45

Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin
Page 2: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin
Page 3: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin
Page 4: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Ahmed HAMADOUCHE

Inzan, tiqsiḍin

Asqamu Unnig n Timmuzɣa 2007

Page 5: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin
Page 6: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

IBUDDAN

I yemma d baba i yi­d­yessekkren. I mmi Lahlu i yi­d­yuran adlis­agi.

ASNEMMER

I yal tin d yal win i d­yefkan afus i wakken ad aruɣ adlis­agi.

Page 7: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin
Page 8: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 8 ­

Des cris

Parfois doux et implorants Parfois impétueux comme ce peuple intrépide Sortis des entrailles de cette terre que des peuples Ont foulée et persécutée des siècles durant. Cette terre qui a tant supporté la misere, l’injustice Le mépris qu’elle ne peut s’arrêter de crier

Crier sa soif de liberté

Tasuqelt / Traduction

Isuɣan

Tikwal ḥlawit Tikwal nniḍen qerriḥit am wegdud­agi ur nettagad D­yeffɣen seg uɛebbuḍ n lqaɛa iɣef rekkḍen yegduden d leqrun Akal­agi iṣebren i watas n lḥif, n lbaṭel Tamḥeqranit armi ur tezmir ad teḥbes asuɣu

asuɣu n fad­ines n tlelli

Page 9: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin
Page 10: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 10 ­

Awal i yilemẓiyen­nneɣ

Awal i yilemeẓiyen­nneɣ, ayen ara tafen deg udlis­agi­inu i d­ uriɣ akka, cerweɣ­t­id seg tmusniwin n zik. D aɣbel­nni i sɛiɣ fell­awen iss wen­t­id­uriɣ. Zik­nni, di tudrin llant tejmuyaɛ ttaččarent d imɣaren d yilemẓiyen, imɣaren ḥekkun, ilemẓiyen ceffun, imɣaren qqaren­d ayen yeḍran yid­sen ama dagi di tmurt ama di tmura nniḍen i widak yunagen. Akken ttembaddalen tiktiwin, timusniwin armi teffɣen medden ssnen ɣas akken ulac iɣerbazen. Diɣenni zik di tudrin n leqbayel, ttɣimin medden ɣer yiri n lkanun, ilemẓiyen sellen i temɣarin d yimɣaren mi ara d­ ḥekkun timucuha, tidak­nni iss ara leḥḥun di ddunit­nsen. Tura tuɣal télévision d nettat i yeṭṭfen amkan n umɣar d temɣart. D tidet ! télévision d yiwen n ttawil iss ttissinen yimdanen maca idles­nneɣ n tmaziɣt ur t­nettaf ara aṭas deg­s. Ɣef waya i d­uriɣ kra seg teqsiḍin, akked yinzan d wayen d­nnan, akken mi ara ten­teɣrem ad teẓrem, ad tissinem ṣṣwab akked tmusni n lejdud neɣ n wid n zik. Ɣurwat ad s­teqqarem nekki ssneɣ, mazal ar iḍ­a, sselleɣ i win ara yi­d­yemmeslayen ama meẓẓi ama meqqer, ama s tmaziɣt ama s tutlayt nniḍen, maca ɣur­i fkiɣ­as azal ameqqran i tmaziɣt.

Tanemmirt

Page 11: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin
Page 12: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 12 ­

AMUSNAW D MMI­S

Yella yiwen umɣar deg yiwet tmurt, d netta i d bab n wawal, i d bu cci. Asmi yeẓra ifadden­is d wussan­is kfan, yerna itteddu ad yemmet ihedder­as i mmi­s ɣef ddunit ɣef lwacul, ɣef ssuq akked uḥareb ɣef twacult. Di lweqt­nni, di tmurt n leqbayel tettwat tmeṭṭut mi ara tili d tislit. Ixxamen seɛɛun zzwayel akken ad sen­yishil ssuq akked rreẓq. Seg wakken amɣar d amusnaw u yeẓra mmi­s ad yeqqim weḥd­s, yenna­yas umɣar : ­ Ɣurek a mmi, ma mmuteɣ imi ḥala kečč ara d­ǧǧeɣ d argaz, d kečč ara yaɣen rray, ara yaɣen ssuq. ­ Yirbeḥ a baba, lameɛna ad ssutreɣ i Rebbi ad yessiɣzef di leɛmer­ik. ­ A mmi teɣzi n leɛmer d aɣurru, imi yiwwas ad mmteɣ. Ilaq ad k­d­ǧǧeɣ a mmi ayen i yi­d­yenna baba asmi ittedu ad yemmet. ­ D acu a ba, aql­i selleɣ­ak­n s sin yimeẓẓuɣen u yernu ad xemmeɣ akken ara yi­d­tiniḍ. ­ Ihi a mmi, ass ideg ara d­teqqimeḍ weḥd­k tesɛiḍ tlata leḥwayeǧ ad tecfuḍ fell­asent. Ur tekkateḍ tameṭṭut­ik alamma teqqneḍ­tt, ssuq­ik zdat uxxam, učči­k d udi d tament. ­ Yirbeḥ a baba, ḥala ayen d­tenniḍ ara yeḍrun ɛad imi dayen isehlen. Amɣar yerna kan ciṭuḥ yuɣal yemmut, aqcic yufa­d iman­is weḥd­s, kra n wussan kan yebda yettqabal ddunit­is weḥd­s. Ur yuki ara d ɛeggu neɣ d facal imi yeǧǧa­yas­d diɣ imeddukal­is, yernu aqcic yecfa ɣef wayen i s­yenna baba­s kra n wussan qbel lmut­is. Yuɣal uqcic ur iteffeɣ ara ɣer leswaq neɣ anda yebɛed akken ad inadi rrxa. Yenna­yas baba­ s, ssuq­ik zdat uxxam, yuɣal iqeḍḍu­d kan seg tḥuna­nni iqerben ɣer uxxam­is neɣ ɣer taddart­nsen.

Page 13: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 13 ­

Ssuq­nni, yetsewwiq zdat tewwurt ur yeffiɣ ara fell­as imi d ayen ɣlayen kan i d­yettaɣ acku iweṣṣa­t baba­s anda s­yenna : ­ Lmakla­k d udi d tament. Netta mi yewweḍ ɣer tḥuna yettaɣ­d kan ayen yulin di ssuma am uksum d wayen t­yeîîaffaren, armi yuɣal iwala ttfakan­as yidrimen, cci i d­yeǧǧa baba­s yettfaka cwiṭ cwiṭ. Yiwwas, yeqqim netta d tmeṭṭut­is deg uxxam mi kfan učči n yimensi, yebda ihedder ɣef yidrimen yettxaṣṣan, terna netta ur itegg ara yiwet taluft akken ad iḥader idrimen­is. Akken kan ara d­ yemmekti awal n baba­s, ad s­yini ur yeffiɣ ara deg ubrid n ṣṣwab. Argaz yettkemmil lhedra i tmeṭṭut­is ɣef cci amek i yettruḥu, ɣef yirgazen amek i ttuɣalen ticki ur sɛin ara adrim ama di taddart, ama di lwacul. Di tugdi­nni yugad ad faken yidrimen yenna­yas i tmeṭṭut­is : ­ A tameṭṭut nekk lemmer ad ssiwḍeɣ ad ttwaḥeqreɣ ass ideg ur seɛɛuɣ ara idrimen ad ssenzeɣ taferka n leflani. ­ Ay argaz ɛni yeffeɣ­ik leɛqel imi ɣer da i tessawḍeḍ. ­ Ur iyi­yeffiɣ ara leɛqel ur qrib ad yeffeɣ, tis nat ur qebbleɣ ara ad iyi­d­tiniḍ akka ssya ɣer zdat. ­ Ɣas ma nekk ur k­d­nniɣ ara, widak ad k­inin acku isem­ik akked ccik i ten­id­yeǧǧan d baba­k. Argaz yerfa, yuɣal d azeggaɣ yefhem belli tameṭṭut­is tebɣa ad s­tini netta mačči d lfahem, mačči am baba­s. Segmi yebɣa ad tt­yewwet, yemmekta­d belli baba­s yenna­yas ur kkat ara tameṭṭut­ik ḥala ma teqqneḍ­tt. Argaz yemmeɣ ɣef tmeṭṭut, yeṭṭef­itt seg ucebbub la tt­yezzuɣur di lqaɛa. Yuɣal yeqqen­itt ɣer tgejdit n lemdawed, yeddem aɛekkaz la yekkat deg­s alarmi yekkes urif. Azekka­nni mi yuli wass, tenna­yas tmeṭṭut i urgaz­is : ­ kker ad tedduḍ yid­i s axxam­nneɣ. ­ Ur tedduɣ ara yid­m, u ma tebɣiḍ ad truḥeḍ, ur kem­id­ ttarraɣ ara. ­ Ḥala tuɣalin ur d­ttuɣaleɣ ara ma teqqimeḍ akka telliḍ. Argaz yekka deg yimi n tewwurt yeffeɣ iruḥ ɣer wanda yennum, tameṭṭut tewwi abrid truḥ ɣer uxxam­nsen. Mi d­ yewweḍ, yufa­d axxam d asemmaḍ, lqut ulac, adrim yekfa, tameṭṭut truḥ ɣur yimawlan­is, yebda la ihedder weḥd­s :

