108
ArmjynfuGefjrLepfygwDA[k dygwDausmif; rmhufpf0g' tbd"rRmykdhcscsuf &JabmfpHol ArmjynfuGefjrLepfygwD A[kdXmecsKyf 2015? =o*kwf 15 ?

ArmjynfuGefjrLepfygwDA[kdygwDausmif;ArmjynfuGefjrLepfygwDA[kdygwDausmif; rmhufpf0g' tbd"rRmykdhcscsuf &JabmfpHol ArmjynfuGefjrLepfygwD A[kdXmecsKyf 2015? =o*kwf 15 ?

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • ArmjynfuGefjrLepfygwDA[kdygwDausmif;

    rmhufpf0g' tbd"rRmykdhcscsuf

    &JabmfpHol

    ArmjynfuGefjrLepfygwD A[kdXmecsKyf

    2015? =o*kwf 15 ?

  • 1

    trSm( 1 )

    ygwDausmif;yefqef; A[kdygwDausmif;(au'gausmif;) ukd wwd,t}udrfajrmuf ygwD

    uGef*&uft+yD;/ 1986 ckESpfrSm zGifhcJhw,f? wyf/ a'o/ ±Hk;XmetoD;oD;uc±kdif§wyfr[mtqifh au'gawG wufa&mufcGifh &=uw,f? wyfpdwf 4 pdwf(ausmif;om; 40) &Sdygw,f? ae&mu toHv$ifh±Hkcef;rrSm jzpfygw,f?

    - rmhufpf0g' EkdifiHa&;abm*aA’ukd &Jabmfcifarmif}uD;- rmhufpf0g' tbd"rRmukd &JabmfpHol- ArmjynfuGefjrLepfygwDorkdif;ukd &Jabmfwif&Dwkd@ wm0ef,lykd@cscJh=uw,f?

    bmom&yfwck +yD;jywfoGm;rS aemufwbmom ajymif;ykd@cswmjzpfw,f? Armvkd a[majym+yD; w±kwfvkd bmomjyefay;ygw,f? oifwef;om;csif;0’vdk/ &Srf;vkd taxmuftuljyK bmomjyefay;&wmvnf; &Sdw,f? a[majymcsuf tcef;wcef;ukd 2 &ufwefonf/ 3 &ufwefonf tcsdef,l&ygw,f?&Sif;jywm/ aqG;aEG;/ ed*Hk;csKyf=uwmawG &Sdygw,f? ausmif;tkyf}uD; &Jabmfat;aiGukd,fwkdif a&S@qHk;cHk wef;rSm xkdif+yD; oifwef;wuf/ 0ifaqG;aEG;jiif;ckHwmvkyfygw,f?

    xHk;pHtwkdif; pmar;yGJppfwmawGvnf; &Sdygw,f?( 2 )

    &JabmfpHolykd@csol &JabmfpHolta=umif; rdwfqufay;rS wm0efausr,fxifygw,f?

    aysmfbG,fZmwdjzpf+yD;/ rqvacwf }udK;ay;uGyfrsufcH& wJh Akdvf}uD;tkef;ausmfjrifheJ@OD;}uD;awmfpyfoljzpfygw,f?

    ol[m 1948 ck ygwDA[dk t0kdif;cH&+yD; A[dkacgif;aqmifrsm; xGufajy;wdrf;a&Smif=u&mrSm pnf;±Hk;xm;+yD;jzpfwJh rD;&xm;0efxrf;rsm;eJ@ tuGufcspDpOf

  • 2

    um vGwfajrmufatmif vkyfay;cJholvnf; jzpfw,f?ynmawmfoiftjzpf qdkAD,ufukd ygoGm;+yD; tcsdeftawmf=um

    aexkdifcJhw,f? w±kwfqdkAD,uftuGJrSm &JabmfwcsdK@ukd pnf;±Hk; qGJaqmif+yD; yDuif;A[kdXmecGJukd jyefvmoljzpfw,f?

    bmompum;tm;jzifh ±k&Sm;/ t*Fvdyfvkd wwfajrmuf+yD; w±kwfvkdtawmftoifh ajymEdkifqkdEkdifygw,f?

    ( 3 )tbd"rRma[majymcsuf

    'Da[majymcsuf[m awmfvSefa&;twGuf &JabmfpHol raocifjyKoGm;wJhaumif;r_awGxJu wckjzpfw,f? ol@aumif;r_awGu rsm;ygw,f? ol@psmyetcrf;tem;rSm zwf=um;wJh A[kdaumfrwDem,u tzGJ@&J@ o0%fv$mukd =unfhyg?

    pmzwfoltaeeJ@ 'Da[majymcsufawGukd zwf=unfh±HkeJ@ rmhufpf0g'tbd"rRm em;vnfr_awG vHkavmufoGm;rSm r[kwfbl;? 'gayrJh awG;ac:ajrmfjrif&mrSm tajccHawmh &oGm;ygvdrf hr,f? 'Dae@acwf[m “rmhufpf0g' w&m;ukd,fawGu rSm;wmr[kwf/ 'Dae@vufawG@ tajctaeeJ@ aygif;pyf+yD; xyfrHavhvm=u&r,f?

    owdxm;oif hwmu &Jabmf(O D ;)p Hol Oyrmay;wmawG[mvufawG@EkdifiHa&;t& (rqvacwfjzpfwmrkd@) &efoltkyfpkd;oltjzpf rqvukdt"du qGJxkwf oufaojyxm;wm rsm;ygw,f? ck rqvae&mrSm e0w/etzppftkyfpkrif;qufrsm; xlaxmifxm;cJh=u+yD? bmxl;ovJ/ tbd"rRmaxmifhuae &Jabmfwkd@ cGJjcrf;pdwfjzm=unfhEkdif=ur,fvkd@ xifygw,f?

    pmwnf;tzGJ@ (8/8/2015)

  • 3

    &JabmfpHol

  • 4

    1975 A[kdaumfrwD/aemufwef; (0J rS ,m) owWrajrmufrSm &JabmfpHol

    1985 A[dkaumfrwDaemufwef; (0JrS,mokd@) e0rajrmufrSm &JabmfpHol

  • 5

    (0J rS ,m) &JabmfOD;wif/ &JabmfpHol/ &Jabmf=uifarmif

    aemufwef;,mtpGefrSm&JabmfpHol

  • 6

    aemufwef;,mtpGe fr Sm-&Jabmfp Hol

    (a&S@qkH;rS aemufokd@ tpOfvkduf)&Jabmfz&ef*ef'D;/ &JabmfOD;wif/ &JabmfpHol/ &JabmfvDxif

    aemufwef;,mtpGe fr Sm-&Jabmfp Hol

    (a&S@qkH;rS aemufokd@ tpOfvkduf)&Jabmfz&ef*ef'D;/ &JabmfOD;wif/ &JabmfpHol/ &JabmfvDxif

  • 7

    rmhufpf0g' tbd"rRmyk d @cscsufrsm;

    a[majymcsuf (1)-ed'gef;-tbd"rRmbmom&yf[m ody`Hynm&yfyifjzpfw,f-tbd"rRm&J@ tajccHjy\em-tEkyËdavmrqdkwm bmvJ-urBmhtjrifqkdwm bmvJ-rmhufpf0g'&J@ tbd"rRmtjrif

    a[majymcsuf (2)-rmhufpf0g'vDeif0g' tjrifqkdif&mrlawG&J@ vufawG@t"dy`m,f-vl@tzGJ@tpnf;±kyfykdif;b0qdkif&m tcsuftvufawG[mbmawGvJ

    a[majymcsuf (3)-twGif;ykdif; yËdyuQw&m;[m obm0avmueJ@ vl@tzGJ@tpnf;&J@ wavmuvHk;qkdif&m trSefw&m;jzpfw,f-qef@usifbufrsm;&J@ nDnGwfr_eJ@ pyfvsOf;wJh E_dif;,SOfcsufvuQ%m-yËdyuQb,fESpfrsdK;&SdovJ-qef@usifbufrsm;&J@ wkdufyGJ[m jzpfay:wkd;yGm;r_jzpfpOf&J@a&aomufjrpfeJ@ tESpfom&uswJh twGif;oabmjzpfw,f

    rmwdum

  • 8

    -qef@usifbufrsm;&J@ nDnGwfr_eJ@ wkdufyGJw&m;[m uGefjrLepfygwDrsm;&J@ vufawG@v_yf&Sm;r_tay: t"dỳm,fouf a&mufyHk-±kyf0g'eJ@ pdwf0g' tajccHqef@usifr_-rmhufpf0g'rwkdifrD ±kyf0g'qdkif&m orkdif;o¿mefrsm;-±kyf0g'&J@ yxrykdif; orkdif;qkdif&m o¿mef-±kyf0g'&J@ 'kwd,ykdif; orkdif;qkdif&m o¿mef-±kyf0g'&J@ wwd,ykdif; orkdif;qkdif&m o¿mef-rmhufpf0g' tbd"rRmqkdif&m±kyf0g'[m ±kyf0g'&J@ tjrifhqHk;o¿mefjzpfw,f-tEkyËdavmrenf;emeJ@ ±kyf0g'oabmw&m;nDnGwfr_-obm0tay: ±kyf0g'tjrifeJ@ vlr_a&;tay: ±kyf0g'tjrifwkd@&J@ nDnGwfr_

    a[majymcsuf (4)-urBmavmu&J@ ±kyfvuQ%meJ@ ywfouf+yD; ±kyf0g'eJ@pdwf0g'wkd@t=um; tajccHqef@usifr_-±kyf0wÎKeJ@ ywfoufwJh rmhufpf0g'vDeif0g'&J@t,ltq-urBmavmu&Sd txl;xl;aom tjcif;t&mrsm;[m v_yf&Sm;aewJh ±kyf0wÎK&J@ o¿meftrsdK;rsdK;jzpfw,f-tbd"rRm&J@ tajccHjy\emukd ajz&Sif;&mrSm ±kyf0g'eJ@pdwf0g'&J@ tajccHqef@usifr_-today:aygufvmjcif;eJ@ ywfouf+yD; rmhufpf0g'qkdif&m±kyf0g'tbd"rRm&J@ &Sif;vif;azmfjycsuf-awG;ac:r_/ bmompum;wkd@eJ@ywfouf+yD; tEkyËdavmr±kyf0g'&J@ &Sif;jycsuf/ ‚wdk@&J@ nDnGwfr_eJ@ tjyeftvSef oufa&mufr_

    a[majymcsuf (5)-urBmavmueJ@ ‚&J@ w&m;rsm;ukd odEkdifjcif;eJ@ ywfouf+yD;rmhufpf0g' ±kyf0g'tbd"rRm&J@ ,lqcsuf

  • 9

    -rmhufpf0g' vDeif0g'&J@ odjcif;oabmw&m;-odjcif;jzpfpOfrSm vufawG@&J@ yg0if&mtcef;-yuwdbm0trSefw&m;/ tºuif;rJhtrSefw&m;/ E_dif;,SOfjcif;trSefw&m;wkd@eJ@ ywfoufwJh rmhufpf0g' ±kyf0g' tbd"rRm&J@&Sif;jycsuf-'Da[majymcsuftwGuf ed*Hk;wkdrsm;

  • 1 0

    aemufwef;,mtpGe fr Sm-&Jabmfp Hol

    (a&S@qkH;rS aemufokd@ tpOfvkduf)&Jabmfz&ef*ef'D;/ &JabmfOD;wif/ &JabmfpHol/ &JabmfvDxif

  • 1 1

    rmufhpf0g' tbd"rRmydk@cscsuf

    a[majymcsuf(1)

    ed'gef;

    &Jabmfwdk@ æ æ,ae@rSp+yD; rmufhpf0g' tbd"rRma[majymcsufudk pwifavhvm=ur,f?

    rmufhpf0g' tbd"rRm bmom&yf[m ypPnf;rJhvlwef;pm;&JΠtawG;tac: vufeufjzpfw,f? ypPnf;rJhvlwef;pm;ygwDjzpfwJh uGefjrLepfygwD0ifrsm;/ ygwDau'grsm;[m'DtpGrf;xufjruf tiftm;}uD;wJh vufeufudktokH;jyK+yD; &ifqdkifawG@}uHK&r,fhjy\emawGudk rSefrSefuefuef cGJjcrf;pdwfjzmum rSefuefwJhenf;emrsm;udk tokH;jyKEdkifzkd@eJ@ ay:aygufvmwJhjy\emrSefor#udk ajz&Sif;Edkifzkd@ygyJ?

    ypPnf;rJhvlwef;pm;&JŒ urBm@tjrifudk awmfvSefa&;twGif; rdrdwdk@ jyKrlv_yf &Sm;csufrsm;rSm pdkufxlrxm;Edkifbl;qdk&if aumufuspfpOf;vJ azmufjyefwJhvlwef;pm; &JŒvSnfhpm;jcif;udk rkcs cH&ygvdrfhr,f? azmufjyefwJh vlwef;pm;&JŒ

  • 1 2

    om;aumiftjzpf epfrGef;qkH;±_H;oGm;EdkifwJh tE©&m,f&Sdygw,f? 'ga=umifh u|efawmfwdk@tm;vkH;[m tifrwefta&;}uD;wJh tawG;tac:vufeufudk wyfqifEdkifzkd@twGuf rmufhpf0g' tbd"rRmbmom&yfudk avhvmoGm;=uygpdk@?

    tbd"rRmbmom&yf[m ody`Hynmbmom&yfyifjzpfw,f

    tjcm;jcm;aom todqdkif&m/ A[kokwqdkif&m u¾&yfrsm;uJhodk@yiftbd"rRmbmom&yf[mvnf; xl;jcm;eufeJwJh todqdkif&mu¾udk avhvmjcif;ygyJ?

    'Du¾tydkif;udk ravhvmrD rmhufpf0g' tbd"rRmtygt0if tm;vkH;aom tbd"rRmqdkif&m bmom&yfrsm;u wifjyxm;wJh jy\emrsm;udk =unfh=uygpdk@? tJ'DtxJrSm t"dutusqkH; jy\emuawmh tbd"rRmqdkif&m tajccHjy\emyJjzpf w,f?

    tbd"rRm&JΠtajccHjy\em

    tbd"rRm[m a&S;tusqkH;jzpfwJh odỳHynm&yfwckjzpfw,f? a&S;ya0o%Duae+yD; tbd"rRmqdkif&m*kd%f; (School) rsm;udk rwlwJh vlwef;pm; toD;oD;wdk@uvnf;aumif;/ rwlwJhvl@tzGJ@tpnf;tkyfpkawGuvnf;aumif; rwlwJh tajctaeatmufrSm rwlwJh wdkif;jynftoD;oD;wdk@rSm pwifzefwD; wnfaqmufvmcJh=uygw,f?

    tJ'DvdkeJ@ trsKd;rsKd;jzpfaewJh tbd"rRmqdkif&mpepfrsm;/ t,ltqrsm;[mwdkufyGJawGtaeeJ@ ay:aygufv_yf&Sm;vmcJh=uawmh u|efawmfwdk@tzdk@ b,fvrf;udka&G;cs,fvdkuf=urvJ? 'Djy\emudkajz&Sif;zdk@qdk&if yxrOD;qkH;taeeJ@ tbd"rRmpepfrsm; (odk@r[kwf) tbd"rRmq&mrsm;[m tbd"rRmqdkif&m tajccH jy\emudkb,fvdkcsOf;uyf odjrif=uygovJqdkwmudkyJ u|efawmfwdk@ =unfh±_&rSmjzpfygw,f?

    u|efawmfwdk@[m u|efawmfwdk@&JŒ ywf0ef;usif&Sd ouf&SdoufrJh urBmavmu}uD;&JŒ toGifo¿mefrsm;udk b,fvdk t"dỳm,fzGifhjy=urvJ? ±kyf0g't& =unfhjrif

  • 1 3

    okH;oyf=urvm;? 'grSr[kwf pdwf0g't& ±_jrifcsOf;uyf=urvm;æ qdkwm tvGefta&;=uD;wJh uGif;qufjy\emygyJ?

    ±kyf0g'eJ@ pdwf0g' b,fvdkqufpyfr_&SdovJqdkwm[m tbd"rRmqdkif&mtjrif&JŒ tajccHjy\emyJjzpfw,f?

    'Djy\emrSm tjrif (2) rsKd;[m wav#mufvkH;&SdcJh=uygw,f? rwlwJhtjrif (2) &yf[mvnf; wav#mufvkH; wdkufyGJawG&SdcJhw,f?

    ±kyf0g' tjrif&SdolawGu urBmavmu}uD;[m yuwdtaeeJ@ vlwdk@tod&JŒ tjyifyrSm trSDcdkuif;pGm ol@bmom wnf&Sdaewmjzpfw,f? ±kyfb0wnf&Sdr_[m yxrt&mjzpf+yD;/ pdwf0dnmOfqdkwm 'kwd,t&mom jzpfw,fvkd@,lqw,f? pdwf0g'DawGuawmh 'geJ@ ajymif;jyefyJ obm0 tjcif;t&mawG[mvlawG&JŒ pdwful;tod̂ m%fawGu zefwD;vdkufwm jzpfw,f? 'ga=umifh pdwfqdkwm yxr t&m jzpf+yD; ±kyfqdkwm 'kwd,t&momv#if jzpfw,fvdk@ ,lqw,f?pdwf0g't& pdwf0dnmOfu yxrwnf&Sdvm+yD;rS urBmavmu}uD;eJ@ tpp t&m&mukd zefwD;vdkufw,fvdk@ ,lq=uw,f?

    tJ'Dpdwf0g'DawGxJrSmvnf; ESpfrsKd;ESpfpm; wnf&Sdaejyefw,f? wcku yuwdbm0 pdwf0g'jzpf+yD; tjcm;wcku twWbm0 pdwf0g'jzpfw,f?

    pdwf0dnmOfu yxrwnf&Sd+yD; vlawG&JΠjyify&Sd tJ'D0dnmOf todu obm0avmu&Sd tjcif;t&mrSefor#udk zefwD;wmjzpfw,fqdkwJh tjrif&SdolawGudk yuwdbm0 pdwf0g'DawGvdk@ac:w,f?

    vlwdk@&JŒ twWbm0tod&J@ pOf;pm;awG;awmr_u usefwJht&m rSefor#udk zefwD;wmjzpfw,fvkd@ jrifolawGuawmh twWbm0 pdwf0g'DawGyJ? b,fvkdpdwf0g'DawGyJjzpfjzpf pdwfu yxrjzpf+yD; ±kyfuaemuf/ 'kwd,t&m jzpfw,fvdk@,lq=uwmygyJ? vltzGJ@tpnf;twGif; udk;uG,fqnf;uyf=uwJh bmoma&;trsKd;rsKd;wdk@[m pdwf0g'csnf;yJjzpfw,f?

    pdwf0g' tbd"rRmqdkif&mawGrSm rwljcm;em;wJh tbd"rRmpepfrsm;tvkduf rwlwJhenf;emeJ@ &Sif;vif;wifjyr_awG&Sdw,f? Oyrm-urBmavmu}uD;[m (Absolute Idea) y&rwŴ m%f (wenf;) tºuif;rJhoabmw&m;u zefwD;wmjzpfw,fvdk@ qdkw,f? wcsKdŒuvnf; (Universal Siprit) avmuorkwdemrf(wavmuvkH;qdkif&mpdwf"mwf)u zefwD;wmjzpfw,fvdk@vnf; qdkw,f? tJ'Dvdk

  • 1 4

    qdkvdkcsufawGrSm bk&m;ocifu zefwD;w,fqdkwm tygt0ifjzpfw,f? (qdkvkdwmu teE©wefcdk;&Sifu zefwD;jcif;vdk@qdkvdkwmygyJ?)

    tbd"rRm tajccHjy\emawGay:rSm tbd"rRmq&mrsm;&JŒ tjcm;bufu okH;oyfr_/ xifjrif,lqcsufawG &Sdao;w,f? 'DbufrSmvnf; rwluGJjym;r_awG &Sdaeygao;w,f? ±kyf0g'Drsm;u urBm}uD;[m odEdkifwJht&mjzpfw,fvdk@,lq=uw,f? urBm }uD;udk em;vnfwJh vlwdk@&J@ tod t,ltqwdk@[m rSefuefw,fvdk@ ,lq=uw,f? vlwkd@&J@odem;vnfr_u t&m0wK̂rSefor#wdk@&J@ twGif;ydkif;qufqHr_udk odjrifEdkifpGrf;&Sdw,f? wenf;qdk&&if ‚&JŒ tESpfom&udk odEdkifpGrf;&Sdw,fvdk@ cH,l=uw,f?

    pdwf0g'Drsm;uawmh 'Dtjrifudk jiif;y,f=uw,f? urBmavmu}uD;udkodEd kifpGrf;&Sdw,fqdkwmudk jiif;y,f=uw,f? tJ'Dvdk tbd"rRmorm;awGudk(Agnostite) rodEdkif0g'DawGvdk@ ac:w,f? pdwf0g'eJ@ qef@usifbufjzpfwJh ±kyf0g'[mwdk;wufwJhtjrif jzpf+yD; pdwf0g'eJ@ a&&SnfwdkufyGJqif&wJh jzpfpOftwGif;rSm odỳHenf;usurBmhtjrif jzpfay:vmcJhygw,f? tJ'D±kyf0g' urBmhtjrifurSom urBmavmu}uD;&JŒ ykHum;csyfudk rSefrSefuefuef xif[yf jyEdkifpGrf;&Sdwmjzpfw,f? ±kyf0g'tjrif[m ody`Hynm &SmazGpl;prf;r_twGuf rSefuefwJh vrf;!¸efr_ay;olvnf;jzpfw,f? wcsdefwnf;rSmvnf; ±kyf0g'tjrif[m vlom;wdk@&JŒ vufawG@jyKrl v_yf&Sm;r_awGeJ@ udkufnDwJh twGif;oabmawG ºu,f0pGmyg0if+yD; jzpfay:wdk; wufaewmjzpfw,f? }uD;xGm;cdkif+rJvmaewm jzpfw,f?

