J. N. S. S. T.Disputatio philosophica

SU MM I BO NICIVILIS ESSENT1AM

PROPONENS.

Quam,Cum confenfu amplifiimse facultatis Philofophioe

in Regia Academia UbfalienfiPR^SIDE

Spe&abili Qf Clariffimo viroM. IOHANNE L. LAUR-ii B E R G I O, Linguarum

Orientalium Profeflore P. Sc Ord. Prascepto-re Sc fautore fuo jugiter honorando.

Pro gradu JVLagißerii > ejusque privilegiis confequendü „

publica ventilationi placideJubmittitANDREAS N. CARLINUS

Wermelandus.In Auditorio veteri majori ad diem

io. Januar. Anno 1652.

V. B S A L I Ä,

Excudebant Johannes & PetrusAcademix Typographi,

disput ationisD E

SUMMI BONI CIVILIS ESSENTIA.t H E S I S it

Aximé memorabile & memoria di-gniilimum eft Maximiliani i. Germa¬norum Imperatoris pronunciatum ,

quod crebro in ore folitus eft habere:Menfuramfapiens tene, & una refpicefine

Finis ut in rebus,fic modus ejjefölet.Miftis igitur aliis quibusdamquzeftio-nibusphilofophicisj nobilemhanc, 8C

multum inter philofophos ventilatam quaeftionem, deul¬timo rerum humanarum fine, feu Summo bono Civili, fub incu-dcm diiputationis revocare eft animus:

0 Deus omnipotens noßris conatibus adßsyHcec tibi ut in laudem, vergere ctwffia queant.

i i.Ne autem in ignota verfemur fylva, & a veritatis tramitc

in prxcipitia devii aberremushane difputationem (auxi-ho altimmi) in tria difpefcimus membra. Quorumprimumagat de quaftione Anfit, cum ilia quxftioni Quidfit meritopraqponi debeat 3 fiquidem quiignorat h ed non poteft co-gnofcere ti ed> Arift.2, Analyf c.7. Secundum examinetPhilofophorum opiniones varias circa eflentiam SummiBonioccurrentes. Tertium proponat veram fententiam,oftendendo in quo tandem formahs ratio S. B. fic ftua 8choc beneficio definitionis tam Nominalis, quam fealis fiat.Sit itaque

a 2 Mm~

A/Iembrumprimum, proponens qudflionem, Anßt,fiuCy An detw ultimm verum humanarum

finis, fiu Summum honum ?ii i

Dari autem ultimum humanarum rerum finem, fequen-tibus evincimus rationum momentis.

i V.i. Si omnes res conditaefintpropter finem, utique 6c

homo fuum habebit finem, At verum prius E.pofterius.Confequentia declarari poteft indu&ione per fingula re¬rum genera, Nam. ct, dantur hra, vel entia fpecialiter dnfta,quae tantum EJJe habent,ut Calum, Elementa & alia inanima-ta £. XomcL vel viyentia qua; praeter effe vitam habent, ixtplan¬ta, arbores, herbte, y.'AArjrct veXfenJibilia, quae praeter Eile «Scviverefenjum habent, ut animalia bruta. Najra, vel intelligi-bilia, quae praeter EJJe, vivere & fentire, intelleblum habent, uthomines. Hifce omnibus aliquem fcopum ad quem colli-mant praefixum elTe ccrtum eft. Unde å Philofophis appe-titusquadruplex numeratur. i. Naturalis, quo res inani-matae abfque notitia inclinantur, adid, quod fibi conve-niens eft. 2. Vegetativas, quo viventia ducuntur in bonumipiis proportionatum. 5. Animalis, quo animal in rem fibieongruam praeeunte fenftis notitia fertur. 4. 'Rationalis,quo bonum-per inteileftum apprehenfum fecundum libe¬rum arbitriüm appetitur.

