គោលគនតននការយលពរមជាមនគោយគេរនងបនទា បរទទលបាន រតមានពគបពរងគពជាយ (FPIC) គជាបទោឋា នទទលទទលសគា លគោយអនតរជាតដែលអនវតតគៅការរគពោោះគោបលជាមយនជាតគែើមភាគតច។ គោលគនតគនោះពតរវគគចាតទកោាងទលទលាយថាជាវធលអបផតេពមាបការពបដមពបមលទេសនៈរបេនជាតគែើមភាគតចពាករនធនងេកមមភារននដែលបាោះពាលែលរកគគនងែធរបេរកគគ នងគែើមការធានថាេទធរបេរកគគពតរវបានគោររ។ គោលការណគនោះតពមរវឱយពករមហននងរែឋាបាលននចលរមកងកចចរគពោោះគោបលដែលមានអតថនយជាមយ នងេហគមននជាតគែើមដែលអាច នងរងផលបាោះពាល អវ ជមានរធរកចចឬគគពមាងអភវឌឍនពបគភទណាមយឬការការពារការគពបើពបាេធនធានគោយបងកលកខណៈឱយមានការ ចលរមទាងគៅកងែគណើ រការនងលទធផល។ FPIC គជាបទោឋា នមយដែលការពារគៅគពកាមអនេញញា ILO គលខ ១៦៩នងគេចកដងការអងគាការេហពបជាជាតេរេទធរបេពបជាននជាតគែើមភាគតច (UNDRIP) ដែលកមជាកជាហតថគលខមយផងដែរ។

‘ការយលពរមជាមន គោយគេរ នងបនទា បរទទលបានរតមានពគបព រងគពជាយ’ (FPIC) គជាគោលការណមយដែល កណតគជាគោលការណមយ ដែលកណត ថាេហគមនមាន េទធផលឬមនផលការយលពរមរបេខនចគពាោះគគពមាងគេើគ�ើងននដែលអាចនងបាោះពាលែលែធដែលរកគគកានកាបអាសេយឬគពបើពបាេជាពបនរណ។

បចចបន FPIC គជាគោលការណេខានមយគៅកង ចបាបនងយតតសសេតអនតរជាតដែលទាកទង នងពបជាន នជាតគែើមភាគតចគហើយកានដតពតរវបានសថ បនផលវញញាបនបពត វទយាសថ នហរញញាបទាន នងធនោរ អនតរជាត ពរមទាងេមាគមនឧេសាហកមម (ឧទាហរណ ពករមហន

ការអនវតតបទដឋា នននការយលពរមជាមន ដដយដេរ នងបនទា បរ

ទទលបានរតមានពរបពរងដពជាយ (FPIC) ដៅកងពបដទេកមជា

DISCUSSION NOTE

1 May 2019

គោយគលាក Florian Rock

វតថបណងននឯកសរអរការយលពរមជាមន គោយគេរ នងបនទា បរទទលបានរតមានពគបព រងគពជាយ (Free, Prior, and Informed Consent “FPIC”) គនោះ គផលនវគេចកេគងខបអររគបៀបននការអនវតតនតវធរគពោោះគោបលនង FPIC ដែលរងមាគៅកង ការអនវតតជាកដេងគៅកមជាគៅកងវេយនងេកមមភារនន។ ឯកសរគនោះមានគោលបណងបងហា ញថា គគអាចអនវតត FPIC គៅតាមកាលៈគទេៈខេៗោ នងថា ការអនវតតបទោឋា ន FPIC គនោះអាចនគៅរកភារពបគេើរគ�ើងជាទគៅននការពបាសេយទាកទងោនងការគោគយលោរវាងសថ បនរោឋា ភបាល វនគោគនឯកន នងេហគមនពាករនធ។

វេយរករកដរ ា) ទទលយកកានដតគពចើនគ�ើង គៗធវើជាវធានោពារនងជាបទោឋា ន។ គទាោះបជាគោលគនត FPIC កគកើតគ�ើងជាែបងពាករនធ នងនជាតគែើមភាគតចនងដែនែរបេរកគគកជាគោលការណវាជាវធានោពារដផកេងគាមដែលគោររែលេទធរបេេហគមនទាងឡាយដែលវភាររបេខននងពតរវរងផលបាោះពាលគោយសរការគនតផចគផើមរខាងគពរៅ ឬដែលរងឥទធរលគោយសរផលពបគោនរខាងគពរៅ។ គោលការណគនោះអនវតតចគពាោះការអភវឌឍទាងឡាយណាដែលផេបតរេទធកានកាបែធការគពបើពបាេែធឬរបរចញច មវតរបេពបជានមលោឋា នគហើយមនដមនអនវតតចគពាោះដតវធានការកាតបនថយផលបាោះពាលដែលអាចគកើតគ�ើងដែលគេើគ�ើងគោយគគពមាងវនគោគបាគណាណ ោះគនោះគទ។ គៅកងការអនវតតជាកដេង គគពមាង ឬេកមមភារណាមយកគោយដែលបាោះពាលែលេហគមននជាតគែើមភាគតចកនងេហគមនមន ដមននជាតគែើមភាគតចកមនដមនជាការរតតតការអនវតតបទោឋា ន FPIC ដតចគពាោះេហគមននជាតភាគតចបាគណាណ ោះគនោះគ�ើយ។ FPIC ជាធាតចាបាចគែើមធានភារគេមើភារោរវាងេហគមននងរោឋា ភបាលឬពករមហន។ គហើយគៅទណាដែលមាន ការពរមគពរៀងោដែលគកើតគចញរការចរចា FPICផលែលពករមហននវការវនគោគដែលមានេនតេខខេនងមានហានភយតច។ FPICកពាករនធនងការវាយតនមផលបាោះពាលគោយពបយតពបដយង នងគោយមានការចលរមកចចពរមគពរៀងេររចនបគគពមាងនង កចចពរមគពរៀងដបងដចកផលពបគោនផងដែរ។

គោលគនត FPIC អាចរនយលែចខាងគពកាម ៖FPIC រមបញច លនវេទធរបេពបជាននជាតគែើមភាគតចកងការយលពរម ឬបែគេធេគណើ អភវឌឍនគៅគលើែធរបេរកគគគោយដផអកគលើគោលការណែចតគៅ ៖

ដតើ FPIC ជាអ?

1.វធានការការពារ ពករងកងគន គៅគពកាម UNFCCC https://redd.unfccc.int/fact-sheets/safeguards.html (ការគោររចគណោះែងនងេទធរបេនជាតគែើមភាគតចនងេមាកេហគមនមលោឋា ន គោយរចារណាគៅគលើកាតរវកចចអនតរជាតពាករនធ កាលៈគទេៈនងចបាបជាត

នងគោយកតេមាគា លថា មហាេនបាតអងគាការេហពបជាជាត បានអនមតគេចកដងការណអងគាការេហពបជាជាតេរេទធរបេនជាតគែើមភាគតច)។

PA rangers, community representatives and WCS staff discussing PA zoning on the ground in Kulen Promtep Wildlife Sanctuary. Photo credit: WCS

ដដយដេរ ៖ ោម នការបងខតបងខ ការបភតបភយ ឬការបន។គោលការណជាមលោឋា នននចបាបកចចេនយាគថាភាគនមយៗពតរវផលការយលពរមគោយគេរនងរតឥតដកងកាយកងការជាបកាតរវកចចននកចចេនយាគោយោម ន ការរងនវឥទធរល មនពតមពតរវការ បងខតបងខ ការបភតបភយ ឬការបន។

ជាមន៖ ការយលពរមពតរវដតគធវើគ�ើងកងគរលគវលាពគបពោនគៅមនការអនញញា តណាមយឬការចាបគផើមននេកមមភារនន។ គគពតរវដតផលគរលគវលាពគបពោនេពមាបែគណើ រការរគពោោះគោបលគោយេទធចតតឱយពបពរតតគៅសេបតាមនតវធននការគធវើគេចកេគពមចចតត។

គែើមឱយការផលឬមនផលការយលពរមមានអតថនយពតមពតរវគគពតរវដតគធវើការេគពមចចតតគៅមនការគធវើគេចកេគពមចចតត ផវការ (ែចជា គោយរោឋា ភបាល) អរថាគតើគគគរដតអនញញា តឲយ ឱយការអភវឌឍមយដែលគេើគ�ើងអាចែគណើ រការគៅមខគកើត ដែរឬោាងណា។

