HOW TO ENTER THE MACEDONIAN MARKETinventivnost.com/images/publikacii/macedonian_market.pdf · разработват собствен бизнес план, който след това

Project: “ Joint Implementation of Innovative Tools for New Generation Entrepreneurs and Professional Development”

Ref. №: 2007CB16IPO007-2012-3-078

IPA Cross-Border Programme

CCI number 2007CB16IPO007

EUROPEAN UNION

The project is co-funded by the European Union trough the IPA Cross-Border Programme CCI number 2007CB16IPO007

HOW TO ENTER THE MACEDONIAN MARKET

“КАКО ДА СЕ ВЛЕЗЕ НА МАКЕДОНСКИОТ ПАЗАР” “КАК ДА ВЛЕЗЕТЕ В МАКЕДОНСКИЯ ПАЗАР”

Оваа публикација е изготвена со помош на Европската Унија. Содржината на публикацијата е единствена

одговорност на ЗДРУЖЕНИЕ ЦЕЛОР - ЦЕНТАР ЗА ЛОКАЛЕН РАЗВОЈ од Радовиш и на никаков начин не може

да се смета дека ги одразува гледиштата на Европската Унија.

Тази публикация е изготвена с помощта на Европейския съюз. Съдържанието на публикацията е изцяло

отговорност на АСОЦИАЦИЯ ЦЕЛОР - ЦЕНТЪР ЗА МЕСТНО РАЗВИТИЕ от Радовиш и по никакъв начин не

може да се счита, че отразява възгледите на Европейския съюз.

This publication has been produced with the assistance of the European Union. The contents of this publication

are the sole responsibility of ASSOCIATION CELOR - CENTER FOR LOCAL DEVELOPMENT from Radovis and can in

no way be taken to reflect the views of the European Union.

Овој документ е изработен во рамки на проектот „Заедничко имплементирање на иновативни алатки за

новата генерација претприемачи и професионален развој“ CCI No. 2007CB16IPO007-2012-3-078,

кофинансиран од Европската Унија и од националните фондови на земјите учеснички во ИПА Програмата за

преку гранична соработка.

Този документ е изработен в рамките на проекта "Съвместно изпълнение на иновативни инструменти за

новото поколение предприемачи и професионално развитие" CCI No. 2007CB16IPO007-2012-3-078,

съфинансиран от Европейския съюз и от националните фондове на страните, участващи в ИПА Програмата за

по трансгранично сътрудничество.

This document is prepared as a part of the Project “Joint Implementation of Innovative Tools for New Genera-

tion Entrepreneurs and Professional Development” CCI No. 2007CB16IPO007-2012-3-078, co-funded by the Europe-

an Union and by the National funds of the Participating Countries under the IPA Cross-Border Programme.

Нарачател:

Здружение „ИНВЕНТИВНОСТ“

ул. „Коста Сусинов“ бр. 22

2420 Радовиш

Република Македонија

Изработил:

ЗДРУЖЕНИЕ ЦЕЛОР - ЦЕНТАР ЗА

ЛОКАЛЕН РАЗВОЈ

ул. „Вардарска“ бр. 32

2420 Радовиш


Поръчител:

Асоциация "ИНВЕНТИВНОСТ"

ул. "Коста Сусинов" бр. 22

2420 Радовиш

Република Македония

Изработил:

АСОЦИАЦИЯ ЦЕЛОР - ЦЕНТЪР ЗА

МЕСТНО РАЗВИТИЕ

ул. "Вардарска" бр. 32

2420 Радовиш


Ordered by:

Association “INVENTIVNOST”

str. “Kosta Susinov” no. 22

2420 Radovis

Republic of Macedonia

Created by:

ASSOCIATION CELOR - CENTER

FOR LOCAL DEVELOPMENT

str. “Vardarska” no. 22

2420 Radovis


Project: “Joint Implementation of Innovative Tools for New Generation Entrepreneurs and Professional Development” Ref. №: 2007CB16IPO007-2012-3-078

4

Содржина

Вовед ....................................................................... 5

За проектот .................................................... 6

Здружение „ИНВЕНТИВНОСТ“ .................... 6

Фондација „КАУЗИ“ ....................................... 7

Фондација „ОПТИМИСТ“ .............................. 7

Од авторите ................................................... 8

Република Македонија ......................................... 9

Основни податоци ....................................... 11

Инфраструктура и економија ..................... 13

Поволности за странски директни

инвестиции .................................................. 14

Југоисточен плански развоен регион .............. 15

Основни податоци ....................................... 17

Инфраструктура и економија ..................... 20

Како да влезете на македонскиот пазар ......... 21

Регистрирање на правно лице ................... 22

Деловно опкружување ................................ 26

Причини за инвестирање и водење на

бизнис .......................................................... 28

Правна рамка за деловно работење ......... 31

Съдържание

Въведение .............................................................. 5

За проекта ..................................................... 6

Асоциация „ИНВЕНТИВНОСТ“ .................... 6

Фондация „КАУЗИ” ....................................... 7

Фондация „ОПТИМИСТ“ ............................... 7

От авторите ................................................... 8

Република Македония .......................................... 9

Основни данни ............................................ 11

Инфраструктура и икономика .................... 13

Стимули за чуждестранни инвестиции ..... 14

Югоизточен планов регион ............................... 15

Основни данни ............................................ 17

Инфраструктура и икономика .................... 20

Как да влезете на македонския пазар ............ 21

Регистрирање на правно лице .................. 22

Бизнес среда ............................................... 26

Причини за инвестиции и бизнес .............. 28

Правна рамка за правене на бизнес ......... 31

Content

Introduction.............................................................. 5

About the project ............................................ 6

Association “INVENTIVNOST” ....................... 6

Foundation „KAUZI“ ........................................ 7

Foundation „OPTIMIST“ ................................. 7

From the authors ............................................ 8

Republic of Macedonia ........................................... 9

General ......................................................... 11

Infrastructure and Economy ......................... 13

Incentives for Foreign Direct Invest-

ments ............................................................ 14

Southeastern development region ...................... 15

General ......................................................... 17

Infrastructure and Economy ......................... 20

How to enter the Macedonian market ................. 21

Legal entity registration ................................. 22

Business environment .................................. 26

Reasons for investing and doing busi-

ness .............................................................. 28

Legal framework for doing business ............. 31

INTRODUCTION

GUIDE: “HOW TO ENTER THE MACEDONIAN MARKET”


6

За проектот

Проектот “JINGER” - Joint Implementation of Innovative Tools

for New Generation Entrepreneurs and Professionals Develop-

ment, Ref. №: 2007CB16IPO007-2012-3-078 е финансиран од

Европската Унија (ЕУ) преку ИПА Програмата за прекугранична

соработка Република Бугарија - Република Македонија и негова

цел е промовирање и поттикнување на претприемништвото во

пограничниот регион.

Во рамките на проектот при неговото имплементирање ќе

се спроведуваат следните активности:

Истражување за тековната економска состојба во преку

граничниот регион, спроведување на Б2Б состаноци во Струмица –

Македонија и Гоце Делчев - Бугарија, „Денови на Кариера“ во

Струмица – Македонија и Благоевград - Бугарија, развој на 2

тријазични водичи (Македонски, Бугарски и Англиски) “Како да се

влезе на Бугарскиот пазар” и “Како да се влезе на Македонскиот

пазар” и изработка на Веб (интернет) базиран тренинг систем за

поддршка на младите претприемачи и за развој на иновативни

алатки за претприемништво.


Здружението ИНВЕНТИВНОСТ од Радовиш e основано во

2011 од страна на искусни економисти и правници во своите

области.

Главни цели на здружението се развој на економијата и

социјалната политика во земјата, развој на преку граничната

соработка на Република Македонија со соседните земји, едукација,

промоција и заштита на Човековите Права и подигање на свеста

кај младите за придобивките од образованието .

Како резултат на успешното работење, здружението

ИНВЕНТИВНОСТ го спроведе проектот „СО ЗНАЕЊЕ ДО

ПОДОБАР БИЗНИС“ во соработка со општина Радовиш, а за

исполнувањето на една од целите е и спроведувањето на овој

проект за преку гранична соработка со партнерите од Република

Бугарија.

За проекта

Проектът "JINGER" - Joint Implementation of Innovative Tools

for New Generation Entrepreneurs and Professionals Develop-

ment, Ref. №: 2007CB16IPO007-2012-3-078 е финансиран от

Европейския съюз (ЕС) чрез Програмата за трансгранично

сътрудничество България - Република Македония и негова цел е

насърчаване и стимулиране на предприемачеството в граничния

регион.

В рамките на проекта при неговото прилагане ще се

извършват следните дейности:

Проучване за текущата икономическа ситуация в през

граничния регион, прилагане на Б2Б срещи в Струмица -

Македония и Гоце Делчев - България, "Дни на кариерата" в

Струмица - Македония и Благоевград - България, развитието на 2

тријазични водачи (македонски, български и английски език) "Как

да се влезе на българския пазар" и "Как да се влезе на българския

пазар" и изработка на веб (интернет) базиран обучение система за

подкрепа на младите предприемачи и за разработване на

иновативни инструменти за предприемачество.

Асоциация „ИНВЕНТИВНОСТ“

Асоциацията „ИНВЕНТИВНОСТ“ от Радовиш e основана през 2011 от опитни икономисти и юристи в своите области. Основни цели на сдружението са развитие на икономиката и социалната политика в страната, развитие на трансграничното сътрудничество на Република Македония със съседните страни, образование, насърчаване и защита на човешките права и повишаване на информираността сред младите за ползите от образованието. В резултат на успешното функциониране, сдружението „ИНВЕНТИВНОСТ“ осъществи проекта „Със знание към по-добър бизнес" в сътрудничество с община Радовиш, а за изпълнението на една от целите е и този проект за трансгранично сътрудничество с партньорите от Република България.

About the project

Тhe project "JINGER" - Joint Implementation of Innovative

Tools for New Generation Entrepreneurs and Professionals Devel-

opment, Ref. №: 2007CB16IPO007-2012-3-078 is financed by the

European Union (EU) through IPA CBC Programme Bulgaria - Macedo-

nia and its purpose is to promote and encourage entrepreneurship in

the border region.

The following activities will be conducted with the implementa-

tion of the project:

Research on the current economic situation in the cross-border

region, B2B meetings in Strumica, Republic of Macedonia and in Goce

Delcev, Republic of Bulgaria, Career days in Strumica, Republic of

Macedonia and in Blagoevgrad, Republic of Bulgaria. development of 2

trilingual guides (Macedonian, Bulgarian and English) "How to enter the

Bulgarian market" and "How to enter the domestic market" and creating

a Web based training system for the support of the young entrepre-

neurs and for development of innovative tools for entrepreneurship.


The Association INVENTIVNOST from Radovis was estab-

lished in 2011 by experienced economists and lawyers in their fields.

The main objectives of the Association are the economic and

social policy in the country, development of cross border cooperation

between Macedonia and neighboring countries, education, promotion

and protection of human rights and raising awareness among the youth

about the benefits of education.

As a result of the successful operation, the association IN-

VENTIVNOST has implement the project „WITH KNOWELDGE

TO BETTER BUSINESS“ in collaboration with the Municipality of

Radovish, and to further fulfill one of it’s goals is the current implemen-

tation of the project for cross-border cooperation with the partners from

Republic of Bulgaria.

“HOW TO ENTER THE MACEDONAIN MARKET”

7

Фондација „КАУЗИ“

Фондацијата „КАУЗИ“ е основана во 2009 година со главна

цел да се промовира младинското претприемништвото. Во овој

поглед, Фондацијата, во четири последователни години ( 2010-

2013 ) организира Пазар на млади претприемачи.