V.2-Si detur aiftibnum humanarum aliquis f?nis,darictiam

fümmum & ultimum necefTe eft, cum fines aliis aliilubor-dinchtur,,& unus fernper propter alium appetatur. Si hocneccfiarium eft dari aliquem finem in quo femel acquie-rfecndüm, & qui non propter alium, fed propter fe ipfum

expe-

expetatur, ad quem etiam omnes noftrae a&iones, åc ftu~dia dirigantur, alias enim mens noftra in infinitum progre-deretur,a quo natura abhorret,imo vaga eilet & irrita, nechaberet quo tandem requielceret. Atqui abfurdum eft ap-petitum noftrum finaliter fruftrari, quem nobis natura in-didif Natura enim nihilfacitfrufira,cum nihil aliud fit,quamordinaria Dei potentia, quam in univerfi gubernationeexerit, E. åc abfurdum prius.

V I.3. Si homo capax eft fummae infelicitatis, capax quo-

que erit felicitatis. Contraria enim in codem fubjeCloJuccejJive. eßepoffunt. Athomo capax eil fummje infelicitatis. E. Mi¬nor quotidiana roboratur experientia , åc apud omnes inconfeffb eft, hominem fiimma: infelicitatis capacem effe,quod proch dolor, magno etiam cum noflro malo fatis ex-perimur.

V I I.4-Quicquid verificatur de omnibus partibus fimul fum-

ptis, iliud quoque de toto verificatur i. Nie.7 .ied cujus-curique membri in corpore humano cérta eft operatio, cuifinis denegarinon poteft. E. åc toti homini, ejnsque ope-rationibus finis aliquis dénegari nequit. Major luce raefiatpropria. Minor per indudhonem fingularum partium cor¬poris humani probari poteft. Tantum de membro primo-

Adembrum Secmdum examinans Darias

Philofofhorum opimones,VIII.

Summum bonum civile darijam allata argumenta evin-eere putamus , fed in quoilliid bonum potiflimum confi-ftat, de, co diverfimmx diverforum Philofophorum funtopiniones. Nafcitur vero illa opinionum diverfitas ex va-

A 3 riis

riis vitx generibus, fic mercator judicat divitias efTe fum¬mum bonum, Epicurus voluptatem, Studiofus exa&amfcientiarum variarum cognitionem, & quo in ftatu quisvivit, illum optimum efTe putat. Mutata vero vitse condi-tione, comparatio finium oritur, quis fit meiior & alteripraqponendus. JAam diverßs diverfa placent. v. g. quifueritianus mercator, putat divitias efTe S. B. Si vero idemin-ciderit in graviffimum morbum, tunc fine dubio, judicetfanitatem aivitiis efTeprxferendam. 1.1. Eth.4.

I X.Hse vero diverße opiniones,ad quatuor potifftmumclaf-

fes referri poffunt. Siquidem totum genus humanuni inquatuor difpefci poteftgenera, docente Camerario lib.i.Eth. C. 6' I. Eft "XcTBÅctvrtKov voluptuofum,. \\.quß-fiuofum. III. 'zroXiTiKov ambitiofuniyYV. contemplati-vum. Sed fingula examinabimus.

Primum genus eft >bn>Åccv&dhv vel voluptuofum, eorumqui vitam agunt voluptatibus unicé deditam, & folum incurandacute funt occupati. Hi fummi boni effentiamquxrunt in voluptatibus, & femper in ore illud Sardana-pali habent:

Ede> bibey lüdepefi mortem nulla voluptas.X I.

Verum, hane fententiam approbare non poffumus. Vo-luptas enim eft duplex Animi & corporis, igitur fi voluptasftt fummum bonum, aut erit voluptas Corporis aut animi> fedneutra. E.

XII.Voluptatem corporis, in qua fummam felicitatempofuit

Epicurus, non efTe fummum bonum, duobus generalibusargumentis probamus,

I. A de-

XIII.I. A defe&uproprietatum S.B. Cui proprietates Summi

Boni non conveniunt, eidemnec titulus S. B-convenit.Ar voluptati proprietates S. B. non conveniunt E. nec ti¬tulus. Minorem paucis dcmonftrabimus. Nam.

XIV.I. Voluptas non eft Bonum oikhov öc domefiiciwi, non enim

foli homini eil proprium, fed cum brutis commune. Hincita argumentamur. Qmcquid efl commune homini cum befliis,in eo S.B. ratio formalis ejfe nequit. At voluptas corporis commu¬nis efl homini cum befliis. E. Minor probatur. Voluptas enimdeleftationem fenfuum fequitur, at fenfus utrique generifunt communes. E. öc voluptas corporis.

