Embed Size (px)
Citation preview
~'· ~ uhe ha Meqerinti
Sante~ Earbon . .
SA:'\T-l3HlEK Tl MOI:L.EREZ 5 A:-<T- GWIL1IER..'I, B ALI ClUHNER
KENTA LODEN
BUHE SANTEZ BARBON Guerc'hez ha Merzerez.
~ANTEZ Barbon a zo anawet a bell-zoe-touez ~ ar gristenien. Hi a vel'it ka1·ante ha fians euz o.ferz, rak derc'hel a ra eur renk uhel er baradoz, hag an iliz a c'houll ma vo enoret braz war an douar.
Hi fedi a reomp d'hon dioual ouz an tan-goal ha diouz ar gurun. Digant-hi e c'houlennomp ive ar c'hras da zakramanti e stàd vad arog mont da varnedigez an Autrou Doue. Choajet eo bet da batronez gant ar ganonerien, ar vengleuërien ha gant hoU ar vécherourien a implicl1 poultr en o labouriou : Rak ar rummadou tud-men a vê en dare pe riskl da goll o buhe dre eur maro souden pere brim.
-12-
konipagnunez d'ei evelse ! Goude-ze ive, he zourel oà deut da vont evithi ken sautel hag eun iliz.
Daëlou merc'h Dioscor a rede dreist-holl epad m~. ree pede.n pe orez0n. 0 vont hag o tant, he daelou a z1goueê d'hê kouéhel meur-a-vech en dour euz ar zal-korronchou, hag an dourse a gemere eur vertu dreist-ordinal. Laret a reer penas kalz a glanvourien, disk~nnet er c'hommou-marbr d'en em c'huelc'bi, a zeuaz erméz diouthê paréet euz o c'hlenvejou. Doue a ree d'anaout dre ar burzudou-se pecren talvoudus e oa d'han karante vraz é zervije~ez, ha pegeri zantel e oa hec'h ene dirag é zaoulagad.
Barbon a enore meurbed ive kroaz hor Zalver. D'an daoulin ec'h ê alies dirag eur groaz he doa gr~et garenn_i war vein ar vagor enz he zourel, evit trugarekât Jezuz da vont gouzanvet abalamour da bec'hejou an dud, hacr ouspen evit dizonjal ouz skeudennou an doueed faos dalc'het endro d'ei, dre urz he zad, e meur a lec'h dre ar verjez pe. memes en hé demeurans. Na pet kuech e tJstroaz gant faë diouz ar skeudennou divalo-se hag e lare hec'h hall disprizans evithê dre an hevelep komzou : << 0 douëou ar o·evier 'h . , 'h 1 " ' c m n oc mn nemed. portrejou Satan, limachou
an Drong-Spered. Ra vec'h eta diskaret d'an douar ha bruzunet d.id.an an treid! Ra vo kentpell diskaret ho lezen milliget en hall galon ou ; rak, elec'h enar hag ejans, na zo d.leet d'oc'h 'meit disprijans ar bed-men ! JJ
Erfin, en he c'harante 'kenver Doue n'hellaz mui and uri dirag he sellou ar limachou 'euzus-se,
-13-
hag, euu deiz, hi o zorraz, o lakaz e tammou hag a g·emennaz d'hé matez o skuba evel traou lor ebarz ar porz. Ken braz oé he levenez gonde an tôl kourachus-se, ma krede en em gaout dijaïk e-tal dor ar baradoz. Doue a ra zantout douster é garante d'an neb ne zouj nitra evit plijout d'han, hag hen an noa goullet rei ar c'hras vad-se d'é zervijerez ken fid.el.
Brassoc'h mad.elez an noa evit-hi c'hoas neu· beudik gonde. Erruout a reaz dirag-hi, guisket ganthan dre_m dudius emi den iaouank, eur bravan e hêller "da c'hoantât guelet. En é zorn oa eur bizou-aour hag eur bad-palmez. « Dent oun, eme-han d'ei, é hano ma zad d'ho kemer evit ma.fried; ar walen-ma vo ar merk-goarant enz hon alianz. Dre ma vec'h va fried fidel, red e vo d'oc'h gouzanvi tourmanchou lui ha memes ar maro eyidoun. Zaë wen ho padiziant a vo ruiet en ho koad, hag ar bad-palmez-ma zo ive ar merk eus ar gloriusted. hep par a roïn d'oc'h er baradoz. JJ
Krenvéet en he feiz, harpet war c'hras he fried divin, Barbon na zoujaz mui nitra, gonde ar weledigez konfortus-se ; evit cham unanet gant Jezuz, prest e <)a d'anduri ar poaniou hag ar maro spontusan : En digoll enz he buhé sakrifiet, hi he devoa an diou gurunen a W erc'hez hag a Verzerez!
III
Eun devez, ha ne oa ket zonj diouthan, setu Dioscor o tigoueout er gœr, hag hen, préz
-14-
varnhart; da vont da gaout é verc'h. Souezet o welet tri prenest e lec'h daou war zâl ar c'horronchou, hen a venn gout an abek da gement-se.
, Barbon, eur min-c'hoarz war he muzellou, ne guzaz ket diouthan perag e oé bet groet ar labour. Warlerc'h hi a ziskouéaz d'han ar groaz garennet war vagor an tourel hag a gemeraz tu ac'hano da hrêg euz misteriou ar lezen gristen, eus madelez an Autrou Doue, euz boneûr peurbadus ar · bed-:all. Komz ·a re ken brao, . gant kement a neuz-vad, gant kement a sklerder ma ne _gave ket he zad e oa distank awalc'h é ziouskoarn da chelaou deuz hé divizou.
- « Na possubl e vê troet ma merc'h en tu· gant ar gristenien, eme-hatl en é bart é-unan! -Nan, eur pennad, eur fantazi plac'h iaouank eo an dra~man : Me ia da gomz d'am zro, ha n'hor bo ket poan evit en em glevet ll - Essât a reaz, evit, gnir, war 'an· peur, enebi goustadik diouz lavariou e verc'h ; komz a reaz rustoc'h, komz a reaz gant koler zoken. Poan kollet ; rak Barbon a gave respont war bep tra. N'oa nitra goest d'ober d'ei bralla en he c'hreden. Red e oa da Zioscor anavout ar pez an dije karet nac'h da virviken, red e oa d'han anaout penos é verc'h a oa kristen.
An e.gar a ieaz kentiz en é galon, ha trelatet é spm:&a· dre ar gounar, hen a vennaz venji é zouéou paian dre eur sakrifiz a zeblant dreist da c'halloud eun tad. 0 vea gouiet he doa Barbon braëet ar limachou a adore hag o zollet er-méz euz an ti gant disprijans, hen. a zaillaz
-15 ~
etrezek-hi, é glezé di w enet, · evi t rei d'ei tôl ar maro, henvel en é arraj eus eur blei prest da daga eun · danvadik. Redek a reaz Barbon diraghan, terc'hel a reaz en é rog evit espern d'han mez eun torfed ken euzus. Dioscor en em doll war hé lerc'h, bepret è glenzè noaz en é zorn. Allaz! ema en dare d'hi skoei ha d'hi laza, rak eur vagor a vir diouthi da vont pelloc'h. 0 ,burzud, ar vr.in en em zisparti, ar vagor en em zigor hag· a lez eun tremen gant ar verc'h paour kasi dianal. Goude-sé ar vein en em unan endro hag a zalc'h en é zav ar paian fuloret hag hollsabatuet.
Mœs hem an n'oa ket distanet d'é goler. Ar véz da welet é verc'h kristenez, muioc'h pe kement hag an aoun ne vichê lammet diganthan é vadou braz, a vroude goassoc'h-waz an drougiez a oa enhan. Hep da1e, hen da glask tro ha ema c'hoas war roudon Barbon. Daou vugul, o tioual ar loened, a ziskuliaz d'han e pelec'h en em guze ar groadurez kez. Mont a ra, en eur red, d'hi c'haout, hi diskar a ra d'an douar, hi bressa ra didan é dreid : pa ne ouar ket ken petra fl'ober, hen hi digas d'ar gœr, evel a-stlej hed hé blêo. -Kement-se holl na oa ket awall)'h evit é galon kri : Bemdez, epad eur poulzad amzer, hen a ra d'ei tremen dre bep seurt vilenach, dre. bep se urt dismegansou, dre bep seurt poaniou euzus pe euzusoc'h. Erfin skuiz o stourm outhi hep dont a-benrt. d'hi zrec'hi, hen hi rên é-hun dirag lezvarn ar Goarner Marsian hag a zalc'he e Nikomedi plas an Impalaër a Rom, Maximin. Gant Marsian
- 16 ~
e c'houll ma vo harnet é verc'h hervez holl rustoni ar lezennou douget enep d'ar gristenien.
Eun den lwntant d'oher é garg e o~ Marsian. Gourc'hemen an Impalaër, ouspen evit ar c'hoant d'en em ihuellât, a oa traou 'walc'h evit ben lakât tre didrue, mar ne oa ket ben neuze. D'ar pen-kentan koulskoude hen a reaz vann da vo~t clous ha mad e kenver Bàrhon. Martreze, dre n abeg da vadou braz Dioscor, en noa zonjet d~mezi gant é verc'h ; martreze ive, o .welet a_~he1 ke~ koant ha ken iaouank, en noa kredet e VIJe œz ,h~
distro~i diouz lez en Jezuz-Krist. 0 vea roet d e1 kalz a veulodiou war hé furnez ba war hé bravente, ben a laraz d'ei e rankse dilezel ar feiz gristen ha rentout enor da zouéou ar rouantelez.
Mœs promessou ha komzou flour n'o deuz perz ebet war eur galon gloestret d'an Doue g'.-~Inon, ispisial p' an dê ar galon-se tanvouéet _ar mel ha~ an dudi euz é garante. Pa wel Marl'nan e koll e boan dre gomzou kaër, hen a implij ar-goudrouzou, mœs hep muioc'h a frouez ; ar gourdro~zou a ~o ken didalve hag ar c'homzou dons evlt goumd Barbon. Neuze hen a c'halv ar bourréô gant ur~ d'hi zourmanti : Heman, p' ema lakeet etre e zaouarn, hi slwurje hag hi goal-dret gant korennou ler trë ken. nan eo mui he c'horf nemet goad ha bl~nsadur. Var-lerc'h e zo gwisket d'ei eur zaë re un evit derc'hel beo pe renevezi loskadur an droug en he gouliou; Krueldet ar Gouarner na zistannaz d'ei, nemed pa welaz ar verzerez paour fagannet ha dijaïk hanter-varo. Neuze hi espernaz, nan dre ·
-17-
drue, mœs en esper da blega hé sentimant h'a d'ober d'ei nac'h hé feiz dre eun eil merzerinti.
IV
ArGouarner an noa groet tol e prizon ar verc'h iaouank hraeet ba disroget hé c'horf dre zorn ar hounêo. EnoJezuz a erruaz d'hi c'honforti. Epacl ma oa Barbon egiz ducliet e zonj Doue hag ive ma huanade dre an hirraz da vont d'ar baradoz, ,J ezuz, evit pehini e c'hoantêe skuilha beteg· an diwean berrad euz hé goacl, hi rentaz pare deuz hé holl gouliou hag· a réaz é c'hér da chom en hé c'hichen trë d'ar fin, epad hé merzeren ti.
