· RAMAYANA in EST GARDIEN EPICUM DE RAMAE REBUS GESTIS POETAE ANTIQUISSIMI VALMICIS OPUS. TEXTUI (2000. .88. COLLATIS RECENSUIT IXTERPIITATIONIDI LATINAI 31’ A!!0TÀTIONIS CIITICA

Notes du mont Royal

Cette œuvre est hébergée sur « Notes du mont Royal » dans le cadre d’un

exposé gratuit sur la littérature.SOURCE DES IMAGES

Google Livres

www.notesdumontroyal.com 쐰

RAMEIDOIS.

VALMrcEIAELIBRI SEPTEM.

RAMAYANAin EST

GARDIEN EPICUM

DE RAMAE REBUS GESTISPOETAE ANTIQUISSIMI

VALMICISOPUS.

TEXTUI (2000. .88. COLLATIS RECENSUIT

IXTERPIITATIONIDI LATINAI 31’ A!!0TÀTIONIS CIITICAI

Il)! ICI?

AUGUSTUS GUILELMUS A SCHLEGEL,Dln, nor. P. 0., IQDII 0lD. AQUILAI tolu: CL. Il]. GUI lIIINCO.COIIIIDATOI OID. GUILPI., IQIIII 0.0l). ne" VALADII. n VASAI LIGIOIIIQUIIOIOI-, 50C. 0. ACAD. ICIIITT- rouan, IOC- 50.01. ACAD. PITIOPOL. IOIÀC-

21’ IEIOL. AIT")! lLllI- IOCIBT. ICIIITT. 00141166., nourris ASIAT. CALCU’I’T.

PAIN. LOIDII. sont". IOIIAIBII. 11’ IIITAII- LI". HUIIBII- AIÎIQUIT.IIPTEIÏI- IIDAGARDIB.

VOLUMINIS mm PARS ALTEBA.

BONNAE Al) BHENUMun: nous

SUMTIIU! IDITOIIS.IDCCCXXXVIII.

jRAMEIDOSVALMICgEIAE

LIBER PRIMUS.

SERMON E LATINO EXPRESSIT

A. G. A SCHLEGEL.

PRQOEMIA

IN LAUDEM POETAE I).

ni âlmîccm luscînium 3) veneror , dnleem ,’ dnleisonum ,

qui in Poësis ramum evcctus, Râmne nomen asque caninmodulatur.

3::

Qnis non salmis summae viam ingredjtur, audiens et0re Vâlmîcisbanaehoretarum principis 3), sonum narra-tionis de Râma?

a:

l) Magnopere variant codices in hiscc proœmiis: plernmqnemulto plnra praemiltunt, quibus non poêla solum cele-bralur, serl ii quoquc, qui in oins carmine partes pri-marias agunt. N0n ab ipso Ramevldos auctore, si modeunns i5 fuit, en esse profecta, par se palet. ln nonnul-lis dictionis color et metri ratio foetum serioris aevi ar-guit; exempli gratia distichon, quod in editioneSrîrâma-purensi tertio loco apponitur, desumptum est e prologofabulae scenieae de Râmae rebus geslis, quao Arghya-Râghava inscribilur. Equidem eus tantummodo senten-tins schandas esse censui, qune venustatc et simplicitatesese commendnrent, et in proverbium abiisse viderentur.

2) Lnscinium posui et ubique ponam pro cociIo, i. e. enculanigro, ave in nostris terris ignola, quae a poëtis lndiciscodem mode, que a nostratibus luscinia, propter camusmiram (lulccdinem prao ceteris avihus celebratur. Alta-men 00:in mas solus est canorus; femina vocem can-dem identidem profert, quam cuculus vulgaris, unde etnomen in "traque Iingua. i

3) Vâlmîccs vilam solilariam in silvis dcgisse traditur, idemet [Munis et. Rishis appellatur. Prius vocabulum anacho-rclam sivc cremitam proprie designat, unde nmunam, si-lentium, taciturnitas; alternm ad sapientiam prnecipnespeetat. Qune utraque arcte inter se cohaerenlin et pas-sim promiscue usurpala per mais nppellnliunem Laline

4 l PROŒMIA IN LAUDEM vomi;

Scaturiens e monte Vâlmicis , in Râmae oceanum sesc

eiÏundens, sanctum Râmeïdos ilumen lustrat orbem uni-versum 4).

si:

Veneror vatem illum , Prachétasis filium 5), inte-grum vitae, qui non satiatnr semper bibendo Râmac ge-

storum oceanum nectarcum.I :k

Salve , Anaclioretarum praeses, aime , pie, omniscientia imbntel Salve, Vailmiee, iterumqne Salve!

reddere Iicet. A prisois enim Romanis vates (licebantur,qui de rebus divinis fatisque futuris oracula edebnnt;scro demum translatum est vocabnlum ad poêlas, quianimirum proprio artis poëticae nomine lingue Latina ca-rebat. VûImîces tum poêla fuit, tum vatcs, quippe quipotins divinnndi facultate quam cognitione uliunde pe-tite Râmae res gestas vere cecinisse pcrhibcatnr. - Qunede vilissima Vâlmîcis conditione, et vina flngitiosa narran-tur, (POLIER. MYTHOL. hm. I, p. 178 sqq.) manifeste re-cenliornm sunl figmenta , ciusdem farinae vel peiorisetiam quam vita ista Homeri Pseudo- Ilerodotca. Nobisipsius carminis potissima sit auctoritas, in euius libroseptimo poêla denuo in scenam prodit. Exordium etfinis Râme’idos ultimo loco quidam sunt adicctn, attamen

satis antiqna.4) Subest comparatio cnm Gange, cui talem virtutcm vulgo

tribuunt.5) De patre Vâlmîeis nihil memoratum repperi, nisi virum

sanctum fuisse. Nomen commune ci est cum Varuno,lndorum Neptuno. Numeratur porro alius Prache’lasinter decem Progenitores deorum hominumque. MAN.I, 35. Ceterum videri possit nomen hoc patriVâlmîcisinditum allegorine gratin. Nam si etymon spectamns,plane est ac si poèta Promethei filins diceretur. i

m-O-.---

CAPUT I.

ARGUMENTUM CARMINIS

NARADAE saumons DEGLARA’I’UM l).

Bus Vâlmices, eremitarum princeps, percunctatns est i.facundia insigncm Nâradam, castimoniis et tacite librorumsacrorum medîtatîone gaudentem: Quis, cedo, nostra ae- a.

ltate in hoc orbe virtntihus est .pracditus? quis fortis,instus, heneficiorum memor, veridicus, abstinentiae tenu?Quis moribns sanctis aissuetus, qnis erga omnes animanë 3,tes benignus? quis prudensi’ quis munitions? quis nniceamabilisi’ Quis rationis campos, iracundiae repressor,4.constans? quîs ab omnî obtrectationc alienns? Cuiusnam

iram in proelio concitatam vel Dl contremiscunt? Quis 5.generosns, par vol triplici mundo tuendo? quia civinmincrementis laetusi’ quia thesaurus virtutum felicitatum-que? Quemnam vîrnm prao ceteris unum formosa Lax- 6,mis?!) indefessa comitatur? qnis Attri, Igni, Soli, Lune,Indrae et Vishnui est aequiparandus? Id ipsum equidcmç.audire copie; vehementi sane studio flagro: tibi, o Sa-

1) Colloquium hoc babitnm esse fingitnr Râma ndhuc super-stile , sexdecim fore mais postquam is ab erroribus re-dut regnum paternum recuperaverat.

Q) Est CRVÎsllnûS nxor, tum diva Fortunn, tnm summae ve-nustntis imago.

8.

9.

Io.

Il.

ln.

6 LIB. I. CAP. I.piens coelicola 3)! adest facultas talem virum cognoscendi.

Ttirades, ternorum tempornm gnarus 4) , scrmone istoVâlmîcis audito , compellans eum bac voce: Ausculta!alacer deinde efihtus est: Magnae sunt et arduae virtutes,quas tu pmedicasti, o Anacltoretal Merlitatus proloquar:andiatur, qui vir hisce sit praeditus. Is e stirpe IXYâ-cils 5) genitus Râmae nomine per gentes celebratur: tem-perans, fortis, splendidns, librorum sacrornm peritus,morigerus, sollers, prudens, facundus, fortnnatus, lio-stium interfector; latis bumeris, validis laceriis, cervieein conclue speciem tribus lineis notata 5), magnis maxi]-

3) Sanscrite Dëvarshis. Rislu’s est appellatio generalis sapien-hlm, cni aliud vocabulum saepe praemittitur ad divor.sans spccics distinguendas. Habcnt et Indi septem sapien-tes sucs antiquissimos, quibus stellae Ursae maioris tri-bunntur. Brahmarshis est sapiens theologus; Râjarshtîr,res sapiens; De’vanhù, sapiens deorum sodalis. Ex ho-rum numero est Nâradas, qui tamen terram inviseresolet, multarum rerum particeps, et fabularum diversa-rum acter primarius. Cf. Episodium de NALO, Cap. Il,l3 sqq.

4) "O; 56)] 1d 1’ ëâvra, ni 1’ infligera, n96 r ’ écima.

5) lxvâens fuit Manûs legnmlatoris filins, antiquissimus Côsa-

lorum rex et regiae stirpis auctor. De quo cf. L. I,Cap. LXX, 20. 21.

Ü) Arti physiognomicae valde addictos fuisse apparet voteraslndos, ita ut non solum ex universo vultus et corporishabita in hominibns et animalibus indolem moresque en-gnosci posse putarent, sed minuta quoque ’linenmcnluamenderont. Cui opinioni aliqna naturae obscrvatio sub-esse potcrat; alia ad superstitionem deelinabant; qualisest nota in hoc versu memornta, ex illarum gencre, inquibus chiromantia versatur. Cf. An. Co. p. 159. et Co.mana. annot. Trahebant quoqne ad fata hominum eius-modi signa. Cf. infra SI. 13. In Episodio de Nue,

ARGUMENTUM CARMINIS. "l

lis , ample pectore, ingentem arcum gereus , colle toroso,hostium domiter; brachiis ad genets porrectis 7); capite,fiente, incessu decerus; quadratus, membris bene dispo-sitis , i suavi colore , maiestatis plenns , turgidis papillis,unguis oculis , faustus , notis bene auspicatis insignis;iustus, stans promissis, iram et sensuum impetnm coer-cens, sapiens, disciplina instructus, probus, fortitudinepmeditns; vindex generis humani, ab emni parte insti-tiae vindex; tum librornm sacrerum eum corundem sub-sidiis gnan-us, tum in me sagittandi consnmmatus; emnidoctrina penitus imbntus, iuris peritns, splendides, ergscunctos benignus , henestns,’generosi spiritus , sollers;quem semper sectantur boni sieut fluvii Oceanum; Râmas,omnibus virtntibus pmeditus, Causaliae matri lactitiae an-cter; profunditate Oceani instar, firmitudine mentis Hima-vantis; Vishnum vigore aequans, sicuti lnna gratus ad-speetu; quande irascitur, fatali erbis conflagratîeni simi-lis, patientia Telluri par; Cuvérnm, epum dateront, ac-quans liberalitate ,. fide quasi alternas insuline numen.Hunc Râmam, talibus virtutibus ernatum, (ide insiguem,earnm filium , natn maximum , et virtute praecellcntemtex Dasarathas amen: motus cooptare in imperium cupic-bat 8). Tune, apparatu ad hune censecrandum vise,

Cap. XIX, 14 sqq. equerum nebilitas verticibns pilerontdiiudicatur, fartasse baud iniuria, nam et Arabum en-dem fuit opinie. Quem lecum perperam interpretalusest Beppias.

7) Bracltia brevia apud Indes deformia et ignobilia habitasunt; longa centra lieroïei vigeris argumentnm. Non mi-rarer, si Persac, idem statuentes, cegnomine Artaxer.xis prieris, paupôzuç, male aGraceis intellecto, similcquid signifiassent.

8) Non meramnr nunc in explicamlis iis, quae Nèradas rap-

l7.

I8.

l9

20.

8 Lin. l. CAP. I.n.illins axer Caeceïs, oui rez olim fidem obstrinxerat de

beneficiis ceneedendis , haee due munera ab ce petiit: V,3, exilium Râmae et Bbaratae censeeratienem. Re: Dasara-

thas igitnr ofiicii vincule co’c’rcîtus , ut promissis staret,

24. carum filium Râmam in exilium egit. Abiit ergo in sil-vamberes, fidem exsoluturus, ut patris iussa perficeret

25. et Caeceïdi gratificaretur. Migrantem hune comitatus estcarus frater Laxmanus, amoris impulsa, modestia insignis,

26. animum vere fratemum pelain faciens. Dilecta Râmae cen-

iux, semper intima vitae socia, e stirpe Janaei prognata,ferma quasi divinnm aliqued miraculum, omnibus notis

27. faustis insignita, feminarnm optima, Sîta qneque comitata

est Râmam, sicuti Lunum uxor- Rôhinis 9). Quum cives28. et pater Dasarathas per aliquantnm spatium cum prose-

cnti essent , in urbe Sringavêro ad Gangis ripant aurigam39- dimisit; cum Cube, Nishâdorum principe, congressus,

pins ille deinde Gangem transvectus, regienem silvestrem30. intravit. Hi per silves continuas progressi, fluviis aqua

abundantibus traiectis, secundum Bharadvâii praeceptum5l. ad mentem Chitracûtum accesserunt: ubi liâmes , Laxmani

ope casa amoena aedificata, habitavit cum Sîta, veste c52.1ibro contenu et nebride cinctus. Herum trium illustrinm

praesentia Chinaeûtus iste splendebat, sicuti mons Mérus,

55.Laxmide, Cuvêro et Siva in ce residentibus. Rama ad

tim et interdum subebsenre attingit, quandoqnidem sin-gula ipso carminis tenore amplissime declarabuntur.

9) Namen, qued lunae praesidet, apud Indes est maseulnm.Uxor oins Rôhinis quartant sedem inter domes lunaresOccupat, oui quinqua stellae in sidere Tain-i tribuuntur.Astronomiea bains cemparationis ratio mihi non liquet,siquidem luna in orbe sue menstrue non ultra dici spa-tium apud singulas doutes meratur.

Aneunamnn CARMINIS. 9Chitracûtnm profecto , rex Dasarathas, filii desiderio ae-ger, ad sedes coelestes transiit, natum deplerans. Que 54.defuncte , fortissimns Bharatas, quanqnam viri bis nati l0)Vasishtha duce ad regnnm capessendum cum exhortaban-tur, istud capessere neluit. Prefectus est in silvam he- 35,ros, ut ad Râmae pedes supplex sese prosternent; ho-nesta indole impulsas oravit fratrem, talibns verbis eum56.allocutus: "Tu, legum gnarus, omnine rex est - AtBâmas fortissimus patris iussn regnum recusavit; et cal-ceis suis pre imperii pignore iternm iterumqne ei tradi- 57.tis, frater natn maier tandem Bharatam impulit, ut re-verteretur. Is, eptate non potitus, Râmae calceis acce- 58.ptis, in oppido Nandigraîmo regni sedem constituit, deillius reditu anxie sollicitus. Rames" queqne, veritus ne 59.cives popularesque denue se adirent, monte isto relicto, insilvam Dandacam progressus est. Virâdho gigante caese, 40v

Sarabhangum conspexit , Satixnum quoqne et Agastium,nec non huius fratrem. Tunc Agastii consilie arcum 111-4!-drae apprehendit, et acinacem, summa cum lactitia, pha-retrasque binas , sagittis inexhaustas. Dam ibi in silva 4a.inter silvieolas habitabat, ut de Daemonnm et Gigantumcaede cum.eo agerent, cuncti anachoretae, tutelae ino- 45.pes, tanquam numen tutelare adierunt Râmam, loti foliaeculis referentem, conflictu arduum sicuti magnum In-dram, acinacem, areum sagittasquc gestantem. Tune ab 44.ipse, fratre auxiliante , Sûrpanakha, fcmina gigantea,saltnm Janasthânum incelens, libidine ferons, defermata

10) Sic dicuntur imprimis Bracbmanae, in universum aulemtrium erdinum superiorum boulines, quoniam a pueritiainde certis sacris initiantur, quai: initia secundae nativi-vilialis instar llalwnlur.

10 t Lus. l. CAP. I.45. est. Deinde Sûrpanakhae sermone excitatos canotes gi-

gantes , Kharumque Dûshanumqne , monstrumque TRICEPS

46. occidit in proelio, soles ipse canotes gigantes, corumqueagmen, ad quatuordecim millia. Audita perre cognate-

47. rum caede, gigas par tripliccm mundum celebratns, Râ-vanas nomine dictus, versipellis, robore pollens, gigan-

48. tnm tex, bellator, ira vecors, socium sibî elegit gigan-49. tem, Mârîchum nomine. Idem quamvis crebro a Mûri-

cho hune in modum detcrritns: "Nulle tibi est facultas,5o. o Râvana, valide isti resistendila nibileminus istius ser-

mene sprete, actus fate cum Marielle Râmae secessum51- adiit. Quum istins praestigiateris fraude ambo regis filios

longe inde abduxisset, rapnit Râmae coniugem, interfecto52.vulturc Jatâyuslie. Raglmides , cum vultnrem occisum,

coniugemquc Midlilensem raptam cerneret, moerore af-55-flictus, turbans sensibns in lamenta se eil’udit. Deinde,

inter hune ipsum meerorem vulturo Jatâynshe combuste,Sltam in silva investigans gigantem aliquem conspexit,

54’ Cabandlium nomine, specie deformem, visu borribilom;

hune eaesum lignis cremavit, que facto is formant aethe-55. riam assumpsit. Deinde Cabandlins narravit ci de Sava-

ride ascctria, et exhortatus est cum, ut feminam religie-56. nom peritam adiret. Cuius de oonsilio Râuias, omnis

culpao inserts , vigore praeclarus , llOSLlulll interfector,57.Savaridom adiit. Ah ca omni mode benorifice exceptas,

Dasarathae filins ad fluminis Pampae ripam cum Hann-58. mante simie est cengressus; cuius de oonsilio POITO cum

Saga-ive cengressus bores pracvalidns, totam rem ci ex-59. pesait. Sugrîvns autem, omnibus Râmao conatibus andi-

tis, lactus anticitiam cum ce iunxit, igue sacre tanqnam50- teste adltibite. Deinde ex animiqallleetn nurratiencm ple-

nissimam de simultatc sua cum simiernni rege. , qua af-

ARGUMENTUM CARMINIS. t I

"ictus erat, Hamac exposait; bic autem pretinus opemôi.suam ad interimendum Bâliuem ei pellicitus est. Tunesimius Bâlinis robnr, quantum essct, declaravit. Attamen 62.ut sui fiduciam faceret Ragbuidae, monstravit ei SugrtvusDundubbis corpus eximium, magni mentis instar. Heres 65,ille praevalidus, spectatnm cadaver lndibrio habens, pe-dis pollice per integrnm decem parasangarum Il) spatiumproiecit. Ditiidit perm septem arbores palmyras la) sa-64.gitta, arundine baud quassata; ditiidit montem et iacula-tus est in loca infera , sui fiduciam factums. Tune si- 65.mies ille procerus, anime alacri, confirmatns a Rama,cum ce profectus est ad speluncam suam, Cisbcindhamdictam. Deinde Sugrtvus , simius egregius, auri colore 66.fulvus, mugitnm edidit, que sono immani excitatus pre-cessit simiernm rex. Is Târam coru’ugem consolatus l5),67.

cum Sugrtvo congressns est, ibique une sagitta confecitcum Ragbnides; qui pestquam Sugrivi hertatu Bâlinem in 68.proelio necaverat, in istius imperio ipsum Sugrivum con-stituit. Is inter ceteros pracstans, omnes. simies congre-gatos in diversas eoeli plagas dimisit, Janaci filiam vi-sendi cupidus. Tune vultnris Sampâtis monitu validus je.

Il) Hec nomine Persieo reddere lieeat vocabulnm Sanscri-tum yôjana, quandoquidem inter mensuras upud votercsusitatas parasanges proximc ad yôjanum acccdit, si mi-norem huius aestimationem sequimur: variait enim enapud ipsos Indes. Cf. WILS. Lex.

12) Est arber e palmapum genere, Borassus flabellilbrmis,et ligni durilic et stipilis crassitudine insignis. Cf. Box-auner] Genou. Tub. 7l, et Barras lieur. Musa. T. l,Tub. 9. 10.

13) Expressi veramolçetionem anumrînja, pre qua in tortuavama’nja perp’eram legitur.

19 Lin. I. CAP. I.Hannmantes maris saisi frctum , per ccntnm parasanges

7h expansum, transiluit. Quo facto cum urbain Laneam in-traret, Râvanae imperie parentcm, ibi censpcxit Sttam,

73-meditabnndam in viridario Asocls Hi) opaco. Monstratoci pignere arcane , ceeptisque Hamac expositis, alie pi-gnere invicem ab ille accepte, cenfregit viridarii pertam.

73. Quinque cepiarnm ducibus, nec non septem filiis mini-strorum regis caesis, adolescente Axe contrite, tandem

74. se capi passus est; Quum e laqueo semct ipse expedi-visset, agnitis tamen Magni Parentis donis hosti concassât,

75. sua sponte fertis ille gigantes tortores teleravit. Deindcurbe Lanca incensa, puella Mitliilcnsi donne visa, rever-sus est simius procerus, ut Râuiae nuntium gratum aller-

76. rot. Quem assccutus, maguanimum veberabundus circum-ambulavit, et admodum laetns certiorem fecit, Sitam a

77. se esse visam. Tune Râmas, Sugrive comitante, ad litusmaris immensi profoctus, Oceanum concussit sagittis solis

78, radios aemnlantibns. Oceanus, (lm-lorum dominas, coramadspiciendum se dedit, eiusque de censilio Râmas Nalum

79.pentem iungere iussit , que strate Lancam progressas,Râvana in certaminc caese, Vibbisbanum in nrbe Lanca

8°, gigantum principem inauguravit. Sita deinde recuperataheros, summe pndorc infectas, coetu frequenti coram

81.probrose cum allocutus est. Indignata vcre Sîta, mulicrcaste, flammes intravit, ut se intactam probant. Tutu

83. aura coclestis spiravit, et vox incorporalîs insenuit: queIgnis tcstimenie , simulque patris sui venerandi bertatu

l4) Jonesfa Asôca, est arbustum fermesissimum, fleribus cre-cois, noctu odorifcris insigne. Vide descriptioncm Box-burgliii in AsrAr. Res. Vol. V. Sacpissiine ludunt poêlai:in norninc, quod âlvnov sivc naveüvnov sentit.

A RGCMFNITJM CARMIle. 13

permotns Râmas, quum Sttam vacuam ah omni culpa co-gnovisset, intemerntam recepit. Propter magnum istud 85.opus perfectum px-opîtii Divi , Indra duce, cum coetuSapicntium coelicolnrum Ragbuidcm venerati sunt. Tali 84.honore ornatus a numinibus universîs, summopere ci fa-vcntîbus, omni negotio peracto, Râmas porto futuri se-curus, lactitîae indulsit. Divûm favore votum adeptus,85.ut reviviscerent ipsiu: Jocii belle caesi, simiîs in vitamrevocatîs, curru Pushpaco conscensn , ad oppidum Nan-digrâmum profectus est. Ihi Raghnides capillos more 86,ascetarum plexos solvît, et cum fi’ntribus in urbem Ayô-

dllynm reversas , regiam dignitatem denuo adeptus est.Populus, lactitia alacer, tranquillns, vîctu abundans, legi 87.sacrae obtemperans, sanus utique, neqne alla lue ailli-ctus, a caritate annonae ceterîsque calaxnitatibus exemtusmansit. Patresfamilîas nunquam ibi mortem filiorum ad- 88.

spiciunt, mulieresque, semper ohscquio erga maritos de-ditae, non fiant viduae. Nullum ibi exstnt periculum ab89.ineendîis , nec proluvic .aqum-um merguntur homincs;nullum exstat periculum a tempestntibns, neque a Iatro-nibus denique. Urbesque provinciaeque opibus et fi-u- go.menti copia florent, civcsque omnes semper sunt laeü,plane sicuti in seculo aurco. Gloriosus Raghuides autemgl.centenis sacrificiis equinis litatis, aliîsque magna auri (1i-spendio celebratis, immensîs opihus. inter Brachmnnas di-stributis , ecntuplicem propagabit regnm Progeniem, et in 92.hoc orbe terrarum quaternos civium ordincs, quemquein suis omciîs coërcebit. Denique per decem millia an- 95.norum, decies ceutenis additis, Râmas imperio functus,ad BnAcunlAle sedem evebctur. -

33

94-

14 LIE. I. CAP. I.Carmen hoc de Râmae rebus gestis , lustrale , san-

ctum, librisque mais aequiparabile qui logez-il, is omni-bus piaculis liberabitur.

3k

Quilihct vir, logens hocce carmen vitale, RAMAYANUM

dictum, cum filiîs, nepotibus comique coetu post obi-tum in coelo amplificabitur.

*

Brnehmana hoc logeas sibî parabit eIOquentiae prin-

cipatnm; vîr c stirpe militari terme dominationem; mer-cantor colonusvc commerciorum prosperîtatem; homo de-nique vel servili conditione, auscultans modo, ,capiet in-eremcntum.

Lin. I. CAP Il. 15CAPUT n.

Ba ACHMANIS ADVENTUS.

Audito hoc Nâradae sermone, Vxîlmîces sermonnait.

peritus cum discipulo ad summam admirationem raptusest; et mente tacite quidem magnus anachoreta Râmam a.adoravit , tum Nâradam ipsum est veneratus cum disci-pulo. Nâradas deinde, Sapiens coelicola, sicuti decet ab 3.isto honoratus, venia abeundi petite dimissus, in Supe-rûm sedes remeavit. Quo ad mundum divinnm profecto,4.brevi post, anachorcta adiit Tamasae l) fluvii ripam, baudlonge a Gange dissitam. Ad quem simul atque aecesse- 5.rat anachoreta, conspecto vade, cui nullus suberat limus,discipulum lateri adstantem allocutus est: Adspice, Bha- 6,radvâie 2), vadum hocce, nullo limo turbidum, iucundum

1) Exstant per lndiam complures nmnes huius nominîs, quadsono corrupto hodie in T anse ubiit. Non facit hue Ta-masa, quue in altissimis lmai (Himaranlis) iugis in Yamu-nnm, baud proeul ab utriusque fonte, influit. Ba enimvicina Gangi dici nequit, et palet e toto descriptione,seeessum Vâlmîcis non in regîqnihus montanis, sed inplanifie situm fuisse. Cf. descriptio itineris ad Yamunneet Gungis fontes , Ann. Ras. Vol. XI", p. 178 et 186.--Altern Tamasa inter 84111]!!!" (Gogra) et Cômalem ver-sus Gangem decurrit; tertio eursu opposito baud mul-tum infra Yaniunam in eundem infunditur. A11 hune Ta-n.asum in dexteru Gangis ripa prope confluentes seccs-sus Yâlmîeis ponitur, ut luculcntissime pute! e septimoRâme’idos libro.

2) ln Râmeïdoa Lib. Il, Cap. LlV. prodit in scenam anacho-rctu eiusdem nominis, in secessu suo ad Yamunue et Gan-gis confluente: coetui discipulorum pracsidens, quem va-rum esse Bharadvâjum, id est a voteri memoria traditum,

16 LIB. I. CAP. Il.7,pellueidumque sicuti mens bonorum. Aptum id est ad

lavandum, fundo acquali, placidum , Iimpidum, glanaminuta constratum; deponito urceum, sodas, et porrigito

a. mihi subligaculum e libro contextum. Immergam me hocegrcgîo Tamasae veda; diligenter aceuretur, ne tempus

9. opportunum praetereat. Ille magistri iussu festinanter atugurio reversus, subligaculum secum allntum magistro ex-

.o,liibuit. Vâlmlces e discipuli manu accepta subligaculoindutus, in aquam immcrsus quum se abluisset , precibus

Il. submissa voce recitatis, latice in Manium Deûmque ho-norent rite Iibato, ambulavit deinceps, silvam profundam

m,undiquc dispieiens. Tune ibi conspexit ardearum Par,pulcrum visu, circa Tamasae ripam securitatis babitu am-

15. bulantium. Ex hoc autem pari alterum, murent, venatorindole ferox , qui furtim subierat inobservatus, iuxta ana-

14. choretam telo percussit. Hunc, membris cruore consper-sis, palpitantem in terra vidons ardea femina aillions, fle-

l5.biliter eiulavit per aëra circumvolitans , orbata coniugesuc, alato comite, rubris pennis eristato , Iascivo, volu-

16. cri, secum copulato. Tali statu quum avem a venatoredeiectam vidisset, Sapiens ille pins misericordia Commo-

I7. tus est. Quo tenero animi affecta porro nefas hoc de-testatus vates , contemplans ardeam istam flebiliter cla-

18. mitantem, haec cecinit: nUtinam ne tu, venator, per omneDaevum boita fama gaudeas , quod ex ardearum pari al-

19.»terum necasti, amore flagrantemlu Dom lita lequebatur

statue. Ana. CARM. CAP. I, 30. Inde Iiorum cnpitum au-ctor et nomen et personam bue traduxisse videtur: baudsatis apte quidem in tain diversa vitae conditione, atta-men consuIto, ut tanto discîpulo maior .poëtac dignitas

accresceret.

Emmanuel à ADVENTUS. 17

in conscio sui corde subnascebatitr ipsi cogitatio: Quid-nam hoc est eITatum a me, moerore propter avem alliieto?Pei- aliqund tempns meditatus sententlam istam et perscru- no.tatas, diseipulum Bbaradvâium lateri adstantem bis verbiscompellavit: Vox haec, pedibus adstricta, syllabarum nu- 2.,mero aeqnalis, coniuncta cum rhythmo et modulatione, ame moerente emissa SLocus 5) dicitor, baud aliter. Disci-pulus autem sermonem egregium, ab anachoreta prolatum, n,idem amrmando comprobavit , caritatem erga magistrumpalma facîens. llle, postquam aqua e vado isto bausta rite ,3,

se adsperserat, eaudem rem secum mente revolvens, adtugurium rediit. Magnum anachoretam subsebutus est m0» 34.destus Blial’advâjus, discipulns probatissimus, urceum aquac

Plenum secum asportanst Sanctus ille, qnum in secessum 25.suum intrasset, simul cum diseipulo , considens in tugurio,tacitus in contemplatione defixus mansit. Tune advenit 36.Baaeumm, ipse mundi conditor et rector, quaterna oragerens, augustus, egregii Sapientis in’visendi gratin. Quem 37,

conspicatus Vâlmtces quidem subito assurgens, voce com.

pressa, manibus suppliciter iunttis, venerabundus constitit,vehementer miratus. Quum BRACHMANEM rite salutaseet, et 38.

interrognssct , an perpetuo valeret, veneratus est deumsuetis bonoribus, aqua ad pedes Iavandos, patera hospi-tali, et sedili apposito. Almum numen Ioeo honestissimo 29.

3) Ludit pour! in vocis utriusque consonantia: sôka est moe-ror, défia, mctrnm bem’ieumt Vix monendum , nonIegitimam esse derivationcm, sed ex eo genere notatio-num, quo fortuita similitudo ad sensum lrahitur. Exstanteius exemple apud Homerum et in libris Mosaieîs. Mi.mm in modum lusibus eiusmodi etymologieis indulge-bat antiquitas.

n

18 Lin. I. CAP. Il.conscdit; deinde Vâlmîci significavit, ut et ipse conside-

50. rct. Coram ibi scdente prisco rerum genitore, Vâlmlcesin contemplationc dcfixus erat, mente uniee in istam

51.rem intenta. Lugens continuo ardeam feminam, SLocuuhune iterum iterumque cancbat , sui sibî non conscius,

52.!noerori plane deditus: "Mule factum a nelario venatore,noxia consilia agitante, quod ardeam tam dulce garricn-

55,tem sine alla causa oecidil!« liane deinde BRACIIIANridens allocutus est anachorctarum principem: "Swevsquidem a te contextus; frustra foret hoc amplius per-

54. scrtttari. Spontc sua, o Braclnuana! tibi promunavit liaeemodulatin. Tu, vatum’ optime, totmn Bâmae vilain com-

55, pane. Bâmae pii, virtutibus praediti, prudentis, constan-

tis, res per orbem terrarum gestes enarra, sicuti ex Na-56,1’ada cas auditisti. Quicquid rerum tum secreto , tain

palam gesserunt Râmas isto prudent), Samitridc comi-57, tante, Gigantesque quotquot saut; nec non quicquid fa-

ctum sivc palam , sivc secreto a paella Yidéllana: id omnç

58.secundum vcritatcm tibi notum flet. Mec favore nullavox falsa in carmine tao invenietur. Componc narratio-ncm de Râma, divinnm, Slocis eoutcxtaut, audita incun-

59.dum. Qunmdiu in tel-rac solo montes et Ilutuina suis(piacque lacis manebunt, tamdiu Râmeïdos carme" par

4.), orbeut propagabitur; quamdiu Râmeïdos carmen a te com-

positum propagabitur, tamdiu subinde ad altiora ascen-4I. deus in maudis meis babitabis.« Sic locutus almus Buen-

MAN ibidem e conspecta evanuit, quo facto Vâlmîces cum

42.diseipulo ad summam admiratioucm raptus est. Deindccuncti eius discipuli slocum istum iternm iterumque cc-

43. cincre gaudentes, dixeruntquc sammoperc mirati: Luctus,quem immuns rates quaternis pedibus numero syllabarumaacqualibus cccinit, fi’crpicnti repetitione in sloci naturnm

Baacmmms samares. - 19abiit. Vati autem, contemplationi dedito, baec sententia 45.stetit: nRâmeïda totam eiusmodi doc-i: a me contexi oper-

tet!« Deindc vates ille gloriosus, generoso spiritu ani- 45.matas, composait de Bâma illustri camien, famam illu-strans, versibus generosa faeinora exprimentibus , incun-dis, numero Syllabarum acqualibus, per comma distichacontinuatis.

CAPUT m:

ARGUMENTI COMPENDIUM.

Postquam prima carminis semina vates religionibns x.addictus auditu acceperat a Nârada, Sapiente coelicola,contemplando amplius investigans copiosam eius explica-tionem, quum aqua rite os eluissat, iunctis manibus, in- a.sistens verbenae I) culmis versus orientem directis, car-minis ordînem prosequitur. Quicquid Râmae, Laxmano 3.

.1) De verbena quidem magnopcrc disceptatur, utrum ea sitcerta graminis species, an poum eo nomine omnia gra-mina et virgulta, quaecunque religionibus apla essent,comprebendantur. Scd orque id egi, ut specîem accu-rate definirem; exprimera conatus sain usum herbuecuiusdam parue in robas sacris, Lalinis cum Indis com-munem. Nomina Sanscrita sont cum et darbha, dicituretiam pavant, i. e. lustralis. Botanices peritis audit POAemmanchas KOII. Est gramen omnium speeiosissimum.Culmi magnitudinc tritiei , panieula pyramidalis, pedum.eulis patentissimis. Cf. descriptionem a Jonesio exhibi-tam. As. Ras. Vol. 1V, p. 243.

QO ,. LIB. I. CAP. Il].et Sîtae, tum regi Dasarathae cum uxoribus suis, aulne

4.regnique incolis contigcrat; quiequid ab iisdem dietum,decretum vel patratum etiam, id omne sanctitatis sane

a 5. vi secundum veritatem perspicit. Quicquid Râmae, damfidem promissorum servans cum biais comitibus, fratreet uxore, per silvas vagabatur, accident, id omne visu

6.assecutus est. Ternorum temporum cognitor mirabili fa-cultate , quant castimoniis et rerum divinarum contem-platione sibî paravent, id omne oculis cernebat, tanquam

7. myrobalani glandem in mana eomprehensam. Quo visoprotinus apte composait carmen de Râmae Vite, gemmisrepletum sicuti oceanum, quod omnium mortalium auras

8. demulceret. Divinus ille vates, sicuti ante nui-rata ei fue-rant a magnanime Nârada, composait fate stirpis a Raghû

9. oriundae; Râmae nativitatem , egregiam .virtutem, comi-

tatem erga omnes , earitatcm , qua genus liumanum am-lo. plectebatur, patientiam, venustatem, sinceritatem; tum alias

narrationes varie mirabiles in itinere cumVisvâmitra sus-u.cepto, nuptiasque Janacidis arcumque dillractum; con-

teutionem inter Râmam utrumque , Dasarathidaeque vir-tutes, porro hamac eonsecrationem decretam, et pravum

n.Caeeeïdis animum , nec non consecrationem obstructamet Rame exsîlium; regis moerorem, lamenta, amiantiam,

15.denique mortem; civium tristitiam, corundemqae dimis-sionem; collotIuiam cum Nishâdorum rege , et aurigae

i4. reditum; deinde Gangis transveetionem et Bharadvâji con-spectum; homtu Bharadvâji profectionem ad montem Chi-

I5. tracûtam; easae constructionem et babitationem, Bhara-taeque adventam; Râmae placationem, et libationem patris

16. funeri factum; calceorum inaugurationem, et sedem im-perii in oppido Nandigrâmo constitutam; profectionem

17. ad silvam Dandacam, congressum cum Sutîxno, couses-

ARGUMENTI COMPENDIUM. 22 I

sumque. cum Anasûya, et medicaminis faciei traditioncm;commorationem in Sarabltangi secessu et Vâsavi (Indrae)conspectum; conspectumAgastii quoque, nec non areum18.acceptum, congressum cum Virâdho, et habitationem incampo Panchavato; derisionem Surpanalthae, eiusdemquc 19.deformationem; caedem Khari et Taxcnrt’rls, Râvanaeque

concitationem; Mârtcbi quoque caedem, nec non puellac 20.Vidéhanae raptum , Bagltuïdae Iamentationem, regisque

vulturum necem, porto Cabandlii prelicnsionem, et Pam- al.pae fluvii conspectum, pariterque congressum cum Sava-rîde et cum Hanumante; Raghuïdae magnanimi querimo- au.

niam in Pampae ripa, aditumque ad montem Bishyamû-cum, congressum cum Sugrîvo; fiduciae mutuae confir- 23.mationcm, amieitiae foedus , certamen inter Bâlinem etSugrîvum, Bâlinis caedem, Sugrtvi constitutionem in im-

perio; Târae lamenta, pactionem, noctem pluvialem per- 14.vigilatam, iram berois Ragbuïdae, copiarum congregatio-nem, dimissionem simiorum in cunctas coeIi plages, arbis 25.terrarum descriptionem, annuli traditionem , speluncamursi conspectam; porro simiorum propositam vitam ine- 26.dia finiendi, nec non Sampâtis conspeetum , et moudsadscensum, saltumque trans mare datant; Oceanique iussu 27.montis Maenaci inspectionem, Sinhicae caedem et sedisregiae Lancae conspectum; nocturnum întroitum Hana- 38.mantis in arbem Lancam, eîusdemque deliberationem,aditum adpforam lacu publico instructum, compectumgynaecei regii; accessum ad viridarium asocis opacumflg.ibique Sttae conspectum, colloquiumque cum paella Mi-thilensi, et pignoris traditionem; gemmam mutuo a Sîta 5o.traditam, pariterque arborant cladem; fugamque femina-rum gigantearum, et famulorum caedem; prehensum Aë-SI.ris natum (Ilanumantcm), tumultum propter Lancam iu-

22 Lus. I. CAP. 1V.censam, deinde saltum trans mare retro datum, nec non

5,,mella comesa; Râmae consolationem et gemmam ei exhi-bitam; congressumqae cum Oceano , pontemque Nali

55.opera iunctum; traiectum Oceani; Lancam noctu obses-sam, conspirationem occultant cum Viinîshano, signifi-

54.catione1n doli ad Râvanam confieiendum, Cumbhacarnicaedem, Megbanâdi necem, Râvanae interitum, nec non

55. Sîtam recuperatam; Vibbîsbani consecrationem et carrasI’ushpaci conspectum; adventum deorum, Encans" duce,

56, ad [idem castitati Sitae faciendam; currum Pusbpacumconscensum, congressum cum Binaradvâjo, legationem Aë-

57. ris filii, congressum cum Bharata; Râmae consecrationeminstauratam, totius exereitus dimissionem; Situeque repu-

58. dium, et amorem civium conciliatum; quicquid deniqueeventurum erat Râmae, dam in terris moraretar, id omnein ultimo carminis libre composait sanctus anachoretaVâlmîces.

CAPUT IV.

Runsonoavn msrmmo.

J, Quum autem vir solertissimus composaisset carmenhoc, Rdmdyauum dictum, secum c0gitabat: nQuis iIIud

a. per orbem terrarum celebrare poterit? a Dam in bac co-gitatione defixus erat vates contemplationi addictus, pedeseius amplexi sunt Casas et Lavus l), anachoretarum ha-

1) Ernnt hi Râmae lilii gemelli, quos Sîta, propter castita.tis violatae suspicionem a marito repudiata, in silvis enimfucrat; suscepti deinde a Vâlmîce, et patre ignaro ineius secessu edurali.

Rusesouoaun INSTITUTIO. i 9.3

bitu. Pins ille adspexit regiam prolcm, fratres gonnelles, 5.illustres, voce canera praeditos, in ipsius sccessu habi-tantes. Quos quum nosset magister adolescentes ingcnioÂ q.sas librarum sacrorum plane peritos, studii rerum divi-narum pramovendi gratin edocuit eos carmen Rdmrïwz-"nm, in que magna Sltae vinas eaedesque Paulastii (Rd- 5.vanda) narratur, quad auditorum aures voluptatc perfun-dit;.earmen, recitatione cantuqae iacundum, ad ternos 6.modulas accommodatum, septem tonis musicis adstrictum,cum melodia et rhythma conianctum; ornatum quoque 7.variis carminum alfectibus, amore, fartitadine, honore,vehementia, risu, terrore, miseratione, miracalo et leni-tate. Postquam ambo, tum reverentia Vâlmîcis impulsi ,8.tum dulcedine carminis allecti, totam id memoriter edi-dicerant, Vâlmîces, sanctus anachoreta, in capite eos deo- g.

sculatus , inclinato corpore coram adstantes bis verbis allo-cutus est: Cantetur hou epos a vobis, nobilcs adolescen- l0.tes, in eremitarum consessu, et in coetu regum sapien-tnm, qui piis operibus student, eiviumque lianestorum.Illî autcm arte musica penitus imbuti, numeri et modu- n.lationis periti , fratres voce canera praediti , Fidicinumcoelestium instar formasi, Râmae speciem refercntcs quasi 20

duae imagines ex una expressae , sicuti iassi fuerant avate, canebant cum summa mimi intentione. Aliquanda,quum convenissent eremitae contemplationi addicti, se-dentibus prope adstantcs umbo eccinerunt hoc earmen.Omnes autem anachoretae , oculos lacrimislsull’usî, ad i4..

summam admîrationem rapti , acclamarunt iis: Euge!pulcrc, belle! Laeto anima anacliorctue isti logis sacrae 15.studiosi , laudavcrunt Gusnm et Lavum eancntes , landedignos: 0 camus dulcedinem, et distieliorum praeeipne!V61 id, quad olim gestunt est, quasi ante oculos posi-

5.

6.ne

24 Lus. I. CAP. lV.’17- tum exhibetur. Sic a Sapientibus religione praestantibus

laudati, spiritum vaeemque allias subinde tollentes, ad-l 18. modum suaviter cancre pergebant. Aliquis ex anachore-

tis lactus dedit iis vas aquarium, aliquis dulcem fructumsilvestrem, aliquis vestem egregiam e libro contextam;

19- alius nebridem dorcadis nigrae obtulit, alias parro filantmystieum; quidam ollam tcstaceam, alias anachoreta fu-

30- uiculum ex herbu munja 2) plexum; alias deinde lactusseeurim ad ligna caeJeIuIa illis dedit; alias vittam quaconstringerent comam plenum, alias lactitia affectas funem

2I.ad ligna calliganda; aliquis anneltoreta vas sacrifieum,alias fascem lignorum , alias sellam e fiai materia fabri-

n. catam; nonnulli bona vota nuncupabanL Tune alii Sa-pientes prae gaudie langum aevi spatium iis optabant;euncti dotes votivas iis concessere, verbis nunquam fal-

25.lentibus. p Sic honoratum fuit ab anachoretis antiquumistud carmen, vitale bominibus, unde poëtae vietum quae-

24. situri essent 3). Hi duo cantates autem ubique Iaudati

2) Est SACCIARUM ’Muau Roxa., eeuius herbue fibris ple-ctitur triplex filma , quad tunquum initiationis signantex Braebmanum bumeris dependet.

3) Memorabilis sane est Sunscrita dictia, kavînâm upajivanam,

i. e. quo poème victum quuerunt; sed dubitaii po,test, quo sensu poëtae dicti sint. Etenim si voqem Icayirespicis, en significatur vates, qui carmina pangit; sedis e Râmeiide vietum quaerere proprie baud commodediei potest; intelligendusne îgitur erit locus figurante, utindieetur , e Râmeide petits fuisse a poëtis multorumpoematum argumenta? quad re vera factum esse sci-mus. At obstut usas verbi upajiv, quad valet vitamsustentareieerto quodaun quueslu (cf. Roseau Rad.Sanscr.s. v.) et via figuratc usurpatum invenietur. Kaw’ ideosi ampliore sensu aecipitur, intelligi passant rhapsodi,

Rumononuu INSTITUTIO. 25in urbibus regiis etîam , regumque in aulis carmen de-cantabant. Tune in sacrificio equino Râmas quoquen5.quum transeundo cos audivisset, honorifice habitas adduciiussit per ministros idorieos. Sedebat princeps in solio ,5.aureo, divine, circumdatus amicîs inferiore loco sedemi-

bus, fratribusque comiübus. Visis autem fratribus isti: ,7.duobus, formosis ac modestis, allocutus est Râmas Lax- imanum universamquc aulicorum cohorzcm: Audiatur hocce ,3.

epos, sententiis et numeris mirifice ornatum, ex 0re ho-mm adolescenlîum divina specie, apte voce suavi canen-

tium. Tune umbo suaviter, blaude, voce mimi affecti- ,9.bus obsequentc cecinerunt carmen celebrati argumenti,admodum modulatum et numerosum; id exhilarans omuia samembra, animosque et corda, andin: gratum, refulsit inhominum coetu. lDHi duo pueri, regiis fortune nous no-3Lnhilitati, Gusus et Lama, silvam sacram incolentes, mea»ipsius fate, ut fertur, carmen mirabile a magne vatenVâlmîce conditum, decantabunLa Ambo deinde, Ra- 3,,ghuïde cohortante, carmen istud ex ordine cecinerunt.fiâmes ipse autem, pariterque cohors universa tout menteilluc abrepti cum.

epica carmina recitando vitam antennules. Quod sua-du. etiam hoc, quod certissimnm ait, a rhapsodo quo-dam profecta une quatuor priora Râme’idos capita.Promu: simile distichon legitur in exordio Bharateae(v. 92. cd. Frank), vernm id eidem dubitationi obno-xium est.

96 LIB. I. CAP. V.

CAPUT V.

Unms AYODIIYAE Drscmp’nof

PROŒMIUM RHAPSODOBL’M.

I, Quorum rognm virtutc terra oceann cincln occupalafertur, a Mnnû inde sanctorum opermn fuma illustrinm,

a. immensae maiestntis; quorum priscus nuit-us fuit Sngnrus,cuius ope oceanus est eflbssus, quem ineedentem sexnginta

3. filiorum mima comitabantur: ex horum regum magnani-morum vaâcuïdarum prosapin prodiit ingcns hoc epos,

4. Rdmdjanum dictum. Id ipsum nos umbo rceilabiulus,integrum, continuum ab initio, cum houesto , dulvi etutili coniunctum, dignum quod audiatur a benevolenlibus.

5.. Terra nmpla, lactifica, .prospera, Côsalorum gondcognominis, ndiacet Sarayûs fluminis ripae, peeore, fru-

G.mcnto, opibus ahundans. [bi situ est urbs, dicta Ayô-dhya, per orbem tcrrarum celebrata, ab ipso Maud, ge-

7.neris humani capite, olim condita. Magna haec urbs etopulenta per duodecim parasangas in longitudinem, partrcs in latitudinem extensa est, variis aedificiis splendcns,

8. partis et plateis pcr commodo intervalla distributis; splen-dens via regia, quac pulveris sedandi gratin aqua axlspcr-

9cgitur; domibus continuis, nulle spatio separatis, in solocomplainte cxstructa, pprtis arcuaüs et propylacis, lem-

URBIS AYODHYAE Drscmmo. 27

plis aedibusquc magnifieis repleut; partis ad platearum Io-exitum firman, viculis commode dix-cotis pervia, moeni-bus et fessa profunda cincta, omnî armerum genere in-structa. Re: Dasaratbas nomine, magnanimus , imperii uamplificator, perinde ac Indras regina: suam , tuebnturbanc urbem, viridariis et mangifërarum nemoribus eon- la.sium, ingentium arborum x) ordinibus cinguli instar cir-cumdatam, amoenam, piotam quasi quadratis versieolorî- I3.

bus sicuti tabulam luseriam a), in xystis publicis orna-tam nitidis lacubus, amie aqua ad bibendum distribue-batur, Deûm altaribus tensisque deceratam; solennibus 14.pompis fesüsque conventibus celebratam, turbe lacta etsatura plenum; quasi gemmarum fodinam et sedem almaeF austitatis; afilnentem eximio potu eiboque, nutrimm prac- :5.stantissimae eryzae granis, nec non thuris, eorollarum etolei sacri gratis odoribus fragrantem; elepbantis, equis, 16.curribus frequentem, vchiculis cuiuscunque generis tribun,multorum regum legutis, mercatoribnsque illustratem; ve- l7.nillis super alta domuum fastigia sublatîs emînentem, cen-

tenis balistîs instructam , omni machinarum et armormngenere munitam, ab omni fabrerum genere freqnentatam;aurîgarum et praeconum turbe plenum, opulentam, splen- la

1) lndicatur specîes, sala, Snonu nonusn, quae proptorproceritatem laudatur.

9) Spectat bec ad marmera varii coloris, quibus demorumparietes distineti orant. Tabulam Inde scacchorum ne-commodatam intelligendnm esse, ipso nemine athldpada(quasi dudntdov diceres) monemur; siquidem eiusmeditabula a singulis lateribus octona quadrata exhiba,unde in plane universo sexnginta quatuor efliciuntur.Plane dîversa est ratio tubulue lusoriuc sivc alvei , quevelcros in Inde lnlruneulerum utcbunlur.

98 Lus. l. CAP. V1.dore incomparabilem; saltatricum et ludionum gregîbus

l9.undique celebratam urbem; duleibus tympanorum, tibia-rum fidiumque sonis strcpentem, hymnorum cantu voca-

ne. lem, areuum stridere resenantem; a ducibus fertibus,omnis anis bellieae peritis , deorum, qui hune orbemtuentur, aemulis, militumque millihus propugnatam, si-

n. cuti inferorum regiam a serpentibus; cohonestatam deni-que Brachmanis eximiis , ignium sacrerum cnlteribus,prebis, magistris eorum qui libris sacris studcnt, muni-fieis, (ide, religiene, et benignitate insignibus, magno-rum Sapientum similibus, et omnes animi afl’cctus coer.centibus.

CAPUT V1.

Rems PRAECONIUM.

I. ln hac urbe Ayôdhya rez fuit, Dasaratlms nomine,librorum sacrorum guai-us, bene publico intentas, longeprospieiens Magne vigore praeditus, urbanis rustieisque

le incolis dilectus, vaâcuïdarum untesignanus, sacrificus, iu-

stitiae observantissimus , sibî imperans, unguis Sapienti-bus similis Sapiens regalis, per tres mundos eelebratus,

3-fortîs hestium debellator, prudens , sensuum domitor,rdivitiis aliisque epum cumulis Indrae et Cuvére ucquipa-

Lrandus, hominum tuter sicuti Manne rez primigcnius,5- regni amplificator. A tali vire, fidei datae servalere,

terna hominum studio (iucundum, utile, heneslum) ce-lente, custodïebatur urbs optima, veluti ab Indre Amarâ-

Rems PRAECONlUM. 29vatis. ln hac imperii scde cives erant lneti, institiae de- 6.diti, progenie feeundi, suis quisque rebus contenti, alic-narum abstinentes, vcridiei. Nemo lecuplete penu non7instructus erat huius urbis incela; neque ullus paterfa-milias, quin, negotiis bene gestis, bubus, cquis, peeuniafrumenteque abundaret. Nemo erat in regia sede malesrestitua vel pauper; nemo qui cibis immundis vescereturvel male oleret; nemo nimis parcus vel pravus; nemoQquin gestarct inaures, gemmam frontalcm, fleridamquecorollam, et perfunderetur unguentis; neme annillis nonornatus; neme ctiam, quin auri drachmam mercede diurnelucraretur; neque erat ibi quisquam sordidus, vel men-Idu, vel perfidus denique, non arregans, non iracunduserudelisve, ncque sui iactator; nemo non magnanimuslcrut, ncme calumniutor, neme alienis bonis se sustentons;non miser ullus, nec mente turbatus, nec merbo metuvelaberans. Religienum observantes et eonstantia insignes 1erant vin-i puriterque feminae; viri uxoribus suis contenti,ac mulieres maritis unice deditne. Forma, solertia, sua-Ivitate, houestis moribus vil-tutibusque prneditae erant fe-minac in urbe Ayôdhya , mundis ornamcntis et vestibuscultue. Omnes Brachmanae ibi suis ipsorum eflieiis con-Itenti cran! , assidui in sacris faciundis et in voluminumsacrorum lectiene, a fastu et ample famulorum comitatuaversi; nullus ex iis trium ignium negleetorp vel litandilimperitus, nullus crut quin millia nummûm largiretur; lnon quiSquum ntheus , nec falsiloquus , nec disciplinasacra destitutus. Ordo militaris Brachmanis dignitate ee-Idebat; mercatores et agricolae ordini militari obsequeban-

tur; operarii sua conditiene contenti tribus ordinibusministrnbant. Venernbnntur singuli grade potiore colle-xcatos, Patrum Mancs, Deos hospitesque; aberat colluvio

o

0.

18.

19.

20.

2l.

2’).

a3.

30 Lus. I. CAP. Vl.sanguinis e violato connubü iure orta, nec non rituumgentilitiorum eolluvio. Erant ibi in urbe eximia boulineslengaevi, fidci studiosi, semper cum uxoribus , liberisnepotibusque sociati. Haee urbs ab lxvâcuïdarum prin-eipc plane sic sospitabatur, quemadmodum olim a Maud,bumani generis capite, hicce erbis terrarum. Bellatorumignei vigoris, nunquam e proeliis gradum referontium.multa millia tuebantur candem, sicuti leones speluncammontanam. Equis ctiam plena erat urbs, e Câmbôja etVanâyuïde terra oriundis, ad Sindhum fluvium et apudVâhlicos generatis, lndrae senipedum similibus I). Referta

quoque erat elepbantis, in Vindliii montis et Himavantisiugo natis, robore et virtute mascula pracditis, nnimosissine feritate; ex Airavati, Mahâpadmi, Aninni et Vâmani

stirpe procreatis, e speeie eorum qui Bhadri, Mandri et

l) Equis genet-mis maxima Indiae pars est destitutn; qui!) etperegre ndveetorum soboles ibi propugutn degenerurcsolct. Excipiuntur tumen terne ad lndum s. Sindlmmsitue. Ceteri , qui hie memorantur, externe sent slir.pis. thlici sunt Baelri. ciron urbem hodiernam Bailli,cuius nomen e Sanscrito eontructum putant. Cambôjlîmlexicognphi Angli in ipse ludia versus septentrionemponuut, sed fulso. Elenim in descriptione plagale sep-tentrionnlis, qunm quartas Rume’idos liber exhibet, Câm-bôji post Vâhlices inter varias gentes barberas nominan-tur. Cf. RAGlU-VMESA 1V, 67- 69. ubiRnglIus, Sin-dhû truiecto, post Hunos devictos demum Câmlnôjamadit, nobilinm equoruln putriam. De Cambaja urbe adsinum Guriaranum non esse cogitandum, multo minusde Cambodia in peninsula ultra Gangcm, per se patet.De Vamîjâ nihil dcfinitum invenio, nisi quod nonnulliAmara-Côshae interpretes statuerunt, equos inde di-clos alie nomiue esse Persicos. Ed. Col. p. 194.

REGIS PRAECONIUM. 3lMrigi dieuntur a); belluis tnm dentibus tum proboscide 24.armatis, semper alacribus, montem statura ucqunntibus.Parasangae intervalle vel ultra etiam eonspicua est urbs 25.illa, ver-e nomine ineqmgnabih’: dicta, ubi rex fuit olimsanctus Basal-minas.

liane urbem Ayôdlnyam, nemine sue dignam, por- aG.tarum vectibus firmatam , domibus magnifiois splemlcn-lem, ipulcram, multis hominum millibus fi-cqucntem, re«goliat plane Indi-ac similis terrae domines.

CAPUT VIL

humus MINISTBORUM REGIS.

Antistites et eonsiliorum participes duo aderant Cô- l-salorum rugi, Vusislrtlrus et Vâmadèvus, velum praestan-

tissimi l), librorum sacrerum et diseipliuurum cum iis

Q) Elcplmuti montani mugis idonei ml bellicos uses Imbeban-tur, quem ques silvue campcstres aluni: minus obesiquidcm illi, sed membrorum comparse firmiores. Cf.SACUR’I’ALA, p. 3l. Aimvalus est ludrue clephus; ceteri

in lacis inferis terme anus llumeris sustentarc feruutur:filnluîlmdmus versus plaignm australcm. Cf. RAM.l, c.Xl.l , 18. V limanum et Anjanum in cupite mode laudatonon donne Incmorut noster. Paullo aliter Au. SINIIAS,(cd. Col p. 13.) quem Wilso seeutus, Vâmauô austrnm,Anjnno occidentcm vindient.- A dorcadum similitudiuemn’ga (lieuntur elephanti , qui maculam album in frontevol proboscide lmbent, qunles passim in pieturis Indicisvisuntur. Ccterus varietntes ignore.

l) Prnecipit Menus (Vll, 78.) regibus, ut duos ministres ba-lJPûlll. ex ordiuc sacerdotal", qlmrum alter (licitur pu-rôlu’la, religionum magister, alter ritvij, sucrorum pruc-

32 LlB. I. CAP. V11.a. coniunctarum penitus gnari. Aderant praeterea cidcm

principi oeto alii ministri, intcgri, fidi, in entendis im-5, perii muneribus assidui: Dhrishtes , Jeyentas, Vijayas,

Siddhârthus et Artbasâdbecus , Asôcus Dhermapâlasque,

4.numero denique octaves Sumantres 3). Hi doctrine in-stituti, modesti, nobiles, cupidinum temperantes, consi-

5.liorum ac nutuum periti, semper in amicerum commodeintenti, virtutibus praediti , omnes valde strenui , assidea-

6. bant regi sicuti Vasues Vâsavo. Al) alierum obtreeta-tione crant aversi , nec virtutum suarum c0pia superbi-

feetus. Hic ntrique eodem nemine designantur; sed e se.quentibus petet, Vesisbtham priera munere funetum esse.

9) Exstat in RAI. Il, c. LXVII, 1-3. ministrorum regisenumeretio, ab bac longe diverse, quem ne quis suspi-cetur ab eiusdem poème menu proficisei non potuisse,moneo, re vers elterem alteri non repugnere. lsticenim qui enumerentur, omnes sunt Braehmanee, interces Vâmedêvus. Hi cum eeteris regis ministris conciliehabite, coniunetim Vnsishtlmm adeunt. Seilicet Braclnmunis, qui sucrin in aula regina praeerent, in admini-strando quoque imper-in magna tribuebatur enctoritns;attamen non ipsi slngulis helli pacisque muneribus fun-gebantur. Qui autem bic enumeruntur octe, berumtres prieras ordinis militeris vires fuisse, ipsis nomini-bus deeleratur; quartum et quintum, quorum nominaad opes queerendas ulludunt, tertio ordini adscriberemalim. His fortasse redituum et expenserum cura faitdemandata. Sumantres erat regis aurige, quod munusvirum militarem maxime decet. - Vasisblhes tum interseptem Sapientes recensetur, tum in Mauûs codice (I, 36.)inter decem Progenitores deum hominumqne. Hymnialiquot in Vèdis eius nomen prae se ferunt. Semel di-ctum ait, poëtem in relias mythelogicis rationem tem-pornm plane non curare, quum eut arbitraretur, talesvires multis mortalium seculis supervixisse, eut eorumeonsortio reges hero’icee eetatis illustrere vellet.

Larmes MINISTRORUM REGIS. 33

chant; honesto cultu erant decori, neque cousilierum ca-picndorum incerti; sellertcs in caussis disceptandis, ab-stinentes, omnibus probati; angennes, salve aequitate,aerarium principis; non sibî invieem adversnntes, bene-voli, alfabiles; regni incelas euiuscunque ordinis mentes;demini dicte eudientes atque in eius mentem sese insi-nuantes; censiliis celandis idonei, idonei quoque subtili-bus inventis. Nihil inexploratum hi habebant, tum apudcives, tum apud encres, quod eut in praesentie usere-tur, eut actum esset; indagabant edce per speculatercs,quid benzines molirenuuj. Pacis et belli rationes noraut,naturali quadam dexteritatis dote praediti , vigilabantquepro regis salute, prudentiae acie oculati. Nunquam iidema se impetrasscnt, ut prae ire vel libidinis explendac etcommedi sui gratin falsi quid proferrent. Lenes crautin punicndo, perpcnsis hominem tu!!! viribus, tum in-firmitate; vel filin in noxa deprehenso pocnnm secundumleges inflixissent; iustitiae autem respectu ne inimico qui-dem, dummodo esset insons, tarant iniurii. Neque inurbe, nec relique in regne ullus’erat fur, eut improhushome, nec llagitiosus quisquam, et aboutirent uxorumcerruptor. Singuli denique ordines, sua quisque muneraobeundo, incrementa cnpiebant. Tranquillitate gaudebattum regnum universum, tum urbe ille, imperii eaput.Talibus hisce ministris cireumdatus rex Dasarethas tue-batur insto imperio conciliabetque sibi subditos, et sicutisol radiis, ita ipse terrem speeulatoribus perlnstrens, nus-quam elfendebat bostem eut se potentiel-cm, aut sibî parem.

Hisee ministris, peritis eonsiliorum auctoribus, de-ctis, idoneis, dexteris, sollertibus conseciatus , rex illeadeptus est claritatcm, qualem splendidis radiis sol oriens.

3

H.I

8.

9.

l0.

I2.

15.

t4.

34 Lie. I. CAP. VIH.CAPL’T VIH.

Summum senne.

y. liuic tante meicstate insigui, pie , magnanime , defiliis procreandis sollicite, non exstiterat filins, qui stir-

a.pem propagent. Quae quum secum volveret tir megniconsilii, haee ei subueta est cogitatio: Quid impedit,quominus sacrificinm eqninum instituam, ad filios a diis

3.expetendes? Anime in banc sententiam confirmato, post-quem deliberaverat rez cum ministris in commode sua

4.intentis, Sumantram, optimum censiliorum socium, alio-cutus, Protinus, inquit, adducite mihi Vasishtham cum

5. ceteris religionum megistris. Sumamras contra, sic e regeeompeliatus, hune sermenem pretulit: Domine, audien-

6. ter interim, quee iam dudum ipse andivi. Sanctus Sanat-cumârus I) olim in sepientum consessu sermenem expii-lcuit, vaticinans de future filierum tuorum procreatione.

7- Est quidam Casyapidcs 3) , dixit ille, Vibbfindeei no-mine ciarus; baie nascetur puer, qui Risbyasringas appel-

8. labitur 5). Is anaehereta in silvis natus edueetusquc inter

i) Sanatcumârus , cuius nomen aeternam inventam sonal,crut BRACHMAFIS filins, et e maximis natn bominum Pro-gcniloribus; nibilominus tamen Sumnntras ait, se exeius ore vaticiuium accepisse. Cf. adnot. ad c.VI, 1-3.

2) intellige aliquem e Casyapi posteris, innumeru enim eius

proies traditur. A3) Traxerut Businessman nomen a domadù cornibus, queein fronte cum genisse fabulebantur. Cf. Man. X, 72. etsebolion Cullûcabhatti, qui e dorendis utere fusum fuissediserte ailirmat. Nee [amen de patris concubitu cumbruto animali est eogitandum, a que foeditate iudi mm-mopere abberrebant. Sed Vibhândacus, quum sine

SUMANTRAE senne. 35feras silvestres, nuiium alium mortalem cognoscet, patreexcepte. intenieratam servabit hie magnanimes discipli-nam, qualis decetnadolesccnteru Braebmanam, et suste-rae eius castimoniae par orbem celebrabuutur. Eiusmodivitam degeuti omne tempes eonsumctur igue sacre sus-tentaudo, patrisque in obseqnio. Eedem lintem temperaLômapâdns augustes, potentissimus Angorum 4) rex iu-

clarescet; ceins propter piacnlum aliquod siccitas bor-renda e pluviarum dcfcetu orta in eius ditione ad inco-larum perniciem maltes in aunes perdurabit. Hue sic-citate veliemeuter eouturbatus rex ille doctes religionumpraesnles eonsulet de eiusdem remedie. Vos, viri vene-raudi, inquiet, in rerum divinarnm scientia sane versati,sortis humanae quoque cases uostis; ergo declaratoteveti rationcm aliquam, que cxpiatie fieri possit. AnditoLômapâdi sermone Bracbmanae isti eximii respondebunt:

usure in silvis dosseret, mirabili quadnm voluntatis villnlum sibi parnvisse credebalur, quales multifilii spi-ritales virorum saucier-nm memorautur.

4) Jllgomm terrem punit noster ad confluentes Serayûs etGungis; uddit quoquc pro more sue etymon nominis emyllielegia petitum. Cf. Lib. l, c. XXVi, 14. Longealiter lexieegraphi Auin , dumAngos Bengaliam propriesic dictum cum proviueiuBbagalpuruna esse volent, se-cuti V. Cl. ColeIIroolcium, As. Ras. V, p. 56. qui quidamnuiium Inudaverat testcm. Temporis deeursu sane re-gionum uomiuu cum ipsis incolis niiorsum migrere po-teeruut. Attnmcn ail votera nemina geogrephiea rectedeiiuiendu iirmiori pruesidio eti non possumus, quemdescriptionibus itinerum in carminibus epieis, quee ple-rumque omnem dubitationem de site locorum tallent.Ex itinereDasuratlme ad Linnapâdum (Lib. i, C. X,16. 17,) apparct, haies regnum a Côsalis non valde re-motum fuisse.

9.

13.

4.

36 ’ Lus. 1. ou». V111.

Yibbândaci natnm. o rez, euiuscunqnc modi enptiouibus:6. bue adducite; quem primeur vero Risbyasriugam anacho-

retae natnm adduxeris, des, ci filiaux tuant nuptum, rite:7. aeenrete observato. Quorum dicte audito res meditabundus

multimedis secum veiutabit, quanam eaptione fieri possit,.18.nt adolesceus ille strennns ad se addncetur. Quum au-

tem, ipse censiiii inops, in nulle sententia eonstiterit. tunefamiliares convocatos denno de censilio pereuuetabitur,

19v atque antistiti sacrernm domeqtice ministrisque instautcrmaudabit, ut sibî adducaut houerifiee habitum praeciarum

ao.istum Rishyasringam. Iili vero, dicte regis andito, obse-crabnnt cum eiiiieti, turbato velte, ne se anachoretam

anmetuentes ce prolicisci iebeet. Deindc, varies dolos reiperficiendac aptes emplies Ineditati, profitcbuntur se utique

amadduetnros esse cum, et quidem sine alla noxa. Quorumcommente eceuratius eognito, terrer. domines, tertio die

a5. censilio cum ministris expedite, vatis filium iliccebris me-rctricum, habituer anachoretnrum imitantiurn, captum sui)-

24-tiii dole e patris scccssu suam in urbem adducet. Tunepluvine copia fiet in ditiene regis, simul atque ce acces-

25-serit sollers anachoretae natus. Porro rcx Sûntam filiamsuam, ferme, iugcnna indole, virtntibusque praeditam, rite

26.illi in matrimonium dabit. Hune in modem illustris Bi-shyasringas, gravitate praepoilens, Lômapâdi regis gener

27.fiet. Idem rugi Dasaratirac quoquc filîos exoptatos eum-parabit maxime secrifieie, latice pingei in alun-iule igues

28.iibato. Hactenus a me sermo Sanateumâri, quem ille insepientnm coetu expromcbat , fideliter et ex ordine est re-

39.latus. Laetus inde Dasarathas, invicem Sumantram alio-eutus, Arcessitnm Risbyasriugue, inquit, fusius mibi tunarres velim.

Lm. l. CAP. lX. 37

CAPUT 1X.

EPISODIUM ne RISHYASRINGA.

Tutu Semantras ite compellatus narrare eoepit, qun- tunam dole a ministris regiis arecssitus sit Risbyasringas.Antistes, inquit, ministris eomilantibus, coram Lômapâdo ne,

hune in modem verbe fccit: Dolus hicce, eui nihil dolimali subest, a nobis fait excogitatns. Risbyasringam,3.utpote qui sit silvieole, castimoniarnm consuetudine unicecontentes, reminarum, rerum ad vitam cuitiorem perti-nentinm, voluptatisque ignares, gratis sensuum, blandi- 4.mentis, quaiia hominem mentes eommovere soient, dein-sum e silva in urbem adducendum curabimus. instru- 5,eudae sent naves perelegautcs, quibus imponantur variaearbores ad naturalium speciem arte eonfermetae, undependeant malta poule odorata, e eoudimentis eoufecta;cirea bas arbores, variis evibus frequentetas , odoratis 6.iloribus abundantes, distendantur pre nmbracuiis aulaeavarie picturata. Eiusmedi nevieulis insistant pueliae ve- 7-nnstae, oculis inventao iaseivia ebriis, oumes formoseeorpere censpieuae, voce et fidibus cancndi pcritae, nec 3,non saltationnm motibus habiles, fraudis et blanditiarumgnaree, in emni arte meretrieie verseuse. Anachoretarum g.vestitu amictae ce profieiseantur paellac, et seercte cumadeuntes abdueant religiouibus eddictum adolescentem.Rex pins, sermone antistitis et ministrorum audito, quum le.assensum suum signifieassct, bi protinus iussa eius per-fecere. Lauta supellectili instructee ad anachoretae seces- u.sum profectac navibus pur-llae c sultan-iceux choris delc-

38 Les. I. CAP. 1X.la. etac, vestale illaui berrendamque silvam intravere. [land

procui a tugerio subsistentes, id prinn’im sedule agcre,ut cum eonspieiaiit, Vibbâudaei metu turbatae, frutiei-

15. bus au vil-rubis sese oecuitantes. Postquam vcro spccu-lande eompererant, senem a tugnrio paullu longins ab-esse, tune in conspeetnm filii prodierc, et ci se sise!!-

ni. das esbiberent. Festive deinde illae inter se iocari, va-riis lusibus pilarumque iectatiene, contentes, ludibundae,

:5. molli matu saltautes; odoretis ceroilis redimitae, engueu-tis bene elentibus dciibntae. Nonnuliae , libidine quasilangueutes, opera data in terram delabi, et rursus exsi-

15. lire. .Vestibns volitantibus et delicatis armillarnm onla-mentis leniter sese invicem (orientes, venustam proceeita-

I7. lem ostentant. Compedum aurearnm tinnitibus et snaviinsciniae cente personnes instar sedis Fidicinum coele-

18.stium veeeiis tune silva ista exstitit.’ At iliae oeulorum ac

supereilierum vibranti nutu, Igestuque mannum loti floresaequantium signa furtive cdcutes, quibus iuveues lactitia

l9.eii’erri soient, laseivientes undiquc prosiliebant Pucilao

fermosae, et modestum annelleretae lilium ad cupidinem20- aecenderent. Rei novae et inauditae spectaeuio in sum-

mam admirationem raptus Risbyasriugas iirstinantcr ex tu,Il. gurio egrcssns est: neque enim a nataiibus inde sanctus

adolescens eut feminem eut marcel vidcret, ont «lied quid-

quem ex earum rerum genere, quee in imbiba-,5 agrisque22. enltis perantnr. Tune aetem, quem [molles graciles, tutu

cerpore formosas conspexisset, nitidis vestibus ornemen-23.tisque insignes, suavi voce canentes, prepius illne acces-

sit curiositate eommotus Vibbândaeî filins, et cogneseendi

24- cupides adstitit mente attonita. Illae blandiloquae, gran-dibes oculis conspicnee , auimadvcrsa eius admiratione,cantum cum leni susurre modulatae, simul ci arriserc;

EPISODIUM ne BlSilYASRINGA. 39

propiusqne aceedentes, laseiiiu lauguidae cum sent allo-4 25.culae: Quisnem tu , cuiusve natus , qui tam subito nobisadstitistii’ Quemobrem soles silvam desertam pervagaris? 26.

Nos quidem nosse te eupimus, et tu verum uobis dicas,praeclare adolescens. Visis pueliis nunquam antes visis, a7.formae ienoeînio praeditis, nata est ei ex affecte promptevolumes genus sensu enarrendi. nPater meus est Casya- 28.pides, Vibhândacus nemine , ceins ego sum proies ge-nuina, Rishyasringes nomine dictes. Tugurium nostrum, 29.o decori faeie invenes, prope bine, ecce, situm est; ibivos universos bospitie exeipiam, sicuti decet.« Quo ser- 3o.moue audite cunctae statuerunt istius accessum invisere,eumque sent eomitatae. Vibhândaci» natus bespites venta-SI.

rates, Eece, inquit, pateram hespitalem, ecce pedum lava-tionem, ecce radiees esculentas et ponta silvestrie. Pnei- 5a.