XV.II. Non S-Hov. An divinum illud putabimus, quodDeo

exofum eft, öc omnes a&iones divinas impedit. Plato vo~luptatem vocat JsAtap rm uciKciv, Efcam- malörum.Auguft.dul-ce malum & amaram dulcedinem. Cafus, Efcam Serpentis.

XVIIII. Non eft dycSov Tijuiov. Omnes enim sequi fenfores

vpluptatem damnant, odio profequuntur, öc unanimi vo¬ce illud Horatii exclamant ex lib. i ..Epift. 12.

Sperne voluptates, nocet empta dolore voluptas.XVII.

IV. Non eft dyAtra<pApeTov, nihil enim citius eva-nefcit. Facile cafus aliquis intervenire poteft,quo voluptasin planåum mutatur. Brevis eft rofa voluptatis öc prsefen-te emitur dolore. Reliquas omittimus.

XVIII.II. Anocumentis > Summum bonum hominemperficit,meliorem facit, bonorabilem reddit, gloria dignum elficit,

lugenii corporisque donafortunseque bona confervat.Con-

Contra vero voluptas corporis, hominis integritatem tol-lit, deteriorem facit, contemptum reddit, & ingenii cor-porisque dotes corrumpit, omnem denique hominis lau-dem 8c gloriam obfcurat, quod exemplum AlexandriM.Macedonum Regis potentiihmi c$rctÅfM(pctvspm demon-Erat.Cujus imaginem Philippus Melanthon hoc epigram-mate expreffit;

Ajpice Eelleum Vardum, quo pulchrior alterJSonfuit inpulchro quem vicerat orbe nec unquamRes fimiles gejjit quisquam brevioribus annis %

Confeclos cetatefenes bellique labore,Confiliis vicit cunBos in flore juventce.Ergo Uli hocuere nihil, nec tela, nec kofles,Sedfceda ebrietns & defidiofa voluptas.

xix/Concludimus itaque voluptatem corporis Summum

Bonum non ehe. Cum illa nihil deteftabilius, nihil magispeftiferum. Hinc patriae proditiones, hinc Rerumpub.everfiones, hinc flupra, hinc adulteria, hinc cum hofti-bus Clandeftma colloquia. 'Et quis ignorat voluptatis cau-fa non raro patrimonia etiam ampliffima exhauriri3 homi-nes quoque immodic^voluptatis morte praematura abripi,ut videre in Rege Belfazare. Dan.7.1. Divite illo viroLuc,16.19. HerocleMatt. 14.9. 8c aliis. Exhis tarneneh-ciendum'non eft, quod omnem voluptatem corporis dam-namus, fed illam folum quse modum excedit.

X X.Neque voluptatem animi Summum Bonum efTe, quod

dupliciprobamus argumento. 1 .Cuinoncompetit officiumfor¬male , ei neque forma ipfa competit. At voluptati non competit of¬ficiumformale S. B. E. Minor hoc modo probatur: Quia de-nominatio S. B. voluptati non competit cui enim non

com-

competic nominis impofitio, ipli nec nomen, nec res iplanomine notata competit, å jiimmo enim bono denomina-mur boni: fed ab animi voluptate nemo bonus dicitur.2. Nulltis eifeblus defua caufa in cafu recro prcedzcaripotefl. Za-barel. lib. i. de med. demon. 0.9. Et nihilfuiipßus eß caufa,AtvoluptMcmimießeffeclus S. B. E. Minorprobaripoteftfimilitudine ex pulchritudine petita. Sicut enim pulchri-tudo corporis non eft ipfa fänitas, fed fanitatis erfe&us Scconfequens: ita voluptas animi non eft ipfum fummum bo-num, led S.B. effeäus öc neceffarium confequens. Arift.1.1 ol Eth.,4.

