Exposition HoRtA à BRuxEllEs tEntoonstElling HoRtA tE ... - 2.pdfd rei m a a n d e lj ki s tj di s c h rfi t uti gegeven d o o r d e b e l gsi c h e federatei v a n a a n n e m e

&BELGIQUE-BELGIE

PPLIEGE X

BC.31230Sabine PiedBoeuf - Rue du Lombard 34-42 • BE-1000 Bruxelles

P00 8512

Exposition HoRtA à BRuxEllEstEntoonstElling HoRtA tE BRussEl

PIERRE & MARBRESTEEN & MARMER&

ARCHITECTURE / ARCHITECTUURLes Pierres dans la cuisineSTEEN in de keuken

ACTUALITE / ACTUEELAssemblée générale du 7 mai 2011Algemene vergadering van 7 mei 2011

TECHnIqUE / TECHnIEkLa réception des pierres naturelles Oplevering van natuursteen

périodique trimestriel édité par la fédération belge des entrepreneurs de la pierre naturelledriemaandelijks tijdschrift uitgegeven door de belgische federatie van aannemers van natuursteenbewerking

bureau de dépot : nsc 4099 liège x

Juin/Juni 2011 -2

Photo/foto Mathias Nouel®

Een uitgelezen gamma, een ruime voorraad, quasi onmiddellijk leverbaar en een scherpe prijs/kwaliteitverhouding: alleen al daarom is Brachot-Hermant uw natuurlijke keuze. Met depots verdeeld over België, Frankrijk, Groot-Brittannië, Duitsland en Polen staat Brachot-Hermant dicht bij zijn klanten. Met een uitgekiende logistiek en een uitgebreide vloot vrachtwagens leveren wij tot in de ver-ste uithoeken van Europa.

Une gamme de premier choix, un stock très vaste immédiatement livrable et un excellent rapport qualité/prix: pour toutes ces raisons, Brachot-Hermant est déjà votre choix natu-rel. Avec des dépôts répartis en Belgique, France, Grande-Bretagne, Allemagne et Po-logne, Brachot-Hermant est proche de ses clients. Grâce à une logistique astucieuse et une grande fl otte de camions, nous livrons jusque dans les recoins les plus éloignés de l’Europe.

w w w . b r a c h o t . c o m

the natural choice

Brachot-Hermant T +32 (0)9 381 81 81F +32 (0)9 386 97 25 [email protected]

Uw natuurlijke keuze Votre choix naturel

ad-corporate-PA.indd 1 22/02/11 10:30

DE ENIGE BENELUX VAKBEURS VOOR NATUURSTEEN, KERAMIEK EN KWARTSCOMPOSIETLE SEUL SALON PROFESSIONNEL DU BENELUX POUR LA PIERRE NATURELLE, LA CÉRAMIQUE ET LE QUARTZ COMPOSITE

21 + 22 + 23 JAN 2012FLANDERS EXPO GENT/GAND

WWW.STONE-EXPO.BE

CONTACTEER ONS VOOR DEELNAME OF INFORMATIECONTACTEZ-NOUS POUR INFO OU PARTICIPATION

[email protected]

AD_Stone.indd 3 14/02/11 17:01

2011 / 2 - pierre & marbre - steen & marmer 3

EdIToRIAL / editoriaal

Que Littré, en son Dictionnaire de la Langue française en sept volumes, consacre cinq pages à la définition du mot “ naturel ” pourrait donner à penser que la signification exacte du mot n’est pas si « naturelle » qu’il y paraît. Pourtant, ce qui suit : “1° Qui fait partie de la nature” semblerait suffire, si le mot “nature” ne demandait lui-même sept pages d’explications, citations et commentaires. Moins soupçonneux peut-être, le Robert, en sept volumes aussi, n’a par contre besoin que de deux pages pour justifier son “Qui appartient à la nature.” La lecture consciencieuse de cette abondante littérature nous convaincra pourtant que le Robert « pratique » et le « petit » Larousse, quand ils n’ambitionnent que de vendre un seul volume, ont bien raison de se contenter d’un “Qui appartient à la nature.” Le Quillet-Flammarion nous gratifie, quant à lui, d’un “Ce qui vient de la nature.”

Bref, il faut conclure de ceci que la signification du mot “naturel” n’est pas ambiguë et on conviendra que si certains se permettent à l’occasion de faire un usage abusif de l’expression “pierre naturelle”, cela ne sera jamais qu’une illustration de cette pensée de La Bruyère : “Il n’y a point de vice qui n’ait une fausse ressemblance avec quelque vertu.”

Claude Bonhomme

Als het Franstalig woordenboek Littré, bestaande uit zeven boekdelen, vijf pagina’s wijdt aan de beschrijving van het woord « naturel » zou men bijna denken dat de juiste betekenis van het woord niet zo natuurlijk is. Toch zou de uitleg « 1° Qui fait partie de la nature » kunnen volstaan als het woord « nature» geen zeven pagina’s aan uitleg, citaten en commentaren vergde. Misschien minder argwanend is de Robert, eveneens samengesteld uit zeven boekdelen, want die heeft genoeg aan 2 pagina’s om zijn uitleg “Qui appartient à la nature” met argumenten te verdedigen. Na het lezen van deze overvloedige literatuur, zijn wij er nochtans van overtuigd dat de Robert “pratique” en de “Petit” Larousse, die maar op de verkoop van één volume mikken, zich met reden beperken tot de verklaring “Qui appartient à la nature” .En de Quillet-Flammarion, die bedenkt ons met de definitie“Ce qui vient de la nature”.Kortom, uit dit alles blijkt dat de betekenis van het woord « naturel » niet dubbelzinnig is. Dus kunnen wij besluiten dat wanneer de uitdrukking « natuursteen » , verkeerd gebruikt wordt omdat het beter uitkomt, dit gewoon een illustratie is van de volgende uitspraak van de moralist La Bruyère : « “Il n’y a point de vice qui n’ait une fausse ressemblance avec quelque vertu.” (een gebrek heeft altijd een gelijkenis met een deugd, maar het is precies die gelijkenis die misleidend is).

Claude Bonhomme

NOS ANNONCEURS / ONZE ADVERTEERDERS

SoMMAIRE / InHoUd

ARCHITECTURE / ARCHITECTUURLes Pierres dans la cuisineSTEEN in de keuken

ACTUALITE / ACTUEELVita InvestVita Invest

ACTUALITE / ACTUEELColloque scientifiqueWetenschappelijk colloquium

ACTUALITE / ACTUEELAssemblée générale du 7 mai 2011Algemene vergadering van 7 mei 2011

ACTUALITE / ACTUEELOMBUDSMANOMBUDSMAN

TRIBUnE / TRIBUnEFebenat ne cesse de s’agrandir.Febenat groeit verder.

ACTUALITE / ACTUEEL10 ans FEBENAT10 jaar FEBENAT

ACTUALITE / ACTUEELBELTRAMI organise un WE portes ouvertes très réussi! BELTRAMI organiseert geslaagd opendeurweekend!

TECHnIqUE / TECHnIEkLa réception des pierres naturellesOplevering van natuursteen

ACTUALITE / ACTUEELSolarisSolaris

ARCHITECTURE / ARCHITECTUURExposition sur l’ancien Hôtel Aubecq de Victor HORTA à

Bruxelles.Tentoonstelling Hotel Aubecq van Victor HORTA te Brussel

ACTUALITE / ACTUEELIn mémoriamIn mémoriam

ACTUALITE / ACTUEELJOURNEES PORTES OUVERTES CHEZ THIBAUT SASOPENDEUR DAGEN BIJ THIBAUT SAS

04

07

09

10

13

14

15

16

18

20

26

27

24

Publication trimestrielle éditée par la Fédération Belge des Entrepreneurs de la Pierre Naturelle et Febenat / Driemaandelijks tijdschrift uitgegeven door de Belgishe Federatie van Aannemers van Natuursteenbewerking en Febeat :Rue du Lombardstraat 34-42 .B-1000 Bruxelles / BrusselT +32(0)2 545 57 58 . F +32(0)2 513 24 [email protected]@[email protected]@febenat.be

En collaboration avec / In samenwerking metPieres et Marbres de Wallonie / vzw11, rue des Pieds d’Alouette5100 NaninneT +32 (81) 227 664 .F +32(81) 745 762

Editeur responsable / Verantwoordelijke uitgever : S. Piedboeuf, Rue du Lombardstraat 34-42, B-1000 Bruxelles/BrusselComité de rédaction / RedactiecomitéC.Bonhomme - N.Carpentier - R.De Battice - D.De Haen - G. Legein - S.Piedboeuf - Fr. TourneurCoordination / CoördinatieS. PiedboeufMise en page / Lay outADPRESSImpression / DrukADPRESS Tél +32(0)4 230 33 20Rue du Charbonnage, 7aB-4100 Seraingwww.adpress.be

Lid I MembreConfederatie BouwConfédération Construction

Croquer local, c’est bon pour l’environnement.

| www.pierresetmarbres.be |

Plus de 300 millions d’années de maturation pour

acquérir leurs performances : les 17 variétés de

pierres wallonnes sont nobles et magnifiques.

Analyses de cycles de vie à l’appui (ULg 2010),

elles s’inscrivent dans la politique globale de

développement durable, contrairement à tout

autre matériau qui tenterait de les imiter. En optant

pour elles, vous pérennisez un savoir-faire ancestral

et consolidez l’emploi local. La pierre wallonne n’a

pas d’égale, que ce soit en termes de qualité ou de

respect de l’environnement.

Craquer pour les pierres wallonnes également.

stEEn in dE kEukEn…. EEn vEElEisEndE spEciAlisAtiE.

lEs piERREs dAns lA cuisinE…. unE spéciAlisAtion ExigEAntE.

4 pierre & marbre - steen & marmer - 2011 / 2

Suite à une enquête réalisée lors de Batibouw 2011, FEBENAT m’a communiqué les résultats suivants :

- Les cuisines sont chères, 38% des bâtisseurs y consacrent un budget de 15.000 euros, 23 % ont un budget de 10 à 15.000 euros, 5 % plus de 30.000 et seulement 2 % - de 2.500 euros.

- Les cuisines deviennent grandes : entre 15 et 25 m2 est la normale pour 42% des interrogés et pour la plus grande majorité ouverte sur les autres pièces de vie (62 %).

- Le temps passé dans la cuisine est pour 1/3 des interrogés de 10 à 15 h/ semaine et l’utilisation de cet espace est consacrée pour cuisiner et pour y vivre.

- Le sol y est pour une grande majorité carrelé. (69%)

Ces chiffres démontrent que la cuisine est une pièce importante dans nos maisons. Ceux-ci m’ont été confirmés par Dirk de chez Tuylelaers, lors des dernières journées portes ouvertes chez Thibaut.Il m’a informé également que selon une source Ikea, le marché de la cuisine représenterait plus de 85.000 ventes en Belgique.Mais que vient faire notre métier là-dedans. Evidement nous sommes des actifs dans ce créneau. Plus d’un tiers de ces cuisines ont des plans de cuisine en pierre ou en composite.

Nous pouvons réaliser les sols, les plans de travail, tables et peut-être encore bien des accessoires décoratifs telles que des jardinières et des fontaines.

FEBENAT bezorgde mij volgende informatie naar aanleiding van de enquête uitgevoerd tijdens Batibouw:

- Keukens zijn duur, 38% van de bouwers besteden hieraan een budget van 15.000 Euro, 23 % hebben een budget van 10 tot15.000 Euro, 5 % meer dan 30.000 en amper 2 % minder dan 2.500 Euro.

- Keukens worden ruimer: normaal tussen 15 en 25 m2 voor 42% van de ondervraagden en de overgrote meerderheid verkiest een open keuken in verbinding met de andere woonruimten (62 %).

- 1/3 van de ondervraagden brengt 10 tot 15 u. per week door in de keuken en de ruimte wordt gebruikt om er in te koken en te leven.

- De vloer bestaat meestal uit tegels (69%)

Deze cijfers tonen aan dat de keuken een belangrijke plaats beneemt in onze huizen. Tijdens de jongste opendeurdagen bij Thibaut sprak ik met Dirk van de NV Tuytelaers. Die zei me dat deze cijfers kloppen en dat volgens een informatiebron van IKEA de keukenmarkt goed is voor meer dan 85.000 verkopen in België.Heeft ons beroep hier dan iets mee te maken? Zeer zeker, we zijn actief in die sector.In meer dan een derde van deze keukens bevinden zich werkbladen in steen of composiet.We kunnen zorgen voor de uitvoering van de vloeren, het aanrecht, tafels en misschien ook voor decoratiestukken, zoals bloembakken en fonteinen.

ARCHITECTURE / ARCHITECTUUR


Les trente dernières années ont fait passer nos plans de travail en pierre d’exceptionnels à normaux. Notre produit s’est banalisé et la mode passe maintenant, ou revient à d’autres choses (verres, inox, bois). Heureusement, pour le bonheur des ménagères, les plans de travail en pierre sont présents depuis les années 80. Ils ont remplacé avec brio le stratifié et les plans carrelés.En effet, quelle autre matière pouvait-elle mieux répondre à cet usage :

- pas ou peu d’entretien- pas de problème de chaleur- pas de problème de rayure- pas de souci d’hygiène- résistance aux attaques acides- un vaste choix de couleur et de texture

En bref, le produit idéal !!L’offre des marbriers a commencé par des granits courants tels le tarn, le porrino, le jasberg, le marlin, labrador etc…. tous des granits unis et quelques pierres calcaires tels le petit granit et le Vinalmont. Une nouvelle « carrière » s’ouvrait aux marbriers qui s’invitaient dans les cuisines. L’apprentissage de la transformation de tranches de minces épaisseurs a demandé bien des adaptations dans les procédures de travail. Les marbriers se sont mis à l’ouvrage. Dans les années 90 des granits veinés sont plus fréquemment utilisés, un florilège de couleurs avec les différents juparana, différents verts, rouges, orange, bleus, blancs etc… mais toujours les différents noirs. Les années 2000 ont vu l’apparition des nouvelles textures sur ces mêmes matériaux : flammé, brossé, adouci font partie de l’offre. Sont apparus également ces dernières années les composites quartz qui offrent une gamme de couleurs étonnantes et très variées ainsi que des textures différentes. Ces produits sont nouveaux et je ne vous cacherai pas que je ne les apprécie guère. Ils sont dans mon esprit assimilés à un ersatz de pierre et ne méritent pas d’être dans mon atelier, je ne suis pas un transformateur de panneaux de résine agglomérée et de quartz. Pourtant ce produit est très tendance et très apprécié des consommateurs, surtout semble–t-il au nord du pays. Il représenterait à ce jour 60 % des ventes de plans de travail en « pierre ». Des confrères m’assurent que c’est épatant, d’autres que cela pose des problèmes quasi insolubles. C’est à vous, cher collègue de faire vos expériences et de les partager avec nous…

La demande croissante de la part des cuisinistes a dopé le secteur des pierres ; des nouvelles machines ont permis de passer d’un artisanat à une mécanisation avancée des produits pierreux manufacturés; en bref une croissance inespérée dans le secteur, la majorité des professionnels de la pierre s’est alors tournée vers cette spécialisation : les tablettes de cuisine. Avec la crise, cette demande s’essouffle ces dernières années. Toutefois cette activité est bien difficile, le marbrier n’a pas le droit à l’erreur.Après la vente des plans de travail en pierre, fruit le plus souvent des cuisinistes, dont nous sommes malheureusement généralement les sous-traitants, il y a trois grandes étapes à franchit pour enfin arriver à un résultat chez le client :La prise de mesure, la fabrication et la pose 1. la prise de mesuresSeuls les plans d’architecte nous proposent des mûrs plans et d’équerre, la réalité est toute autre (hors plomb, hors équerre, hors niveau sont notre lot quotidien). Des appareils de mesures tels laser et fils inox sont proposés sur le marché pour éviter les erreurs (pas toutes hélas) de cette première opération, mais ils sont assez onéreux. Un double mètre et des gabarits semblent être encore la formule la plus répandue.

2. la fabrication :Ce premier écueil passé, il convient maintenant de produire. Le choix de tranches, l’appareillage de tablettes, le débitage, les encastrements, les bords polis, les renforts éventuels, les moulures, le décaissage éventuel, toutes ces opérations diverses qui se veulent être millimétriques, sans oublier le joint qui est l’ennemi du marbrier. Ce travail doit être très soigné et vérifié avant expédition.Une difficulté nouvelle est apparue ces dernières années : les dimensions demandées deviennent de plus en plus grandes ; des îlots de plus de 3 m x 1.25 x 0.03 sont très fréquents et les travaux additionnels nombreux ; les manipulations deviennent plus difficiles, les risques de casse plus grands.