Во рамките на Пазарот, млади со бизнис или социјални

идеи од 15 до 29 години, со или без попречувања добиваат

бесплатни совети во однос на бизнис планирање, социјална

инклузија, претприемништво, комуникација со инвеститори. Како

резултат на овие советувања, младите луѓе развиваат бизнис

планови, коишто потоа се презентираат на потенцијални

инвеститори. Фондацијата менаџира со еден од трите младински

информативни советувалишта во Софија и исто така има свои

ограноци во Дупница, Русе и Хасково.

Во 2014 година, Фондацијата „КАУЗИ“ е водечки партнер во

реализирање на проекти во соработка со организации од

Македонија и Србија, благодарение на кои Пазарот на млади

претприемачи ќе биде претставен како добри практики надвор од

Бугарија.

Фондација "ОПТИМИСТ"

Фондацијата "ОПТИМИСТ" е основана во 2012 година од

страна на група на млади ентузијасти, со искуство во работење со

весници.

Целта на организацијата е да стане мост и да се подобри

комуникацијата меѓу луѓето, меѓу луѓето и бизнисите, помеѓу

бизнисите. Добрата комуникација води кон подобри и коректни

односи, заемно корисни договори и зголемување на економскиот

раст и животен стандард.

Во краткото време на своето постоење, Фондацијата

започна со издавање на бесплатни весници во четири општини

Банско Струмјани, Сатовча и Гармен во тираж од околу 1200-2000

единици.

Фондация „КАУЗИ”

Фондация „Каузи” е създадена през 2009 г. с основна цел

за насърчаване на младежкото предприемачество. Във връзка с

това тя организира в четири поредни години (от 2010 до 2013)

Младежка предприемаческа борса.

В рамките на Борсата всяка година предприемчиви

младежи с бизнес или социални идеи между 15 и 29 години със и

без увреждания получават безплатни консултации по бизнес

планиране, социална интеграция, предприемачество, контакти с

инвеститори. В резултат на тези консултации младежите

разработват собствен бизнес план, който след това представят

пред потенциални инвеститори. Фондацията управлява един от

трите младежки информационно-консултантски центрове в София

и има клонове в Дупница, Русе и Хасково.

През 2014 г. фондация „Каузи” е партньор на проекти с

организации от Македония и Сърбия, благодарение на които

Борсата ще бъде представена като добра практика извън

пределите на България.

Фондация „ОПТИМИСТ”

Фондацията е създадена през 2012 г от група млади

ентусиасти с опит в областта на издаването на вестници.

Целта на организацията е да се превърне в мост и подобри

комуникацията между хората, между хората и бизнеса, между

бизнеса и бизнеса. Добрата комуникация води до по-добри и

коректни взаимоотношения, взаимоизгодни сделки и повишава

икономическия ръст и стандарта на живот.

За краткото време на съществуването си Фондацията

започна да издава безплатни вестници в 4 общини: Банско,

Струмяни, Сатовча и Гърмен. Тези вестници са седмичници,

тиражите им са около 1200-2000 бр. и в тях има полезна

информация от и за съответните общини.

Foundation “KAUZI”

Kauzi Foundation was established in 2009 with the main objec-

tive to promote youth entrepreneurship. In this regard, it organized in

four consecutive years (2010 to 2013 ) Youth Entrepreneurial Market-

place.

Within the Marketplace annually enterprising youths with busi-

ness or social ideas between 15 and 29 years with and without disabili-

ties receive free advice on business planning, social inclusion, entre-

preneurship, communication with investors. As a result of these consul-

tations, young people develop a business plan, which is after that pre-

sented to potential investors. The Foundation manages one of three

youth information and counseling centers in Sofia and has its branches

in Dupnitsa, Rousse and Haskovo.

In 2014, Kauzi Foundation is a leading partner in projects with

organizations from Macedonia and Serbia, thanks to which the Market-

place will be presented as good practice outside Bulgaria.

Foundation “OPTIMIST”

The Foundation was established in 2012 by a group of young

enthusiasts with experience in newspapers.

The purpose of the organization is to become a bridge and

improve communication between people, between people and busi-

nesses, between businesses and business. Good communication leads

to better and correct relations, mutually beneficial deals and increased

economic growth and living standards.

In the short time of its existence the Foundation began issuing

free newspapers in the four municipalities of Bansko Strumyani, Sa-

tovcha and Garmen in circulations of about 1200-2000 units.


8

„Како да се влезе на македонскиот пазар“ претставува

водич чија цел е да го запознае читателот со основните податоци

за Република Македонија и Југоисточниот плански развоен регион,

а посебно во делот на воспоставување и водење на бизнис,

прикажувајки ги националните политики и регулативи од оваа

област.

Содржината на Водичот се состои од 3 поглавја:

во првиот се опфатени општите и релевантни податоци

за Република Македонија со цел да даде поблиска

слика за нејзината локација и ресурси.

во вториот дел се опфатени општите и релевантни

податоци за југоисточниот плански развоен регион во

Република Македонија со цел да ви даде поблиска

слика и информации за потенцијалот, ресурсите и

можностите на регионот.

во третиот дел се опфатени сите релевантни податоци

за тоа како да се пристапи кон македонскиот пазар. Во

овој дел се опфатени процедурите при основање на

компанија и отпочнување на бизнис со преглед на

законската легислатива и деловното опкружување.

Водичот е изработен во рамките на проектот “JINGER” -

Joint Implementation of Innovative Tools for New Generation En-

trepreneurs and Professionals Development, Ref. №:

2007CB16IPO007-2012-3-078, кој се финансира од Европската

Унија (ЕУ) ИПА Програмата за преку гранична соработка

Република Бугарија - Република Македонија, а е одобрен во

рамките на 3 повик за проектни предлози.

Проектот “JINGER” го спроведува Здружение

“ИНВЕНТИВНОСТ“ Радовиш - Република Македонија како водечки

партнер, Фондација “Каузи - клон Дупница“ - Република Бугарија и

Фондацијата за културен и интелектуален развој “ОПТИМИСТ“

Гоце Делчев - Република Бугарија.

Со почит,

Од авторите

Въведение

„Как да влезем на македонския пазар?”, представлява

наръчник, чиято цел е да запознае читателя с основните данни за

Република Македония и Югоизточния регион за планиране,

особено в частта за създаване и управление на бизнес, като

посочва националните политики и регулации в тази област.

Съдържанието на наръчника се състои от 3 глави:

В първата са включени общи данни за Република

Македония с цел да се даде по-ясна картина за

местоположението и ресурсите.

Във втората част са включени общи и конкретни данни

за Югоизточния регион за планиране в Република

България с цел да даде информация за потенциала,

ресурсите и възможностите на региона.

В третата част са обхванати всички конкретни данни за

това как да се подходи към македонския пазар. В този

раздел са включени процедурите при създаване на

фирма и започване на бизнес с преглед на правното

законодателство и бизнес средата в страната и

региона.

Наръчникът е изработен в рамките на проект "JINGER" -

Joint Implementation of Innovative Tools for New Generation En-

trepreneurs and Professionals Development, Ref. №:

2007CB16IPO007-2012-3-078, финансиран от Европейския съюз

(ЕС) чрез Програмата за трансгранично сътрудничество България -

Република Македония, одобрен в рамките на 3-та покана за

проектни предложения.

Проектът "JINGER" се изпълнява от асоциация

"ИНВЕНТИВСНОСТ", гр. Радовиш - Република Македония като

водещ партньор, фондация "Каузи - клон Дупница” - Република

България и Фондацията за културно и интелектуално развитие

"Оптимист", Гоце Делчев - Република България.

С уважение,

От авторите

How to enter the Macedonian market represents a guide

aimed to familiarize the reader with the basic data for the Republic of

Macedonia and Southeast development planning region, especially in

terms of establishing and running a business, showing the national

policies and regulations in this area.

The content of the guide consists 3 sections:

The first covered general and relevant data for the Republic

of Macedonia in order to give a closer picture of its location

and resources.

The second part covers general and relevant data for

Southeast development planning region in the country in

order to give you a closer picture and information about the

potential , resources and opportunities in the region .

The third part includes all relevant information about how to

access the Macedonian market. This section includes pro-

cedures for establishing a company and starting a business

with an overview of the legislation and the business envi-

ronment.

The guide was developed under the project "JINGER" - Joint

Implementation of Innovative Tools for New Generation Entrepre-

neurs and Professionals Development, Ref. №: 2007CB16IPO007-

2012-3-078, which is financed by the European Union (EU ) IPA CBC

Programme Bulgaria - Macedonia, and was approved within 3 call for

proposals.

The project "JINGER" is implemented by Association

"INVENTIVNOST" Radovish - Republic of Macedonia as the lead part-

ner, Foundation "KAUZI - clone Dupnica" – Republic of Bulgaria and

Foundation for Cultural and intellectual development "OPTIMIST "

Goce Delcev – Republic of Bulgaria.

Respectfully,

The authors

REPUBLIC OF MACEDONIA

PART 1


11

Основни податоци

Република Македонија се наоѓа во југоисточниот дел на

Европа, заземајќи го централниот дел на Балканскиот

полуостров, позната по своето значајно културно историско

наследство, богатите ресурси и гостопримливиот и трудољубив

народ.

Република Македонија претставува една од

најзначајните крстосници во светот, поврзувајќи ја Европа со

Азија, Мала Азија и Африка.

Нејзиниот релјеф се карактеризира со големи и високи

планински масиви меѓу кои се протегаат широки и плодни

долини и низини. Низ средишниот дел поминува најголемата

река во Македонија - реката Вардар.

Република Македонија се карактеризира со

диверзифицирано богатство од рaзлични природни ресурси,

концентрирани на мала територија.

Целата територија на Република Македонија се наоѓа

помеѓу 40” и 42” географска широчина.

Република Македонија е членка на организацијата на

обединетите нации – ООН, меѓународниот монетарен фонд –

ММФ и светската трговска организација – СТО. Република

Македонија е со статус кандидат за член во Европската унија и

НАТО.

Основни данни

Република Македония се намира в югоизточната част на Европа, обхваща централната част на Балканския полуостров, известна със своето значително културно историческо наследство, богатите ресурси и гостоприемен и трудолюбив народ. Република Македония е едно от най-значимите кръстовища в света, свързвайки Европа с Азия , Мала Азия и Африка .

Нейният релеф се характеризира с големи и високи

планински вериги, сред които се простират широки и плодородни

долини и равнини. През централната част преминава най-

голямата река в Македония - река Вардар.

Република Македония се характеризира с голямо

богатство от различни природни ресурси, концентрирани на

малка територия. Цялата територия на Република Македония се

намира между 40” и 42” географска ширина.

General

Republic of Macedonia is located in the southeastern part of

Europe, taking the central part of the Balkan Peninsula, known for its

significant cultural and historical heritage, rich resources and hospita-

ble and hardworking people. Macedonia is one of the most important

intersections in the world, linking Europe to Asia, Middle East and

Africa.

Its relief is characterized by large and high mountain massifs

between which stretch broad and fertile valleys and plains. Through

the middle of the country passes the biggest river in Macedonia –

Vardar River.

The Republic of Macedonia is characterized by a wealth of

different diversified natural resources concentrated in a small area.

The whole territory of the Republic of Macedonia is between 40” and

42” latitude.