ដដយទទលបានរតមានពរបពរងដពជាយ៖ពបជាននជាតគែើមភាគតចគរដតទទលបានរតមានជាទគរញចតតនងពគបព រងគពជាយ ទាកទងនងគគពមាងកងគនោះរមទាងការវាយតនមបឋមអរផលបាោះពាលគេែឋាកចច េងគាម វបធម នងបរសថ នរបេគគពមាងគនោះផងដែរ។ អវដែលេខានបផតគថារតមានគនោះពតរវដតងយសេរលយលបានចគពាោះពបជានដែលពាករនធនងភារពតមពតរវ។ ចគពាោះចគពាោះគគពមាងអភវឌឍនគេែឋាកចចរាលដផនការ នងេគណើ ទាង

អេដែលផលរតមានលមអតអរគគពមាងគរលគវលាវសលភារ ទតាង ដផនការកាតបនថយផលបាោះពាល នងរតមានេខានៗគផសងគទៀត (ែចជា រតមានដែលមានគៅកងរបាយការណវាយ តនមផលបាោះពាលបរសថ ន (EIA) ពតរវដតដចករដលកជាមយ េហគមននជាតគែើមភាគតចគៅមនគរលគេចកេគពមចចតត ណាមយនងពតរវគធវើគ�ើង គែើមផលឬមនផលការយលពរម ចគពាោះគគពមាងគនោះ។

ការយលពរម៖ ែគណើ រការមយដែលោកការរគពោោះគោបលនងការចលរមជាធាតេខាន។

ែគណើ រការគនោះតពមរវឱយរែឋា ពករមហន ឬអាជាញា ធរមលោឋា នគធវើការចរចាគោយភារគសម ោះពតងជាមយតណាងសេបចបាបរបេពបជាននជាតគែើមភាគតចគែើមទទលបានការយលពរមជាមន គោយោម នការបងខតបងខនងបនទា បរបានទទលរតមានពគបព រង គោយររកគគពាករនធ នងការគពបើពបាេែធឬធនធានរបេរកគគ នងគែើមផតលេណងែលផលបាោះពាលអវ ជមានណាមយដែលគកើតគ�ើងជាផលវបាកននគគពមាងអភវឌឍនគនោះគៅគលើ នជាតគែើមភាគតច។

គៅកងពបគទេកមជា មាពតា ៣១ ននរែឋាធមមនញញារបេ « ពរោះរាជាណាចពកកមជាដចងថាពរោះរាជាណាចពកកមជាទទល សគា លនងគោររេទធមនេសែចមានដចងគៅកងធមមនញញារបេអងគាការេហពបជាជាតគេចកដងការសកលេរេទធមនេស កតកាេញញា នងអនេញញា ទាកទននងេទធមនេស េទធសេត នងេទធកមារ»។ ជាងគនោះគៅគទៀត គោងតាមមាពតា ៣៥៖ «រលរែឋាដខមរទាងររគភទពតរវបានផលេទធពឱចលរមេកមមគៅកងកងវភារនគោបាយ គេែឋាកចច េងគាម នងវបធមរបេពបគទេជាត»។ ខណៈដែលកមជាមនទានបានផលេចាច បនែលអនេញញា ILO គលខ១៦៩ គៅគ�ើយក រារោឋា ភបាលកមជា

(RGC) បានអនមត UNDRIP រចគហើយ គហើយចាបាចពតរវផលការយកចតតទកោកពាករនធគៅគលើ FPIC ជាដផកមយននទនល ខេពតរវេងគាមរបេសវកមមនងការពតរតរនតយភារពតមពតរវដផកេទធមនេស។ គៅកងេកមមភារគគពមាងដែលទាកទងនង REDD+ ទាងឡាយ FPIC ពតរវបានបញញាតតថាជាវធានោពារកងចគណាមវធានោពារេខានៗនងបានកាយជាលកខខណឌ តពមរវមយេពមាប ការផតលវញញា បនបពតបញជ កគោយបទោឋា នអនតរជាត (ឧ. VCS នង CCB)។ គហើយគនោះគបគរលកខខណឌ េពមាបការចលគៅទផសារ កាបនរភរគលាក។ េទធទទលបានគោលការណ FPIC គនោះអនវតតចគពាោះកចចរភាកសា REDD+ ពាករនធនងការផេបរជា

FPIC ដៅកងចបាបនងបទបបញញតតរបេពបដទេកមជា

គគពមាង REDD+ សក លងគៅតបននពរការពារេមា (បចចបនគៅថាដែន ពមកេតវនពរដកវេមា) ពតរវបានផចគផើមគ�ើងកាល រដខមករាឆ ២០១០ គោយអងគាការអភរកសេតវនពរ (WCS) នងរែឋាបាលនពរគ�ើជានែគគគពមាង។ គគពមាងគនោះមានបណងោពទ ែលការការពារនពរចណាេគៅកងតបនេលទហ ១៦៦.៩៨៣ ហកតា គៅកងតបននពរការពារេមា គៅគខតតមណឌ លគរ ដែលេថតគៅភាគឦសនននពបគទេ កមជា។ េមាគជាគគពមាង REDD+ បងហា ញជាផវការែបងបងអេគៅកងពបគទេកមជានងគផត គោលគៅគៅគលើទផសារកាបនេមពគចតត។ រារោឋា ភបាលកមជាគជាអកគេើគគពមាងនងជាមាច េកាបន។

តពមរវការឱយមាន FPIC ពតរវបានរញគោយគោលការណអនតរជាត (ឧ. គេចកដងការណអងគាការេហពបជាជាតេរេទធ នជាតគែើមភាគ តច (UNDRP) នងគោលការណដណនទាកទននង REDD+។ គែើមលមអតឯកសរគគពមាងេពមាប REDD+ នងគែើមអនគលាមតាម បទោឋា នអនតរជាត WCS បានេគពមចចតតអនវតត FPIC គៅកងពគបភមដែលចលរម ដែលគនោះជាែគណើ រការមយដែលរមមានទាងការរគពោោះគោបលនងការចរចាជាគពចើនគលើកគពចើនសគៅចគនោះរឆ ២០១១ ែលឆ ២០១៣។

វធសសេត FPIC គរញគលញពតរ វបានអនវតតគៅកងភមទាង ២០ ដែលគពបើពបាេតបនកាតទកេពមាប REDD+ ជាគទៀងទាត គោយមនគត អរថាគតើភម ទា ងគនោះជាភមនជាតគែើមភាគតចដែលបានចោះបញជ ឬអត (េហគមនរង ១២ េហគមន េហគមនគេទាៀង ១េហគមន) ភមចពមរោះ ឬភមមនដមននជាតគែើមភាគតច។ គៅតបនគនោះ គគគ�ើញមានការហរចលោាងគហក នវពបជានដខមរចណាកសេរកមករតបន ខាងគពកាមដែលដេវងរកែធនងឱកាេការងរ។ FPIC រមមានការងរជា ៣ ហាន គៅកងភមនមយ ដៗែលពតរវចោះគៅទេសនកចចោចគោយដ�កៗរោ ៖

េកានរលននការគពបើពបាេធនធានដែលអាចបាោះពាលែលរបរចញច មវតរបេេហគមននជាតគែើមភាគតចនងេហគមនែនទគទៀតដែលរេរងដផអកគលើនពរគ�ើ។

គោលការណដណនេមពគចតតេរអភបាលកចចេទធកានកាបែធពបកបគោយការទទលខេពតរវ (VGGT) របេ អងគាការគេៀងនងកេកមមេហពបជាជាតដែលជាបទោឋា នអនតរជាតែេខានមយផលអនសេនថាគៅទណាដែលគគពមាងមយអាចនងបាោះពាលែលធនធានដែលេហគមននជាតគែើមភាគតចមានេទធគៅគលើធនធានទាងគនោះ គគ«គរដតដផអកគៅគលើកចចរគពោោះគោបលដែលមានពបេទធភារនងមានអតថនយជាមយនងនជាតគែើមភាគតចតាមរយៈសថ បនតណាងផទា លខនរបេ រកគគគែើមទទលបានការយលពរមជាមន គោយគេរ នងបនទា បរបានទទលរតមានពគបព រងគពជាយរបេរកគគ។

អនេញញា េរវសសេតចពមរោះ (ឆ ២០១៧) គជាលខតតបករណមយគផសងគទៀតដែលរញការអនវតត FPIC នងពតរវបានចោះហតថគលខានងផលេចាច បនគោយពបគទេកមជា។