XXI.Secundumgenus eft qui in divitiis ßc pecuniis

fummam ponunt felicitatem. Caligula Csefar ita divitiisdeditus erat, ut cumingentemthefaurumfibi comparaf-fet, nudum fe in illo volutavif, adeoque eo, tanquam fum-mo bono fe dele&avit.

xxn.Divitias in vita liumana per quam neceftarias > utiles ÖC

in fe & fua natura bonas elfe, neminem fanum ambigereexiftimamus, cum Dei dona lint, quod facra pagina abun-dé demonftret, vt videre eft Gen. 24.3 $. & 3 9. $. Job.ult.12. i.Reg. 3.13. de aliislocis infinitis. Verum in iis fum¬mum collocare bonum,ut Eucliones & Philargyri Pluto-nis execranda maneipia fentiunt, negamus, de iä quidem:

XXIII.i. A defeSlu requißtorum. Divido enim non funt bonum

1. Perfe expettbile. Non enim propter fe, fed alterius gratiaappetuntur. Rede igitur Poeta:

Quid mihi diviticeprofunt3ß demferis ufumQuamvis largiu opum, femper egenus ero.

B 2. Non

XXIV.2. Non ävTctpxh' Divitia^ion explent hominis appeti-

tiim, fed ut plurimum : Crefeit amor nummi, quantum tpfape-Cunia crefcit. XXV.

3. Non rsroÅvxomv» Sa^pe enim optimi funt pauperrimi Scpeflimi funt ditiffimi, quod experientia quotidiana fatisevincit, Sc exemplo Epulonis probaripoteil. Luc. 16.

XXVI.4. Non ti[möv. Divitiae enim non per fe fed propter ufum

laudantur.Sicut propter abufum vituperantur. Unde Graé-ci vtfärov dici ajunt 60c r£ <zsr<AS, id eil å luto. Quia fl mate-riam divitiarum fpe&es, certé non nifi a terra originemtrahunt.Re&é itaque Stobarus x(>ä(& ti xovif oipyvp®*aurum certé pulvis efc & argentum.

XXVII.- q. Sunt kycSov ßicuov, bonum violentum. Nihil enim magis

comparatur fraudibus, vi Sc impoiluris quam nummus:teile ipså experientia.

XXVIII.6. Non Hvcrct<pMpirw d/fficulter mobile. Quid enimbella,

quid incendia, quid furta, quid tinex Sc rapinas poilint indivitias plus fatis conilat. Divitia? inilar aquae acceiforia?fluunt Sc refluunt Sc unius dominio diu fubeffe non poAfunt, imo cum maximé fplendent, franguntur. Rede igi-tur. Horat. La. Ep.a.

JSfon proprium quicquam, punBo quod mobilis horce"Nuncprece, nuncpretio, nujic vinuncfortefupremåVermutet Dominos, & cedat in altera iura.,

XXIX.II. Anocumentis. Divitiae enim faciunt r. ApoßatM, Sc

idohlatras, fatente Apoilolo. Eph.5.5. Avaruseflidolorumfervus. Avarus non ponit iiduciam in creatore, fed in crea-

turis*

turis, tion in Chriflo fedin nummo. Hinc Jehovae querelaapud Qleanq cap.S.4. Aurum fuum & argentum fuum fece-runt fibiidola.

XXX.2. Servos Diaboli. Qui enimå Deo deficit, Diabolo fer-

vit. Nam duo funt Domini contrarii, alter bonus & coele-flis, qui Dens, alter malus & infernalis, qui Diabolus. Sub al-terutrius vexillo, quilibetmilitatliomo. Non enim Deo dcmammonae fervire poteflis docente Chriflo Matth. 16.

XXXI.% Variaflagitiaparat.Nam avaritia radix efi omnium malo-

r//^,dicente Apofloio. 1 -Tim. 6.2 o.Avaritia efi arx malitice,ait B iön,apudS tobarom.Efi trdnsgreffionis mäter, magiflra no-cendi, awriga malitice, ficaria virtutum ,feditionü origo, foveaScandalorum. inquit Petrus Ravenna. Hax neque Deum ti-met, nec hominem reveretur, necpatriparcit, nec matrem cogno-fcitj necfratri obtemperat. Aug. lib. de verbo Domini.

XXXII.4. Miferos & exofos reddit. Miferos dum bonis uti ne-

queunt, corpus macerant, ut bona acquirant, Sc acquifitanon ufurpaüt. Rede igitur ab Alciato comparantur afinis3dum ait:

Cuifimilem dieam hunc} inopem quem copia reddit fAnne afino ? fic efi. Infiar bic ejus habet

Namque afinus dorfo pretiofa obfonia geftatSeque rubo aut dura caricepauper alit.

