034bosgazet INFoRMatIebLaD aNtWeRPse bosgRoePeND R I e M a a N D e L I j k s t I j D s c h R I F t | N°34 | a p r i l - m e i - j u n i 2015

PB- PP B-BELGIE(N) - BELGIQUE

10770

Schitterend voorjaar in het Reigersbos te Berendrecht! (foto Karolien Devriendt)

Beste lezers van de Bosgazet,

Het eerste plantseizoen van 2015 zit er al weer op. Moest u deze om een of andere re-den hebben gemist, maak u geen zorgen, er komen er nog. Een oud Chinees gezegde vertelt het volgende “Het beste plantseizoen was twintig jaar geleden. Het tweede beste is het komende plantseizoen”.

We zijn de voorbije maanden getrakteerd op veel neerslag en af en toe een forse win-terprik, maar toch vonden vrijwilligers en boseigenaars de weg naar hun bos om hun kloempen en andere aanplantingen te re-aliseren. De wintermaanden zijn klassiek ook exploitatiemomenten, waar door bos-bouwkundige dunningen heel wat bossen omgevormd zijn naar meer weerbare en kli-maatvriendelijke ecosystemen.

Nu in de schoontijd kunnen we volop ge-nieten van de lentepracht in onze bossen, terwijl alles kiemt en groeit. Er worden bij de bosgroepen boeiende excursies, wandelingen en vormingsmomenten ge-organiseerd waarop iedereen van harte welkom is! Eind vorig jaar organiseerden wij een Algemene Vergadering op onze nieuwe locatie in Ranst, Oelegem. Deze werd voorafgegaan door een wandeling in het prachtige parkbos. Steeds een boeiende ervaring, zo’n wandeling in één van de bos-sen of gebieden die een Bosgroep rijk is.

Ben je boseigenaar in een Natura 2000 ge-bied, dan volg je samen met je bosgroep de managementplannen vanuit ANB op. De toekomst van je bos wordt in overleg met heel wat sectoren van het buitengebied overwogen en afgewogen op concrete keu-zes en maatregelen.

Komende periode liggen ook de nieuwe uitvoeringsbesluiten in kader van de wij-zigende natuurwetgeving op tafel van de Vlaamse regering. Hierdoor komt er meer duidelijkheid en transparantie voor iedere boseigenaar met vragen rond be-heerplannen, vergunningen, subsidies en herbebossingen!

Neem nu gewoon rustig je Bosgazet in de hand, en lees meer over veteraanbomen en hun beheer, klimaatvriendelijke bossen en het reilen en zeilen in je eigen bosgroepregio.

Veel leesplezier,

Waarom bosgroepen?Vlaanderen telt ongeveer 146.000 hectaren bos en naar schatting is 70 % van dit bosareaal in privé-eigendom. De Vlaamse overheid heeft er bewust voor gekozen om ook de privé-boseigenaars te betrekken in het beleid. De oprichting van de Vlaamse bosgroepen was een duidelijk signaal naar de boseigenaars toe om hen te stimuleren het beheer in eigen handen te nemen. Een kans om te grijpen…

Het bos in Vlaanderen is bovendien enorm versnipperd. Deze versnippering is niet enkel ruimtelijk, ook een enorme eigendomsversnippering typeert de Vlaamse bossen. Zo zijn de meeste boseigendommen in Vlaanderen kleiner dan 1 ha! Het beheer van deze ‘minibosjes’ is voor de boseigenaars financieel onrendabel met als gevolg dat het beheer van deze sterk versnipperde bospercelen meestal achterwege is gebleven. Bovendien wordt de boseigenaar vaak geconfronteerd met problemen die hij niet altijd alleen kan oplossen, zoals bijvoorbeeld recreatieoverlast of sluikstorten. Wanneer verschillende eigenaars samen voor het bosbeheer zorgen, kan dit zonder de eigenaars op kosten te jagen. De belangrijkste taak van de bosgroepen is het stimuleren en coördineren van zo een samenwerking. In een bosgroep komen boseigenaars vrijwillig samen om het beheer van hun bossen te verbeteren. Elke boseigenaar is vrij om al dan niet gebruik te maken van onze diensten. Iedere eigenaar behoudt de volledige zeggenschap over het beheer van zijn eigendom.

Digitale Bosgazet! De bosgazet is vanaf nu ook digitaal verkrijgbaar. Wilt u deze vanaf de volgende editie enkel via e-mail ontvangen, geef dan een seintje via antwerpennoord@bosgroep.be Op deze manier kunnen we heel wat papier besparen!

2 | VooRWooRD | Woord vooraf

Frederic van Haaren, voorzitter van Bosgroep Antwerpen Noord vzw

In dit nummer:pg. 3 Vleermuizen in de Antwerpse bossenpg. 4 Bosbeheerplanning in veranderingpg. 6 Beheer van veteraanbomenpg. 10 BosgroepNieuws: nieuws per Bosgroep pg. 20 Zoekertjes en advertentiespg. 21 Activiteiten en wandelingenpg. 22 Cursussen 2015

Wat kan de bosgroep voor u doen?De belangrijkste taken van de bosgroep zijn informeren, sensibiliseren en organiseren. U kan de coördinator contacteren voor:

•gratisenonafhankelijkadviesoverhetbosenhetbeheerervan(bosbouwtechnische,juridische, financiële en administratieve aspecten);

•informatieoverhoeuwbosduurzaamkanbeheerdworden,watuwwettelijkerechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waar u als boseigenaar aanspraak op kunt maken;

•organisatievanwandelingen,cursussenenexcursies;

•hulpbijhetaanduidenvandunningen;

•hulpbijdebestrijdingvanAmerikaansevogelkersenexotendooronzearbeidersploeg;

•hulpbijhetinvullenvankapaanvragen,subsidiedossiersenhulpbijhetopstellenvanbeheerplannen;

•coördinatievangezamenlijkeboswerkzaamhedenenhoutverkopenvoormeerdereeigenaars zodat goedkoper en efficiënter werk geleverd kan worden.

VooRWooRD

bosinfo | VleermuiZen in De anTWerpSe BOSSen | 3

Vleermuizen zijn Antwerpse provinci-ale prioritaire soorten. Dat wil zeggen dat we als provincie extra aandacht aan hen besteden. Belangrijk om te weten is dat “de” vleermuis niet be-staat. In de ganse wereld zijn er meer dan duizend vleermuissoorten. In Vlaanderen komen er een twintigtal soorten voor. Sommige soorten zijn zeldzaam, andere (redelijk) algemeen.

Vleermuizen kunnen in functie van hun keuze voor verblijfplaats opge-deeld worden in boom- en grotbewo-nende vleermuizen. In onze regio zijn grotbewonende vleermuizen aange-wezen op kunstmatige objecten, zoals huizen, bunkers, forten en ijskelders. Boombewonende vleermuizen ge-bruiken holten in oude bomen. Som-mige soorten, bv. de watervleermuis, maken gebruik van zowel “grotten” als bomen. Voor hun overwintering verkiezen ze bunkers, forten en ijskel-ders, maar tijdens het zomerhalfjaar zijn te vinden in bomen. Tijdens de zomer verhuist een kolonie regelma-tig van holte naar holte en gebruikt ze dus een netwerk van oude bomen.

Boomholtes kunnen dus het hele jaar door in gebruik zijn door vleer-muizen. Omzichtigheid is dan ook geboden bij het kappen van bomen. Strikte beschermingAlle vleermuizen genieten door het Soor-tenbesluiteenstriktebescherming(bijlage1, categorie 3). Deze bescherming vloeit voort uit de Habitatrichtlijn waarbij alle

vleermuizen opgenomen zijn op bijlage IV. De strikte bescherming betekent dat nietenkelhetdieropzich(art.10),maarook de rust- en voortplantingsplaatsen (art.14)beschermdzijnennietverstoordmogen worden. Bovendien kan de be-scherming absoluut werken ten aanzien van het ruimtelijk beleid.

Wat bij ons in de Provincie Antwerpen?De provincie Antwerpen is rijk aan vleer-muizen. Dit komt enerzijds door de aanwezigheid van de Antwerpse forten-gordels die een van de belangrijkste over-winteringsplaatsen is voor vleermuizen in West-Europa en anderzijds door de aan-wezigheid van nog heel wat bos, parken en dreven.In bepaalde delen van de provincie Ant-werpen hebben vleermuizen een voorkeur voor Amerikaanse eiken. De typische naaldbossen in de Kempen zijn immers minder geschikt voor boombewonende vleermuizen.Hoewel met de komst van de criteria duurzaam bosbeheer meer aandacht is voor bosomvorming, zal het nog enkele decennia duren alvorens het loofhout voor vleermuizen geschikte holten heeft. Het duurt soms 80 jaar alvorens een in-heemse boom een geschikte holteboom is; bij Amerikaanse eik is het vaak wel iets vroeger.Met een beleid gericht op een toename van natuurlijk bos, is ook de bestrijding van exotische boomsoorten – waaronder Amerikaanse eik – toegenomen. Deze bo-men werden in het verleden niet enkel in

bosverband aangeplant, maar ook vaak als laanboom.Ook bij het beheer van parken botst men soms op de problematiek van kappingen van oude (solitaire) bomen of dreven.Vaak zijn deze parken de enige plaatsen in een verstedelijkte omgeving met voor vleermuizen geschikte bomen.Daarnaast kunnen kappingen of ontbos-singenvanoude(re)bossenproblematischzijn indien geen rekening gehouden wordt met de aanwezige dieren.

Meten is weten: vleermuisonderzoekVleermuisonderzoek in functie van de op-maak van beheerplannen is heel belang-rijk. Op basis van onderzoek kan men im-mers een vleermuisvriendelijk bosbeheer instellen en neemt men reeds van bij de aanvang maatregelen om impact van kap-pingen op vleermuizen te milderen. Het behoud van voldoende oude bomen is es-sentieel.Het definiëren van een schoontijd voor vleermuizen is niet evident aangezien vleermuizen boomholtes het jaar rond gebruiken. Kappingen moeten minstens plaatsvinden buiten de overwinterings-periode en nadat de zomerkolonies uit-eenvallen. Dit betekent dat de periode 15 september – 15 oktober of het vroege voorjaar(maart,maaropgeletbij strengeen late winter => aanvangsperiode te be-palen door het Agentschap voor Natuur en Bos) overblijft als minst schadelijke periode.