Neuze hi 'n em gavaz krenveet : Ne zoujaz roui nitra aberz falloni hec'h enebourien. Em·us memes e oa dre ma roe d'ei ar Zalver an enor da gaout lod euz é boaniou, lod euz é groaz da
· zougen.
Antronoz, pa welaz Marsian e oa Barbon .ken iac'h a gorf evel biskoaz, heu n'hellaz ket miret da zizkoen è eston ; mœs vann a reaz da gredi e oa bet paréet ar sautez· dre c'balloud an douéou paian, hag e laraz d'ei gant eun douster treitour : <( True o deuz bet hon douéou deuz· hoc'h iaouankiz ; anzavit eta. pegen braz eo o madelez ha daoulinit evit o enori. ll
• - « Salokraz, Au trou Gouarner, eme Barbon; 11e
gredann ket d'ho touéou ha n'o enorin ket. Penaus e vefen diskiant awalc'h 'vit lakât flans e douéou gToet gand koad, mein pe metal ? -Penaus gredfen d'o madelez em c'henver, me
')
""·
- i8-
karget-holl a zisprijans evit-hê .? - Nan, nàn, ô barner, ne dléan nitra d'hê : ma anouaouedegez, ma grat-vad a zo da Jezuz-Krist, mab da Zoue ha ma mestr da viken. Hennez ê an hini 'nèuz ma faréet euz ma ho il gouliou ha. va groet ken
, iaG'h 'vel. biskoaz. Prest oun, mar 'bê red,·. da . . c'houzanv ar maro evithan. >> -
- « Peguir e feil d'ei, e laraz neuze Marsian d'ar bourrêo, hama ! ra vo graet hervez hé c'hoant. Rogit d'ei hé é'horf gant kribinou houarn, dispennit hé bruched· ha rostit hé daougoste gant flammou tan. - Ni welo pegeit e pado da 'enehi diouzomp e-kreiz an tom·manchou. » - .
Ar bourrêo a zentaz doc'h urz ar Gouarner, ha pa welaz heman n'l1ellê ket a.n. tourmànchou
. kri-se lemel ar musc'hoarz diwar muzellou ar basiantez, hen a ordrenaz diskarg tôliou war hé fen ha war hé diouskoa. - Poan kollet adarre ! Barbon ne heane o pedi egiz pan'hédijéketzantet ar pez a reer d'ei anduri. Eur c'hras dreist-natur hi c'hennerze, hag evel dudiet dre ar gwel euz an env, hi' a lare : « 0 mà Zalver, splan eo dir'azoc'h cleon ma ~'halon, gweJet a rit eta ema enhoc'h ma holl fians hag. ivez ema d'oc'h ma holl c'harante. Ah 1 n'am: dilezit ket en heur~men. Kendalc'hit, m'ho ped, d'am zouten ; greit na' vinn ket trec'het beteg ma huanaden diwean. Ha goude; plijet ganoc'h ma digemer en ho rouantelez. Hast am euz d'ho kwelet, (la danvât an eurusted peurbaduz a roit d'ho servijerien 1 »
Koulskoude ar barn er Marsian ne c'houlle ket koll. Klask • a l'ee penaus empenti tour·.
· · · · · ' oa andnret .. ·'1 ·'hoas evit ar re. n manchçm knoc l c ·mere true deuz ar '"erzerez 'Barbon. Ar hobl a ge h . ouz ar gouarner hag hag ec'h ê droug ell ~n . . son]' al· rei di duel
. bourrêo .. ·1\'Larslan, o . . . . . . . ouz ar . . tourmant neve dent . en e d'ar bobl dre eun . · . · k r verc'h
. . . c'hourc'henlennaz lÎ!WlS a a , . spered, a . . 1 11 Er stad-s.e, ln a iaouank dirag r.ellou ,an lO .. o:l lr~r' ~r· ))ourrêo . . ' t .tre l'lU c wo ' " . . ranksê })out r~ne. ~. . ·uech. -· Eve1se d 'h hé skonrJea ev tt an ml g . . ..
oc .. d. ur trec'hi anher dre ar 'i ez ·hen a grede a. r;J. z s eden ar zantez a bignaz hag ar velkom. Mœ p . f ·z haa eur fians . .· d'an env gant eur e.r " . Pnnl •·. .k. our nn autrou Doue. . · 'l krenv e zt " · · . · krenvoc 1- d , ma roue, eme-ln,
0 ma. mestr ken ma ' 0 . • - <<. •. . 't kuzet an nûbl adreon a.r
c'hui . oar, pe gan ' d : e lueiz · an den. va-l hag an ouar - . · ·
c'houmo~ . , 1 • ·it mar ptich ganoc'h, n'en lijen ; mln_t.' oh. mu d ruia gant an dismegans .. do ho servtJe:·ez paour. a hoc'h adversourien. dirag ar baraned-men .. a zo • Doue karan-Na'n em zistroit ket dr_ouz~n, o m_a u a bere teuz, ne lamnüt ket drgamn a~ grassa
amK::~i:):~:a;o:lend:~~z a~:l~~~~:~ ~uz an an~c~ . . . • d d'ei eur wiskamant ken lu,ern . >
a reaz en- .ro 'h ·f glan di.raO' -ar bobl, 'vel . splanne he c or " . . , 1 0 · ma . . Tonnet gant bannou-heo . u~- . '1)~ VlZe . bet gm . gavaz ·pareet c'hoaz, eun eü pen~se hl en eholl blessou groet d'ei g.ant ar
· guech euz an · d a ' . . t t enz ar burzu -se, . bourrêo. Ar ))maned, QS > · . . • n a
h ll h " ar· barner . e-una hommaz zebezet- 0 . a, t t c . 1 skoéet muel. Evithan da vont spou e ' oe eve · t n uerz enz
. ne c'houllaz . ket c'hoaz anaou a ..
-22-
ket memes kavat · 1 · da1éet da aastiz~ menur. ca zastum, Doue n'oa ket
· "' e gounar an d b , aheurtet : kement-se evr·t k . aou ec ber t · · · s uer d'ar re b est ou deuz. 0 fallon. h d . a oa. et
A 1 ·a euz o dalle t n tarz-g·uruJl se 1 . . n ez. - , Œn souézu 1 1 an neuz groet d'ar grist . . z, la Œn terrup1, c'h1oëstra da zantez Bar::~~n a-c ~oudevez en em arneu, hag bi fed· d' d' e-kreiZ ar barrajou-1 1 I o wual deuz an t 1 wu s ha deuz ar maro soubit. an-goa
VI
N'echuin ket buhe b d . r:i d'anaout pen a us. :z~e~~:~~:ez Barbon _hep srkour ar re a glask skoazel . :t ha pegrz e vo evidomp hon ganthi, kement-se a
·. -unan eun ali da t il hé made!ez ha d'hi fed· 1 . gaou rans en bor buhe. I e Jarz an darvoudou deuz
. Korf sautez Barbon, var-1erc'h h. . . a oa bet kemeret gant eur c'l .· t . ~ merzennti, tinian a oa é hano) h . . His en mad (Va1enJé1 ... ag mterret en eur 1ec'h €ralv t
ass, peurdost da Nicomedi. E-tal hé b.. e g·lanvour a gavaz pareans d'é boa . e, meur a e teuaz an dud ~ii'clel d'h· . mou, hag eve1se
· r enon ha d 'h froteksion dirag Doue. a c oulen hé Gonde eur maréad
an1Zer lcorf ar . 'l sautel a oa douget da N. . . . werc 1ez iliz dirao- an oll 'J • Ieomedr ha miret en eun
o. Jarz eun. arched ·g l t 1 . nou aour bao· arc'hairt D... o oe . a aonen-1 "' . uaa-han e vr d" am?rou pinvidik war ellum. " ze noz- e
~rweatoc'h a~ c'horf-se oa bet douo·et ga:n a Gonstantmop1 ha ri' - o d'ar
-'Liouz eno d'ar gœr
-2:3-
a Veniz. An enor rentet d'han a greskaz bepret mui-oc'h-mui, ha kènt-pell ar verzerez a zo bet pedet dre an holl gristenien. En hor hro Franz, Santez Barbon a zo het laket en enor. dre ar Groazourien bet e brezelliou ar Zav-hêol, p'o doa klasket diskar galloud ar musulmanet war vro ar Palestin hag ar gœr a Jerusalem. Meur a gœr, ispisial Metz-er-Lorraine a zo didan hé goard. En :hor Breiz, kalz a barreziou o deuz sautez Barbon evit patronez pe o deuz chapeliou konsakret d'ei : E-touez ar re-man e hellan niveri · Roskof, Guerleskin, Karnak, ar Faouët ; mœs n'oufen laret ped iliz o deuz hé skeuden e eskoptiou Guened; Kemper ha Sant-Briek. Petra-bennag n'oo ket santez Barbon eur genvroadez d'imp, ni hi fed, ni hec'h enor, evel ;ar zent ha zentezed ar muian-karet gaùomp. N'è ket .hep rœzon ema enoret kement-all, peguir eo ken braz he galloud dirag Doue ha peguir e ro grassou ken kaer ha ken stank d'ar gristenien.
Er bloa 14A8 (e lennomp e Buhez ar Zent) eun den euz ar gœr a Gorkum, bro an Rolland, a oa bet surprenet e-1ueiz eun tan-goal. Ken uhel en em zave ar flammou en-dro d'han, ma e kolle 'pep esper da zalvetéi é vuhe. Prest e oa da vout monget dre ar c'hrouez hag ar moged, pa zonjaz goulen zikour gimt sautez Barbon. Raktal ar zantez en em ziskoezaz d'han, hen konfortaz dre hé c'homzou hag a bromettaz· d'han en devize c'hoaz eun devez buhe, evit gallout zakramanti arog mervel. E guirione, ar flanimou-tan· a varvaz en eun tôl-kont: ar paourkez den a govessaz, a
. ]
' f ,\
-213-
war an· douar : Eun devez, ni a vo digollet. · g~nt ar mestr mad n'hon dilezo kèt. Er baradoz,
.·ec h ankouaïmp holl glac'hariou an draonienmen a zaëlou : Eno e tanvaïmp gant Jezuz hor Zalver an eurust~d hep pai· hag ar peuc'h peurhaduz.
Evelse bezet. groet-1
IMPRIMATUR:
·Pontivy, 4 Juin 1903.
J.-M. KERDAFFREC,
Vic. gén. hon.
~.,.......,_ ____ _
GUIE-Rl. SAHTlEZ BARBON E parrez ar Faouët (Guened)
TON Santez Noaluen · ·
DISKAN
Enar d'oc'h, Santez Ba1·bon, 0 Gu'erc'hez ha merzerez! Ni ho kar awir galon, Zellit ouzomp gant truez.
r.
Galv d'ar bardonerien.
1. Salud ! salud d'ho chape! Ken koant e-meskarreier, Evel eun neiz turzunel Dreist ar stailken hag ar ste1~!
2. Âze hi gloesh'az guechall, . An Au trou Yan Tô ulbodou
Ho poa miret didammal ~-kreiz freuz ar gùrunou.
- 28 -,.