ពកេងបរសថ ន (MoE) ករងេថតកងែគណើ រការបញច ប ជាសថ ររនវពកមបរសថ ន នងធនធានធមមជាត មរបេពបគទេកមជា។ ពកមគនោះនងោកបញច លនវបទបញញាតតេរការវាយតនមផលបាោះពាលបរសថ ន (EIA) ការកណតនងដបងដចកតបននន តបនការពារធមមជាត( P A ) នងការគរៀបចការពគបពគងរមោដែល

ទាងបដផកគនោះមាននោយគោងអរែគណើ រការ FPIC នង ែគណើ រការរគពោោះគោបល។ កនងមករទានមានគោលការណ ដណនថាកជាតឬថាកគពកាមជាតេតរ FPIC េពមាបពបគទេកមជាគៅគ�ើយគទ។ បាដនត េកមមភារកសងេមតថភារេខានៗ ពតរវបានគធវើគ�ើងគែើមកសងការយលែងរបេេងគាមេវលគៅ ថាកជាតនងគៅថាកតបនអរេទធ FPIC ជារគេេេកមមភារដែលអនវតតគោយអងគាការ Oxfam Australia។ មគគាគទទាេកេរ FPIC ដែលផលតគោយអងគាការ Oxfam កាលរឆ ២០១០ ពតរវ បានបកដពបជាភាសដខមររចជាគសេចគហើយ។ គៅកងបរបទននការរគពោោះគោបលនងការតាមោន REDD+ សថ បនរោឋា ភបាលនងអងគាការគពរៅរោឋា ភបាលែចជា WCS ឬ CLEC េទធដតទទលបានេមតថភារនងចគណោះែងេខានៗអរ FPIC។

ករណេកសាចននបនទាកទងនងការអនវតតបទដឋា ន FPIC

១) រដពមាង REDD+ ដៅដែនពមកេតនពរដកវេមាដែលអនវតតដដយ WCS

DISCUSSION NOTE 3

ដមដរៀនររដពមាង REDD+ ដៅដែនពមកេតនពរដកវេមា

ហានទ១ ការគលើកកមេការយលែងរបេពបជានមលោឋា ន ការរភាកសាអរផលបាោះពាលជាេកានរលរបេគគពមាងការ រគពោោះគោបលអរការគរៀបចដផនការគគពមាង។ ន ងៃទ១ - ការគលើកកមេការយលែង ការវាយតនមផលបាោះពាលជាមយគមភម/គណៈកមាម ធការភម។ នងៃទ២ - កចចរភាកសាគរញអងគាជាមយេមាកេហគមនពគបរប។ ហានទ២ កចចរភាកសាអរការយលពរម នងការគធវើបទបងហា ញអរកចចពរមគពរៀងេហគមនដែលបានគេើគ�ើង កងគនោះរម បញច លទាងការដណនដផកចបាបឯករា យដែលផលគោយអងគាការគពរៅរោឋា ភបាលកងសេរកគ ម ោះអងកការ CLECហានទ៣ ការរនតយេគពមចនងការចោះហតថគលខាគលើកចចពរមគពរៀងរវាងរែឋាបាលនពរគ�ើនងភមដែលពាករនធ។ េទធកានកាបែធពតរវបានបញជ កបភនែលេហគមន IP ជាគពចើនកងទពមងជាបណណកមមេទធែរម។ កងអ�ងឆ២០១២ អកភមមយចននបានទទលកមមេទធែឯកនដែលគចញឱយតាមសរាចរដណនគលខ ០១ គោយដផកខោះននែទាងគនោះមានទតាងេថតគៅកងតបន នពរការពារ។

វធសសេត FPIC គៅកងដែន ពមកេតវនពរដកវេមាបាននគៅែលការចោះហតថគលខាគលើដបបបទយលពរមគៅកពមតភមគហើយចងគពកាយបងអេបាននែលការេគពមចបាននវ «ការយលពរមអនវតតកមមវធ REDD» គៅកពមតពគរសរតាមរយៈដបបបទតាមរយៈដបបបទយលពរមដែលផតតគមនែកាលរចងឆ ២០០២។ កចចពរមគពរៀងថាកភមពតរវបានចោះហតថគលខាគោយគមភម គម� នងពបធានគណៈកមាម ធការេហគមន គៅឯរធចោះហតថគលខា FPIC ផវការមយជាមយរែឋាបាលនពរគ�ើកាលរដខមករា ឆ២០១៣។ តបននពរការពារ េមា បានទទលការទទលសគា លជារគេេគោយសរការយកចតតទកោករបេខនចគពាោះការអនវតត FPIC គៅកង ពគបភមទាងអេដែលពាករនធ។ តបនគនោះផតលជាគរមនែបងគគបងអេននការអនវតត FPIC គៅកងពបគទេកមជាដែលអនគលាមគៅតាមគោលការណដណនអនតរជាត។ េមាា គជាគគពមាង REDD+ េហគមនមនែបងគគគៅកងតបនអាេដែលបានទទលការផតលេរលភាររមោ នងការបញជ កគោយសថ បនបទោឋា នបញជ កកាបន (VCS) នងបទោឋា នអាកាេធាតេហគមនវចពមរោះ (CCB) (េរលភារមាេ) គៅឆ២០១៥។ គៅកងឆ២០១៦ តបននពរការពារ េមា ពតរវបានដពបកាយគៅជាដែន ពមក េតវនពរ ដកវេមា នងបានគផទាររដែនេមតថកចចរបេរែឋាបាលនពរគ�ើមកេថតគពកាមការពគបពគងរបេពកេងបរសថ ន (MoE)។

គៅឆ ២០១២ គៅគរលដែល FPIC ពតរវបានអនវតតគៅកងភមទាង ២០ គរលគនោះមនទានមានពបរនធដបងដចកផលពបគោនគៅគ�ើយគទ។ គពកាយមករារោឋា ភបាលកមជាកបានយលពរមថា េហគមនដែលចលរមនងទទលបានោាងគហាចណាេ ៥០% ននចណលេទធ បនទា បរទទាតរាលការចណាយេរវពគបរចរាល។ ជាចងគពកាយ ការដបងដចកផលពបគោនពតរវបាន េគពមច េពមាបឆ ២០១៧-២០១៨ គោយពគបែណត បការចណាយគលើតពមរវការអភវឌឍនរបេេហគមន ការដបងដចកមលនធ នងការពគបពគងេពមាបការដបងដចកផលពបគោនរកមមវធ REDD+។ ភមចនន ២០ នងទទលបានពបាកចននពបដហល ១១.៧០០ែលារអាគមរកកងមយភមជាពបាកគបើកគលើកទមយគៅឆ ២០១៩ (គបើកឱយទាងអេដតមតង)។

គគពមាងែដែលគនោះកអនវតតផងដែរ នវយនតការសរទកខដែលអនញញា តឱយគគអាចោកពាកយបណងគោយផទា លគៅកានពករមអនវតតគគពមាងពរមទាងគលខទរេរទាទនកទនងរគេេ /ពបអបោកពាកយបណង គែើមគធវើការរនតយ វាយតនម នងគោោះសសយ។ បដនថមគលើគនោះពករមពបកសា�ដែលមានសសបដែលមានេមតថកចចគលើគគពមាងពតរវបានកណតឱយគែើរតនទជាភាគទបកងការទទលពាកយបណត ងរពបជារលរែឋាគៅកង �របេខន នងដណនពបជារលរែឋាឱយគៅរកអាជាញា ធរេមសេប ឬគោោះសសយទាងគនោះគោយផទា លគោយជាគរឿយៗតាមរយៈការេពមរោះ េពមរលរវាងភាគដែលរងផលបាោះពាល។

• ការអនវតត FPIC បានផតលជាគរនមខននតមាភារនងភារ ពតមពតរវដែលកអាចអនវតតផងដែរចគពាោះគគពមាងែនទគទៀត នងកងវេយនពរគ�ើ កេកមម នងដរ ាគោយទាងវេយឯក ននងទាងតអងគារែឋា។ ែគណើ រការជាគពចើនដែលគពបើពបាេគៅតបន េមា អាចយកគៅចមងេពមាបការអនវតតគៅ កដនងគផសងគទៀតបាន។

• អវដែលេខាន គពតរវកតេមាគា លថាេហគមនចោះហតថ

គលខាគលើ កចចពរមគពរៀងកគពពាោះដតរកគគររងបានផល ពបគោន វ ជមានេពមាបវភាររេគៅរគគពមាង REDD+ នងគោយសររកគគទកចតតអងកការ WCS ជានែគ យរអដងវង នងការេគពមចចតតរបេគមែកនេហគមន។ គទាោះបោាងគនោះកត គគអាចចាតទកថាជាគជាគយបានគហើយគៅគរលគគទទលបានការយលពរមគរញគលញ េពមាប គគពមាងគនោះរេណាកពគបភមទាងអេ។

4 DISCUSSION NOTE

2Yeang Donal, et al. (2018) Editorial - REDD+ in Cambodia how local communities can benefit from forest conservation. Cambodian Journal of Natural History 2018 (2) 53 - 55.