12

Табела 1. Основни податоци за Република Македонија, извор: Државен завод за статистика на Република Македонија

Таблица 1. Основни данни за Република Македония - източник: Държавна статистическа служба на Република Македония

Table1. Backgrounder for Republic of Macedonia - Source: State Statistical Office of Republic of Macedonia

Уставно име: Република Македонија

Уставно-политички систем Парламентарна демократија

Население (Попис 2002) 2.022.547 жители

Територија 25.713 км²

Јазик Македонски (и други јазици кои ги зборуваат најмалку 20% од граѓаните во општините)

Главен град Скопје

Регионални центри Битола, Струмица, Штип, Тетово, Куманово, Охрид и Велес

Број на општини 84 + град Скопје

Национална валута Денар/МКД (1 ЕУР = 61,5 МКД, 1 УСД=46 МКД)

Клима Комбинирана умерено континентална и медитеранска

Временска зона ГМТ + 1

Меѓународен телефонски код + 389

Соседни држави Бугарија, Грција, Србија, Албанија и Косово

Constitutional name: Republic of Macedonia

Constitutional - political system Parliamentary democracy

Population ( Census 2002) 2.022.547

Territory 25,713 km ²

Language Macedonian language ( and other languages spoken by at least 20 % of the popu-lation in the municipalities )

Capital Skopje

Regional centers Bitola, Strumica , Stip , Tetovo , Kumanovo , Ohrid, Veles

Number of Municipalities 84+ city of Skopje

National currency EUR / MKD ( 1 EUR = 61.5, MKD 1 USD = 48 MKD )

Climate Combined moderate Continental climate and Mediterranean climate

Time zone GMT + 1

International telephone code +389

Neighboring countries Bulgaria, Greece, Serbia , Albania and Kosovo

Конституционно име Република Македония

Конституционно-политическа система парламентарна демокрация

Население (Преброяване 2002) 2.022.547 жители

Територия 25.713 км²

Език Македонски (и други езици, които говорят най-малко 20% от гражданите в общините)

Столица Скопие

Регионални центрове Битоля, Струмица, Щип, Тетово, Куманово, Охрид и Велес

Брой общини 84+град Скопие

Национална валута Денар/МКД (1 ЕУР = 61,5 МКД, 1 УСД=48 МКД)

Климат Комбиниран умерено континентален и средиземноморски

Часова зона ГМТ + 1

Международен телефонен код + 389

Съседни държави България, Гърция, Сърбия, Албания и Косово


13

Инфраструктура и економија

Инфраструктура

Транспортната инфраструктура во Република

Македонија можеме да ја поделиме на три дела и тоа:

Патна инфраструктура

Железница

Воздушен сообраќај

Република Македонија има изградено патна мрежа во

должина од над 9.200 км, како и железничка мрежа во должина

од над 900 км. Во рамките на оваа патна и железничка

инфраструктура значајни сообраќајно - економски коридори се:

коридорот 8 (Исток - запад 315 км) и

коридорот 10 (Север - Југ 304 км).

Република Македонија поседува два современи

меѓународни аеродроми кои ги исполнуваат најсовремените

светски стандарди и тоа: Аеродром Александар Велики – Скопје

и Аеродром Св. Павле – Охрид. Во тек на изградба е нов

меѓународен карго аеродром во Штип.

Економија

Табела 2: Економски индикатори, извор: Државен завод за статистика на Република Македонија

Просечен годишен економски раст

(2000-2013) 3,8%

Економски раст (2013) 3,3%

БДП по жител 3.891 ЕУР

Инфлација 2,8%

Невработеност 28%

Инфраструктура и икономика


Транспортната инфраструктура в Република Македония

можем да разделим на три части:

Пътна инфраструктура

Железница

Въздушен транспорт

Република Македония има изградена пътна мрежа с

дължина над 9200 км , както и железопътна мрежа с дължина

над 900 км. В рамките на тази пътна и железопътна

инфраструктура значителен трафик преминава през

икономически коридори :

Коридор № 8 ( изток - запад 315 км) и

Коридор 10 ( Север - Юг 304 км).

Република Македония притежава два съвременни

международни летища , които отговарят на най-съвременните

световни стандарти: Летище Александър Велики - Скопие и

Летище Св. . Павел - Охрид. В момента, се строи новo

международно карго летище в Щип.

Икономика

Таблица 2: Икономически показатели, източник: Държавна

статистическа служба на Република Македония

Infrastructure and economy

Infrastructure

Transport infrastructure in the Republic of Macedonia can be

divided into three parts:

Road Infrastructure

Railway

Air Traffic

The Republic of Macedonia has built a road network of over

9,200 km and railway network length of over 900 km. Within this road

and railway infrastructure important traffic - economic corridors are:

Corridor 8 (East - West 315 km)

Corridor 10 (North - South 304 km).

The Republic of Macedonia possesses two modern interna-

tional airports that meet the latest international standards: Alexander

the Great Airport - Skopje and St. Paul - Ohrid Airport. Currently a

new international cargo airport in Stip is been constructed.

Economy

Table 2: Economic indicators, source: State Statistical Office of


Average annual growth (2000-2013) 3,8%

Economic growth (2013) 3,3%

GDP per capita 3.891 EUR

Inflation 2,8%

Unemployment 28%

Средният годишен икономически

растеж (2000-2013)

3,8%

Икономически растеж (2013) 3,3%

БВП на глава от населението 3.891 ЕУР

Инфлация 2,8%

Безработица 28%


14

Во Република Македонија финансискиот систем се состои од НБРМ-Нaродна банка на Република Македонија, 17 приватни банки од кои 15 се банки во приватна сопственост, 1 претставништво на странска банка и македонската државна банка за поддршка на развојот и 4 штедилници.

Трите најголеми банки во Република Македонија поседуваат над 60% од нето средствата во банкарскиот систем. Тоа се Стопанска банка АД Скопје, Тутунска банка АД Скопје и Комерцијална банка АД Скопје.

Во Република Македонија просечната каматна стапка на комерцијалните кредити изнесува 8,2% за 2013 година.

Поволности за странски директни

инвестиции

Република Македонија целосно го изедначува статусот на странските инвеститори со домашните.

Досега има склучено триесетина договори за избегнување на двојното оданочување, има воведено рамен данок со стапка од 10% (еден од најниските во Европа и Светот)

и води стимулативна економска политика кон директните странски инвестиции преку обезбедување на низа поволности за странските инвеститори.

Во Република Македонија странските компании можат да регистрираат свои претставништва, а исто така можат да се стекнат со сопственост со недвижен имот.

Воведени се технолошко индустриски развојни зони – ТИРЗ со значителни даночни и фискални олеснувања кон инвеститорите.

Во делот на надворешната трговија Република Македонија најмногу учествува со увоз или извоз на стоки со земјите членки на Европската Унија, поранешните Југословенски Републики, Албанија, Турција, Кина и други држави.

В Република Македония финансовата система се състои

от НБРМ народна банка на Република Македония , 17 частни

банки , от които 15 са банки с изцяло в частна собственост , 1

представителство на чуждестранна банка и македонската

държавна банка за подкрепа на развитието и 4 спестовни банки .

Трите най-големи банки в Република Македония

притежават над 60% от нетните активи в банковата система.

Това са Стопанска банка АД , Тютюнева банка АД и Търговска

банка АД .

В Република Македония средния лихвен процент на

търговските кредити е в размер на 8,2 % за 2013 година.

Стимули за преки чуждестранни

инвестиции

Република Македония напълно изравнява статута на чуждестранните инвеститори с местните.

Досега е сключила тридесет споразумения за избягване на двойното данъчно облагане, въвела е плосък данък в размер на 10% (един от най-ниските в Европа и света) и води стимулираща икономическа политика към преките чуждестранни инвестиции чрез предоставяне на редица стимули за чуждестранните инвеститори.

В Република Македония чуждестранните компании могат да регистрират свои офиси, а също така могат да получат собственост с недвижими имоти.

Въведени са технологични индустриални зони за развитие - ТИРЗ със значителни данъчни и фискални облекчения за инвеститорите.

В частта на външната търговия Република Македония

работи най-вече с внос или износ на стоки с държавите-членки

на Европейския съюз, бившите югославски републики, Албания,

Турция, Китай и други страни .

Macedonian financial system consists of the Central Bank –

National Bank of Republic of Macedonia, 17 private banks of which

15 banks are privately owned, one branch of a foreign bank, Mace-

donian State Bank for Development Support and 4 Savings Banks.

The three largest banks in the Republic of Macedonia hold

more than 60 % of net assets in the banking system.

These are: Stopanska Banka AD Skopje, Tutunska Banka

AD Skopje and Komercijalna Banka AD Skopje. Into Republic of

Macedonia the average interest rate on commercial loans is 8.2 %

for 2013.

Incentives for Foreign Direct Investments

Republic of Macedonia fully equates the status of foreign

investors with the domestic.

So far it has signed a dozen agreements on avoidance of

double taxation, has introduced a flat tax rate of 10 % (the lowest in

Europe and the World) and leads stimulating economic policy to-

wards foreign direct investment by providing favorable conditions for

foreign investors.

Into Republic of Macedonia, the foreign companies can reg-

ister their clones, and may also acquire real estate property.

There have been Introduced Technological Industrial Devel-

opment Zones – TIRZ, with significant tax and fiscal incentives to

investors.

In the area of foreign trade, the Republic of Macedonia most-

ly contributes with import or export of goods with the member states

of the European Union, the former Yugoslav Republics, Albania,

Turkey, China and other countries.

SOUTHEAST PLANNING DEVELOPMENT REGION

PART 2


17

Основни податоци

Југоисточниот плански развоен регион го зафаќа крајниот југоисточен дел од Република Македонија и ги опфаќа подрачјата на радовишко-струмичката и гевгелиско-валандовската котлина. Овие котлини се опкружени од масивите на планините Беласица од југ, Огражден од исток, Плачковица од Север, Серта во централно-западниот дел и Кожуф од југозапад.

Југоисточниот плански развоен регион го сочинуваат вкупно 10 единици на локалната самоуправа (општини), и тоа: Богданци, Босилово, Валандово, Василево, Гевгелија, Дојран, Конче, Ново Село, Радовиш и Струмица. Југоисточниот плански развоен регион се протега на површина од 2835 км², и зафаќа вкупно 10,9% од територијата на државата и 8,4 % од вкупното население на Република Македонија, 171416 жители со просечна густина на населението од 63,2 жители на км².

Југоисточниот плански развоен регион се карактеризира со богати хидрографски, климатски и педолошки ресурси, што го дефинираат регионот како претежно земјоделски.

Квалитетното и обемно производство на земјоделските

култури даваат императив за развојот на конзервно-преработувачките индустрии. 46% од вкупната површина претставува обработливо земјиште на 250 метри просечна надморска висина. Остатокот од 54% припаѓа на ридско-планинските масиви.

Климата можеме да ја окарактеризираме како двозонска. Субмедитеранска и умерено-континентална која се испреплетува низ целата територија на југоисточниот плански развоен регион. Југоисточниот плански развоен регион поседува над 230 сончеви денови годишно.

Како позначајни хидрографски карактеристики се речните сливови на реките Струмица, Циронска и Лебница со над 132 милиони м³ годишно. Во Југоисточниот плански развоен регион има две вештачки (Мантово и Турија) и едно природно езеро (Дојран).

Југоисточниот плански развоен регион може да се пофали со диверзифицирана флора и фауна, богат со шумски потенцијал (даб, црн даб, бука, костен, бел габер, ела, бор и смрча). Поголемите шумски комплекси се наоѓаат на планините Плачковица и Беласица.

Основни данни

Югоизточния планов регион заема крайната югоизточна част на Република Македония и обхваща районите на Радовишко - Струмишката и Гевгелийско - Валандовската котловина. Тези котловини са заобиколени от масивите на планините Беласица от юг, Огражден от изток, Плачковица от Севера, Серта в централно западната част и Кожуф от югозапад.