3. A c'houde pevar c'hant vloa, Nag a dud a vandennou A zo deut d'he bizita Pa vê deiz ho pardoniou? - ·
4. Oh ! na piou laro niver Ar 1'e ho peuz zikouret, E-kreiz darvoud pe danjer, P'o deuz d'oc'h 'n em erbedet?---,..
5. Ho tiouvrec'h bepret digor, Ho kalon leun a drue, C'hui zigemer tud-Arvor 'V el eur vam he buga1e.
6. Pa c'hal v ho kloc'h d'ar ménez Paour, pinvik, bourc'hiz, mési~d, Koz, iaouank g·ant levenez -·-· D'ho kweiet 'weler tostât
7. 'Leiz an henchou e teuont Enz an dro hag euz a bell, Dirag-hoc'h e taoulinont Hag.holl e kavont skoazel.
8. Rak ni hall, Santez Barbon, Ni fiz enoc'h d'hon difen; C'hui zo dalc'hmad hon itron Er joausted pe 'n anken.
II.
Buhe ar Zantez.
Ganet e Nikomedi . ~- l A gerent euz an nop ~~. Madou braz ka koant_l:J;l Ne vankent d'oc'h erbed~ma.
Mœs, dre eur sklerder dispar, 2. C'hui a welaz hep dale
N'eo gloriusted an douar Nemed s~esou didalve.
. d . 1 Al 'roe-hu faos- oueou . 3 . _ « c rean, . ' . .. .
>> Choajet em euz, choaJ euruz, >> Servija Mestr an envou, . >> Hag heuilha lezen .Jezuz. >>
Nl.tra deuz stlabez ar bed, . !1. ~ . Enar, plijadui; danve, Nan oa plas en .ho spered Entanet eYit Doue. ,
. k lm Noë oac'h henvel, 5. Ouz ou. . Koulroik fur a chommaz guen 0 nijal a denn-askel . 'Dreist ar fankhag ar vomllen.
Ken pur oa, ken dudiuz 6. Ar gened euz hoc'h ene,
Ma falvezaz da Jezuz 'd En em ziskoez d'uc'h, eun e.
-30
'ï . .,....:. (( Beet d'in, em-han, d'in hepken, » :Setu ~ili ar guerc'hted >> Hag arey ho kurunen >> E-mesk ar Zent, an Eled! >> -
8. Eur veéh-a'n, e welsot c'hoa'z Ho Salv(lr ru gant ar g~ad; 'Velpa varvaz war ar groaz, Truezuz d'ho taoulagad.
9. En· hoc'h ene o tas son Eur voéz a lar ada1:;~ :' (( Ma fl'ied oc'h, ô Barbon, >> Va merzerez vec'h ive! »
10. Neuz'e 'vidoc'h bout dalc'het En eun tour 'dl'eon moraillon An amzer d'oc'h ne bad ket · ' o·hirvoudi d'an envou.
11, Guinel, kent treuzi ar mor, A grenv:;t he diouaskel, Ha ne· zouj mui o di gor
. E-kreiz arneu nag avel.
12. 'Velse d~e ari orezon Ha dre binijen kaled 'Poakemeret 11-erz-kalon · 'Vit ar stourmou da zoneL
13. Gondé eur veach poaniuz, Pa wel hQ Tad Dioscor Ez oc'h dislÙplez Jezuz N'bell mui der)i'hel é fulor.
. -31-
111. - (( Red eo,, eme ar. paian, >> Di,anzav ar feiz gristen, >> Ha distrei kentan-buan >> D'an douéou ha d'o lezen! » ~
15. Ouspen-se, hep enebi, V o red. ketner eur pri.ed An neuz en é fantazi Evit é verc'h dibabet!
16. M:oes c'hui a lar, ô Barbon : (( Salokraz, ma zadik kèr, >> Den na blijo d'am c'hàlon >> Nemed Jeznz maZalver! »
17. (( Hen zo ma mestr, ma Roue, » Nac'het am euz ho touéou;
· » D'han eo gloestret ma ene, >> Ta vit koniz a brie jou! >)
18. Hen a ra ho skourjeza Ha dispen ho korf dinam ;
· · Dre eur burzud ar c'haëra Oc'h rentet pare-divlam.
19. M:oes, ô dallentez he'p par Euz an den 'vè aheurtet, Ho tad e kresk é gounar Elec'h na vè distanet.
20. En é harraj hen ho ren · Da gaout Marsian ar .barner, Haü' ho maro ·a c'houleri Ma~ ne b1egit d'hàn e~.
- 32'--
21. Dirag fas ar Gouar~er C'hui en em zalc'h hep doujaus : Gourdrouzou, promessou kaër · -Ne c'hellont rei d'oc'h troublans.
22. -- « Kristenez oun hag e vin, Eme-hu, dre c'hras boue, (( Laouen va goad a skuilhin >> E go!l-rant d'am c'harante ! >> --'-
23. Zetanset oc'h d'ar maro Dre urz didrue Marsian :
24.
Ar bourrêo (pi ou a gredo ? ... ) A vo ho tad é-unan.
Ken dQus_evel eun· danvad 'C'houzanvit an tÔl klenze : An douar a ev ho koad, Ha d'an env zav hoc'h ine.
25- Mœs dre ar gurun dio us tu , -'- Eun tôl spouronnuz ineurbed ~ Ho muntrer goez e ludu, E kastiz euz é d01·fet.
III.
Peden d'ar Zantez.
1. Eveldoc'h, ô merzerez. Ni fell d'imp karout Doue; Ra beffemp ho santelez E oberou hor hue !
-33-
2: Hmrfeiz, war skuer hoc'h hani. . Ra vo' nerzuz d'hor zouten ;
-Na vezimp Bretoned: roui Mar n'oump stard .en hor c'hreden.
3. E1.1iz eun douar zante! B~eiz-izel a zo brudet : · Ra zalc'himp d:ar vrud-se pell · E priz 4or goad, mar bê red l
4. - « Guell maro 'vit saotradur ! •> -· La~ê hon tadou guechall :
Reit d'imp nerz da :veva pur Ma 'larimp-ni kement-all.
5. Warlerc'h madou an ene, - Ar guir vadou da c'hoantât --:-·
. Ré ar c'horf gano_eh ive A c'houllomp, patronez vad ..
6·. Pa bar luc'hed hllrissuz, E kreiz strakl ar gurunou, Ra vo ho torn ·akétuz D'hon roiret a wal-heüriou !
· 7. Pa vê tarzou peian-goal Digasset 'd'hon· kastiza, Hastit buan d'hon dioual Ma héanimp o krena 1
3.
8. Eun dë 'vo precl ar maro, Deiz ar spont hag an ankcn, 'Vit na vo ket ré c'huëro Dczit neuze 'n ·hor c'hichen.
~~. Goulennit d'irnp gant Jezuz, Da gonforti hor c'halon, M'hor ho é g·orf présiuz, Arok mont clirag é dron.
10. vVarlerc'h, advokadez vad, 'Tre ho tiouvrec'h benniget Zerrit clous hon daoulagad Ma 'z irnp d'an env d'ho kwelet !
.JÉGOUZO, vik. ~én.
· Nota. - Ar werz-men a zo bet primet ar gentan é kenstrivadek (concours) ar gueor-ziou, er bloa 1903, é kœr Lesneven.
EIL LODEN
Myster e pemp arvest.
par l'abbé MoRET, curé de Saint-Menoux.
Drame mis en vers bretons, avec quelques changements dans !~ texte,
par l'abbé LE MAY, recteur de Saint-A4\nan.
BANVOU Ar re o doa c'hoariet ar myster-man e
parrez Ar-Zent, d'ar 1-4 a viz Ebreul 1903.
Dioscor . . :. . . . . . L.-1\'l. AR Roux. Rarbon................. L.-1\'I. BOULBEN.
Afra................... F. AR GOFF.
Jvfarsian ... ,. . . . . . . . . . . . . · J. BoDET, .
Tijel................. . . C. CHARPENTIER.
Médan . . . . . . . . . . . . . . . . L. AR BRIS.
A 1' bourrêo . ........... . Ar pôtr iaouanh ..... · .. A1• c'hristen ........... . Porzer a?' pri:;;on
Soudardet. . . . . .
PrizGnel'ien . .......... .
Embanner ar mystP?' . . . Kâne1·ez ............... .
R.l\:IAH!;;,
L. MORU.
J.-P. MAHI~. J.-1\'l. PrcARDA.
N. CADOUX, Y. COSPÉ
REC, J. CHARPENTIER
J. AR Roux, J. LANUEL, F. CHRISTIEN.
J.-1\'l. AR POULICHET.
An demezell Marie AR
Roux.
Merzerinti Santez Barbon
Pez-c~hoari e pemp arvest.
PERSONNA..CJH(01U :
DiOSCOR, dijentiLa Nikomedi.
BARBON, merc'h Dioscor.
AFRA, matez-kampr Barbon ha bet guechal hé n1,agerez.
MARSIAN, gouarner Nikomedi, é hano an · Impalaër Maximin.
TIJEL, servijer Marsian.
MÉDON, servijer Dioscor. Ar bourrêo·, - Soudardet, - Prizon-
nerien. Eur c'hristen, - Porzer ar prizon.
Eur pôtr iaouaT!k a bemzek vloa.
Eur c'hœJJ.r a ganerien.
-M.-
Kentan · Arvest
Diviz Kentan
Barbon hé·urtan en eun tourel. War ar gampr e weler fals-douéou diskaret ha braëet.
BARBON
Dalc'het o.un 'n eun tourel evel eun ermitez ·Da veva ma-hunanpell euz kornpagnunez : Diouz an dùd, er lec'h-men, n'am enz ketdarempred Egiz n'am befe mui ket·ent na rnignon,ed. Daou brenestr d'ar sklerder a gallen digori, En enor d'an Drin'det am enz groet. ober tri. An amzer ne bad ket, rak me gass noz-ha-de Da Zone, .ma C'hro:uer, hrrvoud ma c'harante. Pa c'hourdrouz an arn.eu, pa iud an avel foU, Ken e Yê peb-unan dre ar spont sklasset-holl~ Mouez Doue a lar d'in dioual enz pep pec'hed, Rak é vrec'h gant koun:u· dreist d'hor pen zo paret. Pa welan bokedi, a-hed an new-amzer, Ken koant, 'mesk ar ieot-glaz, dre a11 holl brajeier; Pa welan an edou a bleg, a zav o fenn Didan ar bamiou hêoi; :vel goagPnnou melen, Kredi rann hen · guelet - Doue le un a drue, 'Vel eun tad dons ha inad- c'hoarzind'é vugale. Na kaër an nâbl henoaz ! Ra zavo ma zellou Etrezek ar stered a Iugern en enyou ! P'o ·gu elan ken sïoul, ken lemm ha kr.n skeduz, A bep poan, bep trubuilh e teuan ankouéuz ; N'enz ken zonj em spered nemed g:oulen grat-vad
- 42-
An hini warnomp-holl an euz é zaoulagad, Hag a skuilh é vennoz war baour, war bi~lVidik; War an derven uhel ha war ar gorzen:nik. Trugare laran d'han d.a vout·ma c'hennerzet, Da vout renet ma dorn d'ober pez am euz groet. Setu braëet ganin limachou àn douéed A zigassê zonj d'in pegeit amzer oun bet, 'V el eur ieô war ma fenn, didan galloud Satan. Pi ou gre do kement-all eo ma brec'hig ken go an An euz o diskaret a'ziwar o fostou, An eus o bruzuunet ha laket é tammou ? -N'hallen mui gouzanvi o fourtrejou meznz, Aboue m'oun kelennet war lezen gaër Jezuz. Breman e veint skubet er porz egiz traou lor, N'o do mui en ti--men nag ejanz nag enor. Nan! Jezuz, ma Zalver ha guir vestr ma c'halonJ En o flas evit mad a gemero an trôn ; An tourel-men a vo é zemeurans sautel, Hag enni e vimp hoU é sujidi ildel. Med eun dra, ma Doue, ganoc'h a c'houlennan, Hep chan d'hen rei d'in ga:'nt daelou ho pedan: Ma zad a zo paian ; n'ana v ket ho lezen ; Ah ! greit m'en _em den no deuz an derivalij•m ! Reit d'ez'ln ar guir feiz am euz resevet-me Hag a renkan, siouaz ! derc'hel kuz em ene. Hopet true diouzon, truc demeuz ma zad, Ha warlerc'h, mar kerit, goullit ganin ma goad: Mervel a rin joaiuz mare c'hellan guelet An tad-se a garan emesk ho tiskipled.