Exofos, quia nemini benefaciunt, Sunt enim avari infiarfuis, quse exofa efi, dum vivit, & nihil prodefl, nifi poflmortem.

XXXIII.Generali itaque hoc argumento concludimus, Divitias

fummum bonum non elfe. Quicquid apoflatas & idolola-B 2 tras

tras facit ^ fervos diaboli reddit, varia flagitia parats mife-ros & exofos efhcit, iliud fummum bonum non eft. At di¬vido hxc faciunt.E.

XXXIV.Divitias tarnen non damnamus, & de bonorum genere

removemus, fed eas plunmum ad virtutum genera facereingenue fatemur. Et quemadmodum artifex opus aliquodabfque inftrumentis eihcere non poteft : ita quoque virtu¬tum exercitia iine opibus fufcipi nequeunt, ut ii quisli-beralitätem exercere ftuduerit, id iine interventu divitia-rum praeftare non poteft. Et ut inflrumenta ipfam effty?-tiamartis feu artincis non ingrediuntur, nec eam confti-tuunt: fic divitice effentiam fummi boni non conflituunt,fed ejus operationem promovent, & ad virtutum praxinrequiruntur.

XXXV.Tertium genus eft uroXnutov civile feu aSluofum qui laudibus

& gloria funt dediti, ut enim fervilia ingeniaopes, ii c libe-ralia honorem affé&ant. Quare ut avaritia inter indo&os:fic ambitio inter literatos primum obtinet locum. Quodvero felicitas in ambulatoria illa honorantium voluntateUta eife nequeat, iic probamus..

XXXVI.J.Signum reinon eßres ipfa.Quia iignum & iignatum funt

Relata. Relata vero funt oppolita, oppoiita autemfn ean-demrem non cadunt.. Omneenimoppoiitivum revera eftaliudafuooppoiito. Zabar. 2.Poll:, ad tit. 77. Jltqui ho¬nor eß fignum fummi boni. Nam honor non propter fe fedpropter aliud appetitur, videlicet propter virtutem., cujusrnpetcv & <rvg€oÅcv. eft E.

2. Fe

XXXVII»2. Per quod homo formaliter in hac vita conftituitur

felix, debet eile ipfi proprium, inhxrens & intrinfice de-nominans. Ät honor eft externum quid E. Minor ex defi-nitione honoris probatur. Honor eß externumfignum beneficeecpinionü, qui exlnbetur viro bono tanquampreemium virtutis, utaliiillius exemplo advirtutem excitentur. Ex lib. i. Rhet. c. y.Sc hb.4. Eth. c. 3. Ex qua definitione tria conlequuntur.1. Honorem potius in honorante ejfe quam in honorato* lib. 1.Eth. cap.y. 2. Non deferri improbo. Quod enim improbodefertur, non honor eft fed honoris umbra: quse non vir-tuti fed confuetudini tribuitur. 3. Non deferri ab improbo.Improbus enim neque de virtute fynceré judicare3 neequenquam virtutis caufa amare potefE

XXXVIII.

3. Quicquid dependet ab inftabili hominum volun-täte, q\ix in fingulas horas mutari poteft, in eo fuinmi B.quidditas elfe nequit. At honor Sc c. Minor experientiårerum magifträ fatis fuperque comprobatur, ut qui ho-die fummo honoris gaudet privilegio, ille cras ignomi-niofo eorundem fepe dolet fpolio : exempfum fat elarum.nobis exhibet Haman, qui ex altiflimo dignitatis gradufuit prstripitatus. Efth. 3.1. Sc 7.6.

XXXIX.

Quartum & ultimumgenus eft 9-tcoyjndbv feu contemplativum>quod in fola rerum contemplatione Sc virtutis habitu lunimamponunt felicitatem.

X L.

Summam felicitatem in rerum ctmtemplatione fitam non eflefequentibus probamusrationum momentis. 1. Quiapra-

B 3 xis

xis 8c theoria funt oppofita, qui ergo bonum pradicum intheoria vel contemplatione poni poterit. 2. Malietiaincontemplari Sc confiderare poftuntideas. Tale autem bo¬num liic quxritur , quod folis bonis proprium eft. 3. Bo¬num morale eft Wforbv dvQpdara Sc per adiones crebro ite-ratas comparatur. Hoc autem de idearum contemplationeaffirmari nequit, quippe qux in ywm vel fciendo, non in

vel agendo coniiftit.XLI.

