GASTON GALLIMARD et CELINE

Preview:

Citation preview

Gaston Gallimard

GastonGallimard,néle18janvier1881àParisetmortle25décembre1975àNeuilly-sur-Seine,estunéditeurfrançais,fondateurdeséditionsGallimardquioccupentuneplacemajeuredanslalittératurefrançaiseduXXesiècle.Ilmèneégalementavecplusoumoinsdesuccèsdesentreprisesextra-littéraires:administrateurdethéâtre,patrondepresse,producteurdecinémaetorganisateurdeconcerts.Sonpère,PaulGallimard(1850-1929),estunrentierquitraduitlesœuvresdeJohnKeatspourLeMercuredeFranceetcollectionneleslivresrares,commeillefaitdestableauximpressionnistes.GastonGallimardétudiependantseptansauLycéeCondorcet,oùilfaitlaconnaissancedeRogerMartinduGard.Ilarrêtesesétudesaprèsavoirobtenusonbaccalauréaten1898.Àvingtans,GastonGallimardestundandyquisembledestinéàsuivrelestracesdesonpère.En1910,laNouvelleRevueFrançaisecréeuncomptoird'éditionetengageGallimardcommegérant.Celui-ciapporteavecAndréGideetJeanSchlumbergerlecapitalnécessaire.En1918,aprèsunsecondséjourauxÉtats-Unis,ildécidedecréerunevéritableentrepriseclairementdistinctedelaNRF,lalibrairieGallimard.SonfrèreRaymondjusqu'alorsactionnaire,lerejointpoursechargerdelagestion.Audébutdesannées1920,unecampagnedepressecontrel'influencecroissantedelaNRFestlancée.Laripostefaceàcette«croisadedelonguesfigures»mobilisetoutl'entregentdeGallimard.GallimardfuitlaSecondeGuerremondialedanslesuddelaFranceetnerevientàParisqu'aprèsl'Armisticede1940.IlcèdeladirectiondelaNRFàDrieuLaRochelle.L'attitudedel'éditeurestambiguë.IlaccueilledanssesbureauxdesréunionsclandestinesdesLettresfrançaisesfondéesparPaulhantoutenpubliantdestraductionsdeclassiquesallemands,commeGoethe,pourseconcilierl'Occupant.IlrefuseavechabiletélepamphletdeLucienRebatetLesDécombresmaisn'hésitepas,danssapropositionderachatdesÉditionsCalmann-Lévy,àdéclarersamaison«aryenneàcapitauxaryens».Laguerreestl'occasiond'uneautreentrepriseextra-littéraire:les«concertsdelaPléiade»queGallimardorganiseàpartirde1943.LesuicidedeDrieuLaRochelleetlesoutiensansfailled'écrivainsrésistants(Camus,Malraux...)permettentàGallimarddeprotégerlalibrairieGallimarddel'épurationquisuitlaLibération.Chargéedetouslespéchés,laNRFestinterditedepublication.GastonGallimardrachèteen1946àJeanneLoviton90%despartsdesonconcurrent,leséditionsDenoëlEn1960,AlbertCamusetMichel,lefilsdeRaymond(frèredeGaston)et«filsspirituel»deGaston,setuentdansunaccidentdevoiture.GastonGallimard,dontlesforcesdéclinent,passeprogressivementlepouvoiràsonfilsClaude.Ilmeurten1975.Grâceàl'actiondesonpetit-fils,sonnomaétédonnéen2011àunepartiedel'anciennerueSébastien-Bottin:rueGaston-Gallimard.

GASTONGALLIMARDetCELINE

(Source:fr.wikipedia.org).

LesratésdelamaisonGallimard...JamesJoyce,NicolasBouvieretThierryVernet,MarcelProust,Louis-FerdinandCéline,JulienGracq,MagaretMitchell.