Югоизточния планов регион се състои от общо 10 единици на местното самоуправление (общини), а именно: Богданци, Босилово, Валандово, Василево, Гевгелия, Дойран, Конче, Ново село, Радовиш и Струмица. Югоизточният планов регион е с площ от 2835 км ² и обхваща общо 10,9% от територията на страната и 8,4 % от общото население на Република Македония, 171416 жители със средна гъстота на населението от 63.2 жители на км ².

Югоизточния планов регион се характеризира с богати хидрографски, климатични и изкопаеми ресурси, които определят региона като предимно земеделски. Качественото и мащабно производство на земеделски култури е предпоставка за развитието на консервно-преработвателни индустрии.

46% от общата площ е обработваема земя на 250 м средна надморска височина. Останалите 54% са хълмисти планински масиви.

Климатът може да се определи като двузонов със средиземноморска и умерено-континентална зони, които са преплетени на цялата територия на югоизточния планов развитие регион. Югоизточния планов регион притежава над 230 слънчеви дни годишно.

Като значими хидрографски характеристики са речните басейни на реките Струмица, Циронска и Лебница с над 132 млн. м³ годишно. В Югоизточния планов регион има две изкуствени (Мантово и Турия) и едно естествено езеро (Дойран).

Югоизточния планов регион може да се похвали с

разнообразни флора и фауна, богат на горски потенциал (дъб,

черен дъб, бук, кестен, бял габър, ела, бор и смърч). По-

големите горски комплекси се намират на планините

Плачковица и Беласица .

General

Southeast Planning Development Region occupies the

southeast end of the Republic of Macedonia and covers the areas of

Radovish - Strumica and Gevgelija - Valandovo valley. These valleys

are surrounded by mountain ranges of mountains Belasica from

South, Ograzden from East, Plachkovica of North, Serta in central -

west and Kozuf of Southwest.

Southeast Planning Development Region is comprised of 10

local government units (municipalities), as follows:

Bogdanci Bosilevo, Valandovo, Vasilevo, Gevgelija, Doiran, Konce,

Novo Selo, Strumica and Radovish .

Southeast Planning Development Region covers an area of

2835 km ², and covers a total of 10.9 % of the national territory and

8.4 % of the population of Macedonia, 171,416 inhabitants with an

average population density of 63.2 inhabitants per km ².

Southeast Planning Development Region is characterized by

rich hydrographic, climatic and soil resources that define the region

as predominantly agricultural. The quality and high volume produc-

tion of agricultural crops provide an imperative for the development of

tin - processing industries. 46 % of the total area is arable land of 250

meters above sea level. The rest 54 % belongs to the mountainous

ranges.

Climate can qualify as dual zone. It’s Mediterranean and

temperate continental which intertwines throughout the southeast

region. Southeast Planning Development Region has over 230 sunny

days a year.

Most important hydrographic features are the river basins of

the rivers Strumica, Cironska and Lebnica with over 132 million m³

per year. The Southeast Planning Development Region has two

artificial lakes (Mantovo and Turija) and one natural lake (Doiran).

Southeast Planning Development Region boasts a diverse

flora and fauna, rich in forest potential (oak, black oak, beech, chest-

nut, white hornbeam, fir, pine and spruce). The largest forest poten-

tials are found in the mountains Plachkovica and Belasica.


18

Југоисточниот плански развоен регион е богат со хетерогена и биолошка разновидност, претежно со следните животински видови растенија како: мечка, волк, срна, лисица, елен, дивокоза, дива свиња, куна, дива мачка, орел, сокол, јастреб, тетреб, зајак, поскок, балкански смок, фазан еребица, речната пастрмка, крап, сом, печурки (вргањ, лисичарка и др.), различни видови на нискостеблести растенија и ретки тревки.

Регионот се карактеризира со богати наоѓалишта на минерални суровини (неметали и метали). Од неметалните суровини може да се набројат декоративните камења, варовникот, мермерот, кварцот и глината. Од металните минерални суровини можат да се набројат железото и цинковата руда, бакарот, златото, среброто, хромот и ураниумот.

Во Југоисточниот регион постојат голем број на манифестации и културни настани на годишно ниво. Од позначајните можеме да ги наведеме: самун ем татлија Радовиш, фолк фест Валандово, струмичкиот карневал, смоквијада Гевгелија, ден на празот Градошорци, смоларски костен Ново Село, Гајда Ињево, дојрански ракувања, топол културен бран Конче, и др.

Туризмот во последно време се повеќе се наметнува како економска гранка во Југоисточниот плански развоен регион. Во југоисточниот плански развоен регион има подем на

езерскиот туризам.

Дојранското езеро е уникатен затворен еко систем и претставува лечилиште за определени заболувања (дерматолошки, ревматски и респираторни). Вештачките езера се богати со рибен фонд и се одлични во делот на риболовниот и ловниот туризам.

Југоисточниот плански развоен регион е богат со термоминерален хидропотенцијал што го прави интересен за бањскиот, спа и руралниот туризам. Во потегот од Радовиш до Гевгелија постојат неколку изворишта на термоминерални води од кои најпознато и уредено како лечилиште и за бањски туризам е бањата Банско со температура околу 71°С.

Југоисточниот плански развоен регион поседува мноштво на оригинални природни убавини кои се основен потенцијал за развој на планинскиот и ловниот туризам. Планините Плачковица, кожуф и Огражден нудат одлични можности за инвестирање во делот на ловниот, спортскиот и рекреативниот туризам. Познати постојни ловишта се: Смиљанци, Прналија, Подареш, и др. Зимскиот-ски туризам е во подем преку најсовремениот ски-центар на Кожув планина а сличен потенцијал нуди и планината Плачковица.

Югоизточния планов регион е богат на разнородни видове и биоразнообразие, предимно със следните животински видове растения като мечка, вълк, сърна, лисица, елен, дива коза, дива свиня, дива котка, орел, сокол, ястреб, яребици, зайци, балканска змия, фазан, яребица, речна пъстърва, шаран, сом, гъби (вргани, лисичарка и др.), различни видове нискостеблени растения и редки билки.

Регионът се характеризира с богати находища на минерални суровини (неметални и метали). От неметалните суровини могат да се изброят декоративните камъни, варовик, мрамор, кварц и глина. От металните минерални суровини могат да се изброят желязото и цинковата руда, мед, злато, сребро, хром и уран.

В Югоизточния регион има редица прояви и културни събития годишно. От най-важните можем да посочим: Самун хем Татлия Радовиш, Фолк фест Валандово, Струмишкия карнавал, Смоквияда Гевгелия, Ден на праза в Градошорци, Смоларски кестен Ново село, Гайда, Дойрански ръкостискания, Топла културна вълна-Конче и др.

Туризмът в последно време все повече се налага като икономически клон в Югоизточния планов регион. В югоизточната планов регион има възход на езерния туризъм.

Дойранското езеро е уникална затворена екосистема и представлява възможност за лекуване на определени заболявания (дерматологични, ревматични и респираторни ). Изкуствените езера са богати с риба и са отлични за развитието на риболовния и ловен туризъм. Югоизточният планов регион е богат на термоминерални източници, което го прави интересен спа и селски туризъм. От Радовиш до Гевгелия има няколко извора на термоминерални води, от които най-известен като лечебен и спа център е Банско с температура около 71 ° С .

Югоизточният планов регион притежава множество

оригинални природни красоти, които са основен потенциал за

развитие на планинския и ловен туризъм. Планините

Плачковица, Кожуф и Огражден предлагат отлични възможности

за инвестиции в областта на ловния, спортен и възстановителен

туризъм. Известни съществуващи ловни полета са: Смилянци,

Прналия, Подареш и др. Зимният ски туризъм е във възход

благодарение на съвременния ски курорт на Кожув планина.

Подобен потенциал има и планината Плачковица .

Southeast Planning Development Region is rich in heteroge-

neous and biological diversity, predominantly with the following ani-

mal species or plants as: bear, wolf, deer, fox, deer, chamois, wild

boar, marten, wild cat, eagle, falcon, hawk, grouse, rabbit, poskok

snake, Balkan snake, pheasant partridge, river trout, carp, catfish,

mushrooms (vrganj, lisicharka etc.), different types of small plants

and rare herbs.

The region is characterized by rich deposits of mineral re-

sources (metals and non-metals). From non-metallic materials may

be listed: decorative stones, limestone, marble, quartz and clay.

Metal minerals may be listed: iron ore and zinc, copper, gold, silver,

chromium and uranium.

In the Southeast there are a large number of festivals and

cultural events annually. Like most significant we can enumerate:

Samun em’ Tatlija Radovish, Folk Fest Valandovo, Strumica carnival,

Smokvijada Gevgelija, Leeks day Gradoshorci , Chestnut Smolare -

Novo Selo, Bagpipes Injevo, Dojran handshakes, warm cultural

wave Konce, etc.

Tourism recently is pushed more as an economic branch in

the Southeast Development Planning Region. In the Southeast re-

gion, the development of lake tourism is rising. The Dojran lake is a

unique closed system and an eco spa for certain diseases

(dermatological, rheumatic and respiratory). Artificial lakes are rich in

fish, and are excellent in terms of fishing and hunting tourism. South-

east Planning Development Regions is rich in thermo-mineral waters,

making it interesting for the spa and rural tourism from Gevgelija to

Radovish there are several springs of thermo-mineral waters from

which the most famous and established as a spa and spa tourism is

Bansko, with temperature around 71° C.

Southeast Planning Development Region has a multitude of

original natural beauties that are essential for the potential develop-

ment of mountain tourism and hunting. Mountains Plachkovica, Kozuf

and Ograzden offer excellent investment opportunities in the field of

hunting, sports and recreational tourism. The existing hunting

grounds are: Smiljanci, Prnalija, Podaresh, etc. . . . Winter ski - tour-

ism is booming through most modern ski center located on Kozuf

Mountain, but similar potential also offers Plachkovica Mountain.


19

Природните карактеристики и сплетот на различните цивилизации (античка Македонија, Римското царство, Византија, словенската цивилизација, отоманското владеење, западноевропското влијание) кои опстојувале и опстојуваат во југоисточниот плански развоен регион оставиле мноштво на познати историски локалитети и објекти, при што го вградиле својот код во заедницата создавајки го денешното модерно општество. Попознати локалитети во југоисточниот плански развоен регион се: археолошките локалитети Исар Марвинци-Валандово, вардарски рид – Гевгелија, античката бања Банско, манастирските комплекси Водоча, Вељуса и Св.Стефан – Конче. Преку овие локалитети и откриени наоди може да се констатира дека на овие простори опстојувале различни цивилизации во период од околу 7000 години.

Туристичкиот капацитет на југоисточниот плански развоен регион може да се пофали со над 6000 легла. Според последните достапни податоци, овој регион во 2012 година има регистрирано 58.761 турист со вкупно 305163 ноќевања, додека се очекува бројот на туристичките посети константно да се зголемува во наредниот период.

Дојранско езеро

Природните характеристики и различните цивилизации (антична Македония, Римската империя, Византия, славянската цивилизация, османското владичество, западноевропейското влияние), които са съществували и съществуват на територията на Югоизточния планов регион, са оставили множество исторически обекти и сгради, които са станали част от обществения дневен ред и основа за модерно общество.

Известни обекти в Югоизточния планов регион са: археологическите обекти Исар Марвинци - Валандово, Вардарски рид – Гевгелия, Древната баня Банско, манастирските комплекси Водоча, Велюса и Св.Стефан Конче.

