643
Anonyme. [Cartulaire, Ordre du Temple. 1119?-1150]Cartulaire général de l'ordre du Temple : 1119?-1150 : recueil des chartes et des bulles relatives à l'ordre du Temple. 1913. 1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 : *La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source. *La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits élaborés ou de fourniture de service. Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence 2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques. 3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit : *des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans l'autorisation préalable du titulaire des droits. *des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation. 4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle. 5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays. 6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978. 7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter [email protected].

Cartulaire General de l Ordre Du Temple

Embed Size (px)

Citation preview

Anonyme. [Cartulaire, Ordre du Temple. 1119?-1150]Cartulaire gnral de l'ordre du Temple : 1119?-1150 : recueil des chartes et des bulles relatives l'ordre du Temple. 1913.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numriques d'oeuvres tombes dans le domaine public provenant des collections de la BnF.Leur rutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n78-753 du 17 juillet 1978 : *La rutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la lgislation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source. *La rutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par rutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits labors ou de fourniture de service. Cliquer ici pour accder aux tarifs et la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la proprit de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code gnral de la proprit des personnes publiques. 3/ Quelques contenus sont soumis un rgime de rutilisation particulier. Il s'agit : *des reproductions de documents protgs par un droit d'auteur appartenant un tiers. Ces documents ne peuvent tre rutiliss, sauf dans le cadre de la copie prive, sans l'autorisation pralable du titulaire des droits. *des reproductions de documents conservs dans les bibliothques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signals par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothque municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invit s'informer auprs de ces bibliothques de leurs conditions de rutilisation.

4/ Gallica constitue une base de donnes, dont la BnF est le producteur, protge au sens des articles L341-1 et suivants du code de la proprit intellectuelle. 5/ Les prsentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont rgies par la loi franaise. En cas de rutilisation prvue dans un autre pays, il appartient chaque utilisateur de vrifier la conformit de son projet avec le droit de ce pays. 6/ L'utilisateur s'engage respecter les prsentes conditions d'utilisation ainsi que la lgislation en vigueur, notamment en matire de proprit intellectuelle. En cas de non respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prvue par la loi du 17 juillet 1978. 7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute dfinition, contacter [email protected].

Mbul d'une tiiio de ctoctfniAtt n couleur

r

A

cy,nC vS~, 1~; ~~ Y .r

~I:~A~

~v.p.

MiKuis D'ALBON

CARTULAIRE 0 DK DU

G1VBAL

L'ORDRE

TEMPLE

1119? 115O

AVEC U

POKTHAir

ET

SIS

PLANCHES

NOUS

TBSB

PARIS LinRAIRIE

AiNCIENiNE. 5, Quai

HONOR Mrlsijuafs,

CHAMPION, 5

WTEt

I9i3

fin d'une

tarit

tft document*

en routeu

--Z~~J~~

AVUtTiMHSIUHT

tiquable et qvt il y avait un avantage rel reproduire les textes sans coupures. Il a pouss le scrupule Jusqu' donner littralement toutes les formules pour les actes du XII* sicle et pour ceux de la premire moiti du XIII'. Vers 230, ces formules perdent leur intrt. Palographe trs exerc, le Marquis d'Albon a voulu fouiller lui-mme les divers dpts des provinces du sud-ouest, particulirement riches en la matire ceux de l'Espagne, du Portugal, de l'Angleterre, de ta Belgique, dchiffrant les critures les plun ardues, et dans les cas o il ne pouvait vrifier les textes, recourant des auxiliaires expriments ou la prcision des photographies. Il est remarquer aussi que la partie critique de ces pages nombreuses, telles que la dtermination des dates, ou les identifications toujours trs subtiles, a t l'uvre personnelle et exclusive de M. d'Albon. Observateur rigoureux de rgles historiques les plus svres, et diffrent sur ce point de tant d'autres crivain* moins consciencieux, il n'a voulu produire pour ces identifications que celles dont il possdait les preuves les plus indiscutables. Les 600 chartes exposes dans ce Cartulairc Gnral s'chelonnent depuis la fondation de l'Ordre jusqu' l'anne lt50. Les sources principales, d'aprs leur importance, sont Pour la France Les Archives de la Hante-Garonne par le fonds de Malte, o sont conservs entre autres les trois curieux petits Cartutaires de la Commanderie de Douzcns; les Archives et la Bibliothque Nationale, Paris; la Bibliothque Municipale d'Avignon (Cartulaire de Richerenches), les Archives Dpartementales des Pyrnes-Orientales (Cartutaire dt; Mas Dcu), des Bouches-du-Rhnc, de l'Aveyron, de ta Cte-d'Or, rfc la Marne, et quelques autres moins importantes. Pour l'Espagne t L'Archiva Histrico Nacionat, Madrid, o ont t transfrs, il y a peu d'annes, les fonds si riches d'Alcuta de Hnars 'Barcelone, VArehivo Gnrt de la Corona de Aragon, puis le* Archives du Monastre des Dames Maltaises de San Gervaoio de Cassolae M. d'Albon eut la bonne fortune d'y dpouiller

VHTT8FMKNT

XI

des daswteTS absolument inexplors pelune. Pour le Portugal bonne. Pour l'Angleterre Puur la Belgique Pour l'Italie

enfin les Archives de Pam-

L'Archivo da Torre do Tombo, LisLa Bodlcian, le British Musum. Les Archives de l'Etat Mons.

Les Archives du Vatican.

En appendice de tous ces documents et correspondant aux mmes dates, sont places 25 Bulles qui compltent le Cartulaire Gnral . Malgr les atteintes de la maladie, M. d'Albon s'adonnait tout entier son travail mfiant de son forces, il en retardait toujours la publication. Nanmoins, sollicit par l'affection de ceux qui l'entouraient, il 8e dcida faire paraitre le prsent volume. Mais il ne pouvait apporter cet ouvrage toute la tension d'esprit ncessaire. Puis vinrent les derniers mois si douloureux o il dut interrompre sa tche. Si l'on trouvait au cours de ce Recueil quelques dfectuosits matrielles elles s'expliqueraient par la souffrance qui faisait vaciller cette plume rudite ordinairement 8i sre. Tout incomplet que soit actuellement cet ouvrage, il atteste par lui-mme la grandeur de l'effort et le mrite de celui qui a su runir ces matriaux. Il rente souhaiter encore la publication d'un grand nombre de documents prcieux, que le Marquis d'Albon n'a pas eu le temps de mettre en uvre. 635 r. L'acte ubli le n3o3 tirdu Cartulalre de Douions. LesnM et est A sous p du d 536sontlire Cgrlulaire Roalx. Encertainsas.l'indication dpt 'Archives du c de Archives tomise c'estInsl u'il faut ajouter, uurlesn" 918, 54et 366,Toulouse, 3 p q Arch. partementale le no378,Avipour l D pour Dpartementales le n 188.'crplgrun, le no 553, adridpour le n 668.Paris,Hlblloth. M gnon,Bibliothque Municipale our p deMadridst souvent alorthogram Nationale. Lono.ndel'Archivo IMrlco H National e f sonste nomd'Arth.Gin. Parmi lenoms phi.Plusieursoisce dptest dsign A da dfectueutement nous a do reproduits, citerons ul l'Areh. Torre Tombo, Lisbonne.

XM

AYBftTtMBMttfT

Pnte le travail bauch jour dans la volont laborieuse Ainsi serait ralis le tenu de pass inoubliable en attendant l'affection toute dvoue a trace

par la main du pre trouver un de son fila un complet achvement. celui qui reate le gardien fidle du les promesses de l'avenir et dont ces lignes. J. BEYSSAC.

Lyon, fvrier 1913.

LISTE

DES

ARCHIVES

ET

DES

BIBLIOTHQUES

o se trouvent les originaux ou du copies des actes publis dans le prisent volume

FRANCE Ai. BibliothqueM/anes C. NI cccxyi. Archivesmunicipales C. N" cixxxvn, dlxxii. Bibliothque municipale G. NI ixxxvn. Archivesdpartementales C. N" xxv, oui.

Angers. Archivesdpartementales C. N*cmii. Arlss.

Auierrfl.

Avignon. - Archivesdpartementales C. N" clxix, clxx, clxixii, ccxxxvm,ccmi, CCXC1H, DXSVII. CCCVIl, Bibliothque municipale 0. N" cxix-cxxm, cxxv, cxxx, cxxxi, cxxxtr, cilvih, CLIf,CtXI,CLXIV. C CLJV, I.XVIII, CT.XXII-CtXIV, CI.XXXllt-Ct.XXXV, CXC, CtXXXIX, CCXXXV, CCLXXVill, COXCVII. CXCVIII.CXCIX.CCIX^CXXX, GCXLIV, CCLXXIX, CCXCVt, cccx-cccxti, cccxxnt-cccxxvn. ccclvii, ccct, ccclxxi, cccgv, ccccvi, CCCCXIII, tCCCI.XIX-CCCCI.XXll, CCCCtlI, D, DXV,UXXV1I1-DXXX. DLVI, DXLVH, DXCVII1. DXCVI. DI.XV, DXCIIt, DIC, Beauvaii. Archivesdpartementales C. Nxxxt. Bloia. Archivesdpartementales C. NIxcvi. Caen. Archivesdpartementales C. N dl. m Carpentraa. Bibliothque unicipale: G. Nxxx.

Chftlona-aur>Marne. Archives dpartementale! G. N" xlvi, xlix, L, i.xxiv, lxxv. nciv, cccci.xv,cccctxxxvni-ccccxc,clxxxii. Chautnoat, Archivesdpartementales G, N'oxxxvm. Dijon. Archivesdpartementales G. N" xxvn, txt, ccoxxx,cccotiv, dxi. B. N" vu, xii. Ljon. Archivesdpartementales G. Nccctxxi. l i LecbltTreui suiventla (lire0 dsignent esnumro)du Larlalaire.Ceuxqui luiq ventle lettre Hdsignent lenumro* BuUatre. du

XIVarMUie.

USTBDKft KCalVBS DBSXIBUOTBtQinEB A TArchives dpartementale* C. NM n, xxxvi, ccixxxvn, ccoxxxv, cccui, CCCLSV, CCCCZI, CGCCXXV, CCCCXXVI, CCCC1XXVI, &IXXIY-DI.XXV1. B. N w. DIWXYH.

Parii.

ArchivesNationales G. N** t, xvi, xxn, iran, xxix, un, m., ix, xcvm, n cxin, cxu, cxlvi, cxcn, ca, ccxxi-ccxxni, cliixvi, cccv, cccxvn, cccxxxn, c CCOXC1, CCCCXIX, CGGCXX, CCCGXLVI, CCCCLXV1,DXI, XXVI1, CCCCLI, D DX, DXXXV, DXXXV1, DLXI, DLV, DLXTII, DLXXXHt, DC.B. N" vm, xxm, xxnr.

N Bibliothque ationale C. N" iv, vm. xn.xxxiv, xcvn, cnvin, cun, ctxix, eux, cnxxn.cxcvi, ccxxiv.coxxv,coxxxn,ccxxx'vni1ccxxxix1ccuu,ccix,ccixxxv, ccxcm, CGCxxn, cccxui, cccxcn, ccctxxxvii,cccclxxvih, ccccxci, dxli. dlDin, dlxvi, DLxvin, ixxxvi, DLXxxvn, Dxcn. d B. NM xvi, xvn, xx. xv,Perpignan. Archives dpartementales C. N" xLvni, lxv, Lxvm, cxvm, cxxviii, CCLX1V, CXXXVI, CXXXIX, CXL, CXLVJI, CtVlI, ccxcv, oxvn, ccxcix.cccn. dxxii, DXLvnt, CLXXI, CLXXXV1U, CCXXXVI, CGXLll,

ccctxxix.ccctvni.cccixxxvni.ccccvn-ccccu.ccccLvii, DLiin, otxxvn.

Poitiers. Rodes.

Bibliothque municipale C. N" xih-xv, exerv, exevi, ccxxxn. Archivesdpartementales C. N** cvii, cclxxxi,xui, dxiv,dxxhi.dxxxvuc dxxxu, dlxxxui-dlxxxv.

Saint-Omer. Bibliothque unicipale:C. NIccccxlv. mToulouse. lu, Archives lv-lvui, dpartementales Lxnaxnr, lxvu, xciu, xcv, C. N" xvm, lxxui, a, txxvi, lxxvii, xx, xxxii, txxxi, cxm, xxxvii, lxxxiii, ctv, xlih, lxxxv, xtiv, u, lxxxvi,

lxxxviii, CLXIl, ccxxxin,

lxxxix,

CXVI, cxvii,

cxxm,

clvi.clix.clx, CCXXVin, cclxui, CCCXI1I,

CLXII1, CLXVl, ccxl, ccxu,

CLXVH, CLXXXI, CXCI, CXC1H, CCUI, ccxlv, ccxlvi, CCLI, ccliv,

CCXU, CCIV, cclviu,

cclvh,

CCLXV, CCLXVn-CCLXX, CCCXV, ccccxn, CCCXVII), ccccxvri,

CCLXXVl, CCLXXVH, CCLXXXH.CCCi, CCCL1V, CCCtXVI, ccccxxxii, CCCO1LIII,

CCCIH.CCCVIll,

CCCXXIl, CCCXXXVH, ccccxxvn-ccccxxx, CCCCXU1,

CCCLXXXV, CCCC-CCCCII, ccccxxxm, ccccxxxv, CCCC1.XIDXXX1U,

CGCCXXXVll,

CCCCXXXVHI,

CCCCtVW,

CCCCL1X,

CCCCLXIV, CCCCLXV11, CCCCLXXIV, DU1, D1V, DXXI, DXX1V-DXXV1, DlXXl, DLXXnt, DLXXVm-DIXXXI, DXCn, DXCIV.

ALLEMAGNE(Alanoe-X^orraine)

Meti.

Bezirksarchivflr lothringen; 0. NIcocxcvi. ANGLETERRE

Lineoln. Arch. de la Cathdrale C. N' ccccxvm. Londres. British Musum C. N" exiv, cxxiv, ctvm, ctxxv, ccxvn-ccxx, ccxLvn, CCXLVIU, CCtV, CCLVI,CGLXXI, CCLXXU1, CCCCLXXJUtCCC'ai.\lU-CCCCL CCCCLXXX1V.