    ±kyf0g'[m bmoma&;&JŒ rajy+idrf;EdkifwJh &efol}uD;vnf; jzpfygw,f?urBmavmu}uD;rSm v_yf&Sm;aewJh ±kyf0wˆKrSty tjcm;bmrSr&Sdyg? 'Dae&mrSmbk&m;ocif&J@ tcef;r&SdEdkifyg? bk&m;&Spfcdk;ausmif;rsm;taeeJ@ ±kyf0g'eJ@ ‚wdk@,kH=unfolwdk@tay: xm0pOf tjypfwifykHcsaejcif;wdk@[m a&Smifwcif r[kwfyg?jzpfpOft& ajym&&if ±kyf0g'[m vltzGJ@tpnf;&Sd a&SŒwef;a&mufvlwef;pm;rsm;&JŒtjrif jzpfvm+yD; vl@tzGJ@tpnf; wdk;wufr_udk tusdK;jyKwJh tawG;tac:vufeufjzpfvmw,f?

    aus;u|efpepftwGif;rSm aus;u|efydkif&Sifwdk@udk qef@usif&mrSm ±kyf0g'udkvl@tzGJ@tpnf;tm; jyKjyifajymif;vJvdkwJh tiftm;pkwdk@u tokH;jyK=uw,f?t&if;&Sifpepf ay:xGufvmwJhumv/ ya'o&mZft&Sifocifrsm;eJ@ bk&m;&Spfcdk;

  • 1 5

    ausmif;wdk@tay: "e&Sifvlwef;pm;u qef@usifvm=uwJhtcgrSm ±kyf0g'[mtawG;tac:vufeufaumif;tjzpf tvkyfau|;jyKcJhygw,f?

    ,ck u|efawmfwdk@acwfrSmawmh ±kyf0g'[m ypPnf;rJhvlwef;pm;eJ@ wdk;wufwJh tiftm;pkawGu e,fcsJŒorm;eJ@ azmufjyefa&;orm;wdk@udk qef@usifwdkufcdkuf&mrSm pGrf;yum;}uD;rm;wJh vufeuf}uD;wckyifjzpfw,f?

    'geJ@ajymif;jyefyJ pdwf0g'uawmh ody`Hynmudk qef@usifwJhtjrif jzpf+yD;‚[m bmoma&;eJ@ waygif;wpnf;wnf; jzpfw,f? urBmavmu}uD;&JŒwu,fhykHum;csyfudkvnf; ±kyfysufqif;ysuf rrSefruef &Sif;jywmvnf; jzpfw,f?

    'ga=umifh pdwf0g'[m trSefwu,ftm;jzifh azmufjyefwJh tiftm;pkwdk@udk tvkyfau|;jyK+yD; wdk;wufwJhtiftm;pkwdk@udk qef@usif&mrSm bmoma&;eJ@ wqufwpyfwnf;vufwGJum vkyfom;jynfolwdk@&JΠpdwf"mwfudk u|efjyKzdESdyfxm;ygw,f? azmufjyefwJh vlwef;pm;awG/ tiftm;pkawG&JΠtkyfpdk;r_udk tm;jznfhay;wJh ud&d,mwcktjzpfvnf; yg0ifaew,f?

    tkyfpdk;wJh vlwef;pm;bufuvnf; olwdkŒtm%mwnf+rJa&;twGufpdwf0g'udkaxmufcH+yD; pdwf0g'tjrifawG wae@wjcm; us,fjyef@a&;twGufvnf;}uKd;pm;=uygw,f?

    qdk&S,fvpf vl@tzGJ@tpnf;rSm qdk&ifawmh aoG;pkyfwJh vlwef;pm;vnf;r&Sdawmhvkd@ pdwf0g'v$rf;rkd;a&;twGuf vlrla&;tajccH r&Sdawmhyg? odỳHenf;ustjrifrsm;uom (±kyf0g'uom) v$rf;rdk;wJh t&mjzpfygw,f?

    'ga=umifh u|efawmfwdk@[m tbd"rRmq&mwdk@udk =unf±_&mrSm tbd"rRm&J@ tajccHjy\emtay: olwdk@b,fvdkoabmxm;&SdovJqdkwJh tcsufudk tajcjyK+yD; ±kyf0g'eJŒ pdwf0g'wdk@udk cGJjcm;=unfh±_&rSm jzpfygw,f?

    vlwef;pm;&SdwJh vl@tzGJ@tpnf;rSm vlwef;pm;toD;oD;[m tjrifrwl=uygbl;? rfdrdwdk@vlwef;pm;&JŒ tusKd;pD;yGm;bufu &yfwnf+yD; jy\emawGudk=unfhwmomjzpfygw,f? 'gayrJh tvkyform;vlwef;pm;usawmh rdrdvlwef;pm;vGwfajrmufa&;twGuf urBmavmueJ@ ‚&JŒ jy\emawGudk rSefrSefuefuefem;vnfzdk@qdk&if pdwf0g'udk udkifpGJvdk@r&Edkifyg? ±kyf0g'udk udkifpGJ&rSmjzpfygw,f?'ga=umifh vl@ tzGJ@tpnf;twGif;rSm rwlwJh vlwef;pm;awG[m rdrdvlwef;pm;tusKd;pD;yGm;twGuf jy\emawGudk =unfhjrif&mrSm &yfwnfcsufawGrwl=uyg?

  • 1 6

    'ga=umifh ±kyf0g'tbd"rRm[m vlwef;pm;wdkufyGJtwGuf udkifpGJ&r,fh xufjrufwJhvufeuf jzpfvmygw,f? 'ga=umifh vlwef;pm;&SdwJh vltzGJ@tpnf;rSm tbd"rRm[m vlwef;pm;vuQ%m &Sdae&jcif;ygyJ?

    b,fvlwef;pm;jzpfjzpf tod&Sdonfjzpfap r&Sdonfjzpfap ra&Smifv$JombJ tbd"rRmtjrifwckckudk udkifpGJxm;wmcsnf;ygyJ? 'Duae@ avhvm=uawmhr,fhrmhufpftbd"rRmqdkwm ypPnf;rJhvlwef;pm;twGuf tifrwefxufjrufwJh tawG;tac:vufeuf jzpfw,f? 'Dvufeufudk &Jabmfwdk@ udkifpGJ&vdrfhr,f?

    ypPnf;rJhvlwef;pm;eJ@ ypPnf;rJhvlwef;pm;ygwDu udkifpGJwJh tbd"rRmudktEkyËdavmr±kyf0g' vdk@ac:ygw,f? 'gudk rmhufpfeJ@ tdef*,fwdk@u &SmazGawG@&Sd=uvdk@ rmhufpf0g'tbd"rRmvdk@ ac:wmjzpfw,f?

    tEkyËdavmr ±kyf0g'qdkwmbmvJ

    obm0tjcif;t&mrsm;udk csOf;uyf&mrSmvnf;aumif;/ avhvmokH;oyf&mrSmvnf;aumif;/ oabmayguf&mrSmvnf;aumif;/ awG;ac:r_ enf;emwGif tEkyËdavmr enf;t&jzpf+yD; obm0tjcif;t&m (Phenomina)udk t"dym̀,fzGifh&m/ =unfh±_qifjcif&mrSm ±kyf0g't& jzpfwJhtwGuf tEkyËdavmr ±kyf0g'[k ac:jcif;jzpfw,f?

    tEkyËdavmr±kyf0g'rSm tydkif;ESpfydkif; yg0ifw,f? wcku tEkyËd avmr/wcku ±kyf0g' jzpfw,f? tEkyËdavmr ±kyf0g'udk 'Dtydkif;ESpfydkif;eJ@ aygif;pyfxm;w,f?tEkyËdavmrqdkwm enf;emjzpfw,f? ±kyf0g'qdkwm tjrifjzpfw,f?

    Dialectic qdkwm *&dbmompum; Dialego qdkwJhpum;u qif;oufvmwmjzpfw,f? t"dy`m,fu aqG;aEG;jiif;ckHjcif;rS trSefw&m;udk&SmazGjcif; jzpfw,f? a&S;tcgu tjiif;yGm;=uwJhtcgrSm wzuf&JŒ jiif;qdkcsufrsm; twGif;xJuyËdyuQrsm; jzpfaewmawGudk qGJxkwf+yD; okH;oyf ausmfeif;jcif;tm;jzifh trSefudka&mufatmif vkyfaqmifjcif;ygbJ? tJ'D tEkynmudk tEkyËdavmrvkd@ac:w,f?

    awG;ac:r_twGif; yËdyuQawGudk azmfxkwfjcif;eJ@ qef@usifzuf xifjrifcsufrsm; twdkuftcHjyKjcif;wdk@[m trSefudka&mufzdk@ taumif;qkH;enf;yJvdk@ ,kH=unfoltbd"rRmq&mrsm; a&S;u &SdcJhw,f?

  • 1 7

    'DtEkyËdavmr awG;ac:enf;udk aemifumvrSm obm0avmu&Sdtjcif;t&mrsm;tay: wkd;csJŒvdkufwJhtcg obm0udk oabmaygufa&; tEkyËdavmrenf;tjzpf wdk;yGm;cJhw,f?

    tJ'DtEkyËdavmrenf;uæobm0tjcif;t&mrsm;[m tpOfojzifhv_yf&Sm;aew,f? ajymif;vJae

    w,f? obm0&JŒ jzpfay:wdk;yGm;r_[m obm0twGif;&Sd yËdyuQrsm; jzpfay: wdk;yGm;r_&JŒ tusKd;qufomjzpfw,fvdk@ ,lq=uw,f? 'ga=umifh tEkyËd avmrenf;eJ@ ±kyf0g'tjrifwdk@udk aygif;pyfxm;wmvdk@ ajym&jcif;jzpfw,f? tESpfom&t&ajym&if tEkyËdavmrenf;[m wuUaA'eJ@ ajzmifhajzmifh}uD; qef@usifaew,f?

    urBmhtjrif qdkwmbmvJ

    urBmhtjrifqdkwm urBmavmu}uD;wckvkH;udk =unfh±_wJh tjrif pepfjzpfw,f? vlom;[m ‚&J@ywf0ef;usif&Sd wu,fhtajctaersm;udk csOf;uyf=unfh±_&mrSm/ wu,fhtajctaeudk &Sif;jywJhtcgrSm vufawG@ jyKr_v_yf&Sm; =u&wJh tcgrSm ±kyf0g'tjrifudk vrf;!¸efozG,f tokH;cs=u&ygw,f?

    obm0e,fy,f toD;oD;twGif;rSm b,favmufyJ =uD;rm;wJh&SmazGawG@ &Sdr_yJjzpfjzpf jynfhpHkwJhtjriftjzpf ray;Edkifyg? urBm@tjriftjzpfrzGJ@pnf;Edkifyg? Oyrm - "mwkaA'bmom&yfwdk@[m udef;jynf@tjriftjzpf ray;Edkifwm[m "rRwmyJjzpfw,f? ta=umif;uawmh ‚wdk@[m b,fvdkyJ ta&;}uD;apumrl usOf;ajrmif;+yD; tuef@towf&SdwJh twdkif;twmtwGif; (qdkvdkwmu)"mwkaA' tjcif;t&me,fy,ftwGif;rSmom cdkifvkHygvdrfhr,f? 'gayrJh ajrmufjrm;vSwJh tjcif; t&mrsm;&JŒ twGif;oabm (tESpfom&) udkawmh ay:vGifatmifrzGifhjyEdkif=uyg? 'g[mvnf; tjcm;ody`Hynm&yfrsm;twdkif;yJ jzpfygw,f?

    ordkif;±kyf0g' qdkwm[m tEkyËdavmr ±kyf0g'rlawGudk vl@tzGJ@tpnf;tjcif;t&mrsm;tm; avhvm&mrSm wdk;csJŒoHk;vdkufwmjzpfw,f? vltzGJ@tpnf; tjcif;t&mawG/ vltzGJ@tpnf;eJ@ ‚&JŒ ordkif;udkavhvm&mrSm tEkyËdavmr ±kyf0g'rlawGeJ@ aygif;pyfvdkufwmjzpfw,f? rmhufpfeJ@ tdef*,fwdk@u t&ifay: aygufcJhwJh

  • 1 8

    tbd"rRme,fy,frSm&SdwJh t,ltqawG/ odem;vnfcsufawGudk avhvmokH;oyf+yD; usKd;a=umif;qDavsmfwmawG (Rational reasoning) aumif;wmawG,l raumif;wmawGudky,f/ tqDtESpfudk,l tumudky,f+yD;rS tEkyËdavmr ±kyf0g'eJ@ordkif;±kyf0g'ukd &cJh=uwmjzpfw,f?

    tJ'gawGudk tcdkiftrmazmfjy&mrSm rmhufpf0g' ay:aygufvmcJhwJh a&aomufjrpfokH;oG,fxJrS a&aomufjrpfwckjzpfwJh a&S;a[mif; *smreftbd"rRmq&m [D;*Jvf (a*smh-[D;*Jvf/ 1770-1831)udk udk;um; ajymavh&Sdw,f?[D;*Jvfu tEkyËdavmr&JŒ t"dut*Fg&yfawGudk azmfxkwfol jzpfygw,f? 'gayrJh[D;*Jvf&JŒ tEkyËdavmrenf;eJ@ rmhufpf&JŒ tEkyËdavmrenf;[m wu,fawmhrwlygbl;? rmhufpf[m [D;*Jvf&JŒ tEkyËdavmrenf;emxJu tqDtESpfudk,l+yD;pdwf0g'ygaewJh tumudk ypfy,fvdkufw,f? rmhufpf&JŒ tEkyËdavmrenf;em[mydkrdkacwfrD+yD; ody`Henf;usatmif aemufwqifh wdk;yGm;apvdkufwmjzpfw,f?rmhufpf&JŒ tEkyËdavmrenf;em[m [D;*Jvf&JŒ enf;emeJ@ jcm;em;±kHru ajzmifhajzmifh}uD; qef@usifvsuf&Sdw,f? [D;*Jvfu yuwdpdwf0g' orm;wa,mufjzpfw,f? ol@&JŒtjrift& yxrqkH; ay:aygufvmwJh (Absolute Idea) tºuif;rJhusdK;a=umif; oabmw&m;qkdwJh wefcdk;awmfteE©w&yfu urBm avmu}uD;udkzefqif;vdkufwmjzpfw,f? tºuif;rJhoabmw&m;qkdwm wu,fh urBm}uD;&J@tyrSm&SdwJh tjcif;t&mom jzpfw,fvdk@ olu ,lqw,f? rmhufpfeJ@ tdef*,fwdk@u 'geJ@ajymif;jyefyJ oabmw&m;qdkwm[m vl&JŒpdwfxJrSm xif[yfvmwJh±kyfurBmavmu&J@ a&mifjyef[yfjcif;omjzpf+yD; odjrifr_o¿mefrsm; tjzpfodk@ajymif;vJoGm;jcif;omjzpfw,fvkd@ ,lqw,f? rmhufpf/ tdef*,fwdk@ tjrift&obm0avmu}uD;u t&if&Sdvm+yD; ESpfoef;aygif;rsm;pGm =um+yD;wJhaemufrSvlqdkwmjzpfvmwm jzpfw,f? yxr obm0avmu ay:vmw,f? tJ'DaemufrS ouf&SdowW0g wpwp ay:vmw,f? ouf&SdowW0gawGxJrSm yxr uvmyfpnf;wckwnf;&SdwJh trD;bm; (Amoeba) qdkwmu pjzpfw,f? 'Daemuf ouf&SdowW0gawG tqifh toD;oD; jzwfoef;+yD;aemufrS vljzpfvmwmjzpfw,f? vl&JŒOD;aESmuf[m wjznf;jznf;zG H@+zdK; &ifhusufvm+yD; pOf;pm;awG;ac:r_&,fvkd@ay:vmwmjzpfw,f?

    ±kyf0g'tjrifrSmvnf; rmhufpf/ tdef*,fwdk@[m *smreftbd"rRm q&m

  • 1 9

    wOD;jzpfwJh vl;0pfpf zsL;0g;bwfcsf (1804-1872)udk udk;um; avh&Sd=uw,f?'gayrJh rmhufpf-tdef*,fwdk@&JŒ ±kyf0g'tjrif[m zsL;0g;bwfcsf&JŒ ±kyf0g' tjrifxJu twGif;ydkif; tqDtESpfawGudk,l+yD; tumudky,fvdkufum ody`Henf;uswJh±kyf0g' tbd"rRmqdkif&m oabmw&m; jzpfvmatmif jzpfay:wdk;yGm;apvdkufwmjzpfw,f? zsL;0g;bwfcsf&JŒ tjrifxJu pdwf0g'uswmawG/ bmoma&;qefwmawG/ udk,fusifhw&m;qefwmawGudk y,fvdkufwmjzpfw,f? zsL;0g;bwfcsf[m“tajccHt&”±kyf0g'orm;wa,muf jzpfaomfvnf; ol@tjrifxJrSm pdwf0g'taESmiftzGJ@rsm;udk xif&Sm;pGmawG@&w,fvdk@ tdef*,fu t}udrf}udrf ajymcJhzl;w,f?

    ±kyf0g'tEkyËdavmr&JŒ t"du vuQ%mrsm;uawmhæyxrvuQ%mrSm -obm0tjcif;t&mawGrSm woD;wjcm;wnf&Sdaewm r[kwf? =o*Jepf

    t& tjyeftvSef qufpyfaew,f? tjyeftvSef rSDcdkaew,f? tjyeftvSef qkH;jzwfjyÏmef;aew,fvdk@ ,lqw,f?

    wuUaA't&awmh ‚eJ@qef@usifpGmyJ obm0tjcif;t&mawG[m a&Smifwcif pkpnf;aewmjzpfw,f? wckeJ@wck rqufpyf? oD;jcm;pD jzpfaew,f? trSDcdkuif;w,fvdk@,lqw,f?

    'kwd, vuQ%mrSm -obm0tjcif;t&mawG[m +idrfouf+yD; rv_yfr&Sm;jzpfaewJh t&m/ r

    ajymif;vJwJht&mr[kwfbJ tqufrjywf v_yf&Sm;aew,f? ajymif;vJaew,f? wdk;yGm;aew,fvdk@ tEkyËdavmrenf;emt& ,lq=uw,f?

    wuUaA'u 'geJ@ajymif;jyefyJ? obm0tjcif;t&mawG[m +idrfoufaew,f? ajymif;vJrl r&Sdbl;vdk@ ,lqw,f?