Чрез тези обекти и открити находки може да се заключи, че тези пространства са били част от различни цивилизации в период от около 7000 години.

Туристическият капацитет на Югоизточния планов регион

може да се похвали с над 6000 легла.

Според последните налични данни, този регион през

2012 г. е регистрирал 58.761 туристи с общо 305163 нощувки, а

се очаква броят на туристическите посещения постоянно да се

увеличава през следващия период

Св.Стефан – Конче

Natural features and a tapestry of different civilizations

(ancient Macedonia, the Roman Empire, Byzantium, Slavic civiliza-

tion, the Ottoman rule, western influence) that existed and exists in

the southeastern region left a various of famous historical sites and

buildings, that have been included in the community code creating

today's modern society.

The mostly known sites in the Southeastern Planning Devel-

opment Region are: archaeological sites Isar Marvinci – Valandovo,

Vardarski rid - Gevgelija , antique bathroom Bansko, Monastery com-

plexes, Vodocha, Veljusa and St. Stephen Konce. Through these

sites and revealed findings it can be concluded that in this region

endured various civilizations over a period of about 7000 years.

Tourism capacity of the Southeastern Planning Development

Region can cover over 6000 beds. According to the latest available

data, this region in 2012 has registered a total of 58,761 tourist visi-

tors with 305,163 overnights, while the number of tourist visits is

expected to continually grow in the future.

Isar Marvinci – Valandovo


20


Транспортната инфраструктура во Југоисточниот плански развоен регион можеме да ја поделиме на два дела и тоа на патна инфраструктура и железница. Железницата е опфатена со многу мал дел и тоа во општина Гевгелија како нај јужна општина во југоисточниот плански развоен регион која граничи со Р.Грција и претставува дел од железничкиот правец Солун-Скопје.

Патната инфраструктура според неколку пaраметри можеме да ја поделиме на општинска и државна. Во делот на општинските патишта спаѓаат локалните патишта кои ги поврзуваат општинските центри со населените места во општината како и урбаната и руралната патна инфраструктура. Во делот на државните патишта се категоризираат автопатите, експресните патишта, и магистралните патишта - категоризирани како А патишта и регионалните патишта од прва Р1 и втора Р2 категорија.

Економија

Југоисточниот плански развоен регион може да се пофали со највисока стапка на вработеност која изнесува 60,9% споредено со другите региони од Република Македонија. Во југоисточниот плански развоен регион стапката на невработенсост изнесува 13,8% што преставува значителна разлика споредено со националниот просек од 28%.

Југоисточниот плански развоен регион придонесува со 9,7% во вкупниот БДП на Република Македонија. Споредено по региони, Југоисточниот плански развоен регион учествува со инвестиции од 5,2%. Бројот на активни деловни субјекти изнесува 6373 и претставува 8,6% од вкупниот број на ниво на држава. Над 85% од деловните субјекти во Југоисточниот регион припаѓаат на групата микро, мали и средни претпријатија. Од сите активни деловни субјекти во Југоисточниот плански развоен регион, поголемиот дел припаѓа во делот на “трговија на големо и мало“.Правните лица во Југоисточниот плански развоен регион за 2013 година оствариле извоз од над 300 милиони евра, односно околу 9% од вкупниот извоз од Република Македонија. Во Југоисточниот плански развоен регион се воведени посебни ТИРЗ-технолошко индустриски развојни зони со посебни олеснувања за инвеститорите.


Транспортната инфраструктура в Югоизточния планов регион можем да разделим на две части -пътната инфраструктура и железопътния транспорт. На железницата се пада малък дял. Най-вече в община Гевгелия като най- южната община в региона, която граничи с Гърция и представлява част от железопътния маршрут Солун-Скопие.

Пътната инфраструктура според няколко параметри

можем да разделим на общинска и държавна. В частта на

общинските пътища попадат местните пътища, които свързват

общинските центрове с населените места в общината, както и

градската и селската пътна инфраструктура. В частта на

държавните пътища са категоризирани магистралите,

високоскоростните пътища и магистрали - категоризирани като

А пътища и регионалните пътища от първа Р1 и втора Р2

категория .

Икономика

Югоизточния планов регион може да се похвали с най-

висок процент на заетост, която възлиза на 60,9 % в сравнение с

други региони от Република Македония. В Югоизточния планов

регион процентът на безработица е 13.8 %, което представлява

значително по-малко в сравнение със средното за страната -

28%. Югоизточният планов регион допринася с 9,7% в общия

БВП на Република Македония. В сравнение с други региони,

Югоизточният планов регион участва с инвестиции от 5,2%.

Броят на активните стопански субекти е 6373 и представлява 8,6

% от общия брой на ниво държава. Над 85% от предприятията в

Югоизточния планов регион принадлежат на групата микро,

малки и средни предприятия. От всички активни стопански

субекти в Югоизточния планов регион най-голямата част

попадат в сферата на "търговия на едро и дребно".

Юридическите лица в Югоизточния планов регион за 2013 г. са

реализирали износ от над 300 милиона евро, т.е. около 9% от

общия износ от Република Македония. В Югоизточния планов

регион са въведени специални ТИРЗ - технологично

индустриални зони за развитие със специални облекчения за

инвеститорите. Такъв тип ТИРЗ зони има в общините Радовиш и

Гевгелия

Infrastructure

Transport infrastructure in the Southeast Planning Develop-

ment Region can be divided into two parts-road and rail infrastruc-

ture. The railroad is covered with a very small part in it. Mostly in

Gevgelija that is southern municipality in the Southeastern Planning

Development Region that borders Greece and is part of the rail route

Thessaloniki - Skopje.

According to several parameters we can divide the road

infrastructure into a local or a state infrastructure. The local municipal

roads include roads connecting municipal centers with settlements in

the municipality as well as urban and rural road infrastructure. The

public roads are categorized as highways, high-speed roads and

motorways - categorized as A roads and regional roads of first and

second P1- P2 category.

Economy

Southeast Planning Development Region boasts the highest rate of

employment of 60.9 % compared with other regions of the Republic

of Macedonia. In the Southeast Planning Development Region un-

employment rate is 13.8 %, which represents a significant difference

compared to the national average of 28 %.

Southeast Planning Development Region contributes with 9.7 % to

the total GDP of the Republic of Macedonia. Compared by regions,

Southeast Planning Development Region contributes with invest-

ments of 5.2 %. The number of active business entities is 6373 and

represents 8.6 % of the total national number. Over 85 % of busi-

nesses in the Southeast Planning Development Region belong of the

micro, small and medium sized enterprises. Of all active businesses

in the Southeast Planning Development Region, the majority belongs

in the "wholesale and retail".

Legal entities in the Southeast Planning Development Region in

2013 exported goods in more than 300 million euro, or about 9% of

total exports from the Republic of Macedonia. In the Southeast Plan-

ning Development Region there are introduced special TIDZ -

technological industrial development zones with special incentives for

investors.

HOW TO ENTER THE MACEDONIAN MARKET

PART 3


22

Регистрирање на правно лице

Основни информации

Во Република Македонија еднаквиот третман на сите учесници на пазарот и слободата на странските инвеститори да ги пренесат и вратат инвестициите, капиталот и добивката се гарантирани со Уставот на Република Македонија, законите и потпишаните и ратификувани меѓународни договори.

Според законот за трговски друштва (службен весник на РМ бр.28/04) во Република Македонија постои можност да се регистрираат два вида на правни лица и тоа: трговец поединец и трговско друштво.

Трговец поединец може да биде секое физичко лице кое во вид на занимање врши некоја трговска дејност.

Во трговските друштва едно или повеќе лица вложуваат капитал (паричен или физички) кој што го ставаат во функција на заедничко работење при што заеднички ја делат загубата или добивката.

Можат да се основаат следните форми на трговски друштва:

Друштво со ограничена одговорност-ДОО/ДООЕЛ

Акционерско друштво-АД

Командитно (комплементарно) друштво, и

Јавно трговско друштво.

Регистрация на юридическо лице

Основна информация

В Република Македония еднаквото третиране на всички участници на пазара и свободата на чуждестранните инвеститори да прехвърлят и върнат инвестициите, капитала и печалбите са гарантирани от Конституцията на Република Македония, законите и подписаните и ратифицирани международни споразумения.

Според закона за търговските дружества (Официален

вестник на Р.М бр.28/04) в Република Македония има

възможност да се регистрират два вида юридически лица -

едноличен търговец и търговско дружество. Едноличен търговец

може да бъде всяко физическо лице, което във вид на професия

върши някаква търговска дейност. В търговските дружества едно

или повече лица влагат капитал (паричен или физически), който

поставят в експлоатация на съвместна работа като общо

споделят загубата или печалбата .

Могат да се създадат следните форми на търговски

дружества :

Дружество с ограничена одговорност-ДОО/ДООЕЛ

Акционерно дружество – АД

Командитно (Допълнителни ) дружество , и

Публична компания .

Срок за регистрация

С въвеждането и използването на едно гише процеса на

регистрация на юридическото лице в Централния регистър

възлиза на 3 дни .

Legal entity registration

General

In the Republic of Macedonia equal treatment of all market

participants and the freedom of foreign investors to bring investment,

return and capital gains are guaranteed by the Constitution of the

Republic of Macedonia, laws and signed and ratified international

agreements.

Under the Companies Act (Official Gazette

no.28/04….no.41/14) in the country it is possible to register two types

of entities, namely: sole proprietor and company.

Sole proprietorship can be any natural person that deals any

commercial activity like a profession.

In the companies one or more persons invest capital (cash or

things) that they put in the function of working together with a com-

mon share profits or losses.

The following forms of companies can be established:

Limited company, Ltd.

Joint Stock Company - Inc.

Limited (complementary) company, and

Public company.


23

Поднесување на пријава

При процесот на регистрирање на правно лице се поднесува пријава на пропишан образец до Централниот регистар на Република Македонија, со прилог на пропратна документација согласно законот за трговските друштва.

Процесот на регистрација е вклопен во системот на едношалтерски систем кој обезбедува обединување на сите правно релевантни статусни податоци за работењето на деловниот субјект. Со процесот на регистрација деловниот субјект добива единствен матичен број ЕМБС и единствен даночен број ЕДС, со определување на шифра на дејноста. Ако пријавата ја поднесува физичко лице во прилог се доставува заверена копија кај нотар на документ за идентификација, додека ако како основач се јавува правно лице се доставува заверена копија од документот на регистрација на правното лице. Кога повеќе лица основаат правно лице истото се основа со договор, додека ако едно лице се јавува како основач се поднесува основачка изјава.

При подготовката на документите пропишани со законот за трговски друштва, задолжително се определуваат името/називот на правното лице, седиштето, управителот, жиро сметка

и проценка на основачкиот влог.

Пријавата со сите документи се доставуваат во канцелариите на Централниот регистар, во зависност од седиштето на правното лице со обврска во рок од 15 дена од стекнувањето на условите за регистрирање да поднесат пријава за упис до трговскиот регистар доколку постои таква обврска согласно законот за трговски друштва. Исто така постои можност и за електронско регистрирање –http://e-submit.crm.om.mk, преку овластени агенти. Во овој случај постапката се состои во 3 чекори: обезбедување на сертификат, подготовка на документација и поднесување на пријава. Регистрацијата се врши без никакви трошоци кон Централниот регистар или агентот за регистрација.

Рок за регистрација

Со воведувањето и користењето на едношалтерскиот систем процесот на регистрација на правното лице во централниот регистар изнесува 3 дена

Подаване на заявка

При процеса на регистрация на юридическо лице се подава заявление на предвиден образец до Централния регистър на Република Македония заедно с подкрепяща документация съгласно Закона за търговските дружества.