Page 14: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 14 ­

­ D acu yeḍran yid­i wis ma wwiɣ daɛwessu neɣ d baba i yi­d­ yeǧǧan aweṣṣi ur nessufuɣ ara. Imi akka, yeqqim­iyi­d kan ad ruḥeɣ ad d­ẓreɣ amɣar azemni d netta ara yi­d­yessefrun ayen akka yeḍran yid­i. Iruḥ urgaz ɣer umɣar azemni yeḥka­yas, yenna­yas akk amek i s­yenna baba­s. Yenna­yas umɣar : ­ I kečč a mmi amek i txedmeḍ ɛni, ur tefhimeḍ ara ayen i k­d­ yenna baba­k ad fell­as yeɛfu Rebbi. ­ Ala akken d­yenna i xedmeɣ ur kkateɣ tameṭṭut alamma qqneɣ­tt s umrar, ur ttruḥuɣ ara anda yebɛed akken ad sewwqeɣ, diɣenni tetteɣ kan ayen ɣlayen am wudi d tament akken i yi­iweṣṣa baba ad t­yerḥem Rebbi. ­ Ah a mmi tefkiḍ axeṣṣar i yiman­ik s ufus­ik, baba­k ad t­ yerḥem Rebbi d amusnaw d ṣṣeḥ, iweṣṣa­k akken ilaq, d kečč kan ur t­tefhimeḍ ara. Anda k­yenna ur kkat tameṭṭut­ik alamma teqqneḍ­tt, yebɣa ad k­d­yini ur tt­ttnaɣ ara alamma tesɛa dderya, acku tameṭṭut taqbaylit tettaggad ɣef dderya­s, ɣef waya teṣber i yiniɣ n urgaz. Yenna­yak daɣen, učči­k ḥala udi d tament, baba­k a mmi yebɣa ad k­d­yini ur tett ara alamma telluẓeḍ acku ma telluẓeḍ ayen i k­d­fkan deg uxxam ad yiẓiḍ am udi d tament, terna akken aɛebbuḍ­ik ur tettaḍneḍ ara seg wučči. Ma d anda k­yenna ssuq­ik zdat tewwurt, yebɣa ad k­d­yini ilaq ad tesɛuḍ zzayla akken ur tetteɛgazeḍ ara i wakken ad tetsewwiqeḍ, ad tnadiḍ ayen irexṣen akken ad tḥadreḍ lǧib­ik. Aqcic yeṭṭerḍeq d imeṭṭi, yeẓra yeɣleḍ iman­is, yeɣleḍ baba­s ɣer uẓekka yerna yeɣleḍ tameṭṭut­is. Yunez ɣef uqerru n umɣar, yeffeɣ iruḥ s axxam iḍewlan­is akken ad d­yerr tameṭṭut­is. Mi yewweḍ ɣer uḍewal­is yunez ɣef uqerru­s yessuter­as leɛfu, am akken i t­yessuter i tmeṭṭut­is. Uɣalen­d s axxam­nsen, argaz yeḍfer ayen i s­yenna baba­s yuɣal yerbeḥ. Tameṭṭut tuɣal tesɛa­d aqcic teḥrez­it tbedd ɣer urgaz­is armi ddren di talwit am wussan ideg yella umɣar bab n cci d bab n wawal.

Page 15: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 15 ­

BU TERGIN

Anwa i yessebdaden axxam ? Tameṭṭut d ajgu alemmas. Di zzman n zik, yella yiwen ugellid d tmeṭṭut­is ttemsefhamen ɣef wayen akk yellan gar­asen. Yiwen lweqt deg unebdu, ttɣimin yal ass zdat tewwurt akken ad ṭṭfen abeḥri. Yal tameddit, yettɛedday­d zdat­sen yiwen urgaz, yettas­d seg umadaɣ yettawi­d ɣef yiri­s tizdemt n yesɣaren. Mi d­yewweḍ s axxam, ad tt­tessenz tmeṭṭut­is akken ad taɣ aɣrum ara ččen assen kan. Akken ass­a, akken azekka, ayen d­tewwi tefwit ad t­tečč tmeddit. Yiwwas yenna ugellid i tmeṭṭut­is : ­ Argaz­agi ur yesɛi ara rray. Wamma ad yaɣ zzayla akken ad d­yawi aṭas n yisɣaren ad yessenz, ad d­yawi aṭas n yidrimen, u ad yečč. Tamettut terra­yas : ­ Axxam d argaz, i t­yessalayen, i t­iɣeṭṭlen d tameṭṭut. Ruḥen akken, argaz yeqqar d rray, tameṭṭut teqqar d tameṭṭut. Tuɣal terfa, terwel teǧǧa agellid­nni tameddit n wass. Akken yeɣli yiṭij, truḥ tmeṭṭut n ugellid s axxam n bu tergin, tewwet as ɣef tewwurt. Tenna­d tmeṭṭut : ­ Anwa i d­yekkaten ɣef tewwurt ? Terra­yas tmeṭṭut ugellid : ­ Ldi­tt­in ttxilem, ur sɛiɣ anda ara rreɣ. ­ Ɛeslama a lalla, d acu i kem­id­yewwin ɣur­neɣ a tameṭṭut n ugellid ? ­ Bɣiɣ kan ad qqimeɣ cituḥ ɣur­wen ma tebɣid. Qqiment akken, armi ataya urgaz ikcem­d s tezdemt. Akken d­ iwala tameṭṭut n ugellid, yugad, ammer ahat anda yeɣleḍ, ad d­ teccetki neɣ ad sen­d­tini acimi. Tluɛa­t tmeṭṭut­is : ­ Tameṭṭut n ugellid tusa­d ad teqqim ɣur­neɣ. Tamettut n bu tergin teddem tizdemt tewwi­tt tessenz­itt, tuɣ­d taxbizt.