    'ga=umifh tEkyËdavmr ±laxmifhu =unfh&if umv=umpGm wnf+rJaew,fxif&ayr,fh +yKduGJysufpD;aewJh tjcif;t&meJ@ tcsKdŒtcsdefrSm =um&SnfpGmwnf+rJr,f rxif&ayr,fh pwifjzpfay:wdk;yGm;ae+yDjzpfwJh tjcif;t&mawGqdk+yD;tjcif;t&m ESpfck&SdwJhteuf tEkyËdavmr enf;emt& 'kwd,tjcif;t&mudktav;xm;w,f? Oyrmtm;jzifh-t&if;&Sifvlwef;pm;eJ@ ypPnf;rJhvlwef;pm;/Armjynf tcdkiftrmeJ@ ajym&&if vuf&Sdtm%m& azmufjyefwJhppftpdk;&eJ@ Arm

  • 2 0

    jynfuGefjrLepfygwDu OD;aqmif+yD; wdkufyGJ0ifae=uwJh awmfvSefa&;tiftm;pkrsm;udk qufpyfokH;oyfEdkifw,f? azmufjyefwJhtiftm;pkawG[m vuf&SdtajctaerSmwnf+rJoa,mif &Sdaeayr,fh +yKduGJysufpD; qkwf,kwfaewJh tiftm;jzpfw,f?awmfvSefa&; tiftm;pkawGuawmh vuf&SdtajctaerSm rwnfEdkifbl; xif&ayr,fh jzpfay:wdk;yGm;aew,f? 'Dtiftm;pkawGudk tav;xm;&r,f? ta=umif;uawmh topfay:xGufvmwJht&m/ jzpfay:wdk;yGm;aewJht&mwdk@[m ra=ujyKef;EdkifwJh twGufa=umifhyJ?

    rmhufpf0g' tEkyËdavmrenf;emu topfjzpfay:wdk;wufr_qdkwmt&m&mjzpfay:wdk;wufr_wdk@udk rqdkvdkyg? wu,fhtopf(reality) jzpfay:wdk;wufr_wdk@udkom qdkvdkwmjzpfw,f?

    Oyrm- 'kwd,urBmppftwGif;u zufqpf*smreDu ol&JŒ &ufpuf =urf;=uKwfwJh tkyfpdk;r_udk Oa&myacwfopfqdkwJh pum;vkH;eJ@ zkH;uG,fcJhw,f? olwdk@udk,folwdk@ trsKd;om;qdk&S,fvpf0g'vdk@ emrnfwyfcJhw,f? 'gayrJh 'Dvkdac:qdkavhh&SdwJh “topf” qdkwm[m azmufjyefwJhtopfjzpfw,f? 'grsKd;udk ra=ujyKef;EdkifwJht&mvdk@ rwGufqEdkifbl;? rkcsrvGJa=ujyKef;&r,f? twkta,mif topfjzpfvdk@yJ? wu,fh vufawG@uawmh olwdk@[m rkcsusqkH;cJh&+yD r[kwfygvm;? 'geJ@ywfouf+yD; tdef*,fu-“obm0tjcif;t&mawG[m tao;i,fqk H;tpdwftydkif;av;rS t}uD;qkH;cE

  • 2 1

    t&nftcsif; ul;ajymif;wm[m omrefajymif;oGm; wmr[kwfbJ ckeful;ajymif;vJwmvdk@ jrifw,f?

    'gayrJh wuUaA't&awmh ta&twGufajymif;vJr_[m t&nftcsif;ajymif;vJoGm;wmrsKd; r[kwfbl;wJh? tJ'D ajymif;vJr_awG[m puf0dkif;vdkjyefvnf+yD;/jzpf+yD;wm jyefjzpfwJh ±kd;±kd;ajymif;vJwmrsKd;vdk@ ,lqw,f?

    tEkyËdavmrenf;t& tjrifuawmh t&nftwGuf ajymif;vJr_tqifhrSm ajymif;vJr_[m rodom rxif&Sm;ao;bl;? wjznf;jznf; ajymif;vJaewJh jzpfpOfjzpfw,f? tJ'Dvdkajymif;vJ&if; qufxkH;wckudk a&mufwJhtcgtifrwef vsifjrefpGm ckeful;ajymif;vJoGm;wmrsKd;jzpfw,fvdk@ jrifw,f? tEkyËdavmrenf;t& jzpfay:wdk;yGm;r_[m a&SŒodk@jzpfay:wdk;yGm;w,f? tjrifhodk@jzpfay:wdk;yGm;w,fvdk@,lqw,f? t&nftcsif;ta[mif;uae t&nftcsif;opfodk@ ajymif;vJaew m jzpfw,f? ±kd;±kd;uae ±_yf axG;aewJh jzpfay:wdk;yGm;r_odk@tqifhedrfhrS tqifhjrifhodk@ jzpfay:wdk;yGm;r_jzpfw,f? tJ'Dawmh obm0 avmurSmyJjzpfjzpf ouf&SdowW0gavmurSmjzpfjzpf vlowW0gtxd 'Denf;eJ@ ajymif;vJvmwmjzpfw,f? tyifavmurSmvnf; tedrfhqifhuae tjrifhqifhodk@ ajymif;vJvmcJhw,f? a&S;ESpfaygif;rsm;pGmu tyifrsKd;awG[m ,ae@&SdaewmeJ@ rwlcJhbl;?[dka&S;a&S;u tyifjzpfpu tyif&JŒ rsKd;aphawG[m tcGHr&SdcJhbl;? aemifrSm wjznf;jznf; &moDOwk'%fcHEdkifatmif rsKd;aphrSm tcGHjzpfvm/ toD;rSmvnf; ajymif;vJvmwmjzpfw,f? 'gayrJh wuUaA' tbd"rRmq&mrsm;uawmh e*dktwdkif;yJ rajymif;bl;vdk@ &yfcH=uw,f? Oyrm- emrnfausmf qGD'ifjynfom; obm00dZ…mynmonfwOD;jzpfwJh csm;vf vif;aemh (1717 -1778)u tyifavmurSmrlvzefwD;xm;wJh twdkif;yJ bmr#rajymif;bl;vdk@ ajAmif&yfcH ajymqdkr_ &SdcJhw,f?tvm;wl jyifopf tbd"rRmq&m *dkbdeuf (1735-1821) uvnf; vl}uD;jzpfvmayr,fh ol&JŒ uvva&=unfb0eJ@ bmr#rjcm;bl;wJh? olu vljzpfvmwm[m ±kd;±kd;}uD;xGm;vmwmom jzpfw,fvdk@ qdkw,f? tyifavmurSm tqifhedrfhuae tqifhjrifhodk@ ajymif;vJvmw,f? a&!‡duae tyif}uD;rsm; aygufzGm;vmw,f? ouf&SdowW0grsm; ajymif;vJr_rSm (ZD0aA') trD;bm;vdk uvmyfpnf;wckuae tqifhjrifh wd&p>meftxd wppajymif;vJ+yD; aemufqkH; vltxdjzpfvmw,f? 'g[m ESpfoef;aygif;rsm;pGm jzwfoef;jyD;rS jzpfvm=uwmjzpfw,f?

  • 2 2

    ±lyaA'rSm a&cdk;a&aiG@/ a&/ a&cJtjzpf ajymif;wmawG&Sdw,f? 'g[mta&twGufuae wpwpajymif;vm+yD; qufxkH;trSwfa&mufawmh ckeful;ajymif;vJoGm;wmawGygyJ?

    pwkwˆvuQ%muawmh -t&mcyfodrf;eJ@ obm0 tjcif;t&mrsm;rSm twGif;yËdyuQrsm;[m

    yifudk,f uwnf;u &Sdaew,f? bmha=umifhvJqdkawmh t&mcyfodrf;eJ@ obm0tjcif;t&mwdk@rSm treJ@tzdk/ twdwfeJ@ tem*wf/ ysufpD;aewJh t&mwcsKdŒeJ@ jzpfay:wdk;yGm;aewJh t&mwcsKdŒwdk@ yg0ifae=uygw,f? qef@usifbufwdk@ wckeJ@wck wdkufcdkufae=ujcif;/ ta[mif;eJ@topfwdk@ wdkufcdkufae=ujcif;/ ysufqD;aewJht&meJ@topfjzpfay:wdk;yGm;aewJht&mwdk@ qef@usifwdkufcdkufaejcif;ygyJ? 'gawG[m ta&twGufajymif;vJr_rS t&nftcsif;ajymif;vJr_odk@ ajymif;vJjcif;wdk@ yg0ifaewJhtwGif;o±kyfrsm; jzpf=uw,f?

    wduswJht"dỳm,ft&qdk&if tEkyËdavmr±kyf0g'[m t&mcyfodrf;wdk@&JŒtESpfom&twGif;&Sd yËdyuQrsm;udk avhvmjcif;jzpfw,f? jzpfay:wdk;yGm;jcif;qdkwm qef@usifbuf tjcif;t&mwdk@&JŒ twdkuftcHjzpfjcif;wdk@&JŒ wdkufyGJyJ jzpfygw,f?

    vlr_b0eJ@ vltzGJ@tpnf;wdk@&JŒ ordkif;avhvm&mrS tEkyËdavmrenf;&JŒrloabmrsm;udk wdk;csJŒvdkuf&ifæ

    urBmay:rSm oD;jcm;uif;uGmaewJh toGifo¿mefrsm; r&SdEkdifwma=umifhtm;vkH;aom o¿mefrsm;[m wckeJ@wck qufoG,faejcif;/ rSDcdktm;xm;ae=ujcif;jzpfw,f? 'ga=umifh ordkif;rSm vltzGJ@tpnf;pepfwdkif;eJ@ vltzGJ@tpnf; vlyf&Sm;r_wdkif;udk tuJjzwf&mrSm ordkif;q&mawGu r=umc% ajymavh&Sdovdk “xm0&opPm”odk@r[kwf tjcm;wif}uKd,lqxm;wJh xifjrifcsufeJ@ tuJrjzwf&? vltzGJ@tpnf; v_yf&Sm;r_udk jzpfay:apwJh qufoG,fapwJh qufoG,fr_&SdwJh tajctaersm;t& tuJjzwfokH;oyf&ayvdrfhr,f?

    'kwd,tcsufuawmh-urBmavmu}uD;[m tpOfojzifh v_yf&Sm;I jzpfay:wdk;yGm;aew,fqkd&if ta[mif;rsm;aysmufuG,fae+yD; topftopfawG ay:aygufaew,fqkd&if“rajymif;vJEdkifwJh”vl@tzGJ@tpnf;pepfrsm; r&SdEdkifa=umif;/ yk*~vduypPnf;eJ@ v$rf;rdk;a&;&JŒ“xm0&rloabmrsm;”vnf; r&SdEdkifa=umif; xif

  • 2 3

    &Sm;ygw,f? v,form;rsm;[m v,fydkif&Sif ajrydkif&SifatmufrSm xm0pOf aoG;pkyfcHae&r,f?

    tvkyform;rsm;[m t&if;&SifawG&JŒatmufrSm xm0pOf tcpm;tvkyform;jzpfae&r,fqdkwJh“xm0&pdwful;”rsm;vnf; r&SdEdkifa=umif; xif&Sm;ygw,f?

    'ga=umifh wcgwkef;u ya'o&mZfajr&Sifpepfudk t&if;&Sifpepfu z,f&Sm;cJhovdk t&if;&Sifpepfudkvnf; qdk&S,fvpfpepfu rkcsz,f&Sm;ygvdrfhr,f? 'gawG[m ra&Smifv$JEdkifwJh tjcif;t&mawGygyJ? 'gha=umifh vlwef;pm; yËdyuQawGudk ajz&Sif;Edkifzdk@ vlwef;pm;wdkufyGJawGudk }uHh}uHhcdkifcdkif qifEGJ&ayvdrfhr,f?

    vlwef;pm;wdkufyGJ rkcsvkyf&r,fqdk&if tajccHwdkufyGJo¿mef (3) rsKd;udkqkyfudkifxm;&vdrfhr,f? (1) EdkifiHa&;wdkufyGJ (2) pD;yGm;a&;wdkufyGJ (3) tawG;tac:wdkufyGJwdk@jzpfw,f? vlwef;pm;wdkufyGJJ&JŒ tjrifhqkH;EkdifiHa&;o¿mefqdkwmvnf;vufeufudkif wdkufyGJjzpfw,f?

    u|efawmfwdk@[m vltzGJ@tpnf;a[mif;/ azmufjyefwJhpepfawG&JŒ yËd yuQudk rzkH;uG,fbJ azmfxkwfay;&r,f? vlwef;pm;wdkufyGJudk wm;qD;rxm;bJ rSefuefwJhtjrifenf;emawGeJ@ tqkH;wdkif qifEGJa&;udk cdkifcdkifrmrmpdkufxlxm; &r,f? r,drf;,dkif&bl;? 'Dae@ ArmjynfrSmqifEGJaewJh jynfol@'Drdkua&pDawmfvSefa&;[m obm0uswJh a&Smifv$Jr&wJh tjcif;t&m jzpfw,f? 'Dae@ vufeufudkifwkdufyGJudk atmifyGJ&onftxd qifE$JoGm;&ygvdrfhr,f? ay:vpDrrSm;bl;qdk&if u|efawmfwdk@[m &efoleJ@vlwef;pm;wdkufyGJudk }uhH}uHhcdkifcdkif qifE$JoGm;Ekdifw,f? &efol&JŒ r_dif;wdkufr_/ pdwful;,Ofr_/ vSnfhpm;rl rSefor#udk owd&Sd&SdeJ@ qef@usifwdkufcdkuf&vdrfhr,f?

    tvkyform;vlwef;pm; acgif;aqmifr_atmufrSm tvkyform;-v,form; r[mrdwfzGJ@r_ tajccHay:rSm wjcm;awmfvSefwJh vlwef;pm;toD;oD;/vl@tv$m toD;oD;wdk@eJ@ aoG;pnf;nD!Gwf+yD; bkH&efoludk atmifyGJ&wJhtxdtqkH;wdkif qef@usif wdkufyGJ0if=u&vdrfhr,f?

    'kwd,jy\emrmhufpf0g'&J @ tbd"rRmtjrif

    rmhufpf&JŒ ±kyf0g'tjrif[m t&if;cHtm;jzifh pdwf0g'eJ@ ajzmifhajzmifh}uD;

  • 2 4

    qef@usifw,f? rmhufpf0g' ±kyf0g'tjrif&JJ@ t"dut*Fg&yfawGrSmæ(1) yxrt*Fg&yfuawmh -urBmavmu}uD;[m vuQ%mt& =unf@r,fqdk&if ±kyfvuQ%m jzpf

    w,f? urBmavmu}uD;&J@ ajrmufjrm;vSwJh tjcif;t&mawG[mv_yf&Sm;aewJh±kyf0ŵKrsm;&JŒ rwluGJjym;wJh o¿mefawGomjzpfygw,f? 'gawGudk ±lyaA'/ "mwkaA'/ZD0aA' bmom&yfwdk@u oufaotcdkiftrm jyaew,f?

    'ghtjyif ±lyaA'qdkif&mrSmvnf; 'DvdkyJ ±kyf0wK̂awG[m &Sdoifh&SdxdkufwJhtyl"mwf/ tat;"mwf &&SdrSom wpkHwckaom zdtm;atmufrSm ±kyf0wˆK tajctae[m rlveJ@rwlawmhbJ ajymif;vJoGm;ygw,f? Oyrm - a&uae a&aEG;/ t&nfuae tpdkiftcJtjzpf a&mufvmwm[m 'DoabmyJ?

    "mwkaA' e,fy,frSmawmh ±kyf0ŵKawG[m v_yf&Sm;aewJh tEkjrLawG&JŒaygif;pnf;r_o¿meftrsKd;rsKd;u azmfjyaew,f? Oyrm-atmufqD *sif (O

    2) rSm

    tufwrf (2)ck &Sdw,f/ atmufqD*sif tufwrf wdk;vm&if tdkZkef; (O3) jzpfoGm;

    w,f? 'g[m rlvatmufqD*sifeJ@ rwlawmhbJ tjcm;t&mopfjzpfvmwmygyJ?a&qdk&if ol@&JŒzGJ@pnf;r_[m (H

    2O) jzpfw,f? [dkuf+'dK*sif tufwrf (2)ckeJ@ atmuf

    qD*sif tufwrf (1)ck aygif;vdkuf&if a&jzpfw,f?"mwkaA'e,fy,frSm =o*Jepfr[kwfwJh zGJ@pnf;r_o¿mefeJ@ =o*JepfzGJ@pnf;

    rlo¿mefqdk+yD; &Sdao;w,f? =o*JepfzGJ@pnf;r_rSm "mwftcsKdŒ[m =o*Jepft& zGJ@pnf;vm=uw,f? 'Dxuf tqifhjrifhvmawmh umAGef/ [dkuf+'dK*sif/ atmufqD*sif/Edkufx±kd*sif/ qmvzm/ azmhpfz&yf [C.H.O.N.S.P ] pojzifh aygif;vmwJhtcgomrefzGJ@wnfr_ r[kwfawmhbJ ouf&Sdt&mjzpfwJh uvv a&=unfjzpfvmawmhw,f? 'Denf;eJ@ ±kyf0wK̂o¿mefawG[m tqifhedrfhrS tqifhjrifhodk@ jzpfay:wdk;yGm;vmw,f?

    ruUif;epfe,fy,frS ±lyaA'e,fy,fodk@ wdk;wufvmw,f? "mwkaA'e,fy,frS ZD0aA'e,fy,fodk@ wqifhwufvmw,f? ZD0aA'e,fy,frS tEkjrLaygif;pyfr_r#om r[kwfawmhbJ uvmyfpnf;awG&JŒ aygif;pyfr_jzpfvmw,f?uvmyfpnf;awG&JŒ aygif;pyfr_eJ@ uvmyfpnf;awG&JŒ ysufpD;r_qdkwJh v_yf&Sm;r_jzpfvmw,f? uvmyfpnf;wckwnf;&SdwJh trD;bm;qdkwJh ouf&Sdt&mu pw,f?uvmyfpnf;wckwnf;u tjrKaw ESpfckuGJoGm;+yD; qJvf (Cell)ESpfck jzpfvm

  • 2 5

    w,f? 'Dvdkenf;eJ@ qJvftrsm;tjym;yg0ifwJh ouf&Sdt&mawG wpwp aygufyGm;vmw,f? ZD0aA' v_yf&Sm;r_jzpfpOfrSm tqifh (8) ck &Sdw,f? Phylum, Class,Order æ ponfjzifh? tJ'D tqifhtoD;oD;udk jzwfausmf+yD; Edk@wdkufowW0g/tJ'Du aemufydkif;rSm vl0Huae vlodk@ jzpfay:vmw,f? vlawGuae pkaygif;aexkdif&if; vltzGJ@tpnf;xd jzpfay:vmw,f? 'gawGtm;vkH;[m urBmavmu}uD;twGif;rSm ajrmufjrm;vSwJh ±kyf0wˆK&J@ tjcif;t&mawG/ zGJ@pnf;r_awGjzpfw,f qdkwm awG@Edkifygw,f? 'Dtjcif;t&mawG[m tjyeftvSef rSDcdkqufoG,faew,fqdkwJhw&m;t& jzpfay:wdk;yGm;aewm jzpfw,f? 'gha=umifh 'DjzpfpOfxJrSmpdwf0g'tjrifeJ@ wuUaA'enf;t& wifjyovdk wavmuvkH;qdkif&m 0dnmOfuurBmavmu}uD;udk zefwD;aewm r[kwfyg? w avmuvkH;qdkif&m 0dnmOfrvdkbJwnf&Sdaejcif;omjzpfw,f? tjcif;t&mawG[m xm0pOf rajymif;vJbJ jzpf+yD;wm jyefjzpfwm r[kwfbJ xm0pOf v_yf&Sm;ajymif;vJ+yD; topftopfjzpfay:wkd;yGm;aewmjzpfw,f?