Neque in virtutü habitu. 1. Quia habitus virtutis in dor-miente Sc otiofo eile poteft. Felicitas vero civilis nonitem. Quia fummum bonum in continuato virtutum nio-ralium exercitio conftftiü. Rede igitur per operationemdefinitur. i.Eth. c.7. a.Summumbonum cumfummaju-cunditate eft conjundum,qux quam maxime flu.it ex adio-ne virtuofa. Hac de re non ineleganter loquitur Cafüs inquxft. moral, 1.1. c. 5. Etfivirlnsfitpretioßor auro, etfivirtusfolapoßfunera vivat: tarnen ß illam in habitu non in aUuy fi inquiete non in motu, fidenique inßnu, non in manu tenecis, certautparumprodefi aliis adexemplum: ita fibi deefl, ad nomen bea-titudimr aucupandum.

XLII.Concludimus itaque cum Philofopho ex i.Eth. c.9.

v\ eu<^capcvlct åx, cv xrijiréi aåKa xpyp&i ßg ceptfig: éx cv er« ctXKacvipyzia tgi. Beatitudo non in poßeßßonefedußurpatione, non inhabitu fedaRu conßßit. Ac proinde ut in Olympiacd certami-nibus nonpulcherrimi & robußlßimi coronabantur, ßed Uli qui &certabant & certando vincebant. 1 .Eth. c. 1. Sit hoc de mem-brofecundo. Sequiturjam

Membrum tertium exponens S. B. definitionnem, tam Nominalem, quam Realem.

Hade*

XLIII.Haftenus varias S. B, fpecies xaP\ aptnv enumeravimus,

merito jam ut ad 9-to-iv traniitum faciamus, & quid tandemfit bonum iflud ultimum, exponamus. Evitatis enim erro-rum icopulis ad veritatis^ortum pervenire efl tutiffimum.

Antequam aggrediamur Realem definitionem, confultum"Cfl, ut Nominalem prxmittamus, ne propter vocis ambigui-tatem in erroneas labamur fententias*

XLV.In nominal! tria notanda occurrunt. i. Etymologia feu

ratio appellationü. 2. Homonymia feu ambiguitaUs evolutio,5 .Synonymorum expoßtio.

XL VI.Etymologiam quod attinet,. dicitur Bonum quafi duonum, a

duobus, quicquid enim bonum eft,id non nin alteri bonumefle dicitur. Deinde advertendum eft, duas xquipollentesvoces poni, quarum prior Bonum Grxcis partim dicitur xoo-Å01/ rüxclKhv a vocando,quia nos ad fe vocat,Partim aycc-(fov tx ciyetv a ducendo, quia nos ad fe allicit & ducit. Exqua notatione, antiqua hxc definitio boni efl: petita, quamcommendat Ariftot. i. Eth. Nie. c. r. *Ayo$hv * är«/|*tytéjaf. Bonum efl quod omnia appetunt. Pofterior Sum-mum, fic di&um, quod in vita civili tantum propter fe ex-petatur, & in eo reliqua omnia bona tanquam ultimo ter-mino concurrant, fuumaue complementum liabeant.

XL VII.Homonymiam quod concernit, notandum efl imprimis

aliud elfe bonum Theolocicum, aliud Pbilcfophicum. Ebeologicumduplex efl, alterum perenne & futura vita, alterum temporale6 hujwsvita. Hoc in juftificatione,vitaerenovatione,& gra-tuitaper Chriftumpeccatorum remiflione. Illud in fruitio-

ne

ne Dei confiftit, ubi Deum å facieadfaciemvidebimus."i.Cor. 12.

XL VIII.Thilofophicum, quod noftris acquiri poteft viribus vicif-

fim eft duplex: Thegreticum 8c praüicum. Illtid in contem-plando y hoc in agenda confiftit. De ultimo nos fumus folli-citij non enimhic docemur fcire., Ted facere; non ipecularifedoperari. Pukhrum quidem eft fcire, 8c magna beatitu-dinis humanx pars confiftit in fapientia, attämen nifi ac-cedat vitx reditudo; quid aliud eft quam auritmin oreporci? quid prodeft fcientia, fi adfit mala confcientia?quapropter hic tantum bonum pradicum quxrimus.