Page 16: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 16 ­

Mi d­tewweḍ s axxam, tameṭṭut n ugellid teddem­itt, tebḍa­tt ɣef sin, tenna : ­ Ass­a, ad nečč amur, azekka ad nečč wayeḍ. Sɛeddan akken iḍ­nni, ur ẓrin d acu d­yewwin tagellidt ɣur­ sen. Azekka­nni mi d­kkren, tagellidt tessared axxam, akken ad yizdig, tameṭṭut n bu tergin terfa, terwel teǧǧa axxam imi d argaz­is ur s­yenni ara i tberranit ad teffeɣ. Tagellidt teggra­d weḥd­s deg uxxam n bu tergin. Akken ad tesken i ugellid belli d tameṭṭut i d lsas n uxxam. Mi d­tewweḍ tmeddit, argaz yessetḥa ad yeqqim d tberranit, maca rray i s­d­tefka akken ad yejmeɛ idrimen iɛǧeb­as, yis­s ad yejmeɛ adrim ! Yeqqim yid­s ussan, yettawi­d asɣar, qqimen akken tlata wussan. Yiwen ur d­yesteqsa ɣef yidrimen armi d asmi i yessmed. Jemɛen ddheb rnan tasusmi am akken kra ur yeḍri. Tenna­yas tgellidt : ­ Ruḥ ad d­taɣeḍ ahwic, akken ad tesgunfuḍ ad yexdem fell­ak yernu ad tettawiḍ aṭas n tzedmin ara tessenzeḍ. Argaz yuɣ­d aɣyul. Yiwwas mi igezzem asɣar deg umadaɣ, usan­d yirgazen steqsan­t ad sen­yessenz zzayla. Yerra­yasen : ­ Arǧut ad d­ciwreɣ. Iruḥ icawer­d, tenna­yas tameṭṭut tamaynut : ­ Ssenz­it s leɣla, akken ad taɣeḍ aserdun. Argaz yuɣal s amadaɣ, yessenz aɣyul, yewwi­d idrimen yuɣal­ d s axxam. Azekka­nni, qbel ad yali wass, aɣyul yenzan yuɣal­ d weḥd­s s axxam ideg yennum, acku widak­nni t­yuɣen, d imakuren, ukren­d ddheb d lfeṭṭa, ɛebban­t ɣef uɣyul­nni, yiwen iɛus zzayla­nni deg umadaɣ, wayeḍ iruḥ ɣer taddart­ nni, ad d­yawi ayen ara ččen. Winna iɛussen ahwic yenna i yiman­is : ­ Mi d­yewweḍ s wayen ara ččeɣ, ad t­nɣeɣ ad awiɣ ddheb weḥd­i. Winna iruḥen ad d­yawi učči, yenna : ­ Ad s­xedmeɣ ssem di tgella, akken ad t­yečč, deg ubrid ad yemmet, ad awiɣ ddheb weḥd­i. Mmuten yirgazen i sin, aɣyul yeqqim weḥd­s armi yuɣal ɣer uxxam anda yennum, mi s d­ldin tawwurt muqlen s acwari yenneflen d ddheb. Rnan kra n wussan, uɣen tamazirt zdat uxxam n ugllid.

Page 17: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 17 ­

Yelḥa zzman, gren­d ad bnun axxam, lberǧ am winna n ugellid, asmi t­fuken, ɛerḍen­d merra tagelda ɣer tmeɣra meqqren, agellid ǧǧan­t d aneggaru, i wakken ad s­d­tefk ttmeṭṭut­nni lqut akken tennum deg uxxam­is. Yebda ugellid la itett, yenna­yas : ­ Llah llah a Rebbi ! lqut­agi am win i yi­d­tettnawal tmeṭṭut­ iw iruḥen teǧǧa­yi acḥal aya. Dinna, teffeɣ­d tmeṭṭut­nni, mwalan, yenna­yas ugellid : ­ D kemm i yellan da ! Tebda tḥekku armi tfuk yenna­yas : ­ Ass­a aql­ikem trebḥeḍ­iyi, seg wass­a d asawen ẓriɣ d tameṭṭut i d ajgu alemmas. Seg wassen, uɣalen akken i llan, maca agellid yuɣal yetcawar tameṭṭut.

Page 18: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 18 ­

AQADER TADERT

Llan deg yiseggasen n zik, sin yirgazen, deg yiwet taddart di tmurt n leqbayel. Imir­nni, tella aṭas n lemɛawna gar yimezdaɣ n yal taddart, ula gar yimezdaɣ n tudrin. Imir­nni tettili twizi yakan di tegrest, wa ad s­yeɣli uxxam, wa ad s­yawi waḍu lqermud neɣ adellas iss d­yerba axxam­is. Mi ara d­teḍru akka, imezdaɣ n taddart ad kkren akken llan ad xedmen tiwizi akken ad seqqfen neɣ ad rren axxam i win umi yeɣli. Dɣa, akken i teḍra d Yidir akked Umeẓyan, sin yimezdaɣ i d­uddreɣ di tazwara, Yidir d Umeẓyan llan d icenguyen, wa ur d­yetagew ɣef wa. Deg wakken yewwet yeɣḍel axxam i Yidir, kra n wussan kan, mi yekkes udfel, taddart tekker akken ad terr axxam i umezdaɣ­nsen ad s­xedmen tiwizi, wa ad d­yawi aẓru, wa d ajgu alarmi ibedd uxxam. Umeẓyan yeẓra Yidir d acengu, maca tiwizi ad tili ama yella ama ulac­it. Ɣef waya i yeṭṭef awal akken ad yili di twizi. Dɣa ass­nni n twizi tafrara, yekker iruḥ yewwet ɣef tewwurt n Yidir. Yidir yenna­d : ­ Anwa wa i d­yekkaten ɣef tewwurt ? ­ D nekk, d Umeẓyan. ­ D acu i tebɣiḍ ? ­ Ɣurek ad s­teqqareḍ mi ara yi­d­twaliḍ yetwizi ugadeɣ­k, nekk taddart i qudreɣ akken aɛekkaz yewwten taddart ur yi­ yezgel.

Page 19: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 19 ­

ASIREM ILUƔEN

Qqaren zik­nni laẓ yessewrat ddel. Awal tɛac­it yiwet twacult deg at Salaḥ. Tella tmeṭṭut d warraw­is ttidiren di lqella d laẓ d lmeḥna, arraw­is, snat n teqcicin d sin warrac meẓẓiyit ur zmiren ara ad xedmen, acku ɣas zemren i lxedma, di lweqt­nni ulac ixeddim. Di lweqt­nni yella ṭṭrad di tmurt­ neɣ, imir­nni i nettnaɣ i wakken ad nessufeɣ lɛesker afransis. Tasaɛdit yeǧǧa­tt urgaz­is, ijaḥ di Fransa. Ulac win ara tt­ iɛiwnen di dderya­s ɣas ma tawacult n urgaz­is neɣ ayetma­s ur tt­ttaǧǧan ara ad tqabel ddunit­is akken ad tessker arraw­is ad imɣuren. Di ṭṭrad­nni tettruḥ nettat d trebbuyaɛ n yirgazen d lxalat alamma d At Ziri i d­yezgan di Micli i wakken ad d­aɣen lqut ara ččen. Tasaɛdit tetteddu ad tɛebbi i wiyaḍ i wakken ad tt­ xelṣṣen s wewren d ciṭuḥ n ssker, rnu tettmenṭar ad tqelleb kra n lqut ɣef wudem n Rebbi. Yiwwas deg wussan n ccetwa, truḥ seg At Ziri, ɣer Yigawawen i wakken ad d­tawi ayen ara ččen warraw­is. Deg ubrid n tuɣalin i d­bedden Tasaɛdit d terbaɛt­is ɣer iseɣli gar Yilulen d Ssaḥel n At Yeǧǧer, ɣlint­d rrublanat d tiyita fell­asen s rrṣaṣ, dɣa dinna temmut yiwet n telwest n Tsaɛdit i umi qqaren Fatima izewǧen ɣer taddart n Ssaḥel. Ɣas ma Taseɛdit d urbaɛ­is ur mmuten ara targagayt, tugdi ur tent­tezgil ara. Deg uxxam, aqcic­nni amecṭuḥ yelluẓ, yettru imi ayen yekka wass ur iwala ara yemma­s. Cwiṭ acemma, qrib ad yeɣli yiṭij, attan Taseɛdit tettqiṭṭir seg waman axaṭer tekkat leḥwa, tteɛbegga ɣef yiri­s ɛeggu iban ɣef wudem­is. Mmi­s amecṭuḥ mi yesla i yemma­s, yemmuger­itt ɣer umnar yenna yas : ­ Lɛeslama­s i yemma. Taseɛdit yellan teɛya tewwet­it terna tenna­yas :