Процесът на регистрация е интегриран в системата „на едно гише”, който предвижда обединяване на всички данни за дейността на търговското предприятие от правно значение. С процеса на регистрация стопански субект получава уникален идентификационен номер и уникален данъчен номер, с определяне на код на дейността. Ако заявлението се подава от физическо лице в допълнение се представя заверено копие от нотариус на документ за самоличност, а ако като основател се явява юридическо лице, се представя заверено копие от документ за регистрация на юридическото лице. Когато повече хора създават юридическо лице същото се основа с договор, докато ако едно лице е учредител се подава учредителна декларация.

При подготовката на документите, предвидени в закона

за търговските дружества, задължително се определят името /наименованието на юридическото лице, седалището, управителя, банкова сметка и оценка на учредителния депозит.

Заявлението с всички документи се подават в офисите

на Централния регистър, в зависимост от седалището на

юридическото лице с ангажимент в срок от 15 дни от

придобиването на условията за регистриране да подадат

заявление за вписване до търговския регистър, ако има такова

задължение съгласно закона за търговските дружества.

Също така има възможност и за електронно

регистриране - http://e-submit.crm.om.mk чрез упълномощени

представители.

В този случай процедурата се състои в 3 стъпки:

предоставяне на сертификат, подготовка на документация и

подаване на декларации. Регистрацията се извършва без

никакви разходи към Централния регистър или агент за

регистрация .

Submission of application for registration

During the process of registering a legal person submits an

application in the prescribed form to the Central Registry of the Re-

public of Macedonia, with attached supporting documentation in

accordance with the Companies Law.

The registration process is embedded in the system of one-

stop shop that provides unification of all legally relevant status infor-

mation about the operations of the business entity. With the registra-

tion process the business entity receives a unique identification num-

ber and tax identification number, with activity code. If application is

submitted by an individual it has to submit a notary certified copy of

identification document, while if the founder is a legal person it shall

submit a notary certified copy of the registration of the legal entity.

When more persons establish a legal entity, it’s done by mutual con-

tract, and if one person is a founder it’s done by founding statement.

In preparing the documents prescribed by the Companies

Act, the name of the legal entity, registered office, manager, bank

account and assessment of the share capital shall be determined.

The application and all documents are submitted in the office

of the Central Registry, depending on the seat of the legal entity with

liability within 15 days of gaining registration requirements to apply

for admission to the Commercial Register if such obligation exists

under the company law. Also there is a possibility for electronic regis-

tration - http://e-submit.crm.om.mk, through authorized agents. In

this case, the procedure consists of three steps: securing a certifi-

cate, preparation of documentation and filing. Registration is done at

no cost to the Central Registry or agent for registration.

Registration deadline

With the introduction and use of a one stop shop system,

registration process of the legal entity in the central registry is 3 days.


24

Трошоци и потребни дозволи

За регистрирање на правно лице трошоците во просек изнесуваат околу 12000 денари или во противвредност од 200 ЕУР.

Трошоците претежно се однесуваат на:

Административна такса ако се поднесува преку

регистрационите канцеларии на Централниот регистар во хартиена форма во висина од 2399 денари или во противвредност од 40 ЕУР.

Определен надоместок за извршена проценка на

овластениот проценител на основачкиот капитал кој зависи од видот на проценетите средства.

Нотарски трошоци кои зависат од бројот на

основачите и количината на документи за заверка.

Обезбедување на печат во висина до 1000 денари

или во противвредност од 16 ЕУР.

Дополнителен трошок може да преставува

ангажирањето на посебен субјект за регистрација

(овластени куки, адвокати и сл.)

Согласно националната класификација на дејности на Република Македонија, дејностите на правните лица се регистрираат со стандардни називи и шифри на дејности. За водење на бизнис по правило не се потребни дозволи освен за дејности за кои постојат исклучоци. Во зависност од дејноста информации за видот на дозволите може да се добијат од страна на централниот регистар, надлежните министерства, овластените лица за регистрирање или адвокатите.

Странските државјани можат лесно да воспостават вработување во Република Македонија по добивањето на соодветна виза од страна на министерството за надворешни работи или амбасадите во странство. Граѓаните од земјите членки на Европската Унија и државите кои имаат склучено билатерални договори за олеснување на визниот режим можат да престојуваат во Република Македонија со покажување на валидна исправа/пасош.

Постојат три типови на визи, и тоа: деловна, влезна и виза за вработување.

Додека, постојат два типови на дозволи, кои се: дозвола за престој и дозвола за работа.

Разходи и необходими разрешителни

За регистриране на юридическо лице, разходите средно

възлизат на около 12000 денари или еквивалентност от 200

евро. Разходите предимно се отнасят до :

Административната такса, ако се подава чрез

регистрационите офиси на Централния регистър на

хартиен носител в размер на 2399 денари или

еквивалентност от 40 евро .

Такса за оценка на учредителния капитал, която

зависи от вида му .

Нотариални такси, които зависят от броя на

учредителите и количеството на документи за

заверка .

Осигуряване на печат в размер до 1000 денари или

еквивалентност от 16 евро .

Допълнителни разходи може да представлява

ангажирането на трети лица за регистрация

(упълномощени къщи, адвокати и др.)

Съгласно националната класификация на дейности на

Република Македония, дейностите на юридическите лица се

регистрират стандартни наименования и кодове на дейности. За

правене на бизнес по правило не са необходими разрешителни

с изключение на някои видове дейности. В зависимост от

дейността информация за вида на разрешения може да се

получи от централния регистър, компетентните министерства,

оправомощените лица за регистриране или адвокати.

Чуждестранните граждани могат лесно да бъдат наемани в

Република Македония след получаването на съответната виза

от Министерство на външните работи или посолствата в

чужбина. Гражданите от държавите-членки на Европейския съюз

и държавите, които са сключили двустранни споразумения за

облекчаване на визовия режим могат да пребивават в

Република Македония с показване на валиден документ /

паспорт

Costs and necessary permits

For registration of a legal entity costs averaged about 12,000

Denars or equivalent of 200 Euros. Costs mainly relate to:

Administrative fee if submitted through the registration

office of the Central Registry in hard copy in the amount

of 2399 Denars or the equivalent of 40 EUR .

Determined fee for an appraisal of the certified appraiser

of initial capital which depends on the type of estimated

resources.

Notary fees that depend on the number of shareholders

and the amount of documents for verification.

Providing the seal, up to 1000 denars or equivalent of 16

EUR.

Additional costs can occur by a special engagement of

registration entity (certified houses, lawyers, etc.).

According to the national classification of activities of the

Republic of Macedonia, the activities of legal entities are registered

with standard names and codes of activities. For running a business

usually there is no need of permissions except for activities for which

there are exceptions. Depending on the activity, information about

the licenses can be obtained from the central registry, the competent

ministries, officials and lawyers for registering.

Foreign nationals/citizens can easily establish employment in

the country after receiving the appropriate visa from the foreign min-

istry and embassies abroad. Citizens of member states of the Euro-

pean Union and the countries that have signed bilateral agreements

on visa facilitation can stay in the country by showing a valid docu-

ment / passport.

There are three types of visas: Entry visa, Business Visa and Em-

ployment Visa

There are two types of licenses: Residence permit and Work permit


25

Со завршувањето на постапката за регистрирање во централниот регистар, правниот субјект ги добива следните податоци и документи:

Матичен број (ЕМБС)

Даночен број (ЕДБ)

Документ за царинска евиденција

Документ за претежна дејност

Жиро сметка од избраната банка

Доколку подлежи деловниот субјект да се регистрира

како ДДВ обврзник (данок на додадена вредност)

При основањето на друштвото основачкиот влог не смее да биде помал од 307.000,00 денари ли во противвредност од 5000 ЕУР според средниот курс на Народна банка на Република Македонија.

Основачкиот влог може да биде паричен или непаричен.

Непаричните влогови може да бидат движни или недвижни ствари врз кои се врши проценка и се изразуваат во пари од страна на овластен проценител согласно националните и меѓународните стандарди за проценка.

Надоместокот за извршената проценка зависи од вредноста на стварта што се проценува.

Основачкиот влог може да се уплати пред регистрацијата на правното лице на привремена сметка или да се уплатат во рок од 1 година по извршениот упис.

Видове визи : Входящи визи, Бизнес виза, Виза за

заетост

Видове на разрешения : Разрешение за пребиваване,

Разрешение за работа

С завршуваљњето на процедурата за регистрация в

централния регистър , правен субект получава следните

документи:

Идентификационен номер

Данъчен номер (ДДС)

Документ за митнически досиета

Документ за предимно дейност

Банкова сметка от избраната банка

ДДС регистрация, ако подлежи на такава

При основаването на дружеството учредителният

депозит не може да бъде по-малък от 307.000 денари или

равностойността на 5000 евро според средния курс на

Националната банка на Република Македония.

Учредителният влог може да бъде паричен или

непаричен. Непаричните залози могат да бъдат движими или

недвижими елементи, върху които се извършва оценка и се

изразяват в пари от упълномощен оценител съгласно

националните и международните стандарти за оценка. Таксата

за извършената оценка зависи от стойността на обекта, който се

оценява .

Учредителният влог може да се внесе преди

регистрацията на юридическото лице на временна сметка или да

се изплатят в рамките на 1 година след извършване на

регистрацията .

With competition of the procedure for registration in the cen-

tral registry, the legal entity receives the following documents:

Identification Number

Tax Number

Customs records documents

Document for the predominant activity

Account of the selected bank

If the business entity is to register as VAT (value added

tax)

During the establishment of the company, share capital must

not be less than 307.000,00 MKD equivalent of 5000 EUR at the

exchange rate of the National Bank of the Republic of Macedonia.

The initial deposit can be monetary or non-monetary.

Contribution in kind may be movable or immovable property

that are assessed and are expressed in money by certified apprais-

ers in accordance with national and international standards for as-

sessment.

The fee for the assessment depends on the value of the item

as estimated.

The initial deposit can be paid before the registration of the

legal entity on a temporary account or can be paid within one year

after the entry.


26

Деловно опкружување

Водење на бизнис

За да може правното лице правилно да функционира потребно е да има управител. Управител може да биде секое деловно способно домашно или странско физичко лице.

Доколку на физичкото лице со правосилна судска одлука му е одземена деловната способност тоа не може да се јави како управител на било кое правно лице, се додека трае временото одземање.

Задолжителни органи во повеќето форми на правните лица се:

Собрание или собир на содружници

Управител на друштвото

Странски правни лица може да вршат дејност на територијата на Република Македонија доколку се регистрирани согласно законот за трговски друштва преку свои подружници кои настапуваат во прометот за сметка и име на странското правно лице. Освен ако во определени меѓународни договори не е поинаку определено странските правни лица/подружници се изедначени во правата и одговорностите со домашните правни лица.

Доколку како основач се јавува странско правно лице, основаниот деловен субјект ќе се смета како домашно правно лице.

Согласно законот за трговски друштва правните лица се обврзани да подготвуваат и доставуваат годишни завршни сметки.

Правните лица кои имаат над 50 вработени лица или остваруваат обрт од над 2 милиони евра се обврзани да доставуваат и ревизорски извештај од овластени ревизори.

Бизнес среда

Водене на бизнес

За да може юридическото лице да работи правилно

трябва да има управител. Управител може да бъде всяко

дееспособно местно или чуждестранно физическо лице. Ако

физическото лице е с влязла в сила присъда и не може да бъде

Управител юридическо лице, докато трае забраната му .