(Klevet a ra trouz a-clreon ah nor).
Mes na piou vê erru? ... Adrazur eo Afr~ 0 touet d.a c'houlen mar ne vank d'in nitra!
-43-
n· Diviz.
BARBON hag AFRA
AFRA.
Noz~vad d'oc'h, ma mestrez, deut oun me da welet Mar feil eun dra-bennag arok mont da gousket.
BARBON
N'oa. ket ezom, Afra : koulskoude deut oc'h mad, Kemerit eur skabel ha kojomp, eur poulzad.
AFRA
(0 klask eur skabel, hé zreid a stok oùz an douéou \orret, hag hi a lar :)
Ah! petra welan-me? Mankout ra ma c'halon; Etre ma zreid setu dorn Merkur, penn Pluton; Allaz! Allaz d'imp-ni!
BARBON ( o .vuzc'hoa~·zin)
Reit peuc'h d'in, Afra gez, Kassit di var ho tro spont ha tristidigez : Merlmr, an doué-laer, ne noazo d'imp morse, Ouz é gonsort. Pluton na vimp ket oaz ive. Klask a ren-me pell-zo rei d'oc'h d'anavout skier ~enaus an douéou-se 'zo douéou ar gevier : Na veritont nemed ar vrasan disprij.anz, E-lec'h doujf).nz an dud ha c'houez-vad an ejanz. Zellit petra 'meuz groet : Ton·i o limachou · Evel ma vê doc'h ar vein torret ar c'hoz-podou! N'o deuz galloud -ehet !
-H-
AFRA
N'eo ket guir, ma mestrez, Ho pe groet de1·bodou gant douéed ho palez?
}3ARBON
lao 'vad, me ma-hunan, ha biskoaz eur seurt joa N'am oa-me c'hoaz tanvoet er bed-men gant nitra 'V el an hini am euz davout skarzet ma zi Euz mistri an ifern hag euz o loustoni.
AFRA
Nag ho tad, ma mestrez, mar tigouez hep-dale, Petra laro, siouaz 1 pa ouio kernent-se? ..
BARBON
Doue a zo hor Mestr : Ennarr vê ma zouten, Na vern petra erru, levenez pe anken. Oh 1 ma zad martreze, sklerijennet gantan, Hen anavo 'rok pell hervez e c'hoantéan. C'hui, d'é heul, c'hui,Afra, a groadur fidel d~in, Ma magerez karet, ma ell-vam, pe larjn, · Perag dinac'h pelloc'h ar JOa-se d'am 'c'halon? Ah 1 kredit é Doué, mestr an env, an douar ; Hen hepken zo parfet, hen hepken zo hep par : Nerz, galloud, madelez, géned ha karante, N'enz nemetan vê goest da leunia hon ene! Ho touéed, zonjit mad, ne dint nen1ed diaouled · Gante iei d'an ifern an dud p::tour dianket. '
(Klevet a rer trouz eur vanclen tud o kerzât hag o tostât d'an tourel).
III Diviz.,
BARBON, AFBA DroscoR, ha lod euz é servijelien. ' '
bwscoa Ma merc'h a garante.!
BARBON
Ma Zad, pebeuz du di 1 Hak eun distro ken pront a zeu d'àm estlammi.
AFRA (goustadik)
(Kuzet a ra limachou an douéou torreti
Hep dale, aoun am enz, meur estlam a vo c'hoaz !
BARBON Mil bennoz d'an envou, pa'z oc'h chometdi~'hloaz,
· Pa'z oc'h iac'h ha di-spos ,hag ho péach groet mad ! Mali am oa d'ho knelet dirag ma daoulagad.
'Droscoa
la, ma me1;c'h, c'hui lar mad : Trugare d'an douéed 0 .deuz dre vadelez a zroug ma dioualet! Pa voan 'treuzi ar mor, ô dàrvoud herissuz! E, savaz eun tourmant ken kri ha ken spontuz Ma· krediz iê hor lestr en eur red d'eri em goll, Hag e oamp en isfond hep doutans beliet holl; Hak ar vartelodet .hag ivez ar stùrier Heu lezê toll-rl.istoll emesk zâbl ha reier : Hed vo 'la, laren-me, pebeuz poan d'am c'halon! Hed vo mervel hep mui guelet ma metc'h Barbon. Hag ar zonj-se, siouaz! é kreiz ma holl anken
- !!() -
A dreuzê ma iné 'vel eun tôl-klenzé ien. ~Iœs an douéed erfin, touchet dre hor c'hlemmou, A zalc'haz an avel kenkouls hag ar gciagou : Plean e teuaz ar inor, sïoul-braz an amzer, Hag eur wech c'h,)aS setu emoun digouet er gœr. Breman, ma c'hroadur kez, biken n'ho kuittaïo, Diouzoc'h em bo konfort trë keit ha ma vevin.
BARBON
0 ma zad, me ivez, me lako ma holl boen Da rei d'oc'h lmrante ha d'ho terc'hellaouen.
DIOSCOR
C'hui a rey kement-all d'an hini zo choajet Ganin-me, ma merc'hig, da veza ho pried.
· Lusïus hen hanver, vailllrntan kabiten Euz ar ré· o deuz brud en armeiou rô:;nen : Penher eo hag ouspen euz a lignez uhel, E neb lec'h ne gafiet eur parti a vê guell.
BARBON
Ré zivead eo, ma zad, kinnig d'in eur prïed. ,
DIOSCOR
Perak 'ta'! BARBON
, Gant eun ail ma zonj am euz laket.
DIOSCOR
Petra ! pa oun-me pell pefiê groet eur choaj-all '!
BARBON
0 ma zad, evit-se, m'ho ped, bezit dijal : Ar prïed euz ma choaj, pa larin guir diouthan,
Euz an holl brïejou a zo pell ar gnellan. E vadou. é c'halloud, é c'héned zo hep par, Karantéuz 'vel-t-han n'euz ket war an douar, Ken dign da gaout ma dorn é nep tu ne glaskit.
DIOSCOH
Hanveit d'in an den-se 'ina ken braz é verit.
BA.RBON
N'ema ket er bed-men: E hano ... ,.
IV Diviz
Ar memez personnachou, l)a Médon oc'h erruout, é fas drouklivet ha leun a droublans.
MEDON
·Tra spontuz!
DroscoR Peira zo? ....
MEDON
· 0 na reuz ! ô na darvvud euzuz!
DroscoR
Komz eta, genaouek, lar founuz petra zo !
ME DoN'
Ah! ma mestr, aoun am euz na ma zeod a sldasso.
AFRA (goustadik)
Aiaou d'am c'halon .baour ! diskuliet eo an tôl.
ME DON
Komz a rin, wal' hoc'h urz, nan avad hep horrol : D'an douéou a garomp è zo groet en ho ti Ar. vrassan dismegans, ar goas san viloni. · Guelet am enz, Autrou, darn enz o skeudennou Skubet ebarz ar porz ha laket é tammou.
DroscoR
Skeudennou hon douéed er porz a zo tollet ! Na pion a vê kabluz euz hevelep torfet? Klaskit d'in armonstr-se, keœ'hit-han dirazon Ma plantin d'han doustu ma c'hlenv en é galon.
AFRA
Ouz neh a zo kabluz, ma mestr, bet trugarez !
DroscoR
Trugarez. emé-c'hui ? hep mervel gant ar vez E kredit ba ma fas difenn ar fallakr-se?
AFRA
la, pardon evit-hi ; m'ho ped, bezit true !
DroscoR (0 tenna é glenzé.)
C'hui eta zo kabluz ?
AFRA
Ah ! Au trou, -ma skoéit : Kounar ha kassoni warnon-me diskargit.
BARBON
Ma zad, dalc'hit o torn, rak Afra zo divlam; Enz ar pez a zo groet .me gemer holl ar zam.
Dwscon
C'hui, ma merc'h, na gwir eo, 'pefff> groetkement-all Hep na vê morz ho prec'h, hep na vec'h skoéet dal ? Ah! redit, ma daëlori; gouélit, ma daoulagad; Guell vê d'in bout maro 'vit kaout seurt kalonad. Red eo 'ta, ô ma merc'h, e vec'h diskiantet, Pe martreze zoken. e vefec'h gounezet Gant an dromplerieh-se a hanver kristenien ?
. Tan ha kurun warnon d'~nt lakât e poultren! . la ! kristen eo ma merc'h : Re bell am euz bevet Peguir oa dléet d'in eun dra soi·t-se guelet. Kristenez eo ma merc'h, ma joa, ma c'harante ! 0 douéou gallouduz, kement-se a zo re !
BARBON
Plijet'ganoc'h, ma zad, chelaoudeuz ma c'homzou, C'hui yvelo n'enz nitra da rei d'oc'l;l pennadou : Egiz m'ho henoren, bepret ho henoran ; A galon ho karen, a galon ho karan. la, dreist d'in ma-hunan m'ho kar e guirione, Prest oun e testeni da ginnig ma buhe .: Mœs na stard e k~van e vefec'h e fazi, Ha n'hellfec'h eveldon enz ar gaou bout dilui 1 Na kri eo d'in guelet ho peuz feiz ha doujans Evit douéou didalVe dign a bep disprijans ! 0 .ma zad 1
(Hi 'n em doll d'an daoulin dirazan)
Me ho ped, dre ar garante vraz, Ar garante tener aran d'oc'h a viskoaz, Lezit an dromplerez hag an .denvalijen, Troit kein d'an douéou, troit kein d'o c'hreden.
·4.
-50-
N'euz nemed oon Doue, mestr war gement tra zo ; Jézuz, é vab karet, evidomp zo rnaro! D'han ez eo pep galloud, pep mad, pep eurusted D'han hepken e tléornp 'feiz, fianz ha resped, Hennez a bedan-me war rna daoulin bemde, Hennez eo hag a vo gwir bried rna ene. Kristenez oun : rna zad, bezit kristen ganin. la, greit evit ho mad ar blijadur-se d'in, llla vo hon diou galon chadennet er bed-rna Dre ar garante c'hlan a rey ill env hor joa.
DroscoR (sklassuz)
Peuc'hd'in, tra divergont: ma c'halon 'peuatreuzet; Trei ar gountel enhi avad n'andurin ket. Me oar : Ar gristenien o déuz-di vi zou kaër, N'eo ket burzud e vec'h lasset en o ge vier: Petra 'peuz-hu klevet eu~: o rnuzellou flour Nerned rneulodiou ha kant zorc'hen treitour ? .. Mœs ha kornzet o deuz enz ar reuz, -ar glac'har Ho tizo hep-dale, ho plego d'an douar? .. Euz ho hano zaotret, euz ho madon kollet, Enz ho lignez di v lam brem an dizenoret ? .. Oh! nan, na kennebeut n'o deuz ket touchet ger Euz ar prizoun tenval e-lec'h rna vec'h ernber, Euz ar véz a rey d'och stoui ho penn ato, Euz an tourmanchou tenn ho kasso d'ar rnaro, Euz ho tad digonfort, c'hoaz e kreiz é vuhe, Gant an nec'h d'é verc'h paour o tisken 'harz ar bë.
