & olim ftrage enormi, atque

funefta exftitit terribilior , cum ingentem

tot fxminse fuftinuere cladem ( ^) .

"Commemorat idem quoque hoc exanthe-

ma fucceirilTe petechiis, in epidemica fuo

tempore petechiali 5 multolque Lipfi^ inter-

feciffe (^).Ad finem Septembris, nec non Oclobris

initio febres continuse puftulofai plurimos

in adulta eeque ac in puerili cetate conftitu-

tos cum pr^cordiorum anguftia invaierunt^

puftulis albicantibus in cuticula: tandemdefquammationem abeuntibus Qq~),

Ineunte feculo prtefenti David Hamilton

primus defcripfit accuratius hunc morbum,jam noftris perniciofum. Quanquam enimiSydenhamus & Mortonus ejus quidem me-minerint, pede tamen ab utroque tranfitur

adeo ficco, ut tunc temporis minus inva-

luifTe crediderim quam levo noftro.

Illius eruptiones miliares in fuperficiem

corporis in nova febre fe difpergunt, mor-billis haud multum abfimiles, nifi quod ru-

bent magis, & quando recedunt fquam-

(0) Vide Difput, Joan. Chrift, Lang. 44.(/)) Fide ejtifdem Difput. 128.

(^) Fide Conftit, epidem, Aug, an, 1704. Z),

Schroekii,

B

i3 H I S T O R I Amulas ilras furfuraceas , qu^ in morbillis cer-

iiuntur, haud relinquunt : licet hce fponte

fua nonnunquam ingruunt , isepius tamenlecli calore , & cardiacis extorquentur. (/•)

Hic Variolas pejoris notce , & febribus

interfperlas fuifle palTim tradir , tumque auc-

tum diicriraen ( j ) .

Denique cum jam per pra^terlapfos no-

viifime quinquaginta annos, latiiis tum in

noilra infula , tum alibi terrarum fefe mor-bus protulerit , planiijfque innotuit , nihil

opus eil ejus hiitoriam ulteriiis profequi:

Juvat potius leclorem ad eos referre, qui devitio fcripierunt. (^)Qu^ ex illis contulimus , nobifve multa

cura & experientia notare licuit, lectorem

ne pigeat candid^ intueri.

Propolita priils igitur fymptomatum ferie

,

vitii comitum, quibufque ab aliis manifefto

difcrepat, ut primo intuitu ejus pateint ge-

nius atque natura; ad ilkid iilteriiis illuf-

trandum properabimus, quo tum morbus,tum medela fuccinde quantum poifumus

conflruantur.

(r) Vide ScheduL monitor, Sydenham,de nO'

'v^ febris ingrejjiu

(O ^^dc Mormu de variol. S febribus paftm.

(O G-lVedelium^ D, Hamilton , Fridericum

Hofmannum^ Junckerum^ Fickimn , Albertuni

Blackmore^ Mead, Huxham , Glafs , Mithrida-

tis fubditum , Joannem Fridcricum , RudolfhumScbachthr , cmerofquc.

FEBRIS MILIARIS. 19Conimodii quoque hic praimittere vifum

eft, quales putiffimum oculatiffimi medici

hoc iEgrotaiTe, docuerunt : pollunt enim.

qu^dam fubetre corpori vel ex infirmitate

ejus, vel ex aliquo affeftu, quie vel in alio

non funt, vel in hoc alias non fuerunt, ea-

quepeiienon tanta, ut concitent morbum,tamen obnoxium magis aliis injuiiis corpus

efficiant. (v)

Quotielcumque in fequenti fchedula men-tio inciderit de purpura aiba , febii miliari

,

aut veficulari, intelligimus morbum hisfig-

nis conlpicuum ,quorum nonnulla , aut

pleraque adfunt per totum ejus decurfum

,

& quorum ope lacil^ ab alii dignolci queat.

Incertai horripilationes & a^ftus per vi-

'ciffitudines, pulliis celer, inordinatus, in-

quietudines , dolor capitis , vigilise, ibmni

perturbati, dementia, aut coma; fitis, circa

prcccordia oppreffio, languor corporis fitu

eredo faep^ ad animi deliquia uiqu6 audlus,

anxietas , fufpiria , tuffis ficca , dyfpna^a

;

ventriculi a^gritudo , aut fubveriio , ventris

fiep^ fubtracti, nonnunquam ficci tormina,

ac flatus : in dorfo, lateribus & extremis

dolores fisvi, aut remiffiores, fudores effu-

fiffimi , fracidi , vel cutis retorrida , ditcri-

minis metus iummus primis apparet ut

plurimum diebus, ex quibus fxpe plura.

(^v^ Vide CcFt prafat, libri pri:ni.

B o

i2o H I S T O R I Anunqiiam non aliqua eruptionem antece-

dunt.

Die tertio aut infequentibus , ex quo ali-

quis inhorruit, nulla certa quoad tempusfervata nornia, his adjunguntur afperitudi-

nes in univerfa interdum epidermide vel

rlibrse , vel pellucida cryftallina lympha pri-

mo turgidse , vel partim utroque tincl^e co-

lore; inflammata perind^ prai aliis faciei^

coili , pedoris , & extremorum cute , quamprjecipue occupant , fa^pe cum pundura &prurigine , illa vero non admcdum nifi imis

quandoque in partibus fublata, nec ubique.

Quibus eliminatis confertim in corporis

fuperficiem plerumque mitefcunt fympto-

niata praefata. Quseque puftulse primo ex-

ftabant rore diftentge limpido , ut pkirimum

prse cseteris replentur materia magis cofta

,

fpifsa 9 & albicante , miiii vel papaveris albi

feminibus prorius limiles; nili quod fiant

iTiajores , atqui vix maturefcunt univerf^.

Exaclis quatuor dein , fex, pluribufve

etiam diebus ,quos graviter equidem cum

vitio ludantes tranfegerunt , plurima di6lo-

rum molefte admodum ferentes , utique

m.odo puftute, qu^ fe priiis oftenderant,

mox mala fide fe condant, aut miniis co-

piose elidantur , materiaque fubacta demumfaltemve difilata , fic definunt motus febri-

les, ut ex toto fequatur integritas, puftulis

exficcatis , ac dein defquammatis : alii fic

,

ut aliquantum minuatur ex febre , nihilomi-

FEBRIS MILIARIS. 21

niis tamen reliquiee qu^dam maneant, qivjd

alienam formam induunt, moras trahentes

longiores, interdum & faivas.

8in faufte minus res cefTerint, debellatis

^gris atque confoffis, xilus interni; fudo-

res gelidi ; materiei retrocelTio ; anxietates

fummse ; cordis iclus celeres , tremuli debi-

liffimique ; nervorum fubfultus , & convul-

fiones horrendae ; animi defperatio atque de-

liquia, funefti exitus & ocyoris, perpetui

certique funt pr^nuntii.

Quum aliis morbis puftulx miliaceas fu-

perveniunt , utriufque fymptomata plera-

que componuntur, & nihilofecius iftorum

crifim quoque adjuvant five in melius , five

in deterius , fua tamen nullatenus exuuntinfignia , quibus intenta mentis acies illa ab

invicem queat difcernere.

Huic morbo opportuniores funt prasfer-

tim omnes , qui iero abundant acriori , mi-

nus fpirituofo : qui cibo utuntur nimio ,

inerti , vifcido vel vappido ; quique Mq de-

fidii^ , aut mollitiei dedere. Quicunque eximbecillitate valetudinarii funt , morbifquealiis popularibus ideo obnoxii : quicunqueludu protracto , iracundia vel metu gravi

,

nervorum intentione, perturbatione , debi-

litateve male mulclati funt : aut vitali nimis

exantlati latice, ftve eifufo ex ruptis fponte

repagulis , five plorante , aut imperit^ de-

traclo ; quibufque preeter natura^ modum is

fuit detentus , aut commotus : qui porro

-2 H I S T O R I Acaelo fub impiiro , afpero , humido , nim-

boib, mutabilique; morbis propterea epidemi-

cis aliis & hocce inquinantur ; quibus ad-

jungi poffunt quicunque potu calido , tenui,

aquofo diu, nimiumque abuii funt. Pr^omnibus quibufcunque vero puerper^ hac

forte iniqua luclatas funt.

Defoedantur iiberi etiam hac labe multo-

ties iuxta ac matres , pra^iertim harum ube-

ribus admilTi , facilius tamen evadunt , niii

cum aphthis conjungatur intra primum poil

partum menfera vald^ frequentibus, crebro

funeftis , vel tranfeat in clironicam haudlaro ma:^ime rebellem.

Unde dantur etiam famili?e non paucse

purpur^ adm.odum obnoxice, ex qua tan-

dem citii^is aut ierius decumbunt aliqui , 6c

iionnunquam intereu.nt.

Ex liiiloria jara recenfita fitis fuperque

manifeirura eft, malum hocce per proxime

faltem elnpfum feculum , nuperque omnifere anno ^ per univeriam Europam aut alibi

exilitiffe feorfim, aliifve quoque, quse po-

puiariter pra^valebant , fuiife complicatum;

nec minus iis fa:pe contagio fefe proferens,

quinimo magis interdum exitiofum , fic ut

conil:itutionis tura vigentis principatum ob-

tinere haud minus ac alia videretur.

Experientia verumtamen didici & longa

& confirmata aliorum , meaque , omni tem-

peftatum genere , cujufvis habitus, fexus,

^tatis 5 regionis , vitaeque generis homines

FEBRIS MILIARIS. 2;^hiinc morbum quandoque pati, nec vel op-

tima cauteia eos femper ialvos tueri poffe

;

quin quod jam fuperari ut plurimum poiTit,

viris folertibus , apta^que medelie eft tri-

buendum.Enarratis igitur pr^cipuis morbi fignis^

genio & hiftoria, ad ulteriorem ejufdem

enucleationem nunc progrediar , qua cau-

fas , prognoftica & curam qua^ propius

fpe6tant exhibebo , quod divifione pro moreaphorifmorum fada, commodiilime perfici

poffe opinor.

I.

In omni a:vo exiftimarunt medici conti-

nuas febres , non modo in quibus purpurea

erumpunt exanthemata , verum etiam om-nes, qusecunque populariter fe difpergunt

,

pra^ter peculiarem humoris putredinem , ali-

quid etiam communis , & publica^ perni-

ciei redolere.

II.

Quod contagio vigeat , feque proferat

purpura , teftatur ejus ubera feges per ur-

bes , per agros , iifdemque in domiciliis plu-

res ( ^ ) , ficut in diverfis fit morbis ,'corri-

(^) Febris exanthematofa , ut omiies fere

quas puftulas comitantur , eft contagiofa, pluresnamque ea correpti in eadem faepe domo de-cumbunt. Vlde Euxbam Obferv. de Aer, S M,Epid. An, 1734.

B4

2il H I S T O R I AIII.

Eam cert^ in brachiis bis paflus fum epuerperis, quibus enitentibus opem tuleram

:

languores infueti , anxietates & fufpiria

,

quafi cincla effent pra^cordia , praster alia

eruptionem comitabantur.

IV.Maritum, & uxorem ejus abortu jam libera-

tam 9 eodem tempore, cubiculoque curabam.

V.Quod & epidemice valeret ante multos

annos, ut noftris quoque diebus, ex prse-

diftis fpero elucet; fi minus intulerit ve-

tuftis molefti^ , vel difcriminis , quam ho-die , acceffit infortunio nobis , qui malis iis

ignotis forte jam plectimur.

V I.

Immo utcunque pr^terlapfum ante fecu-

lum ^ malum rarius vifum fuerit , noftro qui-

dem apparet creberrim^, & epidem.ice(^}

(Z') In febre contagiofa maligna verno tem-

pore anni 1735. faeviente, plurimi erant, quibusfors melior ( die fcilicet quarto, aut quinto}

benignum dedit raorbi exitum : eruptione nem-

p6 puftularum rubrarum railiarium , atque blan-

di per totum corpus fudoris, multi vero diu

morbo confiidati innumeras tandem habuerepuftulas miliares limpidas, faspe falutiferas; plu-

ribus autem erat periculofae plenum opas«ale«o

Fic^e Huxham Confiiiut. An, 17^5. n, Ohf. Acr.

FEBRIS MILIARIS. 125

ver^ 5 puerperas (c) inter prcefertiin.

VI I.

Mulieres enim nequaquam fimiliter ac

viri morbis corripiuntur ; & pr^ter eos

quos ex utero patiuntur , univerfo fexui

communes hac in regione alias faluberrima,

nec alio quovis endemico moleftata, pur-

pura prxfertim alba pra^ omnibus quibuf-

cunque vexari illas , imprimis recens enixas,

fexdecim annorum experientia edodus fum.

Quam propter maxim^ rationem in animuminduxi tenuibus hifce , mali gravioris nili

prob^ perfpedi , aptifque remediis propulfl

hiltoriam, & curam tradere.

V I I I.

.. Rigor vel horror , & hic pkiries nonnun-quam ingeminatus, dolor capitis, vel ven-

tris ( torminum inftar ) articulorum , vel

coxarum , vel coftarum aut in natibus ; nau-

fea , aliquando vomitus, aut alvus com-preiTa aut liquidior , fudores 'inter febricu-

lam prceter modum copiofifTmii , fomnolen-

tia, vel vigilise, delirium derepent^ inva-

dens, anxietas & irrequies incredibiles , {i

languores quoque infeftent , omni procul

CO A fide digniffimis viris cenior Mus fumpurpuram inter puerperas in agro Pedemontanotum plurimura grafTari, tum raultis quam fu-

neftam elTe.