Een vleermuisvriendelijk bosbeheer houdt in: •Vleermuizenonderzoekalsinputvoor bosbeheerplan •Creëereengevarieerdbos(structuur en leeftijd) met 10 vleermuisbomen per ha •Creëergevarieerdekruidenrijke bosranden(insecten) •Creëeropenplekken(variatie) •Aandachtvoorwaterhuishouding- enkwaliteit(openwater,moeras, oeverzones langsheen grachten)Bij het omvormen van bosbestanden met exoten alsmede bij het kappen van geïso-leerd staande exoten wordt daarom gead-viseerd eerst de invloed van deze kapwer-ken op de lokale vleermuispopulaties te onderzoeken.Mieke Hoogewijs, Adviseur biodiversiteit – fauna & flora

Gewone grootoorvleermuis © Yves Adams -VILDA. Rosse vleermuis © Rollin Verlinde- VILDA.

Soort in de kijker: Vleermuizen in de Antwerpse bossen

VleermuiZen in De anTWerpSe BOSSen

Dit is een provinciale prioritaire soort voor de provincie Antwerpen. Meer info is te lezen op www.provincieantwepen.be

4 | bosbeheeRPLaNNINg | bosinfo

Het spreekt voor zich dat het ANB optie twee stimuleert. Ervaring leert immers dat het opstellen van een uitgebreid bosbeheerplan gemiddeld 2 jaar duurt. Wordt nu gestart met de opmaak van een nieuw bosbeheerplan dan is de kans dus groot dat de nieuwe regelgeving van kracht zal zijn wanneer het plan ter goedkeuring wordt ingediend. Is dit nog niet het geval, dan zal het bosbeheerplan goedgekeurd worden volgens de huidige procedures en blijven de huidige subsidieregelingen van kracht. Van zodra de nieuwe regelgeving van kracht is, zal de beheerder vlot kunnen overstappen op het nieuwe systeem van het natuurbeheerplan en de hier aan gekoppelde subsidies.

Bosbeheerplannen die nu ter goedkeuring worden ingediend, worden beoordeeld conform de huidige regels en afspraken.

Bosbeheerplannen die in de goedkeuringsfase zitten op het moment dat de nieuwe regelgeving van kracht gaat, zullen ook beoordeeld worden conform de huidige regels en af-spraken. De indiener van het bosbeheerplan heeft wel de moge-lijkheid om het ingediende bosbeheerplan te herroepen en op-nieuw in te dienen als een natuurbeheerplan. Vorm en inhoud moeten dan conform het nieuwe uitvoeringsbesluit zijn.

En wat met de bestaande bosbeheerplannen? Van het moment dat de nieuwe regelgeving in werking treedt, worden de goedgekeurde bosbeheerplannen binnen een periode van 6 jaar

Veranderingen in het beleid:wat gebeurt er met mijn bosbeheerplan?

bosbeheeRPLaNNINg IN VeRaNDeRINg

Met het integratietraject van de bos- en natuurwetgeving vervalt het onderscheid tussen beboste terreinen en terrei-nen met open natuur. Deze worden immers samengebracht onder de noemer ‘natuurterrein’. Voor de natuurterreinen kan een natuurbeheerplan opgemaakt worden. Met het vereenvoudigde en uniforme natuurbeheerplan komt een einde aan de verschillende types beheerplannen en de ver-schillen inzake procedure en ondersteuning. Verschillende terreintypes (bos, open ecotopen, park, bermen, bomen-rijen,…), verschillende eigenaars en eigenaarscategorieën, en verschillende ambities zullen dan in één beheerplan kunnen gecombineerd worden. Maar een beheerplan met één terreintype, één eigenaar en/of één ambitie blijft ook kunnen.

Het klinkt veelbelovend maar wat staat een private bosbeheerder nu allemaal te wachten? Wat gebeurt er met de bestaande - al dan niet uitgebreide - bosbeheerplannen? En kunnen er tot op heden nog bosbeheerplannen opgemaakt en ingediend worden? In wat volgt, zoeken we het verder uit.

Als je nu wil starten met een nieuw bosbeheerplan dan zijn er 3 opties: • jekaneenbeheerplanopmakenconformdehuidige regelgeving,• jekaneenbeheerplanopmakenwaarbijde vormen inhoud conform de nieuwe regelgeving zijn of • jekanwachtentotdenieuweregelgevingvankracht gaat(waarschijnlijknogin2015).

bosbeheeRPLaNNINg IN VeRaNDeRINg

bosinfo | bosbeheeRPLaNNINg | 5

geëvalueerd en zo nodig aangepast. Kunnen de terreinen een bijdrage leveren aan de realisatie van de Europese natuurdoelen (Natura2000)danzaldeevaluatiebinnende4jaargebeuren.

Zijn er geen aanpassingen nodig, dan geldt het bestaande bosbeheerplan als natuurbeheerplan vanaf de datum vermeld in het evaluatieverslag. Zijn er wel aanpassingen of aanvullingen nodig, dan moet het aangepaste bosbeheerplan ter goedkeuring worden voorgelegd aan het ANB. Na goedkeuring ervan, geldt het als natuurbeheerplan en gaat de nieuwe subsidieregeling van kracht.

In afwachting van de evaluatie door het ANB worden de beheermaatregelen voorzien in het bosbeheerplan uitgevoerd en blijft de huidige subsidieregeling van toepassing.

Wat de subsidiëring van de beheerplannen betreft, zal in het nieuwe subsidiebesluit de toekenning van subsidies maximaal gekoppeld worden aan het natuurbeheerplan en de opvolging daarvan. Ook de overgang van het oude naar het nieuwe systeem zal hieraan gekoppeld worden. Dit betekent dat zolang de nieuwe regelgeving niet van kracht is, de huidige subsidieregelingen blijven gelden. Van zodra een nieuw natuurbeheerplan wordt goedgekeurd of een bestaand beheerplan geldt als natuurbeheerplan volgens de nieuwe regelgeving, zullen de nieuwe subsidies gelden. Kortom: zolang jouw bestaande bosbeheerplan niet geëvalueerd werd in het kader van de nieuwe regelgeving, zal de huidige subsidieregeling van toepassing blijven.

Liselot Ledene,Inverde

Met de nieuwe wetgeving vervalt het onderscheid tussen beboste ter-reinen en terreinen met open natuur. Deze worden immers samenge-bracht onder de noemer ‘natuurterrein’.

Meer info:

Huidige regelgeving opmaak bosbeheerplannen: http://www.natuurenbos.be/bosbeheerplanning Nieuwe regelgeving natuurbeheerplanning:http://www.natuurenbos.be/nl-BE/natuurbeleid/natuur-en-natura-2000/Geintegreerd%20natuurbeheer

6 | beheeR VaN VeteRaaNboMeN | bosinfo

beheeR VaN VeteRaaNboMeN

Recent in Vlaanderen: het beheer van veteraanbomenOm maar meteen met een cliché te openen: “Dood hout brengt leven in het bos”. Ik hoop daarvan niemand meer te moeten overtuigen. Veel minder aandacht is er voor levende oude bomen. Toch zijn net die veteraanbomen ecologisch vaak waardevoller dan dood hout. Ze spelen een sleutelrol in de biodiversiteit omdat ze een rijk en vaak gespecialiseerd ecosysteem ondersteunen. Zeldzame, Europees beschermde keversoorten als juchtleerkever, heldenboktor of alpenboktor en ook bepaalde korstmossen en schimmels leven enkel in of op levende (holle)bomen.Ookboombewonendevleermuizenalsrosse vleermuis en bosvleermuis vinden een dode boom heel wat minder interessant dan een levende. Voor een beheerder is dood hout nog enigszins vatbaar en beheerbaar: je streeft naar x aantal kubieke meter dood hout per hectare. Kort door de bocht: door enkele dode bomen in het bos te laten liggen of staan, kun je de hoeveelheid dood hout in het bos op korte termijn opkrikken. Moeilijker wordt het als het gaat over veteraanbomen. Die creëer je niet zomaar en als ze er al zijn, is hun beheer en dat van de soorten die ermee samenleven niet evident.

Wat is een veteraanboom?Het is moeilijk om een eenduidige definitie te plakken op veteraanbomen: er zijn verschillende benaderingen mogelijk. Een belangrijke misvatting is dat het steeds om heel oude of heel

dikke bomen moet gaan. Veel veteraanbomen in Vlaanderen zijn bijvoorbeeld oude fruitbomen of knotbomen van amper 100 jaar oud. Belangrijker dan leeftijd of omvang zijn de kenmerken die een veteraanboom ecologisch zo interessant maken: een holle stam, kleine en grote holtes in de stam, takken en stamvoet, allerlei (houtrot)schimmels, zwaar dood hout in de kroon,spleten en scheuren in stam en takken, … Allemaal kenmerken die geassocieerd zijn met bomen die over hun hoogtepunt heen zijn en in hun laatste levensfase aanbeland zijn: de aftakelingsfase. Laat je niet misleiden door die ietwat negatieve benaming, bomen in de aftakelingsfase zijn allesbehalve ‘stervend’. Ze streven naar een nieuw evenwicht tussen de kroon en de aftakelende wortels en uithollende stam. Dergelijke veteraanbomen kunnen nog tientallen tot honderden jaren verder leven.

Natuurlijke processen bij veteraanbomenHet natuurlijke aftakelingsproces bij bomen gaat doorgaans gepaard met een natuurlijke kroonreductie en de vorming van een secundaire kroon. De buitenkroon sterft geleidelijk aan af en wordt vervangen door nieuwe takken in de binnenkroon of op de stam. Die nieuwe takken ontstaan uit slapende knoppen of adventiefknoppen, wat wij waterlot noemen. Voor de productie van kwaliteitshout absoluut ongewenst, maar voor een oude boom absoluut noodzakelijk om verder te kunnen leven. Het

Veteraaneik in een begraasde bosweide in Engeland. De boom was vroeger duidelijk groter, maar heeft door natuurlijke kroonreductie een lagere, secundaire kroon gevormd.

Zwavelzwam is een van de typische soorten voor veteraaneiken die ervoor zorgt dat het niet langer functionele kernhout wegrot.

bosinfo | beheeR VaN VeteRaaNboMeN | 7

beheeR VaN VeteRaaNboMeN

spreekt voor zich dat zo’n kroonreductie in een klassiek opgaand bos geen evident verhaal is: omwille van lichtgebrek door concurrentie met zijn buren kan een veteraanboom niet al te laag worden. Over dit dilemma later meer.