Page 20: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 20 ­

­ Awer k­isellem Rebbi, amer aqerruy­iw ulac deg­s daɛwessu, ur yi­yettaǧǧa ara baba­k weḥd­i ur zmireɣ ara ad ken­id­ ssekreɣ. Tuɣal teṭṭef­d mmi­s, terba­t tefka­yas ciṭuḥ n ssker ad t­yečč. Akken armi d asmi yefra ṭṭrad Taseɛdit tettnaɣ weḥd­s akken ad tessker arraw­is. Yelli­s tameqqrant tewweḍ i zzwaǧ tefreḥ mi tt­tefka dinna. Ahat axxam n yelli­s ad tt­id­ɛiwnen xerṣum s lqut. Tezweǧ teqcict, tesɛa­d yelli­s maca bdan wuguren ttlalen­d armi tennebra tuɣal­d s axxam. Taqcict tis nat, temmed­d, tezweǧ ula d nettat lameɛna ur n­ teqqim ara deg uxxam­is tennebra­d tuɣal­d. Ggran­d warrac yiwen yuɣal yunag ɣer Fransa, yesɛa­d arrac di tmurt. Ma tmuqel arraw­is tefreḥ yeɛmer uxxam, ma tmuqel ɣer­s tufa yella wacu ixuṣṣen deg­s ur tefriḥ ara aṭas yis­s. Aqcic amectuḥ deg uɣerbaz, d netta i d­asirem n lwacul, imi yewweḍ armi d tasdawit anda ara t­id­isaḥ umkan. Aqcic yuɣal yeffeɣ si tesdawit imi iwala imawlan­is zewǧen­as ur yeɛlim armi d­yufa xeḍben­as­d taqcict. Yuɣal d aselmad akken ad yawi adrim iss ara yerr tagimir alarmi d asmi temmut Tseɛdit, tella tessaram ad yali wass fell­ as neɣ ɣef warraw­is lameɛna nutni ugin ad akin, qqimen kan anda llan zik. Ɣas ma tura ur lluẓen ara am zik maca ur ulin ara am tezyiwin­nsen, akken i teqqim Tseɛdit s tendart alarmi d asmi temmut.

Page 21: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 21 ­

NNIF N UQBAYLI

Si zik qqaren medden akk i yettenadin tamurt belli aqbayli yesɛa nnif ama ɣef lḥeqq­is ama ɣef tmurt­is.

Awal­agi ara wen­d­awiɣ ɣef Yidir, d taqsiṭ i yeḍran di tmurt­ neɣ deg Ukeffadu deg useggas n 1940 asmi qqaren llan

imsaḥermiyen n lḥerma.

Yidir d yiwen seg yirgazen i yellan yettidir di taddart n At Ṣaleḥ di tama n Ukeffadu, yella yettidir u yessidir lwacul­is s wayen kan i d­fkan yigran­is ama d zzit ama d tazart ama d irden d temẓin, am akken merra imesdurar n lweqt­nni, imi ulac lluzinat neɣ imukan n lxedma nniḍen, Yidir ikess kan kra n wulli i yesɛa, ulli­nni ttakent­d izamaren, ttakent­d leɣbar iss yettɣebbir igran­is, di lweqt­nni yal axxam aqbayli yesɛa tamekḥelt iss ttḥaraben ɣef lḥerma­nsen am akken i ttesḍaden i wakken ad ɛiwnen iman­nsen, dɣa ɣef wayen i qqaren si zik leqbayel kkaten zznad. Yidir d yiwen seg widak­nni yetṣeggiden aṭas neɣ yekkaten aṭas iherbiyen. Qqaren di tmurt­neɣ belli ur izeggel ara akk ayen ara yewwet ula deg yiv. Segmi yekkat zznad, yerna ur yettmeslay ara aṭas, ur iḥeqqer ara, ur iḥemmel ara win ara t­iḥeqqren neɣ ad iwali amdan yettwaḥqer, medden akk ttagaden­t, ttagaden ad yennaɣ yid­sen. Ɣas ma sɛan yid­s awal, ur zmiren ara ad refden ṣṣut zdat­s. Yidir yesɛa tameṭṭut, snat n teqcicin d yiwen uqcic umi isemma Mezyan. Axxam­is yella berra ɣer yidis n taddart. Tiqcicin zewǧent, sɛant arraw­nsent deg yixxamen­nsent. Mezyan d netta i d asirem n uxxam, acku d netta ara irefden isem n baba­s. Yefka­yas baba­s yiwet n tterbegga iss ara yili d argaz am baba­s, iss ara yettwissen di tmurt­nni n Ukeffadu.

Page 22: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 22 ­

Akeffadu d yiwen umadaɣ ameqqran i yellan gar Tizi Wezzu d Bgayet. Yegget aṭas armi yewɛer i umdan akken ad t­yegzem neɣ ad iɛeddi deg­s si tama ɣer tayeḍ. Ɣef wayen, ama d imenfan ama d wid ineqqen iǧadarmiyen neɣ widak yettqerriben ɣer yirumyen i yellan ṭṭfen tamurt­neɣ. Dɣa yiwwas di lweqt­nni n userwet, Yidir d tmeṭṭut­is ruḥen ɣer yiwet n tferka yellan tebɛed ɣef taddart i wakken ad awḍen ɣer yirinen n temẓin ma ur ten­ukiren ara acku ad ten­id­awin azzeka­nni akken ad srewten. Dɣa zdat uxxam, yella unnar yeččur d alim. Deg uzal mi yebda yiṭij la iḥemmu yesla­d uqcic i lbarud yenwa ahat d baba­s i yetṣeggiden yeffeɣ­d Mezyan ɣer zdat n tewwurt akken ad imuqel imawlan­is ma teddun­d neɣ ala. Akken yettraǧu baba­ s atan yiwen urgaz i umi ssawalen Akli yezzuɣur iman­is akken ad yawed ɣer yidis n uxxam. Aqcic yekker ad yemmager argaz­nni akken ur s­yettanef ara ad yaweḍ ɣer zdat n tewwurt yuɣal iluɛa­t­id Wakli yenna­yas ­ Ay aqcic a mmi ɛiwen­iyi ad ffreɣ. ­ Ayɣen ara k­ffreɣ, ruḥ akin neɣ ad k­nɣen s rṣaṣ yerna atan tettqiṭṭireḍ d idammen. ­ Ɣef waya i k­nniɣ ffer­iyi akken ur iyi­ttafen ara iǧadarmiyen, atnan defer­i i ttnadin fell­i. ­ Ur k­teffreɣ ara mulac ad awiɣ uguren i baba mi ara d­ yaweḍ. ­ Ffer­iyi ad k­fkeɣ meyya duru akken ad taɣeḍ ayen iss ara tzuxeḍ asmi ara truḥeḍ ɣer temdint. Imi meyya duru sɛant azal, aqcic yehder i yiman­is yerra­yas : ­ Ɣiwel kcem daxel n walim. Akli yefka­d i Amezyan meyya duru, yekcem ɣer daxel n walim. Ma d Amezyan yebda yettɣummut, iǧadarmiyen ur ẓerren ara din i yella. Yidir d tmeṭṭut­is mi d­slan i lbarud si lebɛid, tekcem tergagit taɛebuṭ­nsen i sin, ugaden ma d mmi­tsen iɣer d­kecmen yimakuren. Ugaden ahat ur yettizmir ara ad iqabel iman­is. Di lweqt­nni ideg ifuk Amezyan aɣummu n usalu idammen, yessaweḍ­d kabran d yiǧadarmiyen ttnadin ɣef Akli. Mi bedden ɣer zdat n wayla n Yidir bedden uggaden ad qerrben ammer ad yeqqers fell­asen.