£>6 H I S T O R I Adubio Eruptionem mox itiftare Miliarem ( a

Rafh ) indicia funt, quas nunquam fallunt.

I X.

Si vero hic detur fignum 'propathogno-

monicum languores ( Anglicd , Sinkings )prajcordiorum anxietas, irrequies, vitpsque

ut plurimum defperatio pris omnibus quibuf-

cunque morbi pr^fentiam confimiant. Depurpura tum acuta , tum chronica , de quaagere non eft hujus loci , effatum hoc fem-

per, & ubique verum eft.

X

Nec latet quod hi languores in variis quo-

que morbis perfentiantur , in noftro tamen

nunquam abfunt , modo mens fibi conftet.

X I.

Quicunque porro hifce oppreffionibus

,

6clanguoribus maxime funt obnoxii, iidem

& huic malo.

XII.

Dum natura tam infenfo incumbit expel-

lendo vitio , haud aliter ac in omnibus ah"is

exanthematibus , fyftematis nervoft fons mi-

re perturbatur, vel opprimitur : unde ali-

quando procedunt fpafmi , vigilia^ , & nonraro delirium; aliquando ftafes humorumatque ftrangulationes. quibus in ipfo limine

FEBRIS MILIARIS. 27fere conficiuntur segroti cum magno adftan-

tium ten'ore.

X I I I.

Nec quidera unquam puftulge abfque hor-

rore vago repetito erumpunt : de purpura

acuta ptcecipue loqui volumus.

XIV.Horrores quam incerto redeunt inter-

vallo^nifi febris intermittentis typum quan-

doque fubeant; iique potius quam rigores

eruptionem pra^eunt, & hxc illos ubique

excipit : quin etiam quovis fiunt morbi tem-

por^ , modo materia fubfit ; unde evenit

,

quod horrentes nunquam fitis, ne aurse al-

gidiori pateant, fibi profpexifi^e videantur,

fuae plerumque horrorem tribuentes incu-

xix 5 vitii indolis ignari , ac infidiarum.

XV.SDcpenumero contigit quod fsemincc non

pauca? ftatim laboriofo a partu horreant ve-

hementilfime & rigeant, mox incalefcant,

biduoque vel triduo expleto ,puftulis obdu-

cantur miliaribus , haud raro infigni cumdifcrimine.

X V I.

Iftiufmodi autem horror ex fummo labore

enitendi nonnunquam fupervenit, non fub-

ftante tamcn indole morboia, leviter tunc

!i8 H I S T O R I Atranfeuns , nulla febre acuta fubfequente.

Huncque fedulo jam monemus diftinguen-

dum 5 cum quantum memini , ab aliis hocnon fuerit obfervatum.

XVII.Nec profedto morbi adventantis, jamve

praefentis etiam ullum obiervare potui cer-

tius iignum, quam immanes, quibus fere

^groti refoivuntur , fudores : quanquamnec le6li calore , nec vidu intemperato

,

nec medicamentis fuerint eliciti.

XVIII.

Quinimo in initio , & per primum morbi

ftadium , fudores ex omni prorumpunt po-

ro , eo vero longius progrelTo , paulatim

plerumque recedunt , fi materia feliciter co-

quatur.

XIX.Inter li^c ubique peftus ac collum, bra-

chia interna digitofve, in quibus initio

emicant puftulas , oportet fedul6 infpicere

,

priufquam quid ca^peris de vitii aut genio

aut medela , confilii ; aliter namque facile

erraveris , ^egroque , ac tuo nomini mul-

tum obfueris. ,

X X.

In purpura alba veficulse pellucid^ adeo

cutis colorem referunt , tamque exiguse ro-

FEBRIS MILIARIS. 29ris inllar guttularum primo feie oftendunt

obtutui, ut oculum facil^ eifugiant nifi in-

tentum , & expertum. Et lioc adeo verumtantique cumi fit momenti, eo diligentius

animadvertendum effe exifcimo , quod erup-

tionem non levem curantis aciem haud raro

fefelliffe cognoverim , ita ut aliquando fer^

praeterierit morbus , antequam detedus

fuiffet

XXI.Varia etiam noxa interdum illudit tum

medicis, tum Degris, mox fe oftendens exan-

thematibus rubicundis, mox alio fe defor-

mat fuco, ac rubentibus efflorefcentiis al-

bidas innatantes gerit , quse quafi in iis altas

fedes figere videntur; quales in multis vidi,

& in Devonia ab oculatiflimo Huxham vi-

fas fuiffe dictum eft.

X X I L

Purpuram rubram generis acuti non cre-

bro his in locis obfervaffe contigit, ftudio-

s^ tamen hercle animus liic adhibendus eft ,

quibus maturior in his non fuerit expe-

rientia , ne exanthema rubicundum , unacum angina ulcerofa germinans ( quod vi-

tium ejufque curam perit^ tradaverunt Doc-tores Fothergill & Huxham ) long^que a

noftro aUenum , cum pra^difto confundatur.

Quum illud efflorefcentia li£vis contigua

potius fit 5 quam puftularum, qu^ h cute

Sd H I S T O R I Aemicant elevatio^ rubris candidifque nof-

tris propria : eoque magis quod utriufque

curatio, quantumcunque in aliquibus con-

veniat, in aliis e contraiio penitus adverfa

fit.

X X 1

1

L

Os& fauces papulis obdufe parvulis nonmintis ac fternum, aut brachia notavi, ab

aplithis omnino diilinguendis*

XXIV.Eruptiones miliares cum aphthis conjunc-

tas, niii in infantibus, raro me confpexifle

confiteor , Qd) etiam ubi naufea , eegritudo

,

proclivitas in ibmnum, pedoris oppreiTio

& ftomachi ardor has monerent fufpicari.

XXV.Tam vultus quam brachia majore inflam-

matione tentata , perinde ac in variolis,

crebr6 intumefcant , cum calore , & pruri-

tu 5 elevatione vero longe minore.

(^) Haud indignum obfervatu, quod quan-

doque illis in locis ubi aphth^ vix occumnt,oblerventur exandiemata ( miliaria dicta ) alba

& rubra in externa corporis fuperiicie. Antunc ad externam cutim deponitur firaile quidac in aliis locis per primarum viarum corporis

faperiicicm dilpergitur ? Vide van Si^ieten

Corduu in 982, S, /J]^b. Boerbaave,

FEBRIS MILIARIS. 31

XXVI.Frequentiores in cruribus pullulse rard

obfervantur.

X X V 1 1.

Veficulas adfore miliares ledlo affidens,

ex folo odore acoris, quem redolent fudores,

fa^penumero prcedixi antequam vel fympto-

mata qua^lierim , vel a^grotum infpexerim.

X X V 1 1 1.

Quantiam ex aliorum monumentis , fedu-

lave fqualidos inter laborantium leclos ob-

fervatione difcere potui , nullus dies defini-

tus eft , quo , etiam in febri genuina milia-

ri , eruptiones , tanquam in morbillis vario-

lifve fit, fe oilendunt, aut maturefcunt,

aut deficcantur : variant quipp^ hiec fecun-

diim diverfum vitii fomitem,genium , con-

ftitutionem, icgroti viftum, regimen aut

tempus indolemve epidemici, vel morbicum quo componuntur.

XXIXEtfi omni morbi tempore extuberant puf-

tulai, evanefcunt, repullulantque , ordine

quam maxim^ incerto, elapso tamen, ex quoinhorruerint laborantes, biduo, triduove, ut

plurimiim prorumpunt. Hseque vix ante

quintum poft eruptionem diem, vel fepti-

mum, nonumj undecimum, aut decimuni

32 HI S T O RI Aqaartum coquuntur, & defquammantur , fi-

cuti ledula, & repetita experientia doctus

affirmare audeo. (^)

XXX.Prout ver5 brevi fpatio interdum , intva-

que unum (/) paucofve dies puftulas def-

quaminatas, ita ad quinque fexve feptima-

nas produdas fuiffe quoque novi,

XXXI.Aliquando enim , prima veficularum mef-

fe miliarium decidua, viget altera; quoditerum iterumque per plurimarum feptima-

narum intervallum repeti aiiquoties obferva-

tum eft 5 cum certa a^groti moleftia , dubio

tamen

(d) Typus morbi fequens eft, &c. Appro-pinquante die quarto , quanquam interdura

etiara citius illud fiat, in artubus, coUo, pec-

tore elevantur & extuberant pori cutis cura

rubore, inftar cutis anferinas, ac fenfim oriun-

tur numerofiiTimae puftu\a3, magnitudinis exi

guse, pellucentes, &c. Vide Conjiit, anni 1700.Morbor, Vratiflavienfium.

(/) In Conftitutione Vratiilavienfi anno 1700.frequentius folito purpura alba, infantes, pue-ros ac foeminas, & imprimis puerperas corri-

piebat, qu^ in ficcioribus fatis mature, fere

intra viginti quatuor horas exficcatur. Vide

Morbortim Vratiflav, Htfl, anno 1700. P. 163,Ed, Jlb. HalL

FEBRIS MILIAIIIS. §3tamen plerumque fato : hocque fit in febre

prsecipue lenta nervofa, quod cum perfpi-

cacis judicii Medico Domino Glafs fsep^

dolebam*

XXXII.'Tument veficulce primo materia pellucida-,

tenui, aquosa, indies magis flavefcente &tandem co6:a ( modo res bene cedant ) ei

quse in variolis maturefcit non diflimili;

earum vero complures lympha elevantur

diaphana nunquam coquenda, niliilominus

defiGcandie feliciter.

XXXIILNonnunquam bullas infignes, apicedigitl

non minores, hic elevantur(g).

XXXIV.Dum maturefcunt veficulie , falivatio nofi

aliter ac in morbillis , aut variolis confluen-

tibus , copiofa interdum profluit, fenfnn $

arefcentibus pufl:ulis, receffura.

XXXV.Pulfum quanquam inter haic inaiquaieni ^

ac inordinatum ego juxta ac alii depre-

henderim , tamen nec debilis , nec languens

Qg^ l^ld^ tbe Cure oftheMiliary Fever^ ly

a Subjcct of Mithridaies.

c

34 H I S T O R I Alillo pafto huic vitio proprius eil : quuracrebro fortis , durus , magnus reperiatur $

donec ad ftatum perventum fit.

XXXVl.

Prceter didla denique tanta quidem ner-

vorum scTix^icc quam gegerrim^ in ordinemredigenda iiiorbum fa^pe ilipat, pra^ieilap-

fumque infequirur , ut tum ^groto , tummedico magnam faceifat moleiliam.

XXXVII.'

Adeoque hoc verum eil, ut nullibi ma-jorem obfervabis metum , aut perturbatio-

nem , quam dum natura hocce expedit in-

quinamentum ; tumque iludios^ cavendum

,

ne inter morbi cum natura ludam , hanc demalo expulfo triumphantem interpelles, il-

ludve repriraas.

XXXVIII.

Cum variolis , hemitrittea , angina (^),

(/:?) In hac febr: ( niiliari ) anni 1704. quo-

rundam fauccvS'occupavit dolor illius qui in an-

gina aemulus, ex quo multi mortui, ail falvi

ii facti funt, quibus fiebat perlpirado continua,

& lenis. Vide D. Hamilton dc Fehre Mihari,

Eodem anno adulto iam Septembri, nec nonOdobris initio febres condnuae pultulofae pluri-

mos in adulta , aeque ac puerili aetate conllitu-

tos, cum pra^dordiorum angulha , inquietu-

FEBRIS MILIARIS. 35Febribus catarrhalibus ( / ) , nervofis diclis

,

malique moris, pleuritide & aphthis con-

jundam interdum videbis purpuram, quas

quum vix ferendo fufficiant robuftiflimi

athletse , fexus fequior , inlbecilliorefque ab

iis fere opprimuntur. Qu^ cundla fignis*

fingulis propriis artis gnaro ab invicem nondifficil^ funt dignofcenda. Et utatur quo-que hic acri judicio , ne multiplici ruina

^grum praecipitem mittat.

XXXIX.Mulieres prje viris hac febre purpurata

f^pius laborant , & imprimis puerper^ re-

dine , deliriis , angina fpuria , puftulis albi-

cantibus , univerlam corporis peripheriam oc-

cupantibub invuierunt , &c. Fide Conflitut. Epid.

/lugufl, 1704- a Z). Luca Schroekio.

In tebre epidemica anginofa anni 1734., quamaut folvebant fudores profufi , aut puftulae ru-

brae , aut diarrhoea , aut enitens parotis , com-parebant morbo protrafto ad feptimum, ofta-

vum, vel nonum diem puftulse cryftalUnae mi-liares cumpUirimo, nifi praemature recederent,

folatio. Fide Huxbam Obfervat, dc Aer. & M.^c. an. 1734.

(/') Dumfebris catarrhalis, anno 1730. pertotam Europam magnam committebat ftragem;

febres maligna? continuarunt. Harum ahae fue-

runt exanthematicaj , erumpentibus vel pete-

chiis , vel purpurfi vel morbillis. Vide Hiflor,

Feb. Catarh annorum 1729., 1730. a Car,

Frid, Loew,

35 H I S T O R I Acens enixae. An quoniam ladea materies

tunc percurrens vafa , pabulum foveat mali,

augeatve ? An quia effluxa forfitan por-

tione rubri optimique fanguinis, chylus no-

vus crafmi nuper efFufi illius nondum adep-

tus fit ?

