REGION DE BRUXELLES ..CAPITALE .

Arretedu Gouvernement de la Regionde Bruxelles-Capitale

Arrete duGouvernement de la Region deBruxelles-Capitale entamant laprocedure de classement commeensemble de la totallte des immeublessis. rue au Beurre n029, n031 et n033 aBruxelles

Le Gouvernement de la Region deBruxelles-Capitale,

Vu I'ordonnance du 4 mars 1993 relative ala conservation du patrimoine immobilier,notamment I'article 18 ; .

Sur la proposition du Ministre-President duGouvernement de la Region de Bruxelles-Capitale et du Secretaire d'Etat charge desMonuments et des Sites,

Arrete:

Article 18r• Est entarnee la procedure declassement comme ensemble de la totalitedes immeubles sis rue au Beurre n029,n031 et n033 a Bruxelles, en raison de leurinteret historique, artistlque, esthetique etfolklorique precise dans I'annexe I dupresent arrets : connus au cadastre deBruxelles, 1ere division, section A, 2e feuille,parcelles nos 347 b, 348 f,349 g, 483 d.

La delimitation de I'ensemble est reprisesur Ie plan figurant a I'annexe II du presentarrete.

Art. 2. La zone de protection relative aI'ensemble decrit dans I'article 1ercomprend I'ensemble des parcelles et desvoiries ainsi que les parties de parcelles etde voiries reprises dans Ie perimetredelirnite sur Ie plan figurant aI'annexe II dupresent arrete.

~:~ DE B!t.4It" ,/ &~~~7~ ~~~,y / 0 ~,j} ~

~----

BRUSSELS 'H O O FDST ED ELIJK GEWEST

Besluit van de BrusselseHoofdstedelijke Regering

Besluit van deBrusselse Hoofdstedelijke Regeringhoudende instelling van de proceduretot bescherming als geheel van detotaliteit van de gebouwen gelegenBoterstraat nr. 29, nr. 31 en nr. 33 teBrussel

De Brusselse Hoofdstedelijke Regering,

Gelet op de ordonnantie van 4 maart 1993inzake het behoud van het onroerendeerfqoed, inzonderheid op het artikel 18 ;

Op voorstel van de Minister-Voorzitter vande Brusselse Hoofdstedelijke Regering envan de Staatssecretaris belast metMonumenten en Landschappen, '

Besluit:

Artikel 1. Wordt ingesteld de procedure totbescherming als geheel van ' de totaliteitvan de gebouwen gelegen Boterstraatnr. 29, nr. 31 en nr. 33 te Brussel, vanwegehun historische, artistieke esthetische envolkskundige waarde zoals nader bepaaldin bijlage I van dit besluit; bekend tenk~das~er te Brussel, 1ste afdeling, sectie A,2 e blad, perceel nrs. 347 b, 348 f, 349 g,483d.

De afbakening van het geheel wordtaangeduid op het plan in bijlage II van ditbesluit.

Art. 2. De vrijwaringszone met betrekkingtot het artikel 1 vermelde geheel omvat hetgeheel van de percelen en de wegen,alsook gedeelte van de percelen en dewegen opgenomen in de omtrek zoalsafgebakend op het plan in bijlage II van ditbestuit.

Art. 3. Le ministre qui a les monuments etsites dans ses attributions est charge del'execution du present arrete.- - "

Art 3. De minister bevoegd voor demOhumenten en landschappen, is belastmet de uitvoering van dit besluit.

Brussel, 06 NOV. "Z003Voor de " Brusselse HoofdstedelijkeRegering,

De Minister-Voorzitter van de BrusselseHoofdstedelijke Regering bevoegd

"Plaatselijke Besturen, RuimtelijkeOrdening, Monumenten en Landschappen,Stadsvernieuwing en WetenschappelijkOnderzoek.

o6 NOV, 2003

Dan~ARMELe Secretaire d'Etat a la Region de De Staatssecretaris bij het BrusselsBruxelles-Capitale charge de Hoofdstedelijke Regering bevoegd metl'Amenagement du Territoire, des Ruimtelijke Ordening, Monumenten enMonuments et des Sites et du Transport Landschappen en Bezoldigd Vervoer vanrernunere des personnes, Personen,

Pour Ie Gouvernement de la Region deBruxelles-Capitale,

Le Ministre-President du Gouvernement dela Region de Bruxelles-Capitale charge desPouvoirs locaux, de l'Amenagement duTerritoire, des Monuments et des Sites, dela Renovation urbaine at de "Ia Recherchescientifique,

