c55.pdf

7/29/2019 c55.pdf

http://slidepdf.com/reader/full/c55pdf 1/275

7/29/2019 c55.pdf


7/29/2019 c55.pdf


Yeilagsbuclüiandlung von 0. A, SOHWETSC-~— Gegründet

A nos abonnés.

Nous aurions pu clore la présente publicationle s Oeuvres de Calvin avec ce..65e volume et y ajouter de suite les Tables de matières très-détaillées quisont à peu près terminées (Répertoire théologique etaominatif, répertoire des passages bibliques, des expressions hébraïques et grecques, répertoires alpha-3©tique et chronologique des Oeuvres, et bibliographie de tous les travaux relatifs à Calvin). Maisloua avons pensé que, pour être complète, notre publication devait comprendre également le texte desécritures Saintes, tel que F utilisait le réform ateur,

;e que nous appellerons la Bible de Calvin.Pour la reconstituer, M. Reuss a pris les textes

lés Ecritures qui figurent dans les Commentaire! deMv in et dans ses Sermons. Il n'a reproduit cepen-lant que ceux d'entre les livres de l'Ancien et duNouveau Testament dont on est sûr que le réforma-'eur les a traduits ou revisés lui-même; ce sont lesinq litres de Moïse et celui de Josué, les Psaumes,ob , Ésaie et Osée, les Evangiles, les Actes des,pôtres, les Epîtres,

D'innombrables notes marginales indiquent lesaidantes de la Bible d'Olivetan de 1585 et de celles,e Gfirard 1546, Crespîn 1554, Barbier et Courteau559, et des autres éditions de la Bible antérieures. la mort de Calvin.

Ce dernier travail qui nous a été demandé delusieurs côtés et qui présente un intérêt majeurour l'histoire des traductions de la Bible, de l'exé-èse et de la langue, remplira deux forts volumest couronnera dignement, nous l'espérons, cette édi-ion des Oeuvres complètes.

Strasbourg et Brunswick, mars 1816.

L e g s é d i t e u r s « ,

BK E TMD S O M m Branns<ïîiweig,1738. =L -

An unsere Abonnenten.

Wir hätten die Herausgabe der Opera Calvini .mit dem nunmehr vorliegenden 55. Band abschliessenund auf denselben gleich die bereits zum allergrösstenTheil fertig gestellten Indices folgen lassen können(Index nominum et remm. Index locoruvn S, S.. In dex hebraieus. Inde x graems. Index operum secundum ordinem Imius ediüonis. Index &pemm alpfta-betieus. Index operum ehronohgicus- Index biblio-graphicus). Die Erwägung jedoch, dass zu einer•Vervollständigung dieses grossartigen Unternehmensder von Calvin selbst benutzte Text der Heiligen

Schriften, was man kurzweg die BiMe d« Calvinnennen kann, nicht fehlen dürfe, und ermuthigt durehdie m annigfach an uns gerichteten Wünsche, haben w ir:

uns entschlossen, diese Bible, in zwei starken Bänden^de r. Gesam tausgabe einzufügen. -

Um diesen calvinisehen Text der Heiligen Schriftenherzustellen, hat Prof. D. Reuss die in den Kommentaren des Reformators und in dessen Predigten übersetzten biblischen Stellen gesammelt. Wiedergegebenwerden hier jedoch nur solche Bücher Alten undNeuen Testaments, deren Uebersétzung oder Revisionganz sicher von Calvin selber herrührt: die fünfBücher Mosis und Josua, die Psalmen, Hiöb, Jesaja,und Hosea, die Evangelien, die Apostelgeschichte,

die Episteln.Unzählige Randglossen geben die verschiedenenLesearteh der zu Lebzeiten Calvins erschienenenBibeln an.

Wir hoffen, durch diese Veröffentlichung, die fürdie Gesehichie der Bibelübersetzungen, der Exegesesowie für die Entwickelung der Sprache grosses Interess e darb ietet, dem ganzen Werk .einen w ürdigenAbschluss zu geben.

Strassburg und Braunschweig, im März ISO'S.

H e r a u s g e b e r u n d " V e r l e g - e r .

7/29/2019 c55.pdf


7/29/2019 c55.pdf


C O R P U S

I E F O R M A T O R Ü M .VOLUMEN LXXXIIL

IOANNIS CALYINIOPERA QUAE SUPERSUNT OMNIA.

EDIDERUNT

GMLIELMÜ S BAUM EDÜ ARD Ü S CÜNITZ EDUARDÜ S REÜ SS

THEOLOGI ABGENTOBÀTENSES.

VOLUMEN LV.

BRUNSVIGAE,APUD 0. A, SCHWET80HKE BT MLIUM.

1896.

7/29/2019 c55.pdf


oM'-lf & #

7/29/2019 c55.pdf


IOANNIS CALVIN!

OPERA QUAE SUPERSUNT OMNIA.

AD FIDEM

EDITIONÜM PRINCIPUM ET AUTH ENTIC AR UMEX PARTE ETIAM

C O D I C U M M A N U S C R I P T O R Ü M

ADD ITIS PROLEGOM ENIS LITER ARIES

ANNOTATIONIBUS CRITIGIS, ANN ALIBUS CA LVIN IANIS

INDICIBUSQUE NO VIS E ï COPTOSISS1M1S

E D I D E R Ü N T

GÜILIELMÜS BA UM EDU ARD ÜS CÜNITZ ED ÜA RD ÜS REÜSST H E O L O G I A R G E N T O R A T E N S E S .

Y 0 L Ü M E N LT.

B R U N S V I G A E ,A P U D C . A . S O H W E T S O H KE E T F I L I Ü M .

1896.

7/29/2019 c55.pdf


7/29/2019 c55.pdf


IOANNIS CALVINI3PERA EXEGETICA ET HOMILETICA

AD FIDEM

EDITIONUM AUTHENTICARUM

CUM PROLEGOMENIS LITERARIIS

A N N O T A T I O N I B U S C R I T I C IS E T I N D I C I B U S

EDIDERUNT

E D Ü A R D U S R E Ü S S A L F R E D U S E R I C H S O N

THEOLOGI ARGENTORATENSES.

V O L . XXXIIL

7/29/2019 c55.pdf


7/29/2019 c55.pdf


CONTINENTÜR HOC VOLÜMINE:

COMMENTARIÜS IN EPISTOLAM AD HEBRAEOS.

COMMENTARIÜS IN EPISTOLAS CATHOLICAS.

COMMENTARIÜS IN EPIST. PETRI I.COMMENTAKIDS IN EPIST. IOHANNIS.

COMMENTARIÜS IN EPIST. IACOBI.

COMMENTARIÜS IN EPIST. PETRI H.

COMMENTARIÜS IN EPIST. IÜDAE.

COMMENTAIRE SUR L'EPITRE DE IUDE 1542.

7/29/2019 c55.pdf


7/29/2019 c55.pdf


COMMENTARIUS

IN

EPISTOLAM AD HEBRAEOS.

Tahiti» opera. Vol. LV. I

7/29/2019 c55.pdf


7/29/2019 c55.pdf


AEGtlMBNTUM.

Nos tantum de autore huius epistolae variea disputatum fait, sed ipsa quoique vir Sero re-ta fait in latinis ecclesiis. Suspectam h abebantsi Nov ato suffragaretur in n egan da lapais Tenia :

quam Tana fuerit ilia suapicio, suis locis tracta-ir. Ego vero earn inte r apostolicas sine contro-äia a mp leetor: nee dubito Sa tao ae artifieio fuissendam factum ut Uli autoritatem quidam detra-ent. Nullus enini est ex sacris libris qui de•isti sacerdotio tain luculente disserat, unici quod•te sua obtulit sacrificii vim digaitatemque tarnfnifice extollat, de caeremoniarum tam usu quamjgatione uberius trautet: qui denique plenius ex- .et Christum esse finem legis. Quare ne patia-• Dei ecclesiam et nos ipsos tanto bono spoHari:eius possessionem constanter nobis asseramus.

s porro earn composuerit, non magnopere cu-ium est, Puta runt alii Paulum esse, alii Lucam,Barnabam, alii dementem, ut refert Hierofly-

u Quamquam Lucae tantum et de m en tis Bu-U8 mem init, libro sex to ecolesiasticae E tistoriae.> ChryBOstomi tempore passim inter paulinas aecis fuisse receptam. Sed La tini aliter sense-c; praesertim qui propriores fuerunt apostolorumporibus. Ego ut Paulum agnoscam autorem,aei nequeo« Nam qui d icunt nomen fuisse deistria suppressum, quod odiosum esset Iudaeis,1 afferunt. Cu r enim m entionem fecisset Ti-hei, si ita esset? Hoe enim indicio se pro de-

Sed ipsa doeendi ratio et stylos alium quamlum esse satis testantur: et soriptor ipse unumx apostolorum discipulis profitetur, capite se-lo : quod est a paulina consuetudine longe alie-

i. Praeterea quae de catechismi consuetudineicit capite 6, Pauli aetata minus eon|ruereut., sunt quae sais locis adnotabimus. Scio qualistylo excusatio adduoi soleat : non posse scilicetüium inde fieri, eo quod epistolam banc ex he-ea lingua in graecam vel Lucas, vel alius quis-l transtule rit. Atqui ea conieetura nullo ne-

gotio refellitur, U t enim alios locos, qui ex scrip-tufa citantur, praeterearn : si hebraice scripta fuissetepistola, nulla in nomine testamenti fuisset allusio,in qua soriptor immorätur» N on po tu it inquam ex

alio fonte hauriri quod de iure testamenti capitenono disputât, quam ex graeca Töce. Nam SWCSNJXYJambiguam apud ©raecos significationem habetffla' autem Hebraeis non nisi foedus significat.Haee una ratio sani iudicii hominibus sufficiet adprobandum quod dixi, graeoo sermone scriptamfuisse epistolam. Quod autem obiieitur ex adv erse ,probabilius esse Iudaeis nonnisi sua lingua aposto-lum scripsisse, nihilo plus habet pond eris. Qu otasenim quisque tunc fuit qui ayitam linguam intelli-geret? quam quisque regionem ineolebat, eius idiomadidicerat. Po rro lingua graeca latius patehat quamalia,e omnes. lam Tenio ad argum entuta, Principio ,non hic est status causae, ut Iesuin filium MariaeIudaeis persuadeat esse Christum et redemptorem

illiS promissum. Qu ia enim ad eos Scribit qui iamChristo nomen dederant, caput illud pro confessosom it. Sed in hoc oardiöe Tersatur, ut probetquale sit officium Christi ; unde pateat, eius adventnfinem esse caeremoniis impositum. Ha nc distinc-tionem notaro operae pretium est. Nam sieuti apos-tolo supervacuus fuisset labor, hunc esse Christumqui exhibitus fuerat, apud eos probare qui iam itapersuasi erant : sic eos doceri qualis esset oportuit,quia finem, rim et fructum adventus eius nondumtenebant, sed falsa legis interpretatione occupati,umbram prehensabant pro corpore. Eiusmôdi hodienegotium nobis est cum papistis. Nobiscum enimfatèntur Christum esse filium Dei, qui redemptormundo promissus fue rat: Bed quam ad rem Tentum

est, eum plusquam dimidia virtutis suae parte nu-dant. Orditur autem a Christi dignitate: quia Iudaeis absurdum Tidebatur, legem CTangelio post-haberi. Ac primum quidem illud statuit de quoerat disceptatio, allatam a Christo doctrinam primasteuere, quia sit omnium prophetiarum clausula. Sed