X L.

Mulierum corpus quum denftim fit^ id

quod per infenfilem effluxiffe debebat tran-

fpiratum , manifefta fui in cute fcepe relin-

quit veftigia.

X L I.

Verique fimile videtur foeminas ex cor-

poris fabrica , uteri menfiumque turbis

,

animi mobilitate , & affedibus fenfilibus,

defidia vitae , vidu nimis vappido , amictu

negligentiore , huic morbo magis effe ob-

noxias : maximd omnium vero puerperas

,

quando , detritis ex partu viribus , nimiumfecurse regimini indulgent inepto , ledumvecitius qaam expedit relinquant , quemad-modum maximse parti , gravi fua cum per-

nicie , mos eft.

XLILPr^ aliis corripiuntur purpura illse puer-

pergs , quas gravidas , diu detinebat vel li-

tis , vel febricula , vel quibus vidus infalu-

brior in deliciis fuit, vel vita otio torpens,

ut centies expertus fum cum Hoffmanno.

FEBRIS MILIARIS- 37

XLIII.

Infeliciores quaedam foeminse poft partus

fingulos, quo tempore fcilicet lac ad mam-mas devenire debet , recidivis fubjiciuntur,

five vidus fuerit tenuior, magifque tempe-

ratus, five cupediis nimis , dum in utero

gerebant , addicliE fuerint , five has d.utur-

na diarrhasa exhauferat.

XLIV.

Laticis vitalis difpendium etiam maximumnon modo non irapcdit, fed ^ contra pur-

puras promovere eruptionem , in puerperis

fer6 exhauftis , aliifque , quibus fanguis co-

pios6 efiluxerat, aliquoties obfervatum eft.

XLV.Parturientes cum graviter depreflas, aut

languentes obfervaveris , fummoque & pro-

trado defatigatas enitendi labore , purpuramaut febrem in puerperio vix evafuras cer-

tus fis; eoque minus, fx gravida^ febricul^

incalueiint.

XLVLIn puerperis dum puftulse propelluntur,

lac recedit, vix poftea revocandum : fan6

haud abfque harum incremento, vel def-

quammatione.

S8 H I S T O R I AXLVIl.

Decurrente morbo urinam vari^ tinftam

confpicies ; pluries rubiam admodum , ac

fatuiatam , nec quidem miniis quam in ipib

aurigine , ubi ^groti nec erant cachedici

,

nec diuturna febre marcebant. ^aipe ^ con-

trario pallidam , 6c crudiffimam eanaem vi-

debis per longum temporis fpatium, cumaut lente procedat puilularum codio ,

aut fupervenit fpirituum dejectio vel deli-

rii metus.

XLVIILPraecordia fi invadat hoc vitium 5 anxieta-

tes , jadatio , a^ftus , fyncope & oppreiiio

mira fupervenient. Ad caput (i transfera-

tur 5 dolores ecce , il:L|por, vigilice, deii-

pientia, phrenitides , convulfiones. Quandotranfit ad puhiiones , difficultate fpiiitu^ &fufFocationibus homo fere profternitur. Ubiventriculum adoritur, inteftinave, naufese

fiunt, vomitus, borborygmi, tormina di-

ra 5 alvi compreffio , vel fluiditas non coer-

cenda. Si vero uterum obfideat , quse nonind^ turba^? Obftruclio, phlogofis , fluor

incompefcibilis & infinita maiorum caterva.

XLIX.

Denique quo fummatim dicam, prout

mali fomeshanc aggreditur, aut perturbat,

illamve corporis partem ; eadem ratione

FEBRIS MILIARIS. 39fymptomata infidiaeque proteiformis hujus

vitii h?ec orgatia vitse , illave viicera vexant,

intentant, vel peirumdant.

L.

Non mirum itaque . quod inter tot tam-

que vehementia morbi iymptomata , ubi

etiam valent magnoperd vires, dimicatum

fuerit, & ucriter , 6i long6, atque pericu-

lose ;quum ilia per primos parum remit-

tant dies , nec prius fugatus quam fuerit

hoftis,

LLHic merit6 qua^ri poteft unde tot tanta-

que oriantur mala, qucC efiioretcentiam co-

mitantur raram a^qu^ ac confertilfmiam ?

an quod pullularum materia in venis deli-

tefcat adhuc , nec expulfa , nec fuccum-

bente natura unquam expellenda ?

L IL

An coagulo denfentur humores circa

prsecordia , vafaque majora , anne vitiata

,

& foluta lit iftorum crafis, variant fenten-

tiae; quum vero in fedis cadaveribus com-pados, & infpiifatos videre contigit, atque

vifcera fiderata : mihi magis arridet prior

, opinio , quam etiam confirmare videntur

dolor faepe atrox , anxietas fumma circa

pr^cordia vifceraque , fyncope , fudores

fiigidi, vitseque abruptum ocyus filum.

C4

40 H I S T O R I AL I I I.

At humores nimium iionnunqiiam dif-

folvi 9 indices non leves funt , fudores TpvOr

fufi 5 alvi refolutio incompefcibilis & fu-

nefta, lotii fluxus immanis, debilitas atque

languor , fubitaque fepe mors : ac poft il-.

lam cruoris horrenda quandoque corruptio

& fuffulio,

LIV.

Alios morbos hicce prsecedit , comitatur

,

excipit 5 audtumque tum periculum par

roalo.

L V.

Papulse omnino fufpeto funt in febribus

continuis , quum coelum malignum fit , aut

pr?eceifit di^ta vitiofa , aut quuni earum

jnultitudo eft , tunc enim morbus popularis

eil 9 & is fufpedus , monente Balionio.

LVI.Si febres catarrhales malignas & exan^

thematic^ alvi fluxu folutse fuerint, segri ab

incuriu purpurce alba^ immunes perfifiunt

,

qux alias haud raro declinante morbo fu-

pervenit , non magno periculo , ficut ob-

fervavit Fridericus Hoifmannus.

LVILV^rtim in febribus continuis & intermit

FEBRIS MILIARIS. 41tentibus , pr^fertim li difFeratur feftio ve-

naj 5 & febris vires eundo acquirat , vel re-

gimen jufto fuerit calidius, puftulie germi-

nant , quse non funt ullius malignitatis ,

fed ingentis seftus argumenta fecundtim

liuxham.

LVIIL

Idemque docuit quod papul^ rubrae

,

floridse , copiofai , aut plurim^ puftulae mi-

liares turgito ftatu morbi ( febris nervofse

(JicltE ) erumpentes bona prsefagiant.

LIX.

In genere nunquam non ratum perpe-

tuumque eft , quod quo intenfiore rubef-

cant papulae colore, & phlegmone, mate-

riave diftendantur flava , eo & robur natu-

ra^ firmius , fpefque l^tior fanitatis ; qu6magis ex adverlb palleant , vel tranfluceant,

& quafi retrocedant, eo funeftiores,

LX.

Quamquam rariores fub primo ipfo in-

greflu confpiciantur veficul^ , modo tamenfigna comitentur morbi vehementioris , qua-

lia nempe funt perturbationes , horrores va-

gi, ingens anxietas, languor & incalefcen-

tia ex natura^ cum morbo contentione , fe=^

ges copiofior fer^ in procinftu eft.

42 H I S T R I A

LXI.

Hxc vero in corporis fuperficiem eSlo-

refcentia haud femper critica cenfenda eft

,

cum nec febrem , nec morbum folvat ; im-

mo aliquoties evenit , ut fub illa five ra-

riore , five magis conferta segri intereant

inopinato.

LXII.

Nequaquam ideo segroti res fecuriores

funt quod magna puftularum vis extrorfum

excreta fit , tantum enim abeft , ut humo-rem in venis acrem femper h^ eliciant , ex-

hauriantve , ut ejus potius copiam intus ad-

huc delitefcentem & aegro pericu^um por-

tendant , non aiiter fere ac in variolis con-

fluentibus fit. Certt quo numerofiores puf-

tulaa funt , eo plerumque vehementius ur-

gent fymptomata.

Lxin.

Etfi fibimet a malorum quibus initio om-nino gravati , & ferme obruti fmt cumulolevari gegri nonnihil quandoque videantur,

crebriiis attamen falluntur : nam in nulio

alio fer^ morbo magis vel frequentius exa-

cerbantur omnia ; quod adeo verum eft , ut

quando ad ciK,<^^y perventum eft , diiRcile fit

certo definire , nift materia jam co6la vefi-

culce plurimse diftendantur , faltemve hx

FEBRIS MILIARIS. 4$deficcat^ fuerint , & pleraque fimul gravia

niitefcant fymptomata.

LXIV.Fit enim aliquando ut febris per accef^

liones ingravefcat nec corpus integrum di-

mittat , quo malum aut longum futurum

morbum oilenditnr. Idem oftendit puft fu-

dorem fsepe inhorefcere , aut multum fuda-

re, maxim^que in principio 11 frigidus fit

fudor, vel etiam quovis morbi tempore.

LXV.Inter exanthemata nequaquam fecurus

efto , five febris adfit five abfit. Hippocra-

tes etiam loquitur de puero ( ^ ) cui fmefebre exanthemata apparuerunt, fecutce ta-

men funt convulfiones, & fiuo funduN eft.

Quod non ita pridem virgini purpura alba

vera laboranti , puftulis admodum numero-fis, nec retropulfis contigit. (^)

(^) Vide Hippocrat. Epidem, lib, 7. Idemetiam obfervatum cfi a Ballonio anno 1575.

C ^ ) Textor quidam cum exanthcnVata quae

pforam elTe exillimabat , infaulie unguento emercurio pelleret , concidit apoplefticus , &conteftim interemptus eft. Studiofo quoque quinon admodum asgrotabat, nec multum de viAuconfueto detrahebat, die nono erumpebant ex-

anthemata, die undecimo avide cibum fumpiit

nimium, & ledto ftrato decumbens membra fta-

tim in aeternum repofuit; tanto dolo ahquibusperniciei eft vitium hocce. Vide Junckeri Con-

fpedt, Theraptut,

44 H I S T R I AL X V I.

Miliacea hxc eruptio, feu palleant puf-

tul^, feu retrocedant, a deficientibus cumelidi nequeant viribus extrorfum : fubito fi

tunc alvus, quemadmodum fsepius fit, ad

aliquod vices fundatur, exitium ^groto mul-

tum acceleratur, praefertim ubi fimul acce-

dunt eximia ventiis tormina , horror extre-

niitatum, fudorque gelidus,

LXVII.Languores fsepenumero , iique multum

gravantes , fpiiitus admodum uviycc^i^g , pal-

lor vultus , pulfus exilis , vacillans , accele-

ratus , refolutus cum torminibus venter, de-

lirium perpetuum, fudores frigidi enormes,

anguftige circa praecordia, lipothymias cumingenti virium defeclu, puftularum detu-

mefcentia, pallor ac retroceifio rera brevi

pelTum iri praemonftrant.

LXVIII.Dolores & tumores fi fint vel in locis in-

ferioribus , vel ut plerumque fit in pedibus,

nulla rationemalum levant, id augent po-

tius , & protrahunt : immo tanta illi quan-

doque vi aggrediuntur & ferocia , ut rheu-

matiiinum citius , vel ifchiadem faevum

,

quam morbum purpureum occupafle facil6

inexpertus crederet. Porro tanto pariter,

taraque repentino tument oeJematej ut iu-'

PEBRIS MILIARIS. 43tercutim jam talis invafilTe cenferet. In nonpaucis obferviwi crus unum rolummodo in-

tumuiffe, nec ante fpatium diuturnum fuilfe

reilitutum.

LXIX.Et hsec quidem puerperis pne aliiseve-*

niunt f£epiffim^,longumque tempus trahunt,

unde fer^ fiunt puralytica^, aliquando certe

fic funt inflammata crura , ut pus exinde

natum viderim.

LXX.

Puerperarum purpura cito exiens , cito-

que recedens periculofa eft , imprimis fi

alias valetudinariaj & debiliores fuerint, aut

quavis impuiitate humorum laborent.

LXXLNifi lochia in puerperio defcendant uber-

tim , quemadmodum in morbis aliis, ita in

veficulari magnum difcrimen pertimefcen-

dum eft. Et ^ converfo , quo copiofius

per totum emanent morbi lladium , nec mo-dum tamen excedant , tanto fecurius res

agitur. Catameniis etenim retentis, quoli-

bet malo facilius implicantur mulieres, ei-

demque rurfum evacuationes conferunt.

LXXILUt in puerperio, fic in purpura, & aliis

febribus, il fudores pro norma proveniant

46 H I S T O R I Anatur^ , rcs fauft^ plerumque cedunt ; bcontra in uuovls fi vel fiftantur (c) vel

nimii effiuant , ubique fubeft non leve pe-

riculum.

LXXIil.

Donec urina in hoc faspe malo diutiiis

cruda & varia la^ve depoiuerit largumque& diftinftum iedimentum^nequaquam pu-

tes segrotum extra aleam efle , c^erera licet

pleraque fpem oftentare videantur longctm

;

adhuc etenim recidiva aut exitiofius quid-

dam eert^ latet.

