47
Vue aérienne du Grand Barachois du Goulet et d’une partie de l’Isthme Photo J.L.Quédinet Résumé Page_1 Etudes sur la lagune du grand Barachois Isthme de Miquelon–Langlade, été 2009 Roger Etcheberry, 24 Bd des Terre-Neuvas, Miquelon, [email protected] Daniel Abraham, 32 rue Brue Saint-Pierre [email protected] Le but principal de cette mission a été de mettre en place un inventaire des invertébrés utili- sés comme nourriture par les oiseaux fréquentant la lagune du grand Barachois de Miquelon. Une investigation des différents milieux ter- restres et aquatiques y a donc été menée. Cette mission qui s’est déroulée durant l’été de juillet à septembre 2009 a permis de connaître plus profondément l’écologie de ce milieu particulier. 59 espèces de plantes à fleurs y ont été recensées et une liste des oiseaux fréquentant ou ayant fréquenté la Lagune depuis 1974 a été dres- sée (93 espèces) 96 espèces d’invertébrés ont été identifiées ainsi que 5 espèces de poissons. Certains de ces organismes ont été conser- vés à des fins de vérification. Ces spécimens, au nombre d’une soixan- taine constituent la Collection Barachois 2009. Parmi cette collection sur épingle entomo- logique ou en fiole étanche, se trouvent 21 espèces nouvellement recensées pour les Iles Saint Pierre et Miquelon.

Grand Barachois 2009

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Grand Barachois 2009

Vue aérienne du Grand Barachois du Goulet et d’une partie de l’IsthmePhoto J.L.Quédinet

Résumé

Page_1

Etudes sur la lagune du grand Barachois

Isthme de Miquelon–Langlade, été 2009Roger Etcheberry, 24 Bd des Terre-Neuvas, Miquelon, [email protected]

Daniel Abraham, 32 rue Brue Saint-Pierre [email protected]

Lebutprincipaldecettemissionaétédemettreenplaceuninventairedesinvertébrésutili-séscommenourritureparlesoiseauxfréquentantlalagunedugrandBarachoisdeMiquelon. Uneinvestigationdesdifférentsmilieuxter-restresetaquatiquesyadoncétémenée.Cettemissionquis’estdérouléedurantl’étédejuilletàseptembre2009apermisdeconnaîtreplusprofondémentl’écologiedecemilieuparticulier. 59espècesdeplantesàfleursyontétérecenséesetunelistedesoiseauxfréquentantouayantfréquentélaLagunedepuis1974aétédres-

sée(93espèces) 96espècesd’invertébrésontétéidentifiéesainsique5espècesdepoissons. Certainsdecesorganismesontétéconser-vésàdesfinsdevérification. Cesspécimens,aunombred’unesoixan-taineconstituentlaCollectionBarachois2009. Parmicettecollectionsurépingleentomo-logiqueouenfioleétanche,setrouvent21espècesnouvellementrecenséespourlesIlesSaintPierreetMiquelon.

Page 2: Grand Barachois 2009

Page_2

SOMMAIRE

I Introduction.

II Zone d’étude.IIb Description des différentes zones étudiées.

III Les Oiseaux.

IV Répartition des invertébrés en fonction des étages litto-raux.

V Enumération par phylum des animaux et végétaux ayant un im-pact notable sur l’alimentation de la faune ailée.

VI Récolte des Invertébrés et Poissons Méthodes utilisées et lieux d’application.

VII Conclusion générale.VIIb Conclusion sur les invertébrés. VIII Bibliographie sur le Grand Barachois. VIIIb Bibliographie sur les invertébrés et poisssons.

Annexe 1: Plantes recensées autour du Grand Barachois durant cette mission 2009

Annexe 2:Oiseaux observés autour du Grand Barachois depuis 1974

Annexe 3: Invertébrés et poissons recensés au Grand Barachois durant cette mission 2009

Annexe 4:Collection Grand Barachois 2009 Liste détaillée des espèces en collection.

Page 3: Grand Barachois 2009

Page_3

I Introduction

LaLaguneduGrandBarachois,d’uneétendueactuellede988ha,tellequemesuréesur

«GoogleEarth»faitpartiedelaformationquater-nairedel’IsthmedeLangladequis’estconstruiteàpartirdesénormesquantitésdematériauxlaisséesdanslarégionàlafindeladernièreglaciation.

C’est:«L’unedesplusremarquableentitésdel’isthmedeMiquelon-Langlade.Cetomboloest,parsaforme,sesdimensionsetlesdifférentesmor-phologiesleconstituant,uniqueenAtlantiqueNordbienquelesîlesdelaMadeleinesituéesàl’embou-chureduGolfeduStLaurentprésententégalementdessystèmesdetombolos(Owens,1977;Owens&McCann,1980).Ilseprésenteainsi,commel’unedesformessédimentaireslesplusspectacu-lairesduterritoirefrançais.(N.Robin,p.335.)Lesiteafaitl’objetdeplusieursétudes,maisengénéralassezciblées.•Lapremièreconnueremonteà1974,elleétaitaxéesurlesPhoques(Ling,J.K.etal.,1974)•CelledePoupin,(1981):estunpremierinven-tairefaunistiquesommaireduGrandBarachois.S’yrajouteunrelevédumatérielstomacaldesphoques,reprisedesétudesdeJ.BoulvaetMcLa-rendel’UniversitéMemorialdeSt-JeandeTerre-Neuve.•Audébutdesannées1980,DeaneRenoufetsesétudiants,dontlesplusconnusetlesplusassidusontétéElizabethPerryetJackLawson,ontétudiélesphoquesdelalagunedurantplusieurssaisons,allantdumoisdemai(débutdesmisesbas)jus-qu’aumoinsd’août.Cesderniersontobtenucha-cunleurthèsededoctorat,montrantainsil’intérêtdelalagunetantdupointdevuedesarichessequedesonaccessibilité.•En1983,arrivaitAlainDesbrossequiavaitpourmissiond’étudierlalagunedanslecadred’unpro-jetdemiseenréservenaturelle.Sonétudeafaitl’objetdedeuxpublications,Desbrosse(1985)etDesbrosse(1986).•En2008,sousl’administrationdelaDAFaveclasupervisiond’IFREMER,sortait«ÉtudeZNIEFFmarines»(Abraham2008)oùtoutunvoletétaitconsacréaurassemblementdesarchivestraitantdesespècesmarinesrecenséesparleschercheurs

précédents. Unvastedomainen’avaitpasencoreétéétudiédemanièreétendue,celuidesinvertébrés,dontl’abondanceestmiseenévidenceparlaquan-titédelimicolesséjournantsurlesitedurantlesmigrationsd’automne.C’estl’objetprincipaldelaprésenteétude.Celle-cidébuteparunrecensementdesplantesvasculairesceinturantlalagune,etunemiseàjourdesobservationsornithologiques.Siunsuividesoiseauxexistedepuis1974,ilétaitassezincom-pletpuisquel’undesauteurs,deparsaprofession,demeuraitàSaint-Pierre.Ceslacunesontétécombléesenpartieen1983et1984parAlainDes-brosselorsdesétudesprécitées.Fin1998,l’undesauteurs,àlaretraiteetdomiciliéàMiquelon,putenfinaccorderplusd’attentionàlalaguneetsesenvirons,aidéencela,parplusieursobservateursbénévolesetparlesgardesdel’ONCFS.NotonsquesileprojetdeRéserveNaturellen’apasencoreabouti,lepland’eauestréservedechassedepuis1980.Cestatutestpeut-êtreàl’ori-ginedel’augmentationdunombredecanardsyséjournantdel’automneauprintemps. Lalaguneabeaucoupévoluéaucoursdessiècles,commenotéparAlainDesbrosse(1985):«Unphénomènecaractéristiquedel’évolutionduBarachoisestsonextensionspatialeendirectionausud-ouest,audétrimentdesButtereauxsapésàleurbaseparlesglacesettempêteshivernales(cf.tem-pêtedu25octobre1983)etdesmaraisdeSauveuroùlesformationstourbeusessontenvahiesparleseauxsalées.Unecartede1782(voircartecompa-rativeaveccellede2005)montreclairementunesurfacetrèsinférieureduBarachois.Cephénomènepeuts’expliquerparl’arrêtduprocessusderelè-vementisostatiqueconsécutifàl’allègementdesmassescontinentalesaprèslafontedel’inlandsis.(Desbrosse,1985).».Cetteextensionsepoursuitaujourd’huicommeonpeutleremarquerlorsdesgrandesmarées(.L’étangdeSauveurestmainte-nantunétangsalé,communiquantrégulièrementaveclalaguneparunpetitruisseau.Onyremarqued’ailleursundébutdecolonisationparlaZostère(Zosteramarina).

Page 4: Grand Barachois 2009

I Introduction (suite)

Page_4

«Sauveur», partie Sud-ouest du Grand Barachois, grande marée de septembre 2009 (photo Etcheberry, SPM Frag’îles)

Lemouvementdemaréeestcomplexeàl’intérieurdeBarachois.Lamaréeaunretardde1h30augouletparrapportauportdeSaint-Pierre;ceretardatteint2h30aupieddesButtereaux»(Desbrosse,1986).Auxdiresdesusagers,lalagunes’ensable,leschenauxsontdeplusenplusdiffi-cilesàutiliser,certaineszonessontinaccessibles.Lesobservationsindiquentquel’entréeduGouletévoluenettementdepuisquelquesannées,avecune

surfaceimportantesurtoutprèsdelacôteouestetsud-ouestduGrandBarachois.SoulignonsenfinquelalaguneduGrandBara-choisfaitpartied’unensembleincluantlesmarais

Algues le long de la côte Ouest du Grand Barachois (été 2009) (photo Etcheberry SPM Frag’îles)

tendanceàs’orienterausud-est,lapointeNordquiétaitenérosionestmaintenantenaccrétionetdonnelieuàunereprisespectaculairedelavégéta-tionàl’estdelaPointeauxKakawis Unphénomènesemble-t-ilrécent,notédéjàl’andernier,maisavecplusd’ampleurcetteannée,consisteenl’invasiond’alguesfilamenteuses,cesalguesontrecouvertdurantunepartiedel’étéune

Giraudàl’est,lesmaraisdeLamanthe,IleVerteetDagortauSudquisontlesmilieuxhumideslesplusintéressantsdel’archipelencequiconcernelareproductiondesAnatidésetLaridés.

Page 5: Grand Barachois 2009

II Zone d’étude

Page_5

Lazoned’étude,encequiconcernelesplantesvasculaires,àl’exceptiondelaZostère,comprendlepourtourdelalaguneduGrandBarachois,delaPointeauxKakawisauSud-est,jusqu’àlaPointeauxBarges(prèsdel’Observatoire)enpassantparlenord.Surcepourtour,nousavonsnotétouteslesespè-cesinfluencéesparl’eausalée,jusqu’àlalimitedesgrandesmarées,bienquecelanesoitpastoujoursévident.SeulelacôteallantdelaPointeQuineàlaMèreDurand(partieNordetNord-Ouest)n’apasétéétudiéeendétails.Ils’agitlàd’unemoraineseterminantenpenteplusoumoinsabruptedanslesrochersdemeuréssurplaceaprèsl’érosiondeladitemoraineilyavraisemblablementplusieurscentainesd’an-nées.Parconséquent,cettepartienerecèlequepeud’espècesquionttoutesétésignaléesailleursautourdelalagune.

Habitatassezcomplexedontilestparfoisdifficiledecernerl’influencedel’eausalée,toutaumoinslors-qu’elleesttemporaire,lorsdegrandesmaréesparexempleouparventsfortsdesudousud-est.Al’extrêmenord-ouestilexisteunezonecaractériséeparuneabondancedeplantesendécomposition,quel’onpourraitpeut-êtrequalifierde«Zoned’eutrophisationtemporaire»vulefaiblerenouvellementdel’eau,maistemporairepuisqu’elledoitsenettoyerlorsdegrandesmarées.Laluxuriances’expliqueparl’apportd’alguesetlalentedécompositiondelaZostère.

IIb Description des différentes zones étudiées, notes sur le terrain

Grand Barachois – Zone Nord-Ouest (le coin de la Mère Durand). (En blanc sur la carte)

Page 6: Grand Barachois 2009

Page_6

Nord-Ouest du Grand Barachois (photo Etcheberry, SPM Frag’îles).

DeuxoutroisespècesdominentsurunbourreletdeZostère:Convolvulus sepium, Potentilla anse-rina et Agropyron repensaccompagnéesdeRanunculus acris et Rumex orbiculatus. Unpeuau-dessus,enterrainhumide,ontrouveuneabondanced’Iris versicolor, d’Agrostis stolo-nifera,unlégerdrainagefavorisel’apparitiond’uneabondancedeSanguisorba canadensis.Enzoned’eaustagnanteontrouvePotentilla palustris, Viola sp. UnpeuplusauSud-ouest,unezoneinfluencéeparlamaréehauteestdominéeparCarex palea-cea(lepluscommundesCarexdupourtourduGrandBarachois).Unpeuau-delàonretrouvePotentilla palustrisaccompagnéededeuxépilobes:E. glandulosum et E. palustre.Puis,enmilieumieuxdrainéPotentilla anserinaestdominanteavecAgrostis stoloniferaetSanguisorba canadensis.LeszonessableusessontoccupéesparSpergularia canadensis, Plantago juncoides etPuccinellia pumila etunPolygonum delasection«aviculare».Enmilieurégulièrementinondésursableou,passantàtraverslaZostèrehumide,laplantedominanteestSalicornia europaea.Dansunezonehumideprèsdelaroute,ontrouveuneabondancedeRanunculus cymbalariamêléepar-foisàSpergulariacequidénoteégalementuneinfluencedel’eausalée. Juncus balticus,l’unedesespèceslespluscommunesautourduGrandBarachoiss’yretrouveçaetlàmaislaplantevraimentdominanteestsanscontestePotentilla anserina.OnremarqueégalementquelestasdeZostèrequiontétéempiléesdanscettezoneetailleurssurlacôteOuestduGrandBarachoissontfavorablesàl’implantationd’Atriplex sp.etPolygonum sp.(sectionavi-culare).Encoreunpeuplusausud,Salicornia europaeaquasimentenpeuplementpursursableousurdelaZos-tèrehumideoudesalguesendécomposition,révèleunmilieurégulièrementinondé,dontlesbordssontoccupésparPlantago juncoides.