1*

7/29/2019 c55.pdf


7 ARGUMENTUM.

quoniam revereiitia, quam Mosi deferebant, obstarepoterat, docet Christum longe omnibus praecellere.Ac postquam summatim attigit quibus nominibuspraecellat, noininatim angelos illi submittit, ut cumUlis reliquos omnes cogat in ordinem. Pru den terautem hac ratione progreditur: nam si a Mose coe-

pisset, mag is odiosa fuisset comparatio. Ubi autemex scripturis constat, coelestes quoque principatussubsidere infra Christum : non est cur reouset Moses,vel ullus quispiam mortalium, illis aggregari: utsupra omnes tarn homines quam angelos filius Deiemineat. Itaque postquam angelos apostolus subChristi dominium et potestatem redegit, mox quasisumpta fiducia, quanto inferior sit Moses, pron untiat:nempe quantum differt servus a domino. Quodergo tribus primis cäpitibus Christum in summogradu p rincipatus colloeat, hüc tendit, ut eo loquenteomnes sileant, nee quidquam nos impediàt quomi-nus eius doctrinae solidam audientiam praestemus.Quamquam secundo eapite eum nobis fratris locoin came nostra proponens, hoo modo nos allicit, utlibentius nos totos illi deyoveamus ac trädamus.Et simül exhdrtationes minasque admiseet, si quiavel ad obsequendum sit tardior, vel contumaeiterrepugnet: idque agit prope ad finem usque quarticapitis: Ind e trans it ad explicandum Christi saeer-dotium: cuius vera et pura cognitio omnes legiscaeremonias abolet. Sed ubi breviter tantum indi-cavit quam debeat nobis illud esse amabile, et quamsua vite r acquiescere in eo liceat, p äulisper ad incre-pandos Iudaeos digreditur, eo quod in primis dementis, tanquam pueri, haesitarent, ubi etiam graviet severa denuntiatione eos terret. Periculum enimesse ne si ad proficiendum adeo sint segnes, tandemabiiciantur a Dom ino. Verum hanc asperitatemmox tempérât, quum dicit meliora se sperare: uteorum pötius animos erigat ad Studium profectusquam dëiiciàt. Postea ad saeerdotii traetationemredit: in qua docet primo, differre ipsum a veterisacerdotio quod sub lege fuit, deinde esse praestan-tius, quod in ëius locum succédât, et iureiurandosanciatur: quod aeternum sit, semperque vigeat:

quod qui eo fungitnr, Aaronem et reliquoex génère levitioo, honore superet. Quonium adumbratam fuisse imaginem in perschisedec ostend it. Quo autem certius esee legis caeremonias probet, in alium fintutas una cum tabernaculo fuisse comm

nempe u t coelesti prototypo se rvire nt. TJntur, non esse in illis manendum: nisi relitempta meta in medio viae desidere. Ieremiae locum adduoit, ubi promittiturtestamentum, quod nihil aliud est quam verectio . Und e sequitur, infirmum illud fuisducum. Postea de similitudine congruentiabrarum et veritatis in Christo exhibitae dconcluait, unioo Christi sacrificio abrogatoritus omnes a Mose institutos: quia perphuius eacrificii efficacia, et in eo non modo sit novi testamenti sanotio, sed verum et complementum externi illius saeerdotii, qlege viguit. Doctrinae rurs us exhortationectit instar stimuli: ut im pedim ents omnibiussis, Christum quadeoet reverentia exoipipatrum exempla, quae recenset eapite umihi videntur in huno finem esse addagnöscerent Iudaei, si a Mose tradueti esChristum, adeo se a Sanctis patribus non dut hac maxim e in re illis coniuncti forent.praeeipua in illis virtus fuit fides, radixnium virtutum: sequitur, hanc esse praeccenseantur Abrahae et prophetarum filii.dégénères esse Omnes qui patrum fidem quuntur. Hoc ad évangelii oommendationparum valet, quod nobis in eo cum uuiveab initio mundi fuit ecclesia consensus est tas. Duo quae supersunt capita, varias fovitae praeceptiones continet, de spe, de tcrucis, de perseverantia, de gratitudine ergde obedientia, de misericordia et oaritatisde castitate, et similibus. Demum epistocatione claudit: nisi quod spem illis faoitus sui.

7/29/2019 c55.pdf


>

CAPUT I.1. Deus olim multifariam multisque modis lo-

utus patribus per prophètes, 2. Extremis hisceojyus loquutus est nobis per filium, quern constituiteredem omnium, per quern etiam saecula condidit.

1. Deus olim, etc. Hoc exordium ad commen-itionem doctrin ae Christi pertin et. Neque enimverenter tantum excipiendam esse docet, sed in

sola acquiescendum. Quo id melius intellig atur,it and a est singulorum m embrorum antithesis. Pr iam , filium Dei prophetis oppon it: deinde nostribus: tertio variam ac multiplioem loquendi ra->nem, quam Deus apud patres tenuit, postremaevelationi, quae nobis per Ch ristum allata est. Sed

hac diversitate unum tarnen Deum nobis pro-nit : ne quia putet legem cum evangelio pugnare,1 alium esse huiu s, quam illius autorem. Itaque

summam huius propositionis teneas, haec tibi;ura pingenda est:

Deus loquutus estOlim per prop hetas : Nunc per filium.Tunc patribu s: Nunc autem nobis.

Tunc multifariam : Nunc ut in fine temporum.Hoc iacto fundamento, consensus inter legemeyangelium statuitur: quia Deus qui semper est

i similis, et cuius sermo constans est, ac immobil»ritas, utrisque communiter est loquutus. Sed no-ndum est inter nos et patres disorimen : quiaiter olim apud eos sermonem temperavit quamidie apud nos. Ac primum quidem apud illosophetis usus est: nobis vero proprium filium le-tum constituit. Conditio igitur no stra in hacrte iam potior est. Porro in ordine prophetarumnsetur et Moses: ut sit unus ex eorum numéro,li filio sunt longe minores. In modo quoque relati on s exoellimus. Nam visionum et reliqui re-minis diversitas, quae fuit sub veteri testamento,

gumento erat, nondum statum esse, fixumque re-men, quale rebus optime oompositis esse decet.uo pert inet quod dicit , m ul t i f ar ia m m ul t is qu eod is. Eandem enim formam perpetuo usque inlern proBequutus esset Deus, si fuisset ilia numerisinibus absoluta. Seq uitur ergo , varietatem fuisse

imperfectionis notam. Porro has duas voces itaaccipio, ut multifariam referam ad diversas tempo-rum vices. Est enim g raece uoXufjtepwç : quod lioebitad verbum transferre, per mnltas partes. Quemad-modum fieri solet, quum in posterum plenius loquiinstituimus. ïlolutpôn&ç vero diversitatem (meo iu-dicio) in forma ipsa désignât. Quum n ob is lo -q u u t u m e s s e d i c i t , h i s p o s t r e m i s t e m p o r i b u s ,significat non amp lius esse causam cur exspectationenovae revelationis simus suspensi. Neque enimparticularis est sermo quem attulit Christus,, sedextrema clausula. Hoc sensu, novissimum tempuset dies novissimos accipiunt apostoli. Atq ue idetiam est quod intelligit Paulus quum scribit (1 . Cor.10, 11), in nos fines aetatum incidisse. Quod sinunc postremum loquutus est Deus, hue usque pro-gredi convenit: quemadmodum etiam quum eo per-veneris, sistendus est gradu s. Quorum utrum quecognitu valde necessarium est. Nam e t Iuda eismagnum erat impedimentum quod non reputabantDeum in aliud tempus distulisse pleniorem doctri-nam. Itaque lege sua oontenti non properaban tad metam. Ex quo autem Christus apparuit, con-trarium malum grassari coepit in mund o. App etuntenim hom ines ultra Christum pergere. Quid enimest aliud totus papatus quam huius limitis trans-gressio, quern figit apos tolus? Pro ind e siouti omnesinvitât hoc loco spiritus Dei ut ad Christum usqueperveniant: ita novissimum sermonem cuius me-minit, transsilire prohibet. Denique sapientiae nostraeterminus hie in evangelio looatur.

2. Quern constituit haeredem. His encomiis ornatChristum, u t nos in eius reverentiam adducat. Namquum illi omnia subiecerit pater, ad eius imperiumnos quoque pertinem us. E t simul indicat, nihilinveniri posse extra ipsum boni, quum haeres situniversalis. Unde sequitur, nos et miserrimos esse,et bonorum omnium inopes, nisi ille nos suis opibusiuvet. Por ro hun e honorem iure d eberi filio Deiaddit, ut omnium habeat potestatem, quia per ipsumomnia sint condita: quamquam haec duo Christotribuu ntur diverso respectu. Pe r ipsum enim creatusest mundus, quatenus aeterna est Dei sapientia:quae omnium eius operum ab initio directrix fuit.Atque hinc colligitur Christi aeternitas. Fuisse

7/29/2019 c55.pdf


11 E P I S T . A D H E B R A E O S

eniin prius oportet quam per ipsum mund us crea-retu r. Quod si diuturnitas temporis quaeritur, nullum invenietur principium. Neque hoc eius derogatpotestati, quod per ipsum dicitur creatus mundus:quasi non ipse creaverit. Haec usitata est loquendiratio, patrem vocari creatorem : quod autem quibus-

dam locis additur, per sapientiam, vel sermonem,vel filium, perinde valet ac si ipsa sapientia creatrixnom inaretur. Sed interea personalis distinctio no-tatur, non tantum respectu hominum, sed ut est inDeo ipso, inter patrem et filium. Unitas ergoessentiae facit ut quidquid essentiale in Deo est,tarn patri quam filio competat: deinde ut quidquidBimpliciter Deo com petit, utriqu e sit comm une. Sedhoc non impedit quin utrique personae sua sit pro-prietae. Nomen vero ha e r e d i s Christo in carnemanifestato tribu itur. Nam quaterius homo factuseandem nobiscum induit naturam, haereditatem hancaccepit : idque, ut nobis recuperaret quod pordidera-mus in Adam. Hom inem enim quasi filium Deusconstituerat initio, bonorum omnium suorum haere-dem. Sed p er peccatum a Deo alienatu s primushomo, se et posteritatem suam, tarn Dei benedictionequam bonis omnibus privaverat. Tunc ergo incipi-mus iure frui Dei bonis, quum nos Christus, quiuniversalis est haeres, in societatem suam admittit.Nam ideo ille haeres, ut non suis opibus ditet.Quin hoc elogio nunc eum ornat apostolus ut scia-mus nos sine ipso bonorum omnium esse inopes.Si omnium in masculino genere accipias, huespectabit membrum istud: debere nos Christo sub-iectos esse, quia illi a patre dati simus. Sed egopotius in neutro genere lego: ut significet légitimacoeli et terrae omniumque creaturarum possessionenos arceri, nisi Christo communicemus.

3. Qui quum sit splendor gloriae, et charactersubstantiae eius, portetque omnia verbo suo potenti,peccatorum nostrorum purgatione per se ipsum facta,consedit in dextera magnific&ntiae in excelsis.