LXXIV.Pulfus etiam multum timorem inter &

metum fortis faepe dl , optimique tunc qui°

dem indicii : nec femper languet , aut de-

primitur , iicut nonnulli prodiderunt : ejus

tamen idus exiles ^ celeres 5 inordinati , de-

biles fufpedli funt.

( c ") Nonnulli segrotorum in febre catarrhali

qu£e longe lateque per univerfam Europam an-

no 1729. propagata eft, modo liberiori aeri fQCe

exponentes maturius, modo inundtiones inufura

vocantes fudationem neglex^re ; quorum^ hi

fymptomata acerbiora non modo , verum etiara

in declinatione morbi purpuram incurrebant.

Vide Car, Friderici Loezv Hiftor. Febris Catar-

rhalis qua anno 1729. menftbus Novefubr,^Decemb.per Europam epidemict graftfata eft

FEBRIS MILIARIS. 47

LXXV.Dum natura materiei expellendae operam

navat, inopinatum crebro fupervenit deli-

rium , vix antequam veficularum copia ube-

rior ad cpidermidem, pari , ac in variolis

aliifque morbis eruptivis laepe fit, ratione,

expulfa fuerit, fedandum.

LXXVLSomnus primis morbi diebus pleriimque

admodum perturbatus eft & brevis; quodfi ultra naturalem protrahatur , felicis po-

tius quam fniiitri ominis eft cenfendus.

LXXVILQuinetiam ubi exanthematum eruptio &

diffipatio critica eft , fomni fubfcquuntur

placidi & fuaves : ubi fymptomatica , vigi-

li^ infeftant , aut fomni turbulenti. Necquidquam eft , quod tutius perfect^e crifeos

argumentum pra^bet, qukm ft fomnus fub-

fequatur.

LXXVIILS^epius mirabar , quam derepente non-

nulli rnovbo in aliquibus fer^ peftifero op-

prein , puftulis arefadis , vires refumerent

:

quofque ante biduum letho dicabas , exu-viis quafi depofitis, quam brevi in inte-

grum reftituerentur.

43 H I S T O R I ALXXIX.

In aliis 6 contrario excipiunt purpuramjam decurfam five potius tranfmutatam

noxse, qu3e leviores licet videantur , tamenin diuturnum trahuntur Ipatium, nee facil6

pelluntur*

LXXX.Poftremo purpura alba acuta in chroni-

cam crebro commutatur , & verfa vice , ru-

bra etiam in albam , cum laborantis fummopericulo , aut convalefcentiae metu. Ali-

quando & ex utraque morbus conficitur*

Et hsec quidem fere funt prjscipua quse adniorbi naturam &: eventum pertinent ; jam-

que ad auxilia accedamus.

LXXXLQuotiefcumque a natura evacuationes ab-

folutse fuerint, & apparentia exanthemata

Kpivovra. fint , id eft , febris vehementiamimminuant , quiefcere medicos oportet , nec

quid temere mohri.

LXXXILSi h^c Kp'mfy.x fmt, nec opportunam pef-

ficere valeat fola natura excretionem -, adju-

vet illam ars.

LXXXIILNec quidquam ad anxietatem incredibi-

lem

PEBRIS MILIARIS. 49lem , quam patiuntur quidam laborantes

dum eliminantur puftulae , magis contulit

,

quam ciocus, camphora, confedio cardia-

ca teftaceis addita, aut vini generofi cochlea-

re unum , alterumve.

LXXXIV.Qui autem humores in aliqua corporis

parce coniederunt, neque ullo alio auxilio,

neque medicamento prius movendi ftint^

quani concocli fuerint , tunc enim & natu-

ra evacuationem adjuvabit.

LXXXV.Si puftulce circa cutem exftantes, vel fii-

dores tepidi per totum corpus dimanantes

levaverint praecordia, & pleniores eifece-

rint pulfus, tuncpiofedo religios^ abftine-

re oportet ab alvum folventibus , donecpuftulae maturefcant, vel fedata fit ipfa fe-

bris. (</)

^LXXXVLDum natura vitii tam infenfi expreffionem

molitur, fumma cautela opus eft, ne etiam

enemata , qu'«£ inter dolores colicos hic quammoleftos tantum defiderari videntur, vice

fubfidii exitio fiant. Cum cuidam namquepuerperas cnema intempeftiv6 fubmiffum

C^) Fidc Commentar, D. Glafs.

D

50 H I S T O R I AefTet, dum natura eruptionem expediundoincumbebat , die fequenti delirabat , & an-

te biduum fato funfta eft.

LXXXVILEffiorefcentibus hic enim exanthematibus

purgantia vitiofos fuccos a cute ad prsscor-

dia reducunt, qui ibi hserentes oppreifio-

nem peftoris , anguftias , inquietudinem ^

anxietatem , obfcuros & frequentes pulfus,

impotentiam & corporis & animi indu^

cunt. (^)

LXXXVIIL

Sin nil obftiterint ultimo commemorata

,

purgantia quovis morbi tempore exhibuit

Dominus Glafs, nec virium ulla fecuta eft

concelfio. Cordis potius iftus vidit inva-

iuiffe, & praecordia levata fuiffe; aft hocfumma cum cautela, medicum minus illo

fagacem, prudentemve, experiri audtor fum.

LXXXIX.

Eruptionem miliarem ex alvo inter febrem

ftridiori etiam pabulum nancifci cenfemus

,

diutiufque protrahi , pr^fertim cum impor-

tund nimis fudori promovendo intenti fu-

mus.

(^) Vid^ dt bls D, Giafs de FebribuSi

FEBRIS MILIARIS. 51

XC.Sudores etenim quod in venis hic vitium

ieft educunt, non tamen impediunt, quoiiiinus materia corrupta a primis viis ei luc-

cedat, imo potius eam promovent. (/) Par-

tes namque corporis , indufiis ardt^ nimis in-

Volutas 9 faspe notavi puftulis quam denfilfi-

tnt conlitas.

X C I.

Vidit quoque Ballonius in eadem familia

liberos mukos exanthemata pafTos , quibus

ante eruptionem , & quum nil tale expecla-

retur, data fuerat medicata potio, melius

fe habuiffe & perfeclius efle fanatos, qukmquibus dare medicamentum , ne excretio

impediretur , religio fuit. At de variolis &morbillis pr^ecipu^ hic loqui videtur : ver-

baque illius conlirmare poiTum ex multiplici

in curandis variolis experientia ; cum ex al-

vo hbera, aut etiam liquidiore fub earumingreffu, nunquam quidvis damni eveniife

meminerim.

X C I I.

Medicus quidam primarius famula^ (^ui-

dam, ciim periculum effet fuifocationis , vi-

gente eruptione fme uUa noxa detraxit fan-

C/) f^idc dc bis D, Gkfs de Febribus.

D %

52 H I S T R I A.guinem. Ejus ego triennio abhinc fecutus

exemplum in pleuritico, cui purpura ade-

rat, idem ad quartam vicem aufus fum fa-

cere, cum ingenti delirii, & pundurse la-

teris levamento ; fegete miliari brevi quammaxime aucla , adeo ut numerofiorem vix

unquam confpexerim.

XCIII.

Fridericus HoiRnannus nequaquam fan-

guinis humani prodigus monet venam ali-

quando ejje fecandam^^i prcECordiorum anxie-

tas, aut pulmonum ftridtura celerem minen-

tur perniciem.

X C I V.

Nec quantum experientia didici , venammalo invadente femper aperire commodumeft , etiam ubi vires fmere videntur ; quumres nullo fanguine detrafto plerumque fe-

liciter perada fuerit. Nec hic prsetereun-

dum eft, fedionem vense debili in puerpe-

ra convulfionesinfecutas, quibus aegr^ qui-

dem mulier fuperfuit.

XC V.

Ita femper ratum fit , ut nec ab eo , qui

curat, malum aliquod inferri debet, fatis

enim funt quse ex morbis nafcuntur : ve-

rum ut boni aliquid praiftet, pro viribus

curandum eft.

FEBRIS MILIARIS. 53

XCVI.Propterea quum pulfus parvus fit, &

frequens, & celer, aut fudoribus efFufiori-

bus diffluant segroti , parcius 6l cunftantius

fanguis detrahendus eft : fi is plenus , al-

tus, &magnus5 cum calore valde inten-

fo , audaciiis 6?: tutius.

XCVII.

Imbecillitate tamen pulfus qua^ ex oppref-

fione fit, terreri non debemus, tunc enimob plenitudinem explicare fe nequit arte-

ria. Unde autem oriatur h^c puHus debili-

tas , an ex cordis viribus detritis , aut fer6

fublatis ? An ex caufa quavis alia & adven-

titia? Eft prudentis ac folertis medici dili-

genter fcrutari,

XCVIII.

Porro non tam morbi ftadia, futiliaque

malignitatis nomina, quam fymptomata la-

boranti difcrimen afferenda , quibuique me-deri, aut faltem fubvenire fui officii eft,

prse omnibus refpicere debet medicus.

XCIX.Sa^viunt non raro vel in capite, vel in

dorfo, vel lateribus, vel in abdomine, vel

extremis dolores admodum atroces, qui

tanta cum vehementia , & omnimoda inter-

'dum motus impotentia aggrediuntur , ut

D3

54 H I S T O R I Aphlogofim his in locis fubeffe , aut arthriti-

dem, facile inexpeitus credat. Puerperas

imprimis affligunt : nec ferrum femper pof-

tulant, quum fotu, expulsa nimirum pur-

pura, brevi ut plurimmTx fummoveantur.

Cum hic de fcalpelli ufu, in puerperia

pnefertim mentio inciderit , & fummi Boer-

havii magiftri mei in medicina , nunquam^bfque maximo cultu & defiderio nomi-mndi effutum fit ,

" venaefe6tionem haud" facil^ , nec nifi urgente fumma neceffitate' adhiberi poffe „ noilem tacere me quidemnon iblum fa^pe , quod tuta fit , expertum

fuiffe 9 fed quod nullo etiam pado omitti

debeat : atque in pleuritide cum aphthis &diarrhjea, juxta ac in pleuritide vera lim-

plici ex lochiis retends , in morbillis , in

fluxu uterino nimio , cum adeffet etiam

purpura , venam ipfo in brachio pertudiffe

,

ubi non fatis ampla fuit faphsena , falvis

tum puerperarum rebus, tum lochiis eriam,

Ut decebat, brevi dein fluentibus.

C LNec, quantum conjedura augurari valeo,»

tantum fubibit difcriminis , qui venam tem-

peftive fecat, cum matricem aiiamve par-

tem inflammado jam invaferit, quantum il-

le , qui incert^e magis medicaraentorum ef-

iicacias totam committit rem, eamve morapericulosa protrahic.

FEBRIS MILIARIS. 55

CI L

Si materia quidem adhuc in utero latitat,

quod accidentia ipfa indicabunt, prius eamevacuare per uterum expedit peffariis , fuf-

fimentis, fotibus ; deinde fanguis, fi res

poftulet, tuto mitti poterit. (g)

C I I L

Praecipiti enimvero periculo , foitique

phlogofi, nifi principio occurras, ubi pr^e-

fertim humores facil6 corrumpuntur , tabe

mifera & foeda pefTumdantur omnia.

CIV.

Sola namque occafio neutiquam omitten*

da, fieri enim poteft, ut morbus id defide-

ret , corpus autem vix pati pofle videatur ^

fed fi nullum appareat aliud auxilium , pe-

riturufque fit qui laboret , nifi temeraria

quoque via fuerit adjutus; in hoc ftatuboni

medici eft oilendere , quam nulla fpes fmefanguinis detradtione fic , & tum demum li

exigatur , fanguinem mittere Qh^.

C V.

Si mulieri anguftum fuerit uteri ofcu-

lum, neque puerpeiiorum purgadonem de-

(5) K^J^J Profperum Martianum in HippO'iratem de morbis mutierum,

Qh') Vide CornelCelfum de fanguinis mijftofie,

D4

^6 H I S T O R I Ainiferit , inflammatione tentatur , qux nifi

brevi diligenter curetur, omnia eam magis

afRigent, vel fi non fuapte fponte exeat,

maium graveolens & lividum, aut nigium& grumofum exiftit; idque mulieri exicium

portendit, nifi quis celeriter venam incidatj

aut alvum emolliat (i).

CVI.

Ex Magei famula ne fanguis quidem pro-

diit , nam ut filiolam hasc peperit , illico os

uteri ad vertebras coxarum detortum eft :

porro dolor ex vena prop^ talum fecti

ceffavit, quamvis qorpus tremores jam oc-

cupaiTent,

CVILEt ut obiter hic notatu digniirimum re-

feram : fi quid mihi faltem in tota arte per-

fpeclum menftrua propellere valeat , fan-

guinis certe eft copiofa detradio e brachio

vel faphasna, vel ex utraque , ubi nempenon deeft muititudo. Referat hsec uterumetenim ultra quam credere nifi expertus

poteris.

CVIIL

^Ubi ex oppofito vafa jam exhaufta fue-

rintj in debilibus macilentifque vinum ge-

( / ) Fidc Hippocrat, dc morhis mullerum, Hb, i«

FEBRIS MILIARI5. 57nerofum , exercitium , limatura martis re-

cens, cortex quina^-quinse , quum vim vitae

& vaforum augeant circuitumque humo-rum , omne abfolvunt pundum : ulterius

vero deplere & obftruit , & nocet. Hsec-

que fedulo diftinguenda monemus.