Proust?Incompréhensible!Joyce?Immonde!Céline?Troplong!Gracq?Entortillé!Maisquiabienpusepermettredetelsjugementsàl'emporte-piècesurnosplusgrandsauteurs?Réponse:latrèsvénérablemaisonGallimard,quicélèbresescentansd'existencecesjours-ci.Oùl'onvoitquel'onpeutêtrel'undesplusmythiqueséditeursaumondeetpasseràcôtédesplusgrandschefs-dœuvredelalittératureduXXesiècle.Aupassage,rendonsgrâceaufair-playdelamaisonqui,pourlapremièrefois,dévoileaupublic,dansunetrèsricheexposition,àlaBNF,quelques-unesdesfameuses"fiches"cartonnéesdesoncomitédelectureàl'originedeces"ratés"célèbres.Quelques"Galliratages"quin'ontpasempêchél'éditeurdeseconstituerparailleursuncataloguesanspareil,oùl'oncroiseKafkaetFaulkner,GideetCamus,AlbertCohenetIonesco.Surtout,lagrandeforcedelamaisonauraétéderamenersystématiquementdanssongironlesauteursqu'ellen'apassudétecter.TousoupresquefinirontparcéderauxgroschèquesdeGaston,orfèvreendébauchage,auxlettrespatelinesdePaulhan,sonbrasdroit,ouàl'irrésistibleprestigedelacouvertureblanche.Auxderniersrécalcitrants,onfaitmiroiterlaPléiade.Aprèstout,c'estpeut-êtreaussicelaungrandéditeur:unhommequisaitréparerseserreurs.

LalettrejointeaumanuscritduVoyageauboutdelanuit"C'estdupainpourunsiècleentierdelittérature.C'estleprixGoncourt1932dansunfauteuil..."

Voyageauboutdelanuit,deLouis-FerdinandCélineLesfaitsDébutavril1932,ledocteurLouisDestouchesdéposeunmanuscritdactylographiéde700pageschezGallimard.Danslalettrequ'ilyjoint,ilécrit:"C'estdupainpourunsiècleentierdelittérature.C'estleprixGoncourt1932dansunfauteuilpourl'heureuxéditeurquisauraretenircetteœuvresanspareil..."LeratageOnattribueaumanuscritlen°6127.Aucomitédelecturedu24juin,BenjaminCrémieux,pilierdelamaison,rendsonjugement:"Roman

communistecontenantdesépisodesdeguerretrèsbienracontés.Ecritparmomentsenfrançaisargotiqueunpeuexaspérant,maisengénéralavecbeaucoupdeverve.Seraitàélaguer."Rendez-vousestprisencesens.Mais,àforcedetraîner,GallimardsefaitdamerlepionparRobertDenoël,qui,lui,adévoréleromanenunenuit.(L'Express,JérômeDupuis,20/04/2011)

PierreMonnierDébutjuillet1951,JouhandeauconseilleàPierreMonnierdevoirPaulhanquiaunecommunicationimportanteàluifairedelapartdeGastonGallimard.Le13,LouisécritàMonnier"Moncherami,GastonestaussimaquereauetcanaillequeFrémanger,Dumontettoutlereste!Sonpognonluivientd'Hachette,c'est-à-direPhilippaquismyrniottegangsterbluffeur...NerelancezniPaulhanniJouhandeau.S'ilsnevoussonnentpasqu'ilsaillentliechem!Ilfauttoujoursavoirsapeausurlatabledanslavie.Sivousn'arrivezàrienehbientantpis,jenepublieraipas,maisçaseramesconditionsourien".Troisjoursplustard,MonnierfutreçuparPaulhanpuisintroduitrueSébastien-Bottin,danslebureaudeGastonGallimard...

GastonGallimard"Pastrèsgrand,vêtudenoiravecunnœudpapillon,ilmefaisaitpenseràunchefderangdechezPrunier."-"JeseraissiheureuxdepouvoiréditerCéline.J'aieuchezmoilesplusgrandsnomsdelalittérature,Gide,Faulkner,Claudel,Valéry...Tous!Etleseulquej'airaté,c'estCéline.Oui,j'airatéCéline...C'estunefaute,uneerreur...Alors,vouscomprenezbienqu'aujourd'hui,jeferaicequ'ilfaudrapourl'avoir!""Enavant.Rééditiondetouslesromans,18%dedroitsd'auteur,5millionscomptant...Deuxjoursplustard,jeprendsl'avion(lapremièrefoisdemavie,auxfraisdeGallimard)pourNice,avecenpocheleboncontratoùtouteslesexigencesdeCélinesontsatisfaites."(WikiPoèmes,Meudon,oulafinduvoyage).

Louis-FerdinandCELINE-P.S.ContrataveclaLibrairieGallimard,1951-Actesousseingprivé,rédigésurunedoublefeuilledepapiertimbré,datéParis18juillet1951.Ledocument,dactylographié,paraphéetsignéparL.-F.CélineetClaudeGallimard,présenteplusieursajoutsetcorrectionsmanuscrites.