De rol die houtrotschimmels spelen in dit verhaal is zeer interessant. Houtrotschimmels die in levende bomen leven hebben hun imago tegen: ze worden vaak onder de noemer ‘parasiet’ gerangschikt. Niet altijd terecht: soorten als zwavelzwam en biefstukzwam, typische soorten voor veteraaneiken, houden zich ver van het levende hout en rotten enkel het fysiologisch dode kernhout weg, weliswaar ook in levende bomen. Strikt genomen zijn dit saprofieten: organismen die leven op dood organisch materiaal. Bekijk het even vanuit het standpunt van zo’n oude boom. Doorheen de eeuwen heeft die een gigantische massa hout opgebouwd, waarvan het overgrote deel fysiologisch niet langer functioneel is. Bovendien kunnen de wortels de enorme kroon niet langer onderhouden, waardoor die geleidelijk aan terugsterft. Dikke bomen hebben bovendien die intacte houtcilinder helemaal niet nodig voor de stevigheid, een holle buis voldoet ruimschoots. De zwavelzwam wordt op dat moment een bondgenoot in de zoektocht naar een nieuw evenwicht tussen kroon, stam en wortels. Hij zorgt er namelijk voor dat de schat aan opgeslagen voedingsstoffen in de stam gerecycleerd wordt. Veteraanbomen vormen vaak zelf wortels in het vermolmde hout indestam(zerecyclerenmetdehulpvandeschimmelalshetware zichzelf ). In dezelfde beweging raakt de boom ook verlost van zijn niet langer functionele zware gesteltakken. Resulaat: een korte, dikke, holle boom met een compacte nieuwe kroon, die er weer enkele eeuwen tegenaan kan.

Waar vind ik veteraanbomen?Veteraanbomen kun je zowat overal in het landschap tegenkomen. In Vlaanderen staan ze vaak in meer open landschappen: oude knotbomen en houtkanten, hoogstamboomgaarden, grensbomen, parkbomen, … Elders in Europa vind je ze vaak terug in bosweiden: halfopen landschappen met vrij uitgroeiende bomen of knotbomen waaronder al dan niet intensief beweid werd. Onder meer omwille van het relatief intensieve landgebruik sinds de middeleeuwen zijn dergelijke landschappen in Vlaanderen nooit een vertrouwd beeld geweest. Ook in onze bossen komen al sinds de middeleeuwen weinig dikke oude bomen voor. Noch in een historisch hakhout- of middelhoutbeheer, noch in het later ‘klassieke’ hooghoutbeheer hadden veteraanbomen een plek. De laatste decennia is er wel een verhoogde aandacht voor oude bomen in het bos, waardoor ze nu steeds meer voorkomen. In het Vlaamse stuk van het Zoniënwoud zijn er bijvoorbeeld al meer dan 7000 bomen dikker dan een meter geteld. In de meeste gevallen gaat het om bomen die nog niet in de aftakelingsfase gekomen zijn, al zijn het wel de potentiële veteraanbomen van de toekomst.

Je kunt je afvragen of veteraanbomen wel hun plek hebben in een natuurlijk bos. Zoals hierboven al aangehaald, is natuurlijke kroonreductie een proces dat moeilijk te verzoenen valt met gesloten opgaand bos. Zonder die discussie hier te willen openen,

moeten we ons eerst de vraag stellen hoe zo’n ‘natuurlijk’ bos er zou moeten uitzien. De discussie tussen de fans van Frans Vera en de aanhangers van de ‘klassieke’ gesloten-bosstrekking over de rol van grote grazers in het openhouden van het landschap is nog niet beslecht. Er zijn echter steeds meer aanwijzingen dat het oorspronkelijke landschap in Europa helemaal niet zo gesloten was, maar dat er eerder sprake was van een mozaïek van (half )open en gesloten landschappen. En daarin hebbenveteraanbomen en de geassocieerde, vaak lichtminnende, soorten zeker wel een plek, getuige daarvan zijn de bosweide-ecosystemen.

Actief beheren of de natuurlijke processen hun gang laten gaan?Als bomen toch uit zichzelf veteraanbomen worden, rijst natuurlijk de vraag of we ze dan wel actief moeten gaan beheren. Net zoals bij de meeste aspecten van het natuurbeheer is nulbeheer ook voor veteraanbomen enkel mogelijk in het geval vanvoldoendegroteenrobuuste(half )natuurlijkelandschappen.Daar is in het versnipperde Vlaanderen uiteraard slechts zelden sprake van. Een belangrijke factor in het natuurlijke beheer van landschappen met veteraanbomen blijkt bijvoorbeeld de aanwezigheidvangrotegrazerstezijn,watinVlaanderen(zekerin bossen) geen evidentie is.

Het beheer van veteraanbomen kun je op verschillende manieren benaderen. Prioriteit is uiteraard de boom in leven houden. Pas in tweede instantie kan het beheer gericht worden op specifieke geassocieerde soorten of soortengroepen.

1. VrijstellenVeteraanbomen lijden vaak onder concurrentie door jongere, vitale bomen. Ze stonden vroeger doorgaans in lichtrijkere omstandigheden: overstaanders uit middenbos waar het hakhoutbeheer achterwege is gebleven of bomen die bij een eindkap gespaard zijn, net om ze oud te laten worden. Sommige vrij uitgegroeide bomen geraken ook ingesloten door verbossing of bebossing. Voor de steeds lager wordende veteraanboom is zorgt die concurrentie voor lichtgebrek en conditieverlies. Het vrijstellen van veteraanbomen zal dus vaak een eerste cruciale stap zijn in hun beheer. Ga daarbij niet al te bruusk te werk. Zowel

Door het vellen of snoeien van de buurbomen is een ring van licht gecreëerd rond een veteraanbomen (foto: David Humphries, City of London)

8 | beheeR VaN VeteRaaNboMeN | bosinfo

beheeR VaN VeteRaaNboMeN

voor de boom zelf als voor de geassocieerde organismen kan een plotse sterke vrijstelling de doodsteek betekenen. De boom zelf kan door uitdroging en veranderde windbelasting afsterven of afbreken en schaduwminnende soorten (bv. korstmossen)die profiteerden van de veranderde omstandigheden kunnen verdwijnen. Geleidelijkheid is de boodschap! De Engelse term ‘halo clearance’ dekt de lading nog het best: creëer een ‘halo’, een ring van licht, rond de veteraanboom en wacht af hoe de boom daarop reageert. Reageert de boom niet, dan heeft verder vrijstellen doorgaans geen zin. Reageert de boom door de vorming van nieuwe scheuten in de binnenkroon en lager op de stam en gesteltakken, dan kun je hem geleidelijk aan verder vrijstellen en eventueel snoeien.

2. Natuurlijke kroonreductie begeleiden door snoeiOp een gegeven moment wordt de kroon van een ouder wordende boom te zwaar voor de holle stam of gesteltakken. Je kunt de boom dan het natuurlijk proces van kroonreductie laten ondergaan, al loop je dan het risico dat hij volledig openscheurt of omvalt. Om dit risico te verkleinen, kan je kiezen voor een actief beheer en de kroon preventief reduceren door snoei. Zeker bij bomen die omringd zijn door jonge, vitale omstaanders wordt de natuurlijke kroonreductie belet: door lichtgebrek kunnen nieuwe scheuten lager in de kroon zich moeilijk ontwikkelen. Dit type snoei is enkel zinvol als je kan afleiden dat de veteraanboom goed zal reageren, bijvoorbeeld door de aanwezigheid van veel nieuwe scheuten in de binnenkroon of op een takstomp van een afgebroken tak. Als de boom geen enkele hergroei vertoont lager in de kroon, heeft een reductie geen zin en moet je mogelijk eerst zorgen voor meer licht in de binnenkroon. Ook hier is geleidelijkheid het toverwoord. Haal in geen geval de volledige kroon weg. Hoeveel je dan wel wegsnoeit is afhankelijk van boomsoort, conditie van de boom, vorm van de kroon, …

3. Wat met het afgebroken of weggesnoeide hout?Laat omwille van de ecologische waarde en een gesloten mineralenkringloop het afgebroken of weggesnoeide hout zoveel liggen. Probeer het ook zo weinig mogelijk te verzagen. Op plekken waar dat niet kan, moet je het hout zo snel mogelijk weghalen of naar zijn definitieve plek brengen. Organismen

die in dood hout leven zijn namelijk op zoek naar een specifiek habitat. Als er een lichtminnende kever bijvoorbeeld eitjes gelegd heeft in een liggende stam die jij een half jaar later in de schaduw legt, is al zijn moeite natuurlijk voor niets.

4. Beheer voor de geassocieerde organismenNaast het pure overleven van de boom kun je het beheer ook afstemmen op bepaalde organismen die geassocieerd zijn met veteraanbomen. Zo zijn sommige zeldzame korstmossen meer of minder lichtminnend, vragen bepaalde schimmels specifieke habitats of hebben sommige keversoorten bloeiende nectarplanten nodig in de omgeving van de veteraanboom waarin ze als larve in het dode hout leefden. Door bijvoorbeeld te zorgen voor meer of minder licht op stam, takken of bodem of door het aanplanten van bloeiende struiken in de omgeving kun je specifieke soorten of soortgroepen stimuleren.

5. Vrijhouden van de omgevingEens je een vitale, korte, dikke veteraanboom hebt, komt het er natuurlijk op aan om ervoor te zorgen dat hij niet opnieuw overgroeit. Dat kan door een rigoureus hakhoutbeheer te voeren (nietafgestemdophethakhout,maaropde lichteisenvandeveteraanboom) of door een vorm van begrazing in te voeren. Zeker voor uitgestrekte, halfopen landschappen is dat een kostenefficiënte vorm van beheer. Er wordt momenteel volop geëxperimenteerd met begrazing door runderen, pony’s, schapen en zelfs varkens.

GeneratiekloofNaast de schaarste aan veteraanbomen kampen de organismen die ervan afhankelijk zijn met nog een tweede probleem: vaak zijn er op een bepaalde plek slechts één of enkele veteraanbomen aanwezig. Net als zogenaamde oudbosplanten zijn de met veteraanbomen geassocieerde organismen doorgaans weinig mobiel. Bovendien hebben ze vaak een vrij lange levenscyclus. Veel keverlarven die in rot hout leven doen er meer dan vijf jaar over om volwassen te worden. Dat maakt dat deze soorten vaak opgesloten zitten in één of enkele bomen, waardoor ze heel kwetsbaar zijn.

Een verwaarloosde knotbeuk in Spaans Baskenland is opengescheurd onder het gewicht van de kroon.