ការកណតដបងដចកតបនគៅកងដែន ពមកេតវនពរ គដលនពរហមគទរ (KPWS) គជាគគពមាងមយគផសងគទៀតដែលអនវតតគោយ WCS គោយ េហការជាមយពកេងបរសថ ននងអាជាញា ធរដែនែ។ កងអ�ងឆ២០១៧/១៨ េកមមភារកណតការដបងដចកតបនគៅកងតបនការពារធមមជាតគនោះពតរវបានោពទមលនធមយដផកគោយ MRLG។ ការកណតដបងដចកតបន KPWS គដផអកគលើបទបញញាតតននចបាបេរតបនការពារធមមជាត (ឆ២០០៨) មាពតា ១១ ដែលកណតរភារខេោននតបនទាងបនគៅកងតបនការពារធមម ជាតនមយៗ ៖ តបនេល តបនអភរកស តបនគពបើពបាេគោយចរភារ នងតបនេហគមន។ ការងរដែលអនវតតគៅកង KPWS បានយផលធាតចលេពមាប «គោលការណដណន េរការកណតដបងដចកតបនេពមាបតបនការពារធមមជាតគៅកងពបគទេកមជា» ដែលពតរវបានអនមតគោយពកេងបរសថ ននឆ ២០១៨។

េកមមភារកណតការដបងដចកតបនគៅកង KPWS បានចាបគផើមគ�ើងជាមយនងការគលើកកមេការយលែងអរចបាប PA គោយ គផតេខានគលើតបននងកចចពរមគពរៀងជាមយេហគមនដែលចាបអារមមណចលរមគៅកងការកណតដបងដចកតបនគហើយបនទា បមកគការកណតអតតេញញា ណននការគពបើពបាេនងេទធកានកាបែកេកមមបចចបន នងការកណតតបនេហគមន។ ការគពបើពបាេែ នងការកានកាបែធ ពតរវ បានរកគ�ើញថាជាបញហា េខានដែលេហគមនចងគោោះសសយ។ KPWS រមមានភមចនន ២៨ នងអនភមចនន ៨។ ចាបរដខតលា ឆ ២០០៦ មកការកណតតបនបគផសងគទៀតកបានគធវើគ�ើងតាមគពកាយជាបនតបនទា ប។ គែើម ធាននវភារមាច េការគរញគលញគៅគលើែគណើ រ ការគនោះគៅកពមតមលោឋា ន ពករមការងរថាកគខតតពតរវបានបគងកើតគ�ើងគែើមេពមបេពមរលនងអនមតេកមមភារដបងដចក តបន។ WCS បានផលការបណោះបណាល FPIC ែលេមាកពករមការងរថាកគខតតេ រគោលការណនន FPIC។ គទាោះជាោាងគនោះក វធសសេតដែលគគគព ើេគរ ើេគៅកងការដបងដចកតបននងគធវើដផនទគការរគពោោះគោបលពគបព រងគពជាយ បាដនតមនដមនជាការអនវតតគរញគលញេរ FPIC ដែរ។ ែគណើ រការគនោះបានចាបគផើមជាមយនងពរតតការណ រគពោោះគោបល គៅកពមត �គៅកងពគបទាង១១�ដែលពាករនធ។ បនទា បមកគទៀតគពរតតការណរគពោោះគោបលភមគៅកងភមេរប ២៩ ភម ដែលជាការរគពោោះគោបលដផអកគៅគលើដផនទពពាងដែលបងហា ញតបនទាង ៤ ដែលបានគេើគ�ើងេពមាបដផកពាករនធ ននតបនការពារធមមជាត។ កចចពប តាមភមមានពបជានរ ២០ គៅ ៥០ នកបានចលរមគោយកងគនោះកមានតណាងសេតជាគពចើនផងដែរ។ កចចរភាកសាគផតគៅគលើេទធែធជាពបនរណនងទមាបននការគពបើពបាេធនធាន។ េពមាបពគបភមទាងអេ ដផនទររខេោពតរវបានគរៀបចគ�ើងគៅកងែណាកកាល ឬកចចរគពោោះគោបលររគផសងោ៖ ក) ដផនទគពបើពបាេែកេកមម (ចោះហតថគលខាគោយ

២) ការកណតដបងដចកតបនដៅកងដែនពមកេតនពររដលនពរហមដទរ (KPWS)

• ជាេខាន គគពតរវធាននវេទធពបនរណរបេ IP នងេហ គមនមលោឋា នកងការគពបើពបាេនពរគ�ើ នងែកេកមម ដែលមានសសប។

• ការអនវតត FPIC គរញគលញគៅតាមភមោចសេោល អាចជាែគណើ រការមយដែលេគរលគវលាដវងនងអេការ ចណាយគពចើន។ ែគណើ រការដបបគនោះបានចណាយគរល អេត ២ ឆ គៅកងភមទាង ២០ នងពាករនធនងវការ មលនធមាច េនយែគពចើនគរេម។ បាដនតការចណាយគនោះ អាចនងទទាតេងវងវញបានខោះតាមរយៈផលពបគោននគរលអនគតរគគពមាង REDD+។

• អកភមពបទោះការលបាកមយចននកងការរយាោមបគងកើតឱយ មាន គពមើេជាេមហភារដែលមានេមធម។ ជាធមមតា េហគមនគៅកងពបគទេកមជាមនមានតណាងគោយការ គបាោះគឆត។ គហើយរែឋាបាលភមដែលមានសសបមនដមន េទធដតអគណាយផលចគពាោះការគធវើគេចកតេគពមចចតតរម គ�ើយ។ពបការគនោះជាគោលគនត មមយេពមាបេហគមន គពចើនផងដែរ។

• កងវោះននសថ បនតណាងមលោឋា នដែលមានការទទលសគា ល រងមាគោយផវចបាបដែលអាចចោះហតថគលខាគលើកចចពរមគពរៀង ផវចបាបកងនមអកភម។ ជាលទធផលមានកចចពរមគពរៀង រពបគភទដែលពតរវបានចោះហតថគលខា គមយកចចពរមគពរៀង េហគមនដែលចោះហតថគលខាគោយគមភម នង� នង

មយ កចចពរមគពរៀងពគរសរដែលចោះហតថគលខាគោយពគរសរ នមយៗ។

• ការគរាមកដហងធៗចគពាោះគគពមាង REDD+ គចញរ េម ទាន កេឧេសាហកមមេកមមភាររករកដរ ាការទននទា នយកែរេណាកនចណាកសេរក ការអភវឌឍគហោឋា រចនេមនធ នងការកាបគ�ើគោយោម នការទបសក ត។ បញហា ទាងអេ គនោះេទធដតហេរ េមតថភារពគបពគងរបេេហគមន។ “េហគមនគៅតបន េមា បានតអញដតអរថារតមានអរការ កាបនពរគ�ើខេចបាប ដែលរកគគបានរាយការណគៅ អាជាញា ធរពាករនធរពតរវបានគោោះសសយឱយបានគរជាទគោររ គរញចតតគ�ើយ”។

• FPIC ចាបាចពតរវបនតរហតែលចងបញច បននវែតគគពមាងជា មយ នងតនទរងមារបេេហគមនមលោឋា នគៅកងការតាមោន នងវាយតនមផលបាោះពាលបរសថ ន។

• បចចបនកមជាមានគគពមាង REDD+ េរបចនន ៦ ដែលករង អនវតត ឬករងេថតកងែណាកកាលអភវឌឍន។ កងគនោះមានររ គគពមាងករងនតែលការទទលបាន ពបាកកនពមរឥណទាន កាបនដែលជាលទធផលននគគពមាង។ គោយអនគលាមតាមបទបញញាតតនងបទោឋា នអនតរជាតដែលមានសសប FPIC ពតរវដតោក បញជ លគៅកងគគពមាងទាងគនោះទាងអេ។