CIX.Quae cum certa ac multiplici comperta

fmt experientia , mdb haud obfcur^ forfan

patebit , quam ob rationem Hippocrates in

gravidis fanguinem demi vetuerit, & ubi-

que in eo detrahendo parcior fuerit, quia

in climate fuo calidiore , fanguinis jaduramjegrius pati pofTe expertus didicerit , nifi in

vehementibus inflammationibus , ubi ffvxvov

illum aCpxipiav juffit.

C XConcelTum quamvis fit quod medici prif-

tini nonnulli venas affitiim , quodque in unagravida duo corpora fimul fuftineat, ex-

haurirent; facil5 attamen, nifi copia fan-

guinis mal6 habeat, detrahi non debet,

fluxum enim ejus cum impetu mifllonem

fubiequutum aliquoties novi, idque, ubi

copia ejus non deefle videbatur, cum mag-no abortus difcrimine.

C XI.Catharticum periculofa (^) fan^ alea in

Qk) Puerpera purpura laboran^, cathartico

leniore fumpto eodem die mortua eft.

5« H I S T O R I Apurpura experimur , nifi urina concofl^a ^

puftulseve jam fer6 fuerint exficcata^. Tumequidem opera hujus fed lenioris k febre

nondum penitus deilagrata fubtrahes fomi-

tem , imprimis ubi alvus fegnior fuerit exdecubitu diuturno, vidn parco, fudoreetfufo, vel abforbentium ufu protrafto.

CXIL

Monuit divus fenex concofta non cruda^

n^c fortiori nec leviori pharmaco efle pur-

ganda , nifi segrotantibus ipfis quemdam tur^

gefcentise fenfum inferant ; nec in febribus

quibus a principio urinse funt tenues , fi

quid enim circa ventrem commoveris urina

non concoquitur , & morbus abfque criij

in iongum tempus protrahitur.

CXIII.

A prsecellentibus archiatris monitum no-

vimus alvum circa primos a partu dies leni-

ter efie commovendam , eo nempe fine ut

vitii hujus incurfus & infidice vitarentur;

vix tamen ind^ expedatum segris fubii-

dium, docet enim experientia puerperas,

alvo etiam fufiore , idem , ac c^terse quibus

lion fuiffet fubducla , fatum fubire.

CXIV,

Utcumque verd hasc fefe habeant, ven-

trem intra triduum a partu clyfmate eluiifts

FEBRIS MILIARIS. 59aut granis aliquot Rhabarbari emolliifTe fce-

piflim6 profuit , nunquam autem obfuit.

cxv.

Et hoc eo libentius hic fuademus , quodignarse quibus res plerumque committitur

mulierculas , metu diarrha^ae ( puerperis plu-

ries adverfa^ ) ventrcm folvi nolunt , donec

incommodo ahquo ex alvo reftridla coads,voto difficulter poftea potiuntur , cert^ cumasgrotje pari periculo , & cruciatu , haud

ipfo partu leviore aliquando , quemadma-dum dolentes fa:pe queft^ funt,

CXVI.

Nec metuit fummus in medendo prgecep-

tor etiam fucci fcammonii potionis quintam

partem, partemque aut fefeli vel alterius

cujufdam ex odoratis exhibere , rutamqueex vino albo ; fi ex partu moderata purga-

tione contingente venter maneat , aut etiam

ex flatu conckifo dolor excitetur, vel cumfebre vel citra febrem ( /)

.

CXVII.

In gravidis nec fanguinis milTionem , neccatharfin valuiife ad purpuram in puerperio

infequenti avertendam unquam obfervavi',

prjEcipu^ cum genio voraci ac intemperatQ

ea^ raro , quantum par eft , refiftant.'

( Fide Hippor, dc Im qua uterum ncngerunt^

6o H I S T O R I A

CXVIII.

Quamquam segroti fiidore utplurimumdiffluant, & fere refolvantur , nec temcr^

cohibendus is , nec facil6 urgendus eft ,

utrumque enim periculofum.

GXIX.

Lefti tepor favet fudori, favet eruptioni,

ac materise crebro immitis ac maligna^ difli-

pationi,

cxx.

Situs corporis interim non eft negligen-

dus , eredus enim vires imminuit , reclinis

fuftentat. Spiritus namquje hic ex minimomotu corporis pr^fertim eredti tantum nonintercluduntur , non fecus ac in febribus

mali moris quibufdam , fcorbuto , morbiC-

que pulmoni infenfiffimis.

CXXLEoque magis hoc monendum puto^quod

incautus seger , dum fymptomatum vis mi-

tefci videatur, ledum relinquens, five ap-

petitui indulgens, recrudefcentium denu6

vehementia acquilita inopinat6 obrui peri-

clitetur. Duas puerperas miliaceas ^ ledo

imprudenter & intempeftiv6 motas , cada-

vera intra horam. novi reportatas.

FEBRIS MILIARIS. 6r

CXXII.

Ad humorem, qui hic peccat, tam di-

luendum, qukm eliminandum, qua arceri

prodeft, potentur in ledo affatim infufa

calida , aromirica fpiritu fubtiU prseflantia d

mentha, {'alvia, melifla, chamsemeli, & fam-

buci floribus, adjundo quovis fpiritu vola-

tiU alcalino, grato & cardiaco, vel elixir

balfamico ex amaris temperatis parato,

C X X 1 1 1.

Sitis importuna hifce & fimilibus etiam

oprim^ fedatur; fpiritufque virio inquinati

cum fsepiifime collabantur, tories hujufmodi

funt reficiendi.

CXXIV.

Non defunt, qui infufi e baccis CafFe,

aut e Thea ex India allata potui nimio &abufui morbi noftro aevo frequenriam tri-

buant, at horum fentenriae, ut alia omit-

tam, refragari videtur, quod pauperes, at-

que infimi ordinis homines, qui illis com-potarionibus pr^fertim e cafFe rarius utun-

tur, purpura nihilominus faepe defoedantur»

cxxv.Ut ver6 quod res eft hoc in loco confi-

teamar, languores non abfimiles iis, qui in

purpura obfervantur, plurimis fuperveniunt

62 H I S T O R I Aqui iftis liquoribus palato quidem gratis, at

ventriculo infenfiffimis abutuntur.

C X X V L

Has igitur compotationes , cum nervis ^

jprsecipu^ illis, qui pr^cordia perreptant^

inimiciirniise deprehendantur, omnino reji-

ciendas cenfemus ; illa e caffe potiffimum ^

utpote quam lochia cohibuiffe novimus^recens enixis interdicenda videtur.

CXXVII.

Quum nondum vero fatis ampla de hocinftrudus lim experientia , hic paulifper hse-

reo : Chaova enim decodla inter ^gyptiasmenfibus evocandis ab uteri venis obftruclis

praeftantiffima , reperta fuit a Profpero Al-

pino. (/»)

CXXVIII.

Ruftus acidi & aliquando vomitus, fu-

dores ^ alvique fceces acore redolentes, mor-bi pra^ fe ferunt indolem , iimul & medi-

cinam : vix idcirco nifi expertis credibile

quantum hic juvant obforbentia, alcalefcen-

tia mitia , infufa temperata fale alcalino pr^-

dita, quamque fmt fupra omnia mp^ixKOTOiroi

humores acres tum domantia, tum expel-

lentia.

( w ) Fide Profper, Alpin. (k JigypiorumMedic, lib iv. c, ^,

FEBRIS MILIARIS. 63

CXXIX.

iti vehementi tamen fpirituum depreflio-

tie, cum deferbuit febris, cochleare unumaut alterum vini generofi non denegandura

eft aegrotis praefertim fudore nimio refokuis

:

quemadmodum genuini fcholge Hippocra-

ticse difcipuli Huxham, & Glafs uno ore

prsecipiunt, quodque optimo cum frui^u

f.£penumero exhibui, praecipu^ cum vefi-

culai^m eruptio asftufque febris jam exa(fti

effent.

cxxx.Quotiefcunque enim metus eft ne homo

penitus diflblvatur, prseclariflimum fubfi-

dium vinum eft, celeriter cum reficiat vires

fpiritufque, ad extremitates ufque permeans

:

nervos torpentes expergefacit, frigidos fo-

vet, nimium madorem & quafi difflaentem

coercct : animum denique languentem ful-

dre, & delirantem demulcere poteft. («)

CXXXI.Hyfterica pafllo cum a^gras frequenter

obfideat, earum animi omnimodo confirma-

ri debent fpe reconvalefcentiae, opus perar-

duum quantumcunque fuerit : & hic cro-

cus, caftoreum, vinum, fuccinata, idquegenus medicamenta maximd pollent.

*-

Q«) Vid€ Arctaum dc cura FkrcniUdis»

64 H I S T O R I ACXXXII.

Cum in nulla alia febre magis defiderari

videtur fpirituum quies, aut fomnus con-

fueto etiam longior magis profit, an nonopiatis propterea quandoque concilianda?

CXXXIII.

Ego non folum^ inquit Aetius vefperi

ad fomnum conciliandum , vel ad tuffim

arcendam, fed defipientibus quoque poft

fanguinis miffionem, & vehementiffim^ fe-

bricitantibus frequenter diacodium exhibeo,

immo & ad os ventriculi intolerabili dulure

affedum, & ad eryfipelata, reiiquofque ca-

lidiores morbos feiiciffim^ transfero ; 6l de-

clarare facild pofTum me ad putridas febres^

ante morbi vigorem fexcenties expertumfuiffe. (o)

CXXXIV.Alexander Trallianus quoque ( ut alios

praeteream ) poftquam in phrenitide, quae

idonea videbantur, incaffum adhibuiffet^

fomnum ^egrotanti conciliare omni modolaborabat, tanquam fummum delirantilim

fubfidium , totiufque morbi : ideoque ad

diacodium deveniebat, quod, inquit, vigi-

liam

(o) Vide Aaii Itbr. v. cap, 135.

FEBRIS MILIARIS. 6sliamnon foiinn fanabit, fed & febrem, &caput igne quafi exullum refrigerare po-teil. (^)

C X X X V.

Ad condenfationem fpirituum per fu^am(quafi avolantium ) long6 potentiiFimum Ck;

efficaciiRmum pofuit opium pliilofophix lu-

men illud corrufcans Verulam. (^) Idque

in hremorrhagiis enormibus atque liorrendis*»

inftar jovis ipfius manus centies preeibife

Isetus recordor.

CXXXVI.

Quum igitur in febribus ipfis morbifque

varii generis, ubi vigilice & inqnietudines

peiTmia inducunt mala, nil prseftantius fit

quam fomnum, modo tuto fieri poteft^

conciliafie , prsefertim ub: ex humoribuspotius concitatis, quam m vafculis arcl6

impa^tis, morbus oriri, viaetur; cumque ia

multis opiata etiam a feveriirnrii judicii me-dicis convenire faep6 reperiantur, ut in fe-

bre ftationaria, nova, & fcarlatina Syden-hami, in variolis^ morbiilis, incipiente ta-

be, dyfenteria, ut alia piieteream mala,

in quibus vel dolores v^l vigilias, vel de-

(/> ) Vide Alexandri Tralliani lihri i, de Cu-ra Phrenitidia,

(^) Vide Vcrulamium de Vita & Morte,

E

€6 H I S T O R I Aiiria fxva horum ope tuto , & frequenter

fedata fuifle norunt vel in arte Tyrones.

Utque verbo dicam , ubicumque fer^ fpiri-

tus irrequieti & furibundi vald^ exagitan-

tur; nondum mibi conftitit, quam ob ra-

tionem in hoc morbo, non modo pari, fed

jure quam in illis potiore opiata , tuto felici-

terque exhiberi nonpoiTmt; cum, quemad-modum jam didum ell:, fomnus multus

tantam hic poiliceatur fecuritatem.

CXXXVII.Profedo in alvo precipite & perturbata

,

in dejectione & inquietudine fpirituurii,

hic magnopere metuenda, in vigiliis, in

puftularum retroceifione , in Lochiis nimiis,

itidemque fuppreifis, opiata omnibus pal-

niam pra^ripiunt; immo omitti ea nonnun-quam minus tutiim foret , cum crebro ex-

cretiones nimise nec fifti, nec deficientes

proritari poffint,; nec fomnus abfque iiiis

obtineri.

CXXXVIILDiacodium , & elixir paregoricum equi-

dem in cafibus commemoratis , ipie felici &frequenti ufu expertus omnibus quibufcun-

que opiatis ante pono, quantumcumque in

hoc morbo laudibus celebrentur a quibuf-

dam ; niii ubi cordis aut ventriculi oppreifio

in materia expeilenda , calidioribus aromati-

cifve naturam quiindoque egere monftrat.

FEBRIS MILIARIS. 67

CXXXIX.Delirium, quod non raro prserertim ia

principio invadit , dum materia acris ad ex-

terna expellitur, hac expulsa, fua fponte

fsepenumero ceflat. Paftulis tamen nonexeuntibus, iifve retropulfis, in mente tur-

bata aut infomniis, multo plus camphorai

& veficatoriis, quam antomonii calci tribuo.

CXL.Camphora- namque , cum fit fpirituofa

,

tenuitate fua abfque acrimonia tum perfpi-

rationem in inflammationibus juvat , tumfpiritus inquietos fopit.