    (2) 'kwd,t*Fg&yf -±kyfobm0avmu[m u|efawmfwdk@tod&JŒ tjyifbufrSm trSDcdkuif;

    pGm wnf&SdaewJh yuwdbm0 wu,fhjzpf&yfjzpfw,f? 'ga=umifh ±kyf0g' tjrift&±kyf[m yxr/ pdwf[m 'kwd,/ ±kyf[mt&if pdwf[m aemufjzpfw,fvdk@ ,lqygw,f? pOf;pm;awG;ac:r_[m tqifhjrifhrsm;pGm jzpfay:wdk;yGm;aewJh OD;aESmuf0ŵK&JŒ txGufypPnf;jzpfw,f?

    owW0g p+yD;jzpfvmcgpu OD;aESmufr&Sdao;bl;? tm±kHcHpm;EdkifwJh t*Fg

    awGawmif r&Sdao;bl;? wajz;ajz; tm±kHt*Fgav;awG ay:vm+yD; OD;acgif;rSmtm±kHudk wpkHw&m cHEdkifavmufatmif taqmufttkHuav;awGjzpfum 'DxufwqifhwufjyD; wjznf;jznf;eJ@ OD;aESmufeJ@ tm±kHa=umpepf jzpfvmcJhw,f?pOf;pm;awG;awmEdkifwJh tqifhjrifhodk@ a&mufvmcJhw,f? 'Dawmh pOf;pm;awG;ac:r_[m ±kyf0ŵKjzpfwJh OD;aESmuf&JŒ txGufypPnf; jzpfygw,f? OD;aESmuf[m pOf;pm;awG;ac:r_ udk jzpfapwJh ±kyf0ŵK taqmufttkH jzpfygw,f? pOf;pm;awG;ac:r_udk±kyf0wK̂eJ@ cGJjcm;xm;vdk@ rjzpfEdkifyg? awG;ac:wwfwJh ±kyf0wK̂rS tawG;tac:udkcGJxkwfjcif;[m rjzpfEdkifyg? “urBmavmu}uD;. ykHum;csyfonf ±kyf b,fvdk

  • 2 6

    v_y f& Sm ;I ± ky fu b,fvd kawG;awmonf[laom y k Hum;csy f jzp fonf?”(vDeif -±kyf0g' tawG@ t}uKH a0zefa&;)

    (3) wwd,t*Dg&yf -urBmavmu}uD;eJ@ ‚. w&m;rsm;udk u|efawmfwdk@ odem;vnf Edkif

    w,f? prf;oyfvkyfaqmifcsufeJ@ vufawG@tawG@t}uHKt&vnf;aumif;/ rSefuefa=umif; ppfaq;xm;+yD;om; obm0w&m;wdk@t&vnf;aumif; urBmavmu}uD;eJ@ ywfoufwJh u|efawmfwdk@&JŒ todynm[m yuwdbm0 trSefw&m;udkaqmif=uOf;wJh tckdiftrm rSefuefwJh todynmjzpfvmw,f? urBmay:rSmrodEdkifaomt&m r&SdbJ/ rodao;aom t&mrsm; om&Sdygw,f? ody`HynmeJ@vufawG@wdk@u azmfxkwf+yD; od&Sdatmif vkyfygvdrfhr,f? xkwfvkyfa&;/ vlwef;pm;wdkufyGJeJ@ ody`Hynmprf;oyfr_qdkwJh v_r_vufawG@ vkyf&if;/ vlawG[m urBmavmu&J@ tjcif;t&mrsm;eJ@ ‚&J@w&m;awGudk em;vnfvmw,f? tJ'Dem;vnfcsufawG rSefovm;/ rSm;ovm;qdkwm odzdk@qdk&if vlr_a&; vufawG@eJ@bJjyef+yD; prf;oyf&ygvdrfhr,f? tJ'gudk rmhufpf0g' odjrifjcif;w&m;vdk@ ac:ygw,f?'Doabmw&m;t& vufawG@[m trSefw&m;&JŒ pHxm;csufyJ jzpfw,f? 'gawGeJ@ajymif;jyefyJ pdwf0g't& =unf@jrifykHuawmh urBmavmu}uD;eJ@ ‚&JŒw&m;rsm;udk rodEdkifyg? vlawG pOf;pm;awG;awm+yD; &&SdwJh todynm[m wu,fawmhrSefwJhtod r[kwfyg? yuwdbm0 trSefw&m;udkvnf; todtrSwfrjyKyg? urBmavmu}uD;[m odỳHynmu b,fawmhrS odpGrf;EdkifrSm r[kwfbl;? ‚wdk@ bmom‚wdk@wnf&SdaewJh t&mrsm;eJ@ jynfhESufaew,fvdk@ pdwf0g'u ,lqw,f?

    txufygtcsufawG[m rmhufpf0g' tbd"rRm±kyf0g'&JŒ xl;jcm;wJh t*Fg

    (3)&yfyJjzpfygw,f?&JabmfvDeifu rSefovm;/ rSm;ovm; qdkwm yuwdbm0 vufawG@eJ@

    csdefxdk;&r,f? trSefw&m;udk (2)rsKd; cGJEdkifw,fvdk@ qdkw,f? 1? Ed_if;,SOfcsuftrSefw&m;(Relative truth)2? wavmuvHk;qkdif&mtrSefw&m; (Universal truth )&,fvdk@ (2)rsKd; cGJ=unfhygw,f?

    trSefw&m;udk umva'o ywf0ef;usif tajctaeeJ@ qufpyf=unfh&r,f? tajctae ta=umif;tcsuf[m rjywfajymif;vJaewJhtwGuf pOf;pm;csuf

  • 2 7

    w&yf/ rlw&yf[m wcsdefrSm rSefaeayr,fh aemufwcsdefrSm rSefcsifrS rSefr,f?'gudk Ed_if;,SOfcsuf trSefw&m;vdk@ ac:w,f?

    rmhufpf0g' tbd"rRmusawmh tm;vkH;+cKHikHrdatmif aygif;csLyfvdkuf wmrdk@wavmuvkH;qdkif&m trSefw&m;jzpfvmw,f? olu umvydkif;wcktwGufomrSefwmr[kwfbl;? ae&mra&G; rSefuefwmjzpfygw,f?

    e,fcsJŒpepfrwdkifrD jzpfay:wdk;yGm;aewJh t&if;&Sifpepfw&yf &SdaewJhatmufrSm t&if;&Sifvl@tzGJ@tpnf;&JŒ vlwef;pm;yËdyuQ/ vlr_a&;yËdyuQawG[m}uD;xGm;vm+yD; txGwftxdyf a&mufvmwJhtcg vlr_awmfvSefa&;awG jzpfvmvdrfhr,f? t&if;&Sifvlwef;pm;tay: atmifyGJcHzdk@qdk&if a&SŒwef;a&mufaewJh wdkif;jynftm;vkH; (odk@r[kwf) wdkif;jynftrsm;&Sd ypPnf;rJhvlwef;pm;&JŒ pkaygif; v_yf&Sm;r_[m vdktyfw,fvdk@ ,lqcJh=uw,f? wenf;ajym&&if wdkif;jynfwjynfcsif; awmfvSefa&; atmifyGJ rcHEdkifbl;vdk@ ,lqcJh=uw,f? 'gayrJh e,fcsJŒpepfjzpfay:vmwJh tcgrSmvDeifu e,fcsJŒpepf&JŒ tajctaeudk tcdkiftrmuspGm cGJjcrf;pdwfjzm+yD;aemuf e,fcsJŒpepfuGif;quf tm;tenf;qkH;ae&muae awmfvSefa&;awG aygufxGufvmr,f?wdkif;jynfwjynfcsif; qdk&S,fvpfawmfvSefa&;[m atmifyGJcHEdkifw,fvdk@ okH;oyfcJhw,f?

    'g[m t,ltqwcku acwfumvtcdkiftrm tajctaew&yfatmufrSm rSefuef+yD; tjcm;tcsdefumvrSm rrSefuefawmhbl;qdkwm azmfjyw,f? 'Dtcsufudk Ed_if;,SOfcsuft& trSefw&m;vdk@ ac:w,f? Ed_if;,SOfcsuft&trSefw&m;awGukd pkpnf;+yD;aygif;csKyfvdkuf&if tºuGif;rJh trSefw&m; jzpfvmw,f? ae&mtm;vkH;twGuf rSefuefwJh wavmuvkH;qdkif&m trSefw&m; tjzpfay:vmw,f?

    pdwf0g'ta=umif;ajym&mrSmy uwdbm0pdwf0g'eJ@ twWbm0pdwf0g'vdk@azmfjycJhovdk ±kyf0g'rSmvJ tEkyËdavmr±kyf0g'eJ@ puf,EW&m;±kyf0g' qdkwmvnf;&Sdw,f?

    puf,EW&m; ±kyf0g'u ±kyf[m yxr/ pdwf[m 'kwd,qdkwmudk vufcHw,f? 'gayrJh ol@enf;emu tEkyËdavmrenf;em r[kwfbl;? puf,E©&m;qefwJhwuUaA'uswJh enf;emjzpfw,f? t&m0wK̂awGudk =unfh&mrSm wckjcif; oD;jcm;jzpfae+yD; t&mwckeJ@wckqufpyfr_r&SdqdkwJh tjrifeJ@ =unfhw,f? t&m0ŵKawG[m rv_yfr&Sm; +idrfoufaew,fvdk@ jrifw,f? t&m0wˆKawG&JŒ jzpfay:wdk;yGm;

  • 2 8

    r_[m twGif;ydkif;ta=umif;t&if;a=umifh r[kwfbl;? jyifyta=umif;t&if;a=umifh jzpfw,fvdk@,lqw,f?

    18 &mpkESpfrSm jzpfay:vmcJhwJh puf,E©&m; ±kyf0g'[m pdwf0g'udk qef@usif&mrSm wpkHw&m aumif;r_ðycJhw,f? puf,E©&m;±kyf0g'rSm t*Fg&yf (3)&yf&Sdw,f? 1? puf,E©&m;qefw,f?2? wuUaA'usw,f? 3? vl@tzGJtpnf;udk=unfhjrif&mrSm ±kyf0g'tjrifeJ@ r=unfhbJ pdwf0g' tjrifeJ@ =unfhw,f?

    (1958) ckESpfu &efukef zqyv nDvmcHrSm OD;Ek rdef@cGef;ajymcJhw,f?olu ±kyf0g'udk t}uD;tus,fqef@usifwJh pum;awG ajymcJhw,f? wu,fawmhol±_wfcsaewJh ±kyf0g'[m tEkyËdavmr±kyf0g' r[kwf? puf,E©&m;±kyf0g'omv#ifjzpfw,f? OD;Ek[m ol@vlwef;pm;tusKd;udk taotvJumuG,f+yD; 'DvdkvdrfnmvSnfhzsm;um ±kyf0g'udk qef@usifcJhw,f? ol[m ypPnf;rJhvlwef;pm; ygwDeJ@ ypPnf;rJhvlwef;pm;&J@ tbd"rRmudk ±kyfysufqif;ysufjzpfatmif t}uH,kwfeJ@}uKd;yrf;tm;xkwfcJhw,f?

    u|efawmfwdk@udkifpGJ&rSmu tEkyËdavmr±kyf0g'jzpfw,f?puf,E©&m;±kyf0g'udk y,f&r,f? ordkif;rSm=unfh&if puf,EW&m; ±kyf0g'D

    awG[m t&if;&Sifvlwef;pm;udk tvkyftau|;jyKolawGjzpfw,f? puf,E©&m;±kyf0g'rSm ordkif;qdkif&m tuef@towf&Sdw,f? ol@acwfol@tcgt&qdk&if(ruUif;epf) ody`HynmxGef;um;aewJh umv? t&m0wˆKwckcsif;udk wckeJ@wckqufpyfr_r&SdbJ avhvmokH;oyfwJhenf;emu v$rf;rdk;aewJh umvrsm;jzpfw,f?

    onf;acsu cg;wJht&nfn‡pfxkwfw,f? tvm;wlyJ OD;aESmufuvnf;t,ltqawGudk n‡pfxkwfw,fvdk@ wcsdK@ynm&SifawGu wifjywm&Sdw,f?

    'Dvdk wifjy olawGudk vDeifu ±kyf=urf; ±kyf0g'orm;awGvdk@ ac:w,f?rmhufpf0g' tEkyËdavmrenf;em[m ±kyf0g'uswJh tEkyËdavmrenf;em

    jzpfw,f? 'Dvdk tEkyËdavmrenf;tjyif ±kyf0g'rusbJ pdwf0g'uswJh tEkyËd avmrenf;vnf; &Sdao;w,f? Oyrm- [D;*Jvf&JŒ tEkyËdavmrenf;em[m pdwf0g'uswJh tEkyËdavmr enf;emyJjzpfw,f?

    19 &mpk tukef/ 20 &mpkumvrSm ody`Hynmuvnf; jzpfay:wdk;yGm;vmwmeJ@twl/ wuUaA'uswJh puf,EW&m;qefwJh ±kyf0g'tjrifa=umifh ±lyaA'ody`HynmonfawG tusyftwnf;qdkufwm ay:cJh&w,f? 'guawmh "mwkaA'

  • 2 9

    e,fy,frSm tao;qkH; ±kyf0ŵKtpdwftydkif;[m tEkjrLjzpfw,f? tEkjrLudk xyf+yD;cGJr&bl;vdk@ xifcJh=uw,f? 'gayrJh acszsufvdk@ r&awmhbl;vdk@ xif=uwJh tEkjrLudkxyf+yD; tr(tDvufx&Gef)/ tzdk(y±kdwGef)eJ@ EsLx&Geftjzpf cGJEdkifvmcJhw,f?'gha=umifh avmu"mwfq&m wcsKdŒuyif ajymaewJh ±kyf0wK̂qdkwm r&Sdawmhbl;/uG,faysmufoGm;+yD? 'ga=umifh ±kyf0g'}uD;csKyf+idrf;oGm;+yDvdk@ qdk=uw,f?

    vl@pdwful;u t&m&mwkd@udk zefwD;Edkifw,fvdk@ qdk=ujyefw,f?olwdk@u 'Denf;eJ@ ±kyfurBmtjrifudk xdk;ESufwdkufcdkuf=uw,f?tkyfpd k;ol t&if;&Sifvlwef;pm;uvnf; ±kyf0g'qef@usifolawGudk

    tokH;cs+yD; ±kyf0g'urBmhtjrifudk xdk;ESufwdkufcd kufvm=uw,f? 'ga=umifh&JabmfvDeifu ordkif;±kyf0g'tjrift& ody`HynmrS &SmazGawG@csuf topfudkcGJjcrf;pdwfjzm+yD; “±kyf0g' ESifh tawG@t}uKHa0zefa&;” qdkwJh pmtkyfudk a&;om;um‚wdk@udk wdkuf cdkufcJhw,f?

    vDeifu“oifwdk@ajymaewJh tEkjrLudk acszsufvdk@r&bl;vdk@qdkwm puf,E©&m;±kyf0g'DawG&JŒ t,ltqjzpfw,f? 'ga=umifh tEkyËdavmr ±kyf0g'utusyftwnf;qdkufwm r[kwfbJ puf,E©&m;±kyf0g'om tusyftwnf; qdkufwm jzpfw,f”vkd@ axmufjyvkdufw,f?

    ody`HynmrS &SmazGawG@&SdcsuftopfawG[m tEkyËdavmr±kyf0g' rSefuefa=umif;/ puf,EW&m;±kyf0g' rSm;a=umif;udk oufaojywmomjzpfw,fæ pojzifhynm&SifwcsKdŒ&JŒ rSm;,Gif;azmufjyefwJh t,ltqrsm;udk xufjrufpGm acsy+yD;tEkyËdavmr±kyf0g'eJ@ ypPnf;rJhvlwef;pm;&JŒ tbd"rRmudk vDeifu jywfom;pGmumuG,fcJhygw,f?

    rmhufpf0g' tbdf"rRmykd@cscsuf

    a[majymcsuf (2)

  • 3 0

    rmhufpf0g'vDeif0g' tjrifqdkif&mrlawG&J@ vufawG@t"dy`m,f

    &Jabmfwdk@ æyxr a[majymcsufxJrSm rmhufpf0g' tEkyËdavmr qdkif&mrlawGudk

    okH;oyfwifjycJh+yD;jzpfw,f?rmhufpf0g' tbdf"rRmbmom&yf&JΠoabmw&m;rlawGudk oabm

    w&m; oufoufr#om avhvmr,fqdk&if/ tbd"rRm tjrifqdkif&mrSm touf0ifv_yf&Sm;wm awG@&vdrfhr,fr[kwfbl;? 'ga=umifh tbd"rRmtjrifukd vufawG@tcdkiftrmawGeJ@ aygif;pyfrSom ±kyf0wˆKtiftm;tjzpf ay:xGufvmrSm jzpfygw,f? 'grS &Jabmfwdk@&J@ avhvma&;&nf±G,fcsuf atmifjrifxajrmufvmrSmjzpfygw,f?

    'Dae@ ±kyf0g'tjrifqdkif&mrlawGudk vltzGJ@tpnf;b0 vl@tzGJ@tpnf;ordkif;avhvm&mrSm wdk;csJŒvdkufwm[m tifrwef ta&;ygwJh udpPjzpfygw,f?vl@tzGJ@tpnf;b0 tjcif;t&mawG[m tjyeftvSef qufoG,faew,f? tjyeftvSefrSDcdkaew,f? 'g[m vl@tzGJ@tpnf; jzpfay:wdk;yGm;r_qdkif&mw&m;rsm;jzpfw,f?

    ±kyf0g'tjrifudk vl@tzGJ@tpnf;ordkif; avhvm&mrSm wdk;csJŒvdkufwma=umifh vl@tzGJ@tpnf;ordkif; todynm[m ody`Hynmw&yf jzpfvmcJhw,f?ypPnf;rJh vlwef;pm;ygwD&JŒ vufawG@vkyfief;awG[m vl@tzGJ@tpnf; jzpfay:wdk;yGm;r_ w&m;rsm;tay: tajcpdkufxm;&r,f? 'Dw&m;awGudk avhvm+yD; vrf;!$eftjzpf tokH;cs&r,f? oabmw&m;eJ@ vufawG@aygif;pyf&r,f? 'g[m odyfta&;}uD;wJh udpP}uD;yJ?

    tbd"rRmqdkif&m&JŒ tajccHjy\emjzpfwJh ±kyfeJ@ pdwf&JŒ qufqHr_ tjrifudkvl@tzGJ@tpnf;b0rSm qufpyfr,fqdk&ifæ

  • 3 1

    vlr_a&;b0[m yxr jzpf+yD; (±kyfb0)?vlr_a&;tod[m 'kwd, jzpfw,f (pdwf)?vl@tzGJ@tpnf; vlr_b0u vl@tzGJ@tpnf; vlr_a&;todudk jyÏmef;w,f?vlr_a&;todu vlrla&;b0udk tjyeftvSef =oZmoufa&mufw,f?vlr_a&;b0[m vltzGJ@tpnf;&JŒ ±kyfydkif;qdkif&m b0jzpfw,f?vlr_a&;tod[m vltzGJ@tpnf;&JŒ pdwfydkif;qdkif&mt&mjzpfw,f?vlr_a&;b0[m vlawG&J@pdwfqENeJ@ trSDcdkuif;pGm wnf&SdaewJh yuwd bm

    0 wu,fhjzpf&yf jzpfw,f? vlr_a&;tod[m vlr_a&;b0&JΠa&mifjyef[yfcsufjzpfw,f?

    vl@tzGJ@tpnf;qdkif&m t,ltqawG/ oabmw&m;awG[m tJ'D tcsdef&SdvltzGJ@tpnf;rSm&SdwJh vl@tzGJ@tpnf; ±kyfydkif;qdkif&mb0 tcsuftvufrsm;uqkH;jzwfjyÏmef;wmjzpfw,f? Oyrm- aus;u|efacwf/ ya'o&mZfacwf/ t&if;&Sifacwfwdk@rSmvnf; 'Dtwdkif;yJjzpfw,f?

    u|efawmfwdk@[m ay:vpDt& trSm;rjzpf&atmif u|efawmfwdk@&JŒ vkyfief;awGudk vltzGJ@tpnf; ±kyfydkif;b0qdkif&m tcdkiftrmtcsuf tvufawGay:rSmtajcjyK&vdrfhr,f? qdkvdkwmu vl@tzGJ@tpnf;&JŒ wu,fhvufawG@b0eJ@ b,fawmhrS ruif;uGm&bl;? rdrdpdwfqENtay:rSm tajcrwnf&bl;?

    pdwfqENt&ajym&&if reufjzef awmfvSefa&;atmifcsifwmyJ? tJ'DvdkpdwfqEN &Sd±HkeJ@ r&bl;? 'gtay: rlrwnf&bl;? wu,fhtajctaejzpfwJh pD;yGm;a&;/EdkifiHa&;/ vlr_a&; pwJh tajctaeawGtay:rSm rlwnf+yD; vrf;pOfay:vpDawGudkcsrSwfrSom/ vkyfief;ay:vpDawGudk csrSwfrSom/ vkyfief;atmifjrifvdrfhr,f?

    vl@tzGJ@tpnf; ±kyfydkif;b0 tcsuftvufawGay: tajcpdkuf&vdrfhr,fvdk@qdkayr,fh vl@tzGJ@tpnf;rSm&SdwJh t,ltq/ oabmw&m;/ EdkifiHa&;taqmufttHkrsm;eJ@ ordkif;rSm ‚wdk@yg0ifwJhtcef;udk rjiif;y,f±kHomru ‚wdk@&JŒ ta&;ygwJh tcef;udkvnf; todtrSwfjyKw,f? tav;xm;w,f? vl@tzGJ@ tpnf;rSm&SdwJh t,ltq oabmw&m;awGrSmqdk&ifvJ trsKd;rsKd;&Sdygvdrfhr,f? t,ltqa[mif;/oabmw&m;a[mif;awG[m a=ujyKef;r,fhtiftm;pkawGudk tvkyftau|;jyKw,f? t,ltqopf a&SŒwef;a&mufwJh oabmw&m;opfawG[m wdk;wufwJhwu,fhtiftm;pkawGudk tvkyftau|;jyKaew,f? 'Dvdkt,ltqtopf/