3. Qui quum sit splendor gloriae. Haec partimde divina Christi essentia, partim de ipso carnenostra induto praedicantur. Nam quod vocatursp lendor g lo r iae , e t charac te r subs tan t iae , d i -vinitatis est proprium: alia ad humanam quoquenaturam pertinent. Omnia tarnen ad commendan-dam Christi dignitatem s unt posita. Porro eademratione filius splendor gloriae dicitur, et substantiaecharacter. Utraqu e loquutio translatitia est. Nam

de tantis rebus tamque reconditis nihil potest dici,nisi similitudine a creaturis mutuo sumpta. Quarenon est quod nimis subtiliter disputemus qualiterfilius qui unam cum patre essentiam habet, splendorsit ex illius lumine refulgens. Fatendum est, im-proprium quodammodo esse quod a creaturis ad ar-

canam Dei maiestatem t rans fertur . Sed tarnquae sensibus nostris conspicua sunt, apte adaccommodantur, ut sciamus quid in Christorendum sit, et quid nobis utilita tis afferathoc quoque notandum est, non hie doceri speculationes : sod tradi solidam fidei doc

Quare debemus in usum nostrum haec Christapplicare : sicuti ad nos relationem haben tigitur audis filium esse splendorem. paternae sic apud te cogita, gloriam patris esse tibi inrdonee in Christo refulgeat: ideo vocari charsubstantiae, quod patris maiestas sit reconditase veluti in imagine impressam o stendat. Qrelatione non observata, altius philosophantur,se macérant, quia non tenent apostoli conNeque enim hie tradere voluit quid similhabeat pater cum filio: sed quemadmodumfidem nostram aedificare cum fructu volu it: cam us, non aliter Deum nobis patefieri qCh risto. Tarn enim in Dei essentia immenfulgor, ut oculos nostros perstringat donee

nos in Christo. Unde sequitur, nos caeculircem D ei, nisi in Christo nobis affulgeat.vere utilis est philosophia, ex serio fidei sexperim ento discere Ch risti excellentiam. Idiam dixi) et de charactere sentiendum estquum Deus per se nobis sit incomprehensibfilio demum eius forma nobis apparet. Erg oyaa|xa hie nihil aliud significat quam lumen aut refulgentiam, cuius oculi nostri sint cet x aP ax t*)Pj vivam formam ocoultae subsPrio re voce admonemur, extra C hristum nilucis, sed meras tenebras. Nam quum Deulux sit, qua nos omnes illuminari oportet, hatum irradiatione (ut ita loquar) se in nos diSecundo admonemur, vere et solide Deum in

cognosci. Neque enim obscura est vel adueius imago duntaxat: sed expressa effigieipsum refert, quemadmodum num mus matricemquo percussus est, formam. Quamq uam pludicit apostolus: nempe patris substantiam qmodo Christo in sculptam esse. Nomen orcoaquod ego alios sequutus, verti substantiamiudicio) non esse vel essentiam patris dénotpersonam . Nam illud absu rde dice retur, D etiam in Christo impressam esse: quum eadet quidem simplex utriusq ue essentia. Seapteque dicitur, quidquid proprium habet paChristo expres8um esse: ut qui hunc tenetquid in patre est, simul teneat. Atque in haficatione orthodoxi patres hypostasin usurptriplex in Deo sit, unica vero obda. Et Hpassim latinum nomen substantiae pro paccipit. Caeterum etsi h ic non e st propositustolo, disserere qualis in se sit Christus, sed qse nobis re ipsa declaret: tarnen Arianos et

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT I . 14

nos satis confutat, quum Christo vendicat quaeius sunt De i, et simul duas in patre et filiotinctas hypo8ta8eis notât. Nam hinc oolligimus,am esse unum cum patre Deum, et proprietatelilominus distiogui: ita ut sua cuique subsistentiaistet.

Portetque omnia. Portare hic pro tueri acci-ur, facereque ut in suo statu maneant oreatu-. Inte lligit enim omnia mox oasura, nisi eiustute sustinere ntur. Quamquum pronomen de-nstrativum aötoc tarn de patre quam de filio>oui potest: verti enim potest, vel ipsius, vel.e. Quia tarnen secunda expositio magis est re -ta, et optime quadrat contextui: ego earn liben-amplector. Ad verbum est, verbo potentiae.

1 genitivus more hebraico epithetum valet. Namid n.onnulli ita torquent, Christum omnia susti-e verbo patris, hoc est, se ipso qui verbum est:il habet coloris. Deiude nihil opus est tarneta expositione. Neque enim solet Ch ristus vo-i ^jJia, sed X6yoç. Qua re verbum hie simpli-ir nutu m significat. Et sensus est, Christum,solo nutu totum mundum conservât, non tarnen

usasse munus peragendae nostrae purgationis.Lue hoc secundum est membrum doctrinae, quaehac epistola tractatur. Statu s enim totius dis-ationis in his duobus capitibus versatur: Chris-î, quia summa autoritate praeditus est, praelibus aliis esse audiendum: et quia morte sua

patri reconciliavit, veteribus sacrificiis finemi06uis8e. Ideo prima haec sententia, quum siteralis propositio, etiam bimem bris est. Po rroim dicit, per se ipsum, subaudienda est anti-sis : quod legis mosaicae umbris ad id non fueritîtus. Praeterea discrimen inter ipsum et levi-

8 sacerdotes ostendit. Nam et hi dicebanturcata expiare: sed haue vim aliunde mutuabantur.îique excludere voluit omnia alia media, vellinicula, quum purgationis et pretium et virtu-i in Christo statuit.Consedit in dextera. Ac si diceret, salute ho-

ibus parta in mundo, receptus est in gloriamlestem, ut omnia guberne t. Hoc autem subiocit,indicaret non esse temporariam salutem, quamis acquisivit. Nam alioqui potestatem metiriimus ex praesenti adspectu. Christu m ergo non) minoris faciendum admonet quia oculis nonlatur: sed potius hune esse cumulum eius glo-i, quod receptus est ac evectus in summum:i .imperii fastigium. Nam dextera per simili-inem ad Deum transfertur, qui neque inclususloco, nee latus habet vel dextrum vel sinistrum.sio itaque Christi nihil aliud est quam regnum,d illi a patre datum est, ac poteetas ilia cuiusiiînit Paulus (P hilip. 2, 10), ut in nomine eiusie genu flectatur. Ërgo sedere ad patris dex-

teram, nihil aliud est quam gubernare vice patris:qualiter soient principum legati, quibus libera rerumomnium potestas est concessa. E t ideo additumest epi thetum tn a g n i f ic e n t i a e : deinde, in ex ce l s i s : ut significet collocatum esse in excelsothrono Christum, und e maiestas Dei refulgeat. Ergo

sicuti amandus est redemptionis nomine, ita in hacmagnificentia adorandus.

4. Tanto praestantior angelis foetus, quanto ex-cellentius prae ipsis sortitus est nomen. 5. Oui enimunguam angelorum dixit: filius meus es tu, ego hodiegenui te? Et rursus: ero Uli in patrem, et ipse eritmihi in fflium ? 6. Kursus autem quum introducitßiüm in orbem, dicit: et adorent eum oinnes an- *géli Dei.

4. Tanto praestantior. Postquam Christum Mosiet reliquis omnibus praetulit, nunc angelis ; etiamcomparand o, gloriam eius magis amplificat. Tri tumerat apud Iudaeos, legem per angelos esse datam:audiebant quae passim de ipsis in scriptura legun-tur honorifice dicta: et ut mire in superstitionemproclivis est mundus, angelos nimium extollendo,Dei gloriam obscurabant. Er go , opportuit ipsoscogi in suum ordinem, ne Christi splendori obsta-rent. Ac primum ex nomine argume ntatur, Christumlonge supra eos excellere, quia vocetur filius Dei.Hoc autem titulo Christum fuisse insignitum pro-bat duobus scripturae testimoniis: quorum utrumqueexcutiendum nobis est: deinde summam rei colli-gemus.

5, Filius meus es tu. Non est negandum quinde Davide hoc praedreetur: nempe quatenus Christipersonam sustinuit. Ergo quae habe ntur in hoc

psalm o, in Davide oportuit ad um brari: sed inChristo sunt expressa. Nam quod multis hostibuscircumciroa domitis, regni sui fines ampliavit ille:fuit aliqua huius promissionis adumbratio, Dabo tibigentes in haereditatem. Sed quantulum hoc fuitprae amplitudine regni Christi, quae ab oriente inoccidentem usque patet? Eadem ratione filius DeiTocatus fuit: hoc est, peculiariter a Deo selectusad res egregias gerendas . Sed haec viz modicascintilla fuit eius gloriae, quae in Christo refulsit,cui pater imaginem suam insculpsit. It a nomenfilii eingulari praerogativa in solum Christum corn-pe tit: nee potest in alium quem vis transferri quinprofanetur. Hunc enim et neminem alium signavitpàter. Sed parum adhuc firmum etiam hoc modovidetur argumentum apostoli. Unde enim Christumsuperiorem esse angelis con tendit, nisi quia nomenhabet filii? Quasi vero non sit hoc illi comm unecum principibus, et quicunque potestate eminent:de quibus scriptum est: vos dii estis, et filii excelsiomnes. Quasi non honorificentius de toto Israele

7/29/2019 c55.pdf



loquuius Bit propheta, quum dixit (lerem. 3 1 , 9),Primog enitum Dei. Nam filii appellatio passim ill!tribu itur. Quin etiam angelos ipsos David alibinominat Dei alios, Psal. 89, 7; Quis similis, inquit,lebova e in ter alios Elohim ? Responsio est facilis,principes secundum quid vocari hoc nomine: in

Israele designari communem electionis gratiam:angelos vocari deorum filios figurate, proptereaquod spiritus sint ooelestes, et qui in beata immor-talitate gustum aliquem habent divinitatis. Yerumquum David sine adiectione se in Christi personaDei filium appellat, singulare quiddam désignât, ethonore tarn angelorum quam principum, nedum totiusIsraelis ex celle ntes . Alioqui impropria esset acinepta loquutiö, si per excellentiam vocaretur Deifilius qui nihilo plus, haberet quam alii. Exim iturenim ex grege et numéro aliorum. Quum itaqueexclusive hoc dictum sit de Christo: Filius meuses tu : sequitur nulli angelorum con venire talemhonorem . Si quis rursum excipiat Davidem quoquehoc modo supra angelos eve hi: respondeo , nihil

esse absurdi si angelis praeferatur, quaten us imagoest Christi: quemadmodum nulla fiebat angelis injur ia, quum summ us sacerdos, mediator vocabaturqui peccata expiaret. Neque enim id habebant proprio iure: sed quum referrent Christi regnum,nomen quoque ab ipso mu tuab antur . Quin etiamsacramenta, quum res sint per se mortuae, insigniun-tur titulis quos angeli sibi absque sacrilegio nonarrog arent. Hin c apparet validum esse argumen tum a ülii nomine. De generatione sie breviterhabendum est: relative hoc loco aeeipi. Frivo laenim Augustini argutia est, qui hodie aeternum etcontinuum fingit. Christus certe aeternus est Deifilius: quia sapientia eius est ante tempus genita.Sed hoc nihil ad praesentem locum, ubi respectus

habetur ad homines : a quibus agnitus fuit Christuspro filio D ei, postquam eum pater manifesta vit.Haeo igitur declaratio, cuius etiam Paulus meminitad Romanos cap. 1, 4, species quaedam fuit aeter-nae (ut ita loquar) generationis. Nam arcana iliaet interior, quae praecesserat, hominibus erat incognita: nee in rationem venire poterat, nisi earnpater visibili revelatione approbasset.

Ero Uli in patrem. In hoc etiam secundo testi-monio valere debet ilia observatio: tametsi designe-tur hie Solomo, qui alioqui erat angelis inferior,tarnen ipsum ex communi omnium ordine segregari,quum Deus se promittit illi fore in patrem. Nequeenim illi in patrem futurus erat tanquam uni ex

Abrahae filiis, aut uni ex principibus : sed tanquamei qui reliquos omnes supereminet. Privilegio igitur eodem, quo filius constituitur, omnes alii exclu-dun tur a par i honore. Po rro non aliter id de So-lomone esse dictum, nisi quatenus Christum figu-rabat, patet ex loci contextu. Nam et totius mundi

imperium filio cuius illic fit mentio, destasseritur imperii perpetuitas. Constat autemverso, regnum Solomonis angustis finibuinclusum: et adeo non fuisse diuturnum, upost eius mortem accisum, aliquanto post conciderit. Atqui in psalmo citan tur teste

luna, iuratque Dominus, quamdiu in ooelo furegnum illud staturum incolume. Contra vnum Davidis brevi temporis spatio collapsdem pro m is interiit. Deinde ex compluriphetarum locis colligere promptum est, ilmissionem nunquam aliter quam de Chrisaeeeptam: ut cavillari nemo queat, esse istudcommentum. Nam et inde invaluerat vulIudaeos hie usus, ut Christum appellarenDavidis.

