Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
GUSTAVE FLAUBERTKabul Görmüş Kanaatler Sözlüğü
Dictionnaire des idées reçues© Önsöz: 1954, 1968 Jacques Barzun, “Introduction”,
Dictionary of Accepted Ideas. ÖnsözünyayınhakkıNewDirectionsPublishingCorp.’danalınmıştır.
©Sonsöz:TimothyUnwin,“GustaveFlaubert,theHermitofCroisset”,2004.
İletişimYayınları2908•İletişimKlasikleri137ISBN-13:978-975-05-2931-3©2020İletişimYayıncılıkA.Ş./1.BASIM
1.Baskı 2020,İstanbul
DİZİ YAYIN YÖNETMENİMuratBelgeYAYINA HAZIRLAYANGüneşAkkorKAPAK Suat AysuKAPAK RESMİLouis-LéopoldBoilly, “35FarklıKafaBirArada”,yaklaşık1820
UYGULAMAHüsnüAbbasDÜZELTİÂfitapKaya
BASKISenaOfset·SERTİFİKANO.45030LitrosYolu,2.MatbaacılarSitesi,BBlok,6.Kat,No:4NB7-9-11Topkapı,34010,İstanbul,Tel:212.6133846
CİLTGüvenMücellit·SERTİFİKANO.45003MahmutbeyMahallesi,DevekaldırımıCaddesi,GelincikSokak,GüvenİşMerkezi,No:6,Bağcılar,İstanbul,Tel:212.4450004
İletişim Yayınları·SERTİFİKANO.40387CumhuriyetCaddesi,No.36,Daire3,SeyhanApartmanı,HarbiyeMahallesi,Elmadağ,Şişli34367İstanbulTel:212.5162260-61-62•Faks:212.5161258e-mail:[email protected]•web:www.iletisim.com.tr
GUSTAVE FLAUBERT
Kabul Görmüş Kanaatler Sözlüğü
Dictionnaire des idées reçues
FRANSIZCADANÇEVİREN Ayberk Erkay
JACQUES BARZUN’UN ÖNSÖZÜ VE TIMOTHY UNWIN’İN SONSÖZÜYLE
GUSTAVE FLAUBERT12Aralık1821’deAnne-Justine-CarolineFleuriotileHôtel-DieuHastanesi’ninbaşcerrahıAchille-CléophasFlaubert’inortancaçocuğuolarakRouen’dadoğdu.Hastanelojmanınınyetersizkoşullarındamutsuzbirçocuklukgeçirdi.RouenKoleji’ndeokuduğuyıllarda(1832-1840)edebiyatailgiduymayabaşladıve1834’tearkadaşıErnestChevalierilebirlikteArt et Progrès(Sanatveİlerleme)adındabirdergiçıkarmayabaşladı.Paris’tehukukokuduğudönemdeFlaubertyoğunbirşekildeyazdı.Bir Delinin Anıları(1838),Smarh(1839)veKasım (1842)budöneminürünleridir.1836yılında,Trouville’de,osıradayirmialtıyaşın-daolanElisaSchlésingeriletanıştıvehayatıboyunca–uzaktandaolsa–onaâşıkkaldı.Schlésinger,Flaubert’indahasonrakalemealacağıDuygusal Eğitim’dekiMarieArnouxkarakterinindetemelilhamkaynağıdır.1844’te,Flaubertilksarakrizinigeçirdi.Babasınınderslerinibırakmasındaısraretmesiüzerine,Rouenyakınların-dakiCroisset’ye,aileevinedöndü.1845’teDuygusal Eğitim’inilktaslağınıbitirdiveailesiyleberaberçıktığıbirİtalyaseyahatinde,Cenova’dagörüpderindenetkilendiğibirBruegheltablosununverdiğiilhamlaErmiş Antonius ve Şeytan’ıyazmayabaşladı.1846’dabirkaçhaftaaraylababasınıvekızkardeşinikaybetti,yeğenininbakımınıüstlendi.Babasındankalanyüklümirassayesindetümzamanınıyazıyazarakge-çirmeyekararverdi.Aynıyıl,onyılsüresinceçalkantılıbirilişkiyaşayacağıLouiseColetiletanıştı.FlaubertdahasonraMaximeduCampilebirlikteyaklaşıkikisenelikbirYakınDoğuseyahatineçıktı.Croisset’yedönüşündenüçaysonra,1851Eylülü’ndeMadam Bovary’yiyazmayabaşladı.Kitabı1856baharındabitirecekti.Flaubert’inbudönemdekimektuplaşmaları,özellikledeuzatmalısevgilisiLouiseColetileolanlarhayliilginçtirverahatlıklaFlaubert’ineserleriarasındasayılabilir.Coletilearalarındakifırtınalıilişki,aralıklarla1846’dan1854’ekadarsürdü.Flau-bert’e1857’deMadam