Bruxelles,

Willem DRAPS

certifiee conforme

ANNEXE I A L'ARRETEDU GOUVERNEMENT DE LA REGION DE BRUXELLES-eAPITALEENT AMANT LA PROCEDURE DE CLASSEMENT COMME ENSEMBLE DE LA TOTALITE ,DES IMMEUBLES SIS RUE AU BEURRE N°29, N°31 et.N°33 A BRUXELLES

J

Ref. cadastrale : Bruxelles, 1ere division, section A, 2e feuille, parcelles nos 347 b, 348 f, 349 g,483 d.

Description' sommaire :

Immeuble n029 :

Cet immeuble traditionnel, de trois niveaux et trois travees, est couvert d'une toiture en batlere,La facade enduite, percee de bales redangulaires a encadrement saillant, est coiffee d'unpignon chantourne sous fronton courbe. Ce pignon est divlse en deux registres par un cordonprofile qui s'arrondlt en larmier autour de la baie axiale.Cette baie cintree aimpostes saillantesest dlsposee entre deux petites baies rectangulaires.

Le rez-de-chaussee commercial subit au cours des siecles de nornbreuses transformationsinterieures mais conserve une exceptionnelle devanture en 'pierre bleue de style Louis XVI, quidate peut-etre de la fin du XVllle steele. Cette devanture - partiellement cachee par les elementsde decors reverslbles du restaurant occupant Ie rez-de-chaussee - est constltuee de troisparties ilrnitees par des refends. De part et d'autre de la porte d'acces centrale, tlrnbree d'unecle ornee, les anciennes bales ont ete agrandies vers Ie bas mais conservent res consoles quisoutenaient autrefois leurs appuis. L'entablement qui acheve la partie superieure est orne auxextrernltes de chutes de feuilfage et d'une corniche denticulee.

La facade arrlere est coittee d'un simple pignon a rampants droits.Les facades et les deux murs mitoyens deflnlssent un volume rectangulaire et etroit,condltlonne par la division parcellaire qUI caractertse Ie centre historique de laville. A l'lnterieur,la structure portante originelle formee a chaque etage d'un assemblage de poutres et de solivesest tres vralsernblablernent conservee aux stages. Aux atages, la dtsposltlon initiale reprendune piece en facade avant et una piece en facade arnere, la cage d'escalier occupant uneposition centrale cans la maison. .

Dans les combles se dresse una charpente du type comble asurcroit dont Ie nombre de fermescorrespond acelui des poutres des niveaux tnterleurs, , .En fond de parcelle se dresse un batirnent annexe (« achterhuis ») sous toiture en, batlere etpignons lateraux - tres certainement I'annexe primitive - separe du corps de batlrnent principalpar une cour mterteure. Cette disposition caracterise les maisons tracltlonnelles du centrehistorique de Bruxelles. _

II est egalement vraisemblable que sous I'immeuble et sous I'annexe soient conservees lesanciennes caves voutees en briques, ainsi que les fondations.

Sources: AVB TP 62052 (1954) ; cliche FI 544.

Immeuble n031 :

Cette maison traditionnelle sous toiture en batlere s'organise en trois niveaux et deux travees,Elle-est occupee depuis 1858 par la fameuse biscultertearttsanale Dandoy.

La facade en briques rehaussee de pierre blanche subit une .importante restauration vers 1921d'apres les plans de I'architecte Adhemar Lener (AVB TP 28099). Elle est percee aux etaqes debaies rectangulaires a appui et larmier en pierre bleue; les meneaux ant ete aioiites al'occaslon de la restauration. Le pignon chantourne qui acheve la composition est perce d'unefenetre clntree a encadrement timbre d'une cle, Un blason en pierre orne la partie superleurecouron nee d'un fronton triangulaire.

Le cartouche a enroulement sculpts d'un moulin a vent et de vases qui se trouve en-dessousde la baie axiale du pignon est la marque de commerce adoptee par Jean Dandoy en 1907. IIfut egalement appose lars de la restauration.