. lac, honore iibenter accepte, dulce ridentes bis verbiscum allocutae sent: Nebis qnoque, ecce, pumorum exi- 35.miorum adest copia ; si tibi placet, Bracbmana, pontabaee in seeessu nestro nata aeeipe, amabe, et sine mura 34.comede. Aqua haee e lace pure hausta utiqne bibatur,o sanete adelescens. Deindc porrexerunt ci dulcia bel- 35,laria, in pomorum speeiem conformant , ulluque edeiiavaria, Adccsqne latices flexure nectare saporatos. Quae de- 56.guatata persuasit sibî castes aseeta esse vera poma , quippe

qui scalper in silvis habiteras nunquam taiia gustasset.Puellee gandin eiatae siuguiae deinceps cum amplexatae,57.colle eius iacortos iniioore, ridentes et lasciiia diffluentes,nectareisquo labellis amantes in aurem ei nescie quid in- 58,susurrera, et undique papillis turgiduiis leniter cum at-tingcre. At adolescent: , laticum oderatorum pote exhi- 39.iaratus, invenilibus peeliarum artubus contactes , planedesipere eoepit. iliae venin abcundi a Bracllmana petita,4o.

40 Lin. I. CAP. 1X.par speciem statue euiusdam caeremoniae perfieienciae,

4s. metu senis cite ad diseessum animent converterunt. Quumpries secessum snum, quem simulabant, baud longe inderemetum , ei indieassent, occultis tramitibus abiere, de

42. redite patris soilieitac. Quibus hune in modem profectis,Rishyasringas velielncnter commutes, mentis non emplies

45. compos, desiderio aeger, bue iiiuo vagari. Max ad ha-bitatiencm suam reverses Gasyapides, quum adolescentem

44.cogitabnndum terbatumque vidisset, quaesivit ex ce, eurse non salutaret. Hodie , inquit, curerum quasi oceeno

45.mersnm , fiiiole , te cerne. Nuuquam sane reiigionumcuiter-es taiem iiabitnm prae se feront. Confestim mibi

46. narra, quenam ra baee mutatio sit eiibcta. [ta compelia-tus a Casyapide adolescens patri caussam declaravit. Virvenerande, ait, visi sent hic a me boulines decoris oculis

,47- insignes, qui. pectoribus tenerrimis mirum in modem tur-48,gcntibus, me attigerunt, undique presse amplexati. Can-

tant liquida voce, .modis animnm deiinientibns, continuoinvicem sese exeifientes, luduntque mirifiee cum vibrenti

49.eeulorum supereiiiorumqee Indte. Risbyasringae sermoneaudito vir sanctus contra, Gigantes, inquit, eiusmodi for-

50.mam simulantes, ut castimonias pessum dent, sub cre-pusculum anachoretù- insidiari salent. Nequaquam, mi

51.iili , ulia in bis fiducie est reponeuda. Talibus verbisadhortates Rishyasringam Casyapides , postquam ibi per.

5;,noetaveret, denue in silvam egressus est. At ille postri-die iternm festinens eodem perrexit, ubi viderat pueilas

53.formae venustate et tenero latere nitentes. Illae auteur,simulae prospexerunt e longiuque Casyapidae natnm adse accedentem, ebviem ci prodeuntcs cum hiieri rise

54.hunc in modem cum seletavere; Veni, age, adspice se-cessum nostrnm, o iuveuis venerande! ibi summo cum

4

EPISODIUM DE BlquAsmNGA. 41

honore exceptas, deinde domum remeabis. Quo sermone 55.femimrum istarum blandissimo audito, ille consilium eundicepit, paellas duces secutus. At magnanimo Brschmsm 56.in navem adducto , subito numen imbrem effudit, queorbem terrarum exhilarant. Vibhândaeus interim, sa- 57.pîens Brschmsnn , ad habitationem 51mm accessit; radioi-bus pomîsque silvestribus collectis, onere oppressus, cum

intravit. Quum veto tugurium vacuum vidisset, filii de- 58.siderio aeger, sicut crut fessus ab itinere, ne pedum qui-dem lavatione cureta, eiulans Rishyasringam nomine cla- 59.mitavit, quoquo versus circumspiciens; nec tamen uspiamfilium cernai-e poterat sanctus vates Casynpides. Egressus Go.

igitur e silva ista compexit pagum , et rustioos bubnl-commque cactus omnimodo percunctatus est: Cuiusnam 61.est hsec regio amoena? cuiusnsm sunt pagi boum gre-gibus abundantes? Vatis sermone intellecto , omnes rn- 62.stici , manibus iunctis demisse protensis, venernbundi ciresponderunt: Celebratur laudibus Angorum tex, Lôma-pâdus nomine .dictus; is, o sapiens tBrachmana , pagos 63.hosce cum boum gregîbus concessît Rishyasringae, quem

Vibhândaci filium esse sium. [ta certîor fœtus vates, di- 54-

vino mentis lamine rem discernens, id ipsum feta decre-tum quum cognovisset, luetus animi reversus est. Inte- 65.rim pins anachoretae mais, in egregio navigio, cum in-gcnü tonitruum fragon tenebris coelo obductis , simul 66,imbre large et vehementer efluso, ad urbem regiatn ac-cessit. Quo ex imbre rex Brachmanam advenisse arbi-trntus, obvinm ei processit , et venerstus cum est. capitc 67.in terram demîsso; pateramque hospitalem ei obtulit, an-tistitem suum domesticum secutus. Tum rex cum suli- 68,eorum cohorte, placandi eius studiosus, comitatus estcum, lautissimisquc deliciis instruit, ut sibî eius favo-

42 Lm. I. CAP. X.69. rem conciliant. Ipse qnoque ei ministrabat, veritns ne

sibî irasceretur, et filiam oculis loti similibus nuptum c-i70.dedit. Tali modo is ibi habitabnt, a rege honorifice ha-

bitus, Rishyasringas illustris cum eoniuge sua Sânta.

CAPUT x.

BISHYASRINGAE massues.

1. Porro iam, regum praestantissime, ausculta sermo-nem mcum salutarem, qnomodo vir ille, deo patrc cdi-

2.tus, rem namverit. Orîetnr (sic pmfatus est Saumon-mdrus) ex vaâcnidarum stirpe tex pins Dasarathas, fan-

5. stns, fidns promissornm servator. Huic magnanime antici-tia iungetnr cum Angorum rege; nascetnrque eidem puella

4. ornatissima, Sânta nomine dicta. F iliis antem carens An-. gornm rex iste, Lôxnapâdi nominc clams , regem Dasa-5. ruban! hisce precibns adibît: Progenie ego sum destitu-

tus; te , amies, dccct adoptandam mihi dan-e filiam Sén-tam , placidae mentis puellam venustam , e qua prolem

6. mihi parem. Quo sermone audito Duarathas, indole mi-serieon, conccdet filiam suam Sântam Angorum domino.

7- la, puella accepta, sollicitndine exsolntns ad sedem suamarevertetnr, laetns, votiqne plane compos. Hanc candcm

puellam rex ille nuptnm dabil mshyasringae , qui et ipse9- laetns erit, talem nxorem nsctns. Rex Dasarathas vero,

sacrifieii parandi cnpidus, suppliciter, ntpote religionumgnan-us, aBrachmanum praestantissimo Rishyasringa cxpetet,

l0. ut se adiuvet in sacro rite perficicndo, que filins sedcmqueapud Snperos ipse adipiscatur; optatoquc potietur illius fa-

RISHYASRINGAE massues. 43vote. Deindc nasceutnr ci filii qunmor, incomparahili vigore n.praediti, prosapiac snae gloriam comparatnri, per univer-snm orbem celebrati.-- Hune in modnm olim Snpicntnm u.coelestinm praestantissimus, sanctus ille Sanatcumârus ,

in anachoretarnm coetu fato eventura vaticinatus est. Tu :3.veto, hominnm princeps, ad Anges profectns, Vibhân-dsçi filinm honorifice habituai inde tecnm adducite , ve-

nin prias petits ah antistite qui rchus divinis apud tepraeest. Snmantne prudenti censilio audito, Dasarnthas t4.ad Vasishtham statim accessit, eumqne allocutus: Snman- .5.tras noster, inquit, talia nant; des mihi veniam rei ten-tandae velim. Vasishthas qnoqne , auditis annnens, me,spondit ci: Fiat! Cnins venia impetrata tex hilari animO 16.cum aulicornm cohorte consiliorumqne sociis profeetusest ad Braclunnnse sedem. Silvis fluminibnsque sensim I7.traicctis, quum tandem ad urbem Lémapâdi accessisset,

honorifice exceptns eam intravit. Ibi congressus cum 18.Brachmana praestantissimo in Lômapâdi regia compexitille Sapientis filium , iignis accensi instar splendentem.Deindc Lômapâdus lseto anima propter vetns amicitiae 19.foedus hospitii honorera ci habuit. Sic lente curatns hone.minnm princeps, apud hospitem usqne ad septimum voloctavum diem commoratus, semonem orsus: Sénat, in-M.quit, filin tua, o vir fortis civinmqna moderatos, cummarito suc ad urbem nostram venint, quanqunidem ma-gnum mihi negotium instat. Consentiens rexLômapâdns,n.et pollicitns de profectione docti invenis , adiit deindevatis filium , ut rem cum ce communicant. Tum ami- 23.citiatn, tu!!! cognationem accurate ci exposnit. Rex hicce

Dumthas, inquit , mens est valdc dilectns.Ah illo mihi, cum ipse proie orhns cssem, et filiorum 34-dcsiderio aeger , promu in adoptioncm concassa est

44 4 Lm. I: CAP.35,puella venusta Saints, catissims ipsius nata. Idem ille,

o Btachmana! eodem iure que ego tuas est sacer. Nanais filiis egens, o bis natatum optime! ad te tanquam

36.1)raesidium suum confugit: hune filios nancisci cnpientem,mi filiale, in sacre perficiendo adiuvare te decet. .Prefe-ctus hinc , cum uxore tua sauta, voti cum cempotem

27.facito. Quo sermone audito vatis filins qneque, ultra regi38,assensus, cum ceniuge iter suscepit. .Illi due autem, Dag-

sarathas se strennns Lômapâdus, dextetis innetis invicemse salutaverunt, et prae aurore pecten amplcxn feverunt.

29.Tunc tex Dasatathas ministres rebus gercndis idoncos adimperii sui sedem dimisit , optati evcntus ptaenunties.

5°, Sine mata, sic iis imperat, ntbs mes festive ometut, suf.fimentis lustretnr, vici tiqua censpergantut et venantur,

5;, vexilla e fastigiis extollantut.. Regis adventu comperte,cives gaudie exsnltantes opetam dcdere frequentes, ut

5,.regis iussa exsequetentut. Deindc rex intravit urbempnlcre ornatam, cum concliarum tympanetnmqne strcpitu,

53s Brachmana egregio in fronte agminis cellocato. Cives gau-die elati fuste, quum tegem tevetsum videtent, cemitatum

54. vatis filio, flammae accensae instar splendente. Pepnli de-minus veto, Rishyasringa secum adducto, athittahatur iamnegotinm se ahselvisse, votatnmque plane competem esse

55. factum. Cahors aulica quoque gavisa est, quum Sântamadvenisse videtet; puellamque venustam cum coninge sua

56.hanerifice excepit. Laudibus celebratus prae ceteris, si.cuti ipse tex, Btachmana insignis pet aliquantum tempo-

57- ris ibi habitavit. Omni ehsequio cultus a sauta, formacoclesti praedita, fulgebat is perinde atque Atundhatidisconsers Vasishthas, summi Baacausms filins.

.-

LIB. I. CAP. XI. 45

CAPUT XI.

Commun et. sacras FACIUNDlS.

. Quum primum tempes anni hibernnm ptaetetictat, l.vere inennte, tex animum intendit ad sacrificandnm. Ve- 2snetatus capitis inclinatione Btaehmanam illum divine splen-dete luccntem, Rislgyasringam, petiit ab ce, ut in pera-genda sacre, stirpis propagandae gratin suscepte, se ad-iuvatct. Is, regi apem suam pellicitus, perte cum ad- 5-monuit: Sine mon, o princeps! apparatns sacrorum com-pettari iuhe. Rex deinde ad Sumantram lateri adstantem4. pconversus, Auriga’. inquit, cite mihi adduc teligianummagisttos, quetquet sunt. Sumantras igitnr e tegis iussu 5.festinans omnes Btachmanas in libris sacris pcnitus vet-sates adduxit: Suyajnum, Vâmadèvumque, Jâvâlem, nec 6.

non Casyapidem 1), et antistitem sacrorum demesticerum, .-Vasishtham, aliosque quicunque adernnt primates et or-dine sacerdotali. Quos cengregatos veneratus tex Dasa- 7.radias affaites est hoc sermone placide, pietatis et pru-dentiae plane. Nulla plane voluptate fruct, continuo 8.filiorum desiderie nager; qnapropter censilium cepi desacrificie eqnina peragendo. Hanc eh caussam sacris g.eperari cupio, in quibus equus hostia est primatia, fre-

l) Hi, excepta Signjno, denuo nominantut Lib. Il, c. LXVII,2. Vâmade’vus inlet auctores (heurtâmes); Vêdetum re-fertur. Cf. Colebr. As. Ras. VIH, p. 392, 431. Jrîvâlinon diversus esse videtut a Jâuâla sivc Jâbâla. Cf. WiLs.Lex. s. v. et As. Ras. VIH, p. 408. Quum Casyapides(Câyapa) sit patronymicum generale, quinam e Cusyupipostctis sit intelligendus, definiti naquit. i

46 LIB. I. CAP. XI.tus auctoritate invertis huius ab anachorcta prognati, ea-

l0. que qua vos, viri venerandi , pelletis dignitate. TuneBtachmanae cuncti, Vasishtha ptaeeunte, Engel excla-mantes, huic oratiani assentiri, regemqne ultra laudate:

tIJOmnino tu adepturus es filies eptates valde illustres,ntpote in cnius anime tam pinta propositnm ptalis mas-

Imculae ohtincndae gratin exstiteritm Quo sacerdotum tc-sponso audite tex, lactitia elstus, Sumanttam cetetesqueconsiliorum ministres hune in modum commencfecit:

J5oCemportanter hue apparatus sacrarum secundum iussar magistrarum ineerum; eqnns, a ministris idoneis curetas,

14. eqnisone comitante manumittitet, et in Satayûs n1terieteripa campus sacer ordinater; placationcs praeviae que-

15. que rite secundum praeccpta procurantor. Cuilihet qui-dem regi fas est eiusmedi sacrificium suscipete, dum-modo ne malus errer sacratissimam religioncm cet-rum-

16. pat. Sacremm turbatores , Gigantes qui tehus divinisinitiant, vel minimum vitium rimantnt: impedito autem i

l7.hec sacra suscepter eius ilico petit. Quare ita ordinan-dus est apparatus, ut sacrum hecce nostrnm rite ad finem

18.perdneatur. Vos autem mnncri parcs nevi.-- Consilio-mm ministri, fide data sic factum iri, dicte andicntes,omnia secundum demini iussa accutate sunt exseenti.

hg. Tum Brachmanae isti, rege salutato et venin abcundi pe-tita, faustnm eventum praefati, ce reversi sunt unde ve-

ao.nerant. Heminum princeps veto , ad uxores acccdensquas carde fovebat, Incipitote, inquit, lustrationcs prae-vias; equidem sacra factums snm filierum adipiscenda-

21- rum gratin. Quo nuntio gratissim’o intellecto muliernmformesatum ora loti instar florida eifnlsctc, veluti salentloti flores, quando hicms praetcriit.

LIB. l. CAP. XII. 47

CAPUT X11.

Sacmrlcwm INCHOATUM.

Vere donne tedeunte annus orbem snnm explcverat: tune l.lieras ille accinxit se ad sacrifieium equinum, prolis gra-tin susceptum. Salutato igitur Vasishtha et ofiiciose aderate, a.

tex prolis cupidus hune sermonem modestum orsus est:’ Perficiatnr mihi sacrificium, o Brachmana, ad saneta prae- 3.

cepta rite confarmatnm, ne litate prohibeamut a maligneqnedam sacrornm turbatore. Tu mihi amicns es, ac fa- 4.miliatis, summusque magister: a te igitur fetendum esthoc onns , sacrificii gratis susceptum. Vit ordinis sui 5.praestantissimus rcgi annuens , Perficiam, inquit, quate-cunque tu, domine, veto expetis. Deindc allocutus est 6.sacerdotes aetatc provectos, sacris operandi perites: Con-stituantnr hic ad cnstediam benzines grandaevi ac probi;advocentur opifices, parietarii, fabri tignarii, nec non 7.fesseras; astrolegi aliique artifices, mimi quoque et sal-tatorcs. Tnnciad viras doctes teligionumque gnatos cen- 8.versus, Vos , inquit, rebns divinis attenditc secundumregis iussa. Sine mors invitatc bis natos ad hoc sacrifi- 9-cium, in que malta millia hospitio exciperc oportet;cxstruantnr devetsoria rcgnm lauüssime ornata; paranda to.qneqne sunt Brachmanis cecnacnla pulcra magne numero,cibi potusque variis copiis replets, bene etdinata; perron.stabula ad equos elephantesque collecandos, et famulo-mm detmiteria, denique tabernacula ampla , in quibusprincipum satellites, regiannm pcregrinarum incelae, de-versentur. Civium hospitio qnoque patauds sunt tecta [2.

48 LIB. I. CAP. X11.late cxtensa, variis dapibns et omnibus commedis instru-

13. cta; rusticerum etiam frcquentia abundanter est pasccnda.Dentnr in eengiaria varii cibi, cemiter nec nimis parce,

14. ita ut singuli ardincs sue quisque honore &uantur. Ne-minem libidine val iracundia snadente contemptui habere

:5.vos apertet. Qui vero praecipui sunt sacrorum ministrivel artifices, l1is inprimis houes est habendns secundum

16. dignitatis gradus. Vos, viri lianesti, id agite mente be-nevela, ut hacc emnia fiant recte ordinata, nec quicqnam

I7. negligatur. Cuncti, qui eonvenerant, Vasislithae premi-sernnt, se mandata eius esse exsecutures, nec quicquam

18.neglectum iri. Tnnc , advacato Snmantra , Vasislithashune setmonem crans est: Tu reges invita, et qui pcr

19.orbem terrarum pietate sunt insignes: Braclimanas, viresmilitares, negetiatores, denique servilis conditionis homi-nes; multa herum millia le diversis terris hue advoca.

ao.Mithilensium regem Janacum, bellica virtute praestantcm,in omnibus disciplinis librisque sacris neque versatum:

"ahane faustnm principem reverenter salutatunt tu ipse ad-duc, quum veterem domini familiarem cum noria, quant-

23-obrem hoc tibi praccipue commende. Nec non sCâsidîs

regem, benignum, cemi sermone sempct utentem, da-35- mini nostri augusti acqnalem fama illustrent. Côeeorum

quequc tegem graudaevum, pietate insignem, domini au-’24. gusti sacerum, cum filio sua adduc. Angorutn deinceps

regem Lômapâdum, religiosnm, diis similem, tu ipse tc-25. verenter salutatum tecnm adduc. Deniquc tum princi-

pes orientales, tum Sindhûs fluvii accolas Sauvirosque,et in Surastrene dominantes l), atque meridiem versus

l) Milhila , alie nemine Vide’ha, est regio sils inter Cande-I ce»! et Causicem fluvies, a septentrionc versus Gangcm

SACRIFICIUM lNCllOATUM. 49

la papelard!!! dures, sine mata hue advoca. Praeterea qui 16.par orbem terrarum nabis amici sunt toges, llOS quoquc

dccurrrntes. A recentioribus, non a nostto, qnodsci-am, Tiralilutrticndcm dicta, ulule contrmrtum nomenllediernum Tir-[mon De lama-0, eiusqnc rugie sotie, me]-tus est senne in lmc ipso libro, cap. L. et LXVI. sqq.- Gisï est Vanînnsi, urbs olim liodicque celebrntissimn,BCMFCS. - Ce’ceorum res, Asvapales, cita! palerCnccei-dis, a paterne rogne sic diane. De lutin! silu locuserit necurulins (lisserendi pcr occasionnai itincris inLia. ll. descripti, c. LXVlII ct LXXI. lnterim able-gare lieeat lecterem ad Lasscmï PENTAPOT. p. 19., ubiluculentissima cmendatione textuiArriani Cela-i restituun-tur. --- De Angis supra dictant est and c. V1", 11. --Indi accolac ipse fluminis nominc Sindlm pro detivutoSaindhava designnntur, quad in Bhuralra quequc fa-ctum video. DILUV. en. Bon. p. 7l, sl. 2. lhidcm cumluis Sauuîri innguntur, sed sine silus (Iciiuitionc. Edi-tores Srîrâm. ml Persimn eos reiieiunt, quad mihi qui-dom non persuadenl: neque enim est credibilc, Dam-rntham toges barbares, ab ludorum religienibm alic-nos, ad sacrificium celebrandum cenvocnsse. -- Surâ-shIra, nomen regionis circa lmdiernum Surate, in GrnecoEupanryârr] ngnoscitur. --- Commentatores disl. Q4 et95. interpanunt bien disticlm , quine leguntur en. Sa.cap. XI, 51 et 52., in codd.Bengnlicis et in nostro Cu-zerulensi omisse. lubeturSumanlras invitai-c ragent Cri-salorum regcmque Mngadhae. "ne respexit sine (lubieauctot carminis de Raglluidnrum rebus geslis (liseur-VAISA) lX, 99., Causnlinm filiam regis Côsnlomm, Su-mitrum Mugudheusis fuisse traduis. Idem passim (Vl,7l. lX, 1. XVlll, 26.) Côsalos ides, quilnu Dusarntlmsimperahat, septentrionales vocnt. Statucbat nimirnmpoète tecentior , geminos esslitissc populos eiusdcm no-minis, sedibus divises; ad quant cxpliculiom-m sivc con-iecturam ncccssarin est coufugiemluin, si Causabâ propatronymim a 06311111 derivnto aceipilur. litanim le-gibus vetshatur Damratlias, uxorem e son ipsius stirpe

4

50 Lia. I. CAP. XI].spadilucendes cura cum comitibus et cognatis. Snmantrns,

Vasisbtliae sermone audito, ad rages invitandos festinnn-28. ter lllllllOS nuntios quoquo versus dimisit. Ipse autem

vit probes profectus est, ut ex vatis mandate rages nomi-ag. natim landatos dcbita reverentia imitarct. T une opilices

universi Vasisbtbae summo Sapicnti nuntiarc, quaecunquc50.211) ipsis sacrificii gratia patata assaut. Laetus bis nata-

rum praestantissiuius illis respondit: Curandum est vuliîs,

viti lioncsti , ne in hoc sacrilicio aliqnid negligatur.51.A nemine allo in loco quicquam contamptim est dan-

dum: quad enim sic datnr, id datori detrimantum carte3a.afferat. Deindc post aliquot dies noctesquc rages adve-

narnnt, maltas res pretiosas secum afferantes, quibus Da-35. saratham honorarent. Quo facto Vasisbtbas apud rcgcm

hune in modnm verba fccit: Ath cnarunt, o domine! rages,54’. sicuti iussisti; qui singnli iam a me pro cuiusque dignitate

bonerificc sunt excepti. Bite campai-tata sunt omnia a mi-55. nistris huic muucri intentis: Procedas igitur ad litauduin

versus campnnt sacrificio destinatum, amplissime lautitia-56. rum apparatu undique instructum. Tune ntriusqne, Va-

sisbthae et Bishyasringae hortatu, die auspicato faustis side-37- ribns ortis terrae dominns ce profectus est; omnes veto

Brachmanae , quorum princeps arat Vasishthas, sacrificiieqnini antistitem secuti, sacris operari coeperunt.

regia duccre. At iternm rerum ne minimum quidemvestigium in reliquat Râmc’idc deprebandi; et Causnliam,tain divino filio gnudcntem, a folicîtate dictnm nmlim.Offendit porte in priera disticho, quad Côsalorum tex,a Dansarnlbn diversus, sine ulln discriminis nota nomina-tur. Deniquc non oportcbnt silentio ptacteriri, boscorages Dasaruthae socetos fuisse. Qunpropter cum cri-ticis Bengalicis eieci versus nimium suspectes.

LIE. I. CAP. XIII. 5l

CAPUT XIII.

SACRIFICII EQUIN! CONSUMMATIO l).

Anno igitur pomelo, sonipede isto reduce à), inulteriore Snrayûs ripa regis sacrificium maturabntur. Brach-

1) De immolatione eqni, cni principatnm inter sacra publicntribu]! ans (XI, 960.), consule Colebrookium docte(lisserentem, As. Ras. VIH, p. 436. sqq.

9) Equum sacrificio destinatum manumitti oportebat, (cf.c. XI, 13.) ut infrcnis pcr campos silvasquc vagnretur,comilante tnmcn cqnisonum cohorte. Quod si par on-num intcgrum a neminc prehendi poluissct, lune pnruset optas ad lilanndum conscbntur. - Compnmto hocdîsticho cum exordiis c. XI et X". , attenta lectori duoanni in apparalu sacrificîi consumpli videbuntur. Vix ta-men admîtli potesl, banc [même mentent fuisse. chem,prolis adipiscendnc cupidum, sacrificii decreli celebre-tionem ultra nccossîlntom distulisse quîs crcdet? Annaintegro quidem opus crut proptcr equi probationem;idem temporis spatium ad reliquum apparalum facilesuflîcicbat. Monni in prnefntione ad priorem huius vo-luminis partem, p. LVI". , interpolntorum manum inbis cupitibus vohemonlcr grassntum esse, in ut versusqundrnginta, a Bengalis pariter repudîatî, filerint eii-cicndî. Coqfusa temporum computatio , nîsi fallor, in-terpolntionis residua quaedam pars est. Rishyasringas,paullo ante arc-(mima, par aliquot menses in aula Da-sarathnc commorntus fuerat. Verr inenntc deinde, anniinilio , quad Indi ciron nequinoctium vernum penchant,apparat-i coeptum est sacrum, vcre proximo celebran-dum. In c. XI ct X". unîus anni res gestae narrantur.Lath ergo mendum in cxordio c. X", cui tamen me-delam affure non musas sum, quia omnes, quntquotavolvi, codices 81!de confusionc Iaborant. Bengalicarecensio evitat modo in c. XI". primo versa disertnm

l n-ç

52 Lm. I. CAP. X111.a mame insignes, primo honoris loco Rishyasriugnc con-

ccssn, rem divinam curnbanl in pracstnntissimolhoc regis3. magnanimi sacrificio. Voluminum dîrinorum pcriü sacrifici

4. in cncrcmonîis rite secundum prnccepta proccdcrc. iguesacre accenso et revèrenter salutato, omnem rhum expia-

5. torium pro macLaLionc animalium Percgcruut 3). Deindchi rates, succo ascicpindis acidae extrito 4), laeti se ac-cinxerunt ad cacrcmonias peu-fieîemlas, qunrum prima

6. crut lustratîo matutina; porro Indrae destinata portio dataest, et sanctus l’ex laudibus cclcbmtus, meridiana quo-

7lque lustratio insto tempore fileta; denique tertiam rugismagnanimi lustrationrm feecrunt pariter Brncinnnnum pri-

8. mores, praeceptis religiosc observatis. Rishynsringas ce-tcrique Superos , inter quos summum locum obtinct 1n-

temporis meulionem, et substituait banc sententiam:Equo pas: orbem circumamlndalum reducc etc.; quamututiouc rc vcrn nihilicorrigitur.

3) Quum sucrificium equinum ium olim in dcsuctmlincmabierit, baud sane mirum est, commentntores ignorasseâpqaxu’aç ,uugl’aç cum eo coniuuctns, quae bic memo-

rnutur. Vix quicqunm nomiuibus obsoletis npponuut,nisi hoc: significari caeremoniam aliquam peculiurem.[tuque uihil supercrat, quum ut vocabuln Sumerilu nuttranscriberem, au! divinnudo, elymologiae ope, expli-carem. Ccrliorn sunt exspcctandn e Vedorum cupilibm,quibus sacri huius pruceeplu trnduntur, .si quumlo inlucem en prodierint. Tune eliam cum fruetu disceptarclicebit infinitum puenc lectionis varietntcm; quum qui-dem, nbicunquc in dictione subsistit, rebus nihil mu-tatis, baud magnopere euro: bic veto de antiquissimisBrachmunum religionibus agitur.

4) Expressi lectioncm veriorem nbhisluuya illius loco, quame cod. A. recepai-nm. Cf. VVILS. et Hum". Lu. s. v.-abhishaua et ablukhwa. n

SACRlFlCll EQUINI CONSUMM n10. 53

dus, verbis solennihus invocarunt, voce modulata pro-nunciutis. Suavibus hymnis carminibusque canoris, sicuti 9.decebat, cirer-chant sacerdotes coeiicolis portiones laticissacri igni infusas. Nulln ibi oblatio omissa est, nullareligio contaminata: omnia ad sacrum disciplinant: accom-modata cernebantur; faustis sane auspiciis operati sunt.Nemo istis (lichas vei aerumna confectus visebatur, velfaune labos-ans; nihil non recreatum, ne inter brnta qui-dem, ncdum inter ceterus animantes. Ncque muliercscognatis orins, nec pueruios senesve, nec paupcres fame-licos ibi citra satietatem euratos conspexisscs. Ascetacepulabantur continuo, epulabantur mendici errones quo-que; undique audichantur hac voccs: »Vos largimini! etvos epulamini! Dandus est cibus, danda sunt varii generisvestimëntam ita compellati ministri indefessi iussa exseque-

bantur. Cernebantur plurimi ciborum cnmuli, montiuminstar, nec non sorbitionum lacus in dies appal’atî. Advenae

e terris peregrinis, mulierumquc greges cibo ac palu ab-nnde reficicbantur in principis magnanimi sacrificio. Bruch-manum vero eomplura millia ad hacc solennia convocatiseparatim vescebantur dapibus dulcihus variisque. E vasisaurais argentcisve, magno nnmcro aliatis, viri ordinis suihonestissimi cibum potamque subindc sumebant. Mini-strabant Brachmanis famuii cultu eleganti conspicni, cnnctî

0.

[9.

alacres, inanrcs politas gemmatasque gestantes. Convivae 30.hi dignitate praestantcs laudare dupes tum varias, tumdelicatas. Euge, saturi sumus! bene tibi sit! tales vocesaudiebat Raghnidcs. Tum in eaeremoniarum intervallisnlnBrachmanae facundi, sollertcs, crebros sermones de re-rum caussis instituebant, alter alterum vineendi cupidi 5).

à) Notari meretur publica hacc de rerum Datura disputatio

54 Lin. I. CAP. X111.22.thtidie ibi in sacrificio sacerdotes periti cunctas encre-

xnonias perugebant e disciplinae sacrae praeeeptis. Nullus33.omnino Bracbmana aderat in cousessu regis, quin libros

sacres penitus nosset, et sex doctrines subsidiarias edi-dicisset; nullus aut irreligiosus, aut facundia destitutus.

24. Quum perventurn esset ad erectionem columnarum,quibus hostiae alligari soient, aliati sunt se! stipites ril-vorum, se: khadirorum, totidemque paldsorum, porro

25.singuli trunei ficus glomeratae, arboris :lëshmaticae, etpinus dévaddrûs, e quibus duo tam crassi erant, ut am-

26.borum brachiorum amplexum excederent. Omnes baccolumnae afl’abre factac crant cura virer-nm, qui praecepta

de sacris faciundis probe callebant, et ad magnificentiam.37-solennium augendam inauratne. Erant igitur columnae

viginti una numero , altae viginti unius cubitorum, con-decoratae aulaeis viccnis et uno singulatim distributis;

28.omnes iusto ordine dispositae, et a fabris firmiter soloinfime; octangulae pariter et tereti forma claboratae.

29- Hae columnae, aulaeis inumbratae, floribns odoribusquecohonestatae, splendebant sicuti inicoelo lucidum septem

in Bracbmanum coetu, et fraternum quasi foedus theo-logiae cum philosopbia; quum quarumlibct religionumsacerdotes purum plerumquevpbilosopbis favere, imoinfensissimo odio cos interdum insectari, tout historiatestetur, tutu experientia nos doceat. Si quis fortetantam ingeniorum subtilitatem priseo aevo minime con-sentaneam arbitratur, audint Manum dehortantem dis-cipulos a lectionc librorum philosopbicorum, quibusdoctrinae sacrae auctoritas eouvellatur. Du. S. Il, Il. -Ceterum diversarum Râme’idos recensionum codices pa-

riter hoc disticbon exhibent: babemus igitur testimo-nium (ide dignissimum de antiquitate philosopbiac apud

Indos. ’

SACRIFICII EQUINI consomma 55

Sapientum sidus. Ares ad mactandas hosties regi ordi- 50.nata fuit a saccrdotibus peritis in formant aquilae, tri-plici serie octonas dcnas scrobes sacrificales exhibentisAlligatae ibi erant hostiae, singulis numinibus destinatac,51.bestiac aquatiles, terrenae, et aërem pervegantes, volu-ores aligerae, et quaecunque sunt feue silvaticae, porro Sa.variae bestiae humi serpentes; ruine herbae quoque erantapparatae. Eligebantur nimirum e praeceptis sacris ani- 55.malia quaeque sui generis capita; orant autem in univer-sum trecentac bostiae eolumnis adstrictac. Stabat ibi 34.equus generosus, lustratus cunctisque numinibus devotus,quem Causalia versus dexteram eircumambulatum sedulo 35.cobonestavit sertis odoriferis aliisque ornamentis; tummaclarit cum tribus cnsibus summo cum gaudio 7). Deindc 56.

ô) Descriptioni satis obscurae aliquid Iucis aEundere vide-tnr Menus, dum codem nomine alitis, quo Visbnus ve-bitur (Gamda), designat quoddam aciei genus, tenuea fronte et a tergo, in medio latissime expansum:Da. S. V111, 187. et ibi Clin. Ba. Attamen vel sic dis-positionem scrobium non satis expedio. Mas auronsbuic figurae tribui volunt, propter laterculos -deaura-tos, quibus intus cinctnc erant scrobcs.

7) En hoc disticbo sequentibusque lueulentissime apparet,eqnum ipsum cetcrnsque victimes caesas et igni erema-tas fuisse. Colebrookùa (As. Ras. V111, p. 437 --8.) inbanc sententiam inclinat, in sacrificio equino vietimasalligari modo columnis, deinde incolumes dimitti opor-tuisse; et si quando caedes patrata fuerit , id contraVedorum praecepta esse factum. Qua in re vereor, nevir summus plus aequo concesserit interpretum recen-tiorum comment0, coi ausam praebere potuit vel ra-dicis BADI, badlzale’, significatio duplex necandi et vin-ciendi; vel eiusdem et radiois cognatue BAFDlI, badhnâti,quac solum lignndi significationcm admittit, bomony-

56 Lus. 1. CAP. X111.Causalia prolis masculac desiderio mota,.p1ncida mente

57. unam noctem permansit apud alipedem mactatum 8). Sa-

crificus, autistes qui precationum verba praeibat, et hym-53-norum cantor ad equum adduxerunt uxorcs Dasarathae

secundo ac tertio loco nuptas, ut reginae a latere casent.59 Brachmanae, Rishyasringa praeeunte, dum regina equo

assidebat, laeti pin vota pro ea nuncupabant. Sacrorum40-praesul, sensuum suorum coercitor pcritissimusque, me-

dullam alipedis excmit et rite elixandam curavit. Huiusmedullae nidorem rez interim naribus ducebat, piacula

41usua insto ordine, sicuti decebat, averruncans. Mcmbra.

min in quibusdam formis inde deflexis ac derivatis.Scilicet conati sunt Bruchmnnae nmoliri prohrum, sac-pissime a Buddbae nsscclis iuctatum , mulla sacra cruentaet crudelia in Vcdis commendari; fartasse et ipsi, mo-ribus mitigatis, cznedem animalimu, religionum caussnsivc specie perpctrntam, mugis mugisque aversabantur.Mibi potior est auctoritas Vâlmicis identidem affirman-tis , cuncta secundum librorum sacrorum prheccpta ac-curatissime esse peracta. Vidco praetcrca seboliastnspassim ad hoc caput illustrnndum Vedorum dicta lau-dantes, primis verbis transcriptis, ut soient; quin abipso poëta, in bemisticbio primo Dist.33., Vôdorumverbe repetita deprehendere mihi videor. Si vol ma-xime in Vêdorum locis, quo Colebrookius respexit,verbum BAnn vineicndi sensu accipi oporterct, tamenindcsnon foret arguendum, victimas uibil peins passasfuisse. Plucuit enim pluribus populis euphemismus qui-dam in sacris crucutis desiguandis, puto, ne laeta deo-rum festa lristibus verbis polluerent. Eiusmodi verbasolennia sunt in lingual Latinu: immolare, mactare;in Sanscrita prôzanam , sâmanam; quibus deinde iugu-landi-notio adbaesit.

3) Qnod equus bic simpliciter "les (palaln’n) diritur; idex Vèdormn mu quueudi desumptum esse videtur.

Sscamcu nous: consomme. 57equi, quotquot erant,’ singulathn dissecta et patata uni-versi sexdecim sacrifici rite in ignem iniecerunt; ceterae 42.victimae super lignis ficulneis cremabantur; uni equofocus e cannis venais crut exstruendus. E rituum dis- 45.ciplina sacrificium hoc equinum tridui spatio conclusumest. Primo eius die chatushtomi caerelnonia celebraba.tur; secundo loco ucthium numerabatnr, tertio denique 44.loco pernoctatio. Malta ibi solennia docte ex voluminumsacrorum praeceptis fuere disposita. ln pernoctationc 45.jyôtishtômum et 471L! apparabantur , porro abhijit etvisvajit, nec non aptôrydmi gravissimum sacrum 9). Sa.- 46.

crificio peracto hominem princeps, rez. stirpis sane am-plificator, orbem terrarum sacerdotîbus donc dedit. An- 47.

tistiti tribuit regionem orientis, amplam, dextrae vigorequaesitam; sacrifico autem regionem occidentalem, theo- 48.logo australem, tum hymnorum cantori septentrionalem.Tali mode dispensata est lugitio in sacrificio hoc equinoomnium sanctissimo , a numine suapte ri existente olimconstituto. Que largitione facta lactus fuit faustus vaâ- 49.cuides; sacerdotes vero universi allocuti sont regcm abomni labe lustratum: Domine , te solum par est orbem 50.terrarum sospitare; nabis nihil opus est agris, siquidcmad tuendum sumus inhabiles. Nos sempcr contenti su-5I.mus rerum divinarum studio, o rez: aliam mercedcm

9) Quae in Dist. 43-45., definitione destitutus, transcripsicaeremoniarnm nomina, sont obsoleta quidem, sedprobe et genuina, sine dubio e Vêdis petita. Ad litte.rani expressa saut: chalwhlôma, quadruplex laudatiosivc adoratio; agnùhlôma, ignis adoratio; jïôtishtôma,siderum ndoratio; 47m, aevum; ablu’jit et visvajü advictorias reportandas vel reportatas spectant. De voceaplôlydma mihi non liquet.

58 Lus. 1. CAP. XIV.53.qualemeunque dare nobis velis. Tune rex dccies centies

mille vaccas illis dedit, ccntnm. mille millia auri, argen-53. tique pondus quadruplex. Saccrdotes vero consociati inter

se bas opes obtulerunt Rishyasringae anachoretae et sa-54. pienti Vasishtbae. Denis acceptis Brachmanae hilari ani-

mo Dasaratbaln monuere , ut aliquod optatum commi-55. nisceretur. At rex ad Rishyasringam conversus, Stirpis

meae incrementum, inquit , mihi inipetrare velis, vir56. sanctel Bis natorum praestantissimus ille regi annuit bis

verbis: Nasccntur tibi filii quatuor , stirpis tune propa-gatores.

CAPUT XIV.

RATIO maman] Baume EXCOGITATA.

"n Prudcns ille, voluminum sacrorum gnarus, respon-. sum quod dedcrat aliquamdiu meditatus , mente ad sea.revocata regem denuo est eifatus: Parabo tibi aliud sa-

crum, genitale, prolis masculae adipiscendae gratin, .cumcarminibus in ATRLIVANIS exordio l) expressîs rite per-

l) Vulgo notum est, a compluribus inde seculis Athana-nem Vêdis, tunquam quartam eorum partem accensericoeptum esse, etiamsi auctores antiquissimi, ex. gr.)l!a-nus (l, 93.), et loquendi usus (trayî) tria mode velu-mina sacra agnoscant. Idcirco nonnulli viri docti induhium vocavere fidem huius libri, quasi foret seriorisaevi foetus. Quum suspicionem Colebmolcius (As. Ras.V111, p. 44-1. 463. sqq.) a maxima Atharvanis parte amo-vit, quantum ad antiquitatem. Sed dubitari potest, un

RATIO maman! RAVANAE EXCOGITATA. 59

agendum. Tutu cocpit modestus Vibhândaci filins, regis 3.commodis intentus, parare sacrum, que eius desideriumexpient. 1mn antea ca convent-riant, ut suam quisque 4.portionem accipercnt, Dt cum fidicinum coclestium cho-ris, Beatique cum Sapientibus; Bascnman Superûm regna- 5.ter, Sthânus , nec non augustus Nârâyanus, Indrasqucalmus, coram visendus Ventornm cohorte cireumdatus, 6.in magna isto sacrificio cquino regis magnanimi. Ibidemvates ille deos, qui portiones suas accipiendi gratin ad-venerant, apprecatus, En! inquit, hicce rex Dasaratbas 7,filiorum desiderio castimoniis adstrictus, fidei plenus, ve-strum numen adoravit sacrificio equino. Nunc iternm 8.accingit se ad aliud sacrum peragendum: quamobremaequum est, ut filios cupienti vos faveatis. 111e ego, quig.manas supplices tende, vos universos pro eo apprecor:naseantur ci filii quatuor, fama per triplieem mundumclari. Divi suppliccm vatis filium invicem affari: Fiat la.quad petis! Tu nabis, vir sanctc, imprimis es veneran-dus, nec minus rcx ille; campos fiet voti sui egregîi ho- u.minum princeps. Ita locuti Dt, Indra duce, ex oculis.evanuerunt.

pari dignitnlis loco cum prioribus Vèdorum libris Atbar-van olim sit habitus. ln hac quaestione diiudicnndaaliquod pondus bubere debct Vûlmîeis testimonium. Ma-

nus quidem (X1, 33.) Atbarvanis mentionem iniicit,I eodemque nomine quo Védas (suai) librum designat;

sed ibi agitur de divis inimico imprecandis. Apud no-strum vero carmina nd litnndum apta ex Atharvane pe-tuntur. Ceterum hic versus legitnr in omnibus cadi-cibus, qui commentatorum recensionem exhibent, et incod. T. --- Bengali cum expunxere; iidem praecedensquoque capot, tum magna caeremoniarum parle omisse,tutu pravis additamentis, foede interpolarunt.

60 Lin. I. CAP. XIV.n. Superi vcro, legitime in concilia congregati, Bascu-15.IANS:I mundi creatorcm bis verbis compellarunt: Tua

munere auctus, a Brncbman! gigns nomine Râvanas, prae

superbia nos omnes vent, pariterque Sapientes castimo-ni.niis gaudentcs. A te propitio olim ex vota ci hoc munus

concessum fait, ut ne a diis , Danuidis, Gcniisve necari:5.posset. Nos, orneulum tuum revcriti, facinnra eius qua-

liacunque toleramus. At ille gigantum tyrannus tcrnosI6.mundos gravihus iniuriis vexat. Duos, Snpientcs, Genios,

Fidicines coclestes, Titancs, mortales denique, cxsupcrat17.i11e negro cobibendus, tuoquc muncrc demcns. Non ibi

calot Sol, neque Ventus prae timore spirat, nec flagrat18.ignis, ubi Râvnuas versatur. lpse Occanus, sagis fluai.-

bus redimitus, isto visa stat immotus; ciectus fuit c sadol9- sua Cuvêrus , buius robera vexntus. Ergo ingens nabis

periculum imminct ab bac gignnte iisu borribili; tuumne. est, alme Pareils! auxilium parure, quo bic deleatur. Ita

radmonitus ille a diis universis, paulispcr meditatus, Ehcm!inquit, hancce inveni rationcm nefarium istum nccnudi.

al. Petierat is a me, uta Gandbarvis, a Geniis, a Divis, Da-nuidis Gigantibusque necari non posset, et me ammontc

annota sue potitus est. Prae contemptu vero monstrumillud homines non commemoravit: ideo ab hominc estnecandus; nullum alind exstat leti genus, quad ei sit fatale.

23,Postquam audivcrant gratum hune sermonem Bascuumlsl pore prolatum, Dî cum duce sua Indra summopere gau-

24. dia erecti surit. Eadem temporis memento Visbnus istucaccessit, splendore insignis, concham, discum et-clavam

25. manibus gestans, croceo vestitu, mundi dominns; vultu-ris Vinateii darse, sicuti sol nimba, vectus, armillas exaura candente gercns , "salutatus a Supcrûm primoribus.

15. Quem laudibus celebratum reverenter Dt universi compel-

RATIO NECANDI RAVANAE EXCOGITATA. 61

larunt: Tu animantium alllictorum es vindcx, Madhûsinterfcctor! quamobrem nos nillicti te apprccamur: sis 27.praesidio nohis numine tua inconcusso. Dicite, inquitVishnus, quid pro vobis facette me oportcat. Audito chia 38.sermone, 1)î hune in modum respaudcnt: Box quidam,nomine Dasaratbas, austeris castimoniis sese castigavit,litavit sacrificio equino , prolis cupidus et prole carenng.Nostro banaux tu, Visbnns, conditionem natorum eiussubcns; ex tribus eius uxoribus, Pudicitiae, Venustatis et 3o.Fouine similibus , nasci volis, temetipsum quadrifariamdividens. [bi tu in hammam naturam conversas Rave-3l.natn , grasissimam mundi pestent , diis insupcrabilem, aVisbnus! proclio caede. Gigas ille vecors Râvanas Deos 52.cum Fidicinum choris , Bcatos et Sapicntcs praestantissi-mas vexnt, amincis superhicns. Etcnim ab hoc furioso 55.Sapicntcs, Fidicincs et Nyuiphac , .ludcntes in Nandanoviridario, sunt proculcati. Tu es nostrum omnium summa 34.salas, divine bellatorl Ut deorum hastes exstinguns, adsortcm bumanam animum couverte. Augustus ille Nâi-âya- 35.

nus, diis hune in modum coram hortantibus, eosdemapto hoc sermone compellavit: Quai-c, quaeso, hac in re 36.ncgotium vestrum a me potissimum, corporca specic pa-lam facto, est peragendnm? aut onde tantus vobis terrorfuit iniectusi’ His verbis a Visbnû interrogati Dl talia 5-.proferre: Terror nabis instat, o Vishnus! a Rârnna mundidireptore; a que nos vindicare, corpore bumano assum- 58.pto, tuum est. Nana alios coclicolarum.praetcr te hunescelestum enecare potis est Il). Nimirum ille, a bostium59.

l) Patet bine, en aetate, qua haec ficta sent, Visbnui solifacultalem tributam fuisse naturam humanam induendi,neminemqne adhuc de Sivae incarnationibus, recentio-rom figmentis, somniasse.

62 Lus. I. CAP. XIV.domîtor! per diuturnum campus sese excruciaverat scve-rissîma abstinemia, que magnas hicce rerum Parens pro-

4o.pitîns ipsi redditus est. [taque almus votorum sponsorolim ei concessit securitatcm ab omnibus animantîbus,

4l-h0minîbus mmen exceptis. Hinc illum , voti compotem,non aliunde quum ab homine necîs pcrîculum urgct: tu

43- ergo, humanitate assumpta, cum interfice. Sic monitusVishnus, Supcrûm princeps, quem mnndus universus ado-

43-rat, magnum Parentem ceterosque deos, in concilia con-gregatos, recti auctorcs, afTatur: Mittite timorcm; bene

44’vobis eveniat! Vestrae Isalutis gratia , postquam proelionecavero Râvanam cum filiis nepotibusquc, cum amicis,

45amînistrîs, cognalis sociîsque, crudclem istum aegrc colli-

bendum, qui dîvînis Sapientibus terrorem incutit, per de-

cem millia nnnorum decies centenis additis, commoraborin mortalium sedibus, orbem terrarum imperio regens.

45.Tum divinî Sapientes et Fidicines coniuncti cum RudrisNympharumqnc choris celebravere Madhûs interfectoremhymnis, quales sedem aetherîam decem.

47. "Râvanam muni insolentem, acri impetu actum; su-perbia elatum, Superûm hostcm, tumultus cientcm, bo-norum piorumque pestent, humanitate assumpta pessum-date tuum est.«

LIB. I. CAP. XV. a 763

CAPUT XV.

Nncnms nanans.

Quum talem in modum divinus Vishnus providal.mente diis opcm suam spopondissct, deliberavit de sologenilaii in utcro humano, quod sibî aptum foret. Deindc z.ille, cuius oculi blando lumine loti folia refcrunt, seine:ipsum quadrifariam dividens, patrem sibî elegit regainDasaratham. Eodem tempore illustris ille princeps, ho- 5,stium dcbcllator, proie mascula orbus, parabat sacrumgenitale, quo prolem nanciscerelur. Vishnus , consiliocapte, et venia ahcundi a magno Parentc petita,’ e con-spectu evanuit, revercntcr salutatus a Diis Sapientibusque.Istic autem, dum ille litabat, ex igue lusuiali coram emi- 5.cuit splendidissimum animal , ingcnti vi et vigore con-spicuum, fuscum, purPnreo amictu indumm, orc purpu- 6.reo, voce tympani instar gravi, cnius pili, barba et pro-fusa cacsarics mansueLi leonis iubam reforebant; faustis 7-notis insigne, actinerio cultu ornatum, montis cacumencclsitudinc aequans, [meis tigridis incessu graciions, gem-marum steilantium cumulo, et igni ardenti simile; ambo- 8.bus brachiis librans Patcrnm amPiam ex aura fulgido cae-lalam, argentca ora inclusam,. divini nectaris plenam:quasi sponsam amatam, ipsum (ploque ambigu imagine 9,oculos fallvnlcm. In regem Dasaratham intuens bis ver- Io.bis cum afralur: Seins, o rex! me hominem a magno re-rum Parente genitum hue advenîsse. Tum rcx, aulicis Il.circumdatus , supplex respondet: o Sancte! salve mihihospes! Quid a me tui gratia est facicndum? At homo n.a magna Paname genitus , denuo hanc orationem orsus

64 LIB. I. CAP. XV.15. est: Hodie, a tex! pietatis erga deos fructus a te capi-

tur; accipe, principum praestantissimc! hocco nectar aI4. diis apparatum, genitale, opiparum, corporii salubre. Hoe

tu uxoribus te dignis ebibere iussis largire; impetrabis exl5. iis filios, quorum caussa tu sacris operaris. Rex, Eugc!

exelamans, aecepit capitique sua imposuit pateram aux-cant,16. divini potus plenum, a diis damna; ac mirabile istud ani-

mal, suave adspectu, venerabundus, summo gaudio afic-I7. etus, versus dexteram eircumambulavit. Tune illud visu

mirabile fulgentissimumque prodigium ibidem ex oculis:8. evanuit. At Dasaratbas, nectar a diis paratum naetus , sum-

mopcrc lactus fuit, baud secus quum homo cgenus, qui19- subito divitias nactus foret. Aula eius radiis gaudii illu-

minata esse videbatur, sicuti coelum radiis candidae lunaeno. autumnalis. 111e, quum in gynaeceum intrassct, ad Cau-

saliam conversas, Accipe, inquit, bocce nectar tibimetau. ipsi genitale. Quibus dictis rex Causaliae dudit dimidium

nectaris; Sumitrae quoque dimidiam partcm alterius di-ammidii dedit; Cêceïdi denique, filium ex en gignendi gra-

tin, dedit partis residuae dimidium. Tum terrae domi-25.nus, re denua perpensa, reliquam partem palus ambro-

siae aequiparabilis Sumitrae obtulit. Hune in modum rcx24. uxoribus suis singulatim nectar istud distribuit, quad na-

ctae praestantissimae principis coniuges spem prolis cun-ctae eaneeperunt, mimis gaudio elatis.

a5. Deindc feminae, epoto hilariter latice sacra, quemrez ipse iis suppeditaverat, splendore [gui Solique simi-

36a les, ex ordine foetus faustos utcro conccpere. Rex au-tem, intuens in uxores praegnantes mente scrcnata lactusfait, veluti Indras, quando a Superûm, Beatorum Sapicn-

tumque coetu adaratur. i I

Lus. I. CAP. XVI; 65

CAPUT XVI.

SIMIORUM raocasmo.

Vishnû vera ad conditionem filiornm regis magna. g.nimi transgressa , pratinus almum Numen primigenumdeos eonvocatos alloquitur: Vishnui, fida promissorum a.servatori, forti, omnium nostrum salmis studioso, croa-tote certaminnm socius ’transfarmia corpora habentes,praestigiis habiles, intrepidas, praeellam veloeitate ae- 3.quantes, rebus agendis aptos, sollertia praeditos, Vish-num vigore aemulantes , nullis laquais capiendos , dolignaros, aetheria corpora indutos, omnium telorum vi in-structos, perinde ac deos qui ambrasia vescnntur. E Nym- 5.phis praecipuis, e Gandliarvarum corporibus, e Geniorumet Anguium puellîs, Aligerabusque; nec non ex Hippo-ccphalarum et Simiarum feminarnm corporibus creatotefilios Simiorum specie, vestrum ipsarum vîgorem acum-lantes. Sic olim a me crentus est Jâmblmvantes , ursa- 7.mm princeps: ex arc meo aseitantis subito is proeessit.Ita compellati ab aima Parcnte illi, iussa se perfecturos 8.esse polliciti, generavere filîos simiorum specie. Divi ,9.Sapientes, Fidicines, Praepctes, illustres Genii , Prae-eonesque procrearunt natos maseulos, silvieolas; Angucs 10.porro , Hippoccphali, Beati, Aligeri, Scrpcntesque fre-quentes alacriter generavere prolem innumerabilem. In- Il.dras genuitBâlinem, simiorum principem, Mahênclro menti

similem; Sol, ferventissimum sidus, Sugrivum; Vrillaspa- [2.tes autem genllit ingentem cercopem nomine Târum, in-ter omnes Simias ingenia praestantem. Cuvèri, divitia- 13.

5

66 LIB. I. CAP. XVI.rum daterie , filins exstitit faustus Gandhamâdanus; tum

Visvaearman, deorum fabcr, genuit ingentem cercopemî4-nomine Nalum. [guis filins faustus Nîlus, flamma instar

fulgens , splendare et gloria ab virtutem ipsum Igneml5-antecellebat. Asvini gemelli, ferma et agilitate praediti,

ex sese pracreavere Maindam et Dvividam, propter far-I6. mm laudatos. Varanas genuit simium numine Sushénum;

I7. Inn l) vero, deus potentissimus, Sarabhum. Aëris pro-les genuina fuit faustus simius, Hanumantes nomine, quifulgur corpore sue referebat, Vinateio vulturi (Garudae)

18. velocitate par. Tales ad multa millia creati sent a diis,Râvanae decemcipitis neeem enpientibus, simii immani ro-

19. bore praediti, formant ad arbitrium mutantes. Tales ursi,simii et boosuri, (boum more eaudati cercopes) elephan.tes ac montes statura acquantes, leoninis corporum ner-

ne. vis, confestim propagnbantur. Uniuseuiusque dei quaeforma est propria, quee vis, que virtus, harum similis

ahcuique natus proveniebat. Nonnulli quaque simii ferti-tudine eminentes editi sunt ex utero baesurarum, ursu-

21mm et hippoeephalarum. Cuncti saxorum iaculatores,cuncti arbores pro hastis gestantes, cuncti unguibus den-

35-tibusque armati, et omnium telorum periti: quales velmantium iuga quassare valerent , diflindere solides trun-

24.ees, ciere impetu sue Oeeanum ipsum, fluviorum demi-num, dirumpere terram Pedibus, ingentia freta transilirc,

25oseaudere verticem aetherium et nubes pugnis corripere;Valerent quoque eorrîpere elephantos finîmes in silvis va-

l) lmber (parfumai), quasi lupiter Pluvius, plerumque cen-funditur cum Indru. Au. Co. cd. Col. p. 333. Pecu-liare hac est Vâlmîei, quad utrumque dislinguit, Indrepaullo ante commemerato.

LIB. I. CAP. XVII. 67gantes , .mugitibusque suis attonitas velucres ex aëre prae-cipitare. Talium simiorum versipellium, magnanimorum 26.agminis dueum, centies centcna millia sunt generata. 11h7-primai-es inter praeeipuos simiorum greges agminum (lu-etores fuere, aliesque porro generavere fortes simios. Ex 18-iis quidam silvicolae ursorum regem secuti saut, varies-que inde mentes et imperia saltuum tenuere. Sugrîve 19-autem Salis nato, et Bâlini Indrae nato, fratribus uterinis,universi simiorum principes sese adiunxere. Hi, vultu- 50.mm impetu praediti, ecrtaminum periti, bue illuc vagan-tes, leones, Ligrides et immanes serpentes lacessebant. 51.Universos tum ursos, tum boasuros simiesque fartissimusBâlines, validis lacertis praeditus, tuebatur brachiorumsuorum robera. Orbis hicce terrarum, mentibus fretis- 52.que distinctes, plenus fait eiusmedi bellaterum, diversessedes incelentium , varia specie insignium.

Hisce simiis, agminum ductoribus, validis, nubium 33.cengeriem montesve statura aequantibus, visu horrendis,terra undique frequcntata est, ut Râmae socii praeste 54.forent.

CAPUT XVII.

RIsnYAsmNGAE mannes. I

At sacrificio isto equino magnanimi principis con-1.summate, Dii, suam quisque victimarum partem "pas-tain nacti, eodem profecti surit, unde advenerant. Vntes 2.queque maguanimi domum rediere honore alÏecti, nec

68 Lus. I. CAP. XVII.3. non reges, qui ad sacra eelebranda cenveneran. Tain

rex Dasarathas bas discessures benigno anime in commune4.eohortari eoepit: Commode profieiseamini, pepulorum

domini! quisque in regnum suum. Equidem bene vebis5,vole: salvete, et votis brcvi potimini! Vos omnes, viri

bonestissimi, dispieite quid opus sit ad ditionem vestramtuendam; etenim rex, ditiene sua ciectus , mortui instar

6. habetur. Quisquis igitur gloriam eupit, sedulus esse debetin tuenda diüone: non tam sacrifieiis sedes apud Superos

7. quaeritur, quam hoc munus obeundo. Plane ut homoquilibet curam diligentem adhibere solet corpori sue ve-stitu eeterisque praesidiis instruende, sic regem pro im-

8.perio faeere opertet. Tum. in futures eventus regibusres sunt ordinandae, tum praesenti quoque tempori con-

9- sulendum, ne quid pravi subnaseatur. Talibus monitisrex reges cohortatus est, quibus auditis mutua (ide ab-

le.stricti versus diverses coeli plagas diseesserc. DeindcDasarathas, lustralibus vatis exsolutus, uxorum suarum

n. cohorte eireumdatus, anime exhilarante, pestquam regesabierant, cum famulis, militibus, vellieulisque faustus ur-bem intravit, saccrdotibus eximiis in Trente agminis col-

la.laeatis. Post aliquantum temporis Rishyasriugas , valdehonoratus, iter ingressus est cum Sânta tempcrantibusque

15.Braehmanis. Prosequebantur eum rex prudeus cum co-14. mitatu sue, doctus Vasishthas, et urbis regiae cives. Sâutn

insidens carpento ingcnti, veste sragula velato, caudidisI5.bubus iunete, famulorum cohorte eineto; (10mm multis

epilms, tum gemmai-nm copia, tum caprarum et oviumgregibus; ornata quoque varie muudo muliebri perinde

16. atquc altcra Fortune, Sllmlllü cum gaudie profeeta est,femiua generosa , eoniugi sue dedita sicuti Paulôniis ln-

Intime, urbium quassntori. Quum iucunde ibi commornta

RisnYAsameAE REDITUS. 69

esset, omnibus delieiis alllueus, oilieiose eulta a cogna-tis, praesertim a feminis regiis , nunc a marito edocta, ré,in silva esse habitandum , iila farcie deeora insignis volvitam silvestrem laudat , sorte sua nibileminus contenta.Rex quoque cum aulica cohorte proseeutus est egregium 19.vatis filium severissimae sanetitatis , natalnque suam ve-

’nustam. Tune ex mandate Risliyasringae habitatienc sil- se.vestri praeparata, gratum hospitium reiiquerunt, omnibuscopiis demçstieis honoriiice instructi. Deindc vatis filiusal.gravitate pollens regem convenit, et eomiter enm admo-nuit, ut domum reverteretur. Cuius dicte audito rex in au.fletum et in lamenta efl’usus bis verbis eompellavit Cau-saiiam, Sumitram, claramque Céceïdem: Vos omnes in- 25.

tentis oculis Sântam intucmini, baud facile in futurumvobis visendam! At illae pariter Sântam amplexatae, ocu- a4.les lacrimis suffusae , vota nuncuparunt pro incolumitateBraehmanae et uxoris eius. lVentus et lgnis et Luna, 25.Tellus, Aulnes, eoelique plagae in silva te perpetuo custo-diant, coniugis tui religionibus addictam. Sacer a te ce- 36.lendus est, utpote imprimis venerahilis, ignium sacrerumministerio, et quae .alia sunt eiusmedi. Maritus quaque 27.a te colendus est , omnis labis expers puella, tum in qua-iibet vitae conditiene, tum biandis in secreto sermonibus;maritus sane mulierum est numen. Rex autem assidue 28.Bracbmanas ad te mittet, qui inquirant utrum valetas:noli unquam, Optima filiala! animum despanderc.« Tali- 29.bus Sântam consolatae et in fronte baud semel deoscu-iatae, protinus cunetae mulieres a rage admonitae domumrediere. Ipse beros, iuvene sancto versus dexteram cir- Sa.cumambulato , delegit aliquot milîtum suorum turmas,quae prudentem Risbyasringam eomitarentur. Bis mita-51.rum optimus contra, rege salutato, Bene tibi sit! inquit,

70 Lus. I. CAP. XVII.rex potentissime! Fae ut iustitia subditos tibi concilies.

3a. His dietis vatis filins profectus est, quem abeuntem rexibidem subsistens luminibus immetis prosccutus, tutu de-

35.mum, quum ille non amplius cernebatur, reverti eeepit,mente tamen prepter caritatis afl’eetum in ille dcfixa.

34.Redux in urbem suam regiam, et civium bonis votis ex-eeptus, permansit ibi lactus, filiorum natales exspeetans.

35. Interea illustris Risbyasringas sensim processit ad Lema-pâdi urbem CuAurAn , arbaribus champaeis quasi corans

56. cinctam. At Lômapâdus, quamprimum de vatis adventucertior factus fuerat, cum Brachmanis ac ministris obviam

57- ei accul-rem, Salve, ait, bis natorum optime! F austasorte id mihi contigit, ut tu, vir egregie, cum uxore eo-

38. mitibusque inealumis bue redires. Pater tuus bene valet;idem assidue nuntios bue misit, quibus certior fieret, antu, vir venerande, et uxor tua praeeipue, recta valeretis.

59.In honorent Risbyasringae rex prudens prae lactitia ur-40.bem festo apparatu ornandam euraverat. Rishyasringas

et ipse lactus cum rege simul, antistite domestico prae-4Leunte, imperii sedem intravît. ’Ibi deinceps comment-

batur generosus vatis filins, a rege aulieiSque pro cuius-que conditions honorifiee habitus.

Lis. I. CAP. XVIII. 71

CAPUT XVIII.

RISHYASRINGAE DISCESSUS IN SILVAM.

Post Risbyasriagaa adventam rex Brachmanae euidam l.hacc mandavit: Vade age ad sedem vatis, nantis saacto a.Casyapidae, filiam eius sanctum, generosae indelis, qua-lem baud faeile nanciseatur, bue rediisse. Mes vice 5.veneratus capite demisso bis nataram optimum, propitiammihi redde filii gratin, sicuti iam a me fieri coeptum est. 4.Quo regis sermone audito vil- bonestus illae se contulit,ubi Casyapides versabatur; tam precatas vatem sanetissi- 5.mum ut sibî faveret, et eapite demisso veneratus , ordi;tar modestam orationem a rage ipsi mandatam: Filias 6,tuas elarissimus ad nos rediit, peraete sacrifieie regis Da-saratbae, saceri sui magnanimi. Tali nantie ex are Braeb-manne accepte vir celebratissimas censilium cepit de iti- 7.acre ad urbem, ut filiam inde secum ad accessum abdu-eeret. E0 igitur profectus est diseipalis eircumdatas bis 3,naterum eptimus, propter sanctitatem omnimodo honora-tas a rusticis pastoramque coetibas. Valgo accarrere 9,bomines, commeataam copiam dona afi’erentes, et eapite

demisso cum pereanetari: Quid, e anachoreta, facere nostibi oporteti’ Ille vatum princeps omnes, qui eonvenerant, la.

affinas: Car, inquit, bic mihi boues babetur? Id certocognoscere eupio. Responderunt magnanime: Dominus n.noster tuas est afiinis; bains iussa exsequimur. 0mnemaegritudinem anima pelle. Quorum sermone animum re- la.creante ac fausto audito, ille tum pro rege, tam pro eiusministris et urbe houa vota nuncupavit. Famali nonnulli, 15.

79 Lia. I. CAP. XVIII.laetitia afeeti, festiuautcr abiere, ut regi Vibhândaei dicta

14.referrent, utpete gratum nuntiam allaturi. Quibus cam-pertis rex obviam ei proeedens, comitantc antistite dome-

15.stico , pateram hospitalem manu tenens accurrit. Viseautem anachoretarum principe, iternm iteramque venera-tus, rex petentissimas Vibbândaeam bis verbis alloquitur:

16. Hodie natalium meoram fructam percipie e tao censpe-ctu, vir sancte! 0re te, ne mihi propter filin»; dole ab-

17- duetum succenseas. Bracbmana praestantissimus sermo-ncm regis cemprobans , Nali timere , inqait , domine!

18.prepitius tibi sum propter probitatem tuam. Inde gau-die aflbctas princeps, praeeante vate, ad urbem accessit,

19. faustus et auspieatissimis vocibus exceptas. la praesen-lia tanti viri adstabant cives universi manibus suppliciter

20-iunctis , debita reverentia denuo cum suintantes. Tumi mulieres aulicae Sântam elegauter ornatam ad Braebma-

nam dcduxerunt, nomine prolate dieentes: En tibi, be-aunoram dater, nuiium tuam! Pins ille , Saintam benigne

excoptam amplexus et sinu fovens, ad summam admira-na.tiouem raptus est. Paella e gremio eius sari-exit, et se-

nem venerata, deinde manibus suppliciter iunetis ad latusa3. suceri sui constitit. Bis natoram optimas vero, postquam

sacrum lustrale l) pro filio fecerat, honoratus a sapien-tibus simul cum filio in silvam abiit.

1) Opus erat ce propter legem violatam, qua Brachmauaepuellam e stirpe regia sivc militari primo loco uxorcmducere vetabautur.

Lla. I. CAP. XIX. 73

CAPUT XIX.

DASAaA’ralnAnUM NATALrs.

Post peractam sacrifieiam anni erbis’.sex tempesta- l,tibus expletus est; tant duodeeimo mense Chaitro, dienana, sub dame lunari cui Aditis patrons praeest, quin- a.que stellis ad fastigiam arbis sui sablatis; in signa Can-cri levis stella cum Luna simul oriente I): Causalia partu 5.

1) Acquinoctium veruum tanquam Râmae diem natalem sinedubio indicare volait poète. Mensis Chaitrus enim estprier e biais qui veri ussignantar; respondet posterioriparti Martii et priori Aprilis secundum nestram anaiordinationem. Adius, deorum mater, est patrona se-ptimae damas lanaris, proprio nomiue Panama di-etae. Quinque planetae eorumque statioues in Zediacoab utroqae commentatore banc in modum enumeran.tur: Sol in Ariete; Mars in Capricorne; Satanas inLibre; lupiter in Cancre; Veneris stella in Piscibus.Haetenus ad verbum reddidi, quae in ipso carmine etin seboliis leguntur; ad astronomieas vere rationes enexigenda reliuquo viris doctis, qui coeli moulus descricbuns radio et surgentia sidera dictant. pVideaut astrauo-mi, un singulae bains descriptiouis partes satis inter secongruent; porro, si hoc erit coneedendum, dedacantinde, minum, temporum cemputntioucm. Indi quidemBâmae nativitatem in eonfinio aetatis secundae (m’ai)et tertiae (dvâpara) ponant: sed bec sensu allegoricoaecipiendum esse videtur. Si vero ad antiqaam rerummemoriam respicimus, mythicis amplificationibus detra-ctis, poêla id tempus innuisse putandus est, que pro-xime ante ipsius aetatem talis fuerat siderum aspectas.Hune Râmac boroseopum eodiees commentariis instru-

74 LIB. I. CAP. XIX.edidit mundi dominum, ab aniversis animantibus adora-

4.tum, Râmam, divinis notis insignitam. Quo nato immen-sae maiestatis gleriabatur Causalia, baud accus atquc Adi-

5. tis Superûm principe, fulminum iacalatore. Etenim is ,puer Letopbyllaps , ad salutem animantium et ad Râva-nue necem e dimidio essentiae Vishnûs procreatus erat.

6. Céceïs enixa est filium vere fortem, Bbaratam nemine,cunctis virtutibus praeceilentem, in que quarta Visbnûs

7. pars coram visebatar. Porro Samitra peperit filios ge-mellos, Laxmanum et Satrughnam, (ides in obsequie,magnis conatibus pares , parte aliqua Visbnûs dotatos.

8.Bharatas autem, placidae indelis puer, natus est suboctava dame laaari , quae PUSHYA dieitur, sub Piseiamsigne; Sumitridae denique nati sunt sub noua dame lu-nari, Serpentum propria, dam Sol in Cancre oriebatar 2).

9. Sic nati saut siugalatim regi quatuor filii magnanimi,virtatibus praediti ipsique similes, nitore quaternas stellas

la. sideris Prôslzthapadi aemulantes. Cecinere dulces modescecIitum Fidicines, tripudiavere Nymphsram chori, inso-nuere tympana coclestia, et florum iniber ex aetbcrc de-

". cidit. At in urbe Ayôdbya ingens festum celebrabatursumma populi frequcntia. Plateae, quamvis amplae, turbahominum ac saltatorum mimoramque gregibas eppletae,

cti et cod. T. sine alla lectionis varietate exhibe»t; Ben-gali, nescio que de caussa, cum omiseruut.

2) Pushja mensis quoque alicuius nomen est; sed bic intel-ligenda octeva damas lunaris. Nana proprio numinedicitur aslësltâ. - Patet bine, Bbaratam, etiamsi eiusnatales prias quum gemellorum narrantur, minimumnatn inter quatuor fratres fuisse, undeeim meusibusRima ianiorem; Sumitridas contra tertio mense postcandela natos.

DAsAmTaADAnUn NATALrs. 75

eautibus nec non variis organis resonantes, nitebant ubique la.rebus pretiosis cuiuscanque generis instructae. ne! feeit 15.largitiones aurigis, praeconibus, panegyristis; dedit Brech-manis opes et malta vaccarum millia. Post undeeimum a I4.cuiusque natalibus diem Nominalia eelebravit: magnani-mam miam natn maximum Râmam dixit; e Céccïdc ge-

nitam, Bbaratam; Sumitridem, Laxmauam, eiasque fra-trem natn minorem, Satraghnam. Hune in, modum Va-

’ sisbthas summa cum lactitia nomina imposait.Inter bos quasi vexillum eminebat flânas natn maximas, l6.patris delieiae; ab omnibus naturis Numinis primigeniinstar habitus. Omnes bi Dasarathae filii voluminum sa- t7.erorum gnari fuere; animesi; omnes in salutem publieam

5.

intenti, omnes doctrine instructi, omnes virtutibas prae-eellentes. Ex bis tamen illastris liâmes, vere fards, ne- .8.mini non maxime placcbat, sicuti lana nebularam immu-nis. Elepbantorum cervice, equorum darse vectas, et 19.in carra aufigando laudabatar; anis sagittandi erat sta-diosus , praecipue autem patris obsequio gaudebat. A1120.infamie inde semper admodam earum babebat Laxmanum,bonae fortunae amplificatorcm, frater eius natn maior,generis bamani deliciae; Laxmanus queqac, fortuna fa- 2l.vente natas , canota ministeria grata Râmae praestabat,quasi esset altera anima, extra eius corpus pasita. .Neque sa.hominem optimas sine isto anquam somno indulgere,nec nisi eodem socio dulcem cibum ipsi paratum caperesolebat. Quandocunque Râmas equo eauscenso venatum a3.exibat, a targe eum sequobatur Laxmauus, arcam gestans,et ad castodiam intentas. Sicuti Râmac Laxmanus, pari- 34.ter Bharatac quoque frater Satrugbnas erat ipsa vita ca-rier. Hi omnes, rama celebrati , mutuo affecta inter se 25.iuneti, patris animam delectabaut, tam modestia sua, tam

76 LIB. I. CAP. XX.35-virtute maseula. Cam quatuor ltisee liliis tain egrcgiae

indolis rex Dasaratbas plane referebat speciem magni l’a-

rentis, mundi castedibus circumdati.

*-..-.- -.».....

CAPUT XX.

VISVAMITRAE ADVENTUS.

I. Postea rex Dasaratbas , recti studiosus , simul cumrerum divinarum magistrisicognatisqae de natorum ma-

a.trimonio eousilia agitante coepit. Eodetn autem temporcmagnas vates, Visvâmitrae l) uomine elarus, advenit ad

3. invisendum iu urbe Ayôdbya populorum principem. Haine

viri religiosi ac sapientis nimirum sacrifieium aliquod im-pediebatur, ut traditum est, a gigantibus , praestigiis, au-

4.daeia et robore inselentibus. Cuius sacrifieii tuendi gra-tia regem invisere cupiebat auacboreta, quandoquidcm

5. nulle mode sine impedimenta litare valebat. Cupidusigitur regem adeundi, compellavit ianitores custodiac praeq

positos: Nuntiate regi, me, Gâdhis filium, advenisse.6. Sermone eius audito, omnes vebementer eommoti ad re-7. gis eubiculam properare, tali mandate exciti. Atrium re-

gale ingressi , inclinate corpore adstantes nuntiaruut do-8. mine, advenisse magnum anacberetam Visvâmitram. Tum

rex Dasaratbas cum ministris suis et antistite domestico

a1) Visvamitrae fate et res gestae fuse narrabuntur bains

libri cap. Ll-LXV. Pariter ac Vasisbtbas inter vatesVêdorum aaetores referlur. Ilymnum eius nomine in-scriptum edidit Rosenius, me- un. Suc. p. 12.