De jongste dertig jaar werden onze werkbladen in steen minder en minder uitzonderlijk. Ons product is alledaags geworden en de mode gaat nu uit of keert terug naar iets anders (glas, inox, hout). Gelukkig bestaan er, tot grote vreugde van de huishoudsters, al stenen werkbladen sinds de jaren 80. Ze hebben met succes gelaagde platen en werkbladen in kunststof vervangen.Men kan toch geen beter materiaal kiezen voor soortgelijk gebruik:

- weinig of geen onderhoud- geen hitteproblemen- geen krasproblemen- geen zorgen op gebied van hygiëne- zuurbestendig- een grote kleuren textuurkeuze

Kortom, het product is perfect!!Het aanbod van de marmerbewerkers bevatte eerst courant graniet, zoals tarn, porrino, jasberg, marlin, labrador, enz., en alle granietsoorten plus enkele kalksteensoorten, zoals petit granit en Vinalmont. Een nieuwe “carrière” lag hier open voor de marmerbewerkers die zich op de keukens richtten. De verwerking van dunne platen vergde nochtans grote aanpassingen in de manier van werken. De marmerbewerkers twijfelden niet. In de jaren 90 worden er meer en meer geaderde granieten gebruikt, een bloemlezing van kleuren met de verschillende juparana, allerlei soorten groen, rood, oranje, blauw, wit, enz., maar altijd verschillende soorten in het zwart. In de jaren 2000 worden nieuwe structuren van deze materialen aangeboden: gevlamd, geborsteld, verzoet. De jongste jaren zagen we ook kwartscomposieten opduiken die een gamma bieden van verrassende en zeer gevarieerde kleuren en verschillende texturen. Dat zijn nieuwe producten en ik steek niet weg dat ik er geen voorstander van ben. Volgens mij zijn ze vergelijkbaar met een surrogaatsteen en horen ze niet thuis in mijn atelier. Ik ben geen verwerker van agglomeraatplaten. Toch is dit product erg trendy en weten gebruikers het te appreciëren, vooral in het Noorden van ons land naar het schijnt. Men spreekt van 60 % van de verkochte werkbladen in “steen”. Sommige collega’s verzekeren me dat het geweldig is en anderen dat het onoplosbare problemen geeft. Aan u de keuze, geachte collega, om het uit te zoeken en uw ervaring met ons te delen…

De toenemende vraag van de keukenzaken heeft de sector gestimuleerd: de nieuwe machines hebben het ons mogelijk gemaakt van het ambachtelijke over te stappen naar een vergevorderde mechanisatie van afgewerkte natuursteenproducten; met andere woorden, door die onverwachte groei in de sector heeft het merendeel van de vaklui zich op deze specialisatie toegelegd: de keukenbladen. Door de crisis is de vraag de laatste jaren afgezwakt.

Het is hoe dan ook een moeilijke activiteit, een marmerbewerker kan zich geen vergissing veroorloven. Na de verkoop van de stenen werkbladen, meestal door de keukenspecialisten, met de marmerbewerkers als onderaannemers (wat vaak problemen geeft), moeten er 3 belangrijke dingen gebeuren om een eindresultaat te bereiken bij de klant. De opmeting, de aanmaak en de plaatsing, 3 taken die men perfect moet kunnen uitvoeren.

1. OpmetingRechte lijnen en loodrechte hoeken vind je enkel op de plannen van de architect, de werkelijkheid is een andere zaak (uit het lood, niet haaks, buiten niveau, dat lot ondergaan we dagelijks). Op de markt wordt meetapparatuur aangeboden, zoals lasers en inox draden, om vergissingen in dit eerste stadium te vermijden (helaas niet allemaal), maar ze zijn vrij duur.

2. Als die klus geklaard is, moeten de bladen aangemaakt worden. Platen uitkiezen, bladen in verband plaatsen, versnijden, inkepingen maken, randen polijsten, mogelijke versterkingen aanbrengen, het lijstwerk, eventuele ontmantelingen, allemaal millimeterwerk, de voeg is de vijand van de marmerbewerker. Het voegwerk moet met veel zorg gebeuren en nog getest worden vóór de verzending. De laatste jaren doet er zich een nieuwe moeilijkheid voor: de gevraagde afmetingen worden alsmaar groter: kookeilanden van 3m x 1.25 x 0.03 zijn geen zeldzaamheid meer en er komt meer werk bij kijken; de verhandeling wordt moeilijker, de breukrisico’s nemen toe.


3. la poseAprès chargement et transport avec moult précautions, il faut maintenant placer les tablettes, mais avant il faut s’assurer que la pose des meubles de cuisine est correcte, le support est-il fiable ? Les pieds des meubles reposent-ils bien tous sur le sol ? Si ce préalable est en ordre la mise en place des tablettes peut commencer. La plus grosse difficulté vient du poids de nos matériaux, il faut épargner nos dos et pourtant rien ne peut alléger nos efforts.Après une mise à niveau des tablettes, des petites épaisseurs sur les supports suffisent à corriger les différences de manière permanentes, scellons celles-ci et faisons les joints. Le silicone employé doit être adapté sous peine de tâche de gras le long des joints et où ont eu lieu des collages.Ensuite, il faut encore sceller l’évier et se transformer en plombier aux mains d’accoucheuse. Si des rehausses ont été posées, faut-il se transformer en électricien pour refixer des prises murales. Autant de pièges à éviter, autant de compétence à maîtriser pour réaliser un travail qui peut paraître simple mais qui exige en réalité de nombreuses qualités. Certains penseront que la mission du marbrier s’arrête là.Erreur, il faut maintenant parler du produit placé chez le client et comment l’entretenir.S’il s’agit d’une pierre calcaire lui apprendre que les griffes, tâches dues aux attaques d’acides sont inévitables et participent à la patine du matériau. S’il s’agit d’un granit sombre poli, que peu de choses suffisent à son entretien, s’il s’agit d’un granit veiné poli, qu’un traitement anti- tâche est nécessaire de même que pour des surfaces adoucies, flammées, brossées.

Trop de problèmes sont nés par une mauvaise ou carrément une absence d’information aux clients, heureusement une gamme de produits d’entretien qui donnent de bons résultats existe. Les problèmes sont généralement dus à la non ou mauvaise communication.

Un vendeur, généralement un cuisiniste vend la cuisine complète : les meubles, l’évier, les électros et bien sur les plans de travail en pierre dans notre cas. Un plan de travail de plus de 4 m sans un joint pas de problème, un encastrement à 2 cm d’un bord, pas de problème !!Un granit blanc type Bethel white ne nécessite aucune précautions pas de tâchage possible c’est un granit ! La méconnaissance de nos produits de la part des vendeurs est à l’origine de bien des litiges. Essayons de les éviter. J’aimerai conclure en affirmant que la fabrication et la pose de plans de travail de cuisine en pierre est une spécialisation qui exige rigueur et compétences ; c’est un métier exigeant qui apporte mille satisfactions une fois le boulot réalisé.

Nous laissons une trace durable dans bien des foyers. R. De Battice

3. PlaatsingNa de bladen met heel veel omzichtigheid te hebben geladen en vervoerd moeten ze geplaatst worden, maar eerst dient nagegaan of de keukenmeubels juist staan. Is de ondersteuning betrouwbaar? Rusten de poten van de meubels wel allemaal goed op de grond? Als dit alles in orde is kan de plaatsing beginnen. De grootste moeilijkheid komt door het gewicht van onze materialen, we moeten onze ruggen sparen, terwijl niets onze krachtsinspanningen kan verlichten. Als de bladen vlak gemaakt zijn, volstaat het de ondersteuningen wat aan te dikken om de verschillen voorgoed weg te werken, het is nu het moment om ze vast te hechten en het voegwerk uit te voeren. Het silicone moet aangepast worden, anders vormen er zich vetplekken langs de voegen en op de verlijmingplaatsen.Moeten wij daarna nog de spoelbak vasthechten en de loodgieter met verkrampte handen spelen? Als er verhogingen geplaatst werden, moeten wij voor elektrieker spelen om de stopcontacten in de muur opnieuw vast te zetten? Allemaal valstrikken die we beter vermijden, zoveel zaken die men moet meester zijn om een werk te leveren dat misschien simpel lijkt maar in het echt veel kwaliteiten vergt. Sommigen zullen denken dat het werk van de marmerbewerker daar stopt. Dat is verkeerd gedacht, er moet met de klant gepraat worden over het product dat bij hem geplaatst werd en over het onderhoud ervan. Als het een kalksteen is, moet hij weten dat krassen en vlekken door zuuraantasting niet te vermijden zijn en bij het patina van het materiaal horen. Als het om een donker gepolijst graniet gaat, dat het weinig onderhoud vraagt, als het om een gepolijst geaderd graniet gaat, dat er een antivlekken behandeling nodig is, net als voor verzoete, gevlamde en geborstelde oppervlakken.

Er ontstaan maar al te veel problemen door een gebrek aan klanten informatie, gelukkig is er een groot gamma aan onderhoudsproducten die goede resultaten geven. Een slechte of onbestaande communicatie is meestal de oorzaak van de problemen. De verkoper, meestal een keukenbouwer, verkoopt de keuken compleet: meubels, spoelbak, keukenapparatuur en natuurlijk de werkbladen, wat ons betreft. Een werkblad boven de 4 m. zonder voeg is geen probleem, een inbouw van 2 cm. van de boord evenmin. Wit graniet van het Bethel type vergt geen enkele voorzorgsmaatregel, graniet is immers vlekbestendig. De miskenning van onze producten bij de verkopers ligt aan de basis van tal van geschillen.Laten we die vermijden.Tot besluit zou ik willen benadrukken dat de aanmaak en plaatsing van keukenwerkbladen in steen een specialisatie is die nauwkeurigheid en vaardigheid vergt; het is een veeleisend beroep dat heel veel voldoening schenkt als het werk af is.Wij laten een duurzaam spoor na in tal van woningen.

R. De Battice


ACTUALITE / ACTUEEL

vitA invEstpARcE quE tout évoluE... cHoisissEz vitA invEst, un plAcEmEnt En toutE sécuRitéVous cherchez une alternative de placement qui combine rendement élevé et flexibilité ? Nous vous proposons le compte Vita Invest, la formule idéale pour les particuliers qui veulent bénéficier d’un placement à haut rendement dans un cadre fiscal très avantageux, allié à une liberté totale quant au choix du moment des versements et des retraits.

Un rendement garantiVous bénéficiez d’un taux garanti élevé durant 8 ans au minimum après le premier versement. Après cette période, le taux sera garanti d’année en année. Chaque année, les intérêts acquis sont ajoutés au capital et font l’objet des mêmes conditions avantageuses, y compris en cas de modification des taux sur les marchés financiers.

Les participations bénéficiaires en pLUsEn plus du taux garanti, vous profitez de participations bénéficiaires, ce qui peut augmenter sensiblement le rendement de votre placement. Leur importance dépend de l’évolution des marchés financiers et de nos résultats. Parce que Fédérale Assurance n’a pas d’actionnaires, elle peut accorder des participations bénéficiaires plus élevées à ses clients et leur offrir un rendement total figurant chaque année parmi les meilleurs du marché.

vitA invEstomdAt AllEs EvoluEERt... kiEs vitA invEst, EEn vEiligE BElEggingU bent op zoek naar een beleggingsalternatief dat een hoog rendement combineert met flexibiliteit? Wij stellen u Vita Invest voor, de ideale formule voor particulieren die een belegging met hoog rendement gecombineerd willen zien met een totale vrijheid inzake de keuze van het moment van de stortingen en opnames. En dat in een zeer voordelig fiscaal kader.

een gewaarborgd rendementU geniet een hoge gewaarborgde rentevoet gedurende minimum 8 jaar vanaf de eerste storting. Na die periode wordt het rendement van jaar tot jaar gegarandeerd. Elk jaar worden de verworven intresten toegevoegd aan het kapitaal. Deze zijn onderworpen aan dezelfde gunstige voorwaarden, ook bij een wijziging van de rentevoeten op de financiële markten.

de winstdeeLnames aLs extraUw belegging levert u een hoog rendement op omdat bovenop de gewaarborgde rentevoet ook winstdeelnames worden uitgekeerd. De omvang daarvan hangt af van de evolutie van de financiële markten en van onze resultaten. Omdat Federale Verzekering geen aandeelhouders heeft, kan ze hogere winstdeelnames aan haar klanten toekennen en een totaalrendement bieden dat elk jaar tot de beste van de markt behoort.


www.pierrebleue.be www.blauwesteen.be

Blauwe Steen uit Henegouwen®,

een leven lang

ww

w.s

izec

omm

unic

atio

n.co

m

La Pierre Bleue du Hainaut®,

pour la vie

Votre épargne toUjoUrs disponibLeAu cours des 8 premières années du contrat, vous pouvez racheter une fois par an jusqu’à 10 % de l’épargne constituée, sans aucun frais ou perte d’intérêts. Vous pouvez même disposer de l’ensemble de la réserve pour l’achat ou la construction d’un bien immobilier en Belgique.A partir du 1er janvier qui suit la 8ième année du contrat, vous êtes totalement libre de prélever ce que vous voulez, quand vous le voulez, sans aucun frais ni précompte mobilier. La liquidité du contrat est donc totale dès ce moment. En plus, vous bénéficiez de ces conditions durant toute la durée du contrat (maximum 25 ans).

Une fiscaLité aVantageUseLe compte Vita Invest est une assurance vie de la branche 21. Il est, après les 8 premières années, exonéré de précompte mobilier sur le montant des intérêts cumulés depuis la souscription du contrat, de même que sur les intérêts futurs. Vous bénéficiez par conséquent d’un contrat totalement liquide et exonéré de tout précompte mobilier dès le 1er janvier qui suit la 8ième année de la souscription. Vita Invest est donc le placement idéal si vous recherchez liquidité et haut rendement, dans un cadre fiscal extrêmement intéressant.

Les retraits effectués au cours des 8 premières années du contrat sont soumis au précompte sur le montant des intérêts prélevés, sauf si une couverture décès complémentaire est prévue à la souscription du contrat.

Un pLacement adapté à toUs Les âgesVita Invest est un produit adapté à toutes les tranches d’âge. Vous bénéficiez d’une formule de placement à haut rendement, disponible en cas d’achat d’un bien immobilier. De plus, vous avez la possibilité de souscrire une formule de placement rentable et fiscalement avantageuse, qui vous permet de bénéficier d’un complément de revenu net non négligeable. Vivre de son capital est ou sera un jour une réalité économique pour la plupart d’entre nous. Soyez donc sélectif dans vos placements !

Rédaction : Fédérale AssurancePlus d’’info : 0800 14 200 - www.federale.be

Uw spaargeLd is steeds beschikbaarTijdens de eerste 8 jaar van het contract kan u één keer per jaar tot 10 % van het gevormde spaarbedrag opnemen, zonder kosten of intrestverlies. U kan zelfs over de volledige reserve beschikken voor de aankoop of de bouw van een onroerend goed in België. Vanaf 1 januari volgend op de 8ste verjaardag van het contract kan u volledig vrij bepalen wat u opneemt en wanneer, zonder kosten noch roerende voorheffing. Vanaf dat moment is de liquiditeit van de belegging dus volledig. Bovendien geniet u van die voorwaarde zolang het contract loopt (maximum 25 jaar).

een VoordeLige fiscaLiteitAangezien Vita Invest een levensverzekering van de tak 21 is, wordt ze na meer dan 8 jaar vrijgesteld van roerende voorheffing op het bedrag van de gecumuleerde intresten vanaf de afsluiting van het contract, alsook op de toekomstige intresten. Uw contract zal bijgevolg volledig liquide zijn en vrijgesteld van elke roerende voorheffing vanaf 1 januari volgend op de 8ste verjaardag van de ondertekening van het contract. Vita Invest is dus de ideale belegging als u op zoek bent naar liquiditeit en hoog rendement, en dit in een uiterst voordelig fiscaal kader.

De opnames die binnen de eerste 8 jaar van het contract worden uitgevoerd, zijn onderworpen aan de roerende voorheffing op het bedrag van de opgenomen intresten, behalve indien bij de afsluiting van het contract in een aanvullende overlijdensdekking is voorzien.

een beLegging aangepast aan aLLe LeeftijdenVita Invest is geschikt voor alle leeftijdscategorieën. U geniet immers van een belegging met een hoog rendement, dat beschikbaar is bij de aankoop van een onroerend goed. Daarbij is het een rendabele en fiscaal voordelige beleggingsformule die een mooie aanvulling vormt bij uw netto-inkomen. Leven van zijn kapitaal zal voor de meesten onder ons op een dag een economische realiteit zijn, wees dus selectief in uw beleggingen!

Redactie: Federale Verzekering0800 14 200 - www.federale.be


lE sAmEdi 8 octoBRE 2011 AuRA liEu à soigniEs

un colloquE sciEntifiquE consAcRé Au « viEux-cimEtièRE » Et à sA cHApEllE.

A l’initiative du Cercle royal d’histoire et d’archéologie du Canton de Soignies, avec la collaboration active du Musée du Chapitre de Soignies et de l’Université libre de Bruxelles (UR SociAMM = Sociétés Antiques, Médiévales et Modernes) et avec le concours de la Ville de Soignies.

L’objectif général de cette manifestation est de dresser un « état des lieux », de tenter de résoudre quelques-uns des nombreux points d’interrogation soulevés par ce site classé et de sensibiliser la population et les autorités communales sonégiennes à la nécessité d’une action concertée avec le Service public de Wallonie pour conserver ce joyau patrimonial.

Les séances se tiendront dans la salle du conseil communal de l’Hôtel de Ville de Soignies, place Verte.

op zAtERdAg 8 oktoBER 2011 vindt plAAts in soigniEs

EEn wEtEnscHAppElijk colloquium gEoRgAnisEERd Rond HEt « oudE kERkHof » vAn soigniEs En zijn kApEl.