Page 7: Grand Barachois 2009

C’estunmilieurelativementsec,surgalets,oùlespetitsrochersayantétéapportéspourlesrem-blaisdelarouteontunpeudébordé,letoutrecouvertplusoumoinsdeZostèresèche,ensurfaceseule-ment,laplupartdutemps. Onytrouvetouteunesériedeplantesdeterrainsrelativementsecsdontcertaines,sansêtretotale-menthalophytes,doiventêtreasseztolérantes:Mertensia maritima, Ammophila breviligulata(peuactive,peufleurie),Potentilla anserina, Plantago juncoides, Artemisia stelleriana, Convolvulus sepium, Cakile edentula, Oenothera biennis, Senecio pseudo-arnica. Sonchus arvensis, Heracleum maximum, Rosa virginiana, Sanguisorba canadensis, Aster novii-belgii, Arenaria peploides, Agropyron repens, Trifolium repens, T. pratense, Leontodon automnalis, Rinanthus crista-galli (assezrépanduesurlepourtourdelalagune). Surleborddelaroutenotonsuneespècequisemblen’êtreprésentequedepuisquelquesannéesetquiatendanceàs’étendreunpeu: Rumex crispus.EntreleGrandCetlaCrevasse,(enturquoisesurlacarte)siteoùlaroutepasseàl’ouestdesbutte-reaux,larouteestplusprochedurivageetpossèdeparconséquentmoinsdevégétation.Enunpeupluspauvre,onyretrouvelesmêmesespècesqueci-dessus:A. breviligulata, Metensia maritima, Artemi-sia stelleriana, Agrostis alba, Senecio pseudo-arnica, Cakile edentula, Plantago juncoides, Leontodon automnalis, Trifolium repens, T. pratense, Arenaria peploides, Taraxacum officinale et Sonchus arvensis.

Page_7

Nord-Ouest du Grand Barachois peuplement quasi-pur de Salicorne (photo Etcheberry, SPM Frag’îles)

Zone délimitée par la route entre le lieu-dit « Ancienne bar-rière » et le Grand C.

(Barachois côte O-NO) (en jaune sur la carte)

Page 8: Grand Barachois 2009

OnnoteégalementquelquespiedsdeRumex domesticus.Onpeutconsidérerqueplusieursespècessesontintroduiteslelongdelarouteavecl’augmentationdutraficautomobileetnotammentdevoituresvenantdeSaint-PierreetapportantquelquesespècesnonprésentesàMiquelondanslepassé.

Côte ouest du Grand Barachois, Sud du « Grand C » (photo Etcheberry, SPM Frag’îles)

Zone allant de la Crevasse à Sauveur, un peu avant l’étang de Sauveur. (en rouge sur la carte).

Page_8

Cettezoneesttrèsutiliséeenétéparlesbaigneursetc’estprobablementlaraisonpourlaquelleilaétédécidédefairepasserlarouteàl’ouestdesbuttereauxafindepréserverlaplage. Parconséquentlarouteneprotègepluslesbuttereauxoùdesganivellesontétéplacéescesannéesdernièrespourtenterdepiégerlesablemaisaussideminimiserl’impactdeshumains,notammentdesenfants. Là,autourdesganivellesc’estAmmophila breviligulataquidomine,encompagniedeSangui-sorba canadensis, Convolvulus sepium, Aster novii-belgii, Rhinanthus crista-galli, Agropyron repens, Spartina pectinata, Ligusticum scoticum, Rumex crispus, Leontodon automnalis. Agrostis stolonifera, Taraxacum officinale, Fragaria virginiana, Potentilla anserina, Rumex obtusifolius.Enzoneunpeumoinsfréquentée,sursable,ontrouvePolygonum(sectionaviculare),Mertensia maritima, Artemisia stelleriana et Leontodon automnalis.

Page 9: Grand Barachois 2009

Plage de Sauveur - Ouest–Sud-Ouest du Grand Barachois (Photo Etcheberry, SPM Frag’îles)

Cettezonevraimenthorizontalepossèdeunegrandehomogénéité.Elleestceinturéed’unebandedeJuncus balticusdequelquesmètresdelargeur,etpluslargeverslesud.Lazoneproprementditeestsouventinondéeleprintemps,maisdoitêtreégalementinondéedanslestrèsfortesmarées.Lesplan-tesdominantesysont:Carex paleacea, Potentilla palustris, Agrostis stolonifera, Eleocharis halophila,accompagnéesdePotentilla anserinadequelquesHypericum virginicum, Triglochin palustris(rare),etGalium trifidum.

Sud et Sud-Ouest de l’étang de Sauveur et dans une moindre me-sure, également l’est de l’étang. (en vert sur la carte)

Sud-ouest du Grand Barachois et de l’étang de Sauveur (photo Etcheberry SPM Frag’îles)

Page_9

Page 10: Grand Barachois 2009

Page_10

Sil’oncomparelalaguneactuelleaveclacartedeFortin(1782)etmêmesil’onadmetunepos-sibleimprécision,ilestclairqueleGrandBarachoiss’étenddeplusenplusverslesud-ouest.L’étangdeSauveurestmaintenantsalé,quelquesrarespiedsdeZostères’ysontinstallés.C’estl’occasionici,dedéplorerqueladernièrecarteIGN(2007)nemontrepasl’évolutionsubieparcettepartiedelalagune.Lacarte,danscettezone,esteneffetidentiqueàcellequiafaitl’objetdeprisesdevuesen1952etpubliéeen1957.L’ouverturedansl’étangdeSauveurdanssapartieNord-estetquiadonnésuiteàl’arrivéedel’eausaléedansl’étangn’estpasapparentealorsqu’elledated’aumoinsvingtans.

Sud-Ouest du Grand Barachois, zone en érosion (Photo Etcheberry, SPM Frag’îles)

Donc,parsuitedel’extensionduGrandBarachoisversleSud-ouestonretrouveunezonefor-tementérodéeoùsubsistequelques«îlots»tourbeuxentourésdesable,unpeumouvantparendroits,révélantlaprésencedetourbe.Ces«îlots»dominésparPlantago juncoides sontentourésdezonesplushumidesquiformentdessortesdetouradonsdusauxpiétinementsdeschevaux.IlssontégalementenmajeurepartiecolonisésparPlantago juncoides(décidémentlaplantelapluscommunedecettezone)accompagnésd’Agrostis stolonifera.Dèsqu’ilyaunelégèreélévation,onretrouveJuncus balticus, Potentilla anserina.LePlantago juncoidesdomineégalementsurterrainsplatsetmoinsperturbésparlepassagedeschevauxetsursubstratplussableuxquetourbeux,laissantlaplace,enzonerégulièrementinondéeàSalicornia europaea et à Spergularia canadensis.QuelquespetitsîlotssurélevésaccueillentquelquesAmmophila breviligulata, Agrostis stolonifera, Juncus balticus Ligusticum scothicum etl’ubi-quistePotentilla anserina. LeCarex paleaceaestunpeuenretraitparrapportauPlantago juncoides quis’ymélangemaissembleêtreplusàl’étatvégétatif.EncontinuantversleSudetunpeuplusàl’abridelaplupartdesmaréesontrouveunediversitéplusimportante:Sanguisorba canadensis, Thalictrum polygamum, Aster novii-belgii, Rhinanthus crista-galli, Iris versicolor, Hierochloë odorata, Campanula rotundifolia, Spar-tina pectinata, Rosa virginianaetRumex acetosella.Enrésumé,cettezoneestenérosionbiencaractériséeavecunepénétrationrégulièredelamarée,avecunruisseaubienétablientrel’étangdeSauveuretlalagune,quelquesbuttessèchesdemeurentaumilieudezonesrégulièrementinondéesqui,deplussubissentl’impactdesmouvementsdeglaceenhiver.

Page 11: Grand Barachois 2009

Côte Nord à Nord-Est du Grand Barachois, de la Pointe Quine au ruisseau du Nordet !(En bleu sur la carte).

Côte Nord-Est du Grand Barachois, entre les Ruisseaux du Milieu et du Nordet (Photo Etcheberry, SPM Frag’îles)

Lavégétationyestassezpauvre,dominéecependantparCarex paleacea ; Potentilla anserinayestassezdiscrète,demêmequeJuncus balticus, Eleocharis halophila, Agrostis stolonifera et Plantago juncoidesquisemblentpréférerlesterrainsplustourbeux.Spergularia canadensisn’yestpastotalementabsente,demêmequeRanunculus cymbalaria.OnyremarqueégalementRumex domesticus,espècein-troduitequel’ontrouvaitencorerécemmentpresqueuniquementauxabordsdeshabitationsduvillagedeMiquelon.AnoterunepetitestationdeStellaria humifusainconnuedenous.ApartirduruisseauduNordet,enallantversleruisseauduMilieu,ontrouveunpeuplusdediver-sité,quelquestouffesdeDrepanocladus sp.(bryophyte),unpeuplusdePotentilla anserina,maiségale-mentPuccinellia pumilaetquelquesAster nemoralissurtoutsurlesdépôtsdeZostère.Pasencoresignaléailleursautourdelalagune,quelquespiedsdeJuncus filiformisetquelquesCarex salina.AuruisseauduMilieuletalusherbeuxau-dessusduniveaudelamarée,estdominéparPotentilla anserinaetJuncus balticus,quelqueszonesinondéespossèdentunpeudeSalicornia europaea.

Page_11

Al’inversedelacôteSudduGrandBarachoiscelle-ciestconstituéederochersangulairesquiprovien-nentprobablementd’unemoraineetquin’ontpasétépolisparlamer,toutaumoinspassuffisammentpourressembleràdesgaletsderivage.Danslaplupartdescas,latourbièrearriveassezprèsduniveaudelamaréehauteetlaflorenesubitpas,saufexception,l’influencedesmarées.

Page 12: Grand Barachois 2009

Page_12

Côte sud du Grand Barachois entre Sauveur et Pointe aux Barges (Photo Etcheberry SPM Frag’îles)

Enprogressantversl’est,lerempartdegaletss’atténueetunetransgressionduGrandBa-rachoiss’effectueetmaintientquelquespetitsmarais,quasimentàsecàmaréebasse,oùl’onretrouveRuppia maritima (apparemmentenbaisseparrapportauxannéesprécédentes)etàpeuprèslamêmevégétationquecelledécritepourlestouradonsdeSauveuravecPlantago juncoides, Salicornia europaea, Spergularia canadensis etenpériphérieJuncus balticus, Potentilla anserina .Notonségalementquedepuisplusieursannéesdéjàlelieudit«PointeauxBarges»estdevenue«l’îleauxBarges»àmaréehaute.

Zone allant de l’Est de Sauveur à la Pointe aux Barges (en fuschia sur la carte)

EncontrasteaveclacôteNord-Est,labordureduGrandBarachoislelongdesacôtesud,estconstituédegaletsarrondisetpolisparlamer!Ilssontsouventdecouleurbrune,quiseraitapparemmentdueàdel’oxydedefervenantdesterrainsavoisinants.Lavégétationestrestreintesurcettecôte,soumiseàl’impactdesglacesenhiver!Unpetitrempartdegaletsquis’atténuelorsquel’onprogresseversl’Estpourquasimentdisparaître(onyreviendra)isoleunebonnepartiedecettecôtedel’influenceduGrandBarachoisOnytrouvequelquesRumex acetosella,etbiensûrle Potentilla anserinaetquelquesPolygonum (sectionaviculare),Plantago juncoides, Aster novii-belgii et Ammophila breviligulata. Stellaria gramineaet S. media. Puccinellia pumila, Spergularia canadensis, Agrostis stoloniferaetJuncus balticus.

Zone allant du Ruisseau du Nordet à la Pointe aux Kakawis. (en orange sur la carte)

Zonedesableetgalets,unpeuanguleuxprovenantsansdoutedel’érosiondesmorainesenvironnantes.Danslapremièrepartie,latourbières’arrêteabruptementàenviron1,5mdehauteuretparconséquentn’estpasinfluencéeparl’eausalée.Asabaseontrouvelesespèceshabituelles:Ca-rex paleacea, Artemisia stelleriana, Potentilla anserina, Iris versicolor, Puccinellia pumila, Plantago juncoides, Juncus balticus, Atriplex sp. Ammophila breviligulata;et,surunezonedetourbièreérodée,Aster novii-belgii .Al’embouchured’unpetitruisseauprochedelamaisonLuberry,ontrouvequelquesSonchus ar-vensis et Spartina pectinata.Puisl’onretrouvel’habitatmentionnédansleparagrapheprécédent,avecmoinsdediversité,probablementàcaused’uneaugmentationdesgalets,c’estpourquoisansdouteonyanotéunpieddeMertensia maritima. Plusausud,surune50edemètresunebandedepetitsgraviers,pratiquementsansvégétationnousamèneverslajonctionentrelamoraineetl’isthmeproprementdit,àl’ouestdesmaraisGiraud.Ony

Page 13: Grand Barachois 2009

retrouveunapportconséquentdeZostera marinacommec’estlecasautourdelalagune,notammentsursacôteOuest,Nord-Ouest,SudetSud-Ouest.L’habitatdesableetgaletsaccueille:Carex paleacea, Potentilla anserina, Agrostis stolonifera, Plantago juncoides, Ammophila breviligulata, Polygonum sp. (sectionaviculare).Onremarquesurtoutecettecôte,etcepresquejusqu’àlaPointeauxKakawis,unerecolonisationparl’ammophileenunebandecontinuededeuxoutroismètresdelargeur,exploitantunpetitdépôtrécentdesable.Ilexisteégalementtroiszones,plusbassesetplushumidesdequelquesmètresdelargeursurquel-quesdizainesdemètresdelongueur,résultantd’unepénétrationduGrandBarachois,lorsdesgrandesmarées,onytrouve,enpériphérieAmmophila breviligulata, Juncus balticus et Agrostis stolonifera,etaucentredesplantesplushalophytescommeSalicornia europaea, Plantago juncoides, etquelquesSpergu-laria canadensis.UnpeuavantlaPointeauxKakawisontrouveégalementsurleborddelalagunequelquesrarespiedsdeMertensia maritima,etdeCakile edentula.

Page_13

Vue aérienne du Grand Barachois et du GouletPhoto J.L. Quédinet

Page 14: Grand Barachois 2009

Page_14

III Les Oiseaux

LES ANATIDES

Bernache du Canada (Branta canadensis)

LafauneaviaireduGrandBarachoisestricheetvariée.Lesdonnéesdétailléesci-dessousnesontpasseulementlefruitdel’étudeprésente,maisdelaconnaissanceacquisedepuisdenombreusesannéesd’observationssurleterrain,depuis1974pourEtcheberry,plusintensedepuisfin1998,annéedesonretoursurlagrandeîle;del’étuded’AlainDesbrosse(1986)complétéeparlesobservationsdediversornithologuesamateursbénévoles.

Pourcetteespèce,nousétionslalimiteSud.C’est-à-direquelesoiseauxarrivaientl’automne,pas-saientl’hiverdanslalagune,plusoumoinsfacilementselonl’extensiondelazonepriseparlesglaces,puisrepartaientauprintempspoursereproduireplusauNord.