Le rez-de-chaussee conserve une interessante devanture .comrnerclale qui date de 1882 (AVBTP 758). D'esprit nee-Renaissance, celle-ci se compose d'unelarge vitrine et d'une etrolte ported'entree surmontee d'une baie d'imposte paree d'un motif en fer forge. La vitrine etla porte sontaccostees de pilastres ornes de cannelures et de pointe de diamant. Ces pilastres soutiennentun bandeau d'entablement et une corniche amutules portees par deux consoles.L'arnenaqernent lnterieur du commerce se refere-d'avantage-au neoclasslclsrne,

La faQade arriere de I'immeuble presente deux travees cofffees d'un simple pignon a rampantsdroits. Elle est ponctuee d'ancres en I.

Les facades et les deux murs rnitoyens deflnlssent un volume rectangulaire et· etroit,conditionne par la division parcellaire qUI caracterisele centre historique de la ville. A l'interieur,la structure portante originelle se compose a chaque etaqe d'un assemblage de poutres et desolives fixees aux murs par les ancrages en I.

Les etaqes sont accesslbles par plusieurs escaliers, Ie plus lnteressant etant celui qui partdepuls Ie rez-de-chaussee commercial et se trouvant vers ra facade avant.

Une etroite chemlnee, accolee au mitoyen de I'immeuble voisin (n033), monte de fond jusqu'autoil. L'immeuble conserve son ancienne charpente du type comble a surcroit dent Ie nembre defermes correspond acelui des poutres des niveaux infeneurs. . ~Sous I'immeuble, les caves ont ete rernanlees et partiellement couvertes de voussettes enbriques, technique constructive caracterlstlque du XIXe slecle. Les fondations anciennes sonttres certainement en place. .

La maison possede un batlment annexe en ·fond de parcelle, vraisemblablement I'annexeprimitive (.« achterhuls »), L'un et I'autre sont relies par une construction qui occupeI'emplacement d'une cour lnterieure. Cette implantation (rnalsona front de rue suivie d'une courmterteure et d'un corps de batirnent annexe) rappelle ce11e de la plupart des maisons datant del'Ancien Regime. .

Le batirnent annexe communique egalement avec laGrand-Place par un passage donnant accesala maison Le Cornet (n06). .

Sources: AVB : TP 757 (1859), 758 (1882),28099 (1921) ; Cliche FI 544.

Biblio. : M. Van Hamme, « La maison, a I'enseigne De Peerle 31, rue au Beurre », dans: Le FolkloreBraban~on, n0234, 1982, pp. 121-124. .

Immeuble n033 :

Egalement de type traditionnel, cette maison presente deux travees et trois niveaux sous unetolture en batiere. La fa~de, qui subit une tres lourde restauration en 1969 d'apres les plans deI'architecte J. Bauwens (AVB TP 81523), est compartimentee par une resllle de cordons autourdes baies a linteau droit. Elle est elegamment coiffee d'un haut pignon chantourne sous frontontriangulaire et divise en deux registres par un larmier. Le registre lnferieur est aloure d'unetenefre rectangulaire entre des oells-de-oceuf ovales doubles d'un larmier, tandis que Ie registresuperieur est ajoure d'un jour circulaire.

Le rez-oe-chaussee commercial fut arnenaqe en 1946 sur les plans de I'architecte A. Cornut(AVB TP 70831). L'actuelle devanture en pierre blanche fut reallsee lars de cestransformations. .

L'immeuble afront de rue propose un volume rectangulaire et etroit delimits par les tacades etdeux murs mitoyens. Ce volume fut condltionne par la division parcellaire qui caracterise Iecentre historique de la ville. A l'interleur, la structure portante se compose achaque etaqe d'unassemblage de poutres et de solives. .

Dans les combles, la charpente du type camble a surcroit, ·dont Ie nombre de fermescorrespond a celui des poutres des niveaux interteurs. fut partiellement rernaniee lors de larestauration.

La fa~de arriere de I'immeuble propose deux travees colffees d'un simple pignon a rampantsdrolts. Elle est egalement ponctuee d'ancres en I. L'annexe qui lui est accolee abrite la caged'escalier donnant acces auxetaqes de la maison. r .

II est egalement vraisemblable que sous I'immeuble soient conservees les anciennes cavesvoutees en briques, ainsi que les fondations.

Sources: Ave :TP 70831 (1946), 81523 (1969) ; cliche FI 544.

Interet presente par les biens selon les crlteres deflnls a l'article 2, 10 de l'ordonnance du 4mars 1993 relative ala conservation du patrimoine immobilier :

Interet hlstorlque :

La rue au Beurre est comprise dans la zone de protection dellrnitee lors de I'inscription de laGrand-Place par I'UNESCO sur la Iiste du patrirnoine mondial en 1998. .