VISVAMITRAE ADYENTUS. 77

obviam proeessit vati, baud aliter ac BRACIIMANEM Indras

bespitio excipere solet; Quum primum venerat in ceu-spcetum ascetae, divine lamine fulgentis, laudatissimi re-ligionum culteris, bilari vultu rei: pater-am bospitalem ciobtulit. Ille accepta paters, rita selenni oblata, beuignequaesivit e terrae domino, utram recte valeret. De pro-spera conditione arbis, aerarii, agri, cognatoram familia-

riumque acelulate percunctatus regem sanctus Causicus:Num viciai tui omnes, inquit, ebsequium tibi praestant?num bostes saut devicti? natn officia tam divine tutu bu-maua probe a te servanturi’ Deindc anachoretaram prin-

ceps, subridens ad Vasishtbam conversas a), debito bo-nore salatatum interregavit, qaomodo valerct. Omnes,ille cemitaute, eubiculam regium intravere, et pre cuius-qae diguitate consedere. At rex generosissimus lactitiaaficctus magnum vatem Visvâmitram venerabundus aiYatar:

Sieuti ambrosiae impetratio, sicuti imber post diuturuamsiccitatem, sicuti homini filiorum orbe proles ex consertepiacita parte, sicuti rei amissae recuperatio, sicuti lacti-tiae ingentis exordium: talis plane mihi adventus tuasvidctar. Salve, e magne vates! Quodnam optatam tibi estcordii’ quid faciam? Edocere me velis. Tu mihi summa

es auctoritas , o Bracbmaua; faustis auspiciisi advenisti,diguitatum dater. Hadie fructuesos natales mees, vitam-que bene peractam ceuseo: quandeqaidcm te ardiuis sa-cerdotalis principem adspexi, c noetc mea dies clarissi-mus illuxit. Tu quidem, olim regis sapientis titulo illa-stratus , eastimoniis sapientis Bracbmanae dignitatem na-

2) Bidet Visvâmitras, memor veterum simultatum, aeerri-me inter ipsum et Vasisblbam olim gestarum. Sed iamdadum. hi viri sancti in gratinai redierant;

9.

20.

18 Lus. I. CAP. XXI.Il. cula multimodis mihi es venerandus. Id factum sane mi-

rabile fait. Tu mihi saluberrima es lnstratio, et in feli-citatîs sedem ego sum translatas tuo adspectu, o domine!

n.Fa1-e age, quodnam oflicitun tibi sit praestandum, cniuscaussa me convencris. Equidem (no favorc beatus , mis,

23. commodis augendis studeo. Neque sollicitum te esseOportet de negoüo cxpediendo , vîr sancte: ego id om-nîno conficiam; quîppe tu mihi numinis instar es.

24. Intellecta hac blaudissima oratione, andin: îucunda,a rege prudenti comiter prolan, vaunm princeps, proptervin-totem celebratus et penitus in virtute versatus, summogaudîo afl’ectus est.

CAPUT XXI.

VISVAMITRAE 513mo.

y, Audito regis praestantissimi sermone, mirifice di-serto, augustns Visvâmitras pilis prae gaudio erectis re-

a.spondit: Pronuntîatus est a te, rcx potcnüssimc, sennoeiusmodî, qualis le decet, utpote e magna prosapia oriun-

5. dam et Vasîshthae consiliîs utentem. Quod autem opta-

tum a me expetitum tu mihi concessisti, cnius negotii4.respectu hue veni , id nunc audiatur. Ego , vîr fouis,

v.0to quodam religione motus me ohligavi, quad ne sol-vere Possîm mihi obstant duo gigantes, transformîa cor-

5. para habentes. Enimvero, sacra votivo sacpc iam ador-nato , in ipso litandi memento gîgantcs isti dctcrg-imi

6. carnis crudae atque cruorîs imbre altare obrucrc. ha

VisstTnAE sunna . 79contaminato et ad irritum redacto voti mci proposito, co.nando fessus, animum despondens, regionem istam desero.

Scilicet non mihi est censilium, o rex, iram meam drun-dendi, quoniam hacc caeremonia eiusmodi est, in qua

7.

diras imprecari baud fas sit. Tuo favore fieri potest, ut 8.sine impedimenta religionis fructum percipiam: tuum estme afilîctum tueri, praesidii inops te conveni. Peto 9oa te, tex Potentissime, ut mihi tradas tuum ipsius filiumnatn maximum Râmam, vere fortem, adolescentium morecincinnis tempora inumbratnm. Is a me custoditus divinosuc vigore utiqne gîgantibus istis, quicunque me turbant,disperdendis par est. Impertiam qnoquc dotes ci, mul-timedis salutares, quibus ille famam vel per ternos mun-dos propagatam consequetur. Isti duo quidem, cum Râmacongressi, nullo modo obsistere potcrunt; nec tamen aliusquisquam homo praeter Raghuidem iis trucidandis suifi-cit. chariî isti, audacia vecordes , fini laqueis iam ob-noxii, vit summe, haudquaquam surit pares Râmae ma-gnanimo. Neque caritate erga natnm frangi te oportet:ego tibi fidem meam obstringo; duos istos gîgantes iamcacsos puta. Râmam magnanimum vere manu fortem esse,

tum equidem novi, tum illustris Vasishthas ceteriquehic castimoniis sunt addicti. Si Praemia piorum operumgloriamque par orbem terrarum quacrere tibi studes,summe rez, Râmam mihi concedere te oportet. Si uni-versi magistri , Vasishtha praeeunte , mihi assentiuntur,tunc Râmam dimittito. Decem noctibus elapsis flet sacri-ficium , in quo bini gigantes caedendi sunt a filio tuoRâma, facinora mirabilia edituro. Cura igitur, o Raghuidc,

ne tempus sacrificio Praestitutum praetermittatur. Benetibi eveniat! Noli angori animum tradere. Tali oratioucproba et salutari habita conticuit pins ille , illustris Vi-

8.

9.

20.

80 Lin. I. CAP. XXII.2l. svâmitrns, magnus anachoreta. At reguln tu, intellecto

fausto istius sermone, ingenti angore oppressus , tituhavitet animum defecit.

CAPUT XXII.

Dasanumn smno.

x. Audits hac Visvâmitrae oratione rez turbatus, peraliquantum temporis quasi sui non comPOs , postquam

2.sensum recuperaverat, ita fatur: Nondum plenos sede-cim annos natus est Râmas hicce meus, loti flores oculisreferens; nullam in eo video facultatem pugnandi cum

5. gigantibus.’ Praesto est, ecce, exercitus numeris suis ab-

solutus, cnius ego sum dux et imperator, quo eomitante4.profcctus ipse contra Noctivagos istos pugnabo. En! ad-

sunt mihi satellites, viri manu fortes armisque exercitati,idonei ad pugnandum cum gigantum catervis: Bâmam ab-

5. duccre non te oportet. Ipse ego , arcam manu tenens,propugnator in prima acie , quamdiu spiritus suppetet,

6. tamdiu cum Noctivagis proeliabor. Sacrum tuum votivumab impedimentis undique tutum exsolvetur. Ego illuc

7. proficiscar: Râmam abducere non te oportet. Infans pueris et experientia destitutus , non intelligit quid valeantvires, quid non, neque gigantibus par est: enimvero ver-

8. suti sunt in proeliis gigantes. Seiunctus a Râma profectone temporis momentum quidem ’vitam tolcrare potero,

9. snmme vates! Râmam abduccre non te oportet. Mibiseni iam novies mille annos nato vix tandem hi filii omni-

DASARATIIAE sunna; 81modo expetiti provenere; e quatuor pucris natn maxi-mum et iure potiorem summa caritate amplector: Râmamabducere non te oportet. Quod si neccssario Râmas istomeus a te, anachoreta, est abduccndus, proficiscatur me-cum simul, comitatus exercitu quadrifariam (curribus, ele-phantù, equitibus, peditibusque) instructo. Quid valentviribus gigantes illi? Cuiusnam filii et quinam sunt ipsi?quali statura? et quosnam habent patronos? Quomodotandem illis insidiarum callidis obsisti poterit a Râma,aut a militibus meis, o Brachmana , aut a memet ipso?Singhla mihi declara, vir sancte, ut intelligam, quomodoin proelio stare passim contra nefarios istos: audacia ni-mirum inflatî sont gigantes. Quo sermone audito respon-dit ci Visvâmitras: Est gigas ex Pulnstii stirpe prognatus,Râvanas nomine. Hic, munere aBRACllMANB ipsi concesso

abutens, triplicem mundum vehcmenter vexat, ingenti ro-bore, ingenti audacia, multis gigantibus stipatus. Rava-nas autem, o Re): , immanis gigantum dominns , fer-tutVisravasis filins et frater Cuvéri. Huius nutu instigatiduo gigantes validissimi , Mârichns ac Suvâhus , sacrum

meum impedire conabuntur. Ita edoctus ab anachoretarex ei hacc reponit: Hand sane ego potis sum in proelioobsistere isti nefario; tute, vir sancte, clementia utereerga filiolum meum et ergo me infelicem: tu mihi instarnuminis es venerandus. Divi, Danuidae, Fidicines, Ge-nii, Alites ac Serpentes nequaquam pares sunt proeliocontra Râvanam sustincndo; quanto minus hoc in homi-nes ’cadit? Illum fortibus fortitudinem eripuisse Toma tra-

ditum accepimus. Eqnidem neque cum ipso, neque cumeius copiis ccrtare potis sum. Nullo modo filiolum meumimmortalibns similem , tenera adhuc aetate , proeliorum

erudetn, o Brachmana , tibi tradam. Nimirum duo isti6

il.

I2.

15.

14..

l5.

16.

x7.

18.

9.

20.

2l.

22.

23.

82 Lus. I. CAP. XXIII.sacrificii tui turbatores , Sundi et Upasundi filii , in pu-gna fati letiferi instar sunt: profecto non tibi tradam

24. filiolum. Ambo, tum Mârîchus, tum Suvâhus, fortes sunt

atque astuti: cum horum alterutro Ton-tasse ego pugnave-rîm, cinctus amicorum cohorte.

CAPUT XXIII.

VASISHTHAE seumo.

l. Quam regis orationem, tracta prae affecta voce pro-latam, simul atque audiverat Causicus , indignalmndus

a.haec reponit: Dudum te facturum quicquid pctercm pol-licitus, nunc fidem datam infringere cupis. Insuetum estBaghuidis , tali modo sanctam veritatis legem violare.

5. Quod si tute hoc sustines, equidem abibo sicuti veneram.Fide promissorum infracta , Cacutsthide , iucunde vives

4. cum filiis tuis. Ira commoto Visvâmitra illo sapiente,contremuit totus orbis terrarum, pavorque Super0s inces-

5. sit. Vasishthas autem, vir sanctus et prudens, e magno-rum Sapientum numero , quum mundum universum ter-roris speciem prae se ferre intellexisset, regem ita allo-

6,cutus est: Ex vaâcuidarum stirpe prognatus tu quasipraesens es recti effigies, constans, pins, faustus; rectum

7. deserere non te decet. Per tripliccm mundum celebra-tus, o Baghuidel tanquam vir iustus, in ofiicio tuo per-

8. maneto; pravitatem invehcre non te decet. Pollicitus teesse facturum, postmodo quum detrectaveris, perdes quie-

9. quid piis operibus meruisti: itaque Râmam dimitte. Sive

VASISHTIIAE senne 83peritus armorum sit, sivc rudis: custoditum a Cusici natogigantcs in proclio profligare non poterunt. "le idem Be-ctum est corpore indutum; ille vîrorum fortin": praestan-tissimus; ille bonne mentis caput in hoc mundo, ipsumquecastimoniae studium. Novit idem Cusici filins tela aetlie-ria, quotquot sunt, quae ne dii quidem norunt, nedumceteri per orbem terrarum homines. Tela hacc aetheriaolim, dum terram adhuc imperio regebat, tradita ci fuerea benigno Crisâsvo, vigore incomparabili praedito. Suntnimirum hi filii Crisâsvi, ex Proavi animantium filiabusgeniti, multiformes, strenui, corusci, victoriam aerrentes.BELLONA ac DEsBLLom, ambae Daxi filiae, graciles puel-

lae, pepercrunt tela armaque, agmcn centenarium splen-didissimum. Harum Bellona quae dicitur, primum quin-quaginta filios praestantes nacta est, qui Titanum copiasdelerent, immensos , nec tamen visu percipiendos; De-bellona deinceps alios filios quinquaginta pat-tu edidit,Subsidiorum nomine, robustissimos, aggressu dilÏiciles,vix superandos. Et haecce quidem tela penitus n0vitCusici natus; quin immo vir lustus valet alla progignere,quae nunquam antea exstiterunt. Haec universa , nulloexcepto , tradet Râmae magnus ille anachoreta, quibustelis instructus Râmas sine dubio monstra ista devincct.Propter incrementum Râmae , subditorum etiam, ac tui-met ipsius , eius profectionem (lifiidenter detrcrtare, oRex, non te Oportet.

I0.

Il.

15.

4.

t5.

16.

l7.

18.

.84 Lin. I. CAP. XXIV.

CAPUT XXlV.

DISCIPLINARUM rumine.

r. Vasishtha hune in modum monente, rex ultra hilaria. vultu Râmam cum Laxmano advocavit. Solennibus in

discessu volis a matre ac patte Dasaratha nuncupatis,5, antistitc Vasishtha fausta quacquc vaticinante, rcx caritate

motus filium in fronte deosculatus est, tum tradiditeum4, simul cum comite Laxmano Cusici nato. Protinus, quum

liâmes, loti flores oculis referens, in Visvâmitrae ductum

traditus viseretur, spiravit ventus leuis, sensu iucundus,5. neque ullum pulvcrem ciens. Dccidit e coelo florum

imber, auditus est couchai-nm tympanorumque coclestiumclnngor , cantibus. tripudiisquc consonus , Raghuidarum

6. prole iter ingrcdicnte. Visvâmitras in fronte incedebat;pone cum liâmes illustris, circa tempora cincinnatus l),

7. arcitenens; hune Suniitrides sectabatur. Dii cum Vâsavo,quum Râmam in Visvâmitrae ductum transiisse viderent,incrcdibili gaudio aercti sont, utpote Decemcipitis necem

8. cupientes. Visvâmitram magnanimum ambo, fiâmes etLaxmanus, tunc sequebantur, sicuti divinnm Indram Asvini

9. gemelli. Ambo brachium lacvum et dexterac digitos illi-gati tegmine scorteo, ne nervi ictibus laederentur, aci-nacem , pharetram arcumquc gestantes , illum sequcban-

l) Kâlra- para-dizain, ml Iitternm corniris nias garent. Hicerat habitus adolescentium ex ordinc militari, dom inconditione discipulorum versahantur, ut in vertice tou-dcrentur, rclîctis circa temporn cincinnis, qui propternigredinem cum cornicis ulis comparantur.

DisCIPLINanUM TRADITIO. 85V

tur tanquani Sthânutu, quasi ipsi forent geminati Cumâ-

ri a), ex igneo semine procreati. Qui quum paullo plusdimidio parasanga in australi Sarayûs ripa processisscnt,Visvâmitras suavi voce Râmam alliatus est, nominatim cum

compcllans: Mi filiole Râma! aqua statim rite te lustrarioportct. Salutarè quid tibi commonstraho: curandum estne tempus opportunum practereat. Accipe tu carminumcomplexum, quae POLLENTIA et PRAEPOLLENTIA dicuntur.

Non invadct te lassitudo , nec senium, nec meunhrurumdel’ormitas; neque te sopitum socordemve laedere pote-

runt nocturna portenta; non tibi brachiorum rohorc parest quisquam per orbem terrarum, nec facile quisquaminvcnietur vel in triplici mundo, quando tu, o Raghuide,Pollentiam ac Praepollentiam recitnvcris. Non decore,non dexteritate, non doctrina consiliorumvc delcctu, nonresponsis cxpromendis, quisqunm in hoc orbe te, cau-dide adolescens, acquahit. Geminam banc disciplinant

nactus, perennem quoque gloriam es adepturus: enim-vero Pollentia et Praepollentia sunt matres sapientiae acprudentiae. Fume vel siti, o Raghuide, te nuuquam la-boraturum esse, persuasum habeas; ad fumissimam statio-nem in triplici mundo pervenics. Nimirum hac discipli-nae magni Parentis sunt filiae; tu autem , Cacutsthide,es vas idoneum, quo ambae recipiantur. Quum tu prac-ditus sis virtutihus divinis ex indole tua euatis, dotibus-que praetcrea incomparabilibus , tum hac disciplinac admaiorem excellentiam virtutcs tuas cxcolent. Deindc liâ-mes aqua lustratus, iunetis manibus li-umilltcr adstans,

2) Vocabulum Kumâm , puer , abiit in nomen propriumCârliceii, liclloruui pracsitlis, (le cnius natalilnus cl’. h. l.

Car. XXXVlll.

IJ.

I4.

8.

9.

10.

se Il Lm. I. en. xxv.hasce disciplinas a magno vau: eontcmplationi dedito tra-

at.ditas accepit. Quibus amplificatus haros maiore vigoreultro eflhlsit, sicuti tempore autumnali almum Solis si-

n. dus, mille radiis coronatuln. Postquaui aiuho fratres Cu-sici lilio cuncta ruinisteria, quae magistro (lelientnr, prae-stiterant, hi tres eam noetcm ad Sarayûs ripam percuta-niode requievere.

CAPUT XXV.

Connonulo IN Communs menu.

I. Postero mane, simul atquc illuxit , Visvâmitras nia-gnus anachoreta appellavit Cacutsthidem, in foliorum

a.acervo eubantem: Proh felix prole sua Cansalia, o Râmallem apparet crepusculum matutinum. Surge age, homi-num princeps! Curandae sunt religiones quotidianae.

3.Begii adolescentes strenui, audita Sapientis gravissime ex-hortatione, post lavationem corporis ac 5010111185 aquaelibationes , preces sacratissimas submissa voce recitaverc.

4.Deinde perfuncti religionihus quotidianis, coninnctim adVisvâmitram, castimoniarum thesaurum, accesserc; ut.ct

5- hune venerarenlur. Dcnuo iter ingressi invenes fortissimiconspexerunt post aliquantum temporis aetlicrium amnetunymphae Triviac I), prope faustos cum Sarayû confluen-

6. tes. [bi situs erat sanctus eremus Sapientum contempla-

i) Tripallzagrî, tribus tramitibus proeedeus, est Guugis co-gnement, (le que Cf. (in. XLlV, ont. 48.

Commune m Communs EREMO. 87

tioni deditorum, qui a multis inde annornm millibus se-verissimis castimoniis sese castigaverant. Quo viso umboRaghuidae, gaudio aflecü, magnanimum Visvâmitram bis

7.

verbis interrogare: Cuiusnam est sanctus hie eremus? 8.quinam mortales cum incolunt? Id cupimus audire, virdivine, coguoscendi studio commoti. Quorum quaestioneg.intellecta, vatum princeps ridens respondit: Audiatur, oRâmal cuiusnam sit antiquus hic eremus. Candarpus olim

fuit corporeus, quem sapientes Cupidinem appellant. [sadiit subito Umae maritum (Sivam) statim post nuptiasfactas, ut ce potiretur. Auctor ille nequitiarum Sthânumhic sese coërcentem et solvendo castitatis voto intentumadortus est, sed a magnanimo voce indignabunda: Apage!repulsus. Quem spretnm quum Rudras torve lumine ad-spexisset, corpore improbi soluto cuncta eius membraextabuere. Ita incorporeus factus Cupido ira dei poten-tissimi, o Raghuide, ab ce inde tempore Anangi 3) no-mine celebrari coeptus est, et haecce terra fausta Ango-rum dicitnr , ubi corpus ille amiserat. Huius propriusolim fuit sanctus hie eremus , nec non anachoretae isti.Habitant ibi viri sensuum coërcitione gaudentes, omnesgrandaevi, continuo de rebus divinis verba facientes, ca-stimoniis ab omni labe purgati. Hodie hue unam noctemdevertamur, venuste adolescens, in spatio binis aniuibnssanctis incluso; cras autem traiiciemus. Nune ablutione(acta pari accedamus ad sanctam Cupidinis crcmum, inquo commode pernoctabimus. Qui dnm ita inter se col-loqnebautur , anachoretae praesago pise mentis lumine

2) Ananga, i. e. corpore carens, allegoricc dictus est Cu-pido, quia niliil est nisi mentis aficctus. Sed poeta promore suo mythicmn eiusdem uominis originem tradit.

10.

16.

7.

88’ LIB. I. CAP. XXVI.19. adventum eorum summa cum laetitia cognoverant. Nun-

.tiavere Cusici nato, pateram hospitalem , pedum lavatio-nem, et quae praeterea hospitibus debentur, esse pante;postes Râmam et Laxmannm etiam hospitio exeepere.

9°. Ofiiciis hisce perfuncti et colloquiis delectati, vates istipreces vespertinas , sicuti decebat, voce submissa et in-

Mo lento animo recitaverc. Tum hospites, sanctis anachore-tis loci incolis assidentes, percommode ibi in Cupidiniseremo requieverunt,

CAPUT XXVI.

Accessus tu) TABACAE suvm.

l. Dilnculo clam exorto, ambo hostium domitores Vi-svâmitram, religionibus quotidianis perfunctum , ducem

a. secuti ad fluvii (Gangis) ripam accessernnt. Tum ana-choretae isti magnanimi , propterl sanctitatem laudati,quum navem commodam suppeditassent, universi Visvâ-

3. mitram monnere: Conscende navem, vir venerande, ado-lescentibus regiis comitantihus. Securo itinere perge;

4. cura, ne tempus opportunum praetereat. His assensusVisvâmitras, vatibus salutatîs, cum binis comitibus traie-

5J cit amnem ad Oeeanum properantem. Cuius in mediumalveum delati Râmas fraterque eius natn minor audivere

6. strepitum , nndarum impetu in mains auctum. Râmas igi-tur in medio alveo ex anachoretarum principe quacsivit:Quisnam est hic tumultns fragorque aquae acstuantis P

7.Audito Raghuidae sermone, a vstudio coguoseendi profecto,

Accassus au TABACAE SILVAM. 89

vir pins de soni bains caussa certiorem cum feeit. laCailâsi montis cacumine, Rama, est lacusl, qui qnoniamsola mentis via limonasse olim creatus fait, inde lacusMdnasus (quasi mentalis) dictas est. Ex hoc lacu effu-sas, qui Ayôdhyam allait , amnis puma Sarayus nomeninde traxit, quod e Brachmanis lacu procedit I). Huiusin Gangem confluentis einsmodi strepitus collisn aquarumexcitatur. Tu, Rama, confluentes debita reverentia adora.Protinus Raghuidae utriusque fluvii numen salvere iusse-tant, et ad ripam australem appulsi alacri incessu viamcarpere coeperuut. Ibi baud procul silvam visu horreu-dam conspicatus regis optimi filins vaâcuides ex vatnmprincipe quaesivit: Cuiasnam est silva ista borrenda,quae tanquam spissa nubinm congeries nobis imminet?Videtur esse invia, avinm catcrvis pervolitata, cicadarumturbis resonans, ferarum immanium oscinumque dira cru?

1) Quae de Sarayûs (hodie Goglu) origine bic tradnntnr,utrum vcra sint un fabulosn, fontibus bains fluvii non.dam satis exploratis, alterutram in partem certo affir-mari nequit. Exstat lacus Illdnasus (quem geographiplerumque corrupte scribunt Manasarovara , quumscribi deheat MrïnaStz-Sanivara, i. e. Mânasus Incas pri-marius), quanquam in terra Tibetana situs ad lutas se.ptentrionale Himavantis, satis vicions tamen iisdem mon-tium iugis, unde Sarayas versus meridiem decurrit.Fieri igitur potest, ut, re vera ex lacu effusus, per con-vallem aliquam confragosam prorumpat, quod idem Sa-tadrui, Hesydro veterum, ex lacu Râvanahrado emisso,accidere compertum babemus. Utrnmque lacum invisitMoorcrqfi, Anglus, in itinere ultra Himavantem susee.pto: sed Mânasum e longiuquo tantnmmodo prospcxit,totum ambitnm ipse non emensus; ut itaque rivas indeemissus inter nives glaciemque eius oculos fallere facilepotacrit. Cf. As. fies. Xll. ltinerarinm c. tab. geogr.

8.

g.

90 LIB. I. CAP. XXVI.citautium plana; leonibus, tigribus, apris, ursis, rhino-

l5. cerotibns elephantisque frequentata; diluais, anacarnis,cacubhù, vilvis, tinducis, pdtalis, variis arboribus ve-

16. pribusque obsita; quo nomine en appellatar? Haie re-spondet illustris Visvâmitras, magnas anachoreta: Auscal-

ta, puer Cacutsthidc, cuiusnam sit ista horrida silva.17- Duae hac regiones amplae Malaiorum et Carûsborum,

optime adolescens, olim divino opiiicio formatae fuere.18. At Indras mille oculis splendens, lame impulsas, ut fer-

tur, caeso socio sua Namucbe, propter scelus violatae:9. amicitiae sordibus sese contaminaverat. Hune ibidem pro-

tinas Superi cum Sapientum coetu urceis aquarum lustra-ao. liam plenis, omnem maculam tollentibus, abluean Qui

deus quum in hac terra maculam sordesqae ex amiciau. parricidio ipsi adbaerentes deposaisset , summa gaudio

affectas est. Quam primum Indras a maculis sardibusque22.purgatus fuerat, lactus haie terrae manas eximium con-

cessit. Hae duue regiones amplac, ait, famnm par or-.25,bem terrarum adipisccntur, Malajorum et Carûshorum

dictae, siquidem corporis mai maculas sordesqae retincnt.natnm este! ita Superi, audita nominis significatione a

a4.Vâsavo prolata, deo fragcs maturanti annuerunt. Huedune amplae regiones Malajorum et Camishorum, o ho-

:5.stium domitor, dia fertilitate floruerunt. Postcro autemtempore Yaxa 2) qaacdam versipcllis, rohastissima, utpote

2) Sanscrite Yacshini s. Yacshê, femininum deductum a muse.Yacsha. Est genus semideorum , quos Latine Geniossatis apte diei passe arbitrales sam. Scd vocaliulumLatiuum feininiao caret; ad Sanscritum igitur crut re-deundum. Plane diversi a Râxasl’s (Giguntibus) sautl’ami, venusti, miles, umori et voluptatibus dediti.Mares eorum pinxit Câlidâsus in carmine elcgautissima,quad Nanas manu inscrihilur.

LIB. I. Car. XXVlI. 91mille elephantorum rabar possidens, cai Tâdacae nomen :6,erat, Sando Ditidarum principi napsit, ex qua genitusest gigas Mârichus, Indram fortitudine aemulans. Tâdaca 27.vero nefaria utramque regionem, tam Malaiorum, tutu Ca-i-ûshoram, continuo devastat. Hnec cadcm, viam obstruens, :8.

ultra dimidiam parasangae bine habitat; nabis versus eampartent eundum est, unde Tâdacac silva obiacet. Tu,ag.lacertorum robore fretas, meo iussa eacde nefariam illam,liane reglonem fac denao pestis saae immanem. Qualis 50.nunc est, nemo eam adire potest, a Yaxa horrcnda etintolcrabili pessnmdatam. Hacteuus tibi verum exposai, 31.qaomodo borrida hacc silva iam olim vexata fuerit aYaxa; quae neque bodic eessat.

CAPUT XXVII.

Taramas GENERATIO.

Audin: incomparabilis anachoretae narrationc mira- l-culi plena, Bâmas denao dubitationem interrogando pro-posait: Quandoquidem Yaxi viribus parum valere feruu- a;tur, qaomodo fit, ut femina imbecilla mille elephantorumrobur possideati’ Intellecta quaesti0ne a splendidissimo 5.Raghuide prolata, Visvâmitras respondit: Disee, unde catantopere viribas aucta sit. Exstitit olim eximius Yaxas,4.Sacêtûs uomine clan-us. Is prole carens, bene montas,severis castimoniis sese castigavit; quo facto propitius 5.rerum Parens haie Yaxorum principi filiam largitus estgemmac instar palcram, cul Tâdaca nomen inditum; ro-

99 LIE. I. CAP. XXVII.6.bur quoque mille elephantorum virgini concessit rerum

Parens: at filium Yaxo , quantumvis cupienti, non itidem7- concessit. Pracclaram banc puellam pubescentem, forma

et inventa insignem, nuptum dédit pater Sundo, Jaiubhi8. filio. Post aliquod tempus vero Yaxa partu cdidit natnm

Mârtcham, aggressu diliicilem, qui diris in gigantem con-9. versus est. Caeso autem Sundo isto, Tâdaca cum filio

sua Agastium, vatnm praestantissimum , aggredi molitur.to.Furore acta, rugiens , devorandi consilio cum incursat.

Quam quum irruentem videret almus vates Agastias, bisu.verbis: "In giganteam naturam transi la diras Mârîcha

preeatur; indignabundas deinde Tâdacam qu0qne exsa-Ia.cratns est: Tu, quum a stirpe nobilis Yaxa sis, nunc

carnis bumanae avide, depravata , distorto valtu, liacce15. forma exuta, illico farmam borrendam indue. Eadcm illa

Tâdaca, diris exagitata , furore vecors , devastat banc14. regionem, ab Agastio antea habitatam. Hanc igitur Yaxam

Inefariam, horrendam, audacissimam, o Râma, tu cacdito,15. ut boum armentis Bracbmanisque opem feras. Etcnim in

tribus mundis nemo alias exstat praeter te, Raglmide, qui16. isti diris implicatae interficiendae par sit. Nequc alla mi-

sericordia propter feminae caedem commoveri te oportet:regam filiis perpetrandum est, qnicqaid ad salutem qua-

I7.tcrnorum ordinant pertinet. Subditos tuendi gratia per-petrandum est, sivc crudele sit, sire mite; sivc purum,

18.seu cum piaculo coninnctnm: ne dubita. Haec est le:perpetua eorum, quibus imperandi anus incumbit. Im-

l9. piam caedito, Cacatshidel Nullum pro ca ius valet. Saine,ut memoriae traditum est, Indras olim Virôchanî filiam

Mantharam , quae terram vastare cupiebat, enecavit. A3°oVislmû quoque olim Bln-igûs uxor, marito dedita, Câvyi

mater , quum mundum lndra orbare molirctur , est tru-

LIE. I. CAP. XXVIII. 98eidata l). Al) bis aliisque multis regum liliis magnanimis zI-mulieres impiemte gaudentes, optime ndolescens, caesnc(acre.

CAPUT XXVlIl.

Taaacaa cannas.

Intellecta vatis sententia mascula, Raghuides, prin- I.cipis eximii proles , manibus suppliciter iunetis vira vo-torum tenaci respondit: Equidem bis verbis: "Visvâmitrae a.dicta andicntem te esse oportet,« a patre ac matre sumadmonitus , magne vates. En ego , patris iussa tuoque, 3.qui incomparabili luce splendes, sceleratae Tâdacae necem

perficiam. Boum mentis Brachmanisqae ut opem feram 4.et haie regioni consulam , promptns sum ad mandatumhocce tuum sine detrectatione exsequendnm. Ita locutasbostium domitor, pagne medinm arcam prehcndens, ner- 5.vum resauare feeit acutum, strepituque canotas coeli pla-

l) Râmas natarae suae divinae prorsus est ignarus: propo-nere itaque poterat ei magister Vishnûs exemplum tan-quam alienum. Alludit poëta ad facinus perpetrutuma Rama Sccnrifero (Parasu-Râma), qui ipse erat Vi-shnus corpore liumnno indutus. Prior hic Râmns In-rnadagnis filins fuisse perbibetur, Bhrigûs ahnepos. Cf.de eo bains libri cap. LXXlV-Vl. Is, talibus muio-ribus ortus, quomodo regain filiis, i. c. Kamis, ’adnu-merari possit, non satis asseqnor, niai quia dîcat, eumrenpse, bellis gestis, e Brachmanum stirpe in ordinemmilitaremv transiisse.

94 Lia. I. CAP. XXVIII.6. gas implevit. Inde ferae silvam incolentes territac facre;

ipse Tâdaca coutarbata est, ad nervi sonum expergefacta.7. Quo audito, suspicata quid esset, femina gigantea, furore

vecors, ce accurrit infensa, unde sanas propagatus fue-8. rat. Raghuides intuens deformem illam , distorto valtu,

statura enormem, indignabundus Laxmanum affatur: Ad-9- spice, Laxmane, Yaxne formam terribilcm, portentosam,

cnius conspectu pavidorum corda facile fracta forent. Ad-lo. spice illam aggressu dillicilem, praestigiarum vi praedi-

tara: hodie eam in ordiuem cogam, auribus naribusqucn. truncam. Nequc enim a me impetra, ut interficiam illam,I utpote feminei sexus iare tutam; sed fortitudinem eius12- impetamque retundere vole: sic stat sententia. Dam sic

loquebatur Râmas, Tâdaca farore vecors, brachiis alte15.sublatis, ragiens eum incursavit. At vates divinus Visvâ-

mitras voce indignabunda abominatus illam, "Macti sautel4. Ragbuidaela exclamare, victoriamque iis pracsagirc. Tutu

Tâdaea borridum pulverem ciens ambes Raghuidas glo-l5- merato pulveris turbine aliquantisper occaecavit. Deindc,

ad praestigias conversa, vebementi imbre lapideo ces ob-15- rait, que facto Râmas ira exarsit. Is retundens immancm

imbrem lapideum sagittarum imbre , incnrsantis manuml7. utramque telis alatis abscidit. Tam brachiorum extrema

parte iam mutilam, e propinqao cit-ca se rugientem, Lax-18.manus auribus naribusque trancam reddidit. Yaxa vero

transformi corpore praedita in varias formas transiit, prae-19. stigiisque suis ces eludens ex oculis evanuit. Continue

faustus Gâdbis natus, utrosque lapidum imbre undique2°. obrutes cernens , bis verbis admonuit: Mitte lenitatem,

Rama! Timendum est, ne Yaxa illa impia ac scelerata,sacrificiorum turbatrix, max praestigiis suis incrementum

21.capiat. Utique sine mon eaedito illam: iamiam instat

TABACAE cannas. 95crepusculum , et crepusculi tempera gigantes sane sautaggressu diliiciles. Ita admonitus Rames Yaxam cum la- au.pidum imbre ingruentcm undique sagittis obstruxit, ex-hibens artem suant sine oculorum ope ictus ad sonumcollineandi. llla telerum retibus quasi illaqueata, prae- 25.stigiis pollens, Cacutsthidcm Laxmanumque cum rugituincursavit. Quam velociter irruentcm, fulguris instar ve- 24.bementcm, Tâdncam defermem, caedis avidam, barren-dam, dense nubinm globo similem, lacertos alte tollentem, 25.confixit Râmas in pectore sagitta in lunae crescentis spe-ciem curvata, que telo fulmineo ista graviter confessa spis- 26.

sam cruorem evomait, ceciditque, exspiravitque. Quummenstram visu borrendum cacsum videront Saperûm prin- 27.

ceps eeterique divi, "Euge! engela acclamantes, Cacu-tsbidem consalutavere. Indras, qui mille oculis splendet, 28.in coelo appareas, magnoperc laetus cum toto immorta-lium agmine Visvâmitram talibus affamr: Vates Causiee, 29.

en! vide nos cum lndra adesse , propitiatos facinorehocce Râmae immense vigore praediti. Tu salve, et ex 3o.nostro mandate benevalentiam erga Râmam exhibe. Tuumest, amplificarc cum viribus, qaas castimoniis et contem-platione tibi quaesivisti. Quaecunque tela a filio magniSl.Parentis, Crisâsvo, praestantissimo rege , tu adeptas es,eadem universa baie sappedita. Dignus est, o Bracbmana, 32.qui ea accipiat, utpote tibi obsequendi studiosus: ingensopus pro nabis perfieere eportet regium adolescentem.Quibus dictis Superi omnes Visvâmitram salutantes eo 35.abierunt, unde venerant. Tnm cgrcgius vates, laetus,54.et Tâdacae caedem cemprobans, Bâmam in fronte deo-sculatus, talia futur: Hic, o Rama, blandi adspectus puer, 55.bodie noctem commoremur; cras primo mane ad seces-snm menmtpcrgemus. Audito Visvâmitrae sermone Râ- 56. .

96 Las. I. CAP. XXIX.mas bilaris ibidem in Tûdacae silva commode pernocta-

37- vit. Eo ipso autem die silva ism, diris liberata, nova- ameenitate eilitlsit, veluti Chaitraratbum Cuveri viridarium.

38. Eaecata ista Yaxi filia Râmas, plausu exceptas a Su-penim ac Beatoram coetu, ibi cum anachoreta requievit,de bon dilnculi, ne sans praetermitteret, admonitus.

CAPUT XXIX.

TELORUM TRADITIO I).

L Post noctis bains quietem magnas vates Visvâmitrasridens Ragbuidem verbis suavi voce prolatis a110quitur:

3, Probasti te mihi; macte, regum proies nobilissima! Sum-ma caritate motus de tibi universa tela, quibus par orbem

3.terrarnm inimicos taos vi coërcites in proelio vinces, sivel Dii sint TitanesveQ, cum Gandharvis ac Serpentibus

4. consociati. Dabo tibi taaquam ameris pignus quaecanque

1) Totum bac (input cum sequenti spectat ad superstitio-nem per Indium olim late propagatam, certorum car.minum virtute, quae memoriter ediscere ac leni mur-mure recitare oportebat, acquiri pesse disciplinas ar-canes facultatesque naturae bumanae modum exceden-tes. E0 iam alluserat peëta C. XXlll, 11- 18. Telahacc incorporea partim eli’ormata saut ad similitudinemeorum, quae diis diversisqae semideerum ordinibus tri-bai salent, partim ex mero ingenii lusu prodiere; necfacile foret definire, quamaam eorum efligiem in animobabnerit poète, et quasnam singulis vin-lutes subessevoluerit.

TaLoauu TRADITIO. 97tela ego novi, Cacutsthide! Scilicet bis digaum te ceuseo.Dabo tibi, a lieras , vindictae discum, magnum, aetbe- 5.rinm; porro iuris discum, nec non fati discum; tumVi-sbnûs discum aeerrimum, Indraeqae discum invictum;6.telum falmineum, nec non Sivae tridentem egregium;Bracbmanis caput, Iaculum quoque, fortissime adolescens, 7.Bracbmanicum telum incomparabile; binasque clavas,8.quae Môdaca et Sikhara dicuntur, splendidas tibi airera,liominum princeps. Tum logis laqueum, fatiqne laqueum 9.invietum , Varuni quoque laqueum do tibi celebratissimum.Accipe, e Rama! baecce duo falgm-a, Siccum et Humi-dam, a me tibi parata; porro Tridentiferi telum, necnon telum Nârâyani. Telum Igaeum , cui nomen est Apex;

Ventique pr0prium, qued Turbo dicitur, de tibi, can-dide adolescens. Tclam Hippoeepbalum dictam, pariter-que Ardeae rostrum, hastasque binas bascc accipe, Ine-tortam ac Victricem. Horrendum pistillum essifingum,et manicam e craniis contextam, qualia gestant Titanes;ea canota tibi trado. Porro ingens Aligerorum telum, cuinomen est Delenimentum; ensemque praestantissimum detibi, beroïca regis proies; Fidicinum coelestinm quoquetelum magni aestimatum, cui nomen est Fascinatio. Dotibi Seporiferum et Quietale, telumque Solare; tum Plu-viale, tum Torridum; Aestuosum atque Unctorium; Ille-cebram porro, invictum Capidinis telum; Lemurum te-lum Crudivorum, Cuvêrique telum de tibi, et Giganteum,qued bostiam exercitibus fortunam, constantiam spiritum-que ritalem anfert; telumque tum Verax, tum F allax ,nec non telum magnarum praestigiarum; Heroïcum, cuinomen est inditum a vigore et splendore, qued adversa-riis vigorem eripit; telum Lunaire, Glaciale dictum; Vi-svacarmanis quoque bene compactum; telumque invictum

7

9.

98 ’ Lus. I. Car. XXX.Letifcrum; denique frigide mucrone sagittam, qued est

ne. telum Hamanum. Haec atque alia de tibi, utpote mihidilcclissimo: accipe en canota a me, viri optimi note!

21.Tune eximins anachoreta , lastratus , ore ad erientemconverse adstans, tradidit Râmae praestantissimum car-

aa.minam complexum. Quorum universorum comprebensiovel diis diiiicilis est ad adipiscendum, baec eadem vir

23.venerandus Ragbuidem edocuit. Dam vates ille voce sub-missa integram carminum complexam recitabat, circum-steterunt invenem tels mirabilia, speciem corpoream in-

24.dnta, et manibus iunetis sese ei obtulerunt, talia dicen-tes: Adsamus, en, generosissime Ragbnide, nos, tui fa-

25.mnli. Cacutsthides autem, comiter excipiens ces, singu-lesque manu prehcndens, cobortatus est banc in modum:

:6. Menu meae praesentes estetel Deinde bilari anime Râmasillustris, magnum anachoretam Visvâmitram veneratns, adnlterius progrediendum se accinxit.

CAPUT XXX.

SUBSIDIORUM nomme.

1, i Tclis acceptis Cacutsthides, lactitiam vultu prae seferens, inter eundum Visvâmitram ita allatnr: Dotatus sum

a. equidem telis, vir sancte, aggressuque dillicilis vel Sape-ris factus; sed telerum subsidia l) quoque cognoscere

1) Sanscritc Sanluîra; cnius vocabali variae sont significa-tiones, propria tamen et primaria corn’piendi actas

Suasmloauu TRADITIO. 99cupio, vatnm praestantissime. Dam tali mode Cacatstbi- 3.des loqucbatur, Visvâmitras asceta, constans, religioni-bus addictus, parus, subsidia nuncupare orsus est: I’Veri- 4.

dicum, Honestam, Audacem, nec non Velocem; Ianite-rem, qui Progressus dicitur, aversum Valtam, Vultam-que deiectum; Scepum pariterque Ascopum; Sclerem- 5.phalum et Euompbalum, Decopbtbalmum et Hecatosto-mum; Decemcipitem et Centiventrem; Teratoscopum et 6.Auspicem; Averrancum eique ceninnctum Intaminatnm;Infatigabilem et Vigilem; Daemenium nec non Turbato- 7.rem, manu Fortem, Lasam, Opalentumque; Oscitantemet Chrysompbalum , Socialem Castodemque pariter: ful- 8.gidos bosce Crisôsvi filios, formam pre arbitrio mutantes,accipe a me. Salve, Ragbuide! tu mnuere dignus es.«Engcl exelamans Cacutsthides, arripuit istes ab asceta 9.Visvâmitra sic ipsi traditos, tum statores , tnm bostiumprofligatores. Hi vero, formam aetberiam induti, aetbe- le.rio calta amati, partim prunarum ardentium similes,partim fume atro comparandi , manibus suppliciter iun-etis, Râmam suavi voce allocuti saut: "Ecee nos dicta u.tibi audicntes, o Râmal Impera nobis bic adstantibus,Ragbûs prolesla Abeatis nunc licet, inquit ille, prout n,

Videtur intelligi facultas tela magica opportune loco ettempera ndbibendi. Quae ad capot proxime praece-dans menai, magis etiam de bec capite valent. ln sub...sidierum enumeratione magnopere variant codices: necmirum, librarios nomina partim intellecta perperamentrasse. Scboliastae nibil bonne frugis ancrant. Scdfrustra foret, in eiusmodi deliramentis certam aliquamac rectam rationem invcnire Vellc. Bene nobiscumactum est, qued in neutre capite numerus quinquage.narius expletur.

100 Lia. l. Car. XXXI.cuiquc lnbet; anime mee praesentes rerum gercndarum

.5,temporibus mecum consociamini. Isti protinus, salutatoRama ac versus dexteram cireumambulate , abiere sicut

.4,advenerant. Quibus dimissis, Râmas deinde magnumvatcm Visvamitram inter eundam sermone suavi ac me-

I5. desto ali’atar: Quodnam est nemus istud ambrosum, qued,

parvo intervalle a mente remetum, nabis simile hinc.6, conspicîtnri’ Id magnepere cognoscere cupio. Est enim

adspectu pulcrum, capreis frequentatum et admodam de-lectabile, avibus varii generis dulce cantantibns ornatum.

I7. [am emensi sumus, vatnm optime, saltum istum imper-viam, visu borrendum, quantum equidem collige ex bains

.8, regionis amocnitate. Cuncta mihi enarra, vir venerande:cuiusnam est bic secassus, quem invasere maligni isti ac

Ig.nefarii religionum turbatores , crudeli censilio sacrumtuum impedieudii’ Quaenam est illa regio, ubi tu arcam

30- sacrificalem apparasti? Meum est, securitatem praestarecaeremoniis ac caedere Gigantes. Quae omnia edocericupio, anachoretarum praestantissime.

CAPUT XXXI.

COMMORATIO IN rama commune.

l. At excelso adolescente de silva ista scisicitante, au-2. gustus Visvâmitras rem expouere coepit. Hic, fortissime

Râma , inquit, sanctus ille Visbnus diis venerandus ba-bitavit, ut castimonias exerceret et contemplationi vacant.

3.Antiquus bic eremus pumilionis magnanimi fait, Con-

Comnoamo IN me consomma. 101summati nemine insignitns, quia ibidem iste castimoniisad consummationem pervenerat. Superato deorum prin- Æ.eipe Indre aliquando Balis , Virôcbani natus , triplicismundi imperio fruebatur, robare superbiens ac demcns. 5.Tune, Bali sacrificiam parente, Indras ceteriqne Superimetu tnrbati Visbnam in bac eremo cempcllarunt: Balis 6.Virôabanides, o Visbnus, potentissimus ille, sacrum parut,cunctis animantibns optatorum largitor , utpote epibuspollens Titanum tex; et quotquot alicunde ad cum de- 7.vertuut petitores, bisce , quicquid ubicnnque et quome-docunque petant, nibil non largitar. Tute ergo, deorum 8.salutis gratin ad magicam artem conversas, specie pumi-lionis assumpta, o Visbnus , opus pulcerrimum perficc.-[’Eodem tempera Casyapus, ignis instar fulgens, ana 9-’cum Aditide maiestate quasi illuminatas, aimas divinae Io.’coniugis consers, vote per mille annos divines continuato’exsolntus , munerum datorem , Madbûs interfectorem,

’laudibus extollebat: Te sanctam , sanctitatis cumulnm u,’et corpoream quasi speciem , qued religionibus bene’observatis merui, te, inquam, Geniuut summum mentis

doculis cerne. In corpore tue, domine, video univer- l2.ùsum banc mundum. Tu es sine principio acter-nus, in-’enarrabilis: ad te, tanquam praesidium meum, ego cen-”fngio.--- Huns priapitius Casyapum ab omni labe pur- .5,igatum sic afiatur: Elige manas aliquod: bene tibi eve-"niatl Dignum muncre te ceuseo. Quibus dei verbis au- 4.’ditis Marîcbi filins Casyapus, Suscipe, venerande, inquit,

’conditieaem filii ex me et Aditide geniti. Fieri velis 15.’Indrae frater natn miner, o Titanum debellator: nam

w’te decet Superis moerore aillions auxilium ferre. Deindc :6.l’splendidissimus Visbnus ex utero Aditidis editus est sub

’specie meadiei erroais, umbraculuut, vas fictile et cri-

102 LIB. I. CAP. XXXI.’nium apiceiu in vertice ceteroquin rase gestantis.’] I)-

!7- Ita compcllatus a Superis Visbnus pumilionis speciem iu-duit, et ad Virôebani filium accedcns, spatium trium pas-

18- suum suornm petiit. Quod danum quum acccpisset, Vi-sbnus, forma in immeusum dilatata, tribus passibns toti-dem mandes permcnsus est, Tan GRADIENS inde dictas.

19- Scilicet une passa tallai-cm universam cxsuperavit, sc-cnndo aeternam acthera, tertio coelum; ct postquam Ti-

ao.tanem istum Balem ad sedes inferas dctruscrat, Indraetriplicis mundi imperium restituit, peste illa deleta. Ere-

2l. mus, ab isto pierum eperum auctore babitatus, a me quo-que propter divini pnmilionis observantiam eolitar. Hune

sa. accessum incursant Gigantes sacrum impedituri, qui nefarii

a te , fertissime adolescens, saut interficiendi. HodieJ3.accedemns ad praestantissimum eremum Consummatum,

cnius domiuium, mi filiale , eadem inre tuum est, que24.meum. Ita locutus magnas anachereta admodam laetus,

Râma et Laxmano secum deductis, secessns sui fines pla-25. cide vultu intravit. Eremi eoasummati incolae, e lon-

giuque appropinquantem conspicati, subito undique eve-36- lantcs, pro se. quisque Visvâmitram salutare. Sima] at-

que intraverat, obtulerunt ei pedum lavationem, paterambospitalem ac sedile; pariter deinde regios adolescentes

nâ.hospitio excepere. At Ragbuidao, bostium domiteres,quum aliquantisper sese recreassent, anachoretarum prin-

î8- cipcm allocuti saut: Hodie, qued bene tibi eveniat, magne

l) Quae uncis inclusi, nescio amie, certe importune locobac saut intruse. Aretissime enim inter se cobaerentdisticbi octavi finis et decimi septimi inilium. Retinuitamen versus a Bengalis eiectos, quia per se leclu di-gai saut.

LlB. l. CAP. XXXII. 103vates, praevias caeremonias ardire, cramas hicce Con-summatus denao consummetur. Vera este oratie tua.

I [ta compellatus augustus Visvâznitras, inter Sapientes emi- 29.

nens , protinus praevias caeremonias orsus est, mentesensibusque coërcitis. Ambo invenes autem , cum eam 3o.nœtem rite compositi peregissent, dilaculi tempere sur-rexerunt, religionesqae matutinas observarant; tum, aqua SI.lustrati, pari, post preces leni murmure rccitatas, salu-tavere Visvâmitram, igni sacre, cui piugucs latices liba.verat, assidentem.

ha... ,CAPUT xxxu. g l aJVISVAMITRAE SACRIFICIUM..

Deindc regii adolescentes, gnari quid cuique loco l.-et tempori conveniret, opportune bec sermone Causicumvatem allocuti saut: nDiscere cupimus, vir sancte, qno- a.natn tempera duo isti Noctivagi sint arcendi? Eloquere,ne momentum rei agendae praetermittatur.« Dam Cacut- 5.stbidae, regia proles, sic loquebantiu’, universi anacho-retae ces edecuerunt: Ah bodierno inde die usquc ad 4.sextam noetem vebis, Raghuidae, est vigilandum. Vates.

-bicce praevias cacremenias inchoavit, et per omne bactempus in silentio perstabit. Intellecta sententia anacho- 5,retarum contemplationi deditorum , umbo pervigiles sexdies noctesque silvam sacram custodierunt. Excubias ege- 6.runt bostium demitores strenui, sagittandi peritissimi, utcustodirent insignem vatem Visvâmitram. At pracdicto 7.

104 Lin. l. CAP. XXXII.lempore praetcrlapso, quum sextus dies advenissei.8 Râ-mas ad Smith-idem conversas, Vigil esto, inquit, animan-

8. que intende! Usque ad hune diem horrendî Gigantesnondum advenerunt; hodîe vero nabis ambobus horreu-

9. dum certamen cum Gigumibus instat. Dum Râmas Pu-gnandî cupidine incitatus in loquebatur, subito emsitflammis cornais area sacrificalis, ab ignis ministro et an-

Io. tisüte circumsessa , verbenis , cyathis paterisque, lignismidis florumque cumulis instructa; et inchoatum est exordine sacrificium istud, carminihus solennibus accommo-

Il. danum. Tune ingens fragor horrificus pet aethera erupit,qualis nubes coelo caligînem ohducens pluvia anni«tempe-

I3. slate cemitur. Hune in modum praesügiis visai chipais,impetum fecerunt duo gigantes, Mârîchus Suvâhusque, uter-

I3. que cum sectatorum suornm turha. Propîus advecti visuhorret.i isti cmoris imbres emiserunt: tune Râmas subito

14. irruentes in coelo conspexiL- Quos quum videret incur-santes et imbretn sanguinis effundcntes , invenis , oculis

15.106 similibus decorus, bisce fratrem matu: Adspice,Laxmane, nefarios istos Gigantes carnivoros, Humauo tclomox dîscutiendos, sicuti nuhes procellae impetu discuti

:6. 801cm. [la locutus Raghuides, simul festinanter telum Hu-manum arcui apmtum vehementî ira commotus fixit in

17.Mârîchi pectore. Is .percussus telo isto praestantissimo,ultra ccntnm parasangas coniectus fait in aestuantes occanir

13. fluctus. Quum Râmas Mârîchum longe reiectum vîdcrel

attonitum, et frigidi mucronis vi excrucîatum sese volu-I9- (autem, ad fratrexn conversus: Ecce, Laxmane! inquit,

frigidus mucro , telum hocce Humanum, carminibus in-cantatum, illum obstupefactum aufcrt, nec tamen spirit»

no.vitali privat. Celcros islos Gigantes qquuc profiigaho,immîtes, sceleralos, nil nisi nefs: mcdjtanles, sacrorum

LlB. I. CAP. XXXIII. 105tan-butons? unguinem pommes. Deindc telum Igneum, au.fulgens, exîmîum, exprompsit et in Suvâhûs pectore fixit,

qui confessas humi procubuit. Telum Aërium iaculntus n.illustrîs Raghuides reliques confecit, quo facto generosusadolescens gaudium anachoretis attulit. Profligatis gigan- 23.tibus cunctis, sacrî turbatoribus, salutabatur a vatibus ve-nerabundis Raghûs proles, sicuti Indras , propter victo-rîam reportatam. A: sacrificîo bene peracto magnus ma- 24.

choreta Visvâmitras, quum coeli plagaa in statum tran-quillum restitutas cerneret, talibus Cacutsthidem affama:Voti mei factus sum c0mpos; tu vero, invenis fortissîme,35.magistri iussa peregîsti, et eremus hiccenConsummatuIs in

postez-un: vel consummatior est redditus.

CAPUT XXXIII.

Commommo un mm Sou].

Rehus bene gestis Râmns et. Laxmanus, invenes ala- I.cres, noetem ibidem-quîevere, anime ad laetîtîam erecto.

Postero mana quum illuxisset, matutinis religionibus per- 3afunctî, umbo una Visvâmitram ceterosque Sapîentes adie-

runt. Venerati anachoretam,. ignis instar fulgentem, ado- 5-lescentes blaude loquentes oratîonem blandam genet-osant-

que protulerunt: Nos ambo, en! famuli tui, vit praestan- 4.tîssîme, adsumus; impern nobîs pro arbitrîo: qnodnam

iussum exsequi nos oportet? Ad baec ntriusque dicta 5.vates isti , Visvâmîtra duce, une ore Râmne responderunt: -

Celcbrabitur a rege Milhilensi Janaco sacrificium sanctis- 6.

106 Lus. I; CAP. XXXIII.7. simum, quo nos proficiscemur. Tu quoque, iuvenis no-

bilissîme , eadem perges , ubi arcum mirabilem maximi-

8- que pretiî visere te oponce Is nous immenso roboreterrîbilis, lucidissimus, olim a consessu deorum dans illi

9° estd sacrificii occasione. Huic tendendo non Dii sunt pa- Ires, nec Fidicines c0c1esles, nec Titanes, nec Gigantes:

10- quanta minus igitur boulines? Quum terme domini nousistius virtutem experiri cuperent, cum tendere non po.

II- mere validissimi rcgum filii. Hunc arcum magnanimiMithilenaium rcgîs, o Cacutsthide, simulque sacrum lui-

II-rabile ibi spectabis. Mithilcnsis. nimirum hocce telumpraestantissîmum , firmo umbilico instructum , tanquam

15.sacrificii pracmium ab universis Diis expetiverat, in cniusregis domo id sacrificio impetratum Permansit, cohone-

I4. statum variis odoribus sufimentîsque benc olentîbus. Di-

ctis asscnüens Râmas, generosae indolis adolescens, ac-cinxit se ad proficisceudum cum vatibus istis, qui Visvâ-

I5. mîtram sequcbantur. At ipse vîr sanctus, dîscessurus ad

urbem Mithilam, numina silvestria bisce verbis adoravit:16. Vos omnes, valete! Equidem consummatus, relinquens en.

mum Consummatum, Himavantîs iuga in ulteriore Gangis

I7. ripa adibo. Deindc eremo versus dexteram circumam-bulato, egregius anachoreta, ad septentrioncm sese diri-

18. gens, progrcdi coepit. Proficisccntem comitabantur disci-pulî divinarum rerum studiosi, cum centum non amplius

l9-plaustris ad hoc iter pends. Forum mansnetarum quo-que et volucrum agmina, eremum Consummatum incolen-6mn, comitabantur magnanimum Visvâmitram religionibus

30-divitem. Longum iter permensi, sole iam ad occasumvergente, anachoretae paravere sœtionem nocturnam, post-

îl-quam ad Soni ripam pervenerant. Post salis occasum,nnda fluviali lustrati, igue sacro ministrato, consederunt

Lm. I. CAP. XXXIV. 107’

circa ducem suum viri gravissimi. Râmas etiam cum Su- n.mîtride, coetum sanetum veneratus, consedit luta Visvâ-

mitram prudente-m. "Deindc hominum princeps, manibus 13.iunetis, cognoscendi studio impulsus interrogavit vatnm:Quaenam, vir sancte , est hacc regio opulentis incolis 34.splendens? Hoc disccrc cupio: tu, quaeso, accurate mihienarrare velis. Bâmae verbis invitatus Visvâmitras digni- 25.

tata pollens omnem istius regionis memoriam exponen-coepit.

CAPUT XXXIV.

BRACHMADA’ITIS norme.

Fuit magnus rex nomine Cusus, a Encans: oriun- l.dus, strennns in oliioiis obeundis, recti gnarus, virorumhonorum cultor. Hic magnanimus ex consorte acque a.nobili Vidarbhana genuit quatuor filios sui similes, magnovigore praeditos: Cusâmbum, Cusanâbhum, Amûrtaraia- 5.

sem, Vasumque, splendides omnes, magno conatu anni.tentes, ut ordinis militaris munera explorent. Hosce filios 4.iustissimos ac rveridicos bortatus est Cusus: Assidui estotein ordinando imperio , quo facto pulcrum virtutis prae-mium merebimini. Auditis Cusi monitis hi quatuor iuve- 5.nes regii, civibus valde probati, ad tubes condendas seseapplicuerunt. Magnificus Cusâmbus exstruxit urbemCau- 6.sâmbiam, Cusanâbhus vero condidit urbem Mahôdayam;Amûrtaraiasis terme domini sedes nomen haÏJuit Dharmâ- 7.

ranya; rez magnanimus Vasus. denique condidit sibî ur-

108 LIE. l. CAP. XXXIV.3. bem, imperii caput, uomlne Girivraiam, Haec ipse terra,

Râma, Vasûs istius fuit propria: hinc, ecce, quoquo ver-

9- sus quinque montium iuga eminus cernuntur. Amnisamoenus et clams, Sumâgadhes, ad Magadborum terramconvenus , in medio quinque montium quasi sertum flo-

IO- reum nitet. Haec ipsa est terra Magadhensis, a Vasû istomagnanimo olim possessa, fertilis; frugumque corona re-

"ndiinita. Cusanâbhus vero, Ragliuide, Sapiens regalis, pins,e nympha Ghritâchia eximias ccntnm puellas generavit.

"l- Hae forma et inventa decorae , aliquando eleganti cultuin yiridarium egressae, fulgurant instar pluvia anni tempe-

13- state coruscantium, cantantes, saltantes, fidibusquecanen-tes, summa lactitia lasciviebant, exquisito mundo ornatae.

l4. Quas quum vidissct toto corpore venustas , forma perorbem terrarum incomparabiles, Aër omnia permeans ta-

:5. lia futur: Ego vos Omnes concupisco, uxoresque vos du-cem. Belinquatur sors humana: aevum diuturnum nan-

l5.ciscemini. Fragilis semper est inventa, praecipue in ge-nere humano: vos, perpetuam iuventam nactae, immor-

l7- tales puellae fietis. Audito sermone Aëris, impetu inde-fessi, centum istae puellae, in ludibrium rem vertentes,

*18.uno 0re respondent: Tu ventorum domine, ut aiunt,cunctorum animantium penitissima pervadis; nos omnespotentiam tuam probe novimus: quare contemptim nobis-

l9. cum agis? Cusanâbhi filiae sumus cunctae, idoneae sci-licet, Superûm princeps, quae deum statu suo (limovea-

moquas; attamen nobilitatem nostram tuemur. Quod minumne tempus unquam adveniat, stulte! - --. Non sane,spreto patre veridico, electionem sponsi ex nostro arbi-

Il. trio ambimus. Pater utiqne est dominns noster: is summinuminis instar. Cuicunque nos pater nuptum dederit,

22-ille ipse nobis prit maritus. Quarum dictis auditis Aër,

Baacumamrns sunna. 109potentissimum numen, ira vehementi concitatus, in omniapuellarum membra penitus sese insinuans , en infrcgitspina dorsi detorta. At puellae Aëris vi infractae patris 35-domum intravere, humique sunt pr0volutae, conturbatae,pudihundae, ocellos lacrimis suffusaer Tum rex, dilectas ’4’

puellas miseras, mode venustissimas, nunc corpore fra-ctas intuens, ipse conturbatus ex iis quaesivit: Quid hoc? 35vNarratote, filiolae! Quis acquitatem adeo sperniti’ A quo-

nam vos gibberae estis elfectae? Pariter aflectum gestu 16.signifiantes, m omnes siletis. Intellecta prudentis Cu-sanâbhi quaestione, capîtihus pedes eius tangentes, cen-tum istac puellae dixerunt: Aër omnîa permeans, o rex, 27-dehonestare nos conatur: pravam viam ingressus, acqui-

.tatem non respicit. Ille idem, libidinis impotens, hoc a28-nohis universis responsum tulit: Patrimae sumus; tu valelNos non in nostra ipsarum potestate constitutas scias. 29.A patre nos expete, an forte natas tibi nuptum dederît.Nos non vago arbitrio vivimus: iguascere nobis , Dive,velis. Ille ad nefas obfirmatus respuit sententiam nostrnm, 50.dumque ita loquebamur, Aëris vi cunctae vebementerperculsae fuirnus. Quarum sermone audito rez illustris 5:.piissimusque cgrcgiam puellarum centuriam hune in mo-dum afl’atur: Patientia temperantes decet, filiae: magnum 52.

oflicîum a vobis expletum est, qued unanimi consensunobilitatem meum respexistis. Patientia sane est femina- 35.rum ornatus, utiqne in virorum iniuriis tolerandis; (lilli-cilis autem est patientia, praecipue quando a Coelitihusindigna patipmr. Patientia est largitio , patientia fides, 34.patientîa sacrificium, filiolae ; patientia est 1ans, patientia

pictas; in patientia situm est mundi moderamen. Hodie 55,tempus opportunum vos nuptum dandi advenisse equi-dem omnino ceuseo. Ite cum houa pace, filiae! exco-

110 LIE. I. CAP. XXXIV.56,gitabo aliquid vobis salutare. »Sic dimissis puellis tex

eptimus, recti gnarus , de harem matrimonio consuluit57- consiliorum socios. Quoniam veto pucilae istae ab Aërc

ibi olim gibberae factae fuerant, ab eo inde tempore urbs38.illa Cânyacubia appellari coepta est. Eodem autem tem-

pore vir praeclarus, nomine Chûlines, austerae virilitatis,59.purissimae vitae, sanctas castimonias exercebat. Ad sa-

pientem sese castigantem accessit Fidicina quaedam coe-lestis, ut ei famularetur, Urmilae filin, cui nomen erat

40.56mada. Haec humiliter cum venerata , honestissima fe-mina, assidus in ministeriis ibi habitavit, que facto sese

4I.probavit magistre. Is ergo tempera opportune animumerga eam declarans , Probasti te mihi, inquit: bene tibi

42. cupio; quid faciam, qued tibi sit gratum? Fidicîna, dulcivoce praedita, summopere lacta, quum anacheretam sibîpropitium cognovisset , ipsa facunda facundiae gnarum

45. afihtur: Tu, divina quadam sorte favente , propter san- rctimoniatn in numinis consortium transiisti; equidem filium

44. opte, divinae sanctimoniae devetum. Coclibem vitam age,(salve mihi!) neque ullius viri sum uxer. Quandoquidemad te me converti, o Bracbmana, aequum est, ut mihi

45. concedas filium. Fidicinae pr0pitius Sapiens divinus deditfilium .egregium , quem Brachmadattem dixere, spiritalem

46. Chûlinis prolem. Ille idem rez Bracbmadattes tune, sum-ma presperitate fruens, urbem Câmpiliam, sicuti Superûm

47. princeps coelum, incolebat. Pins rex Cusanâbhus autemcensilium cepit, ut huic centuriam filiarum nuptum duret.

43. Invitato igitur regs Bracbmadatte, vir gravissimus tradidit49. ci puellas, gandin corde intime praecipiens. Harnm sint

gularum dexteram , e Raghuide , ex erdine prehenditBracbmadattes terrae dominns, quasi foret Superûm rector.

5o. Vix autem manu eius centactae ccntnm istae puellae, pro-

Lin. l. CAP. XXXV. 111tinus gibborum defermitate sanata, curis enolutae, summacum venustate enituere. Rex Cusanâbhus , cernens illas 5l.ab Aëris vi liberatas, magnepere laetatus est, et gaudieiternm iterumque commotus; ceiebratis vero nuptiis reo 52.gcm Brechmadattem cum uxoribus honorificentissime ha-bitum ad imperii sedem dimisit. Ibi Fidicina ceelestis, 53.sicuti decebat, nurus suas beuigne excepit , unamquam-que blandc dcmulcens et Cusanâbhnm laudibus extellens.

CAPUT XXXV.

STIRPIS Visvmrrm Pmconmm.

Quum rex Brachmadattes post nuptias perfectas dis- l.cessisset , Cusanâbhus filiis erbus sacrum genitale appa-ravit. Id sacrificium dum peragebatur , generosissimus 1l-Cusus, Bracbmanis filins , coram visendum se exhibait,et regem Cusanâbhum talibus affams est: Nascetur tibi, 5.mi fili, tui similis filins iustissimus, Gâdhes, cnius opetu perennem per totum orbem gloriam es adapteras. Ita 4.’compellato rage Cusanâhho Cusus, in aethcra sublatus,rediit ad aeternam Bateauams sedem. Post aliquantum 5.temporis deinde prudenti Cusanâbho natus est filins iu-stissîmus, Gâdhes nemine dictes. Is pater meus fuit,6.pins Gâdhes, vere fertis; e Cusi prosapia ego sum ori-u’ndus, generatus a Gâdhe, e Raghuide. Exstiterat mihi 7.

quoque sorer natn maior, femina casta, Satyavatidis ne-niine insignis , ceniugio iuncta Richîco. Generesissima 8.hacc Causicis, maritum prosecuta, cum ipse corpore in

"? Lus. I. CAP. XXXV.coelum evecta est; eadem in magnum fluvium conversa.

9.Nunc sorer men coelcstîs, Himavantis iugo suffulta, ani-

mantium recreandorum gratia aquae purae rivum amoc-ie.num inde profundit. Quapropter ego religionibus inten-

tus Himavantis clivum iucunde incolo, cum serore mcaIl. Causicide mutue amere coniunctus. Ipse vero Satyavatis,

casta, propter iidem celebrata, marite dcdita, nobilisla. Cusidarum proies, inter nymphas fluviales eminet. Veti

selvendi gratin equidem, relicta illa, hue, me centuli; etin eremum Consummatum secedens, tua virtute, o Rama,

n5,sum consummatus. Sic tibi originem presapiae nostracdeclaravi, veteresque huius regionis memerias, fertissime

14.iuvenis, qua de re tu me interrogasti. Iam praeteriit me-dia nex , Cacutsthide, me tecum eonfabulante. Nuncsemno indulge: salvus sis , neque ullum impedimentum

I5. in itinere nobis obstet. Immotae stant arbores cunctae,ferae et volucres in cubilibus latent, nocturnisque tene-

16. bris ebductae sunt coeli plagae. Sensim evanescît cre-pusculum, poins quasi oculis cingîtur; densa siderum

17.stellarumque silva scintillis undique efl’ulget; oriturqueluna , frigidum sidus , tenebras dispellcns, lumine sue

18. exhilarans animantium per orbem terrarum corda. Nocti-vaga quaequae sunt animalia bine inde preserpunt, Ge-nierum etiam Gigantumque agmina, truculentique Lemu-

19. res carnivori. Ita profatus conticuit vates gravissimus.Anacherctae eius comites cuncti, Euge! pulcre! exclaman-

se. tes, cum sent venerati. fiMagua est ista presapia Cusi-darum, reeti semper studiesa; BRACBMANI similes fueruntmagnanimi principes, a Cuso genus repetentes: imprimis

al. tu, vit venerande, fama celebratissimus; et sorer tua Cau-sieis, inter nymphas fluviales eminens, novum splende-

n..rem gentilitium tibi alliera In laudatus ah egregiis ana-

Lie. I. CAP. XXXVI. 113cheretis faustus Gâdlnis filins semno sese tradidit, instarsalis ad occasum ver-gonds. liâmes quoque cum Sumi- 25.tride, nonnihil admiratienc cemmatus, laudato vatc prae-stantissime, ad somnum se composuit.

CAPUT XXXVI.

Numen: GANGAE omeo.

Bcsiduum nectis cemmoratns ad Sôni ripam cum I.Sapientibus Visvâmitras, quam primum illuxcrnt, cemi-tem compellavit: N01 iam luci cessit, Râma; erepuscu- 2.lum matutinum apparat. Serge, age! surge, sodas! Aditer prompto sis anime. Cuius adliortatione audita, Râ- 5.mas religianibus matutinis functus ad iter sese accinxit,atque hune sermonem protulit: Praefluit bine Sônus,4.aquis iucundis, profundus, insulis distinctus; utra via,o Bracbmana , nos uiaiccturi sumns? Sic interrogatus a5.Rama Visvâmitras respondit: Haccce est via a me mon-strata, qua vates pergere salent. Deindc lengum iter 6,emensi, media iam diei hera exacta, censpexere Gangem,fluviorum pracstantissimum, ab anachoretis cultum. Visa 7.amne, aquas sanctas profundente, a cycnis gruibusquecircumvolitato, cuncti nuashoretae pariterque Raghuidaelaeti fuere. Ad eius ripam communi apera pernoctandi 8.apparatum erdinarunt; et lavatione rite lustrati, aqua,Manibus Divisque libata, latice pingui in ignem iniecto,g.et gustato eius residuo nectari aequiparando, eonsede-runt in Jahnuidis ripa, placidi, animoque exhilarato, un- le.dique cingentes Visvâmitram magnanimum; ceteri, sicuti

8

114 LIB. I. CAP. XXXVI.decebat, paullo remotiores, ambe Ragbuidae pre (ligni-

11.tate propius ci assidentes. Tum liâmes, gaudie clams,ad Visvâmitram se convenons, Vir sancte, inquit, Cau-

12.gae, nymphae TaleAE, origincm. disccrc eupio. Excita-tus Râmae verbis magnus vatcs Visvâmiuias (inngac genc-

rationem et incremcntum uni-rare erditur.15. Montium princeps est, inquit, qui dieitur Himarnn-

les, ingens mcmllorum pcnctrale; l1uic natnm est parpuellarum, ferma par orbem terrarum incomparnbilc.

14.Quzu-u1n quae mater ambnrum exstitit, Mères crat filia,tcreti latere decera, nominc Mêna: venusta sane famine,

15.uxer’Himavantis dilecta. Ea pal-tu edidit lmnccc Gan-gam, filiam llimavantis natn maiercm; altera eiusdcm

16. mita appellata est Uma. Postea Superi omnes, eiliciorumdivinarum studiosi, puellam natn maiorcm a montiumprincipe in matrimonium petierunt, Gangam, nympliam

1;.Triviam. Himavantcs, pictatc motus, triplicem mundumiuvare eupiens , tradidit iis filinm, arbis lustratricem,

18. Gangam sponte sua vagabundam. Divi, grata acceptaGanga triplicis mundi tramitcs permeante, in sedes suas

19. redicrunt, ex animi sententia optatorum compotes. Quaeautem secundo loco genita erat montis filia, en, austerisreligienibus addicta, castimonias exereuit casta virgo.

ae.llanc,filiam sunm scverissimae sanetilatis mons rxcclsnsnuptum dcdit Rudro (Sivae) incemparabili, Umnm, par

anal-bem universum adoratam. Tales exstitcrunt binae hacmontium regis natae: Gange, nymphnrum fluvialium prac-

n.stantissima, tum vcra Uma inter dans eminens. llla ca-dem igitur montium principis filin, fluvii coclcstis prae-ses, ad Superes ascendit, ab omni labe purs, aquasamomes profundens.

L111. I. CAP. XXXVII. 115

CAPUT XXXVll.

UMAE MAGNANIMITAS.

un»Vix finito istius sermone, ambo iuvcnes ferles, Ra-gliuides et Laxmanus, narratiencm cum plausu excipien-les, vatnm principcm compellarunt: Narrata nabis est a a.te, Bracllmana, sanctissima rerum divinarum memoria;nunc expenere vclis de filin montium regis natn reniera:quem ab caussam mundi lustratrix illa tres tramites flu- 5.ctibus preluati’ quacnam opem, vir sancte, eademintribus mundis perfecerit? Talia dicente Cacutsthide, Vi- xi.svâmitras religiosissimus in anacharetarnm coetu totamnarratianem a principio expliCuit. Olim, mi Râma, in- 5.quît, post nuptias factas sanctus Caerulicervieus et Umadea aemulatione mutila ad concubitum sese converterunt.Dum sollers Caerulicervicus, numen petentissimum, in 6.Deae sine delcctabatur, centum anni divini clapsi sent.In tali Cupidinis eertamine neuter coniugum vinai semet 7.passes est, nec vere ctiam diva progeniem inde conce-pit, e Râma, bostium domiter. Tune Supcri turbati,8.-Magne Parente duce, secum reputabant: Quae hic gene-ratur prolcs, quis eam sustiuere peteriti’ Omnes igitur 9,adierunt deum, qui iuvcucum in vexille gestat, et humi-liter aderantes magnanimum Cacrulicervicum bis verbisallocuti sent: Divûm Dive, fauste, qui omnium animan- la,tium sainte gaudes! Superûm supplicatieni propitium esse

te decet. Non talerai-e poterunt mundi seminis tui pro- n.geniem, Coelitum praestantissime: sanctis votis adstrictuscum coniuge tua Diva castimonias exerce. Triplicis mundi u.