Depuisunbraconnage,denuit,surlesbancs,enoctobre1985ellenesontjamaisrevenues(voirlegraphiqueci-dessusquimontrelemaximumd’individusobservéschaquemoisentreseptembreetdécembre.) Onpeuttenterdel’expliquerensachantquelesjeunesoies,engénéral,mémorisentleursroutesdemigrationlorsdeleurpremiervoyageencompagniedeleursparents.Cesdernières,fortesdel’ex-périencedel’automneprécédentontprobablementsuindiqueràleurprogéniturequelesiten’étaitplusfiable.Ilestcependantassezdifficiledes’imaginerquecetteméfianceaitpudurer24ans!…Depuisquelquesannées,d’autresBernachesnousvisitentpourquinoussommes,àl’inversedesprécédentes,lalimiteNord.Ellesarriventhabituellementverslafindelapremièrequinzainedemarsetsereproduisentdansl’archipel,notammentsurl’IsthmeetsurlaGrandeMiquelonetenmoindrepro-portionsurLanglade,puisrepartentverslesudàl’automne. Leurcomportementestassezdifférentetellesn’exploitentpasvraimentlesherbiersàZostèremaissenourrissentplutôtàterreetsemblentexploiterlesrelativementvastesétenduesdePlantainmari-timedeSauveur,danslecoinsud-ouestduGrandBarachois.

Page 15: Grand Barachois 2009

Page_15

Canard noir (Anas rubripes)

CetteespèceadûfréquenterleGrandBarachoisbienavantl’arrivéedel’hommedanslarégionetexploitercemilieuviergerégulièrement. Danslesannées80,l’espèceadiminuédanstoutelarégion,àcausedel’hybridationaveclecanardcolvert.NousétionsavecTerre-Neuvelaseulerégiond’AmériqueduNordnonaffectée(outrèspeu)parlephénomène.LefaitqueleGrandBarachoissoitdevenuréservedechasseen1980acertaine-mentcontribuéàl’augmentationdelafréquentationdelalagune.Nousavonségalementprofitédelaprotectionaccruedel’espècesurlecontinentetsurlagrandeîlevoisine.Leseffectifsontnotablementaugmentédansl’archipelàpartirde1996.Auparavant,etcedepuis1979,dateàlaquelledesnotesrégulièresontétéprises,lespopulationsatteignaientenviron200individus,nombreassezrarementdépassé.Unpremierpicdepopulationestnotéentre1998et2003,cependant,àlasuitedel’hiverparticulièrementrudede2002/2003leseffectifsontchutédenouveaupourdépasser500individusen2006.Lerecordabsoludeces35dernièresannéesaétéde838individusen2006pourretombercesdeuxdernièresannéesàenviron600oiseaux.

Page 16: Grand Barachois 2009

Page_16

Ils’agitci-dessusdespopulationsfréquentantlalaguneàpartirdumoisd’aoûtetcejusqu’auprin-temps.Eneffet,lareproductiondel’espècedansl’archipelnousparaîtasseznégligeable.LeCanardnoirdansleGrandBarachoissenourritsurtoutde«l’herbeàoutardes»ouZostère(Zos-tera marina)quicouvredegrandsespacesdanslalagune.LeszonesdenourrissagesontactuellementàpeuprèslesmêmesquecellesindiquéesparDesbrosse(1986).Ilestpossiblequ’ellessoientunpeuplusimportantessil’onencroitlespersonnesquifréquententlalagunequitrouventquecettedernièretendàêtredemoinsenmoinsprofonde.Ilestévidentqueleszonesdenourrissagehivernales,lesontenfonc-tiondelacouverturedeglace,variabled’annéesenannées.Auprintemps,lorsquelesplansd’eaudoucedel’isthmedégèlent,lescanardssedispersentavant,pourlaplupart,d’entreprendreleurmigrationversTerre-NeuveouleLabrador.

Page 17: Grand Barachois 2009

Canard pilet (Anas acuta)

C’estlecanardnicheurlepluscommundel’archipel,notammentdanslesmaraisdel’isthme,àl’est,ausudetausud-estduGrandBarachois.Apartirdumoisd’aoûtonpeutl’observerauGrandBarachoisennombreassezrestreintethabituellementseulementdurantl’automne.Leshivernantssontrares.Ilnesemblepasnonplusyavoirdemigrationssignificativesvenantdessitesdenidificationsituésplusaunord,danslarégiondeTerre-Neuve.

Sarcelle d’hiver (Anas crecca)

Siquelquescouplessereproduisentdansl’archipel,l’isthmeestsurtoutfréquentépardesoiseauxvenantdeTerre-NeuveouduLabradorcommeentémoignentquelquesretoursdebagues.Pluscommunedanslesmaraisavoisinants,l’espècefréquenteassezpeuleGrandBarachoisoùl’onpeutparfoisl’obser-verencompagniedesautresespècesdecanardsdesurface.

Garrot à œil d’or (Bucephala clangula)

Présentsurlalagunedelafindel’automneauprintemps,ilarriveenmoyennele24octobreetrepartle6mai(donnéessur35ans).Lapopulationestdel’ordrede100à150individusquifréquententlazonedelaPointeQuineetl’ouestdelalagunelorsquelesconditionsdeglacelepermettent.Assezré-gulièrementonpeutobserverenleurcompagnie,unoudeuxPetitsGarrots(Bucephala albeola)etdepuisquelquesannées,unoudeuxGarrotsd’Islande(LaurentJackman,comm.pers.).

Harle huppé (Mergus serrator)

L’espèceestprésentetoutel’annéesurlalagune.Ellesereproduitrégulièrementdanslesmaraisdel’Isthme,quisont,notons-leaupassage,lesplusrichesdetoutl’archipel.DansleGrandBarachoisonpeutl’observerquasimentpartout,cequireflètelesobservationsetcapturesdel’épinocheàtroisépines(Gasterosteus aculeatus)extrêmementabondantedanslalagune.AulacM’yvatn,enIslandecetteespècesenourritpresqueexclusivementdecetteespèce(Titman,RodgerD.1999).L’hiverleseffectifsvariententreunecinquantaineetunecentained’individus,circulantassezrégulièremententrelalaguneetlamer.

D’autrescanardsfréquententégalementleGrandBarachois,ennombresrestreintsetirréguliers,identiqued’ailleursàleurstatutdanslerestedel’Archipel.Canardsdesurface:Canardsiffleur(Anas pe-nelope),Canardd’Amérique(Anas americana),Canardsouchet(Anas clypeata).Canardsplongeurs:Ha-reldeKakawi(Clangula hyemalis)-rare,fréquenteplutôtlamer-;Fuligulemilouinan(Aythya marila)–quelquesindividusobservésassezrégulièrementdel’automneauprintemps-bienque,depuisquelquesannéesl’espècefréquenteplutôtleGrandétang,prèsduvillagedeMiquelon.

LES RAPACES DIURNES

Page_17

LeBalbuzardpêcheur(Pandion haliaetus)n’estquemigrateurdansl’archipel.LesiteduGrandBarachoisdevraitluiêtrefavorable!Lesarbresdesenvironsneluiconviennentpeut-êtrepas.Celapour-raitêtrevérifiéeninstallantunnichoirartificiel,lelongdelacôteNordparexemple.LePygargueàtêteblanche(Haliaeetus leucocephalus),bienqu’observétoutel’année,c’estenhiverqu’ilestprésent,plusrégulièrement,posésurlaglacedelalaguneousurlesbuttereauxenvironnants.LeBusardSt-Martin(Circus cyaneus)quisereproduitnonloindelacôteNorddelalagune,fré-quenteoccasionnellementlesite,maiscesontsurtoutquelquesjeunesetmigrateursd’automnequisontobservésrégulièrementenseptembre–octobre.

Page 18: Grand Barachois 2009

Page_18

LES LIMICOLES

Quelquesespècesseulementsereproduisentdansl’archipel,laplupartennombrerelative-mentrestreint,notammentsurl’Isthme,auxabordsplusoumoinsimmédiatsdelalagune:Pluviersiffleur(Charadrius melodus)Pluviersemipalmé(Charadrius semipalmatus)Chevaliergrivelé(Actitis macularia)BécassinedeWilson(Gallinago gallinago)Bécasseauminuscule(Calidris minutilla)Parmilesvisiteursdeprintemps,laseuleespècedequelqueimportanceestleGrandChevalier,àpartirdelafindumoisd’avril.Celui-cinesereproduitpasdansl’archipel,parconséquentildisparaîtenjuin,àquelquesraresexceptionsprès,etrevientassezvite:plusieursdizaines,courantjuillet.Laplu-partdeslimicolesnichantdansl’arctique,remontentdanslenordenpassantparlavalléeduMississippi,cenesontdoncquequelquesindividusquipassentsurl’isthmeàcetteépoque:Pluvierargenté,Pluvierbronzé(rare),Tournepierreàcollier,Courliscorlieueuropéen.Commelemontrelacarteci-dessous,noussommesunpeuàl’écartdesroutestraditionnellesdemigrationdecesoiseaux,del’arctiquevers,pourlaplupart,l’AmériqueduSud.

L’épervierbrun(Accipiter striatus):quelquesindividussurvolentl’isthmeetlalaguneassezréguliè-rement,maisseulementenautomne.LeFauconémerillon(Falco columbarius)quisereproduitdansl’archipel,notammentlelongdelacôtenordduGrandBarachois,fréquenteoccasionnellementlesabordsdelalagune.Ilenestdemêmepourquelquesmigrateursd’automne.LeFauconpèlerin(Falco peregrinus)espècerareilyaquelquesannées,estmaintenantunvisiteurassezrégulierdel’archipel.Quelquesraresindividussontobservéssurl’isthme,surtoutauprintempsetàl’automne,jusqu’audébutdel’hiver.Iln’existequ’unementiondeGerfaut(Falco rusticolus)pourl’isthme,unindividuprèsdelacôteOuestduGrandBarachoisle22février2005.

Page 19: Grand Barachois 2009

Page_19

Cependant,cesontplusieurscentaines(milliers?)d’individusquinousvisitentàpartirdelami-juillet,avecunmaximumenaoûtseptembre.Ilseraitintéressantdeconsulterlalittératureencequiconcerneladuréedeséjourdeceslimicolesdansunezonedenourrissagecommelesbancsdesablesetleslittorauxdelalagunedurantleursmigra-tionsd’automne.Aucuneétudeencedomainen’aencoreétéentreprisedansl’archipel,àl’exceptiondequelquescomptes,plusoumoinsprécisvulatailledelalagune,effectuésautélescope60x20-60depuislaterrassedel’observatoire,situénonloindel’entréedugoulet,depuis1986etquiatteignentetsouventdépassent1000individusenaoûtetseptembre.Unminimumdetroisobservateursseraitnécessairepourobteniruneestimationconvenable:unlelongdelacôteOuest,incluantlarégiondeSauveur,unautreentreleruisseauduNordetetlaPointeauxKakawisenfinledernierdepuislaterrassedel’observatoire.Uneautrefaçondemieuxconnaîtreladuréedepassagedeceslimicolespourraitêtreunbaguagesystématiqueauxabordsdelalagune,lesreprisesdonnantquelquesindicationssurladuréedeleurséjour.Toutefois,celanécessiteunebonneconnaissancedesespècesetdeleursdiversplumagesàcettepériodedel’année.Lesoiseauxcommencentàsenourriràl’entréedelalaguneàmaréedescendante,puisgagnentpetitàpetitl’intérieurdecelle-cietexploitentlapériphériedesbancsaufuretàmesurequeceux-cidécou-vrent.Dufaitd’unedifférenced’aumoinsuneheureetdemieàl’entréedugouletetdepratiquementtroisheuressurlacôteOuest,laduréedenourrissageestnettementaccrue,parrapportàunecôteplusclassi-que.Lesespèceslespluscommunesdanslalagune:

•Pluvierargenté(Pluvialis squatarola)–(plusieurscentaines).•Pluvierbronzé(Pluvialis dominica)–unpeumoinscommunqueleprécédentetfréquentantégalementlesMornesetlesrivesdesétangsdel’intérieur(étangGoélandducentredeMiquelonnotamment).•Pluviersemipalmé(Charadrius semipalmatus)–Rareàtrèspeucommunenpériodedereproduction,ilesttrèscommun(plusieurscentaines)enmigration.•Grandchevalier(Tringa melanoleuca)–(plusd’unecinquantaine).•Petitchevalier(Tringa flavipes)–(quelquesindividus,surtoutendébutdesaison).•Courliscorlieu(Numenius phaeopus)–quelquescentainessurl’isthme,ilestassezpeuprésentauxabordsdelalagune).•Bargehudsonienne(Limosa haemastica)–(quelquesraresindividus,observéspresquetouslesans).•Tournepierreàcollier(Arenaria interpres)–(plusieursdizaines).•BécasseauMaubèche(Calidris canutus)–(jusqu’àenviron150,dontquelques-unshivernentassezrégulièrement).•BécasseauSanderling(Calidris alba)–(mêmecommentairesqueci-dessus).•Bécasseausemipalmé(Calidris pusilla)–(plusieursdizaines).•Bécasseauminuscule(Calidris minutilla)-(nicheurréguliermaistrèslimitéennombre.Ilestpeucommunauxabordsdelalagune).•Bécasseauàcroupionblanc(Calidris fuscicollis)–(plusieurscentaines,lepluscommundeslimicoles).•Bécasseauàpoitrinecendrée(Calidris melanotos)–(peucommun).•Bécasseauviolet(Calidris maritima)–(hivernedansl’archipel,nefréquentepaslalagunerégulière-ment,etsouventseulementlorsquelesrochersautourdel’archipelsontenglacés).•Bécasseauvariable(Calidris alpina)–(plusieursdizaines,aéténotéenunpeuplusgrandeabondanceàl’automne2008.ilestégalementledernieràarriversurlesite,débutseptembre).•Bécassinroux(Limnodromus griseus)–(quelquesdizaines,passageunpeuplusbrefquelaplupartdesautresespèces).Quelquesespècessontraresvoiretrèsrareset/ouinhabituelles:Bargemarbrée(Limosa fedoa),Bargeàqueuenoire(Limosa limosa),Bécasseauàéchasses(Calidris himantopus),Bécasseauàcolroux(Calidris ruficollis)(uneseulemention).Bécasseaud’Alaska(Calidris mauri).

Page 20: Grand Barachois 2009

Page_20

Ilssontpeuprésents.LeHiboudesmarais(Asio flammeus)yfaitparfoisdebrèvesapparition.L’Harfangdesneigesn’yfaitqued’assezbrefsséjour,bienquedenombreusestracesdeRat(Rattus nor-vegicus)sontrégulièrementobservéesauxabordsdelalagune.