BARBON
Gouzout a ran, rna zad, petra zo va gortoz; Ma spered koulskoude ne goll ket é repos,
-51 -
Rak u'euz po an, na tourmant na c'houzanvin joaiuz Kent dianzaf ma feiz, kent dilezel J ezuz. Holl vadou ari douar zo moge<i hag avel, · Neb o c'har, kaër en do, n'o iniro ket goal-bell. Ar madou ro Doué d\é wir zervijerien Zo hepken talvouduz, irit a bad da viken : Gant-hê 'rna va fianz hag holl .c',hoant nia c'halon, Ha mervel vo eur vad nan eun droug evidon. 'Meit eun dra, pa varvin, ne rai d'in melkoni; Eun dra mantruz dreist-holl, gober va disparti Euz an ta'd a garan muioc'h 'vit ma huhe, Hag a lakan dreist-holl nemed dreist rna Doue.
DroscoR
Beza kristen, eta, hennez eo ho m,énoz ?
BARBON
la, nitra ne rey d'in distrei deuz ma frepoz.
DIOSCOR
An dismegans, ar véz, ar go ab war ma blêo gu'en,. Se tu, merc'h din~tur, petra fell d'oc'h a-gren?,
'BA.RBON
Eun en or eo, ma zad, eun en or dreist-moder -Gouza'nv evit Jezuz zo 'n em c'hroet hor Zalver ..
DIOSCOR
Dirag rna dizesper, c'hui ro 'ta hoc'h assaut D'am c'hass trë d'ar maro hep. disteran damant?
BARBON
0 rna zad, mar vê red, gant pebéuz levenez
-52-
E skuilhfen hoU ma goad, e rofen ma huez· Evit diskoez d'an hcill pegement ho karan ! Hepken Doue, hor mestr, en ho 'rok a lakan.
ÜIOSCOR
Allaz ! nitra ne rey : dallet eo, dallet trë, Petra c'hortozan c'hoaz, annot ma 'z oun-me ?
(Gant fulor :)
0 douéou, m'hen tou d'oc'h : Bremaik vec'h venjet, War an hem; en hé goad ar c'hlénv-ma vo ruiet.
(Zevel ra é glenze).
AFRA
(Hi en em lak etre-DiosC:or ha Barbon). True, ma mestr, true demeuz hé iaouankiz !
AR SERVIJERIEN True, true diout-hi !
DroscoR
Nan, ra V<tl'Vo kentiz ! (zevel ra é glènv)
BARBON
Doue a vadelez, oh ! eun tôl ken div ad, Eu~ torfed ken euzuz, espernit-han d'am zad !
(Barbon a dec'h kuit dirag. Dioscor ; heman a zo dalc'het dre zaouarn é zervijerien.)
--" 53-
Eil Arvest
1 Diviz.
(Marsian, gouarner Nikomedi, a zo e-unan o tifraëa an afferiou euz ar vro. Dispak a ra eun tam-skrid punet endro d'eur wialen.
MARSIAN
Setu néventiou: Tollomp founuz eur zell War ar parich deut d'in dre ma mevel Tijel. - << E ti braz Cornely, ar gristenien beJ?de, >> En em zastum e-kuz wardro ar goulou-dë. >> Eun den koz, enorabl, a brezeg d'ar vanden, >> E kreiz eur sakrrifiz a c'halvont otieren : » Hennez eo an Eskop, o ,fastor, emint-hi; >> Roll, e hano Doue, emant é sujidi. >>V el guellan mi'g·noned e klaskont an dud paour, >> Haa e rannorit 'tre-z-hê dillad, .arc'hant hag aour, >> 'Vito gounid, kr~dabl, d'allezen milliget >>En em strevo kent pelldre bevarc'horn ar bed. >>
Tijel • 0 •• ••••••••• 00 0 ••• ••••• ·'· ..... 0 •• •••••••••••••••
Mad ! ar pez a glaskim. Evit c'hoaz an dud-se, N'ana vont ket Marsian, o gouarner néve ; Mœs arok pell. ben graint. Pepcunan a ouio Pion e Nikomedi d'an holl a gommando, Piou a viro na vo ganthê hon douéou-ni Diskaret d'an douar ha ruillet 'barz ar pri, -Pion a harzo diouz den da zevel en o flas Eun Doue disprijabl zo marvet war eur groaz. Ma labour groet, perag digant an Impalaër N 'am beffê-me flans da vout aontachet kaër?
-M-
Maximin a ra stad euz é zervijerien, Dreist-lioll mar c'hoalgassont pobl vil ar gristenien.
II Diviz.
.MARsiAN ha TrJEL.
TI.TEL
Mestr enoruz meurbed, ho peffê 'r vadelez Da zigemer eun den a zo deut d'ho palez 't-Eun dra ponner, mezaoun, a wask d'han é spered.
MARSIAN
Pi ou a vê an den-se?
TIJEL
1 Unan eüz pinarded ·A gœr Nilwmedi, é hano Dïoscor.
MARSIAN
Larit d'han dont ama : kert da zigor an nor.
(E-unan :) Hum : heman a dal boen e vê groet stad outhan : Eur poulzadik a zo, dom é verc'h a c'houllan. Plac'h koant evel Bai'bon .e nep tu na welet. Gant he daoulagad c'hla·z hag he bléo alaouret ;. He c'hoantiri zo braz, hrassoc'h eo hf\ fumez, E-mesk ar merc'hed-all hi leuc'h 'vel eur brinsez. Na do'ussan planeden zo e bro ar stered 'Uz da benn ar galant hi devo da bried ! Da gomz d'in euz é verc'h martreze 'teu an tàd, Kuz.omp hor zantimant ha greoi:np fœson vad ..
-55-
III Diviz.
JYlARSIAN, DroscoR, ha Tijel e deon an theatr.
MARS TAN
Didosteit, Dioscor, deit trè; rak eun d~di, Pa ho kuellan distro, eo d'in ho sal~dl : Ho pèa~Jh zo bet hir, na mad eo bet Ive ?
DroscoR
Mad ! ia, re vad, Autrou. Salokras, me garfe N'am bê gallet kiskoaz kaout an hent e~z ar gœr, Me gar vê bet ma bag braëet doc'h ar rewr.
MA.RSIAN
Perag 'ta? Na petra fellfê d'oc'hu laret?
DroscoR Abo•é ma'z oun distro gant an nec'h oun lahet
l\IIARSIAN
Ho merc'h, ar verc'h chen til 'ra enor d'ho hano, Ha ldaon e vefè-hi pe stoket d'ar maro ?
DroscoR Na lüaon, na maro, nan 1 Siouaz, n'erna tam gvv:ell.
MARS JAN
Petra 'ta choarv ganthi ?
Droscon
Ah ! red vo d'ei mervel, Rak kemeret hi deuz, o na milli~ade~ t Ia, kemeret hi deuz kreden ar gnstenien.-
,\"'
-58-
Ho kalvet am euz 'ta dirag an tribunal Evit kass da nitra pep gaou ha pep tamall, Evit rei dirag holl an desteni a nat · E toujit hon. d.oueou hag o c'harit dalc'h-mad.
BARBON.
0 barner, n'eo ket gaou ar pez ho peuz klevet : Me zo deuz an dud-se vê kement disprijet. la, kristenez oun-me, hep aoun hen anzavan, Rak hennez eo 'vidoun ma hano ar c'haëran. Doue ar gristenien a zo eun Doue mad, Evel ho touéou faos n'erna ket eur gaouiad : Dre é gomz en neuz groet àn douar, an envuu, D~hàn hepken e tléomp meulodi, pedennoù.
MARSIAN
Tavit timad, tavit gant ho preg offansu:z, Bezit aoun euz fulor an douéou kasonuz ; E kœr Nikomedi, goarant oun, n'ouzoc'h ket, Pe dre gaèr pedre haëg ma vefent enoret?
BARBON
Ha me, na ve.rn ket sé, m'o disprij dre c'hellan; Rak spesou, nitra keu, setu petra welan En ho Touéou didailh groet a dôliou boc'hal, Pe kizellet ér vein, pe teuzet ér metal 1
MARSIAN
Kreùit, rak bremaik e ouiffet poez o brec'h.
BARBON
Mar n'euz ken d'am sponta, e chomin zur dinec'h: Pa 'm euz-me bruzuneto c'hozcskeudennigou, Pelec'h oa o galloud, pelec'h o gurunou ?
-59-
MARSIAN
Mœs eur mal'O mézuz, eur maro ar c'hria, 0 preg ken divergont hani glaskit eta ? Zonjit mad : Urz am euz aberz an lmpalaër, Da lakàt d',ar maro e In·eiz tourman-chou terr
· Kement den a zeufê da zisprij hon douéed.
BARBON
Oh ! me oa1; . an dud go an· ganoc'h ave pleget, Ho kalloud, hoc'h izign a implijit bemde Da sponta tudou koz, merc'hed ha bngale, Holl ar re ne dint ket ampai·t d'en em zifen : Nih;a navir diouzoc'h, na daëlou, .napeden. Ah! hor c'horfazo d'oc'h: Reit d'han eur n}aro kri• Mœs hon eue bepret a vo trec'h d'ho peli. -la, lammit diganomp hon buhe ken sklabuz, C'hui a zigoro d'imp dor ar vuhez eüruz _ E~lec'h e vo torret holl c'hoant hor c'harante, E-lec'h da virviken e welimp hon Doué.
MARSIAN
Dizuj oc'h dioùz Ses ar mar ne zentit diouzin, Beteg é Vajeste 'zav an dinac'h gro_et d'in.
BARBON
Ar wirione 'laran, ar wirione, Ïnechans, Ne die bout evidoc'n na 'vit den dismégans. Jürt arog, ô Barner, greit hardiz ho labour, Mignonedhon Doué n'e1nant ket dizikour. Ma holl iianz enhan me am euz plasset don Ha pà. rankin go uzan v heu rey d'in nerz-kalon.
MARSIAN
Plaé'h iao_l}a._U:Ji,_ll,r ma;.-o ne zeu ket d'ho .S{JOUta?
·-60--
BARBON Douja 'rau ma Doué, na zoujan ken nitra!
MARSIAN Diomi1it, rak ganoc'h pe dol-chans vo zouez Pa veffet e krogad gant poaniou didruez. Fougéal a zo mad, mœs breman ni welo Ho· penn ad trë d'ar fin hag heu. a gendalc'ho 'l •.
(D'ar zoudardet :) Lammit-hi doc'h ama. -
(D'ar pourrêo :) Bourrêo, gra da zever,
Pegùir en em aheurt eneb d'an Impalaër. (Ar soud~rdet a stlej Barbon a ûrag ar lezvarn
hag hi la ka etre daouarn ar bourrêo.)
V Diviz.