USTK DM ABCH1VE9 DBSBIBLIOTHftQVKS BT Oxford.

XV

BodleianLibrary ;C.N"clxxvi. ci.xxviii,cixxix,cc,cctui,ccxvi,ccxxv, DXLII. CCLXXI1, CCCLXXU-CCCLXXIX, CCCCLXXXV1, CCCCLXXXV, CCUUI, CCXUX.CCL, BELGIQUE

Mous. Archivesde FEtat C. N" vn, xvi, xvii, icvm, xcix, cxu, clxxxvj, ccv, ccxxxi, ceux, cclxii, cclxxv, dlxix. Archive* e la Ville C N"xli, xlv. d Tpres. B. N"i, v, xvin. ESPAGNE Barcelone. Archiva general de la Corona de Aragon C. N" va. xxxm, xxxvni, XL,Xtll, XLVI1, LXVI, LXX-LXX1I, LXXV1II-LXXX, XC. il. C1V, CVII, C, L1V, LXXXII, C CXXXVII, CXLV, CXU,GXV, CXXV1, GXXVI1, CXXXII, CXXXIII, CXXXV, CXLIV, CV1U, CCXC. CCC, CL. CCLXXXIV, CCXCIV, CXL1X, CLXXX, CXCVII, CCtll,CCtXXXIH, CC1I, ccciv,cccvi.cccxiv,cccxxxni,cccxli, cccxi.vhi,cccxlix.ccclxxxvi, cccicvn, DXCVII. DLXXI. CCCCXVI. DIX, XVI, DXV1I1, DLVII, DXIX, DLXII. DLXIV, DT1I, D B. N" ii, vi, x, xtn, xxv. Archives du monastrede San Gervasiode Cassolas C. N" xxxm, ccccxv, DVIll. CCCCXXXI, CCCCLXXV, B. N" v, xxn, xxvi. Madrid. AichivoHistricoNacional: C. N" xxv, xxxm. xxxix, txix, lxbxiv. xci, CLXXVII, CCXXVII, CCXXJX, CCXXXVll, CXLV, CLIV, CCXI, XCIV, ClX-CXf, C, CXLHI, CCCXIX. CCCXXI, CCCXXXVI, CCLXXX.CCLXXXIX.CCXCII, CCCXXXI.CCCXXXIV, CCLXVI, CCCLXI. CCC1.XXXI1-CCCI.XXXIV, CCCXL1V-CCCXLVII,ncCLXVII-CCCtXIX, CCCXXXVIII, CCCXCVIII, GCCCX, CCCCXIV-CCCCXVI, CCCLXXXVI. CCGI.XXXIX. CCCXC, CCCXCV, CCCCXL. CCCCXXXIV, CCCCXLI, CCCCXLVIt, CCCCLV, CCCCXXI, CCCCXXtll, CCCCXXIV, CCCCLXXIX-CCCCLXXXI. CCCCLXXIII, CCCCLXXVI, CCCCtVI, CCC.CLX, CCCCLXV1H, DX1.1II-DXLVI, Dl.lll, DXLIX, CCCCX'.lt-CCCCXOt. D D DXXXIV, Dt, DU,DV, VI, XXXII, DLVII1-DLX, DXGV. DLXX, D11V, DLVII, B. N* s, xhi, xtx, xxn, xxvi. vi, Pampclune. Arehivode la Diputacionprovincial de Navarra G. N" xcii, cccciv. r^Ai-iE Lucquen. Arch. de' Canonaci B. Nein Palerme Hibliotecacomunale B. NI xiv. Rome. Biblioleca ApostolicaValicana C. N" cli, covi,ccxovui,cccixvnt, cccliii. Turin. Arch. du Magitlire de l'Ordre des SS. Mauriceet Lazare G.N" dxu, dxci. B t A m, i. A la pagt 374, n*m du Huilalrc,t Lut lire l.ucquM, rcb.de Canonicl, anco AA,n*61

kVI

111

UtTE

DKfe ARCHIVES

BT DU

MSUOTSilQVBS

MALTE La Valette. Arch. de rOrdre de S. Jtan G. N*m. B N n. xi. PORTUGALLUboBnt. Archivo da Torre do Tomba C. N** x, xi, m, ixm, xxiv, cm, cxcv, coi,

CCXIII, GOXIV, CCIXIV, CCOtV, CCCIC1V, CCC1.V1, CCCUI,

CCLXXIVIII,

COXCI, CCCIX, CCCXX, CCCXLIII, CCCUXX1,

CCCL, CCCLI, CCCXCIH,

CCCLXH-CCCLXIV.

CCCLX1XVI1, DU.

CCCXCIX, CCCCIII, CCCCIX1I,

CCGOXXXK, CCCCLIU,

B. Wxxj. Biblioteca National C N*' ixrv, ccccm, dix. B. N' xxi.

LISTE DES OUVRAGES i CITS1

Alart (B.). Cartutaire routsiltomais (Dans la Semaine religietue du diocise de Perpignan, 1884, t885et 1886). Albans (J.-H). Voy. Gallia christiana novissima. Annales Monastici. (Rerum brilannicarum mcdii aevi scriptores), d. by 5 H. R. Luard. London, 1864-1869, vol. in-88.T. IV. Archives d'Anjou. Voy. Marchegay (Paul). Archives de VOrient latin. Voy. Lwenfeld (S.) et Marsy (C"de). Archives historiques da Poitou. Voy. La Boutetire (Louis de). Archives historiques de la Saintonge et de l'Aunis. Voy. Meschinet de Richemond (L.). Alti dlia reale Accademia Lttcchese. Voy. Bint (Telesforo). h Barthlemy (Edouard de). Diocseancien de ChMons-sur-Marne, isloireet monuie ments suivi des carlulaires indits de la commander de la Neuville- u~ Temple. [Chaumont], 1861,a vol.in-8. T. 1. Bibliothque de l'Ecole des Chartes. Voy. Bourquelot (Flix). Bini (Telesforo). Ragionamentoislorico sin Tempieri in Lucca. (Dans Atii dlia reale AccademiaLucchesede scienze, lettere ed arli, t. X. Lucca, t84o, in-8). Bofarull y Mascarb (D. Prbspero de). Coleccion documenios de inditosdel Archivo general de la Coronade Aragon. Barcelone, 1847-1859, 7vol. ln-8*.TomesIV 1 et VI. Bouchet (Ch.). Documentsoriginaux. (Dans le Bulletinde la Socitarchologique, scientifiqueet flttraire du Vendmois, janvier t874. Vendme, 1874,ta*8')1. La partie bibliographique cetravH de devaitfaire l'objet d'une revisionp^ctalnui q tt~t~ if-91lile.. n'a pu tWttlim toipr6mtob yCjrtuliire du Temple II

xvm

UTO DBS OUVRAGES Crtfe

Bourquelot (Flix). Noticesur le Cartulairede Templiersde Provins (mi* xin*.). et la Bibliothquee FEcoiedu Charles 19* d (Dana anne, t. IV,4*srie. Paris. i858. in-8*). d Brquigny. Table chronologique es diplmes,chartes, titres et actes imprims concernant rhisloire de France. Paris, 1769-1876, vol. in-fol. T. 11. 8 Bulletin de la Socit archologique, scientifique et littraire du Vendmoi. Voy. Bouchet (Ch.). ChampolUon-Figeac (Jean-Jacques). Documents historiquesindits,tirs du colleclions manuscritesdela Bibliothque oyaleet des archives ou des bibliothques des R dpartements.(Dan la Coll.de doc. indits sur l Histoirede France. Mlanges 4 historiques).Paris, 1841-1848, vol. in-4\ T. Il. Chevalier (Ulysse). Cartulaire des Hospilalierset des Templiers Dauphin.Vienne, en des i&y.n-8\ (Dans la Collection Carlalaires dauphinois,t. 111,1" livraison). Chlfflet (Le P. Pierre-Franois). Lettre touchant Balrix, comtessede Chlon. Dijon, i656, in-4*. Confrences ecclsiastiques da diocse de Rodes. Voy. Rsultatsdes Confrences. Delaville Le Roulx (Joseph). Cartulaire gnral de Tordre des Hospitaliers de Saint-Jean de Jrusalem (iioo-i3io). Paris, 1894-1906. vol. in-fol. T. I. 4 Delaville Le Roulx (Joseph). Documentsconcernant les Templiers, extraits der Archivesde Malte.Paris, 188a.in-8*. Delaville Le Roulx (Joseph). Bullespour l'ordre du Temple. (Dans la Revuede rOrientlatin, t. XI, 1905-1908). Devillers (Lopold). Inventaireanalytique des Archivesdes commanderies belges de l'ordre de Saint-Jean de Jrusalemou de Malte. Mons, 1876,in-4*. Dout d'Arcq (Louis-Claude). Collectionde. Sceaux (Archives de F Empire.Invtntaires et documents).Paris, i865-i868, 3 vol. in-4*.Tome II. Du Bourg (Antoine). Etablissementsdes chevaliersdu Temple et de Saint-Jean-deJrusatemen Rouergue.(Dans Mmoires la Socitdes lettres, scienceset arts de de l'Aveyron.i. XIII. Rodez, 1886,in-8*). Du Bourg (Antoine). Ordre de Malle.Histoire du grand prieur de Toulouse des et diverses possessions l'ordre de Saint-Jeande Jrusalem dans le sud-ouestde la de France. avec les picesjustificatives. Toulouse, 188a, ln-8*. Du Chesne (Andr). Histoire gndalogique la maison royale de Dreux et de quelde que. autres familles illustres qui en sont descenduespar femmes. Paris, t63i, In fol.

DBSOUVRAOn ffls C MBTB

XIX

des Du Cheroe (Andr). Histoire gnalogique maisons de Gaines,d'Ardre*,de Gand et de Coucy. Preuves des mmoiresde. maisons de Guines,d'Ardre* Gand et Coucy.Paris, i63i, in-fol. Du Cbesne (Franois). Historiae Francorum scriptores coaetanei.Luteti Pariaiotom, i636-i649, 5 vol. in-fol. T. IV. Dugdale (William). Monasticon Anglicanum. A new edition. by John Catey, Henry Ellis, andthe Rev. Bulketey Bandinel, London. i8i7-i83o, 6 tomes in-fol.Tomes IVet VI. Du Puy (Pierre). Histoire de tordre militaire des Templiers. depuisson tablissement jusqu' sa dcadenceet sa suppression. Bruxelles, i-j5i, in-4*. Du Roure (B"). Revuehistoriquede Provence.Bulletinmensuelde documentsorigia naux pour servir Chistoirede Provence. 1890-1891, vol. in-8\ (N* 1, janvier 1890). Elucidario. Voy. Santa Rosa de Viterbo (Fr. Joaquim de). Ferreira (Alex.). Memorias e noticias historicas da celebre ordem militai- dos Templariosna Palestina Lisboa, 1735, a vol. gr. in-4*.T. ! Feys (E.) et A. Nelis. Les Carlulaires de la prvt (le Saint-Marliii Yprcs, prcdsd'une esquisse historpjiesur la prvt. Urugcs, 1888,in-4'. Figueiredo Ribeiro (Jos Anastasio de). Novahistoria da militar ordem de Malta, e dos senhoresGrSosPriores delta cm Portugal. Lisba, 1800, 3 vol. in-fol. Tomes1 et H. Gallia Christiana in provincias ecelesiaslicas dislribnta. opra et studio D. 16 DionysiiSnniinnrlhnni. Paris, 1715-18G5, vol. in-fol.Tomesfil et VIII. Gnllin Christitina novissima Histoire(lesarchevchs, vfahset abbayesde France, ti'uprh les documents authentiquesrecueillis. par J.-ll. Atbans. {complte, annote et publie par le chanoine VI. Chevalier.]. MonlbiSlianl, arseille, M T Valence, 1899-1909, vol. gr. in-4*. . II. 4 Geslin de Bourgogne (J.) et A. de Barthlmy. Anciens vchsde Bretagne. Histoireet monuments.Saint-Brieuc. 1855-1879, vol. in-8".T. VI. 6 1 Commecet tmvmgo peu connu, It no patallpss inutilede reproduireen entier te Mt titre do chacundesdeuxtomespn'-us historico Memortas da 0 enotleias clbre ordem Temptarioi.para hittoria dos a Supplemcnto da attmiravel orttem deNosso Senhor a Jetu Chrltto,dtdicndo et rey P. JoaoV.nosso tenhor. Parle primrlra.tomoprimeiro,etcrUo Alexandre'crrelra. LisboaOccidental, r nof(l/.or clnadi JosephAntonioda Sjl,ImprcMordrAcademta Real,M.DCO.XXXV. ln-&o. Memorlnsnotkiathittorieatda clbre e ordemmltltardot Tmptarlo Patettlna,para a na hitloriada admtravtlordemde NottoSenhor em da Jeiu^ChrUto l'artagal.Tomo stgundo parte a D.Jdao V,tterita*peh doutorAkxandrePerreira. prlmeira.Dtdlcaa et rey nottotenhor LisbuaOccidcnUI, oMclnade Joseph Antonioda Sjl,iinpreMur a Acikma eal. na d R M.DCC.MXV, in-4*.