Dit initiatief gaat uit van het Cercle royal d’histoire et d’archéologie du Canton de Soignies, in samenwerkig met het Musée du Chapitre de Soignies en de Université Libre de Bruxelles (UR SociAMM = Sociétés Antiques, Médiévales et Modernes), met medewerking van de stad Soignies.

De algemene doelstelling van deze manifestatie is:- een « plaatsbeschrijving » opmaken en een oplossing bedenken voor de vele vraagtekens die deze beschermde site oproept;- het publiek en de Zinnikse overheid het nut van een gezamenlijke actie met de Openbare diensten van Wallonië doen inzien.

De vergaderingen zullen plaatshebben in de raadszaal van de gemeenteraad van het Stadhuis van Soignies, place Verte.

ACTUALITE / ACTUEEL


AssEmBléE généRAlE du 7 mAi 2011Cette année c’est un soleil radieux qui nous attend pour notre journée annuelle de la Pierre Naturelle.Le programme de la journée est plus qu’intéressant. Une vingtaine de personnes avaient répondu présentes à l’appel de la fédération des Entrepreneurs de la Pierre Naturelle.

Rendez-vous était donné, aux amoureux de la pierre naturelle belge, à Bossière, pour la visite des Carrières de Mazy. Nous sommes accueillis par le Maître des lieux Mr. Philippe Stone (Merbes Sprimont SA). Il commence la visite pour un petit rappel historique.

Les premières exploitations ont commencé à ciel ouvert dans les terrains affleurant vers 1850. Il y a eu plusieurs arrêts puis reprises. Ici, l’exploitation a véritablement repris en 1969 près du puits (qui alors était la seule entrée).

La carrière souterraine de Golzinne de la S.A. Merbes-Sprimont constitue le dernier site encore en activité d’extraction et de débitage du marbre noir. La profondeur du puits de descente atteint 66 m. Une galerie creusée à partir d’une carrière voisine désaffectée permet aussi d’accéder au site. Le calcaire extrait possède toutes les qualités du marbre (c’est-à-dire une roche susceptible de prendre un beau poli et de le garder longtemps). Il est en outre microcristallin et chargé de matières organiques finement divisées et uniformément réparties dans la masse. Cette caractéristique lui confère un noir profond. Ces calcaires de Golzinne appartiennent au flanc nord d’un grand pli dissymétrique appelé le synclinal de Namur. L’assise compte une épaisseur totale de 12 m. A la carrière de Merbes-Sprimont n’est exploitée que la partie supérieure de celle-ci, divisée en bancs séparés par des strates schisteuses. Une partie de l’eau d’exhaure de cette carrière souterraine est consacrée à l’alimentation en eau potable. Au niveau des réserves, ils en ont pour des années et des années...

C’est une visite souterraine passionnante qui nous attend. Nous descendons à pied (66 m sous terre) par la galerie creusée fin du 20ème siècle. Trois personnes sont en poste (venues spécialement pour l’occasion) afin de nous démontrer l’extraction de cette merveilleuse pierre naturelle.

AlgEmEnE vERgAdERing vAn 7 mEi 2011Dit jaar was het onder een stralend zonnetje dat onze jaarlijkse dag van de Natuursteen werd gehouden. Het dagprogramma ziet er echt interessant uit. Een twintigtal personen zijn ingegaan op de uitnodiging van de Federatie van Aannemers van Natuursteenbewerking om deel te nemen aan dit evenement.

De plaats van de afspraak voor de Belgische natuursteenliefhebbers was Bossière voor een bezoek aan de Carrières de Mazy. We worden verwelkomd door de uitbater van de groeve, de heer Philippe Stone (Merbes Sprimont N V). Die leidt het bezoek in met een korte terugblik op de geschiedenis van de groeve.

Rond 1850 begonnen de eerste ontginningen in open lucht, in de bovenliggende steenlagen. Die werden verschillende malen stilgelegd en hervat. In 1969 werd de ontginning echt heropgestart nabij de put (de enige toegang op dat ogenblik).

De ondergrondse groeve van Golzinne van de NV Merbes-Sprimont is de laatste site waar nog zwart marmer wordt ontgonnen en gezaagd. De put van de afdaling is 66 m. diep. De site is ook toegankelijke via een uitgegraven galerij die vertrekt van een naburige niet meer in dienst zijnde groeve. De ontgonnen kalksteen heeft alle kwaliteiten van het marmer (anders gezegd, een steen die mooi gepolijst kan worden en de glans ook lange tijd kan behouden). Hij is bovendien microkristallijn en vol van organische stoffen heel fijn en gelijkmatig verdeeld in de massa. Dit kenmerk verleent hem zijn donkere zwarte kleur. Die kalksteen van Golzinne hoort bij de noordelijke flank van een grote ongelijkmatige plooi die de synclinale van Namen wordt genoemd. De laag is in totaal 12 m. dik. In de groeve van Merbes-Sprimont ontgint men enkel het bovenste gedeelte, verdeeld in banken gescheiden door schilferige lagen. Een deel van het afpompwater van deze ondergrondse groeve wordt gebruikt voor de opslag van drinkwater. Wat de voorraad betreft, hier is er nog genoeg marmer voor vele, vele jaren.

ACTUALITE / ACTUEEL

2011 / 2 - pierre & marbre - steen & marmer 1 1

La pierre extractible est disposée en banc. Afin d’atteindre le premier banc de bonne qualité, les ouvriers doivent dégager, à l’explosif ou au marteau piqueur 1,35 m de roche. Les couches exploitées ont une épaisseur allant de 23 à 50 cm environ. Tout ceci avec une déclivité de 11%. On ne cesse donc de descendre. La roche à extraire est très dense mais aussi très friable. Les travaux d’extraction et de manipulation en sont donc que plus difficiles. D’autant plus que l’espace disponible pour l’extraction est très réduit.C’est donc finalement devant nos yeux qu’un gros bloc de pierre est extrait et transporté vers l’extérieur grâce à un buldozer.

La visite se termine par l’ouverture de l’entrée de l’ancien puits, seul moyen d’accès à la carrière pendant très longtemps. La nacelle, actionnée par un treuil et qui fonctionne toujours permettait non seulement de descendre les hommes mais aussi de remonter les pierres extraites (jusqu’à 6 tonnes). Encore un grand merci à toute l’équipe de Mr. Stone venue spécialement pour l’occasion.

Het wordt een boeiend ondergronds bezoek. Wij gaan te voet naar beneden (66 m onder de grond) langs de galerij uitgegraven einde van de 20ste eeuw Drie personen zijn van dienst (speciaal naar de plaats gekomen voor dit bezoek ) om ons te tonen hoe de ontginning van deze prachtige natuursteen verloopt.

De uittrekbare steen wordt opgesteld in banken. Om de eerste bank van goede kwaliteit te bereiken moeten de arbeiders 1.35 m gesteente losmaken met springstof of met de pikhamer. De ontgonnen lagen zijn ongeveer 23 tot 50 cm dik. Dit alles op een helling van 11%. We doen dus niets dan dalen. De losgemaakte rotssteen is zeer compact maar ook erg brokkelig, wat het werk van de ontginning en verplaatsing extra moeilijk maakt, vooral wegens de beperkte ruimte voor het ontginnen.Uiteindelijk kunnen we aanschouwen hoe een dik steenblok wordt ontgonnen en naar buiten vervoerd met een bulldozer.Het bezoek eindigt bij de opening van de ingang van de oude put, die gedurende lange tijd de enige was die toegang gaf tot de groeve. Het schuitje dat met een lier wordt bediend en nog altijd werkt diende om

de mannen naar beneden te brengen, maar ook om de ontgonnen steen naar boven te halen (tot 6 ton).Hartelijk dank aan het hele team van Mr. Stone dat zich voor de gelegenheid heeft opgeofferd.Na dit fantastisch bezoek rijden we naar het hotel des 3 clés in Gembloux, waar onze algemene vergadering plaatsvindt. De vergadering wordt geopend onder voorzitterschap van de heer Robert De Battice en de deelnemers volgen aandachtig de verschillende agendapunten. Gewoontegetrouw wordt het verslag over de activiteiten van de Federatie voorgesteld door onze Voorzitter.

Het jaar 2010 startte met een grote verandering in ons secretariaat aangezien Mevrouw De Haen haar pensioen nam en haar taken werden overgenomen door het secretariaat van de “Cluster complementaire voltooiing”


Après cette fabuleuse visite, nous nous dirigeons vers l’hôtel des 3 clés à Gembloux, lieu de rendez-vous pour notre assemblée générale. La réunion est ouverte sous la présidence de Monsieur Robert De Battice, et les présents écoutent avec attention les points à l’ordre du jour. C’est l’occasion pour notre Président de présenter le rapport des activités de la Fédération.

2010 débuta par un grand changement au niveau du secrétariat. En effet, Madame De Haen a pris sa pension et ses missions ont été reprises par le secrétariat du ‘Cluster parachèvement Complémentaire’. La première activité de l’année 2010 fut notre participation à la foire Stone Expo, qui a eu lieu du 23 au 25 janvier. Ce fut aussi l’occasion d’organiser une journée d’étude concernant le tachage des façades en granit et le jaunissement des marbres blancs.Un autre grand changement a eu lieu l’année dernière, La fédération a repris la coordination de la revue Pierre et Marbre, avec l’aide de Febenat et de Pierres et Marbres de Wallonie.

Monsieur De Battice rappelle que nous avons au mois de septembre eu l’occasion d’aller visiter les carrières de Noyant et de Saint-Pierre-Aigles. Cette visite fut merveilleusement bien organisée par Mr. Roosemont.

Finalement, le Président, fait part aux présents de l’enquête réalisée par le CEFOMEPI concernant une étude complète sur le secteur de la pierre. Les résultats de cette enquête ont été présentés dans notre revue en 2010.La partie administrative terminée, nous nous retrouvons pour un apéritif et un bon déjeuner.La fédération avait encore prévu une visite dans la région pour l’après-midi. C’est donc sous un soleil toujours radieux que nous partons à Beuzet pour une visite pittoresque de la ‘Ferme de la Vallée’ qui abrite un des héliciculteurs belges qui produit des escargots d’élevage haut de gamme (petits et gros gris). Là aussi nous sommes accueillis par le maître des lieux, Monsieur Roberti.

Notre visite commence par un rapide cours de biologie sur les escargots et leur système de reproduction. Nous partons ensuite à la découverte de l’élevage qui s’effectue en atelier, nous visitons la salle de reproduction à l’intérieur et la nursery protégée et les parcs d’engraissement à l’extérieur aménagés sous des tunnels d’ombrage.

C’est donc dans ce cadre enchanteur que nous terminons notre journée.

De eerste activiteit van het jaar 2010 was onze deelname aan het Salon Stone Expo die heeft plaatsgevonden van 23 tot 25 januari. Ter gelegenheid van deze beurs werd er een studiedag georganiseerd over de vlekken op gevels in graniet en de vergeling van witte marmers.

Een andere grote wijziging in het voorbije jaar was de overname door de federatie van de volledige coördinatie van het tijdschrift Steen & Marmer met medewerking van Febenat en Pierres et Marbres de Wallonie.

De heer De Battice komt ook even terug op de reis naar Noord Frankrijk waar wij de Carrières de Noyant en Saint-Pierre-Aigles mochten gaan bezichtigen. De heer Roosemont had dit bezoek geregeld en het was heel geslaagd.

Tot slot verwijst de Voorzitter naar de enquête uitgevoerd door CEFOMEPI in verband met de doorlichting van de natuursteensector. De resultaten van deze enquête werden in ons tijdschrift bekendgemaakt in 2010.Na het administratieve gedeelte genieten we samen van het aperitief en een fijne lunch.

De federatie had ook nog een bezoek voorzien in de namiddag. We vertrekken dus, nog steeds onder een stralende zon, naar Beuzet voor een origineel bezoek aan de « Ferme de la Vallée », waar één van de Belgische slakkenkwekers escargots van topkwaliteit produceert (de Petit-gris en Gros-gris). Hier worden we ook door de baas van het huis verwelkomd, de heer Robert Roberti.

De rondleiding wordt ingezet met een spoedcursus biologie over de slakken en hun reproductiesysteem. Daarna gaan we een kijkje nemen in de werkplaats waar de kweek plaatsvindt, we bezoeken binnenshuis de zaal van de voortplanting en de beschermde kraamkamer, en buiten bekijken we de groeipercelen aangelegd onder schaduwgevende tunnels.

Het is hier in deze betoverende omgeving dat wij onze dag van de natuursteen afsluiten.


omBudsmAnvotRE fEdERAtion vous pRoposE un outil utilE. sERvicE gRAtuit pouR nos AffiliEsde QUoi s’agit-iL ?

Le principe : l’ombudsman est une personnalité indépendante chargée d’examiner les plaintes des citoyens.

Un entrepreneur en pierre naturelle a un litige d’ordre technique avec l’un de ses clients. Il peut demander à la Fédération de déléguer un ombudsman sur le chantier pour apprécier et donner un avis technique sur le problème rencontré qu’ils s’agissent d’escaliers, de plans de travail de cuisine, de tablettes de fenêtre, de sol carrelé, de recouvrement de façade … ; en bref tout ce qui peut concerner notre métier de tailleur de pierres-marbrier. Cet expert fera quelques photos et produira un avis qu’il partagera par internet avec 2 collègues désignés pour avoir un sentiment commun et pertinent avant de le remettre au marbrier. Cet avis sera toujours accompagné d’une proposition de conciliation entre les parties. Il est évident que cette proposition n’a pas force de loi, mais si le problème ne devait pas être résolu immédiatement la voie judiciaire serait toujours ouverte mais l’expert alors désigné par un juge aurait dès lors de grosses difficultés à faire fi de l’avis de 3 professionnels.

conditions d’admission des demandes d’interVentionLe litige a lieu en Belgique et est d’ordre technique. La procédure est gratuite 1x/an pour toute entreprise affiliée et en ordre de cotisation. Un demandeur ne remplissant pas ces 2 dernières conditions se verra facturer un montant de 200 euros.

comment actiVer Le serVice ?Téléphone, fax, email sont les moyens les plus faciles pour joindre notre secrétaire.D’après la nature du litige et sa localisation, la fédération proposera au minimum les noms de 2 ombudsmans . Celui choisi prendra alors Rendez-vous pour une visite sur chantier, qui sera de préférence contradictoire. Il jaugera alors le problème, partagera son point de vue avec 2 collègues et proposera avec son rapport (maximum 1 page) une proposition de conciliation.Sa mission s’arrête à ce moment… Qui sont les ombudsmans ?Des collègues tailleurs de pierres-marbrier ayant une longue expérience.Pour assurer au mieux ce service la fédération fait appel à la candidature de membres pour effectuer ces missions .

omBudsmAnuw fEdERAtiE BiEdt u EEn kostBAAR HulpmiddEl AAn.gRAtiscHE lEdEndiEnst waaroVer gaat het ?

Principe: De ombudsman is een onafhankelijke persoonlijkheid belast met het onderzoek van de klachten van de burgers.

Een aannemer van natuursteenwerken heeft een technisch geschil met een klant. Hij kan bij de Federatie terecht voor een ombudsman die de werf evalueert en een technisch advies uitbrengt over het betrokken probleem. Dat kan gaan over trappen, keukenwerkbladen, vensterbanken, vloertegels, gevelbekleding… ; eigenlijk voor alles wat betrekking heeft op ons beroep van steenhouwer – marmerbewerker. Deze expert zal enkele foto’s nemen op de werf en een advies uitbrengen waarover hij 2 aangeduide collega’s zal raadplegen via het internet om samen tot een oordeelkundig advies te komen vooraleer het aan te aannemer over te maken.

Dit advies zal steeds gekoppeld zijn aan een verzoeningsvoorstel tussen de partijen. Natuurlijk is dit voorstel niet rechtsgeldig, maar indien het probleem niet onmiddellijk geregeld zou zijn, kan er nog altijd een gerechtelijke weg gevolgd worden. Voor de gerechtsdeskundige zal het dan wel zeer moeilijk worden om het advies van 3 beroepsmensen in de wind te slaan.

Voorwaarden interVentieaanVragen Het geschil doet zich voor in België en is van technische aard. De procedure is gratis 1x/jaar voor een aangesloten bedrijf in orde met beroepsbijdrage. Een aanvrager die aan de 2 gestelde voorwaarden niet voldoet krijgt voor deze dienstverlening een factuur ter waarde van 200 Euro.

hoe de dienst actiVeren?Telefoon, fax, e-mail, zijn de meest geschikte middelen om onze secretaresse te bereiken. Rekening houdend met de aard en de plaats van het geschil, zal de Federatie de namen van minstens 2 ombudsmannen meedelen. Degene die uitgekozen wordt zal dan een afspraak maken voor een bezoek en, bij voorkeur, een uiteenzetting door beide partijen. Daarna zal hij het probleem uitklaren en er 2 collega’s over raadplegen, waarna hij zijn verslag (maximum 1 pagina) zal voorstellen samen met een verzoeningsvoorstel.Op dat moment is zijn opdracht beëindigd.

Wie zijn die ombudsmannen?Collega’s steenhouwers – marmerbewerkers met een rijke ervaring. Om deze dienst zo goed mogelijk waar te nemen richt de Federatie een oproep tot haar leden om zich kandidaat te stellen voor deze taak.