6. JRursus autem quum introducit filiualia ratione Christum supra angelos attoliubean tur angeli ipsum adorare. Sequituipsorum esse caput ac prineipem. Verumpossit perperam hoc ad Christum torquesimpliciter de Deo praed ioatur. Si respo

' Christu m esse Deum aeternum , ideoqueeum eompetere- quaeeunque Dei sunt: nondnibus satisfactum erit. Par um enim ad reprobationem valeret, ex oommunibus Dei ehac causa argum entari. Agitur enim dein oarne manifestato : et nominatim dicit aita loquutum spiritum, quum introducitur inquod non esset vere dictum, nisi proprie de Christi manifestatione disserat. E t saneexordium enim psalmi exhortatio est ad lNeque Iudaeos alioquitur David: sed totamusque ad insulas: hoc est, transmarinas Ratio ponitur: quia Dominus regnabit. S

totum psalmum percurras, nihil aliud videbregnum Christi, quod ab evangelii publicatpit. Neo aliud est argumentum psalmi quasolenne diploma, quo in eius regni possmittitu r Christu s. Po rro quae laetitiae meius regno, nisi toti mundo salutare foret, tarn gentibus quam Iudaeis? Quamobrem apostolus quum dicit ipsum introduoi inquia scilicet illic eius ad homines adventuBbitur. Caeterum vox hebraica, pro qua hiereddidit, est Elohim, quae et deos signifiominime dubium quin de angelis loquatur quia sensus est, nullam esse tarn sublimemtiam quae non subiici debeat huius regiscuius adventus totum orbem exhilarare de

7. Et ad angelos quidem dicit. Qui facsuos spiritus, et ministros suos flammam ignFilium vero, Tkronus tuu s o Deus in saeeuluvirga directionis, virga regni tui. 9 . Bikxi

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT I . 18

m et odisti iniquitatem, propterea unxit te Deus,us tuus, oleo laetitiae prae consortiums tuis.

7. Ad angélos guident. Ad angelos, pro defelis. Sed locus, quem citât, videtu r in alienums um trah i. Nam quum illic David ordinemcribat, quem in mundi administratione cernimus,il certius est quam hic fieri mentionem vento-D, quos dicit a Domino fieri nuntios, quia prosoribus illis utatur: quemadmodum fulminibusD terram perlus trat, quam celeres et expeditesobeunda sua iussa ministros habeat, ostendit.

lil hoc ad angelos pertinet. Quidam ad allegoriamfugiunt, quasi apostolus apertum et literalem (utant) sensum allegorice de angelis exponeret.ù autem magis placet hoc testimonium sic ad-tum esse, ut per similitudinem angelis accom-letur, hoc modo, David angelis comparât ventos,hic in mundo idem exerceant officium quod ino angeli : sunt enim venti quasi visibiles spiritus.sane quemadmodum Moses in creatione munditurn ea commémorât quae sub sensus nostrasant, et tarnen vnlt superiora etiam intelligi: sicrid in ilia mundi et naturae descriptione, quasiabula nobis depingit quod etiam ex ordine coe-L intelligendum est. Quare argum entum a similii puto, quum ad angelos transfert apostolus quodprie de ventis dictum est.

8. Ad filium vero. Fatendum est quidem de>mone hune psalmum fuisse compositum instarhalamii: quia illic celebratur eius coniugiumi filia regis Aegypti. Sed negari ru rsus nonist quod hic refertur, multo esse excelsius quamin Salomonem competat. Iudaei ne coganturDscere Christum esse Deum, cavillantur dicimum Dei, vel snbaudiendum esse verbum stabi-. Ita secundum priorem expositionem, nomen>N vertendum foret th r o n u s tu u s , in genitivo. thronus D ei. Altera expositio fingifc orationemotivam. Ye rum appare t eos quaerere mera ef-a. Quisquis ergo composito anim o, et citrandi Studium hunc versum leget, non infitiabitursiam vocari Deum . Nee est quod exoipias nomenponi angelis et iudicibus promiscuum . Nusquami legitur uni et simplioiter attributum, nisi soli

Praeterea ut de voce non pugnem, cuiusnus in perpetuum stabilis praedicabitur, nisiIB De i: Ergo regni perpetuitas testimonium estinitatis. Postea sceptrum regni Christi vocatur

trum reotitudinis. Cuius rei in Solomone quae-fuerunt lineamenta, sed obscura: quatenuscet iustum et aequitatis studiosum regem seistitit. Sed rectitudo in regno Christi latiust; quia scilicet evangelio suo, quod sceptrum estituale, nos in Dei iustitiam reformat. Idem et '

Calvini opera. Vol. LV.

de directione iustitiae sentiendu m. Ideo enim quiadiligit, facit ut in suis regnet.

9 . Propterea unxit. Hoc quidem vere de Solomone dictum fuit: qui ideo rex creatus est quodDeus ipsum reliquis fratribus praetulit, qui alioquiaequales erant, et perinde ut ipse, regis filii. Sed

hoc in Christum magis proprie competit, qui nossibi adopta vit c onso rtes, tametsi iure proprio n oneramus. Unctus autem fuit supra nos omnes, quiasine mensura, nos autem ad certam quisque por-tionem, prout singulis ipse dietribuit. Deinde nos tracausa unctus fuit, ut hauriamus omnes ex eiusplenitudine. Quare ipse Christus, nos ab eo Christian!, quasi rivu li a fonte. Quia vero unctionemhanc in came sua recepit Christus, ideo dioitur hieunctus a Deo suo. Absurdum enim esset Deo sub-iici, nisi humanae naturae respectu.

10. Et tu ab initio, Domine, terrain fundasti: etopera manuum tuarum sunt coeli. 11. Jpsi peribunt,tu autem permanes: et omnes quasi vestimentum

veterascent, 12. Et tanguam amktum involves eos, ettnutàbuntur: tu autem idem es, et ann i tui non deficient. 13. Ad quern vero angelorum dixit unquam:Sede a dextris meis, donee ponam inimicos tuos sea-bellum pedum tuorum? 14. Annon omnes sunt ad-ministratorii spiritus, qui in Ministerium emittuntur,propter eos qui haereditatem capiunt salutis?

10. Et tu ab initio. Hoc testimonium primaspecie ad Christum inepte trahi videri posset, prae-sertim in causa dubia qualis hie tractatur. Nequeenim disputatio est de gloria Dei, sed quid proprieChristo conveniat. Atqui nulla illic Christi mentio,sed nuda proponitur Dei maiestas. Fateo r quidem,toto psalmo non nominari Christum: sed palam estita designari, ut nemo dubitet, ex professo nobiscommendari eius regnum . Itaque accommodandasunt eius personae quaecunque illic habentur. Nonenim hoc nisi in Christo impletum est, Tu exsurgensmisereberis Sion, ut timeant gentes nomen tuum,et omnes reges terrae gloriam tuam . Item, quumpopuli congregati fuerint simul, et régna ut serviantDomino. Frustra certe hunc Deum per quern totusmundus in unam fidem ac Dei oultum coaluit, nisiin Christo quaeremus. Ergo reliqua etiam, quae inpsalmo continentur, apte quadrant Christi personae:atque hoc inter alia, quod Deus est aeternus, coeliet terrae creator: quod illi perpetuitas tribuitur abomni mutatione exempta, quo et eius maiestas ex-

tollitur in summum fastigium, et ipse ab ordineomnium creaturarum eximitur. Quod David coelosperituros docet, ita quidam resolvunt, etiamsi itaconting eret: quasi nihil affirmet. Verum quid opusest hac coacta expositione, quum sciamus creaturasomnes vanitati esse subiectas? Quorsum enim re-

2

7/29/2019 c55.pdf



novatio, quam coeli quoque veluti parturientium de-siderio exspectant, nisi quod ad interitum nunc inclinant? Caeterum perpetuitas Christi, quae biocommendatur, eximiam affert pus consolationem,quos eius fore participes psalmus tandem concludit.Quemadmodum Christus se et sua corpori suo com-

municat.13. Ad quern vero angelorum. Rursus alio testi-monio Christi p raestantiam extollit: ut in de pateatquantum emineat supra angelos. Locus est exPsalmo 110 ,1 , qui nonnisi de Christo exponi potest.Nam quum regibus nef as fuerit attingere sacer-dotium, teste Uziae lepra: et constet neque Davi-dem, neque alium quempiam ex regni successoribnssacerdotem fuisse ordinatum: sequitur, tarn novum,regnum quam novum sacerdotium hie induci, quumidem rex et sacerdos constituitur. Praeterea aeter-nitas sacerd otii in solum Christum competit. laminitio psalmi collocatur ad Dei dexteram. Quaeloquutio (ut iam dixi) perinde valet ac si dareturilli secundus a patre locus. Est enim m etaphora,

quae significat ilium patris esse vicarium, et pri-marium legatum in potestate exercenda, ut pater*regne t p ar manum eius. Nemo est angelorum quitarn honorificam personam sustineat. Erg o longeomnibus praecellit Christus.

Donee ponam. Quoniam nunquam desunt hostesChristo qui regnum eius oppugnent, videri possetnon esse extra periculum : praesertim quum polleantmagnis viribus qui illud evertere moliuntur, variashabeant artes, furioso rursum impetu omnia conen-tu r. Certe si reputemus quae sunt ante oculos,"videtur subinde ruitu rum Christi regnum . Sed haecpromissio metum nobis omnem adimit, quod nunquam detrahetur Christus ex sua sede: quin potius

hostes suos omnes prosternet. Duo igitur haecnotanda sunt, nunquam quietum fore Christi regnum,sed multos fore illi infestos a quibus turbetur: de-inde quidquid agant hostes, nunquam praevalituros :quia Christi sessio ad patris dexteram non est tem-poraria, sed usque ad finem mundi. Itaque omnesqui eius imperio se non submiserint, proterendosesse et pedibus eius calcandos. Si quis autem rogetan tunc finiendum sit Christi regnum quum hostessuos proBtraverit : respondeo, perpetuum quidemfore, sed eo modo quem Pau lus d éc larât prioris adCorinthios capite 15, 25. Sic enim habendum est,Deum tunc nobis in se ipso appariturum, qui nuncin Christo tântum v ult cognosci. Neque tarnendesinet Christus caput esse hominum et angèlorum:

neo propterea quidquam ex eius honore minuetur.Verum huius quaestionis solutio ex eo loco pe-tenda est.

14. Annon omnes. Quo melius eluceat com-paratio, nunc subiicit qualis sit conditio angelorum.Quod Spiritus vocat, id quidem est excellentiae.