Grote grazers zoals deze Exmoorpony, een primitief paardenras, kunnen er mee voor zorgen dat veteraanbomen niet opnieuw overgroeien.

bosinfo | beheeR VaN VeteRaaNboMeN | 9

beheeR VaN VeteRaaNboMeN

Kennisdeling over veteraanbomenbeheer

Eind 2014 liep het Europees project VETree af, een acroniem voor Vocational Education and Training on veteran trees. Inverde is de Belgische partner én coördinator. Doelstelling was de kwaliteit en kwantiteit van opleidingen over het beheer van veteraanbomen in heel Europa stimuleren. Dat gebeurt door reeds bestaande (lokale) kennis te bundelen,zodat experimenten en fouten uit het verleden niet onnodig herhaald worden en we niet langer veteraanbomen verliezen door verkeerde ingrepen. Dit project mikt niet rechtstreeks op de eindgebruikers van deze opleidingen, maar op de potentiële lesgevers. Door hen op te leiden (‘Train thetrainers’) en te voorzien van gratis kwaliteitsvol lesmateriaal, kunnen zij zelfstandig opleidingen organiseren op een basisniveau voor iedereen die daar nood aan heeft: bos- en bomenbeheerders, boomverzorgers, landbouwers, … Meer info, het opleidingsmateriaal en de video’s vind je op www.vetree.euDaarnaast hebben Inverde en ANB recent ook een vertaalde en herwerkte versie uitgegeven van het boek ‘Veteran trees – a guide to good management’, uitgegeven door het Ancient Tree Forum. De focus ligt in het boek niet enkel op de veteraanboom zelf, maar ook op de bescherming en het behoud van alle organismen die er mee samen leven.Meer info op www.inverde.be/veteraanbomen

Voldoende aandacht voor bestaande veteraanbomen is dus uitermate belangrijk, maar gaat wat voorbij aan de generatiekloof die op veel plaatsen gegroeid is: er zijn enkele veteraanbomen en daarrond vooral bomen die decennia of eeuwen jonger zijn en nog geen veteraankenmerken vertonen. Om de biodiversiteit te waarborgen zullen de bestaande veteraanbomen moeten blijven leven tot er voldoende opvolgers zijn die bovendien nog eens voldoende dichtbij staan én voldoende van dezelfde biotopen bieden. Een veteraaneik ondersteunt namelijk een andere levensgemeenschap dan een veteraanlinde.

Een mogelijke oplossing voor het dichten van deze generatiekloof is de zogenaamde ‘veteranisering’ van jongere bomen. Kort door de bocht komt dat neer op: vergeet alle aspecten van ‘goed bomenbeheer’ en mismeester je bomen zodanig dat ze op korte termijn verouderen en aftakelen. Voor sommige geassocieerde soorten kan zo’n geveteraniseerde jongere boom perfect het nodige biotoop leveren. Momenteel lopen er experimenten om uit te zoeken wat het beste werkt: takken ringen, gaten boren, bomen toppen, bomen half ringen, … Deze technieken kun je toepassen op bomen die je anders toch zou verwijderen om meer licht te geven aan veteraanbomen.

ConclusieVeteraanbomen spelen, meer nog dan dood hout, een cruciale rol in het behoud van de biodiversiteit. Ze ondersteunen een levensgemeenschap met heel wat zeldzame gespecialiseerde soorten. Omwille van hun zeldzaamheid en de specifieke problemen waarmee ze kampen (lichtgebrek, kans opopenscheuren, generatiekloof, …) , vragen ze een gericht beheer. In de meeste gevallen volstaat het om ze vrij te stellen en hun kroon gericht te reduceren. Daarnaast moet het beheer afgestemd zijn op de geassocieerde organismen, op het vrijhouden van concurrentie en op het creëren van een netwerk van(toekomstige)veteraanbomenof‘geveteraniseerde’ bomen.

Tom Joye, Inverde

Nu de achtergrond en aanpak van veteraanbomen werd toegelicht, gaan we graag in de volgende editie dieper in op concrete voorbeelden in de Provincie Antwerpen. Beleidsadviseur Frank Buysse neemt ons mee in deze ‘nieuwe’ aanpak van veteraanbomen.

10 | BOSgrOep KempenSe HeuVelrug | bosgroepnieuws

BOSgrOep KempenSe HeuVelrug

Kan klimop een boom wurgen?

De Belbosactie loopt al voor de tweede maal en bosgroep Kempense Heuvelrug draagt graag een steentje bij door mee oude gsm’s in te zamelen. In 2013 kon in Kasterlee een perceel bebost worden met de opbrengst van de actie. Je kan dus nog steeds je oude gsm op het bosgroepkantoor in Kasterlee komen inleveren!

Update beheerwerkenNa het seizoen van de houtverkopen volgt het seizoen van de exploitaties. Vele brandhoutloten zijn intussen al afgewerkt. Ook de industriële exploita-ties lopen op volle toeren…

Belbosactie: lever jeoude gsm in voor een extra boom in het bos!

Neen! Klimop (Hedera helix) is een plant die langs bomen en constructies omhoog klimt om zo aan meer zonlicht te geraken. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, is klimop dus geen parasiet die bomen aantast!

Met zijn luchtwortels hecht hij zich aan boomstammen of muren. Normaal gezien vormt dit voor de boom of muur in kwestie weinig problemen. Wanneer een oude klimop uitgroeit tot in de kruinen van bomen, vergroot wel de kans op takbreuk. Zeker bij zware wind of sneeuwval kan het extra gewicht van de klimop oorzaak zijn van het uitscheuren van takken.

Verder is klimop meestal een niet graag geziene gast in het bos. Nochtans hoort

klimop helemaal thuis in onze bossen, zij het eerder op meer vochtige en rijkere gronden. Bovendien zijn er ook heel wat ecologische voordelen van klimop in je bos. Ten eerste bloeit klimop in de herfst, een periode waarin er voor insecten en vlinders weinig nectar en stuifmeel te vinden is. Daarnaast biedt klimop ook heel wat beschutting- en nestgelegenheid voor vogels en vlinders.

Uit ecologische overwegingen kun je de klimop in je bos beter laten groeien. Als de klimop storend of te groot zou worden, kan je onderaan de boomstam de klimopstengels doorknippen. Het afgeknipte stuk zal dan geleidelijk verdorren en uit de boom vallen.

Vooral in de omgeving van het Zwart Water, tussen Lichtaart en Herentals, werd al flink geëxploiteerd.

De beheerwerken in privé bossen vielen toevallig samen met beheerwerken van andere terreinbeherende organisaties (ANB & Natuurpunt). Voor debosgroep werden hoofdzakelijk reguliere dunningskappen uitgevoerd: dit om de resterende bomen en de ondergroei meer kansen te geven. Het natte weer zorgde voor moeilijke omstandigheden, waardoor lokale zandwegen al snel onberijdbaar bleken. Na de werken in het voorjaar zullen de wegen hersteld worden in hun oorspronkelijke staat. Eind februari werd gestart met de exploitatie van de loten in Kasterlee(HogeRielenenRees).Daarna was het de beurt aan het lot in Postel. Indien er voor de loten in Kasterlee nog gegadigden zijn voor het opruimen van kroonhout, mag u steeds contact opnemen met het kantoor in Kasterlee.Tijdens het drukken van deze Bosgazet

zouden ook de natuurbeheerwerken in boscomplex ’t Heiken (Vorselaar)plaatsvinden. Na het afwerken van alle administratieve procedures is er eindelijk groen licht. Er wordt nabij een bestaand natuurgebied van Natuurpunt een stuk bos geplagd in functie van heideherstel. Bovendien worden 2 waterpartijen ecologisch hersteld en ingericht: De exoten en de hoge bomen rondom de

waterpartijen worden verwijderd, de oevers afgeschuind en het slib geruimd. Zo bekomen we een betere waterkwaliteit en hebben amfibiën gunstigere leefomstandigheden. In de volgende Bosgazet hopen we u de eerste resultaten te kunnen tonen!

Marcel Vroom aan het werk met de harvester in boscomplex Rees-Boekweitbaan.

Een zomereik waarin klimop zich langzaam maar zeker naar boven hijst.

bosgroepnieuws | BOSgrOep KempenSe HeuVelrug | 11

BOSgrOep KempenSe HeuVelrug

Bosgroep stelt toekomstvisie op!

Verslag Algemene Vergadering

Om 11u opende Rik Röttger de vergadering en gaf het woord aan de coördinator die volgende punten behandelde:

• LezingengoedkeuringverslagAV2014 • Lezingengoedkeuringrekeningen2014enbegroting2015.Definanciëlebalansvan2014waswederom positief.Deactiviteitenvan2014werdentoegelicht.BoekhouderKurtWinkelmansgafeentransparant overzicht van de financiële situatie van de bosgroep. • Vragenronde • Volledigeengehelekwijtingenontlastingaandebestuurdersoverhetdoorhengevoerdebestuur.

Na de vergadering was het tijd voor de receptie met hapjes en drankjes. Enkele leden werden geïnterviewd door communicatiebureau DeWitte in functie vanhetopstellen vanonze toekomstvisie.Bijhethuiswaartskerenkregen alle aanwezigen een (Europese!)vogelkers mee om in hun eigen bos te gaan planten!

De Algemene Vergadering vond plaats op 28 februari in de Hooibeekhoeve in Geel. Er werd eerst gewandeld doorheen boscomplex Breeven waar we enkele beheerwerken van de bosgroep konden bekijken: reguliere dunningskappen via industrie- en brandhout, aanplant van kloempen en een experiment met de Q/D methode in een jonge dennenaanplant.

De Bosgroep Kempense Heuvelrug vzwstartte in2014eenprocesopomgerichter na te denken over de toekomst van de Kempense bossen en de werking van de Bosgroep. Graag willen we een visie opstellen om onze leden ook in de toekomst verder te helpen met een deskundig bosbeheer.

Er kwam een voorverslag tot stand in een samenwerking tussen afgevaardigden van de Raad van Bestuur, het personeel, de vrijwilligers en het Agentschap voor Natuur en Bos. Dit document diende als achtergrond en opdracht voor het maken

van een visie in woord en beeld door een redactie- en communicatiebureau. Er werd een openbare aanbesteding uitgeschreven en de opdracht werd gegund aan communicatiebureau De Witte uit Zonhoven. Zij krijgen de opdracht om de leden van de Bosgroep Kempense Heuvelrug te bevragen. U kunt binnenkort dan ook een telefoontje of e-mail van hen verwachten. Uw medewerking wordt door ons van harte toegejuicht: we willen immers heel graag weten hoe u uw bos in de toekomst wil beheren en hoe we u hiermee het best van dienst kunnen zijn.

Deze jonge boseigenaren kunnen met de spade aan de slag!