LES LARIDÉS

Cettefamilleesttrèsbienreprésentéedanslalagune:Lelabbepomarin(Stercorarius pomarinus)etleLabbeparasite(Stercorarius parasiticus)n’ysontobservésqu’occasionnellementetpeuventêtreconsidéréscommeraressurlesite.Certainesespècessontobservéesennombrevariabletoutel’année,celles-cisereproduisentsurl’isthmeetsenourrissentdanslalagune:–Goélandargenté(Larus argentatus),–Goélandmarin,(Larus marinus),Parmilesespècesmigratrices,notonstoutd’abordlesespècesquisereproduisentautourdusite:–Goélandàbeccerclé(Larus delawarensis),probablementautourde2000individusquiarriventfinmars–débutavrilpourrepartirdanslecourantdel’automne.–Lessternesarctiques(Sterna paradisaea)etpierregarin(S. hirundo):plusieurscentainesd’in-dividus,arrivantaucoursdeladeuxièmequinzainedemai,pourrepartirengénéralcourantseptembre.Celles-ci,commeleHarlehuppéexploitentabondammentl’abondancedel’épinoche(Gasterosteus acu-leatus)déjànotée.D’autresespècessontobservéessporadiquementsurlalaguneennombreréduit,soitqu’ellessontraresoupeucommunesdanslarégion:Mouetteatricille(Larus atricilla),SterneCaugek(Sterna sandvi-censis),SterneCaspienne(Sterna caspia),oufréquententenprioritéd’autresmilieux:Mouettetridactyle(Rissa tridactyla),Mouetterieuse(Larus ridibundus).EnhiverlesGoélandsarctiques(Larus glaucoides),observésoccasionnellement,sontsurtoutprésentsenquantitédansleportdeSaint-Pierre.LegoélandBourgmestre(Larus hyperboreus)quantàlui,n’estjamaiscommundansl’archipel.

LES PASSEREAUX

LaCorneille(Corvus brachyrhynchos)etleGrandCorbeau(Corvus corax)quinichentdanslesenvironsfréquententlesabordsdelalagunetoutel’année,notammentaumomentdelamisebasdespho-quescommunsentrelami-maietlami-juin.Denombreusesespècesdepassereauxenmigration,probablementtrompésparlebrouillardoulesmauvaisesconditionsmétéorologiques,passentassezbrièvementautourdelalagune,surtoutauprin-temps.CesontsurtoutlesBruantsdesprés(Passerculus sandwichensis),abondantssurl’isthme,quel’ontrouveauxabordsdelalaguneentreleprintempsetl’automne.Ilssontremplacésenfind’automne,parquelquesPipitsd’Amérique(Anthus rubescens),etBruantslapons(Calcarius lapponicus)etparl’Alouet-tehausse-col,résidentepermanentedansl’archipel,cependantilestvraisemblablequelesindividusni-cheursnesontpaslesmêmesqueleshivernants.LepassereauleplusabondantestsanscontesteleBruantdesneiges(Plectrophenax nivalis).

LES STRIGIDÉS

Page 21: Grand Barachois 2009

Page_21

IV Répartition des invertébrés en fonction des étages littoraux

1 La Zone adlittorale (ou extralittorale):

1.1 ▀▀ Zone adlittorale à Carex paleacea:(abréviation:ADCAR) ▀▀

2 La Zone supralittorale:

Zonesituéeau-dessusdelamaréehauteetatteinteseulementparlesgrandesmarées.

2.1 ▀▀ Zone supralittorale à zostères échouées(abréviation:SUPZOS) ▀▀

Bourrelet de zostères échouées (Photo Etcheberry SPM Frag’îles)

Al’intérieurdesmilieuxcitésdansleschapitresprécédentsilafalludécouperlelittoralenzonespermettantd’yassocierlesdifférentesnichesécologiquesenfonctiondeleursimilitude,toutceciengar-dantenconsidération,l’intérêtdumilieupourlanourrituredelafauneailée. Lesabréviationscitéesci-dessouslesontdanslebutd’êtreutiliséesdanslalistedesinvertébrésenannexe(voircarteschématiqueàlafinduchapitre)

Prairiescôtièresetlandesàéricacées,citéesplushaut.Cemilieutrèsdiversifiéeninsectesdetousgenres,neprésentepasunintérêtimmédiatdanslecontextedecetteétude.LesespècesinventoriéesysontcitéesenannexeàtitreanecdotiquebienquecertainessoientnouvellespourlesIles.Ornithologiquementparlant,cemilieuestessentiellementledomainedesPassereauxetparticulièrementceluiduBruantdesprésquiyestabondantduprintempsàl’automne

Surtoutprésenteàl’extrémiténord-ouestdelaLagune,c’estunmilieuremarquabledeparsarichesseentomologique.Decemilieuproviennentunegrandepartiedesinsectesinclusdanslacollectionjointeàcetteétude.Cependant,misàpartlesmouchesdesrivagesquideparleurabondanceserventoc-casionnellementdepitanceenpériodedemaréehaute,lamajoritédesinsectesdecettezonesontlaproiedespassereaux.

Cemicro–habitatestungardemangerdefortunepourlesquelqueslimicolesquiviennents’yravitailler,particulièrementenpériodedemaréehaute.Maislescapturesn’ysontpasdesplusaisées,lesbécasseauxessayantdejouerauxinsectivores,sanstropdesuccès.

Page 22: Grand Barachois 2009

3 La Zone midlittorale

Zonesituéeentrelesniveauxdehauteetdebassemer.Onseretrouveicidanslapartielittoraleproprementdite,quipeutprendreplusieursaspectspassantparfoisgraduellementd’unsubstratàunautre.

3.2 ▀▀ Zone midlittorale sur fond de moraine(abréviation: MIDPIER) ▀▀

3.1 ▀▀ Zone midlittorale de mares/marais:(abréviation : MIDMARE) ▀▀

Page_22

Zone littorale de mares et de marais (Photo Etcheberry SPM Frag’îles)

Milieurestreintconstituédezonesparcimonieusementétenduesdemaresetdemaraissupra–litto-rauxquinesontencontactavecl’eausaléequ’enpériodedemaréehaute.Cesplansd’eaudesuperficietrèsvariableaccueillentunefaunespécifiqueetgrouillantedeminicrusta-cés(Gammarus laurentianusetMysis gaspensis).Cederniers’yobserveparfoisenvéritablebancconcentréd’oùleséchassiers(surtoutàlongbecetàlongspieds)doiventcertainementtirerpleinementprofit.

Zonepeudifférenciée,oùlacouverturevégétale(landesàéricacéesouprairiecôtière)passe,assezrapidement(àcausedelapente)danslazonedepleineseauxàtraversuncourtlitdegraviersangulairesd’originemorainiqueouplusrarement(commesurlarivesudduBarachois)degaletsarrondisprovenantprobablementd’uneplagesous-jacente.CemilieuestpauvreeninvertébréssicenesontquelquesraresGammares(Gammarus dubenii)subsis-tantsouslespierres.C’estlecasdelaplusgrandepartiedelarivenorddugrandBarachoisetaussid’unepartiedelarivesudentreSauveuretlapointeauxBarges,ainsiqu’ausud-estdel’observatoire.

Page 23: Grand Barachois 2009

Page_23

3.3 ▀▀ Zone midlittorale des plages:(abréviation: MIDPLAGE) ▀▀

Milieudegrandesurfacecaractériséparunepentetrèsfaibled’oùdécouvreunelonguebandesablonneuseplusoumoinsimprégnéedematièresorganiques.Cemilieutypiqueetoriginal,estunezonededécouvertedanstouslessensdutermeetc’estlelieudeprédilectiondeslimicolesquiydénichentsouslestouffesdeZostèreousouslesvarechséchoués,oùcarrémentdanslesablelimoneux,touteunepanoplied’invertébrésdisponiblesseulementletempsd’unemarée.LaPetiteNéréide(Nereis diversicolor)yesticitrèsabondante,nousyavonscomptéjusqu’à400individusaumètrecarré.

Nousavonsaussiobservédequellemanièrelesbécasseauxetpluviersprocèdentpourextraireavecunpourcentaged’échecnonnégligeable(parfois9/10!)lepetitverdesonorifice.Cedernier,om-niprésentdanstouteslesvasièressablonneusesdelalagune,vajusqu’àpénétrerengrandequantitédanslesétangslesplusprochesdulittoralencommunicationdirecteaveclalagune,commeparexemplelesétangsLamanthe

Nereis diversicolor Etangs Lamanthe (Photo Etcheberry SPM Frag’îles)

Plage à Nereis diversicolor près de Sauveur (Photo Abraham SPM Frag’îles)

Page 24: Grand Barachois 2009

Page_24

. Unautreverplusmajestueuxmaisnonmoinscommun:l’Arénicolemarin(Arenicola maritima)formedescônesdefortetailleàunétagesituéàproximitéetunpeuau-dessousdelalimitedebassemer.Cetteespèceabondeàceniveau,maislesdénicherrequiertunbecunpeuplusrobuste;Lesgoélandsyexcellentavecgrandehabileté.

Nousarrivonsmaintenant,àlalimitedeszonesémergéesetmêmeenzoneaquatiquedefaibleprofondeur.Atraverscesquelquescentimètresd’eausetrouventunefouled’organismesoubliésparlamarée.C’estparticulièrementlecasdelaCrevettegrise,(Crangon septemspinosa)omniprésenteauxquatrecoinsduBarachois,commenousl’avonsconstatédansnosnombreusesrécoltesauxpiègescarnés.Elleest,trèsutiliséeparleslimicolesetcommeonpeutlevoirsurlesphotosci-dessous,c’estunmenudechoix.

Arénicole marin, cône de déjection, Grand Barachois rive est (Abraham 2003)

Bécasseau et pluvier se nourrissant de crevettes grises (Photo Joël Detcheverry SPM Frag’Iles)

Page 25: Grand Barachois 2009

Page_25

Mêmeremarquesausujetdenotrecloportemarin(Idothea balthica)presqueousinonaussicom-munquecettedernièreetquisubitlemêmesort.AnoteraussiunGammaredefortetaille(Gammarus dubenii)assezdisperséauquelsejoignentparfoisquelquesépinochesemprisonnées,attendantleretourdelamarée. Ilconvientdenotercependantquecemilieuintertidalsiricheetsidiversifié,devientdeplusenplusstérilequandlaproportiondematièreorganiquediminueetévolueversunmilieudesablepur.Danscederniercas(etc’estceluiparexemple,delapartielaplusélevéedesbancsduBarachois)nesub-sistentseulementquequelquesanimauxfiltreurs,profondémentenfouisdanslesable,commel’ubiquisteMyedessablesou«Coque»(Mya arenaria).Cemilieudesplusstériles,estdésertécommesourcedenourritureetsertplutôt,àmaréebasse,desimplereposoir.

4 La Zone infralittorale: Nosprospectionsdanscettezone,situéeendessousdelamaréebasse,sontrestéespeuprofondes,c’estàdireinférieureàunmètredeprofondeur.Nulbesoind’ailleursd’allerplusloin,lesrécoltesfaitesàl’aided’unchalutàpatins,(Poupin,1981)n’ontriendonnédeplusquelalistequisuitenannexe. LemilieuàZostèreestlaclédetoutlefonctionnementduGrandBarachoisetc’esticiquetouteladiversitéfaunistiquedelalagunes’estdonnéerendez-vous.

LaZostère(Zostera marina)tientlieud’habitatàlaplupartdesinvertébrésaquatiquesdecemilieu.Sansparlerdescrustacéssusnommés(Crangon, Idothea, Gammarus,)quiypullulentlittérale-ment,c’estaussiparmicesherbesquegrandissentdesbancsénormesdejeunesépinoches(Gasterosteus aculeatus)destinéesàdevenirundesmaillonsprincipauxdelachaînealimentairedusite.LaZostèresertnonseulementd’abri,maisaussidenourritureàtoutecettefaune.Lescoquillagesysontparticulièrementprésentsaussibiensurlefondquesurlaplanteelle-même,dontlesfeuillesserventdesupportàdespetitsgastéropodesprésentsparmilliers(Lacuna obtusata, Margarites helicinus)etaussiàl’omniprésentveràtuberigide(Spirorbis borealis),petitpolychèteàfourreaucalcaire,quiressembleà

Zostère marine Miquelon (photo Denise Télétchéa)

4.1 ▀▀ Zone infralittorale à Zostères: (abréviation: Infzost) ▀▀

Page 26: Grand Barachois 2009

s’yméprendreàuncoquillage.Deplus,cesontaussidesmilliersd’œufsd’invertébrésquis’yattachentavantd’éclore,cequileurévited’êtreemportésparlescourants. Etsurtout,lorsquel’onparled’oiseauxsenourrissantdeZostère,ilsedoitd’inclureaussitoutcequiestprésentsurlesfeuilles,c’est-à-diretouscesinvertébrésapportantleurdosedesupplémentprotéi-que. Ilvasansdirequecettezone,deparsonoriginalitéetdesonimportance,demandeunsuiviparticulieretcontinupuisqu’elleestlabasemêmedetoutel’écologiedecemilieusioriginaletsifragilequ’estlalaguneduGrandBarachois.

Page_26

Zones littorales du Grand Barachois et leurs abréviations

Page 27: Grand Barachois 2009

Page_27

V Enumération par phylum des animaux et végé-taux ayant un impact notable sur l’alimentation

de la faune ailée

Plantes

Commeindiquéplushaut,laZostèrejoueunrôleprimordialdanslefondementmêmedetoutel’écologieduGrandBarachois. Sonnomd’«herbeàOutarde»estdéjàsanséquivoqueetdénotel’importancedelaplantedanslanourrituredesBernachesetdesautresAnatidés. Ainsidurantlesannées1930,unemaladieconsidéréecommebactériennepuisattribuéeàunemycose,l’afaitpresquedisparaîtredesdeuxcôtésdel’Atlantique,entraînantdesfluctuationsimportantessurlespopulationsd’oiseauxquiendépendent. L’invasiond’untapisd‘algueverte(Chaetomorpha linum)quiacomplétementrecouvertcetteannéeleslitsdezostèressurlapartienord-ouestduBarachoisdoitaussiêtrepriseausérieux. Mêmesiellenedurequeletempsdescanicules,ellesedéveloppeàunetellevitessequ’ellepourraitaffecterd’unemanièresignificativelacroissancedelazostèreenempêchantsaphotosynthèse D’autreplantesriverainesserventdenourrituresauxoiseauxduGrandBarachoisneserait-cequelePlantainmaritimequiestabondammentconsomméparlesBernachesenpériodedenidification Toutcecisanspasserendétailtouteslesplantesquiserventd’hôtesàdesmyriadesd’insectesvivantauxalentoursdelalagune.