DISCUSSION NOTE 5

គោយអភបាលសេរក គម� នងគមភម រហតែលឆ២០១៥) នង ខ) ដផនទរគពោោះគោបលថាកភមេរការដបងដចកតបន (ចោះហតថគលខាគោយគមភម នងគម� រហតែលឆ២០១៨)។ បនទា បរកចចពបរនយលបដនថម ដផនទពតរវបានោកបងហា ញជាសធារណៈេពមាប រយៈគរល២េបាហេពមាបដផនទនមយៗ។ បនទា បមក អកភមពតរវបាននែណងតាមរយៈគណៈកមាម ធការតបនការពារេហគមនដែលមានសសប ពគរបគពងៀន ពរមទាងគម� នងគមភម។ ផទា ងរតមានអរការដបងដចកតបនទគៅពតរវបានគពបើពបាេេពមាប ផលជារតមានបដនថម។ ផទា ងរតមានននការដបងដចកតបនកផលនវរតមានអរយនតការសរទកខផងដែរ។

ជាចងគពកាយបងអេ ការយលពរមរបេអកភមពតរវបានដេងគ�ើងតាមរយៈការចោះហតថគលខារបេគមភមគៅគលើគេចកពពាងដផនទកណត នងដបងដចកតបន។ បនទា បមកគទៀត ដផនទកពតរវបានចោះហតថគលខាគោយគម� អភបាលសេរក នងគៅចងគពកាយគគបងអេគហតថគលខារបេ គលាកអភបាលគខតតរង បនទា បរមានការយលពរមតាមរយៈេមាកននពករមការងរថាកគខតត។

កងអ�ងគរលរគែើមរហតែលចបននែគណើ រការគនោះ ការដកដពបខោះ គៅគលើពរពបទលននតបនទាងបនពតរវបានោកបងហា ញនគៅអកភមគ�ើយ គហើយមានការដកេពមរលបនតចបនតចបាគណាណ ោះដែលពតរវបានរចារណានងអនមតគៅកងអ�ងគរលរនតយេគពមចចងគពកាយ គៅគលើតបន គធវើគ�ើងគោយពករមការងរថាកគខតត (េកាខ សលាថាកគខតត) ជារគេេ ពាករនធនងតបនបដនថមដែលបពមរងទកេពមាបេមទានែេងគាមកចចគៅឱយមននតគោធានងគោធនចលនវតតន។ ឥ�វគនោះ ដផនការដបងដចកតបនេថតគៅកងហានចងគពកាយបងអេ ននការគធវើបញច បជាសថ ររ។

ដមដរៀនរការកណតដបងដចកតបនដៅកងដែនពមកេតនពររដលនពរហមដទរ (KPWS)

• គោលការណ FPIC មនបានអនវតតគរញគលញគនោះគទគៅ កងករណននការកណតដបងដចកតបន KPWS។ ពរតតការណ រគពោោះគោបលភមពតរវបានគធវើគ�ើងគោយគផត តេខានគៅ គលើការកណតពរពបទលតបនេហគមនបាដនតការដបងដចក តបនេខាន នៗនតបនបគផសងគទៀត ពតរវបានកណតជាមន គហើយគៅទបផត អកភមពតរវបានគេើឱយផតលការយលពរម គៅគលើតបនទាងបនដតមតង។ មានអតាថ ធបបាយ ឬគោបល តចតចបាគណាណ ោះដែលបានទទលរអកភមដែលចលរម។ការ ោកបញជ លទេសនៈ របេអកភមចគពាោះការដបងដចកតបន ការពារគរពតរវបានអនវតត ហានបដនថមគទៀតនគរលអនគត។

• តបនដែលបានគលើកជាេគណើ គដផអកគលើការគេដផនទដែល គធវើគ�ើងគោយមានការដណនរបគគាលកបគចចកគទេគហើយ បនទា បរថាក�បានរនតយគមើលតបនដែលបានគេើគ�ើងកចច ពបថាកភមពតរវបានគធវើគ�ើងគៅតាមភមេខានៗ។

• ពរពបទលេគពមចចងគពកាយ ននតបនននរឆោះបញវ ង ែគណើ រការគធវើេគពមចចតតគៅភមរតពបាកែគនោះគទ។ វាគៅ

ដតជាបញហា គចាទែដែលថាគតើហតថគលខាេគពមចរបេគមភម តណាងឱយការយលពរមជាមន គោយគេរ នងបនទា បរបាន ទទលរតមានពគបព រងគពជាយកងកពមតណា គៅគលើការ កណតដបងដចកតបនបានគេើគ�ើង។

• ភារពប�មេខានៗគនចណលសេរក មដែលមនពតរវបាន រាបបញជ លគៅកងភមដែលមានសសប បាដនតរកគគបគងកើត តបនលគៅោឋា នមៗ គោយខនឯង។ ែចគចោះគហើយន ចណល សេរកទាងគនោះមនបានែងអរការកណតដបងដចក តបន PA គ�ើយ។ កគណើ នពបជាន ៣០% ពតរវបានេគងកត គកើតមានចាបតាងរឆ ២០១២ មកគមាោះគោយសរន ចណលសេរក មេពមរកចលមកកានតបនគនោះ។

DISCUSSION NOTE

អោរ េ ដែលគគសគា លជាទគៅថា បកបឌញ គជាអោរផទាោះដលវងដែលមានទហ ២២.៤៩២ ដមាពតកាគរ ា ដែលមានផទាោះដលវងចនន ៤៦២ដលវង មានពបជានរេគៅចនន ២.៤៨៣នក គេមើនង ៥៣២ពគរសរ។ េហគមនគនោះរមមានរលរែឋាដខមរ ដខមរកមជាគពកាម នជាតចាម នងនជាតគវៀតណាម។ រកគគភាគគពចើនបគពមើការងរជាមននតរាការ។ អោរ េ មានទតាងេថតគៅ កងេងក ត ទគនបាសក ខណឌ ចការមន រាធានភគរញ។

អោរ េ» គនោះបានចាបគផើមសងេងគ�ើងគៅឆ១៩៦១ ជា គពមើេលគៅោឋា នធរនេពមាប ពករមពគរសរដែលមានវភារទាបនងមធយម។ គហើយកាលននដខមរពកហម អោរគនោះពតរវបានទកគចាលបនទា បរពបជានទពករងពតរវបាន គមៀេគចញររាធានភគរញគៅឆ១៩៧៥។ អោរ េ ចាបគផើមមានពបជានចលរេគៅវញចាបតាងរឆ ១៩៧៩ នងកងអ�ងទេវតសរ ១៩៨០។ កងអ�ង ទេវតសរ ១៩៩០ ការបមាេទមករេគៅទពករងបាននឱយមានកគណើ នោាងគហកននតពមរវការេពមាបលគៅោឋា នសកគៅនងភារ ងយសេរលកងការទទលគេវា សធារណៈ។ អោរ េ គជាកដនងសកគៅែគរញនយមគោយសរដតវាមានទតាងេថតគៅត សលាគរៀន មនទារគរទយ នងផសារនន។ កងអ�ងទេវតសរឆ២០០០ ទហពគរសរមធយមបានរកកានដតធ គហើយផទាោះដលវងជាគពចើនពតរវ បានដកនចនងរពងកគ�ើងវញ។

ការចោះបញជ ែធជាលកខណៈពបរនធ (SLR) មនបានអនវតតចគពាោះអោរ េ គទ។ ែគចោះការកណតអរការកានកាប សេបចបាបគៅគលើែ នងអោរគនោះគៅដតមនមានភារចបាេលាេ។ជាងគនោះគៅគទៀតរមានពគរសរណាមយទទលបានបណណកមមេទធែធសេបចបាបដែលផលឱយតាមរយៈការគចញបណណកមមេទធែធោចគោយដ�កគ�ើយ។ បាដនតអករេគៅតបនគនោះមានអតតេញញា ណបណណ គេៀវគៅសកគៅ គេៀវគៅពគរសរ នងេបពតកគណើ ត គែើមបញជ កអាេយោឋា ននងរយៈគរលកានកាបនងសកគៅកងអោរគនោះរបេរកគគ។ រកគគកមាននវបងក ននែទញលកដែលគចញគោយេងក តគៅគរលដែលផទាោះដលវងននពតរវបានគផទាររមាច េកមមេទធមាកគៅមាកគទៀត។