Aan de hand van deze informatie wordt in de loop van 2015 een toekomstvisie opgesteld in tekst. Om deze visie op een aantrekkelijke en begrijpelijke manier tot leven te laten komen bij alle boseigenaars komt er tevens een perstekst, een folder met de resultaten, eeninfographic(informatieveillustratie)en een powerpoint presentatie. Hiermee kan het personeel op infovergaderingen toelichting geven bij de toekomstvisie. Tenslotte zal het logo van de Bosgroep opgefrist worden maar wel herkenbaar blijven!

BOSgrOep ZuiDerKempen

12 | BOSgrOep ZuiDerKempen | bosgroepnieuws

BOSgrOep ZuiDerKempen

Bosgroep Zuiderkempen vzw kan voor zijn werking rekenen op tal van gemoti-veerde vrijwilligers. Deze bosliefhebbers helpen mee schalmen, kloempen en bos-randen planten, achteraf deze aanplantingen verplegen, enz. Al dit werk wordt gedaan met een lach en veel plezier. Heb je interesse om af en toe mee te komen helpen om de bossen in de Zuiderkempen mooier te maken? Dan kan je altijd contact opnemen met de bosgroep. Iedereen welkom!

Twijfel je of weet je niet goed waarom vrij-willigerswerk bij Bosgroep iets voor jou zou kunnen zijn?! Peter Stubbe, boscon-sulent in De Bergen in Herenthout, ver-woordt mooi waarom hij vrijwilligerswerk doet bij de Bosgroep Zuiderkempen vzw.

Als kleine boseigenaar en natuurliefhebber ben ik samen met vele anderen uitgeno-digd om een voorstelling van de bosgroep bij te wonen. Sindsdien is de interesse ge-groeid om iets te kunnen doen voor de na-tuur en het huidige bosbestand, toen nog onder het moto "begin bij jezelf".Al snel werd ik gevraagd als vrijwilliger en tevens ook als bosconsulent voor de zone "Bergen" in Herenthout. Door een gebrek aan de nodige basiskennis maar met ge-zonde leergierigheid, geniet ik nog steeds van alle schalmdagen, vergaderingen, in-fodagen, uitstappen, en zo veel meer... die de bosgroep organiseert.Met mijn 42 jaar ben ik een van de jong-ste telgen van de vrijwilligers en heb ik veel respect voor de ervaring, natuur- en mensenkennis die mijn wijze collega's be-zitten. Maar deze leeftijd wil ook zeggen dat ik nog een voltijdse job en nog tal van andere activiteiten op mijn vork neem, waardoor ik jammer genoeg niet bij elke actie aanwezig kan zijn.Onlangs op een aanplantingsdag mijn handen uit de mouwen gestoken, en het aangename gevoel gekregen echt iets aan de toekomst te doen.

Ooit vertelde iemand mij "Je bent met de job van je leven bezig als je de tijd vergeet door je bezigheid"

Peter bereidt de aanplant van een kloemp voor.

Aankondiging Algemene VergaderingAlle effectieve en sympathiserende leden zijn van harte welkom op de jaarlijkse algemene vergadering van de Bosgroep Zuiderkempen vzw op woensdag 22 april om 19.00u in het Vrijetijdscentrum “de Kruierie”, Bevrijdingsstraat 1 te Balen.

Zoals elk jaar geven we een overzicht van de activiteiten en de financiën van de bosgroep. Dit jaar staan er opnieuw verkiezingen van de Raad van Bestuur op het programma. Als u zich kandidaat wil stellen om lid te worden van de Raad van Bestuur, gelievevóór1april2015jenaam,adresentelefoonviamail(zuiderkempen@bosgroep.be) naar ons door te sturen. Voor meer info kan je steeds bij ons terecht!

De Algemene Ledenvergadering is een ideale gelegenheid om, vergezeld van drank en hapjes, met andere boseigenaars en bosliefhebbers na te kaarten. Hopelijk tot dan!

Vrijwilliger aan het woord

bosgroepnieuws | BOSgrOep ZuiDerKempen | 13

BOSgrOep ZuiDerKempen

Harvester aan de slag in Herenthout.

Beheerwerken bossen van de Zuiderkempen

Situering van de boscomplexen.

De voorbije winter hebben brandhoutkopers weer heel wat werk verzet in de bossen. Daarbij werden ze wel enigszins gehinderd door het natte weer. We hebben verschillende verhalen gehoord over vastgereden wagens en sommige bossen stonden zelfs onder water! Met het nodige doorzettingsvermogen zijn alle loten toch weer op een ordentelijke manier gekapt. Het wordt ons jaar na jaar duidelijker dat het leger aan brandhoutgeïnteresseerden in onze regio een echte zegen is. Dankzij hen kunnen heel wat noodzakelijke beheerwerken uitgevoerd worden. Indebosgebieden'VerlorenSchaap'(Meerhout)en'DeBergen'(Herenthout)vondookeenindustriëleexploitatievangezamenlijkenaaldhoutloten plaats. Door de kapping hebben de toekomstbomen weer voldoende ruimte gekregen om zich te ontwikkelen. Ook valt meteen op hoeveel licht er nu tot op de bosbodem kan doordringen, wat een hele dynamiek in het bos teweeg zal brengen. Opkomend loofhout zal zich manifesteren in de nevenetage, wat de variatie en natuurwaarde van de bossen natuurlijk sterk ten goede komt.

Opstart nieuwe boscomplexen Balen & MeerhoutMeteeninfovergaderingeindjanuariinOlmen(Balen)isdeopstartvantweenieuweboscomplexenuitdestartblokkengeschoten.Het gaat om de bossen rond Straalheide en Stotert, grotendeels op Balens grondgebied gelegen en deels in Meerhout. Boscomplexen met in totaal een 200-tal hectare bos en eigendom van ruim 300 privé-eigenaars. Het is de eerste maal dat de Bosgroep Zuiderkempen vzw hier actief is. Er bevinden zich dan ook heel wat bossen waar een beheerachterstand kan worden weggewerkt. Hetgroteaantalaanwezigenopdeinfoavond(70-talgeïnteresseerden)eninvulstrookjesmetdevraagomeenterreinafspraak,bewijstdat er nood is aan ondersteuning. Pieter-Jan Swinnen en Jan Seynaeve zullen de komende tijd individuele terreinbezoeken doen met geïnteresseerde eigenaars en hen bijstaan bij het beheer van hun bossen.

bosgRoeP NooRDeRkeMPeN

14 | bosgRoeP NooRDeRkeMPeN | bosgroepnieuws

Het resultaat van warme winters?

Aftrap beheerwerken boscomplex Kempense Kleiputten

Een maand na de houtverkoop in Merksplas organiseerde de Bosgroep Noor-derkempen op dinsdag 2 december een tweede houtverkoop in Ravels. Ze deed dit in samenwerking met de gemeente en de Provincie Antwerpen. Jammer ge-noeg was de opkomst voor deze verkoop heel wat lager dan in Merksplas en dan een jaar eerder in Ravels. De voorbije zachte winters maakte immers dat heel wat brandhoutliefhebbers nog over een voorraad brandhout beschikten. Hierdoor bleven de houtprijzen in Ravels onder de verwachting. De coördinator besliste uiteindelijk om een tiental loten in te houden omdat ze de minimumprijzen niet haalden. Deze loten zullen komende winter opnieuw te koop aangeboden worden.

Vorige keer maakten jullie al kennis met het boscomplex Kempense Kleiputten dat hoofdzakelijk gelegen is in het zuiden van Rijkevorsel. De contacten met de eigenaars zijn volop aan de gang en de eerste overeenkomsten werden al afgesloten. Voor de schoontijd zullen we de eerste beheerwerken al uitvoeren. Het gebied heeft een hoge potentie wat betreft natuurwaarden. Op de foto’s zien jullie het perceel waar we de werken zullen uitvoeren. We zullen een aantal randen volledig laten kappen zodat er bosranden kunnen ontwikkelen. Ook langs de twee vennen die in het bos liggen zullen we de oevers een tiental meter vrijzetten om licht door te laten.

Door deze ingrepen willen we de biodiversiteit in het bestand verhogen. Hierbij denken we dan in eerste plaats aan het ontwikkelen van bosranden met inheemse struiksoorten. Bijgevolg zullen we een goede biotoop ontwikkelen voor onder andere vlinders en bijen. Verder in de voedselketen zal dit natuurlijk ook meer vogels aantrekken.Belangrijk is dat we de beheerwerken geleidelijk uitvoeren om het wild niet af te schrikken. In een volgende stap zullen de oevers worden afgeschuind en zal de rest van het bos gedund worden. In de volgende editie van de bosgazet laten we jullie het resultaat zien van de tot dan uitgevoerde beheerwerken.

Het bos voor de start van de beheerwerken.

bosgRoeP NooRDeRkeMPeN

bosgroepnieuws | bosgRoeP NooRDeRkeMPeN | 15bosgroepnieuws | bosgRoeP NooRDeRkeMPeN | 15

Boscomplex Weelde-Poppel op gang getrokkenIn maart startte de Bosgroep met een nieuwe boscomplex Weelde-Poppel in gemeente Ravels, waarbij geïnteresseerde boseigenaars kunnen deelnemen aan een gezamenlijk natuurbeheerplan

In het verleden was de Bosgroep reeds actief bij een aantal boseigenaars in het gebied, zoals de Schrieken. Toen bleek er nog veel achterstallig beheer in de omliggende bossen. DaaromwerdennuviadegemeentedeboseigenaarsovereenruimergebiedvanPoppelenWeelde(een300taleigenaarsintotaal) aangeschreven. Tal van eigenaars, waaronder ook enkele grotere, reageerden reeds positief. De Bosgroep zal in de loop van de komende maanden samen met hen op terrein gaan en advies verlenen.

Ook zal de Bosgroep eigenaars van bossen met langdurig achterstallig beheer zelf vrijblijvend contacteren voor een eventueel terreinbezoek of voorstel tot ondersteuning. Ivm de subsidieregeling voor omvorming naar een bepaald bosdoeltype zal er in de loop van de komende maanden meer duidelijkheid komen vanuit ANB.

Opgepast vallende bomen!

Elk jaar verkoopt de bosgroep zoals jullie wel weten vele kubieke meters hout. Na de afgelopen houtverkoop gingen de industriële exploitaties al snel van start.

Na de voorbije industrieverkoop ging de exploitatie in Malle als eerste van start. Ondertussen is deze afgerond. De exploitant heeft er 3 hectare oud fijnsparrenbos kaalgekapt. Volgende winter zal dit stuk ook heraangeplant worden met jonge boompjes van verschillende inheemse loofboomsoorten. Op een ander perceel vond een individuele eindkap van alle jonge fijnsparren plaats om zo de inheemse Zwarte elzen voldoende ruimte te geven. Op een derde perceel werd een stevige dunning uitgevoerd in een perceel met hoofdzakelijk Grove den en een onderetage van Amerikaanse eik.