MARSIAN ha DroscoEt
DroscoEt (o tigouezout endro) Trec'het oc'h, Gouariler, vel ma 'z oun bet ive,
· Kollet hor beuz ganthi an eil hag egile. ·
MARSIAN (gant desped) Amzer zo, Dïoscor ·; an tourmanchou, me grec]., . 0 pisttga hé c'horf rey {urnez d'l1e spèred : Hep dale hi guelimp, soupleet he santimant, . Ha digant-hi hqr ho kement zo.en hor c'hoapt.
DroscoR Plijet gant hon douéed a c'hoarn ar c'halonou E9'h errufê da wir Pl!~ a larit, Au trou !
..:._ 61.-'
Trived Arvest
Barbon a zo en eur prisoun. D~oulinet eo, he daouarn . e kroaz hag he daoulagad varzu. an env. Zeblantout a ra gwelet traou kaër-ineurbed ha bout eve! dudiet. Eun. neuz-peden a weler war he .muzellou. Eur c'hân melqdiuz, a glever avare da vare, kân hag· a dav ·pa gorn,z Barbon. Ar c'han-se zo dous da géntan egiz pa veffê pel!, - krenvoc'h eur poulzâdik goude, .- do,us· soc'h endro war an echumant.
. EuR voEz MELonruz
(Ton ~ Koumoulen:nig gwen-kann.)
Bar ad oz kaër, o ma gwir, vro, . Pell diouzoc'h pion na hirvoudo 't N'euz nitl-a er bed ankeniuz A i·entfê ma c'halon eüruz.
EUR C'HŒUR A VOEZWU Doué karet, Doué ken mad, Ga1vit Barbon ganoc'h timad: N'euz nemedoc'h-hu ho-unan A raffê joa hec'h ené glan.
BARBON (dudiet.)
Evidoc'h, ma Doue, er lezvarn ez oun bet, Dre zaouarn ar hourrêo ez oun bet tourmantet ; Dre ma v.oan ken iaouank en noa zonjet Marsian E vizen trec,'het çez hag e vizen bet goan. Mil bflnnoz d'oc'h, ~ ezuz: Dre an nerz euz ho prec'h ;Epad a!l holl stourmad emoun chomet didrec'h. ·
-62 -·
Demeuz ho poaniou d'in ho 1'leuz roet eun tanvad, Ah ! penaus, paourezik, larin d'oc'h ma grat-vad? Penaus dre ma chomzou meuli ho trug<J.rez ? Re sem pl oun, 'siouaz d'in! red vê teod an Elez! Mœs, kreiz àr levenez hagar peuc'h ho kariz, Muioc'h c'hoaz ho karan er prizoun-ma ken .striz :
EUR VoEZ MELODIUZ En env, n'euz mui glac'har na poan, · Evel ma kavomp.er hed-man: Eno e kreiz ar sklerijen Am ho ar gaëran gurunen.
AR C'HŒUR
Doue ken mad,.Doue karet D'hi gervel na zaléit ket : N'euz nemedoc'h-hu ho-unan, A raffê joa hec'h ine glan,
BARBON (bepret dudiet)
DougP-n gant ma Jezuz eullodeil euz é groaz,. 0 na douster hep par n'am oà zantet hiskoaz! E-tal ar bonheur-meu pegen trist ha goular Vê an holl hlijadur aginnik an douar l . Ma Jezuz, var ho lerC'h noz-dê e hirvoudan, Mall am imz d'ho kuelet,.dre hil:raz e semplan ; Da hiou ken nemed d'oc'h larin ma c'harante ? Ma lezit dont dat-oc'h, reit eskel d'am iné, Evit nijal d'an ecv, da vro gaër an Eled, E-lec'h gant iütra mui na vimp dispartiet.
EuR .VoEz MÉLomuz
En env ar joa 'bado ato, Kaon ha d,âëlou vo eet d'o zro :
..
-63-
Eno Doue d'ar re hen kar, A ziskoez é c'heùed dis par.
AR C'HŒUR
Doue ken mad ,Doué karet, D'hi gervel. .. etc., etc.
BARBON
(Echuet eo hé dudi; hi a zav en eur ]aret:)
Mœs petra zo breman, petra 'ta zo digouet? Nan euz mui dre ma c'horf gouli na droug ebet. 0 dudi euz an env, ma spered oa ganoc'h, . Ha ma c'horf dre vurzud n'eo bet biskoaz iac'hoc'h. la, rentet oun paré, na 'rn euz mui eur' c'hleien, 0 J ezuz, c'hui zo mad ! m'ho meulo da vi ken. ·
;
'
(Klevet a reer ar c'hân o pellât.)
Eua VoÉz M:ELonruz
Doué, m'ho klef ouz va gervel ! Kenavo, trubuilh ha drével! Kenavo, traonüin an daëlou! M'ho tilez 'vit an hoU vadou.
EuR C'HŒUR
Doue karet, Doue ken mad, Galvit Barbon dat-oc'h timad : C'hui hepken, ia! C'hui ho-un an A rq holl joa hec'h iné glan.
- 67:
JEz eo dre gernent-se kompren o ma.tlelez; . Iiag ar zoursi o deuz da, viret ho puez; Petra ne rafent c'hoaz evit ho eürust.ed, Mar tistrofec'h outê hokalon, ho sp.ered 't . N'oc'h ket 'rnez a dermen : Nac'hit ar feiz gristen, ·' Zentitprim ouz SesaT ha plegit-d'èlezen :
Raktal-e vo torrèt ho ck·dennou pouner, · Hag ho kalon e. trid. ec'h ieffet libr d'ar gœr.
· ~A.R)30N
Salokras, ô Barn.er, ~'hui a,zo e fazi, Pe deuz ar wirione n'ho peuz ket a zoursi. A holl vlessou ma c'horf mar doun bet guellaet,_ l{ement-se, adrazut, a zaill dreist d'ho tou.èed ; Douéed truilhek ma 'z iut petra c'hellfent gober 't N'iut ket mestr d'eun delien o 11ij•ü dre an rer _: Priz o danve o deuz, priz ar c'hQat, ar metal, Talvoudègez ebet n'o deuz ken a-he'nd-all. Teod o · deuz ha. diouskoarn, treid, daouarn,
. [ daoulagad,
Hag iut da1l, bou'ar, roud ha na flaichonttakad: Pegiz o defie 'ta roèt d'in ar parèans,. Diùerz ma 'z iut, ha me o rei d'hê. disprijans '1 -Nan! Nan! n'eo ket iut sur o deuzgroet ar burzud,
· Ho touèou dic'halloud, bouar ha dall ha roud. Jezuz-Krist hani eo, Jezuz-Krist ma Doue, A zo deut è-unaù d'am r.lkour dre drue : Hen.''noa va c'hennerzet e-kreiz an tourmant;.hou, He:U: an n~uz; en eun tôl, rentet iac'h va gouliou. w"ar é c'hras efiaun trë d'am.heur diwezan, llil..stard e vinn em feiz daou>>.t d'arpoauioukriau.
• 1
'1
'.1
'1
.1
-68-
MARSIAN
Ouzoc'h am euz true, ha c'hui zeu d'am goapàt! 0 chom d'oc'h aspedi Ii'oun-me ket om;pen mad? Breman e chai1jimp mod : guelet a rimp ember Mar ne blegec'h dre haëg pa ne rit ket dre gaër.
(D'ar bourrêo :) Kief, bom:rêo; saveur peûl, ellum ar flamn::Îou-tan.
(Da Varbon :) Eur vech c'hoaz, plac'h iaouank, arok n'ho peffe
[po an. Zentit diouzon, m'ho peel, enorit an douëed : Dirag· tôl ar maro ken-se na derfec'h ket.
_B4RBON
Ma c'homz ho peuz klevet : Me a zo kristenez, Ha kristene~ fell d'in echui ma buhèz ! PeC1liou na flammou-tan .nag eur maro skrijuz, Nitra ne rey d'in-me nac'h ma Zalver Jezuz : Hen zo d'in ha me d'han! Nag ·èüruz vo an de Ma roïn d'han ma goad 'vel merch a garante!
MARSIAN
Roll ho peuz hi c'hlevet, ha n'enz ket a zoutanz, Ne brij ket d'hon douéou kinnig eur greun ejans; Ne c'houll ket, aheurtet m'az eo he santimant, Plega d'an Impalaër, d'é m·zou rei assant. Ecléal, lar:it d'in mar n'enz ket meritet . Eur maro rust ha pront dre boaniou diremed? -
Ar soudardet, ar bourrêo, etc.· ,, Ia 1 Au trou Gouarner, barnet eo e-léal : D'ar maro ! d'ar maro!. hi kouls hag ar ré-aU
-69-
A zinac'h eveldei henor, sujedigez D'an douéou, hor mistl'i, a garimp da jamez.
MARSIAN
Ouz ar peûl, ô bourrêo, stag anhe_i hep dale ; Dispen d'ei he bru9hed ha dêv he daougoste.
MARSIAN (d'ar g1·istenien-cûl)
Na c'hui, ho fals-kreden derc'hel rit d'he anzao?
AR GRISTENIEN
Ia da lezen J ezuz ni vo fidel a tao : B~ut kristenien, se tu hon en or ar brassa!
MARSIAN (gant.kounar)
Etre daou, greit ho choaj : Pe mervel, pe plega.
AR GRISTENIEN
N'hor beuz mestr 'mei tDoué: d'han hep ken e toujim p Ha laouen, pa vo red, evit-han e varvimp.
MARSIAN
Peguir hi goulennit, ·me rey d'oc'h ar joa,se.
(D'ar soudardet :)
Renit-hê d'ar bourrêo,. lammit-hê ac'han-se.
70-
Pen:1.pved Arvest
I Diviz ·
EuR c'HŒUR A GANERIEN
(ton : Stourm an Tregont)
Adreon, Satan ; Adreon ar bed Gant ho lorberez milliget ! Kanomp, kanomp : Ni zo kristen, Doue vo hor mestr da viken !
Eun c'I:IANEJ::l (e-unan)
Dre eur choaj Îeun a drugare Emoun e renk è vugale ; . ' Ma dever eo beza fidel D'am feiz, d'am fromessou z·antel.
AR.c'HŒUR
Adreon, Satan, etc., etc.
EuR c'HANER
Ra zeufint an Droug-sperejou · D'am spou ta dre o gourdrouzou:
Ne vinn ket guelet o c'hoannât, Zonn e savinn ma fenn dalc'hmad.
AR.c'HŒUR
Adreon, Satan, etc., etc.
EuRc'HANER
Dreist hoU trubuilhou ar bed-man Me wel an termen diwezan, '
• -71-
·An di vez zo goest d'am zouten: E dorn Jezuz- ma c'hurunen.!
AR c'HŒUR
Adreon, Satan, AÇ!reon ar bed, etc.; etc.
Il Divii
Ar ganerien. - Afra oc'h erruout gant préz hag an . dizesper war he bizaj. - Eur c'hristen.
AFRA
0 glac'har! rak dent int da lerhel diganin Ar verc:hig ken habask, ken mad ha ken lirin A vuiskelliz kroëdnr, a vagiz iaouank~flam 1Iag a gariz evel pa vizen he guir-mam. 0 ·Barbon, ma mestrez, koantoc'h ·'vit ar stered, Pt:rag, 'lec'h ho kemer, n'o deuz ket ma lazet? 0 merc'hig kim karet, petra vo diouzon-me Pa n'ho kuelin ket mui, c'hui holl joa ma .ene?