L'histoire de la rue au Beurre est aussi anclenne que celie de la Grand-Place qu'elle relie a larue du Midi. La rue est en eftet connue des Ie Xlle steele sous Ie nom de Santstraete ,probablement en raison des nombreux banes de sable qu'elle traversait. Elle dolt son nomactuel au marche specialise dans Ie commerce du beurre qui se tenait des Ie Moyen Age auxalentours d~ I'eglise Saint-Nicolas, edifice religieux qui domine aujourd'hui encore cetteancrenne artere.

En 1695, Ie rnarechal de Villeroi, chef des armees de t.ouls XIV, bombarda Ie centre de la villede Bruxelles. Les bombes et obus incandescents provoquerent des incendies qui ravaqerent laGrand-Place et les quartiers environnants. .

Les maisons de la rue au Beurre furent pour la plupart detrultes jusqu'au sol, comme enternoiqne Ie recueil Perspective des ruines de Bruxelles d'Auguste Coppens (1695).

Les caves ou les fondations qui avaient resiste ont pour certaines ete conservees lors de lavaste campagne de reconstruction qui suivit Ie desastre, L'ancienne division parcellaire heriteede Moyen Age fut egalement maintenue, partlcularlte que traduit aujourd'hui encore Ie tissuurbain du centre historique de.Bruxelles. ..

Interet artistique et esthetlque :

La vaste campagne de reconstruction, entarnee lmrnedlaternent au lendemain dubombardement de 1695, constitue I'un des evenernents majeurs de I'histoire urbanistique deBruxelles.

Le modele de la maison bourgeoise traditionnelle fut maintenu mais sa construction desormalsregie par de nouveaux reglements. Ceux-ci irnposerent deflnltlvement pour les facades Ieremplacement du bois par fa brique et la pierre et interdirent toute forme de saillie sur la voiepublique. Ces ordonnances s'accompagnerent d'un deslr d'embellissement allait correspondrea I'epanouissement des formes baroques et a I'apparition du classicisme.De cette epoque, la rue au Beurre conserve plusieurs maisons caracteristlques qui en fontaujourd'hui I'une des voiries representatives de cet evenement histo.rique majeur; c'estd'ailleurs a ce titre que les maisons constituant Ie cote pair de la rue ont ete classees Ie 20septembre 2001. .

Parmi ces maisons, les immeubles n029, n031 et n033 se rattachent a la typologie bruxelloisedes demeures bourgeoises moyennes de la fin du XVlle steele et du debut du XVlll e steele. lispresentent en effet plusieurs caractertstiques propres acette typologie.Les facades de .ces immeubles, contrairement aux edifices richement decores de la Grand-Place toute proche, se distinguent par la sobriete de leur ordonnance. Elles sont elegammentcoltfee d'un pignon a rampants chantournes, element typique du debut du XVlll e siE3cle ; ellesternolqnent d'un modele traditionnel qui survivra a Bruxefles jusque dans les annees 1750,lorsque apparaissent les canons de I'architecture classique. .

Les trois maisons conservent eqalernent leur volume etroit et rectangulaire dicte par l'etroitessedes parcelles enqendree, des Ie Moyen Age, par la forte denslte cfhabitat du centre-ville. Cevolume est determine par quatre pans de murs en briques soudartses par un reseau de poutreset de sollves, 1:~nse!'Tlble couvert d'une ,charpente dlsposee perpendlculalrement par. rapport ala rue. vdtsposlnon jrnposee p.C!r la presence du plgnoQ en facade avant et .arnere, Cettetechnique constructive particullere demeurera courante a Bruxelles jusqu'au milieu du XVlllesiecle. .

Les restaurations que subirent ces immeubles, realisees dans Ie courant du XXe slecle, ant eteplus au moins lourdes et destinees arendre aux immeubles leurtacade « originelle ». Dans latradition urbanistique de Bruxelles, ce type d'intervention traduit un profond attachement aI'architecture traditionnelle et ·un goat pour I'architecture historiciste, comme en avaient parexemple temoiqne les celebres archltectes communaux Victor Jamaer, Francois Malfait et JeanRombaux. .

Interet folklorique : .