1

116 1...; I. en». xxxvu.servandi studio motus, vigorcm masculum tuum ipse vi-gore col1ibe. Sospita hanCCc animantium universitatemz,

15, noli naturae vastitatcm eliicerc. Audito Superûm sermone

petentissimus mundi domines, bac voce: Fiat! prolnta,14.iis annuit, ac perro ita lequi erditer: Cohibcbo equi-

dem coniunctim cum Uma vigerem meum masculum ipsovigarc. Tum Coclites, tum terra, placide quiete frime-

15. ter. Sed dicant mihi Superûm primeras, semen meum,isigeris plenissimum, qued e scde sua exeitatum est, quis

16. hoc sustînebiti’ [ta interregati Snperi responderunt deo

iuveneum in vexille gestanti: Quod semen hedie tibi ex-1;.citatum est, id telles sustinebit. His dictis admonitus

P Coelitnm princeps vigorem suum masculum in terraesolum elliulit; que telles cum montibus silvisque plane

18. penctrata est. Tune Superi denue hune in modum lgncmadhertari: Aggrcdere tu cum Aëre consaciatus mirificnm

19. Rudri semen. zinzbobus hisce daim iussa alacriter cæ-sequentibus, id ab Igne rursus penetratum est; inde ex-

no.slîtit mens Candidus, nec non divine silva Arundinea,flammae solisque iubar referens, ubi natus est strenuis-

21. simus Cârtieeius, ex igne ortus. Deindc Superi pariter-que Sapientum cactus tum Umam tum Sivam magnapere

22-venernti sent, summa gaudie affecti. At montis nataCoelites intuens, oculos prae ira rubare suffusa, indi-

25,gnabunda diras omnibus impreeari: Quoniam ego, prolisdesiderio cengressa cum marite, impedita sum a volis,vestrae quoque uxores ab hoc inde die steriles sente.

24.His dictis quum omnes Superos ebiurgasset, telluremquoque deteslata est: "O Terra, tu varias eonditianes

25.paücris, multorumque uxar cris; ac mea indignationscontaminata lactitiam filiorum parte non es adeptura;

26.maligna, quae mihi prolem masculam invidisti. Tune

UMAE MAGNAMMITAs. 1 17

deorum princeps (Sivas), quum Superos pudere confu-ses videret, accinxit se ad proficiscendem versus plagamcoeli a Varuno eustaditam I). Ibi domines petentissi-mus, censociatus cum Diva, ad latus septentrionale mon-tis in excelso Himavantis vertice castimoniis sese dicavit.lta tibi exposai narrationem de des Mentigena, a Râma;

inane tu cum Laxmano Gangae arigincm quoque a metraditum accipe.

l) ld est occidentalem. lnterpretes Srirâmapurenses semen-trionalem substituerunt, veriti ferlasse, ne poète sibî-met ipsi non satis constant, dum in sequenti distiehoaddit, Sivam ad lutes septentrionale Himavantis sc-cessisse. At meminerimus, res paella ante narratus indeorum sedibus peractas fuisse, eirca montem Cailà-sum, qui liodiequc ab incolis regienis Tibetanae ultralucum Mânasum monstruturi Hinc longe versus occi-dentcm porriguntur llimavnutis iuga, et quidem ver.ses oceasum aestivum, ultra Cusmiriae terminas; ut ite-que Sivas a Cailâso profectus ce devenire debuerit.Cf. An. Sima. cd. Col. p. 13. Enumerantur ibi custo-des plagarum coelestium, tum cardinalium, tu1n inter-mediarum, hune in modum, ut initium ab oriente fiat,et inde versus dexteram in orbem circumeadur. Quin-tusilocus, i. e. eccidens, Varuno lribuitur. AliterNÎANUB (Vll, 4.), qui enque erdinem plegurunrser-vare voluisse Videtur, et inter custodes mundi Se-lem Lunumque rccipil, Sivam contra, Nairritumque,deemannm praesidcm, excludit. Scd credibile est, poè-tam epicum actine ne lexicographum opiuiouem maximevulgntaun expressisse. Deniquc Varuue optime couve-nit occidens, quia hac ex parte, ab Indi ostiis inde,latissime petct marc Erytlu-aeum.

a7.

23.

118 Lm. I. CAP. XXXVIII.

CAPUT XXXVIII.

Omnes" summum.

il. Dum deorum princeps Trioculus castimonias exer-cebat, Coeliles, excrcilus sui ducem desiderantes, Mn-

2. gnum Parentem adierunt, et. supplibum habita, uno 0re,cum ducibus suis, Indra atquc Igne, almum rerum Pa-

5,renlem faustis hisce verbis amati mm: Qui nostri exer-cîlus du: olim a te, venerande, nabis dams fuel-ut, i5ad eximias castimonias exerccndas cum Uma secessit.

4.,Quid interim faciendum sit salmis animanüum gratia,moderne tu, utpote moderaminis gnarus: tu, ultimum

5.nobis es perfugium. Intellecta deorum sermone Magnusmundi universi Parens, placidis dictis consolatus Coeli-

(iles, hacc respondit: Quod a dealMontigcna dictum est,vos ex uxorihus vestris prolcm non esse generaturos, id

7-chatum fatale, ne dubitetis, irrîtum fieri naquit. Scdadest, écce! Gangs acthera perambulnns, ex qua Ignis,qui sacris vescitur, generabil. exercitus deorum ducem,

8. bostium domitorem. Natu maior montium regis filin hunefilium fovebît, neque dubitandum est, hoc magnoperc

9- ab Uma probatum Quo sermone audito Superi, optaticompotes , venerabundi Magnum Parentcm adorarunt.

10. Cuncti igitur profecti ad montem Cailâsum metallis gem-

matum; Igni mandarum, ut filium generandum curarct.ll.»Tu, qui sacris vesci soles, hocce deorum nogotium

perficiendum suscipe. Emitte semen polentîssimum inm.montis filiam Gangam.« [guis Superis opem suam polli-

citus, Gangam adiit, cl, Concipc factum ex me, Diva!

CARTICEII GENEBATIO. 1 19

inquit; Aquandoquidem Superis in placet. Quibus dictisandins, illa formam aetheriaxn assumpsit, et undarumaestuantium ambagibu: eius impetum calmit. Ignis au-tem, visu nymphae superbia, quoque versus sese dilata-vit, et undique eam irroravit. Quum omnes Gangae tor-rentes ab eo oppleti essent, dixinorum sacrorum antistitem(Ignem) en protinus aflàtur: Non sufficio, dive, tolerandosigori tuo maseulo, nimis veliunenti; uror flammis bisce,et plane nuimi angor. Tune Ignis, qui omnium deorumsacris vescitur, Gangae respondit: Hic ad Himavantis ra-dices hicce foetus deponatur. Illa, Ignis dicta intellecto,foetum splendidissimum, semen mirabile, e torrentibussuis effudit. Quod ex illa eflluxerat purum, micans sicutarena Jambûnadi fluvii I), quum primum terram contigit,

19.

in aurum mutatum est. En acritudine porro aes ac me- no.ullum ferrugineum nnscebatur; quae bisce sardes inerant,eae in stannum et plumbum eonvertebantur. Vix autcmîl.eiecto foetu, radiis eius illuminatum totaux istud ncmusmonte cinctum nureum est factum. Aumm purum pul- n.cro colore effulsit, ex Ignis vigore natnm, quasi corpo-rea Ignis forma, JATARUPA ab eo inde tempore dictum,o Raghuide. Deindc Puerum conspicati Ventorum gre- 23.ges Indra duce, ut lac ci suppeditarent, CRITTICAS arecs-

sivere, nutrices eius futuras. Hae, oonsilio capta, post- 24.quum egregiam sibî conditionem pepigerant, ut ipsarumin commune filins (liceretur, vix nato lac praebuefe. Dii 35.universi, illis assentientes, Ne dubitetis! inquiunt; puerhic pet tripliccm mundum CARTICEII nomine celebrabî-

l) Est fluvius aurifer, ex monte Môrû, quem fabulalmnlur,scaluriens, uude umuu e multis auri nominibus dedu-cilur.

120 Lin. I. CAP. XXXVIII.26.tur, quasi Critticarum filins. Quorum sermone audito,

nutrices foetum abortu ex utero elapsum abluerunt, sum-27. ma cum venustate ignis instar radiantem. Superi vero,

quoniam abortu ex utero elapsus fuerat , Cacutsthide,Senne! quoque dixere Cârtieeium, validis lacertis prae-

28. ditum flammaeque similem. Praesto deinde fait lac prae-stantissimum sex Critticarum, quem laticem ex mammis

29. enatum puer sex ora gel-eus imbibit. Quo lacte haustois une die inveniliter protinus adolevit, et bellica forti-

30. tudine sua Ditidarum agmina devicit a). Hune splendi-dissimum Immortales universi, Igne duce congregati,coelestis exercitus imperatorem aqua lustrali inaugurarunt.

3l- Sic tibi, mi Bâma, nymphae Gangae propaginem dccla-ravi, nec non felicem sanctamque Cumâri originem.

2) Haut! difficilis est ad divinumlum nllegoria, quae liiscefabulis subest. Deus Murtius Sivae filins fertur, numi-His polentissimi, a cnius nutu hominum fata alternane- lque vitae et mortis vices pendent. Idem tamen ignisope in lucem prodit, quia acerrimo tum animorum,lum corpornm impetu bella geruntur. Simul cum eogignuntur metalln, aes, lèrrum , relique, e quibus si-militer igni: ope fusis et excoctis telu et arma, loricae,scuta, galeae, procudunlur. Gangis nymphe deponitbaec motalla in montium sinu, quia in iis plerumqueeorum venue reperinntur. Se: Critticae sunt totidemPlciadum stellae, septimnm enim Indi non curant. Pin-gitur autem hoc sidus apud eosdem sub specie nova-culue (Sanscrite h’ùtilui), et inter doums lunares ter.tium locum occupant. Cf. As. Ras. Il, p. 293. Critticuesignifient igitur tela varii generis, ad pungeudum autsecundum apta: sagittas, gludios, acinuces, iuculu, lm-stas, secnres. Lac, quad hue nutrices puero Martiopraebent, est unguis e vulneribus ellhsus, quo hellummagie magisque crudcscit. Similis est fabula de Hercule,cui luno, ignaru quis pucri piller esset, mammam prae-

Lus. I. CAP. XXXIX. 121

CAPUT XXXIX.

SAGARIDARUM raocnmno.

Causicns , quum Râmae edoeendi gratia prolatam l.banc suavem narrationem absolvissct, alium denuo ser-monem coram Cacutsthide orsus est. F uit olim, o hexos! a.inquit, rex Ayodhyae dOminus , Sagarus nomine, pins;i3 , prolis cupidus , proie carebat. Sagaro coniux pri- 5.maria erat Vidarbhorum regis filin, Césinia dicta: fe-mina piissima ac veridica. Idem Arishtanêmis natnm,4.forma per orbem terrarum incomparabilem , secundoloco uxorem duxerat, quae Sumatis nomen habebat. 5.Cum duabus bisce uxoribus magnus ille rex ad Hima-vantem secedens, in monte, unde Bhrigus amnis scam-rit l) , castimonias exercuerat. Deindc , centum annisô.cxpletis, propitiatus castimoniis Bhrigus , inter vates ve-ridicos eminens, Sagaro bonum largitus est luis verbis:I’Ampla prolis impetratio tibi continget, vir innocne;7.

huerait, unde is subito ex infante in ndoleseentem ex-crevit; qnam faliulam paterne Tuscae elegantissime in-

cisam vidimus. .l) Sanscrite: bn’gu-prasravana; epitheton ambiguum, quia

prius eompositi membrum vel appellativi, vel nominis iproprii vices sustinere potest. Prior ratio est paullocoutortior; alteram pructuli: facile enim fieri potuit,ut rivus nomen a viro sancto truhcret, qui secessumprope eius fontem sibî elegisse tradebatur. Scd nullomodo ex hoc vocabulo elici potest, quad interpretcsAngli cxpresseruut: in whose sacral arcam Blzrigu con-stand] bulbul.

me Lus, 1. en. XXXIX.famamque in terris incomparabilem tu, hominum prin-

8. ceps, adipisceris. Altcra uxorum tuarum generabit primoloco tibi , amicc , natnm stirpis propagatorelu; alter:

.9.deinde partu editura est sexaginta filiorum minium Am-bae reginae, rcgum filiae, virum praestantissimum, dumloquebatur, conciliai-e sibî studentes, summa gaudio alle-

ctae, manibus suppliciter protensis cum percuncwri:la. ’Utra nostrnm, Bracbmana, unum liabebit filiumi’ un:

multos numero partu editura est? Hue accurate discereu. cupimus. Ratum csto dictum tuum.« Quo illarum ser-

mone audito Blu-igus sanctissimus suavi voce respondit:n.Libero hac in re nrbitrio utimini! Utrivis vestrum vel

unicus stirpis propagator nasci potest, vel multi , manufortes, fama celebrati, magnis conatibus pares. Utra ve-

(1sz utrum munus expetit? Vatis dicto intellecto, Ra-ghuide, Césinia coram rage sibî elegit filium stirpis pro-

14. pagatorcm. Sumatis .deinde, pulcro pinnati Garudae so-ror, sexaginta millia filiorum elegit, qui unguis conati-

15. bus pares et fauta illustres futuri essent. Box autem,vatem istum versus dexteram circumambulatum capitedemisso veneratus , cum uxoribus ad imperii sui sedem

16. remeavît. Postea, tempore progrediente, coniux ordineprior Césinia Sagaro filium peperit, cui Asamanjae no-

17. men factum est. Sumatis vero, iuvenis fortissimc, foc-tus vice cucurbitam peperit 2), e qua cortice rupto sexa-

18.ginta filiorum millia prodiere. iioscc pusillos nutrices inurceis liquida lactis pinguedine plenis fovebant, douce

2) Lusus etymologicus lluic fabulae subesse videtur, siqui-dem lxvâcûs nomen , qui Manûs filins stirpis illius regineauctor ferlur, a quodaun cucurbitarum genou: desump-tum est.

Lus. I. CAP. XL. 123post diuturnum tempus iuventae vigorem tandem nactiessent. Tune exstitere Sagaro sexaginta filiorum millia,19.cuncti aetate aequales, fortitudine paritcr insignes. Natu no.maximus quidem Sagari filins , o princeps, Asaman-jas bostium vexator inter illos imperii. bores constitu-tus crat. At is puerulos corrcptos in Sarayûs undas M. ’coniicere solebat, quos quum mersos cerneret, insuperirridebat. Facinora adeo nefaria ausus , virorum bono- 22.rum insectator, in civium perniciem intentas, a pan-e exurbe in exsilium actas est. Huius Asamanjae exstitit filins, :5.nomine Ansumantes , fortitudine insignis , qui universopopulo probatus ipse qquue ergs omnes sermone comiutebatur. Longo tempore post Sagarus animo concepit 24.censilium sacrificium equinum celebrandi. Quod quum 25-faciendum esse decrevisset. comitatus religionum magi-stris , ipse quod ad ritum sacrificum attinet Vedorumgnarus, sacrificium inchoavit.

CAPUT XL.

TERRA massa;

Audito Visvâmitrae sermone Raghuides, summo gau- I o

dio allectus, in narrationis fine anachoretam flammae in-star splendentem allocutus est: Salve, Bracbmana! Au- a.dire cupio fusius explicatam hancce narrationem, quo-modo nævus meus sacrificium istud obtulerit. Visvâmi- 3.tras contra leniter arridcns Cacutsthidac respondit: Au-diantur itaque res gestae Sagari magnanimi. In terra illa, 4.

124 Lus. I. CAP. XL.ubi beatus Sivae socer, Himavantes, montium excelsissi-mus, et mons Vindhius, quasi aemuli invicem sese ad-

5- spiciunt , in horum montium media, optime adolescens,sacrifieium apparahatur: etenim baec regio sancta prae

6.11iislaudatur tanquam ad operandum sacris idonea. An-sumantes autem arcitenens, maguo cui-ru invectus, mi

,filiole, equi curam susceperat, Sagan-i consilio obsequens.7-Tunc interlunii die, dum ille sacrificium inchoabat, Vê-

savus (Indras), forma Gigantes assulupta, equum sacrifi-8. calem ahstraxit. At equo isto regisgmagnanimi surrepto,

omnes religionum magistri Sagarum operantem hune9. in modum compellarunt: Equus sacrificio destinatus,

ecce! interlunii die subito impetu abstractus est. Tuergo, caeso equi raptore, ipsum equum fac ut reducas.

Io. Haec eSt sacri turhatio , in omnium nostrum perniciemeruptura; quapropter omnimodo curetur, o rex, ut im-

u.perturbato sacro litari possit. Magistrorum oratione inconsessu isto audito , terrae dominus sexaginta filiorum

12- millia ad se convocata bis dictis adatur: Filii mei, virifortissimi! Nm: intellîgo, quomodo Gigantes tantum va-

luerint; siquidem sacerdotes, auctoritate graves, carmi-15.nibus lustrati, cximium hoc sacrum instituerunt. Quis-

quis ille sit, sivc ad sedes infernas profectus , sivc inaequoris profundo latens , caedite raptorem et equum

I4.mihi reducite, filioli: quod bene vobis vertat! Telluremnniversam Occano redimitam peragrate , eamque pro-grediendo diligenter eHodite, donec quadrupedem con-

15.spexeritis. Singuli per unius parasangae spatium termesolum dilIindentcs pergite, meoque iussa equi nostri

:6.raptorem persequimini. Equidem, praeviis caeremoniislustratus , una cum nepote ac religionum magistris hicibidem permancbo , donec quadrupedem conspcxero.

TERRA EFFOSSA. 195Vos interim valetc! Illi omnes validissimi iuvcnes regii, 17.alacri animo , patris dicto excitati, tellurem peragravere.Singuli hominum principes usque ad parasangae longi-I3.tudinem solum terrestre difiindere lacertis fulminnmictus aequantibus. Tcllus autem, vermis fulgurum simi- I9.libus vomeribusque accrrimis a Sagaridis diffissa, praedolore ingemuit. Tune monstrorum infernorum , quae 3°-eflbuis latebris cnccabantur, Raghuidc, Scrpentum, Ti-tanum Gigantumque clamer horrendus tollcbatur. Isti 31-omnes truculenti pcr sexaginta millia parasangarum tel-lurem diIIidcrunt usque ad infcros. Hune in modum,’n.princeps praestantissime, regis filii Jamhûs insulam mon-tibus cumulatam clYodientes undique circumibant. Quo 23.facto Divi una cum Fidicinum, Titanum Serpentumqueagmine, cuncti anime conturbato Magnum Parentem adire.Cuius numine propitiato, moestitiam vultu prae se feren- 24.tes , vebementer territi Magnum Parentem bis verbis airatisunt: Aime! tellus universa a Sagari filiis elYoditur, his- 25-que fodientibus, o BnAcnuAN, ingens fit animantium stra-

ges. "En! hic ille est sacri nostri direptor! ab hoc 26.cqnus fait abductusl« ita increpantes Sagaridae caeduntcuncta animantin.

126 Lm. I. CAP. XLI.

CAPUT XLl.

’ CAPlu v consumes.

l. At oratîone deorum audita almus rerum Pareils porter-a. rites fatiquc vi ineluctabiIi ameutes contra admonuil: Pru-

dens Vâsudévus l), Madhûs iuterfector, cui amplissimn

l) Vâszalëva est notissimum Crishnae cognomen, cnius patermortalis, itidem Vaswle’ua, sed prima vocali brevi di-ctus, Anacadundubhi lilius fuisse traditur. An. Co.cd.Col. p. 4, sl. l7. Nimirum productione primae sylla.hue patronymiea fonnnri salent. At in.tota Râme’idenusquum alias, qued seiam, Crishnac mentio iniectaest, nec Iegitime iniici poterat. Eteuim constans esttraditio, Crishnam multis demum seculis post Râmamnostrnm, qui ordine secundus est, inter homines ver.solum fuisse. Nullo autem loco magis ineongruu foret(Irishnae mentio, quum in hoc sermone, quem poëtnSngnro superstite Brænchmanem prolulisse narrut; quiquidem Sngarus inter Râmae proavorvigesimus a Da.surntha numeratur. Cf. L. I, CAP. LXX. Saine in my-thologicis temporum computatio non nimis est nrgendn.Historiens Casmirensis notat dissensionem de belle interl’ûnduidas et Curuidas gesto , Blmrateue argumente,quod nonnulli auctores ad tertiac uctutis (dvâpara-Juga) finem retrahebant, ipse cnutius media seculo se.plimo post initium quai-tac aetntis (mil-jugez) punit.As. Ras. VOL. KV, p. 97. Attamen apparet, Crishnnel’amam multo serins quem Râmae per Indium celebrnricoeptam fuisse. Exstitit Crishnas quodammodo Râmaeaemulus, quippe cnius cultores hune vctustiorcm hcroëmparticipem quidem divinae naturae fuisse fatebantur,in illum autem integrum numen transiisse aflirmnbnnt.Mibi Râme’is maxima ex parte ante Bharateam, in queCrishnas partes primarias agit, composita Videtur. Scd

CAPILI CQNSPI-lC’IUS. 127

hacc Tcllus carae coniugis loco hahetur: ille idem alnnusdominns, Capili proprtam formam indutus il), terrain con- 5.tinuo custndit. lluius ira inccnsa comlmretur regia proies.Telluris quoque tliruptio fatalis (ludum pracvisa fuit, nec 4.non filiorum Sagari pernicies, ab illo ventura longe pro-spieientc. Magni Parcntis dictis auditis, hostium domitor, 5.Divi isti TRIGINTA rues 5), summa gaudie nifecti, eodcm

ahicre nnde advenerant. Dum terra dimndehatur, sue-6.nuissimorum Sagari (ilion-nm msonuit rastus procellae

hnec est quaestio altioris indnginis, quum nunc diiudi-cure velle, praeposterum foret. Quicquid eius sit,Vaihniccm, sivc rerum, sivc personutum, Vishnûs Ém-rparu’uv sub Crishnac personæ: prorsus ignorare decebut.

Quid igitur? Num nomen istud, qued et. commentato-res et Bengalici eodiees agnoscunt, ab inlcrpolatorequodum hue intrusum dicemus? Equidem potins urbi-tror, Vésudi’va auliquum et genliinum Vishnûs cogno.mon fuisse, postera and patronymieam significationem de.tortum. Quamnmn 0b caussnm Vishnus sic dictus fuc-rit, id quidem non liquet; sed nlludunt en alia voce-hala: 11mm, vzîsaua, misa, de quibus cf. WILs. Lex.

2) De hoc Vishnûs cognomine et munere non habco, quodexpromum. Vix opus est monere, plane hinc alienumesse Capilum, philosophiae rutionnlis (sânkhya) nueto-rem; qumnvis et hune discipuli nimis ambitiosi numi-nis plenum, imo ipsum in mortnli corpore praesentemVishnum fuisse inctaverint. Quam opinionem innuitauctor Bhagauad-gîlac, Lccr. X, 96.

3) lnlerpretes Angli cos hune in modum allumeront: ocloVasues, undeeim Rodri, duodecim Adityne, Asvinia etCumârus. Quod utrum reete se hubeat ncene, vixdiccre ausim. Videtur autem numerus esse solennis,ex (loctrina nescio qua sacerdotnli petitus; quippe quemin Zoroastri libris saepius simili modo menioratuni le-gimus. Cf. VesnlnAn. cd. Bouvier-If: p. 9, lin.10. Il.

me Lus. I. en». XLI.7. instar strepitus. Deindc tellure universa dilÏissa ne versus

dexteram circumambulata, Sagaridae cuncti patrem ad-8. euntes talia dicta protulcre: Peragrata est tellus universa,

enecatique animantes terrigenae, Divi, Danuidae, Gigan-9-tes, Lemurcs, Angues, Sel-pentes; nihilo magis tamen

equum tuum conspicimus, vel equi raptorem denique.Salve! Quid facere nos iubesi’ Hue de rc consilium pen-

Io. sitetur. Filiorum sermone intellecto , Raghuidc, rex p0-Il. tentissimus Sagarus, irae plenus, illis hacc regerit: Porro

fodite, sic bene sit vobis! Post terram ditlissam rapto-la. remquc repertum perfecto negotio hue revertimini. Patris

sui, Sagari magnanimi, iussa exsecuturi, sexaginta filio-13. rum millia ad sedes infernas ruere. Quibus effossis, con-

spexere deinde unum ex elephantis versus quaternas pla-gas coclestes constitutis , montis instar excelsum, Viru-

I4.pâxum, terrae solum sustinentem. Immanis hacc bellua,Raghuide, orbem terrarum universum cum montium iugis

I5-saltibusque capite sustinebat. Quandocunque magnus illeelephas interlunii vel plenilunii tempore sui sublcvaudigratia prae lassitudine caput quassat, tune terrae motus

l6- fieri solet. Sagaridae magnum hune eiephantum, plagaecoelestis custodem, quum versus dexteram circumambu-

7- lassent, infera eflbdiendo ulterius progredi. Deincepspplaga orientali relicta , australem efloderunt In australiquoque plaga conspexcre alterum belluarum principem.

18. Quem magnum elephantum Mahâpadmum, montis instarexcelsum, tellurem capite sustentantem conspicati, in ad-

19.mirationem rapti sont. Hune illi , sexaginta magnanimiSagari filiornm millia, postquam versus dexteram circum-

ao.ambulaverant, plagam occidentalem efibderunt. In occi-dentali quoque plaga viri fortissimi conspexere elephan-tum huic regioni suppositum Saumanasum, ingcntem,

CAPILI CONSPECTUS. - 129

montis instar excelsum. Quem versus dexteram circula-ai.ambulatum quum interrogassent, nom recte valeret, fo-dientes deinde pemxerunt ad plagam a Cuvero custo-ditam. In septentrionali regione, Raghuide, conspexere sa.Himapândurum faustnm, faustis nous insignitum, telluremhancce sustentantem. Cuncti, ad sexaginta filiorum millia,g3,quum eo iaccessissent, elepbanto versus dexteram circum-ambulato, infera porro diflindere. Deindc Sagaridae a4.progressi ad plagam laudibus celebratam, quae interseptentrionem et orientem sita est, ira incitante terramperfoderunt. Ibi vero bi pariter magnanimi, tremendo a5.impetu et robore praediti, eonspexere Capilum, Vâsudé-

mm aeternam, atque baud longea deo remotum equum 26.per campos vagantem. Tom, gaudio incrcdibili elati, illum 27.

scilicet equi raptorem esse arbitrati, oculis prae iraflagrantibus cuncti illum incursare, simulque, Tenel une!clamai-e. Tu profecto nobis quadrupedem sacrificalcm 28.surripnisti. Iam tu, sceleste, scito, nos Sagari filios Icomprebensum te tenore. Hornm sermone audito Capi- 29.lus, ira vebementi commotus, gravem fremitum 0reemisit. Quo facto protinus immensi illius Capilî rua-50.gnanimi nutu in cineris acervum convcrsi sunt cuncti Sa-garidae.

x

’O

130 Lis. I. CAP. XLII.

CAPUT XLlI.

PROCURATIO SAcamcu A SAcAao suscmx.

v. At rex Sagarus, secum reputans iam dudam profe-ctos esse filios, affinas est (nepotem suo ipsius vigore

2.5plcndcntem: Tu es bellicosus, rerumquc pcritus, anti-quis beroïbus vigorc aequiparandus; investiga iter patruo-

5.rum tuorum, et cuiusnam iussa cquus sit abreptus. Sub-terranea animalia valida sont atque immania: quae ut abs

4.te propulsare possis, prehcnde tu arcam ensemque. Ve-ncratus venerabiles, oecisis deinde turbatoribus, confectonegotîo bac revertere, sacrificium meum ad finem per-

5. ducturus. Sic rite compellatus a Sagaro magnanimeAnsumantes, postquam arcam acinacemque sumpserat,

6.levi passa profectus est. Regis hortatu, o princeps, pro-grediebatur is per viam subterraneam a patruis magnani-

7îmis etTossam. Ibi conspcxit vir tortis elephantum subI mundi cardine collocatum, quem Divi, Danuidae, Gi-ssgautes, Lemurcs, Alites Serpentcsqae venerantur. Banc

ille versus dextram circumambulatum rogavit, an rectevalet-et; deinde de patruis suis sonipedisque raptore per-

9.cunctatur. Elepbantus vero, bisce auditis, magni consiliiinveuem contra afi’atus,Asamaujidel inquit, confecto negotio

Io.tu brevi cum equo remcabis. Cuius tali dicte auditoille omnes elephantos sub mundi cardinibus collocatos

n.cx ordine apte interrogare perrexit. Ah bisce mundicustodibus fandi doctis ipse facundus bonorifice habitusgratum responsum tulit, se cum equo rediturum esse.

n. Quorum dicte audito levi passa illac progressas est, ubi

"PaocvaA’rIo SACRIFICII. 131

eius pan-ai Sagaridae in cineris acervum conversi iace-bant. Tune vero Asamanjac filins, doloris vi superatus,miscrabiliter eiulavit, caedem istorum lugcns. Haudlonge inde equum sacrificio destinatum libere vagantemvidit bominam princeps, . dolera ac mocstitia afilictus.me quidem Manibus regiae prolis libationem facere eu-picbat iuvenis tortis, sed laticis pari cgenus nuiium aquaclacum deprebendit. Circumlata deinde oculorum acicconspexit alitum regem, patrnoruln suornm avunculum,pulcre pinnatum Gnrudam ’), montis instar excelsum.Iste Viuatae natus praevalidus cum his verbis allocutusest: Noli moerere, hominum princeps! Cacdcm istam,orbis nniversus comprobavit. A Capilo inexsuperabilicombusti saut hi iuvcncs praevalidi. Nequc te, vir pru-

8.

dens, oportet iis aquam tcrrestrcm dan-e: Conga, [lima-19.vantis filia natu maior, mundum universum lustrans, incinerem conversos undis suis perfundat. A nymphe isto, au.quam mandas in deliciis habet, irrigatus eiuis hicce se-xaginta Sagari filiorum millia ad orbem coclcstem evcbet.Gangam adduc, qued bene tibi eveniat, a Superûm sc-zt.dibus: Gangae descensus elIiciatur, si tantopere vales.Nunc, equo rcccpto, eadem via regrederc, qua buen.advenisti; etenim tuum est, o iuvenis, avi tui sacrificiumad tine-m perducere. Audita Garudae oratione fortissi- 23.mus Ansumantes, fuma celebratus, equo festinanter pre-

z

1) Snguridarum mater Gamdae sorer dicitur, c. XXXIX,14; eadem Arishlanémis filin, ibid. dist. 4. Attamenfateor, me banc eognationcm non satis expedire,quundoquidem Gurudas matrem bahuit Vinatam,pallient Casyapum. Nisi forte Arishtanêmis sit ali-quod Casyapi cognomen, quod quidem nusquam me-moratum invenio.

132 Lia. I. CAP. XLIII.24- benso, iter retro relegit. Quamprimum convenerat regem

caeremoniis praeviis pperatam,oRaghuide, certiorem cum35-fecit de rei eventu, nec non de Garudae oraculo. Rexh

autem quum audivisset horrificam Ansumantis narratio-nem, sacrificiam rite de more consummandum curavit,

26.deinde faustas sacris litatis ad urbem regiam rediit; sed,quamvis prudentia insignis, de Gangae arcessita consi-

37.1ium nuiium reperiebat. Ita consilii inops magnas rexpost tempus diutarnum, postquam per triginta millia an-norum imperio praefuerat, ad Superos abiit.

CAPUT XLIII.

Menus summum CONCESSUM.

1. Sagaro fati loge perfuncto, cives imperii regem sibia.crcarunt Ansumantem piissimum, qui quidem, ohagbuidc,

princeps fait egregius. Haie exstitit filins, Dilîpae no-3.,miuc celebratus. In banc filium imperandi munere de-

posito, Ansumantes in amoeno quodam Himavantis ver-4.tice castimonias trusteras exercuit. Cupiebat nimirum

ille, Superos maiestate aequans, sanctam Gangae descen-sum asseqni, sed optati sui non campos factus est prin-

5. ceps optimus. Triginta duobus annorum minibus elap-sis, postqunm in silvam secesserat, rex gloria insignissedes coelcstes nactus est pro eastimoniarum merito.

6.Augustus Dilîpas vero, avorum clade comperta, quamvis

percalsa lucta mente, censilium nullum reperiehat.

MUNUS aAoIaArui commun. 133

Quomodo cilici poterit Gangae descensus? quomodo liba-g.tio in illorum tnmuio? qnomodo tandem cos in coelumtraducam? Tales cogitationes secum volvebat. Gais,continuo baec meditanti, pietatis bene gnaro, natas estfilins, Bbagiratbes nomine, reiigionam observantissimus.At Dilîpas angustns, multis sacris iitatis, per trigimag.annorum millia imperium administravit; nuiium vernie.consiiium assecutus, quonam pacto illi ab inferis pro-trabi possent, morho iaborans fati iegcm subiit. Prin-II.ceps egregius ad Indrae orbem, quem benefactis suismeulent, est evectns, fiiio Bbagtratbe ad manas regiumaqua instrali inaugurato. Bbagiratbes quidem sapiens rex la.fait ac pins, o Raghuide, sed prolis desiderio anxius,iiberis orbns permansit. Demandata itaque ministris im- 15,perii cura, ipse in Gangae descensum intentas diuturnascastimonias exercuit in saxo Gôcarno: brachiis sursuml4,porrectis, medius inter quinque igues, singulis monsi-bas semel cibum eapiens, perdomitîs sensibns, per bie-mem in solo ado cabans, pluvio anni tempore sub dioperdurans. Qui quum per aiiquot annorum millia in (5,iam atroci cruciatu perstitisset, propitius ci redditus estaimas BnAcnuAs, sommas annimantium dominas. Tumuô.Diis comitantibus magnas Parens ad Bbagirathem sesecastigantem accedcns, magnanimum ita alIatur: Amplis-.7,situe Bliagiratbci bominnm princeps! equidem tibi faveo,ac propter castimonias bene exercitas manas aliquod ex-petas iicet. Totius mundi magno Parenti praeciarus Bbaà18.giratbes,validis iacertis praeditus, respondit, manas iun-ctas suppliciter protendens: Si almum numen mihi favel,19.si fructuosa est castimonia, nanciscantur ope mca liba-tionem cuncti Sagari nati. Cinere istorum magnanimo- au.rani Gangae undis irrorato, transeant in coelum immeu-

134 LIB; I. CAP. XLIV.21.sum omnes hi proavi mei. Prolem quoque, Dîvc, (lare

velis , ne inlereal prosapîa nostro: vaâcuidnrum stirpis

22.gratia conccdntnr mihi danum hoc insigne. Vix loquidesierat .rex, quum totius mundikmagnus Parcns voce

a3.dulci, dulcisona, faustnm’onculum ei edidit: Magnumest quod optas, curulis bellator Bbagîrathc. Ita fiat!

34. Salve mihi, stirpis vaâcuidarum columen! En tibinympham Gangam, filiam Himavantis natn maiorem; di-vinus Sivas est propitiandus, o rex! ut banc vertice

35,exciperc velit. Tellus enim Gangae in praeccps mentisimpetum sustinere nequît; neque alium irideo huic exci-

26.piendac Pal-cm Praeter Tridentiferum. lm ndmoinitoregc, Gangam deinde cohortatus, mundi orcator rediitin sedcs acthcrias, cum omnibus divis Ventorumque co-houe.

CAPUT XLIV.

NYMPHAE GANGAE DESCENSUS.

l. Postquam abicrat genitor animanüum, rez pollicepedis extrcmo in tome solum infixo, integrum annum

mpcrdurnvil: brachiis sursum porreclis, sine sustentaculo,aërem pro cibo captons, sine tecto, immobilis, süpitis

5.inslar crectus, noctu diuque insomnis. Tune, anno per-aclo, Umae maritus, Pecudum alter, quem universus

4.orl)is adorat, talibus affalas est Bhagîrathem: Propîtiustibi sum, vir Optima; gratificari tibi yole: cxcîpiam ego

5. verticc montium regis filiam. Deindc consccnso Hima-vantis fastigio deus rerum petons, Praecipiln! inquit,

NYMPHAE GANGAE DESCENSUS. 135

compellans Gangam, fluminis a’etherii nympham. At filin 6.

Himavantîs natn maior, quem universus orbis adorat,quum Umae maritum sibî imperantem audivisset, ira ve-bementi commoto. est. Conversa protinus in speciem7oimmanem, cum impetu vix mlerando praccipitavit exaethcre in faustnm Sivae verticem. Secum cogitahat ni-8.mirum Diva illa, Ganga inexauperabilis: Penetrabo egometin Tartarum, gurgite meo Sancarum abripicns. Tuncg.vero almus Sivas Trioculus cognita istius superhia, ira-tus eam detrudere in humilem conditionem decrevit.Ceciderat nympha sancta in sanctam Rudri verticcm,m,impei’viis cornac plexae nodis Himavantis silvosi similem.

Inde illa nulle modo ad terram pervenire poterat, quam- u.vis vaiidis conatibus, neque exitum nacta est, embundainter eomae orbes in altum exstructos. lbidem vagaha-n..tnr Diva pet magnum annorum numerum, quam conspi-catus Bhagîrathes denao severissimis castimoniis sese ap:

plicuit. Hisce admodam propitius ei redditus Sivas 15.tandem dimisit Gangam in lacnm Vindum chusam. Ex 14.ea sic dimissa septem flumina ortum habuere: Hlâdinis,Pâvanis, tcrtioquc loco Nalinis; hac tres Gangac, faustae, 15,

benignis aquis abundantes, versus plagam orientalemprofluxcrc. Suchaxus vero, Sitaque, nec non ingensSîndhus, hi trcs lactis limpidisque undis scatnrientcslo,versus plagam occidentalcm profluxerc si). Septima de-

!) Per se patet, quaehie (lcscrilmntur, pleraique esse fabu-iosa: subest tamen aliquid veri, quad ad locorum sin-unquodammodo uccommodari possit. Lacus Vindus omni-no non exstat; sed novimns binas Incus, intervalle nonnimis longo, etsinltissimis [mai ingis intericclis, aGan-gis fonte versus Orientem remotns, qui crrori matc-riam suppcditasse videntur , pracsertim quum ex ho-

136 Lia. I. Car. XLIV.r nique ex bisce, Gauss, regem Bhagîratliem sequebatur,

1.7.ex aethere in Sanceri verticem, inde in terrant delapsa.

rum altero Hesydrus eflluat. De bisce lacubus conferannotatu ad huius libri Cap. XXVI, 9. Inter septemfluminum nomiua duo tantummodo a geogmphis exte-ris agnoscuntur, Sindbus et Gangs; ceteri e liuguaSanscrit. sunt conficta: Elddinî, lactilica, Pâvani, lu-strnlrix; Ndlinî, lotis ubundans; Suchazuc, pulcre ocu-latus vel oculatu, utrumque enim genus forma voca-buli admittit; Sild, sulcus. Quod ad ordiuem uttinet,que enumerantur, rationem poëtne ita cupio, ut, adorientent convenus, deinde, contra consuetum morem,sinistrorsum in orbem circumeat, que facto ad Sindhumet Gangem ultimo loco devenit. Hinc manifestum fit, ce-teros fluvios mementos, si qui usquuln gentium exstnnt,extra Indium esse quaerendos. Illâdinim satis proba-biliter ad amnem Tibetanum ab incolis Tsampu dictumtrabere quis possit: nain quod paulo ante in dubiumvocabatur, id nuper denuo confirmatum est, hunecum Brulunnputro ipsi occurrente iunetum in eiusnomen transite. Satis quadrat ad poêtae descriptionemtum vicinia foutium, lum cursus in orientem, quemmagna et parte persequitur, douce, ad meridiem de-nexus, au!) Magna: nomine in sinum Bengalicum seseefl’undit. Olim de eodem Râme’idos loco disserens(Bibi. 1nd. l, p. 90 sqq.) dira-vatnm hue advocabam,quem geogmpbi nonnulli cum Tsampu confuderunt.At nunc certo scîmus, nullum horum esse eonfluvium,et Airnvatum statim a fonte versus meridiem deeur-fore. Cf. Azur. au. Vol. XVII, p. 314-469, descri-ptionem itineris cum tabula geogmphica. Ex tribusfluviis ad oricntcm tendentihus, duo reliques si quisqunerat satis magnes, ut hie in censum venire possiut,à nobis nblegandus erit usque ad Sinensium fines, undealter Grande-us, alter Flavia dietus, nascuutur. Con-tra nulla est difficultas in fluviis occidentalibus, anteSindhum, id est versus septentrionem, positis. Hube-

NYMPHAE «nous assensus. 137

Ibi aqua, raucum fragorem ciens, sinuosis flexibusiva-gubatur. Piscium testudinnmque turbis, mm delphinum [8.gregibus delabentibus ac delapsis, nitebat undique tellus.Tune divini Sapieutes, Fidicines, nec non Genîorum .9.Beatorumque agmina, dispiciebant amuem e coelo interram elfusum. Divi tensis urbes aequantibus, equis no.vel excelsis elephantis vecti, alii praepeti volatu peraërem, undique adstitere. Miraculum istud muudo osten-al.Latium, Gangae descensum egregium, visendi cupidi con-venere Coelites, ineomparabili splendore insignes. Hiseeaa.in unum coeuntibus, eorumque gemmeis ornamentis,coelum ab omni nube purum centenis solibus illuminarividebatur. Delphinum anguiumque gregibus, lubrieis quo-23-que piscibus cinctus crut aether quasi fulminibus (ploquo-versus dissipatis. Albentibus undarum spumis in mille partes 24.dispersis distinetus crut aër, quasi cyenorum agminibus per

coelum autumnale volitantium. Hic properantius deeurritaS.numen, illuc tortuoso tramite accedit; hie in latum porri-gitur, illie lentissimo motu paene stagnat. Alicubi fluctus 26.fluetu reeiprocante repulsus, passim in sublime emicans,rursus in humum’decidit. Ita in Sanearl vertice fracta,a7.fracta rursus in terrae solo, unda lute splendebat, limpida,

mus [Harlem et Oxum, e montium iugis quodnmmodocum lmao coniunctis seaturientes. Sindhus, veterumIndus, recta versus occidentem fluere diei poterat,si amuïs, urbem Ladak praefluens, te veru locumprincipem obtinet inter cos, quorum commixtis undisIndi nomen adbaesit. - Plerique theogoniae auctoresquatuor mode amnes ex eodem lacu manuntes tradidissevidentur. Similiter ustronomus Bhdscams, a V. Cl.Colebrookio laudntus, As. us. VH1. p. 439., in com-mentatioue dcfonlilnu Gangis.

138. LIE. I. CAP. XLIV.28.pura ah omni labo. Divini Sapientes, coclestesque Fidicines,

in sedibus terrestribus habitantes, attingebant aquam istam,eonfisi fore lustralem, quippe quae a Six-ac corpore de.

29.iluxisset. Qui diris obnoxii ex aethere in tellurem prac--eipitaverant, hoc latice penitus lustrati, denuo in coelum

50.subiere. Gaudio ederebatur genus humauum adspeetnhuius aquae pellucidae: etenim irroratum c Ganga ab

3I.omni labo pnrum est redditum. Bhagîrathes vero, rexsapiens, curru divine eauscenso maiestate pollens in

hall-ante ineedcbat, quem Ganga a tel-go sequebatur. Diviomnes cum Sapientibus consociati, Ditiadae, Danuidac,Gigantes, Fidicinum Geniorumque proecres, cum Hip-ç

53,pocepbalis magnisque Scrpeutibus, nec non frequentesNympharum chori, angtrathis eurrum prosecuti saut;praeterea quaecunque sunt aquatilia alacriter Gangae vc-

54.stigia legebant. Quocunque pracibat tex Bhaglrathes,eo proecdebat Gangs celebratissima, nympliarum fluvia-

55,lium optima, omnium delietorum piatrix. Ibi vcro, dumforte Jahnus, sanctitate mirabilis, sacris operabatur,

56.Ganga arcam sacrificalem viri maguanimi inundnvit. Cuiusnymphae superbia eognita, Jalinus ira incensus, o Ra-ghuide, omnem fluminis aquam ehibit, quad maxima mi-

37.raculo esset. Quo facto Divi et Fidicines Sapientesque,vebementer exterriti, Jahnum, virum sanctissimnm, ad;-

58. oravcre, Gangamqne filiae loco adoptandam magnanimeobtulere. Hue eonditionc placatus vir mnîestntc prac-

59,pollens rursus ex auribus aquam emisit. Inde Gangs.Jallnûs natn sive Jâlmnis vulgo dicitur. Ulterius deinde

4o.ea perrexit Bhagîrnthis eurrum prosequenda, et quumad Oeeanum pervenissct nympharum fluvialium praestan-

41.tissima , sedes infernas subiit, ut inferias istas solvcndasinvaret. Rex autem, Ganga eomitante ad Oeeanum pro-

N menu: osmose arscmsus. 139gressus, intravit loea subterranea par tramitem a Saga-ridis elfossam. Deindc, perdueto fluvio in Erebi pro-42.fanda, proavos saos cunctos in cinerem conversas liba-tione recreavit. At Sagari filii,Gangae undis ibi prolati,45.aetheriam formam quum protinus induissent, gaudieelati in coelum ascenderunt. Quos omnes proavos ma- 44.gnanimi istius ope prolutos eonspicatus BRACHIAN, deo-rani agmine circumdatus Bhaglratliem bisce allatur: lima-45.luta saut, lieras fortissime, et in coelum divûm mareeveeta Sagari magnanimi filioram sexaginta millia. Quama 46.

dia Oceani aqua in arise terrarum immota perstabit,tamdiu Sagari filii cuncti in coelo divûm more persta-bunt. Haec autem Ganga filin tua natn maxima fiet,47.nomincqae a te impertito perpetao per orbem celebra-bitur. Gangis nympha divins Trivia Bhaglratliisque48.audict: quandaquidem tres vias eollustrat, inde Trivianancupatur. Iam tu, populorum domine, proavis uni-49.versis aqun libata infcrias bine mitte, promissumquesolvendam cura. Abavus tuas olim, gloriosissimus ille ,50.inter pins eminens, bains voti non faetns est compas.Similiter quoque Ansumantes, mi filiale , vigore per or-5l.bem terrarum incomparabilis, de Ganga dedaeenda sol-licitas promissam solvere non potuit. Tarn rex sapiens, 52.virtutibus praeditus, gravitate magnis Sapientibus acqui-parandas, castimoniis eximius, in munei-ihus ordinis mi-litaris obeundis constans, pater tans, vir amplissimc,55.illustris. Dilîpas, nec ipse Gangam dedaeere potis fait,quamvis anxie sollicitas. Tibi vero, bominnm fortissime,contigit promissum istud explere; tu naetus es summam 54.par orbem terrarum glariam, ab ipsis Coelitibus prolan,tam. Hic Gangae descensus tua ope, bostium domitor,55,confeetus est, que facto tu tibi ingens pictatis sacrarium

140 LIE. I. CAP. XLV.japarasti. Prolue tcmet ipsum, vir excelsc, aqua semper57.salutari, lastratusque meritorum praemiis fruere. Ava-

rum tuorum omnium in honorem fac libationem solen-nem. Bene tibi esto! Equidem in sedem aetheriam

58. revenor; tu quoque domum redi. Talibus stratus aimasBucmum Bhagtratliem, bostium domitorem, cum deorum

’59comitatu ad sedem suam inconcussam remeavit. Bliagt-

rathes autem, rex sapiens, clarissimus, celebratis ex60.ordine Sagaridarum inferiis sicuti decebat, ipse quoque

aqua rite lastratus ad urbem snam reversas est, opibus-61.qae auctas rcgni sui imperio praefuit. At populas tali

principe reduce lactatus, o Raghuide, dimissa moestitia61net aegritudine, omnibus capiis efflorait. Sic tibi, Rama,

Gangae memoriam fusius ego explicui. F austa tibi pre-63. cor! salve! Tempus vespertinam iam praeterit. Lu-

stralis est, opesquc, famam, acvam diuturnum, sedemapud Superos denique audientibus parut hacc narratiode Gangae descensu, a me tibi enarrata.

CAPUT XLV.

Ï AMBROSIAE omoo.

l. Audito Visvâmitrae sermone Raghuides, pariter acLaxmanus, ad summam admirationem raptus, bisce ma-

a.gistrum aflatur: Est valde mirabilis, Bracbmana, narra-tio hacc a te prolan: sanctus Gangae descensus, nec

5.non Oceani explatio. Nox baec, o bostium domitor, inbreve temporis momentum cantrahi nabis visa est, dam

Amaosmn ORIGO. 141meditabamur omni ex parte narrationem istam . mam-Mihi sane aeqae ac Samin-idae nox integra eonsumta estÆ.meditando faustnm Visvâmitrae narrationem l). Ubi dies 5.clare illuxit, Ragbuidesbostium domitor tu verbis "si;sanctam vatem Visvâmitram, qui mode religiones matu-tinas perfecerat: lum discessit ne: aima; auscultata est6.mirabilis rerum memoria, nunc traiicîamus amnium prae-stantissimam, lustrales nympbae Triviae undas. Adest,7.ecce! navis ampla-et bene instrueta, piorum annelion-tarum nutu, qui te viram divinnm advenisse cognove-rant, celeriter advecta. Quo sermone Ragbaidae nia-8.gnauimi audito, Causicus discipulorum eobortem trans-vebendam caravit. Ad ripam septentrionalem appulsi,9-aalutato anachoretarum coetu, dam iaxta amnisieursumprogrediebantur, conspexere urbem Visâlam.- Propere m.inde Sapientum princeps cum Ragbuidis profectas estad urbem Visâlam, amoenam, Superdm sedibus acqui-parandam. Interim inelytus Râmas prudentem Visvâmi-u.tram venerabundas interrogavit de arbis egregiae origine.Quaenam, infit, regain prosapia Visâlae imperat? Id",audire velim, si tibi placet, vir sapientissime! Velu:-menti sane cognascendi studio commovcor. Quibus lia-.5.mac dictis andins, vatnm princeps sese aceinxit ad re-petendam vetercm Visâlae memoriam. Aasculta mihi ,14,inquit, Ruglmide! dam faustnm Indrae faeinus narra;quae res in hac ipsa terra gesta est, eam vere traditum

1) Turbatmn est aliquid in ordine versuum. lta enim loquipaterant adolescentes postera demam marne; nunc autemdormitum abituri vatem suintant, statim post narra-tiouem bora vespertiua finitam. Cf. cap. XLIV,.62.Commentatorcs nihil variant, Bengalici emendare ce-nati saut, sed eorum lectio vitiis aliis laborat.

142 Lus. I. CAP. XLV.15.accipe. Fuerunt olim in prima et perfeeta mundi aetate

Ditidis filii praevalidi, allers ex parte Aditidis, prac-16. clari, fortes, pii. Erant utrique Casyapi magnanimi pre-

genies, fratres aemuli, ex daabas sororibus pana editi,17.prae ambitione alteri altcras viucere eupientes. Hi ali-

quando congressi, ut fertur, viribus frcti inter se con-sultan-e, quomodo senii immunes immortalcsque fieri pos-

I8.sent. Que de rc deliberantes prudens censilium eepereoceanum lacteum agitandi, sperantes fore ut inde lati-

l9-cem sapontam naueiscercntur. Deercto igitur opere,serpente Vésuce usi pre fane iugali, monte Mandaropro rude, immense vigore praediti oeeanam agitaruut.

20-Post mille aunes serpentis, quem bue et illac torque-bant, capita, venenum aeerrimum evomentia, dentibus

21.saxa momordere.’ Ernpit inde, ignis instar, viras pesti-ferum, que urebatur arbis universus, deorum, Titanum

22.110miuumquc sedes. Tune dii auxilii inopes ad magnumSancari numen sese eonverterunt, peeadumque altoremRudram bac voce: Fer opem nabis! fer opem! adorarunt.

35-Ibi coram adspiciendum sese exhibait, concham, discumelavamque gestans, Visbnus cum leni risa Rudrum tri-

24-dcntiferum stratus: Ex Oeeano a divis agitato qaiequid pri-

mum emerserit, id tuum omnino este, Coelitum princeps,25.siquidem tu borum natn es maximas. Hic adstans ae-

cipe, domine, tanquam primitias hocce venenum. Talialocutus deus praestantissimas ibidem e conspeeta eva-

36.nuit. At Sivas, vise denim pavore, dictoque Arcitenen-tis ’) audito, venenam istud atrox ac letiferam bausit,

2) Sarment, ad littcrum camelin: muni germas, est perpe-taum Visbnùs cognomen. Nomnt igitur et Indi artemex eoruabas dorcadum vel caprorum silvestriuln arcus

Anaaosnr. ORIGO. 143quasi mcrum nectar foret. Quo facto, diis relietis, abiit 27.Saperûm princeps, alunas Sivas; dii vero Titanesqucconiunctim oceanum agitavere. Interim quum mons ille 28.excelsus, pro rude adhibitus , ad inferos delapsas esset,dii Fidicinesque Madhds interfectorem aderarunt. Tu es 29.salas omnium animantium, imprimis Coelieolarum; so-spita nos, validis lacertis praedite! Te montem extrabereopartet. Hisce auditis Visbnns, testudinis formam indu- 5o,tas, montem darse sublevavit, ibique sub oceano cubait.At simul Pulcricomus ille, qui mundum permeat, summusîl.Genius, montis cacumen manu prehcndens, inter medios di-vas adstans, aeqaor agitavit. Inde post mille aunas vir anis 52.medieae gaur-us (Dharwantares) surrexit, placidas, bacu-lum urceumque gestans. Inter aquarum agitationem dam 53.saper elicicbatar, generase adolescens, emerserant indebellissimae puellae, quae ab aquis et sapere ArsanAsssdictae saut 3). Haram Apsarasum splendidarum sexagies 34.centies eentena millia exstitere; ancillae autem, quae illis

propter duritiem praestantes confieiendi , quum Home-rus luculenter descriptam Troianis herniaire aetatistribuit. hua. 1V. 105-111.

3) Est hacc notatio ex eorum numero, quae fabulis super-strui salent, sed grammatice admitti nequeunt. In (li-sticho sequenti poêla genitivnm pluralis non a suc-tapasitiaue apsaras, sed ab obsoleta apsara deflectit.Ludit autem in etymo, quasi esset fermatum nomen exrasa, saper; pracmisso septime casa pluralis vocabuliup, aqun; APSU-BASA, in équin saper; ut itague se-cunda vocalis foret matata, ultima abieeta. Scd estcompasitum ex u, aqua, et verbe sans-ri, menai,ingrcdi, et nquarum incolas significare Videtur. Fue-runt fartasse Apsurnses fontium nympbaë, antequnmin coelum , cuius delieiis inscrviunt, transferrentur.

s

144 Lus. I. CAP. XLV.55.ministrarent, erant innurnerabiles. Quas quum nec Dii nec

Danuidae uxores. dueere vellent, prepter banc repudia-56.tionem corpora curant vulgata saut. Emersit porre e

latice saporato Varani nata (Sur-a dicta) conditionem37.nuptialem quaereus. Ditidis’quidem filii banc nympbam

Varanidem non recepere; Aditidis nati contra recepere58. puellam intemeratam. Bine a Sara recepta Dii postea

Suri cogneminati saut; Ditiadae altera ex parte druri,59.quia eaudem repudiaverant 4). Ibidem surrexit eqaas

UcucanssnvAsxs (ab arrectis attributs dictas) et gemmaClins-rusai dicta, nec non Sômadëvus, lunae praeses.-

4°u[’Tandem post diutarnum tempus indidem enata estipaella, in loti calice sedens, admodam formosa, pri-

ÆI.”ma inventa florens, per totum corpus mm manda mu-

4) Sun, genere feminino , comprebeudit omnes potions,quaecanque inebriandi vim barbent, quarum maltagenera, ex erym , ex arundine saocharifera, ex variisfloribus plantisque liquando et decoquende confieereladin ab ultima inde antiquitate didieerat. Patet hocex Maud: Codiee, XI, 93 seqq. A Cullûeabbatto adbanc locum laudatus Paladin: duodecim speeies ena-merat. At baec notatio nomiuum Sam et 4mm ha.bet, quad mirationem faciat. Nihil enim apud Indesturpius et flagitiosius ebrietate babetur, ac non Bracb-manis mode, sed etiam duobus reliquis ordinibus se-verissime usa vini et sicerne qualiseunque est interdi-ctum. Hominibus servilis conditionis salis bec cancc.ditur. [taque plane ulicuum videri debet a Superûmdignitate, qued uympham tam pernieiosnm favoresue amplectuntar; Asuris id patins erat tribuendum.Ipse Mania (l, 95) talem potum daemonam propriumesse nil. Scd pracvaluit lusus etymelogicus. Numenhoc deorum, Sur-a, sine dubio ab indeclinabili, Sun,

coelum; fait dcrivatum. V

Annuosmn ORIGO. 1 4 5’liebri compta, mm faustis notis insignita, diadcmnlc’armillisquc capa: et lacertos cincla, nigris eiucinnîs de-

’coi°a, anti liquefacti instar fulgens, moniiibus ex mer-4:.’garitis ornata , dea potentissima, quadribrachia, pulcrn’facie, loti florem manu tenens. Haec eadem, inquam,!fi,i’lalî modo edita, diva Faustitas, per universum orbem1"adonne, ipsa Loügena in Lotomphali Vishnûs nmplexum’protinus sese insinuavit 5). ’] -- Tum Dii TitanesqucÂlî.

----5) Octo versus asteriscis notati in neutre recensione legun-

tur. Exstant in solo codicc A. et in editione Srîrâ-mapurnnn. Cctcrum optimne sunt notae, et proplcrsingulnrem clcgnntiam recipicndos putzwi. Salis anti-quem esse hune fabulnm de Laxmidis origine patet exeius cognomine inde duclo: Xirdbdhi-tanajâ, occnniInctei filin, qued nntiquissimus inter lndorum lexico-gruphos, Amarasinhaa, exhibct, Lib. I, C. I, Q3. Me-

l moraliilis est similitude cum mytho Grneco de Venereex maris spumn ortn. luvnbil imprimis comparare de-scriptionem mundi muliebris in nuera hymno minoreHomeridae euiusdam in Aphroditen. Attamen aflir.mare non amim, versus istos ab eadem manu cum re-liquis esse profeetçs. Ex vulgate opinione quatuorde-cim gehlmae sivc res pretiosae ex Oceano agitato pro-diei-e, quos enumerat Moor Hindu Pandæon, p. 183.Scd fabulam a recenlioribus paullatim amplificatamcrediderim. Vûlmîcœ, simpliciorem traditionem secu-tus, exclusa Laxmide, septem mode gemmas agnoscit:Dhanvantarem, Apsarnses, Varunidem, Uchehaissravn- Nsem, Caustuhham, Sômadêvum, denique Ambrosiam.Bharaleae auctor in narratione omatiore eiusdem my-thi, quam V. Cl. Willcùu Anglice expressît, (Not. adBhngavndgîtam, p. 146 sqq.) praetcr Laxmidem tresnovas addit: Pârijâtam, arborem coelcstcm, Surnbhim,vaccam abnndanliae, et Airavatum, Indrae elephan-tum; omissis tamen, quad mirer, Apsnrasibus. --Bcn-

10

146 Lin. I. CAP. XLV.cum Fidicinnm choris oceanum denao versando niiscuere,unde tandem concretum est istud, quod maxime cupie-

45.11ant, nimirum ambrosia pracstantissima. At huius fruen-dae gratin ingens stirpium exsütit suages: etenim Aditi-

46. dis nati Ditiadas hello impugnarunt; altera ex parte ob-viam iis processere Azurî cuncti cum Gigantibus conso-ciati. Commissum est proelîum atrocissimum, quo tri-

47.plex mandas obstupesceret. Dum munie ad interne-cionem ruchant, Vishnus praevalidus interim, usas prae-stigiis quibus oculos fallere solet, cita ambrosiam abstu-

48.lit. Qui Vislmui aeterno, summo Genio, cominus ob-stiterant, procuicati sunt in hac pugna a deo rerum po-

49.tcnte. Aditidis nati bellicosi Ditidis filios ad interne-cionem delevcre in atroci hoc conflictu inter utrius-

5°. que dîme prolcm. Profligatis denique hostibus, im-Perium adeptus urbium eversor Indras, lactus mundosrexit, pariterque Sapientum et Praeeonum coeICstiumagmine.

galici, nliis quoque in hoc capite mutatis, dîsticha20-31 cieeerunt: fartasse quin Sivnm a Vishnu irrisumnon tolerahnnt; -- In Laxmidis descriptione hoc solumme olfendit, qued quudribmchia dicitur. Visbnûs qui-dem lacerti, a]; humero ad cubilum simplices, inde induo brachia dividuntur. Scd Laxmis in omnibus sigil-lis ex acre fusis, quotquot unquam me videre memini,aut ipse possideo, duo modo habet brachia. Nequcimaginem summam venustatis decet baec membroruntmultiplicatorum deformitas.

FOETUS DITIDIS mmssus. 147

CAPUT XLVI.

Forum DlTlDIS mmssns.

At Ditîs, propter hanc filiorum stragem vebementi r.moerore confecta, coniugem snmn Marîchidem Casyapum

talibus afihtur: Orbe sum, aime, filiis istis tais praeva-g,lidis. Parere cupio filium Indrae interfectorcm, quem.diuturuis castimoniis sum meritura. Ipse equidem ritus 5,sanctos servabo; tuum est eflicere, ut utero concipiam:te sane decet, Indrae interfectorem mihi eoncedere.Quibus uxoris dictis auditis Marîchides Casyapus, maie-4.statc pollens, Ditidi moestîssimae hacc rctulit: Ita fiatl5.Salvere te iuheo! Puram te serva, mulier castissima,generabisque filium, qui Indrnm in certamine profligarepossiL Quando pcr pianos mille aunes puram temetô.servaveris, tune filiaux triplicis mundi dcbellatorem exme generabis. Ita locntus vir gravissimus manu blande 7.eam attrectavit; amplexuque dato fausta ci precatus adsolins religiones secessit. Illo profeeto Dîtis, admodum8.hem, in verbenae cumula decumbens austerissimas ca-stimonias exercuit. Quam dum illa vitam degebat, ultro g.eam adiit Sacrum, et summae humilitatîs studiosus totus

in eo crut, ut ei ministraret. Ignem, verbenas, ligna ,Io.aquam, nec non fructus radicesque silvestres ei suppeoditabat deus mille oculis insignis, et quicquid praetereagratum esset. Membra defricando ac lassitudinem le-u.niendo Sacrus omni tempore circa Ditim assiduus crut.Quum ad mille annorum numerum explendnm decemn.modo deessent, Raghuide, illa summopere lacta Indramallocuta est: Decem adhuc anni, fortissime belli du, in :5.

ne Lia. I. en. XLVl.14.castimoniis peragendi mihi restant. Bene tibi sit! Max

fratrem conspicies, quem ego commodi tui gratin, filiole,vîctoriae ambitiosum fovebo. Tali filio meo tergeminimundi victore tu mecum gaudebis, ipse curarum immu-

15. uis. A patre tao magnanimo precibus sollicitato hocdonum mihi fait coucessum, ut post mille annos expie-

16 tos filium parerem. Haec efl’ata diva, sole circa medium

coelum versante, semno abrepta est, atque inter dor-17.miendum pedes in statione capitis posait. Quam quum in

pollutam videret Indras, pedibus in capitis statioue po-sitis capillos contingentent, in risum gaudiumque efl’usus

18. est. Penetravit itaque urbium eversor, sollertia eminens,per corporis foramen in eius nterum, foetumque septies

19. discidit. At foetus dum centuplici fulminis acic dima-debatur, clara voce eiulavit, quo facto Ditis expergefa-

no.cta est. Indras vero, Noli eiulare! inquit, foetum iu-crepans, ac viribus pollens quamvis eiulantem (lillidit.

2I.Ditis coutra, Parce huic! parce, obsecro! clamabat. TuneIndras, venerandae matris vocem reformidans, exsiluit;

22.manibusque, quibus fulmen tenebat, suppliciter protensis,hune in modum Ditim compellavit: Contaminata obdor-mivisti, o Diva, pedibus capillos contingeus; banc oc-

35.casionem nactus septies discidi istum, qui Indrae inter-fector futurus erst, cuius facinoris te mihi veniam dureaequum est.

Coaearssus cum sunna. 149

CAPUT XLVII.

CONGansus cum sunna.

At foetu in septem partes divise, Ditis sanctissima I.deum mille oculis insignem, aggressu diflicilem, placidisverbis allatur: Mca culpa foetus hicce septies discerptus 2.est; nulla banc 0b rem in te cadit culpa, Superûm prin-

ceps, Balis iuterfector. Attamen gratum aliquid mihi 5.fieri velim in foetus mei iactura. Fiant hi septemgeminifilioli mei custodes septem stationum, quas venti insident,vagenturque per aethera turbinum humeris vecti. Cale-4.brentur Mdrutorum nomine nati mei, formam aetheriarninduti. Unus ex bis BRACHIIMIIS mundum incolat, alter 5..Indrae mundum; tertius porro, Aè’r dictas, magnumglu-iam adepturus, polum terrae proximum; ceteri qua-6,tuor vero ex me geniti tue iussa, Superûm princeps,divinae sortis participes, totidem mundi plagas occupa-bunt n). Sic tibi bene sit! Talibusistius dictis auditis, 71urbium eversor, mille oculis insignis, Balis interfector,venerabundus Ditidi hacc reponit: Hi ex te geniti, actine-8.ria forma assumpta, meo iussa Maruti, nomine a temet

1) Vâlmîces septem modo Mârutos novit, quos recenliores,numero septenario par se multiplicato, quadraginln no-vem esse volant. Suspicari quis possit, banc opinionemfluxisse nut ex nostro, eut ex alio quodam veterepoëta, male intellecto. Nam ad rationes mathemnticasmaior numerus nullo modo accommodari potest, etiamsiocto plagac coelestes vel, quod interdum lit, decemnumercntur.

150 LlB. I. CAP. XLVII.g.ipsa invento, appellabuntur. Ambrosia vescentes iidcm

ipsi filii lui mecum consociati per ternos mundos vaga-xo.buntnr sine ullo metu, curisque exsoluti. Postquam hi

duo, mater filiusque, in sancto secessu talia inter se pe-pigeront, redierunt in coelum, ambo optatomm potiti,

u.sicuti quidem fama traditum accepimus. Haec autemipse est regio, Cacutsthide, a magno Indre olim babi-tata, ubi is talimodo Ditidi castimouiis consummatae mi-

n.nistravit. Ibidem sapienti regî vaâcui ex coniuge Alam-busba natus est filins recti studiosissimus, Visâli nomine

15. celebratus, in hoc situ urbem Visâlam a se dictamcondidit. Visâli filins exstitit Hémachandrus,irex fortis-

14.simus; huic,qui proxime successit, Suchandrus appellatusest. Sucbandri filium deinceps Dhûmrâsvae nomine ce-

l5.lebratnm novilnus, a quo porro Srinjayas est procreatus.Sriniayae filins entitit faustus Sahadévus, maiestate pol-

16.lens; Sabadévi, Cusâsvas, recti studiosissimus; Cusâsvae,

x7cinclytus Sômadattas, maiestate pollens. Huius filins in-clytus in praesentia banc urbem. incolit, Sumates di-

18- ctus a), inuitortalium similis, invictus. vaâcûs autembenignitate eflectum est, ’ut omnes reges Visâlenses diu-

19. turni casent, magnanimi, fortes instique. Hic bodieunam noetem commode somno indulgebimus: crus quemprimum illuxerit, cptime adolescens, Janacus nobis erit

ao.invisendus. Intérim Sumates rex, comperto Visvâmitram

2) Hune genealogiam admodum decurtatam esse apparet,quandoquidem ab eodem utriusque stirpis auctore ,vaâcû, Dasaratbas (Cap. LXX.) trigesimns quartas per-bibetur; Sumates veto , eius acqunlis, nonns. Scdpoeta temporum rationem non eurat; et facile iule]-ligitur , Visalorum rcges, utpote rerum gestarum famaminus clams, pauciora nomina pestcritnti tradidissc.

ExsacaArlo manu: ET maman. 151

appropinqaasse, obviam ei processît, magnanimamqueveneratus est. Ipse , antistite cognatisque eomitantibas ,21,bomrifice exceptera Visvâmitram postqaam reverenterinterrogaverat, an recte valeret: Sam fortuuatas, inquit,:n,gratulorqae mihi, quandoquidem tu, magne vates, in se-dem meam compectumqae venisti; nemo est me fortu-natior.

CAPUT XLVIII.

Exsacamo manu: ET sauna.

In hoc congressu quum alter de nlterius incolamitate l.certiores facti essent , post varios sermones Samates magnumvatem talibus afi’atar: Hi duo adolescentes, quaeso, vîgore a.

deorum aemuli, leouum elepbantoramve ineessu gradien-tes, fortes, tigribas marisque c0mparandi , grandibas 3.oculis quasi loti foliis decori; acinacem, pharetram ar-cumqae gestantes, non minus formosi quem Asvînes ge-melli, prima iaventa florentes, quasi forent Immortales 4.e Saperdm sedibus sua sponte l) in terram devecti:qaomodo pedestri itinere, hac pervenere? quo censilio?et cuiusnam saut nui, o vatesi’ Illustrant sane banc rc- 5.gionem, sicuti Sol ac Lanas polam actheriam, similes

1) Sun sponte additum est, quia dii minoram gentium sc-mideique interdum propter culpam aliquam e coeloexulant, cuius rei exemplam exhibet carmen dléghadûta(Nanas Nuarls)iinscriptum, in Genio sortem suam la-montante. Et nestcr passim; cf. Cap. XLlV, 28. 29.

152 Lia]. CAP. XLVIII.6. inter se,.parilcs statura vultu gestaque. Cuius sermone

audito Visvâmitras ei res gestes, tum commorationcm ineremo Consummato, tum eaedem Gigantum ex ordine

7.declaravit. V Qua narratione intellecta rez, ad summamadmirationem raptus, hospites saos, ’geminos Dasaratbi-

8. das, veneratus est. Tum Raghuidae Samatis hospitiohonorifice excepti, quum unam noetem ibi quievissent,

9. versus Mithilam sant progressi. Anachoretae, ubi pri-mum faustnm Janacî urbem ex longiuquo prospexerant,hilari anime , Euge! bene! exclamantcs eam salutavere.

to.Ibi in silva subarbana prope Mithilam conspecto secessuantiquo, solitario, sancto, Ragbaides vatnm principem

n.interrogavit: Quidnam choc est qaod cerno , secessasamoeni specie, sed ab anachoretis deserti? Discere ca-pio, vir venerande, cuiusnam fuerit hic antiquas eremas.

n.Aadita Reghaidae percunctatione inclytus vates Visvâmi-I5-tras, facandia praeditus, baec contra retaiit: Narrabo

tibi ex vcro, cuiusnam bic eremus fuerit, abominatusnî.postea prae ira a vire magnanimo. Egregii vatis Gau-

tami, nobilissime adolescens, olim fait hie secessus, coe-15.lesti specie, quem vel ipsi dii honorarent. Is anacho-

reta cum uxore Abalya consociatus hic per malta anno-16.rum millia castimonias exercuît. Quodam die autem

qaam anachoreta longius inde abiisset, Indras venustam17.fcminae in secessu sedentis formam speculatus est. Occa-

siune oblate igitur coeli princeps, libidine contactas, anaçchoretae habitum induit, talibusque Ahalyam afi’aturtzs

18- Amore flagrantes, modesta mulier, non cxspectant, donecmenstruorum tempus praeterîcrit; ego vero teeam con-

19. iungi cupio, o tereti latere decora paella! Illa, ctiamsiagnovcrat Indram sub anachorctae habita, deniens con-siliam cepit ei obtemperandi, capta cupidine Coelitum

Exsacasrlo tNDRAE ET amusa. 153

principis. Tam, postqaam animam satan expleveratno.Saperûm principem admonait: Optato potita sam, do-mine; cito iam bine ahi: omnimodo tibimet ipsi mihiqaeat.a Gaatamo cave. At Indras ridens Ahalyam bis verbiscompellavit: Satisfactum est mihi, iuveuili femore ve- 32,nusta! Abibo, sicuti adveneram. Ita post concubitumcum illa discessit et tugurio, festinanter turbatoque nui-33,m0, anxius nimirum de Gautami redita. At protinasconspeait ce accedentem magnum vatem, vel Diis Da- 34, .nuidisqae aggressu dillicilem, vigore mirabili, quem san-ctitate sibî quaesierat, praeditum; irroratum aqua e sta-gno lastrali, flammae instar splendentem. Viso ibi ana- 35.choreta praestantissimo, qui ligna ad alendam iguemsacrum collegerat, verbenamqae manu tenebat, Superûmrex territus vultum deiecit. Vates contra moribas pro- 36.bus, quum improbam illum sub anachorctae habitacognovisset, per iram hacc ei inclamavit: Quandoquidcm 37.tu, vecors, meam ipsius speciem simulans, facinus ne-fandum patrasti, ilico spado fies. Vit dam magnanimas 28.vates iratus Indram talibus obiargaverat, eodemque tem-poris memento testiculi eius humi cecidere. Tant is, 81-39.stincta virilitate, in spadonem mutatus, austera viri san-ctitate percalsus animum despondit, et languor enerviscum occupavit. Hune in modum diras Indrae impreca- 3°.tus, Gautamas axorem quoque exsecratus est: Hic ibi-dem per malta annorum millia habitabis; aëre vescens,5,.nullo cibo recrcata , tcmet ipsum excracians, in cinerecabans, cunctis animantibus invisibilis in hoc secessuremanebis. At quando liâmes, invictus ille Dasarathides,3,.ad horridam banc silvam accesserit, tune demain parafies. Eius hospitio, improba malier, a libidine ac de- 33.mentia libcrata me coram gaudio affecta formam propriam

154 - Lus. I. CAP. XLIX.54.recuperabis. la ail-tas contaminatam inclytas Canta-

mus in amoeno qaodam Himavantis œcumine castimoniisseverrissimis sese castigsvit.