AR c'HRISTEN
'N em gonfortit, Afra : Eüruz eo an hani A ra d'oc'h skuilh daëlou ha kement hirvoudi: Arbed-men re stlahuz n'oa ket dign d'hi dongen, Eet eo d'ar baradoz evel eur goulmik wen.
AFRA
Larit d'in, hep distro, ha: guir eokement-se?
AR C'HRISTEN
la, ne garann laret nemed ar wirione : J.
An Doué ne drompl ket a zo h'On Doué-ni,
- 72 -'-.
Digantan e c'bouzomp pez zo mad pe fazi; Henan nenz desket d'imp n'emoump la,ket er bed Nemed d'ben· zervija, d'lien ·anaout, d'ber c'baret. Na petra bor l5nbe? Eun am prou groet, founuz, Eur breze] pemdéiek mœs dibodhirbad~lz Doue, deuz tein. an env, ema troet e zell War é zervijerien, é vignoned fidel; Da bèp-bini anbê, pa vo deut an termen, E rey jo a waflerc'hpoen ha peuc'b warlerc'h anken.
AFRA
0 komzou _ra zousterkonfortus d'al: galon; Mar c'bellfen dizonjal na welin mui Barbon!
AnC'HRl:sTEN
· Evidoump, kristenien, petra vê ai· rriaro? Dil.ezel eur pr~zoun evit mont d'hon guir-hro, Dilezel an daêlou evit ar joaüsted, Hag an dristidigez evit an eürusted .. , Ni 'doll pell pep glac'bar bag an dillad kanvuz
·. Pa· welom p ken vreudeur o vervel 'vit J ezuz : Arokpell o e'bavimp endro kichen Doue; Hag eur vech unanet, n'en ·em gollimp mor~e.
AFRA
Ha me, da vont d'an eiw, fianz am bê ivez?
·AR C'HRISTEN
Mar kerit, ô Afra, ia, keme.ntcse vo œz: Kredit e Jezuz-Krist ha heuillit é lezen, Dre zour ar vadiziant hoc'h iné a zei gwen. Setu an hent war-eün da vont d'arharadoz, D'ar lec'h a sklerijen, a zudi, a repoz,
- 13-
'D'ar lec'h ema Barbon ho mestrez ken lmret 0 kanveuli Doue gant ar zent, an Eled!
III Diviz.;
Ar memez personnachou. Eur pôtr a bemzek vloa a zired, kazi-l_wllet gantan é halan.
AR Po'i'R IAouANK
Ar victor, ma breudeur, ar victor a zo d'ê!
AN OLL_GRISTENIEN
Petra embannit-hù? pe seurt kélou neve?
AR POTR
Groet eo ar sakrifiz : D'ar maro int laket, . E renkar verzerien e veint holl enoret.
AR GRISTENIEN
Mil bennoz da Zoné! Meulodi d'an boll zent !
ARPÔTR
Na kaër oant. da welet d'an douar pa gouezent, An eil gàud' egile skoéet gant ar bourrêo, Ar pardon war o zéod hag: o bizach ken èlrêo ! Lampat ra ma c'haion, tridalra ma ene : Ar maro o deuz bet a c'hoantéan ive.
EuR C'HRISTEN
Komzit d'im.p eus Barbon, .merc'h zan tel Dïoscor ; Hé feiz, hé nerz-kalon a oa dreist pep enor.
-7i-
AR PôTR Ah ! Barbon a zo bet dreist-holl ar vaillantan, Hi he deuz gounéet ar gurunen gaèran ! Ecriz mont d'em· banked e kerze d'an tom·mant: K;edet ho pize het ouz hi guelet ken drant, He daoulagad sten net war vaout glaz an en vou, Hag e1,1r musc'hoarzik dous war. rez he muzellou, Pen a us e spermette meur a van den Bled, Deuet d'hi diarben euz palez an Ddnted. P'erruaz én dachen eus he merzerinti, War he daoulin kentiz hi goueaz da bedi, Hag, he daouarn e kroaz; .a laraz evellen : « 0! ma Zalver Jezuz, hezit c'hoaz ma zouten! >) Enoc'h am euz fi et, enoc'h ec'h es peran, >l Rak dreist kement a zo, goût a rit, ho lmran. >l Hirio 'ta vo an dë ma iefin~me dat-oc'h. " .)) 0 ·nao· eüruz oun-me da vet'vel evidoc'h ! -» Kem:rit, ô Jezuz·; ma goad ha ma buhe, >> Rak etre ho .tiouvrec'h e kouskan maine. l>
- Pep-unau a c'hoëlé, den mui ne larê grik, Hag ar bourrêo zoken oa tenereét gozik, · Ar bourrêo hag an noa disroget he c'halon, Krioc'h 'vit ar bleiji a guz er c'hoajou don, Ar bourrêo hag an noa essaëet dre an tan Rosta dirag ar bobl he daou goste ken glan ; Maes Doue, dre vurzud, a viraz vije groet Eun dismegans ken braz, ken mezuz d'heguerc'hted. - «Na chom ket da dermal hag echuomp buan! >> Eme souden eur voéz, - siouaz l bani Marsian. -'--'«lat d'ar c'hentan guellan er-h1,1oinp an afier 1 •> E iildaz c'hoaz raktal eun den-all gant koler; Dïoscor, tad Barbon, Dïosc~r è-unan, ·
--75-
N é galon an arraj, 'né zaoulaged an tan, Dïoscor an difeiz (pion biken a gredo 'l) A c'houllê deuz é zorn rei d'é verc'h ar maro.
.AFRA
0 na den digalon! Na petra glevai1-me 'l
AR POTR Eus daouarn ar bourrêo hen lammaz a.r c'hlenze, Ha dioustu penn Barbon a ruillaz er boultren Distaget eus he c'horf dre nerz eun tôl hep ken.
AFRA
0 na tad dinatur goassoc'h 'vit an: tigred!
ARPOTR
Eun hobi a herriz respontaz d'an torfed : Kristènien, paianed, holl ar bobl a-unau A rê skier da goumpren an heûz an noa diou tan. Maes Doue a zeuaz da ziskoez ouspen-se Pegement oa terret dre ar c'hrîm horrubl-se. Da gastiza 'r muntrer na c'hortoaz ket pel! : Epad ma iê d'an env eue hor c'hoar zantel, Eun tôl-gurun spontuz, daoust ne oa ket arneu, A lazaz Dïoscor, hen lakaz e ludu ;
. Ar gouarner Marsi~n, diskaret war an dro, · Dre ar memez goalen voa tizet d'ar maro : Ho res tou, tra iskiz ! a oue. skubet en aer ùre eur gaouad-avel a. droublaz an amzer.
EuR C~HRISTEN . Gloar, enor da Je~~s, ):10r Zalver, hor Roué! Ra vevimp,_ra varvimp fidel d'é ·ga.rante,
•'''
(
-76-
Evit ma c'hounefemp en envou bep a dron, Ha ma vezimp, eun dë, kichen hor c'hoar Barbon!
AFRA (va1· he daoulin)
Doue ma merc'hig-me,- mestr an env, an douar,. Me gred d'oc'h, m'ho ador, me ho meul hag ho kar : Azalek an heur-man einoun eur gristenez, Trë da zë ma .zremen virin ho servijerez !
IV Diviz
Eur c'hân evit echui, lcân a-enor da Sautez Barbon. . Ar c'hoarieren o deiJZ en o daouarn bep a vod la11re pe bep. a elestren, evit skeudenni victor ar verzerez.
DIS KAN
Barbon, c'hui zo eilruz!
1. Barbon, c'hui zo eüruz, Braz eo bet ho poaniou, Mœs .brem an en en vou Ho poneur vo paduz.
2. Barbon, c'hui zo eüruz, Ni ro d'oc'h mil en or; C'hui 'peuz ar guir denoor Dre ho nerz burzuduz, 13a,rbon1 c'!::tl1i zo eüruz 1
-77-
.3. Barbon, c,'-'hui zo eüruz, Dre ho maro zantel Ho màgerez fidel Zo gouneet da J ezuz !
4. Barbon, c'hui zo eüruz, Dre ho koad pur ilkuilhet Satan zo diskaret Hag ar feiz gloriuz!
5. Barbon, c'hui zo eüruz, Ar maro n'ho spont ket Rak c'hui wel dreist ar bed An dudi peurbaduz !
6 .. Barbon, c'hui zo eüruz, Bet zonj enz ho pr(mdeur : Peaoulz e tei an h~ur M'ho kuelimp gant Jezuz?
7. Barbon, c'hui zo eüruz, ·Dalc'hmad hon zikouret Gant aoun na vemp trec'het En hor breze~ 1;ec'h uz 1
8. Barbon, c'hui z"o eü1ruz, Ra vimp-ni, i3ret6ned, Guir gristenien bepret 'Veldoc;h :._ holl da Jesuz ! 'Veldoc'~- holl da Jesuz!
~~
GOUEL SANTEZ BARBON
En .enor d'ar pevar kantved 'eus dedi hé chapel e parrez ar Faouët (Eskopti Guened) d'ar 7 a viz Gouëre 1889 . · '
W AR rioN : Gudr:i Sdntez Azonor
Ai BAR~ -,-Na piou diouzoc'h-hu a zo bet- disul E Sautez-Barbon Ar Faouët, · Eur chapel war· eur méne braz Zavet abou-e pevar c,'hant vloaz '!
AR_ BARDONNERIEN
- Ni zo bet e Sautez-Barbon - ni holl Hag hor beuz gwelet eurpardon, Eur pardon seurt nà welimp mui : Penaus gober é veù.lodi '! -
Pedet é oa bet tud ar vro ~ pedet Da zont euz seiz lêo tro-var-dro~ Da zont gant kroaziou hâ. bannie! A. bep. parrez ·d'ar lec'h, zan tel.
1'.
-79
·pep parrez erruaz séven - d'he zro, E pen ar pobl ar veleien. : 'Pad ouspen di\\:' heur an_ ingroez Ne héanaz mont d'ar ménez.
Goao-ou ar mor h~ peuz gwelet - eh od, Goa~ou warlèrc'h goagou bepret,
-,,_ Set;pegiz e tirede . · An !)il rumm tud goud' egile.
Da.gement a bardonerien- re striz' E oa pep hent, bep guènojen : Pignet gantê.;lein ar mene, Oant ugei:J.t mil, roui martreze.
HoU e kanent, ma oa dudi ...;.... klev~t, Kanennou leun a velodi, Roll e kanent a greiz kalon Meuleudiou., s:,~.ntez Barbon.
Tregarn a rê ken skiltr ar c'hân - a-hed Stankou Ker9r-'h hll. Barrégan ! Ar vugale gant o mammou C'houllê ben oa kàn an en vou!
HoU e kanent, holl e pedent - devot Ha doujuz ouspen e kerzent Da heul kroaziou ha bannie lou Lintru:i en rer dreist d'ar-pennoù.
'V el n'oa ket frankiz er chapel ~d'ar bobl, Eun auter oa ranket zevel · ' 1
~ ...... ·, ..
-80 _ _:_
War eur zao-plench, fas an heol splan, E beg ar ~1éne war ar lann. ·
'Tro d'an au ter pinvik, k~mpen - an holl Oa dastumet 'leiz a0 dachen, Stard ha stank eve! d'an han vou An torc'had-ed 'harz ar parkou.
Bannieloa ha kroaziou "arc'hant- savet, 'Tro d'an au ter, uhel ha koant E strilhe o lufr, o ·geried Ken oa hor zellou brumenet. .