Задължителни органи в повечето форми на юридически

лица са:

Събрание или събиране на учредителите

Директор на дружеството

Чуждестранни юридически лица могат да извършват

дейност на територията на Република Македония ако са

регистрирани съгласно дружественото право чрез свои дъщерни

дружества, които оперират от името на чуждестранното

юридическо лице. Освен ако в определени международни

договори не е предвидено друго, чуждестранните юридически

лица / дъщерни дружества са равни в правата и отговорностите

с местните юридически лица.

Ако като основател се явява чуждо юридическо лице,

създаденият бизнес субект ще се счита за местно юридическо

лице.

Съгласно Закона за търговските дружества

юридическите лица са длъжни да подготвят и представят

годишни финансови отчети. Юридическите лица, които имат над

50 служители или упражняват оборот от над 2 милиона евро са

длъжни да представят одиторски доклад от оторизирани

одитори .

Business environment

Running a Business

For a legal entity properly to function, it needs to have a

manager. Manager can be any domestic or foreign business capable

natural person. If the individual with final court decision is deprived of

the business ability, he can’t occur as a manager of any legal person,

as long as the temporary seizure.

Mandatory bodies in most forms of legal entities:

Assembly or gathering of members

Manager of the company

Foreign legal entities may conduct business in the Republic

of Macedonia if registered under the Companies Act, through its

subsidiaries who act in trade for an account and behalf of the foreign

entity. Unless specified in international agreements the foreign enti-

ties / subsidiaries are equal in rights and responsibilities to domestic

entities.

If the founder is a foreign legal entity, established business

entity shall be treated as a domestic entity.

Under company law the legal entities are required to prepare

and submit annual financial statements.

Legal entities that have over 50 employees and realized a

turnover of more than 2 million Euros are required to submit an audit

report by a certified auditor.


27

Престанок на правното лице

Постапката за бришење на правното лице од страна на Централниот регистар изнесува 22 дена.

Согласно законот за трговски друштва правното лице престанува да постои ако:

Истече времето за кое е основано

Содружниците / основачите донесат одлука за

престанок

Со судска одлука

Следствено на тоа се спроведува постапка за ликвидација на друштвото. Доколку не постојат ненадмирени обврски на друштвото кон трети доверители, имотот се распоредува сразмерно на основачите според нивниот влог.

Доколку правното лице не е солвентно се спроведува стечајна постапка која може да трае до една година во зависност од големината на друштвото и побарувањата на доверителите.

Преустановяване на дейността на

юридическото лице

Процедурата за закриване на юридическото лице от

Централния регистър е 22 дни.

Съгласно Закона за търговските дружества юридическо

лице престава да съществува, ако :

Изтече времето, за което е установено

Содружниците / учредителите вземат решение за

прекратяване

С решение на съда

Вследствие на това се провежда процедура за

ликвидация на дружеството. Ако няма непогасени задължения

на дружеството към трети кредитори, имотите се разпределя

пропорционално на оснивачите според техния депозит .

Ако юридическото лице е в несъстоятелност се провежда

процедура по ликвидация, която може да продължи до една

година в зависимост от големината на дружеството и

претенциите на кредиторите .

Cessation of the legal entity

The procedure for deleting a legal entity from the Central

Registry lasts at most 22 days.

Under company law the legal entity ceases to exist if:

Timeout which is formed

The members / founders decide on termination

The court decision

Accordingly starts the procedure for the liquidation of the

company. If there aren’t liabilities to third creditors, assets are allocat-

ed in proportion to the shareholders according to their share.

If the legal entity is not solvent, bankruptcy procedure is

carried out that can last up to one year depending on the size of the

company and the creditors' claims.


28

Причини за инвестирање и водење на бизнис

Поволности за деловно работење

Слободата на пазарот, слободата на делување и тргување и сопственичките права претставуваат основни права загарантирани од Уставот на Република Македонија.

Со процесот на децентрализација и континуираните економски реформи, Македонија стана една од најатрактивните дестинации за инвестирање и водење на бизнис. Една од најзначајните реформи вклучува воведување на рамен данок од 10% за корпоративниот и персоналниот данок, кој го поедноставнува даночниот систем и ги стимулира правните лица кон дополнителни вложувања и ширење на сопствениот бизнис со цел зголемување на добивката.

Данокот на додадена вредност-ДДВ, е општ данок на потрошувачка кој се пресметува плаќа во сите фази на производство, трговија, услуги и извоз.

Причини за инвестиции и правене на бизнес

Стимули за правене на бизнес

Свободата на пазара, свободата на действие и търговия

и права на собственост представляват основни права,

гарантирани от Конституцията на Република Македония.

С процеса на децентрализация и непрекъснатите

икономически реформи Македония се превърна в един от най-

атрактивните дестинации за инвестиции и правене на бизнес.

Една от най-значимите реформи включва въвеждането на

плосък данък от 10 % за корпорациите, който опростява

данъчната система и стимулира юридическите лица към

допълнителни инвестиции и разпространение на собствения си

бизнес с цел увеличаване на печалбата.

Данък добавена стойност ДДС е общ данък върху

потреблението, който се изчислява и плаща на всички етапи на

производство, търговия , услуги и износ

.

Reasons for investing and doing business

Business benefits

The free market, freedom of action and trading and property

rights are fundamental rights guaranteed by the Constitution of the

Republic of Macedonia.

With the process of decentralization and continuing econom-

ic reforms, Macedonia has become one of the most attractive desti-

nations for investment and doing business. One of the most signifi-

cant reforms include the introduction of a flat tax of 10 % on corpo-

rate and personal income tax, which simplifies the tax system and

legal entities to stimulate further investment and expansion of their

own business in order to increase profits.

Value added tax - VAT is a general consumption tax calculat-

ed and payable at all stages of production, trade, services and ex-

ports.

Данок Даночна стапка

Данок на добивка 10%

Персонален данок на доход 10%

ДДВ – данок на додадена

вредност Основна 18%

Преференцијална 5%

Данок на имот 0,1%-0,2%

Данок на наследство 2%-3%

Данок на подарок 4%-5%

Данок на продажба на

недвижност 2%-4%

Tax Tax rate

Income tax 10%

Personal Income Tax 10%

VAT - Value Added Tax

Basic 18%

Preferential 5%

Property Tax 0,1%-0,2%

Inheritance tax 2%-3%

Tax on gift 4%-5%

Property sale tax 2%-4%

Данък Данъчна ставка

Данък на печалба 10%

Данъка върху доходите 10%

ДДС – Данък на добавена

стойност

Основна 18%

Преференциална 5%

Данък на имоти 0,1%-0,2%

Данък на наследство 2%-3%

Данък на подарък 4%-5%

Данък върху продажба на

недвижими имоти

2%-4%


29

Дополнителна но не помалку важна причина за инвестирање и водење на бизнис е пристапноста на пазарите на Европскиот континент и Европската унија. Пазарите на Европа обезбедуваат пристап до над 650 милиони потрошувачи.

Република Македонија е потписник на три значајни мултилатерални договори за слободна трговија:

Договорот за стабилизација и асоцијација со

државите членки на Европската унија

Договорот - ЕФТА (Швајцарија, Норвешка, Исланд и

Лихтенштајн) и

Договорот - ЦЕФТА (Македонија, Албанија,

Молдавија, Србија, Црна Гора, БиХ и Косово)

Дополнително Македонија има потпишано договори за слободна трговија со Турција и Украина. Македонија е членка на светската трговска организација (WTO) од 2003 година.

Република Македонија има потпишано договори за заштита на инвестициите со следните држави: Албанија, Австрија, Белгија, БиХ, Бугарија, Кина, Хрватска, Чешката Република, Народна Република Кореа, Финска, Франција, Германија, Унгарија, Индија, Италија, Малезија, Холандија,

Полска, Романија, Русија, Србија, Словенија, Шпанија, Шведска, Турција и Украина.

Република Македонија има потпишано договори за избегнување на двојното оданочување со: Албанија, Австрија, Белорусија, Белгија, Велика Британија, Данска, БиХ, Египет, Естонија, Иран, Ирска, Катар, Кувајт, Косово, Латвија, Литванија, Мароко, Молдавија,Норвешка, Бугарија, Кина, Хрватска, Чешката Република, Народна Република Кореа, Финска, Франција, Германија, Унгарија, Индија, Италија, Малезија, Холандија, Полска, Романија, Русија, Словачка, Србија, Словенија, Шпанија, Шведска, Швајцарија, Тајван, Турција, Црна Гора и Украина.

Арбитрирањето на трговските спорови е овозможено преку домашното законодавство и потпишаните меѓународни договори. Во Република Македонија постои арбитражен суд кој постои од 1993 година во рамките на Стопанската комора на Македонија.

Допълнителна, но не по-малко важна причина за

инвестиции и правене на бизнес, е достъпността на пазарите на

Европейския континент и Европейския съюз. Пазарите на

Европа осигуряват достъп до над 650 милиона потребители.

Република Македония е подписала три важни

многостранни споразумения за свободна търговия:

Споразумението за стабилизация и асоцииране с

държавите-членки на Европейския съюз

Договор - ЕАСТ (Швейцария, Норвегия, Исландия и

Лихтенщайн) и

Договор - ЦЕФТА (Македония, Албания, Молдова,

Сърбия, Черна гора, Босна и Косово)

Македония е подписала споразумения за свободна

търговия с Турция и Украйна. Македония е член на Световната

търговска организация (WTO) от 2003 година. Република

Македония е подписала споразумения за защита на

инвестициите със следните държави: Албания, Австрия, Белгия,

Босна, България, Китай, Хърватия, Чешката република, Народна

Република Корея, Финландия, Франция, Германия, Унгария,

Индия, Италия, Малайзия, Холандия, Полша, Румъния, Русия,

Сърбия, Словения, Испания, Швеция, Турция и Украйна.

Република Македония е подписала споразумения за

избягване на двойното данъчно облагане с Албания, Австрия,

Беларус, Белгия, Великобритания, Дания, Босна и Херцеговина,

Египет, Естония, Иран, Ирландия, Катар, Кувейт, Косово, Латвия,

Литва, Мароко, Молдова, Норвегия, България, Китай, Хърватия,

Чешката република, Народна Република Корея, Финландия,

Франция, Германия, Унгария, Индия, Италия, Малайзия,

Холандия, Полша, Румъния, Русия, Словакия, Сърбия,

Словения, Испания, Швеция, Швейцария, Тайван, Турция, Черна

гора и Украйна. Арбитрирането на търговските спорове е

възможно чрез националното законодателство и подписаните

международни споразумения. В Република Македония има

арбитражен съд, който съществува от 1993 г. в рамките на

Стопанската камара на Македония.

An additional but no less important reason for investing and

doing business is access to markets of Europe and the European

Union. Markets in Europe provide access to over 650 million con-

sumers.

Macedonia is a signatory of three important multi-lateral free

trade agreements:

Stabilization and Association Agreement with the mem-

ber states of the European Union

Agreement - EFTA (Switzerland, Norway, Iceland and

Liechtenstein) and

Agreement - CEFTA (Macedonia, Albania, Moldova,

Serbia, Montenegro, Bosnia and Kosovo)

Additionally Macedonia has signed free trade agreements

with Turkey and Ukraine. Macedonia is a member of the World Trade

Organization (WTO) since 2003.

Macedonia has signed investment protection agreements

with the following countries : Albania, Austria, Belgium, Bosnia and

Herzegovina , Bulgaria , China , Croatia , Czech Republic, People's

Republic of Korea , Finland , France , Germany , Hungary , India ,

Italy , Malaysia , Netherlands , Poland, Romania , Russia , Serbia ,

Slovenia , Spain , Sweden , Turkey and Ukraine.