គៅចគនោះឆ២០១៤ នងឆ២០១៦ រែឋាបាលមលោឋា ននងសថ បនរោឋា ភបាលថាកកណាល កានដតមានការពររយបារមភខាងគ�ើងៗ។ គៅដខកកកោ ឆ ២០១៥ គោយសរបារមភអរសថ នភារេណងតអោរ មនទារគរៀបចដែនែ នគរបនយកមម នងេណងខណឌ ចការមន បានដងថា អោរគនោះចាេពទរឌគពទាមខាង មានពបជានគៅគពចើនហេពបមាណ នងថាមានការេលដកលមអគោយខេចបាបគៅគលើអោរគនោះ នងមនមានការដទាពតមពតរវ។ អាជាញា ធរបានគរៀបចគវទកាសធារណៈគែើមគោោះសសយបញហា គនោះ ដែលគៅកងគវទកាគនោះ អករេគៅទគនោះពតរវបានផលការធានអោះអាងថានងមនមានការបគណញគចញគោយបងខគ�ើយ។ គទាោះជាោាងគនោះក គៅឆ២០១៦ អោរ េ ពតរវបានកណតថាមានេភារពទរឌគពទាមនងមនេកេមេពមាបការរេគៅគ�ើយ។ រោឋា ភបាលបានគពោងវាយកគមទាច អោរគនោះគចាលគៅឆ២០១៧។

គៅចងឆ២០១៦ ពកេងគរៀបចដែនែ នគរបនយកមម នងេណង (MLMUPC) បានពបកាេថា ពករមហនបានមយ គ ម ោះ Arakawa ពតរវបានផលកចចេនយាសងេងអោរ ២១ជាន គៅគលើទតាងអោរ េ គនោះ កងតនមទកពបាកេរប ៧០-៨០លានែលារអាគមរក។ កងចគណាម ២១ ជានដែលបានគេើគ�ើងគនោះមាន៨ជាននងពតរវបពមរងទកេពមាបពគរសរចនន ៥៣២ ពគរសរដែលបានរេគៅគលើអោរ េ គនោះរមនមក។ ការសកគៅបគណាោះអាេនេពមាបពបជានកងគរលននការសងេងពតរវបានគតគរទកជាមន។

កចចពបរគពោោះគោបលជាគពចើនគលើកគពចើនសបានគរៀបចគ�ើងរវាងអករេគៅគលើអោរ េ ពកេងគរៀបចដែនែ នគរបនយកមម នង េណង នង ពករមហន Arakawa។ កចចរគពោោះគោបលែបងៗបានគរៀបចគ�ើងគៅនងកដនង។ រមានអងគាការគពរៅរោឋា ភបាលណាចល រមពាករនធគោយផទា លគៅកងកចចរគពោោះគោបលឬការចរចាគនោះគ�ើយ។ គទាោះជាោាងណាគនោះក េហគមនកមានទនកទនងជាមយ នងអងគាការគពរៅរោឋា ភបាលខោះដែលបានផលការោពទេពមាបការេលនងការដទាអោរគនោះ ពរមទាងការការពារេទធរបេរកគគផងដែរ។ ពករមការងរេទធមនេស (HRTF) បានផលការោពទែលេហគមនគែើមរភាកសាអរេទធរបេរកគគគរៀបចបគងកើតយទធសសេត នន នងគធវើការវាយតនមគៅគលើលទធផលដែលអាចគកើតមានគ�ើង។ ទនទាមនងគនោះ HRTF កបានយកចតតទកោកសបក កងវលនងមតពត�បរបេអករេគៅេហគមនអោរ េ គនោះផងដែរ។

៣) «អគារ េ» ៖ ការអភវឌឍអលចនពទរយទពករងដ�ើងវញដៅរាធានភដរញ

White building in Phnom Penh. Photo credit: Nicole Shin

DISCUSSION NOTE 7

អកភមពតរវបានផល គពមើេមយកងចគណាម គពមើេររគ៖ កញច បេណងជាលយ ឬផទាោះដលវងគៅគលើអោរេង ម។ អករេគៅទគនោះ ៩០%បានគព ើេគរ ើេយកេណងជាលយ។ គេចកេគពមចចតតគនោះ រតពបាកែណាេគទទលរងឥទធរលរបទរគសធនអាពកក នគរលកនងមកជារគេេបទរគសធនរបេពបជានដែលរេគៅតបនបរកឡា។ការចរចាចងគពកាយអរគេចកលមអតននការគរៀបចេណងពតរវបានគធវើគ�ើងគៅទេការពកេងគរៀបចដែនែ នគរបនយកមម នងេណង គពកាមការែកនពបគោយផទា លរេណាក ឯកឧតតមគទេរែឋាមននត ជា េផរាា។ គគែងរតមានតចតចបាគណាណ ោះអរលកខណៈននការតណាងឱយពបជានគៅកងកចចពបទាងគនោះអរេគណើ រនងការទាមទាររបេរកគគ ឬអរបរោកាេននកចចពបទាងគនោះ។ រមានពបជានណាមយមានេទធ បពបគោយផទា លជាមយពករមហនវនគោគគ�ើយ។

បាដនតគទាោះោាងណា គៅចងបញច បគៅ គពាលគគៅពាកកណាលឆ២០១៧ ជាង៩៥% ននពគរសរពាករនធបានពរមគពរៀងទទលយក កញច បេណងនងចាកគចញរអោរគនោះ។ រកគគបានយលពរមលកផទាោះដលវងចាេពទរឌគពទាមរបេរកគគកងតនម ១.៤០០ែលារ កង មយដមាពតកាគរ ា គបើគទាោះបជាមានអកខោះោេគតឿនថាតនមគនោះអាចគ�ើងខេគៅែល ២.០០០ែលារ កងមយដមាពតកាគរ ា កគបើគោង តាមអពតាតនមទផសារ។កចចេមាភ េនជាមយអតតអករេគៅគលើអោរ េ បានបងហា ញថា ភាគគពចើនននអតតពបជានរេគៅគលើអោរ េ បានដងអណរគណចគពាោះ កចចពបងដពបងរគពោោះគោបលកងការដេវងរកែគណាោះសសយពតមពតរវេពមាបអករេគៅគលើអោរ េ ពគបរបជាមយនងការផលេណងដែលអាចទទលយកបានគោយេមពគចតតនងគោយោម នការបងខតបងខ។ ែគណើ រការននការផលេណងគៅកងការអភវឌឍគ�ើងវញនវអោរ េ គនោះមានភាររលនជាងគគពមាងគផសង គៗទៀត។

មៗ គនោះ MLMUPC បានគចញផសាយគេៀវគៅមយដែលលមអតអរែគណើ រការននការអភវឌឍគៅគលើទតាងអោរ េ គៅរាធានភគរញ គៅមនការវាយកគមទាចគចាលេណងអោរជានមតតរបគនោះគៅឆ២០១៧ គោយផលជាគរមយេពមាបគគពមាងអភវឌឍនគ�ើងវញ គបើ គោងតាមពបសេន របេរែឋាមននត MLMUPC។គបើគទាោះបជាករណននអោរ េ គនោះមនឆោះបញច ងនវអភពកម FPIC មយដែលគរញគលញកវារតជាផលនវគមគរៀនពាករនធមយចននេរការរគពោោះគោបលជាមយពបជានដែលរងបាោះពាលគោយសរគគពមាង។

• គៅកងវសលភារននការអភវឌឍទពករងគ�ើងវញគៅពបគទេ កមជាដែលបានបងហា ញឱយគ�ើញនវគរជាគពចើន ននការ បគណត ញគចញ គោយបងខកាលរគរលកនងមកនងដែល ជានចចកាលបនសលទកនវ គមាោះរាានរ ា។ ករណអោរ េ ជា ករណគលចគធាមយដែលគគបានរកគ�ើញែគណាោះសសយ ពបកបគោយេនតវធ នងជាទគរញចតតេពមាបអតតអក រេគលើអោរ េ។ េណងដែលបានផតលមនបានគឆើយ តាមគៅនងកពមតទផសារគទ បាដនតជាទគៅពតរវចាតទកថាអាច ទទលយកបាន។

• ការចរចាគោយផទា លរវាងរលរែឋា នងរែឋាមននត MLMUP នង បគគាលករបេគលាកគោយោម នវតតមានននអកេគងកតការណ ណាមាកមនដមនជាការធាននវេមធមនងេមភារគនោះគទ។ មាយាងវញគទៀត ការចរចាទាងគនោះបានផតលជាគវទការ មយេពមាបរចនេមនធគធវើការពបកបគោយពបេទធភារនង ការគធវើគេចកតេគពមចចតតបានឆបរហេ។ការដែលរលរែឋា ពតរវបានផតលែណងអាចគព ើេគរ ើេ គពមើេនន នងពតរវ បានយកចតតទកោកសត បកងវលរបេរកគគបានផតលជា