Animaux

Vers segmentés (Annélides polychètes)

C’estlechaînondebasedetoutelanourrituredesvertébrésetinvertébrésduBarachois.LapetiteNéréide(Nereis diversicolor)sertsurtoutdenourritureauxautresinvertébrés(Gammares,Cre-vettesetc..),elleestaussiutiliséedirectementàmaréebasseparleslimicoles. Ellesertaussid’alimentàdiverspoissons,commel’Épinocheàtroisépines(Gasterosteus acu-leatus)quiseretrouveelle-mêmeêtrepleinementutiliséeparlesprédateurs. CetteNéréideestextrêmementabondantedanslapartiemidlittoraledelaplageetaussidanslapartieinfralittoraleàZostère.Desdécomptesde200individusparmètrecarrédonnentuneidéedelaquantitédenourrituredisponiblesurlesite,cequifavoriselefonctionnementdetousleschaînonsali-mentaires«sus-jacents». Surlapartiesud-ouestdesbancs,nousavonsaussidécouvertunautrepolychète:leVerdesvases(Glycera dibranchiata)présentenquantitéconsidérable.Larécoltedecetteespèceestdevenuedepuisquelquesannéesuneactivitécommercialeentantquesourced’appâtpourlespêcheurs,àuntelpointquedanslarégiondesMaritimes,laventeestmaintenantcontrôléeafind’empêcherladestructiondumilieu. Quantàl’Arénicolecommun(Arenicola maritima)iln’estpasprédateur,contrairementauxespè-cesprécédentes,ilsenourritdesmatièresorganiquesdelaplage,unpeucommeleverdeterresenourritdeterreau.Saprésencesesignaleparlestortillonsqu’ilexcrèteetquiformentuncônededéjectiondedimensionrespectable. IlestomniprésentetparticulièrementvisibledanslazoneàZostère.Ilsertdenourritureàceluiquisaitl’extraire. Ilnefautsurtoutpasoublierdanscesénumérations,leVeràtuberigide(Spirorbis borealis),mi-nusculeveràalluredecoquillage,abondammentprésentsurlesfeuillesdeszostères.

Pouruneénumérationgénéraledetouslesorganismesidentifiésdurantcettemission,ilfautseréférerauvolet«InvertébrésetpoissonsrecensésautourduGrandBarachoisdurantlaprésenteétude»enAnnexe3

Page 28: Grand Barachois 2009

Page_28

Crustacés (Crevettes et Puces de mer)

Mollusques (Coquillages)

Aufildesobservationsetdesrécoltes,àl’aidedepiègesouparsimplefauchage,ilabienfalluserendreàl’évidence,laCrevettedessables(Crangon septemspinosa)pullulelittéralementdanstoutelaLaguneduBarachois.Aumêmetitrequel’Épinocheàtroisépine(Gasterosteus aculeatus),cepetitcrustacéprédateur,aremplinosnassesenquelquesheures,peuimporteàquelendroitnouslesplacions. Ilnoussembleévidentquecesdeuxanimaux,sontlesespèces«fourrages»parexcellence,uti-liséeslargementpartoutelagentduGrandBarachois.LaCrevetteestsuiviedeprèsparl’IsopodedelaBaltique(Idotea baltica)presqueaussicommunquelaCrevettedessables,maisabsentdespiègescarnés,étantdonnéseshabitudesalimentairesportéessurlesalgues. IlsemblequelesGammares(«Pucesdemer»)jouentaussiunrôledanslanourrituredesmacroinvertébrésduBarachois.Maisilssontvisiblementbeaucoupmoinsprésentsquesurlelittoralmarin.L’absencedecavitésrocheusesenestcertainementlacause.TouslesspécimensrécoltésdansleslitsàZostèreappartiennentàuneseuleetmêmeespèce:LeGammarededubenii(Gammarus duebeni). Danslesmareslittoralescommenousl’avonsévoquéplushaut,desmicrocrustacéssetrouventenexclusivitéetsouventengrandesquantités.C’estlecasduGammarelaurentien(Gammarus lawren-cianus)etsurtoutdelaMysidedeGaspésie(Mysis gaspensis)quiformedesbancsimportantunpeucommelefondlespoissonsgrégaires. PourconclureilconvientdeciteraussiunGammaresauteur(Orchestia platensis)quivitàlalimitedeshautesmaréessouslesbourreletsdeZostèreséchoués. Nuldoute,etvul’abondancedel’espècedanslesbourreletsdeZostèresmortes,qu’elleaussi,par-ticipedeprèsoudeloinàladiversitédesressourcesalimentairesdisponiblespourl’avifaunedelalagune

LescoquillagesformentunmaillonprimordialdansleschaînesalimentairesduGrandBarachois. LaquantitédeLittorinesobtuses(Littorina obtusata)danslazoneinfralittoralepeutêtrequalifiéed’innombrable.Iln’yapasunefeuilledeZostèrequin’ensupportepasunedouzaine,donnantuneidéedecequemangentlesCanardsensenourrissantdecetteplanteessentielle.Cegastéropodeestd’ailleursaccompagnéd’unautrecoquillage:LaTroquelisse(Margarites helicinus)unpeupluspetitetunpeumoinssurabondant. UneautreLittorinepresqueaussicommunequeladernière,tientaussiofficedegarde-manger,maiscettefois-ciàl’étagesublittoraldelaLagune.C’estlaLittorinerugueuse(Littorina saxatilis)quiestaccessiblemêmeàmaréehautesurlesquelquesrochesbordantlaLaguneetmêmeenmilieusablon-neuxcommec’estlecasàSauveur. LaLittorinecommune(Littorina littorea)(«vignette»)estaussitrèsabondantedanslazonelit-torale,elledoitcertainementjouersonrôledansl’alimentationdelasauvaginebienquesataillepuisseprésenteunobstacleàl’ingurgitation.Etpourtant,mêmel’énormeNaticeatlantique(Lunatia heros),gas-téropodefouisseurquivitdanslesableàlarecherchedelaMyedessableafind’ytranspercersacoquillepourladévorer,nesemblepasàl’abridesprédateurs,sionenjugeparlesnombreusesoperculestrouvéessurlessitesdenidificationdesGoélands.QuantàlaMyedessables(«Coque»),àl’abrisoussacouverturedelimonellesembleprotégéedelaplupartdesprédateurssaufdeceluimentionnéci-dessus.

Page 29: Grand Barachois 2009

L’Épinocheàtroisépines(Gasterosteus aculeatus)estlepoissonfourrageparexcellencedanstoutelachaîneécologiquedelalagune.LesSternesetlesHarleshuppésenfontleurmenuprincipalenpériodedenidification,etmêmelesGoélandsneladédaignentpas,quoiquesesépinesacéréesobligentleGoélandàbeccercléàledéposeràterreavantdeladépecer.L’Épinocheàquatreépines(Apeltes quadracus)doitprobablementaussisubirlemêmesortauquatrecoinsduBarachoismaisellesemblenettementmoinscommune.Nousnel’avonsjamaisretrouvédanslespiègescarnés.Sapetitetailleluipermetpeut-êtredesortirplusfacilementdel’entonnoirdespièges,àmoinsquesonrégimealimentairenesoitdifférent.Uneautreespèced’Épinoche,nettementpluspe-tite,l’Épinocheà12épines(Pungitius pungitius)sembleêtreconfinéedansleseauxintérieures(MaraisLamanthe,Étangdel’Ileverte,MaraisDagort).CesmilieuxcorrespondantauxsitesdenidificationduHarle,laissantàpenserqu’elleyestaussipleinementutilisée. Sinon,misàpartl’anguille,omniprésentedanslaZostèrequandlaprofondeurlepermet,lesautrespoissonssemblentêtredesvisiteursdehautemer.Legrandnombred’espècesrécoltéesdanslecontenustomacaldesphoqueslorsdel’étudedeJ.BoulvaetMcLaren(1981),démontrebienquelepho-quetireunegrandepartiedesasubsistanceens’aventurantàl’extérieurduBarachois.

Poissons

Lemilieulittoraln’estpasàproprementparlerunmilieudeprédilectionpourlesinsectes.Cesderniersquipullulentdanstouslesmilieuxterrestresetdulcicoles,n’ontpasconquislameretsasalinité,seulesquelquesespècesontpus’adapteràcesmilieuxplusoumoinssaumâtres. C’estlecasdequelquesdiptèresinféodésauxvarechsetautresplantesrejetéesaurivage,dontleurlarvesenourrit.LamouchedesGoémons(Coelopa sp.)peutêtreabondantemêmeenhiverdansleslitsd’algueséchouées,celles-cigardant,deparleurfermentation,unetempératuresuffisanteàl’incuba-tiondesoeufs.C’estunboncomplémentnutritifmisàladispositiondesmigrateursattardésquiytrou-ventdequoisubsisterjusqu’àleurprochainenvol.Quantauxmouchesdesrivages(Scatella stagnalis et Paracoenia sp.)ellestiennentcompagnieauxgam-maressauteurssusnomméessoulaZostèremorteetpeuventlecaséchéantservirdenourritureaussibienàl’étatdelarvequed’imago.

Insectes

Page_29

Page 30: Grand Barachois 2009

Lacartequisuitenfindechapitre,donnedesinformationssurlaméthodologieetleslieuxdesrécoltes.Commedanslecasdudécoupagedeszoneslittoralescitéplushaut,desabréviationsontétéutiliséespouridentifierletypedeprocédémisenoeuvre. Cesabréviationsseretrouventdanslalistedesespècesenvoletannexe,afind’éviterlaredondan-cedesbasesdedonnées.Enallantdelapartieémergéedelalaguneversl’étageinfralittorale,ondécriticilesmoyensmisenoeuvrepourlacapturelesanimaux,danslebutdelesidentifier,suiteàunesimpleobservation,oudelesgarderencollectionpourvérification.

VI Récoltes des Invertébrés & Poissons Méthodes Utilisées et lieux d’application

■ ■ Fauchage au filet à insectes adlittoral abréviation: ADFAUCH) ■ ■

C’estsurtoutdanslazoneadlittorale(Prairie,tourbière,maresetc...)etsurtoutdanslazoneàCarexpaleaceaquesesonteffectuéeslesrécoltes.Lesspécimensontétélaplupartdutempslibérésaprèsidentification,saufquandl’espècenécessitaituneidentificationapprofondie.

■ ■ Piège lumineux (jaune) sublittoral (abréviation: SUBJAUN) ■ ■

Cespiègesdiurnes,attirentlesinsectesdansuncontenantévasédecouleurjaunevifetremplid’eauadditionnéed’unegouttededétergentpourcasserlatensiondelapelliculesuperficielledel’eau.Lesinsectess’yposent,coulentets’ynoient.Lamajeurpartiedesinsectesattirésparcetypedepiègesontdesdiptères,souventlesmêmesd’ailleursqueceuxquisontrecueillisdanslemilieuenvironnantparfauchageaufilet.Cetteméthodeal’inconvénientdetuerdetrèsnombreuxspécimensdelamêmeespèce,c’estpourquoiiln’aétéutiliséqueparcimonieusement,surtoutdanslazoneàCarex paleacea,oùilseremplissaitlittéralementenquelquesheures. ■ ■ Piège carné fixe terrestre sublittoral (abréviation: SUBCARN) ■ ■

Commeledernier,cepiègeaétéposéàl’étagesublittoral,àlalimitedelamaréehaute.C’estuneboiteprofonde,métalliqueouplastifiée,quel’onenfouitdanslesoljusqu’àrasdeterre.Onyrajouteunappâtcarné(viandeoupoissons)etletourestjoué. Lelendemain,onvisitelesboites.Lesinsectesattirésparlanourrituresontdanslefondetnepeu-ventplusensortir. Ceprocédéaaumoinsl’avantagedepermettrel’identificationàvueennegardantqulesspé-cimensdigned’intérêt.Iciaussi,ilarrivefréquemment,queplusieursspécimensdelamêmeespèces’yretrouvent. Lestypesd’insectesattirésparcegenredepiègesontenmajoritédesColéoptèresprédateursdelafamilledesCarabes,maisaussienmoindrepartie,desNécrophoresetdesSylphescommenotre«Bêteàmorue»(Creophilus maxillosus) OnytrouvemêmeparfoisdesCrustacéscommeévidemmentleCloporte(Porcellio scaber)(ou«Cochondelait»maisaussil’imposanteCrevettedessables(Talorchestia sp.),crevetteauxyeuxbleus,quivitdansunetanière,creuséedanslesableaudessusdelamaréehaute.

Page_30

Page 31: Grand Barachois 2009

■ ■ Carottage dans le sable avec une pelle abréviation: SUBPELL) ■ ■

L’extractiondesinvertébrésprésentsdanslelimonsablonneuxapermisd’avoiruneidéegénéraledelanourrituredeslimicoles.Toutl’artétantderécupérerlesorganismesprésentsdanslesable,moyen-nantunebonnedosedepatienceetunedextéritégrandissante.Nousavonspuyparvenirenutilisantdesbacsblancsàfondplatoùétaitdéversélecontenudechaquecarrotageeffectuésavecunepelleétroiteetpointue.Ensuiteavecdesquantitésd’eaubiendosées,ils’agissaitd’enleverprogressivementlesabletoutenlaissantlesinvertébrésenplace.

■ ■ Fauchage aquatique infralittoral (abréviation: INFAUCH) ■ ■

■ ■ Filet à plancton infralittoral (abréviation: INFPLANC) ■ ■

Cetteméthode,deloinlaplusutilisée,aétélameilleurefaçond’inventorierlemilieuinfralittoral.Al’aided’unfilettroubleaupoussédanslesZostères,delargeszonesontétéprospectées,quecesoitàpied,àquelquesmètresdurivage,oudepuisunepetiteembarcationdirigéeàlavoileouauxavirons. Aprèschaque«draguage»lecontenucompletétaitmisdansuncontenantséparé,constituéd’uneboitedeplastiqueàgrandeouverture,de500mldecapacité.Letravaildetriquis’ensuivaitétaitloind’êtreinsignifiant:Lescontenantsétaientdéverséschacunleurtouretséparémentdansungrandplatblancremplienpartied’eausalée.Aprèsletri,leplatétaitrincéetremplid’unnouveaucontenant. Lesspécimensdignesd’intérêtétaientprisennotedansunfichiertexteoubienmisencollectionentubesannotéspourêtreétudiésultérieurement. Aprèsquelquessemainesetuntotald’unebonnecentainedetubes,ilestapparuquelesmêmesorganismess’yretrouvaientconstamment,lesrécoltesétantnonseulementhomogènesselonlazoneétu-diée,maispresqueprévisibles:Ilétaittempsdesemettreauxidentifications.