Page 23: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 23 ­

Dɣa yebda yessawal kabran i Yidir, yeffeɣ­d uqcic ɣur­sen yenna­yasen : ­ D acu i la tettnadim ɣur­neɣ, baba ulac­it yerna d acu tebɣam ɣur­s ? Ayya ruḥet. ­ Ur ttagad ara a mmi, nusa­d nettnadi ɣef yiwen n umsaharmi i ɣ­yenɣan yiwen uǧadarmi di ssuq. Udem n uqcic yuɣal d azeggaɣ, kabran yeɛqel belli aqcic yeẓra anda yella Akli. ­ Ur ẓriɣ ara ula d yiwen, ruḥ ad truḥem ur tesɛim d acu ara d­tafem dagi ɣur­neɣ. ­ Muqel ssaɛa­agi akken tt­id­yekkat yiṭij la tceɛɛel, ammer ad tt­tarseḍ asmi ara truḥeḍ ɣur xwali­k ɣer temdint ad nedren akk warrac­nni­nsen. Ma tenniḍ­d anda yeffer ad k­tt­fkeɣ ad tt­tesɛuḍ inek. Akli isell­d i kra yettmeslay kabran d Amezyan. Aǧadarmi iwala udem n Amezyan yettbeddil yefka­yas ssaɛa­nni. Amezyan iwehha­d s yicenfiren­is ɣer walim­nni. Kabran d yiǧadarmiyen mmɣen ɣef Akli ṭṭfen­t­id. Netta yakan iḍegger aṭas idammen, yuɣal ur yezmir ara ad ibedd. Iǧadarmiyen qqnen­t­id ɣer uɛudiw zzuɣuren­t. Weqbel ad ffɣen si lḥara, Yidir yewweḍ­d ɣer yidis n uxxam­is. Yeṭṭef­d deg­sen ad ten­ id­yewwet yenna­yasen : ­ Serset timekḥal neɣ ad ken­nɣeɣ akken tellam dinna. ­ Ḥader ad tewteḍ a Yidir. D imenfi n Akli i d­neḍfer s axxam ­ Tfuh ! Ay axxam n yigumiyen. Yidir yezzi ɣer deffir yebɣa ad t­yewwet maca ur yezmir ara imi yettwaqqen yečča tiyita ɣer daxel yessusem. Yuɣal ur yeggan ara, yettxemmim amek armi i s­d­yenna Akli ay agumi iluɛa mmi­s yeḥka­yas­d maca mačči akken i teḍra. Yidir ur yumin ara mmi­s yedla ɣer lǧib­is yufa ssaɛa d meyya duru. Yesteqsa­t ansi d­kkant, aqcic yeṭṭerḍeq d imeṭṭawen. Yidir yekfer la yekkat akin akka imi d mmi­s i ixedmen ayen xeddmen kan ixabiten. Yuɣal yessawel i tmeṭṭut­is yenna yas : ­ A tameṭṭut wagi d mmi neɣ amek ? ­ Ɣurek ad tɣelṭeḍ, issin d acu i d­teqqareḍ. Argaz yeṭṭerḍeq d imeṭṭi acku yeẓra ur ilaq ara ad yeǧǧ axabit deg uxxam­is ɣas ma d mmi­s, imi netta ẓran medden d bu tfenṭazit d bu nnif.

Page 24: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 24 ­

Mi d­yeɣli yiḍ, Yidir yeddem­d mmi­s yessuli­t s ufella userdun, rrif­is.yeǧǧa tameṭṭut­is deg uxxam tettru, imi teẓra d acu ara yeḍrun. Yewwi­t alarmi d amadaɣ n Ukeffadu, yezla­t yemḍel­it. Yuɣal­d s axxam tasa­s tneggi d idim akk d nfiḍ. Maca aqbayli yettsebbil akk ayen yesɛa ɣef nnif­is.

Page 25: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 25 ­

TIRA D LEḤRUZ

Ṣafya d yiwet teslit deg yiwet n taddart n leqbayel di tama n At Yiraten. Tameṭṭut­agi ur tethenna ara deg uxxam­is. Tesɛa uguren imeqqranen akked temɣart­is. Ɣas akken merra i lant temɣarin d teslatin, Ṣafya tettnadi amek ara tawi argaz­is ad t­tekkes i yemma­s. Maca argaz­is iḥemmel aṭas yemma­s, ur yezmir ara ad tt­ yeǧǧ neɣ ad as­yini ayen ur nlaq ara ɣef waya i tettnaɣ yid­s yal ass. Asmi i tehder d yiwet tmeddakelt­is tenna­yas tinna belli ur d­ yettqiddi ara wawal lɛali, neɣ tasusmi d yirgazen neɣ d temɣart am tagi tesɛa. Ḥala iḥeckulen neɣ taḥerzet ara t­id­yerren s abrid. Ṣafya tefhem d acu i s­tenna tmeddakelt­is ɣas akken urǧin i d­tura lḥerz neɣ i d­tuɣ aḥeckul. Maca, abrid­a, la tettxemmim ad t­ttessečč neɣ ad d­taru i urgaz­is akken ad t­ id­terr ddaw uḍar­is. Kra n wussan kan, atan yusa­d yiwen urgaz d aberrani yewwet­d ɣef tewwurt yerna ideɛɛu yeqqar :

A win yenwan s kra, aṭan­is yenza, leɛnaya n Sidna Ḥemza

A win yebɣan ad ɣ­yeṣṣer lɛib­is ad yeffer s leɛnaya s Sidna Bubekker

Ṣafya, tella deg uxxam nettat d yiwet n tmeṭṭut nniḍen. Argaz­ is iruḥ ad yexdem ur d­yettuɣal ara alamma d tameddit, tamɣart­is truḥ ad n­tens ɣur yelli­s. Mi d­tesla Ṣafya d tmeṭṭut nniḍen i tyita ɣef tewwurt d ddeɛwa n lxir ffɣent­d ad ẓrent anwa ccix­agi i la ideɛɛun. Mi d­ wwḍent nnant­as :

Page 26: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 26 ­

­ D acu tebɣiḍ a ccix ? ­ Ttnadiɣ tin n Rebbi, ma tzemremt s kra. ­ Ala a ccix, d kečč ara d­icerḍen. ­ Nekk mačči d ccix, usiɣ­d ssutureɣ tin n Rebbi akken ad d­ ssekreɣ arraw­iw. ­ Ur tebɣiḍ ara kan ad k­d­nini ad aɣ­taruḍ a ccix. Ilaq ad iyi­ d­taruḍ taḥerzet i wakken ad rreɣ argaz­iw ad iyi­yettaɣ awal. ­ A yelli, ur ɣriɣ ara, ur ssineɣ ara ad aruɣ leḥruz. ­ Ma tebɣiḍ ad iyi­taru­ḍ ad k­d­fkeɣ sebɛa lgelbat. Argaz­nni mi iwala Ṣafya d nniya maca tebɣa ad taru i urgaz­ is akken ad s­yettaɣ awal ɣas ma txelleṣ nnig tezmert­is, yuɣal yenna­yas : ­ Ruḥ awi­yi­d sebɛa lgelbat ad am­aru­ɣ. Tameṭṭut truh tewwi­d sebɛa lgelbat. Yerra­tent s ufella n zzayla, yeddem­d yiwen lkaɣeḍ si lqaɛa. Lkaɣeḍ­nni yexxerbubec, yekker yenna­yas :

Ma d tira ad am­aruɣ Ad am­aruɣ s ixerriḍen Sebɛa lgelbat ad tent­awiɣ Abrid­iw icerriḍen Ma yeǧǧa­kem a rrbeḥ Ma yebra­yam hatayen

Yerna yenna­yas ad tger lkaɣeḍ deg waman iss yessirid urgaz­ is akken ad thenni. Argaz iruḥ tameṭṭut tuɣal s axxam­is. Tameddit ikcem­d urgaz­is, tefka­yas­d aman ad yessired. Assen yeɛya yerna yenɣa­t uẓɣal, dɣa yeqqim aṭas akken ad yesteɛfu. Imi tebɣa ad tẓer ma iqudd­d lḥerz­nni tenna­yas : ­ Ay argaz annaɣ tura testufaḍ ? ­ Aẓɣal­agi ḥala aman i t­yettruẓun am waggur, ḥala tulawin i t­id­iɣeṭṭlen ɣer lǧefna. ­ Diɣ netta ula d nekk zegleɣ­k. ­ Ɛeddi kan efk­aɣ­d acu ara nečč. Mi s­yenna urgaz akka, tameṭṭut ibedel wudem­is tenna­yas : ­ Ihi ay argaz ɛfu­yi, ulac acu ara nečč acku ifuk uwren. ­ Amek ? Ifuk uwren ? I tkufit­nni yeččuren akken ussan­a ? ­ Fkiɣ­tt i yiwen ccix yura­yi­d taḥerzet akken ad iyi­ tḥemmleḍ, ur tettḥemmleḍ ara yemma­k.