Bovary’nin“gayriahlâkiliği”suçlamasıyladavaaçıldı.Davatoplumdabüyükyankıuyandırdıveromanıngenişkitlelercetanınmasınısağladı.Flaubertdavasonundahakkındakisuçlamalardanaklandı.1857’ninsonlarınadoğru,başlardakiadı“Kartaca”olanSalambo’yuyazmayakoyuldu.Sontaslağını1864-1869yıllarıarasındayazdığıDuygusal Eğitim’leberaber“modern”,“burjuva”konularınageridöndü.Yeni“gerçekçi”ekolünöncüsüolarakkabuledilmeyebaş-lananFlaubert,Croisset’deveParis’tedöneminpekçokönemliedebiyatçısıylabirarayageliyordu.BunlarınbaşlıcalarıThéophileGautier,GoncourtKardeşler,GeorgeSand,Turgenyev,ÉmileZolaveGuydeMaupassant’dı.BitiremeyeceğisonprojesiBouvard ile Pécuchet’yi(Bilirbilmezler)yazmaya1874’tebaşladı.Parasıkıntısıyüzün-den,projeyeikisenearaverip1877’deyayımlanacakolanÜç Hikâye’yikalemealdı.Flaubert,8Mayıs1880günü,beyinkanamasısonucu,Croisset’deöldü.CenazesiÉmileZola,AlphonseDaudet,GuydeMaupassantgibiyazarlarınkatıldığıtörenleRouenMezarlığı’nadefnedildi.
İÇİNDEKİLER
KİTABA DAİR GÖRSELLER .....................................................................................................7
KRONOLOJİ ....................................................................................................................................... 11
ÖNSÖZ
KABUL GÖRMÜŞ KANAATLER SÖZLÜĞÜ ÜZERİNE / JACQUES BARZUN ........................................................................................................................... 23
Kabul Görmüş Kanaatler Sözlüğü
SONSÖZ
GUSTAVE FLAUBERT: CROISSET KEŞİŞİ / TIMOTHY UNWIN ........................................................................................................................141
Kabul Görmüş Kanaatler Sözlüğü’nün el yazmasından sayfalar ve 1913’te yapılan ilk baskısının iç kapağı.
19. yüzyılda Fransız gazete ve dergilerinde yayımlanmış karikatürlerden seçmeler:
Absent.
Avukat.
Darwin.
Fotoğrafçılık.
Kasap.
35
A
ABÉLARD: Felsefesinedairzerrekadarfikresahipolmanınlüzumuyoktur;eserlerininisimleriniöğrenmeyetenez-zületmeyiniz.Fulberttarafındankötürümbırakılmasınaimadabulunmaktaihmalkârdavranmayınız.HéloïseileAbélard’ınmezarı:Sahteolduğukanıtlanacakolursaor-talığıayağakaldırınız:“Hayallerimiyıktınız.”
ABSENT: Fevkaladegüçlüzehir:Tekkadehiadamınişinigörür.Gazetecileryazılarınıyazarkenbundaniçerler.Bu-nunöldürdüğükadaraskeriBedevilerbileöldürmedi!1
ABŞALOM: PeruktakmışolsaydıYoabonuöldüremezdi.2 Kelliktenmustaripbirahbabatakmaktankaçınılmasıge-rekenmuziplakap.
ACAYİP: Yerliyersizmutlakakullanmaklazım:“Çokaca-yip.”
1 Fransa’nınCezayir’iişgaline(1830)gönderme.2 KutsalKitap,1.Samuel18’egönderme.
36
ACI: İllakimüspetbirneticeyevesileolur.Sahiciolanıdı-şavurulmaz.
AÇILIŞ TÖRENİ: Sevinçvesilesi.
AD USUM: MalumcümledehoşduranLatincetabir:Ad usum Delphini.3Delphineisimlibirkadındanbahseder-kenkullanılmasıicapeder.
ADALET: Hiçkafanızıtakmayınız.
AĞIZ YIKAMA KÂSESİ: Birevdekizenginlikemaresi.
AHLÂKSIZLIK: Layıkıylatelaffuzedildiğindeinsanıarşayükseltir.
AİLE: Adınımutlakasaygıylaanmakgerekir.