XX

USTI DBS OUVRAGES CIT:nwrt eat Msu il ouai Juin Is {?).-(6)AlpLonse roid'Aragon, io4, 8epl. t. i J t 7cpt. t34. v*

CAUTUIAIBE DUTEMPLE 4 silioet auxilio vicecomitisGastonis(a) ceterorumque bonorum prineipum, duxit fore idoneum alque per omnia domino Deo placitum, quemadmodum ut Ierosolimisordinareet conatitueremilitiam Xpisti,per quam.rege duce,debellatiset superatisomnibus de citra mare Sarracenis, iter aperire ad transfretandum lerosolimam, Xpistoprevio, disposait; t qe(sic),de Darocbausque ad Valenciam.erantinviaetincultaet inabitalia (sicjberemiloca,ediflcavitcivitatem,quam vocavitMontemRegalem,id est regiscelestis babitationem,in qua militia Deipropriam baberet sedem,et euntes et redeuntesnecessaria invenirentet securampausationem. Adhonorem autem Deiet sanctemilicie sustentationem, dedit rexmedietatem redituum ipsius civitatie,et medietatemmedietatis sude Xeborc,et de Biniol, et de Conca, et de Molina,et de Burbaca, et de portu de Caramana,de bis et de omnibus infrapositisusque ad MontemRegalem insuper, medietatem omnium quintarum de ibero inantea per totam Ispaniam.et quintam partem omnium proprietatum et regalium reddituum in omnibus etiam civitatibuset majoribus castrisquesibi Deus donaverit, unum de nielioribus alodiis, militibus Deiconcessit preterea,uno quoque anno, in Jacamillesolidos,et totidem in Cesaraugusta,et per quinquennium, singulis annis, quingentos k(aficios) tritici et quingentos ordei. Ad hocet addidit rex, ut hec sancta militia ad (sic) omni genere servitutis,et nominatim a quinta ait libera et injenua, quemadmodo milicia confraternitatis Iherosolimi. t tana, et ut omnes ad hanc confraternitatemconvenientes, am amici quam inimici, et ipsi et sua, in eundo, in morando, in redeundo, plenam habeant securitatemet securam tranquillitatem. Et quia ad hoc tanlum bonum omnis ordo ccclcsiasticusinsudare dbet, conplacuitepiscopis quod ipsi cum omnibus clericis suis essent fratres et participes totis remunerationis,et ob hoc, semel in anno, quisqueepiscopusetomnes sacerdotes sui episcopatus,pro omnibus defunctis confraternitatis et omnibus benefactoribussuis,singulas missascelebrarentetDeosacrifleiaofferent(sic), et in vita tam confratres quam confratrum benefactoresomnium ecclesiarum suarum essent consortes.Sane,quicumque militumvelpedilum,ad serviendumDeo,huicsancteadheserunt societali,omnibus eque victu communi comunicataet predicta restituentur et i adquisitorummedietasalacrilerconcedetu.Similiter, nosomnespiscopi egnidomini e r nostri gloriosi regis Adefonsus(sic), una cum abbalibus et clero siveomni populo, pro divine opereet gratassima(sic) exortationegratias refferimusDeoallissimo,atque ipsum suosqne quicumque sunt fldelesXpisti adjuvantes, relictis peccatiset accepta penitencia,dompni pape,predecessorumquoque suorum, insuper beatorum apostolorum Petri et Pauli auctoritate, quemadmodum Iherosolimitanos,ab omnibus absolvimus peccalis. Addimusetiam hoc quod nos omnes episcopi precipiemus, in consiliis seu festivitatibus,clericis nostris, ut omnes pariter memoriam faciant rgis et principum suorum, maxime pro illis qui in hac sunt sancta confraternit et hoc bis in te. anno. singulas missascelebrando. Ego,Guillelmus(6), Auxiensisarchiepiscopus,faciomeconfratremipsius confraternitatis, et absolulionemseu remissionemsuperius factamlaudo et confirmo,et insuper absolvimus eos de sua penitentia, ita lamen ut quicumque per mensem unum denarium dederit, habeant absolulosxr.dies de sua penitencia. Millimus vobis hune nuncium, nomineSancid Garcez. ad helemosinamrecipere,et donate ad illum, sive ad suos homines, quod Deusvobiamisent in corde. de (a) GastonIV,vicomte Barn,t oct. i i3o. (6)Guillaume, archevque 'Auch,1 136 d f c. 1170.

CARTCIAIKE

DU TEMPLE

5

[i?s7, a3 mars-27 mai ua8.j s. du A Copie xin* Mons, rch.dAl'Etat, Cartutairedu Temple e*Flandres,fol. 10. d DE relrvhs. [E]go,Guillelmus(a), Deigratia comes Flandrie,concedoet in perpetuum donoDeo et sanctissimoTemploejuset ejus servientibus,omnia teevamentaterrarura mortuorum mee terre Flan(dreusis), consiliomeorum baronum, pro salute et remedio mee anime meorumque antecessorumet ipsorum mortuorum.Testes hujus donisunt Flandrensesisti Osto.filiuscastellani sancti Audomari Ghislebertus,ca3tellanu8de Bergis, Hugho, frater ejus, Conode Fadreslors, Theodericus de Dichesinuta, Lambertus de Wingines,Lambertus de Ridefort. Folchardus deTheniset alii multi de Normannis, isti Guillelmusde Querceto,Guillelmusde Snulleto,Robertusde Rokefort,Simon de Corceio,Rainaldus de Angervilla,Phillipus de Querceto, Nicholausdo Capetual, Heliasde SanctoSidonioet fllii ejus. Guillelmuset Matheus,et multi alii. VIII 1137(3 avril 1137aa avril na8.)

VII

Co/)ifsduxvins. Paris. ). N..Touralne,V,n i489.fol.aJ8.d'aprsun vidimus el'officlal 1 l d de Tours,du i3 fvrieri.3t),oxArch.de Montbason.Jnv., iio ibid.,n fol. j^gt, fol. 249, un vidimusdu mme,ex Arch.prtorau.s doGre*su. d'aprs Quisqnis servis Dei vel ancillis in lemporalibus subsidium prebet, de celestisin futuro beneflciirenmneracionedubitare non debet ca propter ego, Fulco (6),Andegavensinm comes, cum concessu dileclissime uxoris mee, Arenburgis (c) comitisse, donavi qnedam loca in foresta mea que vulgo Brusesniacum 1 nuncupatur, duobus sacerdolibus, Raginaudo' scilicet alque Gaufrido,et concessiea omnibus eoruni successoribus, sub habitu sanctac religionis ibidem Dco servire volenlibus, annuens ipsis ut in loris eisdem divino vacarent servitio, cadem edificanteset ad victum suum suis pro viribus excolentes. Hec siquidem loca inter Cormaricum atque' Aziacumsita esse dignoscuntur. quorum allerum ab antiquioribus 9, Megniacum a Paissonelliconstat appellari, reiiquorumalius Gressum, tercius niodernis Capellam l0 vero Merchasium Sancli Johannis dicitur. Hujus etemosine donum factum est eo anno (d) quo michi lerosolimamire conligit, presente et rogante Johanne secretario meo, qui in locis prediclis15heremitice professionis animas habitasse perhibebat, et longeante Dei servicioibidem vitam suam de*ovisse; sed quoniam, sictit est hominum malicia. forestariorum nostrorum impoilimitas heremilas eosdem in ipsis locis inqnictarcatque quibusdam exactionibus molestore nobis loca incepil, placuit illa prediclis heremilis et eorum successoribusab omni calumnia et occasionemoles(o) Guillaume, omte de Flandre, na7, a3 mars + 37 mai 1138. (b) Foulque, omte c c d'Anjou.1 tog.couronn dn MniMlem, il septembre!i3 novembre roi n3r. 11M. (e)Bremburge pouse Foulquevers 1107t 36 fvrierua6. (d) iiao. Voriantn Bruneseiacum. Reginaudo. 3. successoribus eorum. 4.unto. 5. ipw. in manque. 7. nutlbus. 8.el. g. MeBlncum.io.Ctpellnl.-u. Mrch8lum.j.Join. nl. i3. Hjrotollmm. u. joanne. i5.pnxIWli rmh.

6

CARTDU,R

DU tlWU

twpenihi adqalttare Presentt itaque cartula conBrmamus et sub teslimonio venerabilium personatum,quarum nomina infra signata sunt, staluimus et precipimus ut nuUusdeinceps.siveforestarius, siveaHus, aliquam eis de locis lis molestiam vel inquietationem facere prsumai, nichil ab eis violenter exigat, nichll frauduleuter imponat, in nullo siraplicitatis eorum tranquillitalem movere vel proTocare audeat ab omni seculariaimprobitalis tumultu, quantum qoatenus juri nostro et detensioni pertinet, penitusabsoluli, celesliumcontemplalioni ecura meditalionevaleant inhiare. s Huic concessioni interfuit dominus Gofridue (a)', Carnotensmro presul, et Gofridu(6). abbas Vindocinenais,et Hugo de Pagano, militum Templi Ierosolimitanieo tempore magister, et Raginaudus Fremaudi , et abbalissa Fontis Ebraudi, Petronilla (c). Actum anno incernationis DominiceM*. *.XXVII. C Ildeberlo(d) Turonicesedi prr sidente. Nonmulto denique temporisspatioevolupto .cumsecunda vice (c) lerosoHmatnire disposuissem,GolTredus filius meos, rogalu meo et religiosornm pcticioneviro(/). rum, donum istud ct concessionem quamego et materejus,sicut prescriptum feceest, ramus, diligenter annuit et inconcussamteneri decrevit, audienJibus his Quorum nomina subscripta snnt Guilelmo{^' de Bure, Gaufridode Ramoforle, Raginaudo Fremaudi. [|la7] 3o octobre. du Copie xiri'. Paris, Arch.Vat., 5.6a, n' a5 (Carlulaire S deProvins. . do) p de l'Ecoledes Charles,i858,p. 173-3. IhqueDE PossEssioMiBus apud Baubosam.

Cf fitbr.o-

In nomine sancte et individuo Trinitatis, Patris et Filii et Spiritus sanell. Notum sit omnibus sancteecclesieDei fldelibus,tam presentibus quam futuris. quatinus ego, Bletensircornes,nominn Thcc-baldus Deo miJilibnsqtie {h). Templi Salomotiis. jure hereditario, domnm vidfilicei,granchiam et prahini, quod habeo ad Barbunnam. inter Sezenam et Canter.icrlum, atque terram uni caruce, karilalive cocedo (sic) Deinde vero quod barones mei snpradictis mililibibus (sic) celcriquc homines mei dederint de meo feodo, nnde rervicitim meum non amilam, pro salute anime mec omniumque parentum meorum, eis concedo.Hoc autem dedi aJquc concessi, anno octevo abistiluliontprenominatorum conmilitonum Xpisti,in vigila omnium Sanctorum, ad Pruvinum. (a) Geoffroy, vque de Chartres. 1116f ai janvier 11I9. (6) Geoffroy, bb do la a Trinit de Vendme.o93f ii3. i (c)Ptronlllodo Chemill, premireabhesscde Fontevrault.iii5 t 11% (d)Hildebert.archevque dofours. us5 f n33. (e) ni9 comted'Anjou. ua9 + 7 septembre (f) Geoffroy, n5i. (g)Guillaume Bures,seigneur do de TibrUdeds Tan ( U3,mcnHonnencorele 3 fv. n4i), vint en FrancechercherFouique, c- d'Anjou, et souscrivitaveccelui-ciune charte Acreen nat> (Hhricht. R.i n "V(h)Thibaud,comtode Blois,1ioat 8 Janvier1 i5a. Variante* .dquleUrc. Oofredus .Oofredusabbas. i. Frcm.udl u omis. 1 e 4. snstio Ismporii evoluio. 6.cogiUlu. 6.bisomit. 7.Oulllclmoe ButU. d

CAHTVLATnB DUTEMVLE X na8. 19 mars.

7

A Copie*du av*., Lisbonne, rcb.da Torre do Tombo,Librodostttttradot, fol. txn" xvi' a. (de don Alvarez), Ibid.,reg. a3S,fol. oxxn. Cf.ilalla Naova, p. 25.

du

In Dei nomine, ego regina Tarasia (a) facio isla cartula testament)Deoet militibus Tcmpli Salomonis,pro remedium animarum mearum et reoiissionem peccatorum meorum.de castelto1 scilicet, quod Saurium vocatur. Damusillud castellumDeo et supradiclis militibus Templi per suos termines anticos, cum aquis et pascuis, terrenii cultis vel incultis. cum omnibus suis directis ad supranominatum castellum perlinenlibus, id est, cum omnibus que michi do aupradictoopido vel loco,solito more, erant reddenda, ad milites Templi Salomonisdeinceps reddantur, itaque cum quanto lune in eo' aprcstitum est vel fuerit, dono et concedo. Est igitur opidum illud in terretorio Colinbricnsi,discurrente aqua Mondego.Si quis ergo hoc factum vel scriptum irrumpere voluerit, anathema sit. Et ego comit Fernandus (6) ipso dono que michi fecit regina donna Tarcsa ibi. ego dono et concedoDeoet Templum. Factacartula testament!, mi kalendas aprilie, era millesimaC.LX'Vl" Nossuprax dictoshunctestamentum propriis manibusrobora>ttoni5oo.(bl.56.cl n. ot. fol.35v35?.eAtch S Marmoutlcr. Accobdr>THE Hvoues.SKioMEfn ij'Amboisk, t;sAH8K nr.t.Mietxiir. MtnMotTiuts. r.T et Licct in curia Ktilconi,Andrgavorun comitls. prescille (Jirrtno(6). Kngolismcnsi E episcopo,nc snnclroHotnnn.-u cclcsimIrgalo. necnon lldcbcrlo(c). Turoncnsi archicpiscopo, (uldono ('/), Ccnoinaimciisi.Ufgorio(ej, Anrfcgnvcnsi,llamclino(/). ricdonensi epi*copis,|ihtritnisquc uttiusquo ordinis \enerabHili pemmi, Hugo do Amtialaftivcrsls locis et tcrmlnls do ijucrclis quas adversus cum pro consucliidinlbus. quas in trvrnnostra immlscra.habcbaintm,jiistlllani cci|iil soblcrrugloscl.quo.l nd memotlain poslerorum scrihi potiiissol,^itnntti laincn fnsliiiil gralia hoc solum memorlmsllli ofTlcio coinmcndaroslaluimus.tiuod taiulctn Dei se nobis plurima dampna injuste intuiisscet injurias fecissn pcnitnH et consucttirilnes et exactiones,quas in terra noslra et homlnlbus nostris violenter Immiserat.dlmisit. (a) Bernird, tquo de Colmbre.uiS t 47. (b) Girard,vequod'AngOuletlle. 1101 t 1" niri?36. (c) Htldeberl. rchevquede Tours. tia5 t (c. fvrier a avril) n33. (d) Gui.lquedu Mans.iu5 f fv.c. ti35. (e)Ulger,vqued'Anger. iu5-f i6octobr* ttij. Hamstfn, vfqttgceP.enn. m, } a K,ricr n\i. (f) XII