Parcecontrat,CélinecèdeàlaSociétéGallimardledroit«...d'imprimerdepublieretdevendre,entousformats...»,lesouvragesdontilestl'auteuretportantpourtitres:«VOYAGEAUBOUTDELANUIT»-«MORTACREDIT»«GUIGNOLSBAND»-«CASSEPIPE».Et,pourprixdecettecessionlecontratstipuleque:«l'éditeurpaieraàMrL.F.Céline,unesommedeDix-huitpourcent(18%)duprixfortdechaqueexemplairemisenvente...».

Célineaccorde,parailleurs,àlaSociétéGallimardundroitd'éditiondeson«prochainouvrageportantprovisoirementletitre:«FEERIEPOURUNEAUTREFOIS»,qu'ilseproposedefairepublier».

IlestànoterquececontratnefaitpasétatdescinqmillionsqueCélineauraitreçus,parl'intermédiairedePierreMonnier,pourprixdecetaccord.

LerôledePierreMonnierpourlefabuleuxcontrat

LEFAMEUXCONTRATDescriptiondulot5danscataloguedeventeAUCTIONfrdu

22mai2003

Undemi-siècled'éditionfrançaise

GastonGallimardNouvelleéditionCollectionFolio(n°4353),GallimardParution:06-04-2006«PourquoiGallimard?Parcequ'ilfutuniqueetexceptionnel.Certes,degrandséditeurs,ilyeneutd'autresetnondesmoindres.Maisdetousceuxquis'étaientlancésdanscette

PierreAssoulineaventureaucoursdelapremièredécenniedusiècle,ilfutcertainementleseul,ausoirdesavie,àpouvoiréventuellementsepermettredefeuilleterl'épaiscataloguedesamaisond'éditionensedisant:lalittératurefrançaise,c'estmoi.»PierreAssouline.

«Lesvieillards,vouslesavez,ontleursmanies.Lesmiennessontd'êtrepubliédanslaPléiade(CollectionSchiffrin)etéditédansvotrecollectiondepoche...Jen'auraisdecesse,vingtfoisquejevousledemande.NemeréfutezpasquevotreConseil,etc.etc...toutalibis,comparses,employésdevotreministère...C'estvouslaDécision.»(Louis-FerdinandCélineàGastonGallimard,24octobre1956)

D’hieràaujourd'hui«LaBibliothèquedelaPléiade»estcrééeen1931parunjeuneéditeurindépendant,JacquesSchiffrin,originaired'Azerbaïdjan.C'estunecollectionàpartentièredesamaisond'édition—lesÉditionsdelaPléiade/J.Schiffrin&Cie,crééesen1923.Saconceptionestsingulièreetnovatrice:ils'agitdeproposer,auformatpoche,lesœuvrescomplètesdesauteursclassiques,enpréservantungrand«confort»delecture.D'oùlepapierbible,lepetitformatetlacouverturedecuirsouple.

Baudelaire,Racine,Voltaire,Poe,Laclos,Musset,Stendhalontlespremiersleshonneursdelacollection.Schiffrinauradesadmirateurs;etquandilrencontrequelquedifficultédetrésorerie,AndréGideetJeanSchlumberger,tousdeuxadministrateursdelaNRF,conseillentàGastonGallimarddeluiportersecours.Le31juillet1933,la«LaBibliothèquedelaPléiade»estintégréeauxÉditionsGallimard,J.Schiffrinenconservantladirectionjusqu'audébutdelaGuerre.JeanPaulhanprendlaresponsabilitédelacollectiondurantleconflit.Silaprésentationdesvolumesn'aguèrechangé,«LaPléiade»devientàpartirdesdécennies1950-1960lacollectionderéférencequenousconnaissonsaujourd'hui.