ACTUALITE / ACTUEEL


TRIBUnE / TRIBUnE

fEBEnAt nE cEssE dE s’AgRAndiR.Le jubilé des 10 ans d’existence de Febenat est à peine derrière le dos que un nouveau membre frappe déjà à la pote. Bauma-Stone de Amel est la dernière recrue.

Code de DéontologieCela semble évident d’être d’accord avec le code de déontologie. Mais derrière cette convention entre les membres de Febenat il y a une grande organisation. Une bonne communication doit exister au sujet des prix, des informations techniques, des délais de livraison. La qualité doit aussi être garantie. De plus, les membres doivent aussi faire d’importants efforts vis-à-vis de leur personnel comme la formation et l’engagement de personnel qualifié. C’est donc plus qu’un code c’est une philosophie.

Bauma StoneBauma-Stone est une entreprise d’import-export qui s’est spécialisées dans le commerce des pierres naturelles pour les applications intérieures et extérieures. Nous sommes avant tout une entreprise qui s’est développée dans son berceau natal, la Wallonie. Les clients du départ sont encore tous en 2011 des fidèles partenaires commerciaux de Bauma-Stone. Ceci illustre bien la mentalité locale, de confiance qui existe entre le fournisseur et le client, qui existe dans cette région. Ce soutien nous a néanmoins permis d’élargir notre réseau de propres centres logistiques à Milmort (Liège), Alsdorf (Aix-la-Chapelle), Heiderfeld (Amel) et récemment aussi à Paris. Bauma-Stone se préoccupe aussi que la confiance que lui apporte ces clients soient renforcée par la qualité, le service, la formation à la vente et un soutien technique. Ce support technique nous essayons de l’améliorer constamment et c’est pour cela que nous sommes heureux d’avoir la chance de pouvoir avoir accès à la connaissance de nos collègues et celle du CSTC, qui nous apportera un grand soutien dans les connaissances techniques. Ces connaissances vont certainement nous aider à encore mieux informer nos clients au sujet de la qualité du phénomène Pierre naturelle dans tous ces aspects. Notre région est en tant que telle riche et dispose d’une diversité géologique variée ce qui favorise certainement l’utilisation de la pierre naturelle. L’expérience des pionniers des importations de pierre naturelle moins couteuse mais néanmoins de bonne qualité est aussi d’une grande aide pour Bauma-Stone.. Ing. Geert LegeinDirecteurFebenat

fEBEnAt gRoEit vERdER.Het 10-jarige jubileum van Febenat is nog maar pas achter de rug of er meldt zich alweer een nieuw lid aan bij Febenat. Bauma Stone uit Amel is de meest recente aanwinst.

Deontologische CodeHet lijkt evident om zich akkoord te stellen met een deontologische code. Maar binnen deze afspraak tussen Febenat leden komt heel wat organisatie kijken. Er moet duidelijk gecommuniceerd worden over prijs, technische gegevens, leveringstermijnen. De kwaliteit moet gegarandeerd worden. Ook naar het personeel toe moeten de leden inspanningen leveren zoals opleidingen en het aanwerven van gekwalificeerd personeel. Het is dus meer dan een code, het is een filosofie.

Bauma StoneBauma-Stone is een import-exportbedrijf dat zich heeft toegelegd op de verhandeling van natuursteenproducten voor binnen- en buitentoepassingen. Wij zijn een bedrijf dat zich eerst voornamelijk op onze bakermat, nl. Wallonië, heeft toegelegd. De klanten van bij de opstart zijn anno 2011 zonder uitzondering nog steeds gewaardeerde handelspartners van Bauma-Stone. Dit illustreert de lokale mentaliteit van onze regio waar vertrouwen tussen leverancier en klant geen ijdel woord is. Deze ondersteuning heeft ons toegelaten ons netwerk uit te breiden met eigen logistieke centra in Milmort(Luik), Alsdorf (Aken), Heiderfeld(Amel) en recentelijk ook Parijs. Bauma-Stone zorgt er dan ook voor dat het vertrouwen van haar kant wordt onderbouwd door kwaliteit, service, verkoopsopleidingen en technische ondersteuning. Deze technische ondersteuning proberen wij dan ook voortdurend te verbeteren en hiervoor zijn we dankbaar dat we de kans krijgen deel te nemen aan een kennisbank samen met de collega’s die, samen met het WTCB, een grote input aan technische kennis gegeven hebben. Deze kennis zal ons helpen de klanten nog beter te informeren in verband met de kwaliteiten van het fenomeen Natuursteen in al zijn aspecten. Onze regio is op zich rijk aan een grote geologische verscheidenheid die dan ook drempelverlagend is naar het gebruik van natuursteen toe. Ook de import van minder dure maar toch kwaliteitsvolle natuurstenen helpt hierbij waarvoor vanwege Bauma-Stone dank aan de pioniers die dit in gang hebben gezet.

Ing. Geert LegeinDirecteurFebenat


fEBEnAt A fêté En mAi dERniER sEs dix Ans d’ExistEncE. lA fédéRAtion BElgE dEs gRossistEs En piERREs nAtuREllEs A AccuEilli EntRE-tEmps quElquEs nouvEAux mEmBREs.un RApidE coup d’œil vERs lE pAssé Et un gRAnd REgARd vERs l’AvEniR.Febenat est née de la nécessité de plus de professionnalisme sur le marché. Rocamat donna la première impulsion en invitant les grossistes afin de discuter de l’évolution du marché de la pierre naturelle. Très vite les grossistes sont arrivés à la conclusion que des rencontres fréquentes étaient nécessaires afin de s’occuper ensemble de la professionnalisation du secteur de la pierre naturelle. Le 15 mai 2001 fut donc fondée l’ASBL Febenat. Au départ Febenat comptait sept membres : Beltrami, BMB, Merbes-Sprimont, Stone Londerzeel, Stone Olsene, Tuytelaers et Westvlaams Tegelhuis. Pour la professionnalisation du marché, il était indispensable avant tout de diffuser de l’information technique pertinente et sous la direction d’une fédération professionnelle.

Febanat et sa commission technique, travaille en étroite collaboration avec le CSTC afin de promouvoir les caractéristiques techniques de la pierre naturelle selon les directives. C’est donc en 2002 qu’est paru le 1er vademecum. Après la nomination de Geert Legein, c’est en 2010 que le second vademecum est sorti de presse. A côté des fiches techniques, ce recueil contient un rapport détaillé sur la pierre naturelle allant de l’extraction jusqu’à la finition, mais aussi des conseils pour l’entretien.

Le code de déontologie est le fil conducteur qui prévaut au sein de la Fédération. De ce fait, les membres doivent respecter certaines obligations. La principale est l’information des clients concernant l’utilisation de la pierre naturelle au sujet de la manipulation, du stockage, du placement, de l’entretien et des domaines d’application. Quelques années après la création de l’asbl, Brachot-Hermant c’est aussi rallié à cette philosophie. Ce code était pour les nouveaux membres, Stone Senses, Nijst Natuursteen et Bauma Stone aussi une évidence.

Cependant, il y a encore beaucoup de travail. En effet, beaucoup de gens, par ignorance, ont un préjugé concernant la pierre naturelle qui n’est pas du tout fondé. En même temps, nous essayons de rectifier cette opinion erronée. Les publications dans des revues professionnelles sont utiles pour les professionnels mais le particulier n’y comprend rien. Les médias traditionnels communiquent eux d’une toute autre manière. La plupart du temps, l’information est trop sommaire et donc incomplète. Et quand il s’agit de la pierre naturelle, c’est souvent de l’information donnée à moitié et de la mauvaise information.

Actuellement, nous touchons les particuliers en investissant dans les showrooms. En un an, deux de nos membres ont construit un nouveau showrooms et un autre a rénové le sien. Ceci prouve la volonté de mieux informer le consommateur. Actuellement, la pierre naturelle est de plus en plus exposée dans sa forme finie. Ceci facilite le choix du bon produit pour la bonne application. Pour chaque application il existe quelque part une pierre naturelle adéquate.

Febenat veut encore aller plus loin. Il est probable que fin de cette année le label ‘construction durable’ aura sa forme définitive, label auquel le groupe de travail ‘pierre naturelle durable’ travaille d’arrachepied. Formation, enseignement, journée d’étude et avis sont encore quelques points qui seront à l’ordre du jour pour 2012. Febenat est une fédération des importateurs de pierres naturelles mais son travail profite à tout le secteur. Tant que la pierre naturelle sortira gagnante, Febenat atteindra son objectif.

fEBEnAt viERdE in mEi HAAR tiEnjARig BEstAAn. dE fEdERAtiE vAn BElgiscHE nAtuuRstEEn gRootHAndElAARs is ondERtussEn EnkElE lEdEn RijkER. EEn kijkjE in HEt vERlEdEn mEt dE Blik op dE toEkomst.De oprichting van Febenat is ontstaan uit de nood aan professionalisme in de markt. Rocamat gaf de aanzet door de groothandelaren uit te nodigen om sa-men te praten over de evolutie in de natuursteenmarkt. Ze kwamen snel tot de conclusie dat het nuttig zou zijn om elkaar vaker te spreken en om gezamenlijk te zorgen voor verdere professionalisering in de natuursteensector. Op 15 mei 2001 werd dan de VZW Febenat opgericht. Bij aanvang had Febenat zeven leden: Beltrami, BMB, Merbes-Sprimont, Stone Londerzeel, Stone Olsene, Tuy-telaers en Westvlaams Tegelhuis. Voor de professionalisering van de markt was het belangrijk om de verspreiding van de technische informatie in goede banen te leiden door de sturing te doen vanuit een beroepsfederatie.

Febenat, met haar technische commissie, werkt nauw samen met het WTCB om de technische eigenschappen van natuursteen volgens de heersende norm in kaart te brengen. In 2002 verscheen dan ook het eerste vademecum. Na de aanstelling van Geert Legein is dan in 2010 het tweede vademecum uitge-bracht. Naast technische fiches bevat dit naslagwerk een uitgebreid rapport over natuursteen, van ontginning tot afwerking, en een onderhoudstabel.

Een deontologische code is de leidraad doorheen de werking van de federatie. De leden moeten enkele verplichtingen nakomen. Het belangrijkste is het in-formeren van de klant over het gebruik van natuursteen inzake manipuleren, stockeren, plaatsing, onderhoud en toepassingsgebied. Een aantal jaren na oprichting schaarde ook Brachot-Hermant zich achter deze filosofie. Deze code was voor de nieuwe leden; Stone Senses, Nijst Natuursteen en Bauma Stone een evidentie.

Er is echter nog veel werk aan de winkel. Veel mensen hebben uit onwetend-heid een vooroordeel over natuursteen dat helemaal niet klopt. Geleidelijk aan proberen we deze misvattingen uit de wereld te helpen. Publicaties in vakbla-den is goed voor de professionals, maar de particulier bereik je hierdoor niet. De dagelijkse media communiceert echter op een andere manier. Meestal is de informatie te beknopt en dus onvolledig. En wanneer het om natuursteen gaat is halve informatie, slechte informatie.

De particulier bereiken we vandaag door te investeren in de showroom. Binnen de leden zijn er op 1 jaar tijd twee nieuwe showrooms gebouwd en één ver-nieuwd. Deze voorzien in de behoefte om de consument voor te lichten. Na-tuursteen wordt tegenwoordig meer en meer voorgesteld in afgewerkte vorm. Op die manier is het kiezen van het juiste product voor uw toepassing gemak-kelijker geworden. Voor elke toepassing bestaat er immers een natuursteen.

Febenat zet haar opmars verder. Eind dit jaar zal waarschijnlijk het duur-zaamheidslabel, waar samen met de Werkgroep Duurzame Natuursteen hard aan wordt gewerkt, vorm krijgen. Vorming, opleiding, studiedagen, advies zijn enkele van de punten die op de agenda staan om in 2012 aan te werken. Febenat mag dan wel een federatie van groothandelaars zijn, maar zij doet het werk waar de ganse sector van kan profiteren. Zolang de natuursteen er als de winnaar uitkomt, heeft Febenat haar doel bereikt.

ACTUALITE / ACTUEEL

10 Ans fEBEnAt 10 jAAR fEBEnAt

Photo : de gauche à droite :Johan Creytens (CO Stone Senses) - Arno Reinertz (Bauma Stone) - Kristof Callebaut (inside joke) - Horst Cohnen (CEO Bauma Stone) - Etienne Ponet (Tuytelaers) - Julien Vanhollebeke (Stone Senses) – Geert Legein (Febenat) - Rinaldo Cas-telli (Stone e.v.a.) - Filip Vankeirsbilck (Westvlaams Tegelhuis) - Hans Delmulle (BMB) - Phi-lippe Stone (Merbes Sprimont -> déménagement après les congés vers Sars-La-Buissière) - Herwig Callewier (Beltrami).Le seul absent est Johan Nijst (Nijst Natuursteen).Foto : van links naar rechts:Johan Creytens (CO Stone Senses)Arno Reinertz (Bauma Stone)Kristof Callebaut (inside joke)Horst Cohnen (CEO Bauma Stone)Etienne Ponet (Tuyte-laers)Julien Vanhollebeke (Stone Senses)mezelfRinaldo Castelli (Stone e.v.a.)Filip Van-keirsbilck (Westvlaams Tegelhuis)Hans Delmulle (BMB)Philippe Stone (Merbes Spri-mont -> Verhuizen na het bouwverlof naar Sars-La-Buissière waar hun roots liggen) Herwig Callewier (Beltrami)De enige afwezige is Johan Nijst (Nijst Natuursteen).


Pendant le long weekend du 10/11 et 12 juin 2011, BELTRAMI a organisé ses journées portes ouvertes de la division ‘tranches’. Pour la pre-mière fois, le vendredi 10 juin en soirée, c’est l’équipe complète qui était présente pour accueillir les clients.

Beltrami a ouvert ses portes à tous les tailleurs de pierre et marbriers afin de leur faire découvrir beaucoup de nouveautés et les promotions intéressantes.De plus, ce weekend portes ouvertes était l’occasion idéale pour admirer la nouvelle salle d’exposition qui met en évidence la présentation de tranches exclusives. Les visiteurs ont aussi pu admirer l’extension de la capacité de sciage sur le même site.

Le showroom situé au ‘Venetiëlaan’, où depuis le début de l’année passée l’on peut admirer aussi bien des réalisations en dallage et du travail sur mesure, était aussi ouvert tout le weekend pour la curiosité des tailleurs de pierre.

Chaque visiteur recevait au début de la visite un journal original des por-tes ouvertes comme guide et fut accueilli personnellement par les gé-rants. Les clients étaient guidés dans le hangar où sont entreposées les tranches et dans le hall de sciage par les délégués commerciaux et ont pu faire connaissance avec une large sélection unique de pierres natu-relles d’excellente qualité.

C’est principalement les nouveautés de la gamme 2011 qui attirèrent l’attention des participants. Les nouvelles finitions en quartz composite,

Tijdens het verlengde weekend van 10 /11 en 12 juni 2011 organiseerde BELTRAMI de opendeurdagen van de platenafdeling. Voor het eerst stond ook op vrijdagavond 10 juni het voltallige team reeds paraat om zijn klanten te ontvangen.

BELTRAMI opende zijn deuren voor alle steenhouwers en marmerbewerkers om hen te laten kennismaken met heel wat nieuwigheden en interessante promoties!Bovendien was dit opendeurweekend de ideale gelegendheid om een kijkje te nemen in de omgebouwde toonzaal, die zich enkel zal focussen op de presentatie van exclusieve platen en de uitgebreide zaagcapaciteit voor kalksteen op dezelfde site.Ook de showroom in de Venetiëlaan waar sinds begin vorig jaar zowel realisaties met tegels en maatwerk wordt gepresenteerd, was het ganse weekend geopend voor de nieuwsgierige steenhouwers.

Elke bezoeker kreeg bij aankomst een originele opendeurkrant als wegwijzer en werd persoonlijk ontvangen door de zaakvoerders. De klanten werden voor een rondgang in de platenhal op sleeptouw genomen door de vertegenwoordigers en maakten kennis met de uitgebreide selectie aan kwaliteitsvolle én unieke natuurstenen.

Vooral de nieuwigheden uit het gamma 2011 kregen heel wat bewonderende blikken. Ook de nieuwe afwerkingen van de kwartscomposiet Trafficstone, ‘wave’ en ‘reef’ vielen in de smaak. Tevens werd een pakket superdeals aangeboden van eindereeksen en loten.

ACTUALITE / ACTUEEL

BEltRAmi oRgAnisE un wE poRtEs ouvERtEs tRès Réussi!BEltRAmi oRgAnisEERt gEslAAgd opEndEuRwEEkEnd!

2011 / 2 - pierre & marbre - steen & marmer 1 7

Trafficstone, ‘wave’ en ‘reef’ étaient aussi du goût de beaucoup. Enfin, une offre de ‘superdeals’ de fin de série et des lots était proposée.

Les entreprises GRUBAU et EUROSIL/LITHOFIN étaient présentes pour donner des informations spécialisées sur le matériel.

C’est dans le nouveau showroom que BELTRAMI a reçu ses clients, dans une sphère décontractée, autour d’un buffet soigné et de quelques verres.