La rue au Beurre est rune des rues pietormieres les plus populalres de .la ville bass.: . ~ ' L?FD.directement acces a.la Grand-Place, cette artere ancienne servit tres tot de deCOf"~ .49,~\

. . \~;~;~J;)

evenements historiques ou folkloriques. Parmi ceux-ci, Je plus connu est sans nul doutel'Ommegang qui passe par la rue au Beurre pour arriver erisuite a la Grand-Place et poursuit sonchemin par la rue de la Colline. Ce parcours est entre autres lllustre dans Ie tableau de 1615 peintpar Denys "Van Alsloot et lntitule Ommegang van 1615 (t.ondres, Victoria & Albert Museum) : la .r~e ~u Beurre y est partiellement representee. .

Bibliographie: La patrimoine monumental de la Belgique, Bruxelles. Penteqone, 1989; A. Henne et A.Wauters; M. Martens (ed, augm. par), Histoire de la ville de Bruxelles, vol.c, Bruxelles, 1968-1972. M.CULOT, E. HENNAUT, et aI., Le bombardement de Bruxelles par Louis XIV et la reconstruction qui s'ensuivit 1695 - 1700, Bruxelles, 1992 ; G. DES MAREZ; A. ROUSSEAU (mise a jour), Guide iuustr« deBruxelles. Monuments civils et religieux, Bruxelles, 1979.

Vu pour etre annexa a I'arrete du 0 6 NOV. 1003

Le Ministre-President du Gouvemement de la"R ' de Bruxelles-Capitale charge des Pouvoirslocaux, de l'Amenagement du Territoire, des 0 ents et Sites, de la Renovation Urbaine et dela Recherche Scientifique,

Le Secretare d'Etat ala Region de Bruxelles-Capitale charge de l'Amenagement du Territoire, desMonuments et Sites et du Transport remunere des personnes,

Copie certifiee conforme1 5 titL, LJu3

Voor eensluidend afschrift

BIJLAGE I VAN HET BESLUIT VAN DE BRUSSELSE HOOFDSTEDELIJKE REGERINGHOUDENDE INSTELLING VAN DE PROCEDURE TOT,.BESCHERMING ALS GEHEEL VANDE TOTALITEIT VAN DE GEBOUWEN GELEGEN BOTERSTRAAT NR.29, NR.31 ENNR. 33TE BRUSSEL J

Kadastrale gegevens : Brussel, 1ste afdeling, sectie A,· 2de blad, perceel nrs. 347 b, 348 f,349 g, 483 d.

Beknopte beschrijving :

Gebouw nr. 29 :

Dit traditioneel diephuis telt drie niveaus et drie traveeen onder zadeldak. De bepleisterdevoorgevel is voorzien van rechthoekige vensters in platte bandomlijsting. De geveltop isgemarkeerd door een geprofileerde waterlllst, omgebogen boven het centraal rondboogvensterIn bandomlijsting met imposten. Aan weerszij bevinden zich twee kleine rechthoekige vensters.

De cornmerciele 'begane grond heeft verschillende binnenverbouwingen gekend. Eenhardstenen winkelpui In Locfewijk XVI-stijl, rnlsschlen uit het einde van de XVlllde eeuw, isgrotendeels behouden gebleven. Deze winkelpui is gedeeltelijk door reversiebeleaecorelementen van het restaurant op de beganegrond veroorgen.Hij bestaat uit drie doormuren gescheiden delen. De centrale deur in geriemde omlijsting met stafwerk enrolwerksruitsteen is omringd door vensters in oandornlilstlnq, met bewaardelekdrempelconsoles, pit.aile onder guirlande en druiplijst op tandlijst.

De achtergevel is voorzien van een door een boogfronton beeindigde top.

De gevels en de twee gemene muren bakenen een smal rechthoekig volume af omwille van devoor het historisch stadscentrurn karakteristieke perceelindeling. Binnenin bestaat de orlqlneledraagstructuur op elke verdieping uit een geheel van moerbalken en dwarsbalken. Op deverdleptnqen is er een vertrek vooraan en een ander achteraan. Centraal bevindt zich detrapzaal.

In de zolder bevindt zich het dakgebinte, waarvan het aantal kapspanten overeenstemt met hetaantal balken van de benedenverdleplnqen. .