CAMTULAIRB t_ __em_

DU -1:-

T1MPLB _6_

(J

Nam ut, cetera omillentes, hoc in primis memorie posterorum quam paucla com. mendemut, cum Turonus conlra praefaturoHugonem in curia plenaria comitia, presente legatoSanct Romanmccclcsias,Girardo, et Ildoberto,Turonenaiarchiepiscopo, in capitulum Beati Martini placitaremus, inter ceteros qui hoc ipstim probare volebant, doronus Rainaldua de Castelloduello diratiocinariparatus fuit, et comiti guadium suum inde obtulit, quod neque Hugo de Ambazianequepater ejui has consuetudines quas in terra BeatiMartini et hominibus ejus exigebat, aliquatenus babuerani. Sed hanc probationem Hugo de Ambaziarecusavit. Poatmulta denique colloquia et, ut prlibatum est, plures placili termirsosnobis et illi a comit posilos,prfatus Hugo, ad asccnsionomDominicain(a), jussione comitis, Cenomannisvenil. Ad eandem quippe civitalem maximacleri pioccrnmque curia convenerat,quia cornes I Andegavensis, crusalem profecturus, crucem ibidem acciperedebebat. Ipsa igitur die fcslivitnlis,nos curim prsscntavimus; cumquc par domnum Hugonem do Pagano, magistro(sic) Tempfi, do concordiafaclendainter nos et domnum Hugonem do Ambazia,ut consuctudines videlicet quas in terra et hominibua BeatiMartiniviolenter et injuste immiserat, et exaeliones quas in ea faciebatAmbazla} dominus, quia cas nullatenus diratiocinari potcral.dimilterel.antequam crucem cornesaccepissel.sermo exorsus essot, pnelalus Hugo respondit se. quod diu tenuerat et de feuo comilisSM habero dicobat,nullatenus dimitlero %clle. Tmnornes,visus aliqiianlulum Inflignnri, c libera exeelsaque voce dixit quod lias conuctudinesquns. lit seepinsdictunt esl, in terra BeatiMnrtinicsigcbnt de fcuosno idem Hugo prorsus non h.ibcbat quippe qui hoc ipsum in curia sua inillonmitodirntiocinnri valcbat. tociensquohoc in curLi sn,i probare volonsjustiliam excquiscinpcr siiblcrfugicbal.Quid plnra Consilio tandem ? domni Hugonis.niflgislrlTempli, Dcii|iicmlseralionorespcclus.culpabilcm se recognovit, consuctudinesquequas in tcrm nostra et hominibusnostris exegerat,se injuste fecisse palain confessus est. \cnlnmquo pctcnsin inanii lldobcrli. Tiironcnsisnrchiepiscopi, domnique Gnidonis, Cenomnnnensiscpisco|ii. UlKcrii,Andpgn\rnis episcoporum. domniquo Odonia abbatis noslri, cas ex integto guerpivit. et quicquirl noliisforisfecOMl, gundlnvil.Doninusvaro nbbas.precccomitiset vcncrabiliumutriusque personarum (jtuo aderant consilioquefrairum etionim, qui cum co ibidem rrint, quod nobis forlsfcccratdimisit. Testesinde snnl Fnlco, comcs ndcgavnisis. l fllius A c c cjus.G.iufrcdiis,Itdcbertus, nrcliiepipcopns, nm pncTalisepiscopir.,Hugode l'agano, magister Templi. Willelmusde Burls, Conanus (b) coinescl imiter ejus (r), Juhannes de MontoBasoulset nlii plures de inonnebis. doninus Oilo abbas, Mcholauset Willelmusdo l'aciaco, Laurcntins bajulus, llugohospitalnrius. Aliqunntis cliam evoltilis dicbus.jatn cruce nccepln,ipiin lerusatem proferluru ernt, prirfalus Hugo do Ambazia in capiluliini nostrum enil.cldo lits quru nobis forisfecerat,veniam hitiniliter polivil, ol, slcul Ccnomnnnisfcccral. rccogiiovilquod consuctndinesqiins in terra nostro rctpiislcr.it,injuste et violentercaimiuisorat. N'oa Igilur quibus est proprium pro iniinicisor.uc quontuiu in nnhls fuit. quniSoo. eont r SenoMln,

10

GimTvunuc nmt do

Hubetli, Gaudlnu.Rufut, StephanuiUsitrdi, lUdulfas mife.Senowtu.Johannes de Hospitio,Uudet major. Actum anno ab incarnationeDomitiiMC.XXV1H,ndictione Vil. i [c. 3i mai ua8.) Copiede dom Maaet(iviii' .), dapr le carlulalre disparu de Coudrie Polticr*Bibl de munteip,,CoUect. dom Fonteneau.t. LU. Edit Archivahil.du Poitou,1873, 11,page i55. Ut in memoriamhominum futurorum firmius teneretur, scripto comrnendavimus quod Pelrus.dominusGanapic. pater hujus, dedit Dcoet fraJribuTempli, pro se et pro Petro, filio auo, duas marchas argenli quas in portu Belveeriin perpetuum rcddepdas constHu; et l'etrus, filius ejus, concessit et affirmavit. Hoc autem factum fuit in mann tnagistri Hugonil de Paganis. [c. 3i mai na8.] de ,Copie dom Mazet(ivni 9.). d'aprle cartulairedisparu de Coudtic l'oltter Bibl inunlclp.,Goltai. de dom Fontencu,I. LU. Edit Archivahlttor.du Poitou,1873.Il, p. i53-i5$. Petrus do Gasnapla dedlt Deoet fratribus Tcmpli, pro rcdcmplione anime sue et mil suis. l'etrum (sic) et Gaufridum (sic), duas marchas pro argent! in portu Beelverii, et in finc cquos arma, clquccumque cis data in terra sua fucrint et concedit, tamen taKis sciviiii et Pclnis concessil. le. 3i mai ia8.] Copiede dom Msiel(xuc s.), dapres te cartulaire disparu de (toudrle Polllcr Bibl tnuntdp Colltct.de dom i'onteneau.t. Ut, KAilArehiv. islor.du Poitou, l, p. i58. h I OlifanduDcdit l)co et frnlribus qiioddam tnaresiutn et salina in manu magistri Ugonis de Paganis. 1138, 1 3 septembre. Originaladiscelle deui scwu* Pari, rch.Nal..K aa.n' 6> de j A (H--AvesnM. 7, n' 5) Hasse du mu1 Mon, . copie Arch.de Milal.Cartutaire Templen Flandre, ol.38". du e f M Tardif,Oirlonsttt$liait,colonnes a3-V Cf.Devlller 3 Invent, (Lopold). analyl.des Arch.liesGommaneriei Belijes, p. 1C9.I)B HEV1AMWT1S QU*S COMK THKOUEHIUIS Flandhie DE belico FtANDRIE Fiasduik. DEDIT. ThOOEHICI COMITIs

X|M

**V

xv

XVI

al) Incarnalo Dei (Ulo M'.G'.XX'.VIII',Lodovlro rege tenento FranJN 4 *feorum inpcrWim. Johanno (a), Morlnorum vel Taliurano Hkr episcopo. eplscopanle in Flandria, anno ix ab inslilucionc comllilonum Xpisti TcmpHquo (a) Jean, e*quede Throuanne,1059f 7jsmer >3o.

CAIl't*!KI

DU TEMr

IID

Salomonis,ego, Terricus (a), divin* gratia cornes Fltndrie, quoddam funeste munua quod relicum Flandrie vocamus, cor.iililonibus Xpisli et Templi Saloraonis, pro salute anime avunculi mei, comitis Roberti (6), atque comitis Baudoini(c), fllii ejus, necnoncomili8Karoli(d).in8Pi"P>redencioneanimemeeatquecomHiWi!lelmi(e), necnon omnium antecessorum rr.eorum, do et jure hereditariu succcssoribuseorum concedo,illis tanlum remotisqtii in servicionioocumarmis obierint.Hocdonumanimi puritate, idus septembris, in presencia magistri Hugonis. ejusdem supranominate milicie, fralnimqiic cjuc.GodefrcdietPaganietaliorum, sicutianleccssotcsmeihabuerant, et ego tune habebam, liberumet quielum, in ecclesiasancti Petri de Cascllo.Iradidi et sub lestirocioistorum subscriptonim ipsum magistrum Il(ugonem) \estivi primtis quidem episcopusJ(otmnnes)supra nominatus, qui stio sigillo in hoc scripto s impresait et cos qui male de hujua elemosinocolleccioiietraclaver-int, ub anatema archidiaconus; alius Johanncs, abas sancti alliga\it; deinc ecclesie Berlin! postea vero isti barones hoc stiRcantur(sic) donnus Willelinnsde lp(ra). qui suom relicum dat nepos comitis, Ivanusdc Ganto.qui suum simililerconcedit; Baudoinus de Lensc,similiter, dapifer; Gunemems, castcllanus de Ghanto, eodem modo Hugo Campus de Avenahoc Icstincatur comesLamberlus de Monte Acuto, similiter; Hoberlusde Bctunia,similiter Rngcrius.castcllaniisde Insula, Danieldo Teneromonte. Willclmus de Bunleris, Hoenricus. caslcllanus de Brobur, Terriens de Reninigis, Girardus. fllitis ejus, caslellanus de Casello, (ervasius, castellnnusde Hrngis. Michael,constabularius, Gosnclinusde Nova Ecclesia, marescallus omnes isti libera voce lioc datum prorunciantur. tia8, i septembre. en d A Copirs u m*9. Mon*. rch.de l'Etat. Cnrluhiredu Temple Flandre,fol.8a" et 83: et Invent,analyt. de fol.3'*et 4 (celle-cidatefaussement 117H). IX Dc\illcrs(Lopold). desnrch.ti cotnmanti. p Belges, . t;n. XX'tlI)f. ur.i.r,viis Sasm Aitiomabi c*stEtt,'Hi.

In nnmine Patris et Filii et Spiritus sancli. rgo, Guillelinus Del misprationc. Sancti Audomari castellanus, notum ose de?idcro Xpisti fidelibus quod habetur in subriilis. Considerans siqiiidctn quod aposlolus nit quoniam dunt lempux liabenuis, operenw bonum ad omnes, maxime nnlemad domeslieotfldei(/), pro remissione nutltoruni nicorum quibus immaniler nie gravari conflleor peccatorum, banc cleniosinam feci niililibus Xpisti de Tcmplo in terra Ihcrosolimilana, adversum m Paganosipsi' lgitime ilitanlibus. cunr.lis filils meis nslantlbns et assentienllbns, concessi el manu propria libenler donavi. ut quicumqnc feodalus, ad castellaniam mcam vcl ad feodum roeuin de BassoGuarncsluno*pertinens. (juocumqitctempore dofunctiis fucril, qulcquid cmolumcntorumquod reliqtiuni dici solct, ego vol hercilrs mei ab corum hnrcdibtis, jnxla cnnsurliidinem terre, accipere debemus, cis aut (o)Thierry,comtodo Flandre,1198.37mal f janvier 1168.(6) Robert11,iog3, |3 octVil, t t 4 dcembreun. (c)Baudouin m t. 4 decmbre 7juin 1119. (d)Chtriet. Wiateinln Snlnl-Omcr, 117,a3 mare do 1 111g,17 juin f mars 1U7. fe) Guillaume. t s? mal na8. (f) Bpttl.aOalat., vj-10. Variante* Vf11. .XpIMI. 3. \V.-no. 'i. rfiirjulum. t.

CMHTOLAmB TEMPLE D

8OI'Um legatisBdeliterperaolratur, ita seilicatut defunctorum heredibus nec a menec ab aliquo suceuorum 1 mecrum feodum aliquatenus reddatur, nisi prefatumprius reliquum1 quibusdictuin estex integro adeorum placidum (aic)' Il solvatur.Utautem eademipsa donatio measemperet firma permaneat, dominum meum Johannem (a), Teruanensem episoopm, ut eam et anathematis inlenninallone et sigilli sui con6rmaret inpressione, libens rogavi. Actumest hoc Sanctum Audomarum. anno Verbi incarnati M'C~XJiVlll indictionevr,XVII aput , kalcrias octobre regnante rege Loduico 6 in Francia, Thoederico ptincipantein Flandria, corambis 8 testibus Ostoneet GuiUelmo' et omnibus aliis fils meis,i'ctro, dapifero,Guilletmo Rufo, liescellinoet Eustacio, ilio CjU8, imone',dlspensatore.et alils f S multis, in conspectucleri et populi. Ego. Johannes,Dei gratia. Morinorum episcopus, hanc dilecti filii mei Guilletmi. casteltani, donalionem, ubexcomrnunicationeonfirmavi et 6 c sigilli mei inpressione, rogatu ejusdem Willelmi, 81g03"i.Amen. XV11~1 r r ~8.~8nov.