Verspreid over het perceel zullen we acht kloempen planten om de biodiversiteit te verhogen. Zo’n kloemp is een groepje van 40 bomen die dicht op elkaar worden geplant.

De exploitatie in Rijkevorsel ging in januari van start. Het natte weer van deze winter gooide hier roet in het eten. Hierdoor moest het uitrijden van het gekapte hout worden uitgesteld. Ook hier is het de bedoeling volgend najaar een vijftal kloempen in te planten en zo een aantal andere soorten in het bos in te brengen.

Bosgroep Noorderkempen denkt na over de toekomst

Vanaf dit jaar zal onze bosgroep een nieuwe langetermijnvisie uitwerken. Dit zal binnen een werkgroep gebeuren, waarin naast bestuurders, ook geëngageerde leden kunnen zetelen. De werkgroep zal de werking van de bosgroep onder de loep nemen. Zij krijgt daarbij ondersteuning van het personeel dat intern zal bekijken wat er in het verleden goed en minder goed was. Bovendien zal er ook bij alle leden gepolst worden naar hun ervaringen en wensen zodat de werkgroep hierop kan inspelen bij het ontwikkelen van de toekomstvisie. De werkgroep zal onder meer nadenken over het takenpakket, de projectwerking en de financiële ruimte van de bosgroep. Een paar keer per jaar zal de werkgroep samenkomen om aan de toekomstvisie van de bosgroep te sleutelen.

Als u geïnteresseerd bent om hieraan deel te nemen, geef dan een seintje aan coördinator Wim Boonen

wim.boonen@provincieantwerpen.be014/859018

Kaalkap van Fijnspar in Malle.

Dunningskap in Rijkevorsel. Groepenkap met inplanting van kloempen.

bosgRoeP aNtWeRPeN NooRD

16 | bosgRoeP aNtWeRPeN NooRD | bosgroepnieuws

Broers slaan hun groene handen in elkaar

De Kapelse sportclub Skip’D is zich bewust van zijn ecologische voetafdruk en plant daarom samen met Furbanice 1,3 hectare bos aan. Jaarlijks rijden al hun leden samen ongeveer 15.000 km van en naar de trainingen. Deze CO2-uitstoot van 2,5 ton willen ze nu tegemoet komen door 2.500 bomen aan te planten. In de firma Furbanice zagen ze de ideale partner om het groene gedachtegoed mee uit te dragen. Furbanice is als firma gespecialiseerd in het design van straatmeubilair en streeft hierbij naar meer groen in openbare ruimtes.

BOS+ ging op zoek naar een geschikte locatie en vond in samenwerking met de Bosgroep een plaats bij een privé-boseigenaar , De Boshoeve, in Brasschaat. Terwijl de Bosgroep samen met de boomkwekerij en de eigenaar de terreinvoorbereiding, het boren van de plantgaten, de soortenverdeling en ruimtelijke spreiding van het bosplantsoen uittekende, zorgde BOS+ voor de omkadering en de vereniging voor genoeg ‘planters van de dag’.

Zo’n 50 deelnemers, van sporters, hun ouders, het bestuur van de sportclub en de zaakvoerders van Furbanice hebben 2.000-tal wintereiken in de grond gezet met ondersteuning van vrijwilligers van BOS+ en de Bosgroep. In combinatie met nog talrijke zomereiken, linden en beuken, en een

uitgebreide struikengordel van hazelaar, kardinaalsmuts, Gelderse roos, haagbeuk, meidoorn en sleedoorn, vond een nieuw bos van zo’n 2,17 ha zijn start!Bij een drankje en hapje werd fier uitgekeken naar de realisatie van allen! Plannen werden al gesmeed om deze aanpak en samenwerking in de toekomst nog te herhalen!

Dankjewel allemaal!

Niels Christensen www.neelz.be

Zaterdag 28 februari is het dan eindelijk zover. Na twee voorbije pogingen tot aanplanten, die telkens strandden op vriesweer wat de uitvoering onmogelijk maakte, komt het er toch van. Vandaag wordt een nieuw bos aangeplant via één van de talrijke BOS+ sponseringsacties in het kader van “10 Miljoen Bomen”.

BOS+zoektaltijdnaarlocatiesomsponsorgeldintezetten.Zowel(her)bebossingenmeteenecologischemeerwaardealsecologischebeheermaatregelen(bospoel,bosrand,onderetage…) komen in aanmerking. Interesse? Neem dan contact op met Sander Van Daele(sander.vandaele@bosplus.be;09/264.90.55)

BOSgrOep anTWerpen nOOrD en ZuiD

bosgroepnieuws | BOSgrOep anTWerpen nOOrD en ZuiD | 17

De KOBE-infomarkt door de ogen van een bosconsulent. Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en Inverde investeren onder de noemer KOBE samen in kennisondersteuning en innovatie bij de valorisatie van natuur en bos. KOBE staat voor 'KennisOndersteuning bij Beheer en Economie van na-tuur-, groen- en bosdomeinen'. KOBE focust op kennisleemtes of uitdagingen binnen het ANB en Inverde, maar binnen de sector leven uiteraard vaak erg gelijkaardige vragen. Met de organisatie van de KOBE-infomarkt wordt daarom getracht maximaal in te zetten op kennisdeling.

Donderdag 12 februari trokken we met enkele bosconsulenten naar Kamp C in Westerlo, om er samen met heel wat mensen van het ANB, de Bosgroepen en vele andere actoren uit de hout-, bos- en natuursector deel te nemen aan deze infomarkt. De studiedag bestond uit verschillende workshops voorafgegaan door een gezamenlijke inleiding. Elke deelnemer kreeg de kans om zich voor 3 verschillende workshops, gespreid over de hele dag, in te schrijven.Wij kozen er zorgvuldig drie uit, met in het achterhoofd het belang van de toegevoegde waarde voor de Bosgroep en de private boseigenaar.

Het thema in de voormiddag werd ‘Differentiatie van de houtverkoop in het teken van duurzaamheid en het stimuleren van de plaatselijke economie’.De eerste resultaten van het onderzoek rond dit thema waren reeds bekend. De workshop bestond eruit de problemen van de verschillende actoren (exploitanten,houtindustrie, bosgroepen, boswachters en beleidsmensen) rond houtverkoop kenbaar te maken en te groeperen in algemene thema’s. Door de veelvuldige en sterk variërende input kwam de besluitvorming van de workshop in het gedrang en is, door tijdsgebrek, het thema niet volledig uitgediept.

Een opvallende bezorgdheid die naar voor kwam was het verlies aan controle over wat met de verkochte houtproducten gebeurde na de verkoop. Bijvoorbeeld bestaat de kans dat het moeizaam geproduceerde kwaliteitshout na verkoop op de markt uiteindelijk verdwijnt in minderwaardige toepassingen zoals houtkrullen voor caviakwekerijen. Meer controle op en kennis van de markt en een nauwere samenwerking met lokale verwerkers zou hiervoor een oplossing kunnen zijn.

Bij de private boseigenaren is er de bezorgdheid omtrent de vaak nogal strenge wetgeving en is er nood aan een aangepast subsidiebeleid. Nu wordt namelijk vaak eik aangeplant op ongeschikte locaties, enkel en alleen om de maximum subsidie te verkrijgen.

De algemene conclusie was dat de kennis van de markt een van de belangrijke pijlers is om een hoog rendement te krijgen uit de houtopbrengst, en dat die kennis momenteel nog te weinig verspreid is bij alle actoren.

De volgende workshop, de eerste in de namiddag, was ‘Ruimingspistes en het gebruik van verf bij bosexploitatie’ .Ook bij deze workshop ontspon zich een geanimeerde discussie. Zo bleek dat het gebruik van verf al veel langer ingeburgerd was in het privaat bosbeheer dan bij het ANB. Echter waren er enkele terechte tegenargumenten. Zo zou de spray uit de spuitbussen ervoor kunnen zorgen dat je “high” en gekleurd uit het bos komt, zonder dan nog maar te spreken van de verkrampte wijsvinger. Tijdens de discussie werd echter voor vele van die problemen een eenvoudige oplossing aangehaald. Voor het aanduiden van ruimingpistes en het schalmen van de bomen werd door de studiegroep een set vaste regels uitgewerkt. Op die manier zou het gebruik van markeringen en verfkleureninVlaanderen(endaarbuiten)

worden genormaliseerd.Verder werd ook gediscussieerd over de problematiek van bodemverdichting. Zo zijnruimingspistesomde20m(tussendeassen) niet zo ideaal om bodemverdichting te vermijden. Op die manier werd tot meer dan 20% van de bodem verdicht. Als dan niet strikt bijgehouden wordt waar die pistes zich situeren, is de kans groot dat bij een volgende exploitatie veel meer verdicht wordt. Goede documentatie is dus erg belangrijk! Verder werd gesuggereerd dat een haalbare en efficiëntere manier om bodemschade in zware loofhoutbestanden te vermijden in te zetten op ruimingpistes met 40m tussen de assen. Echter is dit in de standaard naaldhoutbestanden niet zo evident.

De laatste workshop van de dag was iets helemaal anders, namelijk: ‘Eerste hulp bij houtachtige biomassa’.Deze interessante uiteenzetting over biomassa, waarin men er in geslaagd is alle -of toch bijna alle relevante- literatuur over oogst, gebruik en vermarkting van biomassa samen te brengen en tot een geheel te verwerken. Het resultaat daarvan werd op de website www.ecopedia.be geplaatst. Verder werden enkele nieuwe rekenmodellen gedemonstreerd, die het mogelijk maken op relatief eenvoudige wijze de biomassa te kwantificeren. Een interessante oefening en een handig hulpmiddel! Als slot van de infodag sloot Bart Nyssen (Bosgroep Zuid Nederland) op eenonnavolgbare wijze de dag af met enkele nieuwe en erg vooruitstrevende (somsbijna schokkende) voorstellen om bossen te vermarkten. Bosbegraafplaatsen, golf in het bos, … zijn maar enkele van de innovatieve denkpistes om in economisch moeilijke tijden toch extra financiële middelen uit een bos te halen.

Guy Mattheeussen, Bosconsulent Bosgroep Antwerpen Noord

Sfeerbeeld van de infosessie. Foto: Inverde

BOSgrOep anTWerpen nOOrD en ZuiD

18 | BOSgrOep anTWerpen nOOrD en ZuiD | bosgroepnieuws

Bosranden: een overzicht na 5 jaar bosrandactie !