L'histoiredelaPléiadeHicetnunc!Louis-FerdinandCéline,ClaudeGallimardetlaPléiadeLalettredelaPléiaden°41septembre-octobre2010L’undesgrandssujetsdecettecorrespondance,ons’ensouvient,estceluidelareprisedesœuvresdel’auteurdansleLivredepoche(Folion’estcréée

LAPLÉiADE

qu’en1971)etdanslaPléiade.LaquestiondelaPléiadeestévoquéepourlapremièrefoisparDestouchesdansunelettred’avril1951,avantmêmequ’ilnesignelecontratquilelieàGallimardpourlarééditiondesesœuvresetlapublicationdeFéériepouruneautrefois(18juillet1951).Auvrai,iln’estpasd’auteurquiaitsignifiéavecautantdeconstanceauxGallimardsonsouhaitdefigurerdanslacollection;àpartirde1955,«sademandeestlancinante,coriace»(Sollers).Elletourneàl’obsession.C’estqueCélinecraintden’yjamaisentrers’iln’obtientpassatisfactiondesonvivant.Elleluiassurequesonœuvrenetomberapasdansl’oubli,qu’elleneserapaseffacée,étouffée,dissimuléeparceuxquitrouveraitintérêtàsonextinction.Gide,Claudel,MalrauxetMontherlantfigurentdéjàaucataloguedelacollection;pourquoipaslui...justeunelignedeplus«entreBergson[sic]etCervantès»?EtGastonGallimard...luiaussipourraitbienretournersavesteaulendemaindesadisparition.Quisait?Aussi,cettePléiade,illaveuthicetnunc:«LaPléiadeetl’éditiondepochepasdansvingtans,quandjeseraimort!non!toutdesuite!cash!»(24octobre1956).Onnoteraaupassagequedansl’espritdeCéline,lepocheetlaPléiadefontlapaire,commes’ils’agissaitdes’assurerdelasorteunedoublepostéritépardesvoiesparallèles.MaisGastontemporise.Ilsedégage.Auxrelancesinnombrablesdesonauteur,ilrépondchiffres,enquêtessurleterrain,souscriptionspréalablesdelibraires,avisfavorabledudiffuseurexclusifHachette...Célinen’estpasdupequireprocheseshésitationsetpalinodiesàce«sacrécoffre-fortquifaitblabla»Célineobtientpourtantgaindecause,enmettantdanslabalancelasignaturedesoncontratpourNord.RogerNimier,quiestdevenu,aprèsJeanPaulhan,sonprincipalinterlocuteuràlaNRF,luiapprendenavril1959queladécisionestpriseparGastonetClaudeGallimarddeprogrammersesRomansdanslacollection.Uncontratestsignéenjuin.Célinejubile...maisdéchanteaussitôt.Carlevolume,àsesyeux,tardeàparaître...Qu’attend-onàlaNRF?Queltourpendableessaie-t-onencoredeluijouer?EtvoilàCélinequireprendseslamentations,harcèleledirecteurdefabrication,provoqueGaston,interpelleClaude,supplieNimier.LaPléiadenesortiradespressesqu’enfévrier1962,septmoisaprèsladisparitiondeCéline...lequelvoyaitjustelorsque,le4février1960,ilécrivaitàsonéditeuret,sommetoute,ami:«Jerisquefortd’êtredécédéavantd’êtrePléiadé.»Maisontiendraparole...jusqu’àdonneràl’œuvredeCélineunediffusionàsamesure:icietmaintenant,maispourtoujours.

Del'envoidumanuscritdeVoyageauboutdelanuiten1931àcettedernièremissiveadresséelaveilledesamort,cevolumeregroupeplusdedeuxcentslettresdel'auteurauxEditionsGallimardetréponsesdesesinterlocuteurs.Autantd'échangesamicauxparfois,virulents

souvent,truculentstoujoursdel'écrivainavecGastonGallimard,JeanPaulhan"L'AnémoneLanguide"etRogerNimier,entreautrespersonnagesdecette"grandepartouzedesvanités"qu'estlalittératureselonCéline.(3octobre1991).

AGastonGallimard,le27octobre1956Certainementcheramij'attendraivotreautomercrediprochainvers16heures,ici.Vousm'écrivezdansvotrelettrecertaineschosesassezvraiesd'autrestoutàfaitinexactes.Pourquevousn'ayezpointlesouciderépéterpourlamilleetunièmefois(avecjeunesspectateurs)votrechernuméro(souriresettremblements)quevoussachieztoutdesuitecequejevousdemandevoici:1°deuxmillionssurlatableàlaremisedumanuscrit.2°etparlasuite100000francsparmoisàtitre"d'avance"surlesuivantoulessuivants.

LETTRESALAN.R.F.(1931-1961PascalFouché(Editeurscientifique)PhilippeSollers(Préfacier,etc.)