Nousn’avonsexpérimentécetteméthodequequelquesraresfoisdanslechenaldelarivenordduBarachois,etaussienfacedel’observatoire.Cetypedepiègeutiliseunfiletàmaillesmicroscopiques(250à500µ)seterminantparunréservoirétancheenplastique. Lafragilitéduplancton,quandilesttransportéenpleinéténeluidonnepasbeaucoupdechancedesurvie,cequin’apermisqued’identifierbrièvementquelquesespècesdèsleretourdesexpéditions. Uneobservationnotableàétél’absencetotaledelarves(stadeZoe)decrabes(Cancer irroratus )comparativementàunprécédentrelevéquiavaitétéfaitdurantl’été2003,nousyreviendrontdanslaconclusion.

■ ■ Piège carné aquatique infralittoral(abréviation: INFCARN) ■ ■

Cetteméthodedecaptureaportésesfruits,lesnasses«mouillées»àfaibleprofondeur,onttou-joursétérempliesaumoinsenpartie. J’ajouteraismêmesesdeuxfruits,puisquequ’auxquatrecoinsduBarachois,lesseulesespècesprésentesdanslesnassesonttoujoursétél’Épinocheàtroisépines(Gasterosteus aculeatus)enquantitéimpressionnante(parfoisunecinquantaineenunedemieheuredemouillage),toujoursencompagniedelaCrevettegrise(Crangon septemspinosa)quiaparfoiscomplètementremplilespiègesdansl’embou-churedesLamanthe.Lesspécimensétaientrelâchésaprèsavoirprisnotedeladateetdulieuderécolte.

Page_31

Page 32: Grand Barachois 2009

Page_32

VI Récoltes des Invertébrés & Poissons Méthodes Utilisées et lieux d’application

Page 33: Grand Barachois 2009

UnsuividuGouletparphotosaériennes,prisesuneàdeuxfoisparanaumêmeniveaudemarée,seraitunoutilintéressantpourensuivrel’évolution.Descraintessefontjourquantàunepossibleferme-turedelalagune,cependant,dansunmilieuaussidynamique,toutpeutêtrerétablipardefortestempêtes,d’oùl’intérêtdesphotosaériennescitéesplushaut.L’ensablementdelalaguneproviendrait-ildusablerésultantdel’érosiondesbuttereauxbordantlacôteOuest,quiàlafaveurdesventsdominantssedéposeraientdanslalagune.NotonsaupassagequesileBarachoisnebaignaitpaslacôteOuestdesButtereaux,onassisteraitvraisemblablementàune«créa-tion»debuttereauxcommec’estlecasau«CoinduSable»etàl’EstdelaPointeauxKakawis.Alguefilamenteuse:quelleenestlacause?Est-celeréchauffementclimatique?(latempérature,surleborddelalagune,prèsdeSauveuraatteint27°C.mesuréle14août2009).Est-ceunproblèmederenouvellementdel’eauquidiminueraitlasalinité(est-cequel’algueenquestionestfavoriséeparunemoindresalinité?).Cettehypothèsed’unrenouvellementnonsuffisantdel’eausurlacôteOuestsemble-raitêtreconfirméparlefaitque,entrele«GrandC»etla«Crevasse»unesurfaceimportantedesabledécouvraitauparavantàchaquemarée,cequinesembleplusêtrelecas,cependantcettehypothèsevientunpeuencontradictionavecl’ensablementdelalagune,àmoinsquelaconstructiondelarouteaitfreinél’apportdesabledanscettepartie?Quelseral’impactdecettealguesurlesbancsdeZostèreduGrandBarachois?Ilestcertainque,làoùlaconcentrationdel’alguefilamenteuseestimportante,elledoitralentirlaphotosynthèsedelaZos-tère.Cependant,dèslespremièrestempêtes,cettealgueflottanteatendanceàsedisperseretàs’échouersurlerivage,rendantsaprésencesurlalaguneassezéphémère.D’unautrecôté,mêmes’ilestdifficiledes’imaginerqu’ilpuisses’agird’uneeutrophisationdumilieu,onnepeutqueconseillerunsuiviphysico-chimique.

Page_33

VII Conclusion générale

Page 34: Grand Barachois 2009

Page_34

VIIb Conclusion sur les invertébrés Cetteétuden’estpasàproprementparleruneétudeexhaustive,puisqu’elleneprendpasencompte(ousipeu),lesmicroinvertébrésprésentsdanslalagune:manquedematérielsophistiquédeconservation,manquedeconnaissancedesouvragesnécessairespourabordercettedisciplinetrèsspécia-lisée. Cependant,àtraverslescentainesderécoltesetidentificationseffectuéesdurantcesquelquesmois,uneconstatationgénérales’estviteimposée:L’écologiedelalagune,vuesousleseulangledel’étudedesinvertébrés,reflèteunehomogénéitéflagrante.Danstouslesmilieuxétudiéslesmêmesenti-téssetrouventassociéesavecunesimilitudeétonnante. Deplus,lenombred’espècesdirectementliéesàlanourrituredeslimicoles,sembleplutôtres-treintcommenousl’avonsvuplushaut.Cetteharmoniesembledoncêtreplusquantitativequequalita-tive. Cecifragiliseencoreplusunmilieudéjàreconnucommevulnérable,puisqueladisparitiond’uneespèceparmicellesquisontpleinementutilisées,peutamenerunedétériorationrapidedel’équilibredecetécosystème. Durantcetteétude,ilaétéaussiconstatél’absencequasitotaleduCrabetourteau(Cancer irro-ratus),aussibienentantqu’individusadultesvivants,(alorsquedescentainesdecarapacesjonchentlerivage)queaustadelarvairepuisqueaucuneobservationn’aétéfaitcetteannéecomparativementauxprélèvementdeplanctonfaitsen2003lorsd’unetournéedanslestroisîlesentièrementconsacréeàceteffet. Atitrepréventif,ilconvientaussidesignalerl’engouement,pourl’instantisolé,delapêcheàlaCrevettegrise,enutilisantcommeoutils,desfiletsencroixditsHavenets.Cesfiletsdetaillenonnégli-geablesontpousséssurlefondetontunelargeurdedragagede1,5à2mètresd’envergure.Ilvasansdirequeledéveloppementdecettenouvellepratiqueauraitunimpactnéfastesurl’équilibredumilieu.

Pêche au Havenais (Source Internet)

Page 35: Grand Barachois 2009

xviii Bibliographie Grand Barachois

Page_35

BOROTRA,M. GrandBarachois:l’heureduchoix.Inl’ÉchodesCaps,n°159. 1985BOROTRA,M. Onn’apasfinideparlerduGrandBarachois.Inl’ÉchodesCaps,n°370. 1990CONSEILGÉNÉRAL SauvegardeduGrandBarachois.Pouroucontre?InCentre(journalduCentre

Culturel),n°76,Novembre.1988

DAVIS,B.,&D.RE-NOUF

SocialbehaviourofHarbourSealsonhauloutgroundsatMiquelon.Can.FieldNat.vol.101n°1,pp.1-5.

1987

DAVIS,M.B. SocialbehaviourofHarbourSealsattheGrandBarachois,Miquelon.Abstract,FourthBiennialConferenceontheBiologyofMarineMammals,SanFran-cisco,California.p.23.

1981

DESBROSSE,A.&R.ETCHEBERRY

BreedinganatidsofStPierreetMiquelonarchipelago.TheOsprey,(Newfoun-dlandNaturalHistorySocietyQuarterly),vol.19,n°3.

1988

DESBROSSE,A.&R.ETCHEBERRY

StatutdesoiseauxmarinsnicheursdeSt.PierreetMiquelon.InAlaudavol.57,n°4,pp.297-307.

1989

DESBROSSE,A. Faunistique&phénologieduGrandBarachois.AcadémiedeMontpellier.UniversitédessciencesettechniquesduLanguedoc.Diplômed’étudesappro-fondiesenécologie,optionécologieanimale.

1985

DESBROSSE,A. GrandBarachois(Miquelon-Langlade)Conservationdusite.Servicesdel’Agriculture.B.P.4244St.Pierre,29p.,photos.

1986

DESBROSSE,A. GrandBarachois:Chasseoupaschasse?Inl’ÉchodesCaps,n°324. 1989DESBROSSE,A.,M.BOROTRA&R.ETCHEBERRY

LesanatidésetlimicolesgibiersnicheursàSt.PierreetMiquelon.Servicesdel’AgricultureetDir.Dép.del’équipement,31p.

1984

DESMALLES,G. LeGrandBarachois,unsitenaturelàpréserver.Inl’Horizonn°99,janvier,pp.6-7

2006

DETCHEVERRY,D. LeGrandBarachois:onenreparlera.Inl’Horizon,n°14,novembre,pp.7-10. 1990DETCHEVERRY,M. LaréserveduGrandBarachois.Synthèseduprojet.InL’Horizon,n°9,avril,

pp.6-7.1990

ETCHEBERRY,R. LescanardsnoirsauGrandBarachoisl’automne.InL’Horizonn°56,mars,p.1.

2001

ETCHEBERRY,R. Avousdejuger:BernachesauGrandBarachois.Inl’Horizonn°15,décembre.p.8&ÉchodesCapsn°370.

1990

ETCHEBERRY,R. LesoiseauxdeSt.PierreetMiquelon.Paris,O.N.C.,78p. 1982ETCHEBERRY,R. LesBernachesl’automneauGrandBarachois.InL’Horizonn°27,février,p.10

&ÉchodesCapsn°399.1992

ETCHEBERRY,R. RareandUnusualBirdsinSt.PierreetMiquelon.TheBirdersJournalvol.7n°4,August–September,pp.187-200.

1998

ETCHEBERRY,R. LeGrandBarachois,sansBernachesl’automne.Inl’Horizonn°54,décembre,p.8

2000

ETCHEBERRY,R. Rarebirdreport(Red-neckedStintinSPM).InTheOsprey,vol.32,N°3&4,p.143.

2001

ETCHEBERRY,R. ASaint–PierreetMiquelon.InLesLimicolesdelafacadeatlantiquedesAmé-riques,E.Hansen,W.Raitière&AndréLartiges.Sepanguy,27bis,Avenuepasteur,Cayenne,pp.24-25et102-107.

2004

Page 36: Grand Barachois 2009

xviii Bibliographie Grand Barachois (suite)

FÉDÉRATIONDESCHASSEURS

PointdevuedelaF.C.I.S.P.M.surl’étuded’uneréservenaturelled’intérêtnationalsurleGrandBarachois.InCentren°76,Novembre.

1988

ILHARREGUY,B. Nonàlaréserve,ouiàunegestionresponsable.InÉchodesCapsn°369. 1990LAWSON,J.W.&D.RENOUF

BondingandweaninginHarbourSeals,(Phocavitulina).J.Mamm.,vol.66. 1987

LAWSON,J.W.&E.A.PERRY

HarboursealsatMiquelon.InOsprey,vol.16n°1pp.28-31. 1985

LAWSON,J.W., BehaviouralinteractionbetweenmothersandpupsduringweaningintheHarbourSeal,(Phocavitulina).Inabstract,FourthBiennialConferenceontheBiologyofMarineMammals,SanFrancisco,California.p.73.

1981

LAWSON,J.W., BehaviouraladaptationsofHarbourSealmothersandpupstoanamphibiouslifestyle.M.Sc.thesis,MemorialUniversity,St.John’s,Newfoundland,Canada.100p.

1983

LAWSON,J.&E.PERRY

RecherchesurlesphoquesduGrandBarachoisàMiquelon.InCentren°54,octobre.

1987

LING,J.K.etal. ApreliminaryaccountofGreysealsandHarboursealsatSt.PierreetMique-lon.InCan.FieldNat.,vol.88,pp.461-468.

1974

PERRY,E. Aquaticterritorydefencebymaleharbourseals(Phocavitulina)atMiquelon[microform]:relationshipbetweenactivedefenceandmalereproductivesuc-cess-Ottawa,BibliothèqueNationaleduCanada.

1994

PLANTEGENEST,M. LettreduPrésidentduConseilGénéralauPréfetconcernantlaréserve.InEchodesCapsn°368.

POUPIN,J. ÉtudedespopulationsdephoquesdeSt.PierreetMiquelon.Instit.Sci.etTech.desPêchesMaritimes,St.Pierre,inédit.23p.

1981

RENOUF,D.&al. TheeffectofdisturbanceonthedailymovementsofHarbourSealsandGreySealsbetweentheseaandtheirhaulinggroundsatMiquelon.InAppl.Anim.Eth.,vol.7pp.373-379.

1981

RENOUF,D.&D.DIEMAND

Behaviouralinteractionsbetweenharboursealmothersandpupsduringwea-ning(Pinnipeds:Phocidae).Mammalia,t.48,contributionn°403.pp.53-58.

1984

RENOUF,D.andJ.W.LAWSON

HarbourSealvigilance:Watchingforpredators?Abstract,SixthBiennialConferenceontheBiologyofMarineMammals,Vancouver,BritishColumbia.

1985

RENOUF,D.andJ.W.LAWSON

PlayinHarbourSeals.J.Zool.Lond.,vol.208:pp.73-82. 1986

RENOUF,D. ThevocalizationoftheHarboursealpup(Phocavitulina)anditsroleinthemaintenanceofcontactwiththemother.InJ.Zool.Lond.,vol.202,pp.583-590.

1984

RENOUF,D.,J.LAWSON&L.GA-BORKO

AttachmentbetweenHarbourseal(Phocavitulina)mothersandpups.InJ.Zool.Lond.,vol.199,pp.179-187.

1983

ROBIN,N. Morphodynamiquedessystèmesdeflèchessableuses:Etudeentrelesembou-churestidalesdel’ArchipeldeSaint-PierreetMiquelonetdelacôteouestduCotentin(Manche).Thèsesoutenuele28septembreàl’UniversitédeCaen.