AKHILLEUS: Homerosokuduğunuzuzannetmeleriniis-tiyorsanız“çevikayaklıAkhilleus”şeklindebahsediniz.
AKRABALAR: Sevimsizdirler.Zenginolmayanakrabalarıgözönündetutmayınız.
AKTRİSLER: Düzgünaileçocuklarınıziyanederler.Feciderecedeşehvetemeyilliolur,cümbüştencümbüşeko-şar,milyonlarıcebeindirirvesonnefeslerinidüşkünlerevindeverirler.Affedersiniz!Aralarındanyuvasınadüş-küniyiannelerçıktığıdaolur!
ALBION: Başınabeyaz,4 vefasız ya da pozitivistilaveedi-lerektelaffuzedilir.Napoléonistesetabiikifethederdi.Methiyelerdüzmeyiihmaletmeyiniz:Özgürİngiltere.
3 Yunus’unkullanmasıiçinanlamınagelenLatincetabirveaynızamandaMon-tausierDükütarafındanXIV.Louis’ninsaçstilisebebiyleyunusabenzetilenbüyükoğluLeGrandDauphin(BüyükYunus)içinhazırlananklasikYunanveLatinmetinleriderlemesininbaşlığı.
4 Albion,BüyükBritanyaAdası’nınbilineneneskiismidir.Dover’ınbeyazuçu-rumlarınagönderme.
37
ALET: Suçakarışanbiraletmuhakkakkesicidir,şayetde-ğilse,yaralayıcıdır.
ALIN: Genişveaçıkolanıdehayadaitidalişaretidir.
ALIŞKANLIK: İkincilmizacımız.Lisealışkanlıklarıkötüalışkanlıklardır.AlışkanlıkhalinegetirirsekPaganinigi-bikemançalabiliriz.
ÂLİMLER: Gülüpgeçiniz.Âlimolmakiçinsağlambirbelle-ğesahipolmakvesıkıçalışmakyeterlidir.
ALKIBIADES: Köpeğininkuyruğuylameşhurdur.5Tipikzampara.Aspasia’ylakırıştırıyordu.
ALKOLİZM: Günümüzdekitümhastalıklarınsebebi.(Bkz.ABSENTveTÜTÜN.)
ALMANAK: Hersalonda,masanınüzerindebirtanebulun-durmalı.6
ALMANLAR: Hayalcibirhalk(eskimiş).Biziyenmişolma-larındaşaşılacakbirşeyyok,hazırdeğildikbirkere!
ALMANYA: Sarışınvehayalperestilebirlikteanmakâdet-tendir.Fakatnemuazzamorduvaradamlarda!
AMERİKA: Adaletsizliğinengüzelörneği:Amerika,Ko-lombtarafındankeşfedilmiştiramaadınıAmerigoVes-pucci’denalmıştır.Frengininvefilokseranınvarlığını
5 Plutarkhos’unAlkibiades’inhayatınıanlattığıeserin9.bölümünde,Alkibia-des’inkendisine70minayamalolan,devasa,görkemlibirköpeğesahipoldu-ğuveAlkibiades’inköpeğinkuyruğunukestirdiğianlatılır.Buhareketiçılgın-ca,delice,aptalcabulanhalkıntepkisinekarşılıkAlkibiades’inyanıtı,gülerek,“Benimistediğimdebu,benicraatlarımıyaparkenAtinalılarbunukonuşadur-sun,”olmuştur.
6 19.yüzyıldahemenherevdebulunan,geridebırakılanyılınönemliolaylarını,tarihlerinivs.barındıranantoloji.
38
Amerika’nınkeşfineborçluyuz.Yinedeövmektenge-ridurmayınız,bilhassahiçayakbasmadıysanız.Self-go-vernmenthakkındamutlakanutukçekiniz.
AMİRAL: Cesaretitartışılmaz.Kendisindenduyabileceği-nizyegâneküfürşudur:“Haybinlombar!”
ANDROKLES: HayvanterbiyecilerindendemvuranaAnd-rokles’inaslanını7hatırlatınız.
ANKA: Yangınsigortasıdüzenleyenşirketleregayetuygunbirisim.
ANSİKLOPEDİ: Modasıçoktangeçmişbireser,acıyarakgülüpgeçiniz,hattayerdenyerevurunuz.8
ANTİKÇAĞLAR ve alakalı her şey: Klişevesıkıcı.
ANTİKALAR: Hepsisonmodelfabrikasyonürünüdür.
ANTRAKT: Mutlaksurettegereğindenuzunsürer.