3°bienentendu,laPléiadeetMàCdepoche.Cequevousmeracontez,quejevousdoisceci...cela!...onmeraconteàmoiquevousavez175millionsdehors!..."avances"auxauteurs!...etquevousgagnezbénéficesnettousimpôtspayésrienqu'aveclaNRF80millionsparan...sansenfoutreuncoup!...queparailleursvousêtesmilliardaire!sansenfoutreuncoup!...celaestloindem'indigner...cequim'agacecesontvoschichis!jesaiscequec'estd'avoirlemondeentiercontresoi,passimili,menottesauxpoignets...jenevousdemandequedusous-salairedesous-femmedeménage...jevaispasimplorer!...onestconscient!onestPoznan!milliardaire!Avousbandit!Amercredi!LDPS.uneconsolation!maveuveesttrèsmalléable,vouspourrezluirachetertoutpourunbonimentetunebottederoses.***AGastonGallimard,le25décembre1959Moncheréditeur,Extrêmementappliquéetponctuelj'airemisavant-hieràlaNRF,ensesbureaux,lemanuscritdeNORD.MonsieurFestym'aaccueillibiencourtoisementetnousauronsànousrevoir.Quantaurestejemesuissenti"fournisseurassezmalvenu,fâcheuxenSynagogue,àrecevoirdeboutetrondementexpédier"jen'encombrepassouventvoscouloirs,etj'auraisaiméàcequ'onmeparledecequivasepasserfinancièrement!Jenefuspasfoutudehors,maistoutcomme!etpasl'annonced'unmoindresou,lourdouléger.Jeveuxqu'ilyaitlahâtedeNoëletpatati...jenecroispasaupèreNoël,vousnonplussansdoute?...jenevoisplusNimier,aussidisparudechezvousqued'ailleurs...quivas'occuperdulancementparMatch?lepèreNoël?l'année60s'annonceassezdéprimante...JevouspriedecroireàmestrèssincèressentimentsDestouches***MoncherEditeuretami.Jecroisqu'ilvaêtretempsdenouslierparunautrecontrat,pourmonprochainroman"RIGODON"...danslestermesduprécédentsauflasomme-1500NFaulieude1000-sinonjeloue,moiaussi,untracteuretvaisdéfoncerlaNRF,etparssabotertouslesbachots!Qu'onseledise!BienamicalementvotreDestouches(1)(1)DernièrelettreconnuedeCélinequiestdécédélelendemain,1erjuillet.

L'inaugurationdelarueaeulieule15juin2011enprésenced'AntoineGallimardetdeBertrandDelanoë.Cetteinaugurationestégalementaccompagnéedefestivitésquidurentunesemaineàlastationdemétrolaplusproche,RueduBacetd'uneexpositionlittérairededeuxmoisàcelledeSaint-Germain-des-Prés.

Lesriverainsayantrefusélechangementdenom,seulelapartiedelaruebordantleslocauxdeGallimardvoitsonappellationchanger;lerestedelarue,désormaisseulementconstituédel'immeublesisauno9,demeurerueSébastien-Bottin,laquelleestainsiintégralementunevoieprivée.

RUEANTOINEGALLIMARD

UNAUTREEDITEURVIENTD'ABANDONNERLEMONDEDESARTSETDELALITTERATURE...

A58ans,Pierre-GuillaumedeROUXnousaquittés,cevendredi12févrierPourcélébrersamémoire,nevaut-ilpasmieuxluidonnerlaparole...VoiciquelquespassagesdesonentretienaccordéàDavidAllioten2015."Nousnesommespaslàpourpublierdeslivresquinedérangentpersonne".

Auprintempsdernier,certainscéliniensontpudécouvrirlalonguesilhouettequelquepeudégingandéedePierre-GuillaumedeROUX,authentiquearistocrate,hommedeLettresetdirigeantdelamaisond'éditionquiportesonnom.FilsuniquedeDominiquedeROUX-lemaîtred'œuvredesdeuxCahiersdel'HerneconsacrésàCélineetauteurduremarquableLaMortdeL.-F.Céline-Pierre-GuillaumedeROUXrestefidèleàcethéritage,commeils'enexplique,ainsiqu'àlamémoiredeLouis-FerdinandCéline,quiprenduneplaceimportantedanssoncatalogue.