ធាតេខានៗ េពមាបែគណើ ររគពោោះគោបលមយដែលមានភាររងមា។

• ពករមហនបាន Arakawa បានបងហា ញនវការគោររកពមត ខេចគពាោះអតតអករេគៅគលើអោរ េ នងមានបទោឋា ន ទនលខេពតរវេងគាម (CSR) រងមាគៅកងែគណើ រការននការ រគពោោះគោបល។ គៅពបគទេបាន ពករមហន Arakawa េថតគពកាមការតាមោនោាងតែតរេណាកអងកការេទធ មនេសរបេបាន។

• ការងរកាលរគរលមៗ កនងមករបេ MLMUPC គៅកង ការចងពកងឯកសរ អរករណគនោះផតលនវកតេងមថា ករណ គនោះអាចកាយជាករណគរ ននការបគងកើតការចលរម នងការរគពោោះគោបលជាមយរលរែឋាគៅកងតបនអភវឌឍនទពករងគ�ើងវញ នងជាហានែបងគឆោះគៅរកការរចារណ អនវតត FPIC គរញគលញ។

DISCUSSION NOTE8

ដមដរៀនរករណ «អគារ េ»

៤) ការវនដោរដលើវេយកេកមមនងនពរដ�ើ ដដយពករមហន Grandis Timber

ពករមហន Grandis Timber ពគបពគងេមទានែគេែឋាកចច (ELC) គៅគខតតករងេ េពមាបការោគែើមនមាសក។ ទហេរបនន ELC គនោះគ ៧.៨៥៩ហកតា បាដនតកងគនោះមាន ២.២៥៩ហកតា ជាតបនដែលមនអាចគពបើពបាេេពមាបការោចមាក រនមាសកបានគទ។ វាជាតបនដែលទទល ខេពតរវការពារគោយរែឋាបាលនពរគ�ើ (FA) គោយមានការោពទដផកបគចចកគទេរអងគាការអភរកសអនតរជាត (CI) នងអងគាការេមនធេតវនពរ (Wildlife Alliance) ។

ភាគគពចើនគលើេលបនន ELCs គៅកមជាមនដែលគធវើ EIA គទ។ គៅកងករណពករមហន Grandis Timber ពករមហនបានអនវតតែគណើ រ ការ EIA ែលគៅររឯគណាោះ។ EIA ទមយកណតអរភារចាបាចកងការផលការការពារជារគេេែលដផកខោះននតបន គហើយដផកទាងគនោះបានកាយ ជាតបនអភរកសបចចបន។ EIA ទររនងដែលមានលកខណៈគរញគលញដែលបានគធវើគ�ើងកងអ�ងឆ២០០៩/២០១០ បានអនវតតគៅតាមពគបហានែចដែលបានកណតគោយចបាបកមជា។ បាដនតរយៈគរល៣០ន ងៃេពមាបការបទបងហា ញជាសធារណៈគែើមផសរវផសាយជារតមាន មនពតរវបានគគចាតទកថាជាគរលគវលាពគបពោនគ�ើយ។ ការចលរមជាសធារណៈគៅកងែគណើ រការ EIA មានតចតចបាគណាណ ោះ។

គៅគរលចាបគផើមននគគពមាងកងឆ២០០៩ រមានពគរសរអកសេរករេគៅកងតបននពរគរចរល ដែលទកេពមាបជា ELC គនោះគទ។ ពបជានកងមលោឋា នគទើបដតបានចាបគផើមគរ ើមកគបាោះទតាងរេគៅគៅគរលដែលគគចាបគផើមការសងេងផវដតបាគណាណ ោះ។ បចចបន មានអកសេរកែលគៅ ១៨២ ពគរសរ (ជានជាតដខមរទាងអេ) រេគៅកងភមចនន ៣ (មយភមគៅកងសេរកឱរាាល នងររភមគទៀតគៅ សេរកភសេរច) ដែលរកគគទាងគនោះរេគៅជាបដករៗ នងតបន ELC។ ពគរសរជាគពចើនបានទាមទារែជាពបនរណគៅកងតបន ELC គៅគរលដែលការអនវតតគគពមាងបានចាបគផើមគ�ើង។

ពករមហន Grandis Timber បងហា ញខនជាវនគោគនគលចគធាមយដែលមានបទោឋា នទនលខេពតរវេងគាម (CSR) ខេមានគោលបណង តាងរគែើមទគែើមេគពមចបាននវការទទលវញញា បនបពតបញជ កគរញគលញមយរ Forest Stewardship Council (FSC) េពមាប ែណាចមាក ររបេខន នងបានរយាោមគធវើឱយមានតមាភារតាមលទធភារដែលអាចគធវើបានពាករនធនងវនគោគរបេខន។ ចាបតាង រែណាកកាលែបង នៗនការអនវតតគគពមាងពករមហន Grandis Timber បានេការដណននងការោពទរអងគាការដែលមាននញគផសងៗ គៅគលើបញហា ននែចជាការកានកាបែធ (អងគាការ GIZ) នងបញហា ការពារបរសថ ន (អងគាការ CI នង WA) ពរមទាងរកសាការពបាសេយទាកទងោរងមាជាមយពកេង រកាខ ពបមាញ នងគនសទ (MAFF) គៅគលើពគបទែឋាភារននការពគបពគង ELC។

ែចដែលគកើតមានគៅកង ELCs ភាគគពចើនគលើេលបដែរ ករណពករមហន Grandis Timber កមានបញហា ពរពបទលមយចននរវាងែ ឯកន តបនពគងពគងរម នងែរែឋាដែលកាតទកជា ELC។ អនសេនបឋមែេខានមយដែលអកនញបានផលគគធវើោាងណាកាតគខវៀលគចញនវរាលតបនទាងឡាយណាដែលេថតគពកាមការកានកាបរបេពបជានមលោឋា ន។ គៅឆ២០១២ ែធរបេពគរសរទាងអេដែលរេគៅកងតបនដករខាងពតរវបានវាេដវងនងទទលបានសរាចរដណនគលខ ០១ េរបណណកមមេទធែឯកន។ ការងរ វាេដវងគនោះពតរវបានោពទោាងេកមមនងពតរវបានរញគលើកកមេគោយពករមហន។

ចាបតាងរឆ២០១៧ មក ELC គនោះពតរវបានវាេដវងគ�ើងវញ គហើយបណណកមមេទធែរែឋាពតរវបានផលឱយែលតបនគនោះកងនម MAFF។ បណណកមមេទធគនោះពតរវបានពបគលគៅឱយពករមហន Grandis Timber សេបគៅតាមកចចពរមគពរៀង ELC។ គទាោះបមានការបញជ កចបាេលាេអរេទធកានកាបែធតាមរយៈការគធវើបណណកមមេទធ ករណជាគពចើនននការ នពានចលតបនរបេពករមហនពតរវបានេគងកតគ�ើញមានកាលរបានម នឆចងគពកាយគនោះ។ ពបការគនោះ បានបងខឱយពករមហនពតរវចោះកចចពរមគពរៀងោចគោយដ�កគទៀតគៅកងពគប ករណអេទាងគនោះគទាោះបកងរបភារជាការគបាោះបគងគា លពរអចនននតយ (ជាង ២០០ កចចពរមគពរៀង) ឬកចចពរមគពរៀងគផសងគទៀតដែល ទាកទននង ឧទា. ចមាក រ មៗ �ែតធយងគៅកងនពរ នងេកមមភារកាបគ�ើ។ ជាេរប កចចពរមគពរៀងោចគោយដ�កចននជាង ៤០០ ពតរវបានចោះហតថគលខាកនងមក គហើយពករមហនរកសាទកបគគាលក ៣នក គែើមឱយពគបពគងការពបាសេយទាកទងោជាមយ ពបជារលរែឋាគៅកងមលោឋា ន។

9 DISCUSSION NOTE

ដមដរៀនរករណពករមហន Grandis Timber

ដេចកេនដឋា ន

គៅកងពបគទេកមជាមានឧទាហរណលៗអ ជាគពចើនអរការរគពោោះគោបលោែរងមា រវាងតណាងរោឋា ភបាល ពករមហន នងេហគមនពករមហន នងេហគមន មលោឋា ន។ គៅកងករណមយែគណើ រការ FPIC គរញគលញពតរវបានអនវតតពបកបគោយគជាគយ។ បចចបន វាជាការេមសេបនងចាបាចដែលគគពតរវរញនងគលើកកមេការអនវតត FPIC តាមរយៈការកសងបរោកាេគោល នគោបាយលអគៅកងវេយនននងតាមរយៈការបនតដកលមអការអនវតតឥត�ប�រ៕