Nam hac parte superiores sunt corporeis Sed XeiToupyfa quam ipeis continuo post cogit eos in ordinem: utpote quae oppositminio. Idque expressius déclarât quum ministerium. Prius enim epithetum periac si dixisset esse officiarios. M inistr i ver

hum ilius est ac abieotius. Es t quidem servitus quam iniungit Deus angelis: hoipso quod serviunt, patet longe dispares essqui Dom inus est omnium. Si quis obiieiat, similiter vocari compluribus locis et servumnistrum, nee Dei modo, sed nostrum quoquin promptu est, non esse hoc naturae, setariae exinanitionis, quemadmodum testatu(Philipp. 2, 7) : et interea manere illi niillibatum su um principatum. Contra autemin hune finem creatos esse ut serv iant, eorum conditionem ministerio contineri. Enum est discrimen: quia quod his natChristo est quasi adventitium, carnis nostinduit respec tu. Quod illis est necessa

sponte subiit. Prae terea sic minister estut nihil illi ex imperii maiestate decedat carne . E x praese nti loco eximiam conspercipiunt fidèles, quum ministros sibi atdiunt coelestes exercitus, ut salutem ipsocuren t. Est enim non vulgare divini in npignus, habere illos nostra causa assiduos Hinc etiam manat rara fidei confirmatio, qnostra talibüs praesidiis munita sit extra pOptime ergo infirmitati nostrae consulit Dtales dat nobis adiutores qui Satanae nobsistant, suamque operam modis omnibus iad nos tuend os. Sed hoc benefioio elepeculiariter dignatur. Erg o ut angeli noChristi m embra nos esse oportet. Quamq

sent exadverso obiici scripturae testimonconstat reproborum etiam causa angelos em itti. Nam apud Danielem (10, 20) crantu r angeli Persarum et Graecorum. spondeo, ita angelorum ope illos fuisse aDominus hoc modo populi sui salutem prSuccessus enim et victoriae, quas obtinebanad ecclesiam tanquam ad scopum suum refeHoc certum est, quia exsulamus a regnopeccatum, nullam nobis cum angelis esse ccationem, nisi reconciliatione per Christuidque in scala, quae in visione patriarohproposita fuit, cernere licet.

CAPUT IL1. Quamobrem oportet nos magis at

quae audivimus, ne quando diffluamus. 2qui per angelos enuntiatus erat sermo, firm

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT IL • 22

ris transgressio et indbedientia instant accepit re -nonem mercedis: 3 . Quomodo nos effugiemus tardaecta sahtte? quae quum initio coepisset enarrariDominum, ab Us qui audierant, erga nos confvrmata: 4. Simul attestante Deo, signis et prodigiis etuübus variis et distributionibus spirüus sandi,

ndum eins voluntatem.1. Quamobrem oportet. Iam déclarât quorsum

tenus spectaverit, Christum cum angelis com-indo: nempe ut eius doctrinae summam autori-m comparet. Nam si lex, quae per angelos data

non debuit contemptim recipi, et eius trans-isio graribus poenis sancita fuit: quid futuruminquit, evangelii contemptoribus, quod et filiumhabet autorem, et tot miraoulis fuit confirma-

? Haec summa est, quo maior est Christilitas quam angelorum, eo plus reverentiae deberiigelio quam legi. It a ab autoris persona doc-am oommendat. Si cui autem videatur ab-lum, quum utraque dootrina, tarn legis quamigelii, ex Deo sit, alteram alteri praeferri, quasi

posthabita imminuatur Dei maiestas: responsiois est, semper quidem aeque audiendum quotiesitur: quo tarnen plenius se nobis manifestât,lum esse ut pro modo revélationis simul crescat>r, et obediendi studium. Non quod Deu s se

minor sit uno tempore quam alio: sed quiaeius magnitudinem non aequaliter semper agno-iU8. Exoritur etiam hie quaestio, annon lexn data sit per manum Christi. Quod si ita est,tur absurdum esse argumentum apostoli. Re -ideo, in hac comparatione haberi rationem hincltae, illinc manifestae revé lationis. Iam quumege ferenda Christus obscure se et quasi sub

Iuoris insinuaverit : non mirum est si praeteritamen tione, dicatur per angelos allata. Nequel palam illio apparuit. At vero in evangeliiQulgatione conspicua fuit eius gloria, ut iureeatur eius autor.Ne quando diffluamus. Si mavis, praeterfluamus.mquam in ea re parum est momenti: quia ex;heto verus sensus colligi potest. Nam a t t e n -e et praeterfluere sunt opposita. Pr ius significatinere, secundum vero instar cribri aut pertusi

effundere q uidquid iniectum est. Neque enimm opinionem probo qui pro interire accipiunt,iter dicitur seoundi Samuelis 14, 14, Omnesnus, et quasi aqua dilabimur. Pot ius (ut dixi)ideranda est antithesis inter retentionem et pro-mem. Nam atten ta mens similis est vasi beneructo: vaga autem et ignava, perforato.2. Firmus fuit. Hoc est, ob tinuit pondus suum :Deus fidem illi asseru it. Quod ex sanctionibus

us patet: quia nemo impune oontempsit legem.J firmitas haec autoritatem significat: et quod d«

poenis additur, expositive intelligi debet, quia doctri-nam minime ina nem vel irritam esse constat, cuiusDeus vindicem se ostendit.

3. Tanta neglecta salute. Non tantum evangeliireiectio, sed etiam neglectus gravissimam poeuammeretur: nempe pro magnitudine gratiae quae illio

offertur. Ideo dicit, tan ta salu te. Deus enim donasua vult a nobis pro dignitate aestimari. Ergo quopretiosi ora sunt, eo foedior est nostra ingratitudo,si pretium suum apud nos non habent. Deniquequantus est Christus, tarn severa erit Dei vindiotain omnes evangelii contemptores. E t observa salutisnomen hie metonymice ad doctrinam transferri.Quia sicuti non aliter Dominus salvos vult fierihomines quam per evangelium : ita ipso neglectorespuitur omnis Dei salus: potentia enim Dei estin salutem credentibus. Ergo qui alibi salutemquaerit, vult earn consequi alia quam Dei virtute:quod nimiae est dem entiae. Hoc vero encomiumnon modo ad evangelii commendationem valet, sedest eximia fidei nostrae fultura : quia testatu r ver-

bum minime esse inane, sed in eo contineri certamsalutem.Quae quum initio. Hie filium Dei primum

evangelii praeconem angelis opponit, et simul anti-cipatione utitur ad tollendam dubitationem, quaemulti8 obrepere pote rat. Neque enim edocti era ntore Christi ipsius: quern magna ex parte nunquamvideran t. Si ergo solos homines intuiti essent, quorum magisterio adducti erant ad fidem, minorisfecissent quod ab Ulis didicerant. Erg o admon etapostolus, a Christo nihilominus profectam essedoctrinam, quae sibi per aliorum manus fuit tra-dita. Dicit enim fuisse Ch risti discipulos, qui a '-Christo sibi mandata fideliter pertulerint. Ideo ver-

bum confirmandi usurpât : ac s i d iceret , nonfuisse rumorem sparsum sine capite, vel a dubiaefidei testibus, sed qui graves habeat autores. Cae-terum hie locus indicio est, epistolam a Paulo nonfuisse compositam. Neque enim tarn hum iliter loquisolet ut se unum fateatur ex apostolorum discipulis:neque id ambitione, sed quia improbi eiusmodipraetextu, tantundem detrahere eius doctrinae molie-ban tur. Apparet igitur non esse Paulum qui exauditu se habere evangelium scribit, non autem exrevelatione.

4. Simul attestante. Praeterquam quod habe-bant a alio Dei apostoli quod praedicarunt, Dominusetiam miraculis tanquam solenni subscriptione, eorumpraedicationem approbavit. Ergo iniuriam faciuntnon tantum verbo Dei, sed etiam operibus, quinon reverenter amplectuntur evangelium quod tali-bus testimoniis comm eudatur. Tribus nominibusmiracula désign ât ad maiorem amplificationem. Po rrosigna ideo vocantur, quod hominum mentes excitant ad considerandum altius quiddam quam quod

2»

7/29/2019 c55.pdf


23 EPIS T. AD HEBRA EOS

apparet: prodigia autem, quod novum aliquid etinusitatum continent: virtutes, quod Dominus inillis singulare et extraordinarium virtutis suae specimen edit. In vocabulo attestandi, n otatur rectusmiraculorum usus, nempe quod stabiliendo evangelioservire debent. Fe re enim omnia quibuscunque

saeculis édita fuerint miracula, hunc finem habuissereperiemus, ut verbi Dei essent sigilla. Quo magispraepostera est papistarum superstitio, qui fictitiasua miracula ad veritatem Dei labefactandam de-torq uen t. Goniunctio at>v vel sim ul, hunc habe tsensum, nos in fide evangelli confirmari sjmphoniaquadam Dei et hominum: quoniam miracula Deiquasi testimonii vice cum hominum voce consen-tia nt. A ddit s p i r i t u s s a n c t i d i s t r i b u t i o n e s ,quibus etiam ornata fuit evangelii doctrina, cuiusappendices fuerunt. Quorsum enim distribuit Deusspiritus sui dona, nisi partim ut illius prömulgandaeadiumenta essent, partim vero ut admiratione pernio verent hominum animos ad obsequendum? UndePa ulu s dic k, linguas esse in sign urn infidelibus.

F a r t i c u l a , s e c u n d u m e i u s v o l u n t a t e m , a d -monet virtutes istas, quarum meminit, non posseadscribi nisi Deo: nee temere fuisse éditas, sed certoeius consilio, ut evangelii fidem obsignarent.

5. Non enim angelis subiecit orbem futurum, dequo loquimur. 6. Testatus est autem quidam alicubi,dicens: Quid est homo quod memor es eius? autfilius ho minis, q uod visitas eum? 7. Minuisti eumpaululum ab angélis: gloria et honore coronasti eum,et constituisti eum super opera manuum tuarum:8. Om nia subiecisti sub pedUms eius. Subiiciendocerte Uli omn ia, nihil reliquit non subiectum. Atquinunc nondum videmus Uli omnia subiecta: 9 . Iesum

autem qui pendulum imm inutus fuit ab angelis, in-tuemur propter passionem mortis gloria et honore coro-natum: ut gratia Dei pro omnibus gustaret mortem.

5. Non enim angelis. Alio argumento rursusprobat obediendum Christo esse: quia illi patertotius orbis imperium, contulit, a quo honore proculabsunt angeli. Unde sequitur, nihil angelicum de-bere esse impedimento quominus is, qui primatumsolus tenet, em ineat. Bed primo loco excutiend usest psalmus quern adducit: quia videtur inepte adChristum trahi. Commémorât illic David bénéficia,quibus humanuni genus prosequitur Deus. Post-quam enim in coelo et stellis consideravit Dei po-tentiam, ad homines descendit, in quibus peculiariter

apparet mirabilis eius bonitas. Ergo non de unoquopiam homine loquitur, sed de universis. Re-spondeo, hoc totum non obstare quominus restringidebean-t istae sententiae ad Christi personam. Pa teo rquidem initio collooatum fuisse hominem in posses-sione muhdi, ut omnibus Dei operibus praeesset:

verum sua defectione promeruit ut dominiodica retur. Ha ec enim iusta in beneficiariotudinis poena est, ut Dominus, quem agndébita fide colère récusât, iure prius a se eum spoliet. Ergo simul atque Adam secatum a Deo alienavit, bonis omnibus, quae a

merito privatu s est. Non quod usum psed quia ius legitimum retinere non potuit pDeum reliquerat. In usu etiam ipso Deexstare privationis voluit: quale est quodferociter in nos insurgunt, et quae nostrspectum revereri debuerant, sunt nobis formquod ad obsequium aliae nunquam, aliaesuescunt: quod nocent varus modis: quoculturae non respondet: quod coelum, aer,alia nobis saepe infesta sun t. Verum ucreaturae in offioio snbiectionis manerent, tarnen usurpant fllii Adae, illis in furtum imQuid enim suum esse dicent, quum ipsi sint? Hoc iaoto fundamento, patet istam Dficentiam nihil ad nos pertin ere, donee per

restitutum fuerit ius quod in Adam peQua ratione docet Paulu s (1. Tim. 4, 5), sanobis cibos per fidem. Et alibi pronuntiatbus nihil esse mundum, quia pollutam conscientiam. Hoc est quod habuimus iniepistolae, Christum a patre ordinatum esse universorum. Certe totam uni haereditatecando, reliquos omnes excluait tanquamEt merito: exsulamus enim omnes a reQuae ergo suis domesticis alimenta destinos rapere fas non est. At Christus, per familiam cooptamur, simul in societatem nos admittit, ut toto mundo cum Dei benfruamur. Unde et Paulus fide docet (RoAbraham factum esse haeredem mundi:

scilicet in Ch risti corpus insitus fuit. Quomni Dei beneficentia arcentur homines, dChristum facti compotes fuerint: sequitur, dillud, cuius psalmus meminit, nobis periisse iideoque de integr o oportere nobis donatiostaura ri. Porro instauratio a Christo tacapite inoipit. Non est ergo dubium quin in ipsum debeamus quoties agitur de homicipatu in omnes creaturas. Hue quoquequod nominatim dixit apostolus, o rb e m f uaccipit enim pro renov ato. Quod ut olaconcipiamus animis duplicem mundum: vetnstum qui peccato Adae corruptus est:ordine posteriorem, ut est per Christum insStatus enim primae creationis obsolevit, et homine ceoidit quoad ipsum hominem . Ergnova fiat restitutio per Christum, psalmus hnon habebit. Nu nc appa ret non vocari oturum duntasat qualem e resurrectione ssed qui coepit ab exordio regni Christi:

7/29/2019 c55.pdf


C A P U T I I . 26

mtum vero snum habebit in ult ima redemptione.leterum cur nomen Davidis suppresserit , mihi nonn s ta t. Ge r te q u e n d a m n o n co n temp t im , sednoris causa, tanquam unum ex prophétie velissicis scriptoribus appellat.