Cope u:u~s.:Toulouse, d Arch.dp., fondsdeltalte.CartutatreC deDouuns, charte11, fol. ro.r t. Notum cunctis presentibus et faturis quia ego, Petrus Bernardi, et uxor mea, sit Borrella, donamus ominoDeo et militibus D Templi Salomonis de Iherusalem, qui modoiblsunt. el suC('.(!s50rihus eorum, in ,-ita et in morte corporis et anime, et omnem noslrum honorem nosmetipsos, quem in presenti habemils vel ln antea adqtiirere aliquo modo potuerimus, tam mobile quam inmobile et hoc donum facimus sine ulla retinentia, preter vicitim et veslitum. Et si nos stiprascriliti habucrirnus infantes, sirniliter fai-latit.et, si facere noluerint nec tirc 5\1b mondamento niiiitilni TempliSitonienis nuefacere Noluntateiii llorum. non halcant i impcrpetuum potestatem ut possint partem habere (fol, Il) de honore nostro. Et si infantesllillenitis et ipsi voluntatetti militum Tcmpli Salomonis fflecre\'olunl. ipsi milites fadanl de eis sicut de propriis suis infantibtis. Hoc donum, sicut superius scriptum est, sic laudallllts cI connrmaD1us. Aclo hoc 1111 kalendas decembris. anno ab incarnat'sona Uomini 11^,(r,~yllll, rege I..odo\Icoregninte. Hoc autem doiiiiiii facimus in presengla Guileliiii Casali et Jacobi et liaimundi Stcl1hanl de Marcadilct "crnardi bu et l'ctri Ebrin',et multorum hocIlonl1l11idertint facere in manialiol1l1l1,lllIi v bus donni Iltigotii lligalti et liainiiitidi 13ernardi, ui fratreserant tiiilittini Templi. q x1X de Copie don AlvAI'I'l (%vil [co 1118-1" nov. t toi. toi, fi, 96S,37!. XX

llt

C4KTULAIHE

DU TEMPLE

Ponthw Vwdat ibi omni anno, xu denarios Tol(osano9),et ad obitum morlis c toliOa et laudat iJlos in suo honoreet peccunia. W. deManso, in denario et, post suum obitum, Johannem Andream et suam tenentiam. R. Satracenus, iii denarios et, ad obitum suum. equm suum et arma, et ai non habet. c solidos Tol(osanos). suumT11" xa denarios omni ann et, ad ob5lurasuum, c solidos Tol(osanos)super Buumhonorem. Hugo Surdu, xit denarios et ad obitum suum equm et arma vel c solidos Tol(osanos) super totum suum honoremet peccuniam. BerengariuaRara(un)du8>xu denarios et. ad obitum .norlis, equm et arma vel c solidos Tol(osanos)in suo honoreet peccunia. Petrus W.,equm et arma vel csolidos Tol(osanos)ad mortem, ad hcleclionerahospitalarn, et in hoc medioxu denariosomni anno. Bastardus, xn denarios omni anno et. ad suam mortem, equm vell* so'.idos Hector de Galag, u denarios et ad obitum suum equm et arma vel c solidos Caturcencos. Arnaldus G(i)labertus,vi denariosin toto suo honore et. ad x solidos. Petrus de Roais, vi denarios in festo sancti Ylarii, ad obitum, et, obitum, x solidos. Domina uxor Arnaldi G(01aberli.camisia (sic) et bracas omni anno et ad obitum suum niantellum. G. Gilabertus,m deuarios. et laudat illos super casale.n Ptri Martini Espellil et ad obitum. x solidos, et laudat illos super totum suum honorem. R. Gilabertus,vi denarios et, ad obitum, x solidos. Horritius, xu denarios et ad obitum suum meliorem equm et arma.etsi non habet xxx solidos. equm. Tosetus monelarius, nu denarioset. ad obitum. v solidos super suum honorem Adalbertus. xu denarios cl. ad obitum, equm meliorein et arma vcl xxx solidos super totum suum honorem. B Ram(un)dus. xu denarios et ad obitum suum meliorem equm et arma. et si non habel equm et arma. 1. solidos. ( PilistortUs.xnenarios et ad obitum snum |me)lionird equm et arma vel f solii"s iol(osanos) super totum snum honorem. l Aroaldu Episcopalis.1 denarium adobitum. xn denarios in et, totosuo [holnore Akardus (a), prepositus Sancti Stephani.su denarios omni anno in vita sua. Ram(un)dusVasco.i denarium et, ad Bnem, vi denarios. B. de Senadors, (xju denarios in vila sua. H Arnaldus, vi denarios et, post suum obHum, omni tempore xn denarios de suo honore, et, ad suum obituni, equm et arma. et si non habet equm. xx solidos lol(osanos) super totum suum honotem. Uxor HaiiKuiDdi rnaldi.camisiam et bracas et ad A obilum suum manlellum. liw Bernard) Ham(un)di, camisiant et bracas et ad obiluui suum meliotem manlelluin. mnSm0' mentelluro. Pi'(i9)lrlil camisiam et bracas et ad obitum suum meliorem

(a) f 30 septembren35.

CARTtJlAinB

DU TEMPLE

l5

Domina uxor Pontiide Villanova,camisiam et bracas et ad obitum suum mantellum. BellotosTurrensis, vt denarios et ad obitum. (sic). W., filius Belloti, equm et arma, ad suum obitum. Seneronusde PaulcJ, vt denarios et, adfinem, suum equm. (D'uneautre critnre) Curvus deTurribus, in fine, equm suum melioremet arma velc solidos Tol(osanos),si non habuerit equm. et laudat hoc super bouariam suam de Pabulvilta et si derelinquerit secuium,laudat se pro fratredomusTempli, et ut ad aiterum non veniathabitum. Pondus Vitalis. in fine sua, arma et equm, si habebat, et si non habebat equm, xx solidos, et laudat hoc super sua malleola de clauso de Ulmo. UxorPonciiVilalis,suum menorcm pallium, in Hnesua. De confratribus parrochie Sancte Marie Dealbate,Petrus Vermel, nu denarios et, ad obitum, xu denarios Bernardus,iut denarios et, ad obitum, xn denarios Bertrannus de Socca, ut denarios Pontius Trenaa, i denarium Pontiui Panem Perditum, t denarium Bernardus de Malauza,un denarios et, ad obitum, vi denarios Petrus Bernardus, t denarium et, ad obitum, vi denarios; W. Ciriol",ti denarios et, ad obitum, xn denarios. Fortius Berbegarius,i denariumet, ad obitum, vi denarios. le. na8 ti4g.] Editpar Duchesne, I Scriplores, V.p. 770 Migne,Pair. Int.,CLXXX, t655. p. UlGKHlUS CIEBIM AD AKDEQ&VEKSEM TeMPM MILITES. HlEROSOtYMtTAM COMMENAT. Ulgerius(a). Andegavensisndigne dictusepiscopus,archipresbyterls, rchidiaconi9, i a prioribus,prcsbyteriset omni clero in Andegavc.nsi episcopatuconslitutis. vitam quo nnem bealilmiiiiisnescit. Mandamnsvobisolque rogamus et supplicamits,quatenus hos fratres nostros. cum ad vos venerinl, bnigne et alTecluose susdpialts, et ecelesias veslrns ad predienndum cis exponalis, et corda vestrorum parochianorum ad impendendaseis eleemosinassuas largis? imeinclinelis. lsti enim sunt nunlli et officialeset commilitones militantium Christo, in sacrosanctoTemplo Domini lenisalem. quorum militia sine dubio vera est et Deograti99ma.que, abjeclis secularibus desideriis,videlicet gaudils nupliaritni et omnimoda voluplate, et expers proprielalis, professa auhiam rcllgloncm,ut eternam consequatur bealltudinem, contra hostes Dei, qui sanctnm civitalcm Iciusalom et allas Orientales persequuntur, pugnare elegemnt, nec dubltant daro niinaset fundera sanguinem, dum deleant et exterminent gentiles mplo enncttofmis locis. quos Dominus clcglt nativltaJi et passion! sue et conversation!.Nos vera, cupientes participes esse eornm beatitudinis et sortis, concedimus ut, si ecclesle iil inlcrdicle, ad quas illi tendent, in adventu eorum, semel in anno, uno die, ad honorcm Del et eorum. solemniler pulsalis slgois, cete(a) Ulger.^que 'Angcr, aof !(} uig. oct. d n XXI

CARTlnUIM TEMPLE DO bretur divinumofficiumin ipsi. admi.sis omnibus parocbianis, nicatis. Et si qui sint frattes eorum qui signum vel hahituroaut exceptis excommuvitam eorum habeant ea vice, si mortui inl, sepeliantur. Hos diligit et amplectitur Romanus et tota Romanaecclesiaet omnss qui Deum amant. Omnibus vero, papa qui sua bnficiaeis porrexerint, quintam partem penitentie peccatorum, que confessi fuerint, reLxapms Valete, X3UU XuwIm^.T'6 (Coutoun,21*ll&w, 1), n [c. janvier iiag.] de H8lOn- ' de Trei Paris,AKb S 4968'n*r

"

RadulfusCrassuset uxor sua, Helena,unam domum quam Trecas, et terra.n de Praeriaa via qu dtcitur de Riveriaita Grangiamvocamu,ante in visum,etterram et prata et vineas et quicquidibi adquisierit vel edificaverit, et omnes beslias. in morte permanentes Xpistoet suis militibus sancte civitatis, post mortem suam vel ejus mutationem vit.jure hereditariodant et concedunt.Hoc autem fuit factumin eademGrangia, in presentia magislri Hugoniset fratmm Godefridi, Pagani. Hadulfl, Johannis ex Trecensium veio latere, Bovo de Villemauro, Stephanus Li Manant. Evrardus M Manant, Leobaidus et Engermerus, filius Leobaldi, Fulco, fllius Martini, et multi alii. X*HI 1139,a6 fvrier.

Origtnal abonne. Arch.da Torre do Tombo,gaoeta7. mao n' 1; 9. copiedu 11\ s., iLi~m.~ibrodo!s4 mars-

du T figure Lisbonne, orre do Tombo,gaveta7, mao i3, n5 copie *vs., ibid.. Copie fol. LibrodosMeslrados, n" et fol.uiv"; copiededonAlvarezxvi's.),reg. a34,fol.chu"; ( m du xvi* Bibl.de Lisbonne, s.736,fol.ccxix. s., autre copie ln nomine sancte et individue Trinitatis, Patrlset Filii et Spiritus sancti, Trinitatis indNisibilis que nunquam erit finienda, sed permanetper infinita seculorum secula, amen. Ob inde ego, egregius infans, dominus1 Alfonsus(a), bone memorie magni Adefonsi. mpeiatoris Hyspanie ncpos. comitisHenrriciet regineTarasie fllius, atque i per Dei dernenliain Portugalensiumprinceps. in honoreDomininostri lesu Xpisti,do vobis, mUUilmsTempli Salomonis, quoddam castellum nomine Saurium. Habet jacentiam in Extramatura, territorio Colimbriensi, discurrente aqua Mondego. Do atque concedo illud castrum vobis, cum omnibus suis lociset terminis antiquis atque cum omnibus suis foris que sunl ni fucrunt, ut Noshabeatis illud firmiter, et omnes successoresvestri post vos, perenniter. Et hoc facio ego. non gentis imperio nec suadente articulo, sed pro amore Dei et pro remedioanime meeet parentum meorum, et pro amore cordis mei quem erga vos habco,et quoniam in veslra fraternitate et beneficioomni sum frater. Et si aliquis homo,tam de extrancisquam de propinquis,ad hoc factum meum inrumpondum venerit. quod fleriminime credo,vobisfratribus vel qui voeem vestram pulsaverit, illud castrum Saurium pariet in quadruplum et rgie potestati. quod tiberJudicum precipit. ffacta carla donationiset flrmitudinis 11idus marcii. era M.C.LX.VII. go. infans donnus Alfonsus, liane kartam propria manu E roboro. Qui presentes fuerunt Vimarinis Bernardus (b), Colimbriensisepiscopus, conflrmo. Ermigius Nuniz, curie dapifer, confirmo. Egaz Muniz, confirmo. MendusMuniz. confirmo. Laurens Alferice, conflrmo. Reimundus Garsie, conflrmo. Petro Pai. conflrmo. Egas, testis. Egas Godesindis, conflrmo. Pelagius Guatierriz de Silva, conflrmo. Ermigio Venegas, conflrmo. Jobannes Rania, confirmo. Sudario Menendiz,confirmo. Gunsalvusde Sausa, conflrmo, Petrus, testis. Pelagius, testis. Petrus, cancelariusinfanlis, notavit. t_l 1 ga

(a) AlphonseHrnriqu, comte 1138,38 ma), puis roi de Portugal, u3g. ab Juillet t 6 dc. 1185. (6)Bernard, vtquede Combre,1138 (aprs3i mars)t 1147. Variant!) doinnut lfonuus. 9. Vtpanla. 3. castolum t. AOrtulalr* du TVmple

18

CAIITULAIM

DU TEMPLE

[iiag, i" avril 4 jaov. u34.] Originaladisscell Auierre, Arch.dp., H 675. j In omine (sic) Patris et Filii et Spiritus sancti. Amen. Herbertus (a), Dei gracia abbas Sancti Petri Vivi, et omnis conventus ecclesie,cunctis in Christo credentibus, tam futuris quam presentibus, salutem. Nolumesse volumus caritati fidelium quod milites de Templo, in capitulum nostrum venientes. petierunt ( ] ecclesiamquam habebamusin villa Ciriliaci,cum terris cultis et incultis [et] nemore. Quorum preces suscipientes, concessimus eis quicquid ibi habebamus. Postmodum vero, ipsi eamdem terram cambierunt monachis de ValleLucenti pro quibusdam eorum terris que eis utiliores et magis commode erant[.)nemus et terras aratorias habentes de his autem terris sic excamfbiatione]sosceptis, per singulos annos ecclesieSancti Petri Vivide censu inde solverentsolidos ires in festo sancti Remigii, ea scilicet conditione ut, si aliquando contigerit eos terram illam vel locum dimittere, ad ecclesiam beati Petri Vivi libere redeat. Hocconcessum et adcredentatum est i[n presentia Gaujfridi(6), Carnotensisepiscopi. et Buchardi (c), Meldensisepiscopi, (. presentibus etiam Guillelmo Falcone et Raim[undo. | Hancautem conventioneminter domnumNorpald[um (d), abbatem Vallis Lucenjti, et milites de Templo sic adcredentatam,idem d[. ecclesiesue adcredentat domno Herberto ab[bali .] j domnus abbas Herbertus et ecclesiaSancti Petri con( ] eis [..](e).XXVI 1139, 17 dcembre.

XXV

Copiedu m sicle Madrid, Arch. gen. Cariai. B 5g5, fol. 1. In Dei nomine, ego, domnus Miro, dono fratribus lherosolimilani Templi totos meos directos quales ego habeo vel babere debeo in ecclesia de Bochinenic, similiter cum ecclesiam de Razazol, pro amore Dei. Facta carta xn kalendas januarii inTutilera M^C'IA'IVJH (f), regnante rege Adefonso (g) in Aragone et len', Pampilona et Super Arbe, in Ripa Curcia et in Estremadura Ennecho, capellano rgis episcopus Stephanus (h) in Oscha episcopus Michael (1) in Tirassona episcopus Santius ( j), Calagorra. Testes magister 5-tephen et magister Duran, Galter de Gui Villa. Episcopo Petro laudo et confirmo.Singnum Raimundi.comes,qui hoc laudo et confirmo. Et testes sunt Lop Lopez et Rodric Petrez, Artatdus, Paladinus, Raimundus de Poi Ait, et Poncius scriptor Comiris. (a) Herbert, abb de Saint Pierre-le-Yif, 11 ai- 1147. (6) GeotTroy.vque de Chartres. 1116f aald,abb de Vouluisant, 1139, 1" avril j- 17aot 1159. (c) Cette pice est trs lacre; la trace du sceau a mme disparu, mats au revers figure cette mention Sig. nbballs Sanclt Petri Vivi Herberti (/) 11y a une dchirure enlevant le v j'ai rtabli la date d'aprs la table qui est en tte du volume. (g) Alphonse I, roi d'Aragon, no4, a8 sept. t 7 sept 1134. (h) Etienne, vque de Huesca,1099,nov. f i 1 3o{avant ot). (i) Michel, a vque deTarazona,1 1 9- u5i (J) S&nche,\que deCalahorra(Gams ne le connat qu'en 114o).