CAPUT. XLIX.

Ananas LIBERATIO A mais.

l. At Sacres spado factas deos Igne duce congrega-les, tutu agmcn Sapientum, coelitamqae Praecones, ocu-

3-lis prae pavore deiectis ita alloqaitar: Equidem, damGautami magnanimi sanctimoniam impedire studeo, iraineius concitando vestrum re vers, Saperi, negotium peregi.

5.Spado factus cum ab irato, illa quoque (leur eius) estdeformata; attanmn eripui ipsi castimoniarum fructum

4.vehementi, quem affadit, dirarum imprecatione. Quam-obrem aeqaam est, ut vos omnes, Saperûm principes,cum Sapientam agmine Pneconibusqae, me vestri com-

5. modi gratin emascalatam denao masculum reddatis. Ser-mone dei Sacrifici audito Superi, Ignem ducem secati,cum Ventoram cohorte Paoeamroazs divines adeantes,

6.11110 0re talia protalere: Miqaando speculatas anachorc-ne uxorem deus Sacriücus libidinis impotens eam vitia-

7.vit: quapropter vatis diris ilico spado est factas. Nuncdivis ille suceenset Coelitum princeps, urbiam eversor.En! aries hicce coleatus est, Sacras vero coleis priva-

8.tas. Ereptos igitur arieti colcos Sacro sine mon tradite;quo facto aries castratas in summis deliciis vobis erit, et

9. quiconque homines vos recrcaadi gratia talcm arietcm

.AHALYAE LIBERATIO A mais. 155

vobis olferent, bis vosmet praemia perennia ac praeclaraconcedetis. Aadito Ignis sermone, Progenitores congressi Io.arietis coleos comparatos deo mille oculis praedito ao-.commodarunt. Ah eo inde tempore, Cacutsthide, Pro-u.genitores, quandocunque convenîunt, arietam castramram

carne vescantur, quorum coleis illam redintegraverant.Indras autem, Gaatami magnanimi potentia ac sanctitate la.perculsus, ab eo inde tempore coleis arietinis usas est.Adi ergo, inclyte Raghuide, secessum viri religiosi; ex-x5.solve diris praeclaram illam Ahalyam, divina forma prae-ditam. Audito Visvâmitrae sermone, eandemque ducem hi.secutus, Raghaides cum Laxmano comite secessam intra-vit. Ibi conspexit pracclaram malierem, castimoniis col-l5.lastratam, quam oculis cernere neque hominibus, velundique congregatis, nec Diis Titanibusve contigerat:quasi actheriam quandam praestigiam, summa cum cura 16.ab auctore rerum eEormatam; quasi flammam, quamvisfamo obvolutam, tamen interlucentem; quasi plenam la-Iy.natn obnubilatam, brama hiemali absconditam, quasilucidam solis imaginemin mediis undis oculos praestrin-gentem. Illa eadem secundum Gaatami eflàtam vel tero18.gemini mundi incolis visa inaccessa faerat, douce inRâmae conspectam venisset. Tune ambo Raghuidae lueti I9.

pedes eius amplexi saut; ipsa vero, Gaatami dictant’recordata, benigne cos excepit; sedula paravit peduniao.lavationem, pateram hospitalem, ceterosque hospitii ho-nores, quae cuncta Cacatsthides pro more solenni riteacccpit. Decidit e coelo amplissimus floram imber, di-at.vinis tympanis interim resonantibus; simul Fidicines sal-latricesque festas celebravere choreas. At Dii vocibus sa.bene auspicatis, Euge! pulcrc! Ahalyam collaudare, mi-rabili castimoniarum vi lustratam, dicto audientem Gau-

.156 Lia. I. CAP. L.23.tamo. Qui quidem maiestate pollens, quam divina men-

tis acic cognovisset, Ramam ad. saum eremum acces-aÆ.sisse, cum consalutavit. ’ Deindc cum uxore Ahalya iam

ab omni labe purgata congressus, soeiam assumpsit vir25.sanctas religionam in posterum colcndarum. Râmas quo-

que a magno anachoreta Gaatamo cum eximio honore,sicuti decebat , coram exceptas , ad urbem MithilamPersîL

CAPUT. L. .Coneaassus cum musico.

li Tarn Rames versus plagam mediam inter anm etBorealem progressas, Visvâmitra duce ad septum sacri-

3sficale accessit. Quo facto ipse, pariterque Laxmanas,vatnm principem afl’atas , Sane quam amplus, inquit, est

a.sacroram apparatas, a Janaco magnanime instruetus. Ad-sunt hic, vir inclyte, malta Bracbmanarum millia, con-venae e diversis regionibas, librorum sacroram lectione

4- insignes. Cernuntar bine inde vatnm stationes, plaastriscontenis circumseptae: eligatur, Bracbmana, locus aliquis

5000mmodas, ubi nos quoque deversari possimas. AuditoRâmae sermone magnas vates Visvâmitras sedem sibî

fecit in loco a ceteris segregato , aquarum copia instru-6.cto. Confestim rex egregias, Visvâmitrae advenus co-

gnito, antistitem sacroram suornm laudatissimam Sata-7-nandum ducem secutus, aliis quoque sacerdotibas comi-

CONGaassus cm1 JANACO. 157

tantibas, pateram hospitalem mana tenens , festinanterobviam ei processit, vir modestie insignis. Vates exi- 8.mius autem, honorem a Janaco sibî babitum benigneaccepit, et percunctatas est regem de incolnmitate etprospero sacri successa. Similia deinde quaesivit ex9-antistite, religionum magistris ceterisque vatibus, qaossingulos secundum caiusque dignitatem hilari vultu con-salutavit. At rex, protensis manibus vatnm principem ID.adorans, Considere velis, inquit, vir venerande, interhosce vates egregios. Audito Janaci sermone conseditu.ille; iuxta cum consederant autistes, sacerdotes et ipserex cum ministris suis. Quos quum omni ex parte se-Ia.eundam dignitatis gradus in sedilibas collocatos videretprinceps, Visvâmitram talibus alfatar: Hodie apparatus l5.sacroram a Diis fructuosas mihi est factus; hodie prae-mium inde percepi, siqaidem sanctam tuam maiesta-tem intueri mihi contigit. Sam felix, sam amplifies-I4.tas, cuius ad solemnia coram spectanda tu, Bracbmana,cum anachoretarum coetu accesseris. Religionum periti l5.niant, daodenos dies ad operandam nobis saperesse:tune tibi, Causice, omnino visendi saut Dii, sans singuliportiones petitari. His dictis, rex denao hilari vulta,15-manas reverenter protendens, vatnm principem interro-gavit: Hi duo adolescentes, quaeso, vigore deoram17.aemuli, leonam elephantorumque incessu gradientes, for-tes, tigribus tamisque comparandi, grandibas oculis quasi 18.loti foliis decori, Iacinacem, pharetram arcamque gestan-tes, non minus formosi quam Asvines gemelli, primainventa florentes, quasi forent Immortales, e Superûm 19.sedibus sua sponte in terram devecti: quomodo pedestri iitinere hac pervenere? quo consilio? et cuiusnam suntnati, o vates? Illustrant sans banc regionem sicuti Sol 30.

158 LIE. I. CAP. L.ac Lunus polam «thorium, similes inter se, pal-iles

3î-statura, vultu gestuque l). Quo sermone magnanimiJanaci audito vir gravissimus regela ceniorem fecit, bos

31eme Dasarathae autos; narravit ei quoque commorationemin eremo Cousummato, Gigantumque caedem; tain totiusitineris ordinem ’), urbîsque Visâiae conspectum; porro

1) Legernmus octo vanné proxîme praecedentes supra Cap.

XLVIH, 2-5. Mo: ille Homericus complurium ver-suum ambitum repetendi alienus est a poêla nostro: hocunicum exemplum memini. Singulu liemioticliia contrasatis multa mourront.

2) Non alienum erit, nunc totum iter, a Visvâmitra cumDasarathidis permensum, relegere, ut eius ratio geo-graphica, minus perspicua propter episodia interîecta,clarius elucescat. Proficîscuntur ab urbe Ayôdhya,ad dexteram Sarayûs ripam, et anni: cursum pecuti,duobus itineribua diumis ad eiusdem confluentes cumGange devenîunt. Ibi denuo pernoctaut in ipso angulointer utrumque fluvium, ubi fuit Cupidinis cramai.Postero mana Gangem navi traiiciunt. Inde, via perTâdacae silvam patefacta, ubi quietem capiunt, ulteriusbidui spatîo ad Visvâmitrae accessum, Eremum Consum-matum, acccdunt. Hune situm fuisse oportet inter Gan-gem et Sonum, a Varanasia (Banal-ca) fera venus me-ridiem; aliOquin Soni traîectus non silentio praetermis-sus foret. Quod si conceditur, sane magna circuituVisvâmitras adolescentes ab Ayôdhya ad accessum suumdeducit. Scd hoc fieri potuit, tum quia non ubiquein Gangis ripa naves paratae essent , mm ut Tâdacaësilvam Râmas a monstri latrociniis vindicaret. Secun-dum iter in: instituitur, ut mana ab Eremo Consum-matu profecti, longam viam emensi, Soni ripam sini.stmm attingant, ibique stationem ponant. Nequc ta-mon traiiciunt amnem, qui tanquam profundus et in-sulis distinctus describitur, (C. XXXVI, 4.) sed po-stridie recta ad Gangcm pergunt, et in istius ripa

Concaassvs cum JANACO. 159

Analyse conspectum et congressum cum Gautamo; deni- 23.que suum ipsius adolescentiumque adventum magni arcusvisendi gratis. Quae quum universa Janaco magnanimo :4.exposaisset, conticuit inclytus vatnm princeps.

australi pernoctaut. Hune stationeln mediam fuisse interSarayûs et Soni confluentes cum Gangs apparet. Tertiodie Gangem transvecti urbem Visâlam intrant et apud

- eius regem devertunt. Quarto denique die ad Mithilamperveniunt. Vidêhorum terra regioni, hodie Hmbhukli(liche, quae Gandace et Causica (Anglis Cocu) fluviistcrminatur, respondet. De situ arbis Mithilae hocloco nihil accumtius definitur, sed habemus indiciumin itinerihus postea descriptis. Janaci legati, curribusvecti et alto praecincti, viam a Mithila ad Ayodhyamtriduo absolvant; (C. LXVIII, 1.) Dasaratbas seniorcomitatuque rotai-datas ad idem iter perficiendum qua-triduo opus habet. Inde colligitur, Mithilam in occi-dentali Vidêborum tracta esse ponendam, ut distantiaquodammodo cum temporis ratione conveniat. Quan-quam hoc non nimis est urgendum: etenim si Visvâ-mitres pedester duobus dicbus ab Ayodliya ad confia-entes Sarayûs cum Gange pervenire potuit, eum be.merodromi potins quam auachorctae passa progressumesse fatebimur.

180 Lia. I. CAP. LI.CAPUT LI.

Ensova DE vusvsmm.l. Summum semno.

x, Tali Visvâmitrae sollertis narratione audita, iliustris’ Satânandus, sanctitate insignis, Gautami filins natn ma-

2.ximus, castimoniis augustum spleudorem sibî quae-sicrat, pilis prae gaudio erectis, Râmae conspectu ad

5.summam admirationem raptus est. Qui aliquamdiu re-gios iuvenes coram sedentes contemplatus, ad Visvâmi-tram in sede sua compositum conversus, talibus iufit:

4,Ecquid tu, vatnm princeps, matrem meam fauta cele-bratam, diuturnis castimoniis intentam, regio inveni con-

5. spiciendam cxbibuistii’ Ecquid illa eadem, femina claris-

sima, oblatis silvestribus pomis honorifice excepit Râ-mam, dignum cui a cunctis mortalibus honos habeatur?

ÊEcquid tu, vir amplissime, Râmae narrasti vetercm illam7. memoriam flagitii a maire mea cum deo admissi? Ecquid,

obsecro te, optime vates, mater post Râmae eonspectum8.cum patre meo ac magistro denao est consociatai? Ecquid

pater benigno animo matrcm meum, diutumis castimoniis9-lustratam, in gratiam recepiti’ Ecquid Cusici nate, Râ-

mas inclytus, antequam hue proficisceretur, honorificcIo.habitus est a paire mec magnanimoi’ Cuius sermone

audito, magnus vates Visvâmitras, ipse facundiae gnarus,"oSatânando facundo hacc retulit: Nihil neglectum, vir

venerande: quicquid facicndum erst, perfcci. Conso-is.ciata est cum vate uxor, sicuti Rênuca cum Bhriguide I).

1) Primo intuitu dubium videri potest, quinam ex Bilrigû!

EPISODIUM DE VISVAMITRA. 161

Dicto sollertis Visvâmitrae audito illustris Satânandas ad

Râmam conversas talia futur: Salve, optime Raghuide,i5.qui tantum bonam mihi attulisti, Visvâmitram ducemsecutus, invictum Sapientem. Ille idem inter sapientcs i4.Bracbmanas splendidissimus sanctimonia sua opus incre-ydibile perfecit; tu, fortissime iuvcnis, nosti, quantumsit in eo pracsidiam. Nemo alter in orbe terrarum te .5.felicior est, o Bâma, siqaidem tibi oontigit tutor Cusicifilins, qui tantosi labores sanctimoniae coassa exantlavit.Audi, quaeso! Declarabo viri magnanimi fortin facta et16.fats: tu mihi narranti ausculta. Fait is rez iustus, per 17.longum tempus bostium domitor; recti guarus, doctrinainstructas, ac subditorum hono gaudcns. Magni Parentis 18.illius exstiterat olim res, Casas nomine; Case genitus estfilins fortis, piissimas Cusanâbhus ; liuius porro fait filins, :9.Gâdhis nomine celebratus; Gâdlies denique gcnuit filiaux

inclytum, magnum vatem Visvâmitram..Ille idem, orbemzo.

terrarum imperio regens, pet malta annorum millia mu-

----pOsteris hoc loco sit intelligcndus. Nain patronymicohoc generali (Bhârgava) tum Blirigûs filiam Ricbîcampoëtn designat infra C. LXI, 11-13,, tam eiusdemabnepotem, Râmam priorem, a patre Jamadngneiumdictant. C. LXXIV, 17. At quandoquidem comparatioiadhilictur de coniagibus post longas simultates in gra-tiam redeuntibus, sine dubio indieetur Jamadngnes,Rênacae maritus. In iis quae Râmas Securifer de re-bus gestis sais narrat C. LXXV, nulla est Rênucnementio. Alludit Vâlmîccs ad fabulam mihi ignotam,nec facile cum iis quae Angli, ex fonte nescio quohaasta, de Jamadagueii matre tradant. filoor Pan-linon, p. 190, 191. Palier Mythologie des Hindous,Vol. l, p. 281sqq. Alitcr W 1’!ij ,lAs. au. Vol, XIV,p. 425, 426.

11

162 LIB. I. CAP. LI.11-neribus regiis functus est. Aliquando autem vir stre-

naus, collecte cxercitu, plenissimis legionibus circumda-indus orbem terrarum persgrabat. Qus in expeditionc ar-

bes, regna, flamine, montium iuga ac secessus sabiuden3.ille inviseus, accessit tandem ad Vasishthae sedem silve-

strem, variis floribas, fruticibus, arboribus consitam,variis fersrum gregibus frequentem, a Beatîs Superflu:-

24.que pracconibus cultam; a Diis, Danaidis, Fidicinumchoris, Hippoeephalisqae praesentia sua amplificatam;mansuetis capreolis frequentcm, avium entends circum-

25.volitatam; faustam, perpetuo plenam viris religiosissimis,csstimoniarum consuetadine consummatis , ignis instar

26. fulgentilius, magnanimis, ad divinitatem efformatis; aquacvel aëris hausta pro cibo utentibus, foliis aridis sut po-mis ndicibasque vesci consuctis, tcmperautibus, domito

nycirae sensuumque impetu sui potentibus; a SapientibusexBrachmanis pilât pollicari statura genitis, tacitae pre-cationi et igni sacro alendo intentis, aliisque ascetarum

28.generibas undique amplificatam. Talem Vasîshthae sc--dem, quasi alterna Bucautms sedem, invisit bellato-rani pracstantissimus Visvâmitras animosus.

EPlSODIUM DE vusvsnmm. 163

CAPUT LII.

EPlSODlUM DE VlSVAMlTRA.

2. VISVÀMITRAS AD BPULAS INVITATUS.

Vise Vasislitha strennns belli dux Visvâmitras, Sllm-l.m0 gaudie affectas, ollieiose piissimum viram adoravit.A que magnanime salutatus est voce gratum sibî illius a,adventum testante. Deinde venerabilis Vasislttbas ei ap-paravit sedilc, in quo postquam sollers Visvâmitras eon- 5,sederat, anachoreta eximias, sicuti decebat, poma silve-stria radicesque esculentas ei obtulit. Quo honore 110-4,spitali grata aeecpto l’ex praestantissimus, inclytus Vis-vâmitras, quaesivit ex Vasishtha an recte valeret. Is qui-5.dem regi refert , omnia ipsi salve esse: religiones, iguessacres, discipulos, arborumque pomiferorum nemora.Tam sanctus Vasishtlias, vir in taeita preeatione assiduus,6,BRACHMANIS filins, commode sedentem Visvâmitram invi-

cem interrogavit: Num tibi, o rex , res prospere sucee-7.dam? natn subditos, iastitia tua conciliatos, tueris, re-gio munere probe faneras? Num famali victa a te curati 8.tibi dieto sunt audientes? Num tu, bostium inter-factor,eunetos hostes debellasti? Num tibi, fortissime ac iustis-gosime princeps, quantum ad copias militares, ad aeraria,ad socios, ad liberos nepotesque attinet, omnia suntsalva? Inde rez inelytus Visvâmitras, qua erat modestia, la,Vasishthae inealumcm omni ex parte rerum suarum sta-tum declaravit. Tales sermones par aliquantum tempo-u.ris inter se sel-entes. viri optimi, magna lactitia aflcctialter altero deleetabantur. Tune in fine c0110quii vene- u.

1’64 Lia. I. CAP. LII.rabilis Vasishthas Visvâmitrae banc orationem subridens

13, proposait: Hospitio excipere cupio istum exercitum tuum,du: petentissimc, ac temet ipsum pro amplissima digni-

14.tate tua; annuas mihi velim. Hune observantiam a meoblatam benigne accipe, o res! Tu, hospitum praestan-

15. tissimus , impeuse colendus es. At pradens VisvâmitrasaVasishtba ita compellatus, Iam factum est, inquit, qued

:6.cupis, colloquio honorifice mecum habite; pomis radioi-busque oblatis, qualia in secessu tue leguntur; pedumlavatione, et aqaa ad os elaendum subministrata; ipso

17.denique sanctitatis tune adspectu. Omuimodo honorificehabitus a te, vir sapientissime, cui ipsi houes debetur,

18.abibo. Salve, oculisque benignis me respice! Talia dî-eentem regem plus Vasishtlxas, excelsi animi vir, etiam

:9.atque etiam invitare. Tandem Gâdhidcs ei assensus,Euge! inquit, quomodo tibi placet, vatnm princeps,

ao.ita fiat! Hisce annuentis verbis compellatus Vasishthas ,tacitae precationis peritissimus, coufestim advocat vac-

atocam maculosam ab omni macula puram: Veni age,Maculosa! Cite adveni, ut iussa mes audias. Invisit se-

n.cessum nos-tram incb’tus Visvdmitras; hune regem sa-pientem cum ipsius excreitu lautissimis epulis benorare

23.dccrevi: bas tu mihi appara. Quicquid euilibet e saxsaporibus exquisitissimum colliliuerit, id omne tu, divine

’ 24.copiae vacca, in gratiam mei largo imbre ellhnde. Exsaporato, alibili, potulento, ad liguriendum et sorbillan-dam aceommodato eonflatum plenissimam dapium cumu-lum praebe, et quidem sine mon.

EPISODIUM ne "summa. 165,-

CAPUT LIII.

EPISODIUM ne vusvmmm.

3. COLLoquwu "sua-rase en! "sunnas.

Ita admonita a Vasishtha, iavenis bellicose, vaccat.ista maeulosa, a lactea uberum copia dicta, apparavitvarias dapes, quae cuiqae gratissimae essent: cannas 2.,sacehariferas, mella, grena testa, latiees ex lytliri frutieosifloribas liquatos, potusque delieatissimos, nec non eiboscuiuscanque generis. Apponebantur ibi caldae oryzae 5.,eoetae aeervi montium instar, eondita edulia, sorbitio-nes, lactisque spissati laeas quoque, porro liquorum van-4.rii generis dulcium mellitorumque vase bene plena, etinnumera bellaria. Universas Visvâmitrae exercitus, sin- 5.gulis convivis satiatis ac refeetis, lauto Vasishthae- hospi-tio maguopere deleetatus est. At rex prudens, quum6..ipse iucunde ac large epulatus esset cum sodalibus con-siliorumque sociis, cum famulis denique, militibus iumen-tisque, lactitia elatus Vasislitltam talibus alfatur: Honora- 7.tus sum a te, Bracbmanis, cui ipsi honos debctar, lau-tissimo hospitio. Auseulta! sermonem aliquem proponamS.tibi, sermoeinandi gnaro.’ Detur mihi vaeea ista maca-losa, centum millibus vacearam commutata. Sane, vir9.venerande, baec est gemma: rages vero gemmarum, quaein ipsorum «litions inveniuntur, saut participes. Que-propter da mihi vaccam: etenim inre mca est. Ita com-to.pelletas a Visvâmitra sanctus Vasishthas, anachoretarumprinceps, tcrrae domino baec reponit: Equidem, o tex. n.

166 Lus. l. CAP. Llll.neque centum millibus vacearum, nec vel millies eentenismillibas commutatam dabo maculosam istam, neque ingen-

n. tibus argenti acervis. Haud sane meruit ca, ut a me meaquecnlpa deseratur, bostium domitor! Semper fida mihicomes est hacc vacca , sicuti bona fama vire sapienti.

i3.In es nituntur Deûm Maniamque religiones , ipsius vitaesustentatio, ignium sacroram cura, libatio quae canctisanimantibas spargitur, pingais quoque laticis sacris de-

14.stinati copia, voees bene auspieatae in litando nuncu-pandae, varise denique artes: hacc universa in eadem

15.niti, rez prudentissime , dabitare noli. Illa est re versopum mearum summa; illa eadem mihi in deliciis habe-tur: multis de caussis, o rez , non tradam tibi vaeeam

16.istam maeulosam. Quam quum repulsam a Vasisltthatulisset Visvâmitras, sermocinandi gnarus, multo velte-

17.mentias sermonem proseeatus, Dabo tibi, inquit, ele-phantos dentatos, aureis cingalis torqaibusqae instructos,aureo vectoris aneo ornatos , ad quatuordeeim millia;

18.dabo tibi octingentos carras aure insignes, candidis19.eqais iunctos, quadriiugos, tintinnabulis ornatos; equo-

rum patria et stirpe nobilium, animosorum, undeeimao.millia dabo tibi, vir sancte, porto vaceas variis colori-

bus distinctas, iavencas, dabo tibi ad centies centons mil-anlia, dummodo mihi detur maculosa iste. Quantum gem-

marum aurive tu poposceris, Bracbmanam optime, idMoomne tibi dabo, dummodo mihi detur maeulosa ista. Ita

compellatus vir venerandus a sollerti Visvâmitra, Nullo23.modo, inquit, o rez! eam dabo. Haec eadem est raca

gemma, hac sunt meae divitiae; baec est opum summa,24- in bac posita est vita mea. I-Iac eadem, o rez! eontinentur

interlanii ac plenilunii solennia, et sacra cum debitis largi-25.tionibus conianeta, varîacque caeremoniae. Ex hoc fonte,

Eplson’lun DE vannures. 167

ne dubitcs, manant religiones meae omnes. Quid atti-net, malta nugari? Non dabo tibi copine vaceam.

CAPUT. LIV.

EPISODIUM DE VISVAMITRA.

’ 4. Paon VISVAMITRAE eau sans scansions socius.

Vasisbtbas anaebereta quum copine vaccam omnino g.dimittere nollet, tune rez Visvamitras eam ab ille viabstraliere coepit. At vcro dam abducebatur regis sui-a.mesi iussa, vacca ista, animi aegra, gemens, moeroreafilicta, talia secum volvebat: Car tandem ego a Vasish-S.tha magnanime deseror, quippe quam miseram, vebe-menti dolore afl’ectam a regis satellitibus rapi patiatur?Quidnam male nierai de Sapienti isto alta mente prae- Ii-dito, qued me, quam cegnovit insontem ipsiqae dedi-tam, vir plus descrit? Quibus tacite perpensis illa, ite-5.rum atque iternm ingemens, subito velocitate incredibilievasit, Vasishthamque petiit. Protinus dissipavit regis 6.satellites magne numero, et cum procellae impetu ac-eurreus ante pedes magnanimi proeubuit. Ibi coram 7-Vasishtha copine vaeea, flebile quid mugiens, qualis estgravis tympanorum coelestiam sonitus, talia futur: Aime 8.BRACBMANIS fili, car ego a te deseror, ut adeo regiisatellites me tao a latere abstrabant? Ita compellatus va- 9-tes divinas illam, cuius cor moerore angebatur, tanquamsororcm aegram bisce dictis eonselari: Non equidem teio.

168 Lis. I. Car.desero, invenes, neque tu quicquam in me peccasti: seden! rez iste petentissimus, cepiis bellieis superbiens, tel

n.abduci iubet. Haud sane vires meus pares certamini arbi-trer, cum regc praesertim; is enim validas est, tum ez l

n.bellatorum stirpe orinndus, tum terrae dominas. Adest,ecce! exercitas plenissimc deleetas, elepbantis, equiscarribusque frequens, peditum vexillis numerosus: bine

:5.iste malte plus pellet. Sic admonita a Vasishtba illa,loquendi gnan, vatem splendore ineomparabilem humi-

nf.liter contra alloquitur: Non laudant prudentes bella-ltorum pollentiam; Bracbmanae plus pellent. Bracbma-

:5.num pollentia est divina, ac bellica potier. Immensatibi inest pollentia , neque te plus pellet Visvâmitras,quamvis fortitudine exeellens: tua maiestas est diliieilis

I6. aggressu. Impera mihi, quam tu, vir auguste, divinepollentia tibi parasti; ego istius superbiam copiasque

s7.quantaseunquc Idîsperdam. Haie adbortationi assentiensinclytus Vasishtbas, Crea, inquit, copias hostilibus copiis .

18. eonterendis pares. Tum rance Vaccae mugita procreati Pab-lavi iunumerabiles profligavere totum Visvâmitrae exerci-

Ig.tum, ipso coram spectante ’). At rez, vebementi ira incen-

1) Ad dist. 18-93. Vulgo notum est Persas lndis Pahla-vos audisse. Sam: sunt gentes nomades Asiam interie-

V rem habitantes , Graecorum Scythae, quos et Persae,[lerodoto teste, plane ut Indi Saeas appellabant. Lib.V", 64. ai 7&9 Régent mina; ses); Sceau; sellerezSénat; IYavanorum nomen satis indefinite usurpariVidetur de populis ultra Persiam versas oceidentcmsitis. De Dactris, quos V. Cl. FVx’lso bue advocat,dubito. At Arabes iam olim ita appellatos fuisse patctex nomine tliuris inde dedueto , ydmna, qued Ama-rasinhas liaJiet En. COL. p. 162, (1.30. Post Alexandri

EPISODIUM DE VISVAMITBA. 169.

sas, oculis prae farore coruscantibus, Pahlavos invicemprofiigavit telis cuiuscanque generis. Pretinas vacca,ao.quum Pahlavos ingenti clade aVisvâmitra affectes cerne-ret , denao ereavit feroces Saeas cum Yavanis commiz-tes. Hisce inter se commixtis Saeis Yavanisque coopertaat.est tellas. Erant falgidi, praevalidi, densitate caterva-ram aureis loti filis similes , acutos cnses ac bipennes sa.gestantes, lericis aurci coloris conteuti: a quibus tanquama candentibas flammis totus iste exercitas combastus est.Deindc inclytus Visvâmitras tela sua inculari, quibus 25.Yavani, Câmbôji Barbarique turbati ac fusi fuere.

Magni tempera scripteres Indi et Graecos l’ananas di-xere, qui mes iis cum Persis fait commuais. Memo-rabilis sane est similitude vocabuli Indici cum Ionumnemine, cuius antiquissima forma fait ’Monç, et di-gamme restituto IAFONEZ. Nec tamen hoc nomenest vere Homerieam: nam unions locus, ubi id legitar,(IL. N. 685) manifeste est interpolatus. Cf. Hernü etKtu’ghlii annott. ad Il. l. Inde mihi quidem probabilefit, Ionum maiores in ipsa Graeeia ante migrationemnondum ita dictes fuisse, vocemque esse barbarae ori-ginis; colonos autem longe demam tempore postquamAsiae Minoris oram insederant, quum a vicinis Lydisita appellari cousuevissent, Ionum nomen sibî propriamfecisse. Traxerant et alia ex imitatioue barbarorum:unde enim nisi bine epitheton Éluszlrœnc? (la. l. l. etHymn. in Apoll. 147.) Apud Indes contra vocabulumyama est antiquissimam; legitur in Mnnûs Codice,X, 44. Memorantar ibidem praeterea Câmbôji , Sa-eac, Pablavi, aliiqae, de quarum gentium situ commen-tator Callûcabhattus midi yeti. In rebus gengraphieisplerumque a Scboliastis frustra auxilium exspectatur.De 01"ij13 cf. supra annott. ad VI, 21.

170 Lin. I. CAP. LV.

CAPUT LV.

EPISODIUM ne VISVAMITRA.

5. Vsstsnrau: EREML’S INCENDIO CONSUMTUS.

l. Quos quum Visvâmitrac telis attonitos in fugami actes cernerct Vasishtlias, copine Vaccam eoltortatus est,mut omni cum cura copias bellieas crearet. Huius ex

rance mugitu cxstitere Câmbôji, selis instar fulgidi; exuberibus perro prodiere Barbari, tela manibus vibrantes;

5.c locis genitalibus Yavani, e stercoris meatu Sacae ortimemorantur ’); ex minutissimis in ente foraminibus, qui-bus pili insident, homines feri, ignotis lingais atentes ,

ÆoHâriti cum Kirâtis, temporis memento aniversasVisvâmitrae copias, tum pedites, tum elepbantos, eqaos

5.currusque, internecione delevere. At vise toto exercituVasishtbae magnanimi ope pessumdato, filioram Visvâmi-

6. trac ecnturia, armis varii generis instraeta, ira flagrans,irrait in viram taeitae precationis peritissimum: ques

7.0mnes sommas vatcs gravi oris fremitu combassit. Sic

1) Est lusas etymologicus in membris, unde vacca copiasYavanoruln et Sacaram, vel potins cepiarum simula-ers emittit. Qui deinde ceteris supra enumcratis ad.duntur, liât-1d et Kl’nîti, saut ipsius lndiac incolneferi, qui Ilodieque saltuosa montium occupant, stirpeet indole al) Indi; prorsus diversi. Cf. quae de iis dis-serui, T musardons qf Un: Royal Sociely of Lilleralure.VOL. Il, P. Il, p. 423-426.

EPISODIUM DE "summa. 171illico Visvâmitridae cum equis, curribus peditibusquc incineres sunt conversi. Tune horum omnium totiusque 8.exercitus clade conspeeta dux gloriossimus, pudere effa-sus atquc animi aeger, erat qualis oceanas aestu sedato;9.qualis serpens dentibus evulsis; qualis Sel deliquiumpassas, iubare protinus obscurato; qualis volacris alis le.decurtatis: talis ille miser, post natorum exercitusque cla-dem, omni viriumacontentione dimissa, ad sui contem-ptam deiectus est. Igitar filium unicum, qui ci resta.- n.bat, admenitum ut terram belliea virtute tueretar, im-

perio quum praefecisset, ipse in silvarum secreta migra-vit. Quo profectns in quedam Himavantis clive, consaetata.Hippocepbalorum Anguiamque.sede, vir eontinentissimusSivae placandi gratia castimOniis sese castigavit. Pour?»aliquantum temporis vere deûm princeps, qui taurumin vexille gestat, optatorum dater, apparaît Visvâmi-trac fortissimo. Quam 0b caussam, inquit, temet ex-nf.cracias, o rez? Elequere animi tai sententiam. Opte-terum dater sain: declaretur optatum qued maximetibi eordi sit. Ita admonitus a deo Visvâmitras reli-15.gionibus addietus, magnum numen prostrato corporeadorans, banc orationem protulit: Quod si tibi, Aime, me t6.probavi, tradatur mihi sagittandi disciplina numeris suisabsoluta, cum subsidiis arcanisque l); et quotquot exstantly.teIa apud Deos, Danuidas, Sapientes, apud Fidicines,Genios, Gigantesque, ca mihi afl’ulgeant. Tao favore, Di- 18.

1) Haec ad litteram exprimi non poterant. Luditur enimin vocabulis Véda et dhanur-véda, quasi hacc, sagit-tandi disciplina, iisdem partibus constaret, quae inlibris sacris habentur, iisdcmque subsidiis egeret, quaeVederum studio accensentar.

172. LIB. I. Car. LV.ig.vûm Dîvc, optstum mihi eveniat. 1VEste! fiat qued pe-

tisla ita profatus Sivas in coelum rediit. At Visvâmiétras validissimus, simul ne tels ipsi obtigerant a deorum-

ao.principe, summa laetîtîa affectas. denao superbire cuepit.

Altius mimis insurgeas, sicuti aestu oceanus in interlu-aLniis, Vasishtham, vatem praestantissimum, iam tam oc;

cisam arbitrabatur. Profeetus ergo ad eius secessum.attela emisit, quorum impetu quidem sacrum illad nemus

plane conflagravit. Anacherctae, quum telum a sollerti35iVisvlmitra eminus laissant cernercnt, pavidi quoquover-

sus estervatim diffugiebant. Tutu Vasisbtbae diseipali,aÆ.quotquot crant, tum ferae volaeresque, turbe innamera,

pavore trepidantes in diversas coeli plagas dissipari.Va-35.sishthae .secessus vacuus fait, silens ad breve tempus ,4

vastae solitadinis instar, ipso interim sues identidem in-26. elamante: Ne pante! bodie delelio Gâdhidem, sicuti Sol

pruines. Talia fatus excelsus Vasisbthas, tacitae preca.27.ti0nis peritissimus, indignabundas deinde Visvâmitram

bisce increpat: Quoniam tu secessum dia florentem pes-sumdedisti, quoniam vecerdia tua te in nefas adegit,iamiam te periturum esse scito.

Ensemvm ne VISVAMITRA. 173

CAPUT LV1.


6. VISVAMITRAE raorosnruu.

Ita compellatus a Vasishtha Visvâmitras validissi-I.mus, Igneam telum ostentaus, Siste tel siste! clamabat.At venerandas ille, Baacaiurus sceptram vibrons, mina- 3-eiter talia profatar: Bellicac stirpis alumnel tute iam con- 3.tra stando, quantum pollens, palam facito! Hodie retun-dam superbiam tuam, Gâdliis nate, telique tui sciem.Immensum quantum belliea isto tua pollentia distat a4.summa pollentia sacerdotali. Hunc, divinitus mihi tradi-tam, experiere, bellatorum vilissime! Protinas telum 5.istud horrendam, Igneum, a Gâdbis filin sublatum, Bracb-

manis sceptre exstinetum est, sicut iguis impetus ducti-bus. At heros Gâdheias, ira farens, ceniecit Varani,6.Rudri, Indrae , pecudumque Altoris tels; telum Hammam, 7.nec non Dclenimentum, F idieinum eoclestium proprium,Soporiferamqae; Osccdinem atque Illeeebram, telum Cupi-dineum; Termentum Lamentumque; Torridum porro ter-8.reris plenum, tum telum Fulmineum invictum; Bracbmanislaqueum, Fati laqueum, nec nonVaruni laqueum; Triden-9,tiferi telum dilectum, tum duo fulgura, Sieeum et Humidurn;

Vindietae telum, porro Lemurum telum, Ardeae rostrumquoque; Iaris discum, Fati discum, pariterque .Visbnûsto.discum; tum Turbinem, Venti proprium, ac telum Hippo-ceplialum; ceniecit queque binas bastas, nec non pistillum Il.ossifragam; tutu ingens Aligerorum telum, Fatîque te. rlum terribile; borridam fuscinam tricuspidem, denique la.

174 Lia. I. CAP. LV1.manicam e craniis contextam I). Haec tela, quotquot

I3.erant, ceniecit ille in Vssishtbam piissimum, ita ut mi-raculi instar esset: at eadem universa Bracbmanis filins

14.sceptro sue devarat. Quibus exstinctis Gâdheia prolesceniecit Bracbmanis telum; quad quum expromtam cer-

15.nerent, Superi cum duce sua Igne, coelestes Sapientes,Fidiciues magniqne Serpentes consternati fuere; contre-

16. muit tergeminus mandas Bracbmanis telo emisso. Idipsum quoque telum terrifieum divinae maiestatis ope

17.vates totum devorat Bracbmanis sceptre. Vasishtliae ma-gnanimi Bracbmanis telum devorantis species fait atrox,

Isohorrenday, qua tcrgeminas mandas abstupesceret. Exminutissimis in eius eute foraminibus, unde pili nascun-tar, absistebant quasi sciutillae igneae, fuma falgarem

19. obscurante; ardebatque Bracbmanis sceptrum, Vasisbthaemanu libratum , tanquam fatalis mundi conflagratio, fu-mida caligine involata, vcl tanquam alterum Yamae regis

se. inferorum sceptrum. Tune Sapientum cohortes landi-bus celebrabant Vasisbtbam taeitae precationis peritissi-mum: Ineluetabilis est vis tua, o Bracbmana! sed vigo-

âlorcm tuum ipse vigore cobibe. In ordinem eoaetus esta te Visvâmitras validissimus; placatas iam sis, vatcs

1) Cf. Car. an, et ibi annotata de telis bisce mythicispartimque allegarieis. Malta supra memorata recar-runt; in aliis variatum est, ut adeo nlterius capitislectiones ex altcro illustrari vel emendari passent, sioperae pretium foret. Significatio fulmine in universumsatis est perspicua. Certaut de summa imperio po-tentia regia sivc militaris, cl auctoritas sacerdotalis,quilles contentioncs inter Pontifices et Impcratores ne-stra quoque Earapa media aevo vidit, ulule sine armo-rum vi sacerdotiam saepe victoriam reportavit.

Erisonmn DE Visvasn’raa. 175

piissime! Mimdi iam angoris immunes saute. Ita admo- n.nitus vir gravissimus ac sanctissimus tranquillitatem re-stituit. Visvamitras vero prodiguas, alte suspiria tra-bens, talia fatur: Proh nihili bellatorum pollentia! Bracb-aS.manum pollentia vere pellet: sole Bracbmanis sceptreomnîa tels mea sunt fracta. Quamobrem ego, re probe s4.perspecta, placidis sensibns anianue ad austeras casti-monias me convertam, quae Bracbmanae conditionensmihi parare possint.

CAPUT LVII.

EPISODIUM DE VlSVAMiTBA.

7. Talsaucus sunna.

Deindc ille, aegritudine ourdis confectas, cladis t.suae memor, identidem ingemens, pro baste habitus avate magnanime, ad plagam australem profectns cum a.caniuge regia, Ragbaide, pomis silvcstribas radicibusquevescens, temperans, severissimas castimonias calait. Postea 3.ci nati saut filii, veri ac recti studiosi, Havisbyandus,Madhusbyandus, Dridhanêtrus, magna carra invectus.Expletis autem mille mais, BRACBILN, magnas mundizf.Parens blanda oratione Visvâmitram ascetam eximiumaffaiter: Meraisti castimoniis istis, Cusici progenies, ben-5.tas regain sapientiam sedes; ideo te utiqne regem sa-pientem esse statuimas. His dictis augustus manda-6.rum dominas cum ceteris numiuibas redût in summam

in Lis. 1. en. Lvn.7. coeli pattern, sedem suam aeternam. Visvâmitras con-

tra, bac sententia audits, vultum prae pudore nenni-bil deiectas, gravi dolera aestuans, indignabundus baec

8.secam loqui: Severis castimoniis memet castigavi; tamenDii Vatesque une are regem sapientem mode me esse

9.statuunt. Nullus est, pute, religionam fructus. Sicre deliberata vir religiosissimus suique maxime com-pas, rursus severioribus adeo castimonüs sese sdstrinxit.

so.Eodem autem tempare fiarebat vir veridicus, tempe-rans, Trisancûs nomine celebratus, vaacuidarum colu-

Ii.men l). la censilium mente concepit de sacrificio ad-ornando, cuius ope cum ipso corpore ad saperas dea-

Ia.rum sedes evebi mercretur. Vasishtbae igitur ad se ar-cessito propositam enarrat, sed a vate magnanime re-

15.spousam tulit, id nulle mode fieri passe. Post repul-sam a Vasishtba relatam rcx, ad regionem australemprofectns, istius filias adiit, ut in opere perficiendo se

14.adiavarent. Quos quidem, splendidissimam Vasisbthida-rum ecnturiam, conspexit inclytus Trisaneas, in religio-

15.nes integra mente intentas. Acccssit itaque rex ad ma-gnanimes magistri sui filios, singulisque ex erdine salu-

16. tatis, vultum prae padarc paullulum deiectas, manas,suppliciter protendens, viras eximios in commune allo-

1) Trisancus rex Ayadhyae septimas fait ab vaâcû, in quaeadem successionum serie Dasaratbas locum trigesimumquartum occupat. Cf. Car. LXX. Reiicimur ergo adtempera valde antiqua, que nec mirum est res gestasVisvâmitrae et Vasislilhae referri, quippe qui ulcrqueauctores hymnorum quorundam in Vedis habentur.Miramur. potins, ces Râmae aetate superstites fingipotuisse. Scd cf. quae ad Car. V1! , 3. monuimas.

Ensanmm DE VISVAMITRA. 177

quitur: Perfugium ego, consilii inops, qaaera apud vos,qui miseris succurrere soletis. Bene sit vobis! Repulsam i7.nimirum tuli a Vasishtba magnanime, dam sacrificiummaximum celebrare copies cuius suscipiendi veniam mihidare, vestrum est. Equidem omnes magistri meî filios18.salvere iussas adora, atqae inclinate capite obsecro vos,Bracbmanas religionibas addictes: operamini mcam vicexn 19.sacra diligenter faciundo, cuius ope» ego cum ipso corvpore saperas deorum sedes nanciscar. Post repulsam sa.a Vasishtha relatam aliud praesidium, viri sancti, nisiapud magistri filios, nullam plane video. -Enimveroal-vaacuidarum omnium domesticus sacroram autistes sum-mam est praesidium: haie. vos proximo loco constituti,

naminis instar mihi estis. I

CAPUT LVIII.

EPISODIUM DE VISVAMITRA’:

8. TRISANCUS exsscania.

Trisancûs oratiane audits, centeni vatis filii, ira l.commoti, regi talia regerere: Repulsus faisti,’ o demensla.amagistro tua veridico. Quomoda, buias auctoritatem trans-

gressas, ad aliam sectam te conferre audes? Enimvero 5.kvacaidarum omnium domesticus sacroram autistes sam-mum est praesidium, neque licet transgredi dictam ve-ridici. DFieri nequit!« sic eil’atus est aimas vates Vas-4.

sishthas: Quomoda ergo nos sacrum istud pro te ader-

V 12

178 Lls. 1. CAP. LV111.5.nare potis sautas? Stolidus tu; redi, a rez, ad imperii

tai sedem. Vir sanctus ille vel mundi sacris6.praeesse potis est. Quorum ontionem, turbide prae ira

sono prolatam, quum audivisset, denao illis rez salis7.regerit: Repulsam tuli a vira sancto, pariterque a magi-

stri astis; aliatn viam ingrediar: vos , viri religiosi, va-8.1etote! At vatis filii, simul atque audiennt sermonem

nefarii propositi indicem, vebementer inti diras ci im-9.precari: Transibis in Chandlli eonditionem. His dictis

magnanimi illi ad suam quisque secessum rediere. De-’

inde quam primum nez praeterierat, postera mana resIooin Chandâlum mutatus fait. Fuseis vestibus amictas,

ipse fasces, maculis deturpatus, decidais eapile clivas,foliis arboris infelicis ustrinum obumbrantis erat redimi-

n.tus, ac ferres ornamenta gestabat. Quem talent, Chan-dâli speciem inidutum, eonspicati ministri regii et quot-quot cives in eius comitatu crant, deseruerunt catcrva-

sa.timque aafugerunt. At rez solivsgus, memori mente,dia noctaque aestuans, adiit Visvâmitram castimoniis lu-

13.smtum. Visa autem rege masculi vigoris orbe, iansn-dâli speciem matato,Visvâmitras anachoreta misericordia

i4.tactus est. Miseritas regis visa barrendi inclytus ille,recti studiosissimus , talibus cum affaiter: Salve mihi!

15.Quaenam est adventus tui caussa, validissima regum pro-genies, Ayodbyae domine, beros, qui diris in Chandâli

:6.eonditianem es deiectus? Cuius alloquia intellecto rez,Chandâli adspectu deformis, manas suppliciter proten-

17.dens, faeundiae gnaro ipse facundus baec refen: Repul-

sans tuli a magistro, pariterque a filiis; et opta-tum quidem istud, quad ab il": petieram, non adaptas,

18.calamitatem nactus sum. Haec nimirum opinio mihi in-sederat, o bene! ut in coelum cum ipso corpore subi-

EPISODIUM ne VISVAMITRA. 179

rem. Quem in finem eentenis sacris operatus sans, nectamen praemium istud impetratur. Nullum antehac 19.mendacium dixi, neque anquam sum dicturus , vel ma-xime miseriis oppressas, o bene! Per militis iidem tibi t-inre: sacra varii generis litavi; cives aequo imperii inre sa.Vrexi; probavi me magnanimis morula hone-state. Scd mihi in religiones intenta, et sacrificiumai.

i celebrare capienti , ad approbationem non adducau-tur magistri, vatnm praestantissimel Fatma, pute, ubi- n.que dominatur, humai comtes sera sunt irriti. Fatoomnia corripiuntar; fatum est summum colamen. En ,25.me vebementer afilictum, desiderio aegrum, cuius coeptafate percelluntur, benigne sublevare te decet, quad benetibi vertat! Nullum aliud prospicio praesidiam; nuiium 24.aliud perfugium mihi restat. Virili opera fatum repei-1ere te decet.

CAPUT LIX.

EPISODIUM DE VIS vannas.

9. VASISHTHIDAEUI axsacamo.

At regem talia memorantem, manifeste in Chandâli I.conditionem inatatum, Cusici natus, misericordia motus,blandis verbis afl’atar: Salve, vaâcuide! F austam adven- 3-

tum tibi precor, filiale! Novi te instissimam; perfagiamtibi’praestabo: ne timons, princeps eximie! Ego invitabo 3.omnes magnas Sapientes, sanctimonia spectatos, ad bainssacrificii consortium: tune tu, res, caris cxsolutus lita-

180 Lin. I. CAP. LIX.4.bis. Que formaimsgistrorum diris affecta in te apparat,

hune scandent indutus cum ipso corpore ad coelum ibis.5.5edes saperas equidem arbitror te iam manu tenere ,

quippe qui, consilii inops, apud Cusicidem præsidium6. quaesivisti. Sic fanas vit inclytus, filiis suis recti stu-

diosis ac prudentissimis mandavit, ut sacrificii appara-7ctum curarent. Deindc, cnnctis discipulis convocatis,

talent hsbuit ornionem: Cunctos i vates, nec non Va-8. sishthidas, adducitote meo iussa, et quod quisque re-I

sponsum dederit, meorum dictormn auctoritate admoni-tus , id universum , qualecnnque sit, sine ullo respectu

9mihi est nuntimdum. Dictis hisce auditis discipuli quo;quoversns profecti sunt eius iussa. convenere deinde et

Io. omnibus terris voluminum sacrorum interpretes. Disci-pnli quoque, reversi ad anachoretam maiestate splendeu-tetn, referehsnt ei quae singuli voluminum sacrorum in-

".terpretes dixissent. üDicto tuo audito universi viri bisnati conveniunt, ex omnibus terris huc profecti, excepto

n.tamen Mahôdayo l). Centeni isti Vssishthidae turbidoprae ira vocis sono quemnam atrocem sermonem protu-

xSJerint, aùdi tu, anachoretarum princeps! - Cui secrificusest homo militaris, Chandâlo praesertîm, quomodo inhuius consessu Dii Sapientesque coelestes latice piugui

:4.vescentur? Aut quomodo tandem Bracbmanae magnani-mi, deleetati epulis Chandâlorum, in coelum evehentur,

15.Visvâmitrae patrocinio tuti? -- Tales verborum coutume-

!) filahôdqya, i. e. magnas ariens. Ras est prorsus inox-spectnta, quad hoc cognomen, nusqunm in toto car-mine obviam nisi hic et infra dist. 151 pro Vasishlhncnomine proprio substitnitur. 5mn poële nlludit adaliquod Vêdorum dictam?

EPISODIUM DE vlsvmnm. 181

lias , vatnm princeps, . nobis disert: oculis flagrantibuscuncti Vasishtbidae cum ipso Mahôdayoœ Discipulonun 16.suornm narratione audita, vates pneclams oculis praeira flagrantibus indignabundus exclamat: Quoniam mon.insontem, (planteras castimonias sustinui, criminantur, *immansueti isti in cineres couvertentur; ne ,dubitetis!Protinus fati laqueo illi ad Iudicis inferorum domum I8.abstracti, per septingentss generationes vespillones etcarnifices renascuntor. Canina carne vesci coacti, Iam-19.nes nimirum immites, turpes deformesque per hune orbemterrarum vagamor. Ipse Mahôdayus demens in me, îm- ne.

meritum sane, probra iecit; ideo probrosus omniumiudicio in venatoris feri conditionem transibit. Gaudenszl.animantium caede, ad crudelitatern propensns, per diu-tarnum tempus irae meae ohnoxius in statu abiecto ver-sabitur. Hactenns prolatis sententia, conticuit vir gravis-n.simus in isto anachoretarum coetu.

CAPUT LX.

Ensonmm DE VISVAMITRA.

.10. Talsmcus ne connu saunes.

Postquam sanctitatis suae vi Vasishthidas ipsumque I.Mahôdayum perculerat, inclytus Visvâmitras Sapientumcoetum hune in modum aHatur: Adstat hic, en! vaâcûs a.in imperio heres, Trisancûs nomine celebratus; vit instil-

s

189’ Lus. I. CAP. LX.simas et munificus, qui quidem apud me praesidium

3.quaesivit. A vobis, viri honestissimi, mecum nua appa-retur tale sacrificium, cuius ope is cum ipso corpore in

&Superûm sedes transeat.’ Audito Visvâmitrae dicto, egre-

gii hi anachoretae, istius metu turbati, mutuo inter se5.consultare. Vates hicce, Cusici heres, pronus est ad

iracundiam; quod protulit dictum, diligenter id est per-6,ficiendum: ne dubitetis. Ignis instar exardescit vir un;

ctus: diras in nos iaciet ira commotus; quapropter ap-paremr sacrum, sicuti declaratum est a magno Sapiente;

7.0mnique couatu est annitendum, ut vaâcûs heres, Vis-vâmitrae maiestate adiutus, cum ipso corpore in coelum

8. transat. Ergo inchoatum est saorificium omnibus appa-ratibus insu-notum, quibus in solennibusi angustus Visvâ-

9. mitras sacrifici munere fangebatur. Sacerdotes quoque,carminum guari, secundum diguitatis suae gradus, verbapraeeuutes rite ex praeceptis sacris cunctas caeremonias

10. perficiebant. Deindc, post aliquantum temporis, egre-gins asceta Visvlmitras comprecationem omnium deorumfecit, ut suam quisque epularum partem capesserent.

II.Quum vero dii, ad epulas invitati, nulli convenirent,tune vebementer incensus magnas vates Visvâmilras, ca-

n.pedine site suhlata, irae plenus Trismcum talibus allitur:En, adspice, o rez! quid valeant castimoniae ultro a

:5. me cumulatae. me ego te cum ipso corpore in coelumperducam mea potestate. Vade age, populorum domine;

I4. ad coelum baud facile cum corpore adeundum. Quale-cunque’ sane praemium mihi debetur castimoniis quaesi-

tum. Harum igitur virtute tu, o tex, cum corpore ad15. coelum perge! Vix dam vates loqui desierat, iamque in

aethcra evcbebatur bominnm princeps, spectantibus ana-15. chorelis. At Indras, frugum maturator, quum Trism-

prsomvm DE VISVAMITRA. 183

cum in aethera sublatam cerneret; ana cum Superûmcatervis cum bis verbis increpuit: Trisaneus, ubi ocias ! 17sNon tu idoneas es, qui sedes coelestes incolas, magistritai diris percalsas; demens! praeceps in terrain decide.Ita increpitus ab Indra Trismcas, retro delapsas, liners.voce: Fer epem! sanctam Visvâmitram inclamavit. Cuius 19.

voce clamantis audits Cusicides, in iram vehementemerampens , contra; uSiste te! sistela vociferatur. Proti- 20.nus vi mirabili divinae scientiae religionisque, quasi alter-rerum progenitor, ereavit in parte australi alteros SeptemSapientes. Ad plagam australem conversas coram nasalechoretis inclytus ille, ira aestuans, alteram siderum coroænam creare coepit. Alium Indram, inquit, creabo, veln.mandas Indra sao fiat orbus. Quin, alia quoque numinaprae ira ereare moliebatar. Tune vebementer turbati 35.Dii Titanesque cum Sapientam coetu Visvâmitram ma-gnanimam blauda oratione obtestsri: Re: iste, vir am- 34.plissime, magistri diris ictus, non meretur cum ipsocorpore in coelum transire , niai antes lastretar. Deo- 35-ram sermone audito, vatnm princeps Causicus gravissi-mam sententiam contra protulit: Ego vero buic regi Tri- 26.sancui , vestra pace loqaar, adscensum cum ipso corporepromisi, nec fidem fallere sustiueo. Esto igitur haie a7.Trisancai corporeo acteras in coelo sedes et sunto im-mota cuncta sidera mes. Quamdiu orbes aetherii per- 28.daubant, baecce a me creata utiqne firma maneuto: idmihi, oSuperi, concedere vos oportet. Tali modo com- 29pellati Divi omnes vatnm principi responsum dedere: [Lafiat inhonorem tuum! Permanento utiqne in orbe aethe- 3o.rio, extra Solis tramitem, plurima baec sidera, optimevates! et inter hascecstellas coruscans praeceps in caputSl.Trisancus permaneto immortalium similis; caedemqae

un . Lin. I. Cu». LXI,Sauteuse ’comitabuntar regem praestantissimum ’). Visvâmi-

tras vero pietate et gravitate insignis, ab omnibus diisa laudatas , coram anachoretis assensam suamdeclaravit.

53..Tum Dii , sanclique Sapientes, simul omnesabierant sicuti venerant, post sacrificiam peractam.

CAPUT LXL

EPISODIUM DE VISVAIITRA.

il. SUIASSIPEI IAICIPA’NO.

g, Inclytas Visvûmitras, quam Sapientes istos profe-ctos esse vident, canctos qui secum silvam incolebant,

mita afl’atar: Instat, en! ingens impedimentum, qaod pla-gam australem innuit l) Pergemas ad aliam plagam,

1) Quodnam sidus bemispbaerii inferioris sub efiigieTrisan-cûs, capite deorsum inclinante saspensi, designetar,discernas fortune ex astronomicis ludoram seriptis. Hisverbis: extra soli: milan, poëta tain Trismcam,tain cetera sidera eaux comitantia, ultra Capricornicircalam diserte removet. Ansam praebere potait baiefigmento, viri sancti caiasdam vi mirabili creataslessestellas polo australi propiores, quad eae sero demainlndis innotuerant, quippe quorum priscae sedes circaGangem in zona temperata facre, ande paullatim versasmeridiem progressi peniusalam Indicam coloniis dedactisfrequentarant. Simili modo Agustias, qui primas feriabaram regionam incolis sacra Bracbmanica attalisse tra-ditur, tanquam stella Canopi in coelum relatas est.

1) Ad res modo narratas trahi hoc acquit: etenim.sacrificio

Ensomuu DE VISVAMITRA. 185

ibiqae castimonias observabimas. In terra Visûla versas 3.occidentem sita ad Pasbcaroram a) silvam secedentes,commode religionibus faugemur: id enim eximiam estcastimoniae nemas. His dictis magnas anachoreta, ad4-Pasbearos profectns, severissima abstinentia’ sese castiga-

vit, radicibus pomisqae silvestribus vitam sastentans. E0- 5-dem autem tempore potentissimas Ayôdhyae res, cuiAmbarisho nomen erat 3), sacrum celebrare molitas est!

in Trisaneûs gratiam consumante victor discesseratVisvâmitras. Nec tamen ullum aliad impedimentummemoratar. At animas irreqaietus eam in eadem sedenon dia morari sinebat. Ingeniose ’omuino et callideadambrata est Visvamitrae indoles. llle, qualis olimfuerat res bellicosissimas, certaminam gloriaeque capi-das, audax, acer, iniqaas interdum, saepiusque ma-gnanimus: talem etiummun in anachoretae et ascetac"conditione ubique se prodit.

2) Vlsâla, amplus; pushcam, lotus; saut vocabala in nomi-nibas propriis frequentata. Vidimas urbem Visâlaminter Gangem et Mithilam: cf. annot. ad cap. L, 22.Ujjayinl quoque, arbs celebratissima, eodem nomineinsignitar. Menus-ours, dist. 39. Sed hacc Visala estregio Indiae occidentalis, et in ea Incas Pashcaras,(cf. infra LXll, 1.) prope urbem hodiernam liment,nomine a tot inde seculis servato. Cf. Wston.Lex. s. v.Qaiu et sitam eius amoenîssimam pictara aeri incisaante oculos nabis posait V. CL. lac. Ton in opereegregio Annals and ana’quties qf Rdjasthan, Vol. 1 , adpag. 774. Suscipiuntar etiamnam peregrinationes adhune lacam religionis caussa, quam sanctitatis famamsine dubio Visvûmitrae commentioui debet.

3) Ambarishus vigesimas nouas est ab vaâcû (C. LXX, 40);scparatar itaque eius regnam immenso temporis inter-vallo a Trisancûs fatis, in quibus Visvâmitras parlesprimarias egerat. Richicuslvero, qui Ambarîsho rc- a

186 LIB. I. CAB. LXI.c 61s dans sacris operabstar, Indras victimam sarripuit. Amissa

venu victima sacroram autistes regem talibus admonait: Sur-7.repta-binc est victima, o rez! deperdita tao neglectu. Re-

gem, niai sitstrenuus sacrum vindas, domine, delicta sua&pessumdant. Gravissimnm sane bac est piacalam: au: victi-

mans aut hominem victime vice cite adduc, ita utg-cpus sacrum perfici possit. Mag’uui religionam sermone

intellecto vaaeuides splendidissimas, consilii vir,no.quaesivit victimam multis vaccaram millibas ementdam. Be-

gicnes terrasqae quoqacversas situs, urbesque, silvasqae,u.et sanctcs secessas pervestigaus rexiste, care adolescens,

ccnspicatas est Richtcam, cum filiis sais atquc uxore inIs.Bhrigds clivc sedcntem. Quem inclytas Ambartshus

quam bonorilice salatasset, sapientem Brachmauam, san-ctimonia lacentem , rex sapiens banc in modum ail’atas

:5. est: Si tu centies mille vaccaram pretio vendere vellesaliqaem e filiis victimae vice, nobilis Bhrigaide, tune

I4. ego plane caris enclume forera. Canctas terras pera-gravi, nec tamen nauciscor victimam sacrificic idoneam;aequnm est, te mihi unum ex bisce filium pretio per-

t5.matare. Ita compellatus illastris Bichîcus’ talia respon-

det: Natu maximum, o princeps, equidem nullc modo36- vendiderim. Bichici sententia audits mater magnanimc-

ram istorum hercëm Ambarisbam hune in modum affa-l7.tlr: Filium natn maximum veneraudus Bhrigaides non

venalem declaravit; mihi quoque, domine, scias curant

suante filios puerili aetate babuisse fingitur (infra dist.11seqq.), ipse Bbrigûs filins, antiquissimis vatibus un-namerandus , Visvàmitrae sororcm natn maiorem dure.rat axomm. (Cf. Car. XXXV, 7.8.). Scd non ampliuserit monendum, perpetaam esse in mythologîa ladiesanachronismam, et canota quasi in orbem circumagi.

Erlsomuu DE VISVAMITRA. 181

esse minimum natn catellum. Plerumque nimirum acci- :8. ,dit, ut patribas natn maximi sint in deliciis, manibusquaprcpter hune ego taecr. Via loqui desie-19.rant vates eiusqae coniux, quum Smaséplms, medinsinter utrumque fratrem, ultra banc sermonem protulit:Pater natn maximum non venaient declaravit, mater «une.minimum; medimn iam veniisse chia-or. Abducss me,regain proies! [taque centies mille vaccarum pretioman-at.eipatum Sunnsséplmm quam aceepisset, rex sammopere

*laetatas inde profectns est. Puero festinanter in cummaz.impositc, deinde domum contendit, ut sacrificium suamconsammandam cararet.

CAPUT LXII.

Ensomvm DE VISVAMITBA.

12. Axsanlsm sacalrlcwu.

Re: ille, c Raghaide, Sanassépbam secum avehens, aiumentis fatiguas circa meridiem requievit prope lacumPaslicarum. Dam is quietem cupiebat, pracclarus Sa- a.nassêphas accessit ad lacam laudatissimam, ibiqae ccn-spexit Visvâmitram, avunculum suum, cum machos-casa.religiones colentem. Vehementer amictas puer, vultumoesto, siti ac langucre confectus, in vatis sinum 834.coniccit, eumqae bis verbis imploravit: Nec pater mihiest, nec mater, nedam cognati gentilesve; te decet,5.placide vates, ex periculo me cripere secundum sequi-

188 Lia. l. CAP. LXII.tatem tuam. Tu sane, nobilissime, es auxiliawr, tu

6.canctoram praesidiam. Fac ut regi satisfiat, tam ut egovivam et post longnm aevum sede coelesti fruar, quam

7.sauctis castimoniis me lastravero. Ta mihi incpi, crbo,patronna esto mente provida. Sicuti pater filiam tuetar,

8. siete decet apiaculc me vindicare. Cuius oratione auditsVisvâmitras sanctissimas, multimodis paerum consolants,

9.filiis sais baec profatar: Quam cb caussam patres fatmasibî optantes generaut filios, ut salati post banc vitam

Io.prospiciant: bains rei tempus iam adest. Hicce anacho-retae natas, tenerae aetatis puer, auxilium a me petit.Ut saltem vita baie sit salve, gratam aliqaid mihi licite,

Infilicli. Yes omnes piis cperibus fancti estis, omnes rectistudiosi, victimae vicem apud regem sabeantes, ignis

sa.sacri famem explete. Tam Sunassêpbus vindice me sittatas , tam sacrificiam sine impedimentc procedat: na-mina quoque placantor, imperatam meum denique fiat.

s3.Audita vatis sententia, Madbasyandus ceterique filii re-ILsponsans saperbum cum derisu reddidere: Quomodo

propriis filiis desertis, domine, prolem alienam servarestades? Ineptam plane hoc iadicamas, quasi pro-

I5. pria carne vescatur. Aaditc filiornm sermone vates egre-gius, oculos prae ira rabcre sufl’asus, talia profari. coe-

16. pit: Insolens est bec dictam, impietatis damnandam, mei17. imperati coatempta atrox, horrificum. Vos omnes, aequc

ac Vasishtbidae, per integros mille anncs, quoties tenus-cemini, carne canins vescentes in orbe terrarum babi-

18. tabitis. Postquam filiis diras cbnantiaverat vates egre-gias, Sanassépbam afiüctam alloquitur, parato ci praesi-

1941m salatari. Quandc tu, inquit, lastralibus vinculis alli-gatus, panicea corolla coudeccratas, ad Vishuûs colum-nam sacrifiealem steteris, tune verbis solennibus Ignem

Ensomuu un VISVAMITRA. 189

invoca, atque baec duc carmina divina cantando recita,ao.anacbcretae fili, in sacrificio isto Ambartsbi; quo factoliberationem impetrabis. Sanassépbas, quam vattenton.animc bina baec carmina edidicisset, festinauter regem

t fortissimum Ambarisbum bis verbis adiit: Ber fortissimeflz.vir animi excelsi, sine mcra bine proficiscamur! F ac utdomum retiens, praeviasque caeremonias inchoaudas cura.

Audito sermone paeri anachoreta geniti, rez gaudio a3.elatas sine mon indefessas ad aream sacrificalem perre-xit. Ibi ex collegii sacerdotum sententia rez victimam,24.certis nous param reccguitam, panicecamictu velatamad columnam alligandam earavit. At anachoretae flic-25.las, ut erat vinctas, vocibus coram igue sacrc recitandisgamina numina rite adoravit, Indram eiasqne fratremnatn minorent Vishnum. Mystica laudaticue placatas 36.deus mille oculis praeditus, Vasanm daz, benigne lou-gum aevam Sauassépho coucessit. Rez vero ipse multi- 27-plicem bains sacrificii fractum adeptas est, propitio In-drae numine partant. Pins Visvâmitras autem severas 28.castimonias porrc ezercait per mille anuos in Pushcaro-rum terra, in vote sac perseverans.

190 L... I. Cu. Lxm.CAPUT LXIII.

Ensouum DE VISVAMI’IRA.

I3. Manseau "nanans manum.

r. At mille annis expletis rmagnum ntem, votc ezsc-luto lastratum, adierunt omnes Superi, praemium reli-

:.gicnum ci tribuere cupientes. Tune altera vice Buca-ims, blandissimis verbis cum affama, Tu es sapiens, ait;

5.salvel qued meruisti sanctis cperibus altro susceptis. Hisdictis deorum dominas in sedem aetberiam rediit. Vis-vlmitras tamen audito hoc oraculc, muteras castimonias

4.pcrrc ezercuit. Deindc, post longam tsmporis interval-lam, Ménaca, nympba praestantissima e. saltatricum cce- .lestiam choris, ad Iacam Pasbcaroram accessit, ut in en

5.]avaretar. Hune vidit inclytus Cusici filins, forma in-comparsbilem, quasi fulgurationem ex nabe elucentem.

&Qum Menacam toto corpore palcerrimam in silva soli-taria conspicatus vates, Capidinis imperio parens, adiit

7.sc talia protulit: Nympba! faustnm adventum tibi pre-ccr. Habits mecum in hoc secessu. F ave, obsecro,

8.mibi Capidinis illecebris contacte. Ita salutata nympba,tereti latere decors, ibi sedem sibî delegit, quo factoingens castimoniarum impedimentum Visvâmitrae super-

9.venit. Dam illa habitabat in amoenc anachoretse secessu,romani bis quinqae iucunde elapsi saut. At post bains

temporis decursum magnas vates Visvlmitrss, pudcreqaodammodo aflectus ad recordatiouem moestitiamque se

n.convertit. Sabuata est ai suspicio cum indignation com-mixte, deos in commune molitos esse, ut a religionibas

EPISODIUM un VlSVAMlTRA. 191

eflicacissime se abstrabcrent. Elapsi saut, in: secum".reputabat, decem anni, diebas noctibusqae fallentibus;Capidinis illecebris devictc mihi hoc impedimentum estobiectnm. Vates egregias, ingemens, pcenitentia alliictas, 13.quum Ménacam cerneret timidam, trementem, manibussuppliciter protensis adstantem: nymphaux quidem blaudc 14.alloquio dimisit Cusici filins, ipse autem ad montesseptentrionales se ccntulit. Finnissimo coasilic capto 15.inclytas ille, vincendi cupidus, quam primum Causicidis,sororal: sans, ripam attigent l), castimoniis viz toleran-ldis sese castigavit. Quo per plus annorum millia intô.montis septentrionalis iugo borrandos cruciatus sastinente,deos timcr incessit. Superi omnes, cum Sapieatum ca-Iy.terra congregati, babitc oonsilio dizere: Magni Sapientistitulam, ut par est, impetrato’ hicce Cusici filins. Audits :8. I

deorum sententia, magnas mundi universi Pneus, Vis-vâmitram sanctimcnia divitcm blaudis verbis aflïstur: Magne :9.

1) Haec est eadem, cnius laadm ipse Visvâmitrns praedica-verat, Car. XXXV, 7-11, et quam poëta superstitemadbac in scenam prcdacit Car. LXl, 16-18. Nomeneius propriam crut SalyMis; patronymieam, Causi-cis, adbaesit amni, in quem matata dicebatar, et agno-scitur ctiumnum in fanais corruptis au et Gui. De-currit bic omnis ex Himnvantis -iugis versus Gangem.terram Vidêborum a parte Orientali terminant. Numensine dubio latet in Plinii Cosoago, et Arriani Koaooa’wg.Scd utrumqae auctorem in bac fluvicrnm enamerationo(Condochalem, Erannoboam, Cascagum, Sonum) idemcrror insedit. Emnnoboas (Himnyavdha) ct Sonus nonsaut diversi, sed notissima. eiasdem fluvii numina. De-inde ordo, que a dextera laevaque in Gangem seseeKandunt, turbatas est. Scribendum igitur foret; utratio geograpbicn constant: ,,Erannoboam sivc Sonam,Condocbatem (Gandakl) , Cosoagam."

192 Lm. l. CAP. LXIII.sapiens, salvam te iabec, dilecte! Propitiatus equidemcastimoniis tais austeris, maiestatem et eminentiam inter

mSapientes tibi largior, Casieidel Audito Baacanms dicto,Visvâmitras sanctimcnia dives, neque deiectas, nec cou-

2I.tentas, Maguo Parenti’respondit: Quandc tu, Aline, de;claraveris, Bracbmanae sapientis titulam incomparabilemmihi pro sanctis cperibus . ultrc susceptis deberi, tune

au. ego sensaum impetam me plane devicisse patabc. Cuicontra Ducs-us, Ta ncndum, inquit, sensaum impe-tum devicisti. Ampliastannitere, vates egregie! Ita lo-

î3-cutus, ad coelum rediit. Visvtmitras vero ibidem atro-ciore cruciata sese castigavit. I Bracbiis in altam porre-

Stinctis, sine falcimiae, nui pedi innizus, mero aëre ves-cens, in eadem statione permanens, immotas quasi sti-pes; per calorem aestivam quinqae ignibus torridus ,

25.pluvia anni tempestate sub dio agens, per frigora in aqaacabans, sic iste sui castigator noctn diuque par mille

IGnannos borrendam cruciatam tolerabat. At magna vateVisvâmitra semet ipsum angente, ingens angor incessit

37-Saperos ipsnmque Visavam. Tunc vebementer turbatasSuperûm princeps Indras ezcogitsvit callidum censilium,

33- quo votam viri impediretar. Ventorum cohorte cinctuscoeli dominas nympbae Rambbae ad se vocatae maudatamdeclaravit, sibî salutare, Casieidae vero damnosam.

ErIsouIUM DE VISVMIITRA. 193

CAPUT LXIV.

EPISODIUM DE VISVAMlTRA.

1,4. RAMBHAE EXSECRATIO.

»A te, Rambba, curandam est gravissimam hoccel..deorum negotium, ut Casicidem protinas sollicites, libi-dinis illecebris deliuitam.« lta admonita a prudenti deo a.mille localis praeditc nympba ista, pudibunda, manassuppliciter protendens, talia contra refert: Truculentus 3..est, Supertîm domine, magnas ille vates Visvâmitras.lram immanem, ne dabites, in me ednudet. Inde pavor4.mihi iniectas est, Dive: te propitium mihi parcere ae-qaum est. Hune in modum a paella pavida anxie im-ploratas Indras tremeutem sapplicemqae consolaus, Noli 5.timere, Rambbal ait; perfice, amabo, mandatant meum.Sab lascinii imagine, corda deliuientis, dam ineanteti.vers arbores florescunt, egcmet cum Capidine consocia-tus tibi a latere adstabo. Tu ergo , Rambba, formae 7-nitidissimae venustate munditiis Imaltiplicata , ascetamillum Casicidem a castimoniis abstrabe. Dei oratione 3,audita, nympba speciem formcsissimam ezbibens, lasciva,dulce ridens, Visvâmitram sollicitavit. la vero lasciuiumg-dulcissinia voce garrientem exhilaratc anime auscultabat,

atque illam ab obliqao prospicicbat. Interim tutu la-io.sciuii voce cautaque incomparabili, tnm Rambbae adspe-ctu anachoretae saspicio incidit. Cognito, Indram baec",cmnia molitam esse, vatcs egregias, ira commotus, di-ris nympbam dcvcvit: Quoniam tu, Ramblta, lenociuiOIz-me tentas, libidinem iramqae vineere studentem, per

l3

194 Lus. l. CAP. LXV.:3.dcccm annorum millia saxes stabis, improbsl Vir gra-

vissimas e Bracbmnnam ordine, sanctimonia vim mirabi-lem adeptas, te. Ramblta, ira mes defcrmatam inde

IÆ.eztrahet. Quae quum dixisset magnas vates, iuclytasVisrâmitras, in poeuiteutiam trausiit, qaod iracundiam

:5.cobiberc non potis faisset. Gravi eius imprecatioue Ram-bba protinus saxes reddita est; Cupidc verc, ut Sapien-

16.tis verba sudierat, et ipse aufagit. Castimouiarum fractuper iracundiam sibî erepto, vir excelsus, quia sensasnoudam domuerat, nuiium inveniebat animi tranquillita-

17- tem. Denao secum volvebat, quomodo iam altam vice18. in insidias ab Indra sibî structas incidisset. [land

sane irae me tradam, neque ullum verbam , quicqnidsit, proferam: quin imo ne respirabc quidem , vel per

19.centenos annos. Ego sensibns perdomitis memet ipsumtamdiu torrebo, donec Bracbmanae conditionem casti-

ao,moniis mcritsm adeptas faero. Nec respirans, nequeallo cibo vescens, stabo annos innamercs; non fatiscetcorporis mei compagcs, dam ita czcracior.