  • 3 2

    oabmw&m;topfawGudk vlxku csKyfudkifvmwmeJ@ w+yKdifeuf tifrwefpGrf;yum; }uD;rm;wJh ±kyf0wˆKtiftm;}uD;tjzpf ajymif;vJvmw,f? vlxk[mvufawG@eJ@ udkufnDwJh wkd;wufwJhoabmw&m;opfawGudk qkyfudkifvmEdkifyguazmufjyefwJh tiftm;pkawGudk +zKdzsufypfzkd@ tcGifhomvmw,f? 'g[m xufjrufwJh vufeufudk &vmwmeJ@wlygw,f?

    vlr_a&;b0[m tqufrjywf v_yf&Sm;ae+yD; jzpfay:wdk;yGm;aew,f?rajymif;vJbJ aewm&,fvdk@ r&Sdbl;? wae&mwnf;rSm &yfaejcif;r[kwf? xm0pOf v_yf&Sm;aew,f? topftopf jzpfay:wdk;wufjcif;qdkwJh xm0& jzpfpOfxJrSmwnf&Sdaejcif;a=umifh t&m0wK̂opfeJ@ t&m0wˆKa[mif;/ ay:ayguf wdk;yGm;aewJht&meJ@ a=ujyKef;csKyf+idrf;aewJht&m/ awmfvSefwJht&meJ@ wefjyefawmfvSefwJht&mwdk@[m xm0pOfwnf&Sdaewmjzpfw,f? t&mtm;vkH;[m v_yf&Sm;ajymif;vJaew,fqdk&if u|efawmfwdk@ rSDcdktm;xm;&r,fh vlwef;pm;[m jzpfay: wdk;yGm;ae+yD; a&SŒodk@wdk;wufaewJh tiftm;jzpfwJh ypPnf;rJhvlwef;pm;yJjzpfw,f? (tem*wf&JŒ acgif;aqmiftiftm;opf[m ypPnf;rJhvlwef;pm;yJ jzpfw,f?)

    txufyg t,ltqt& vkyfom;jynfolawG[m eufeJwJh taumif;jrif0g'w&yfukd &vmw,f? qdkvdkwmu t&if;&Sif0g'udk rkcs wdkufzsuf+zKdcsypfEdkifw,fqdkwJh ,kH=unfcsufudk &vmygw,f?

    yxr jy\emu - rmhufpf0g' tbd"rRm&JŒ enf;emjzpf+yD;?( tEkyËdavmr)'kwd, jy\emu - rmhufpf0g'&JŒ tbd"rRmtjrif jzpfw,f?(±kyf0g')wwd, jy\emuawmh - ordkif;±kyf0g'jzpfw,f?tEkyËdavmr ±kyf0g'rlawGudk vl@tzGJ@tpnf;odk@ wdk;csJŒvdkufwJhtcg o

    rdkif;±kyf0g'tjrif jzpfay:vmw,f? ordkif;±kyf0g'tjrift& vlr_a&;b0[m vlr_a&;todudk jyÏmef;w,f? wenf;tm;jzifh vl@tzGJ@tpnf; ±kyfydkif;qdkif&mb0ta=umif;tcsufawGu vltzGJ@tpnf;&JŒ pdwfydkif;b0qdkif&m ta=umif;tcsufawGudk jyÏmef;w,f? 'gudktxufydkif;rSmvnf; ajymjycJh+yD?

    vltzGJ@tpnf; ±kyfyd kif;b0qdkif&mtcsuftvufawG[m bmawGvJ

  • 3 3

    vl@tzGJ@tpnf;udk 0ef;&HaewJ@ obm0yx0D ywf0ef;usifwdk@[m vltzGJ@tpnf;&JŒ ±kyfydkif;b0 tajctaersm;teuf rygr+yD;wJh tcsufftvuf jzpfw,f?‚[m "rRwmtwdkif;yJ vl@tzGJ@tpnf; jzpfay:wdk;wufr_tay: =oZmt&Sdefoufa&mufr_&Sdw,f? yx0Dywf0ef;usif[m vltzGJ@tpnf;&JŒ rsufESmtoGiftjyif/ vlwdk@&JŒ vlr_vuQ%mpepf wckrSwckodk@ ul;ajymif;jcif;udk jyÏmef;wJht"du tiftm;pkvm;? ordkif;±kyf0g'tjrift& t"dutiftm;pkr[kwfygbl;?

    yx0Dywf0ef;usif[m vl@tzGJ@tpnf; jzpfay:wdk;yGm;r_udk jrefqefapwJhodk@r[kwf aES;auG;apwJh =oZmt&Sdef oufa&mufayr,fh t"duta=umif;t&m/jyÏmef;wJh ta=umif;w&m;awmh r[kwfbl;? ta=umif;u vl@tzGJ@tpnf; ajymif;vJr_u yx0Dywf0ef;usif ajymif;vJr_xuf ydkrdkvsifjrefwJhtwGufa=umifh jzpfw,f?tESpf okH;axmiftwGif;/ Oa&myrSm pepfokH;rdsK; ajymif;vJausmfvGefcJhayr,fh'Dumv tawmtwGif; yx0D tajctaeuawmh rajymif;vJoavmufbJ?

    ta&;}uD;wJh yx0Dajymif;vJr_rSefor#[m ESpfoef;aygif;rsm;pGmvdktyfw,f? ta&;=uD;wJh vltzGJ@tpnf; ajymif;vJr_ qdkwmuawmh ESpfaygif; ESpfaxmif/okH;axmif twGif;rSmyJ jzpfEdkifw,f? aomif;aygif;rsm;pGmaom ESpftwGif;rSm vkH;0rajymif;vJbJ aeoavmuf&SdwJht&m(yx0Dywf0ef;usif) [m ESpf&maygif; tenf;i,ftwGif;rSmyJ tajctjrpfuae+yD; ajymif;vJwJh t&mtjzpf vl@tzGJ@tpnf; jzpfay:wdk;yGm;a&;twGuf t"du ta=umif;w&m;awmh r[kwfEdkifbl;?

    vl@tzGJ@tpnf;&JŒ ±kyfydkif;b0 tajctaersm;rSm vlOD;a&[m ta&;}uD;wJh t*Fgtpdwftydkif;jzpfw,f? tenf;qkH;&S dtyfwJh vlOD;a&r&S dyguvl@tzGJ@tpnf;. ±kyfydkif;b0vnf; r&SdEdkifbl;? vl@tzGJ@tpnf;pepf&JŒ vuQ%mudkjyÏmef;&mrSm vlOD;a&wdk;yGm;jcif;/ vlOD;a&rsm;jym;jcif;[m t"dutiftm;pkvm;?ordkif;±kyf0g'u t"dutiftm;pk r[kwfvdk@ jrifw,f?

    vlOD;a&wdk;yGm;jcif;[m vl@tzGJ@tpnf; jzpfay:wdk;yGm;a&;udk "rRwmtwdkif; jrefqefap odk@r[kwf aES;auG;apwJh =oZmoufa&mufayr,fhh t"dutiftm;pk jyÏmef;wJh ta=umif;tcsufawmh rjzpfEdkifbl;? pepfwckae&mrSm wpHkw&maom pepfwcku bmha=umifhqufcHtpm;xkd;ovJ? tJ'DpepfopfrsdK;r[kwfwJh wjcm;pepfwcku bmha=umifh rqufcHovJqdkwJh ar;cGef;rsm;udk vlOD;a&wdk;yGm;jcif;u tajzray;Edkifyg?

  • 3 4

    vlOD;a& xlxyfjcif;[m vl@tzGJ@tpnf; jzpfay:wdk;yGm;a&;rSm t"dutif tm;pk / vl @tzG J @tpnf;pepf& JŒ vuQ%m (0g) vl@tzG J @tpnf;& JŒrsufESmoGifjyifudk jyÏmef;wJhtiftm;pk rjzpfEdkifbl;? jzpfvnf;rjzpfbl;?

    (u) vl@tzGJ@tpnf; jzpfay:wdk;yGm;a&;ukd wGef;aqmfwJh t"du tiftm;pkuawmh vlowW0grsm; wnf&Sdr_twGuf touf&Sifa&;qkdif&m tokH;taqmifrsm;&,lenf;jzpfw,f? wenf;tm;jzifh touf&Sifa&;eJ@ vl@tzGJ@tpnf;b0jzpfay: wdk;yGm;a&;twGuf r&SdrjzpfwJh pm;p&m/ 0wfp&m xkwfvkyfa&;ud&d,mpwJh ±kyfydkif;wefzkd;(tokH;taqmif) rsm; xkwfvkyfenf;jzpfw,f?

    vlwdk@[m touf&SifaeEdkifzkd@ pm;p&m/ 0wfp&mpwmawG&Sd&r,f? tJ'D±kyfydkif; tokH;taqmifawGudk &&SdEdkifzdk@ 'gawGudk xkwfvkyf=u&r,f? 'gawGudk xkwfvkyfzkd@qdk&if xkwfvkyfa&;ud&d,mawG &Sd&r,f? tJ'D ud&d,mawGudk xkwfvkyfEdkif&r,f? okH;pGJEdkif&r,f?

    ±kyfydkif;tokH;taqmifawGudk xkwfvkyfwJh xkwfvkyfa&;ud&d,mawG/xkwfvkyfa&;ud&d,mawGudk udkifpGJ+yD; ±kyfydkif; tokH;taqmifawGudk xkwfvkyf=uwJh vlawG/ 'ghtjyif 'DvlawG&JŒ xkwfvkyfa&; tawG@t}uKHeJ@ tvkyfu|rf;usifr_/ 'Dtpdwf tydkif;tm;vkH;[m vl@tzGJ@tpnf;&JŒ xkwfvkyfa&; tiftm;pkawGvdk@ ac:ygw,f? 'gayrJh xkwfvkyfa&;tiftm;pkawG[m xkwfvkyfa&;(xkwfvkyfenf;)&JŒ rsufESmwzufomjzpfw,f? xkwfvkyfenf; (xkwfvkyfa&;)&JŒtjcm;rsufESm wzufuawmh xkwfvkyfa&;jzpfpOfrSm vlwOD;eJ@wOD; qufqHa&;(xkwfvkyfa&; qufqHr_rsm;) yJjzpfw,f?

    vltzGJ@tpnf;±kyfydkif; tokH;taqmifawGudk xkwfvkyfzdk@twGuf obm0

    udktokH;cs&mrSm wa,mufeJ@wa,muf oD;jcm;uif;uGm+yD; (woD;wjcm; aomvlyk*~dKvfrsm;/ woD;yk*~vrsm; taeeJ@) jyKvkyf=uwm r[kwfbJ twlwuGtpkvdkuf/ tzGJ@tpnf;vdkuf jyKvkyf=u&w,f? 'ga=umifh xkwfvkyfa&;qkdwmb,ftcg b,ftajctaeatmufrSmrqdk vltzGJ@tpnf;vuQ%maqmifwJhxkwfvkyfa&; jzpfw,f? b,fvkd xkwfvkyfa&;qufqHr_rqdk (aoG;pkyf jc,fvS,fa&;uif;wJh vl@tzGJ@tpnf;0if tcsif;csif; ulnDa&;eJ@ yl;aygif;aqmif&Gufa&; qufqHr_jzpfcsifjzpfr,f/ v$rf;rdk;tkyfpdk;r_eJ@ emcHr_qufqHa&; jzpfcsifjzpfr,f? xkwfvkyfa&; qufqHr_ toGifw&yfrS tjcm;toGifw&yfokd@ tul;tajymif;/ =um;umvtoGif qufqHa&;jzpfcsifjzpfr,f? b,fvdk toGifvuQ%myJ &Sd&Sd xkwfvkyf

  • 3 5

    a&;qufqHr_qdkwm) tcgumvwdkif;/ pepfwdkif;rSm vltzGJ@tpnf;&JΠxkwfvkyfa&;tiftm;pkvdkyJ xkwfvkyfa&;rSm t"duuswJh tpdwftydkif;tjzpf yg0ifw,f?

    xkwfvkyfa&;(xkwfvkyfenf;)rSm vltzGJ@tpnf;&JŒ xkwfvkyfa&; tiftm;pkeJ@ vlwdk@&JŒ xkwfvkyfa&;qufqHr_ ESpf&yfpvkH; yg0if=uw,f? 'Denf;eJ@xkwfvkyfa&;(xkwfvkyfenf;)[m ±kyfydkif;tokH;taqmifrsm; xkwfvkyfa&;jzpfpOfrSm xkwfvkyfa&;tiftm;pkeJ@ xkwfvkyfa&;qufqHr_wdk@&JŒ wpnf;wvkH;wnf; aygif;pyf&m jzpfvmawmhw,f?

    (c) xkwfvkyfa&;&JŒ yxrvuQ%m-uawmh b,fawmhrS wae&mwnf; =um&SnfpGm&yfwef@raebJ/ tpOfojzifh ajymif;vJjzpfay:aejcif;jzpfw,f?'ghtjyif xkwfvkyfenf;rSm tajymif;tvJawG&Sdvmwma=umifh vl@tzGJ@tpnf;pepfwckvkH; vltzGJ@tpnf;&JŒ pdwful;awG (emrfydkif;b0)/ vlwdk@&JŒ EdkifiHa&;tjrifawGeJ@ EdkifiHa&; taqmuf ttHkawGrSmyg ra&Smifrv$JombJ ajymif;vJvmw,f?vl@tzGJ@tpnf;eJ@ EdkifiHa&;pepf taetxm; w&yfvkH;udkvnf; jyefvnfwnfaqmufzdk@ jzpfvmw,f? jzpfay:wdk;yGm;r_&JŒ rwlwJhtqifhawGrSm vlwdk@[m rwlwJhxkwfvkyfenf;awGudk tokH;jyK=uw,f? rwlwJh toufarG;aexdkifykHwdk@eJ@ ae=uw,f? pepf(acwf)wrsKd;rSm oufqkdif&mxkwfvkyfenf; wrsKd;jzpfxGef;cJhw,f? vlwdk@ toufarG;aexdkifykHwdk@udkvdkuf+yD; vlwdk@&JŒawG;ac:ykH jzpfvmcJhw,f? vl@tzGJ@tpnf; jzpfay:wdk;yGm;r_ordkif;qdkwm pepfawGxJrSm wck+yD;wck pOfquf ay:aygufcJhwJh xkwfvkyfa&;enf;&JŒ jzpfay:wdk;yGm;r_ordkif;yJ jzpfw,f? xkwfvkyfa&;tiftm;pkawGeJ@ vlwdk@&JŒ xkwfvkyfa&; qufqHr_awG jzpfay:wdk;yGm;a&;ordkif;yJjzpfw,f? vl@tzGJ@tpnf; jzpfay:wdk;yGm;a&;ordkif;qkdwm vl@tzGJ@tpnf;&JŒ wnf+rJa&;twGuf vdktyfwJh ±kyfydkif;tokH;taqmifawGudk xkwfvkyfwJhjzpfpOftwGif;t"dutiftm;pkjzpfwJh xkwfvkyfolrsm;/ vkyfom;vlxkrsm;/ jynfolrsm;&J@ ordkif;yJjzpfw,f? &Sifbk&ifrsm;/ ppfol}uD;rsm;&J@ ta=umif;t&mrsm;/ ppfyGJrsm;/ ppfEdkifolrsm;&JŒ ta=umif;t&mrsm;udkom azmfjy&if tJ'Dorkdif;a&;ody`H[m wu,fhody`Hynm rjzpfEdkkifbl;?

    ordkif;a&;ody`Hynm&JΠt"duwm0efuawmh xkwfvkyfa&;w&m;awG/xkwfvkyfa&;tiftm;pkeJ@ xkwfvkyfa&;qufqHr_wdk@&JΠjzpfay:wdk;yGm;r_ w&m;

  • 3 6

    awG vltzGJ@tpnf;&J@ pD;yGm;a&; jzpfay:wdk;yGm;r_w&m;awGudk avhvmazmfxkwfzdk@yJjzpfw,f?

    ypPnf;rJhvlwef;pm;ygwD w&yf[m wu,fhppfrSefwJh rmhufpfvDeif0g' ygwDw&yfjzpfvdk&if xkwfvkyfa&;jzpfay:wdk;yGm;r_ w&m;awGeJ@ ywfoufwJh todynm/vl@tzGJ@tpnf; pD;yGm;a&;jzpfay:wdk;yGm;r_ w&m;awGeJ@ ywfoufwJh todynmwdk@udktjcm;aom ta=umif;t&mwdk@xuf od&Sdem;vnfatmif avhvmxm;&r,f?ay:vpDrSm rrSm;,Gif;vdk&if rdrdvkyfief;pOfa&;qGJ&meJ@ rdrdwdk@vufawG@ aqmif&Gufvkyfudkif&mrSm 'Dw&m;awGuae OD;pGmtpjyK&r,f?

    vufawG@vkyfaqmif&mrSm/ ay:vpDawGcsrSwf&mrSm vkyfief;pOf vrf;pOfawG csrSwf&mrSm vltzGJ@tpnf; jzpfay:wdk;yGm;r_w&m;u tpcsD&r,f? 'geJ@ ywfoufvdk@ tdef*,fu vl@tzGJ@tpnf; ajymif;vJr_tm;vkH;eJ@ EdkifiHa&; awmfvSefa&;awG&JŒZmpfjrpfta=umif;t&if;awGudk vlawG&JŒ OD;aESmufxJrSm r&SmygeJ@? xm0& trSefw&m;eJ@ w&m;r#wr_tay: odjrifem;vnfr_xJrSm r&SmygeJ@? vltzGJ@tpnf; xkwfvkyfenf;eJ@ txGufypPnf; zvS,fenf;xJrSm &Smyg? acwfwdkif; acwfwdkif;&JŒ tbd"rRmxJrSm r&SmygeJ@? acwfwdkif;acwfwdkif;&JŒ abm*aA'xJrSm &Smygvdk@ ajymcJhw,f?'ga=umifh vrf;pOfwck ay:vpDwck csawmhr,fqdk&if 'Dwdkif;jynf&JŒ pD;yGm;a&;b0udk cGJjcrf;pdwfjzm&r,f? 'ga=umifh ArmjynfuGefjrLepfygwDu vrf;pOf csrSwf&mrSm yxrqkH; Armjynfvl@tzGJ@tpnf;udk avhvmw,f? Armjynf vl@tzGJ@ tpnf;[m b,fvdkvl@tzGJ@tpnf;vJ? ‚&J@ pD;yGm;a&;qufqHr_/ xkwfvkyfa&; qufqHr_b,fvdk&SdovJ? tJ'gudk =unfhwJhtcg udkvdkeDwydkif;/ ya'o&mZfwydkif; vl@tzGJ@tpnf;jzpfw,fvdk@ awG@&w,f? t*Fvdyfe,fcsJŒorm;vufatmufrSm t*Fvdyfe,fcs JŒorm;wOD;wnf;u vuf0g;}uD;tkyfaoG;pkyfcJ hwJ h udkvd keDwd kif;jynfjzpfcJhw,f? zqyvxJrS trsKd;om;t&if;&Sif vuf,m*dk%f;udk t*Fvdyfe,fcsJŒorm;u tm%may;+yD;wJhaemuf/ EdkifiHa&;t& vGwfvyfayr,fh pD;yGm;a&;t&rvGwfvyfwJh/ e,fcsJŒaygif;pkHtay:rSm rSDcdkvm&wJh udkvdkeDwydkif; ya'o&mZfwydkif;EdkifiHjzpfvmw,f? 'ga=umifh u|efawmfwdk@ qifE$J&r,fh awmfvSefa&;[m e,fcsJŒqef@usifwJh/ ya'o&mZfqef@usifwJh/ AsL±kdu&uft&if;&Sifqef@usifwJh jynfol@'Drdkua&pDawmfvSefa&;jzpfw,f?

  • 3 7

    'DokH;oyfr_[m ordkif;±kyf0g'tjrifeJ@ udkufnDwJhtwGuf rSefuefwJh okH;oyfcsuf jzpfygw,f?