7. Minuisti eum paululum ab angelis. Nunc in

rborum expositione em ergit nova difficultas. la midem ostendi locum apte exponi de filio Dei:] nunc videtur apostolus verba trahere in diver-m sensum quam intollexerit David. Nam ßpax&videtu r ad tempus referre, ut si t paulisper , et

minutionem intell igit quum exinanitus fait Chris-3: et gloriam ad resurrectionis diem restr ingit ,urn David generali ter ex tendat ad totam h ominis;am. Respo ndeo, non fuisse propo situm apostolo,Duinam verbo rum expositionem referre. Nihilim est incommodi, si al lusiones in verbis quaeratornandam praesen tem causam. Quemadmodum

ulus quum Bom. 10, 6, testimonium citat ex)se : Quis ascendet in coelum, etc. statim nonerpretationem, sed exornationem attexit , de coeloinferis. Mens Davidis haec est , Domine, eo

rnitatis extulist i hominem, ut parum dietet avino vel angelico honore: quandoquidem prae-itus est toti mun do. Hu nc sensum noluit evertereostolus, neque alio deflectere: sed tantum iniristo considerare iubet diminutionem quae adiguum tempus apparuit , deindo gloriam qua inrpetuum coronatus est . Idque facit al lude nsigis ad verba quam exprimons quid intellexeritiv id . M e m o r e m e s s e e t v i s i t a r e p ro eodem;ipit , nisi quod secundum aliquanto plenius est:ia Dei p raese ntiam ab effectis dé signâ t.

8. Sübiiciendo certe Uli omnia. Posset aliquistare tale esse argumentum, Homini, de quo lo-

itur David, omnia subiiciuntur . Atqu i humanoDeri non sun t omnia subiecta. Er go no n deolibet homine sermo est . Veru m non staret hocrumentum, quia minor etiam Christo convenit .m ne huic quidem subiecta sunt adhuc omnia:uti Paulus tractât prioris ad Corinthios 15, 28:Eire alius est con text us. Na m postquam illudmit, Christum sine exceptione dominari omnibuslaturis, vice oontrariae obieotionis addit: Âtqui•dum omnia parent Christ imperio. Cui ut satis-iat, docet, in Christo tarnen iam cerni completumod co nt in u a p os t seq u itu r d e g l o r i a e t h o n o r e .; si dixiaset: Tametsi nondum universalis i l ia subiec-nobi8 patet, contenti simus quod morte obita in

premum hono ris gradum fuerit evectus. Namod adhuc deest , tandem suo tempore complebitur .d primum hoc quosdam offendit, quod nimis*ute colligit apostolus, nihil esse non subiectumiristo, quoniam generali ter omnia comprehendativid. Na m species, quas postea enum erat, nihil tale»ndunt: nempe agrestia animalia, pisces maris, et

aves ooeli. Respondeo, generalem senten tiam nondebere ad istas species restr ingi: quia nihil al iudvoluit David quam dominationis i l l ius specimenmonstrare in rebus maxime conspicuis: vel certeextendere ad res usque infimas, ut sciamus nihilesse nostru m nisi De i beneficio et Ch risti p artici-

patione. Quare sic orationem resolvere l iceat, Omnia subiecisti , non modo quae ad aeternam beati-tudinem faoiunt, sed usque ad haec minuta quaeserviun t corporis usibus. Quidquid si t , inferiusistud in animalia dominium ex supèriore pendet.Quaeritur iam quomodo neget videre nos omniaChristo subesse. Sed huiu s quaestionis solutioneminvenies in loco Pau li nup er citato. E t primo ca-pite hu ius ep istolae aliquid attigim us; Quia assi-duum cum varus host ibus be l lum ger i t Chr is tus:nondum il l i certe constat tranquilla regni sui possessio. Quam quam necess itate non oogitur ad- bel-landum, sed hoc fit eius voluntate quod non subi-guntur hostes eius usque ad extremum diem: utnos talibus exercit i is probemur.

9 . Iesum autem qui paululum imminutus fuit.Quia ambigua est huius particulae significatio ßpax&xi, rem ipsam qualis exsti t i t in Ch risti persona,magis in tue tur quam germanam verborum exposi t ionem, ut iam dixi. E t gloriam in resurrectioneconsiderandam proponit , quam David extendit adomnes dotes quibus Dei beneficentia ornatus esthomo. Veru m nihil in hac exornatione est ab-sur di, quae sensum li ter aie m integrum relinquit .P r o p t e r p a s s i o n e m m o r t i s , ta ntu nd em v aletac1) si dictum esset, Christum öbita morte ad hancgloriam, quam adeptus est, fuisse evectum: sicut et Paulus docet ad Philip, capite 2, 8. Non quod sibiquidquam privatim acquisierit Christus, sicut sophis-

tae fingunt, primo sibi vitam aeternam fuisse prome-ritum, deinde nobis. Medium enim (ut i ta loquar)obtinendae gloriae tandum mod o indicatur . Po rroin hoc coronatus gloria Christus est , ut omne genucoram eo flectatur. Ita qu e a causa finali ratioc inar ilicet, omnia illi in manum esse data.

Ut gratia Dei. Causam fructumque mortisChristi refert , ne quid putetur eius dignitati detra-here . Nam quum audimus tantum boni nobis partum esse, nullus despectui locus rel inq uit ur: quiatotum occupât Divin ae bonitatis adm iratio. Quu md ic it , p r o o m n i b u s , n on t an tu m in te l li g it u tali is exemplo esset: quemadmodum Chrysostomussimili tudinem medici adducit , qui potionem amarampraegustat , ne recuset aegrotus b ibere: sed intell igit

Christum pro nobis esse mortuum, quia vicemnostram subeundo a mortis maledictione nos rede-mit. E t ideo add itur: Gratia Dei id esse factu m:quia redemptionis causa fuit immensus ille erga nos

') mortem patiendo.

7/29/2019 c55.pdf


27 E P I 8 T . A D H E B R A E O S

Dei amor, quo factum est ut ne proprio quidemfilio pepercerit. Quod Chrysostomus g u s t a r emortem exponit, quasi summis labris delibare, eoquod Christus victor e morte emerserit, non refello,neque improbo. Quamquam nescio an adeo subti-liter loqui voluerit apostolus.

hoc filio tribuitur quasi proprium, quod percreata sint omnia: sed hio nihil aliud sigapostolus quam stare omnes oreaturas, vel vari in suo statu Dei virtute. Ubi nos c r a r e vertim us, alii reddunt perficere. Sedverbum teXecöaac, quo usus est, ambiguae si

ficationis, perspicunm esse arbitror quam polius oontextu quadra re. Nam solennis qualégitima ordinatio notatur, qua initiantur filiigradum suum obtineant, adeoque separentumundo: et mox subiioitur mentio sanctificatio

11. Nam qui sanctificat. Probat quod decuisse impleri in Christi persona, propter ctionem ipsius cum mem bris. Et interea dogulare hoc esse specimen divinae bonitaticarnem nostram ind uit. Dicit ergo ex un ohoc est, ex una natura (ut ego quidem inteautorem sanctitatis, et nos qui sumus eiuscipes. Comm uniter intelligu nt ex uno Ad amnulli ad Deum referunt, neque absurde. Spotius eandem naturam designari existimo, e

intelligo in neutro genere: ac si diceret -massa nos esse compositos. Hoc v ero ad aunostram fiduciam non parum valet, nos cDei tarn arcto necessitudinis vinculo cohaesanctitatem, qua indigemus, reperire in naturaliceat. Neque enim tantum quatenus Deus sanctificat, sèd humanae quoque naturae vis ficand i ine st: non quod earn habeat a se ipquod solidam plenitudinem sanctitatis in earn Deus, ut inde hauriamus omnes. Quod ilia sententia: Ego propter eos sanctifico me(Ioh an. 17, 19). Erg o si nos profani et imnon procui quaerendum est remedium quooffertur in carne nostra. Si de uni tate saccipere quis malit, quae alia est piis cuDei, quam sit hominibus vulgo inter se: pugno. Libe nter tarnen sequor quod magisturn est, ubi non est a ratione dissentaneum

Non erubescit fratres ipsos vocare. Losumptus est ex Psalmo 22, 23. Christumillic, vel Davidem in Christi persona loqinduci, testes primum sunt evangelistae, quiversus inde citant: nempe, partiti sunt sibimenta. Item, Dederunt in escam meam felDeus meus, Deus meus utquid me dereldeinde res ipsa idem ostendit. Nam in passionis o ernere licet vivam rerum omniumillic narra ntu r, effigiem. E t psalmi clausuest de vocatione gentium, nonnisi uni Chr

tari potest: Convertentur ad Dominum ufines terrae: adorabuot ooram eo cunotae fgentium. Dom ini est regnum, et ipse domgentib us. Horum omnium Veritas in solo ex8tat, qui non exiguis spatiis (ut David) amregnum Dei, sed extendit per totum m

10. Decébat enim eum propter quern omnia, etpe r quern omnia, quum multos filios gloriam adduceret,ducem salutis eorum pe r passiones consecrare. 11 . Namqu i sanctificat, et qu i sanctificantur, ex uno omnes:propter quam causam non erubescit fratres ipsos vocare, 12 . Dicens: Nuntiabo nomen tuum fratribusmeis: in medio ecclesiae canam te. 13 . Et rursum:Ego ero fidens in ipso. Et rursum : Ecce ego etpueri quos mihi dedit J)eus.