CARTULAIRB

DU TEMPLE

])

XXVII

[ii39-ii32.]

Original Dijon, Arcb. dp., fonds de Saint- Bnigne,4i (Arc-sur-Tille). Bdit Petit, Hist. des Ducsde Bourgogne,II, p. 209-213(qui date vers 1139). CARTA GuittESCl EPISCOP1 LliQCOHENSISEOQUOD ABEMOSFLUVIO DE H A TYLEETDKINCEPS. ln nomine sancte et individu? Trinilatis. presentibus cunctis et futuris manifestamus qualiter tenementum Sigualdi quod a fluvio Tyle versus Divionem conjacet. in et dominium Sancti Benigni devenerit. Quidam miles de Tyle castro, Wido Corjus nelly dictas, flliam ipsius Sigualdi. Reiviiide(m) nomine, uxorem habuit. qui cum aliquanto tempore cum ea moratus fuisset et infantes jam ex illa tres scilicet fllias suscepisset, occulto Dei judicio illa leprosa eiicitur et. ut illius infirmilalis mos exigit, ab illius et ceterorum hominum consortio separatur. Quod postquam factum est, eidem Widoni venit in mentem ut Hierusalem iret, ibique in Templo Domini, in Dei servitio usque in finem vit suam miliciam exerceret. Verum, ne uxorem suam, cui fldem usque ad mortem servare promiserat, et infantulas quas ex illa susceperat, sine consilio et omni auxilio dimitteret, assumpto secum Herberto (a), Sancti Stephani Divionensis abbale, Willelmo de Baudemento, luncTenipli mngislro, de Bures, accessit ad domnum l'etrum (6), abbatem Divionensem, ad Pagano quoque Hayncrium quoque, ejusdem loci priorem, et eos per supradiclos viroscommonuit ut uxorem suam cum filiabus susciperent eorumque (sic) in omnibus curam gererent ac sibi aliquantum pecuni dorent et ipsi totum tenementum Signaldi tam in feodo quam quod ipse in alodio vel quoquo alio modo habebat vel habere debebat. quicto jure, deinceps haberent et possiderent. Abbas itaque ac monachi, tantorum virorum petitionem non inconvenienter suscipientes, diem eis apud Divionem statuunt, in quo id quod petebant in presentia episcopi ac ducis aliorumque nobilium virorum plenius diffiniretur. Die igitur statuto utrique conveniunt et idem Wido per manum domni Guilenci (c). Linguonensis episcopi, nec non et Hugonis (J), Burgundi ducis, coram omni requenlia nobilium virorum, qui undique tbi conOnxcraiit. tradidit Deo Sanctoque Benigno DivionenBi ac domno Petro, abbali, mnnachisque Divionensibus, uxorem suam cum lliabus et cum omni tenemento Sigualdi. patris ipsius, totum ex integro Deo sanctoque Benigno monachisque Divionensibus, sino aliquo rclinaculo, tradidit et in peipeluum habere concessil, et. pro hoc. ipse a monachia mille solidos cum duobus equis accepit. Hujus rei testes existunt Guilencus, Linguonensis epifeopus; Petrus. abbas Divionensis Herbertus. abbas Sancti Stephani; Raynerius, prior Divionensis; Pontius, archidiaconus Lingonensis Worneriu?, prepositus Sancti Stephani Hugo, dux Eblo, comes de Sauz Aymo de Tyle caslro Warnerius de Somborn(on), Euuinus de Beria, Josbertus vicecomes, U'alterius Malvaslet. Theodericus de Favera(el), Widricus miles de Caslello, Wido major aliique multi nobiles viri

(o) Herbert. abb de Saint-Etienne de Dijon, 11*4-1157. (f.) Pierre, abb de SalntBn^iie de Dijon, .s6-fi32.~ (c) GtlIlcncOS. Mque de Lsugves. i.a5 r 1 03) aot ti36 36. (d) Hugues, duc de Bourgogne, 1 10a 143. f

30

CARTLLAIRE

DU TEMPLE

XXVIII

[1129]-1143.

Orig,jadis scell Paris,Arch.Nat.. S 4g6S.n n (Coulours," n de la 31e i liasse). ln nomine sancte et individueTrinitatis. Ego, Hato(a), Dei gratia Trecorum episcopus, notum faciotam presentibus quamposteritati sequentium,quod JohannesdePlaitro dedit militibus Templi entum solidos singulis annis, in foroPlaiotri, laudanteBlio c suo Manasse.Hujus rei Johannis testes Galterusde Cohairardo, Marcusde Plaiolro, Berengerusde Baldimento.Testes vero mititum Dei Johannes de Creceio,Gillelmus de Baldimento. Roscelinu9autem. flliusRadulfi,filiiBerardiSezanniensis, dcimasBarbonielpratum unum dedit militibus Templi, fralribus suis laudantibus et concedentibus, scilicet partem suam quam in illis habebat. F.ngermerus Rufus Sezanni,Berardi nepos. suam partem. Hujus rei testes sunt Erardus, Sezannieprepositus,et Albuinus Rufus. GuarinusMalus Filiaster, suam partem. Hujus rei testes sunt Guiterus Barbonie presbiter; Erardus, prepositus. Ansellus de Cantumerli et uxor ejus, suam partem. Hujus rei testes sunt Hubertus Buvfalduset Odo Cloinus. Hugo clericuset fratres ejus, partem suam, exceptaannona. Herbertus, decanus de Montibus. et Odo clericus de Cantumerli. Erardus. prepositus Sezann.Vaslerusde Barbonia et uxor ejus et heredes ejus. suam partem, excepta annona. Hujus rei testessunt Guiterus de Barbonia, presbiter, et Josbertus major. Soflciaet Pagana, soror ejus, suam partem. Hujus rei testessunt Guiterusde Barbonia, presbiter. et Gualo et Josbertus major. Guinandus et uxoiejus. suam partem, excepta annona. Hujus rei testessunt Hato presbiter de unibis, Guiardusparmenlarius, de Baldimento. Hoc laudavil Hato. Freherii fllius, el uxor ejus, de quibus omnes isli supradicti decimamislam tenebant. Hujusrei testessunt Theobalduscorneset Erardus, Sezann preposilus. Huldierius, Hunaldi filius, Petrus de sancto Quinlino. In eadem dcima. Guillermus Cornez de Cantumerti dedit supradictis militibus partem suam, excepta annona. Hoc laudavit Haimo, frater ejus, de quoipse lenebal. Hujus rei testes sunt Herbertus de Monlibus.decanus, et Odo clericus de Cantumerli, OdoCloinus. In eadem decima, Gualode Barbonia dedit suam partem. Hujus rei testessunt Guiterusde Barboniaet Isembardus et Erardus, Sezannieprepositus. Hoc laudavit Guillermus Cornez de Canlumerli,de quo Gualo tenebal. Hujus roi testessunt Herbertus de Montibuset Odoclericusde Cantunierliet Erardus prepositus. In eadem dcima, HugoAlesnelsde Felitio Monteet Claricia, uxor ejus, dederunt suam partem, excepta annona. Hujus rei testes sunt ltog^rus de Felicio Monteet Odo, filiusejus. Hoclaudavit llilderius I)eldunu(m), de quo Hugo tenebat.Hujus rei testessunt E\ ardusSezanne. Letericusde Sanciaco. et (u) llatuu, tque de Troyes.naj t 1145.

CARTB1.A1BE T>V TEMPLE

31

g Dominus autem Symon Brecensis dedit militibus Templi centum solidos in perpetuum habendos in suo censu Sezanne. Hujus rei testes sunt comes Theobaldus et Drago de Lacheio et Erardus. Sezann prepositus. Nicholaus Sezanni et uxor ejus, Hersendis, dederunt militibus Templi unum estai Sezannie. g Dominus Guarnerus de Creciaco dedit militibus Templi quicquid in minuta decima de Laceio habebat. Hujus rei testes sunt Manasses de Rumiliaco, archidianus (sic), et Tegerius canonicus, Guillermus Falco. g Gosbertus de Ris dedit militibus Templi quicquid habebat in dcima de Lavencheriis. Hujus rei testes sunt Hato. Freheri filius, et Hursio de Postengi. Ertaudi filius, dedit eisdem mililibus quicquid habebat in dcima Rogerus. Nigelle.. Harpinus de Mareio et uxor ojus dederunt eisdem militibus, in dcima Bagneoli. i modium annone. in tercio anno. Alarcus, vicccomcs Barri, dedit militibus Templi, sua matre hoc laudante,quicquid habebat in decima Waude. Hujus rei testes sunt Halo, episcopus, et Odo. Gosleni filius. g Guido de Penniaco dedit eisdem militibus terram Vill Nov, sicut magister militum disposuit atque metatus est concessit etiam eis decem arpennos prati in burgo Penniaci, vel in Longo Monte; concessit etiam eis quicquid ex casamentis suis, futuro tempore. dabitur eis, salvo jure servitii sui, laudalc (sic) hoc totum uxor (sic) ejus Elisabeth. Cujus rei testes sunt Odo. Gualo, Herbertus. Roscelinus, Gibuinus, Garnerus, Boudins. g Eodem tempore, Odo, Goslcni filius, dedit cisdem militibus et ccncessit quod domus corum. qu est Vill Nov, non darel nioUuram in molendinis Espinceii, aliquo in tempore. Concessit etiam eis dcimas molendinorumet pisces et domumsuam que fuerat domini Zachari. Cujus rei testes sunt Paganiis de Disderio Monte, Herbcrliis heremita et Osmundus, in quorum presentia. Odo prreepit ut hoc donum scriberetur, et hoc laudante E mclina, uxore sua. g Drogo etiam Strabo dedit eisdem militibus quicquid habebat in loco qui dicitur Mesnilcinm Sancti Lupi. landante Ermengardc, nepte sua, cui post obilum suum concesserat, et Theohaldo, filio suo, et duabus filiabus suis, et GautevoGamloct Hugone. fratre suo. Hujus rei lestes sunt Girnrdus et Hiimbcrlns, sacenlotes, Richerus Aculeitis. Girardus, Bercngerus, Herbertus l'inguis, Poncius Tccelinus. Hugo Leterius, frater suus, et Comilissa. soror corum, quicquid habebanl in Masnilo Sancti Lnpi, prcdicte domni dcderunl. g Supradictus autem Hugo dcdit elsdem militibus quicquid habebat in feodo quod de Bovoue (sic) Slrabunc tenebat. cujus rei testes sunt Girardus, presbiter, Richerus. Bovo, Poncius. Heriebaudus, Gorgau. Guerricus de Buccio, lierbertus de Fagis. Columba, uxor Ebaldi, ddit oisdem mililibus Templi quicquid habebat in valle Gundebalt. Hoc donum factum est Fovenne hujus rei testes sunt Girardus, presbiter. Bovo, Hugo. Guillermus de Derreio et frater suus dederunl mililibus Templi terram in vallo Sancti Petri, quam ipsi melali sunt cls et hoc concessit eis mater corum et uxor Gullermi (sic).

93

CARTDLA1RE DU TEMPLE

Ernaudus, presbiter, et Olgisiuset Petrus concesserunt eis terram que. estjuita Mesnilium Sancti Lupi. ut crucibus metata est, laudantibus uxoribus et filiis eorum. Hujus rei testes sunt Reigmundus et Hugo frater de MasniJo, Iterus, clericus, Guarinue, Gualterus et Mascelinus de Tricherio. Raduifus Crassus et uxor sua, Helena, unam domum quam Grangiam vocamus, ante Trecas, et terram de Praeria a via [Cf. ci-dessus n XXII]. Ddit etiam eisdem milkibus idem Radulfus terram a magno chirnino usque ad alium chiminum. Hoc donum quod Radulfus fecit, concessit Hulduinus Vendovrii. quando venit in manu sua, prece comitis Theobaldi (a), audiente Gaufrido de Bullipol. Guido de Dampera dedit Deo et mililibus Templi prata qu Andreas dedit ad rensum, et prata Emenardi et omnia qu in Emenardo habebat et querebat, concedentibus hoc uxore Arvis et Bliis suis, W. et G. testibus Halone, episcopo Trccensium. et Manasse, archidiacono. et A(ndrea) de Baldimento et Adam de Noers et WiJIIelmo) Falc(one) et Regimnndo, militibus Templi. Dominus Hugo Planceii concessit in eodem dono dominis Templi qiikqnid habebat in Emenardo et in pratis domine Agnes, uxoris A(ndree) de Baldimento. Hoc donum factum est Wilter. et (sic) Kalc(oni) et Regimundo, militibus Templi testes filius Robcrli. Airardus, p(re)tor Se^annie, Albuinus, villicus Sancli Justi. Hugo. g Prefatus Hugo dederat dominis Templi xx solidos de censu pratorum PJanceii, quod ipse volens lelincre, dedit eis supradiclutn donum in cambio. Hecelimis de Cauturan dedit Deo et militibus Templi id quod habebat in terra Carme et in orto et en la foresl. pro lx solidis et uno equn. Hujus rei testes Johannes Hufus de Baldimento, Robei lus de Magno Prato, Bernerus, Guntcrus, Guido de Corbe8U(n),ea conditione quod uxor sua, cjus precepto, laudaret hoc. Et hoc factum lali pacte fuit. ante A(ndrcam) de Baldimento, quod si milites Templi de hac re, vel Hecclinus, se ipos rctraherpnl, sine jurejur.indo.siciil supradicli lestes sub fidei interposilione dicerent, ita conccderetur. Girardus, filius \evelonis, et Rogerus, filins Ertaudi, Dco et mililibus Templi dedntnnt hoc quod habuerunl in decimis Donni Martini. Gundcsmuz. uxor Gualteri Garnli, dcdit Deo et militibus Templi pascue parlent, inter Penniacum et Saverias, aquis circumdatam, teste llugnnc Sellario et Barlh(olomeo), fratre suo. HecelinusdeCanturanc recipiet in uno(|uoque anno m solidos et ni denarios in terra Evardi. de Theoderico quodam rustico milituii! Templi. Theodericus autem, si aliquid forisfeceril, eidem Hecelino rectum faciet; et si H(ecelinus) incarecratus fucril, vel de fllio suo mililem fecerit, vel Illiam suam viro dcderit, vcl terrain propriam redemerit, tt nummos quoi de censu reddil, ci in adjutorium dederit, scilicet xx denarios et nichil amplius. Testes Johannfs Hufus de Baldimento, Robertus de Magno Prato, Guido p(re)tor. Guido do Corbesu(n). Losbertus autem do Vico Forli leddidll se ipsum Dea et mititibus 'rempli, et omnia qu habebat, scilicet medietatem magn decim de Straheles et medietatem furni et medietatem molendtni et dimidium atrii et hospites suos et prata sua et (a) Thibaut, comte de Blois, uoj.de Champagne, na5f 8 janvier i. CorrigerWilletnio. i5.