    (*)xkwfvkyfa&;. 'kwd,vuQ%mrSm - xkwfvkyfa&;&J@ajymif;vJr_eJ@jzpfay:wdk;yGm;r_[m xkwfvkyfa&;tiftm;pkrsm;&J@ ajymif;vJjzpfay:r_uae tpOfojzifh tpjyKw,f? OD;pGmtm;jzifh xkwfvkyfa&;ud&d,mawG&J@ ajymif;vJjzpfay:r_uae tpjyKw,f? 'ga=umifh xkwfvkyfa&;tiftm;pkawG[m xkwfvkyfa&;&J@ tv_yf&Sm;qkH; tawmfvSefqkH; t*Fgtpdwftydkif; jzpfw,f? OD;pGmyxr/vl@tzGJ@tpnf;&J@ xkwfvkyfa&;tiftm;pkawG ajymif;vJvkd@ ‚tay:wGif trSDo[JjyKum ‚eJ@avsmfnDwJh xkwfvkyfa&; (pD;yGm;a&;) qufqHr_awG ajymif;vJvm&w,f? 'gayrJh xkwfvkyfa&;qufqHr_u xkwfvkyfa&;tiftm;pkudk =oZmt&Sdef roufa&muf[k rqdkvdkay? xkwfvkyfa&;qufqHr_[m rdrdwdk@&J@ jzpfay:wdk;yGm;a&;twGuf xkwfvkyfa&;tiftm;pktay:rSm trSDo[JjyK&if; xkwfvkyfa&;tiftm;pk jzpfay:wdk;yGm;r_tm; jrefqefapjcif; odk@r[kwf wHk@qkdif;apjcif;pojzifh wefjyefoufa&mufr_ jyKygw,f? xkwfvkyfa&;qufqHr_[m xkwfvkyfa&;tiftm;pk&J@aemufrSm tcsdef=umjrifhpGm aemufususef&pf raeEdkifygbl;? bmha=umifhvJ? xkwfvkyfa&;qufqHr_u xkwfvkyfa&;tiftm;pk&J@ vuQ%mtajctaeESifh udkufnD+yD;/ ‚wdk@&J@ jzpfay:wdk;yGm;a&;twGuf tpGrf;ukef vrf;zGifhay;rSomv#if xkwfvkyfa&;tiftm;pkrsm; tjynfhtpkH jzpfay:wdk;yGm;Edkifayvdrfhr,f?

    'ga=umifh xkwfvkyfa&;qufqHr_[m ukefxkwfvkyfa&;tiftm;pk&J@aemufrSm rnfr#yif usefapumrl taES;eJ@tjrefyif xkwfvkyfa&;tiftm;pk vuQ%meJ@ wu,ftm;jzifh udkufnDvm&r,f? tJ'Dvkdr[kwf&if xkwfvkyfa&;pepftwGif;Y xkwfvkyfa&;qufqHr_eJ@ xkwfvkyfa&;tiftm;pk wpnf;wvkH;wnf;jzpfr_udk tajctjrpfrSae+yD; zsufqD;jcif;/ xkwfvkyfa&;w&yfvkH; a,muf,ufcwfjcif;/ xkwfvkyfa&;usyfwnf;r_uyfqkdufjcif;/ xkwfvkyfa&;tiftm;pkrsm;ysufpD;jcif;wdk@udk u|efawmfwdk@ awG@&ygvdrfhr,f?

    xkwfvkyfa&;qufqHr_[m xkwfvkyfa&;tiftm;pk&J@ vuQ%meJ@ rudkufnDbJjzpfaewJh erlemw&yftjzpf t&if;&Sifwdkif;jynfrsm;&Sd pD;yGm;a&;usyfwnf;r_uyfrsm;udk awG@&ygr,f?

  • 3 8

    vl@tzGJ@tpnf; awmfvSefa&;&J@ &nf&G,fcsufuawmh a[mif;EGrf;wJhxkwfvkyfa&;qufqHr_rsm;udk zsufqD;ypf+yD; xkwfvkyfa&;tiftm;pkrsm;&J@ vuQ%meJ@ukdufnDwJh xkwfvkyfa&;qufqHr_topfrsm;udk zefwD;&efjzpfw,f?

    qkd&S,fvpfpepfxkwfvkyfa&;qufqHr_[m xkwfvkyfa&;tiftm;pk&J@vuQ%meJ@ udkufnDygw,f? qdk&S,fvpfpD;yGm;a&;pepf wnfaqmufay;Edkifr,fhvrf;a=umif;ukdawmh ppfrSefwJh ypPnf;rJhvlwef;pm;acgif;aqmifr_eJ@ wnfaqmufxm;wJh ypPnf;rJhtm%m&Sifpepf EdkifiHawmftm%muomv#if zGifhvSpfay;Edkifygvdrfhr,f? Oyrm-vDeif/ pwmvifwdk@ wnfaqmufcJhwJh qdkAD,uf,leD,H qdk&S,fvpftrsKd;om; pD;yGm;a&;pepfeJ@ w±kwfjynfol@orRwEdkifiH&J@ qdk&S,fvpf pD;yGm;a&;pepfwdk@yJjzpfw,f?

    tjcm;rnfonfh EdkifiHawmftm%mwdk@urS xkwfvkyfa&;tiftm;pkvuQ%meJ@ udkufnDwJh xkwfvkyfa&;qufqHr_jzpfwJh qdk&S,fvpfpD;yGm;a&;pepfudk rwnfaqmufEdkifygbl;? tcdkiftrm t&ajym&&if tdENd,/ Armjynf/ tif'kdeD;&Sm;EdkifiHpwJhEkdifiHawGu AsL±kdu&uft&if;&Sifvlwef;pm; tm%mu xkwfvkyfa&;tiftm;pkvuQ%meJ@ udkufnDwJh/ tcsdK;nDnD jzpfay:wdk;yGm;wJhqdk &S,fvpfpD;yGm;a&;pepfxkwfvkyfa&;qufqHr_udk rwnfaqmufEdkifygbl;?

    'ga=umifh xkwfvkyfa&;tiftm;pkawG[m xkwfvkyfa&;rSm tv_yf&Sm;EdkifqkH;/ tawmfvSefEdkifqkH;aom tpdwftydkif;yifjzpf+yD; xkwfvkyfa&; jzpfay:wdk;yGm;r_udk jyÏmef;&mwGif ta&;}uD;wJh tpdwftydkif;vnf; jzpfw,f? xkwfvkyfa&; tiftm;pkawG wnf&Sdaeovdk oufqkdif&mxkwfvkyfa&;qufqHr_awGvnf; vdkuf+yD; &Sd=u&ygw,f?

    vlwdk@[m rdrdwdk@ vdktyfwJh ±kyfydkif;tokH;taqmifawG xkwfvkyf&mrSmb,fvkd xkwfvkyfa&;ud&d,mawGudk tokH;jyK=uovJ qdkwJhar;cGef;udk xkwfvkyfa&; tiftm;pk tajctaeawGu tajzay;aeovdk (ajr,m/ opfawm/ owWKwGif;/o,f,lydk@aqmifa&;/ qufoG,fa&;ud&d,m) pwJh xkwfvkyfa&;y&dabm*awGukdrnfoluydkifqdkifovJ? rnfolu pDrHcef@cGJaeovJ? vl@tzGJ@tpnf; wckvkH;uydkifovm;? (ac:qdkavh&SdwJh jynfolydkif qdkif;bkwfjzifh) vl@tzG@Jtpnf;udk ‚wdk@xifovdk jc,fvS,f&ef ydkifqdkifaejcif;vm;qdkwJh tjcm;ar;cGef;udkawmh xkwfvkyfa&;qufqHr_ tajctaeu tajzay;aeygw,f?

  • 3 9

    xkyfvkyfa&;ud&d,mawG ajymif;vJvmjcif;eJ@ jzpfay:wdk;yGm;vmjcif;/xkwfvkyfa&;tiftm;pkawG jzpfay:wdk;yGm;vmjcif;wkd@eJ@twl xkwfvkyfa&; tiftm;pkxJrSm ta&;ygqkH; tpdwftydkif;jzpfwJh vltrsm;&J@ ajymif;vJjcif;eJ@ jzpfay:wdk;yGm;vmjcif;/ vlwdk@&J@ xkwfvkyfa&;tawG@t}uKH/ tvkyfu|rf;usifr_eJ@ xkwfvkyfa&; ud&d,mawGudk udkifwG,fEdkifwJh pGrf;&nfwdk@ ajymif;vJjcif;eJ@ jzpfay: wdk;yGm;jcif;wdk@ygwygwnf;jzpfay:vmw,f?

    ordkif;wav#mufvkH;rSm xkwfvkyfa&;qufqHr_ (5)rsKd; ay:cJ@w,f? a&S;bkHtzGJ@ (ya'omyifacwfwGif) xkwfvkyfa&;ypPnf;awGudk yk*~vdu rydkifqdkif=ubJtrsm;uyif ydkifqdkifae+yD; aoG;pkyfjc,fvS,fa&;eJ@ vlwef;pm;uGJjym;r_ r&SdcJh? aus;u|efpepfwGif vlenf;pk aus;u|efydkif&SifawGu t"duOpPm"e ydkifqdkifolawGjzpfvmum aus;u|efydkif&Sif t&SifocifeJ@ aus;u|efqdkwJh vlwef;pm;uGJjym;vmum vlwef;pm;wdkufyGJ ay:vmw,f?

    ya'o&mZfajr&SifpepfwGif ajr,mudk ya'o&mZfajrydkif&Sifwdk@u ydkifqdkif=u+yD;/ ajr&SifeJ@v,form;vlwef;pm; uGJjym;vmum wdkufyGJ&Sdvmw,f? xdkenf;wl t&if;&SifpepftwGif;rSm t&if;&Sifvlwef;pm;eJ@ tvkyform; vlwef;pm;t=um; uwdkufyGJ[m rsufarSmuftcsdefrSm wae@wjcm; xufjrufjyif;xefvmaewmudkvnf; jrifawG@=u&w,f?

    qdk&S,fvpfpepfatmufrSm xkwfvkyfa&;qufqHr_rsm;&JŒ tajccH[mxkwfvkyfa&;ypPnf;rsm;udk vl@tzGJ@tpnf;wckvkH;u ydkifqdkifr_jzpfw,f? 'DpepfatmufrSm aoG;pkyfoleJ@ aoG;pkyfcH&olqdkwm r&Sdawmhbl;? xkwfvkyfvdkufwJhypPnf;awGudk vkyfaqmifwJhtvkyf&JŒ ta&twGufeJ@ t&nftcsif;t& cGJa0 okH;pGJwmjzpfw,f? qdk&S,fvpfpepfcGJa0r_u (pGrf;tm;&Sdoavmufvkyf/ vkyfoavmuf,l)qdkwJh rlyJ? 'Dxufydk+yD; wqifhjrifhrm;wJh uGefjrLepfpepfatmufa&muf&ifawmh &Sd&Sdor# xkwfvkyfa&;ypPnf;rsm;[m vltzGJ@tpnf;ydkifypPnf;jzpf+yD;txGufypPnf;rsm; tvGefw&mºu,f0rsm;jym;vm+yD; cGJa0a&;rlu (pGrf;tm;&Sdoavmufvkyf/ vdkoavmuf,l) jzpfvmw,f?

    (C) xkwfvkyfa&;. wwd,vuQ%mrSm-xkwfvkyfa&;&J@ wwd,vuQ%mrSm xkwfvkyfa&;tiftm;pkopfawG ay:aygufvmjcif;eJ@ ‚eJ@udkufnDwJhqufqHr_awGay:aygufvmjcif;wdk@[m pepfa[mif;eJ@ oD;jcm;uif;uGm+yD; rjzpfyGm;

  • 4 0

    bl;? pepfa[mif;uG,faysmuf+yD;rS jzpfyGm;wmr[kwfbJ pepfa[mif;twGif;rSmjzpfyGm;wmjzpfw,f? vlwdk@u tod&dSpGmeJ@ csifhcsdef+yD;/ okH;oyf+yD; aqmif&Gufjcif;wdk@a=umifh jzpfay:vmwm r[kwfbJ vlwdk@&J@qENeJ@ uif;uGmpGm tvdkvdk wppjzpfyGm;w,f?

    vlwkd@&J@ qENeJ@uif;vGwfpGm tvdkvdkjzpfyGm;jcif; ta=umif;&if; (2)&yf &Sdygw,f?

    (1) vlwdk@u xkwfvkyfenf; w&yf&yfudk }udKuf&ma&G;+yD; vkyfudkifcGifhr&Sdbl;? bma=umifhygvJ/ v@lrsKd;quftopfwkdif;[m vlvm;ajrmufwJhtcg ,ciftqufqufwkef;u csefcJhwJh wnf&SdqJ xkwfvkyfa&;tiftm;pkawGeJ@ xkwfvkyfa&;qufqHr_awGudk awG@}uKH=u&w,f? vl@rsKd;quftopf[m ±kyfydkif;tokH;taqmifawGukd xkwfvkyfEdkif&ef xkwfvkyfa&;e,fy,ftwGif;eJ@ toifhawG@}uHKae&wJh t&mwkdif;ukd yxrqHk;vufcH+yD; vkdufavsmnDpGm rvGJombJ cH,ltokH;ðy&awmhw,f?

    (2) wpkHwckaom xkwfvkyfa&;ud&d,mudk wdk;wufaumif;rGefatmifvkyf&mrSmvnf;aumif;/ xkwfvkyfa&;tiftm;pk&J@ wpkHwckaom tpdwftydkif;udkwdk;wufaumif;rGefatmif vkyf&mrSmaomfvnf;aumif;/ vlwdk@[m Todk@ wdk;wuf aumif;rGefatmifvkyfjcif;rS b,fvkdvlr_ tusKd;qufawG oufa&mufvmvdrfhr,fvd@k odvnf;rod em;vnf;rvnf/ odk@r[kwf pOf;pm;jcif;vnf; r&SdbJ/vlwdk@&J@ tvkyfudk oufomap±kHeJ@ olwdk@twGufwdkuf±kduf/ rsufrsufuav; cHpm;±kHpwJh ae@pOftusdK;pD;yGm;avmufom awG;awmcJh=uw,f?

    a&S;ya'omyifacwfu (a&S;bkHtzGJ@) vltzGJ@tpnf;twGif; tcsKdŒolwdk@[m wjznf;jznf; prf;w0g;0g;eJ@ ausmufvufeufudk tokH;jyK=ujcif;rS oHvufeufudk tokH;jyKjcif;odk@ ul;ajymif;vmwJhtcg tJ'DvkdtopfxGif vkyfudkifjcif;tm;jzifh b,fvdkvlr_tusdK;qufawG jzpfxGef;vmvdrfhr,fvkd@ awG;awm}uHqjcif;r&SdcJhay? owWKwefqmyvmrsm;udk udkifwG,ftokH;jyKEdkif=u+yD; aemifwGif puf±kH/tvkyf±kH}uD;awG ay:vm+yD;/ t&if;&Sifvlwef;pm;eJ@ tvkyform;vlwef;pm;uGJjym;vmum ykefuefawmfvSefr_rsm; ay:aygufvmvdrfhr,f qdkwmrdsK;udkum;ydkvkd@awmif olwkd@rod cJh=uay? a&S;bkHtzGJ@rSonf au|;u|efpepfodk@ ul;ajymif;vmvdrfr,fqkdwmudkvnf; rodcJh=u? olwdk@&J@todrSm tvkyfayghyg; oufoma&;udkom vdkvm;wmyJ &Sdw,f? olwdk@ tod&SdpGm aqmif&Gufr_[m tvGefusOf;

  • 4 1

    ajrmif;vSwJh ae@pOftusKd;pD;yGm;&&Sda&; abmifxJrSmyJ vkyfudkifcJh=ujcif;jzpfw,f?ya'o&mZfpepfrS t&if;&Sifpepfodk@ ul;ajymif;&mrSmvnf; ao;i,fwJh topfwDxGif vkyfudkifr_uav;awG[m vltzGJ@tpnf;&J@ tiftm;pkawG jyefvnfpk±kH;jcif;eJ@awmfvSefa&; aygufzGm;jcif;pwmawGqD OD;wnfoGm;apvdrfhr,fvkd@ vltrsm;od˜em;vnfjcif; r&SdcJhay?

    tvm;wlpGmyJ vlawG[m aemifwGif qdk&S,fvpfawmfvSefa&; atmifyGJqifvdrfhr,fvkd@vnf; od̃ em;vnfjcif; r&SdcJhay? olwdk@&J@ tod&Sdaom aqmif±Gufr_[m omrefwkduf±kduf vufawG@tusKd;pD;yGm;&J@ abmifukd rausmfcJhygbl;?

    xkwfvkyfa&;pGrf;tm;pkawG jzpfay:wdk;yGm;jcif;eJ@ xkwfvkyfa&;qufqHr_e,fy,ftwGif;&Sd ajymif;vJjcif;awG[m wpkHwckaom tcsdefumvtxd vlwdk@&J@pdwfqENeJ@ oD;jcm;uif;vGwfpGm jzpfyGm;cJhw,f? 'gayrJh 'g[m xkwfvkyfa&; tiftm;pktopfawG aumif;rGefpGm &ifhrmvmwJhtcsdeftxdyJjzpfygw,f? tJ'Dtcgvuf&Sdxkwfvkyfa&; qufqHr_awGeJ@ ‚wdk@udk xdef;odrf;xm;wJh tkyfpdk;wJh vlwef;pm;[m taESmihft,Suf twm;tqD;}uD;rsm; jzpfvm=uawmhw,f? tJ'D wm;qD;r_awGudk vlwef;pm;topfawG&J@ tod&SdwJh jyKrlv_yf&Sm;r_ awmfvSefa&;jzifhomz,f&Sm;ypfEdkifygw,f? xkwfvkyfa&; tiftm;pktopfawGeJ@ xkwfvkyfa&; qufqHr_ ta[mif;awGt=um; twdkuftcHjzpfr_twGif;uae+yD; vl@tzGJ@tpnf;&J@pD;yGm;a&;awmif;qkdr_topfeJ@ avsmfnDwJh vlr_t,ltq/ pdwful;opfawGvnf;ay:xGufvmrSmjzpfw,f? vlr_t,l tqawG[m vlxkudkpnf;±kH;odrf;oGif;umvlxk[m EdkifiHa&; wyfrawmfopfjzpfvm+yD; awmfvSefa&;tm%mopfw&yfudkzefwD;vkdufw,f? vlxk[m ‚tm%mudk tokH;jyKum xkwf vkyfa&;qufqHr_ta[mif;awGudk zsufqD;okwfoif+yD;v#if pepfopfudk cdkif+rJatmif wnfaqmufygw,f? ,cku|efawmfwdk@ awmfvSefa&;u Armjynf&Sd azmufjyefwJh tkyfpdk;olvlwef;pm;awG usifhokH;aewJh xkwfvkyfa&;qufqHr_ta[mif; pD;yGm;a&;pepfudkzsufqD;okwfoifypf+yD; pepfopf (jynfol@'Drdkua&pDpepf) pD;yGm;a&;pepfudk csrSwfvkyfudkifoGm;&ef jzpfygw,f? Tenf;tm;jzifh tvdktavsmuf jzpfay:wdk;yGm;r_[m vlwdk@&J@ tod&SdwJh ðyrlv_yf&Sm;r_tm; ae&mz,fay;&awmhw,f?

    +idrf;csrf;pGmjzpfay:wdk;yGm;r_[m jyif;xefwJh xºuykefuefr_awGtm; ae&mz,fay;um vlwdk@[m jzpfay:wdk;yGm;aewJh xkwfvkyfa&;tiftm;pk topfawG

  • 4 2

    eJ@ udkufnDr,fh xkwfvkyfa&; qufqHr_topfudk awmfvSefwJh vufeufudkifwdkufyGJjzifh aqmif&GuftaumiftxnfazmfEdkifvmawmhw,f?

    ypPnf;rJhvlwef;pm;[m "e&Sifvlwef;pm;vufwGif;rS t&if;tEDS;tm;vkH;udk wxpf+yD;wxpf odrf;,l&ef tpdk;&vufwGif; (0g) tkyfpdk;wJhvlwef;pm;tjzpfpnf;±kH;xm;wJh ypPnf;rJhvlwef;pm;&J@ vufwGif;rSm xkwfvkyfa&; ud&d,mtm;vHk;udk pkpnf;csKyfudkifxm;&efeJ@ xkwfvkyfa&;tiftm;pktm;vkH;udk tvsiftjrefwdk;wufap&ef rdrd&J@ EdkifiHa&;tm%mudk tokH;csoGm;&vdrfhr,f?

    'DtrSmudk (uGefjrLepfygwDa=unmpmwrf;-rmhufpf &J@ vufa&G;pifusrf;) xJrSm azmfjyxm;w,f?

    “t=urf;zufr_onf vltzGJ@tpnf;opfudk oaE< vG,fxm;aomvltzGJ@tpnf;a[mif;wdkif;. 0rf;qGJ q&mjzpfayonf?” ('DtrSmudk rmhufpf&J@ t&if;usrf;wGif azmfjyxm;+yD;jzpfw,ff?)