CAPUT LXV.


15. VISVAII’I’IAS m IRACIIIÀNUI camus! ancreras.

t. Deseruit deinde plagam Himavauti adiacentem ma.gnas vates, et quam ad plagam cricntalem se contulis-

a.set, liorreudo cruciata sese csstigavit. Obstriuxit se

EPlSODlUM DE VISVAMITRA. 195

vcto severissimo silentii per mille aunes continuandi , etexercait castimonias faeta dillicillimas , per orbem terra-rum incomparabiles. Per integros mille aunes ascetsms.plane in stipitem conversam , etsi multis impedimentislacessebatar , non tamen intas ira subiit: sed obfirmato4,animc applicnit se ad abstineutiam nanquam deminutam.Voto autem post mille auuos solutc, Raghaide, vir ecn- 5.stsutissimus cibum , quem caperet, sibi paravent; eo-demque tempore Indras sub specie Bracbmanse cibumiam ecctum ab eo petiit. Haie, ut videbatur, vir06.summi ordiuis certus consilii totam coenam dedit; nul-lcqae cibo relictc, quum ipse imprausas mansisset virsanctas, ne verbo quidem meudieam istam ecmpellavit,7.sed in silendi veto perstitit: porro quoque silentiam spi-ritasque compressionem servavit. Is dam spiritam comas.primebat, ex eius capite fumas erigebatur, quo visotergcminus mandas couturbatus et quasi inflammatas fait.Tune Divi, Sapientes, Augues, Serpentes Gigantesque,9.cuncti unirais fracti, magnum Pareutem alibi: Multis le.conntibas, Alme, magnas vates Visvâmitras ad libidinemiramque lacessitus, mains subinde sanctimcniae incre-mcntum capit. Quod si non datur ei cptstam, quodu.meute concepit, pessam dsbit tergeminam mundum, ani-mantia pariter atque inanima. Canctae coeli plagae saut u.obscuratae, nec quicqusm clsre elucet; aestaant omnismaria, et montes dilabuntar; contremitque tellns, et ven-ü.tas flat undique procellosas. Nullam casam , o Batea-MAN, praestare possumus: nascetur fartasse genas bo-minnm stlteum. Attonitas quasi est mandas tergeminus,t4.animo plane perturbatus, ipsamque Sclis ezstiuctam iu-bar prae Sapientis maiestate. Donec cousiliam nondamgs,cepit magnas vates in perniciem nostrnm, Dive, proaaas

196 LIE. I. CAP. LXV.placandus est venerandus ille, igniformis, splendidissi-

16.mus. Sicuti olim tergeminus mandas fati igue lotuscomburitur, sic ille imperium in deos forte affectant-il:

17.detur ci, quicqnid mente concepit. Deindc cuncme Su-perûm cetel’vae, Magnum Parcutcm ducem seculi, ma-

18.gnanimum Visvâmitram blandis verbis afi’ari: Sapiens

Bracbmana, salverc te inhemus! Propitiatî sumus casti-moniis tais. Bracbmanae conditionem nactus es, Cusi-

19° cide, acerrima abstinentia. Diuturnum aevum quoque,Bracbmana , tibi largior ego , cum Ventorum cohorteconsociatus. Vale, et qued fclix faustumque tibi sit,

no.amice, ahi quo tibi placet. Audito magni Parentis ser-mone egregîus vates, omnes Coelicolas adornas, lactus

antaiia Profatur: Si Bracbmanae conditionem impétrnvi,pariterque aevum diuturnum, tune nomen summi numi-nis ineEabHe, et solcmnis precatio, ipsique libri sacri

n.me agnoscant. Vasisluhas, BRAcllMAle filins, mm bel-lîcae anis, mm inter rerum divinarum peritos praestan-

23.tissimus, o Divi, in me alloquatur. Deindc conciliatusa Superis sapiens Bracbmana Vasishthas, in tacite Pre-catione assiduus,’amicitiam cum co iunxil. et, Batum esto!

aIi-inquit; sine dubio omnia sapientis Bx’achmanae inre tibi

competunt. Quae simul atquc is dixernt, Divi omnes:5.nbiere sicuti venerant. Pins Visvâmitras vero, summam

Bracbmame dignitatem naclus, honorifice exccpit sapien-26.tem Vasishtbam, tacitac precationis peritissimnm. Optati

sui compos deinde orbem universum peragravit, semperin abstinentia permanens. Tali modo a magnanimo illo

37cBrachmanae conditio impetrata est. Hic idem, o Râmn,est summus vates, hic corporea sanctimoniae species, hicsemper religionibus intentus, ipsumque vil-unis heroïcaesludium.

EPISODIUM DE VISVAMITRA. 197

Talibus memoratis couticuit pracclarus Brachmana 38.Satânamlus, quem Cusicides, Euge! eugc! cxciamanscollaudavit. Audin eiusdem oratione. coram Râma et 29.Laxmano habita, Janacus manibus iunetis Cusici filiumbisce afl’atur: Sam fortunatus, sum opibus auctns, cuius 30.tu, piissime vates, comilantihns Cacutsthidis, ad sacri-ficium visendum advenisti. Lustratus ego sum .a te,31.Bracbmana, ipso conspectu , variaeque dotes hac tuapraesentia mihi sunt impertitae. Auscultavi egomct cum 52.Râma magnanimo, vir excelse, ingens sanctimonîae opus

fuse enarratum. Infinita tibi inest abstinentia, infinitum 33.robur; infinimeque tibi semper insunt virtutes, Cusiciproies. Nuila me capit satietas narrationum mirabilium:54.at nunc tempus instat reiigionum vespertinarum, vatesoptime; ad occasum inclinai. soiis orbis. Gras, quam55.primum illuxerit, dcnuo me videbis. Interim bene habe,vir abstinentissime! ac veniam abeundi (lare mihi velis.[ta admonitus anachoreta, principem praeclarum Janacumzô.collaudavit, statimque lactum ipse laetitia. affectas dimisit.Post hosce sermones Videhanus Mithilensium rex cum 37.magistris suis cognatisque’vatem versus dexteram cir-cumambulavit. Tum sanctus Visvâmitras, Râma et Lux-38.mano comitibus, stationem suam intravit, ab adolescen-tibus magnanimis salutatus.

198 LlB. I. CAP. LXVI.

CAPUT LXVI.

JANACI suam.

I. Pontet-o maue, ut clare iliuxerat, rex, functus cae-remoniis matutinis, Visvâmitram cum Raghuidis arcessere

âciussit. [110 ipso et magnanimîs fratrihus secundum prae-

eepta sacra honorifice exceptis, hune deinde sermonemlai-sus est: Faustum adventum tibi precor, vir venerande!

quidam gratum tibi facere possum? Iube, quid velis:4.!neum est, tantorum virorum iussa exsequi. In compel-

latus a magnanimo Janaco pins anachoreta, fandi peri-5.tus, talia contra fatur: Ambo hi Dasarathae filii, ex no-

bili bellatorum prosapia, par orbem terrarum celebrati,cupîunt visere arcum istum Pnestantissimum, qui domi.

6.apud,te asservatur. Eum ipsum, quaeso, visendum ex-hibe: regii adolescentes, optato potiti, post conspectumhuius arcus, prout ipsis libuerit, domum revertentur.

7.Janacus vero ita rogatus magne vati respondet: Audiaturhuius nous memoria, et qua de caussa apud nos asser-

8,vetur. F uit rez, Dévarâtus nomîne dictus, sextus a Ni-

me; huic magnanimo hocce piguus per manus traditum9, fuit. Olîm fortissimus Rudrus, quum in Daxi sacrificio

arcum ad caedem convivarum intendisset, profligatis Coe-io.litihus, cum irrisu taiîa protulit: Quoniam vos, Superi,

mihi, sacrarum epularum portionem petenti, nuiium tri-ibuistis, membra vestra vitalia, partes corporis pretiosis-

n.simas, arcu discerpam. Tune sane omnes Divi amictiprincipem suum placare studebant, quorum precibus ille

u. motus est, Superisque dignitate poilenlibus restituit mem-

J une] senne. 199bra, quotquot nous ope discerpta fueraut. Ille idem x5,arcus praestantissimus maguanimi divûm Divi postea ntavo

nostro pignoris vice in manum est traditus. At aliquan- t4.do, dum ego agrum arabam, vomere excitatur et a meterrain repastinante excipitur paella, cui a sulco Sitenomen factum est. Quae quidem filia men, non ex utero :5.nata sed e tellure edita, quum adolescent, liane ei sta-tui conditionem, ut virgo fortitudinis praemium esset.At complures reges me convenere, ut filiam meum pu- 16.beseentem e tellure editam nuptum peterent. Cunctis l7-hisce terrarum dominis puellam petentibus equidem filiamtradere nolui, vir venerande, declarans eam virtutis prae-mium fore. Hi reges deinde communi censilio urbeml8.Mithilam adiere, virtutem suam experiundi eupidi. Peri-Igculum facturis Sivae arcus oblatus est: quem illi ne ar-ripere quidem, nednm manibus librare polis crant. Quo- 20.rum virorum fortium quum exiguam esse virtutem eo-gnovissem, repulsam a me tulere. Attende animum,quaeso, sanctissimc vates! Irati igitur 0b hune offensamal.regcs magnis cepiis instructi, quorum virtus in suspicio-ncm addueta fuerat, Mithilam iunetis viribus obscderunt.Scmet ipsos sprctos reputnntes hi principes, ideoquenz.mihi infensissimi, urbem undique premcbant. Post art-23.num exactum rilsan-i8. mea et reliqua Subsidia omniuoabsumpta orant, que facto ego vebementer turbatus fui.Tune deos universos Castis religionibus placavi, qui pro-ai.pilii mihi pracbuere exercitum quatemis cepiis (clopina:-

torum, curruum, eqnitum, peditumque) instructum.Huius ope fracti principes cum comitibus et profligatiü.versus cunctas coeli plages aufugerunt: ignavi, in conatunefinrio fama virtutis destituli. [Hum ipsum arcum fui-:6.gentissimum, vatnm princeps, tibi ac Râmac Laxmauoque

200 Lin. I. CAP. LXVll.ayàisendum exhibebo. Quod si Râmas huie arcui tendendo

sudeeerit, filiam meam Sîtam, non ex utcro natnm, equi-dem Dasaratbidae nuptum dabo.

CAPUT LXVII.

ARGUS DIFFRACTUS.

s. Janaci oratione audits magnus vates Visvâmitras,3.Age! inquit, areum Râmae visendum exhibe. .Tum tex

iste familiaribus suis imperavit: Advehatur areus divinus,3. sertis odoratis eondecoratus. A Ianaco admoniti familia-

res urbem intravere, et arcu in frontc agminis collocato4-inde egressi sunt, sicuti rex iusserat. Quinquaginta ceu-

ituriae iuvenum, alta statura et rober-e insiguium, arcamoetonis rotis sufïultam provehebant non sine magne mo-

5.1imine. Tum advecta area ferres, in qua arcus asserva-batur, ministri regii ad Janacum Superis comparabilum

&conversi, Eeee, aiunt, Mithilensium domine, arcumpraestantissimuln ab omnibus regibus honoratum, ad vi-

7.sendum propositum, si tibi placet. Quorum voce auditsrex iunetis manibus alfatur Visvâmitram magnauinium et

afratres ambo, Râmam Laxmanumque: Hicce est areuspraestantissimus, Bracbmana, reverentcr a Janacidis cul-tus, quem reges virtute gloriautes tendcre tune tcmporis

94mm! potis fuere; nec mugis forent cunctae Deorum ca-tcrvae, aut Titaues Gigantesve, Fidiciuum Geniorumque

1°. principes, aut Hippoccphali magnique Serpentes. Quanto

minus sufliciunt bominnm vires huic arcui tendendo,

. ’Ancus emmures. 201t erigende, tractande, vel denique concutiendo et fibran-do? 111e idem arcus incomparabilis advectus est, vatnm".princeps: visendum exhibe bisce regiis adolescentibus.Sanctus Visvâmitras, audita Janaei oratione, ad Raghui- l2.dem conversus, Mi filiole Râma, inquit, inspice arcum.

vatis monitu Râmas epereulum arcae, in qua in-IS.clusus erat areus, retegit, conspecteque arcu profatur:Menu mea continge arcam hancce exeeilcntem, divinnm,x4,et conande experiar , utrum librare vel etiam tenderepessim. . Euge! acelamavit ei rex , anachereta vocem 15.cemprobante. Tune ille vatis monitu arcam levi opemmedium prehcndit, deinde multis bominnm millibus spe-16.ctantibus pins Raghuides eundem quasi ludens erexit.Quo erecte inclytus beros fortissimus nervum ita inten- :7.dit, ut arcam in medio cenfiingeret. Inde ingens clan-18.ger exstitit, procellae instar insonans , ac vebementercontremuit tellus, veluti mente disrupte, emnesque qui Kg.aderant boulines eorruere, clangore isto atteniti, vate,rege et ambebus Raghuidis exceptis. Quum multitude se.ista auimum recuperasset, rcx e terrore recreatus , ser-monum gnarus , venerabundi habitu vatnm principemtalibus alloquitur: Vir venerande, liâmes Dasarathidcszl.vîrtutem suam mihi speetandam exhibuit; est hoc mira-bile, vix credibile, quale ne couiectando quidem asse-qui poteram. Filia mon Sîta Jauaeerum stirpi gleriamn.comparabit, conîugcm naeta Râmam Dasaratbidem; tum

exselvetur fides a me data, Cusicide, cum virtutis prae- 23.mium fore. Filia mea Site, vite ipsa mihi carier, Râ-mae nuptum danda est. Si tibi ita placet, Bracbmanami.venerande, quem salvcre iubeo, ministri mei statim fe-stinantcs curribus ad Ayôdhyam proficiscantur, regem-aS.que verbis modestis ad urbem meam invitent, et accu-

202 Lin. I. CAP. LXVIII.rate ei tetun rem expenant de paella tanquam virtutis

,6. praemie nuptum danda; nuncicnt quoque rcgi, amboCacutsthidas te custode, vir sancte, incolumes esse. Quod

a7. si regi hoc gratum sit, cite cum adducaut. Cusicidcsvero quum assensum suum significasset, pins rex mini-stres admenitos cum mandatis ad Ayôdhyam dimisit.

CAPUT LXVIII.

LEGATORUM JANACI 011mo.

h Inssi a Janaco legati, fatigatis iumentis, postquamter in itinere pemeetaverant, urbem Ayôdhyam intravere.

s-Ibi regis iussa ad domum regina: arcessiti conspexeregrandaevum Dasaratham, dignitate diis acquiparabilem.

5.Tum legati cuncti manibus suppliciter protensis, timoresepesite, coram rege sermonem hune modestam suavi

4.voee protulere: Janacus tex Vidchanus ex te, domine,sibî amicissimo, quaerit, ecquid commode valeas cum

5,ministris religienumque antistite? Deindc ccrtiores nosfactos de integra tua conditiene Mithilae princeps Vi-dehanus, Cusicide assentiente, suis verbis baec profari

6. iussit: ’Fides olim publice data fait, miam meam virtu-tis praemium fore; regcsque indignabundi, qued virtute

1. destituti fuerant, deiecte vultu abierunt. llla eademfilia mea fortibus filiis tuis, qui Visvâmitra duce ultra

8.me eonvencrant, certaminis lege debetur. Etcnim iu-signe istud pignus, arcus divines a Rama magnanime in

I a I O .medie duil’ractus est, o hcres, coram frequentissime

LEGATORUM JANACI omne. 203

bominnm coetu. Haie magnanime danda est Sîta mes 9.tanquam virtutis praemium. Equidem iidem meam ex-solvere cupio, qued cemprobare te decet. Sine mon le,ergo , magne rez, qued faustnm tibi sit, cum religie-num magistris, antistite demestiee cemitante, hue ades,ut Raghuidem revisas. Tuum est, in exselvenda fide me n.adiavare, que facto gaudii a filiis tais virtate quaesitiparticeps fies.« Talem erationem protalit Videhoram la.dominas , Visvâmitra eomprobante, tum Sadinandi sen-tentiam secutus. -- Audin legatoram sententia, rez ad 15.summam laetitiam erectus , Vasishtham Vâmadevumqueceterosque conciliorum secios talibus alliai: Custeditas I4.a Causiei filio Râmas, que mater Causalia laetier in diesgloriatur, cum fratre Lazmane nunc apud Vidéhes ver-satur. Edidit autem virtutis suae documentam Ianaco 15.magnanime, ita ut is filiam Ragbuidae nuptum dare cu-piat. Quod si vobis placet negetium, cite adeamus Ia- 16.naci magnanimi urbem; curandam est, ne tempus op-portunum praetereat. Ministri et Sapientes une I7.0re, Euge, eptime! ci acclamant. Tum rez admodamlaetas ces admenuit, se eras esse profeeturum. Janaci t8.legati vero, benerifice hespitie exeepti, commode per-noctarant, omnibus lautitiis aflluentes.

204 Lus. I. CAP. LXIX.

CAPUT LXIX.

Concerne)! une: cum DASARATHA.

l. Postero mane, quam primum nez disecsserat, rezDasaratbas, religionam magistris cognatisque circamda-

nutas, hilaris Sumatram baec menait: Hodie cuncti gazaepraefecti largis epibus inde samptis in Trente agmiuis

3.incedant, varias res pretiesas secum portantes. Protinusquoque prodeat exercitas quadrifariam plenissimc instru-ctus; praeste etiam saute ad nutum meam vehicala et

4’.iamenta praestantissima. Vasislithas Vâmadêvusque, lâ-

vâles, deinde Casyapides Mârcandeiusque grandaevus,5.denique sapiens Câtyâyanus I); hi viri bis nati in fiente

ineedant. Tu vero carra mec equos iunge, ne tempus op-portunum praetereat: etenim legati ad festinandum me hor-

6.tantar. Principis iussa itaqae exereitas quadrifariam in-stractus regem cum vatibus proficiscentem a targe se-

7.quebatar. Post quatridaam in itinere peraetum hi Vi-dêhoram fines intravere, que nantie allato rez Janacus

8. honorem hospiti habendum ordinavit. Deindc obviampreeedens ut in censpeetum senis Dasarathae venit, re-

ggem laetitia commotum talibus afi’atur: Faustum adventum

l) Hi non saut regis ministri, sed Bracbmanae primariiin eius aala dcgentes. Cf. Lie. il, c. LXVll, 1-3. etannot. supra ad cap. Vil, 4. Exstat carmen mytholo-gicam, qued Mâmandeii nomen prae se fort. aigrî-yanus tertiam locum eccapat inter principes artis gram-maticae, sed alia praeterea scripsisse putatur.

COLLOQUIUM une: cou DASARATHA. 205

tibi preeer, optime princeps! Optate bac advenisti,Baghaide: gaudii a filiis tais virtute quaesiti particepsfies. Optato bac advenit augustus Vasishthas , vates ve- to.nerabilis , comites habens praestantissimos Bracbmanas,sicuti Indras Superis stipatus. ,Optato devieta sant a me u.impedimenta, et honerata gens nostra per affinitatemcum Raghaidis strenuis , virtate praecellentibus. Grasse.quam primum illaxerit, domine, tibi plaeeat, post sa-crificiam peractum 9), cenficere nuptias a vatibus com-prebatas. Haius oratione in vatam coetu audita, rez i5.inter faeundos eminens hune in modum terrae deminerespondit: Acceptio a datoris voluntate pendet; ita eliml4.edoctas sam. Quomedo tu, recti gnarus, praecipies,sic nos rem peragemas. Audin viri veridici sententia i5.rectissima ipsiqae honorifica , Vidêherum princeps adsummam admirationem conversas est. Deindc teta Sa-IG.pientum cobers, propter mutaum congressum ingentigaudie affecta, per noetem commode quiescere. At in- 17.clytus Râmas cum Laxmane, Visvâmitra duce, patremadiit eiusque pedespamplexus est. Tarn rez, rebus ge- 18.stis utriasqae nati compertis, admodam laetas ad hone-

2) Satis aecarate observnta est temporis ratio, imo accu-ratius quam a peëta exspectari poterat. DeclaraveratJanacas Visvûmitrae adventanti, sibî duodecim diebasopus fore ad sacra perficienda. Cap. L, 15. Bodemdie narrantar Visvâmitrae res gestae. Postridie bainsdiei diffringitur arcas. Tertio die a Mithila profici-scantur Janaci legati, qui tribus noctibus in itinereconsamptis (cap. LXVlIl, 1.) postero mane Ayôdhytunintrant. Postridie ipse Dasaratbas iter ingressas quartodie, qui est undeeimus a Visvâmitrae adventu, lana.cum adit.

206 Lin. I. CAP. LXX.19- rifieum Ianaci hospitiam devettit , pariterque inclytus

Janacas recti gantas, postqaam selennia, quae sacri-ficio filiabusqae opus essent, rite euraverat, noetemquieti dedit.

CAPUT LXX.

PUELLARUM rame.

l. Posteto mane Janacus post matutinas religiones va-tam ope peractas, fandi doctus antistitem suum Satânan-

a.dam verbis bisce afintut: Frater meus natu miner, in-clytas, piissimas, Candhvaji uemine dictas, urbem pul-

5.cram sibî adernavit, bibens omnem Izumatim undis ma-nimenta ambientem: urbem Sâncâsiam augusta specie

4.tensae Pushpacae similem. Hune ego visera cupio: hicmihi castes sacrificii probatur; ille idem vit inclytus

5. felici hac serte mecum fractar. Viz ita loqui desieratin Satânandi praesentia, iamque adetant famuli nonnulli

6.ptompti, quibus Janaeus mandata exposait. Hi equisveloeibus veeti regis iussa profecti sunt ad arcessendam

7.heteëm, ceu Visbnum Indrae mandate. Qui quum ur-bem Sûncâsiam intrassent, in Cusadhvaji conspeetumadducti, nanciavere ei quicqnid evenerat, Janacique

8. censilium. Comperto ex nantiis fidissimis promptissimis-que negotio, rez Casadhvajas secundum principis man-

9.data Mitliilam se contant; Ibi ille salutato SatânandeJanaceque piissimo, censcendit solium divinnm, quale

to.tegcm decet. Arabe hi flattes, viri amplissimif, ut con-

Pommeau parme. 207sederant, Sudâmanum, inter ministres sammo loco ha-bitum, dimiserunt iris verbis: Varie age, ministreramn.nostroram praeses! vaacuidem augustam, invictam,cum fiiiis ministrisque ad nos adduc. Is ad deverserium la.progressas , Raghuidarum stirpis amplificatorem simuladspexit, capite demisso salutatum bisce afi°atur: Ayo-IS.dhyae domine, heros! Vidéhanus Mithilae rez te cumreiigionam magistris et antistite semet conventuram ex-spectat. Audita ministrerum praesidis oratione, rez cam14.comitatu sue vatam ac cognatorum ce accessit, ubi Ja-meus versabatur. Deindc ministris, sacerdotibus cogna-15.tisqae circumdatas fandi doctissimas ille Vidêbanum ta-libus afi’ari: Notum tibi est, magne rez, quednam sit15-praesens Izvâeuidis numen; omnium negetiorum oratetnobis est venerandus vates Vasishthas. Visvâmitrae cete- I7-roramque Sapientam venia impetrata, sanctus ille rite etex ordine pro nobis verba faciet. Dasaratbas quam eon- l8.ticuisset, venetandus vates Vasislithas fandi dectus Vidé-i1anum eiusque antistitem hune in modum afl’ari: Ex t9.insensili prodiit Bascmun aeternas, perennis, nanquamdeleetatus; ab hoc genitus Marlcbes; Marîchis fiiius faine.Casyapus; Vivasvantes a Casyapo genitas, Menus Vivas-vantis proies traditur. Manus exstitit olim generis hu-mani sator, Manûsque filins vaâcus. Hune vaâcumat.scias primum in urbe Ayôdbya regem fuisse. vaâcûsautem faustus fiiius Cuxis nomine inciaruit. Cuxi porte sa.faustus natas Vicaxes exstitit; a Vieuxe veto inciytusVânas procreatus est; tutu a Vâno inciytus Anatanyas,25.maicstate insignis; ab Anaranya Prithas genitus, deineepsTrisancas a Prithû. Trisancûs filins fait Dhundhamâras 24.fuma ceiebratus; Dbundhumâri inciytus Yavanâsvas carraexcelso vectus; nec non Yuvanâsvae natus fait Mândhâtcr, 25.

208" Lus. I. CAP. LXX.terras dominas; Mândhâtri veto faustus filins Susandhes

26. nascitur. Tum a Susandlie duo fiiii geniti, Dhruvasan-dhes se Prasênajites; a Dhruvasandhe vero filins illa-

37.stris, cui Bharatae nomen inditum. A Bharata perroinciytas Asitas est proereatus, [*eai hastes ezstitere reges

28.’aemuii compiures: Haihayi, Tâlajanglliqae, fortesque Sa-

”sivindhues l), contra quos pognons rez iste preeiio inag’fagam actas est. Posthac Asitas opibus destitutas cum

1"(iaabus azoribus ad montem Himavantem accessit, ibique3o,*fati loge defunctus est. Traditar autem , ambas eius

i’coniuges gravidas fuisse, quaram aitera foetam nlterius

5:.*disperdendi gratin rivali saae venenum miseait. Eodemitempore anachoreta quidam Bbrigaides, Chyavanus no-tmine, ad Himavantem secesserat, ameeno montis vertice

52-”mire deleetatus. Hune Bhrigaidem divine lamine splen-’dentem altera coniux venusta, leti. folia oculis referens,

venerata est, fiiium egregium parere eapiens, En igitur,’Câlindis dicta 3), vatem adiit ac supplex adoravit. Cui

’mascaiae prolis capidae Bracbmana oracaium edidit de

a... asa.

34-*liiii genitura: Ex atere tao, venusta maiier, post brave*tempus nascetur cum ipso veneno filins faustus; noli pa-

55.’vere, lucidis oculis deeora! -- Chyavano salutato Diva’regibus edita, fida marito eodemque orbe, filium ex eo

56.’peperit. Quod autem venenumipsi datum fuerat a rivaii

1) Hue regain stirpes nendum, qued sciam, aliunde in-notuerunt. Desitletantur eorum nomina in Iexice VVil-soniano , nam Haihaya , qui solus ibi exliibelut, aliasCârtavirya dictas, bac non faeit.

9) Appatet, liane reginam Câlindim diversam esse ab lio-menyma flavii nymphe, qui fluvius noliore nomineYamumi dicitur, apud veteres lemmes, Anglice Jumna.

PUELLARUM parme. 209’Teetum eneeandi cupida, cum hoc veneno is natas est,’Sagarus inde dietusi 3). - Sagari filins fait Asamanias;57.ab Asamanja genitus Ansumantes , Diiipas Ansumantisexstitit fiiias, Diiîpae Bhagîrathas; a Bhagiratha genitas 38,

Cacatsthas , a Cacutstha porro Raghas. Raghûs insignisfilins fait Parushâdacus statura excelsus. Hic idem 59.Caimâsbapâdus quoque dictas faerat 4) a que gignitut

Sankhanus; Sudarsanas a Sankhano, Agnivarnus a Su-darsana. Sîghragas autem Agnivatni filins fait, Sîghra-4e.gae Maras. A Man’i genitus Prasasracas, Ambarîslmsa Prasasraea. Ambarîshi filins exstitit Nahashas tetrae4l,dominas, Nahushae veto Yayâtes , Nâbhâgas deinde Ya-yâtis proies. Nâbbâgae filins ezstitit Ajas, Ajae denique 4,,

Dasaratbas. Ab hoc Dasaratha geniti sont duo fratres,Râmas et Laxmanus 5). Haec est serins regum a prises 45.

3) Est lusus etymolegicus, quales plates vidimus , in ae-mine Sagari, quasi dictas foret a particula sa, ex saluacontracta, quae in compesitis societatem signifient, etgara, veneuum. --- Versus asteriscis notati abstint acedicibus Beugalicis, ceterisque eiasdem sectae, a Ga-aeratensi etiam nostro. QuOs tamen, eommentatorumauctoritate fretas, servandos censui: saut enim opti-mae notas, et continent narrationem valde memetabi-lem. Ptaeterea dubitati acquit , quin critici Bengalieosdem versus in texta antiqaiore exstantes arbitratioeieeerint. Hialcam nimirum reddiderant orationem,Adam retinent nominis notationem, at fabulam omittunt,ad quam ea alladit.

4) Parushddaca est anthropophagus. Hic, a pedibus ma-eulosis antea Calmâsluipdda dictas, propter filium Va-sishthae oceisam in anthropophagum mutatas traditur.

5) Prier pars bains genealogiae asque ad Manum est theo-genici generis; enumetautar deinde ab lxvàeû asque

14

910 Lia. I. CAP. LXX.inde presapia inconteminatorum, piissimornm, ab vaâed

M-genas dedaeentium, beroum fide insignium. Bâmac etLaxmani nomine ambes filins tuas, o tex, nuptum pote.Paribus pares nebilitate paellas iangcre te decet.

ad Dasaratbam triginta quatuor Râmae maiores. Nibilfore variant cediees atriasque teceasionis in setie etnamero tegum Ayôdbyae, nisi qued Gazeratensis nosterinter Trisancam et Dbuudbamâtum interponit Ha-rischandmm et Hildwam , quorum nominum priasaiiunde est notum , sed bine aiienum. i-ioc Rimaestemma sine dubio est genaiaam, id est vetere memo-ria traditum. Nequc enim maiorem ei auctotitatemquam geneaiogiis Graeceram bero’icisi ab inacbo indededactis tribaendam esse, malte minas chronologiamaliqaam inde extandi pesse arbitrer. Notari tamenmeretar multitude nominum seriesque tam perpetaa,quam genealegiae Homericne vix ultra quintam gene-rationem ante tempera Treiana ascendant. Poëtaeserions, nescio qua de eaassa, malta pro arbitrio suematarant, ut videte est ex libro Fancnscr amurons:Genealogies çf the Hindus, Edinburgh 1819. [s quidemdiversa stemmata regain Ayôdbyae exhibet e carminibasSri-Bhdgavala-Purâna et Hui-imam dictis, denique inultima Tabula XXV appenit ex Rameïde lierois gansa-

logiam plane cum texta nostro cengraentem, quamprimo loco exhibaisse oportebat. impendit auctetbains libri, ipse lingaae Sanscritae ignares, laudabilemdiligentiam in neminibus rectius seribendis, quam idab eius popularibus fieri solet; et atilem operam na-vasset , dummodo misse fecisset somnia chronologies etopinienem saepe reeoctam , dadum expiesam, de poly-tbeismo ex apetbeosi mettaiium orto. Ceteram, utrecto ordine procederetur, ante omnia criait exeatien-da, quaecanqae geneaiegici argamenti in Râme’ide etBbatatea ieguntur. Plane non audiendas est Jonest’us,(As. Ras. VoL. il. On site chronology qfthe Hindus) qui

JANACI mosans DECLARATIO. 2H

CAPUT LXXI.

.ÏANACI mosans DEGLARATIO.

Talia dieenti Janaeus venerabundi habita baec cen- I.tta tefert: Placeat tibi, quaeso, audire genus nestrama me declaratam. Etenim in connubio iungendo, op- 1-time vates, eportet viram genere nebilitatum plenissimcomni ex parte presapiam suam elequi; auscultare ergomihi velis. Fait olim rez rerum gestarum fuma pet tres 3.mandes celebratus, Nîmes iustissimas, inter veridices fide

dam libro nullius penderis, sans aetatis feetui, nimiumfidit, in gravissimes erreras incarrit. Aactor carmi-nis de Ragbuidarum stirpe (liman-vans) narrationemsuam a Dilîpa orditat, quem Ragbûs pattem facit;baie proxime subiicit Ajam: atramqae contra Vâlmî-ois auctoritatem. Omnino malta transilit, et in iissolis moratur, quae post antiqaiores poëtas nove modeexomare pesse sibî visas est. Quod si ca quae auctorRegina-muai, quem pre Câlidâso indi nobis venditant, lde Dasarathae et Râmae rebas gestis a Vâlmîce babet,cum bains narratione compares, videbis bine fauterae vivo saxo sponte seaturientem; illinc aquam stagnicuiusdam fistulis eperese in altam eiacnlatam. ScdCâlidâsas persenatns seriem postereram Râmae petviginti quatuor generationes continuat, tara infeliciexitu, at. verami progeuiem regiam exstinctam cumAgnivarno innuere videatar. Qui principes indi ho-dieque Râmam tanquam capat nobilitatis sane glorian-tut, sut vana iactant, aat a filiis natn mineribas ori-ginem traxisse putandi sont. Etenim stemmata, quea poëtis exhibentut, in filiis natn maximis impetiiquehetedibus pletamque subsistant.

212 Lin. i. CAP. LXXI.4.insignis. Bains filins Mitbes dictas est, Mithis filins Ja-

nacus, qui primas regnam hocce tenait. A Janaco gi-5. gnitar Udâvasus, ab Udâvasû veto procreatus est pins

Nandivardhanas; Nandivardhani filins exstitit heros, Su-6. cêtûs nomine ciarus; Sacêtas habuit filiaux piam aca praevaiidam, Dêvarâtam. Regi sapienti Dêvarâto Vtiha-

7. drathas natus memoratur; Vrihadrathae proies heroïcaezstitit Mabâvtrus augustas; Mahâvtri Sudhrites propo-

8.siti tenez, fide excellens. Sudhritis deinde pins Dhri-shtaeêtas filins fait, regisque sapientis Dhrisbtacétûs Ha-

9.ryasvas fuma celebratas. Haryasvae natas Maras fait,Munis Pratindhacus, Pratindbaci rez iusti studiosus Cît-

Ie.tirathas. Ctrtirathas porte filinm habuit Dévamîdhaenomine notum; Dévamidhas Vibndham, Vibadhas Ma-

n. hândhtacam. Mahândraei filins exstitit princeps strenuis-simas Ctrtirâtas; ab hoc rage sapiente Cirtirâto gignitar

la.Maiiârôman, a Mahârômane vero filins iasti studiosusSvamatôman ciste nemine dictas; a rage Svarnarômane

15.deinde gignitur Hrasvarôman. Haie recti gante, magna-nime, natnm est par filioram, quorum natu maior ego

14.sam, frater meus minet, fertis Cusadhvajus l). Me veto

l) Stemma regain Mitbilensium viginta tria nomina com-pieetitur. Est itaque aliquante centractius quamstemma Cosalorum, quanqaam ab eodem termine de.ductam, si lexicographe Angle fidem babemus, qui Ni.ment vaâcûs filiam pethibet. Similiter Fr. Hamilto, quiin Tah. XXV genealogiam Mitbilensiam ex Râmeïde pololicitas, in neminibus aliquoties a Vâlmîce aberrat. Atixvâeum stirpis Vidêhanae auctotem ex Râme’idos teztu

nisi corrupto haurire non potuit. V. Cl. WiLso s. v.Nimi, ut solet, nullam laudat auctoritatem. Qui inBhagaead-Güâ (lit, 20) memotatnr Jauacas, inter reges

J ANACI mosans DECLARATlO. 2 I 3

natn maximum postqaam pater ad capessendum reguuminauguraverat, cura fraternae sortis mihi demandata, insilvam secessit. Patre deinde grandaeve ad eoelumvevecto, 15.

equidem hoc enas ex aequo et bene sabibam, ftatremCusadhvajnm, diis comparabilem, respieiens cam.carita-tis affecta. At post aiiqaantam temporis ab urbe Sân- 16.câsia bue advenit tex fortis SudhauVan, Mitbilam obsi-dione cinctarus; isque mihi denantiavit, arcam Sivae prae- 17.stantissimam Sîtamque puellam, loti foiia oculis referen-

tem, tradi sibî eportere. Quam quum negassem, Bracb-tB.mana sapientissime, rez ille Sudhanvan proelio’ mecum

conflixit, et in ee certamine valaeribus adversis a meeaesus est. interfecto tege Sudhanvane, ego in urbetg.Sâncâsia fratrem beilieosum Cusadhvaium solenni more

regem creavi. Hiece frater meus est iunior, ego natuao.maior. Tibi, praestantissime vates, quem salvere iabeo,summopere laetas dans virgines trade, Sîtam Râmae dueen-al.

dam, Urmiiamqae Laxmano. Filiam meam Sîtam, virtutispraemium, Superûm filiabas comparabilem, ac secundo sa.loco Urmiiam: ter idem dico, ut oamemdubitationemtoliam. Hasee dans virgines summopere laetas tibi trado,vates praestantissime. Ta veto, tex, si tibi placet, vae- 25,carum denationem a Rama et Laxmano faciendam instrne,

maieram Manibus iasta selve, denique nuptiaiia sacraperfice. Hodie lana intrat domum lunarem, quae Ma- 24’.

t

supientes piis operibas clams, sine dubio intelligendasest prier bains nominis, tertius aNime, a que et unî-versa progenies eogneminata est. Hic idem, testesciloliaste Mndhnsûdano, in quadam Vedornm Upa-nislmde colloquiam cum Yàinavàleio babaisse traditur.

214 Lus. I. CAP. LXXII.glu dicitur: tertio abhlnc die, fortisslme rez, sub Phil-gunis postulera ’) nuptialia sacre perfice.

CAPUT LXXII.

VACCARUM oomno.

l. Vixdum loqui dealerst Janacus, et sollers vues Visvîmi-a. un cum Vnsishths consociatus talla refert: Gentes vaâcui-

darum et Vidéhorum, Raghuide, immense et inenarrabili3.nobilitatc splendent; nemo bisce aequiparari potest. Ac-

qusle est legitîmum hocce connubium, aequale etiam fortune

accore, inter Sîtam Urmilnmque, et Ramuz: Laxmannmquc

4.:ltern ex parte. Scd amplius dîcendum est, optime prin-ceps! Audiatur oratio men. Hiece rez legum gnarus

5. Cussdhvaius est frater tous natn minon Haie pic estpar filiarum, forma per orbem terrarum incomparsbile,

6,quss nuptum petimus. Bharatae adolescentis et San-u-ghnae sollertîs, utriusque magnmimi nomine, o tex, nup-

7.tum peto filias tuas. Omnes hi Dasarathae filii suntforma et inventa insignes, mundi custodum similes, di-

8. yino vigore animosi. Istorum amborum aŒnitate quoqueintegra vaacuidarum gens, o rex sanctis operibus clerc,

2) Duplex est Phâlgunia: sunt nimirum dune doums lana-ses eiusdem nominis, prioris et postcrioris cognominedistinclae. Proxime se excipienles, undeeimum duo-decîmumque locum occupant. Jonesius de ZodiucoIndice, As. Ru. Vol Il, p. 293 sqq.

VACCARUM nomme. :215tecum devinciatur. Audita Visvâmltrae oratione, a Va-sishtha statim comprobata, Ianacus protensis manibus

9.

iunetis utrumque talibus affintur: F ortunatam arbitrer gen- la,tem banc nostrnm, quacum vos, vatnm principes, acque-lem genere alliaitatcm iungere ultro iubetis. Ita fiatlu.Gratins vobis age. Cusadhvaji filiae dune uxorum con-ditione tum Bharalam, tutu Satrughnam sortientur. Unocodemque die quatuor regis filii praevalidi manu pre-hensa sibî iungant quaternas puellas regias. Posterioredie ex duobus, quos gemina Phalgunia occupai, viri ha-rum rerum periti commendant sacra nuptialia: huic prae-sidet Bhagus animantium generator !). Dictis bisce ver-bis bene auspicatis rez Janacus assnrgens manibus iun-etis utrumque vatem denao alloqui: Summum officiummihi praestitîstis; discipulus vester sum in perpetuum;solin hacc regalia, vates egregii, a vobis occupantor.Sicuti baec urbs Dasarathae est propria, ita Ayodhyaquoque men facta est. Ne dubitetis de summa. anctori.une: cuncta perficite, qnomodo vobis placet. Haec di-cente Janace Videbano, Raghuides Dasaratbas gaudieaffectas regi talia rctulit: Vos ambo fratres, Mithilensiutnprincipes, infinitis vîrtutibns estis praediti; Sapientes re-

la.

t3.

14.

I5.

16.

[7.

[8l

gumque coetus a vobis cehonestantur. Fausta tibi pre-19.cor, o rez! "le! Nunc ego ad deversorium meum rever-tar, et in honorem Manium caeremonias secundum prae-

!) De Phâlgunin cf. supra ad Cap. LXXI, 24. Ultimumhemistîchium est paullo obscurius propler mnltiplicemsignificationem utriusque voœbuli Mage et prajdpaa’.Bengalici posterius omittunt, prioris loco habcnt Niaga-dévalâh. WILS. Lu. explicat: Bhaga-de’vald, numennuptiale.

m Lui. 1. ou. LXXllI.ae.cepu curabo. His dictis rege salutato Dasaratbas glorio-

sissimus praecunte utroquc vate protinus ahiil. Ad sta-nntionem reversus rez, inferiis rite curatis, postero mana

quam primum illuzcrat, surrezit et vaccarum donationememmagnifice perfecit. Centena millia vaccarum distribuit

Bracbmanis bominnm princeps, singulatim nuncupatis de25. more filiorum neminibus, ut igitur explerentur quadrin-

gente vaccarum millia, omnes cornubus inauratis ornatae,24cm vitulis, singulae situlam lactis praebentes. Rez vero

circumdatus filiis, pro quibus vaccarum denationemperfecerat, speciem referebat placidi animantium Pneu;tis, mundi custodibul stipati.

CAPUT LXXIII.

DASARATHAE nmonum nomma.

n. Quo die autem rez egregiam vsccarum denationemcelebraverat, ce ipso die heros Yudhâjites ei supervenit,

mugis Caeceorum filins, idemque Bharatae avunculus,Qui rege conspccto et interrogato, au recte valeret.

3.haee deinde addidit: Caeceorum dominns amore motus,o rez, salvere te iubet; simul quaerit quorum incolumi-

4.tatem tu optas, an omnes in praesentia valeant. lieziste, Ragliuidarnm praeses, apud se videre cupit sororismeae filium, huiusque mandati gratin ego Ayôdhyam adii.

5.Ibi autem, comperto, te hic commorari cum liberis acpropinquis tuis, festinanter te subsecutus snm, cupidus

6.visendi sororis filium. At rez Dasaratbas, quamprimumconspezit carum hospitem ad se accedentem, insigni

DASARATHAE FILIORUM roman. 217

hospitio viram honoribus dignum honoravit. Deinde,7.postqaam noetem proximam cum filiis quieti dederat,rez, Vasishtha ceterisque vatibus ante se collocatis, adiitarcam sacrificalem. Instante bora, quae a Victoria no-8.men habet, Rames, post vota pro faustis nuptiis nuncu-pata, ad patrem prope accedens lateri eius adstitit. Tumg.sanctus Vasîshthas progressus Vidéhanum talibus allo-

quitur: Rez Dasaratbas cum filiis, post vota pro faustisw.nuptiis nuncupata, te, optime princeps, datorem deposcit.Omnes pactiones a datoris et acceptoris arbitrio peu-H.dent; tute ergo ofiicium expie, nuptialia rite peragendo.Generosissimus Janacus, legum probe gnarus, a Va- Il.sishtha magnanime ita compellatus, baec refert: Quisianitor foribus meis adstat? cuiusnam iussa ezspectat ille? I5.quaenam est dubitatio in propria domo? Siquidem hocceregnum tuum est. Quatuor puellac meae, post vota promofaustis nuptiis nuncupata, arcam sacrificalem iam adie-runt, lucentes tanquam ignis scintillae. Equidem duduml5.te exspecto, ad hoc altarc constitutus. Cuncta sine im-pedimentc peragantnr: quam ob caussam amplius (limer-tur? Audita hac oratione a Janaco- prolata, Dasaratbasle.ilico filios sues totamque Sapientum cohortem progrediiussit. Deindc Vidéhorum rez ad Vasishtham conversus, l7-

Curare velis, inquit, vir venerande, omnem ritum nu-ptialcm peragendum. Quod quum ei annuisset sanctus I&vates Vasishthas, comitante Visvâmitra pioque Satânando,

aram in media foro, lacubus instructo,, secundum prae-I9.cepta sacra ezstructam undique odoribus floribnsque con-decornvit; aureis capedinibus quoque, urceis perforatisno.cum surcnlorum cumulis, acerris turc refertis, vasis con-cheis, ligulis ligneis, patcris dona b03pitalia aSServanti-M-bus, nec non vasis oryzae tostae plenis, cum granis quo-

218 r LIB.I. CAP. LXXIII.n. que palea pnrgatis. Postquam solum verbenis aequali-

bus rite constraverat, carmine solenni pronuntiato, lati-cem pingnem in ignem iniecit Vasislithas anachorctarum

23.optimus. Tnm rez lumens Sîtam omni mundo muliebriornatam addnxit, et quum in conspectu ignis ad Raghui-

SIS-dem obvenam censtituisset, Causaliac matri laetitiaeanctorem allâtes, En! inquit, filiam meam Siam, reli-

25.gionum tuarum socium futuram. Accipe eam, qued benetibi evcniat; manum eius manu prehcnde! Mnrito deditagenerosae indolis ceniuz sicuti umbra tua semper te comi-

26. tabitur. Ita lecntus rez conspersit eam aqua carminibuslustrata, dam interim Dii Sapientesque, Euge! pulcre!

27.acclamabant. Postquam hune in modum tradiderat (illamsuam aqua lustrali irroratam, denao orsus est Janacus

28. gaudie cumulatus: Accede, Laxmane, qued bene tibi ver-tat! Accipe Urmilam a me tibi oblatnm! Manum eius

’9oprehende, ne tempus opportunum praetereat. Hune itaall’atus, deineeps ad Bhnrntam conversus, Prehende, in-

50-quit, manum Mândavidis manu tua, Raghuide! Deniquepins Mithilae dominns Satrugbnam etiam compellavit:

5l. Srutaclrtidis manum,to heros, manu tua prehcnde! Vosomnes Cacutsthidac, benigni estote, castoquc matrimonîi

inre cum nxoribus coniuncti; nec sinite tempus oppor-32-tnnum praeterire. Sermone Janaci audito quater-ni illi

Vasishthae assensu confirmati, quaternarum puellarum35.1nanus manibus tetigerc. Deindc Raghûs nepotes magna-

nimi, cum couiugibus consociati, ignem sacrum, arcamsacrificalem, regem vatesque versus dexteram circumam-

34.bularunt. Ingens flornm imber admodum lucidus exaethere decidit cum tympanorum coelestium strepitu,

55. vocibus mnsicisque organis resonantibus. Nympbae du-xere choreas, Fidicincsquc suavibus media concinucre,

Concaessus cm1 Jmmcxmo. 219ad celebrandas nuptias principum ex Bagbûs stirpe, itaut adstantibus miracnlo esset. Dam perdurabat iste va.- 56.riorum organorum vocumque strepitus, igue ter circum-ambulato uxores suas abduzere invenes splendidissimi,fausta Baglmidarum progenies, et cum iisdem ad dever- 37.sorium se centulere, que rez ipse, praesens rei testis,Sapientum cohorte cognatisqne comitantibns, ces prose-

entas est.

CAPUT LXXIV.

Concarssvs cum J AMADAGNEIO.

At postera mane, quam primum illuxerat, magnum I.vates Visvâmitras, salutato hereë utr0que, ad montes se-

ptentrionales perrezit. Qui postqaam discesserat, rez a.Dasaratbas quoque, Vidêhano Mithilae domino salutato,iter ad urbem suam ingressus est. Tum rez Videhorum 5.filiabus amplissimam dotem dedit: stragula tapetasqnevarii generis, vestesque lineas ac bombycinas. Dedit4.quoque puellarum pater iis cemitatum divina specie,magnifice ornatum, elephantornm, equornm, curruumpeditumque, nec non ancillarum famulorumque catcrvamegregiam. Dedit porro rez laetitia afi’ectus suri pondera, 5,mundum aureum, margaritas et coralia, quicqnid est gra-tissimum in dote puellari. Tam variis opibus distributis,6.rege benigne dimisso, Mithilensium princeps ad regiamsuam reversus est. Ayôdbyae dominns quoque cum filiis 7,tuagunnimis discessit, vatibus cunctis in fronte collocatis,mllitum agmine a toi-go cum sequcnte. At heroï cuius.

220 Lus. I . ’ Car. LXXIV.

vatnm cohorte Baghuidisquc iter facicnti obsccnae velu-9. cres undique omina occinere, ac simul cunctac fente

terrestres versus dexteram decurrcrc; quibus conspectisto.rcz augustissimus ex Vasishtba quaesivit: Eccel obscenae

volucres infausti ominis, feraeque versus dexteram de-currentes! Quid hoc est, quod corda tremefacit? Mens

lumen est centurbata. Audita regis Dararathae sermonemagnas vates dulci voce infit: Audi, quid hoc porten-

ra.dat. Instat periculum horrendum, ex volucrum divina-rum 0re prolatum; feue istae vero te solantur: dimitte

I5.hanc perturbationem. Dam bi inter se colloquebantur,ingens turbe prornpit, tremefaciens terram universam,

ui.magnesque arbores prosternens. Sel tenebris fuit ob-volutus, 11eme coeli plages distinguere potcrat; totumaglncn istud, ciucre coopertum, erat quasi attonitum.

I5.Vasisl1thas ceterique rates, rez quoque cum filiis suisanimi quodammodo compotes manserunt, reliqui omnes

(6.ezsternati fucre. ln bac autem lierrcnda calîgine excr-citus iste cincre quasi obvolutus conspcxit, terribili forma,

lycapicem conne plezae gestantcm Bhriguidem Jamadagncium,regum reges contundere solitum; incxsuperabilcm sicutimontem Cailâsum, indomabilem sicuti. fatalem mundi

18.conllagrationcm; humero inîecta sccuri, cxprompto cumsagitta accrrima aveu, fulmiuum nîmbi instar, qualis fuc-

19. rat faustus ille avens, que Tripurus cacsus est. Quem specieterribilem sicuti Hammam coruscam Bi-achmanae tacitaeprecationis ignisquc sacri studiosi quum conspezissent,

se. cuncti Vasishtha duce congressi tales sermones inter sesubmissa voce sererc: Num forte patris caedem indigna-

nt.tus ordinem militarcm internccione delebit? Siquidem.olim, bellieae stirpis cacdc fileta, iram suam inlpctumquesedavit, non sane nunc denue ordinis militaris cladem

J AMADAGNEH senne. 221molîtur. Ita locuti vates pateram hospitalem manu tenen- en.

tes dulci voci, Râma! o Rama! cum invocan me vero,a5.bac supplicatione accepta, nulle vatibus responso date,Râmam Dasarathidem Râmas Jamadagneius hune in mo-dum all’atur.

CAPUT LXXV.

humasse" semno.

Rama Dasarathide, heroum proies! celebratur virtus l.tua mirabilis; ipse quoque audivi telum eventum de areadiffracte. Mirabile est hoc ac fide mains, qued tu arcam I.illum dillregistî: que fama accepta egomet bue accessi,altcro arcu fausto arrepto. Hune ipsum ingentem arcnm5.Jamadagneinm, specie terribilem, intende tu sagitta, acViger-eux tuum spectandnm exhibe. Quam primum vigo- Æ.rem tuum perspezero haie etiam arcni tendendo parem,ceruminis singularis conditioncm tibi largibor, o beros,qued in laudem tibi venet. Haies tali sermone audito 5.rez Dasaratbas protinus deiecto prae moestitia vultu,-anzius, supplicîs habite hacc profatur: Tu iam placatusô.

ab ira contra erdinern militarem requievisti, piissimu-que es Bracbmana: te filiis meis adolescentulis pacemsecuram concedere decet. Prognatus ex Bhriguidarumj.stirpe, studio librorum sacroram votisque piis insignium,secundum fidem deo mille oculis praedito datam tu telumtuum proieceras; tnte ipse ad religiones conversas, tel- 8,lure Casyapo concessa, in silvam secedens, babitationemin monte Mabendro tibi elegeras. Nunc vcro bue ail-9.

222 Lus. I. Car. LXXV.venisti, magne vates, in ultiniam perniciem meam: etenim

10- nno Rama caeso nemo nostrnm profecto vivet. Dam ita lo-quebatur Dasaratbas, augustin; Jamadagneius spreto eius ser-

n.mone filmant solum allai-i: Duo isti arcus, o Râms, coe.lestes, par orbem universum summo in honore habiti,firmi, strenui, egregii, affabre facti fuere a Visvacarmane.

n.Horum alterum, nobilissime invenis, Superi Trioculo pu-gnandi cupide permiscrnnt, que is Tripurum interfecit.

15. Ille idem a te, Cacusthide, est diliractus. Hiece alterarcus invictus a Snperûm principibus Vishnui dams est:quem ego urbibus hostium ezpugnandis aptnm, en! manu

i4. teneo. Aliquando autem cuncti Coelites rogavere MagnumParement, ut ezplorandum curaret utrum Caerulicervicus

I5. au Vishnus mugis viribus polleret. Coelitum censilio co-gnito Magnus Parents, numen nunquam fallax, locum de-

16.dit contentioni inter istos, ex qua contentione ortum estingens certamen horrificum inter Caerulicervicum Vi-

l7-shnumque, ambe alterius vincendi cupides. Tnm veroSivae arcns gravi fremitu, ex Vishnûs 0re amine, luxatusest, unde petentissimus deus Trioculus immebilis quasi

I8oobstnpuit. Quo facto a Diis cum Sapientum cohortePraeconibusque consociatis exorati in gratiam rediere

19-hi duo Superûm principes. Vise antem Sivae arcu lu-zate Vishnûs virtute, Dii pariterqne Sapientum catervae

ao.Vishnnm posthac fortierem arbitrati sunt. At Rudrusgloriosissimus ira incensus sapienti regi Dévarâte in Vi-

dêhorum terra arcum simul cum sagittis de manu in ma-21.num tradidit. Hune vero arcum quem cernis, Rama,

bostium urbibus ezpugnandis destinatum, ipse Vishnusn. Ricliîco Bhriguidae permisit tanquam pignus unicum.

Tum augustes Ricbîcns filio sue inezsnperabili, patrimec, Jamadagni magnanime tradidit arcam divinnm.

JAMADAGNEIUS Sermon SEDIBUS axcwsus. 223

Patri autem meo, qui sanctimonia vim mirabilem sibi 35-quaesierat, arcam custodienti, Arjunas, ad abiectnm con-silinm cenversus, necem ex insidiis struzit. Que. caede mi.horrenda ac nefaria patris comperta, ego prae ira ordi-nem militarem cladibus afiicere cocpi, quoties neva pro-geuîes subnasceretur; domitoque orbe universo, Cssyapo a5.magnanime sanctis cperibus claro in fine sacrificii promercede sacerdotali eius imperium tradidi. Deindc in 26.Mahèndro habitans, castimoniarum virtute fretns, perstiti,commode religionibus intentas in monte isto a Diis fre-quentate. Ut vero comperi e sermonibus Coelitum inay.sede aetheria attonitorum, arcum esse dilliractum, celeriterego hue advolavi. Hune eundem Vishnûs arcam prae- 38.stantissimum, qui patris mei avique proprius fuit, pre-hende tu, stirpis bellicae morem aemulaturus: ad hunc 29.intende sagittam hostilium urbinm victricem. Quod siperficere potes, Cacutsthide, tunc tibi certaminis singu-laris conditienem largibor.

CAPUT LXXVI.

JAMADAGNEIUS SUPERUM SEDIBUS EXCLUSUS.

At audita Jamadagneii provocati0ne Dasarathides, l.patris reverentia cohibens verberum insolentiam, Râmaebaec regerit: Dudnm comperi, Bhriguide, qnodnam tu 3.facinus olim patraveris. Condonamus tibi istud, Bracb-mana, utpote patri tue debitum solvere annitenti. Con- 5.temnis vires mens, Bhriguide, quasi virtute forem desti-tutus, atqne impar muneri heminis militaris sustinendo.Hodie fortitudinem meam ezperiere. lm locutus Raghui- If-

224 Les. l. CAP. LXXVI.des iratus, arcam nobilissimum cum sagitta ex istius

5. dextera arripuit, ut erat motu agilis. Quem quum arcamtetendisset, sagittamque ei accommodasset, protinus Râ-

6.mam Jamadagneium indignabundus liâmes talibus all’atnr.

Tu es Bracbmana, ideo mihi venerandus, ac Visvâmitraerespectu etiam; equidem, si vel maxime possim, sagittam

7.letiferam contra te baud conieeerim. Aut vagum istummeatnm tuum, quem castimoniis tibi quaesivisti, antsedem in mundis incomparabilibns praecidere vole: sic

8.stat sententia. Prefecto hacc Vishnûs sagitta divina, ho-stilium urbinm victriz, non incassum evolat: virtute sua

9-robur ac snperbiam en eontundit. Superi vero cum Sa-pientuin cohorte, ad visendum Râmam telum nobilissi-mum gestantem, Magne Parente duce, undique ce con-

te. venere; Fidicines queque, Nympharum cheri, Beatî, Pne-

cones, Hippocephali, Genii, Gigantes, Serpentesquc, utu,ingens hoc miraculnm spectarent. Dum interim orbis

universus obstupescebat Rama telum nobilissimnm ge-stante, Râmas ille Jamadagneius animum despondens,

u.Râmam intuebatur. Huius maiestate quum fracta ipsiusfortitude esset, Jamadagneius attonitus Râmam loti folia

t3.oculis referentem submissa voce afTatur: Olim quandotellus a me Casyapo tradita fait, ille mihi edizit, ut ne

r4.in ipsius ditione habitarem. Ego vero, magistri dicteparens, noctn in terra non commorari solen. Absit, Ca-cutsthide, ut iidem promissi anquam fallam! Ita decretum

:5. est. Idcirco istum meatnm meum, o heros, praeciderenon te oportet. Cogitatione celerius abibo ad Mahén-

16. drum l) montem ezcelsissimum. Sedes autem in mundis

1) FnIIitur lexicographes Anglns, dum Mahendrum ad mon-tium iugum, qued in occidentali peninsulae lndicae

J AMADAGNEIUS SUPERUM SEDIBUS EXCLUSUS. 225

incomparabilibus, qnas castimoniis mihi quaesivi, praeei-das licet sagitta emissa; neque ulla amplius fiat mora.Arcus huius experimento agnesco te, aeternum Madhûs l7.interfectorem, potentissimum numen: salve mihi, bostiumdomitor! Ecce, Superûm agmina undique congregata te 18,intuentur, incomparabilem rebus gestis, inezsuperabilem inproelie. Nequc ullns pudor mihi esse debet, Cacusthide, .9,qued a te, tergemini mundi domino, frontem demitterecoactns fui. Te decet, sancte Rama, sagittam praestantissi- aumam emittere, post cuius iactnm illico ad montem excelsumMahêndrum abibo. Ira loquente Rama Jamadagneio au-n,gustus Râmas Dasarathides sagittam praestantissimam emi-

sit; qua quum ille vidisset praecisas sibî sedes superas au,castimoniis quaesitas, festinanter abiit ad Mahéndrummontem excelsum. Tune statim cunctae coeli plagae 33,cardinales et intermediae serenatae suut, Snperique cumSapientibus congregati Râmam teli iaculatorem laudibusextollere. Râmas Jamadagneius ipse quoque, Rama a4.

littore decurrit, (tine Chats) referendum esse censet. lia-Ibemus en de re testimonium disertnm. Ragluwansi anctor(Vl, 54.) Maliendrum montem in ditione regis Calingarumponit, e cnius regia oceanus prospici poterat. Vulgenotum est, tractum littoralem a Gangis Ostie versusmeridiem lutins populi sedem fuisse. Inde suspicarilicet, Mahendrum montem eundem esse, qui Plinio pro-montorinm Calingeîn dicitnr. Nomen hodiernurn, CapePalmyras, ab huius generis palmarmn, Borassi flabelli-formis, abundantia ductum, mire conspirat cum descri-ptione poëlae, qui ibidem earundum nemora laudat.liman-Vans» Vl,5l. Intelligitur inde, Râmam Jama-dagneinm a Casyapo ad extremam lndiae oram relega.tum fuisse.

l5

226 Lia. I. Car. LXXVII.Dasarathide laudate ac versus dexteram circumambulato,suum meatnm nitre est prosecutus.

CAPUT LXXVII.

Banane DIMlSSlO.

n, Postqnam abierat ille, Ramas Dasarathides placateanime arcam cum sagittis Varano immense in manas tra-

a. didit. Deindc veneratus Vasislxtham ceterosque vates, Vconspicatus patrem conturbatnm, Raghuides talia profa-

3. tur: Abiit Râmas Iamadagneius; progrediatur exercitusquaternis copiis insuactus versas Ayôdhyam, te impe-

4. rame, domine. Andito Râmae sermone rez Dasaratbasambobus brachiis amplezatus cum atque in fronte deo-

5. scalatas, percepto nantie de illius discessu, laetitia ela-6. tus, semetipsum filiumque revixisse arbitrabatar. Excitato

protinus exercitu perrexit ad urbem suam regiam, sabla-tis ex sedibus vexillis ornatum, erganorum musicorum

7. strepita resonantem, irreratis plateis lastratam, ameenam,sparsis floribus cumulatam, plenam civium prepter regisadventam exhilaratorum, festas corolles manibus gestan-

8. tium. Hanc pulcre ornatam, multitudine frequentem,intranti regi longe obviam progressi saut cives ac Bracb-

9. manse ibi habitantes. Ipse faustus, gloriosas, cemitanti-bus filiis fanstis, intravit domum suam caram, Himavan-

l0. tis instar excelsam. Tain Causalia, Snmitraque Caeceïs-que tereti latere decora , pariterque ceterae gynaeceiregii feminae, promptae crant ad nurus benigne excipien-

u. das. Deinceps Sttam generosam, Urmiiamqae nobilis-simam, geminasque Casadhvaji natas salutavere regiae

’Bnmuaa mmssno. 227ceninges. Cunctae simul festo ornatu, lineas vestes in- la.dame, gratulatienibus sacrisqne paris ad deorum altariasupplicare. Veneranda numina veneratae istae regam 15.filiae, per tempus opportunum cum fratribas copulataesecretis gaudiis indulgere. Magnanimi vero adolescen- 14.tes, fortitadine per orbem terrarum incomparabiles, quumsuam quisque domum occupasset, Cuveri regiae similem,coningium sortiti, armorum usum edocti, opibus amicis-que affluentes, patri dicte audientes, vitam degebant qua-lis principes decet. At post aliquantum temporis rezDasaratbas filium suum Bharatam, ad se vocatum, bisceadmonait: Gemmeratnr apud nos, mi filiole, regis Cae- I7.ceorum natns, qui hue advenit ad te arcessendam, he-ros Yudhâjites, avunculus tuas. Audito Dasarathae mo- 18-nito, Bharatas Caeceïdis filins ad iter faciendum, socioassumpto Satrughno, se accinxit. Deindc quum valedi- l9.zisset patri, Râmae strenuissimo matribasque iavenis be-res, Satruglme comitante profectns est. Heres Yudhâjites 30.autem laetatus propter Bbaratam cum fratre ipsi conces-

5.

6.

snm, ad urbem suam reversas, patrcm desiderii compe-tem fecit. Post Bharatae discessum Râmas Lazmanusqueal.praevalidus patrem, deos maiestate aequanten, omni re-verentia celebant. Pins Râmas iussa paterna spectans 22.civibus omnimodo officia praestabat, tum grata, tutusalutaria. Matribns queque summa cum pieute efliciis 33.praestitis, debitam magistris observantiam nulle temporenon respieiebat. Idcirco ipse Dasaratbas, Bracbmanae, 24.nec non civium collegia, denique cuncti terrae incolaeRâmam propter mernm integritatem diligebant. liâmes 25,vere cum Sita coniunctus plures anni boras l) deiecte-

!) A pancis quidem, sed melioris notae scriptoribas Lati-

228 Lus. I. CAP. LXXVII.tus est: anime alicctuum pleno unice in eam inclinate,

16, illius cordi tetam se tradiderat. Gara erat Sita Râmac,

a7.

28.

a9.

utpote coniux a patre ipsi data; tum eiusdem virtnte for-maeque praestantia caritas baec in mains angebatur. Al-tera ex parte maritas in istius corde geminatus versaba-tnr, ita ut intus abscondita quoque cor cum consciocorde communicant. Denique magis magisque paellaMithilensis, Janaci filin, deabas pulcritudine comparanda,quasi pracsens principis Fortuna facta est.

Cam hac venasta praeclari regis filin Râmas ex regesapiente prognatus connubio iunctus, in laetitiam enh-sus, ultra modum splendebat, sicuti cum Laxmide Vi-slmus deorum princeps.

nis bec vocabulnm aigu priseo Graecornm more mur.patur, ut significet certas anni partes neminibus pro-priis insignitas. Hemerus tres mode anni boras agno-scit; pleriqne populi annum in quatuor partes neque-les, aequinectiis et solstitiis finîtes, dividere consueve-runt. indi secundum coeli sui naturam sex diversastempestates (rite) namerant, quarum nuaquacque binesmenses eonplectitur. De quibus cf. coma. ad Aman’Thesaurum.

FINIS un! un".

.RAMEIDOS

VALMICEIAELIBER SECUNDUS.

LIBER SECUNDUS.CAPUT I.

DECRETUM DE RAMA INAUGURANDO.

Interim Bbaratas avi materai sedem petens candi- x.dam Satrughnam semper bostium profiigatorem, I) quemcaritas nitre impellebat, secum abduxit. Ibi cum fratrc a.is commorabatur lautissime bespitio exceptas, ab aveAsvapate affecta paterne caratas. Hi duo fratres bereï- 5.eae indolis, etsi peregre habitantes, ibique obiectamen-tis, prout libebat, fluentes, recerdabantur tamen patremgrandaevum Dasaratbam. Rex augustus quoque recorda- 4.tione fevebat filins sues in terram longiuquam dimissoa,Bharatam paritcr ac Satrughnam, Indrae Varunoque si-miles. Omnes quatuor invenes regios caritate genitor 5.amplectebatur, veluti quaterne bracbia ex ipsius corporeeducta 3). Inter bos Râmas, patris delieiae, fama exsu-G.

1) Ledit poële in nomine proprio, qued quum par se lianeipsum significationèm babent, apposito sue auctius ge-minatur.

2) Alludit poëta ad imaginem Vishnûs, quae plerumquequadribrachia fingitur, ita quidem, ut duo mode lacertiab humeris eubito tenus descendant, inde divisi in binasutrinque manas exeant. Qune comparatio en mugisidonen est, qued bi quatuor fratres eiusdem nominiscrant participes, siqaidem Vishnus in hoc desœnsu vir-tutis sane divinae partem aliquam singulis distribuisseputubatur. Cf. Lib. I, cap. XV, 20-23. XIX, 5. 6.

232 Lux. Il. CAP. I.perans, virtute excellebat, sicuti Deus sua vi exsistens in-

7. ter ceteres animautes. Hic utiqne forma venusta prae-ditus, fortis, beniguus, erat filins per orbem terrarum

8. incomparabilis, virtutibus Dasaratbae par. Hic idem sem-per placide animatus blaude alloquio utebatar, nec,etiamsi quis asperius cum compellasset, simile responsum

9. regerebat. Assidebat continuo viris aetate, moram san-ctitate ac sapientia gravibus, sermones cum iis serens in

to. exercitii armorum intervallis. A mendaciis aversus, pru-dens, sennm venerator, subditis favcns, subditorumque

l l. favorem quequc sibî concilians; misericerdiac plenus, ira-

cundiae domitor, Bracbmanarum venerator, miseris suc-currens, institiae gnarus, semper moderatus ac probus;

la. dignis nebilitate sua consiliis intentus, legem erdinis suimilitaris magni aestimans, persuasus insigni gloria se in-gens in Supcrûm sedibus aliquande praemium esse ade-

15.pturum. Nunquam rebas damnosis gaudens, neque inverbis contentiosis sibî placens, in elequendi ac respon-

l4. dcudi coneinnitate erator Vrihaspatem aemalans, riteperseluto discipuli veto lustratas, libromm sacroram cumeorum subsidiis probe gnarus; in arte sagittandi vel pa-

15. tre praestantior ezstitit Bharatae frater natn maior. Ge-neresae indolis, integer, gnavus, verax, sincerus; obse-quens grandaevis viris bis natis, bonestum atque utile

16. perspieientibus; ipse de honesto, utili ac iucunde rectesentiens, memoria pollens, ad agendum promptes; caus-

l7. sarum civilium pactionumque disceptator consultas; taci-tus, nibil vultu prodens, concilierum celator, fidis ami-cis fretus; nunquam frustra ira vel gaudie abrcptus, in

t8.largiendo et parcendo opportunitatis gnarus, assiduus inolliciis, sententiae tenax, vanis studiis minime addictus,nec maledieus; indcfessus attentusque, suornm alieno-

DscaETUn DE RAMA INAUGURANDO. 233

rumque errorum aeque gnarus; ministres remunerandi 19.secundum caiusque merita peritus; augendis reditibuspubliois callidhs, impensarum providus dispensator; ad 20.censccndcndos ac demandes equos elephantosque ido-neus; inter sagittandi artis peritos excellons, omniumconsensa haros incomparabilis, bellator proeliatorque, 21.sellera exercituum ductor; nec prefligandus in acie vel aDiis Titanibusque iratis. Talibus virtutibus, quae civium 22.favorem ipsi conciliabant, patrisque caritatem alebant,splendebat Râmas, tanquam radiis sol lucidîssimas. Inde 25.

regi grandaevo, post" longum vitae spatium exactum, na-tnm est hoc desiderium, ut se adhac superstite Ramesrex fieret. Summum hoc desiderium ille in pectore se- 24.cum velvebat: Quandc tandem vidcbo filium meam carumaqua lustrali inauguratum? Quum prias hune ex me pro- 25.gnatum, ea qua ego sum aetate, toti orbi terrarum im-perantem vîdero, tune sedes coelestes utinam nanciscar!Cernens itaque virtutibus maturis praeditum, censilio cum 26.amicis capte in imperium coeptare cum decrevit. Re-putabat quoque vir sapiens borrendi periculi perteuta,27.in coelo, aëre terraque ipsi oblate, et decrepitum cor-poris sui senium. Animadverterat. porro gratiam, cura- 28.rum suarum lenimen, qua Râmas magnanîmus, plenamlunam facie referens, apud populum florebat. Itaque tex 29.pins, ut perficeret tempore opportune qued sibî subdi-tiSque tum salutare tum gratam esset, officie ad festinan-dam impulsas, adducendos curavit maltarum urbinm in- 3°.colas, tam privatos bomines, tum praeeipuos terrae do-minos. Hesce deversoriis variisque lautitiis, sicuti dece-St.bat, cehonestatos adspiciebat rez ornatu regali indutus,tanquam animantium alter animantes a se creatos. At 52.Caeceorum regcm Jauacumqne prae festinatione non

234 LIB. Il. CAP. Il.curavernt invitandos bominnm princeps, utpote qui postca

53. gratum nuntium comperturi tassent. Quum itaque Dasa-ratbas, urbinm hostilium cversor, in solio consedisset,ceteri quoque reges fuma celebrati in publicain prodierc,

34. et. in diversis sedilium ordinibus, regis iussa punis, ad-versum intuentes reverentcr eonsedere.

55. Rex vero circumdatus regibus, arbis civibus agri-que incolis, cuncüs honorificec habitis arque obsequiumprae se ferentibus, splendebat sicuti almus Indras milleoculis praeditus, quando Immortalium coetu cingitur.

CAPUT Il.

(3mm: 5m10.

L Salutata deinde universo concione terne dominnshabuil orationem publice salutarcm, corda cxhiiarnntem,

a. plausuque exceptam, quam pronunciavit. voce magna, lym-

panorum coelestium instar gravi ac remuante, qualis est.5. nubinm fragon Probe nôstis, Viri honcsLi, quomodo ma-

iorcs mei rcgum reges, imperium hoc meum amplissi-4.mum paterno animo tutcla sua foverinl. A me quoque

eundem viam ingresso, qua muions praciverant, cives5. vigilantcr pro virili curati fuere. Hocce corpus mihi to-

tius populi salutem molienti sub umbraculi candidi um-6. bru senio est confeclum. Ad annorum millia proveclus,

corporis huius decrepiti, multis seculis morulium super-7.stitis, quidem vebementer appcto. Faligatus sum sub-

cundo grave omis iuslitiac populis administrandac, cum

CIVIUM semno. 235regia maicstate coniunctum, intemperantibus vix talera-bile. En! ego quietem cupio, filio publicae saluti prae- 8.posito, postqaam censilium meum viris bis matis hic prae-seutibus probavi. F ilius mens nutu maximus cunctis vir- 9.tutibus mei aemulus, Râmas, urbinm hostilium expugnu-tor, Indram fortitudine aequat. Hune Lunae cum sidere Io.Pushio couinnctae similem, optimum iuris defensorem, Iiuvenem egregium crastino mane in imperium cooptabo.Hic vobis idoneus erit dominns, divae Laxmidi carns, fau- Il.stisque notis insignitus, qui vel tergemino mundo regendosulIiciat. Tanto bono protinus hancce terram ego fortu- [2.nabo: curis ero exsolutus, quam primum huic filio eamtradidero. Tale censilium mei commodi gratia probe a me 15.deliberotum vos, viri honesti, comprobare velitis; aut dica-tis quid mihi sit faciendum. Etiamsi hue inclinat animus,14.tamen aliud quid salutaire excogitetur; disccptando enimprodire solet cOgitatio aliqun medium inter utramqucpartem tenons. Ita loquentem regem laeti reges plausu 15.excepere, sicuti pavones rnuçum sonantes ingentem nu-bem imbre gravidam. Deindc insonuit blende vox, grau-16.dio expressa: concentus a multitudine congregata tamclerc prolatus, ut regiam quatcre videretur. Penitus co- 17.gnito affectu regis rectum et utile perspicientis, Bruch-manae exercitusque ductores, simul cum civibus agriqueincolis, ad consulendum congressi, in eundem sententiam 18.conspirantes, undique allocuti sont universi senem Da-saratham: Tu grandaevus es, domine, multis annorum 19.millibus perfunctus; te decet iam nunc Râmam tanquamimperii consortem inaugurare. Cupimus sane adspicere 20..iuvenem fortissimum, strenuissimum, validis lacertis prae-ditum, ingenti elephanto insidentem, umbraculo supraverticem clato. Quorum sermonem postquam audivcratnl.