CXLLDolores , colicos asmulantes feliciflim^

pacantur fotu e fpirituofis, aromaticis, car-

minativis; nec ad papaveracea largioribus

dofibus propinata , quaUum meminit D. Ha-milton, mihi hadlenus recurrere necefle

fuit.

C X L 1 1.

lidem , quoties uteri regionem fsDvius in-

vadunt , {lupis omnino ex ejufmodi decoc-

tis expreflTis diligenter funt leniendi.

CXLIILIn utroque genere clyfmata funt nonnun-

quam fubmittenda e mitiflimis, lade vacci-

E 2

68 H I S T O R I Ano firaplici, decocto florum chamgemeli aut

fambuci , jure pullino , aut avenaceo ; nullo

vero pado lliraulantia vel acria adhibueris,

ne feras nimis des poenas delidi.

CXLIV.

Tenefmus, & is profeclo crudelis, hid

alvum & ficccam & liquidam comitacur,

quem nunquam fme fotu, vel paregorico

fopitum vidi.

C X L V.

Prxdiaa quidem admodum utilia experi-

mur, ubi non pefnma fnnul ingruunt mala:

ii tamen horum (7v^j^p6[j.y, adoriatur, fxviat-

ve, quantumvis ab exteris medicis velica-

toriorum e cantharidibus ufus penitus fer^

negiigatur ^ nequeo hoc in loco tacere illa

mira, longeque ultra fpem fcepenumero

prseftafTe , nec quodvis iis tutius etiam inter

puerperas adhiberipofle; quod periculo fre-

quenti facto^ & fdiei eventu^ expertus af-

firmo.

CXLVLAn quod acre ferum edoment talia^ &

emittant? An quodalienas materi^ tranfla-

tiones invertant , revocentve ad emiffaria

commodiora ? An quod acri fale , quo abun-

dant, vim vaforum augeant, & fuflentent?

An quod energia fibi propria peculiari mor-bi genio quadrent ?

FEBRIS MILIARIS. 69

CXLVII.

Cert6 in dyfpnoea fer^ fuffocativa 9 prae-

cordiorumque anguftia, in puftulis minus

exftantibus, iifve retrocedentibus , in alvo

nimium fufa, vel ubi morbus ad domici-

lium mentis rapitur, infignia fimul & fecu-

riffima func praefidia, qua^que, modo fymp-

tomacum poftulet vehementia, nonnunquain

repetita profunt.

CXLVIILDiarrhoea hic f?epe funefta , nunquam fe-

r^ non timenda , Rhabarbari dofi media

,

feu papaveris fucci, alimentis gelatinofis5,

blandis , lifque quibus acres acidi fucci ab-

forbentur, vel ad cutim leviter peUuntur,

compefcenda eft : modo ex illa vires , puer-

peris prasfertim nimium profterni metus fit.

CXLIX.

Aliquoties enim mali moris materies per

alvum feliciter excernitur, ubi vomitu ia*

principio non rejiciebatur, hicque intus coer-

ceri 5 juxta ac in aliis indolis quoque dete-

rioris, plurimum noceret.

C L.

Veficatoria interea furis imprimis appo-

nenda funt , incredibilis enimvero valet fym-pathia imas inter partes, inteftinaque, haudniinorem dixerim quam h^c inter & cutin^

E3

70 HISTORIAC L I.

Nec in corpore humano obfervatur ma-gis confuetus, crebriorve motus quam ille

ex confeniu.

C L I I.

Extremis dolentibus, vel tumentibus lefti

tepore, pannifque laneis tum ex aromati-

cis decoftis expreffis, tum poftea ficcis in-

volutis fubveniendum 5 lenique frictione.

CLIIL

Sin , defquammatis jam puftulis , & febre

extindla, tumor, ficut f^pe evenit, nego-

tium facefTat, medicamento viribus conve-

nienti humor paulatim eft evocandus, eo-

que 5 qui per renes trahit potiffimum.

CJLIV.

Spiritum cochleads hortenfis nondum vidi

multuni contuliffe, quantumvis celeberrimo

Hamilton placuerit.

C L V.

Afl: corticis peruviani ufu maxim^, ex-

tremorum tonus eft firmandus , multoque

,

ut primum tulerint vires , corporis exercitio.

CLVLPuftul^, dum in cutim expelluntur, ut

non levem acrimonia fua movent moleftiam.

FEBRIS MILIARIS. fiita, depofitis tandem exuviis, excipiuntur

prurigine quam infenfa , quse lacli afmino

,

aquis temperatis, balneifque cedit plerum-

que , aut degenerat in chronicam adeo per-

tinacem, ut quem femel occupavit, haudfan6 dimittit facil^ , quin & aliquos ad in-

teritura ufque infec^atur.

CLVII.

Cortex peruvianus , ex quo eximia ejus

in plurimis morbis curandis vis ekixit , hucquoque fubfidio acceffit, vario quidem cumfucceffu 5 prout perite vel imperit^ dabatur

;

nec mirum fi, rebus ben^ cedentibus, ufus

ejus laudibus efFertur prxclaris, fni mal^,

tanquam venenum rejicitur. Ut hanc,quan-

tum valeo , litem candid6 componam,

CLVIIL

Ubi horrores vagi & xftus incerti, in-

quietudines fummse anxietatefque , urina

cruda, eruptiones vix extuberantes , ca^te-

raque peifnna jam memorata fymptomatacrudura nec remittentem adhuc ollendunt

morbum, natin*amque in materia coquendalaborantem , corticem credo , non impun^

,

fed cura ingenti damno exhiberi. (r)

00 ^^^^ ^' Hamilton^ and the SubjeB ofMUMdates dc Febri Miliari.

E 4

72 H I S T O R I ACLIX.

fe contrario ubi morbus intermittentis

fpeciem prae fe ferebat , id eft , ubi rigores

Sl caiores periodum quandani magis defini-

tam fervabant; ubi poroxyfmorum exacer-

bationes fubinde plurimum defeivebant^

cumque urina divulfa quafi fiebat, vel ut

f iunt, lateritia apparebat, tum corttcem uber-

rimo cui-p fru6:u, nulloque periculo certe

aliquoties propinavi^ etiam non did ab ipfa

moibi <y.myi.

C L X,

Equidem hoc affirmare polTum, pluri-

mos 9 qui hoc morbo perierunt , fervari po-

tuiife, fi ad febris typum animum attentius

medici adhibuiffent. (^) De hoc autem ad

amici & medici mei ( cujus peritia nonita dudum ex febie periculofiillma ereptus

fum ) D. Caroli Baiguy epiftoiam iector^m

relego.

CLXLIii febre nei-vofa cum puflulis miliaribus;

diu protrafl:is multiim faepe profuit, rhaei

( s ) Corticis Quin-quinse circiter drachniae

fex fine vel minimo incommodo , aut damnoduobus jegrotis, priufquam eruptionis miliaris

fpes fuit, ingerebantur, cum fcilicet mprbustypum intermittentis pr^ ie ferret. •

FEBRIS MILIARIS. 73tantillo colluviem morbofam deorfum ex-

puliffe; ut cum D. Huxham teflari pof-

fum,

CLXII.

Sit hic diseta , fi in quovis alio , exadtiA

lim^ ordinata. Decofta ex avena, oryza,

hordeo , pullo tenero , gelatinae cum panetriticeo , & fi fit , bis co^to , non denegato

vini pauxilio, lem penitus abfoivunt.

CLXIIL

Minima vidus cruditas, qusecunque in-

flant, acidaque omnia in purpura prorfus

inepta funt, alvum enim hic nimis faepe

mobilem implent, vel perturbant, vel fol-

vunt, cum certa moleftia, & aUquo pe-

riculo.

CLXIV.

Lac, emulfiones, & refrigerantia , inter

quae primas tenent nittata nihil conferunt,

ubi humores , ultra quam par eft , five fol-

vi videntur , five extenuari , fpiritufve con-

denfari, ut cum Verulam loquar, feu foli-

dorum vis, & contentio remittunt.

CLXV.Nitrum felicius accommodatur caufoni-

bus & peftilentibus febribus, ad leniendos

& fr^nandos ardores earum perniciofos.

U HI ST O RI A, &c.

CLXVLCuticula tandem defquammata, ficut ubi-r

que fit, modo res fuerint fecundse, peri-

cuium morbi foedumque inquinamentumnon ftcil^ delendum monftrant etiam vitia

hoc excipientia, qujeque fgepe fiunt faluti

obftacula integra^ ; qualia funt febricula,

vel cachexia, vel affedio hyllerica, malo-

rum non minimum; aliquando colica, ali-

quando carbunculi, tumor crurum interdum

ulcerofus, abfceffus in variis locis, in facie

vari, e matrice fluxus, aut cohibitus, aut

Jiimium manans, aut fedior; melancholia

dira, purpurave ipfa chronica. Quibus me-dicina prout res poftulat , eft aptanda ; ne-

que enim hic in tam latam defcendimus

arenam,

F I N I S.

®

5^«rit®

DISSERTATIO

D E

HEMICRANIA.

17

D E

HEMICRANIA.DE morbis capitis adeo multa & egre-

gia tum. antiqui tum recentiores fcnp-

tLs mandarunt, ut vix aliquid in hoc argu-

mento , quantumvis multiplici , intadumrelinqui videatur, Supereft tamen unum,nec id leve, vitium Hemicrania fcilicet,

de qua cum nihil quod fciam in monumen-tis medicis fatis exadum occurrat, haudinuiile nec ingratum fore duxi , quae in

aiiis intenta obfervatione notaveram, quae-

que ipfe in me non leviter erara expertus

,

hic paucis perftringere.

I.

HEMICRANIA partem capitis dimidiam,

( prout vox ipfa exprimit ) eandemque ante-

riorem plerumque obfidet; norma quidemtam accurata , ut aliquando lineam nafi me-diam ad amufTim attingat, ulti'a vero illam

nequaquam progrediatur, ficut defcribit Are-

tiEus. {a)

{a) Praeterea dolor modo eft in toto capite, modo in

clextra m3gis , modo in finiftra , modo circa frontem aut fin-

ciput : bjEcque eodem die incerte atcjue erratice fieri folent.

Quidam dextra tantum parte dolent,quidam laeva, qua tem-

pus, vei auris, vel Cupercilium unum, vel oculus ad me-dium ulque terminntur , ve] qua nafus in aequas partes di-

vidit : ultra quem terminvmi dolor non progreditur, dimi-dium tantum capitis occupans. Vide, Aret, Llb, J. dt can-

fs & Jignis diuturnor, morbor, Cap, 2.

7« DISSERTATIO11.

Siniftratn capitis partem dextra faepius

vexari obfervarunt nonnulli.

I I I.

Revertitur quandoque in diuturnum utque fpatium per periodos, haud fecus ac

intermittentium acceiTiones, aut quotidie,

aut altero quoque die , ad eandemque fse-

pe horam. A nullo autem prseeunte rigo-

re, a nullo ficut in illis fit, horrore antece-

ditur hicce dolor ; qui primo ftatim ab ini-

tio quidem fa;vior , brevi immaniter exatperatur.

I V.

Invadit profedo nonnunquam nuUa, qu^percipi poteft , ansa oblata , nullo in fex re-

bus naturalibus errore commiflb, abfque

naufea , dolore vago , aut laflitudine , aut

febri acuta, qualis ex fiti, calore, inquietu-

dine oftenditur , nifi quod pulfus durior

fiat, & frequentior.

V.

Primis diebus non adeo torquentur se-

groti, nulio autem pa&o idcirco, vel quia

intermittat, exiguum putent efle malum,nam in dies dolor intenditur : Cruciatus fu-

perveniunt acerbiores, arteriarum id:us prse-

fertim temporalium durante paroxyfmo au-

De HEMICRANIA. 79gentur , & accelerantur , finito ver6 de-

nuo fubfidunt tardique fiunt.

V I.

Ubi dolor fsevit immanis, oculus partis

affedse ut plurimum cruciatur admodum,introtrahi videtur, imminuique, nec pati

valet lumen ; 6c offunduntur illi tenebrse :

quam primum vero proiteriit paroxyimus,

vis ejus, & acies relHtuuntur. Quantumin acceflionis vehementia , aut per morbumprotradlum , patiantur miferi facund^ fcrip-

fit Aretaeus. (^)

VII.

Calor non admodum exardet , malo etiam

intenfiffimo , nec fubfequitur fere fudor vel

(b) Nam (i acute interdum impetum faciat, fceda atque

atrocia detrimenta adfert ; nervi diftendimtur, facies obtor-

quetur , oculi vel contenti inftar cornu rigidi funt , vel hucatque illuc interius conveiluntur, ac vertiginose agitantur ,

in ipfifque dolor profundus ufque ad intimos tunicas defcen-

dit. Sudor ex tendonibus immodicus effluit repente, nequecohiberi poteft : neque uUa caufa praecejTit ,

perinde ac ii

quis ligno plagam inflixerit. Naufea , & vomitus biliofus co-mitantur : homo confiftere nequit, fed in terram delabitur.

quod fi vitium quandoque increfcit, de hominis vita aftumeft : at fi debilius eft , & citra vitae periculum , diutius per-

manet : pigritia multa adeft, & capitis gravitas : animi pen-dent : vitam aegre ferunt. Fugiunt enim quodammodo lu-

cem : tencbraeque his sgritudinem (olantur. Neque quic-

quam jucundi aut intueri, aut audire f.iftinent. Olfaftorius

in iis fenlus infeftus efl , neque quicquam eos bene olensoble*Stat, pariter quoque graveolentia deteftantur. Vita ip-

fis invifa eft , mortem({ue dlfcupiunt. Vide Aretaum dt cati'

fis &• Jignis morhor, diuturnor.» lib. l, C. 2.