    (1859) ckESpfu rmhufpf&J@ ausmf=um;wJh “EdkifiHa&; abm*aA'”eJ@ywf oufwJh a0zefcsuf pmtkyfed'gef;rSm ordkif;±kyf0g'&J@ tESpfom&ukd xufjrufpGm azmfxkwfa&;om;xm;r_w&yfrSm æ

    “vlwd k @. touf&Si faexd ki fa&;twGuf vltzG J @tpnf; xkwfvkyfa&;wGif vlwdk@onf ‚wdk@. pdwfqENESifh uif;uGm+yD; r&Sdv#if rjzpfonfh tckdiftrm qufqHa&;twGif;odk @ yg0if=u&ukefonf? T xkwfvkyfa&; qufqHr_rsm;onf vlwdk@. ±kyfydkif;qdkif&m xkwfvkyfa&;tif tm;pkrsm; jzpfay:wdk;yGm;r_. tckdiftrmtqifhESifh udkufnD=uayonf? Txkwfvkyfa&;qufqHr_rsm; pkaygif;xm;csufonf vl@tzGJ@tpnf;. pD;yGm;a&;taqmufttkH jzpfonf? wu,fh tajccHtkwfjrpfjzpfonf? TtajccHtkwfjrpfay:wGif w&m;Oya'ESi f h E d ki fi Ha&;tay:xyf taqmufttkHay:xGufvmjyD;/ vlrla&;todqkdif&m tckdiftrm toGifo¿mef wdk@onfTtkwfjrpfESif hudkufnDpGm ay:xGufvmayawmhonf? ±kyfyd kif;b0 xkwfvkyfenf;onf a,bk,stm;jzifh vlrla&;/ EdkifiHa&;ESifh todynm b0jzpfpOfukd jyÏmef;ay;onf? vlwdk @. todu vlwdk@b0udk jyÏmef;onf r[kwfbJ/ ajymif;jyefyif vlrla&;b0u vlwdk@. todudk jyÏmef;jcif;jzpfonf? vl@tzGJ@tpnf;twGif;&Sd ±kyfydkif;qdkif&mxkwfvkyfa&; tiftm;pkrsm;

  • 4 3

    onf wpkHwckaom jzpfay:wdk;yGm;r_tqifhwGif vuf&Sd xkwfvkyfa&; qufqHr_rsm;ESif h vmI twdkuftcH jzpf=uayonf? (0g) xkwfvkyfa&; qufqHr_. w&m;Oya't& azmfjycsufom jzpfaom ydkifqdkifr_ qufqHa&;ESifhtwdkuftcHjzpfvmayonf? ‚tcsdeftxd xkwfvkyfa&; tiftm;pkrsm;taeESif hyk difqkdifr_qufqHa&;rsm;. abmiftwGif;wGif v_yf&Sm;jyKrlaecJh&onf? TqufqHa&;rsm;onf xkwfvkyfa&; tiftm;pkrsm;tm; jzpfay:wdk;yGm;apaom toGifo¿mefrsm;tjzpfrS taESmiftzG J@rsm;tjzpfodk @ajymif;vJoGm;ayonf? xdkodk@aomtcgwGif vlr_awmfvSefa&;acwfonftpðyawmhonf? p D;y Gm;a&; tajccHtkwfjrpf ajymif;vJonfE Si f htr#}uD;rm;aom txuf(tay:xyf) taqmuf ttkH}uD; wckvkH;onfvnf;taES;ESifhtjrefyif ajymif;vJ&awmhonf? Todk@ajymif;vJr_udk qifjcif&mY rwlwJht&mESpfckukd t+rJwrf;cGJcGJ jcm;jcm; odxm;&rnf? wcku pD;yGm;a&; xkwfvkyfr_ ta=umif;tcsuf rsufESmpm&Sd obm0ody`HynmuJhodk@wduspGmqkH;jzwfEdkifaom ±kyfydkif;qdkif&majymif; vJr_jzpfonf? aemufwcku w&m;Oya'/ E d ki fi Ha&;/ bmoma&;/ tEkynm/ tbd"rRma&;&mtwdkcsKyftm;jzifh tawG;tac: qdkif&m o¿mef rsm;jzpfonf? cGJjcm;r_udkðyvky f =u&onf? vlwd k @onf Ttwd ku ftcH jzp fr _u d k tawG;tac:o¿mefrsm;wGif od&Sdem;vnfvm+yD; wdkufyG Jqif ajz&Sif;vm=ujcif;jzpfayonf?

    vlwa,mufESif h ywfoufI u|efawmfwdk@. tuJjzwf&mY ol@ukd,fol tb,fuJhod k @ ,lqonf[laom tcsufay:wGif tajcrwnfouJhodk@ Todk@aom ajymif;vJr_umvrsKd;udk tuJjzwf&mYvnf; xdkpOftcg. todtjrift& tuJrjzwfEdkifay? qef@usifpGmyif xdktod tjrifudk ±kyfyd kif;qdkif&mb0. yËdyuQrsm;rS &Sif;jy=u&onf? vl@tzGJ@ tpnf;qd ki f&m xkwfvky fa&;. tiftm;p krsm;ESi f h xkwfvky fa&;qufqHr _wd k @t=um;&Sd wnfaeaom twdkuftcHjzpfr_rSaeI &Sif;jy=u&ayrnf? xkwfvky fa&; tiftm;pktm;vk H; jzpfay:wd k;y Gm;&ef ae&musefaeao;or#umvywfvkH; rnfonfhvltzGJ@tpnf;pepfrS aysmufuG,foGm;onf [lIr&S day?

  • 4 4

    wqif h jrif haom xkwfvkyfa&; qufqHr _topfrsm;onfvnf;vltzGJ@tpnf;ta[mif;. om;tdrftwGif;Y/ ‚wdk@. wnf&Sda&;twGufvdktyfaom ±kyfyd kif; ta=umif;tcsufrsm; r&ifhrmao;or# umvywfvkH;rnfodk@r# ay:ayguf vmrnf r[kwfay? odk@jzpfI vlom;avmuonfrdrdajz&Sif;Edkifavmufaom vkyfief; wm0efrsm;udkom t+rJrsuf arSmufjyKwwf =uayonf? tb,fa=umifhqdkaomf TudpPudk eD;uyfpGm =unfh±_qifjci fv#if tpOfojzif hawG@&onfr Sm vkyfie f;wm0efud k ajz&Si f;&eftwGuf vdktyfaom ±kyfydkif; ta=umif;tcsufrsm; wnf&SdESifh+yD;jzpfaomtcgwGi fvnf;aumif; od k @r[kwf tenf;qk H ;tm;jzi f h wnf& S dvmaeaomtcgwGi fvnf;aumif; / Tvky fie f ;wm0e f yi fu d k, fonfvnf;ay:xGufvmayonf? (TtrSmudk rmhufpf vufa±G;pifusrf;rSm azmfjyxm;w,f?)

    'gawG[m tEkyËdavmreJ@ ordkif;±kyf0g'wdk@&J@ t"du vuQ%mawGygyJ?rmhufpf0g' tbd"rRmjzpfwJh tEkyËdavmr±kyf0g'eJ@ ordkif;±k kyf0g'

    wd k@[m urBmavmu}uD;ud k vufawG@=oZmoufa&muap&mrSm tiftm;}uD;rm;wJh ud&d,mwefqmyvm (0g) urBmavmu}uD;udk od&Sd em;vnf&efESifh ajymif;vJypf&eftwGuf ud&d,mwefqmyvm jzpfyg w,f?

    rmhufpfu ajymcJhzl;wmu ,cif tbd"rRmq&mrsm;[m urBm}uD;udk enf;vrf;trsKd;rsKd;jzifh t"dy`m,f&Sif;vif; azmfjyjcif;udk ‚wkd@&J@ vkyfief;wm 0efvdk@ rSwf,l=uw,f? awmfvSefwJh tbd"rRmopf&J@ vkyfief;wm0efuawmhurBm}uD;udk ajymif;vJypf&ef jzpfw,f? (18)&mpkESpfykdif;umvu tbd"rRmq&mawG[m tm;oabmynm&J@ w&m;awGudk obm0ESifh vl@tzGJ@tpnf;tjcif;t&m tm;vkH;wdk@rSm tokH;cs&ef }uH&G,fcJh=uw,f?

    (19) &mpkESpfawGusawmh t&if;&Sifvlwef;pm;&J@ tbd"rRmynmeJ@ vlr_

    a&;ynm&yfawGrSm 'g0if0g'&J@ w&m;awGudk vl@tzGJ@tpnf;rSm tokH;csr_awGysŒHESH@vmvkd@ vlr_a&;ynmrSm vlr_a&;'g0if0g'tjzpf ay:aygufvmum azmufjyefa&; trsKd;rsKd;wdk@&J@ oabmw&m;tajccH jzpfvmawmhonf?

    vltzGJ@tpnf;w&m;awGudk obm0tjcif;t&may:odk@ wdk;csJŒtokH;ðyzkd@}uH &G,fr_awGvnf; r=umc%awG@cJh&w,f? ydk;r$m;wdk@&J@ b0udk EdkifiHawmf ðyrlv_yf

  • 4 5

    &Sm;r_eJ@ tvm;wloabmxm;jzifh wd&p>mefawGvnf; tvkyfvkyf=uw,fpojzifhxifrSwf=uw,f?

    tjcif;t&mtcsKdŒrSm txl;yg&SdaewJh w&m;awGudk ajymif;a&$@,l+yD;wjcm;tjcif;t&mawGtay: tokH;cszkd@ }uH&G,fr_[m ody`HynmeJ@ qef@usifwJh azmufjyefwJh }uH&G,fr_jzpfw,f? tJ'Doabmw&m;awG[m e,fcsJŒacwfrSm txl;acwfpm;vmw,f? t&if;&Sif0g'udk umuG,f&efeJ@ ‚wdk@twGuf vk,ufwJh usL;ausmfa&; ppfyGJrsm;twGuf wwftm;or# xkacsumuG,f&ef }udK;pm;=ujcif;jzpfw,f?

    tvkH;pkHyg0ifaewJh ody`Henf;us urBmhtjrifudk owfrSwf+yD; obm0eJ@vl@tzGJ@tpnf;&J@ w&m;awGudk aygif;csKyf&r,f? t&m0wˆKtjcif;t&mawGeJ@vufawG@ jzpfpOftm;vkH;&J@ a,bk,sw&m;awGudk &SmazGawG@&Sd&r,f? qdkvdkwmuwckeJ@wck vGefpGmjcm;em;wJh tjcif;t&mtrsKd;rsKd;udk pkHprf;ppfaq;&mrSm vrf;!̧eftjzpf ay;EdkifwJh w&m;aygh? xkdtjcif;t&mawG&J@ tpðycsufjzpfwJh rleJ@ywfoufwJhw&m;awGudk ay:vGifatmif zGifhjy&r,f? 'Dvkdw&m;awGudk &SmazGawG@&Sdjcif;/wu,fhvufawG@udk csOf;uyfenf;eJ@ t"dỳm,f&Sif;jyenf;awGudk owfrSwfay;jcif;[m rmhufpf0g' tbd"rRm&J@ vkyfief;wm0efjzpfw,f?

    tbd"rRme,fy,frSm &SmazGawG@&SdwJh wpkHwckaomw&m;[m t+rJyJ obm0eJ@ vl@tzGJ@tpnf;wdk@wGif ay:aygufwJh tcdkiftrmjzpf&yfrsm;udk tcdkif trmuspGm cGJjcrf;pdwfjzm+yD; pkpnf;aygif;csKyfjcif; (a,bk,scsKyfjcif;)yJ jzpfygw,f/

    tbd"rRm&J@ ody`Henf;us urBmhtjrifqkdif&m orkdif;[m ‚w&m;awGoaE

  • 4 6

    vl@tzGJ@tpnf;[m zDvmqef@usifbuf vlwef;pm;rsm; uGJjym;vm+yD;‚wdk@t=um;&SdwdkufyGJawG&J@ wGef;aqmfr_t& vl@tzGJ@tpnf;[m a&S@odk@ wdk;wufvmwma=umifh tbd"rRmqdkif&m awG;ac:r_ordkif;[m vlwef;pm;wdkufyGJordkif;udk a&mifjyef [yfwJh awG;ac:r_wdkufyGJordkif;tjzpf ay:aygufvmawmhw,f?

    'Dae&mrSm vufawG@eJ@ qufpyfavhvmoifhw,f? rdrdwOD;csif;&J@ awG;ac:r_tbd"rRmtjrif[m b,fvlwef;pm;&J@ tawG;tac:udk a&mifjyef[yf ygovJ?qef@usifbuf vlwef;pm;ESpf&yfteuf aoG;pkyfol vlwef;pm;/ "e&Sif vlwef;pm;&J@ trltusifh tawG;tac:xJrSm yg0ifaeygovm;? ypPnf;rJ hvlwef;pm;&J@vlwef;pm; &yfwnfr_ tjrifqdkif&mrSm yg0ifaeovm;? tEkyËdavmrw&m;&J@urBm@tjrifeJ@ b,fvkduGmjcm;aeygovJqdkwmawGudk tbd"rRmbmom&yfavhvm&if; vufawG@ qifjcifokH;oyfoifhygw,f? jyKjyif&efvdkygu jyKjyifoGm;&ygr,f?(a[majymol&J@qEN)

    ±kyf0g'orm;awG[m wu,fhjzpf&yfrS tpjyK+yD; tcdkiftrmjzpf&yfudktcdkiftrmuspGm cGJjcrf;pdwfjzmum &Sif;jy&ygw,f? pdwf0g'orm;awGuawmh wu,fhjzpf&yfrS tprjyKbJ rdrdwdk@pdwful;/ pdwful;pHeJ@ tqkH;pGefajym&&if(emrftiftm;) ewfwdk@&J@wefcdk;eJ@ urBm}uD;udk&Sif;jyzkd@ obm0udk &Sif;jyzkd@ }udK;pm;w,f?bmoma&;eJ@ pdwf0g'[m vkyfom;jynfolrsm;udk u|efpdwfoGif;wJh vufeuftjzpft&if;&Sifvlwef;pm;ukd tvkyfau|;jyKw,f?

    obm0ody`Hynm&J@ atmifjrifr_awG[m tEkyËdavmr ±kyf0g' zefwD;jyKpk&ef ta&;}uD;qkH;jzpfwJh a&S;OD;vdktyfcsuf wcsufjzpfygw,f?

    (19) &mpk yxr&mpk0ufrSm obm0ody`HnmrSm }uD;rm;wJh &SmazGawG@&Sdr_awGteuf a&S;OD;pGm!¸efjy&rSmu pGrf;tifxdef;odrf;r_eJ@ toGifajymif;vJr_w&m;awG jzpfygw,f?

    tEkyËdavmr±kyf0g'tjrifjzifh obm0eJ@ vltzGJ@tpnf;twGif; tjcif;

    t&mawGudk =unfh±_ppfaq;zdk@qkdwm ‚wdk@ yuwdwnf&SdaeykHtwdkif; yuwdbm0tjrifjzifh ‚wdk@udk =unfh±_qef;ppf&ygvdrfhr,f?

    tEkyËdavmr±kyf0g'udk zefwD;jyKpk&ef tqkH;tjzwfay;wJh tcsuftvufuawmh vlwef;pm;opf (0g) ypPnf;rJhvlwef;pm; ay:aygufvmjcif;jzpf+yD;‚[m ordkif;ZmwfckHay:rSm trSDckduif;wJh EdkifiHa&;tiftm;pktjzpf jyKr_v_yf&Sm;

  • 4 7

    jcif;yJjzpfw,f? tbd"rRm[m ypPnf;rJhvlwef;pm;xJrS rdrd&J@ ±kyf0wˆKtiftm;vufeufudk &SmazGawG@&Sdovkd ypPnf;rJhvlwef;pm;uvnf; tbd"rRmxJrS rdrd&J@pdwf"mwfvufeufudk &SmazGawG@&SdcJhw,f? 'DtrSmudk (rmhufpf/ tdef*,f usrf;aygif;pkHrSm azmfjycJhw,f?) ypPnf;rJhvlwef;pm;[m jzpfay:wdk;yGm;r_topf ajymif;vJr_topfu ta[mif;udkwdkufzsufwJh =o0g't& &yfwnf+yD; jzpfay:wdk;yGm;r_[m yËdyuQawG 'grSr[kwf qef@usifbufwkd@&J@ wdkufyGJjzpfw,fqkdwJh tEkyËdavmrenf;em tjrifoabmt&/ ypPnf;rJhvlwef;pm;eJ@ t&if;&Sifvlwef;pm;t=um;&Sd wdkufyGJ[m ypPnf;rJhawmfvSefa&;rSwqifh ypPnf;rJhtm%m&Sifpepfudkxl axmif+yD; qdk&S,fvpf0g' taumiftxnfazmfEdkifw,fqkdwJh oabmw&m;vufeufudk ypPnf;rJhvlwef;pm;tbd"rRmu ay;tyfvkdufw,f?

    qef@usifbufrsm;. nD!Gwfjcif;ESif h wdkufyGJonf jzpfay:wdk;yGm;aom vl@tzGJ@tpnf;jzpfpOf. a&aomufjrpfESifh tESpfom&usaom twGif;oabmjzpfayonf? jzpfay:wdk;yGm;r_&J@ a&aomufjrpfudk em;vnf&mY tEkyËdavmrenf;onf wuUaA'ESifh tajccHtm;jzifh qef@usifavonf?

    jzpfay:wdk;yGm;r_&J@ a&aomufjrpfjy\em[m jzpfay:wdk;yGm;r_qdkif&mjy\emrSm ta&;}uD;qkH;eJ@ tqkH;tjzwfay;EdkifqkH; jy\emjzpfw,f? wu,fvkd@jzpfay:wdk;yGm;r_&J@ a&aomufjrpftay: odỳHenf;us tjrifr&Sd&if jzpfay:wdk;yGm;r_eJ@ywfoufwJh ody`Henf;uswJhtjrif &SdvmrSm r[kwfyg? }uD;jrwfwJh ody`Hynmq&m}uD; aumyg;eD;uyfonf a&G@vsm;aewJh +*dK[fawGu aeAdrmefudk vSnfhywfaewJhw&m;udk rSefuefpGmem;vnf+yD; azmfxkwfcJ hw,f? 'DvkdjzpfaeatmifjyKvkyfolrSm bk&m;ocifjzpfw,fvkd@ qufvufqdkvkdufjcif;a=umifh 'g[mjzpfay:wdk;yGm;r_&J@ a&aomufjrpfeJ@ywfoufvkd@ ody`Henf;ruswJh &Sif;jycsuf jzpfygw,f?

    tEkyËdavmr±kyf0g'[m obm0ody`Hynm/ vlr_a&;odỳHynmeJ@ vkH;0

    udkufnDvkd@ tjcif;t&mtm;vkH; v_yf&Sm;jzpfay:wdk;yGm;r_&J@ a&aomufjrpfw&m;jzpfw,f? 'Da&aomufjrpf[m obm0avmueJ@ vl@tzGJ@tpnf;&J@ tjcif;t&mawG&J@ twGif;rSmyJ wnf&Sda=umif; ‚u,lqygw,f?

    jzpfay:wdk;yGm;r_wdkif;[m qef@usifbuf&J@ wkdufyGJ? 'grSr[kwf a=uysufaewJh t&meJ@ aygufyGm;aewJh t&mrsm;&J@wdkufyGJ/ t&m0wˆKopfeJ@ t&m0wˆK

  • 4 8

    ta[mif;&J@ wdkufyGJrSjzpfay:vmw,f? jzpfay:wdk;yGm;r_&J@ a&aomufjrpf[m t&m0wˆKawG&J@ twGif;ydkif; yËdyuQawGomjzpfw,fqkd&if obm0avmutwGif;&Sdt&m[lor#[m obm0twdkif; (tvdktavsmuf) jzpfyGm;vsuf&Sdw,f? 'gtwGuf ewfbk&m;&Sdzkd@ rvkd? emrfvnf;&Sdzkd@ rvkdyg? qdkvdkwmu obm0avmu.jzpfay:wdk;yGm;r_[m udk,fwdkifjzpfay: wdk;yGm;r_wrsKd;jzpfw,f? udk,fwdkifv_yf&Sm;r_rS jzpfay:vmw,f?

    vl@tzGJ@tpnf;jzpfay:wdk;yGm;r_&J@a&aomufjrpf[m vl@tzGJ@tpnf;twGif;&Sd jzpfay:wdk;yGm;aewJh twGif;ydkif;wdkufyGJrsm;jzpfw,fqkdawmh aoG;pkyfjc,fvS,fr_&SdwJh vltzGJ@tpnf;rSm vkyfom;jynfolrsm;u qifE$JaewJh awmfvSefa&;[m obm0w&m;eJ@ udkufnDwJh tjcif;t&mjzpfw,f? 'g[m uarmufur(odk@r[kwf) “aomif;usef;r_” vlr_a&;tema&m*g jzpfw,fvkd@qkd+yD; e,fcsJŒorm;&J@ udk,fpm;vS,fwpk/ t&if;&Sif0g'udk umuG,fay;oltm;vkH;u ,lq 0g'jzef@ae=uouJhodk@ vkH;0r[kwfay?

    vlwef;pm;wdkufyGJ[m vltzGJ@tpnf;wdk;wufr_&J@ a&aomufjrpfjzpfw,fqkdwJh tcsufeJ@ywfouf+yD; rmhufpf&J@oif=um;csuf[m acwfukef+yD/ ,ckacwf tajctae/ tcsuftvufrsm;eJ@ rukdufnDawmhbl;vkd@ vuf,m*kd%f;qkd&S,fvpfrsm;eJ@ t*Fvdyfavbm*kd%f;om;rsm;uvnf; ajym=uw,f? ,ckacwftajctae/ tcsuftvufatmufwGif vlwef;pm;wdkufyGJ rvdktyfawmhbJvlwef;pm;wdkufyGJ toD;oD;=um;&Sd wOD;eJ@wOD; em;vnfr_eJ@ vlwef;pm;yl;aygif;aqmif&Gufr_om vdktyfw,fv@kd qdk=uw,f? ,cktcg qdk&S,fvpf0g'[m vkyfom;jynfolwdk@&J@ ta&;omr[kwfawmhbJ vlwef;pm;tm;vkH;&J@ ta&; jzpfav[ef olwdk@u ajymqdkae=uw,f? olwdk@[m vlwef;pm;tm;vkH; aoG;pkyfcH&olESifhaoG;pkyfolrsm; ESpfzufpvkH;u ESpfcsdKufwJh xl;jcm;wJhqdk&S,fvpf0g'rsKd; (Oyrm- rqv ygwDu ajymqdkaewJh jrefrmhenf; jrefrm[efeJ@ qdk&S,fvpfvrf;pOfqdkwmrsKd;[m 'Dtpm;xJujzpfw,f (a[majymcsufay;ol)? “qdk&S,fvpf'Drdkua&pD0g'”udk wnfaqmufvsuf&Sda=umif; ajymae=uw,f? tvm;wl xl;jcm;tHh=op&mr&SdonfrSm tar&duef orRwa[mif; x±l;rif;[m qdk&S,fvpfawG;ac:r_udk 0g'jzef@oljzpfw,fvkd@ EdkifiHa&; uvdef+cKHrsm;u aºu;a=umfae=uw,f?