10. Decébat enim. Hie status est, ut Christihumilitaionem apud pios gloriosam reddat. Namquum induisse carnem nostram dicitur, videturvulgo hominum aggregari. Crux autem infra omneshomines eum deiicit. Ergo cavendum n e minorcenseatur Christus, quia sponte se propter nos ex-ina niv it: quod nunc agitur. Nam ostendit apostolushoc ipsum debere filio Dei esse honorificum, quiaita consecratus sit dux salutis nostrae. Principioistud pro confesso sumit, standum esse Dei decreto:quia sicuti eius virtute sustinentur, omnia ita illiusgloriae servi re debean t. Erg o non alia melior causainvestiganda est quam ita placuisse Deo. Hu epertinat periphrasis qua utitur, propter quernet p er que rn om ni a. Poterat uno verbo Deumappellare: sed admonere voluit pro optimo id habendum quod statuit ipse, cuius et voluntas et gloria rectus est omnium finis. Nondum tarnen videturconstare quod intendit, decuisse Christum hoc modoconsecrari: sed hoc pendet ex ordinaria rationequam Deus in tractandis suis tenet. Vult enimeos varus aerumnis exerceri, totamque vitam subcruce degere. Christum ergo ut est primog enitus,opportuit cruce inaugurari in suum primatum:quando ista est communis omnium lex et conditio.Haec est oonformatio capitis cum membris, de quadisserit Paulu s ad Romanos capite 8, 29. Haecautem est eximia consolatio ad mitigandam acerbi-tatem crucis, quum audiunt fidèles miseriis et tri-bulationibus se un a cum Christo sanctificari in gloriam: adeoque vident causam esse cur amanterosculentur potius crucem quam horrea nt. Id porrofieri nequit quin opprobrium crucis Christi proti-

nus absorb eatur, et gloria refulgeat. Quis enimvilipendât quod sacrum est, imo quod Deus sanctificat? Quis ignominiosum ducat quo praeparam urad gloriam ? Atqui utrumque hie de Christi mortepraedioatur.

Per quern omnia. Quum de creatione agitur,

7/29/2019 c55.pdf


I CAPUT II . 30

mm ante oertis finibus q uasi conclusum foret,jare non dubium quin haec quoque sit vox ipsiusae hoc loco adducta est. Pro prio autem et signi-anter dicit eum non erubescere. Quantum enimter nos et ipsum intere st? Multum ergo se de-ittit, quum nos dignatur fratrum nomine: alias

äigni sumu s quos infra servos habeat. Atquene tantam eius erga nos dignationem amplificat'cumstantia: loquitur enim Christus non amplius>rtalis homo in specie servi, sed indutus immor-i gloria post resurrectionem. Itaqu e perindelet hic titulus ac si nos secum in coelum eye-ret. E t nos quoties audim us fratres nos a Christocari, meminerimus eum hao (ut ita dicam) quali-:e vestire, ut simul cum fraterno nomine beatamam et quidquid est coelestium bonorum, appre-ndamus. Prae terea notandum est quas sibi p artesmat Christus: hoc est, praedicandi nominis Dei.lod fiere coeptum est promulgate evangelio, etquotidie ministerio pastorum. Unde colligimus,hunc finem offerri nobis evangelium, ut in Dei

titiam nos adducat, quo bonitas eius inter nos ce-iretur. Deinde Christum esse evangelii autorem,iunque offeratur per homines. Atque hoc estod dicit Paulus (2. Corin. 5, 20), se et alios proiristo legatione fungi, et tanquam Christi nominehortari. Quod non parum addere debet reveren-e evangelio: si quidem non tarn homines ipsos[ui reputandum est, quam Christum ipsorum ore.,m quo tempore praedicaturum se hominibus Deimen promittit, desiit versari in mundo: nequenen frustra hoc sibi officium ve ndicat. Erg ore hoc per discipulos suos praestitit.

12. In medio ecclesiae. Hinc melius etiamnumtet, semper in evangelii doctrina contineri laudum

ii praeconium: quia simulatque innotescit nobisIUS personant in cordibus et auribus nostris infinitaeis laudes. Ac interea suo exemplo nos hortatu rristus ad eas publice canendas, ita ut a quam-irimis exau diantu r. Neque enim satis fuerit,umquemque apud se Deo esse gratum pro ac-)tis beneficiis, nisi gratitudinis nostrae testimo-im palam edentes, mutuo alii alios invitemus adm agendum. Atque haec doctrina acerrimi stimulie nobis est, quo ferventiore studio feramur adidandum Deum, quum audimus Christum nobistecinere, et primum esse hymnorum modula-em.

13. Ero fidens in ipso. Quando haec sententiabetur Psalmo 18, 3, credibile est inde hue fuisseiuctam. Praeterquam enim quod Paulu s ad Bom.>ite 15, 9, alium versum de gentium vocatione;no Christi accommodât, ipsa argumenti seriesis demonstrat Davidem sub aliéna persona illicui . Si quidem tautae amplitudinis quae illic m agni-9 praedicatur, vix tenuis umbra in D avide appa-

ret. G/loriatur se caput fuisse con stitutum g entibu s,et quidem alienos et incognitos ultro ad solam no-minis famam in deditionem venisse David paucasgentes sibi vicinas et notissimas vi armo-rum subegit ac tributarias reddidit. Sed quidhoc aliorum multorum regum amplitudinem ?

Deinde ubi voluntaria subieotio? ubi po-puli tarn remo ti ut eos non cognosceret? Ubi de-nique solenne gratiae Dei praeconium inter gentes,cuius mentionem facit Psa lmi clausula? Ch ristusergo est qui populis diversis in caput praeficitur,cui se alienigenae subiiciunt ab ultimis usque terraefinibus, et quidem solo auditu exciti: quia non ar-mis coguntur ad suscipiendum iugum, sed doctrinasubacti in spontaneum obsequium se offerunt. Pe r-spicitur etiam in ecclesia simulata ilia et mendaxobediendi professio quae ibidem notatur, quia multiquotidie dant nomen C hristi non ex corde. Si igi-tur extra controversiam, Psalmum apte de Christoexponi. Sed quid hoc ad praesentem causam?Neque enim videtur sequi, nos et Christum ex uno

esse, ut maxime ipse in Deum fidat. Respondeo,valere argumentum: quia nisi homo esse necessi-tatibus humanis obnoxius, nequaquam opus haberettali fiducia. Ergo quum ab auxilio Dei pendeat,comm unis illi nobiscum est co nditio. Non frustracerte aut de nihilo in Deo ôdimus: sed quia desti-tuti eius gratia , miseri et perditi essemus. Fiduciaergo, quam reponimus in Deo, nostrae inopiae testimonium est. Quam quam in hoc differimus a Ch risto,quod infirmitatem, quae necessitate nobis est impo-sita, sponte ipse subiit. Por ro non leviter hocanimare nos debet ad fidendum Deo, quod Christumhabemus ducem et magistrum. Quis enim vereatureius vestigia sequendo ne erret? Perioulum, inquam,non est ne fides nostra sit irrita quam habemus

cum Christo communem, quern soimus non possefalli.

Ecee ego et pueri. Certum est quidem Iesaiam(Iesa. 8, 18) de se loqui. Nam quum ipse spemliberationis da ret populo, et promissio nu ll am inv e-niret fidem: ne tarn obstinata vulgi incredulitatefractus deficiat, iubet Dominus ilium obsignareinter pauoos fidèles doctrinam quam annantiat: acsi diceret: Etiamsi a multitudine respuatur, foretarnen aliquos quamvis paucos, qui recip iant. Hocresponso fretus Iesaias animum oolligit: seque etdisoipulos, qui sibi dati sunt, testatur fore semperpromptes ad sequendum Deum. Nunc videndum cursententiam hanc apostolus ad Christum trahat.

Primum, quod ibidem legitur, Dominum fore inpetram soandali et lapidem offensionis regno Israelet Iuda, in Christo impletum esse nemo sanusnegat. E t sane sicuti restitu tio ab exilio babylonicopraeludium quoddam fuit praecipuae redemptionisquae nobis simul et patribus, Christi manu, fuit

7/29/2019 c55.pdf



comparata: ita etiam quod tarn pauci ex Indaeisillo Dei beneficio usi sunt, ut pauxillae tantum reliquiae salvae fuerint, praesagium fuit excaecationisfuturae: qua factum est ut Christum reiicieutes,ipsi vicissim a Deo reiecti pé rirent. Obs erraud umest enim, quae de instauratione ecclesiae apud pro-

phetas exstant promissiones, a tempore quo reductisunt ab exilio Iudaei ad regnum usque Christi per-tinere. Quemadmodum hune reducendi populi finemhabuit Dominus, ut staret ecolesia ad filii sui ad-ventum, per quern vere demum constitueretur.Quum ita sit, non solum Iesaiam alloquitur Deus,quum iubet obsignare legem et testimonium: sed ineius persona omnes suos ministros, quibus futurumerat certamen cum populi incredulitate. IdeoqueChristum in primis, quern maiore contumacia im-petituri erant Iudaei quam superiores omnes pro-pheta s. E t nunc videmus qui in locum Israelissubrogati sunt, non modo repudiare eius evangelium,sed furiose quoque in ipsum rue re. Verum utcu n-que evangelii doctrina ecclesiae domesticis lapis sit

scandali: non vult tarnen Deus ipsam intercidere,quin potius obsignari iubet inter discipulos, etChristus doctorum omnium nomine tanquam eorumcaput, imo unicus doctor qui eorum ministerio nosregit: pronuntiat, in tarn deplorata mundi ingrati-tudine semper tarnen fore aliquos qui se Deo obse-quentes redda nt. En quomodo locus Iesaiae Christorecte aptetu r. Hinc colligit apostolus nos cum eounum esse, quia se nobis aggregat, dum se et nospar iter offert Deo patri. Unum enim corpus effi-ciunt qui sub eadem fidei régula Deo obsequuntur.Quid aptius ad fidei commendationem dici posaitquam in ea nos esse alio Dei comités, qui suo exemple» nos hor tatu r ac viam prae m ons trat? Erg osi verbum Dei sequamur, certo scimus nos habere

Christum ducem: quemadmodum nihil ad Christumpertin ent qui a verbi obedientia deflectunt. Quid,obsecro, magis optabile quam ut consentiamus cumfilio Dei? Hic autem consensus fide constat. Erg oinfidelitate ab eo dissidemus: quo nihil est magisdete8tabile. Nomen pue ri, quod servum mu ltis locissignificat, hic pro discipulo capitur.

Quos dédit. Hic no tatur prima obedientiae causa :nemp e quod Deus sibi nos adop tavit. Nullos ad ducitChristus ad patrem, nisi ab ipso sibi datos. Han cvero donationem ex aetern a electione pend ere scimus : quia quos pater destinavit ad vitam, eos incustqdiam filio suo trad it ut ipsos tueatu r. Ho c estquod dicit apud Iohannem (6, 37), Quidquid' dédit

mihi pater, ad me veniet. Quod ergo nos Deosubiieimus in obsequium fidei, discamus hoc totumeius misericordiae acceptum ferre: quia nunquamaliter ad eum adduceremur Christi manu. Pra e-terea raram fiduciae materiam suppedit haec doctrina.Quis enim sub fide tutelaque Christi trepidet?

Qu is tali custode fretus secure perioula omcontemnat? E t sane quum dicit Ch ristuego et pu eri : im plet re ipsa quod alibi promittit, se non passurum ut quisquam ex ia pâtre aocepit, per eat. Postrem o hino nest, etiamsi mundus furiosa contumacia

evangelium, oves tarnen semper agnituras Pastoris. Quare ne ordinum fere omnium tum et gentium impietas nos conturbet, mcolligat Christus, qui eius fidei commissi sruunt in mortem sua impietate reprobi, erahoc modo plantae, quas Dens non plantavit. sciamus suos illi notos esse, et obsignatameum omnium salutem, ne quis excidat. Hocontent! simus.

14 . Quan äo igitur pueri carni et sangumunicant, ipse quoque similiter eorundum fceps, ut per mortem aboleret eum qui habeimperium, hoc est, diabolum: 15. et redimeeunque metu mortis per totam vitam obnox

servituti.