Macedonia has signed agreements for avoidance of double

taxation, with: Albania, Austria , Belarus , Belgium, UK , Denmark ,

Bosnia , Egypt , Estonia , Iran , Ireland , Qatar , Kuwait , Kosovo ,

Latvia , Lithuania , Morocco , Moldova , Norway Bulgaria , China ,

Croatia , Czech Republic, People's Republic of Korea , Finland ,

France , Germany , Hungary , India , Italy , Malaysia , Netherlands ,

Poland , Romania , Russia , Slovakia , Serbia , Slovenia , Spain ,

Sweden , Switzerland , Taiwan , Turkey, Montenegro and Ukraine.

Arbitrates of trade disputes is possible through domestic

legislation and international agreements signed. In Macedonia there

is Arbitration Court, which has existed since 1993 under the Econom-

ic Chamber of Macedonia.


30

Република Македонија е страна потписник на Њујоршката конвенција за признавање и имплементирање на странските арбитражи, Женевската конвенција за извршување на странските арбитражи, Вашингтонската конвенција за решавање на инвестициски спорови и европската конвенција за меѓународна комерцијална арбитража. Ратификуваните меѓународни конвенции за арбитража имаат предност пред домашната легислатива.

Уставот на Република Македонија го гарантира правото на приватна сопственост.

Никој не може да биде лишен од приватната сопственост, освен ако истата не се коси со општата безбедност и јавното добро.

Странските инвеститори можат да имаат полна сопственост врз недвижностите и имотите на нивните бизнис активности. Доколку сопственоста биде експроприрана или ограничена сопственикот има право на потполна компензација според пазарните цени.

Законот за работни односи го дефинира начинот на ангажирањето на работната сила и процедурите за вработување, ако и правата и одговорностите на работодавачот и работникот. Информации за слободната работна сила може да се добијат од АВРМ - Агенцијата за вработување на Република Македонија.

Правните лица/компаниите можат да побаруваат и користат финансиска поддршка од банките, развојните фондови, регионалните фондови (ИПА фондовите) и од програмите на државните институции.

Република Македония е страна, подписала Нюйоркската

конвенция за признаване и изпълнение на чуждестранни

арбитражни производства, Женевската конвенция за

изпълнение на чуждестранни арбитражни производства,

Вашингтонската конвенция за разрешаване на инвестиционни

спорове и европейската конвенция за международна търговска

арбитраж. Ратифицираните международни конвенции за

арбитраж имат предимство пред вътрешното законодателство .

Конституцията на Република Македония гарантира

правото на частна собственост. Никой не може да бъде лишен

от частната собственост, освен ако това не противоречи на

общата сигурност и общественото благо. Чуждестранните

инвеститори могат да имат пълна собственост върху

недвижимите имоти и имотите на техните бизнес дейности. Ако

собствеността е експроприрана или ограничена собственик има

право на пълна компенсация според пазарните цени.

Трудово определя начина на ангажирането на работната

сила и процедурите за наемане на работа , ако и правата и

задълженията на работодателя и служителя. Информация за

свободната работна сила може да се получи от ЕКА - Агенцията

по заетостта на Република Македония.

Юридическите лица / фирмите могат да изискват и да

използват финансова подкрепа от банките , развитие фондове ,

регионалните фондове ( ИПП фондове) и от програмите на

държавните институции.

Macedonia is a signatory party to the New York Convention

on the recognition and implementation of international arbitration, the

Geneva Convention on Enforcement of Foreign Arbitration, Washing-

ton Convention to resolve investment disputes and the European

Convention on International Commercial Arbitration. Ratified interna-

tional conventions on arbitration take precedence over domestic

legislation.

Macedonian Constitution guarantees the right to private

property. No one can be deprived of private property, unless it is

contrary to general safety and public good. Foreign investors can

have full ownership of the property and assets of their business activ-

ities. If the property is expropriated or restricted owner shall be enti-

tled to full compensation at market prices.

Labor Act defines a way of engaging the workforce and re-

cruitment policies, as the rights and responsibilities of the employer

and the employee. Information about free labor can be obtained from

the ESA - Employment Agency of the Republic of Macedonia.

Legal entities / companies may require and use financial

support from banks, development funds, regional funds (IPA) and

programs of state institutions.


31

Правна рамка за деловно работење

Деловното работење во Република Македонија се заснова врз основа на законот за трговски друштва (Службен весник на РМ 28/2004). Овој закон ги дефинира типовите на правните лица, нивниот статус, процедурите и регулативите за нивното формирање и работење.

Законот за инвестициски фондови ги дефинира условите за инвестирање и инкорпорирање на инвестициските фондови. Овој закон ги изедначува домашните и странските инвеститори.

Либерализацијата на цените во Македонија е целосно имплементирано. Контрола на цените постои само за неколку продукти од витално значење (горива, електрична енергија), а се контролирани од независни регулаторни тела.

Законот за заштита на конкуренцијата и законот против нелојалната конкуренција овозможува лојална конкурентност помеѓу правните лица, при што оневозможува активности за стекнување на незаконска и неправична предност.

Исто така се оневозможува формирањето на монополско-доминантна позиција на пазарот.

Централниот депозитар го бележи постоењето на сопсвеноста на акциите и уделите и поврзувачките трансакции. Исто така придонесува кон легалност при берзанските трансакции.

Законот за заштита на животната средина овозможува правилно управување со производствените капацитети на ниво на А и Б интегрирани дозволи и елаборати за заштита на животната средина кои компаниите задолжително треба да ги обезбедат.

Законот за индустриската сопственост овозможува заштита на производите од нелегален увоз и плагијаторство.

Правата од индустриската сопственост се:

Патент

Модел и мостра

Стоковен и услужен жиг, и

Ознака за потеклото на производот

Правна рамка за правене на бизнес

Бизнесът в Република Македония се основава въз

основа на Закона за търговските дружества (Официален вестник

на Р.М 28/ 2004). Този закон определя видовете юридически

лица, техния статут, процедурите и наредбите за тяхното

формиране и функциониране.

Закона за инвестиционните фондове определя

условията за инвестират и включването на инвестиционните

фондове. Този закон приравнява местни и чуждестранни

инвеститори. Либерализацията на цените в Македония е

напълно внедрена. Контрол на цените има само няколко

продукти от жизненоважно значение (горива, електроенергия) и

контролирани от независими регулаторни органи .

Закона за защита на конкуренцията и Закона срещу

нелоялната конкуренция позволява лоялна конкуренция между

юридически лица , при което забранява дейности за

придобиване на незаконно и несправедливо предимство.

Също така се забранява формирането на монополизират

господстващо положение на пазара. Централния депозитар

записва съществуването на собствеността на акциите и

дяловете и свързващите транзакции. Можете също допринася за

законност при борсови котировки транзакции.

Закона за опазване на околната среда позволява

правилно управление на производствените мощности на ниво А

и Б интегрирани разрешителни и определя изисквания за

опазване на околната среда, които компаниите задължително

трябва да спазват. Закона за индустриалната собственост

възможност продуктите на нелегален внос и плагиатство.

Правата на индустриалната собственост са:

Патент

Модел и проба

продуктова и търговска марка, и

Знак за произхода на продукта

Legal framework for doing business

Doing business in the Republic of Macedonia is based on the

Companies Act (Official Gazette 28/2004… no.41/14). This law de-

fines the types of legal entities, their status, procedures and regula-

tions for their establishment and operation.

Law on Investment Funds defines the conditions for invest-

ment and incorporation of investment funds. This law equates do-

mestic and foreign investors.

Price liberalization in Macedonia is fully implemented . Price

controls exist only for a few vital products (fuels , electricity), and are

controlled by independent regulatory bodies .

Law for Protection of Competition and the law against unfair

competition ensure fair competition between legal entities, which

prevents the activities of acquiring illegal and unfair advantage.

It also prevents the formation of monopolistic-dominant posi-

tion in the market.

Central Depository records the existence of ownership of

stocks and shares and connecting transactions. Also contributing to

the legality of stock exchange transactions.

Law on Environmental Protection allows proper management

of production facilities at the A and B licenses and integrated studies

for environmental protection that companies are obliged to provide.

Law on Industrial Property protects products from illegal

imports and plagiarism. Industrial property rights are:

Patent

Model and sample

Goods or service mark, and

Designation of origin of the product


32

Меѓународната трговија се регулира со потпишани договори за слободна трговија со над 30 држави и Европската унија.

За определени општи категории на производи постои процедура за добивање на посебни дозволи:

Заштита на здравјето на луѓето, животните

растенијата

Заштита на животната средина

Стоки кои бараат дозвола од НБРМ-Народната банка

на република Македонија

Увоз/извоз на метали, валути и сл.

Увоз/извоз на воена опрема

Добра (готови производи или производи кои не се

користени) за кои се врши посебна проверка

За секој увезен производ се наплака царина, додека за определени увезени производи царинската стапка изнесува 0%.

За тековните царински стапки и информации може да се обезбедат од шпедитерските фирми во Република Македонија и директно од Царинската управа на Република Македонија.

Република Македонија има заокружена правна регулатива во делот на деловното работење која е усогласена со Европските (ЕУ регулативи) и Светските (меѓународни конвенции) правила и обичаи.

Повеќе детали може да се добијат на веб страната на:

www.investinmacedonia.com

Международната търговия се регулира с подписани

споразумения за свободна търговия с над 30 страни и

Европейския съюз.

За определени общи категории продукти съществува

процедура за получаване на специални разрешителни:

Защита на здравето на хората, животните растенията

Опазване на околната среда

Стоки, които търсят разрешение от НБРМ -

Националната банка на Република Македония

Внос / износ на метали, валути и др.

Внос / износ на военно оборудване

Стоки ( готови продукти или продукти, които не са

използвани ), за които се извършва специална

проверка

За всеки внесен продукт се начислява данък, за някои

вносни продукти митническата ставка е 0 %.

Информация за текущите митнически ставки може да се

намери от спедиторски фирми в Република Македония и пряко

от митническата администрация на Република Македония.

Република Македония е създадена правната уредба в

областта на правене на бизнес, която е в съответствие с

европейските (ЕС разпоредби ) и световните ( международни

конвенции ) правила и обичаи

Повече подробности можете да прочетет на сайта на:


International trade is governed by signed free trade agree-

ments with over 30 countries and the European Union.

For certain general categories of products there is a proce-

dure for obtaining special permits:

Protection of human health , animal and plant

Environmental protection

Goods which require a license from the National Bank of


Import / export of metals, currencies, etc...

Import / export of military equipment

Goods (finished products or products not used) which are

subject to special inspection

For each imported product customs is charged, while for

certain products imported duty rate is 0 %.

The current tariff rates and information can be obtained from

shipping companies in the country and directly from the Customs

Administration of the Republic of Macedonia.

Republic of Macedonia has completed legislation in the area

of business that is aligned with the European (EU regulations) and

World (international conventions) rules and customs.

More details can be obtained on the following web page:



ул. „Коста Сусинов“ бр. 22

2420 Радовиш


+389 32 63 36 32

[email protected]

www.inventivnost.com

Асоциация "ИНВЕНТИВНОСТ"

ул. "Коста Сусинов" бр. 22

2420 Радовиш


+389 32 63 36 32

[email protected]



str. “Kosta Susinov” no. 22

2420 Radovis


+389 32 63 36 32

[email protected]


Documents

HOW TO ENTER THE MACEDONIAN MARKETinventivnost.com/images/publikacii/macedonian_market.pdf · разработват собствен бизнес план, който след това