236 LIE. Il. CAP. Il.rex, quasi ignorans, quid illis gratissimum foret, et c0-

22. gnoscendi cupidus, talia refert: Audienti vestram oratio-nem, quod Raghuidem a me principem expetitis, o reges,suborta mihi est dubitatio hacc, quam ex vero tollere

23. velitis: quomodo tandem fit, me orbem terrarum logi-time regente, ut natnm meum cernere cupiatis reng

24. cooptatum? Tum magnanimi illi (Bracbmanae et ordi-ni: militari: vin) uno 0re cum civibus rusticisque cumsic alizari: Multae sunt, o rez, ne singulares virtutes filii

25.tui. Invenis divina indole, sollers, quibusnam virtutibusgratis nos deiectet, id plenissimc iam declarabimus: au-

:6.scultare tu velis. Non exstat ullus in orbe terrarumhomo, qui Rame (ide, iustitia, gloria omnique praestan-

27. tin acquiparari posait, nedum qui eum sapent. Legumgnarus est, sans promissis, honestus, benignns, lum mi-tis, tum propositi tenu, bene factorum memor, affectuum

28. suornm coërcitor; eultor Rrachmauum grandaevorum libris

sacris eruditorum: unde incomparabilis ci laus, fuma ac:9. splendor accrescit. Invictus ille in proeliis contra Superos,

Titanas hominesque, omni tclorum genere, quibus lum coc-lites, tum mortales uti eonsueverunt, tractando exeellit.

50. Quandc ad bellum profieiscitur, aut pagi aut oppidi Oecu-pandi causse, Sumitride comitnnte, nunqunm rcvcrtitur nisi

5:. post vietoriam reportatam. Deindc a hello redux elcplmntovol eurru vectus, cives tanquam eognatos suos semper

52.sedulo interrogat, num suivi sint ipsi, tum eirca libcros,iguium sacrorum cultum, eoniuges, famulorum discipulo-rumque grcgcs: quomodo se habeant in universum ac

55.singulatim, sicuti pater erga filios notai-ales animatus. Ca-lamitatibus publiois vebementer is dolct, et cunclis fe-

54.stis diebus tanquam parens populi delecwtur. Dilcclusille puer fausta sorte a te, Rughuide, est gencralus, fatma

Lin. Il. CAP. llI. 237sorte pictatis officia edoctas, sicuti Marîchides Ca-syapus. Bobur, sanitatem aevumque diuturnum Râmae 55.sapienti precatur populus universus osque ad regni finespariter atque in urbe regia. Cives ac rustiei, tum do- 56.mestici, tum exteri, feminae quoque, matronae pariterac puellae, vespcri, mane, omnibus Diis sedulo suppli- 37,cant pro Râmae bene animati sainte. Horum desiderium,domine, favore tuo expientur. Râmam, loti eaerulei in- 38,star fuscum, omnium bostium interfectorem videamus,utinam, imperii participem factum, tuum, rez optime,filium.

Hune ex te genitum, domine, deorum similem, uni- 59.versi mundi saluti studentem, generosae indolis, in gra-tiam nostram protinus feliciter inaugurare, te, bonorumlargitor, decet.

CAPUT HI.

DASARATHAE pmcepn.

Quorum supplicationi per manu: protensas signifi- l.came annuens rex, sermonem gratum et benignum iisrettulit. Euge! summopere laetus sum, et incompara- a.bile maiestatis incrementum inde cupio, qued filiummeum natn maximum in imperium cooptari vos cupitis.Hune in modum assensus iis, deinde ad Bracbmanas, 3.VasishtbamVamadêvumque, conversus, ita ut ceteri quo-que audire possent, edixit: Hic mensis Chnitrus est fau- 4.stus, amoenus, florescentibus silvis; ad inaugurationemBâmae cuncta rite apparantor. At regis voce vixdum 5.

238 Lux. Il. CAP. Il].cessante, ingens undique redditus est sonor, gaudie ex-

5.eitus, civium, Bene! Pulcre! elamantium. Paullatim sc-dato concionis tumultu, princeps Vasishtham ascetarum

7.praestantissimum talibus affaiter: Ad conseerationem ne.mae quodeunque solenne est, cum omni sacrerom supel-

8.1cctili, id hodie, vir sancte, ordinare te oportet. Iussu.terrarum domini accepto, Vasishthas bis natorum prae-stantissimus, ministris ad nutum promptis, coram rege

9.reverenter adstabant, baec mandavit: Ornatum aureumgemmenmque, dapes diis oilerendas, denas quoque aro-matum species, eandidas florum corollas, testa oryzaegrana, separatimque mei ac pinguedinem ex laete cliqua-

Io. tam , vestes noudum gestatas, currumque pompis festisdestinatum, nec non deleetas ab omni ordine armatorum

Il.eopias, elephantumque faustis notis insignitum; duo lla-bella alba, vexillum et umbraculum eandidum; centenos-

la. que urceos aureos ignis instar fulgentes, taurum cornuainauratum et tigridis vellus: hacc singula, inquam, crusmana cirea sacellum, que regi’ignis perpetuus fovetur,

I5. statuenda curatete. Aulae regalis totiusque urbis por-tae sertis santalinis, ac suflimentis odoratis cohonc-

14. stantor. Cibi exquisiti et salubres, coagulum lacte dulciirroratum, qued commode centenis bis natorum milli-

15. bus satiandis sufiiciat, suppedùare oponet. Gras manecomiter distribuantor testa oryzae graina, pinguedo elacte pnro secrets, et coagulum, nec non dona hono-

I6. rifica. Quamprimum sol crastinus surrexerit, vota so-lennia nuncupabuntur. Invitantor itaque Bracbmanae

I7. ac sedilia iis parantor. Porro symphoniaci omnes, acsaltalrices eleganter vestitae, in aula secunda domus re-

18.giae consistant. Circa templa et arbores sacras singulatimapponendi sunt eorOnarum eumuli, edulia et dona sacrificis

DASARATHAE emmena. 239

destinata. Bellatores lougis ensibus cincti, tegmina scortea r9.in brachio laevo gestantes, armis instructi, veste nitenteinduti, in splendidissimum magni regis atrium ingredian-tur. Hanc in modum duo isti sacroram antistites (Va- ne.sishthas et Vdmadëvus) iussa elfeti ad talia of-ficia promptis, accedeutes ad terrae domiuum, rem per-aetam esse ei nuntiavere. Deinde rez Summtmm ad ses".evocatnm bis verbis compellat: Modestus Rima a te,vir eximie, cito adducatur. At aurige, id ex regis man- n.dato curatum iri pollicitus, cum advexit Râmam, prae-cellentem inter heroas curru vehi solitos. Interim prin- 25.cipes ibi assidentes, orientales, septentrionales, occiden-tales et australes, mm barbari, tum Aux l), et si quid.alii, silvarnm montiumque accolae, cuncti venerati-sunt

l) Vocabulum hoc, âcre, ex adiectivo, quicqnid bonestumest ac laudabile signifiante, abiit in nomen generalelndornm, quo sensu positum complectitur omnes po.pulos qui secundum disciplinam Bracbmaunm vitam de.gunt, eosdemque cum bis deos coluut. OppouunturAriis mle’chha, i. e. barbari, humilies a tali vitae eultualieni. Non tamen qui hic memorantur barbari extraIndiam mut quaerendi: entant enim et bodie iulra ln-diae fines, praesertim in montanis, et ezstiterunt olimmulto plures einsmodi natioues, stirpe ac lingua ab ln-dis genninis diversae. Neve quis miretur, regulos pro-fanos a Dasaratba invitatos fuisse: etenim nunc nonagitnr duutazat de sacris faeinndis , sed de ordinandoper lieredis cooptationem imperio, cuius summam aucto-ritatem pence reg Ayodhyae fuisse longe lateque al.tra Cosalornm fines shtuit poëta. Secundus Bâmeïdosliber exemplum exhibet in Guho venatorum regulo,Cosalis finitimo. - De antiquissimo Ariornm nomine,olim Persis cum Indis communi, confernntur quae (li-sputavi in libella: Refleætbns sur l’étude des (daguadsùuiques, pag. 70.

240 Lm. Il. CAP. III.regcm Dasaratham, sicutî Coclites Vâsavum venerari soient.

25. His circumdatus rez sapiens perinde ac Vâsavus Ven-ds, in podio sedens curru vectum filium suum vidit ad-

16. ventantem, Fidicinnm coelcstium regî similcm, fortitudine

sua pet orbem terrarum celebratum, validis Iacertis pne-27.ditum, elephanti libidine incensi instar gradientem, 0re

purpureo, Râmam visu valde amabilem, forma, nobilitateingenuaque indole hominum oculos animosque ad se ra-

28. pieutem, recreantem corda animantium sicuti divas Im-ber nimio calore languentcs reficit: hune talem acce-

29. dentem tuendo rez mentem expleri nequibat. At Su-mantras Raglmidem ab excelso curru desilientem subie-vavit, atqne ad patris praesentiam Progressum reverenter

3o.subsecutus est. Protinus Raghuides heros, auriga comi-étante, podium cacumini mouds Cailâsi comparabile ascen-

51. dit ad patrem visendum. Tum coran: patre consistensprotensis manihus inclinatoque corpore, dura nomen suum

5a. Clara voce prlonunciabat a), pedes genitoris adoravit. Be:conspicatus lateri suo palmis cavîs inter se iunctis ad-stantem, manu eius prehensa attractum ad se carum na-

33. tuln amplexatus est. Assignavit deinde Râmae praestan-tissimum sedile, iam antea paramm, gemmis auroque,

54. ut decebat, condecoratum. Solium hoc a se insessumRaghuides illuminavit splendore suo, sicuti sol oriens

55.puro iubare montem Mérum. Claritudine eius inde dif-fusa effulsit aula quoque universa sicuti luna oriente coe-

2) Erat hoc observantin indicium, quod negligere nonlicebat filiis, discipulis, adolescentibus, patres, magi-stros, senes, omnes denique in potion honoris gratincollocatos adeuntibns. Morem fuisse antiquissimum,patet ex Manüs praeccplo, ad discipulum et magistriuxorem spectante. Il, 216.

DASARATIIAE vanneurs. 241Ium autumnale planctis aulne astcrismîs nulla nebula ob-

scuratis cinctum. Hunc natum dilchum, quasi semct56.ipsum omatiorem in speculi plana eflictum, intucns prin-ceps magnoperc delectabatur. Tum genitor praestantis- 57.sima prole beatus cum risu benigno llisce amans estfilium veluti Casyapus deorum principem. Tu, o Râma, 38.ex coniuge primaria, pari connubio mecum iuncta, gene-ratus, par mihi nobilitate, virtute pariade eminens, di-lectissiuius filins exstitisti. Quaudoquidem tu virtutibus 59.insitis hosce subditos mecs tibiconciliasti, banc 0b caus-sam, quamprimum luna asterismum Pusmuu intraverit,cooptationem in imperium adipiscere. Facile credo, te 40.indolis tuae impulsu modestum ac probum esse: attamenvel probo tibi pro caritate erga te, mi fili, cousiliumsalutare eloquar. In posterum quoque modestiac sis 4l.studiosus, ac semper sensuum tuorum coërcitor.; removc

a te perturbationes istas, quae libidinc et ira cientur.Tum in secretîs, tum in conspectu publico ita versare,4a.ut civium omnium, primoque loco ministrorum tuorum,afTectum tibi concilies. Qui princeps, multis copiis in 45.aerarin sua atque armamcntaria congestis, suhdilos ha-bens contentes et probe aEectos, imperium tuetur, huius 44,amici gaudent, sicuti olim ’Dii ambrosiam nacti. Qua-

proptcr, mi fili, temet ipsum coërcendo mores taoscampane. Tali sermone audito Râmae familiares, grati- 45.ficari ei cupientes, festinanter Causaliam adiere, ut illicorei certiorem facerent. Haec autem, femina praestantis- 46.sima, aurum, hovesque, variasque res pretiosas gratievcntus nuntiis distribui iussit. Tum Raghuides, regem 47.vcncratus, currn consccnso ad aedes suas splendidasrediit, a populi multitudine plausu exceptus.

Civcs quoque percepta principis oratione, quasi (10-48-.16

242 LIB. Il . CAP. ’IV.num optatum nacli forent, rege salutato, domum quisquesuam reversi sunt, et summa laetitin elati, Diis solen-nes su licatîones habuere.PP

CAPUT 1V.

RAMAS AD IMPERIUM SUSCIPIENDUM DENUO

SOLLICITATUS.

x. Post solutam civium coneionem, rex porro cum mi-nistris consilio habite, deliberandi gnarus hoc decretum

a. edidit: Cras luna asterismum Pusuluu intrabit, crus filinsmeus Râmas, loti folio. oculis referens, tanquam consors

3. imperii aqua lustrali consecrator. Deinde in domus re-giae interiora secedens rex Dasarathas aurigae manda-

4. vit, ut Râmam denuo ad se arcesseret. Sumantras prom-ptus ad iussa capessenda, festinans Râmae daman! denuo

5. adiit, inde cum secum adducturus. Cuius adventus aportae custodibus Râmae nuntiatus est, et .re comperta

6- eidem dubitatio iniecta. Itaque celeriter intro ad se per-ductum hisce aHatur: Quid sit negotii, cur tu altera vice

7- me conveneris, id mihi accurate declara. Huic respoa-dit aurige: Re: te apud se viscre cupit. Re cognitn,penes te arbitrium esto, utrum cum adire valis, nec ne.

8. Aurigae sermone audito Râmas ultro festinans ad aulamregalem profectus est, ut regem denuo inviseret. Qnam-

9. primum Dasaratbas compererat Râmam advenisse, cumintroduci iussit, animum amantissimum significare cu-l

10.1)icns. F austus Raglluides intrato punis cubiculo, eminus

RAMAS AD IMPERIUM SUSCIPIENDUM ETC. 243

cum conspiciens iunctis manibus adoravit. Quem in- Il.clinatum terme d0minus erexit atque amplexu fovit;(leinde pulerum sedile oceupandum ei commenstrans,denuo infit: Senio sum confectus, o Rama, grandaevus;satiatus fui vitae commodis, prout libebat; celebravi quo-que plus quam centena sacra publica congiariis et amplalargitione sacerdotibus facta insignia; generavi prolem mihi

optatam, taque per orbemnterrarum incomparabilem;exsolvi debita Divis, antiquis Vatibus, Progenitoribns,Brachmanis, mihimet ipsi denique: nihil iam superat,quod a me sit peragendum, practer tuam conseeratio-nem. Itaque quod ego te bortabor, id sedulo servarete oportet. Ilodie omnes subditi te sibi dominum expe-tunt, ideo te e0nsortem imperii consecrabo, mi filiole.Hodieque adhuc, o Rama, cerno somnia infausti ominis,terrifica; praecipitantque ex aetbere cum ingenti fragorefaces vulcaniae procella praeeunte; nuntiantque mihiastrologi sidus meum lunare obstrui a planetis formida--losis, Sole, Marte Draconisque eapîle l). Talibus por-tentis ingruentibus plerumque rez aut mortem occumbit,aut in saevam incidit calamitatem. Quapropter, dam

1) Draconis caput (milan) et Draeonis cauda (Kim) apudIndes planetisloeo octavo ac nono adnumeranlnr, quianimirum, etiamsi visu baud percipiendi, proprium ha-bent motum. Sunt autem bina puncta, in quibus or-bila lunae eclipticen secat, ab astronomis nostris nodusamenderas ac descendens dicta. Sol per se pro infaustosidere haberi nequit. Apparet inde Dasaratbam loquide salis defectu, qui paullo ante in coitu lunae cumipsius astre natali (alunira) incident, aut brevi eupe-ctabatnr. Qnod astrum quale fuerit, ignoramus. Marsapud omnes fere populos, qui astrologiae aliquid ope-me impenderuut, luctuosis ominibus fuit influais.

.-

2.

5.

4.

7.

8.

9.

9M * Lin. Il. CAP. 1V.mens mes nondum titubant, e Raghuide, iamdudum tues- consccrandus. Sane mntabilis est mortalium voluutas.

ao.liedie lutin accessit ad asterismum Puannsuu, qui Pu-smuu proxime praecedit: crus coniunctionem cum Pu-sule astrologi fatorum guai-i certissime declarabunt a).

auSub codem asterismo tu es consecrandus: mens prac-saga ad festinandum me impellit. Gras ego teiconse-crabe ad consortium imperii, o hostium profligator.

22.Qnam 0b caussam, a praesenti inde memento, ne: inse-quens tibi anime composite cum coniuge tua in verbe-

a’5.nae strate cubanti ieiunio est pervigilanda. Amiei quo-que in hoc unum intenti hodie undique te custodiunto:etenim multis impedimentis eiusmodi negotîa sunt obnoxia..

24.1nterim dam ndlmc Bharatas longe remetus ab hac urbemoratur, per hoc ipsum temporis intervallum opportuna

25. mihi inauguratio tua visa est. F ortasse quidem frater tuusBharatas in honestorum moribus perseverat, ofiieiosuserga fratrem natu maximum, iustus, mitis, temperans:

26. attamen sensus hominum est instabilis, sic persuasumhabee, et houesterum in officie permanentium animas

27.îpsis factis demum clareseit. Ita compellatus Râmas,bisque verbis dimissus: 3’Abi, atque inaugurationi cruscerto futurae te para;« patrem veneratus domum rediit.

28-Vix autem intratis aedibus post patris decretum de in-auguratione, eodem temporis memento egrcssus ad ma-

29. tris gynaeceum se contant. Ibi conspexit genitrieemlinea veste indutam, prostratam in deorum sacello, voce

50. compressa felicem eventum deprecantem. Iam anteacodem advenerat Sumitra, pariterquc Lamanus; Sîta

.2) Quae adnotanda crant ad hune loeum, reicci in Excur-sum ad calcem huius capitis.

nanas au IMPERIUM SUSClPlENDUM me. 245

quoque arcessita, comperte grate nantie de Râmae in-auguratiene. Intel-es vero Causalia perstabat semielusisSI.palpehris, circumsessa aSumitra, Sîta etLaxmano; com-perto, filii censecrationem ad consortiumiimperii in diem52.lunarem Pusltium esse praestitutam, intus retente spiritumeditabatur Summum Genium mortalium vous expetitnm.Tali mode precationi intentam matrem adiit Râmas, sa- 55.lutatamqne gaudie magnums bisce aEatur: Mamma, dcla- 54.

tum a patre mihi est munus populi regendi. Gras fict-consecratio men, prout nimirum pater decrevit. Porro 35.autem nox bacc proxima mibi pariterque Sîtae in ieiunioest peragenda: sic me admonuit pater simul cum sacro-rnm praesule religionumque magistris. Quaecunqne vota 56.sunt idonea ad cras futur-am consecrationcm, en singulatu hodîe pro me ac pnella Vidêhana nun’enpanda cura.

Causalia, cognito evcntu, quem ex longe inde tempore 57.optaverat, fracta vocem lacrimis prae gaudie abords,bisce verhis Râmam alliatnr: Dulcissime Râma, diu vivas!-58.

pessum eant insidiatores tui! Cognatos mecs Sumitrae-que, florentem For-tunnm nactus , laetitia expleas. Nael 39.tu sub sidere fausto ex me genitus fuisti, filiale, utpotequi virtutibus tuis patris Dasarathae gratiam inieris! Naeî40-

ego baud incassum lucre laboravi, enixa puerum lotifolia coulis referentem, qualis regia vaâcuidarum Sorsse tibi insinuabit! Hunc in modum cempellatus a mati-e41.Râmas, conversus ad fratrem, iunctis manibus submisseassidentem, cum leni risu eum adspiciens, Laxmane,42.inquit, tu mccum coniunctim banc torram imperio rege!Te, alteram animant meam, perinde ac me houa haecFortuna attingit. Fruere tu, Sumitride, lautitiis exopta- 45.tis imperiiqne commodis! Vel ipsam vitam imperiumquetui mode gratin appeto. Ita .allocutus Laxmanum Râmas,44.

946 Excuses au L. Il. CAP.1V,QO.

Salutata utraqne matre, (Causalia ac Sumilra) hor-tatus Sîtam ut secum discedcrct, domum suam rever-

sus est.

Excvasus

ad L. Il, cap. 1V, 20.

DE automnes ASTROLOGICIS nanan GEs’rAnuu.

Panama est septima inter denses lunares, oui Aditis ,mater dcerum, praeesse credebatur. Sub bec ipso asterismo,et quidem nono die meusis (sans Râmam natum esse vidi-mus. CE Lib. l, cap. XI, 1. et quae ibi adnetavimus. Panneante (Lib. Il, cap. l", 4.) memoraverat Dasaratbas, mensemChaitrum iam advenisse, que silvne florescant. Quae si interse comparentur, nesnini dubium fore arbitrer, quia poëtasignificare volucrit, quae nunc narrantur, ipso hamac die un-tali esse peracta, utpote quem diem pater tauquam felicissi-mum ad cooptatienem [ilii elegerat. Qnet annos tune natusfuerit adelescens, id quidem diserte non declaratur, sed pre-babilibus argumentis ce deducimnr, ut ,statuamus, Râmampridie bains diei anuum «au: sextum decimum explevisse.Etenim Visvamitrac, cum comitem sibi poncenti, excusant Da-saratbas (ilion, ut pnerum, nondum sedecim aunes natum.(Lib. I, cap. XXII, 2.) Potest bec ita intelligi , ut vix annumquintum decimum egressus fucrit. A profeclione cum Visvâ-mitra usque ad nuptias reditumqne non plus une mense pau-cis diebns adiectis absumitur. Temporis rationem exposui inadnotatis ad Lib. I, cap. L, 22, et cap. LXIX, 12. Narraturdeinde (Lib. l, cap. LXXVH, 25.) Râmam 76614410? cum Sitapar plures anni tempestatcs, quas ludi ses numerunt, singulas

DE summums ASTROLOGICIS ETC. 247

binos mode menses complectcntes, amori induisisse: quibusverbis brevius annuo spatium’innui videtur.

Obiiciat forte aliquis, fieri potuisse, ut bec aune quidies mensis Chaitri nouas numerabatur, coëunte simul’lnnacum septime asterismo, tamen non incidcret in verum Râmaenatalem , si ad salis cursnm in exigeretur; Indes enim iuxtalunae curriculum menses dimetiri consuevisse ,. interluniis ase invicem disterminates; talibus vere mensibus duodecim sy-nodicis ad esplendum anni solaris spatium undccim fera diesdeesse. Id quidem verum est: intercalandi subinde erant men.sus, ut annus lunaris cum trepicis salis stationibus, aequino-etiis ac solstitiis, qnodammodo congruent. Inde inventi sautcycli , quorum antiquissimum, cuins vestigia in Vedis (lepre-henduntur, quinquennalem fuisse vir summus Colebrookiusallirmat. (MIscsLuuous Essns, Vol. I. On lise Védas, p.106,107.) Ponamus, en aetate, qua Râmeis componebutur, In-des octaëteride uses fuisse: iam patebit, pOst bis ectonesannos revolutes, tramitom selis per signa Zodiaei, lunaequecursum menstruum, inter se comparatos, ab eedem eserdiodenuo processîsse. Sic obviam itur isti dubitationi; nequehase mera est coniecturn: nam et hoc tangit peëts, mentionede signe Cancri iniecta, Lib. Il, c. KV, 3. )

Porro asterismus Pushius Punarvasum proxime excipit.Iluius coniunctio cum luna fausta visa fuerat Dasarathac, tumpropter splenderem, quem cum invenili Rûmae venustate com-parat (Lib. Il, cap. Il, 10.), tum fortasse, quia stellae huiusasterismî, tres numero, sagittale efligiem exhibent: Râmas ni-mirum inter omnes bernas sagittandi artc excelluisse tra-ditur.

In hune igitur diem, postridie diei natalis, principis coe-ptati consecratio apparatur. At interim, necte ingruente,.regis consilia evertuntur; quee certissima visa fuerant, ita utpaene pre iam gestis baberentur, in irrilum cadunt: novercacinsidiis Râmas in exsilium pellitur, Blmratas centra regni he-res designntur. Nunc meminerimus, Bilaratam, fratrem natuminerem, alio quidem mense, sed sub octava dame lunarinatum esse. (Lib. I, cap. 1X, 8.) H00 die futali Râmac fer-

248 Lus. Il. CAP. V.tous, et iure, et palris voluntate, populiquc universi consen-su polioris, ab astre Bbaratac nutali superatur. [lace repu-tautes, iam non amplius mirabimur huius sideris nomen lotiesrepetitum. (Cap. W, 2. 20. 32. 39. Vil, 10. Vlll,9. XIV, 40.KV, 3.) Ex toto narratienis tenore celligitur, quantum pou-(lcris ustrologicis rationibus tribuerit poëta, et quam probememor fuerit corum, quae de natalibus fratrum praedicave-rat in libri prlmi capite undevigœime. Ad eum lecum bre-vilcr menui,’ceuseres Bengalicos disticha aliquot, quibus coeliaspectes et tempus natalium accumte definitur, ciecisse. Atnunc domum intelligent lectores , quanto cum damne perspi-cuitnlis, ingeniosae concinnitatis et convenientiae partium car.minis hoc factum sit. In hisce quoque capitibus, de quibusnunc agimus, iidem censeres baud pauca aut mutarunt autsustnlerunt; parum tameu sibi constantes, Chaitrum mensemet Pushium sidus identidem momentum loco non noveront:quae, omissis prioribus, non habent, que referantur. Prae.tares huius sectae cedices magnopere variant, e contrarie quicommentatorum lectionemexbibent, ad verbum inter se con-spirant.

CAPUT V.

RAMAE lElUNIUM ORDINATUM.

1- Ber, postquam Râmam edocucrat de cras futuraconsecrationc, magistrumlreligionum Vasishtham ad se

2.ev0catum talibus alfaturl: Vade age, sanctissime, iam nuncordina pie Cacustbidae ieiunium pro ipsius sainte atque

5.imperio adipisccndo cum nxore servaudum. Annucnsbac de rc principi veuerabilis Vasisbthas, voluminum sa-crorum pcritissimus, ipse ad Râmae liabitutioncm profe-

RAMAE. lElUNlUM ORDINATUM. 249

ctus est. Ut de ieiunio rite instituende ipse carminum4.solennium gnarus invenetn eorundem non ignarum ede-ceret, sacerdotale carpentumpbubus iunctum insedit au-sterus ille asceta. Postquam pervenerat ad Râmae aedes, 5.albicantium nubium instar splendentes, tres aulas perve-ctus est vates praestantissimus. At Râmas, comperto ,6.Sapientem advenisse, prae commotione animi festinus edame procurrere, boneraturus bonoribus dignum. De-7.inde properanter carpento assistens ipse scnem ample-xatns in descensu sublevavit. Iste vero, religionum ma- 8.gister, perspecta adolescentis modestia blaude alloquioconsalutavit Bâmam, et exhilaraturus gratissima quaequemerentem talia fatur: Prepitius tibi est pater, o Râma:9-imperii consortium adepturus es; bodie autem cum Sitaconsociatus ieiunium servare velis. Crastino mane uti- I0.que pater tuas, rex Dasaratbas, te ad consortium im-perii consecrabit caritate permotus, sicuti olim YayâtemNabushas. Ita fatus carminum solennium gnarus vates Il.Râmae temperantis ac Vidèhanae consortis ieiunium or-dinavit. Deinde a Rama, prout decebat, honorifice ba- la.bitus regis magister, dimisso Caeutstbide, ab eius domoregressus est. At Râmas aliquamdin a familiaribns blan- 5.diloquis circumsessus, ounctos dimisit et cubicnlum in-travit. Tune Râmae domus lactis famulis famulabusques.frequens adspieienda crut, qualis lacus loti calyces ex-pandens lascivis avibus circumvolitatus. Vasisbtbas autem 15.egressus ex Râmae aedibns, quae domum regalem aemu-labantur. couspexit viam ambulantibus eonfertam. Ubi- 16.’que in urbe Ayôdbya plateae ampliores paene imperviacorant, catervatim conglobata plebe visendi cupida ob-structae. Qualis oceani erat strcpitus vine regiae ex flu- l7,ctibus multitudinis inter se collisis, lactisque vocibus

250 Lus. Il. CAP. V. .18. concitus. Hoc die vicie tersis et aqua irroratis tota urbs

sertis floraux silvestrium, vexillisque e domaum fastigiox9.sublatis erat ernnta. Tutu plebs nrbana cum agraine

maliebri se puerili, Râmae consccrationem optans, solisao.ortum anxie exspectabat. Vulgus impatiens ont videndi

magnum in urbe Ayôdhya festum publico calta celebra-al.tum, civiumqnc felicitatem auctarum. Pcr plateam tanta

freqaentia coarctatam sacrorum autistes, in dans quasiacies dispcrtiens turbam, sensim ad domum regiam pro-

n.gressas est. Conscenso fastigio nabi in actbere suspen-sae simili, accessit ad principem tanquam Vribaspatcs

23. ad Sunna (Indram). Re! advenuntem quamprimumconspcxit, solio relicto pereunctatur, ille vero rem per-

24, actant ci nuntiavit. Tum pariter ac princeps aulici ciassidentes a sedilibus suis surrcxere, ut autistitem sacre-

25.rum Veneurs-mur. Re: autem discessuras a magistrosalutatus, coetu beminam dimisso in gynaeceum se rece-pit, tanquam leo in speluncam montanam.

ne. In aedes istas, turba malicbri laule vestita frequen-tes, magni Iadrae arci comparabiles, intravit rez, tainclare cas illuminaturus, qaam Lunus pelain dense stel-larum agraine cinctnm.

Lm. Il. CAP. VI. 25!

CAPUT v1. ,Frsnvus URBIS omnes.

Postquam exierat autistes, Râmas lavaero lustratus l.eomposita mente cum coniuge simul Nârâyanum supplex

adiit. Prebensa igitur paters latieis sacri plena, ac rite a.supra caput elata, magne Numini litavit pinguedinetnpuram igni accenso infusam. Degustavit deinde resi- 3.duam latieis istius, vota pro felicitate sua nuncupavit,meditans porre deum Nârâyanum, in lectulo verbenisbene strate, compressa voce, mente composita, iuxta 4.paellam Vidêbanam in fansto Vishmis sacelle cubaitprincipis filins. At quam ana mode vigilia noetis supe- 5.raret, tum expergefactus ille omnem demas suae orna-tum solennem ordinavit. Ibi dam auscultat verba bene 6.auspicata auriges-am, panegyristaram praeeonumque, ma-tutinas religiones diligenter observans, leni murmure pre-ces reeitat inelinato capite, Madbûs tînterfeetorem laudi- 7.

bus extollit, et pnram vestem lineam indutus, Bracbma-nus ver-ba solennia praeire iubet. Horum deinde con- 8.eentus faustum diem ipraenuntians, tum gravis tain dal-cis, Ayôdbyam personuit organorum musicoram strepiturepetitus. Comporte, Ragbnidem cum paella Vidèhanag.in ieiunio pernoctasse, cuncti arbis incelae gaudie alfecfi isont. Tarn cives, Râmae consecrationem exspectantes, le.quum nectem luci iam cedentem eernerent, operam po-suere in urbe splendide ornanda. E templorum fasti- n.giis nubium candidaram instar excelsis, in compitis, plu.tais, fiois religiesis, turribusque, in mercatorum loris la.variarum mereium copia afiluentibus, ex divitum patrum-

252 Lus. Il. CAP. VI.15. familias magnifiois aedibus, cirea omnes areas arborum-

que ordines, extollebantur vexilla picta, ac taeniae per-14- ticis innexae. A mimorum ac saltatorum gregibus, can-

toribasque eautantibus undique audiebantur voces animis15. auribusque iucundac. Interim cives, ime vel pueruli

ante aedium fores catcrvatim ladentes, mutuos inter sesermones serere, cum Râmae eonsccratione ceniunetos.

l6- Via regia, civium studio floribas eonspersa ac turc in-cense sulfita, festum aspectum exhibebat in eonsccratio-

lfinis honorem. Nocti venturae prospicicntes, ut. tenebrasilluminarent, ad platearum margines erexerant lycbnu-

18- ehos arbornm specie. l) Ita perfecte arbis ornatu eiusincolae, exspeetantes Râmao consecrationem ad consortium

l9.imperii, frequcntes congredi ad xystes areasque, ibiqueconfabulantes dominum laudibus cxtellere. ’Eagc! qaam

une. Dmagnanimus est rex bicee, vaâcaidarum stirpis ampli-nficator, qui semet seuio confectum intelligens, Râmam

"a nia imperium est cooptatarus. Nos omnes inerementam’îinde eapimus, quod Râmas, rex noster creatus, per-

n- "longum aevum nos tuebitar; rerum humanarum discri-wmina perspieiens, neutiquam superbia inflatus, prudens,npins, fratres caritate ampleetcns; et sieuti ergs fratres’benignns, perinde etiam ergo nos animatus est Ragbuidcs.

35. nDia utinam vivat Dasaratbas, rcx pins vitacqae intcger,mimenius favore Râmam conseeratum videbimusla - Talla

1) Notatione dignam est, banc morem festnm aliquod la-cernis sub die aceensis celebrandi, lvzroxaïav, lndis pa-riter et Aegypliis tain antiquis temporibns usitatumfuisse. Cf. limoner. Il, 62. Salis allabre foetus autemappontas arbis Ayôdhyac illuminanduc fuisse videtur,siqnidem poëta Iyebnuehos cum arboribus comparut.

Lus. IlÂ CAP. VII. 253garricutem plebem urbannm audiebant homines rusticani,qui rei fama accepta undecunque convenerant. [Etenim 25.ruris incolae Râmae eonsccrationem visendi cupidi, extata vicinia adventantes urbem opplebanL] a) Hisce bo- a6.minam globis bue illuc vagantium fragor excitabatur, qua-lis est, aestu per interlunia intumescente, mugientis occani.

Tune urbs illa Indrae regiam aemulans, undique 27.frequcntata a rustieis visendi cupidis , fremitu strepens,referebat pelagi aequor bestiis aquatilibus trausnatatum.

CAPUT VIL

MANTHARAE LAMENTATIO.

Ancilla quaedam verna, quae a natalibus inde apud r.Cacceïdem commorata fnerat, forte aseendit sua spontesolarium lunae instar splendidum. Inde Manthara pro- a,spectabat totam 111’me Ayôdhyam, irroratis plateis etsparsis florum cumulis, nec non sumptuosis taeniis ve- a,xillisque ornatam, teetis angiportis, et fortuitis tramitibnsperviam, aquis odoratis conspersam, plenum bominumcapite delibute nitentium, coneelebratam viris bis natis,qui corollas ac bellaria manibus gestabant. At Man- 5.

2) Uncis inclusi distichon etiosum, importune intrusnm,quo nihil aliud continetur nisi repetitio distichi pro-xime praecedentis. Nostri tamen cedices ad commentato-rum textum conformati, nulle excepte, id exhibent; idemquoque editores Srirnmapurani in suis libris legerunt.

254 Lux. Il. CAP. VII. athara perlasn-ans nrbcm Ayûdhyam dealbatis templorumvalvis insignem, variis organis musieis personantem, ad

6.5ummam admiratiouem rapta est. Conspicata igitar Râ-mae matricera, lamina prae gaudie expansa volventem,candida veste linea indutam, baud procul a se adstan- ’

7. tem, ad eam conversa, Quaeso, inquit, num forte Râmaemater, quantumvis ’parcimoniac intenta, eximio quodam

8. vote petits, populo manas largitnr? Quid sibi vult, diemibi, amabo, immodica’ multitudinis istius exsultatîoi’

Ecquid ipse terrae dominas lactitia affectas festam con-9. summandum carabit? Nutrix, gaudie summopere elata,

narravit protinus ancillae gibberae, l) quantam sortîtesIo. fuerit Ragbuides fortunam. Gras sub asterisme lunari

Pusbie, ut fertur, rex Dasaratbas filiam saum Râmam adll.consortium imperii censeerabit. Quo nutricis sermone

audito gibbera, indignabanda, a solario Cailasi mentisla.fastigium aemalante praccipitanter descendit. Consilia

ncfaria agitans Mantbara ista, ira flagrans, adit Cacceïdem

I5. in lecto enbantem, talibasque alfatur: Serge, age, de-mens! quid dormis? Urget te ingens perieulum. Nonne

I4. temct ipsam scelerum cumule obrutam sentis? Frustragloriaris, te apud maritum esse gratiosam, re vcra odiohabita sub favoris speeie. Languet saue gratis tua sicati

I5.amnium decnrsas pcr calerem acstivam. At Caeceïs di-ctis aeerbis ita compellata a gibbera farente, eonsilianefaria agitante, gravi moerore alllicta ancillae deformi

16. hacc regerit: Ecquid, Mantbara, infaustum acciditi’ Etc-

nim cerne te vultu turbatam et vehementer vexatam.

l) lpsum hoc nomen mantliard signifient gibbernm. Aheadem deformitate deduetum est nomen propriam te-studinis alicuius in fabularum libre.

MANTHARAE LAMENTATIO. 255

. Quo sermone Caeceïdis audito, Manthnra oculos prae 17.ira rubore suffusa, fandi doctîssima, talîa contra fatur,gravius aegrîtndine affectura Caeceïdem, ad scelus ob- I8.firman, alienatm’a dominarn a Rama, coins nîmirum

perniciem Icupicbat: Magnum sana ac irreparabile :9.damnum tibi, o domina, paratnr: rex Dasarathas Râ-mam ad consortium imperii consecrarc decrevit. En no.ego, alto pavore demersa , dolai-e ac moerore confecta,incendio quasi flagrans, mac salmis gratia bue advolavi.Ex tuo damno mihi quoque ingens damnum exsistetnl.similiterque ex incremento tuo incrementum; ne dubita.Tu, e prosapîa regali oriunda, regis es coniux nobilitate 2:.par. Quomodo fit, dornina, ut morum regîorum trucu-lentiam non sentias? Pietatem simulando perfidus est mn- 23.ritns tuns, et blandîendo erroit. Pro candida indole nonintelligis, le ab i110 pessima fraude esse circumventam.Nuper adhibens tibi blanditias vanas, bodie tamen mai-L 24.tus mus Causalinm opibus ditabiL Procul ablegato nempc 25.Blmmta ad cognatos tuas, opportune nunc pravus homoRâmarn constituet in imperio aemulorum clade firmato.Tu hostem sub coniugis specie quasi mater amantissima 26.tanquam anguem letiferum, o simplex puella, sinu fovistî.

Quale facinus aut serpcns au: hostis inobservatus patrare 27.solet, tale a rege Dasaralha in te filiumque bodie admit-titur. A scelesto i110 Perfide blandienze tu, simplex 28.puclla, meliori sorte (ligna, dom Râmam in imperio con-

stituit, cum prole tua utique es cversa. Tempus oppor- 29.tnnum nacta, Caeceï, saluti tuae Prespice. Eripe totmalis miam, tcmet ipsam, meque; nec obstupefacta tor-peas. Audito Manlharae sermone, illa lactiLiae plena e30.lecto surrexit freine sercnata, sicuti luna crescens tem-porc nutumnali. Summopere nimirum obleclata, noviLate 51.

256 Excvnsus AI) LIn.II, CAPP.I-XV.

rei commets, ancillae gibbcrne monile aliquod donc de-52.dit. Quo divine fausti nuntii praemio dato, Caeceïs ex-55.hilarata Mantharam hisce verbis contra afl’atur: Quem tu

milii narras eventum, Manthara, is mihi est exopmtissi-mus: quare hocce praemium accipe; aut quid amplius

34.in gratin!!! .tuam faciaux? Equidem nullum discrimcn (li-spicio inter Râmam et Bharatam: ideo gratuit: habeo,quod tex Râmam imperio inaugurare decrevit.

Excvnsus

ad priora libri secundi capita ab exordio usquc adquinton decimum.

DE

REIN"! GESTARUM SEINE au ORDINEI TEIPORUM

EXIGBNDA.

Lectori obiter Capot sextnm cum sequentîbns comparanlitempora confudisse poêla videri passif. Sed si aecurutius in-spiciamus, patebit, Vâlmîcem en tantnmmodo licentia usumesse, qnam vel historiois concedîmus, quatenus exponenda est

res diversis in locis simul gesta, ad ceins eventum .pluresactons in alterutram parlera aliquid conteront. Solen:optimi rerum scriptores continuum narrationis tenorem paullolongius persequi, ne interrumpendo lectorum attentio distra-hatur, ne tum demum gradum referre et aliquantum spatiiremetiri, ut exhibent alias dramatis personas, eut novas, ontiam antea in sccnnm productus, interim in iisdem coeplis autpromovendis aut impediendis occupatas. ln Capite sexto nar-

LIE. Il. CAP. VIH. 957rnntur nonnulla, quae in noclem mediam inter diem, quocooptnlio publice deeiarata fuerat, diemqne proximum conso-crahoui destinatum incident, vel postridie deum orlo iamdiluculo gemmu’r. Pernoctat liâmes in casto ieiunio cum Sîta,

surgit ante diem, fungitur religionibus matuünis, salutaturmore solenni a praeconibns. Colloquium Mantharae veto cumRame nutrice habetur non mullo post eoncionem solutam.Adit confestim Manthnra dominam in lectnlo cnbantem, et horispomeridianis eiusdem diei somno indulgentem. Caeee’is, un-cillne forai-e ad prnvn consilia instigata, dum advesperascit,mbiculwn çfl’ènsionis intrat. lbi Daznratbas, dimisso tandem

post Vasishlbae reditum concilio familiarium, com invisit.Consumitur deinde toto ne: in irritis regis conatibus moremn scelerato proposito avertendî, donec postero mane VasisbthasSumantmm ad regcm in penetmlibus regiae nimis diu mornn.lem intro millit. [taque non modo nihil lurbatum est in re-rum serie, sed mimbile poetae artifieinm deprehenditur inordinanda narratione, quod, prnemissis quaecnnque certissi-mam exspectationem felieis eventus movere poterunt, in ulti-mum locnm distulit expositionem fatalis impedimenti, que su.bito cunctn everlnniur.

CAPUT V1 H.

MANTHARAE 551mo.

Manthara vero dominae succensens monile istud l.proiecit, tutu ira ac dolore commotn talem sermonemprotulit: Cur tain alieno tempore, demens, lactitiam tibi a.finxisti? .In medio curarum pelago aestnantem temelipsa non intelligis? lulu: in corde te derideo, 410-3.

17

258 LIE. Il. CAP. VIH.mina, quamvis ipsa animi aegra, quod de re dolenda

4, gaudes, nacta gravem lianece aerumnam. Doleo socordiamtuam. Quacnam femina prudens gratuletur sibi principatuminimici ex alia tori regalis consorte generati, pestis in-

5. star ingruentem? A Bharata, imperii acmulo, Râmae me-

tus obiicitur; id reputans turban sum: etcnim metum6. struere tolet, ipse metuit. Laxmanus arcitenens qui-

dem totuln se Râmae tradidit; Satruglmas itidem Bliara-7. tac, pal-inde ac Laxmanus Caoutstltidac. Quum Bliaratas

iure sno potiore proximus si: ad successionem imperii,o formosa invenis, cette succedendi spes longe re-

8. mon est a duobus istis iunioribus l). Versatus est Râ-mas in ordinis militaris artibus, prudens, remm gel-en-darum potens: cuius timore contremîsco, quando filium

9.tuum recordor. Gratiosa profecto est Causalia, quippecuius filins cmstino die Pushio a Brnclimanum primori-

no. bus ad magnum imperii consortium consecrabitur. Iamtu coleus Causaliam, opulentissima fortuna potitam, ex-stinctis inimicis securam, tanquam famula supplicis ha-

H-bitu ci adstabis; pariterque tu nobiscum istîus famula

l) lntelligendi sunt Sumitridae gemelli, Laxmanus et Sutra-ghnns. Hi quidem re vera aliquante maiom natu erantBharata, quo in ordina natalium codices Bengalici cumcommentatorum lectione conspirant. (Cf. L. l, e. XIX, 8.)Nihilominus Bharatas potier erat iure, et proximus postBâmam imperii bores. Elenim Sumitridae, quantum admatrem, parent nobilitatem glorinri non potemnl. Sumi-trn a nonnullis truditur patrem tertii ordims (raient)liabuisse. Bengali in sua eut-minis recensione filiamadoptivnm Vâmadêvi, Brncllmanne saepius lalldnti, cumfaciunt. ln commentatorum Râme’ide hac de re nihildiserte allinnutur.

MANTHARAE annuo. t 259

fies, ac filins tans Râmae servitium subibit. Exsultabit la.profecto Râmne coniux, summo loco posita; deprcssavero erit nnrus tua in Bharatse sedibus. Vehementcr I5.afflictam videns Msntharam in verba facientem, dominaCaeceïs Râmae virtutes laudibus extollere. Rectî gnan-us I4.

est, inquit, magistris obtemperans, beneficiorum memor,vcridicus, integer, Râmas regis filins natu maximas: ideoimperii consortium ei debetur. F rstres ministrosque par 15.longum vitae aevum paterne anîmo tuebitur. Quomodo fit,

gibbera, ut tu, comporta consecrstione, moerore confi-ciarisi’ Bliaratas quoque, iuvenis praestantissimns, post :6.centenos annos fRâmae concessos, imperium paternumatque avitum certo adipiscetur.. Tu vero, Manthara, de l7.fausto successu, qui iam nobis contigit, qui in praesentiaadest et in futurum durabit, qusre tam vehementer do-les? Perinde ac Bharatas magni milii est aestimandus,18.similiter et Raghnides, vol ultra etiam: ntpote qui meipacnc observantior sit in omni ollicio quam ipsius Cau.saliae. Quod regnum hie occupat Rdmas, id nihilo secius I9.ad Bharatam quoque pertinebit: etenim Raghuides fratres

non alio loco hahet, quam semet ipsum. Audito Cac- sa.ceïdis sermone Mantlfara vehcmenter amicts, alta et ca-lida suspiria maliens, dominam dcnno alfatur. Stupore si.mentis occaecata ad monita salutaria, non intelligis teinfelicitatis pelago mergi, aerumnarum ac turbarum flu-ctibus ’expanso. Re: fit Bagbuides, et post cum is, quem sa.

genersbit filium; Bharatas vero e propugine regia ciicic-sur. Non omnes sane regum filii in regno statuuntur, 025.formosa invenis: si omnes constituez-entait, ingens indeperturbatîo oriretur. Quapropter terrarium domini mu- 24.nera regnî et praesidia in filium natu maximum confe-runt, o formosissima, sive quis probus sit, sive secus.

260 LIB. Il. CAP. VIH.a5.Filius iste tuus, palrocinîi inops, ultra modum fractus

crit, e deliciis et domo regali cicctus, o pis parons.26.En! ego in tui gratiam hue properavi: tu vero non me

intelligis, ntpote quae pro nuntiato aemulae incrementoag.praemium mihi dure cupias. Râmas, ne dubita, potitus

regno undique munito, Bharatam ad terram alienam ab-28.legandum curabit, aut forte ad inferos detrudet. Plane

puer Kharatas s te ad svi malemi sedem dimissus est;ex propinquitate autem nascitur nccessitudo vel inter

29, muta et inanima. Pro obsequio suo ergs Bharatam Sa-truglmas etiam eodem profectus est; etenim, sicuti Lux-manus ad Râmam, pariter ille ad Bharatsm sese con-

5o.vertit. Vulgo fertur fabula de arbore quadam a silvico-lis proscindenda: eam arundinnm ope propter propin-

5..quitatem ab ingenti .periculo fuisse liberatam. Sumitri-des tuebitur Râmam, pariterque Laxmanum Raghuides:hornm fraterna concordia sicuti Asvinum gemellorum per

52.orbem terrarum celebratur. Itaque Râmas contra Lax-manum nullum scelus perpetrabit; ’at contra Bliaratam

53. tale quid cum admissurumlesse, noli dubitare. Quapro-pter, domina, e tecto regali Ragliuides in silvam migrct:hocce consilium mihi perplacet, ac tibi quoque summo-

54.pere erit fructuosum. Quodsi ita fit, commodum indein clientium tuorum gregem redundabît, inique si Bha-

55.ratns iure regnum paternum motus fuerit. Ille tuus puer,meliori sorte dignus, Râmae hostis congenitus, quomodo,ipse inops, vivet sub dominatu amplissimis opibus aucti?

56, Quasi elephantum gregis ductorem a leone in silvis op-pressum, sic proculcatum a Râma Bhai-atam eripere te

57.oportet. Olim a te gratiosa apud maritum et inde su-perbicnte Râmae mater, aemula tua, despccta, quomodofieri polest, quin animum infestnm efliundat?

LIE. Il. CAP. IX.. 26!Quando liâmes orbe terrarum potitus fuerit, tune 38.

Bharatas certissime funditus evertetur. Ideo molire turegnum nato tuo, et alieni istius vel bodie exsilium.

CAPUT IX.

CONSILIUM RAMAE IN EXILIUM PEIJÆNDl.

At Caeceïs îta compellata, 0re prae ira flagrante, l.alla et calida suspiria trahens, Mantlmram talibus alla-tur: Hodie ego Râmam bine protinus in silvam abigam,s.Bharatamque ad imperii ’consortium protinus c0nsecran-dum curabo. Id autem iam dispice, Mantha’ra, quonam 5.commento ellici possit, ut.Bharatas, Râmas vero maqua-quam, regnum nanciscatur. At illa sic admonita a do- 4.mina, nefaria consilia agitans, Râmae commodis insidiata,Caeceïdem talibus allatur: Hem! iam primum declarabo;5.tu, domina, auscultare velis, quomodo filins tuas Bhara-tas regnum integruln slolus nancisci possit. Quid? nonne 6.meministi, domina, an bene memor intus abscondis?Num casum dOmcsticum a te memoratum ex me audirecupis? Quod si tibi ludibundae libet, rem a me memo- 7.ratam audire: audiaturl Narrabo. Tum audita perpen-datur. Olim in hello Deorum Titanumque, cuius socii 8.fuere reges sapientcs, coniux tuus te secum abductaprofectus, ut erat regis Coelitum comes, ingressus est 9.plagam australem versus Dandacos, ad urbem Vaijayan-tain, sic appellatam, ubi dominabatur rex balaenam in

262 ’ Lin. n. en. 1x.

la. vexillo gestsns. la, proprio nomine Sambarus dictas,innumcris praestigiis fallens, Titan potentissimus, proc-lium commisit cum Sacre, irreprebensus (quantum ad

infortitudinem) a deorum catervis. Viros in magno hocproelio levius graviusque vulneratos, noctu sopitos, Gi-

la. gantes isti subito incursantes csedere l). Ibi tnm rexDasaratbas acri certamine conflixit cum Titanibus, etquanquain validis lacertis praeditus telis eorum est canfos-

:5. sus. lbidem maritus tua ope, domina, avectus e proelio,sui non c0mpos ac paene exanimatns, graviterque sau-

14. eius tclis, tamen a te semtus est Tum gratus ille, ovenusta, concessit tibi duo munera, qua de re id modomaritum mouuisti, ut quandocunque munera tu petitura

15. fores, tune promissa acciperes, quod vir magnanimustibi aunait. Allumer: ab eo inde tempera nihil horum

16. clegùti. Equîdem per me roi ignara sum, olim a tememoratae: sed secundum amorem meum crga te nar-

la]. ratio ists menti infixa bacsit. Iam tu posce maritumbina haccce munera: Bliaratae consecrstionem et Râmae

.8. exsilium in annos quatuordecim. Protinus intrato afin-sioni: cubiculum a) quasi irata, Asvapatis filin; decum-

----r---1) Hic erat mos daemonum istorum (Minima) diis homi-

nibusque mepe infeslorum. Nobiles lndiae bellatorestales insidias aspernabantur, neque aliter quam aequoMarte cum hostibus confligere voleliant. Cf. quae Ms-iws bellatoribus praecipit Cap. Vil, dist.99. Vertitur ineodem belli gerendi lege cardo Banane": poslqnamCuruidae Pânduidarum milites sopitos obtruncaverant,nulla cum iis pax componi potemt, et res ad bellmninternecivnm devenit.

2) Discimns bine morem singularcm, fuisse in gynaeceoregio cubiculum aliquod secretuun, liumilc, tenebrico-

Commun RAME IN EXILIUM PEUÆNDL 263

bito in nudo terme solo, sordidata amictum. Regem 19.conspicata, cave ne cum intucsris, cave ne cum allo-quaris: eiulans, kami strata, moerore plane languide.Tu semper dilectîssima coniugis uxor fuisti: hac de re 20.minime mihi est dubium. Tui gratin magana rex vel inigncm accensum se immittat. Non sustinet iram tuamill.commovere, nec iratam intueri. Ut tibi gratum faciat,vel ipsam animam relinquat: baud sane sustinet terne au.dominus dictum tuum transgredi. Intellige tandem, o ni-mis tardae indolis femina, quantum gratis polleas. Fa- 23.cile dederit tibi rez Dasarathas gemmas, unio-nes, aurum,mundumque varii generis muliebrem: at liisce noli ani-mum advertere. Quae vero gamina munera tibi conces- 21Lsit Dasaratbas, de bis cum commoneface: hoc opus, ofavore potens, cave ne te praetereat. At quamprimum 25.Raghuides de munere annnens ipse te sublevaverit, tumagnum regcm fide data obstrictum poscas hocce mu-nus: Minimum exsulatum ablega in silvas, per novem an- 26.nnos, quinque additis; Bbarntas, principum per orbcmnterrarum praestantissimus, rcx lista Quando nimirum a".Râmas in silvis par quatuordecim aunes exsulavcrit, adulto

iam dominatu, et radicibus actis, postes per se stabitfilins tuus. Opportunum tibi esse rcgcm arbitror: tu 28.modo verccundia abiecta, a proposito Râmam conse-

sum, omui supellectili adeo vacuum, ut ne lectulus qui-dem aut sella ibi inveniretur, nec pavimentum tapeti-bus construlum esset. E0 confugere licelmt uxoribuspellicibusque regiis, si qua gravent iniuriam sibi illatamqueri vellet. Permanet simile quid apud lndos bodier-nos: luesi a potentiore, foribus eius assidentes, inediaaliove modo ipsi male se habent, diris quoque adiectis,niai oppressoris animas fleutatur.

29.

54.

55.

264 LIB. Il. CAP. 1X.crandi vi cobibitum avertc. Tum Caeceïs edocta ab an-cilla noxam per commodi speciem, lacta sibique fidens

. Mantharam tallbus all’atur: Magni facio prudentiam opti-

mam tuam optima suadentis. Ubique gentîum tu inter, gibberas excellis consiliis excogitandis. Tu sols rerummearum semper studiosa es, mihique dedita. Equidemfortasse sine te, gibbera, non intellexissem regis moli-

. mina. Saut plerumque gibberi deformes, pravi, omnismalitiae pleni: tu vero, veluti loti flos vento inclinatus,

’.aspectu incunda. Pectus tuum est bene compactum,humero tenus prominens; venterque infra planas, pulcreumbilicatus et quasi pudens; femur plenissimum, tur-gentesque papillae; facies lunae candidae similis: eia,Mantliara, quam pulcre nitesl Inguen tuum est tersum,cinguli nodis ornatum; crura saut valde gracilia, et ambo

56.pedcs longiusouli. Tu procera femora movens, lineamvestem induta, ante me incedens, tanquam ardea ’) eni-

v

l) Posui nomen generale pro speciali. Sanscrite: mussa,in genere feminino: tillibhi; quam avem lexicograpliiAngli, praeeunte Colebroollio, jacanam sive parrainGoensem interpretantur: baud scio, an satis accurate.Jacauae pleraeque in regionibus Transatlanticis habi-tant: plures cumin species all’ert Burro, deGoensi nondisserit. Jacaaam Indium, alio nomine fortasse eau-dem, memoratam video in Synopsi generals’ août": An-glice scripta. (supplantera. p. 257.) Sed universae Ja-canae traduntur vitam agerc in locis paludosis , pratisuvidis, circa stagna lacusque. Inde dubius bacreo, quodin lepida quadam H’ùôpadési fabula (Lib. Il, Fab. Xll.

Ed. Bonn.) tittibha narratur nidum ad maris littus po-suisse, tant prope, ut Oceani fluctibus ova abriperen-tur. ludorum Aesopus vero nihil fere fingcre solet,quia cum animaliurn indole conveniat. Quicqnid sit,hoc mode teueamus, tittibbam esse ex numerosa gente

Commun RAMAE IN EXlLlUM PELLENDI. 265

tes. Quae Sambaro Titanum regi inerant praestigiae 57.multiplices, cordi tuo ingenitae sunt, aliaeque insuperad malta millia. Qui gibbus clivi cacuminati specie a38.dorso tibi prominet, o venusta, in eo versantur sconsiliamesque nobilium bellatorumi fallaciaeque; super cumsuspendam tibi torquem aureum Bharata consecrato etRama in silvam profecto; quo auro pure, diligenter ex- 4o,cocto, ego voti compos atque in posterum secura, gibbumtuum coudecorabo. Ad faciem ornandam insigne frou-4:.tale aureum, splendidum, allabre excudendum tibi cu-rabo, gibbera, splendidasque munditias. Binis vestibus 42.nitidis amicta ambulabis tanqnam Diva, 0re tuo incom-parabili lunam quasi ad certamen provocans. vUnguium 43,scie tenus uncta santalio odorato in fronte familiae in-

icedes, spernens invidos ac malevolos. Ita collaudata 44.sncilla Caeceïdem in candide lecto cubantem, tanquamignem in ara emicantem,.talia monuit: Aquis dilapsis 45.

grailalorum (Gallice: échassiers.) i. e. avinm quasi grai-lis eruribus gracillimis incedentium, longis quoque di-gitis unguibnsque munitarum. Tradunt .Indi, tonitru-bus ingruentibns tittibham supiuam recumbere, proten-sis in altum cruribus, ut coelum fulciat, si quando fra-ctum illabatur. - Norat callida Caeceïs, nullam femi-nam esse adeo dcformem. cui non placeat laus venu-statis et illecebrarum muliebrium ipsiimpertita. Cam-parat itaque Mantbaram cum ave eleganti, quae cruragracilia babet, corpus in breve spatium contractum,collum procerum quidem, sed itu reflexnm, ut caputbumeris incumbere videatur, qualis esse solet staturabominum distortorum. Procacitas quoque, qua Mantbaraeminebat, tribuitur titiibliae, utpote quae in fabula su-pra laudata, quantumvis dcbilis, Oceanum ad certamenprovocal.

266 LIE. Il. CAP. IX.demum pontem iungere, o pulcra, nihil attinet. Surgeage! faustum molimen perficc; fac ut tex le visendam

46.anquirat. Ita instigua regina, grandibus oculis decora,cum Mantbara sima] cnbiculum ofl’cnsionîs intravit, gra-

47ctiae suae fasm superbiens. Ibi mulier formosa monilcinnumeris margaritis consentira, nec non reliqua magni

48. prcüi ornamenta proiecit, deinde, prompts gibberae dictaperagere, nymphae coelcsti similis humi procubuit, Man-

49. thyramque talibus affama: Aut hic me mortuam esse,gibbera, rcgi nuntinbis, sut Raghuide silvam sortito Bba-

Saunas regnum sortietur. Non opus milii est euro, nequegemmis, nec deliciis: i3 vitae mihi finis erit, si Râmasconsecratur.

5l. Hunc in modum graviter saucia regina, ab ancillagibbera crehris dictormn sagittis percussa, manibus cordiimpositîs, plane attonita, irae plena, idcnüdem Mendia-

53.11111 eompellans, Aut bine, inquit, ad Yami suies-memigrasse, quamprimum cognoveris, nuntialiis; aut Ra-ghuide per longum tempus in silvam ablegato, Bliaratas

53. omnium optatorum compos flet. Egomet non tores pul-vinaribus stratos, non corollas, non santalii pulvercm,non unguenta sorbitionesve cupediasve, ncque quidpiamcupio, nec denique ipsam vitam, nisi bine in silvam

54.migret Raghuides. Tali mode profana dictum atrox, pro-iectis omnibus ornamentis, femina vehementer commutaterne solnm nulla calcin tectum corpore pressit, veluti

55.Cinnaris ex aethere delapsa. Vultum ohnuhilata furoreacstuante, dissipa? pulcris sertis ornnmenüsque coniuxregalis sine naevo formosa talis fuit, qualis esse soletpolus tcncbris obvolutus, stellis plane cxstinctis.

L113. Il. CAP. X. I 267

CAPUT X.

DASARATHAE smmo.

[nUbi primum prave edocta regina-fient a gib- l.nbera scelcratissima, illico humi decumbit, ceu elephasnfemina telo venenalo saucia. Ausis mente probe per- 2."pends, ut ipsi videbatur, mulier callida et cupide Mun-Mharae sensim cuncta exposait. Misera illa, consilio 5.’capto, Mantharae dictis infatuala, paulispcr secum re-flputavit viam commodis suis idoneam. Ancilla autem,4.Hum dominae dedita, mm lucri avide, certior l’acte. deDscntentia deliberata, admodum laeta fuit, quasi operetian: peracw. At regina, furore incensa, post sententiam 5.’Dplane deliberatam, languide humi se composait, frontem et

nsupercilia contraxit. Deinde corollae versicolores nec non 6.»lucida ornementa derepta sibimet a Caeceïde in terramficecidere; et qunecunque ca deripuerat, mm serta, 1mn 7.Malin ornamenta, solum terrestre collustrabant, sicuti si-»dcrn polum aetherinm. In olfensionis cubiculo collapsa,8.»sordidata amictum, crinibus in unum nexum colligatis,Dccrnebatur qualis Cinnaris aegritudine languens.«] l).

At magnus rex, postquam Râmae consecrationemg.ordinaverat, dimisso comitatu, in aulae penetrnlia seces-

l) Disticlm haec, quae uncis inclusi, nihil continent, quod .non amen iam narratum fuerît: verbe modo variantnr.Facile intelligîtur, quomodo tafia exordia irrepserinl.Qunm nimirum non une tenure carmen recitari posset,rhapsodi curarunt, ç auditores initio novae tacite-tionis proxime anteuctu reminisccrentur.

268 LIE. Il. CAP. X.no.sit. Secum reputans solennia me: celebranda iam pu-

blice nota esse, gratissimne dominae gratum nuntium ob-Il.servanter allaturus in gynaeceum intraviL Inclytns ille

ergo adiit amplissimam Cneceïdis domum, tanquam aethera

candidis nubeculis distinctum, ipse velut sidus noetiumu.aDracone correptum. Vidit domum illam, psittacis pa-

vonibusque circumvolitatam, ardearum anserumque clan-. gore strepentem, fidium tibiarumque modis resonantem,

I5.a famnlabus, gibberis et nanis frequentatam, instructamumbraculis ex arbustis variis et flexilihus apte contextis,circa quae champaci et asoci florebant, instructam quo-

l4. que porticibus eburneis, argenteis, aureis; arboribussemper floridis ne pomosis, stagnisque limpidis nitentem;

15.sedilibus ehurneis, argenteis, aureis cinctam; eduliis,sorbitionibus, variisque dapibus abundantem; sumptuoso

16.ornatu coelitum sedcs acmulantem. Quod gynaeceumopulentum ingressus magnus tex, non tamen conspexit

l7- caram Caeceïdem in tore egregio cubantem. Tum po-pulorum dominas cupidinis vi devinctus, delicias suas (le-siderans, non cernens coniugem dilectam, quaesivit quid

I8.esset, et conturbatus fuit. Neque enim autehac domina.liane horam praetermittere solebat, quia cum aspecta-ret; nec unquam rex domum vaçuam ingrediebatur:

19.quare Caeceïdem, cuius visendae gratia venerat, ubiqueanquisivit, siquidem hue asque non cognoverat lucri cn-

so.ptandi avidam indocilemve. Ianitrixivero perterrita, pro-tensis supplex manibus, Domine! inquit, domina valde

suinta ad oilcnsionis cubiculum properavit. Ianitricis ser-mone audito rex, iam summopcre animo aeger, vehemcn-

22.tius etiam doluit, titubantibus turbatisque sensibus. Ibiconspcxit tcrrarum dominas, dolorc quasi flagrans, illam

25.11umi collapsam, indigno habit" cubanlcm. lpsc scnex

DASARATHAË 512mo. 269

invenilem coniugem vel anima I ipsi cariorem, ipse pinsnefaria molicntem, vidit in nudo terne solo iacentem,ceu plantam pampincam radicitus excisam, ceu Divam 24.coelo delapsam, ceu Cinnaridem expulsam sive Apsarapsem deiectam l). Tum veluti excelsus elephas elephan- 25.lem feminam in silvis a venatore telo vencnato saucia-tant proboscide dentulcerc sole: 9), prae caritate leni-

1) Putabnnt lndi, (leo: minorum gentinm semideosve in-terdum propter culpam aliquam e coelo in terrain ex-sulalum nblegari. Cf. Rua. L. l, cap. XLlV, 28. 29.Cinnaros passim mementos vidimus: sunl utriusqucscxus, Kinnam et Kinnarï. Quomodo puellis hippom-phalis venustas aliqna tribui possit, poëtae lndorum ipsividerint. Recordcmur tnmen, voteras Graecos aliquandoCererem capite equino deformem adorasse. -- De Ap-sarasum nomine conferantur, quae adnotavi ad Lib. I,cap. XLV, 33. Nymplxas commode cas diei posse- ar-bitratus sum, siquidem Nymphae Graecorum facilesorant, a severitate mornm alienae, et choreas (lacerasolebant; llactenus mode ab Apsarasilms diversae, quadnon in coelo sed in terris vitam degere crollebantur. Quodsi ad mores bumanos respiclmus, ad quorum similitudi-nem plerique populi vilain deorum efiingere consueve-mut, Apsarases sunt coelitum saltatrices, siégé. Eiusmodivero paellae apud lndos Graecorum 13906061111; com-.parari possunt, bac ex parte, quod utraeque ad publi-cas pompas saltatione celebrandas adhibebanlur.

2) Volga notum est, multas ’gentes semiferas invenisse ar.lem sagittas succo venenato imbuendi, quo vel levis-sima vulnera letalia liercnt. Aeute Homeri apud Graecostalibus telis in bello uti iure genlium interdictum crut.Venatorilms, abiecto in ladin hominum ordini, licebatexercere artem viris honestis indignam. Celeroquin ln.di agnoscebant quodammodo ius naturae erga bruts ani-malin obscrvandum: nefas babebatur occidere feras, nisiquae aut noxiae csscnt, ont esuiidoneac: qua de re est

270 Lin. Il. CAP. X.26. ter cum contrectavit. Deinde manibus centrectatam

anime perturbatus, amore captus, fermons!!! coniugem,a7. loti folie oculis referentcm, talibus afl’atnr: Équi-

dem non assequor iram tuam, ut ad me speçtantem.28. A quonam ergo, domina, ofl’ensa fuisti, vel a quenam

despecta, qued ita, mihî dolenda, o pulcra, in solo pul-verulenw cubas, quasi Larverum visu perculsa fores

29. amans, mentis meae turbatrîx? Sunt mihi medicî pe-riti, rite inter se partiti diversa artis suce ministeria: 3)bi ellicicnt, ut suaviter valeas; declara mode morbum,

50. que laberas. Quemnam oportet bodie commodum ca-pere, aut quemnam contra ingens incommodant? Noliplorare, noli tu, domina, tale quid facere, unde misere

5:. centsbescas. Quemnam insontem poenas lucre oponet,ant quemnam soutem liberari? Quis pauper est (litan-

52. des, aut quis opulentes bonis entendus? Tum egomet,tum cuncti ministri moi iussis tuis parcmus. Non a me

53.iinpetro, ut alla in re optatum tibi irritum faciam. Velper vitam meam te obsecro, ellire, quid in anime ha-beas. Quatenus potestatem in me sium nosti, de me

locus Ineulentissimns in libre quarto Ramcîdos nostrae.Probabile fit, venatores Indes uses fuisse veneno upasdicte, cuiusiplura sunt genera e diversis plantis extrada.Cuius veneni vis letifera experimentis in cunieulis aliisveanimalibus minutis comprobata est. (Cf. Annales de au:mie et de Physique. T. XXVI, p. 44-63.) At hoc sanemirabile, sagittae acie per crassum elephanti corium vixin venus penchante, iam immanem belluam enccari:nec tamen poète id ex vano linsisse, sed experientiaedoclus protulisse videtur.

3) Palct bine, Indes ab ultima inde antiqnilate simili ra-tienne et aeqne diligenter quam Acgyptios artcm me-dicam excoluisse. Cf. limoner. Il, 84.

Lux. Il. CAP. XI. 27!dubitare non te decet. Faciam, quicquid gratina tibi54.fuerit, vel pet praemia piis operibus merita tibi iuro.Quantum circumvalvitur mandas, in tantum patet impe-rium meum. ’Parent mihi populi Orientales, Sindlius 35.*accolae, Suvirenses, Surastreni, ad meridiem vergentes,’Vangi, Angî, Magadhenses, Matsii, florentes Casidis in.

”colae, Cosalîqnef’ 4) Ibi proveniunt plurimae eopiae, 56.

tum aera frugesque, tnm pecndum greges. Inde elige,Caeceï, quicquid anima tue libuerit. Id vero tute di- 5;,cas mihi, Caeceï, unde motus te incessierit: hune tibidissipabo, sicuti Sol radians pruinam. Ita illa blaude 58.alloquio in fiduciam adducta, effandi cnpida ingratumistud, vchementius etiam angoribus maritum cxagitarecocpit.

CAPUT XI.

mecnonvn PROMISSORUM panne.

At Cacceïs imperii rectorem, Cupidinis sagittis sau- l.cium, amoris impetu abreptum, atroci oratione aggredi-tut: Non sum offensa a quoquam, domine, ncc vero de- a.specta: sed babeo aliquod propositum, quad a te perficicupiot quad si tu perficere vis, fidcm tuam ebstringe;3.tune pronuntiaba istud, quad a me expetitur. Verbe vis 4.dicte rex, Caeeeïdis arbitrio obnoxius, presiluit veluti’dorcas in laqueum, sibimet pernicicm parans. Compel- 5.

4) Disticbon manifeste spurium eiicere nelui, quia in om-nibus comxnentatoruin codicibus legitur.

272 Lin. Il. CAP. XI.lavit igitur magnus rex Caeceïdem cum leni risu, amore

r captes, supposita crinibus manu sublevans bumi incen-6.tem: O nimis proterVa! quasi non bene nasses, nemi-

nem mortalem te mibi cariorem vivere, excepte morta-7.1ium praestantissimo Rama. Per banc invictum magna-

nimumque summum Raghuidem, felicissima vite. dignum,

obsecro te, cintre, quednam optatum in anime habeas.8. Coins adspectu orbus ego profecte ne horam quidem

vivere possum, per hune Râmam, Caeceï, tibi inra,9. dictum tuum perfectum iri. Vel bec ipsum cor, cara

coniux, si placuerit, a me exposcas. Haec perspiciens,le. Caeceï, dicas quicquid placitum fuerit. Quatenus facul-

tatem in me vides, dubitare non te decet; gratificaboru.tibi: iura per praemia piis operibus merita. - Regina

vero, rei gerendae intenta, illi ad arbitrium suum accom-modato retulit prae ambitiene ac gaudie infandum cilia-

Ia. tum: Quemadmodum repetitis vicibus iuras, mibique mu-nus largiris, id audiunto triginta trcs Divi, Indram du-

15.cem secuti; Lunus ac Sol, Aethcrque, Nex ac Dies,coeli Plagae, Mundus, bacc ipsa Tellus cum Gandbarvis

14. et Râxasis qui eam invisunt, noctivaga Animantia, indomuum penetralibus Penates, et quaecunque aliae na-

.5. turae cognoscere queunt eratienem tuam: bic vir veri-dicos, inclytus, recti gnarus, mentis probe campos, lar-gitur mibi munus; id in mei gratiam Divi audiunto! Sic

16.postquam regina beroëm arcitenentem ebstrinxerat et.circumvenerat, deinde monerum largiterem amore occae-

17. catum bisce allitur: Recordare, e rez, quid olim evene-rit in isto Coelitum Titanumque proelio. Ibi parum

18.abfuit, quin bostis animam tuam exstingucret; meminerisquoque, domine, ihi te mea ope conservatum fuisse;quapropter mibi vigilanti atque annitenti bina munera tu

LIE. Il. CAP. XII. 273concessisti. Haec munera in depasito habita, domine, 19-nunc occasiene oblata ego expeto a te imperii custode,(ide pactorum servatore. Ergo, religiose pellicitus, nisi 20.tu mibi dederis utrumque munus, bec ipso die profectovitam relinquam, utpote a te despecta. Qui apparues?!-solennis ad Râmae conseerationem inchoatus est, ille co-dem apparatu filius meus Bltaratas inauguretur. Quod vero 22-alterum manas, domine, olim in Coelitum Titanumquepraelio a te propitio mibi concessum fait, huius iamtempes advenit. Per novem annes quinqne additis ad ’5-silvam Dandacam profectas, tunica e libre contexta etnebride amictus, comam plexam vertice sustinens, Râmas

anachoretae vitaux degito. Hodie Bharatas in imperium 34-sine aemulo ceoptetur, bedieque Râmam in silvas mi-grantem videam.

GAPUT xn.

DASARATHAE LAMENTATlO.