Page 27: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 27 ­

Argaz yerɣa, yebra­yas tlata yiberden, yedda yid­s s axxam­ nsen. Argaz iɛawed zzwaǧ nettat teqqim akken armi d asmi temmut.

Page 28: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 28 ­

INZAN D WAYEN D NNAN

1 Tella yiwet twacult di tmurt­nneɣ, tamurt n leqbayel, yiwen deg warrac n twacult­nni yedderɣel. Imi ur yettwali ara, itteččeh, ayen bɣun fkan­as­t ad s­yeqqar wiyaḍ ugaren­t. Yiwwas grent ayaziḍ ɣer teccuyt, mi yewwa, tenna temɣart n uxxam ayaziḍ ad t­nefk i uderɣal, wiyaḍ ad ččen seksu s useqqi. Ayaziḍ yewwa, lwacul ččan seksu mebla aksum, aderɣal yečča akk ayaziḍ­nni weḥd­s, mi yeṛwa yenna­yas : ­ Iḍ­agi d iḍ, aderɣal s uyaziḍ ad neɛlem ɛad wiyaḍ.

Lmeɛna­s : Ilaq a nbed ar win yellan ixus acku win yesɛan lɛib, iheqqer imanis.

2 Win yeččan yečča, wayeḍ tarbut tekkes.

Lmeɛna­s : Win yebɣan ad yesɛu leḥqq­is, ilaq ad yekker zik ad ifiq i ddunit. Inzi­agi qqaren­t daɣen : Taneqlet n win i tt­iɛussen.

3 Ma ifuk wawal ini­as sliɣ, ma tekkes terbut ini­as ččiɣ.

Lmeɛna­s : Ur ilaq ara ad tettruḍ ɣef wayen i k­iruḥen neɣ ayen i k­ yeǧǧan, ilaq ad txeẓreḍ ɣer zdat.

Page 29: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 29 ­

4 Anda tleḥḥuḍ ay aḍar yenna­yas s aẓar.

Lmeɛna­s : Anda bɣun ilin iẓuran yiwen wass ad nadin alamma mlalen,

A win umi yeshel walluy, ḥader iman­ik di trusi

Lmeɛna­s : Rebbi ad k­yefk cci, ad k­yernu tazmert i wakken ad taliḍ, maca ma tḥeqreḍ imdanen, ad k­yesseɣli, ad k­yerreẓ dayen.

5 Yella yiwen umusnaw deg yiwet taddart, yesɛa arraw n mmi­s Yelli­s tezweǧ ɣer taddart nniḍen maca ur tesɛi ara. Tettas­d aṭas s axxam­nsen akken ad tɛiwen baba­s di tmeddurt n warraw­is. Ɛeddan iseggasen, yekker umennuɣ gar snat tudrin­nni. Arraw n teqcict­nni wwten xwal­nsen yerna sɣelben fell­asen s waṭas. Mi d­yewweḍ wawal ɣer umɣar­nni belli d ayawen­is i ten­yewwten, yenna­yas : Win yebɣan accaren, Ad yerǧu ayawen ar d imɣuren.

Lmeɛna­s : Ur yezmir ara ad k­yewwet yiwen ḥala win d­tessekreḍ neɣ win tɛawneḍ acku d winna i k­yessnen.

6 Zik­nni asmi yella urumi di tmurt­nneɣ, yella laẓ. Akken ad gerrzen usu, at tmurt­nneɣ ttawin­d arsus di tḍuna akken ad t­ zzewren i yiceṭṭiḍen ur ten­tekkat ara tmurt ɣas di ccetwa. Nekki dɣa aṭas i s­d­cfiɣ armi d iseggasen n sebɛin i yekkes deg yixxamen­nneɣ. Qqaren iruḥ yiwen urgaz ɣer tensawt ad yawi arsus deg yiwet taḍunt. Kra akka yuɣal­d, wissen ma yugad neɣ d ṣṣeḥ yufa acu i t­yessagaden. Mi s­nnan ayɣer ur d­ tewwiḍ ara yenna­asen :

Page 30: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 30 ­

Wi s­yennan yeshel warsus, iruh netta ad t­id­yawi.

Lmeɛna­s : Mačči ɛeddi kan ad t­xedmeḍ lḥaǧa.

7 Yiwwas steqsan aderɣal ɣef wayen yebɣa, nutni nwan ahat ad yečč neɣ ahat d taɣawsa nniḍen i yebɣa. Nnan­as : D acu tebɣiḍ ay aderɣal ? Yenna­yas : D tafat.

Lmeɛna­s : Di ddunit ilaq bnadem ad yesɛu iswi i tmeddurt­is.

8 Acu i k­yeǧǧan d gma, a mmi­s n takna n yemma.

Lmeɛna­s : Ur nezmir ara ad nili d atmaten ma tayemmat ur aɣ­tesdukkel ara.

9 Ma lhedra d lfeṭṭa, Tasusmi d ddheb.

Lmeɛna­s : Ma ad yehder yiwen mebla lmeɛna, neɣ ad yesṭuqqut awal, ad yessusem xir.

10 Yella yiwen urgaz deg yiwet taddart yezweǧ u yettemsefham akked tmeṭṭut­is. Yiwwas nnuɣen armi ssawḍen ɣer inebran, maca deg wul­is ur teffiɣ ara armi yuɣal ixḍeb­itt­id wis sin iberdan armi i s­tenna : Amek iga wudem­ik ɣur­i, A win iyi­yebran yerra­yi.

Page 31: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 31 ­

Lmeɛna­s : Ilaq ad txemmeḍ qbel ad txedmed.

11 Tella yiwet temɣart umi qqaren Lyaqut di taddart tesɛa snat yessi­s. Taddart­nni ɣezzifet. Nnig taddart tezdeɣ yelli­s tameqqrant amḍiq­nni qqaren­as lɛinṣer, yelli­s tamecṭuḥt di tama n wadda umi qqaren tiḥriqin. Yiwwas rbant­d i snat, dɣa Lyaqut tettali, teṭṭar, d asawen d akessar. Ɣef wayen i d­yeqqim wawal :

Lyaqut fi taɛṣar, I therqatin a lɛinṣer.

Lmeɛna­s : Yeɛmer win yettazzalen ɣef snat leḥwayeǧ.

12 Yal tirect tesɛa akerfa.

Lmeɛna­s : Ulac anda ur tettafeḍ ara lɛibad n diri d wid n lɛali.

13 Menyif win yensan deg uɣilif wala wi yukin di nndama.

Lmeɛna­s : Ad yerfu axir walbaɛḍ yeṣber wala ad yexdem ayen iɣef ara yendem akk tudert­is.

14 A win yufan yiwen d nekk wayeḍ am nekk.

Lmeɛna­s : Win t­yennan ass amezwaru, d amxalef i yella yettemxalaf d medden nniḍen armi imenna ad yesɛu yiwen nniḍen am netta.

Page 32: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 32 ­

15 Ad t­ineɣ, ad iwaǧeh deg­s.

Lmeɛna­s : Win yesɛan sin wudmawen amezwaru d win ineqqen, wis sin d win yesɛan lxir, am uzeɣnennay d afrux gar yifrax s wafriwen, d aɣerda gar yiɣerdayen imi ur yesɛi nncir yesɛa taqerruyt uɣerda.

16 Amer yettuɣal lxir, ad yeqqel i tixsi d mmi­s.

Lmeɛna­s : Llan inekkaren n lxir ɣas ma di medden llan wid i t­yettarran.