Een nieuwe thuis voor de Antwerpse Bosgroepen

een waar succes uitgroeide. Sinds de start van het project (in 2009 voor BosgroepAntwerpen Noord en 2010 voor Bosgroep Antwerpen Zuid) zijn al duizenden extra boompjes in onze regio aangeplant. Om een overzicht te krijgen op voor hoeveel extra bosrand jullie nu daadwerkelijk hebben gezorgd in ons werkingsgebied, moet zeker even kijken in de onderstaande tabellen:

Je kent ze ondertussen wel: onze jaarlijkse bosrandacties! Al een dikke 5 jaar wordt tweemaal per jaar – één keer voorjaar en één keer in het najaar – via onze trouwe partner boomkwekerij A. Op De Beeck (in Putte) een selectie bosrandplantsoenaan scherpe prijzen aangeboden aan onze boseigenaar-leden. De gemotiveerde boseigenaar en de erg lage prijs, je Bosgroep betaalt er namelijk meer dan de helft van, zorgde dat deze actie tot We zijn nu met behulp van onze

bosconsulenten volop bezig met het opvolgen al die geplante bosranden. Het zou dus kunnen dat je gecontacteerd wordt om samen met een consulent de groei van jouw bosrand te bespreken. We hopen met de resultaten van deze ‘evaluatie’ de bosrandpakketten verder te verbeteren en uit te werken.

Ben je trots op je bosrand? Stuur ons dan zeker een mooie foto door! Wie weet pronkt dan wel jouw bosrand naast de oproep van de volgende bosrandactie!

Inseptember2014verhuisdenBosgroepAntwerpenNoordenBosgroepAntwerpenZuidvanhetWijnegemsePulhofnaar het Oelegemse Vrieselhof. Op 7 december zetten we onze nieuwe thuis open voor alle leden en sympathisanten.Zo’n 94 personen kwamen het kasteel en domein bezichtigen. Een korte wandeling door het domein, gegidst door de provinciale beheerders, gaf al meteen een mooi beeld van het beheer van het kasteeldomein door de jaren heen. Momenteel wordt erg ingezet in het behoud van dood hout. Het is immers een bron van leven voor schimmels, insecten, vogels en kleine zoogdieren. Aanplantingen van zo’n 30 jaar oud worden momenteel gedund volgens de toekomstboommethode. Op het terrein is goed te zien welke bomen de toekomstbomen zijn. Ze zijn aangeduid met een blauwe kleur en zijn de mooiste en meest vitale bomen in het bestand.

Het kasteeldomein is, zoals de meeste parken, voorzien van Rododendron-randen. Dit is eigen aan een kasteelpark en wil men zo behouden. Toch dringt

Dood hout brengt leven in het bos.

Brug over de oude ringgracht van het kasteel.

Zo’n 90 leden verzamelden aan het Vrieselhof

men de gigantische burchten terug tot een minimum. Het is een soort die snel uitbreidt en op die manier een bos kan koloniseren. Dit heeft tot gevolg dat geen nieuwe boompjes kunnen opgroeien waardoor het bos een ‘kale’ indruk maakt.

Na een korte wandeling verzamelde iedereen in het kasteel. Beide Bosgroepen hielden een korte Algemene Vergadering om het adres van de maatschappelijke zetel en statuten te wijzigen. Wegens een tekort aan aanwezigen, moesten de Vergaderingen opgeschort worden zonder stemming. De adres- en statutenwijziging staat/stond opnieuw op de agenda op de daaropvolgende Algemene Vergaderingen.

Met een leuke zoektocht, een heerlijk hapje en een glaasje bubbels in de hand huldigden we de nieuwe kantoren van de Bosgroepen in.

Onze deuren staan altijd open: Vrieselhof, Schildesteenweg99,2520Ranst,Oelegem

BosgroepAantal eigenaars met bosrand

Aantal boompjes in totaal

Gemiddeld aantal boompje in bosrand

Kilometerbosrand(dubbelerij,geplant2mx2,5m)

Meestbesteldesoort(november2015)

Meestbesteldepakket(voornovember2015)

Minstbesteldepakket(vootnovember2015)

80 53 133

16.040 10.340 26.380

201 195 198

16 km 10,3 km 26,3 km

Haagbeuk Haagbeuk

Pakket 1(armezurebodems)

Pakket 2(Meervruchbare

bosgronden)Pakket 3

(Vochtigebosgrond)Pakket 4

(wildbeschuitting)

Antwerpen Noord Antwerpen Zuid Samen

BOSgrOep anTWerpen ZuiD

bosgroepnieuws | BOSgrOep anTWerpen ZuiD | 19

UitnodigingvoordeAlgemeneLedenvergaderingvan Bosgroep Antwerpen Zuid vzwBosgroep Antwerpen Zuid vzw nodigt u van harte uit op haar Algemene Vergadering op zondag 26 april 2015. Iedereen is welkom in het fort van Koningshooikt, Donderheide 3 te Lier om 12.30u.

Vóór de AV maken we een wandeling in de Brede Zeyp en we sluiten de AV af met een gezellige receptie. Officieel vinden er twee vergaderingen plaats: de eerste om onze maatschappelijke zetel en de statuten te wijzigen en een tweede om de financiële en inhoudelijke werking van 2014 te evalueren en vooruit te blikken naar 2015.

Programma10.50 u Samenkomst aan de brug van het fort11.00 u Gegidste wandeling in de Brede Zeyp12.30 u Algemene Vergadering 1 *Wijziging maatschappelijke zetel *Wijzigingstatuten(optevragenopantwerpenzuid@bosgroep.be)12.45 u Algemene Vergadering 2 *Realisaties en jaarrekening 2014 *Planning en begroting 2015 *Kwijting aan de bestuurders voor het gevoerde bestuur13.00 u Receptie met hapje en drankje

We hopen u dan te mogen verwelkomen!Met vriendelijke groeten,

Martine Van Goethem, John Maes, Voorzitster Ondervoorzitter

Inschrijving:Gelieveuwaan-ofafwezigheidtemeldenvóór10april2015viamail(antwerpenzuid@bosgroep.be),telefoon(03/355.09.40)ofpost(Vrieselhof,Schildesteenweg99,2520Ranst)metvermeldingvannaamenaantalpersonenvoorwandelingen/ofAlgemeneVergadering. Indien u als werkend lid door omstandigheden niet aanwezig kunt zijn, gelieve steeds uw stem door te geven via een volmacht aan een ander werkend lid.

zoekeRtjes eN aDVeRteNtIes

20 | zoekeRtjes eN aDVeRteNtIes | bosinfo

ZOEKERTJESParticulieren die bos, hout of tweedehands bosmateriaal zoeken of willen verkopen, kunnen hier gratis een zoekertje plaatsen. Via deze rubriek komen geïnteresseerden met elkaar in contact. De bosgroep beperkt haar inbreng tot het geven van informatie en advies en waakt erover dat het zoekertje bosgerelateerd is.Voordat het zoekertje gepubliceerd wordt, ondertekent de eigenaar een toelating.Hetzoekertjebevatmaximum200tekens(incl.spaties).Het zoekertje verschijnt eenmalig in de Bosgazet. Als u het wil herhalen, dient u opnieuw een aanvraag in.De publicatie van het zoekertje is geen garantie voor de verkoop.De zoekertjes worden ten laatste op 15 mei, 15 augustus, 15 november of 15 februari naar antwerpennoord@bosgroep.be gestuurd.

Een zoekertje bevat minstens volgende informatie:• Bos:ligging,oppervlakte,typebos(loof/gemengd/naald/populier),telefoonen/ofe-mailadres• Hout:gemeente,staand/liggend/gekliefd,soort,hoeveelheid,prijs,telefoonen/ofe-mailadres• Tweedehandsmachines/hulpmiddelen/veiligheidskledij:gemeente,beschrijving,merk,prijs,telefoonen/ofe-mailadresHebt u interesse, ga dan zeker naar http://www.provincieantwerpen.be/bosgazet.html en laat hier uw zoekertje achter!

TE KOOp Bos te koop met bosbeheerplan en kapmachtiging (vooral grove den)2,78 ha, De Bleken

Muizenbergen, Mol-AchterbosLouis Geerts: 014/86.72.06

of fa066962@skynet.be

Bos te koop te Mol0,15 ha

Mol13.500 euro

Denise Claes: 02/649.70.80 of

fverbist_2@hotmail.com

Bosgrond gemengd te koop te Herentals

Bos 355A: 0,2310 ha en bos 358A: 0,2340 ha

Herentals, langsheen de weg genaamd ‘Bosbergen’

3 euro /m²Jan Anthonis:

anthonispersico@skynet.be Naaldbos te koop0,1980 ha

Mol-Ginderbuiten, Kalminksche Hoeven (nabijZuiderring)Francis De Haes: 0475/82.77.24 of

francis.de-haes@telenet.be

Te koop: zeer goed bereikbare bosgrond

0,63 haSrateneinde te VorselaarPrijs overeen te komen

0498/23.15.87

ADVERTENTIESBedrijven die een advertentie willen plaatsen in de Bosgazet, kunnen het regle-ment en de prijzen opvragen op antwerpennoord@bosgroep.be. De advertenties moeten een meerwaarde zijn voor de boseigenaars in kader van bosbeheer of bos-arbeid. Ze worden daarom gescreend of ze al dan niet bosgerelateerd zijn.