2007

Page_36

Page 37: Grand Barachois 2009

xviiib Bibliographie invertébrés et poissons

AUTEUR TITRE PUBLICATION AN

Algues

Abott.A.I. HowtoknowtheSeaweeds. Wm.C.BrownCompanyPublishers. 1956

LeGalloC. EsquissedelafloreSPMetsupplémentsurlesalgues. Univ.Montr.JardinBotanique. 1949

SouthG.Robin AcatalogueandatlasofthemarinealgaeofNfld M.U.NOccasionalpaperN°3. 1980

SouthG.Robin CommonSeaweedsofNewfoundland. MarineScienceResearchLaboratory. 1975

Arachnidés

KastonB.J. HowtoknowtheSpiders WmC.BrownCompany 1972

LeviH.W. Spidersandtheirkin GoldenPressN.Y. 1968

Coquillages

BousfieldE.L. Coquillagesdescôtescanadiennesdel’Atlantique. MuséenationalduCanada 1979

PercyA.Morris AFieldGuidetoShellsoftheatlanticandgulfcoasts HoughtonMifflinCompany 1973

RehderH.A. FieldGuidetonorthAmericanSeashells Audubonsociety 1981

Insectes

AndersonR.S. CarrionBeetlesofCanada&Alaska(vol13) Insects&ArachnidsofCanada 1985

ArnettR.H. AmericanBeetlesVolumeI(Haliplidae,Hydroporusetc.) CRCPressLLC,BocaRaton 1960

ArnettR.H. HowtoKnowtheBeetles Wm.C.BrownCompany 1980

ArnettR.H. BeetlesoftheUnitedStates(Staphylinidae) Amer.Ent.Inst. 1963

BenoitP. Nomsfrançaisd’insectesauCanada AgricultureQuébec 1975

BerlandL. Hyménoptèrestenthrédoides(No47) Féd.Fr.desSoc.deScienceNat. 1947

Bio.Res.Inst. ManualofNearcticDipteraVolume1 AgricultureCanada 1981

Bio.Res.Inst. ManualofNearcticDipteraVolume2 AgricultureCanada 1987

BorrorD.J. AFieldGuidetotheinsectsofN.AmericaN.ofMexico HoughtonMifflinCompany 1970

BorrorD.J. AnintroductiontothestudyofInsects SaundersCollegePublishing 1981

BousquetY. ChecklistofBeetlesofCanadaandAlaska Min.suppl.&serviceCanada 1991

ChagnonG. PrincipauscoléoptèresdelaprovincedeQuébec Pressedel’UniversitéLaval 1962

ChuH.F. HowtoKnowtheImmatureInsects DubuqueIowa,W.C.BrownCo 1959

DanksH.V. CanadaanditsInsectFauna Ent.Soc.ofCanada 1978

DillonE.S ManualofcommonBeetlesofnorthAmericaVolI Doverpublication 1972

DillonE.S ManualofcommonBeetlesofnorthAmericaVolII Doverpublication 1972

FallH.C. NorthamericanspeciesofGyrinus Trans.Am.Ent.Soc.Volume47,No 1921

GouletH. GeneraandsubgeneraofSawfliesofCanada Insects&ArachnidsofCanada 1992

HamiltonK.G.A. 10TheSpittlebugsofCanada Insects&ArachnidsofCanada 1982

HungerfordH.B. WesternHemisphereCorixidae Univ.KansasSci.Bull.32 1948

HutchinsonR. LesLibellulesduQuébec CollègeBourget

KeltonL.A. ThePlantBugsoftheprairieProvince(vol8) Insects&ArachnidsofCanada 1980

LarochelleA. ColéoptèresCoccinellidaeduQuébec Corduliasuppl.10 1979

LarochelleA. Manueld’IdentificationdesCarabidaeduQuébec CorduliaI(suppl.) 1976

LarochelleA. LesPunaisesàbouclierduQuébec(Scutelleroidea) Corduliasuppl11 1979

LarochelleA. LesOrthoptèresduQuébec Cordulia

LarsonD.J. Theaquaticinsectsbiogeographicconsiderations(Nfld) Dr.W.JunkPublishersTheHague 1983

LavertyT.M. BublebeesofEasternCanada Can.Ent.120(965-987) 1988

MartinJ.E.H. Récoltepréparationetpréservation(vol1) Insects&ArachnidsofCanada 1983

MilneL. FieldGuidetonorthAmericanInsectsandspiders Audubonsociety 1980

MorrisR. MicrolepidopteraofNewfoundland&Labrador Agr.Can.Nfld.(notpublished) 1987

MorrisR.F. ButterfliesandMothofNFLDandLabradorMacrolepidop Min.suppl.&serviceCanada 1968

MorrissetteR. ColéoptèresGyrinidesduQuébec. Corduliasuppl8Page1-43 1985

OplerP.A. AFieldGuidetoeasternButterflies HoughtonMifflinCompany 1992

Page_37

Page 38: Grand Barachois 2009

xviiib Bibliographie invetébrés et poissons (suite)

PyleR.M. FieldGuidetonorthAmericanButterflies Audubonsociety 1981

RobertA. LesLibellulesduQuébec Stat.biol.duMontTremblant 1963

SheppardS.J. GerrisremigisandG.buenoilifehystoryonAvalonPe. M.U.N.Thesis 1975

SlaterJ.A. HowtoKnowtheTrueBugs Wm.C.BrownCompany 1978

StubbsA.E. BritishHoverflies BritishEntom.&Nat.Hist.Soc. 1983

WalkerE.M OdonataofCanadaandAlaskavol1 Univ.TorontoPress 1953

WalkerE.M OdonataofCanadaandAlaskavol2 Univ.TorontoPress 1958

WallisJ.B. TheCicindelidaeofCanada. UniversityofTorontoPress 1961

Mammifères

PrescottJ. MammifèresduQuébecetdel’estduCanadaTome1 EditionFrance-Amérique 1982

PrescottJ. MammifèresduQuébecetdel’estduCanadaTome2 EditionFrance-Amérique 1982

Littoral

ArnoldA.F. Thesea-beachatebb-tide Doverpublications 1968

BourgetE. LesAnimauxlittorauxduSaint-Laurent Pressesdel’universitéLaval 1997

BrinhurstR.O. Litt.&sublitt.marineinvert.ofPassamaquoddyBay Biol.St.StAndrewNBE0G2X0

BrunelP. Catalogued’invertébrésbenthiquesduGolfeSaint-Laurent Directiongénéraledespêches 1970

ChabotR. AlguesetFauneduSaint-Laurentmaritime PêcheetOcéanCanada 2003

FenwickG.D. AmphipodsofPlacentiabayNewfoundland M.U.NThesis 1983

GosnerK.L. AFieldGuidetotheatlanticseashore HoughtonMifflinCompany 1978

MeinkothN.A. FieldGuidetoNorthAmericanseashorecreature Audubonsociety 1981

PollockL.W APracticalGuidetotheMarineAnimalsofN-ENorthAmerica RutgersUniversityPressNB. 1998

Schultz HowtoknowthemarineIsopodsCrustaceans. Wm.C.BrownCompanyPublishers.

FontaineP.H. SousleseauxduStLaurent Edit.duPlongeur 1992

Poissons

LeimA.H. FishesoftheAtlanticCoastofCanada FisheryResearchBoardofCanada 1966

VladycovV.D. MarineFishesofNovaScotiavol19 NovaScotianInst.ofScience 1935

Page_38

Page 39: Grand Barachois 2009

Annexe 1 plantes recensées autour du Grand Barachois

durant la présente étude

Page_39

TC:CommuneetabondantesurtouslessitesC:CommunebiendistribuéemaisnonabondantePC:Relevéesurplusieurssitesmaispasdansl’ensembledelazoneR:NotéeenquelquessitesTR:Uneoudeuxstationsseulement.

1 Agropyron repens C 30 Plantago juncoides TC2 Agrostis stolonifera TC 31 Polygonum sp (sec. aviculare) C3 Ammophila breviligulata TC 32 Potentilla anserina TC4 Arenaria peploides R 33 Potentilla palustris C5 Artemisia stelleriana C 34 Puccinellia pumila TC6 Aster nemoralis R 35 Ranunculus acris PC7 Aster novii-belgii PC 36 Ranunculus cymbalaria PC8 Atriplex sp. C 37 Rhinanthus minor C9 Cakile edentula PC 38 Rosa virginiana PC10 Campanula rotundifolia R 39 Rumex acetosella PC11 Carex paleacea TC 40 Rumex crispus PC12 Carex salina R 41 Rumex domesticus R13 Convolvulus sepium C 42 Rumex obtusifolius R14 Drepanocladus sp (bryophyte). R 43 Rumex orbiculatus R15 Eleocharis halophila PC 44 Ruppia maritima R16 Epilobium glandulosum PC 45 Salicornia europaea TC17 Epilobium palustre PC 46 Sanguisorba canadensis. C18 Fragaria virginiana PC 47 Senecio pseudo-arnica PC19 Galium trifidum R 48 Sonchus arvensis R20 Heracleum maximum PC 49 Spartina pectinata C21 Hierochloë odorata PC 50 Spergularia canadensis C22 Hypericum virginicum R 51 Stellaria graminea PC23 Iris versicolor PC 52 Stellaria humifusa R24 Juncus balticus TC 53 Stellaria media R25 Juncus filiformis R 54 Taraxacum officinale C26 Leontodon automnalis C 55 Thalictrum polygamum R27 Ligusticum scothicum PC 56 Trifolium pratense R28 Mertensia maritima R 57 Trifolium repens R29 Oenothera biennis PC 58 Triglochin palustre R

59 Zostera marina TC

Page 40: Grand Barachois 2009

Annexe 2Oiseaux observés autour du Grand Barachois

depuis 1974

LescritèresutiliséssontinspirésdeceuxutilisésdansledernierrépertoiredesoiseauxdeSaint-PierreetMiquelon(2008).C:COMMUNE-Peutêtretrouvéequotidiennementensaisonethabitatappropriés.

PC:PEUCOMMUNE-Peutnepasêtretrouvéequotidiennementnéanmoinsmensuellementensaison/habitatappropriés,peutêtrelocalementcommune.

TPC:TRESPEUCOMMUNE-Peutnepasêtretrouvéemensuellementnéanmoinsannuellementensaison/habitatappropriés,peutêtrelocalementpeucommune.

R:RARE-Peutnepasêtretrouvéechaqueannéebienqu’apparemmentprésenterégulièremententrèspetitnombre.

TR*TRESRARE-3observationsoumoins.

*:aprèslenomdel’espèceindiqueuneuniqueobservationsurlesite.

Page_40

1 Plongeoncatmarin PC 48 BécasseauMaubèche C2 Plongeonhuard PC 49 Bécasseausanderling C3 Cormoranàaigrettes PC 50 Bécasseausemipalmé C4 GrandeAigrette X 51 Bécasseaud’Alaska TR*5 Aigretteneigeuse X 52 Bécasseauàcolroux TR*6 BernacheduCanada C 53 Bécasseauminuscule PC7 Oiedesneiges R 54 Bécasseauàcroupionblanc C8 Bernachecravant TR 55 Bécasseauàpoitrinecendrée PC9 Canardsiffleur TPC 56 Bécasseauviolet PC10 Canardd’Amérique TPC 57 Bécasseauvariable C11 Canardnoir C 58 Bécasseauàéchasses TR*12 Canardcolvert PC 59 Bécassinroux C13 Sarcelleàailesbleues R 60 BécassinedeWilson C14 CanardSouchet R 61 Phalaropeàbeclarge R15 Canardpilet C 62 Labbepomarin R16 Sarcelled’hiver C 63 Labbeparasite R17 Sarcelled’hiver(eur.) TR* 64 Mouetteatricille R18 Fuligulemilouinan C 65 Mouetterieuse PC19 HareldeKakawi R 66 MouettedeBonaparte TR*20 PetitGarrot PC 67 Goélandàbeccerclé C21 Garrotàœild’or C 68 Goélandargenté C22 Garrotd’Islande R 69 Goélandarctique PC23 Harlecouronné R 70 Goélandbourgmestre R24 Harlehuppé C 71 Goélandmarin C25 Balbuzardpêcheur TPC 72 Mouettetridactyle PC

Page 41: Grand Barachois 2009

Annexe 2 (suite)Oiseaux observés autour du Grand Barachois

depuis 1974

Page_41

26 Pygargueàtêteblanche C 73 SterneCaspienne TPC27 BusardSt–Martin C 74 Sternepierregarin C28 Epervierbrun PC 75 Sternearctique C29 AutourdesPalombes R 76 SterneCaugek TR*30 Busepattue R 77 Guifettenoire R31 Fauconémerillon C 78 Mergulenain TPC32 Fauconpèlerin PC 79 Harfangdesneiges PC33 FauconGerfaut TR* 80 Hiboudesmarais R34 RâledeVirginie TR* 81 Martin-pêcheurd’Amérique R35 Pluvierdoré TR 82 Corneilled’Amérique C36 Pluviersemipalmé C 83 GrandCorbeau C37 Pluvierbronzé C 84 Alouettehausse-col C38 Pluviersiffleur C 85 Hirondellebicolore PC39 PluvierKildir R 86 Hirondellederivage PC40 Avocetted’Amérique TR* 87 Hirondellerustique TPC41 GrandChevalier C 88 Traquetmotteux TR*42 PetitChevalier PC 89 Bruantdesprés C43 Chevaliergrivelé PC 90 Pipitd’Amérique PC44 Courliscorlieu C 91 BruantLapon PC45 Bargehudsonienne TPC 92 Bruantdesneiges C46 Bargemarbrée TR* 93 Sizerinflammé TPC47 Tournepierreàcollier C

Page 42: Grand Barachois 2009

Annexe 3 Invertébrés et poissons recensés

au Grand Barachois durant cette mission 2009

Page_42

Commeprécisédansleschapitresprécédents,danschaquechamp,desabréviationsontétéconçuesdanslebutdesynthétiserlesinformationsconcernantlesorganismesrecensésdurantcetteétude. Voicil’énumérationdecesquatrechamps•1Lenomdel’espèce•2Celuidéfinissantletauxdeprésenceconnuedel’espècedanslazoneétudiée:XC:ExtrêmementcommunTC:Trèscommun C : CommunPC: Peucommun R:Rare•3Celuispécifiantleouleszoneslittoralesderécolte.(voirlechapitreIV)•4Celuidéfinissantleoulesmoyensmisenoeuvrepourlescaptures(voirlechapitreVI)(OBS)=ObservationseulementUnnomécritenrougeindiqueunenouvelleespècepourl’archipel.