Achteraanhet perceel bevindt zich een klein bijgebouw [« achterhuis ») onder zadeldak enzijtopgevels - vermoedelijkhet oorspronkellik bijgebouw - , dat van het hoofdgebouw door eengedeeltelijk overdekte koer is gescheiden. Deze schikking is karakteristiek voor de traditionelefluizen van het historisch centrum van Brussel. .

Waarschijnlijk bleven de oude gewelfde kelders in baksteen en de funderingen onder hetgebouw en het bijgebouw behouden.

Brannen: .SAB OW 62052 (1954) ; cliche FI 544_

Gebouw nr. 31 :

Dit traditioneel dlephuis telt drie niveaus et twee traveeen onder zadeldak. Sinds 1858 wordt hethuis gebruikt door de vermaarde artisanale biscuiterie Dandoy.

De bakstenen, voorheen bepleisterde gevel werd omstreeks 1921 grondig verbouwd naar deplannen van architect Adhemar Lener -(SAB OW 28099). Op de verdieplngen bevinden zichrechthoekige vensters met hardstenen dorpels en lekdrempels ; middenstijlen werden later tergelegenheld van de restauratie toegevoegd. In de top is er een rondbooqvenste..c :, £~ .

/

omlijsting me! sleutel .en imposten. Een stenen embleem is uitgebeeld onder driehoekigefrontonbekrontnq met siervaas. : J .

Op de cartouche is ,een windmolen uitgebeeld. De siervazen, die zich onder de puntgevelbevinden, zijn het handelsmerk, dat door Jean Dandoy in 1907 werd aangenomen. Zij werdeneokter gelegenheid van de restauratie taegevoegd.

De begane-grand is voorzien van een interessante houten neorenaissance winkelpui van 1882(SAB OW 758). Hij bestaat uit een brede vitrine en uit een smalle inkom met

een van een smeedijzeren motief voorziene impost. De ertegen aangebouwde pilasters zijn metcannelures, diamanfpunt en wortelmotief bewerkt. Deze plfasters ondersteunen een versierdepuilijst onder kroonlijst op klossen. . . .

De winkelinrichting in neoclassicistische stijl is bewaard gebleven.

.De achtergevel is voorzien van twee traveeen onder topgevel met rechte aandaken en ankersin I-vorm.

De gevels en de twee gemene muren bakenen een smal rechthoekig volume af omwille van devoor het historisch stadscentrum karakteristieke perceelindeling. Binnenin bestaat de origineledraagstructuur op elke verdieping ult een geheel van moerbalKen en dwarsbalken, die aan de 'muren door ankers in I-vorm zijn vastgehecht. . -

Verschillende trappen geven toegang tot de verdiepingen. De meest interessante trap vertrektvooraan van de van de cornrnerclele begane grand.

Een smalle schoorsteen is tegen de mandellqe muur van het aanpalende gebouw (nr. 33)gebouwd en reikt tot aan het dak.

Het gebouw heeft het oud dakgebinte, waarvan het aantal kapspanten overeenstemt met hetaantal balken van de benedenverdiepingen, bewaard.

Waarschijnlijk bleven de oude gewelfde kelders in baksteen, voor de XIXde eeuw karakteristiekebouwtechniek, en de funderingen onder het gebouw en het bijgebouw behouden.

Achteraan het perceel bevindt zich een klein bijgebouw (( achterhuis ») onder zadeldak enzijtopgevels - vermoedelijk het oorspronkelijk bijgebouw - , dat van het hoofdgebouw door eengedeeltelijk overdekte koer is gescheiden. Deze schikking (voorhuis, overdekte koer en bijhuis)IS karakteristiek voor de traditionele huizen van het Ancien Regime.

Het bijhuis communiceert met de Grote Markt via een doorgang, die toegang geeft tot het Huis. Le Cornet (nr. 6).

Waarschijnlijk bleven de oude gewelfde kelders in baksteen en de tunderingen onder hetgebouw en net bijgebouw behouden. . -

Brannen: SAB OW 757 (1859), 758 (1882),28099 (1921) ; Cliche FI 544.

Biblio. : M. Van Hamme, « La maison, it I'enseigne De Peerle 31, rue au Beurre », in: Le Folklore"Braban~on, nr. 234, 1982, pp. 121-124.