Protinus, audita Caeceïdis atroci oratione, magnes I.rez in cogitatione delixus fuit, atque aliquantispér angore

oppressus. nNum forte somnium mibi est visum, aut a.’tsensunm torper accidit, aut vero portentum apparuit,fiant denique dementia quaedam me cepit?« Talia se. 5.cum volutans rex nullam uspiam requiem assequebatur,exsternatus ac trepidus, veluti dei-cas tigride conspecta.In nudo terrae solo sedens, alta suspiria traliens, sicuti4serpens venenatus carminibus arcto circula inclusus, po-

18

974 Lux. Il. CAP. XII.5.pnlarum dominus indignabnndus, bac sala voce nllen

nnel’asla emissa, denuo in torporem incidit, aegritudine6. plane attonitus. At six tandem sensu recuperato rex ve-

hcmenter vexatus Caeceïdcm alfatur, irae plenus, flagran-7.tibus oculis quasi combusturus eam. Crudelis, impreba

mulier, domus huius perniciesl quodnam scelus, scelesta,8. a Bâma vel a me quoque contra te est admissum? Sem-

per tibi aeque ac genitrici suae obsequium praestat Ra-glmides: quare tandem lluic damnum inferrc tu nunc

9.eanaris? Tu ad perniciem meam in regiam dcducta.fuisti a me imprudente, regis quidem filin, sed viperae

Io. acri veneno infectae similis. Dam universum genus hu-manum Bâmae virtutes laudibus celebrat, quamnam cul-

n.pam praetexens deseram ego filium gratissimumi’ Pos-sim forte desercre aut Causaliam, aut Sumitram, aut For-tnnam adeo, aut ipsam denique animam, nequaquam vero

n.liâmam pium ergo. patrem. Summa fluer delectationc,dom video filium natu maximum: al non aspiciens Râ-

13.mam animnm protiuus despondee. Stct l’orsitan mundus

sine sole, stem fi’uges sine imbre, at sine Rama pro-14. feelo anima mea in cerpore non stabit. Ne plural Alxii-

cite hocce consilium, o male consulta! Quin et perles15. tues capite tango: miserere meil Cur, improba, a te

excogitatum est ceeptum istud atrocissimumi’ Nom forte

me tentas, utrum bene au male allectus sim erga Bbara-l6. taux? Esto: quicquid olim ipse de Raghuide pronuncia-

sti, id a te blandiloqua in mcam gratiam dictum fuerit.17. None vcbementer me vexas maerore vexata, quamprimum

id intellexi. Intrasti cubicnlnm hocce vacuum alieno ar-I8. bitrio obnoxia. vaâcuidarum stirpcm, decoris semper

studiosam, ingens hocce dedecus invasit, quod mens tua19. ad pravitatcm est dctorta. Nunqnam antchac tu, gran-

DASARATHAl-l murmure. 275

dibus oculis dccora, quicquam antinconcinnum, aut mibiingratnm fecîsti, quapreptcr ne nunc quidem credo leserin loqui. Nonne Raghuides tibi eodem loco que Bha- au,ratas magnanimus llabetur? Sana, dum infans ille oral,saepe tu mibi tales fabulas narrabas. Quomodo fit, (le-al.mina, ut iam tibi verecundae placeat Râmae huius pii,inclyti, exsilium in silvis per novem et quinque aunes htolerandum? Râmas certe impensius vel ipso Bharata te 22.obsequio colit: qnare inter illnm et Bbaratam, quantumad te, nullum discrimen perspicio. Obsequ-ium, (ligna- 23.tieneul. auctoritatem, mandatornm curam, quis alias im-pensius praestare tibi possit quam iuvenis egrcgius? Ex 2K,multis millibus tum feminarum, tnm clientium meorumnulla obtrectatio vel criminatio contra Ragltuidem inten-tatur. Mulcens omnes mortales placida mente, lioniinum 25’,

princeps beneficiis regni incolas sibi conciliat. Fide ci- au,vos obstringit Raghuides lieras, miseras demis, magistrosobsequie, arcu in proeliis superat hostiles copias. hie-1;,ritas, largitie, pictas, liberalitas, amicitia, probitas, recti-tude, dectrina, magistrorum observantin: baec omnia per-petuo insuut Raghuidae. Contra hune Râmam, ad pro- 28,bitatem conformatum, Diis comparabilem, magnornm Sa-pîentum instar lucentem, quomede,idomina, potes nefasmoliri? Non recorder ullum acerbum sermonem huius 29.ubique blandilequi: quomode igitur Râmam dilectum intui gratiam acerbis dictis compellare passent? Cui incst 50.patientia, temperantia, liberalilas, lidos, institia, benefi-eiarum memeria, clementia erga omnes animautes: sine 3..eo quodnnm erit columcn menin? Mihi seni, Caeceï, adfatum properanti, infeliei, miserabiliter lamentanti, ve-niam dare te decet. Quieqnid in tellure oceano ambita 33,conquiritur, id universum tibi dabo: noli tu mode mer-

276 Lia. Il. CAP. XI].53.tem oppetere. Supplices manus tibi tende, Caeccï, quin

et pedes tues centingo, sis perfugium Râmae, ne me sce-54. lus hac in re polluat. Ita vexatum dolore magnum re-

gem, lamentantem, amentem, sese volutantem, moerere55. undique mersum, iterum iterumque annitentem ut quam

primum pelagi aegritudinum littus contingeret, atrox Cae-36.eeïs centra ail’ari atrocieribus verbis: Quod si te, bina

mimera pollicitum, eorundem rursum poenitet, quomodorectitudinem tuum, o haros! per erbem terrarum iacta-

57. bis? Quanda multi rages sapientes teeum cengressi tetanquam reeti gnarum cellaudabunt, quid tune respende-

38. bis? au. cuius epera strenua vivo, quae incolumem menscrvavit: buic eidem Caeceïdi fidem datam violavi;« ita

59. tibi dicendum erit. Cunctis regibus tu, o princeps, in-famiam cannabis, nempe qui munere concesso badie0rur-

40.snm contraria laqueris. SAleus in fabula ista de acci-pitre et columba suum ipsius carnem velucri dedit l).

l) Est apelogus notissimns, ad quem alludit regina. Co.lumba uccipitris impetu exagitata in sinum regis Saiwïconfngit. Accipiter regem obiurgat, quad praedam iamcaptam sibi eripiat. ne: ait: les tuum baud nage, sedsponte ab eo absiste. Celumbu ut supplex a me descrinon debet. Quodeunqne aliud petieris, id pretium proen redimenda me soluturum pollieeor. Accipiter regiscor poposcit, quad Saivius ei dilaeerandnm dedit, etita necatus praemium lidei in Indrae monda aecepît. -Indi fabulas daignant neminibus aetorum copulatis etaddita terminatione ira. Haec dieitur qenmkapôlêyam(subintelligitur dlrhyrînam), fabula de aceipitre et colombe.In Bharatea memerantur praeter liane: hama-kdkëyam,fabula de anscre et comice; sanivarlafntarutlzzyanx, fa-bula de aube et vente; in ililôpadèso: Mica-téléfilm,fabula de comice et arbore Palmy’ra. Quo ex use

DASAaATuAE LAAnm’rA’rIo. 277

ALAacus ambabus oculis datis ad summam sertem eve-ctus est. Oceanus post pactienem factam, quamvis [In-4.,tumescente (testa, limitem tamen non transgreditur. Nolipactionem irritam reddere; memento rerum olim gesta-rum. Deserte fidei olIicie, ac Râma in imperium coe- 4a.ptato, tu cupis cum Causalia semper delectari, improbe.Nefas este sive fus, fides denique sive fraus, quad a te 43,mibi promissum fait, eius nulla datur violatio. Ego carte 44.te coram bodie multo venene epoto in tue conspectuexspirabo, si liâmes consecratur. Quod si vel unum diem 45,Râmae matrem supplicationes subditernm accipicntem vi-

dere oporteat, sane mors mibi foret unica salas. Per 46.Bbaratam ac memet ipsam iure tibi, pepulorum domine,me nulla alia re contentam fore, nisi Râmae exsilio. Hac- 47.tenus prolata eratiene, Caeocïs iam conticuit; rex veroaudite dicte istius, certissime deliberate, nihil contra 48,fari, turbatis aliquantisper sensibus, sed demiuam dile-ctam acerbe lequentem rigidis oculis intueri. Tout ani- 49.mum dominae ebfirmatum dirasque borrandas secum mo-ditatus, Râmac nomen suspirans, concidit velot arborsuccisa. A sensu alienatus ceu vccors, defici’ens ceu 5o,aeger, vigare speliatus ceu serpens erat terme dominas.Alto. et calida suspiria trabens rex vebementer alllictusSr.voce lamentabili ac fracta talibus Caeeeïdem aEari: A quo- 5:.

nam edocta es noxam sub commodi specie, quasi Lar-varum visu attonita, quad ita mecum loqui non te pu-det? Haee est merum cor-ruptela, quam in te a tenera 53,inde aetate nunquatn antehac expertes sum, nunc veru

loquendi apparet, inventionem apologi Aesepici tum an-tiquissimam fuisse apud Indes, tum populi are vulgatis-simam.

278 Lus. Il. CAP. XII.54.infausti oluinis instar animadverto. Unde tandem limer

tibi est iniectus, quad tu eiusmedi munus, Bbaratam inimperio sedentem, Râmam in silvis exsulantem, expetisi’

55. Desiste ab isto propesite atqne ab ista perfidia, si cen-iugi tue gratnm lacera vis, eivibusque, ipsique Bltaratae.

56.0 crudclis, seclesta censilia agitans, vilis, ad nefas prem-pta! ecqnid malum iniuriumve in me Râmaque cernis?

57.Nullo mode adduci poterit Bharatas, ut sine Rama im-perium capessat: siquidem vcl Rama ebservantierem iu-

58.stitiae cum esse arbitrer. iQuemede adspieere pulcreRâmae in silvis exsulare iussi vultum decelerem, sicuti

59.Lunaln defectu ebscuratam? Hoc vero pium consiliummenu), cum familiaribus probe deliberatum, quemodeadspicere potero eversnm, tanquam exercitum ab besti-

60. bus profiigatum? Quid de me dicent reges, qui a di-versis mundi plagis bue cenvenere? Nonne hoc: niie-upuerascit, ben! vaâcnides iste, nimis diu regno admi-

ôt. nuistrate.« Quande multi sencs sancti, voluminum sacre-

rum pcriti, de Cacutstbide me percunctabuntur, quid62.tune respendebo? DExagitatus a Caeceïde Râmam in

vexsiliut’n egi.« - Quod si hoc verum dixcre, ce ipso65. falsi argnar. Quid mibi dicet Causalia, Raghuide in sil-

vas profecte? et quid ei respondebe post tamtam inin-64.riam factam? Usque quaque Causalia, ceu ancilla, ceu

arnica, ceu coniux, ceu germana, ceu mater me eolit.65. Haec tamen regina, semper mibi gratificari studens, filii

amans, blandilequa, in toi gratiam mibi non ce honore65-liabita fait, que (ligna est. Iam vere bec me angit,

quicquid honoris in te centuli, sieuti cibus noxius con-6iJ-dimentis saporatus aegrum, qui ei induisit. Adspicicns

contumeliam Râmae illatam, eiusque propulsatienem insilvas, Sumitra terrils. quomodo in pasterum mibi confi-

DASAaATnAE LAMI-ZNTATIO. 279

(let? lieu rem miserrimaml Paella Vidôbana dupliccm 68.nuntinm infaustnm simul audict, meqne fate defunctum,Râmamquc in silvas profectum. Elieu! spiritum ritalem 69.mibi absumet Vidé-buna mecrens, veluti Ciunaris in Hi-mavantis clive a Cinuaro deserta. Non sane diu me vi- 7o.cturum esse spore, postquam vidure Râmam in vasta sil-varum migrantcm, puellamque Mitltilensem plerantcm.Nimis certo mibi persuascram te probam esse, quam sis 71.improba; qualis est homo qui se inebriat potianc spe-eiosa, sed veneno imbuta. F alsis, ben! blanditiis mulcens 7a.dam mecum garris, occidisti veluti venator feram dulcicamus sono allectam. Me filii venditorcm sine dubie 73.viri bonesti ut inhonestum increpantes, respuent baudsecus ac Brachmanam tcmulcntum per plateas vagantcm.Heu! quanta est miseria mea, quad sermoncs tues to- 74.1ere! Talis calamitas in me ingruit, quasi sit peena ne-far-il facineris olim patrati. Nimis dia profecte a me 75.pravo tu prava fuisti cul-am, per inscitiam in sinum re-cepta, sicuti restis suspendio apta ac destinata. Tecum 76.voluptati indulgens, te esse mertem non perspexi; quasirudis forem puer, in latebris manu tetigi nigrum serpen-tcm. Certe fieri naquit, quin cuncti mortales huius aevi 77.me inelament, quad filins iste magnanimus per me cru-delem non amplius sit patrimus. »Ultra modum, beu!78.’tdelirat rex Dasaratbas, libidine captus, qui in mulieris»gratiam dilectum filium in silvas propellere vult. Post- 79.l’quam votis castimoniisque magistrorumque auctoritate’tsese coërcnit, frucndi tempore denue in molestiam in-

»gcntem ineidct.« Non sustinebit filins plus une verbe 80,quicquam mibi referre, sed iussus migrare in silvam, ni-hil dicct nisi: Factum bene! Si Raghuides de ,exsilio sol- 8;,licitatus contumaciter mecum ageret, id gratum mibi foret;

82.

et.

85.

86.

280 LIB. Il. CAP. XI].sed puer duleissimus nihil tale faciet. Hagbuide verein silvas profecto, me ab universe populo inclamatumnec amplius tolerandum Mers in Yami sedes deducet.

.Me mertue, Râma, invenum praestanlissimo, exsule, eon-tra reliquam familiam mibi caram queusque scelerumprogredieris? Causalia regina, meqne [iliaque Râma quam

orbata fuerit, aerumnas non tolerans, secundum me letedabitur. Cansaliam Snmitramqne meqne cum tribus filiisquande ad loferas detruseris, tune tu, Caeceï, felicitatetua fruere. A me liâmaque desertam vaâcûs gentemperpetuam, virtutibus probalam, bactenus ineoncussam,

.tu disiectam imperio reges. Quod si Râmae exsiliumBbaltatae igratum fuerit, absit ut Bbaratas mibi vita de-

88. functe inferias facial! Hem! improba, mibi infensa, po-

91.

92.

93.

94.

95.

95.

tire libidine, Caeceïl Tu max vidua cum filie tue de--minationem exercendam eurabis. Sub uxoris specie la-tens, sed rc vera Nox fatalis mande perituro ingruens,tu, regia proles, fate quedam in aedibus meis consedisti.

.Infamia immensa per orbem lerrarum, contumelia inclu-ctabilis centemptusque omnium animantium me manet uthominem nefarium. Quomodo regali more suetus curri-bus, elephantis equisque assidue vehi Râmas, deliciaemeae, pedibus deserta saltuum peragrabit? Cui cibi ca-picndi tempera cequi inauribus amati, aemulantes interse, edulia et cupedia laudalissima condiebanl, quomedois filins meus, iam acida, pungentia, aman manducans,quales sunl fructus silvestres, vitam sustentabiti’ Vestes

pretiesas indutus, diu lautitiis assuetus, quemode nuncpanne fasce amictus humi decumbet? Cuinsnam faitatrex eli’atum hocce, hactenus inauditum, Râmae exsilium

in silvis, Bharataeque censecratio? Heu malum, feminae!Scilicet perfidae sunt, suis mode eommedis studentes.

DAsAaATuAE murmure. 28!Non omnes mulieres tales dico, sed ulique Bbaratacmatrem. 0 nexia meditans! lucri avidal crudelis! A1197.peenitentiam meam te in domum deduxi. Quidnaminiurium eernis, quantum in me est, ont in Ramaetiam, benigne tibi ebsequente? Possinl vel patres de- 93.serere nates, vol amantissimae uxeres queque marites;at universus mandas indignations commotus foret visaRama calamitatibus merse. Ego vero fermosum divi-99oune subolis instar natum regali ernalu ad me aceeden-lem adspiciens ceu elligiem in speculo, gestio ac denuequedammode iuvenesco. Sine Sole ferlasse victus tale-100.rari possil, vel etiam fulminis Iaculatore imbres negante:at Rameur bine migrantem conspicatus vivet plane 11eme;haec est sententia men. Te exilio mec inhiantem, ini- lot.micam, infestam, excepi amplexu ceu mortem ipsemeam. Nimis (lin, heu! sinu te fovi, aspida venenatis-simam; ergo dementia me perdidit. A meqne, Râmaque l02.cum comite sue Laxmano desertus Bharatas iam demi-netur, tecum consociatus. Quandequidem urbemque re-gnumque cognatosque pessum dedisti, nunc inimicorummeorum blaude alloquio fautrix este. 0 crudelissime leo.animata, turbarum macliinatrix! quale hic mode dictumebstinate cirai-is, mirer sane cur non ex 0re tue dentesmillies dillracti bumi decidant. Nullum unquam sermo- 104.nem malevolum aut ingratum pretulit, immo nescitomnine Râmas cenvicia ingerere: quomedo tandem huic -suavissime lequenti, prapter virtutes semper probato, cri-mina exprobras? Vel despera, vel fore, vel peri, vcl in 105.lellurem mille biatibus diruptam desili: non exsequardictum tuum atrocissimum, mibi infestum, o vilissimaregis Ceceerum progenies! Te, nevaculae aciei simi- 106.lem, perfide semper blandilequam, prava appetcntem,

282 LIE. Il. CAP. XIII.gentis nastrae insidiatricem, le, inquam, vix sustincovivcre invisam, car mibi cum nervis suis exurere conan-

107.tem. Ne vite quidem mibi suppelil: nudo tandem fell-citas? Sine nale, indole mibi cognato, onde. voluptasi’Hostilia adversus me lacera, domina, non le decel; pedestuas supplex tango: sis mibi propitia!

108. lta imperii recter lamentans quasi praesidio desti-tutus, corde cempressus a muliere impotente, provelve-batur ad gaminas daminae pedes protenses, sed neutrumattiugcre potuit, plane ut aegritudine confectus.

CAPUT XIII.

DASARATHAS ANlMO PERTURBATUS.

1, Magnum regem aliter ac deccbnl cubantem, nectalibus aerumnis dignum, sicuti Yayâtem post exhausla

2. pierum operum praemia ex Coelitum mande delapsum,femina nexiis formae suae illecebris rerum potens, ipsainterrita ac terrifica, denua idem munus pascere ceepit.

5."Tu, magne rcx, gloriaris, ut veridicus, votorum tenu:4,qnamobrem igitur munus hocce detrectasi’ Ita compel-

latus aÏ’Caeceïde rex Dasarathas talia deinde retulit ira-

5. tus, aliquantisper quasi exsternatus: Ego dia filiis orbesingenti melimine ingentem filium, Râmam beroëm, nu-mine favente nactus sum: quemode is patest a me de-

6.seri? F ertisque, eruditusque, irae tempcrans, patientiainsignis, Râmas lotephyllops quomodo a me in exsilium

7.ageturi’ Vel in coelesli scde, profecte, mibi Râmae iu-columitatem quaerenti, quum negundo responsum fut-rit

DASARATIIAS ANIMO remmenas. 283

a Superis, vix qualicunqne mode constanlcr id feram.Quod si mibi fanas obtingat, antequam male allècerimRâmam, nihil mali meritum, tune domum falicitatem adi-

8.

piscar. Dom sic lamentabalur iste, turbine mentis cir- 9.camactus, Sol ad eccasum pervenerat, et Nos paullatimevehebatur. lIaec autem par tres vigilias dispertita, lu-nae orbe corenata, regi vexato ac lamentanti non grataallulsit. Tali mode calida suspiria trabens grandaevusrex Dasarathas misera lamentabatur mecrerem, laminain coelo fixa tenons. "Non desidero diluenlum tuum, a"NOX sideribus illustratal gratnm aliqnod mibi facile,nalma! tibi manas basce supplices perrigo. Aut potins»propcre abito; baud equidem copia immitem, crudclemî’Caeceïdem ultra videre, cuius culpa sum in aerumnis.«

Cum ilote deinde rex Cacccïdem protensis manibus denueplacare cenatus est, atque hune sermonem pretulit: Probeanimato, misera, ad te confugienti, vita defuucto, reniaest danda, cara domina, regi praesertim. Omnis praesi-dii sane cgenus, a fermesa, bec solum ellari pessum: daveniam ut decet, paella, quandoquidem tu es bene eor-data. Propitia sis, domina! liâmes ipse regnum a ledatum accipiat, o nigris palpebris (lacera! Sic optimamfamam tibi comparabis. Mihi, Râmae, populo, magistris,Bbarataequc ipsi gratum hoc facile, iuvenili femore, are

eculisquc pulcris nitens. .Audita regis, oculos rubore suifusi, voeem lacrimis

fracti, varia ac miserabili lamentatione, coniugis eandidi

Io.

i5.

19.

uxor prava et cmdclis ne verbum quidem pretulit. Tom go,rex iterum stupere oppressas, intuens mulierem amatamsemper indignantem sibique de filii exsilio pertinaciterebloquentem, prae aegritudine sensu cassus humi cccidit.

284 Lus. Il. CAP. XIV.

CAPUT XIv.

RAME ARCESSITUS.

l, Angore filîi causse vexatum scelerum ille, sensu cas-snm, humi lapsum ne palpitantem conspicata, vaâcuidem

2.talibus stratum Cur tandem, quasi piaculo quodam pa-trato, pollicitus mibi promissum, despondens in terme

3. solo iaccs? In recto te penture oportet. Officiorumgnari homines niant (idem esse summum oflîcium. Fideipraesidio freta ego te and officiaux explendum duntaxat

4. cohortor. Sunna, rez lute imperam, accipitrî aliquidpollicitus, corpore suc volucrî tradito ad summum statio-

5. nem pervenît. Similiter inclytus Auncus quoqne Drach-manae in libris sacris penitus versnto, muneris nomînc

6. ipsius oculos petente, baud gravatus erutos tradidit. Flu-viorum porro dominus (Oceanus) olim intra valde angu-stos termines constitutus, fidei dame reverentia ex pacte

7-littns suum aestu non transgreditur l). F ides est c0m-prchensa uno verbe religio; fide nititur îustitia; fides eststabile librarum sacrnrum argumentum; fide summa sta-

8. tic attingitur. Fidem unicc sequcre, si mens in olficîoest confirmata. Munus istud mibi fiat fructuosum, siqui-

9. dem tu, vix- optime, es munerum Iargitor. Ut officiasatis facias, nec non box-tutu meo, in exsilium pelle filium

Io.Râmam; ter diserte ego te hoc posco. Quod si tu pro-missum hocce mibi non perficies, coram te, ipsa deserlao

1) Breviler lucta antea haec excmpla (cap. X", 40. 4l.)nunc amplifiante denuo profcrt Caeccïs.

Ramuz massues. 285vilain deseram. Ita stimulatus a Caeceïde impavida ne- n.quibat laqueum encutere, perinde ac Baies laqueum ahIndre. cenfectum. Perturbatus ille corde, erc Pallidus n.erat, ac iumento inter iugum retamque trepidanti similis.Natantibus oculis nihil fera cernens terme dominas, ex :5,angora tamen censtantia se erigens, talibus CaeceïdemaEatur: Quae manas tua verbis selennibus ceusecrata igue I4.ceram a me fuit prehensa, mulier scelerum, banc ultreiam repudio, filiumque tuum tecum simul. Prevecta est 15.nex, o regina, solisque ertus iam instat: certo sacrerumantistites de festinanda eonsccratione me menebunt. Cam 16,iisdem appmtibus cum in finem erdinatis, ut Ramesconsecraretur, curandum est ut ille idem mibi menueinferiarum solennia faciat. Utique a te filioque tue in- 17.feriae mibi non sent ferendae, siquidem tu, nefas mo-lita, eversura es Râmae censecratiencm. Baud equidem 18.sustinee videre cives vultum deiectes, omni gaudie sola-tiOque exutes, quos antea tanta laetitia elates videram.Dum magnanimus terne dominas hune in modum cum l9.iste cellequebatur, interiln Ne: aima, lune sideribusquecommuta, dilucule cessit. Tune ad nefas ebfirmata Cae- ne.ceïs denue principem cempellavit dictis prebresis, fandi

docta iraque vecers: Qualem huncce sermenem garris, e al.rex, veneni evemiti similemi’ Opertet te hue arcessen-dum curare strenuum filium Râmam. Quande in impe-rio censtitueris meum natum, Bâmam exsulem in silvas na.abegeris, meqne a rivali liberaveris, tune eflicio tue pleut:functus cris. - me, veluti equus gencrosus stimule acer- 23.rime percussus, identidem a Caeceïde lacessitus, Oflicii vin- 24.

cule, inqnit, sum obstrictus, ac mentis plane ineps: cupiovisere filium natu maximum, dileçtum piumquc. Interim’aS.

nox dilucule cessent, ertoque iam sole, instante fausti sideris

286 LIB. Il. CAP. XIV.26.ceîtu cum lune, faustaque liera, Vasislitbas virtute excel-

lens, (liscipulis circumdatus, assumptis sine mon sucrerum27.opparatibus amplissimam nrbem intruvit. Hunc ad maxi-

mum festum celebrandum aceemmedatam, exspcetatione de28. Raghuide anxiam, Indrae urbi comparabîlem postquam pe-

rambulaverat, aspexit domum regalem vir venerandus, variisvolucrum generibus strepentem, plenissimam aulieis lieue-

29.1’atissimis, scîpienes gestantibus. Ad liane regiam acce-

dens permeavit multitudinem Vasishthas summopere lac-50. tus, egregîis sapientihus stipatus. Ibi autem conspexit

in publieum progressum aurigam, nomîne Sumantram,ante fores principis, eiusdem familiarem visu amabilem.

5LAd hune ex aurigarum stirpe prognatum, artis suae pe-ritum, conversus gravitatc pollens Vasisllthas, Cito nuntia

52.regi, inquit, me hue advenisse. Adsunt, ecce! uranenureae aqua c Gange maribusque hausta plenae, setlile

33.ficulneum, inaugurationis gratis. allatum; cuneta frugumscminn, odoresque, variaeque res pretiesae; me], coagu-lum, Pinguedo e lacte liquata, testa oryzne grana, ver-

54. benne, flores, lac dulce; octo virgincs nitidae, alaeerqueeleplmntus bellicus; currus quadrîiugus, insignis acinu-

55. ces, arcus egregius; lectica famulis gestata, et umbracu-lum lunae instar splendidum, duoque flabella candida,

36.poculumque aurcum; cingula aurea instructus candidustaurus humeres gibberc turgens; leo iubatus quadridens,

57a inter feras fulvas eminens, rebere pollens; selium leoni-bus caelatis suffultum, tigridis exuviae, iguisque sacrifi-ealis uccensus; euncti symphoniaeorum cheri, saltatrices-

58a que puellae munditiis nitentes; magistri, Bracllmanae,vaccac, Purae ferae volucrcsque; cives ex turbe agrisque

59. primates, mercntores cum cellegiis suis: hi aliique multi,lactnntcs ac lacla praedicantes, consecrationem Râmnc

Rama moussues. 287visuri adstant, une cum regibus peregrinis. Hortare re- 4o.gent ad festinandum, ut praestituto die iam orto, et ineoitu sideris Pushii Râmas regnum adipiseatur. Tali4l.huius magnanimi sermone audito, auriga, laudibus cele-braturus regem petentissimum, intravit penetralia. Quem 42.dudum c0gnitum, grandaevum, ianiteres regi prohati nonpotcrant ab aditu arcere, regi gratum faeere cupientes.Is Prepe adsistens, ut qui nondum compererat islam re- 43.gis conditionem, voeibus placidissimis praeconium pera-gere coepit: Sicuti immensus Oceanus exsultat sideris 44.lucidissimi ertu, similitcr tu, placidus, placida mente nosexhilara. Hue eadem liera Mâlales olim Indram laudi- 45.bus celebravit: is tum vieit eunctos Danuidas; perindeego te consaluto. Sicuti Libri sacri, cum cemitalu suo,46,Scientiaeque deminum suum spiritalem Bncmunzu con-salutant, perinde ego te consaluto. Sicuti Sol coniun- 47,etim cum Lune almam Tellurcm omniferam bodie con-salutat, perinde ego te consaluto. Surge, age, maxime 48.rex, verba bene auspicata profatus, resplendens fermatua, ceu selis iubar a mente Meru repercussum. Tibi,49.o Cacutsthide, Lunus atque Sol, Sivas nua cum Cuvero,Varunusquc, [guis Indrasque victoriarn decemant. Abiit 50.veneranda Nez, Dies faustus iam instat: expergiscere, esapiens rexl Magnum negotium instat. Adest, ecce, 5l.sanctus Vasishthas cum Braehmanarum comitatu: pralinasiussu tue Raghuidae consecratie ordinetur. Ceu pecudes 52.sine pastore, ceu exercîtus sine duce, tale utique essesolet imperium, ubi rex non sit constitutus. - Tali eius 53.oratione audita, quae sub blandiendi specie vera monebat,terme dominus acrius quam antea moerere centundcba-tur. Tum quidem solatii expcrs preptcr filium, suspi- 54.ciens aurigam oculis rubere sulfusis, inclytus ille ac pins,

288 Lin. Il. CAP. XIV.55. Auriga, inquît, quare me amictum , illaudabilem, tu la!»

dure cupis? At profecto verbis tuis viscera men acrius56. dilaceras. Sumantras, audîta voce flebili viseque rege

misere affecte, protendens manas supplices, ab illa cubi-57. culi parte paullulum reeessit. Quum vere terne domi-

nus prae luctu ipse loqui baud petis esset, tum Caeeeïs58. censilierum gnara Sumantrae responsum reddidit: Su-

mantra, rez anxius lacta exspectatione eirca Râmam, vigi-

59.lando defessus, nunc demum somno se tradidit; quaretu, aurige, festinanter adi regîs natum illustrem: addueRâmam, quaeso; nulle hic iniicienda est dubitatio. -

60.»Nen audito regis iussu, inquit ille, quomedo ire pos-»sum, dominah Quo responso familiarisa sui audito rex

6l. cum alliai: Sumantra , Râmam visere cupio; cite adducsuavissimum. Ille vere , praesagiens fausti aliquid in

62. corde suc recreatus est. vManifeste iustitiae culter nuncvmelitur Râmae censecrationemm Quam quem sibi opi-nîonem finxisset, ingeuti luetitialcumulatus praeclarus Su-

63. mantras, Raghuidem visendi cupidus, exiit e gynaeceomagnifico, sinus Oceani speeiem referente.

64. Inde recto tramite foras egressus, circumspieiensregis portarum custodes, vidit cives diversorum ordinumditiores foribus adstantes, ac se adventante discedentes.

BAMAE massues. 289

CAPUT XV.

SOLENNIUM INAUGURATIONIS mamans.

At hac nocte transacta Bracbmanae librorum sacro- y.rum periti censtiterunt in stationc sua, una cum reli-gionum magistris; nec non ministri regii, exercitus duc- a.tores praesidesque eollegiorum, prepter Raghuidae con-secratienem lactantes, ex ordine congregati. Orto sole 5.pure, adveutante die Pusuu sillel’is, dum oriens GANG"

signum ad Râmae natalem pervenerat ibique stabat,quicquid ad consecrationem opus esset, a bis naterum 4.primoribus apparabatur: aureae urnae aquariae, sedilcficulneum pulcre ornatum, currusque pre more eonstra- 5.tus splendida tigridis pelle; aqua e sancto Gangis et Ya-munne confluente llnusta, et quaecunque alia sunt flu- 6.mina sancta, stagna, fontes lacusque, ex hisce haustaunda, et ex maribus undique; mel, coagulum, Pinguedo 7.e lucte liquata, testa eryzae gram, verbeuse, flores,lac dulce; ecto virgines nitidae, alacerque elephnntusbellicus; urcei aquarii aurci et argentei, remusculis la-8,ctantibus inumbrati, lotis purpureis eaernleisque inna-tantibus lucentes, reris purissimi pleni; *saltatrices quo- g,*que magne numero, cultu elegantes, mundo muliebril’ornatae, venustae, pulcris superciliis oculisque mobili-

1"bus deceracl" l). In promptu crut Râmae insigne fla- Io.

l) Versus uneis incluses legerunt in suis libris editoresSrîrâmnpurani; eosdem connuentator Vâchasputcs anteoculos lnabuit; e nostris cedicibus unes mode utrum-que cxhibet. Est distichon satis eleguus, sed hoc locoineptum ideoquc suspectant. Nunc euim non allinebat

1.9

290 LIB. Il. CAP. XV.bellum candidum, vagis lunae radiis simile, circa manu-

".brium gemmis ernatum; in promptu eaudidum umbra-culum, lunae orbis instar splendorem fundens, eonsccra-

in.tionis pempam ducere solitum; in promptu candidustaurus, candidusque equus phaleratus; cuncta quoque

15. organa musica, ceterique praecones. Quemadmodum invaacuidarum reguo apparari solebat eonsccratio, ita gen-tilitia quaeque assumpscrant, et quicquid aliud addi po-

14» terat. Hi regis iussn ibi cengressi, deminum non viden-tes, inter se quacrere: Quisnam adest, qui regi nos ad-

15. venisse pessit nuntiare? Etenim regem non videmus,selque iam ertus est, et praesto ad imperii consortium

16.prudentis Hamac censecratie. Qui dum tali mode interse colloquebantur, Sumantras, probatus regi minister,

17.reges a diversis terris ceuvenas hiscei affatur: Ego exregis mandate festinanter ad Râmam pergo. Vos, virihenesLissimi, a rege et praesertim a Râma honorifice ha-

13- bendi estis. Quare equidem libcuter vestris verbis,ques salves vole, ex rege iam expergefacto quaeram

19. caussam dilati adventus. Sic fates vir veteris memoriaegnarus ad regiae pertam accessit, intravitque domum

ao.nunquam ipsi inaccessam. Limine superate constititiuxtu aulaeum cubiculi, ac vota felicissima profatus, alu

Il. voce consalutavit Raglluidem. Tibi, o Cacutstliide, Lunusatque Sel, Sivas una cum Cuvette, Varunusque, Iguis

luxuriare in describendis saltutricum illeeebris: et cre-dere par est, hieredulas isbas, dum in pompa publieachoros dueehuut, abstinuisse a motibus nutibusque lu-scivis, quibus intra privatos parlotes iuvenes ad libidi-nem allieere solebant. Celerum in festi apparatu raclememorantur. Cf. supra Cap. lll, 17. XlV, 37.

SOLENNIUM lNAUGURATIONIS APPARATUS. 291

Indi-asque victoriam deceruant! Abiit venerauda nox,n.Dics faustus iam instat: expergiscere, heros praestantis-sime! perage negetium sine mera. Braclxmanae, exer- 23,eitusque ductores, nec non civium eollegia hue couve-nerc; tui visundi sunt eupidi: expergiseere, Ragbuide!Tutu rex evigilans aux-igue Sumantrae suas laudes ca- ,4.nenti, solennium carminum guaro, talia repenit: Râmam ,5,adduc, Auriga! quemadmodum ab ista menitus fuisti.Quaenam sît causse, scire velim, cur iussum meum de-trecteturi’ Non ego sepere sum oppressus: sine mera ,5,adduc nabis Raglmidem. Sic Dasaratlias rex aurigneiussa sua iterum declaravit. la, audito regis sermone,27,cnpite demisso cum veueratus, exiit e regia, fingens sibianime gratissimum eventum. Ingressus plateam prima- ,8,riam lactus elatusque aurige, festinanter eam transiit,quequeversus circumspicicns. Ibi audiebat universam ,9,multitudinem quasi gratantem, colloquia ad Râmam eius-que consecrationem spectantia serqntem. Censpexit deinde 50.Râmae domum pulcram, Cailasi mentis vel Indrae aedium

instar splendidam, ingentibus pertarum valvis munitam,5l,amplis porticibus instructam, deuurate fastigio insignem,gemmis eoraliisque laqueatam; nubium auctumnalium si- 51,ruilent, lueidam ceu mentis Munis antrum, redimiculissertorum floridorum de pendentibus undique cendecoratam;margaritis gemmisquc refertam, santalii et ngallechi ligne 53,

sulfitam, suaves odores spirantcm, perindc ac mentisDarduri cacumen; ardeis pavenibusque raucum senau-54,tibus superbieutem, pantheris ad venatum’mansucfactiscrcbram, nec non delectis famelis frequentem; sensus 35,oculosque liominum vivido fulgere ad se tralteutem, lu-nae selisque similem, Cuvêri aedesiaemulantem; undiqne 56.cinctam aurone civium modeste babitu adstantium, nec

292 Lin. I I. CAP. XVI.non agricolis, qui dona bonerifica secum affercntes eo

57.convenerant. Vidit queque elephantum, Râmam velneresolitum, margaritis ornatum, santalie rubro cit-ca tem-pera distinctum, Airavate aequiparabilem.

58. Auriga ille, censcenso eut-ru equis iuncte, cellu-strans viam regiam hemiuibus densam, exhilarans pei-tetam urbem animes civium quadriiugo ad Râmae do-

59. mum tendente, ipse summe gaudie efferebatur, invectusamplam epulentamque, feria ac pavonibus per atria fre-

40. quentem, ceu maguifici Sachidis mariti aedes. Indetransvectus Cailâsi mentis similes aulas, ornatu insignes,Coelitum sedes specie referentes, dimotis multis familia-ribus Râmae gratis probatisque, iuxta penetralia eonstitit

41.aurîga. Vidit ibi ostii aditum stipatum inventa floren-tibus aurigis praeconibusque e terra Magadhensi eriun-dis, nec non symphoniacis modes-nm dulcedine somnummuleentibus, qui nati regii virtutes canaris laudibus cele-

42. brabant. Tutu vere panetrale, rupis percelsae vel mon-tis nubiferi simile, magnis deorum tensis comparandum,multitudine circumfusum, a neminc prohibitus intravitauriga, veluti pristis mergitur eccano gemmis referle.

CAPUT XVI.

RAMAs EVOCATUS.

I. Harum aedium regalium pertum a multitudine ob-sessarn transgresses auriga, veteris memeriae gnarus,

2,accessit deinde ad aulam interieremhubi excubabant

RAMAs amomes. 293iuvencs , tum sagittas arcusque, tum inaures politas ge-stantes, vigiles, in oflicium suum unice intenti, principideditissimi. Ibi vidit senes decores, veste ceccinea et 3.bacille arundineo insignes, fcminarum custodes, portaeab utroque latere composite assidcntes; qui conspicatizf.apprepinquantem, Râmae gratum facere eupicntes, subitoexcitati sedilibus suis desiluere. Hisce mandat vir mo- 5,destus ex aurigarum stirpe prognatus, dextcr in muneresue: Cite nuntiate Râmae, Sumantram feribus adstare.Hi domine sue gratum facere cupientcs, intre euntes ad 6.Râmam cum coniuge eonscciatum, sine mon nuntiumei attulere. Cognito, aurigam ibi praesentem esse ex 7,mandate panas, Raghuides intro ad se duci iussit bene-volentia motus. Hunc Cuveri similcm regali ornatu vi- 8.dit auriga sedentem in tore aureo tapctibus constrato,bere’c’m uuctum santalii optimi pulvere subtilissimo, ode-9.

rate, sanguinis aprugni colorem referente. Ministrabatso.ei sedulo Sîta, lateri adstans, flabellum manu tenens,sicuti Stella Canna l) Lunum subsequitur. Hunc pre-n.prie vigore fulgentem veluti solem, muncrum largiterem,modeste cousalutavit praeco medestiae guarus. Conspi- n.eatus fermosum regis natum in lectulo commode seden-tem Sumantras, probatus domine minister, iunctis mani-bus talia fatur: O felicem prole sua Causaliam! Pater .3,tuas, Rama, cum Regina Caeceïde consociatus visere tecupit; ce pergas sine mes-a. Ita compellatus herosl4,splendidissimus, lactus, Sîtam comiter admenuit hiscever-bis: Domina! deminus ac domina, congressi in mci ,5.gratiam, certo deliberant aliquid, quad ad eonsccratio-

1) 0qu est stella in spica Virgiuis, ulule menais Chaitradictas.

994 LIB. Il. CAP. XVI.16. item spectat. Illa aigris oculis decera, gratificari regi stu-

dens, dextera, proposite animadverse adhortatur cum adI7. mea cemmeda. F eliciter sane factum, quod magnas rex

eoniunctim cum car-a ceniuge Sumantram misit, legatum,

.8. quid men intersit, curantcm. Qualis illic est aula,talis legatus nos convenit; cette rez bodie ad imperii

19.consortium me censecrabit. Eia! cite bine profectusinvisam terrae deminum, tu vero cum cemitatu tue com-

ae.mede requiesee aut lude. - Sîta nigris oculis decera,in cemmenefacta, coniugem asque ad fores subsecuta

2.. est, verba bene auspicata nuncapans: Maiestatem a vi-ris bis natis reverentcr eultam, censecratiencm aequesanctam ac sacrificium regale, eonferre in te debet rcx,

22.sicuti mundi ereater in Vâsavum. Equidem te venerer,cernens praeviis caeremeniis ieiunioque lustratum, paranebride amictum, dorcadis cornu manu gestantem. Cu-

25.stediat tibi plagaux orientalem Deus Fulminator, austra-lem Yamus, Varunus cardinem occidentalem, divitiarum

34. dominas denique septentrionalem. Tum dimissa cemiterSîta, faustis ominibus acceptis exiit cum Samantra simul

giflâmes ex aedibus, ceu leo saxosam speluncam insidensa monte descendit. Vidit portae adstantcm Laxmanum

26.venerabundi habita, deinde in aala media accessit adsodalium eobortem. Hisce omnibus ministris suis visis

a7. et comiter salutatis, protinus conscendit heros çurrumexeelsum, quasi flammantem, tigridis exuviis censtratum,

9.8. argenteum, fragorem nabis gravidae edentem, spatiesam,gemmis aureque ernatum, salis instar falgore sue homi-

29.11um ocules ad se rapicntcm; iunctum equis generosiselepllanternm pullos aequantibus; ceu deus mille oculispraeditus, Indras, vchitur currn velecissimo equis coe-

50.1cstibus iuncto. Faastus ille, veluti Ixnbcr in aetlicre

RAMAs EVOCATUs. 295gravi strepitu insonans, evectus est e demo tanquam lu-nae erbis ex ingcnti nube. Laxmauus autem, Raghuidaesl.frater natu miner, floridum flabellum manu tenens, currnaseense a terge cum custodiebat. Tune, ce egrediente,.’n.undique a multitudine cenfusus clamer sures obtundenstollcbatur. Deinde sonipedes egregii, elepbantique mon- 33,tium instar excelsi, centeni quin milleni numero Râmamsunt subsecuti. In fronte incedebant bellatores armati, 54,santalie et agallocbo nneti, aciuacem arcumque gestan-tes, viri spe alacres. Simul per totam plateam audie- 55.bannir organoram musicornm concentus, praeconumquelaudes canerae, et bellici militum clamores. Undique 56.florum imbre censpergebatar a femiuis ex patulis de-muum fenestris prospectantibus bestium domiter. Mu- 57.lieres ferma incomparabiles, tant ante fores, tum in de-mibus alte exstructis stantes, caritatis allèctu ergs Râ-mam motae, vecibus gratissimis cum salutavere. »Sane, 58.»e matris tune deliciael nunc Causalia gaudie exsultat,"censpicicns te regali carra invectum ad imperium pa-"temum eapesseudum.« - Sîtam vcre inter omnes pucl- 39.las comam dividuam comptas praestantissimam arbitra-bantur mulieres istae, utpote Râmae ex intime cordedilectam. - quis dubitet, banc dominam nestram olim 4o.’tmagua sanctimenia rite perfanctam esse, quandoquidem,»sicuti Rômnu 3) cum Lune, ita cum Râma ceniugium"est adeptai’« - Tales voces blaudes a muliebri turba

2) Rôlu’nî est quarta inter domos lunures, ques quidemomnes lndorum mythologie Luni axeras lingit. "au:autem dilectissima pracdicatur, ferlasse preptcr exi-miam splcndorem uuius e stellis hoc siderc compre-hensis, quam nestri Tauri oeulmn dicunt.

296 Lin. Il. CAP. XVII.ex fastigiis domuum pronantiatas audiebat beminam prin-ceps per viam regiam ingrediens.

CAPUT XVII.

’ RAMA]; ACCESSUS.

l. At faustus Râmas aseeuse cul-ru, laetitia cumulanssecierum cohertem , conspexit urbem diversis beminam

merdinibus eppletam. Preeessit deinde per mediam pla-team, agallocbo sulfitant, demibus albis nubium instar in

5-aetbere suspensarum illustratam. Vidit banc regalcmtramitcm cinctum variis floribus dapibusque omnis ge-neris, ab utroque latere appesitis, sicuti in coelo Coeli-

4.tum tramitem. Proccdebat autem audiens pia vota amultis clara voce nuncupata, civesque etiam pre cuius-

5. que dignitate saluuns. Sespita nos, acclamabant ci,ipse ceusecratus, succedens bodie in candem viam, qua

6. avi tui atavique perrexerunt. Quemadmodum pater hu-ius euuctiqae maiores amantissime nos feverunt, pariter,

7. ac iucundias etiam, sub Rama rege babitabimus. Satbodie epularum, satque nebis est lautitiarum, liceat mode

8. videre prodeantem Ramam, in imperie stabilitaml Talesaliesquc amicorum sermenes bene auspicatos, sibi beno-rifices, placide auscultans Râmas transibat per amplam

g.plateam. Neme a iuvene praestanstissimo peterat men-tem eculesque abstrahcre, ne tum quidem, cum iam

Io. praeterierat; et quicuuque Râmam non vider-ut, aut abille non faerat visas, is ab omnibus reprebcndcbatur,

"une sibimct ipse displiccbat. Etcnim iustus ille cunctis

MIGRATIO IN SILVAM IMPERATA. 297

beminam ordinibus benignitatem maxime praestabat in-ter qualuor fratres aequales; quapropter ei erant dedi-tissimi. Progrediebatar regis filins, quadrivia, deeram la.tramites, arbores sacras atque altaria revereuter a dex-tra praetervectus. Postquam ad aedcs regales accesse- 15.rat magni Indrae sedibas eomparandas regis natus, in-travit patris babitationem serte fertunata fulgens. Tres I4.aulas a sagittariis custoditas eqais pervectas, pedes tran-siit binas reliquas iuvenis praestantissimus. Cunctas aa- 15.las permensus denique Dasaratbae filius, omni cemitatudimisso, ipse in gynaeceum intreivit. Tarn principe 16.

.ad praesentiam regis profecte, pepulas universus gaudieelatus eius inde reditum exspectabat, sicuti flaminum do-minas Oceanus lunae ertum.

CAPUT XVIII.

MIGRATIO IN SILVAM IMPERATA.

At ibi vidit Râmas patrem solum cum Caeceïde, l.meestitia eppressum in sedili, 0re tabescente mises-an-dum. Primum patris pedibus bamiliter adoratis, deinde a.Caeceïdis queque pedes debite studio salutavit. Rex 5.autem miser, oculos lacrimis sulïusus, nulla alia vocepracter Râmae nomen entissa, neqae intueri cum, neca110qui potis erat. Visa tali regîs specie antes insueta, 4.terrifica, ipse qaoque Râmas in terrorem incidit, quasipcde serpentem tctigissct. Videbat enim imperii recto- 5.rem sensibus dcpressis, mecroris cruciale dcbilitatum,

298 Lin. Il. CAP. XVIII.6. gementem, cogitationum impetu. tarbatum, veluti undis

cinctum Oceanam, funditus inconcussum, aestaantem;ceu Selem defectu laborantem; ceu Sapieutem, falsi

7. quid imprudens dixissct. Animadvertens igitur inexpli-cabilem banc patris meererem , aliquante commetior

8. fait, sicuti Oceanus per interlunia. De genitoris inco-lumitate sollicitas Râmas sellers baec secum volutabat:

9.Cur tandem rex bodie me non benigne excipit? Aliaspater, quantumvis iratus, me vise placari solet; car be-

te. die per meum aspectum molestia ci creatur? - Hincille quasi consternatus, moerere anxius, exstincte cris ni-tore, ad Caeceïdem revereuter conversas, talia profatur:

II.Num forte a me imprudente quicquam peccatum est,quaprepter pater mibi succenseat? Id mibi declara;

la. quin tute potins cum placare velis. Car implacido animeest, semper erga me affectas teneri plenus? Vultum

13.deiectus, tristis, ne verbe quidem me afiiatur. Num do-ler aliqais angorve cerpere aut anime conceptus cru-ciat cum? Sane vix ulli eontingit perpetua voluptas.

[Ælelm forte Bbaratae, adolescenti amabili, vel Satrughno,I5. vel manibus denique adversi quid accidit? Displiccns

magne regi, aut iussa patris detrectaus, ne beram qui-16. dem vivere velim sub irato domino. Unde quivis homo

intelligit aevum suum vitale in hoc orbe germinasse,quemodo quisquam cum ce aliter versari possit quam

17.cum numine praesenti? Num forte a te, faste impellcntc,probrum aliquod in patrem meum iactum est, qua of-

18.fensiene mens eius faerit percalsa? Id mibi percunctanti,domina, ex vere declara: qua de caussa insolita haec

19.mutatie in rectore imperii cernatur? (-- Sic admonitaCacceïs a Raghuide magnanime, ut erat impudentissima,

ne. pretulit sermoucm audacem, lucri avidam: Non succenset

MIGRATIO IN SILVAM lMPERATA. 299

tibi res, Râma, nec ulla perturbatio enm afiicit. Am-men habet aliquid in auimo; sed le mctuens non loqui-tur. Ad nnnüandum tibi dilecto rem ingratam vox oint.non suppetit: quare necessario te facere oportet, quodex eo ipse audivi. Hunc virum munerîs olim oblati ho- sa.norisqne mibi habiti nunc rursum poenitet, quanquamsit rez, quasi foret homo quilibet ex infima plebe. Ail. 23.nimirum civium recter, munus nimis large concessum ase posci: st frustra aquis iam dilapsis pontem iungereeonatur. Fidem, ofliciî fontem, qualem boni omnes 24’.

agnoscunt, hune enndem non deserere debet rez, veliratus, ne in mi gratiam quidem. Quod si tex istud 25.cdixerit, sen faustum ait sive infaustum, tune tu id omneperficies; ego vcro deinde referam. Quum scîvcro, regis :6.decretum apud te non in irritum esse casurum, tunç egoexponam; ipse enim le coram non dicet. Talem ser- 27.monem a Caeceïde pronunciatum quamprimum audie-rat Râmas, turbatus reginam in regis praescntia hisceairatur: Proh malum! Non te decet, domina, tali ser- 28.mone me compellare. Equidem certe iuxta regis dictumvel in ignem me coniicerem; deglutirem acerrimum ve- 29.nennm, pelagove mergerer, si iussus forain a venerabilî

magistro eodemque pane, ac pracsertim a rege. Quare 50.cloquera, domina, qnodnam optatum ille in anime ha-bcat. Polliccor me id perfecturum esse: Râmas non bisidem amrmare solet. Contra hune recti studiosum, ve-SI.ridicum, improba Caeceïs eiYatum atrocissimum protulit:

Olim in hello Deorum Titanumque, Raghuide, pater52.tous, dam pro diis pugnat, relis confossus, men ope pe-rîculo ereptus, mibi bina munera concessit; quorum no- 35.mine nunc a me poscimr rcx Bharatae consecrationcm,mamquc, Raghuidc, profccüoucm sine mura in silvam

300 LIB. Il. CAP. XIX.54.Dandacam. Quod si tu reddere cupis patrem solvcn-

dae fidei parem, et ipse, hominum princeps, promissummodo dalum implere, ausculta hocce dictum meum.

35,Persta in iussis patris peragendis, sicuti ille pollicitnsest. Te silvam adire oportet ne peragrare per novem

56.annos quinqua additis; Bilaratas vero e0nsecrator omniisto solenni apparatu, quem in tui gratiam, Baghuide,

57. rez ordinaverat. Tu, derelicta hac c0nsecralione, annosbis septem Dandacorum deserta incolens, assume habi-tum ascetarum, comam plezam et eonglutinatam, vestcm-

58. que e libre contextam. Bharatas regat banc terrain regisCosalorum, multis rebus pretîosîs abundantem , equis,

39. curribus eicphantisque instructam. Talis casus misera-üone oppressus rez, qui nobis adest, vultum moerore

40. dcieclus, te intueri nequiç. Tu vero, Raghuidarum pro-les, dictum regis perfice, et (ide firmissima ex angusliiscum extrica.

du. Dum tali modo illa acerbe loquebatur, Râmas neu-tiquam Lumen moestitiae se tradidit; aï. rez maiestatepollens vehementer commovebatur, infelici sorte filii sui

vcxutus.

CAPUT XIX.

FIDES DATA DE MIGRATIONE IN SILVAM.

1- Audita hac oralione ingrata, quasi mortis nuntia,hoslium debelialor plane non turbalus Caeccïdem hisce

2’iuvicem airatur: [La fiat! Migrubo bine ad habitandum in

Flans DATA DE MIGRATIONE IN suum. 301

silvis, comam plezam et vestem e libro contextam ge-rens, ut fidem a rage oppigneratam exsolvam. Id unum 5.edoceri cupio, quamobrem rez, hostium domitor, bodieaccessit diliicilis, me non benigne excipiat sicuti olim.Non te succensere aportet, domina: aperte loquar teeoram. Iba, gaudeas licet! in silvas, aseetae habitu as-sumpto. Iussus a caro magistro, a patre, a rege deni-que benefaetorum memori, quid est, quad ego confi-

4.

5.

deus non fecerim, ut illi placeam? Haec unica menti 6.insidens aegritudo cor meum quasi adurit, quad rez ipsemibi mon declaravit Bharatae consecrationem. Ego sane 7.Bharatae fratri Sîtam, imperium, caram vitam, opesquelactus sponte olim-rem, vel nullo hortatu urgente; quanta 8.magis iussus a populorum domino eademque patre, necnon ut tibi gratum facercm, promissorum fidem ezsol-vans. Tali mode tu pudibundi animum erige. Sed quid 9.hoc est, quad princeps, lamina in terme solo figens,sensim lacrimas fundit? Eunto sine mon nuntii velo-cissimis aquis vecti, ad Bharatam regis iussu ez avi Ina-terni sede adducendum. En! ego non amplius scruta-bor patris dictum, sed hînc festinus proficiscar in Dan-dacorum deserta, ut quatuordccim aunas ibi habitem.Caeceïs vero laeta, audito eius sermoue profectioni’ fidem

habens, Raghuidcm ad festinandumjmpulit: Ita fiat!Ibunt nuntii, veloeissimis equis vecti, qui Bharatam m0-neant, ez avi materni sede domum esse revertendnm.Tibi autem sollicita dilationem non fore tolerabilem ar-bitror, o Rama; quaproptcr te propcre bine in silvamabire oportct. Et quad rez, pudori obnozius, ipse tenon alloquitur, id nihil est, iuvenis prncstantissime: haecairensio dimittatur. Quamdiu tu ex hac urbe summacum festinatione non facris profectus, tamdiu pater tuas,

l0.

Il.

802 Lin. Il. CAP. XIX.17.0 Rama, nec lavabitur, nec cibum Capiet. -- »Heu ma-

lum!« hac voce cum gcmitu prolan tex, moeroris flu-ctibus mersus , animum deficiens, in torum istum aura

18.pictum recidit. Bâmas protinas regela sublcvavit; inci-tatus a Caeceïde, veluti equus flagella caesus , ipse in

19.silvam proficisci properabat. Audin inhonestae mulierisoratiane ingrata, atrocis facinoris nantis, Râmas, commo-

ao.tionis expers, Caeceïdi talia reponit: Equidem, domina,non sustinea tanquam homo lucri avidus inter hominesversari; scias, me Sapientum aemalum esse, unice ollicio

2.,intentum. Quodcunque hac in re patri venerando gra-.tum a me praestari potest, vel vita abiecta, id iam per-

nz.actum pala. Nulla est oilicii observatio maioris momentiquam haec, ut dicta audiens filins sit patri, eiusque

23,iussa exseqaatur. Etiamsi a rage non sim admonitas,iuzta tuum, domina, dictum llabitabo in, silvis desertis

24.per annos quatuordecim continuas. Profecto, Caeceï,ne minimum quidem virtutis mibi inesse tu sperns, siqui-dem ad regem te applicuisti, quam plurimum apud me

25. pollens. Quamprimum matri valedixero, Sîtamqne con-solatus fuero, confestim liodie pergam in vasla Dauda-

26. corum deserta. Ut Bhaïatps imperium tueatur patriqucobediat, id a te erit curandum: haec enim est lez sem-

27. piterna. - At rcx, audito filii sermone, veliementer doloreaffectas dam prae acgritudine loqui nequibat, in eiarum

28. ciulatum erapit. Tam Râmas nobilissimus, vencratus pe-des patris amentis Caeceïdisque , tali honore indignae,

29. foras se proiccit. Patre ac Cacccïde prias versus dex-tram circamambalatis, egrcssus ex gynaeceo isto conspe-

5o.xit amicarum suai-nm cohortcm. Subsequcbatur cum atergo Laxmanus, alias Sumitrae genitricis deliciae, nunc

51. oculos lacrimis sumisus, veliementcriratus. Supellcctilem

FIN-3 DATA DE MIGRATIONE IN SlLVAM. 303

consccratiani destinatam circumambulans Râmas sensimprocessit, quasi suspensus, nec visum inde dimavit. Non 52.eripuerat ei imperii iaetura summam venustatem, utpotequem amabilem genus humanum adamabat, sicuti necfrigidi sideris decrescendo gratia perit. Dam iam sil- 53.valu petere eupit, terramque post se relinquit, nulla inen perspicitur mentis turbatio, quasi foret cunctis rebushumais superiar. Recusat candidum umbraculum ipsi 54.oblatum ac bina flabella splendide ornata; dimittit comi-tatum suum, carrant, nec non multitudinem urbanam.Dolorem constanti anima intus celans, coërcitisque sensi- 55.bus, adiit deinde placidus matris domum, ingratum nun-tium ei allaturus. Tata quoque familia splendida iuvenis 56.nobilissimi et veridiei ne minimum quidem casas indi-cium in eius vulta animadvertebat. lieras validis lacer- 57.tis praeditus non amiserat solitam serenitatem, sicuti necluna quoqaoversus radios spargcns auctumno vergenteamittit splendorem ez se genitum. Vace suavi congre- 58.gatam multitudinem salutans Râmas pins, inclytus, ad ma-

tris praesentiam accessit. Hunc subsecatus est Sumitri-Sg.dis strenuissimus, virtutibus ad similitudiuem fratris eni-sus, dolorem ex anima natum intus comprimens.

Intratis acdibns , somma adhuc lactitia elatis, pro- 4o.spiciens sortis felicis eversionem ingruentem, nihilo ma-gis tamcn liâmes perturbationi se tradidit, metuens neamicos de casa sua sollicitas reddcret.

304 LIE. Il. CAP. XX.CAPUT XX.

CAUSALIAE LAMENTATIO.

L Egredientc vero in publicain iunctis manibus prin-cipe praestantissimo, ingens eiulatus feminarum ex gy-

a. naecea protinus ortus est. flQui, ne admonitus quidema patre de robas agendis, sua sponte munera obibat; quicolumen nabis fuerat ac praesidium: ille idem Râmas iam

5- in exsilium perget. Qualis olliciosus erga genitricemCausaliam se gcrere solet, paritereinter nos versatus est

4-11 natalibns inde Ragbnides. Non irascitur vel maledi-ctis oncratns, dam ipse vitat, quicquid iram movere pos-sil, et quoslibet iratos placare studet: ille idem bodie

5. bine in exsilium perget. Insipiens, ebeu! rez noster inrebus bumanis versatar, utpote qui deserat Raghuidem,

6. omnium animantium praesidiumm - Hunc in modumpellices regiae, ceu iuvencae vitulis arbae, dominnm pro-

7. bris insectari, altaque voce eiulare. At rez moerorepropter filium vexatus, audita ex gynaeeeo miserabili

8. comploratione, in taro sedens contabuît. Râmas verovebementer concassas, ingemens veluti elepbas , sibi ta-mcn imperans, simul cum fratre adiit matris regiam.

9.1bi vidit virum grandaevnm in summe honoris grada se-dentem iuxta damas portant, aliosque maltas ei adstantes.

la. Quamprimum canspezerant Râmam, cuncti eum circum-stetere, atque banc vocem: Vases! Raghuidae, victori

n. fortissimo, acclamavere. Postquam transicrat ille primamaulam, vidit in secunda Bracbmanas in libris sacris ver-

12.satos, grandaevos, a rege honorifice habitas. Hosce se-nes veneratus, vidit in anla tertia feminas, tum paellas

15.tum anus, in cnstadiam portae intentas. llae lactate,

CAUSALIAE Lausanne. 305gratantes, in domum introeantes, festinanter Rame ma-tri gratum nuntium attulere. Interea Causalia domina, i4.postquam noctem intenta pervigilaverat, filii felicitatemcupiens, orto diluculo, Vishnûs adorationem cnrabat.Vestem lineam induta illa, lacta, semper votorum per- 15.solvendarum studiosa, igni sacra rite oflërebat, verbabene auspicata simal nuncupans. Inti-am splendide ma- 16.tris gynaeceo Bâmas vidit ibi genitrieem igni sacrificooperatam. Bei divinae faeiundae gratia vidit ibi parata, :7.lactis coagulum, adoreum, laticem pinguem, nec non bel-laria oblationi apta; vidit quoque Raghuides tosta ory- l8.me grena, eorollas candidas, seàama in laete deeoeta,ligna arida ad flammam alendam, urceosque plenos.lllam veste linea eandida cinctum, ieiuniis servatis pal- l9.lidam, vidit propitiantem aqua libata Divam pulcerrimamLaæmidem. Ipsa ez se natum, matris delicias, post Ion. au.gain tempus advenientem conspicata, laeta obviam eioccurrit, veluti equa pulla sua. Ragbuides, dam matrem a].acenrrentem sustentat, ah ca ambobus lacertis amplezufovebatar et oscula in fronte accipicbat. Tarn Causalia sa.bcraëm invietum, natum suum, aflhtur verbis benignissi-mis, caritatis mater-nae testibus: DVeterum rcgum sapien- 25.lum, piornm, magnanimornm, adipisearis aevum gloriam-que, ac pietatem quoque colas dignam stirpe tua! 15000,24.Raghuide, rageai patrem tuum egregie stantem promis-sis! Hodie iam iustus ille ad consortium imperii te con-sccrabitm - Occupatot sedili ipsi oblato invitatus ad 25-cibam capiendam, Ragbuides pudore aliquantum com-

’motus manibus protensis matrem afi’atar: Ergo tu, do- 36-

mina, nondum nosti ingcns periculum ingruens, quadidem tibiquc dolorem afi’ert, Videhanaeque puellae, Lait--

manoque. Abibo ad Dandacorum dosette; quid 27.

’ 20

306 Lia. Il. CAP. XX.cum sedili isto? Scilieet taris sedilibusque idoneum est

38,hocce tempus, quad me urget. Equidem quatuordecimannos babitaba in silva solitaria melle, radicibus pomis-que vitam sustentans, abstinents auacboretarum more a

39. carne vescenda. Bbaratae rez potentissimas imperii con-sortium largitnr; me vero ad Dandaeorum deserta exsu-

5o.latuln mittit, tanqnam ascetam. At regina ceu Sâlae ar-boris ’) truncus in silva bipenni excisas subito collapsa

5..est, ceu Diva e coelo deiecta. Râmas vero banc, tantaealamitate indignam, eversam cernens sicuti fienm flexi-lem a), a solo erezit matrem animi baud compotem.

52. Deinde sublevat resurgentem, miserait), ceu equam sar-einis oppressam, pulvere per totum corpus conspersam,

. 33, manuque leniter demulcet. Illa, male amicta, banc (ligna,Raghuidem sibi assidentem, iuvenem fortissimum, hisce

34,aflhtur, Laxmano simul audiente: Nisi tu, mi fili, natusfores ad meum moerorem, sane, ego proie orba, nullam

55. malnm hocce gravius perciperem. Salas omnino bicmoeror mulieris sterilis menti insidet: l’Prole sum orbaïa

56.Nulla aegritudo praeter banc eam tangit. Quicquidfortunati iucundive ex mariti virtute nnquam experts.fuissem, id ex filia quoque mibi eventarum non spera-

57.rem; sic mibi persuasum est. Nunc illa ego maltadicta amura audiam rivalium cor mibi lacerantium, me

58. inferiorum , quam sim uxor primaria. Quid, quaesa,calamitasius ulli feminae aecidere possit, quam iqualis

59. nunc erit maestitia mea ac lamentatio. fine earensi’ Teetiamnnm praesente tain spreta ego fui: quid tandem

1) Est arbor proeeritale insignis . Shorea miaula.2) Sic describi pesse putavi filmant Samarium; Anglicc:

plantain - me, Gallicc: bananier.

CAUSALIAE murmura. 307fiel te exsule, cal-e puer? Mars me certissima manet.Marito nunquam accepta ultra modum contemnar a Cae- 4°.ceïdis comitata, par ei nobilium, sive superior etiam.Quicunqae me calant eut prosequantur tautummado, bilir-bomines non amplius me alloqaentnr. Quum ista sem- 42.per ad iracundiam sil. prona, quomodo tandem ego in-feliz, mi fili, aspicere patero os Caeceïdis asperis voci-bus dissonum? Septeadecim aunas 3) ex quo te gene- 43.ravi, Ragbuide, sedi nazie exspectans malorum terminant.liane infinitum gravissimum dolorem non potis sum diatolerare, cantemptum rivalium, ultra iam seuio confecta.Privata aspecta oris lui, plenae lunae splendorem refe- 45.ferentis, misera quemodo sustineba miserorum vitaux de-gere? Tu a me infelici ieiuniis supplicationibasque mul- 46.tisque laboribns aegre educatas es, quae nunc omnia inirritant cadant. Firmum est, pala, cor hocce menm,4;.siquidem non dirnmpitar, sicuti pluviali temporemagni fluminis ripa tacta novis undis.

Sane letum non mibi destinatnm est, neqae baspi- 48-tium paratur in regis inferorum dama, siquidem morsnon illico me abstraliit, ceu leo dorcadem eiulantem.Sane firmam est car meum ac ferreum, quad non fran- 494gitur, nec diruptam tanta dolore carpus in terrant prae-ceps datur. Ergo certnm est, letnm eitra boram fatalemnemini contingere. Sed hoc me angit, quad in irritum5o.cecidere vota men, piaeque largitianes , ac ieiunia, cuti.moniaeque, quaecunque suscepi prolis desiderio; planeut semen, solo sterili inieetum, manet infructaosum. Quod

3) Ant annorum namero eomprebendit Cansalia tempus,ex que utero concrperat; eut paqu latins laqtatur,ulpote vehementer commuta.

303 Lia. il. en. xx.5:. si quisqaam gravi dolore vexants citra boram rataient leto

sponte accnmberet, iam nunc profecta forent ad Maniamcaetera, quam sine te situ tanquam vacca vitale suaarba.

REGIAMONACE N8 18.l

TABULA CAPITUM,

QUAE ’HOC VOLUMINE CONTINENTUB.

Lama 1.

Paoonu in landem poche . . . . . . . . . . 3Carur I. Argumentum carminis . . . . . . . . 5a il. Bracbmanis adventns . . . . . . . . . 15

in. Argnmeuti compendium . . . . . . . 191V. Rhapsodorum institutio . . . . . . . . 22V. Urbis Ayodhyae descriptio . . . . . . . 26VI. Regis praeconium . .- . . . . . . . . 28

Vil. Landes ministrorum rcgis . . . . . . . 31VIH. Samantrae serina . . . . . . . . . . 341X. Episodium de Risbyasringa . . . . . . . 37X. Risbyasringae arcessitns . . . . . . . . 42XI. Camilinm de sacris faciandis . . . . . . 45

X". Sacrifieium inchoatnm . . . . . . . . 47XIII. Sacrifieii equini consanmatio . . . . . . 51XW. Ratio necandi Ravanae escogitata . . . . 58XV. Nectaris appontas . . . . . . . . . . 63

XVI. Simiorum procrastio . . . . . . . . . 65KV". Rishyasringae reditas . . . . . . . . . 67

I XVIH. Rishyasringae discessns in silvam . . . . . 71n XIX. Dasaratbidarum natales’ . . . . . . . . 73D XX. Visvamitrae adveatm . . . . . . . . 76

310

Carur XXI.XXIl.

XXlll.XXIV.X-XV.

XXVI.XXVll.

XXVIl l.XXIX.XXX.

XXXI.XXXII.

XXXIII.XXXIV.XXXV.

XXXVI.XXXVII.

XXXVIII.XXXIX.

XL.XLl.

XL".XLIII.XLIV.XLV.

XLVI.XLVII.

XLVIII.XLIX.

L.

Li.

L".Llll.LIV.

Visvamitrae terme . . . . . .Danrathae serina .Vasishtbae termeDisciplinarum traditio .Commoratio in Capidinis eremo .Accessus ad Tadaeae silvam .

Tadacae generatio . . . . . .Tadacne caedes . . . . . . .Telorum traditio . . . . . .Subsidiorum tradilioCominoratio in eremo Consnmmato .Visvamilrae sacrificinm .Commoratia in ripa SoniBracbmadattis nuptiae . . . .Stirpis Visvamitrae praeeoniumNympbae Gangae arise . .Umae magnanimitas . .Cartieeii generatio . . . . . .Sagaridarum procrcatio . . . .Terra effossa . . . . .Capili compactas . .Procuratio sacrifieii a Sagan) susceptiMnnus Bbagiratbi concessum . .Nympbae Gangae descensus . . .Ambrosiae origa . . . . . . .Foetus Ditidis diflissus . . . .Congressus cum Surnate . . . .Euecratio Indrae et AhalyaeAbalyae liberatio a diris .Congressas cum Janaco . . . .Episodium de Visvarnitra Cars. 15.

1) Satanandi sermo . . . .2) Visvamitras ad epulas invitatns3) Colloquium Vasisthae cum Visvamilra4) Pugna Visvamitrae cum Sacis eorum-

. ’167que sociis .

Pag.78

82

86

91

93

98100103105

107111

113115

118121

123126130132

134140147149151

154156

160163165

Pag.

Carvr LV. 5) Vasistbae cramas incendia conflagratas 170a LV1. 6) Visvamitrae propositam . . . , 173I LV1]. 7) Trisancûs serina . . . . . . . . 175I LV111. 8) Trisancûs exaceratio . . . . . . 177a LIX. 9) Vasisbthidarum euecratio . . . . 179I 1.x. 10) Trisancus in coelum sablatus . . 181a LXI. 11) Sanassepbi mancipatio . . . . . 184I LXII. 12) Ambarisbi sacrificium . . . . . . 187a LXlll. 13) Menacae babitatio terrestris . . 190a LXIV. 14) Bambhae exseeratio . . . . . . 193I LXV. 15) Visvamitras in Drachmamun ordinem

reœptua . . . . . . . . . . 194n LXVI. Janaci serina . . . . . . . . . . 198I LXVll. Anus dilfractus . . . . . . . 200a LXVIH. Legstorum Janaci ontio . . . . . 202n LXIX. Colloquium Janaci cum Dasaratba . . 204

a LXX. Paellarum petilio . . 206I LXXI. Janaei prosapiae declaratio . . . . . 211n LXXII. Vaeearum donatio . . . . . . . . 214a LXXIII. Dasarathae filiorum nuptiae . . . . . 216I LXXIV. Congressus cum Jamadagneio . . . . 219.a LXXV. Jamadagneii sema . . . . . . . . 221n LXXVI. Jamadagneius Superum sedibus exelasus . 223n LXXVII. Bbaratae dimissio . . . . . . . 226

LIBER il.

Carur I. Decretum de Rama inaugurando 231n il. Civium sema . . . . . . . . . . 234D l". Dauratbae praecepta . . . . . . . . 237a 1V. Rama ad imperium suscipiendum dentue sol-

licitatus . . . . . . . 242n V. Baume ieiunium ordinatum 248Il V1. Festives arbis ornatus 251Il Vil. Mantlmrae lamentatio . . . 253I V111. Mantharae sermo 257

311

312

Carat IX.x.

X1.X11.

X111.

XIV.XV.

XVI.KV".

XVIII.XIX.XX.

Consilinm Remue in exiliam pellendi .

Dasarathae sema .Beneficiorum promissorum petitioDmrathae lamentatio .Dnnrathas anima perturbatus .Rame areessitus .Solenniam inaugurationis apparatus ,lamas avocates . .Remue accusas . .Migratio in silvam imperata . . ’ .

Fides data de migratione in silvam .Causaliae lamentatio

0

Pag.261267271

273282

289292296297

304

ADDENDA CORRIGENDIS

in Voluminis primi Parte priore.

IN FRAEFATIONE.

Pag. XXIV. Lin. 12. siculi [age sicuti

- XXVIII. -- 4. et .-- at- XXIX. - 20 et 21. Hue duac lineae saut

transpancndae.

- XXXI. - 1. plus quinquaginta lcge plus cen-tum et quinquaginta

- LXIX. - 25. alliai-am -- labarum

IN TEXTU.

Ne nimis malta transcribeada essent, non ubiqueintcgra vocabala apposai, sed integra modo compasitorummembra; restitui quoque spiritum, quotics is vi litteraesaquentis mutatianem passas erat.

Pag. 9. Lin. 18. ma: 1650 W:- 11. - 3. am --- 85m-- 17. - 17. in? - finit-- 27. - 4. tirai - [fait- 35. -- 3. mm: - mum:- 41. - 7. enfuît - arrhfir- 43. --- 16. m - m- 54. - 16. mm - nuai

314

lillllllllllllllllllllllllllla?

58.59.

60.66.88.93.

103.1 10.

1 10.

1 18.

118.124.125.1 27.

182.199.207.208.258.269.281.281.291.297.314.318.351.358.366.

fi

PPrltàçtçouaœPçDs-rr’

3.1.

6.

17.18.

ult.

7.8.

14.

1 7.

19.1.

hl9

E.a"

39K!

Wsans8 et 11. m1151:

’13. -

rififià

gagas

a»; 1311?? ,â’iËÉâËâî

315

COBRIGENDAin vcrsione Latins et annomionibns.

. 30. Not. lin. 3 a fine. Vanâiû legs Vanâyû

58. C. XIV, lin. 3. effana - affalas59. Net. lin. 6. divis - diris65. lin. 6. intrepîdos - intrepîdos67. -- 14. montibus frcüsque - monübus sil-

vis fretîsque

128. - 4. e (mutique - cnecatîque161. Net. lin. Il. cum iis quae Angli - cum ils

conciliandam, quae Anglî

221. lin. 2. vocî - voce247. -- 10 et Il. mensus - menses

EX OFBICINA TYPOGIAPKHA CAROLI GEORGII.

Documents

· RAMAYANA in EST GARDIEN EPICUM DE RAMAE REBUS GESTIS POETAE ANTIQUISSIMI VALMICIS OPUS. TEXTUI (2000. .88. COLLATIS RECENSUIT IXTERPIITATIONIDI LATINAI 31’ A!!0TÀTIONIS CIITICA