En bref, ces journées portes ouvertes furent une occasion idéale pour faire connaissance avec le service personnalisé de BELTRAMI, son offre de qualité et son unique sélection de tranches.

Voor de verwerking van de materialen kon men deskundige uitleg krijgen bij de firma GRUBAU en de firma EUROSIL/LITHOFIN.

In de vernieuwde toonzaal trakteerde BELTRAMI zijn klanten, in een ontspannen sfeer, op een verzorgd buffet en werd er bij een drankje nog wat nagepraat.

Kortom, deze opendeurdag was de ideale gelegenheid om kennis te maken met de persoonlijke aanpak van BELTRAMI, zijn kwalitatief aabod en unieke selectie aan platenmateriaal !

De tegels maken ‘t huis.

Open iedere werkdag van 9 tot 12 uur en van 13.30 tot 18.30 uur, zaterdag van 9 tot 12 uur. Gesloten op dinsdagvoormiddag.

Ouvert chaque jour de la semaine de 9h00 à 12h00 et de 13h30 à 18h30, le samedi de 9h00 à 12h00. Fermé le mardi avant-midi.

Armoedestraat 15 - 8800 Roeselare - T. 051 263 263 - www.westvlaamstegelhuis.be


Des discussions surviennent fréquemment après la réalisation d’un ouvrage en pierre naturelle, soit parce que la qualité de la pierre est mise en question, soit parce que la qualité du façonnage des éléments ne donne pas satisfaction, soit encore parce que la qualité d’exécution est jugée insatisfaisante. Ce dernier point ayant été traité dans le CSTC-Contact 25 (mars 2010), nous n’aborderons ici que ce qui touche à la qualité des pierres elles-mêmes et de leur façonnage.

Le tableau ci-contre résume la situation en ce qui concerne les normes, les prescriptions techniques (PTV), les Notes d’informations techniques (NIT) et les agréments techniques (ATG) relatifs aux différents éléments en pierre naturelle utilisés dans le bâtiment et en voirie, de même que l’obligation de marquage CE.

En ce qui concerne les particularités d’aspect et les défauts entraînant le rebut, seule la pierre bleue de Belgique fait l’objet de critères précis (cf. NIT 220). La présence de bousin (zone d’altération de teinte brunâtre retenant l’eau), les géodes (cavités tapissées de cristaux de calcite), les moies (cavités remplies de matière argileuse), les veines noires (fissures remplies de matière charbonneuse) ou rouille (fissures remplies de pyrite) et les clous jaunes (nodules de pyrite) sont des défauts non tolérés. Les taches blanches et les limés (veines blanches) ne retenant pas l’eau sont admis dans différentes mesures selon les critères esthétiques de la catégorie prescrite. Les fossiles sont, par contre, toujours admis sans restriction.

Dans le cas de la pierre bleue de Belgique, les particularités de structure les plus fréquentes qui méritent une attention particulière sont les joints stylolithiques (terrasses et noirures, cf. figures 1 et 2). Ceux-ci pouvant se dégrader sous l’influence de l’eau, ils ne sont acceptés que dans une certaine mesure (cf. tableau 7 de la NIT 220).

Pour les pierres bleues d’origine étrangère on applique les critères de la PTV 845, si l’on souhaite que les critères d’acceptation de la NIT 220 soient d’application, il importe de s’assurer qu’elles ont été homologuées par l’UBAtc. L’agrément technique (démanche volontaire) étant un plus.Quant aux autres pierres, les normes ‘produits’ citées dans le tableau précisent que les caractéristiques d’aspect doivent être identifiées visuellement, par exemple à l’aide d’un échantillon de référence (couleur, veinage, structure physique et finition de surface). La comparaison entre l’échantillon de production et l’échantillon de référence doit se faire à la lumière du jour, à une distance d’environ 2 m.

Les normes ‘produits’ précisent par ailleurs que l’utilisation d’un échantillon de référence n’implique pas une stricte uniformité avec le matériau réellement livré. Si le traitement de la pierre nécessite l’utilisation de mastic, de matériaux de remplissage ou de produits similaires pour le bouchage des trous naturels, des défauts ou des fissures, l’échantillon de référence doit alors servir à déterminer leur effet sur la surface finie.

Pour des pierres présentant une certaine hétérogénéité de teinte ou d’aspect, la NIT 213 fait référence à la norme NBN EN 771-6 et conseille de convenir d’un échantillon contractuel constitué de trois éprouvettes, l’une montrant l’aspect moyen et les deux autres les aspects extrêmes.

La qualité de la finition (ciselée, bouchardée, …) peut être contrôlée, si nécessaire, par comparaison avec les descriptions et les photographies figurant, entre autres, dans la NIT 228. La description des finitions meulées, adoucies ou polies se trouve quant à elle dans les normes ‘produits’ ou dans la NIT 220, qui précise également la finesse des abrasifs correspondant à ces finitions.

En ce qui concerne la qualité du façonnage, la NIT 213 précise les défauts

Na de realisatie van een bouwwerk in natuursteen ontstaan er regelmatig discussies over de kwaliteit van de steen, van de afwerking of van de uitvoering. Aangezien de kwaliteit van de uitvoering reeds uitgebreid aan bod kwam in de WTCB-Contact nr. 25 (2010/1), gaan we in dit artikel dieper in op de kwaliteit van de stenen zelf en van hun afwerking.

De tabel hiernaast geeft een overzicht van de normen, technische voorschriften (PTV), Technische Voorlichtingen (TV) en technische goedkeuringen voor natuursteen in de bouwen wegensector en van de verplichte CE-markering.

Wat de uitzichtsgebreken en bijzonderheden betreft, bestaan er enkel precieze criteria voor de Belgische blauwe hardsteen (zie TV nr. 220). De aanwezigheid van een verwerings-zone (grijsbruine zone met watervasthoudend vermogen), geoden (holten gevuld met calcietkristallen), oplossingsholten (holten gevuld met klei), zwarte aders (barsten gevuld met steenkoolachtig materiaal), rosse aders (barsten gevuld met pyriet) of gele nagels (pyrietconcentraties) wordt beschouwd als een ontoelaatbare afwijking. Witte vlekken en witte draden (aders) zonder watervasthoudend vermogen zijn in zekere mate toegelaten, afhankelijk van de esthetische criteria van de voorgeschreven categorie. Fossielen worden daarentegen altijd en zonder enige beperking toegestaan.

Bij Belgische blauwe hardsteen dient men bijzondere aandacht te besteden aan het meest voorkomende structuurkenmerk, de stylolieten (zwarte lijnen en zwarte vlekken, zie afbeeldingen 1 en 2). Aangezien deze mogelijk kunnen degraderen onder invloed van water, worden ze slechts in beperkte mate toegelaten (zie tabel 7 van de TV nr. 220).

De aanvaardingsregels van de TV nr. 220 zijn ook van toepassing op blauwe steen van vreemde afkomst indien deze gehomologeerd werden door de BUtgb. Voor andere steentypes geven de productnormen uit de tabel op dat de uitzichtscriteria visueel geïdentificeerd moeten worden aan de hand van bijvoorbeeld een referentiestaal (kleur, aders, fysische structuur en oppervlakteafwerking). Het productiestaal dient vergeleken te worden met het referentiestaal bij daglicht en vanop een afstand van ongeveer 2 m.

De productnormen stellen dat het gebruik van een referentiestaal niet impliceert dat het effectief geleverde materiaal hiermee perfect in overeenstemming zal zijn. Indien men bij de behandeling van de steen gebruikmaakt van een kit, vulmaterialen of gelijkaardige producten voor het opvullen van natuurlijke holten, onregelmatigheden of barsten, dient het effect ervan op het afgewerkte oppervlak bepaald te worden door vergelijking met het referentiestaal.

Voor natuursteen met een zekere heterogeniteit qua kleur of uitzicht, verwijst de TV nr. 213 naar de norm NBN EN 771-6 voor het vooropstellen van een ‘contractueel staal’ bestaande uit drie proefstukken waarvan er één een gemiddeld uitzicht vertoont terwijl de twee andere de uiterste verschillen aangeven.

De kwaliteit van de afwerking (gefrijnd, gebouchardeerd, ...) kan, indien nodig, gecontroleerd worden aan de hand van de beschrijvingen en foto’s uit, onder meer, de TV nr. 228. De beschrijving van de geschuurde, gezoete of gepolijste afwerkingen kan men terugvinden in de TV nr. 220 die tevens de fijnheid van de schuurmiddelen vastlegt die met deze afwerkingen overeenstemmen. Men kan deze laatste informatie ook terugvinden in de productnormen.

De TV nr. 213 geeft meer informatie over de kwaliteit van de bewerking. Zo legt het de toelaatbare afwijkingen vast die te wijten zijn aan het verzagen, afwerken en behandelen van de stenen zoals afgebroken

TECHnIqUE / TECHnIEk

oplEvERing vAn nAtuuRstEEn

lA RécEption dEs piERREs nAtuREllEs

12 | CSTC-Contact 2011/2

DDes discussions surviennent fréquemment après la réalisation d’un ouvrage en pierre naturelle, soit parce que la qualité de la pierre est mise en question, soit parce que la qualité du façonnage des éléments ne donne pas satisfaction, soit en-core parce que la qualité d’exécution est jugée insatisfaisante. Ce dernier point ayant été traité dans le CSTC-Contact 25 (mars 2010), nous n’aborderons ici que ce qui touche à la qualité des pierres elles-mêmes et de leur façonnage.

La réception des pierres naturellesLe tableau ci-contre résume la situation en ce qui concerne les normes, les prescriptions tech-niques (PTV), les Notes d’informations tech-niques (NIT) et les agréments techniques (ATG) relatifs aux différents éléments en pierre natu-relle utilisés dans le bâtiment et en voirie, de même que l’obligation de marquage CE.

En ce qui concerne les particularités d’as-pect et les défauts entraînant le rebut, seule la pierre bleue belge fait l’objet de critères pré-cis (cf. NIT 220). La présence de bousin (zone d’altération de teinte brunâtre retenant l’eau), les géodes (cavités tapissées de cristaux de calcite), les moies (cavités remplies de matière argileuse), les veines noires (fissures remplies de matière charbonneuse) ou rouille (fissures remplies de pyrite) et les clous jaunes (nodules de pyrite) sont des défauts non tolérés. Les taches blanches et les limés (veines blanches) ne retenant pas l’eau sont admis dans diffé-rentes mesures selon les critères esthétiques de la catégorie prescrite. Les fossiles sont, par contre, toujours admis sans restriction.

Dans le cas de la pierre bleue belge, les par-ticularités de structure les plus fréquentes qui méritent une attention particulière sont les joints stylolithiques (terrasses et noirures, cf. figures 1 et 2). Ceux-ci pouvant se dégrader sous l’influence de l’eau, ils ne sont acceptés que dans une certaine mesure (cf. tableau 7 de la NIT 220).

Pour les pierres bleues d’origine étrangère, si l’on souhaite que les critères d’acceptation de la NIT 220 soient d’application, il importe de s’assurer qu’elles ont été homologuées par l’UBAtc. Quant aux autres pierres, les normes ‘produits’ citées dans le tableau précisent que les caractéristiques d’aspect doivent être iden-tifiées visuellement, par exemple à l’aide d’un échantillon de référence (couleur, veinage, structure physique et finition de surface). La comparaison entre l’échantillon de production et l’échantillon de référence doit se faire à la lumière du jour, à une distance d’environ 2 m.

Les normes ‘produits’ précisent par ailleurs que l’utilisation d’un échantillon de référence n’im-plique pas une stricte uniformité avec le maté-riau réellement livré. Si le traitement de la pierre nécessite l’utilisation de mastic, de matériaux de remplissage ou de produits similaires pour le bouchage des trous naturels, des défauts ou des fissures, l’échantillon de référence doit alors servir à déterminer leur effet sur la surface finie.

Voirie Bâtiments

Normes homologuées ‘produits’

• NBN EN 1341 (dalles de pierre natu-relle pour le pavage extérieur)

• NBN EN 1342 (pavés de pierre natu-relle pour le pavage extérieur)

• NBN EN 1343 (bordures de pierre naturelle pour le pavage extérieur)

• NBN EN 12057 (plaquettes modulaires)• NBN EN 12058 (dalles de sol et d’escalier)• NBN EN 1468 (dalles brutes)• NBN EN 1469 (dalles de sol et revêtements

muraux, produits finis)• NBN EN 771-6 (éléments de maçonnerie en

pierre naturelle)

Marquage CE obligatoire depuis :

fin 2003 fin 2006 (mi-2007 pour la norme NBN EN 1469)

Spécifications d’usage au niveau belge

• PTV 841 (dalles de pierre naturelle pour le pavage extérieur)

• PTV 842 (pavés de pierre naturelle pour le pavage extérieur)

• PTV 843 (bordures de pierre naturelle)

• NIT 228 (pierres naturelles)• NIT 213 (revêtements de sol intérieurs en

pierre naturelle)• Annexe nationale / TR (à paraitre)• PTV (à paraitre)

Classification des roches

PTV 844 (classification des roches) NIT 228

Caractérisation de la matière

PTV 845 (roches carbonatées) NIT 228 et NIT 220 (‘petit granit’)

Système d’homologation et de certification belge

ATG, BENOR (démarche volontaire)

Pour des pierres présentant une certaine hé-térogénéité de teinte ou d’aspect, la NIT 213 fait référence à la norme NBN EN 771-6 et conseille de convenir d’un échantillon contrac-tuel constitué de trois éprouvettes, l’une mon-trant l’aspect moyen et les deux autres les as-pects extrêmes.

La qualité de la finition (ciselée, bouchar-dée, …) peut être contrôlée, si nécessaire, par comparaison avec les descriptions et les photographies figurant, entre autres, dans la NIT 228. La description des finitions meulées, adoucies ou polies se trouve quant à elle dans les normes ‘produits’ ou dans la NIT 220, qui précise également la finesse des abrasifs cor-respondant à ces finitions.

En ce qui concerne la qualité du façonnage, la NIT 213 précise les défauts admissibles (épaufrures, écornures, dentelures, griffures, traits de meules, fissures et éclats). Il importe de préciser dès la commande si ce type de défauts peut être corrigé moyennant un mas-ticage soigné.

Rappelons enfin que la NIT 213 fait la distinc-tion, en matière de tolérances dimensionnelles et de qualité du façonnage, entre un dallage standard et un dallage marbrier et souligne qu’une pose marbrière ne peut s’envisager qu’avec un dallage marbrier. �

� L. Firket, arch., chef adjoint de la divi-sion ‘Avis techniques’, CSTC

Fig. 1 Terrasse (joint stylolithique apparaissant sur la tranche de l’élément)

Fig. 2 Noirure (joint stylolithique affleurant sur la face vue de l’élément)

CT

Pie

rre

et m

arbr

e








Voirie Bâtiments







pierre naturelle)






















CT

Pie

rre

et m

arbr

e

Fig. 1 Terrasse (joint stylolithique apparaissant sur la tranche de l’élément)Afb. 1 Zwarte lijn (stylolieten in de dwarsdoorsnede van het element)

Fig. 2 Noirure (joint stylolithique affleurant sur la face vue de l’élément)Afb. 2 Zwarte vlek (stylolieten doorlopend tot in het zichtvlak van het element)


admissibles (épaufrures, écornures, dentelures, griffures, traits de meules, fissures et éclats). Il importe de préciser dès la commande si ce type de défauts peut être corrigé moyennant un masticage soigné.

Rappelons enfin que la NIT 213 fait la distinction, en matière de tolérances dimensionnelles et de qualité du façonnage, entre un dallage standard et un dallage marbrier et souligne qu’une pose marbrière ne peut s’envisager qu’avec un dallage marbrier.

L. Firket, arch., chef adjoint de la division ‘Avis techniques’, CSTC

randen, afgebroken hoeken, karteling, afschilfering, scheuren, krassen, slijpsporen, scheuren en afbrokkeling. Men dient reeds bij de bestelling aan te geven of dit type afwijkingen aanvaard kan worden mits een verzorgde verkitting.

De TV nr. 213 maakt bij de opgave van de dimensionale toleranties en de bewerkingskwaliteit een onderscheid tussen tegels van het standaardtype en van het marmertype. Een plaatsing met fijne voegen (± 2 mm) kan enkel overwogen worden met tegels van het marmertype. _

L. Firket, arch., adjunct-afdelingshoofd, afdeling ‘Technisch advies’, WTCB








Voirie Bâtiments







pierre naturelle)






















CT

Pie

rre

et m

arbr

e

12 | WTCB-Contact 2011/2

NNa de realisatie van een bouwwerk in natuursteen ontstaan er regelmatig discussies over de kwaliteit van de steen, van de afwerking of van de uitvoering. Aangezien de kwaliteit van de uitvoering reeds uitgebreid aan bod kwam in de WTCB-Contact nr. 25 (2010/1), gaan we in dit artikel dieper in op de kwaliteit van de stenen zelf en van hun afwerking.

Oplevering van natuursteenDe tabel hiernaast geeft een overzicht van de normen, technische voorschriften (PTV), Tech-nische Voorlichtingen (TV) en technische goed-keuringen voor natuursteen in de bouwen we-gensector en van de verplichte CE-markering.