Gebouw nr. 33:

De gevel van dit traditioneel diephuis van drie bouwlagen en twee traveeen onder zadeldakwerd in 1969 naar de plannen van architect J. Bauwens (SAB OW 81523) grondiggerestaureerd. De g'evel is gecompartimenteerd door een platte bandversiering en doorrechthoekige vensters. Deze verhoogde halsgevel is bekroond door een elegante top onder eendriehoekig trenton en gemarkeerd door een ·gep rof ileerde waterlijst. In tiet benedenregisterbeyindt zlch een rechthoekig venster tussen oculi onder booglijst en, in de bovengeledin eenkleiner oculus. .: , ~~\;StI$E HClOios~

I:s!'~~

( / {l~ '\~~~;~~1!

De begane grond werd i~ 1946 naar de plannen .van architect A. Cornut {SAB OW 70831)'aangelegd met de reallsatie van de hedendaagse winkelpul In wltte steen.

De gevels en de twee gemene muren bakenen een smal rechthoekig volume atomwille van devoor het historisch stadscentrurn karakteristieke perceelindeling. Binnenin bestaat de origineledraagstructuur op elke verdleplnq ult een geheel van moerbalKen en dwarsbalken, die aan demuren door ankers in I-vorm zljn vastgehecllt.

Onder het dak werd het oud dakqebtnte.waarvan het aantal kapspanten overeenstemt met hetaantal balken van de benedenverdleplnqen, deels bij de restauratie verbouwd. .

De achtergevel is voorzien van twee traveeen onder een top met rechte aandaken met ankersin I-vorm. Tn het aangebouwde bijhuis is de trapzaal ondergebracht die toegang verschaft tot deverdiepingen van hef huis. .

Waarschijnlijk bleven de oude gewelfde kelders in baksteen en de funderingen onder hetgebouwen net bijgebouw behouden. .

Brannen: SAB OW 70831 (1946)J 81523 (1969) ; cliche FI 544.

Waarde van het goed volgens de maatstaven vastgesteld in artikel 2, 1°ordonnantie van 4 maart 1993lnzake het behoud van hef onroerend erfgoed :

van de

Historische waarde :

De Boterstraat is in het beschermd gebied, dat door de inschrijving van de Grote Markt op dewerelderfgoedlijst van de UNESCO in 1998 is afgebakend, gelegen.

Degeschiedenis vande Boterstraat is even 0Md als die van de Grote Markt, die zij met deZuicfstraat verbindt, en reeds vanaf de XII e eeuw bekend staat onder de benaming"Santstraete", waarschijnlijk om wille van detalrijke doorkruiste zandbanken. Zij heeft haarhuidige naam te danken aan de botermarkt, die reeds in de Middeleeuwen plaats had rondomde Slnt-Niklaaskerk, religieus gebouw, dat heden deze oude straat nog domineert.

In 1695 bombardeerden Franse troepen onder leiding van maarschalk de Villeroi, hoofd van hetleger van Lodewijk XIV, het Brussels stadscentrum. Branden,veroorzaakt door gloeiendeprojectielen, verwoestten de Grote Markt en de omliggende wijken.

De huizen van de Boterstraat werden grotendeels vernield, d. de bundel Perspective des ruinesde Bruxelles van Auguste Coppens (1695).

Enkele overblijvende keldersof funderingen werden beschermd dankzij deheropbouwcampagne die volqdeop deze ramp. De oude middeleeuwse perceelindeling bleefook behouden, deze particulariteit wordt nog heden door het stadsweefsel van het centrum vanBrussel weergegeven.

Artistieke en esthetische waarde :

De grootse heropbouwcampagne werd onmiddellijk na het bombardement van 1695 ingezet enis een der hoofdgebeurtenissen van de stedenbouwkundige geschiedenis van Brussel.

Het model van de traditionele burgerhuis bleef behouden, maar nieuwe reglementen waren ervoortaan op toepasselijk. Zo werd net hout definitief vervangen door steen en baksteen en elkevorm van uitsprong op de openbare weg was verboden. Deze ordonnanties gingen gepaardmet een streven naar verfraaflnq, wat zou uitmonden in uitbundige barokvormen en classicisme.

/0~.~

(~~~b\

\~~,~,t:~~~~,1;)

De Boterstraat telt karakteristieke huizen van toen en is aldus een van de meestrepresentatieve straten van deze historische topper. Daarorn werden de huizen met parenummers op 20 september 2001 beschermd. ' I

De gebouwen met nrs. 29, 31 en 33 presenteerde talrijke karakteristieken, di~ duidelijkaansluiten bij de typol~9ie van de gemiddelde burgerhuizen uit het einde van de XVII e eeuw en

. het begin van de XVIII eeuw. .