XLIX.Synonymiam ü ipedemus, leiendum eft fummum bo¬

num varias apud Graecos fortiri appellationes, qua: omnesde ejus teftantur excellentia. i.'aycSov rsr^KTutov. 'BonumpraUicum, quia in confiftit. 2. reA<^ -n\&tcmt\ov }fi?multimus 8c perfeBijfimus, illo enim adepto acquiefcimus. 3.iv^cttjAona ab ßu 8c åcclpav a bene gerendo, tum quod bonusanimus eam habeat, vel etiam å bono genio, feu potjus aDeo proveniat. 4. kvTrfj&la, reüa aüio, § so bene ÖCsst^t\hv agere, hanc enim qui habet, non poteft non benéagere. 5. ev^uia, laudabilis vita, %'vj tyv å bene vivendoquia per iftud bonum , vita bona efficitur. 6. kvrvwaprofye-rafortuna. quoniam optima -wyxdm contingunt vel ei ac-cidunt, (juihoc bono eft inftru&us. 7. beati-tudo % jbt,AÅi^cx^l(>^v a maximé gaudendo veteres dedu-xerunt, quia felicitas cumgaudio eft conjunfta. lib.7.Eth.c.11. L.

Hi'c de definitiontnominali dixifte fuificiant, fequiturporro Bpalü qi\x nobis ab Arift: lib.i. Eth. c. 7. tahsSfrftitur.

Li:

L L"Ev^oufUVid lé» 'evepyetd rv\g Xcyiyßs, na*]' cdpi%v twv dg/-

pjv Xj rtÅwmrrjv ev ßtco rtÅua. Beatitudo efi operatio anvnce ratio-naUs fecundum virtutem optimam ö» perfechfjimam in vita perfe-Ua. L I 1.

Hxc definitio ut melius intelligatur, in propria zwc&aeft refolvenda, ut funt Definitum, Genus Sc Différentia.

Lill.Definitum ( aliquo modo in thefi 47. eft determinatum)

hoc loco eft Beatitudo, per quam non intelligimus ccternam3neque jfiritualem hujusvitx, fed Civilem, qux ad hane vi-tam eft reftrida, quam homo etiam in hac vita aftequi an-nititur. Nec 'Thoreticam qux in ardua meditatione Sc con-templatione rerum neceirariarum acquiefcit, fed PraBi-cam, qua: tota in praxi feuadione fecundum virtutem eftöccupata.

LIV.Genus eft operatio, ut diftinguatur ab otio. Non enim in

otio fed in negotio coniiftit,, idque propterea ut ignavis Stimprobis detrahatur, St folis probis & virtuofts adfcriba-tur.

L V.Quod mpysta, feu operatio ii t genus, hoc modo proba-

mus : in quo conftftit hominis perfedio & bonum, in eoquoque iita eft beatitudo. At in operatione, hominis bo-num St perfedio cernitur, ßnimirum agens reBé fuojungaturofficio. E. Major eft vera, quia beatitudo, nihil aliud eft»quam hominis perfedio „ St res in tantum eft perfeda, inquantum operatur. Minor hoc modo probari poteft: ilunius cujufque artificis bonitas St perfedio operatione Scopere aeftimatur, E. & hominis. Undeillud: opuscommen-dat artificem.

C De-•

. •, . t . . . " 7

L VI.Deinde determinat hoc genus quod fit operatio amma ra-

tionalis. Notum' eft hominem conftare duabus partibus ef-fentialibus, corpore fcilicet & anima, reftringitur itaque ge¬nus ad animam, non vero exclufo corpore, Aüiones enimfunt fuppofitorum-, fed quia ab anima potiifimum operationeshx proveniunt. Non enim hic proprié fubje&um fedprinci-piiun acliond Ipe&amus, illud ut quod eft totus homo, hocautem uf quo eft anima intellige rationalis. Excludunturitaque a fummo bono operationes anima vegetativa Csfcnfi-tiva,qux nobis partim cumplantis 8t ftirpibus,partim cumbrutis communes funt.