Plantes Algues

Ahnfeltia plicata (Huds.) C Midplag,Infzost OBSChaetomorpha linum (O.F. Mueller) Kue XC Midplag,Infzost INFAUCH,OBSChara sp. PC Adlittoral ADFAUCHChorda filum (L.) Stack. C Midplag,Infzost INFAUCH,OBSChordaria flagelliformis (O.F.Muel.) PC Midplag,Infzost INFAUCH,OBSCladophora sericea (Hudson) Kuetz. PC Midplag,Infzost INFAUCH,OBSCorallina officinalis L. C Midplag,Infzost INFAUCH,OBSDesmarestia aculeata (L.) Laour. C Midplag,Infzost INFAUCH,OBSDesmarestia viridis (O.F.Muel.L.)Lamo PC Midplag,Infzost INFAUCH,OBSEnteromorpha intestinalis L. PC Midplag,Infzost INFAUCH,OBSFucus vesiculosus L. C Midplag,Infzost INFAUCH,OBSUlva lactuca L. PC Infzost INFAUCH

Page 43: Grand Barachois 2009

Annexe 3 (suite) Invertébrés et poissons recensés

au Grand Barachois durant cette mission 2009

Page_43

Arachnides (Araignées et Acariens)

Animaux

Eylais sp. R Adlittoral ADFAUCHGamasid sp. C Adlittoral ADFAUCHPardosa spe01. C Adlittoral OBSTetragnatha expansa L. PC Adlittoral ADFAUCHTetragnatha sp. C Adlittoral ADFAUCH

Insectes

Agriotes fucosus Lec. C Adlittoral ADFAUCHAnania funebris (Strom.) C Adlittoral OBSBibio sp. R Adlittoral ADFAUCHBombus sandersoni Frankl. C Adlittoral OBSCarabus maender Fisher C Adlittoral SUBCARNCicindela hirticollis Say PC Adlittoral OBSCoelopa sp. TC Adlittoral ADFAUCH,SUBJAUNColias pelidne Bdv.& Lec. C Adlittoral OBSCordilura sp. XC Adlittoral ADFAUCH,SUBJAUNCosmosalia chrysocoma Kby. PC Adlittoral OBSCrambus perlellus L. XC Adlittoral OBSCreophilus maxillosus L. PC Adlittoral SUBCARNDilophus breviceps (Loew) XC Adlittoral ADFAUCH,SUBJAUNDolichopus sp. XC Adlittoral ADFAUCHElamostethus cruciatus (Say) C Adlittoral ADFAUCHEnallagma civile Hagen C Adlittoral ADFAUCHFormica sp. C Adlittoral ADFAUCH,SUBJAUNGeotrupes stercorarius L. C Adlittoral ADFAUCHGyrinus minutus L. PC Adlittoral ADFAUCHHybomitra zonalis (Kby.) C Adlittoral ADFAUCHNicrophorus vespilloides Hbst. PC Adlittoral SUBCARNNotonecta insulata Kirk. PC Adlittoral ADFAUCHPapilio brevicauda Saund. PC Adlittoral OBSParacoenia sp. XC Adlittoral ADFAUCH,SUBJAUNPhilaenus spumarius L. XC Adlittoral ADFAUCHPlatyptilia carduidactyla (Haw.) PC Adlittoral OBSScatella stagnalis (Fall.) XC Adlittoral ADFAUCH,SUBJAUNScatophaga stercoraria (L.) PC Adlittoral ADFAUCH

Page 44: Grand Barachois 2009

Page_44

Annexe 3 (suite) Invertébrés et poissons recensés

au Grand Barachois durant cette mission 2009

Mollusques(gastéropodes et bivalves)

Arctica islandica L. C Infzost OBSBuccinum undatum L. PC Infzost OBSCepae hortensis Moll. PC Adlittoral OBSCyrtodaria siliqua (Speng.) NC Adlittoral,Infzost OBSHydrobia minuta (Totten) PC Infzost INFAUCHLacuna vincta Mont. PC Infzost INFAUCHLittorina littorea L. XC Midplag,Infzost OBSLittorina obtusata L. XC Midplag.Infzost INFAUCHLittorina saxatilis (Oliv.) XC Adlittoral,Midplag OBSLunatia heros.(Say.) C Infzost MIDPELL,OBSMargarites costalis Gould PC Infzost INFAUCHMargarites helicinus Phip. XC Infzost INFAUCHMya arenaria L. XC Midplag MIDPELLMytilus edulis L. XC Infzost OBSPlanorbella trivolvis (Say.) PC Adlittoral ADFAUCHSkenea planorbis Fabr. C Adlittoral ADFAUCHSpisula solidissima (Dill.) C Infzost OBSSuccinea putris L. TC Adlittoral ADFAUCHThais lapillus L. PC Infzost OBS

Speyeria atlantis (Edw.) PC Adlittoral OBSSyrphus sp. C Adlittoral ADFAUCHTenthredo cinctibiis Nort. PC Adlittoral ADFAUCHTenthredo piceocinctum (Nort.) C Adlittoral ADFAUCHTipula paludosa L. C Adlittoral ADFAUCHVolucella bombylans L. C Adlittoral ADFAUCHXanthoroe munitata (Hbn.) C Adlittoral OBS

Page 45: Grand Barachois 2009

Page_45

Annexe 3 (fin) Invertébrés et poissons recensés

au Grand Barachois durant cette mission 2009

Aurelia aurita (L.) PC Infzost OBSObelia sp. C Infzost INFAUCH,INFPLANCStaurophora mertensis Brandt C Infzost OBS

Cnidaires (méduses et hydroméduses)

Polychètes (Annélides)

Nereis diversicolor (O.F.Mull.) XC Midplage,Midmare MIDPELLNereis virens (M.Sars.) PC Midplage MIDPELLNephtys caeca (Fabr.) R Midplage MIDPELLGlycera dibranchiata Ehl. C Midplage,Infzost MIDPELLSpirorbis borealis (Daud.) XC Infzost INFAUCHArenicola maritima (L.) XC Midplage,Infzost MIDPELL,OBS

Crustacés (crabes, crevettes et gammares)

Copepod sp. TC Infzost INFPLANCIdotea baltica (Pallas) XC Midplage,Infzost INFAUCH,OBSIdotea phosphorea Harg. PC Infzost INFAUCHPorcellio scaber Latr. C Adlittoral SUBCARN,OBSOrchestia platensis (Kroy.) XC Subzost ADFAUCHTalorchestia megalophtalma (Bate) C Adlittoral OBSGammarus lawrencianus Bousf. XC Midmare INFAUCHGammarus duebeni Lilj. TC Midplage,Infzost INFAUCHMysis gaspensis (Tatters.) XC Midmare INFAUCHCrangon septemspinosa Say XC Midplage.Infzost INFAUCH,INFCARNCancer irroratus Say. R Midpier,Midplage OBS

Poissons

Anguilla rostrata (Lesueur) C Infzost OBSApeltes quadratus (Mitch.) C Midmare,Infzost INFAUCHGasterosteus aculeatus L. XC Midmare,Infzost INFAUCHMyoxocephalus aeneus (Mitch.) PC Infzost INFAUCHPungitius pungitius (L.) PC Midmare INFAUCH

Page 46: Grand Barachois 2009

Annexe 4Collection Grand Barachois 2009

Liste détaillée des espèces gardées en récolte.

NOM:Nomscientifiquedel’espèceNUMSPEC:Numérodespécimen(date+numéro)SUP:Supportderécolte:tub:Flaconhermétique,epi:épingleàinsecte

NOM NUMSPEC SUP REGION ENDROIT ZONE METHODE

Famille GAMASIDES 20090710 12 tub GrandBarachoisW GrandC Adcare ADFAUCH

Eylais sp. 20090708 01 tub GrandBarachoisW Etangnombril Adlittoral ADFAUCH

Tetragnatha sp. 20090708 02d tub GrandBarachoisNW PetitRuisseau Adcare ADFAUCH

Tetragnatha expansa L. 20090715 09 tub Lamanthe Etangausud Adcare ADFAUCH

Arachnides (Araignées et Acariens)

Insectes

NOM NUMSPEC SUP REGION ENDROIT ZONE METHODE

Enallagma civile Hagen 20090715 10 tub Lamanthe DernierEtangausud Adlittoral ADFAUCH

Enallagma civile Hagen 20090709 05 epi GrandBarachois Ileverte Adlittoral ADFAUCH

Notonecta insulata Kirk. 20090709 04 epi GrandBarachoisW Etangnombril Adlittoral ADFAUCH

Elamostethus cruciatus (S 20090710 02 epi GrandBarachoisN SurHeracleum Adlittoral ADFAUCH

Carabus maender Fisher 20090709 01 epi GrandBarachoisNW Piege1 Sublitt SUBCARN

Carabus maender Fisher 20090711 01 epi GrandBarachoisNW Piege2 Sublitt SUBCARN

Carabus maender Fisher 20090722 05 epi GrandBarachoisSW Sauveur Sublitt SUBCARN

Carabus maender Fisher 20090722 06 epi GrandBarachoisSW Sauveur Sublitt SUBCARN

Pterostichus adstrictus E 20090709 02 epi GrandBarachoisNW Piege2 Sublitt SUBCARN

Pterostichus adstrictus E 20090711 03 epi GrandBarachoisW Piege3 Sublitt SUBCARN

Pterostichus adstrictus E 20090722 08 epi GrandBarachoisS Sauveur Sublitt SUBCARN

Pterostichus coracinus Ne 20090709 03 epi GrandBarachoisW Piege3 Sublitt SUBCARN

Nicrophorus vespilloides 20090716 01 epi GrandBarachoisNW Piege1 Sublitt SUBCARN

Creophilus maxillosus L. 20090722 04 epi GrandBarachoisS Sauveur Sulitt SUBCARN

Agriotes fucosus Lec. 20090710 01 epi GrandBarachoisN SurHeracleum Adlittoral ADFAUCH

Geotrupes stercorarius L. 20090710 11 epi GrandBarachoisW GrandC Adlittoral ADFAUCH

Cosmosalia chrysocoma 20090710 03 epi GrandBarachoisW SurHeracleum Adlittoral ADFAUCH

Bibio sp. 20090710 09c epi GrandBarachoisW SurHeracleum Adlittoral ADFAUCH

Dilophus breviceps (Loew) 20090710 09b tub GrandBarachoisW SurHeracleum Adlittoral ADFAUCH

Dolichopus sp. 20090708 02 epi GrandBarachoisNW PetitRuisseau Adcare ADFAUCH

Dolichopus sp. 20090708 02b epi GrandBarachoisNW PetitRuisseau Adcare ADFAUCH

Dolichopus sp. 20090708 03 tub GrandBaracshoisNW PetitRuisseau Adlittoral SUBJAUN

Scatella stagnalis (Fall. 20090708 02c tub GrandBarachoisNW PetitRuisseau Adcare ADFAUCH

Paracoenia sp. 20090708 02e tub GrandBarachoisNW PetitRuisseau Adcare ADFAUCH

Paracoenia sp. 20090708 04 tub GrandBarachoisNW Embarcadère Adcare ADFAUCH

Cordilura sp. 20090708 03b tub GrandBaracshoisNW PetitRuisseau Sublitt SUBJAUN

Cordilura sp. 20090708 03b epi GrandBaracshoisNW PetitRuisseau Sublitt SUBJAUN

Tenthredo piceocinctum (N 20090710 05 epi GrandBarachoisW SurHeracleum Adlittoral ADFAUCH

Tenthredo piceocinctum (N 20090710 06 epi GrandBarachoisW SurHeracleum Adlittoral ADFAUCH

Tenthredo piceocinctum (N 20090710 07 epi GrandBarachoisN SurHeracleum Adlittoral ADFAUCH

Tenthredo cinctibiis Nort 20090710 08 epi GrandBarachoisN SurHeracleum Adlittoral ADFAUCH

Page_46

REGION,ENDROIT:LieuderécolteZONE:Zonelittorale(voirchapitreIV)METHODE:Moyenderécolte(VoirchapitreVI)

Descriptiondesdifférentschamps:

Page 47: Grand Barachois 2009

Page_47

Annexe 4 (suite) Collection Grand Barachois 2009

Liste détaillée des espèces gardées en récolte.

Tenthredo cinctibiis Nort 20090710 09 epi GrandBarachoisN SurHeracleum Adlittoral ADFAUCH

Polychètes (Annélides)

Crustacés (crabes, crevettes et gammares)

Poissons

Mollusques(gastéropodes et bivalves)

NOM NUMSPEC SUP REGION ENDROIT ZONE METHODE

Margarites costalis Gould 20090802 09 epi GrandBarachois Partiesuddubanc Infzost INFAUCH

Margarites helicinus Phip 20090720 06 epi GrandBarachoisN. PointeQuine Midmare INFAUCH

Margarites helicinus Phip 20090720 09 epi PointeQuine Marais Midmare INFAUCH

Lacuna vincta Mont. 20090802 11 epi GrandBarachois Partiesuddubanc Infzost INFAUCH

Hydrobia minuta (Totten) 20090802 12 epi GrandBarachois Partiesuddubanc Infzost INFAUCH

Succinea putris L. 20090709 08 tub GrandBarchoisNW SurHeracleum Adcare ADFAUCH

Planorbella trivolvis (Sa 20090722 03 epi Lamanthes Etangausud Adlittoral ADFAUCH

NOM NUMSPEC SUP REGION ENDROIT ZONE METHODE

Nereis diversicolor (O.F. 20090716 04 tub Sauveur Unpeuaunord,comm Midpalge MIDPELL

Nereis diversicolor (O.F. 20090711 15 tub GrandBarachoisW GrandC Midplage MIDPELL

Nereis diversicolor (O.F. 20090720 02 tub GrandBarachoisN. PointeQuine Midplage MIDPELL

Nereis virens (M.Sars.) 20090720 01 tub GrandBarachoisN. Ile_Chevaux Midplage MIDPELL

Nephtys caeca (Fabr.) 20090722 02 tub GrandBarachois Observatoire Midplage MIDPELL

Glycera dibranchiata Ehl. 20090802 01 tub GrandBarachois Partiesuddubanc Infzost MIDPELL

Spirorbis borealis (Daud. 20090709 12 tub GrandBarachoisN Rivenord Infzost INFAUCH

Arenicola maritima (L.) 20090711 13 tub GrandBarachoisNW FondduBarachois Midplage MIDPELL

Cnidaires (méduses et hydroméduses)

NOM NUMSPEC SUP REGION ENDROIT ZONE METHODE

Obeliageniculata(L.) 20090720 03 tub GrandBarachoisN. Ile_Chevaux Infzost INFAUCH

NOM NUMSPEC SUP REGION ENDROIT ZONE METHODE

Idotea phosphorea Harg. 20090802 10 tub GrandBarachois Partiesuddubanc Infzost INFAUCH

Orchestia platensis (Kroy 20090711 14 tub GrandBarachoisW Toutlelong Subzost ADFAUCH

Gammarus lawrencianus 20090709 11 tub Sauveur Marais Midmare INFAUCH

Gammarus duebeni Lilj. 20090716 05 tub Sauveur Unpeuaunord Midplage INFAUCH

Gammarus duebeni Lilj. 20090720 04 tub GrandBarachoisN. PointeQuine Midmare INFAUCH

Gammarus duebeni Lilj. 20090722 01 tub GrandBarachois Observatoire Midpalge INFAUCH

Mysis gaspensis (Tatters. 20090720 05 tub GrandBarachoisN. PointeQuine Midmare INFAUCH

Mysis gaspensis (Tatters. 20090709 10 tub Sauveur Marais Midmare INFAUCH

Crangon septemspinosa 20090709 13 tub GrandBarachoisNW Aufond Infzost INFAUCH

NOM NUMSPEC SUP REGION ENDROIT ZONE METHODE

Apeltes quadracus (Mitch. 20090715 08 tub Sauveur Versl’observatoire Infzost INFAUCH