CARTULAIBE

DU TEMPLE

j3

terram suam et terragium et viros et feminas, ubicumque sint, excepte uno quem concessitPetroBeedeSezannia.lsndanlefsicJFredericoBrecensi.decujuscasamento iste tenebat et hoc concessitSimon, frater Frederici.Testessunt comesTeobaudus, Nicholaus Brecensis, Angelbertus magnus, Hermannus, medicus, Airardus, preses Sezanni,AlbuinusRufus, Malenulritus,Petrus Baez. Raculfus de Balchiseodedit Deoet militibus Templi quicquid habebat in Festo. Ilujus rei testessunt Hatu, filius Freheri de Canlumerul,Girardus Diabolus, Airardus, preses Sezannie. Facta sunt he,c anno ab incarnatione Domini millesimo C.XXXXHI, Lodovicorego rgnante, Hatnne Trecensi episcopante. [i 139-1145.] du Copie xiii"sicle Paris.Arcb.Net S 5i6>(Cartuhirede Provins,p. 38). DEVINEIS ETTERRIS TPIUTI9 E DE&.EBLE8. Notumsit lam presentibusquam futuris, quod Willherius(a) do Barbona militibus Templi Iherusaleniconcedithabereperpetue (sic)modoin presentiomnes vineassuas et terramet pratum de Claeleset libros suos, scilicetbrcviariumet missale, et. post obitum suum, domum suam et omnem mansionem suam; et. si habitum religionis assumpseril.oniniaquchabucrit.cl.qimmdiuvixcril.rcddeleisunumbazantiunifWeJdc domosua pro cognitione. Hocactum est,concedenledominoHtne(6).Trecensi pisf e teste Menasse,archidiaconode Komclio.et Petro Luscho, Wanneriode Saveris. copo. Herardo, preposito Sezannie,Herardo, nepotenjns, et Wazone,nepote ejus, Albuino Rufo et Theob(aldo),filio ejus, et Petro Bahe. n3o, ag janvier. ( B Analysede Poljcarpede La Rivire) Carpenlras, ibl.municip.,me. 5i5. p. 679. Annoniillesimocentesimo trigesimo, llugoni de Paganis Vivariensi,primo militiae eidein inquam Hugoni, nmgno preceptori sive Templi magislro magistro religionis. Laugerius(r), Avenioncnsisepiscopus,ecclcsiamSanctiJohannis omni h'onorc,domibus et juribusad cam pertinentiBaplistac Avennicaeci\ihiis, cum bus.de canonicorum siiornm consilioet auctorilate. in perpetuum commendatet tradit, salvn reverentiaet fidelitaleAvenionensisecclesie,4 calendas februarii, indiclione octava. XXXI n3o (3o mars n3o 19 avril n3i.) du Arch.dp., G 198a,fol. 69. Copie un' . Beauvais, Erlili Le Vasscur. nnales e Vfglisede Soyon.II. p. 877. Cf. Brqulgny.TablechroA d nol..H. p. 576.AliNUAtiA PREBENDAni'M DATA rnATniBtIS MILITIE TeMPU.

XXIX

XXX

ln nomine sancte et individue Tiinilatis. Patris et Filii et Spiritus sancti. Amen. S\mon (d). Deigratia Novlomensis episcopus, et canoniciSancteMarieNovioniensis, (o)CeGulteriusou WitheriusdpB,si. C n prMrfi. f.ci-dessusXXVHI. (b)Haton.vq d Tojcj. nan-Jj. (c) Laugler.vquod'Avignon, i-^a. m (ri) Simon, veque de Noyon,na3 f Seleude.fvr.ni8.

3$

CVP.TDLUBB TEMPLK DU

Hugoni, magistro militum Templi, et omnibus sub eo religiose mililantibus, salutem et fldeli (sic) servare suscepti ordinis religiosam sollicitudinem. Gratias agimus Deo, quia per misericordiam suam ordinem qui pcrierat reparavit. Scimus enim quoniam a Deo Ires in ecclesia sunt ordines insliltiii, oratorum. defensorum et laboratorum. Ceteris vero ordinibus jam in multam partem tilubanlibus, defensorum ordo fere penitus perierat, sed Deus pater et Dominus nostcr Ihcsus Xpistus Deus, Dei filius, ecclesie sue misertus, per infusionem Spiritus sancti in cordibus nostris, in hiis novissimis temporibus, ordinem perditum reparare dignatus est. Et hoc in sanctam civitatem ut ubi olim ecclesia cepitoriri.ibi ordo ecclesie pcrdictusfsicjincipialreparari. Et quoniam Dco in vobis benc complacuit, nos, qui oralioni destinati sumus, debilum offlcii nostri pro vobis orando persolventes, aliquid superaddere curavimus, ut honorifleetur Deus. Compalientcs enim necessitatibus veslris, aliquid de temporalibus nostris vobis disposuimus min ut rare, ut sollicitudinem a Deo vobis injunctam expeditius valealis exercere. Convenientes orgo in capitulo nostro communi, fralnini consilio et assensu decrevinjus, si aliquis de fratribus nostris, sive moriendo sive ad districtiorem vitam transeundo vel quoquo modo, prebendam suam dimiserit, ut redditum illius prebende per nnniim integrum liabeatis. Succentori tamen consnetudines retinemus, modium frumenti, si puer in prebendam successeril, et magistro scolarum censum Ibelonei de medio marlio, si vero forensis canonictis obieril, panem et vinuni ris non concedimus nisi lantnmmodo de mansionario. Hoc autem lam vobis, lam successoribus vcslris, quamdiii suscepti ordinis religiosam solliciludinem pia devolionc concessimus. Utverobcnencium noslrum, sicut sma\erint,:trefrngabilitcrhabcnritini prelaxatnm est, rnlnm ci inconcussum pennancal, litteris assignando firmavimns et impressione sigilli nostri corroboravimus. Actum publie Nowomi, nnuo Dominirc incarnationis M'C'XXX, in capilulo Bcalo Marie, in presenlia domni GualHidi (a), Carnotensis episcopi. Hcrn.irdi, Clarevallensis abbalis, Guidonis (6;. abbatis de Tribus Fontibus, Gualcranni (c), abbatis de Ursicampo. $ S>monis, episcopi Noviomensis. $ tialduini, decani. $ llugonis, archidiaconi. $ Tlicodcrici, Ibcsaurarii. Nivardus. cognominc l'aganusdc Mondisclerio, miLs cmplo Doinini dciotn-sriit Hugo, magister milittim Templi. cttratu rerum snarum ttim lemporis comiui?cral in parlibus islis. huic dono interfuil. XXXII n3o, 30 mai.

Copied>i xii' s. Toulouse. Arcb. dp., fonds de Malle.Cnrl. Gde Pou:ens, cli. 1. fol. i. In nomine Domini nostri Ihesu Xpisli. L'go.Guilclmns Ermengaudi.ctego.Etnicnsendis, uxorprcdicliGulIchni, cl filius noster, FtaimiindusErinengaucU, nos donamus in primis pro amore Dei et pro remissione peccalorum nostrorum, ut Deus facial nobis misericordiam. donamus eu m hac carla in pcrpetnum mililibus Templi Iherosolimilani, presentibus el fnturi*. quorum ordinis magister post Deum exlal Hugo de Paianis, totum quantum habemus nec habere debemus infra termines quos Ermengaudus de Curciano fecit miltere in terminin quem vocant Pcirois, in loco quem vocant Pra(n) Geoffroy,v. de CharU, m6 f ii janv. u4g. (6) Gui, abb de Trols-Fonlaines, ou 1 157 il38, parslliu concile de Trojcj uag, janvier, et av. n38. (c)Galerond de Bandemanl.nis d'Andr de B., snchalde Champagne,fut abb dOurscamp. usa t ao mai n4. 1. Letcrlbt m-nil 'abord A crit ligiosl.

CiBTDt.AlBE

DU TEMPLE

s5

tum Alibarderium, in manu Hugonis Rigaldi, servi et militi (tic) et fratris predict militie Templi Iherosollmitani. ut omnipotens Deus nobis et parentibus nostris eit anno Dominice adjutor et protector de hoste maligno. Facla carta ista mii kal. junii, incarnationis MC" XXX, feria ni, regnante rege Lodovico. Hoc donnm nos suprascripti facimus per fidem et sine inganno. in presentia Guilelmi Sa-(/o/. f'^lomonis, Petri Sicardi, Bernardi de Corncliano, Raimundi Stephani et Petri Stephani del Portal, Guilelmi Sigerii et Ermengaudi Aimerici. Petrus Raimundi, presbiter, scripsit. 3o. \k juillet. Copies: du xm1 s., Barcelone. Arch. Cor. Arag., reg. 3io. foi. txxxiv; Un xivs.. Madrid. Arch. gen.. Cariai. XIII' sicle, fol. 37: du xiv's.. Barcelone. reg. 3og. fol. i8; du xiv's traduction romane du xin*9.. sans date San Gcrvaslo. fragment de cnrlulalre non reli ni signatures. Barcelone. Arch. Cor. Arag.. Cartulaire 4og. fol. 67. XXXIfl In Dei nomine eterni regis. Ego, Raymundus Berengarii(n), Dei dignalione aclenus Harchinone cl Provincio cornes el marchio. offcro me ipsum omnipotenti Dco.rcdcmploii meo. et sancle milicic lerosolimilnnc Templi Salomonis.cltradomc ipsisfralribus ibidem ad defTcnsioncm Xpislianilotis militanibus.in manudomini Hugonis Rigaldi. confratris socictatis connu, co quia quippe tenore, lrado mo ipsum illis. ut de cetero sub obcdienlia cornu*. sine ptoprio. militem Dco, ubicunqiic ipsi voltierint, quandiu michi fucril vita cornes. Dono ctiain et tiado ipsi mililio. cimi assensn et afllrmationo in manu cjusdcm Haymuiuli (6;, filii mci. et cum landaincnto harnnum mroruin, in ine.i marchia contra Hugonis. quoddam tnunilissiiiiiiin caslrnin. nomine Gr.iyana, Siirrai-cuos. cum mililibus qui ipsuni raslruni pro me habent et cum populo inibi habitante, et cum fidelilalibus et sacranicnlisqiicibi lacre debent ipsi militesct cleri domines, ctcnin omnibus ad onnidcm c.islriiui perlinenlibus, cum tprminis et po.ci.9ionibusuis, cl lolam dnminatinncin et serviciis cl usaticis suis, sicut mclins s isla ibi habeo vel habere debco, ut libre et sine iliminulionc et sine blandimrnlo ulliu.slioniinis, tit prefati confralrcs ci siirccssorcs corum liabeant hec omni.i cimi aucrnenlationibus quas ibi Deus dcdcril, et tlisponanl iiiipeipilunin ad Icflcnsioncm Xpislianilalis. srcundnm inslitulioncm ordinis militic sue. Hec quippe omnia facio. ut miforicors Deus qui.cnin lives esset in omnibus, prn ntep.mpcr foetus est, peccata et offensiones mcas clementer climitl.it, et me, pro ipso panprrcm faclnm, in divili.is glorie suc intromillcrc digncttir. Confralres aulem mei. si me intrim mori conligeril, fratribus satagant pro me facere, et apud Dcnm ct apud domines, qnod pro singulis suis faciant. Hanc itaque voti mei oblationeni, si qua in crasliniim cujnscumquedigntlatis auctorilate inediocrilatis (sic) pnsona violare tcmplavcril. nisi rito se rorrcxcril. deleatur nomcn ejus de libro vile cl cum Ananyacl Saphira. fraudntoribus \oti sni. ilnmpnalionom incurrat. Actum est hoc 11idus julii, anno Dominice incarnationis C" triecsimo post milcsininn. Sio^m Rnyninndi cornes, qui hoc lotum piinclalim flrmavit. Sioi^m R(aymundi) comos, SionumiJ G. Caslri Wluli Sio^m Heymerici Narbonn(ensis! (c). Loco. S;r,i|s G. R(aymundji, dapiferis. SiG^tM R. Bernardi. Signum B. (le Bello SioiJim P(etri) Rern(ardi), fratris socielatls Templi Salonionis. (a) Raymond Brenger III, comte de Barcelone. 109a. comte de Provence, ma. 3 fvrier t ii3i (aprs le 8 juillet). (6) Haymond Brenger IV.comtede Barcelone, ii3if aot tt6a. (c) Aymeri 11,vicomto doNarbonno. no5 |0J) t 17 Juillet n34.

S6

Ciftra^UB

DD TEMPtB

XXXIV

je.

ii3o.)

duun*s. Paris.B. N-,Nouv.acq. lat. ig34. fol.a. CopieDe VIOINTI SOLID1S CRNSIMUBDS ET BOSPITE UNO H CLAROMONTE.