17 Srewteɣ ɛebban wiyiḍ.

Lmeɛna­s : Yiwen ad yenneɛtab ɣef wayla­s, mi ara d­yaweḍ lweqt ad iɣellet, ad d­yas win ara t­iɣellten mebla leɛtab.

18 I temẓin yekrez uzger Ayen i­tent yeɛlef uɣyul?.

Lmeɛna­s : Yiwen ad yenneɛtab, wayeḍ ad yečč mebla leɛtab.

19 Win yebɣan ad yuzur yirqiq.

Lmeɛna­s : Win yebɣan ad yesɛu lḥeqq yettaẓay, ilaq ad yettismiḍ mačči ṣṣwab yellan kan ad yeḥmu neɣ ad yerfu.

Page 33: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 33 ­

20 Aḥlil win ur nessendu Iɣil mazal anebdu.

Lmeɛna­s : Win ur nexdim di temẓi ad yessaram ad yaweḍ temɣer ad yexdem, netta ifut­it lweqt.

21 A baba wwten­aɣ, a mmi ɛeqlen­aɣ.

Lmeɛna­s : Ur k­yekkat ara yiwen alamma yessen­ik neɣ tenniḍ­as akk iɣeblan­ik, tessekneḍ­as tazmert­ik.

22 Argaz ur nxeddem, Efk­as taruka ad yellem.

Lmeɛna­s : Tullma n tulawin yettɣimin deg uxxam i tt­ixeddmen, wamma argaz iteffeɣ ad d­yawi aɣrum i lwacul­is. D lɛib ad yeqqim urgaz ad s­yini ulac lxedma. Amsedrar ma ilaq ad yeks neɣ ad yexdem lexla, ad yexdem, ḥala tiɣimit ur yettɣimi ara deg uxxam.

23 Ay iɣes yellan d aksum, D acu ara k­yerren d iɣes.

Lmeɛna­s : Ur ilaq ara bnadem ad yeqqar awal ixeṣren imi iles­is d aksum yezmer ad yezzi deg yimi­s akken ur d­iteffeɣ ara wawal n diri.

24 Yiwwas iruḥ wuccen ad yaker tibḥirt netta d yinisi. Kecmen ɣer tebḥirt, ččan akken zemren. Atan bab n tebḥirt yewweḍ­d,

Page 34: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 34 ­

inisi yuzzel akken ad yerwel, yewwet­it s lewǧeh yenɣa­t deg usefreg, ma d uccen imi iwal ad t­ineɣ yerra iman­is yemmut. Yegzem azgen deg­s armi yeddem bab n tebḥirt iḍegger­it berra i usefreg, yenna­yas wuccen : Wi yebɣan ad yidir yemmet.

Lmeɛna­s : Ilaq amdan ad yessemẓay iman­is akken ur iseɛɛu ara uguren.

25 Aɛekkaz yewwten taddart awer iyi­yezgel.

Taqsiṭ : Argaz­nni iruḥen ad iɛiwen yiwen urgaz ukkud yettnaɣ acku yeẓra ur iruḥ ara netta axxam­nni­ines.

26 Lemɛanda n tnuḍin ɣer tcebbaḍin.

Lmeɛna­s : Llan wid yettɛanaden ɣas ma ur sɛin ara nnfaɛ deg wayen akken ara xedmen.

27 Bedd ad twaliḍ, ruḥ ad d­tawiḍ, qim ulac.

Lmeɛna­s : Win yebɣan ad yawi ilaq ad inadi, win yebɣan ad iwali ad yissin ilaq ad yinig, ma d win ur nteffeɣ ur yezmir ara ad yissin neɣ ad yesɛu ayen yebɣa.

28 Tewweḍ tfidi s iɣes.

Lmeɛna­s : Win yeččan tiyita tameqqrant ad as­yini tewweḍ tfidi s iɣes.

Page 35: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 35 ­

29 Ssedqa ilaqen ad tt­yečč leqrib yesteḥqen.

Lmeɛna­s : Win yebɣan ad iseddeq ad yezwir seg wid t­iqerben.

30 Yugar icerrig tafawet.

Lmeɛna­s : Inzi­agi neqqar­it ticki ur s­nufi ara i wugur­nneɣ tifrat.

31 Lqermud ma yemwexxar ssyinna ara d­yekk lmeccad.

Lmeɛna­s : Atmaten ma ur dduklen ad sɛun uguren.

32 Aserdun n baba d jeddi, rniɣ rrekba n deffir.

Lmeɛna­s : Deg wayla­w yerna ad qqleɣ d aneggaru.

33 Yewɛer wembur izewǧen, neɣ igellil yessenden taɣaṭ.

Lmeɛna­s : Ur ilaq ara zzux, ticki yerbeḥ yiwen.

34 Awal ma wezzil yefra, Ma ɣezzif ad d­yawi kra.

Lmeɛna­s : Ilaq­as i umdan ad yessewzal awal diɣ qqaren­t ɣur­neɣ aka : Tasirt yessaggaten ad tsiq.

Page 36: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 36 ­

35 Ur yettḥulfu s usennan ḥala aḍar yeddan ḥafi.

Lmeɛna­s : Ḥala win yuḍnen, neɣ yeččan tiyita ara s­yakin

36 Win i ten­yesɛan yerwa amdegger, Win ur ten­nesɛi yugad nnger.

Lmeɛna­s : Win i ten­yesɛan yettnaɣ d ddunit akken ad ten­id­yessker, win ur nesɛi ara mmi­s yugad ad yenger, ur d­yettwaxlaf ara yisem­is.

37 Win ur nekmiz s ufus­is, ur s­yeqqar ara kemzeɣ.

Lmeɛna­s : Win yebɣan ayen ẓiden ad t­id­yawi netta.

38 A tasa ulac tasga, A tasga ulac tasa.

Lmeɛna­s : Win ur nettaggad ur iseɛɛu ara tazmert neɣ adrim, win yettagaden tili­s yesɛa ama d tazmert ama d adrim.

39 Ur tettru tɛebuṭ yerwan, i tin yelluẓen.

Lmeɛna­s : Ulac win ara ixemmen i wayeḍ.

Page 37: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Inzan tiqsiḍin

­ 37 ­

40 A wi yeddan d win i t­yifen, ad t­iɛaned ad yaweḍ.

Lmeɛna­s : Ilaq­as i umdan ad yettmuqul ɣer win i t­yifen i wakken ad yaweḍ am netta.

Page 38: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin
Page 39: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Tiẓrigin n Usqamu Unnig n Timmuzɣa Editions du Haut Commissariat à l'Amazighité

­o­O­o­

Collection “Idlisen­nneɣ” 01­ Khalfa MAMRI, Abane Ramdane, ar taggara d netta i d bab n timmunent, 2003

(Tasuqelt Abdenour HADJ­SAID d Youcef MERAHI ) 02­ Slimane ZAMOUCHE, Uḍan n tegrest, 2003. 03­ Omar DAHMOUNE, Bu tqulhatin, 2003. 04­ Mohand Akli HADDADOU, Lexique du corps humain, 2003. 05­ Hocine ARBAOUI, Idurar ireqmanen (Sophonisbe), 2004. 06­ Slimane ZAMOUCHE, Inigan, 2004. 07­ S. HACID et K. FERHOUH, Laṣel ittabaɛ laṣel akk d : Tafunast igujilen, 2004. 08­ Y. AHMED ZAYED et R. KAHLOUCHE, Lexique des sciences de la terre et

lexique animal, 2004. 09­ Lhadi BELLA, Lunǧa, 2004. 10­ Antoine de St EXUPERY, Le Petit Prince, 2004 (Tasuqelt Habib Allah

MANSOURI, Ageldun amecṭuḥ ) 11­ Djamel HAMRI, Agerruj n teqbaylit, 2004. 12­ Ramdane OUSLIMANI, Akli ungif, 2004. 13­ Habib Allah MANSOURI, Amawal n tmaziɣt tatrart, édition revue et augmentée,