De gevels zijn sober opgevat, in tegenstelling tot de overvloedig versierde qebouwen van dedichlbijgelegen Grote Markt. De elegantedPuntgevel is voorzien van uitgeholae aandaken, eentypisch element uit het begin van de XVIII eeuw.

Zij getuigen van het tradltloneel model dat te Brussel tot in de jaren 1750 gebouwd werd. Toenverscheen de classlclstlsche architectuur.

Terzelfdertijd, kenmerkt een smal rechthoekig volume de huizen omwille van de voor hethistorisch stadscentrum karakteristieke perceehndeling uit de Middeleeuwen en omwille van hetdicht bewoond karakter van het stadscentrum. Vier bakstenen muurvlakken, die onderling doormiddel van moerbalken en dwarsbalken verbonden zijn, structureren dit volume.' Een om willevan de originele puntgevel haaks gebinte oveJ:dekt alles. Deze bouwtechniek werd te Brusselcourant gebruikt tot innet midden van de XVIII e eeuw.

De min of meer zware restauraties werden in de loop van de XXste eeuw uitgevoerd am aan degebouwen hun U originele" gevel terug te geven. In de Brusselse stedenbouwkundige traditiegetuigt deze tussenRomst van gehecfitheid aande traditionele architectuur, zoals die van deoefaamde stadsarchitecten Vidor Jamaer, Francois Malfait en Jean Rombaux.

Volkskundige waarde:

De Boterstraat is een van de meest populaire wandelstraten van de benedenstad. Zij geeftrechtstreeks uit op de Grote Markt en was zeer vroeg het decor van verschillende historiscfle of ,folkloristische evenementen, waaronder de bekendste ongetwiifeld de Ommegang is. Via deBoterstraat bereikt hij tenslotte de Grote Markt en verder de Keuvelstraat. Dit parcours wordtonder andere op het schilderij met de naam Ommegang van 1615 van Denys Van Alslootge'illustreerd (London, Victoria & Albert Museum): de Boterstraat wordt er gedeeltelijkuitgebeeld.

Gezien am te worden gevoegd bij het besluit van .

De Minister-Voorzitter van de Brusselse Hoo fdBesturen, Ruimtelijke Ordening, Manu entWetenschappelijk Onderzoek,

o6 NOV, 2003

d.elijke Regering, belast met Plaatselijken Landschappen, Stadsvemieuwing en

De Staatsecretaris bij het Brussels Hoof edelijk Gewest, belastmet RLiimtelijke Ordening,Monumenten en Landschappen en Bezoldigd Vervoer van Personen

opie certifiee conforme16 OEe. 2003

Voor eensluidend afschrift

ANNEXE II A L'ARRETE DUGOUVERNEMENT DE LA REGION DEBRUXELLES-CAPITALE ENTAMANT LAPROCEDURE DE CLASSEMENT COMMEENSEMBLE DE LA TOTALITE DES

. IMMEUBLES SIS RUE AU SEURRE N° 29, N°~1, .ET N° 33 A BRUXELLES

DELIMITATION DE L'ENSEMBLE ET DELAZONE DE PROTECTION

:':"

Vu pour etre annexeaI'arrete du 0 6 NOV. Z003

Le Ministre-President du Gouvemement de laRegion de Bruxelles-Capitale, charge dePouvoirs locaux, de l'Amenagement du Territoirdes Monuments et Sites, de la Renovatiourbaineet de la Recherche scientifique,

BIJLAGE II VAN HET BESLUIT VAN DEBRUSSELSE HOOFDSTEDELIJKEREGERING HOUDENDE INSTELLING VANDE PROCEDURE TOT BESCHERMING ALSGEHEE~_J VAN DE TOTALITEIT VAN DEGEBOUwEN GELEGEN BOTERSTRAAT NR29, NR 31, EN VAN NR 33 TE BRUSSEL

AFBAKENING VAN HET GEHEEL ENVAN DE VRlJWARINGSZONE

\ .

Gezien om te worden gevoegd bij het beslu~ van 06 NOV, 2003

Minister-Yoorzitter van de Brusselsedstedelijke Regering, belast met Plaatselijkeuren, Ruimtelijke Ordening, Monumenten en

dschappen, Stadsvemieuwing entenschappelijk Onderzoek,