Noverintsancle Deiecclesiefidles,tam presentesquam posteri, quia Rainaudus (a), consul Clorimontis,dominiset servienlfbusin Totnplolerusalemxx"solidos de censu sno Claromontensi singulis annis perpetuo dari concesseritet quendam hospitem, Nicholautnvidelicetde Hottdinvilario,non ipsius ultra polestati constilisaliqua solutionereddituumobnoxium vel subjugatum, perhemniter in manu et potestateeorumdem tradiderit. Quidam etiam Ctaromontenses domini, ad hujusmodi exemplum respicientes et sancti Templi lerusalem benefleiorumparticipes fieri ctipientes,ex bonis suis predictis dominiset servieatibus per singulos annos se daturos constituerunt et, ut istud perhenni momoria signarelur, nomina sua cum beneficiis in prescrit! caritila scribi voliicrnnl vini in suo clausoet modiumfrumenti ad suum molcndinum, Ansouldus, modium ad RoncerolasBcrncrus. 6uus frter, modium vini

Simonde sanclo Sansonc, modium vini in suo clausode Hoslelcu Petrtis de Gerborredo,modium frumenti Balduinus, suus famulus, duas minas; Anculfusde Lie, modium vini Hugodo Anvelio,modium vini Guernode Crcdulio, modium vini Gallerusde Nongentelo,demimodium vini fladtilfus Vcl .Jsiaus, modium vini Bernerosde N'ongentollo, odium vini m Watode Lnidcriis,modium vini lohannr.i Hufus, demimodium vini Iberlus major Clarimonlis, ditnimodiiim vini naduifus Piirvus.HirnimoHinm vini AlbericusKscolarl.quarlertnm >ini Albertus Gralez,dimimodium vini Simonde Brilolio,di-f/o/. P-^mimodium vini Guillelmusde Monnevilln,dimimodiumvini AlbericusCamerarius,quarterium vini Fulco de Monlogni,dimimodiumvini. L't autem hujus actionis certitude flrma rt inviolabili nodo stricla comprobeturab Ipso consuleet hominnm qui afTuerunttestimonio, presens cartuta cum sigillo scribi derornitur. Testes nfTueninl donnu Theobaldus (6), Belvaccnsisnrcliidiaronus. et plurcs alii qui fuerunt prf sentis datores benedeii. c Egoautem, UninaUliis, ornes CJaronionlensls.donnmillorumqui prcdiclidominis quod sitde nostro feododarevolucrint, ni-miim.libcnimelindissolubllcconcedoficri. (a) Renaud,comtede Ctermonten Beauvolsls, no3 t n56 (ou 1167) de Luay. c. (G" d L'ComldfCkrmonl.ii.i4). {b)Tlilbaud,grclildlacie e Bm(il, tfjc., tttS.tt\*r tifi,

'IHMuff itiJlUZUp TrnflTBi BnKrFfPaJalHIfTTwg aM *vf.vraw ite# ~tr~#~. i .~1.,i ~tttrrs~`~n Hpff ao~t~em9:~a~rmrd'~mo~t H a -J~M~Mna~ v ~-Mcp lit A~S~M~C~T~~t~SS

_f wS:'

1

Vll

t

~,l~b~~tE~

?'ii.Y.;d~

CaiJMons-sur-MarnD, dp., fonds de Malte (La Neuville-au-Temple). Bdil Ed. de Barthlmy. Diocse ancien de Chlons-sur-Marnc,, p. 3g5. I DE dcima Noie Ville ET de amis nEiimnnus.

ln nomine sancto et individue rinitntis et Filii et Spiritus sancti, amen. Milites Templi pancle civitatis Ibcrusalcm, sitmmi atque pacifici regis miliciam professi, quantum solatium quantamque tutelam indigenis, pcregrinis, pauperibus et omnibus Sepulcrum Domini adire volentibus, prebeant, caritati fldclium non credimus esse incognitum. Expedit igitur ut lam vencrabis(sic) locns, cum bonis et personls suis, tanto attencius diligatur et honoretur, quanto pro salute nniversorum devota assidue inpendit obsequin. Si quidem, ad rccompensandam tante bonitatis afflitenciam, fratribus predicti loci non solum nostra largiri, verum etiam bnficia ceterorum Ildelinm ipsis collata, pro modo noslre possibllilatis conscrvnrc et memorie commendnre jure debemus. Quocirca, manifeslum est omnibus lam presentibus quam futuris, quod ego. Elbeilns (a). Dei gratia Cathalanensis episcopus, dedi domui Templi Salomonis, que est in Novella Villa, assensu capituli, ut de universa nutrimento ot cultura terrarttm quas, inlra fines ejnsdem parrochie, fratres ipsius domus facerent, etiam decimam, sine offensa, sibi rclinerr.nt. Et si aliquando Unes predicti territorii, munificenlin vicinorum, sic in manus ipsius 'l'empli vcnirenl, ut, de labore et cultura rusticorum, consuetum cantuarium presbitero pnrrochiali solvi non possel, ministri et fratres Templi de ipso cantuaiio persolvercnl quantum episcopi et archidiaconi consillum et dispensacio ordinaret, in quorum lulcla et protectione, post Deum, domus ejusdem ordinal! sunt servitores. (-nonid Beatt Slepbnni promiserunljet debent singnlis (sic) xx solides. Fratrum quoque et cnsnlorum mililuniquc nostrorum nomina et reddilus quos optuleaunt, sub sigilli nostri testimonio, assignari feci, ni qund lemporibus nostris pia fldetium optulit dovocio, successorum nullalenus possit inlirmarodeleslnnda presumplio. (a) D'flpr" cette pice, 11semblequ'il faut reporter au 8 octobre n3a la date de la mort d'Blbert que \'on fait mourir en gnral le 8 octobre 1130.

36

CAHTDtAIRE DUTEMPLE

Eustachius viccdominus,s msolidos apud Logias, in Pascba. Walbertus, v olidoset vin denarios in domo canonicorum Vidue, xx*die nalalis Domini,et decimamvini et annone de terra sua apud Recheium. Milode Cernone, x solidos in vigilia natalis Domini.apud Cernonium,et carratam feni apud Condatum super molendina. molendinumunum apud SanctumStephanumsuper Veelam Caslellana Vitreaconsis, Domina Hersendis,assensu fllii sui, Gueretnundi, Deo et Tamplo totam terram obtulit in qua omnia edificia frattum circumquaque sedent, insuper xx%'jornales terre et quecum (sic) adquisierint, libere et absolute ab omni banno et justicia. Teodoricusde MonteMoranceio.terciam partem molendini apud Copellam. Milodo Fuste, dimidium modium annono in molcndinis vcleis, ad festum sancli Kemigii. Rogerusdapifer. vu solidoset ix denarios de orto qui est in via Recii. Hadulfusde MonteMoronceio.h solidosad curiam Aiisonim,in natali Domini. Kogerusde Malleis,terram quam habebatjuxla Templum. xi* Leudi>miru9, denavioscensus ad furnum SanctiQuintini. Seolns, xn denarios ad censnm sue doirnig,in natali Domini. Philippus de Sancto Memio.xu denarios censusin domo Alnulfl, queest inter Sanclu.n Meminmet Curceilas. Rogerus, filius 1 sa mtiarli, terrant nam babebatinGravia. q Actum Cathalanis. anno ab incarnacioucDomini MC*XXXH.Gaufridi; $ Rei$ neri, arcbldiaconortmi.$ Odonis $ Widonis, arebidiaconorum. $ Johannis. $ Gaurnerii. $ Bosonis.$ Walborti. $ Ade de Wadcncis. S Nicholai.$ Radulfl. lladewinus canccllariusscripsil. Anscinnissnbscripsil. XI itVIl

CARTCL1I! TtHPtB V

ii33 dimanche (a6 mars n33 avril n3/i). A Copleduxa' s. Toulouse, rch.dp., fond Malte.Cari. C de Doutent, n 4. Toi.5"-6. de e In nomine Domini. Ego,WileimusPetrus de Villarzel,et uxor meaet infantes nostri, pro redemptione peccatorum nostrorum et pro redemptione (fol. 6) animarum parentuui noslrornm, donamus DominoDeoet sancto Sepulchroet ad ipsam cavallariam Templi Salomonis et in manu domni Hugonis lligaldi, toluin ipsum honorem habemus in villa de Dozcnciset in Icnninio cju, excepto ipsos elericos et quem eccleslamet ipsos feuos quos milites tenent per me quantum ibi habemus in homiin feminas, in terris. in vineis, et quantum ibi habemus et habere debonms, sic ncs, donamus DominoDcoet sancto Sepulcroet ad ipsam cavallariam Templi Salomonis per alodem, ita ut neque nos nequo ullus, ex progenie nostra. ibi quicquam ulterius non requirat. Hoc autem factum est in monasterioSanctc MarioHclccli,in presentia Raimundi, abbatis ejusdem loci. et Hoggcriide Beders et Ysarnide l'rullano et Bernardi de Caneto et Petri Pelapcl et Petri Raimundi de Ravat et Bernardi de Blanca Fort et Arnalli de Corncllamet Petri Ameliido Torrcllas et Bernardi Salomonis, qui hec scripsit, anno ab incarnatione Xpisti M'CXXX'111% Lodovico rege, in rgnante feria i. Pontiusde Baris flrmat, et Petrus Raimundide Barbairanoflrmal. 1-VI11 n33 (afi mars n33-i4 avril n34).

A Copiedu n*a. Toulouse. rch. dp., fondsde Malle, ari.Cde Douzens. 7. fol. 7"-8. C ch. In nomine Domini. Ego, Petrus Rainardi, cum consilio et voluntate fratris mei, Guillelmi Rainardi, pro retlemplione anime me et de anima patris mei et matris mecet omnium parentum meorum. dono atqnc laudo Domino Deo et militions de caballaria de Templo Salomonis, tam presentibusquam futuris, unum campum de meo alodeproprio.qui est in tcrniiniui de Nibiano etisle campus infrontatde oircio in feuum de predicto Guilelmi(sic) Rainardi. et de aquilonc infrontat in via que dis. currit de Pcdenazad (fol.8) Nibianutn, et de aura Narbonesa infrontal inTarlugario. Anno Dominicoincarnationis M'OXXXHl, oc fuit faclum ntqnc donatum in manu h de Hugonc Rigauldi et de Pelro Bernardi,fratre suo, et fuit donatum isluddonum in preoentiaistorum, videlicetde l'etro de Pcdenazet de Rainardo de Beciano de Pctro et Fel et do Ponllo Bercngariiet de Lauretoet de Hugonc et de Bertrandodo Tabaciaco. 1 (33 (36 mars n33 14 avril n34). a Original vec fragmentde sceau Paris,Arch.Nat.,S igSa,n41 (Montdo Solssons e Maud n 1do la 12' liasse.) pas,DE COURTlt. DE CthCHES.

MX

G(osslinus)(a), Dei pacientia Suessorum minister indignus. Hugoni, magistro mililnm Uiprusolintilani Templi, omnibusque siicccssorlbuscjus sustilucnrllsin perpetuum. Quonto liabundanllori carilale, frater Hugo in Xpisto carissime, tu et fratres tui, non solum sustancias (sic), verum etiam animas vestras pro Xpistianitatis (a) ,'oc?.Un, 1 f vquode SoUton. uO ai octobre115*.

C.Mt-|Vt.%IKF. m_n:

OU .i

TRMP1.C _L. _I__t_-

43

defensione exposuislis, eo attentius nos et ceteri quibus cclesiarum cura commis est, milici vcstr usibus necessaria proviclere debemus. Eapropter, que libi et fratribus tnis in capitulo Bcat Mari et sanctorum inarlyrum Gervasii et Prolhasii, in presentia nostra, couccssa sunt, ne discursu tcmporis rixain movero possint, custodi lillcraruni commcndarc curavimus. Notum itaque tam prcsentibus quam futuris flori volumus, quoniam nobis plcnari in capitulo rosidentibns. tu et fratres tui poslulaslis ut annuo censu minutas dcimas curtis vrstr. qu in parrochia Cercbi continelnr. vobis concedrremus nos nuteni, justis postulationibus vcslris nnnucntcs.censunj xit'1" denariorum comnuuiitor currentis mnnelc, potita Cio) concessimus. Addidimus etiam ut fr.itrcsTrnipli Salomonis quod est Ilicrosolimis. librant haberent scpiillurnni, sino jure parrochiali, in atrio ibidem consecr.itn. Ut vero hc noslr innniflconli donatio robtir imiolalum babciel.sigi'.lonoslro et capituli nostri nuiniri prccopiimisol personaruin cclesi noslr signis insigniri vnluimus. Signuin Anscnlfi. prepositi. Signum Ncvilonis,archidiacoi)i.SignumUulharifi,(lerDni.Sigmiinllobali,arciruriaconi.Signum Teobaldi, arebidiaconi. Signom Alardi, arebidinooni. Sigmini Harlholomci, cantoris. Signum Jobannis, capellani. SignumGanfridi, iimgislri. Actum est M*C"*XXX"*1H* Dominic incarnntionis anno. ).udo\ico paire cl filio juveno Ludovicofliciter inGalliaa regnantibus. LX n33 (36 mars 1 133 t/i avril u34).

Original jadis scell dea sceaux Paris. Arch. Nnt.,S 4n68,ni3 (Coulours. i"n*dcla a Vliasse); copiedu xiii*s. ibtd.(Cnrl. de Provins, fol. 3;). Edit Duchesne. llisl. gncal. de la Maison royale tle Dreur, preuves, p. a33 (extrait des Mmoiresde feu M.Pierre Pitliou) Ilourquelol. liibliolh.de l'Ecoledes Chartes. i858. p. i85. In nnminc Patris et Filii et Spirilus sancli, amen. Noltun sit omnibus liominibus, lam fuluris i|ii.ini prcsentibus. quod donuus Letliericus de Hnldimenlo, Dei nmorc et pro anime sue sainte et pro nniiiinbiis omniumantecessorum snonim, Dco et mililibus Templi dedit quidquid I1nl1ob.1tnpud H.ildimcnluiii et i|iiidquid babebat a Cantunieral.'i usque ad Daldimenlum, (le fcodo domini Andrc (a) scncsoilci. Dedil cliam quandam mulicrcm quam bnbebal npud Alnclum villnni. Hoc donum laudavit et concessit Lconius. filius ejus, et Kuslacbius. fllius ejus. Hoc donum iterutn iandavil dontinus Andras, n quo tcncbal. Et q