  • 4 9

    t*FvefjynfrSm qdk&S,fvpf0g'udk acsmarmajyjypfpGm xlaxmifvsuf&Sdw,f(odk@r[kwf) xlaxmifcJhjyD;yifjzpfw,fvdk@ ajymae=uw,f?

    vlwef;pm;&SdwJh vl@tzGJ@tpnf;tajctae/ tcsuftvufatmufrSmawmfvSefwJh jyKrlv_yf&Sm;csufrsm;r&Sd&if vl@tzGJ@tpnf; wdk;wufr_rsm;&Sdvdrfhrnfr[kwfvkd@ tEkyËdavmenf;u ,lqygw,f?

  • 5 0

    rmhufpf0g' tbd"rRmykd@cscsuf

    a[majymcsuf (3)

    twGif;yd kif;yËdyuQw&m;[m obm0avmueJ@ vl@tzGJ@tpnf;&J@ wavmuvkH;qdkif&m trSefw&m;jzpfw,f

    tjcif;t&mwdkif;[m qef@usifbufrsm;&J@ wenf;wzHktm;jzifh nD!Gwfr_jzpfa=umif;/ obm0odỳHynmeJ@ vlr_a&;odỳHynm&yf tm;vkH;u ,lqw,f?tEkjrL obm0avmurSm tao;i,fqkH;jzpfwJh jrLr_ef[m qef@usifbufrsm;(0g) v#yfppftzdk"mwfeJ@ tr"mwf yg&Sdjcif;qkdwJh nD!Gwfr_jzpfw,f? aeeJ@qufxm;wJh +*dK[feuQwfpepf (qdkvmpepf) wckvkH;uJhodk@ twdkif;twm}uD;rm;wJh obm0tjcif;t&mukd =unfh&ifvnf;/ ‚twGif;rSm qef@usifbuftiftm; ESpfrsKd;&Sdw,f? ‚[m qef@usifbufrsm;&J@ nD!Gwfr_yJjzpfw,f? tao;i,fqkH;jzpfwJhjrLr_ef (tumtajr‡;)twGif;rSm tjyifyrS a&mufvmwJh t&m0ŵKtcsKdŒudk vufcHvdkufjcif; (0g) orvdkufjcif;wdk@t+yD; tjcm;t&m0wK̂wcsKdŒukdawmh pGef@y,fjcif;(,dkxGufcH&jcif;) wkd@vnf;&Sdw,f? qef@usifbufESpfrsKd;[m t+rJwrf;jyKrl v_yf&Sm;aewJh tcef;u yg&Sdaeygw,f? Oyrmtm;jzifh-u|efawmfwdk@[m ±kd;±kd; awmifajrmufjy oHvdkuftdrfajr‡mifudk =unfh=uygpdk@? wzufuajrmufbufukd jyae+yD;/tjcm;wbufu awmifbufudk jyaew,f? 'DESpfzuf[m tjyeftvSef qef@usifaeayr,fh wcsdefwnf;rSm qufpyfr_&Sdaew,f? 'g[m txift&Sm;qkH; awG@&wJhqef@usifbufwdk@&J@ nD!Gwfr_jzpfw,f? ajrmufbufjy oHvdkufpGef;udk awmifbufjyoHvdkufpGef;rS cGJxkwf&ef}uKd;pm;ygu atmifjrifrSmr[kwfyg? oHvdkufudk w0ufjzwfvdkufygu tpGef; (4)ck jzpfvmw,f? (8) ckvnf; jzpfvm Edkifw,f? 'gayrJh

  • 5 1

    tjzwfykdif;rsm;[m rlv awmif-ajrmuf twdkif;yJ jyvsuf&Sdaeygvdrfhr,f? 'g[mqef@ usifbufwdk@&J@ nD!Gwfr_tjzpf obm0tjcif;t&m&J@ om"ujzpfw,f?

    ouf&Sdt&mo¿mefwdkif;vnf; qef@usifbufrsm;&J@ wenf;wzHktm;jzifhnD!Gwfr_jzpfw,f? ‚twGif;rSm wdrf;!Gwfr_ wrsKd;&Sdw,f? qdkvdkwmuwzufwGif ‚&J@ e*dkygt&nftcsif;tm;vkH;udk v$Jajymif;ay;jyD;/ wjcm;wzufrSmopfvGifwJh tajctae/ tcsuftvufeJ@ avsmfnDpGm tcsdefwdkif;/ em&Dwdkif;rSmajymif;vJr_rsm; jzpfay:aew,f?

    vl@tzGJ@tpnf;[mvnf; 'Denf;twdkif;yJjzpfvkd@/ rnfonfhvl@tzGJ@ tpnf;pepfo¿mefrqdk qef@usifbufwdk@&J@ nD!Gwfr_jzpfw,f? qdk&S,fvpf vl@tzGJ@tpnf;vnf; 'Dtwkdif;ygyJ? ‚twGif;rSm qef@usifbufjzpfaewJh &efbufvlwef;pm;rsm; r&SdawmhbJ wpnf;wvkH;xJ&SdwJh/ cspf=unfwJh/ vlwef;pm;rsm;eJ@trsKd;om;toD;oD;wdk@&J@ pkaygif;aexdkif=uwJh EdkifiHawmf}uD;jzpfum wdk;wufjcif;/acwfaemufusjcif;pwJh tjcif;t&mrsm; &SdaeOD;rSmjzpfw,f?

    qef@usifbufrsm;&J@ nD!Gwfr_udk =o*Jepft& nD!Gwfr_ tjzpf em;vnf&r,f? ‚twGif;&Sd qef@usifbufrsm;[m a&Smifwcif jzpfvmjcif;r[kwf/ wckeJ@wck tjyeftvSef qufoG,faew,f? wu,fvkd@ wckckxJrSm qef@usifbufjzpfwJh tjcm;bufwzuf r&Sdygu 'Dt&m[m wnf+rJEdkifvdrfhr,fr[kwfyg?

    ypPnf;rJhvlwef;pm;[m "e&Sifvlwef;pm;eJ@ vl@tzGJ@tpnf;wcktwGif;a&Smifwcif twlwuG wnf&Sdaewm r[kwfygbl;? "e&Sifvlwef;pm; wnf&Sdaeor# umvywfvkH; ypPnf;rJhvlwef;pm;[m tzdESdyfcH/ aoG;pkyfcHvlwef;pm;jzpf+rJyif jzpfaeygvdrfhr,f? ‚wdk@[m &efbufvlwef;pm;rsm; jzpf=uw,f? 'gayrJh‚wdk@t=um;&Sd qufqHr_[m a&Smifwcifjzpfvmwm r[kwfyg? t&if;&Sifpepfwnf&Sdaeor# umvywfvkH; "e&SifeJ@ ypPnf;rJhwdk@t=um;rSm ajzmifhajzmifh}uD;qef@usifaewJh tusKd; pD;yGm;rsm;jzifh qufoG,faevsuf&Sdw,f? olwdk@[m t&if;&Sifvl@tzGJ@tpnf;&J@ t"dutpdwftydkif; }uD;ESpfckjzpf=uw,f? wu,fvkd@ rdrdwdk@&J@pDrHcef@cGJr_atmufrSm tvkyfvkyfudkifvsuf&SdwJh tvkyform;rsm; r&Sd&if "e&Sifwdk@[m wnf&SdEdkifvdrfhr,f r[kwfyg? "e&Sifvnf; jzpfEdkifvdrfhr,f r[kwfyg? wu,fvkd@ypPnf;rJhvlwef;pm;[m rdrdwdk@&J@vkyftm;udk "e&Sifrsm;xH a&mif;rpm;ygu ypPnf;rJhvlwef;pm;[mvnf; wnf&Sd Edkifvdrfhr,fr[kwfyg/

  • 5 2

    qef@usifbufrsm;&J@ nD!Gwfr_eJ@pyfvsOf;wJh Ed _if;,SOfjcif;vuQ%m

    qef@usifbufrsm;[m wckESifhwck qufoG,faew,f? TqufoG,fr_rsKd;udk tEkyËdavmrenf;t& em;vnf&r,f? qef@usifbufrsm;&J@ nD!Gwfr_[m,m,Djzpfw,f? tajctae tcsuftvuf &Sdw,f? pyful;rwful; jzpfw,ff?E_dif;,SOfjcif;t&jzpfw,f?

    wu,fvkd@ qef@usifbufrsm;&J@ nD!Gwfr_[m Ed_if;,SOfcsuft& r[kwfbJ/ tºuif;rJht&vnf;aumif;/ vkH;0tm;jzifhvnf;aumif;/ xm0pOft&vnf;aumif;jzpfaeygu b,fvkd jzpfyGm;vdrfhrvJ? 'DtajctaeatmufrSm qef@usifbufrsm;[m wckeJ@wck vkH;0csdefcGifv#mus nDr#vmvdrfhr,f/ ‚tajctaerSmqef@usifbufrsm;[m wdkufcdkufaewJh tajctaersKd;rSm r&SdEdkifawmhbJ vkH;0 csdefcGifv#mus nDr#aewJh tajctaeom&Sdvdrfhr,f? 'Dvkdqkd&if jzpfay: wdk;yGm;r_[mtqkH;owfoGm;vdrfhr,f?

    obm0avmueJ@ vl@tzGJ@tpnf;rSm qef@usifbufrsm;&J@ vkH;0nDr#jcif;rsm;[m &Sdvnf;r&SdEdkif/ wu,fvkd@ wpkHt&m xyfwljzpfjcif; &Sdw,fqdkygu ‚rSm,m,Domjzpfw,f? 'ga=umifh qef@usifbufrsm;&J@ nD!Gwfr_[m pyfulrwful;tjcif;t&m/ E_dif;,SOfjcif;t& tjcif;t&m tpOft+rJ jzpfw,f? qef@usifbufrsm;&J@nD!Gwfr_ (wnDwnf;jzpfjcif;/ xyfwlxyfr#jzpfjcif;/ tiftm;aygif;pnf;jcif;/ tjyeftvSefpdrfh0ifr_/ tjyeftvSef,Sufoef;r_/ tjyeftvSeftrSDjyKr_/ odk@r[kwf tjyeftvSefrSDIwnf&Sdr_) wdk@[m ,m,Djzpfw,f? pyful;rwful;jzpfw,f?Ed_if;,SOfjcif;t&jzpfw,f?

    &JabmfvDeifu qef@usifbufrsm;t=um; ,m,DnD!Gwfr_qdkwm&SdEdkifw,f? 'Dtjcif;t&mu wpkHw&maom jzpfay:wdk;yGm;r_ jzpfpOftwGif;rSm wzufzufu vGrf;rdk;roGm;Edkifao;wJhtcsdefrSmjzpfw,f? Oyrm - ±k&Sm;jynf (1905)ckESpf atmufwdkbmvrSm awmfvSefa&;u atmifyG JcH&ef vkHavmufwJhtiftm;r&Sdao;rD/ Zmbk&ifpepfuvnf; ysufjyKef;&ef tajcrqkdufrDumvrsKd;jzpfw,f?

  • 5 3

    tvm;wlyJ ±k&Sm;jynfrSm (1917) ckESpf azazmf0g&DeJ@ ZGefvwdk@rSm "e&SifeJ@ajrydkif&Sifrsm;uwzuf tjcm;wzufrSm tvkyform;eJ@ v,form;wdk@u wzuf/wckeJ@wckt=um; tiftm;nDr#aewJhumv jzpfw,f? 'Djzpf&yfESpfckpvkH;rSm qef@usifbufrsm;&J@ xyfwljzpfaejcif;um; ,m,Domjzpfw,f?

    (1915) ckESpfrSm azmufjyefa&; tiftm;pku atmifyGJ&oGm;w,f?(1917) ckESpfrSmawmh awmfvSefwJhypPnf;rJhrsm;eJ@ ‚wdk@&J@ r[mrdwfrsm;u t+yD;wdkif tEdkif&oGm;awmhw,f?

    b,fvkdjzpfpOfrsdK;rSmrqdk qef@usifbufwdk@&J@ nDr#r_[m E_dif;,SOfjcif;t&omjzpfw,f? ta=umif;uawmh wu,fvkd@ ‚tajctae[m t+rJxm0&taetxm;jzpfaeygu urBmrSm jzpfay:wdk;yGm;r_qdkwmvnf; vkH;0&Sdvdrfhr,fr[kwfwJh twGufa=umifhjzpfw,f? qef@usifbufrsm;&J@ wdkufyGJ[m tºuif;rJhjzpfw,f? ‚[m jzpfay:wdk;yGm;r_&J@ a&aomufjrpf}uD;jzpfovkd tm;ay;armif;wHvnf;jzpfw,f?

    acwfopf"e&Sifvlwef;pm; tbd"rRmq&mwdk@u qef@usifbufrsm;&J@nD!Gwfr_udk tºuif;rJht&mtjzpfvnf;aumif;/ qef@usifbufrsm;&J@ wdkufcdkufr_udkjiif;y,f=ujcif;jzifhvnf;aumif;/ awmfvSefwJh rmhufpf0g' tEkyËdavmr&J@ tESpfom&udk ±kyfysufqif;ysufjzpfatmif jyKvkyf=uw,f?

    jzpfay:wdk;yGm;r_eJ@ v_yf&Sm;r_rsm;[mtºuif;rJhjzpfouJhodk@ tjyef tvSefwGef;uefaewJh qef@usifbufwdk@&J@wdkufyGJ[mvnf; tºuif;rJhjzpfw,f? ('DtrSmudkvDeifa&; rmhufpf0g' tEkyËdavmrusrf;wGif ajymcJhw,f?)

    jzpfay:wdk;yGm;r_ jzpfpOftwGif;rSm tjcif;t&mwrsKd;[m tjcm;tjcif;t&mwrsKd; (0g) t&nftcsif;tm;jzifh opfvGifwJhtjcif;t&mtjzpfodk@ ul;ajymif;oGm;w,fqkdwm qef@usifbufrsm;&J@ nD!Gwfr_wrsKd;[m okwfoifz,f&Sm;jcif;cH&+yD; tjcm;qef@usifbufrsm;&J@ nD!Gwfr_wrsKd; ay:ayguffvmwmom jzpfw,f?

    wu,fvkd@ qef@usifbufrsm;&J@ nD!Gwfr_[m E_dif;,SOfjcif;t& r[kwfawmhbJ xm0pOfjzpf&if b,fvkdjzpfvdrfhrvJ? odk@jzifh yËdyuQrsm;udk rajz&Sif;EkdifawmhbJ/ t&nftcsif;wrsKd;rS tjcm;t&nftcsif;wrsKd;odk@ ul;ajymif;jcif;rsm;enf;enf;rS &Sdvdrfhr,fr[kwfawmhyg? 'gayrJh vl@tzGJ@tpnf;rSm 'DvkdrsdK;jzpfay:wdk;yGm;r_&Sda=umif; qdkvdkwmu oufqdkif&m vl@tzGJ@tpnf;udk zGJ@pnf;xm;wJh

  • 5 4

    qef@usifbufrsm;&J@ nD!Gwfr_qdkif&m E_dif;,SOfjcif;vuQ%mrsm; &Sda=umif;udkwu,fhtjzpfrSefu &Sif;jyw,f?

    yËdyuQb,fESpfrsKd;&SdovJ

    yËdyuQrSm twGif;ydkif;yËdyuQeJ@ tjyifydkif;yËdyuQqkd+yD; ESpfrsKd;&Sdw,f?twGif;ydkif;yËdyuQ[m t"dujzpfw,f? obm0avmu&J@ tjcif;t&mrsm;[mtwGif;ykdif;/tjyifydkif;yËdyuQrsm;eJ@ ay:aygufjzpfyGm;vm+yD; csKyf+idrf;oGm;w,f?tjcif;t&mwckvkH;&J@ jzpfay:wdk;yGm;r_rSm qdkvdkwmu ‚&J@ ay:aygufjcif;/ a&S@wqifhjzpfay:wdk;yGm;jcif;eJ@ tjcif;t&mtopftjzpfodk@ ul;ajymif;jcif;wkd@rSmtjyifydkif;yËdyuQ[m t"du rjzpfEdkif? odk@aomfwpkHw&maom tajctae/tcsuftvufatmufrSm wpkHwckaom tcsdefumvrSm tjyifydkif;yËdyuQ[moufqdkif&m tjcif;t&m&J@ jzpfay:wdk;yGm;r_rSm }uD;rm;wJhtcef;u yg0ifEdkifw,f?xdkxufru wpkHwckaom tcsdefumvrSm t"dutcef;u yg0ifEdkifayr,fh 'DtajctaersKd;atmufrSm twGif;ydkif;yËdyuQtm; acsmarmajyjypfpGm ajz&Sif;jcif;udk tjyifydkif;yÉdyuQ ajz&Sif;jcif;u qkH;jzwfw,f? OuUÏarmf&J@ yËdyuQusrf;rSma&;om;xm;wmu wdkif;jynftoD;oD;&Sd jynfolrsm;qifE$JwJh e,fcsJŒqef@usifa&;wdkufyGJ&J@ wpkHwckaom ordkif;tajctae/ tcsuftvufatmufrSm t"duyËdyuQjzpfwJh jynfwGif;yËdyuQ[m jynfyyËdyuQ a&SŒarSmufrSm ,m,Dtm;jzifh'kwd,tqifhtwef;odk@ av#mqif;oGm;w,f? twGif;ydkif; yËdyuQeJ@ tjyifydkif;yËdyuQ tjyeftvSef qufoG,fr_[m ±_yfaxG;qef;=u,fwJh ±kyfykHum;wcsyf tpOft+rJjzpfw,f? puf,EW&m;enf;eJ@ w&m;aoenf;t& b,fawmhrS r=unfh±_oifh/oufqdkif&mEdkifiH&Sd jynfolrsm; oufqdkif&mEdkifiH&Sd tcdkiftrmb0 tajctaersm;eJ@ =o*Jepft& qufoG,fay;+yD; =unfh±_&r,f? t&mtm;vkH;[m tcsde