Wat de uitzichtsgebreken en -bijzonderhe-den betreft, bestaan er enkel precieze criteria voor de Belgische blauwe hardsteen (zie TV nr. 220). De aanwezigheid van een verwerings-zone (grijsbruine zone met watervasthoudend vermogen), geoden (holten gevuld met cal-cietkristallen), oplossingsholten (holten gevuld met klei), zwarte aders (barsten gevuld met steenkoolachtig materiaal), rosse aders (barsten gevuld met pyriet) of gele nagels (pyrietcon-centraties) wordt beschouwd als een ontoelaat-bare afwijking. Witte vlekken en witte draden (aders) zonder watervasthoudend vermogen zijn in zekere mate toegelaten, afhankelijk van de esthetische criteria van de voorgeschreven categorie. Fossielen worden daarentegen altijd en zonder enige beperking toegestaan.

Bij Belgische blauwe hardsteen dient men bijzondere aandacht te besteden aan het meest voorkomende structuurkenmerk, de stylolie-ten (zwarte lijnen en zwarte vlekken, zie af-beeldingen 1 en 2). Aangezien deze mogelijk kunnen degraderen onder invloed van water, worden ze slechts in beperkte mate toegelaten (zie tabel 7 van de TV nr. 220).

De aanvaardingsregels van de TV nr. 220 zijn ook van toepassing op blauwe steen van vreemde afkomst indien deze gehomologeerd werden door de BUtgb. Voor andere steentypes geven de productnormen uit de tabel op dat de uitzichtscriteria visueel geïdentificeerd moeten worden aan de hand van bijvoorbeeld een refe-rentiestaal (kleur, aders, fysische structuur en oppervlakteafwerking). Het productiestaal dient vergeleken te worden met het referentiestaal bij daglicht en vanop een afstand van ongeveer 2 m.

De productnormen stellen dat het gebruik van een referentiestaal niet impliceert dat het ef-fectief geleverde materiaal hiermee perfect in overeenstemming zal zijn. Indien men bij de behandeling van de steen gebruikmaakt van een kit, vulmaterialen of gelijkaardige producten voor het opvullen van natuurlijke holten, onre-gelmatigheden of barsten, dient het effect ervan op het afgewerkte oppervlak bepaald te worden door vergelijking met het referentiestaal.

Voor natuursteen met een zekere hetero-geniteit qua kleur of uitzicht, verwijst de TV

Wegenwerken Gebouwen

Gehomologeerde productnormen

• NBN EN 1341 (buitenplaveien in natuursteen)

• NBN EN 1342 (straatkeien in natuur-steen voor buitenplaveien)

• NBN EN 1343 (boordstenen in na-tuursteen voor buitenplaveien)

• NBN EN 12057 (modulaire tegels)• NBN EN 12058 (platen voor vloeren en trappen)• NBN EN 1468 (ruwe platen)• NBN EN 1469 (vloertegels en wandtegels,

afgewerkte producten)• NBN EN 771-6 (metselstenen van natuursteen)

CE-markering verplicht sinds

eind 2003 eind 2006 (midden 2007 voor NBN EN 1469)

Gebruiksspecificaties op Belgisch niveau

• PTV 841 (buitenplaveien in natuursteen)• PTV 842 (straatkeien in natuursteen

voor buitenplaveien)• PTV 843 (boordstenen in natuursteen)

• TV nr. 228 (natuursteen)• TV nr. 213 (binnenvloeren van natuursteen)• Nationale bijlage/ TR (te verschijnen)• PTV (te verschijnen)

Classificatie van gesteenten

PTV 844 (classificatie van gesteenten) TV nr. 228

Karakterisering van het materiaal

PTV 845 (carbonaatrijke gesteenten) TV nr. 228 en TV nr. 220 (‘petit granit’)

Belgisch homologatie- en certificatiesysteem

ATG, BENOR (vrijwillig)

nr. 213 naar de norm NBN EN 771-6 voor het vooropstellen van een ‘contractueel staal’ be-staande uit drie proefstukken waarvan er één een gemiddeld uitzicht vertoont terwijl de twee andere de uiterste verschillen aangeven.

De kwaliteit van de afwerking (gefrijnd, ge-bouchardeerd, ...) kan, indien nodig, gecontro-leerd worden aan de hand van de beschrijvin-gen en foto’s uit, onder meer, de TV nr. 228. De beschrijving van de geschuurde, gezoete of gepolijste afwerkingen kan men terugvinden in de TV nr. 220 die tevens de fijnheid van de schuurmiddelen vastlegt die met deze afwerkin-gen overeenstemmen. Men kan deze laatste in-formatie ook terugvinden in de productnormen.

De TV nr. 213 geeft meer informatie over de kwaliteit van de bewerking. Zo legt het de

toelaatbare afwijkingen vast die te wijten zijn aan het verzagen, afwerken en behandelen van de stenen zoals afgebroken randen, afgebro-ken hoeken, karteling, afschilfering, scheuren, kras sen, slijpsporen, scheuren en afbrokke-ling. Men dient reeds bij de bestelling aan te geven of dit type afwijkingen aanvaard kan worden mits een verzorgde verkitting.

De TV nr. 213 maakt bij de opgave van de dimensionale toleranties en de bewerkings-kwaliteit een onderscheid tussen tegels van het standaardtype en van het marmertype. Een plaatsing met fijne voegen (± 2 mm) kan enkel overwogen worden met tegels van het marmertype. �

Afb. 1 Zwarte lijn (stylolieten in de dwarsdoor-snede van het element)

Afb. 2 Zwarte vlek (stylolieten doorlopend tot in het zichtvlak van het element)

� L. Firket, arch., adjunct-afdelingshoofd, afdeling ‘Technisch advies’, WTCB

TC

Ste

en e

n m

arm

er


L’immeuble de bureau Solaris est la première construction belge qui a reçu le certificat Valideo dans le cadre de la construction durable. De plus Solaris, une réalisation de Herpain Urbis et de la société financière Fidentia Green Buildings de Bruxelles, a gagné un prix dans la catégorie ‘construire vert’ durant le salon internationale de l’immobilier (MIPIM) à Cannes. Il apparaît ici que Valideo, le système de certification volontaire développé par SECO, dispose de tous les pré-requis nécessaires pour donner un standard international de qualité dans la construction durable.

L’immeuble ‘Solaris’ est équipé d’un système permettant la récupération de l’eau de pluie, d’une pompe à chaleur géothermique, de géocooling, d’un double vitrage super isolant, d’un système centralisé pour la gestion technique, de 800 m² de panneaux photovoltaïques, d’éclairage à haut rendement, d’une ventilation avec récupération de chaleur, etc… Sur une échelle annuelle cela devrait signifier 50% de moins d’utilisation d’énergie ou une économie de 40.000€.

L’immeuble ‘Solaris’ est situé chaussée de la Hulpe à Bruxelles et offre 13.722 m² de bureaux climatisés, répartis en 8 étages (pour environ 700 postes de travail, en fonction du type de répartition). Le bâtiment dispose de plateaux qui sont divisibles par des parois de séparation ce qui permet donc l’occupation des locaux par plusieurs personnes ou entreprises. Dans les sous-sols, sont prévus des locaux pour les archives (728 m²) et un parking réparti sur quatre étages (200 places). Deux grands halls, sur trois étages vous permettent d’accéder à l’accueil et à la sortie vers l’arrière du bâtiment où se trouvent encore des emplacements de parking pour des voitures et des motos mais aussi un parking pour 57 vélos.

« Dès la phase de conception de l’immeuble en 2006, notre but était d’appliquer les principes de construction durable à toutes les facettes de la construction. C’est comme cela qu’apparaissent aujourd’hui les qualités de cet immeuble dans un nombre varié de domaines, ce qui démontre qu’ avec SECO, nous avons fait attention à tous les critères du référentiel » nous raconte Alexandre Dorzée du bureau d’architectes ASSAR.

L’attribution de cet MIPIM Award confirme le rôle prépondérant de Valideo dans la sphères de la certification en matière de construction durable. Actuellement, trois bâtiments – d’une superficie totale de 20.000 m² - disposent d’un certificat Valideo. En outre il y a pour l’instant 23 projets en phase de certification en Belgique et au Luxembourg pour une superficie totale de 450.000 m² ! Grâce à la certification Valideo les prestations des bâtiments peuvent être évaluées et validées à l’aide de quatre

Het kantoorgebouw Solaris is het eerste Belgische bouwwerk dat het Valideo certificaat behaalde in het kader van duurzaam bouwen. Solaris, een realisatie van Herpain Urbis en van investeringsmaatschappij Fidentia Green Buildings in Brussel, heeft tijdens de Internationale vastgoedbeurs (MIPIM) in Cannes een prijs in de wacht gesleept in de categorie ‘Groene gebouwen’. Hieruit blijkt dat Valideo, het door SECO ontwikkelde systeem voor vrijwillige certificatie, al het nodige in huis heeft om gebouwen een internationale standaard van duurzame kwaliteit mee te geven.

Solaris is uitgerust met een stormbekken, apparatuur voor het opvangen van regenwater, een geothermische warmtepomp, geocooling, superisolerende dubbele beglazing, een gecentraliseerd systeem voor technisch beheer, 800 m² fotovoltaïsche panelen, hoog-rendementsverlichting, ventilatie met warmterecuperatie, enz. Op jaarbasis zou dit resulteren in 50% minder verbruik of een besparing van 40.000 € per jaar.

Solaris, gelegen aan de Terhulpensesteenweg te Brussel, biedt 13.722 m² aan geklimatiseerde kantoorruimte, verdeeld over 8 verdiepingen (voor ongeveer 700 werkplekken, afhankelijk van de indeling). Het gebouw beschikt over open ruimtes die door scheidingswanden kunnen worden afgesloten en door meerdere personen en/of bedrijven kunnen worden bezet. Daarnaast zijn er ondergrondse archieven voorzien (728m²) en een parkeergarage met 4 verdiepingen (200 plaatsen). Twee hallen op 3 verdiepingen leiden u via de ontvangstruimtes naar de uitgang en naar de achterkant van het gebouw, waar zich de parkeerplaatsen voor wagens en motoren bevinden, evenals een stelplaats voor 57 fietsen.

«Al meteen tijdens de ontwerpfase van het gebouw in 2006, was onze doelstelling erop gericht de principes van duurzaam bouwen toe te passen binnen alle facetten van het bouwwerk. Vandaag komen de kwaliteiten van het gebouw in zeer gevarieerde domeinen naar voren, hetgeen een bewijs vormt van het feit dat er, samen met SECO, over alle criteria van het referentieel is nagedacht «, vertelt Alexandre Dorzée van het architectenbureau ASSAR.

De toekenning van deze MIPIM Award bevestigt de vooraanstaande rol van Valideo binnen de certificatiebranche voor duurzaam bouwen. Op dit moment beschikken drie gebouwen - met een gezamenlijke oppervlakte van 20.000 m² - over een Valideocertificaat, en zijn er in België en Luxemburg 23 certificatieprojecten in gang, met een totale oppervlakte van 450.000 m²! Dankzij de Valideocertificatie kunnen de prestaties van een gebouw worden geëvalueerd en gevalideerd aan de hand van

ACTUALITE / ACTUEEL

solARis solARisBEltRAmi A fouRni lA fAçAdE Et lE sol Au plus ‘vERt’ dEs immEuBlEs dE BuREAu : solARisBEltRAmi lEvERdE gEvEl En vloER AAn mEEst gRoEnE kAntooRgEBouw solARis


critères : Site & Construction, gestion, confort & santé ainsi que la valeur sociale. Le système considère le concept de construction durable dans sa globalité, depuis l’impact social du projet jusqu’au choix des matériaux pour lesquels on fait attention à l’impact environnemental, l’utilisation rationnelle, l’impact sur la santé. Valideo est le résultat d’une collaboration entre SECO (bureau de contrôle technique pour la construction), le CSTC (Centre Scientifique et technique de la Construction) et l’institut de certification BCCA.

Ces idées s’allient très bien avec la philosophie verte de Beltrami, qui a fourni plus de 700 m² de pierres naturelles pour Solaris. La pierre naturelle, comme élément de construction durable est un matériau idéal pour ce projet. La façade du bâtiment Solaris a été recouverte par deux pierres naturelles. Pour la partie inférieure, 410 m² de pierres chinoises, Oriental Basalt, a été utilisée. La pierre posée a une finition flammée. La pierre naturelle choisie est un basalte durable de couleur brun-gris ce qui est facilement combinable avec d’autres matériaux. De plus, l’Oriental Basalt donne un certain caractère à ce projet. Beltrami a donc fourni une sélection unique de pierres de façades et Opus Marble de Nivelles s’est occupé du placement professionnel. La partie supérieure de la façade a été recouverte d’Azul Bateig une pierre calcaire gris-bleu relativement claire provenant de Novelda, Alicante (Espagne). La pierre naturelle Oriental Basalt a aussi été utilisée comme revêtement de sol intérieur (+/- 275 m²) et comme revêtement des escaliers (+/- 40 marches). La pose du revêtement intérieur a été faite par Carisel de Braine-l’Alleud.

L’intérêt pour une pierre comme l’Oriental Basalt d’avoir une relation de confiance avec le fournisseur n’est pas à sous-estimer. En effet, il y a trop d’incertitudes avec les pierres étrangères dont on n’est pas toujours certain de la provenance. A moins que vous ayez un bon fournisseur (tel que Beltrami) qui dispose lui-même de bons contacts avec ses fournisseurs et qui peut dès lors garantir un matériau de bonne qualité. La pierre naturelle même est un produit écologique. Le simple fait qu’elle soit naturelle est déjà écologique. Une seconde condition est de veiller à ce qu’elle soit inépuisable. La pierre naturelle a aussi le plus long cycle de vie. Je ne dois pas vous rappeler les pyramides d’Egypte et du Mexique, les routes romaines et l’obélisque de Luxor et son frère de Paris qui sont certainement des éléments durables. L’exploitation de la pierre naturelle ne demande qu’un minimum d’énergie et n’occasionne qu’un minimum de rejet de gaz nuisible, allant jusqu’à 40 fois moins que la production de matériaux nécessitant une cuisson, selon l’Institut bruxellois de gestion de l’environnement. L’institut pour la construction et l’habitation bio-écologique se réjouit aussi de l’absence de déchets chimiques et dangereux pour la pierre naturelle. De plus, l’eau qui est utilisée pour le sciage ou le refroidissement est recyclée, la poussière est retenue par de rideaux d’eau et récupérée comme boue (limon) pour les fermiers ou pour les voiries. La pierre naturelle est aussi 100% un produit qui tombe sous le principe ’cradle to cradle’. Il n’y a pas de downcycling, c’est-à-dire qu’il n’y a aucune perte de produit lors du recyclage.

Caractéristiques Oriental Basalt

Masse volumique apparente (rapport CSTC): 2.612 kg/m³ Résistance à la compression (rapport CSTC): 79,3 N/mm² Résistance à la flexion (rapport CSTC): 31,9 N/mm² Usure (Amsler- rapport CSTC): 1,04 mm/1000mUsure (Capon- rapport CSTC): 16,42 mm Porosité (rapport CSTC): 5,9 vol%

Caractéristiques Azul BateigMasse volumique apparente (rapport CSTC) : 2.620 kg/m³ Résistance à la compression (rapport CSTC): 195,4 N/mm² Résistance à la flexion (rapport CSTC): 24,1 N/mm² Usure (Amsler- rapport CSTC): 2,44 mm/1000mUsure (Capon- rapport CSTC): 19,82 mm Porosité (rapport CSTC): 3,06 vol%

vier thema’s: site & constructie, beheer, comfort & gezondheid, sociale waarde. Het systeem beschouwt het concept van duurzaam bouwen dus in zijn totaliteit, van de sociale impact van het project tot aan de keuze van de materialen, waarbij evenzeer wordt gelet op het comfort van de gebruiker, als op de kwaliteit van de gebouwen of hun financiële waarde. Valideo is het resultaat van een samenwerkingsverband tussen SECO, technisch controlebureau voor het bouwwezen, de WTCB, Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf, en de certificerende instelling BCCA.

Deze ideeën passen perfect in de groene filosofie van Beltrami, dat in totaal meer dan 700 m² natuursteen aanleverde voor Solaris. Natuursteen, als duurzaam bouwmateriaal, past uiteraard perfect binnen dit project. De gevel van Solaris werd bekleed met twee natuurstenen. Voor het onderste gedeelte werd 410 m² Chinese natuursteen, Oriental Basalt, gebruikt in gevlamde afwerking. De gekozen natuursteen is een duurzaam basaltgesteente dat met zijn bruin – grijze kleur makkelijk te combineren is met andere materialen. Bovendien geeft Oriental basalt het nodige karakter aan een dergelijk project. Beltrami leverde een unieke selectie gevelstukken en Opus Marble uit Nijvel zorgde voor de professionele plaatsing. Het bovenste gedeelte van de gevel werd bekleed met Azul Bateig, een lichtgrijsblauwe kalkzandsteen met gespikkelde achtergrond met hier en daar wat lichtere partikels afkomstig uit Novelda, Alicante (Spanje). De veelzijdige natuursteen Oriental Basalt werd eveneens toegepast als binnenbevloering in bandenformaat (+/- 275 m²) en als trapbekleding (+/- 40 treden). De plaatsing van binnentegels werd verzorgd door Carisel uit Eigenbrakel.