2004. 14­ Ali KHALFA, Angal n webrid, 2004. 15­ Halima AIT ALI TOUDERT, Ayen i ɣ­d­nnan gar yetran, 2004. 16­ Moussa OULD TALEB, Mmi­s n igellil, 2004 (Tazwart : Youcef MERAHI) 17­ Mohand Akli HADDADOU, Recueil des prénoms amazighs, 2004. 18­ Nadia BENMOUHOUB, Tamacahut n Basɣar, 2004. 19­ Youcef MERAHI, Taqbaylit ass s wass, 2004. 20­ Abdelhafidh KERROUCHE, Teɣzi n yiles, 2004. 21­ Ahmed HAMADOUCHE, Tiɣri n umsedrar, 2004. 22­ Slimane BELHARET, Awal ɣef wawal, 2005. 23­ Madjid SI MOHAMEDI, Afus seg­m, 2005. 24­ Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiṭij ­ aḥric I, 2005. 25­ Collectif, Tibḥirt n yimedyazen, 2005. 26­ Mourad ZIMU, Tikli, tullisin nniḍen, 2005. 27­ Tayeb DJELLAL, Si tinfusin n umaḍal, 2005. 28­ Yahia AIT YAHIATENE, Faḍma n Summer, 2006. 29­ Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiṭij ­ aḥric II, 2006. 30­ Lounes BENREJDAL, Tamacahut n bu yedmim, 2006. 31­ Mezyan OU MOH, Tamacahut n umeksa, 2006. 32­ Abdellah ARKOUB, Nnig wurfan, 2006. 33­ Ali MAKOUR, Ḥmed n ugellid, 2006. 34­ Y. BOULMA & S. ABDENBI, Am tmeqqunt n tjeǧǧigin, 2006. 35­ Mohand Akli SALHI, Amawal n tsekla, 2006. 36­ O. KERDJA & A. MEGHNEM, Amawal amecṭuḥ n ugama, 2006. 37­ Ali EL­HADJEN, Tudert d usirem, 2006. 38­ Hadjira OUBACHIR, Uzzu n tayri, 2007. 39­ Djamel BENAOUF, Di tmurt uɛekki, 2007. 40­ Akli OUTAMAZIRT, Targit, 2007.

Page 40: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

41­ Mohamed Salah OUNISSI, Tametna n umenzu, 2007. 42­ Ramdane ABDENBI, Anagi, 2007. 43­ Ramdane LASHEB, Ccna n tlawin ɣef ṭṭrad 54/62, 2007. 44­ Said CHEMAKH, Ger zik d tura, 2007. 45­ Said IAMRACHE, Timenna n Saɛid Iɛemrac, 2007. 46­ Mohamed MEDJDOUB, Baba Carlu, 2007. 47­ Nadia BENMOUHOUB, Tafunast igujilen, 2007. 48­ Ali MOKRANI, Agama s tugniwin, 2007. 49­ Fatma ELKOUCHA, Tamedyazt n Yasmin, 2007. 50­ Naima HADJOU, Amennuɣ n tudert­iw, 2007. 51­ Hocine LAOUES, Gar umqadmu d umnelti, 2007. 52­ Omar KHAYAM, Rubaɛiyyat, 2007 (Tasuqelt Abdellah HAMANE) 53­ Ferdinand DUCHENE, Tamilla, 2007(Tasuqelt Habib Allah MANSOURI) 54­ Slimane ZAMOUCHE, Agellil akk d ineffuten yelhan, 2007. 55­ Djamel HAMRI, Anadi di tmedyazt, 2007. 56­ Khaled FERHOUH, Ḥku­yaɣ­d tamacahut, 2007. 57­ Lhadi BELLA, Awal d usefru, 2007. 58­ Omar DAHMOUNE, Agu, 2007. 59­ Yahia AIT YAHIATENE, Untigun, 2007.

Actes de colloques 01­ Actes des journées d'étude sur La connaissance de l'histoire de l'Algérie, mars

1998. 02­ Actes des journées d'étude sur L'enseignement de Tamazight, mai 1998. 03­ Actes des journées d'étude sur Tamazight dans le système de la communication,

juin 1998. 04­ Actes des journées d'étude sur Approche et étude sur l'amazighité, 2001. 05­ Actes du colloque sur Le mouvement national et la revendication amazighe,

2002. 06­ Actes du colloque international sur Tamazight face aux défis de la modernité,

2002. 07­ Actes des séminaires sur la formation des enseignants de Tamazight et

l'enseignement de la langue et de l'histoire amazighe, 2003. 08­ Actes des colloques : Identité, langue et Etat ­/­ La permanence de l'architecture

amazighe et l'évolution des cités en Algérie, 2003. 09­ Actes des stages de perfectionnement pour les enseignants de tamazight, mars

2004. 10­ Actes du Colloque : Le passage à l'écrit des langues et cultures de tradition orale,

le cas de Tamazight, 2004. (Voir Timmuzgha N°13) 11­ Actes du Colloque : La littérature amazighe : de l'oralité à l'écrit, 2005 (Voir

Timmuzgha N°14) 12­ Actes du Colloque : Tamazight dans les médias et à l'école : hypofonctionnalité

et usages du lexique, 2006 (Voir Timmuzgha N°15) 13­ Actes du colloque sur Le patrimoine culturel immatériel amazigh, 2006. 14­ Actes du colloque sur Le libyco­berbère ou le Tifinagh ; de l'authenticité à

l'usage pratique, 2007.

Revue « Timmuzgha » Revue d'études amazighes du Haut Commissariat à l'Amazighité : N° 1, avril 1999, ­­­­­ N° 15, novembre 2007.

Page 41: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Autres publications 01­ Chafik MOHAMED, Aperçu sur trente trois siècles de l'histoire des imazighènes,

1997. 02­ Annuaire des associations culturelles amazighes, 2000. 03­ Idir El­Watani, L'Algérie libre vivra, 2001. 04­ Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie générative du kabyle : l'emphase et son

harmonie. Tome1, Histoire et fondements d'un débat argumentaire, 2007. 05­ Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie générative du kabyle : l'emphase et son

harmonie. Tome2, Analyse et représentation phonologique, 2007.

Consultings 01­ Kamel BOUAMARA, Nekni d wiyiḍ, 1998. 02­ Mouloud FERAOUN, Ussan di tmurt, 1999 (Tasuqelt Kamel BOUAMARA) 03­ Nora TIGZIRI ­ Amar NABTI, Etude sur « L'enseignement de la langue amazighe:

bilan et perspectives », 2004. 04­ Iddir AMARA, Les inscriptions alphabétiques amazighes d'Algérie, 2006. 05­ Kemal STITI, Fascicule des inscriptions libyques gravées et peintes de la grande

Kabylie, 2006. 06­ Mohand Akli HADDADOU, Dictionnaire des racines berbères communes,

2006/2007. 07­ Abdellah NOUH, Glossaire du vocabulaire commun au Kabyle et au Mozabite,

2006/2007. 08­ Sadaq BENDALI, Awfus amaynut n tutlayt tamaziɣt, 2007. 09­ M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tesrit taqbaylit, 2007. 10­ Kamel BOUAMARA, Amawal n tunuɣin n tesnukyest, 2007. 11­ Moussa IMARAZENE, Manuel de syntaxe berbère, 2007. 12­ M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tmedyazt taqbaylit, 2007. 13­ Moussa IMARAZENE, Timɛayin n leqbayel, 2007. 14­ Nora BELGASMIA, L'expression écrite en tamazight, 2007. 15­ Mouloud LOUNAOUCI, Projet de création d’un Centre de terminologie

amazighe, TERAMA, 2007.

Page 42: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Cet ouvrage est publié dans le cadre de la collection “Idlisen­nneɣ”

Initiée par la Direction de la promotion culturelle du Haut Commissariat à l'Amazighité

© Tous droits réservés

Conception et PAO :

Dépôt Légal : 297­2006 ISBN : 9961­789­67­9

Page 43: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin

Achevé d'imprimer sur les presses de Les Oliviers Tizi­Ouzou

Tel : 026­21­07­19 Fax : 026­21­95­40

Page 44: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin
Page 45: Ahmed Hamadouche_Inzan Tiqsidin