គែើមេពមរលែលការពបាសេយទាកទងោនងេហពបតបតតការជាមយរែឋាបាលមលោឋា ននងអកភម «គណៈកមាម ធការទទលបនទាក ទនកទនងពាករនធនង ELC របេ Grandis Timber» (គៅមយាាងគទៀតថាជា ពករមការងរអនតរេហគមន) ពតរវបានបគងកើតគ�ើងគោយពបកាេរមរបេពករមពបកសា�ចននររដែលពាករនធ។ ពករមការងរគនោះរមមានេមាេភារទប�រររប ជាេមាកអចនននត តណាងអកភម នងពករមហន (េរប ១១ នក)។ ពករមការងរគនោះបពបោជាគរៀងរាលពតមាេ នងគរៀបចកចចពបបដនថមកងករណមានបញហា ចាបាចគែើមរភាកសាោ។ កងទេសនៈរបេពករមហន ការបគងកើតពករមការងរគនោះមានសរៈេខានណាេកងការទទល បានមតពត�បរេហគមន ពបាសេយទាកទងោ នងរភាកសាបញហា ននដែលពាករនធនងពករមហន ពរមទាងតាមោនការ អនវតតគគពមាងសេមគៅតាមដផនការនងទននយ EIA។ បាដនតគគពតរវ បានទទលសគា លថា ការដខវងគនតោគៅដតមានគៅគ�ើយ គហើយេមាកគៅកងពករមការងរ កចាបគផតើមកសងទនកទនងការងរផងដែរ។

ពករមហនទទលបានេគណើ ជាគពចើនរពបជានគបើគទាោះបជាការអភវឌឍគហោឋា រចនេមនធេងគាមេខានៗបានទទលការោពទមលនធ នងបានអនវតតជាគពចើនរចមកគហើយក (ឧទា. គនកមយដែលមានគេវាពគរគរទយ សលាបឋមេកសា នងម ឈមណឌ លគមើលដ គកមង ពរមទាង ម ឈមណឌ លបណោះបណាល (ដែលភាគគពចើនគពបើពបាេជាកដនងេពមាបពប)។ គោងតាមតណាងរបេពករមហន ការតអញដតអរនងអាកប ករោអវ ជមានចគពាោះគគពមាងគៅដតគកើតមានគៅកងចគណាមពបជានគៅកងមលោឋា ន។ ពគរសរមៗ បាន បនតផេមករេគៅកងតបនគនោះ។

• ករណពករមហន Grandis Timber មនដមនជាគរនន FPIC គទ បាដនតផតលនវឧទាហរណេខានៗេពមាបការពបាសេយ ទាកទងោនងការរគពោោះគោបលទលទលាយនងជានរនតរ ជាមយពបជានរងផលបាោះពាល។ គហើយេពមាបការវាយ តនមគ�ើងវញជាពបចាគៅគលើកចចពរមគពរៀងណាមយដែល បានគកើតគ�ើងជាមយេហគមន។

• ការចលរមនងការរគពោោះគោបលកានដតរងមារបេពបជា នគៅកងអ�ងគរលអនវតត EIA នងមានអតតពបគោន បដនថមគទៀតគហើយអាចនងយគធវើឱយពបគេើរគ�ើងដមគទៀត នវការគោគយលោនងការោពទចគពាោះគគពមាង។

• ការបញជ កចបាេលាេអរេទធកានកាបែធ គៅែណាក ែបងគជាកតាត េខានណាេ េពមាបគជាគយរបេ គគពមាងគជាគយរបេគគពមាង។

• ពករមការងរឬគណៈកមាម ធការ ដែលមានេមាកមករ អជាញា ធរដែនែ តណាងអកភមពាករនធ នងពករមហន គែើម រគពោោះគោបលគលើរាលបញហា ទាងអេ ដែលទាកទននង

ការអនវតតគគពមាងចរចាកចចពរមគពរៀង នងដេវងរកែគណាោះ សសយរម គជាកតាត ែេខានចាបាចគហើយគរចាបគផតើមរ ែណាកកាលរគពោោះគោបលគធវើ EIA គៅ។

• គទាោះបមានកចចពបងដពបងពតរវបានគធវើគ�ើងគែើមបគងកើតគវទកា ជាគទៀតទាតមយេពមាបការរគពោោះគោបលកត កគៅដត មានការ នពានចលជាហរដហរេណាកពបជានគៅ មលោឋា ននងនចណល មមកកងតបន ELC ។ គគពតរវ កណតរកវធបដនថមគទៀត គែើមគោោះសសយបញហា ទាងគនោះ ែចជា កងនយជាការដបងដចកែធគៅែលពបជា ខវោះែឬ ទបសក តការទននទា នចលរេណាកពករមឱកាេនយម។

DISCUSSION NOTE10

គគពមាងអភបាលកចចែធតបនទគនគមគងគា (MRLG) មានគោលបណងគលើកកមេេនតេខននេទធកានកាបែធរបេកេករខាតតចគៅកងតបនទគនគមគងគា តាមរយៈការចលរមចដណកកងការតាកដតង នងការអនវតតគោលនគោបាយែធដែលេមសេប។ គគពមាងគឆើយតបគៅនងអាទភារថាកជាតពាករនធនងការកាតបនថយភារពកពកការបគងកើនកចចអភវឌឍនគេែឋាកចច នងការោពទែលកេករ ខាតតចគែើមរកគគអាចមានេនតេខនងអាចគធវើគេចកេគពមចចតតពតមពតរវេរការគពបើពបាេ នងការពគបពគងែធ។ MRLG ពបតបតតការ គៅកងពបគទេកមជា ឡាវ មោានមាា នងគវៀតណាម ចាបតាងរដខគមស ឆ២០១៤ មកគមាោះ។

េពមាបរតមានបដនថមអរគគពមាង MRLG េមដេវងរកគៅគលើគគហទររ www.mrlg.org

គគពមាងអភបាលកចចែធតបនទគនងគមគងគា (MRLG) គជាគគពមាងមយរបេរោឋា ភបាលពបគទេេវេ តាមរយៈទភាកងរេវេ េពមាបការអភវឌឍ នងកចចេហពបតបតតការ (SDC) គោយមានហរញញាបទានបែភាគរពកេងេហរនធអាលមាងេពមាបកចច េហពបតបតតការគេែឋាកចចនងការអភវឌឍ (BMZ) នងរោឋា ភបាលលចហសបរ។

គគពមាង MRLG អនវតតគោយពករមហន េមធមែធអនតរជាត (Land Equity International) គៅកាតថា LEI េហការជាមយអងគាការ GRET អកវជាជ វៈគែើមការអភវឌឍគោយយតតធម នងោពទគោយអងគាការ GIZ។

គគពមាងអភបាលកចចែធតបនទគនគមគងគា បនទាបគលខ ១១ ផទាោះគលខ ២៦២ Ban Saphanthong Kang, សេរក Sisattanak ពករងគវៀងចនទា សធារណរែឋាពបជាមានតឡាវ ពបអបេបពត ២៩៧៣ Vientiane Lao PDR 01000 ទរេរទា៖ +856 21 454 807 អគមាល៖ mlrgcommunications@gmail.com

គេចកពបកាេមនទទលខេពតរវ៖

ទេសនៈ មតគោបល នងការបកសសយគៅកងឯកសរគបាោះរមផសាយគនោះគជាការទទលខេពតរវរបេអកនរនធ នងអកផលវភាគទាន។

ទេសនៈ មតគោបល នងការបកសសយទាងគនោះមនឆោះបញច ងរទេសនៈឬគោលគហរផវការឬមនផវការរបេ SDC, BMZ នងលចហសបរ គ�ើយ។

កចចការគនោះផលអាជាញា បណណគៅគពកាមគោលការណ Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0)

អនវតតគោយ៖ ោពទគោយ៖ឧបតថមភមលនធគោយ៖

េពមងឯកសរគោងទាងសេរង៖ Rock, F. (២០១៩)។ ការអនវតតបទោឋា នននការយលពរមជាមន គោយគេរ នងបនទា បរទទលបាន រតមានពគបព រងគពជាយ (FPIC) គៅកងពបគទេកមជា, ឯកសររភាកសា ទ៥។ គវៀងចនទា៖ អភបាលកចចែធតបនទគនគមគងគា។

រនតយគោយ៖ Samia Slimane (UNOHCHR), Antoine Deligne នង Sothath Ngo (MRLG)