Het belang om bij een steen zoals Oriental Basalt een goede vertrouwensrelatie te hebben met de leverancier is niet te onderschatten. Er wordt teveel gegoocheld met stenen uit het buitenland waarvan de herkomst nooit zeker is. Tenzij U een zakenrelatie hebt zoals Beltrami die zelf goede contacten onderhoudt met zijn leveranciers is men zeker dat het materiaal van goede kwaliteit is. Natuursteen zelf is een ecologisch product. Het feit dat natuursteen een natuurlijk product is maakt het op zich al ecologisch. Een tweede voorwaarde is dat het onuitputtelijk moet zijn. Natuursteen heeft ook de grootste levenscyclusanalyse van


Kenmerken Oriental Basalt

Schijnbare volumieke massa (WTCB-proefrapport): 2.612 kg/m³ Druksterkte (WTCB-proefrapport): 79,3 N/mm² Buigtreksterkte (WTCB-proefrapport): 31,9 N/mm² Slijtsterkte (Amsler-WTCB-proefrapport): 1,04 mm/1000mSlijtsterkte (Capon-WTCB-proefrapport): 16,42 mm Porositeit (WTCB-proefrapport): 5,9 vol%

alle bouwproducten. Ik moet U niet vertellen dat de piramides in Egypte en Mexico, de heirbanen van de Romeinen en de obelisk in Luxor en diens broer in Parijs duurzaam zijn. Ontginnen van natuursteen vereist ook minimale energie en heeft een minimale uitstoot van schadelijke gassen, tot 40 keer minder dan de productie van gebakken materialen volgens Brussels Instituut voor Milieubeheer. Het Vlaams Instituut voor Bio-Ecologisch bouwen en wonen bejubelt dan weer de afwezigheid van chemische en gevaarlijke afvalstoffen in natuursteen. Het water dat gebruikt wordt om de zagen te koelen wordt gerecycleerd, het stof wordt opgevangen door watergordijnen en als slib verwerkt voor de boeren of wegenbouw. Natuursteen is dan ook 100% een product dat valt onder het “cradle to cradle” principe. Er is geen downcycling, d.w.z. er is geen verlies van product bij het recycleren.

Kenmerken Azul Bateig

Schijnbare volumieke massa (WTCB-proefrapport): 2.620 kg/m³ Druksterkte (WTCB-proefrapport): 195,4 N/mm² Buigtreksterkte (WTCB-proefrapport): 24,1 N/mm² Slijtsterkte (Amsler-WTCB-proefrapport): 2,44 mm/1000mSlijtsterkte (Capon-WTCB-proefrapport): 19,82 mm Porositeit (WTCB-proefrapport): 3,06 vol%

TECHNISCHE GEGEVENS • Piekvermogen van PV-systeem: 96,3 kWp • Gewaarborgde dakopbrengst: 49 394 kWh/jaar • Geschatte gevelopbrengst: 10 000 kWh/jaar • Levensduur PV: 30 à 40 jaar

• Warmtevermogen WP: 220 kWth • COP WP bij verwarming: 4,4 • Levensduur WP: 20 jaar

ECONOMISCHE GEGEVENS • Ondernemingskost (nieuw gebouw volgens E74): 20 000 000 € (excl.BTW, erelonen en grond) • Subsidies, premies & fiscale aftrek: 200 000 € • Totale netto-investering: 19 800 000 €

• Aantal voorziene groenestroomcertificaten: 268 GSC/jaar aan 98 € per GSC = 26 264 € • Meerkost voor de HVAC-installaties: 28 % t.o.v. klassieke installatie • Meerkost terugbetaald in 30 jaar

MILIEUGEGEVENS • Geschatte elektriciteitsproductie via PV: 49 394 kWh/jaar • Vermindering van de CO

2-uitstoot door PV: 19 ton/jaar

• Geschatte warmteproductie via WP: 202 100 kWhth/jaar

• Daling van 227 809 kWh/jaar (= 32 %)op het jaarlijks primaire energieverbruik t.o.v. een gelijkaardig E100 gebouw • CO

2-besparing op primaire energieverbruik: 25 %

• Vermindering van de CO2-uitstoot: 44 ton/jaar

Données techniques • Puissance crête du système PV: 96,3 kWc • Garantie de résultat solaire (toit): 49 39 kWh/an • Production des modules (façade): 10 000 kWh/an • Durée de vie des modules PV: 30 à 40 ans

• Puissance Chaud de la PAC: 220 kWth • COP (production de chaleur) : 4,4 • Durée de vie estimée de la PAC : 20 ans

Données économiques • coût d’entreprise (nouveau bâtiment E74): 20 000 000 € (HTVA, honoraires et terrain) • Subsides, primes & déductions fiscales: 200 000 € • Investissement net: 19 800 000 €

• Revenu estimé des certificats verts : 268 CV à 98 €/CV = 26 264€ • Surcoût des installations HVAC : 28 % (par rapport à un système conventionnel • Surcoût global construction remboursé en 30 ans

Données environementales • Production d’électricité verte estimée: 49 394 kWh/an• Réduction des émissions de CO2 associées au PV: 19 tonnes/an• Production de chaleur de la PAC: 202 100 kWhth/an

• Diminution de 227 809 kWh/an (32 %) de la consommation annuelle d’énergie primaire par rapport à un bâtiment E100• Emissions de CO2 évitées: 25 % (sur la consommation d’énergie primaire)• Emissions de CO2 évitées: 44 tonnes/an


unE fédéRAtion à votRE sERvicEGratuitement, la fédération offre à ces affiliés un outil utile : l’Ombudsman. Un entrepreneur en pierre naturelle qui a un litige d’ordre technique avec l’un de ses clients, peut demander à la Fédération de déléguer un ombudsman sur le chantier pour apprécier et donner un avis technique sur le problème rencontré.

La Fédération met à disposition gratuitement un logiciel de calcul de prix de vente du petit granit.

La Fédération c’est aussi service juridique global. Il intervient en cas de contestation de factures. Il récupère, à la demande, les créances retardataires. Il répond aussi à toutes les questions relatives : à l’accès à la profession, au droit social , à la fiscalité, au droit des entreprises, à la sous-traitance, à la réglementation des marchés publics, à l’agréation, à l’enregistrement, à la sécurité pour les ouvriers…. Pour tous ces services une seule adresse :

Fédération Belge des Entrepreneurs de la Pierre Naturelle asblRue du Lombard 34-42 1000 Bruxelles

Tel : +32 2 545 57 58 - Fax : +32 513 24 16Email : [email protected]

EEn fEdERAtiE tot uw diEnst

De Federatie biedt kosteloos aan haar leden een nuttige dienst : de ombudsman. Een aannemer van natuursteenwerken heeft een technisch geschil met een klant. Hij kan bij de Federatie terecht voor een ombudsman die de werf evalueert en een technisch advies uitbrengt over het betrokken probleem.

De Federatie biedt gratis ook een programma voor de berekening van de kostprijs van courante blauwe steen.

De Federatie biedt een globale juridische dienstverlening aan. De juridische dienst komt tussenbeide in geval van achterstallige betalingen. Zij verstrekt tevens een antwoord op vragen in verband met : de vestigingsreglementering, het sociaal recht, de fiscaliteit, het ondernemingsrecht, de onderaanneming, de reglementering in verband met overheidsopdrachten, de erkenning, de registratie, de veiligheid van de arbeiders…..

Belgische Federatie van Aannemers van Natuursteenbewerking vzwLombardstraat 34-42 1000 Brussel

Tel : +32 2 545 57 58 - Fax : +32 513 24 16Email : [email protected]

Basalt beige Barro

Basalt black Cement

Nero Basalt grey Nieve Belgian blue

Waregemseweg 154 – 9790 Wortegem-Petegem Belgium Tel.: +32 56 680561 – Fax : +32 56 680565

www.bmb.be - mail : [email protected]

BELGISCHE BEDRIJVEN nvMARMER-GRANIETTHeS Ze®


Au tournant du siècle, Victor HORTA (1861-1949) a pu réaliser ses plus belles demeures bruxelloises grâce aux commandes de personnages fortunés et ouverts aux idées nouvelles – c’est le cas d’Octave AUBECQ, industriel fortuné, qui lui demanda de concevoir un hôtel de maître dans la partie de l’Avenue Louise proche du Bois de la Cambre (au numéro 520). La demande de permis fut introduite en 1900 et l’hôtel considéré comme achevé en 1904. L’architecte a lui-même narré la façon inhabituelle dont s’est passée cette commande dans ses mémoires (édition de Cécile DULIERE, 1985, pages 90-93, Bruxelles) – relation avec un maître d’ouvrage réputé pas commode, mais finalement compréhensif. C’est à propos de ce bâtiment que le collaborateur d’ HORTA, André DAUTZENBERG, a décrit en détail comment l’architecte concevait une façade en pierre et comment il la faisait exécuter (même édition, annexe 12, pages 290-291) : la difficulté du calepinage pour les façades de l’hôtel était réputée extrême, avec recours à de nombreux dessins et plans à différentes échelles, suivis de l’exécution de modèles par l’atelier de sculpture. Tout cela était envoyé à l’atelier de taille, qui éprouvait malgré tout beaucoup de difficultés à transposer dans la pierre toutes ces formes complexes, exigeant dès lors de nouveaux documents plus précis. Selon DAUTZENBERG, le travail s’est poursuivi « pendant trois grosses années »…

Quels étaient les artisans / artistes capables de fournir de telles œuvres ? De façon a priori étrange, HORTA ne s’est pas adressé aux grandes entreprises confirmées de Soignies, d’Ecaussinnes ou de Sprimont, qui dominaient alors le marché, mais à une petite structure très particulière, jeune et audacieuse, nommée « Alliance des Carriers de Vierset », établie sur la commune de Modave. Ce n’était pas la première fois qu’ils travaillaient pour l’architecte puisqu’ils avaient livré toutes les pierres bleues de l’imposante Maison du Peuple de Bruxelles, commandées dès 1896. L’entreprise avait été créée en 1893 et elle est décrite en grand détail dans le classique mémoire de Joseph LIBERT (« Les carrières de petit granit de la Province de Liège », dans les annales des Mines, tome XVI de 1911, pages 105-117). On y lit que la carrière, parmi les plus prometteuses de la région, employait une quarantaine d’ouvriers pour une production annuelle de l’ordre de 800 m3 de pierre de taille, « homogène, compacte et d’une belle teinte bleue claire », bref un excellent matériau. C’est sans doute cette qualité renommée qui a orienté le choix d’Horta, ainsi probablement que la souplesse d’une petite structure, voire peut-être des considérations sociales, puisqu’il s’agissait d’une société coopérative de production – dont l’administrateur était Georges HUBIN, bien connu dans la vie politique de la région de Huy (voir notamment le livre d’André Chapelle, « Le Condroz hutois en cartes postales anciennes », Huy, 1994).

Mais le petit granit n’est pas seul présent dans ces façades ! Les clichés anciens permettent de discerner, à un examen attentif, des panneautages en retrait, dans les parties hautes, qui présentent une teinte plus claire. L’observation des éléments eux-mêmes a permis d’identifier le calcaire de Longpré, encore exploité aujourd’hui à l’entrée de la Hesbaye, au Nord de Huy. Cette roche, à texture grenue par la présence de nombreux fragments de crinoïdes (comme dans le petit granit), se distingue par une patine d’un gris très clair – elle est d’âge géologique Viséen inférieur (Carbonifère), donc un peu plus jeune que le petit granit habituel. La différence entre les deux matériaux est subtile, de l’ordre du camaïeu, comme HORTA le maniait à merveille (dans un tout autre registre, l’alliance subtile du petit granit et d’un vrai granit gris pâle dans les façades du Palais des Beaux-Arts relève du grand art…). Mais il y a aussi d’autres éléments,

Exposition suR l’AnciEn HôtEl AuBEcq dE victoR HoRtA à BRuxEllEs.tEntoonstElling HotEl AuBEcq vAn victoR HoRtA tE BRussEl Bij de eeuwwisseling heeft Victor HORTA (1861-1949) zijn mooiste Brusselse gebouwen kunnen realiseren dankzij de opdrachten van welgestelde figuren die open stonden voor nieuwe ideeën – zo iemand was Octave AUBECQ, een rijke industrieel, die hem vroeg een ontwerp te maken voor een herenhuis in de Louizalaan, in de buurt van het Ter Kamerenbos (op nummer 520). De vergunningsaanvraag werd ingediend in 1900 en het hotel werd voltooid verklaard in 1904. De architect vertelde zelf in zijn memoires hoe vreemd het er aan toeging bij deze opdracht (uitgave van Cécile DULIÈRE, 1985, pagina’s 90-93, Brussel) – relatie met een gereputeerde, moeilijke, maar al bij al toch begripvolle bouwheer. Het was in verband met dit gebouw dat de medewerker van HORTA, André DAUTZENBERG, een gedetailleerde beschrijving gaf over de manier waarop de architect een gevel in steen ontwierp en hoe hij die liet uitvoeren (zelfde editie, bijlage 12, pagina’s 290-291) : de werktekening voor de gevels van het hotel bleek bijzonder moeilijk te zijn en er kwamen vele tekeningen en plannen op verschillende schalen aan te pas, gevolgd door het uittesten van modellen in het beeldhouwatelier. Al die dingen werden dan aan de steenhouwerij overgemaakt, maar die had, ondanks alles, nog problemen om deze complexe vormen uit te voeren zodat er nog nauwkeuriger documenten moesten bezorgd worden. Volgens DAUTZENBERG is men daar “drie jaar lang” mee bezig geweest.

Wie waren die vaklui/artiesten die dergelijke werken aankonden? Vreemd genoeg deed HORTA geen beroep op grote gevestigde bedrijven uit Soignies, Ecaussinnes of Sprimont die op dat moment de markt beheersten, maar wel op een kleinere zeer speciale jonge onderneming met gedurfde ambities « Alliance des Carriers de Vierset », gevestigd in de gemeente Modave. Het was niet de eerste maal dat zij voor de architect werkten want zij leverden tevoren al de steen voor het indrukwekkende Volkshuis van Brussel, besteld van in 1896. Het bedrijf werd opgericht in 1893 en het werd tot in de puntjes beschreven in de klassieke memoires van Joseph LIBERT “les carrières de Petit granit de la Province de Liège”, in de “annales des Mines”, boekdeel XVI van 1911, pagina’s 105-117). Daarin wordt vermeld dat de groeve, een van de meest beloftevolle van de streek, een veertigtal werknemers tewerkstelde voor een jaarlijkse productie van ongeveer 800 m3 hardsteen, een “homogene, compacte steen met een mooie lichtblauwe kleur”, kortom een perfect materiaal. Het is ongetwijfeld die vermaarde kwaliteit die de keuze van Horta bepaalde en waarschijnlijk ook de flexibiliteit van een kleine structuur, of misschien was het uit sociale overwegingen. Het was immers een coöperatieve vennootschap voor productie die werd bestuurd door Georges HUBIN, een bekende persoon in het politieke leven van de streek van Huy ( zie het boek van André Chapelle, « Le Condroz hutois en cartes postales anciennes », Huy, 1994). Maar de blauwe steen was niet het enige materiaal dat voor die gevels werd gebruikt! Als men de oude afbeeldingen heel aandachtig bekijkt kan men achteraan in de hoge delen paneelwerk waarnemen die een lichtere tint weergeven. Door een onderzoek van de elementen zelf kon men de kalksteen van Longré herkennen, een kalksteen die nog steeds ontgonnen wordt in La Hesbaye, ten noorden van Huy. Deze steen is korrelig van structuur omdat hij vele fragmenten van crinoïden bevat (zoals blauwe steen) en onderscheidt zich door zijn patina van zeer lichtgrijze kleur – Zijn geologische ouderdom is het Onder Viseaan ( Carboon- kolenzandsteen), en bijgevolg iets jonger dan de gewone blauwe steen. Het verschil tussen de twee materialen is subtiel, kleur op kleur, zoals HORTA het perfect omschreef (in een gans ander register, het subtiele verbinden van blauwe

ARCHITECTURE / ARCHITECTUUR

Pho

to/f

oto

Mat

hia

s N

ou

el®


steen en een echte lichtgrijze graniet in de gevels van het Paleis voor Schone Kunsten maakt deel uit van de grote kunst…..) Er waren echter nog andere elementen die hun stempel drukten op een fel contrast. Inderdaad, een graniet van een diepe rode kleur accentueert een deel van de architectuurelementen zoals de baaien, en is de enige vulsteen van het kleine venster naast de ingangsdeur, een echte krachttoer zoals het vensterkruis en het kalf zijn uitgevoerd met een felle beweging, ondanks de hardheid van het materiaal dat heel moeilijk te bewerken was met de middelen van toen. Uit de archieven valt op te maken dat de echte granieten werden besteld bij de « Société anonyme des Granites de l’Ouest », uit Nantes, maar volgens het onderzoek van de elementen gaat het om de klassieke rode variëteit Balmoral geëxploiteerd in Schotland (ongetwijfeld bewerkt in Bretagne) – volledigheidshalve moet er ook melding worden gemaakt van enkele stenen gehouwen uit een bleekgrijs, lichtjes roosgetint graniet, vermoedelijk Bretoens (het zijn de “zuiltjes” die de kleine venstertjes boven de deur ritmeren). Deze harde granieten hebben een gepolijste afwerking terwijl de stenen gehouwen zijn, met de pin en de beitel, op vlakken die misschien voorbereid werden met de bouchardhamer. De algemene aannemer was B. LECLERCQ uit Sint-Jans-Molenbeek)…

Dit prachtige Art–Nouveau gebouw, getooid met een decor en meubilair dat speciaal daarvoor werd ontworpen en uitgevoerd, was een rampzalig lot beschoren: verlaten door de eigenaars werd het opgekocht door een promotor die het in 1950 heeft afgebroken om er een “rendabeler» bouwwerk op te trekken. Gelukkig is Jean DELHAYE (1908-1993), een oud medewerker van HORTA (pas overleden in 1949) er in geslaagd om een aantal elementen van de vernieling te redden, zoals de steen van de hoofdgevel, evenals elementen van het schrijnwerk en siersmeedwerk.