-N'est-cepasunpeudangereuxdecompterCélineparmisespremierslivres?-Cen'estpascelaquimegêne(rires)!Etjecroisquejel'aiprouvéparlasuiteenpubliantRichardMillet...C'estaussiunevieilletraditionfamilialequejepoursuisetdontjem'honore...-Votremaisonsembleunpeuhabituéeaux"maudits"littéraires.-Làaussi,c'estunetraditionàlaquellej'aiétéhabitué.Monpèreamenédeviolentscombats,etenasubilesconséquences.Nousnesommespaslàpourpubliercalmementdeslivresquinefontdemalàpersonne...Lalittératureestlàpourdéranger,susciterdesdébats,desirritationspourfaireréfléchirlelecteur,poursusciteruneprofonderemiseencausedumondetelqu'onlevoit.-VousavezbaignédansCélinetrèstôtfinalement?-Oui,parcequeleCahierdel'HerneconsacréàCélinesortaumomentdemanaissance...-En2012nousavonstravailléensemblesurleMadameCéline,routedesGardes.-Oui,pourmarquerdignementlecentenairedeLucetteDestouches.Livrequiaététrèsbienaccueilliparlacritique,avecdetrèsbeauxtextes,trèsémouvants,trèsforts.-Plusrécemment,vousavezpubliéleCéline'sbigband,d'EmericCian-Grangé,quiestunouvragehorsnormesparbiendesaspects...-C'estunlivretrèssingulier.C'estuneidéetrèsétonnantequ'aeuEmericderéunirdeslecteursdeCéline,connusouinconnus,qui,autraversdeleurstémoignages,racontentcommentCélineasurgidansleurvie,àtraversquellivre,etlesconséquencesprofondesdeceslectures.Amaconnaissance,celan'avaitjamaisétéfaitetc'estunefaçontrèsneuvedesereplongerdansl'œuvredeCéline,delaredécouvrir,autraversd'unecentainedetémoignages.HenriGodard,quinousahonoréd'unepréface,l'atrèsbiensoulignédanssontexte.-Queressent-onlorsquel'onvousproposecegenredeprojets?-Cequim'intéresse,c'estlasingularité.IlyadescentainesdelivressurCéline,ouautourdeCéline.Leprojetd'EmericCian-Grangém'atoutdesuiteséduitparl'originalitédesadémarche.-CommelecteurdeCéline,quellivreconseilleriez-vousaunovice?-Moi,c'estMortàcrédit.Maisjepensequ'ilfautquandmêmecommencerparledébut,etlireleVoyageauboutdelanuit.Jepensequepourdécouvrirunécrivain-sipossible-ilfautliresonpremierroman,etavancerchronologiquement...-C'estl'éditeurquiparle?-(Rires)Quandjemepassionnepourunauteur,jeprendslepremieretjevaisjusqu'aubout.Pourmoic'estlaclef.-Ya-t-ildeshéritiersdeCélineaujourd'hui?-(Longsilence)Ilyaeutellementd'imitateurs...Maisdeshéritiers...Audiardpeut-être,Boudard,unpeu,mêmesiaucunnetoucheàcetteuniversalité

célinienne.Lagouailleestlà,maisiln'yapascettegranderespirationcélinienne.Personnenes'imposeàmonesprit.-Commeéditeur,qu'aimeriez-vouséditerdeCéline?-Unecorrespondanceinédite.Apriori,touslesromansontétépubliés...-Avousécouter,onal'impressionquevousmisezsurlelongterme.-Jepensequ'unéditeurdignedecenomdoitimpérativementmarquersasensibilitéetsesgoûtsenconstruisantuncatalogue.Ilfautalleràladécouverted'auteurs,c'estlabasedecemétier.Etunefoisqu'ilsontétédécouverts,tenterdelesaccompagnerleplusloinpossibleafinqu'ilspuissents'installeretêtrereconnus.-Auquotidien,celanedoitpasêtrefacile...-Oui.Apartirdumomentoùl'onestfidèleàunecertaineexigence,celarestetrèsdifficile,surtoutquandl'onestcomplètementindépendantetquel'onnepeutpass'appuyersurungroupe,celarendl'aventuremagnifique,maishasardeuse.Onesttoujourssursesgardes...(SpécialCélinen°19,hiver2015,proposrecueillisparDavidAlliot).

www.celineenphrases.frmouls_michel@orange.fr

Cete-mailaétéenvoyéà{{contact.EMAIL}}VousavezreçucetemailcarvousvousêtesinscritsurCELINEENPHRASES.

Sedésinscrire

©2020CELINEENPHRASES