Bos te koop 0,0355 ha, Lichtaart

03 226 33 01BostekoopinLichtaartBos 307A: 0,1064 ha en bos 307C:

0,1076 ha Nabij de Kloosterstraat te Lichtaart

Aannemelijk bodWalter Goris: 0478/93.00.97

of waltergoris@telenet.be

Bossen te koop :

Mol 3E 767 (0,29 ha) (nabij Windmolenstraat)

Balen 1A 1461c (0, 49 ha) (nabij Huttenstraat)

Balen 1A 1497b (0,39 ha) (nabij Lievenheerstraat)Notaris Van Roosbroeck,

Tel. 014 347430 kantoor@vanroosbroeckmol.be

kalender | actIVIteIteN/WaNDeLINgeN | 21

HeT ZOniënWOuD

Activiteiten & Wandelingen

Zondag 26 april 2015

Wandeling bossen Teunenberg-nieuwe Hoeve

Tijdens de wandeling maken we kennis met kloempen, bosran-den en leren we bij over de huidige en toekomstige ontwikkeling van de Kempense bossen. Einde van de wandeling is rond 12u. Kloempenbier en kloempensap wordt voorzien!

gids : Jan Seynaeve organisatie: Bosgroep Zuiderkempen vzw vzw afspraak: 10uopdeparkingvanKampC(Britselaan20,2260Westerlo)

Zondag 26 april

Brede Zeyp, deel van het ‘Waverwoud’

Bosgroep Antwerpen Zuid gaat op wandel in de Brede Zeyp na-bij het fort van Koningshooikt. Het vormt samen met enkele boscomplexen in OLV-Waver en Sint-Katelijne-Waver enkele fragmenten van wat vroeger een heus Waverwoud was. Zelfs op deFerrariskaart(18deeeuws)ishetbosweergegeven.Ditmaaktdat er erg oude bomen aanwezig zijn. In het bos zijn zelfs enkele bomenaangeduidalsbronvoorautochtoonzaad(zieplantvanhier). Natuurpunt beheert het bos en versterkt het boscomplex door bijvoorbeeld bosuitbreiding.

organisatie: Bosgroep Antwerpen Zuid vzw afspraak: 10.50u op de brug van het Fort van Koningshooikt (Donderheide3,Lier) inschrijven: Gratis, maar verplicht op 03/355 09 40 of antwerpenzuid@bosgroep.be

Zondag 24 mei 2015

Wandeling halse bossen

Deze prachtige bossen herbergen heel wat speciale dier- en plan-tensoorten. Op deze wandeling krijgen we te zien hoe men hun leefgebieden tracht te behouden, uit te breiden en te koppelen aan ander bosgebruik, denk maar bijvoorbeeld aan recreatie. Ver-der leren we ook meer over het Europese en Vlaamse beleid rond deze stukjes natuur, en hoe deze worden omgezet in een visie en ultiem:indepraktijk.(duurvandewandeling1.30uà2u)

inschrijven: Inschrijvingisverplicht!(maximumaantaldeel-nemers is beperkt tot 20). U kan zich inschrijven via mail naar antwerpennoord@bosgroep.be of telefonisch via 03/355.09.40. afspraak: om 10.30 u op de parking aan de taverne “De Stroopop”(Liefkenshoek151,Zoersel)

22 | CurSuSSen 2015 | kalender

CurSuSSen 2015

InverdeengageertzichomtevoldoenaandeEuropeseKettingzaagnormen(EuropeanChainsawStandardsofECS’s),eenschaalmet ‘minimum standards’ die is ontwikkeld en goedgekeurd door een internationaal team van kettingzaagexperts in Europa. Er zijn verschillende modules. Per module ziet de inhoud er als volgt uit:

• ECS1-jeleertdewerkingenonderhoudvandekettingzaagenafkorttechnieken• ECS2-jeleertdebasisveltechniekenomkleine(diameter<40cm)enhellendebomentevellenenoptewerken• ECS3-jeleertmiddelgroteengrotebomen(diameter>40cm)vellendoorgebruiktemakenvanmeergevorderde veltechnieken en handlieropstellingen• ECS4–jeleertontworteldeenbeschadigdebomenvellen.Dezecursuswordtnietgeorganiseerddoordebosgroep. JekanjerechtstreeksbijInverdeinschrijven(aandealgemenetarievenvanInverde).www.inverde.be

De bosgroepen organiseren i.s.m. Inverde een aantal cursusdagen.Er zijn verschillende data mogelijk :

Ecs1 -op3en10oktober2015inhetPrinsenparkteRetie,van09utot16u. (=ECS1A) -op8en9oktober2015inKampCteWesterlo,van08.30utot15.30u. (=ECS1B) -op17en24oktober2015inderegioAntwerpen,van09utot16u. (=ECS1C)

Ecs2 -op12en13november2015inKampCteWesterlo,van08.30utot15.30u. (=ECS2A) -op21en28november2015inderegioAntwerpen,van09utot16u. (=ECS2B)

Ecs 3 deze cursus is reeds volzet.

Indien de cursus van uw voorkeur reeds volzet zou zijn, dan bewaren we uw gegevens zodat u bij de planning van toekomstige cursussen hiervan meteen op de hoogte wordt gesteld.

Werken met de kettingzaag

kalender | CurSuSSen 2015 | 23

CurSuSSen 2015

kaN jIj eeN habItatWaaRDIg bos INschatteN?

Indevorigeeditie(33)vanonzeBosgazet kwam het verhaal van habitatwaardige bossen aan bod.

Wil je graag herkennen of een bos hieraan voldoet? En wanneer is je bos in een gunstige staat van instandhouding? Wat betekent dit voor het beheer door private boseigenaars? We gaan concreet aan de slag in onze bossen om zoveel praktijkervaring op te doen. Plaatsen zijn beperkt!

oNze bosbeheeRPLaNNeN in een nieuW KleeDje, Van bosbeheeRPLaN NaaR geïNtegReeRD beheeRPLaN

Met de beleidsveranderingen op Vlaams niveau, verandert ook de aanpak van onze huidige bosbeheerplannen. In deze editie (34)vanonzeBosgazetkonjekennismaken met de achtergrond en de grote lijnen maar wat concreet in de praktijk. Hoe begin je eraan en wat zijn de sleutelwoorden bij de nieuwe aanpak? Kom kennismaken met de nieuwe regelgeving en de opmaak van beheerplannen, toegepast op een concrete locatie. Plaatsen zijn beperkt!

Zie je De linK TuSSen bosbeheeR eN boDeMoNtWIkkeLINg?

Vraag je je ook wel eens af wat er in de onzichtbare bodemlaag gebeurt onder je bos? Lig je soms ook wakker van de vraag waarom linde de bodem zou verrijken? En hoe zit dat nu met schade door betreding van je bosbodem? Op deze cursusdag proberen we al deze onzichtbare maar essentiële zaken in verband met bodem en bosbeheer bloot te leggen. We kijken naar de bosontwikkeling na aanplant, de effecten van boomsoorten en beheer. Inzichten rond vernatting en verdroging, bosexploitatie en bodemverdichting, maar ook bodemverzuring betreft oorzaken, effecten op bos en maatregelen. Plaatsen zijn beperkt!

inschrijvingsstrookVoor info neem contact op met antwerpenzuid@bosgroep.be of 03/355.09.40Terug te sturen via mail naar antwerpenzuid@bosgroep.be of via fax 03/355.09.45 of per post naar Bosgroep Antwerpen Zuid vzw, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst

Naam : .....................................................................................................................................................................................................................

Adres : ......................................................................................................................................................................................................................

Telefoon : ................................................................................................................................................................................................................

E-mailadres : ............................................................................................................................................................................................................

CurSuSCODe(S) :

❑ ECS1A ❑ ECS1B ❑ ECS1C

❑ ECS2A ❑ ECS2B

❑ HABITAT ❑ BEHEERPLAN ❑ BOSBODEM

Ik beN …

❑ Boseigenaar ❑ Niet-Boseigenaar ❑ Vrijwilliger van de Antwerpse Bosgroepen

LID VaN bosgRoeP:

❑ BGKH ❑ BGNK ❑ BGZK ❑ BGAZ ❑ BGAN

Datum:zaterdag 25 april 2015 van 9.30 u – 16.30 u Locatie:centraal in provincie antwerpen, nog te bepalen Prijs: leden-boseigenaars: 10 euro leden-niet-boseigenaars: 15 euro Vrijwilligers/bosconsulenten: gratis cursuscode: habItat

Datum: dinsdag 8 en 15 september 2015 van 19 u – 21.30 u Locatie: kasteel Vrieselhof, ranst Prijs: leden-boseigenaars: 10 euro leden-niet-boseigenaars: 15 euro Vrijwilligers/bosconsulenten: gratis cursuscode beheeRPLaN

Datum: woensdag 21 oktober 2015 van 9.30 u – 16.30 u Locatie: centraal in provincie antwerpen, nog te bepalen Prijs: leden-boseigenaars: 10 euro leden-niet-boseigenaars: 15 euro Vrijwilligers/bosconsulenten: gratis cursuscode: bosboDeM

bosgroep antwerpen zuid vzw Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 RanstTel.: 03/355.09.40Fax.: 03/355.09.45Mail: antwerpenzuid@bosgroep.beCoördinator: Kathleen Vanderheyden • 0476/76.18.25Adviseur: Gijs Bracke • 0470/21.38.94Medewerkster: Marleen Brosens

Bosgroep Zuiderkempen vzw Kamp C, Britselaan 20, 2260 WesterloTel.: 014/27.96.57Fax.: 014/27.96.69Mail: zuiderkempen@bosgroep.be Coördinator: Jan Seynaeve • 0474/99.99.35Adj.-coördin.: Pieter-Jan Swinnen • 0478/78.20.22 Jeroen Truyen • 0475/80.73.36 Hans Van Lommel • 0474/85.91.11Medewerkster: Rebecca Himschoot

medewerker terreinwerkzaamheden

Chris Meeuws : 0478/45.51.38Mail: chris.meeuws@provincieantwerpen.be

bosgroep antwerpen Noord vzw Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 RanstTel.: 03/355.09.40Fax.: 03/355.09.45Mail: antwerpennoord@bosgroep.beCoördinator: Karolien Devriendt • 0475/75.77.98Adviseur: Gijs Bracke • 0470/21.38.94Medewerkster: Britt Van Cotthem

Bosgroep noorderkempen vzw Hoge Mouw, Lichtaartsebaan 45, 2460 KasterleeTel.: 014/85.90.19Fax.: 014/85.90.21Mail: noorderkempen@bosgroep.be Coördinator : Wim Boonen • 0474/74.17.31Adj.-coördin.: Greeven Kevin • 0477/63.12.47 Medewerkster : Elly Maes

De Bosgazet verschijnt viermaal per jaar, het is een uitgave van de Antwerpse Bosgroepen en wordt zowel digitaal als per post verstuurd naar onze leden en geïnteresseerden. Verantwoordelijke uitgever en eindredactie: Karolien Devriendt, Secretariaat en vormgeving: Britt Van Cotthem, Bosgazet: Schildesteenweg 99, 2520 Ranst , tel: 03/355.09.40, fax: 03/355.09.45, e-mail: antwerpennoord@bosgroep.be

website: www.bosgroepen.be

In samenwerking met:

Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw Hoge Mouw, Lichtaartsebaan 45, 2460 KasterleeTel.: 014/85.90.17Fax.: 014/85.90.21 Mail: kempenseheuvelrug@bosgroep.be Coördinator : Noor de Laat • 014/85.90.17Adj.-coördin.: Jan Valckx • 0472/50.05.11 Joost Malliet • 0477/93.25.51 Medewerkster: Annick Vangenechten en Elly Maes