De gedemonteerde voorgevel heeft daarna, gedurende een halve eeuw, een bewogen bestaan gehad, hij werd verschillende malen verplaatst, waardoor onvermijdelijk enkele elementen verloren gingen (sommige daarvan werden nagebootst). In de loop der jaren werden tal van ontwerpen voor de wederopbouw voorgesteld, meer bepaald bij de aanleg van de Hofberg voor de inrichting van het Museum voor Moderne Kunst, maar er werd niets mee gedaan. Onlangs werden al die elementen samengebracht in een opslagplaats van het Brussels Gewest waar ze nauwkeurig werden geïnventariseerd door elke steen te scannen met aangepaste informaticamiddelen om ze zo goed mogelijk te “registreren”. De gevel werd vervolgens plat gelegd en in zijn vroegere staat teruggebracht (hoewel de oorspronkelijke structuur een zeer afwisselend tracé had met holten en uitsprongen.

Dit alles zal het kader vormen van een belangrijke tentoonstelling in de Koninklijke Musea in de Regentschapsstraat, van 1 juli tot 9 oktober 2011 (www.fine-arts-museum.be voor praktische info) . In het museum zelf worden de bewaarde elementen van het meubilair en van de decoratie getoond. Daarnaast zijn er geleide bezoeken aan de opslagplaats waar men de gevelstenen kan bewonderen. Deze stenen zijn echte meesterwerken in de bewerking van harde materialen: ondanks de technische moeilijkheid lijkt het of de elementen zijn “gegoten” in een soepel en rekbaar materiaal dat geschikt is voor de meest grilligste tekeningen en de meest gewaagde bogen.

De bewonderenswaardigste zijn nog de “nutsstenen” bij de waterafvoerleidingen of bij de ingenieuze ventilatiesystemen waarin HORTA zich gespecialiseerd had. Die elementen zijn helemaal doorboord om er de buizen en leidingen door te laten lopen, eigenlijk zijn het volledig opengewerkte blokken geworden die er erg breekbaar uitzien…

marqués eux au sceau d’un fort contraste. En effet, un vrai granite, d’un rouge soutenu, souligne une partie des éléments architecturaux tels que les baies, et constitue à lui seul le remplage de la petite fenêtre à côté de la porte d’entrée, véritable tour de force tant meneau et traverse sont animés d’un mouvement fougueux, nonobstant la dureté de la matière, difficile à travailler avec les moyens de cette époque. On sait par les archives que les vrais granites furent commandés auprès de la « Société anonyme des Granites de l’Ouest », à Nantes, mais l’examen des éléments fait reconnaître la variété classique de rouge nommée Balmoral, exploitée en Ecosse (sans doute façonnée en Bretagne) – pour être exhaustif, il faut signaler aussi quelques pierres taillées dans un granite gris pâle, légèrement rosé, probablement breton (ce sont des « colonnettes » rythmant les petites fenêtres au-dessus de la porte). Ces granites durs ont reçu une finition polie, alors que les pierres sont taillées, à la broche et au ciseau, sur des surfaces peut-être préparées à la boucharde. Ajoutons que l’entrepreneur général était B. LECLERCQ de Molenbeek-Saint-Jean)…

Cette merveille de l’Art Nouveau, garnie d’un décor et d’un mobilier spécialement conçus et exécutés pour elle, allait connaître un sort funeste : abandonnée par la famille commanditaire, elle fut rachetée par un promoteur, qui l’a démolie en 1950 pour la remplacer par une construction plus « rentable ». Heureusement pour la postérité, l’architecte Jean DELHAYE (1908-1993), ancien collaborateur d’ HORTA (qui venait de disparaître en 1949), s’est battu pour sauver de la mise en décharge un certain nombre d’éléments, dont les pierres de la façade principale, ainsi que des éléments de menuiserie et de ferronnerie. La façade démontée a connu ensuite pendant un demi-siècle une existence mouvementée, plusieurs fois déplacée, ce qui a fatalement entraîné la perte de quelques éléments (dont certains ont été refaits à l’identique). Plusieurs projets de remontage ont été proposés au fil des ans, notamment lors de l’aménagement de la Montagne de la Cour pour l’installation du Musée d’Art moderne, mais aucun n’a connu d’exécution, et les nombreux éléments ont été ramenés récemment dans un entrepôt de la région bruxelloise, où ils été inventoriés en grand détail, chaque pierre étant scannée avec des moyens informatiques très performants pour être « enregistrée » de la façon la plus complète possible. La façade a été ensuite reconstituée à plat, dans sa disposition d’origine (bien que celle-ci était de tracé fort mouvementé, avec creux et ressauts).

L’ensemble va faire l’objet d’une importante exposition aux Musées de la rue de la Régence (www.fine-arts-museum.be pour tous les renseignements pratiques), du premier juillet au neuf octobre 2011. Au Musée même seront présentés les éléments sauvegardés du mobilier et de la décoration, alors que des visites guidées permettront d’admirer directement les pierres dans leur entrepôt. Celles-ci sont véritablement des chefs-d’œuvre absolus du façonnage de matériaux durs : malgré la difficulté technique, les éléments semblent « coulés » dans une matière souple et ductile, se prêtant aux dessins les plus capricieux et aux courbes les plus audacieuses. Les plus merveilleuses sont encore les « pierres utilitaires », au niveau des descentes d’eau ou de l’intégration des astucieux systèmes d’aération, dont HORTA s’était fait une spécialité. Ces éléments sont troués de part en part pour laisser passer tuyaux et conduites, au point d’en faire des blocs complètement ajourés, d’apparence extrêmement fragile…

Pho

to/f

oto

Mat

hia

s N

ou

el®

Pho

to/f

oto

Mat

hia

s N

ou

el®


in mEmoRiAmIl est pour moi difficile d’écrire à l’imparfait au sujet d’un collègue si sou-dainement disparu.

François nous a quitté le 18 mai dernier.

Tailleur de Pierres émérite, il a su, avec ses frères et sœur, développer une entreprise qui est devenue un fleuron wallon de la transformation de la pierre. Il n’a pas été avare de son temps pour se dévouer à la défense de notre métier : il fut administrateur de l’association royale des maîtres tailleurs de pierres – marbriers de la province de Liège, et délégué par celle-ci comme représentant à la Fédération nationale. Il eut l’honneur d’y être plébiscité comme président en 2004.

Il était aussi un vrai artisan. Quand il était jeune, il a encore eu l’occasion de participer à un concours international de la formation professionnelle (précurseur de l’actuel Mondial des Métiers), c’était en 1970 à Tokyo, il en est revenu avec un beau prix.

Son entreprise lui demandant trop de temps, sa présidence fut très brève, mais c’est sous son impulsion que la Fédération quitta la Galerie du Centre pour rejoindre les locaux de la Confédération, rue du Lombard : les pre-miers pas pour pérenniser notre Fédération . Le titre de grand mess de la confrérie de la Massette de Liège lui fut également décerné, témoignage confraternel du folklore liégeois. Grand serviteur du cyclisme provincial et homme-orchestre du Royal Cy-cliste D’Aubel, il offrait son temps et son expertise d’ancien coureur amateur. La bonhomie de François, son approche de la vie, son optimisme, sa capacité d’aller toujours de l’avant malgré de cruelles épreuves nous ont tou-jours impressionné. Après un parcours profession-nel bien rempli, ou plutôt très très rempli, il venait d’être « pensionné » , non pas encore une retraite mais plus une façon de lever le pied.

Ces quelques mots pour dire que nous perdons un collègue qui fut un homme représentatif de notre métier, Nous allons regretter sa présence et ses conseils.Nous adressons nos condoléances à toute sa famille ainsi qu’à ses proches.

Robert De BatticePrésident de la Fédération des Entrepreneurs de la Pierre Naturelle.

in mEmoRiAmHet is voor mij moeilijk om in de verleden tijd te schrijven over een collega die ons zo plots is ontvallen.

François is overleden op 18 mei jl.

Als ervaren steenhouwer heeft hij, samen met zijn broers en zus, een bedrijf weten uit te bouwen tot een Waalse parel van de natuursteenbewerking. Naast zijn werk zette hij zich ook actief in voor de verdediging van ons beroep. Hij was bestuurder van de vereniging van meester-steenhouwers en meester-marmerbewerkers van de Provincie Luik en afgevaardigde van de vereniging in de nationale Federatie. In 2004 had hij de eer om er tot Voorzitter te worden verkozen.

Hij was ook een echte vakman. Als jonge gast nam hij deel aan de internationale wedstrijd van beroepsopleiding (de toenmalige benaming van de internationale Beroepenolympiade). Dat was in Tokyo in 1970 en hij heeft er een mooie prijs behaald.

Zijn voorzitterschap was maar van korte duur omdat zijn onderneming hem te-veel opslorpte, maar het was onder zijn impuls dat de Federatie de Centrumga-lerij verliet om zich in de Lombardstraat te vestigen: een eerste stap richting voortbestaan van onze Federatie. Hij mocht ook de titel « grand mess de la confrérie de la Massette de Liège » ontvangen, een titel die bij de Luikse folklore hoort.

Op sportvlak was hij een dienaar van de provinciale wielersport en het manusje-van-alles in de wielerclub “Royal Cycliste d’Aubel” waar hij zijn tijd en ervaring

ten dienste stelde als oud renner bij de liefhebbers.

De vriendelijkheid van François, zijn levensaanpak, zijn optimisme, zijn wil om altijd maar door te gaan, on-danks zeer zware beproevingen, hebben altijd indruk op ons gemaakt. Na een goedgevulde, bijzonder goed-gevulde, beroepsloopbaan, had hij onlangs zijn “pen-sioen” genomen, niet om op zijn lauweren te rusten, maar om het wat kalmer aan te doen.

Met deze woorden wil ik aantonen dat wij in François Pesser een collega verliezen die erg representatief was voor ons beroep. Wij zullen zijn aanwezigheid en raad-gevingen missen. Wij bieden de ganse familie onze oprechte deelneming aan.

Robert De BatticeVoorzitter van de Belgische Federatie van Aannemers van Natuursteenbewerking.

Bref, un must d’exposition pour l’été, et pas seulement pour les fanatiques de la pierre ou de Victor HORTA, tant tout cela respire une beauté intemporelle et éternelle !

Francis TOURNEUR

Informations pratiquesDates : du 1er juillet au 9 octobre 2011.Tous les renseignements sont disponibles sur le site internet : www.aubecq.beOrganisation de l’événement, commissariat, publication :Région de Bruxelles-Capitale, Direction des Monuments et des Sites,Les Musées royaux des Beaux-Arts de Belgique sont partenaires de l’évènement.Adresse de l’exposition :Musées royaux des Beaux-Arts de Belgique,rue de la Régence 3, 1000 Bruxelles.Exposition accessible gratuitement du mardi au dimanche de 10h à 17h

Kortom, het is een must van een tentoonstelling voor de zomer, niet alleen voor de liefhebbers van steen of bewonderaars van Victor HORTA. Iedereen zal zich aangesproken voelen door de tijdloze, eeuwigdurende schoonheid die van dit alles uitgaat!

Francis TOURNEUR

Praktische informatieData : van 1 juli tot 9 oktober 2011.Alle info is te vinden op de website : www.aubecq.beOrganisatie van het evenement, commissariaat, bekendmaking : Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Directie Monumenten en Landschappen,de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België zijn partners van het evenement.Adres van de tentoonstelling :Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van BelgiëRegentschapstraat 3, BrusselDe tentoonstelling is gratis te bezichtigen van dinsdag tot zondag van 10u. tot 17u.


jouRnEEs poRtEs ouvERtEs cHEz tHiBAut sAsComme chaque année, la Société THIBAUT SAS, située à VIRE dans le Calvados, organisait ses traditionnelles Portes Ouvertes pour ses clients les 20 et 21 mai derniers, avec cependant une variante puisqu’elle organisait pour la première fois des conférences débats dont les thèmes, très actuels :

« La décoration intérieure aujourd’hui et demain »« Funéraire et Voirie »

ont passionné tous les participants. L’objectif : « solidariser » la profession et lui donner un nouveau souffle pour qu’elle sorte renforcée de la crise en y apportant des solutions concrètes.

En parallèle avait lieu la visite des ateliers et du Centre d’essais THIBAUT qui ont rencontré un grand succès puisque près de 200 visiteurs se sont croisés durant ces 2 jours près des 12 machines exposées, dont 4 nouveautés :- le Centre d’usinage CN T812V3,- la Débiteuse CN TC 1350,- la machine multifonction T108XS fixée sur un poteau (en remplacement des anciennes genouillères type GB 10 et GB 100),- le combiné numérique multifonction T918 .

Les clients ont pu en outre assister à des démonstrations et notamment le repolissage d’une tranche de quartz, le polissage d’un égouttoir et la réalisation d’une cuisine en commande numérique sans finition manuelle.

Comme toujours, l’accueil a été tout à la fois professionnel et convivial puisque déjeuners et dîners ont permis aux participants d’échanger et de se retrouver pour un moment festif.www.thibaut.fr

opEndEuR dAgEn Bij tHiBAut sAsZoals ieder jaar organiseerde de Maatschappij THIBAUT SAS gevestigd in VIRE in de Calvados- streek, haar traditionele opendeur dagen voor haar klanten. Dat gebeurde op 20 en 21 mei en dit jaar had men, voor de eerste keer, gespreksvergaderingen opgezet die veel belangstelling opwekten omwille van de erg actuele gesprekthema’s:

“Binnendecoratie vandaag en morgen”Funeraire sector en Wegenwerken”

De bedoeling hiervan is de krachten te bundelen in het beroep en er een nieuwe stimulans aan te geven om sterker door de crisis te komen door concrete oplossingen aan te reiken.

Tevens was er gelegenheid tot het bezichtigen van de ateliers en het proefcentrum THIBAUT. Hier was de interesse ook groot, want het bezoek lokte meer dan 200 bezoekers die elkaar kruisten bij de 12 tentoongestelde machines, waaronder 4 nieuwe : - het Bewerkingscentrum CN T812V3- de Zaagmachine CN TC 1350- de multifunctionele machine T108XS bevestigd op een staander (ter vervanging van de vroegere kniestukken type GB 10 en GB 100)- de numerieke multifunctionele combine T918

Bovendien konden de cliënten demonstraties bijwonen, ondermeer de overpolijsting van een kwartsplaat, het polijsten van een druipplaat en de realisatie van een keuken, computergestuurd zonder handafwerking.

Het onthaal was zoals altijd professioneel en hartelijk tegelijk, met ontbijten en diners die de deelnemers de kans gaven met elkaar van gedachten te wisselen en wat leuke momenten te beleven.www.thibaut.fr

ACTUALITE / ACTUEEL

L’extraction de la roche ornementale demande un savoir-faire qui ne s’improvise pas. Conjuguant respect de la tradition et audace technologique, les Carrières de la Pierre Bleue Belge extraient, scient et façonnent la pierre bleue de Belgique sur leurs deux sites d’exploitation renommés, les Carrières Gauthier & Wincqz fondées en 1668 et la Carrière du Clypot fondée en 1898.

Les Carrières de la Pierre Bleue Belge S.A., votre partenaire.

1, CHEMIN DES CARRIÈRES - B-7063 SOIGNIES+32(0)67346800 - [email protected]

www.pierrebleuebelge.be

LA PIERRE BLEUE BELGE

authentique durable

surprenante

ann 75x261 FR.indd 1 4/7/08 1:48:48 PM


Croquer local, c’est bon pour l’environnement.

| www.pierresetmarbres.be |

Plus de 300 millions d’années de maturation pour

acquérir leurs performances : les 17 variétés de

pierres wallonnes sont nobles et magnifiques.

Analyses de cycles de vie à l’appui (ULg 2010),

elles s’inscrivent dans la politique globale de

développement durable, contrairement à tout

autre matériau qui tenterait de les imiter. En optant

pour elles, vous pérennisez un savoir-faire ancestral

et consolidez l’emploi local. La pierre wallonne n’a

pas d’égale, que ce soit en termes de qualité ou de

respect de l’environnement.

Craquer pour les pierres wallonnes également.

Documents

Exposition HoRtA à BRuxEllEs tEntoonstElling HoRtA tE ... - 2.pdfd rei m a a n d e lj ki s tj di s c h rfi t uti gegeven d o o r d e b e l gsi c h e federatei v a n a a n n e m e