ARP: İlahiezgilerehayatverir.Gravürlerde,harabelerinarasındayadasukenarlarındaçalınırkenresmedilir.Kol-larınveellerinkıymetinigözlerönüneserer.
ARSENİK: Herşeyiniçindençıkabilir(MadameLafarge’ıhatırlayınız).9Gerçiyemekniyetineyiyenhalklardavar.
7 VictorHugo’yaveGeorgeBernardShaw’adailhamverenRomalıtutsakAnd-roklesvepençesinebatandikeniçıkararakyardımettiğiaslanınöyküsünegönderme.
8 1751-1772yıllarıarasındaDenisDiderotveJeanleRondD’Alemberttarafın-danhazırlananveAydınlanmaÇağı’nınsimgeseleserlerindenbiriolanEncyc-lopédie, ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers.
9 Marie-FortunéeLafarge1840yılındakocasınıarseniklezehirleyereköldür-mektensuçlubulunmuştur.
39
ARŞİMET: Adınıduyarduymaz“Evreka!Banabirdayanaknoktasıverin,dünyayıyerindenoynatayım,”diyebağırı-nız.AyrıcaArşimetburgusudiyebirşeyvardıramakim-sedenneolduğunubilmesibeklenmez.
ASLAN: Yücegönüllühayvan.Toplaoynamayabayılır.Nekükredinbeaslanım!Aslanı,kaplanıkedidensayanlardevardır!
ASMA YAPRAĞI: Heykelsanatındaerkekliğinsembolü.
ASTRONOMİ: Şahanebilim.Yalnızcadenizcilerinişineya-rar.Yerigelmişkenastrolojiyegülüpgeçmeyiihmalet-meyiniz.
AŞINMIŞ: Eskiolanherşeyaşınmış,aşınmışolanherşeyeskidir.Antikasatınalırkenbunuaklınızdançıkarma-yınız.
AT: Gücününfarkındaolsaydıkimselerinsırtınabinmesi-nemüsaadeetmezdi.Ateti:Kendiniciddigöstermekis-teyenleriçingüzelbiryazıkonusu.Yarışatı:Kıymetver-meyiniz.Kimenefaydasıvar?
AT ARABALARI: Satınalmaktansakiralamakdahafayda-lıdır;böyleceneuşaklarındırdırıyla,nedurmadanhastaolanatlarınderdiyleuğraşmakzorundakalırsınız.
ATEİST: Ateistlerdenoluşmuşbirtoplumvarlığınısürdü-remez.
ATEŞ: Önüneçıkanıpirüpakeder.“Yangınvar!”diyebağı-rıldığınıduyarsanızevvelapaniğekapılınız.
ATEŞ PÜSKÜRMEK: Hoşbireylem.
ATLI POSTA ARABALARI: İnsanozamanlarıözlüyor.
40
AV: Mutlakabayılıyormuşgibiyapmamızgerekenmuhte-şemfaaliyet.Hükümdarlarınfiyakasınınolmazsaolmazı.Hukukadamlarınımestedenkonu.
AV BORUSU: Ormandayadaakşamvaktisuüzerindedenkgeldiğinizdetesirinekapılmanızkaçınılmazdır.
AV ETİ: Asıllezzetiçürümeyebaşladığındaortayaçıkar.
AVUKATLAR: Meclistehaddindenfazlaavukatvar.Muha-kemesıkıntısıyaşarlar.Belagatizayıfolanavukatlarhak-kındamuhakkak“Amakanunlarıezberebilir”denir.
AY: İnsanımelankoliyesürükler.Ay’dayaşayanbirileriol-masın?
AYAK KOKUSU: Sağlıkemaresi.
AYAK NASIRI: Havadakideğişimidoğrugöstermekteba-rometreyeağırbasar.Ayaktanacemicekazınırsabüyüktehlikearzeder;korkunçkazalardanbolcaörnekvermekmümkündür.
AYAK TERLEMESİ: Sağlıkemaresi.
AYAKKABI BOYAMAK: Düzgünneticealmakisteyenken-diayakkabısınıkendisiboyar.
AYGIR: Kabınasığmaz.Birkadınınatileaygırarasındakifarkıbilmesimünasipdeğildir.
AYI: AdınınMartin10olmasıkuvvetlemuhtemeldir.Çuku-radüşencepsaatininpeşindenaşağıinenveayıyayemolanmalulaskerinöyküsüdilleredestandır.
10 Ortaçağ’dafolkloriköykülerdeveefsanelerdegeçenayınınveeşeğinismi.