LVII.DifFerentiam fequentia verba exprimunt, xar alptfv Ajv

cupupjv f Ti7\&toTd/Tyjv , cv ßlca 75Åsiop. Duplex hic ponitur diffe-rentia. i. Secundum virtutem optimam &perfeShfimam. Quxiila fit, varia funt apud philofophos fententiarum divortia.Alii jufiitiam, alii pruderitiam, alii fortitudinem 8t e. intelli-

funt: fed illi quam proxime ad rei veritatem accedere vi-entur, qui non unam fpecialem intelligunt fed fingulas ingradu fummo. Neque enim beatus cenferi debet, qui forti-tudine eftprseditus, aliis vero vitiis pollutus.

bvin.a. Additur bv ßf 'nxiiu in vita perfecta. Htec vero perfe-

$io in duabus confiftit. i. In perfeéHone cetaiis, atque itaper hanc intelliguntur viri artateperfeöi 8t excludunturpüeri, cum non tarn prompt! 8t confirmati fint judicii „utfuas aÖiones, fecundum virtutem dirigere queant. i- Inperfedione duratioms, qus requirit aÜionis conftantiam,ad vita: ufque halitum, ut enim una hinmdo nonfacit ver: ficuna vel altera unius temporis aclio fecundum virtutem non factivkum beqtum, fed requiriturperpetuiim 8cperfeverantia*

Vita

L I X.Vita perfecta comprehendit quoqite perfe&ionem inflru-

mentorum, ad exiftentiam fummi boni recjuifitorum. Triaenimfunt genera bonorum , animi fcilicet corporis 3cfortu¬rne, fed non seque concurrunt ad fummum bonum co nlli-tuendum. Quando eniminterfecomparantur, tum quse-dam ad felieitatem pertinent as xv^/ct, qusedam aspzvct,, csetera as wripiiiKo,. Illa felicitatis elfentiam confti-tuunt, illa confequuntur hxc faciunt folum ad felicitatisintegritatem.

LX.Conflituentia elfentiam funt bona animi duo fcilicet illa

primaria babitus virtutis & acliones hare duo ita ad felieita¬tem concurrunt ut xoml xfaiv eil in habitu virtutis, xcc

m vero in iplis aüiombits confillat lib. i. Eth.c. 8.L X L

Tertium animi bonum {ci\ice.t.voluptas, qux ex virtutenafcitur 3c confcientia re&é faélorum eil felicitatisSinysvofxzvcvC üb. i o. Eth. c.4. Vita enim beata voluptatem ha¬bet inclufam in feipfit, non autem ea wdiget, as 'zs&difla 3 id cflutappendice. Arill. Eth.c. 8.

EXIL )Bona vero corporis ^fortunie fecundario pertinent ad ef-

fentiam S.B. ad illius fcilicet integritatem confervandam,potell quidem §. felicitas line illis elfe , fed non integra,verum mutila 3c manca. lic abfeilfa manu, humanitas non

tolhtur, fed corpus mutilatur.LX1II.

Reqiruntnr itaque ad felicitatis adeptionem, non vero adejus conßitutionem, non enim ingrediuntur ejus elTentiam,liquidem abelTe poffunt. Quoniam qui virtute pra dicusell* felix eil, li veliEfopo deformior > vel Lazaroinfir-

C 2,- mior,

ittlor, vel Iro fitpauperior. Beati mim hfola virtute> mißerta folovitio denominantur. Cafus lib.i. fph. Moral. c. 8. Adejus quoque majorem ufüm Sc fylenäorem requiruntur,nam qui fortiter agere cupit indiget robore quodam, qui Ii-beraliter divitw, qui prudenter amicis, Requiruntur autemnon ut vel effentiaha, fed tantum ut cnjptfiy* vel me¬diafanlius operandi. Hinc Philofophus 7. PoJit. 1 5. -n kclåm?

oemcf yjip'Ayiw rmg. Adhonefié vivendum, opus efl aliqua re-rum copia. Qux tarnen fi abiit, beatitudinem non tollit, fedobfcurat, ii adfit non conftituit, fed conftitutam ornat Sepromovet.

Atc\ue hac pro modulo ingenii de EfjentiaS, B. imprafentiarum dicereplacuit.

Soli Deo Trinuni fit laus, honor 8c gloriain fecula non terniinanda.