^o DISSERTATIOmador quivis fenfibilis, nifi in iis, quibus

Hemicraniam vehementiorem fubire contigit;

tuncque larga fanguinis effulione e nanbusfponte oborta, vel modico circa tempora

fudore, tum febris, tum doior defierunt.

VII L

Lotium taraen, quod redditur cdpiofius

quidem^ finito paroxyfmo, leve ut pluri-

mum, albumque deponit fedimentum, ali-

quando rubro-lateritium , id vero, ( quodnotatu dignum ) rarius , nifi fimul accefle-

rit Febris^ quse interduiii Hemicraniam co^

mitatur.

IX.

Paroxyfmi duratio incerta & indefinita

ad tres , fex , duodecim , plurefve protrahi-

tur pleruraque horas; ultra biduum quoqueprodud:um legimus; in paucis omtiium mi-

ferrimis nec remififTe, nec ullis remediis un-

quam curatura morbum novimus.

XPraetereundum non eft, qiiod ut oculi,

fic mentis quoque acies non infrequenter

obfufcetur a morbo diuturniore & atrocio-

re; unde etiam memorise damnum invehi-

tur nunquam refarciundum , aut faltem ali-

qua in capite imbecillitas non quidem peri-

culofa, gravis tamen, & qu^e ad mortemplerumque duret.

XL

DE HEMICRANtA* Si

X I.

Qnin ex eodem morbp diu perpefTo iii

ialiquibus non modo dculus caliginofus vi-

detur, & vifus obfcurior fit, fed etiam muf-

culus crotaphites ipfumque caput, qua affi-

citur, macie tabefcunt, ficut mea aliorum^

que noxa conilitit. (^)

X I L

Quos femel tentavit hic morbus eos poft

tea facilius & faspius invadit, adeo veruni

hic certd, aut alibi nufquam Hippocratis

effatum , partem nempe jam la^iam casteris

in pofterum longe fieri debiliorem, malo-que cuivis opportunam. Quin etiam fi

quem diutius vexaverit, is ab exiguo ih

vidu exceffu, aut cibo deteriore, fomnotiimio vigiliifve, agitatione, vocis conten^

,(c) Quantum id genus injuria? inferunt do-

lor diii acerbus, partiumque nervofarum velli-

cado & oppreflio , manifefto liqUet in atrophia

ex veficas calculo, in nervorum vulneribis,

luxatis articulis noii rite fepofitis, membrifveftadis, memorabilicjue exemplo quod exhibuit

illuftriffimus Philofophus Boyle. In juvene cut

ex fradta calvaria, relidiique in vuhiere fqua-

mula exih, paralyfis in latere ;c^t /|/i/, & ma-cilentia ingens fupervenerunt, qus non prius,'

dcraptum quam fuiffet offieulum, in integrum

reftituta funt.

F

82 DISSERTATIOtione , c^li varietate , & inclementia recidi-

vam patitur.

XI 11.

Carolus Pifo per annos triginta hoc paf-

fus malum eft , nec illum unquam dimitte-

bat in. integrum nifi a^ftate aliquando , cumeffufus per calorem erupiifet ei fudor. La-

borabat potiffimum ex fubitis aeris mutatio-

nibus, vel nimbo aliquo e ccelo ruente.

X 1 V.

In mulieribus huic vitio obnoxiis redeun-

te raenftrui fluxus periodo , redintegrari

folet Hemicrania, qu^ non prius recedit

quam catamenia effluxerint.

XV.Quibus circa annos pubertatis narium

h^morrhagise fa^pe erumpebant, jam vero

exadis hifce non fiunt , iis Cephalese con-

tingunt maxime , non fme multo fanguinis

difpendio tollend^.

XVI.Quemadmodum ubi caput dolore Hemi-

cranico affligitur, brevi minuitur tranfpi-

ratio, indeque materies perfpirabilis acris

iit, ita hac denuo expulsa, leve fit cor-

pus, & liberatur caput juxta Sanftorii ob-

fervata.

DE HEMICKANIA. 83

XVII.At epidemic^ graffatur quandoque, vici

Cjufdem ac laris llmul & femel adgrediens

complures , nec fme contagii fufpicione.

XVIII.

Etfi exiftimarunt nonnuUi morbum hunce prsecordiis fubditifve partibus fokunmodoexcitari, quibus cum capite arcliflima qu^-dam intercedit fympathia, ego tamen illum

plerumque idiopaticum ( ut , qui fyflemata

condunt, loqui amant ) potius effe autuma-

rem; quoniam fa^piirime nuUa ventriculi

naufea, nec flatus, nec hypochondriorumdolor 5 nec alvi durities infueta pra^cedant

;

quod epidemic^ aliquando corripiat; quodfa^pe cieatur ab aere, fole, vel frigore,

quorum aclioni caput multo magis efTe op-

portunum quani ventriculum partefve fub-

jeftas, omnes norunt.

X I X.

Dolorem quemdam a noftro haud alienum

futuris nimis ard6 coalitis deberi voluit fe-

dulus anatomicus Columbus.

X X.

Thomas Bartholinus narrat ilkim ex con-

fenfu quandoque oriri, etiam in calculo

renis laborantibus, eodem nempe inktere.

F 2.

G4 DISSERTATIOX X I.

Aliqui, acie foifan nimis fubtili, Hemi-eranice cruciatum interfepimento falciformi

referunt^ quod, ublque fierinequit, quumil^pias mufculos temporales foris obfideat

non minus ac partes internas ab illis inter-

medio cranio feparatas. (J)

X X I L

Ex obftruftis naribus , Hemicraniam ali-

quoties nafci , eamdemque muci effluxu le-

vari obfeivavit Wepferus.

XXIII.

Ex oiTium cranii aut carie, aut pr^ter

haturam augmento, aut e cartilaginofa fub-

ftantia calvariss adnata derivari Hemicraniamexpertus eft idem Wepferus, & ego plias

femel vidi, iraprimis in generofo DominoPhilippo Ward amiigero de Stoke-Doyle

in provincia Northamptonienfi.

XXIV.Deteffis pofl: morteni calvariis quorundam

Hemicraniai obnoxiorum, cerebrum quan-

doque deprehenfum eil corruptum, quan-^

doque ichore refertum & fanie.

(//) Fidc Spigel Anat. lih x, c^ 3,

^^3.DE HEMICRANIA.

X X V.

Apparet fanguis e vena detradus nec co-

lore, nec confiiLentia, a naturali alicnus,

XXVI.Hoc vitio laceffiti delabuntur non pauci

in epilepfiam, apoplexiam, & paralyfim,

aliave capitis mala : cum par>omnium fit

fons, pituita nempe in cerebrum ejuiaue

membranas diifuia.

X X V I L

Si in iis, quos vexare confuevit Hemi-crania , a^tate audla fuperveniat artlivitis , il-

la 5 cum utrumque vitium non penitus dif-

fimile fit, ut plurimiim evaneicit, matcria

forfan in articulos jam tranllata. Et lio^c

pra3cipua funt quce ad morbi genium perti-

nent.

XXVIII.Ad curam mali tam gravis, qux propius

attineant, nunc aggreifurus, quin veniama ledore impetrem nuUus dubito, fi qi\ai

in genere authores fyftematici hac de re

prodidere. prii^is tradam, fimulque proferam

ea quibus ipfe mihi opitulari dicici; & pra3

c^teris medicamentum , quod^^etli in hujus

morbi medela forfan non fit novum , haudtamen , meo ialtem judicio , fatis pro meii-

to^hactenus commendatum eft.

86 DISSERTATIO ,

XXIX.Sit tibi imprimis cur^ ne altas infigat ra-

dices maliim' tam pertinax, ?egerrim6 nampoftea evellentur. Hic igitur, quemadmo-dum omnes morbi acuti, modo, non in«

firmitate, fed onere noceant, venas-fectio-

nem requirit.

XXX.In paroxyfmis fa^viffimis fanguinem mitti

nec mihi, nec aliis acerbitatem unquam le-

nibat doloris , nec vel minimum proderat.

XXX I.

Quando dolor partem capitis occupat

pofteriorem, proderit in fronte venam in-

cidere, & vice versa. Hoc etiam paclo

diuturn^e oculorum fluxiones f^pius fanan-

tur , e partibus ad occiput fanguine detrac-

to; idque Galeni confirmatur aliorumque

experientia.

XXXILIn capitis morbis qui a redundantia fan-

guinis ortum ducunt , ejus miffionem obfer-

vavit Fridericus Hoffmannus eo ( ^ ) feli-

ciorem, quo propius paiti inftituta fuerit

dolenti, quod pluries etiam notavi.

( e ) Vide Fridcriciim Hoffmannum de Doio^e

Cephaiico»

DE HEMICRANIA. 87

XXXIILEx jugularium pr^ caeteris fedione mag-

num allatum eil fubfidium plurimis Hemi-crania atroci laborantibus , in conftitutione

epidemica Taurinenfi anni 1621. (/)

XXXIV.Ab eo abhorrentibus adminiculo / hirudi-

nes temporibus affixse haud imparem attu-

lere opem.

XXXV.Arteriotomia3 tamen in temporibus haud

multuni fidendum eft , quicquid Wepferus,

Severinus , ac Paraius in contrarium ftatue-

rint; enimvero, quantum plurima diverlis

in nofocomiis conftitit experientia , breve

& incertum affert fubfidium; nec magis

prodeft arteria^ ad tempus fupprelfio, ca-

rotidis alii namque rami non minus meni-

branas obftrudas pervellunt ac implent :

fatendum igitur eft , arterise raro plus quamvenai fectionem hic pr3eil:are.

XXXVI.Compreflio vel friftio nervi, quicranium

fupra oculi orbitam perforat, dolorem ali-

quando lenit , certe nunquam delet.

(/) Ftd& Confiim, Taurin. 1731 Do.CarobRicha

?8 p I S S E Pv T A T I QXXXVII.

In hoc morbo pulcherrimc agiint non-

nunquam emetica , ideoque , detracto prius

ianguine, audacter exhibenda lunt iis im-

primis, qiiibus vel ventriculus cruditadbus

fcatet, vel morbus intermittentis typum in-

duit. Carolus Pifo vomitione exciuita libe-

ratus eilplerumque^ ficutquoque Petri Bo»i^elli parenSa

xxxvm.Evocatus e capite ben6 tedo mador ^ pa-

imyfmumfepe levat, interdum etiamtoilito

xxxix,Alios adjuvant calida cataplafmata & fo=

tus, mihi vero nihil contulere. Calor at-

tamen , utplurimum magnopere prodefte

Frigus t contrario nunquam non inimicmB

eft nerviSj & CerebrOo

X L,

Ex fero acriori pufcula^ nonnunquam iti-

figni cum frudu efSorefcunt frontera circa

& fniciput ; illarum autem retroceilio dolo-

i:em aiiquando redintegrat

XL L

StiUicidium narium aquofum fpiritu falis

tmmoniacivolatiiiprovocatumj moiburn folr

DE HEMICRANIA. S9vifTe tiotum eft(g). Spiritusqiwque volati-

lis e cruore humano arte elicitus plurimuma Do. Boyle laudatur tam intern^ quam ex?

tern^ adhibitu3.

XLILIn omnibus capitis vitiis pituita omnino

evocanda eft vel ptarmicis, vel ex ore;

deinde permulta aqua calida caput perfundi

prodeft 5 quQ obftruclum perfpirabile r6d-

datur.

XLIILGaput ad cutem totum ne tondeas, etfi

enim aqua frigida perlui multum juvet, exaeris mutationibus , prcefertim a frigore do-

Iqres vi majore recrudefcunt.

XLIV.

Jubet Celfus refina tempora fubinde per-

yellere, & impofito fmapi exulcerare ea, q^ae

mal^ habent; fed multiplici conftitit expe-

rientia , veficatoria capiti aut nucbie appo-

fita plus mille aliis profecifle , & interdum

line quovis alio remedio repente, penituf-

que ab iis majum fuifle curatum.

XLV.Linimento e cantharidibus in Hemicrania

Utebatur jam dudum Archigenes, quod qui-

-

—

^—.

(^) Fide Ohfervat. 184. Ej^hem. Qerman.Decur, ann. prim. tom, 3.

90 DISSERTATIOdem mirum in modum prodeft ; pr^fertim

fi ab ulcufculis diutius manaverit fanies.

Oportet tamen interea laclis potione, aliif-

que congruis demulcentibus veficam muni-

re, & potiinmum fi vertex epifpaftico e can-

tharidibus exulceretur ; quod obiter hic no-

tari velim.

XLVI.

Idem herbam ftoechadem in aqua feu mul-fa elixatam cephalalgicis & hemicranicis tan-

quam unicum maximumque auxilium exhi-

bebat , fateor vero me nondum hujus utili-

tatem fuilTe expertum.

XLVII.

NonnuUi magna lotii quantitate emiffa

liberantur.