Daou eskob, kenvroïdi kez- o daou, Eskob Guéned hag haniSéez (1) • 0 doa prijet dont eus a bell · Evit ober lidon at go~tel.
0 daouarn 'trezek an en vou - zavent; Ha pa skuilhent o benrioziou; Braz hà bihan 'bleg~ o fenn · 'Vel bleûn glebet gant ar c'hlizen. ·
Tost endro d'an daou Bas tor mad-::- tolpet 'N em zalc'hê war meur a renkad · · Kloër eleiz ha beleien, Henvel ouz kœuriou Eled 'guen .. . . ' .
(1). An Aütroti Bécel, Escop Guened, hag·an Autrou . Trégaro, Escop Séez. ·
-81-
. . f bred - setu D'ar prôn eus an o eren- . An hoU o deuz soti.den tav-et :
· d h"b ud ar ster K:én trouz neme 1 0 1 Trec'het- dre vouéz ar prezeger .
. h gouiziek - erfad Eur mestr-prezeger, a En hor iez koz ar brezonek :
lemm 'vel eur c'hlenze E gomzou 1 (1) A verkê don war an ene . -
. .. . .. 'h ar lidon - kredit Ken kaer pe gaeroc . . . . . En ofel·eri, er gousperou, Ma lare an hoU: Nan, moree ' N'ez euz. be t' guelet ·gouel se urt-se.
· · oa deut Pep parrez e prosesiOn - . Da vintin seven d'ar pardo~, Ha pep parrez d'an a~ardae A yas devot d'ar gœr Ive.
Setu pegiz e trem,enaz - disul k. antved ar gouel braz, Ar pevar • ..
E Sautez-Barbon ar __ Fa~uet, A viz gop.ëre d'an de selzved.
. . bet - oh \ nan, Eur guir Vreton na VlZe . Neb ell dijê sé-holl gwelet . Ha miret goueled é galon ' -Ien e-kenver sautez Barbon ..
'h beleg Pôndivy. (1) Ari ~]ltrou Kerdaffre~; arc - . 6.
iL i; 1! li !
ARBARZ
- Kaër. oa ar gouel, ma_ c'henvroïz, C'hui zo kaër ivez en ho feiz, Pa'z it da rei kement .enor D'ar Zent a garomp en Arvor 1_
· E-toues ar Zent-se a garit-bepret, Ha ken doujuz a enorit, · Bezit fidel a wir-galon D'an itron vad santez Barbon.
Dre he c'harante birvidik ;_ oé het Holl da ·zoue a vihanik '; Guell e oa ~t _garrthi merval Kentoc'h eget hen dilezel.
Merzerez ha guerc'hez ive - hi 'neuz Galloud en env aberz Doue,
-M'ho [kred];
Eur galloud braz evit distrei Pep simrt goalennoù prest d'hon skoei.
Ar maro-trum a vê doujet - dalc'h-mad Kouls hag an arneu dirollet, Ken spontuz e6 c'hoaz an tan-goal : Pegiz diouthê bout war zioual ?
Pa vemp en aoun hagen droublans,- seul-vech Da santez Barbon gant fians Kassomp eur beden vad founuz; D'bor miret hi vo soursiuz.
.( .
-83-
Pell-zo hi wei 'n he fardoniou - bep bloa Tud B~eiz-izel a vandemiou, 'Tro d'he fœten,''tro d'he chapel, 0 c'houlen zikour ha skoazel.
Chelaou a: ra ar pedennou - a zav Etrezekh!l zrôn d'an en vou, Gant zon he c'hloc'h braliet herruz Ha trouz an Ellé klemvanuz.
M:;es eun dra c'j:J.OaS a blijfê d'ei - d'am zonj, ·Dreist pedennou, dreist meulodi : Guelet en hé fardoilerïen .Ar c'hoant da vout guir gristenien !
. ·auir gristenien, o ine glan - am part· Pa vé nid gouren diouz Satan, Kristenien zoun, féal ato Da Z~ue heteg ar maro 1
PARDON SANTEZ BARBON _E-kreiz an haon.
ToN : Fantik.
I.
Na ~àn ket c'hoas ar <l.'hog ha n'ê ket goulou-dë, Kloc h braz Sautez. Barbon a vrall war ar minè: Laret ~ra sklentin d'an dud eo mail tost1Ù Pe ba'n ofern getan n'erruent ket avad. - '
Hiriw eina pardon patronez ar Faouët, Eus a dost hag a heU e teuer d'hi guelet
· En he cbapel mein-dailh e rec'hier Marek-Bmn Eur burzud a chapel mar zo dre Vreiz unan. '
Skoachet e pleg eur roc'h diouz kostez ar mine Ha kuzet en deliou evel neiz eun evn-gouë, · Noz-de ar ster Ellé a gas boubouilh he dour Beteg-hi deuz ar stank 'vel eur gannaouen flour.
En diabarz 'weler war guer ha magoriou Buhe ar verzerez kouls hag he burzudou ;
.;_ 85.-
N'euz ket eur lec'h sioulôc'h, na dreist-holl guell [choajet]
Da neb a gar pedi 'méz eus trubuilh ar bed.
Mœs d'an devez gouel~man, deuz n'ouzon ped parrez Eùr bobl tud a ziretl d'eriori ar Zantez ; Leun eo an _diou vins mein, leun eo pont Sant
[rvl:ikel,] Le un eo an holl henchou a vleni d'ar cha pel.
Bep heur, 'hed ar mintin, eun ofern vê laret: Ar bobl a gresk dalc'h-mad beteg an ofern-bred, An ingroes a zo stank _azalek beg ar lan, Ken_ stank m_a verv an dud egiz eun tôl guenan.
N'euze 'pad e poaniont kloër ha beleien , Da ga,na an oJern eus hoU nerz o c'horzen, Seiz ozac'h kalonek, a~dreuz- ar bobl fidel, A jerr eun est arc'hant endro d'ar lec'h zan tel.
Na piou vo zouézet?- Zonj ho peuz holl, me gred, Pegement an arneu 'pad an haon 'no a trouzet :
-Gant aoun eus ar gurun, gant aoun eus an tan-goal Eleiz o doa pedet ar Zantez d'o dioual.
II'
Ah ! tud ·vad Breiz-Izel, dirag sautez Barbon . Na pedel'\Pou a feiz a skuillit en deiz-man! · Na piou laro ive pegement.a c'hrassou A rey Doue d'ezhi evit hoc'h ezommou ? -
-86-
Setu an Anjélus o son d'an tôl kreiste Hag ar bardonerien 'n em strêv dre ar mine ; Lod di dan ar lins er. a ia da glask meren, Lod 'd'ar c'hœriou tostan, lod-all war ar c'hlazen.
[glaz ], An hêol tom, dreist ar lann, a c'hoarz 'harz an nàbl Ar levenez a leuc'h war dremm bihan ha braz · E pep korn a'n dachen, oh ! na safar joaiuz 1 ' Evit iaouankka koz, oh ! na devez euruz !
Kredi rafec'h a-bell klevet kroz ar mor leun Pa vê gant an tempest kélusket trë d'an deun, Pe gourdrouz an fl,Ve1 Qtr.emen eur c'hoad don E-mesk an dêro koz, ar c'hesten hag an ôn.
A dost zo eun tourni gant fleitou, trompilhou Guerzet d'ar vugale gant mistri ar stàliou; Ar re-man hep eh an a hop a houez o fenn, Trec'h d'an everien jistr e tal ar varriken.
An hall botred ampart en em lac'h o chenchet Euz ar c'hloc'h lardet dec'h gant mein glaz
[bruz un et : j Ne dal ket da zoudart,n'eo nemed eun den flak Neb n'eo ket go est gan th an d'aber daou dôl distale
Eun troc'h merc'hed fichet, fleuren ar iaouankiz, A ra eur baléad 'vit diskoen o c'hoantiz, Arok mont d'an dichêol da gomz kaër ha zeven, Pe da stlapa spillou e toul-tro ar fœten.
-87-
Ar beorien o-unan, goulïet, mac'haniet, A ankoua, eur poulzad, o foaniou di:remed :. Kana raut kantikou pe guerzennou· san tel, Ha guennegou a gouez a bep tu'n o skudel.
N'euz 'meit tud diramailh, ma:t;fad a Gœr Wazi, Garanet war o fas muzul o zotoni, -Ar 1:e ze a ra goab, a skrign war ar fœson Hor beuz-ni d'enori e Breiz hor Zent patron.
III.
Lezomp-t-hê d'ober faë war hon sempladurez Ha distroomp buan dirag hor pa trouez : Tregarri 'ra en draonien trouz an tabourinou 0 c'hervel. d'an iliz evit ar gousperou:
Ar bobl en em vod c'hoas, evel d'an ofern-bred, Er-mez ha diabarz d'ar chapel benniget, Hag an holl a hasped gant fians ar Zantez Da doll war bep-hini eur zell a drugarez.
War ziouskoa pôtred vad, en eur prosesion, Bremaïlt vo douget skeuden goant'an itron E-toues kroaziou arc'hant, bannielou alaouret A ra lufr d'ar goueliou e panez ar Faouët.
Ar c'hàn hag ar muzik an eil goud' egilé En em respont er stank tro-var-dro d'ar miné, Haa an holl a-unan o kana, o pedi, A heuilh santez Barbon gant ar brassan dudi.
-88-
Heuilh a rant :;~,r Zantez evit kaout he bennoz A iei gantê d'ar gaer arok ma vo zerr-nor., A gassent d'o c'herent, ma vo an tiegez Diouallet a zarvoud epad holl ar blavez.
Echuet ar pardon, ar c'hloc'h a vrall bepret, Mœs trist e son breman : klevet anhan laret : . _ « Kenavo, bennoz d'oc·h, o kristenien guirion « A zo bet er miné 'pedi sautez Barbon 1 >> -
Merzerinti santez Barbon a ze bet c'hoariet e bourc'h Ar Zent, kanton Gourin, d'ar meurz Fask, 14 a viz Ebreul 1903.
Ar c'hoarieren, goazed pe pôtred iaouank - holl Zent.iz - a oa bet keiennet a zoare meulabl gant an Autrou Couturier ,hag an Autrou Gouarin, o daou beleien er barrez. Stlak-daouarn, stank epad ar myster, a larê skler d'hê pegement a blijadur a reent d'ar bobl deuet niveruz d'o .guelet eus ar c'heriadennou tro-war-dro.
An digemer Yad, groet da Vyster santez Barbon, an neuz va aliet da lakât hen moula. E skueriou kaër ar Verzèrez-man eus an amzer-goz, meur a lenner a gavo, d'am zonj, kentel a nerz-kalon hag a ·basianted e ~eiz trubuilh ha tristidigez an amzer a-vremaii.
Laret a rann, gant an esperans vad-se, beach vad d'am leorik, o vont emesk ma c'henvroiz karet.
4 à ciz E~en 1904.
F. AR MA.Y,
/Jeleg.
r
TAULEN
Paj.
Buhe santez Barbon .. ,... . . . . . . . . . 5
Guerz santez Barbon................ 27
Merzerinti enoruz santez Barbon, lakeet e brezonek Kerne, myster e pemp arvest. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 ·
Gouel en enor d'ar bevare kantved a zedi ar chapel ...... , . . . . . . . . . . . . . 78
5. Pardon santez Bar hon (er Faouët). 8~