XLVin.Sudores opiatis eliciti cum fomno, diutur-

nos eofdemque acerbiilimos dolores inter-

dum folvere (/^); annon idcirco malo ve-

hementius fseviente , hydrotica , pr^miffis

univerfaUbus propinanda, quo ierum prai-

cipuus morbi fomes educatur ?

XLIX.

Annon decofto vel pulvere farf^ fudores

.

(/:;) Fide Ohfervat, xvi. tom. 5. ^d, DecurM>phcmer* German,

DE HEMICRANIA. 91& iirina eliciundi ? Hinc enim , iibi feri ful-

picio fuic 5 non leve fubiidium ; & fi Bal-

lonio fides , Hemicraniae utcumque pertina-

cis abfoluta curatio. (i)

Ad id tandem devenio , quod palmarium

mihi videtur remedium , radicem fcilicet Va-lerianae fylveftris , qnse largiori dofi fumpta,

& repetita fajpe fola , dolores fanat tum acu-

tos tum diuturnos. Me profedo adeo mul-ta & gravia per quadriennium quotidie per-

peffum , ut vit^ fer6 t^deret , maxime fub-

levabat, & curabat.

L I.

Virtus tota in radice eft , puhdfque ejus

fponte ortae , & extirpatse antequam caulemedat , ad unam ter , qvaterve de die , aut

alteram , fi ferat ventiiculus , exhibitus drach-

mam, ut plurimum votis refpondet.

LIL

Hic quoque vires anodynas fuas , pulve-

res cinnabarati oftendunt , dofis autem fatis

larga adhiberidebet, quemadmodum obfer-

varunt Boyle & Junckerus.

LIIL

Quantumcumque a compluribus celebre-

(O Vtdc Ballon. ConftL

92 DISSERTATIOtiir m hoc inorbo magnus ifte febrium, quae

per periodos recurrunt, domitor cortex pe-

ruvianus, maxima tamen cautela, me fal-

tera jodice, propinari debet, nec piius om-nino, quam moibus intermittentis formaminduerit , exhiberi ; cum veio parqxyfmi

periodice recuirentes, lotium iublidens late-

ritium, caeteraque, qu^ intermittentis indi-

cant genium , figna adfmt , tum- demumhaud abs re erit corticis periculum facere :

ail: fedula obfervatione quidem adhibita

,

quandoquidem hic juxta ac in aliis Hemi-craniie fpeciebus , ubi minijs feliciter cedit

cortex 5 vim vitii auget & fecuritatera.

LIV.

Contraria contrariis curanda : a calore

igitur ii dolor excitetur ^ aqua frigida caput

irrigiire expedit ; fi vero frigus morbi fit

caufa, aqua calida marina, aut veftimentis

calidis onerare. Si ficcitas & fitis frniul ad-

fmt, baiuea potius ex ufu funt, quam agi-

tatio uila fudorificis aut calidioribus medica-

meiitis tentata.

L V.

Somnus nimius a^que ac vigiliae inimicus

eft, iile namque fenfibns il:uporem invehit,

capitique gravitatem , qua omnis adio tor-

p:-'t : hee cruditatenr inducunt , alimentum

fuotrahunt^ corpus labefaclant, mentemqueContriftant , ficuc dpcuit C^lfus..

DE HEMICRANIA, 95

L V L

Dolorem ex vino vel cruditate ortum ab-

llinentia, & dia^ta exadiHima, penitus dif-

cutiunt.

LVILUt in aliis cruciatibus ita & in hcc viftus

ratio tenuis conducit. Ab acribus temperet

aeger 61 flatulentis.

LVIIL

Csena prsefertitn femper frugalis fit & fim-

plex , ne humores minus cocli 6c perfpirati

cerebrum gravent.

LIX.

Lac & Ladicinia Hemicranicis miniis

idodea perhibentur; mihi tamen unquamobfuiiTe non memini.

LX.

Ad fummum, ut pr^ecepit Hippocrates,

fugiat ^ger folem, ventos, vinum, ignem>fumum , acrium odores ; denique quiefcat

,

moUique viclus ratione utatur.

LXLAlvus libera eft fervanda, aliquando

etiam medicamento ex hiera eam folvi ex-

pedit 5 aft purgantia violentiora omninoUocent*

94 DISSERTATIO &c.

L X II.

Si dens exefus aut folutus alveolo vacil-

let, & doleat, fme mora evellendus.

L X 1 1 1.

De fetaceorum in diuturnis cephal^is ufu

confulendi funt expertiiTimi viri Fabricius

Hildanus, Johannes Jacobus Wepferus,Fridericus Ruyfchius, aliique in obfervatio-

nibus paffim.

LXIV,Si autem , omnibus tentatis , nihil profi-

ciat, credibile eft, vel humorem quemdamin cerebrum effufum elTe, vel cranium fpina

illata, carieve erofum; vel denique aureminternam , ad tubam imprimis euftachianam,

maxillamve fuperiorem abfcedere ; quemad-modum in non paucis novi, (^) & in Du-reti fcholiis in Hollerium, Ballonio, aliif-

que videre eft ; tumque hic nihil conferes

,

nifi cariem appofita tollas terebra , aut exi-

tum aliquem humori pares.

(^) Aliquos diii Hemicrania gravi ex his,

& ex dente corrupto, aut vacillante laborantes

videre contigit, dum in provincia Rutlandi^verfarer, ubi, locifque vicinis plurinia dido-

rum obfervata funt.

F I N I S.

EPISTOL A

Dris CAROLI BALGUY,

D E

MORBO MILIARI.

9?

V I R O A M I C I S S I M O

j. FORDYCE, M. D.

C. B A L G U Y, S. D.

TRACTATUM de FehriMiUari accn*

ratiflimum perlegi , cujus ergo memaxime devindtum habes ; petenti autem 11

quid , ipfe ad niorbi genium lpe6lans , ob-

fervaverim, ut tecum communicarem , ^tan-

dem morem gero ; paucula qua^dam ad fpe*

cies ejus rit^ diltinguendas diflerens , hiftoria

una vel altera , quo curandi ratio confirme-

tur, adje^la.

Febris itaqucMiliaris ( qua^purpurs acu-

tse nomine apud exteros dignofcitur) in tri-

plicem difcerni potell; vel enim pufl:ula;

albce funt, febre maligna continenter urgen-

te : veiy2/^-n/^r<^febreinl]gniter rmittentei

vel prorfus efflorefcentes cum fpeciem inter-

mittentis fibi arroget : quod genus morbietfi tutiflimum, perite minus tractatum mchronicum tranlit , periculofum aliquando ,&fa^pius recidivum.

Nec methodus curandi magis abfimilis

quam fpecies ipfa^ morbi funt; quippe in

primo genere ^ \xh\{\xmm^malignitas aliquan-

do fubefl; , res tota verilitur , ait quicquid

G

9^ / E P I S T O L Ahoc vitium fit fub pracordiis , & penitiori

corporis hahitu latens , per glandulas miUa-res eliminetur. De hac fpecie autem fatis

fuse difleruit Cl. Hamiltonus.

In fccundo genere , etfi fub principium ea-

dem ratio prorfus ineunda fit , in proceffu

autem , cum fomes morhofus maxima e parte

excretus fuerit , exacerbationibus & remii-

fionibus ftatis ac certis periodis fefe exci-

pientibus , quod reilat morbi cortice perU"

viano expugnetur. Tertium autem genus,utpote fpecies vera, & genuina intermit-

tentis^ more intermittentium curatur; haccautela adjuncta, quod cum cruditatibus

vifcerum plerumque foveatur, medicamenta

ad obftrudiones hafce referandas corticis

ufui rite pr^mittuntur , & quo radicitus ex-

tirpetur, cum cortice fociantur.

Hiftorias jam candide enarratas, ut dif-

tindio h^ec pleniias innotefcat, paucis ac-

cipe.

Uxor Dom. B. triginta circiter annorum

,

Gui alvus aftridior, & menfes tardius flue-

re folebant , alioquin ben^ valens , & cor-

pus rebus domefticis latis exercens; febri-

citans puilulas miliares emifit, facie, pec-

tore 5 & manibus rubore fuffufis. Pofl: alvi

itaque folutionem attemperantibus ad dia-

phorefm fovendam infiftebatur , vefi-

catoriis fuccelTive ad Nucham & Bra-

chia appofitis. Ciim eruptiones autem per

menfis fer6 fpatium crudefcerent, 6c jani

DE MORBO MILIARI. 99vefperi magis ingruentes fub auroram prope

evanuerint, de corticis periculum faciendo

ftatutum erat, ea dofi, & modo, ut de

minus faufto ejus eifeclu caveretur. Coch.

itaque duo decocli ejus ( Rheo pro re na-

ta adjundo ) tertiis horis exhibebantur

cum puftul^ cito rariores fierent , & febris

remiffior : ejufdem autem remedii ufu con-

ftanter pergebat donec pedetentim, & abf-

que minimo faftidio , ad priitinam valetudi-

nem reftituebatur.

Uxor Dom. L. anno circiter vicefimo

quinto, qu^ fluorem album diutius pafla

fuerat , vultu etft vegeto fanguineoque ; fe-

bre mihari decubuit , puftuUs fubrubiis

per totam corporis fuperficiem dilperfis,

Cum feptimana autem jam una & altera

elapfai fuerint , & febris continua in remit-

tentis fpecimen tranfierat ; emetico & hauftu

folutivo pr^miffis, cortex Peruvianus co-

pios^ fatis ingerebatur , cum febris levami-

ne , & maxima fimul puftularum decrefcen-

tia. Ciim ob autumnalem autem anni tem-

peftatem ( non obfiante corticis ufu ) fa^-

pius rebeUis ufque fuiflet, emetico ad ter-

tiam vicem repetito, & corticis, cum martefociati 5 hberaliori ufu , plen6 convaluit.

Viduae circitur 40. annorum macilentaj

& quce a Londino in vicum paluftrem

hofpes nuper devenerat; poft tertianam f?e-^

pius recidivam puftul^ miliares confertim

eruperunt, per totam corporis fuperficiem

G 2

loo E P I S T O L Aefflorefcentes. Morbi vQram indolem parumiufpicans & ad fcorbuticam quandam dia-

ihejin reipiciens, o^-st janguinis acrimoniam

attemperarent pra^cepi. Quibus nil profi-

cientibus , & cum eruptiones tertianx vef-

tigia pr?e fe ferentes, & alternis diebus re-

pullulantes adhuc urgebant, cortex hiice

fociatus ufurpatur. Forma autem ob mo-lem aliquatenus naufeante, iblo ejufdem

uili peritabat; & ejus ope morbum debel-

latum prorfus fuiife judicavi. All; cum obtegionis intemperiem, ( cui minus afTueve-

rat femel iterumq ; renatus fuerit ; eodemremedio, deobilruentibus adjuto, emetico-

rum fnnul ufu rite pra^miffo, toties profli-

gabatur , donec tam remediorum , quamiiiorbi ( ufq; recidivi ) tsedio aiteda, & ab

iterato c^lum mutandi confilio aliena^ ad

empiricum fe contuiit, & paulo poit eamdefunclam efle audivi.

Cafus hi 5 quibus plures fubnedi potuif-

fent, corticis ufum in fpeciebus hiice fe-

brium miliarium vindicant; nec litem quis

moveat , quafi hac ratione materiai morbifi-

cse expuliio lufflaminetur : Quippe febre

interraittentis vei remittentis fpeciem in-

duente, eruptio cura febre prorfus evanef-

cit. Et fi authoritas quid valeat, Syden-

hamus ipie ^Eque ac P^iortonus, authores

certe in genere pariim confentientes , in hoc

fid amuirim quadrant.

lUe enini p in fchedula de nova febre puf-

DE MORBO MILIARI. loitulis miliaribus plerumqueltipata; aflerit fe

poft vensefedionem & repetitam catharfm

,

eam cortici Peruviano (hic nunquam nontriumphanti ) conficiendam tradidifle. Hicquoque in Pyretologise Cap. 4to. inter fig-

na intermittentis eruptiones fcarlatinas recen-

fet; & has febres, cum vel fponte, vel ar-

te coaclas , larvas depofuerint , fe cit6 & fe-

liciter China China femper curafle affirmat.

Et cap. 6to. cum fcarlatin^ fpeciem indue-

rit 9 fe venasfeftione & opiatis ejus fympto-mata in ordinem redegifle , & finito paroxyf-

mo, cortice cum opio adjundto radicitus

fuftuhfle. Et in hiftoriis ad proteiformem

intermittentis genium elucidandum, cafus

23. & 24. hanccurandi rationem confirmant,

Sed animadverfione dignum , quod in cafu

priore , cum vena^feclione tantum , & opia-

tis, per decurfum paroxyfini , perftabat,

non obftante corticis in intervallis exhibitio-

ne, febrim ftatim recidivam fuifle; &quodcortici fpurio vel eff^^to faltem, injurios6

forfin imputavit. In altero cafu autem ctopurgatio rite fuerit priemifla , curationera

latis feliciter ceflTifle.

Ha^c , vir dignifllme , habui quorum te

participem efle cupiebam, iis pro arbitrio

utaris, valeafque.

Dabam pridie Calendas Oclobris, 1755.

F I N I S,

APPROB. ATIO.

m. F. JACOBI 5. T. L. Jp. Reg.

Lih. fro Germ. Inf. Vi[. & Cenf.,

Lov. 19. Feb. 1765.