14. Quan äo igitur pueri. Conclusio eriorum, et simul plenior causae redditio quabreviter attigerat, cur oportuerit filium Dei nostram induere: nempe ut eadem nobiscumciparet natura, et mortem subeundo nos abdimeret. Locus hie abservatu dignus est: qtantum reritatem humanae in Christo naturarit, sed quia fruetum quoque ostendit qui nos émanât. Factu s, inquit, homo est filiusconditionis eiusdem ac naturae nobiscum estieeps. Quid ad fidei nostrae confirmationemdici poterat? Inaestimabilis enim erga namor hic apparet. Sed cumulus exstat in enaturam nostram induit ut moriendi condisubiieeret: mortem enim subire Deus non Quamquam autem breviter fruotum mortis est tarnen in hac verborum brevitate viva mis et efficax rei expressio: nempe quod noboli tyrannide ita asseruerit, ut iam simusecuri: et ita a morte redemerit, ne ampliusit timenda. Caeterum quia pondus habent particulae, diligentius paulo excutiendae sunmum, ista diaboli abolitio, de qua loquitur, htinet, ne quid in nos possit. Tam etsi eniadhuc diabolus, et nobis assidue exitium tarnen exstinetae vel retusae sunt eius virescendum . Hae c ingens est consolatio, quod

cum eo nobis hoste esse negotium qui nihipotest. Nam id dictum esse respectu nos trgère licet ex proximo membro, abolereq u i h a b e b a t m o r t i s i m p e r i u m . Senim apostolus abolitum esse diabolum quatnostrum exitium regna bat. Nam ab effeotu

7/29/2019 c55.pdf


C A P U T I I . 34

tur, eo quod nobis Bit exitiale et mortiferum.in ergo tantum abrogatam morte Christi fuisseset Satanae tyrannidem, sed ipsum quoque itaistratum ut pro nihilo habendus sit ao si nulluset. De d ia b o l o in singulari numéro loquitur,tato soripturae more: non quia unus tantum sit,

1 quia omnes simul corpus unum efficiunt quod;e oapite non potest cogitari.15. Quicunque metu mortis. Hio locus optime

primit quam misera sit eorum vita qui mortemrrent: ut necesse est omnibus sentiri horribilem,L earn extra Christum considérant: nam tunc innihil apparet nisi maledictio. Unde enim mors

i ex ira Dei adversus peccatum? Hin c ista ser-us per totam vitam: hoc est, perpétua anxietasa constringuntu r infelices animae. Nam semperpeccati conscientia Dei iudicium obv ersat ur. Ab

B metu nos Christus liberavit, qui maledictionemstram subeundo sustulit quod in mo rte formida-e erat. Tametsi enim nunc quoque morte defun-Qur, vivendo tarnen et moriendo tranquilli sumus

securi, ubi Christum habemus nobis praeeuntem.lod si quis animum pacare non potest mortis con-aptu, is sciât parum se adhuc profecisse in Christie. Nam ut nimia trepidatio ex ignorantia gra-e Christi nasoitur: ita certum est infidelitatisnum. Mors hic non separationem modo animaesorpore significat, sed poenam quae ab irato Deosis infligitur: ut aeternum exitium comprehendat.i enim coram Deo reatus, protinus etiam inferiostendunt.

16. Nusquam enim angelos assumit: sed semenrahae assumit. 17 . Unde fratrïbus debuit per omnia? similis, ut misericors esset et fidelis pontifex in

quae sun t erga Deum , u t peccala expiet populi.Ex quo enim ipsi coniigit tentari, potest et iis,tentantur, succurrere.

16. Nusguam enim angelos. Hac comparationeplificat beneficium ac honorem , quo nos dign atusChristus carnem nostram induendo: quia nun-

im angelis tantum praes titit. Quo igitur m agisessarium erat singulare remedium tarn horren-'• hominis ruinae, voluit exstare alius Dei incom-abile quoddam amoris erga nos sui pignus quodangelis quidem esset commune. Quod ergo

i angelis praetulit, non factum est excellentiaetra e, sed miseriae respectu. Quare non est>d nos esse angelis superiores gloriemur: nisi

a am pliore m isericordia, qua indigebamus, nossequutus est coelestis pa ter , ut tan tarn boni-;m in ter ras effusam angeli ipsi ex alto suspi-ent. Praesens verbi tempus ad scripturae testirnia refero, ac si ante oculos statueret quod ante aphetis testatum fuerat. Caeterum hie locus unus

Ccdvini opera. Vol. LV .

ad prosternendum Marcionem, Manichaeum et eius-modi deliros homines, qui Christum negant verumhominem ex semine humano procreatum, abundesufficit. Si enim hominis figura m gestavit dun tax at :prius etiam sub angeli specie saepius apparuit ita-que nullum esset discrimen. Sed quia dici non

potest, vere unquam angelum fuisse Christum,angelica natura vestitum: ideo dicitur hominempotius assumpsisse quam angelos. Loq uitur autemapostolus de natura: ac significat Christum carneindutum, verum fuisse hominem: ut in duabusnaturis sit personae unitas. Neque enim hie locusNestorio suffragatur qui duplicem fingebat Christum,ac si filius Dei non verus fuisset homo, sed tantum in hominis carne habitasset. Videmus longealiud fuisse consilium apostoli: docere enim vult inpersona filii Dei nos fratrem, propter societatemcommunis naturae invenire. Quare hominem vocarenon contentus, dicit ex humano semine progenitum.Nominatim exprimit s e m e n A b r a h a e , quo plusfidei habeat quod dicit, quia ex scriptura sumptum.

17. Unde fratrïbus. In humana Christi naturaduo consideranda sunt, essentia carnis et affectus.Quare apostolus docet, non carnem modo hominisipsum induisse, sed affectus quoque omnes qui sunthominum proprii. Fru ctum quoque inde manantemostendit. Quae vera est fidei dootrina, dum innobis sentimus cur nostras infirmitatos susceperitfilius Dei. Fri ge t enim sine hoc fructu omniascientia. Porr o obnoxium fuisse Christum docetpassionibus humanis , u t miser icors esset acf i de l i s p o nt i f ex . Quae verba s ic interpretor :ut misericors esset, ideoque fidelis. Nam in sacer-dote, cuius partes sunt iram Dei placare, opitularimiseris, erigere lapsos, sublevare laborantes: miseri

cordia in primis requiritur, quam in nobis generatcommunis sensus. Baru m enim est ut tang antu raliorum aerumnis qui perpetuo beati fuerunt. Cer tehoo Yirgilianum ex quotidiana hominum consue-tudine sumptum est:

Non ignara mali, miseris succurrere disco.1)Non quod experimentis necesse habuerit filius

Dei formari ad misericordiae affectum: sed quianon aliter persuaderi nobis posset, ipsum essedementem et propensum ad nos iuvandos, nisiexercitatus fuisset in nostris mis eras. Hoc enimut alia, nobis datum est. Itaqu e quoties nos urgent quaevis malorum genera, mox succurrat, nihilnobis accidere quod non in se expertus sit filiusDei, ut nobis condolescat: nec dubitemus ipsum

nobis perinde adesse ac si nobiscum angeretur.Fidelis, verum et legitimum significat. Ficto en im,aut partes suas non implenti opponitur. Exp erien-tia nostrarum miseriarum ita ad compassionem.

0 Aen. 1. 630.

7/29/2019 c55.pdf


3 5 E P I S T . A D H B B R A E O S

Christum flectit, at de imploranda nobis Dei opesit sollicitas. Quid praeterea? Peccatorum expia-tionem facturas, naturam nostram induit, ut re-conciliationis pretium haberemus in came nostra:denique ut communis naturae iure nos secum inDei sanotuarium introduceret. Ta npbç xöv fteöv

intelligit quae hue speetant ut conciliet hominesDeo. Quia autem primus ad Deum [accessus es tfidei libertas, mediatore opus est qui omnem dubita-tionem eximat.

18. Ex quo ipsi coniigit. ExercitatuB, inquit,malis nostris, propensus est ad opem ferendam.Nam hie tentatio, nihil aliud quam experimen-tum vel probationem significat: et posse pro Ido-neum esse, vel proclivem, vel accommodatum.

CAPUT III.1. Unde fratres sancti, vocationis coelestis parti

cipes, considerate apostolum et sacerdotem confessionis

nostrae, Christum Iesum, 2. qui fidelis est ei quiconstituit ipsum: quem admo dum et Moses in totadomo eius. 3. Maiore quippe gloria hie dignus habitus est quam M oses, quanto maiorem habet honoremarchitectus domus quam ipsa. 4. Omnis enim domusconsiruitur ab aliquo. qui autem om nia construxit,Deus est. 5. Et Moses quidem fidelis in tota domoeius tanqua m minister, in testimonium eorum quaepost dieenda erant. 6. Christus autem tanquam filiussupra dom um ipsius: cuius nos domus sumus, sifiduciam et gloriationem spei ad finem usque firmamtenuerimus.

1. Unde fratres sancti. Claudit superiorem

doctrinam utili exhortatione, ut attente agnosoantIuda ei qualis et quan tus sit Ch ristus. Quia enimprius eum doctorem et pontificem nominando, bre-vitér contulit cum Mose et Aarone, nunc utrumquemem brum complectitur. Duobus enim elogiis ipsumornat, sicuti duplicem sustinet personam in ecclesiaDei. Moses prophetae et doctoris officio, Aaronsacerdotio functus est. At Christo utrum que munu sest impositum. Proin de si volumus eum rite susci-pere, considerare oportet qualis sit: sua inquamvirtute induendus est ne pro ipso inanem eius um-bram apprehendamus. Principio verbum co n a i d e r a n d i pondus habet: significat enim singularemattentionem requiri, quia impune contemni nequeat:et simul veram Christi notitiam discutiendis omnium errorum tenebris sufficere. Quo autem magiseos animet ad hoc studium, admonet suae ipsorumTocationis. Ac si dioeret: Deus non vulgari gratiaTOS dignatus est, quam in regnnm suum vocavit.Nunc restât ut in Christum tanquam viae ducemconiectos habe atis oculos. Neque enim alite r rat a

esBe potest piorum vocatio, quam si totosChristum con vertant. Ideo non debemus exihoc Iudaeis solis dioi: sed generalem proponibus doetrinam qui in regnum Dei peoupiunt, ut sedulo attendant ad Christum: unicus fidei nostrae magister est, et earn s

suo aaneivit. C o n fe s s io enim pro fide hie Ac si diceret: fidem, quam profitemur, vanihili esse nisi in Christum referatur.

2. Qui fidelis est. Commendatio est apoChristi, ut tuto acquiesçant in eo fidèles. Acquidem nomine eum oommendat: quod patnobis doctorem praefeoerit: et Christus iiunctum sibi munu s fideliter exsequutus sihaec semper neoessaria sunt ad comparandatrinae autoritatem. Deus enim solus auest, ut tota scriptura clamât. Ideo testa tur (Iohan . 7, 16), non suam esse doctrinamprofert, sed patris. E t alibi (Luc . 9, 48) :recipit, eum recipit qui misit me. Loq uimude Christo, quatenus carne nostra indutusminister est ad perferenda eius ma ndata . -vocationem accedit fidelis sinceraque in administratio, quae in veris ministris requirfidem in ecclesia o btineant. Quod si utrumChristo invenitur, contemni certe non poteDeus in ipso spernatur.

Quemadmodum Moses. Omissa paulispdotii me ntion e, de apostolatu hie disseritquum duae sint partes foederis Dei, promdootrinae, et realis (ut ita loquar) confirmataliter constaret solida foederis perfectio in nisi utrum que ius in eum competeret. Poergo utriusque meminit soriptor epistolae, quoque breri exhortatione attentionem ex

Nunc vero longiorem tractationem ingredita doctoris quidem officio inoipit: ideo cumtan tum nun c Christum comparât. Quoddicit, in t o t a d o m o , ad Mosen posset refertarnen ad Christum malo: ut dicatur fidelin tota domo administranda. Unde sequiturex ecclesia Dei esse nisi qui Christum agn

3. Maiore quippe. Ne videatur paremChristum Mosi, admonet quanto sit excelIdque duobus argumentis probat: quia Mopraefuit ecolesiae, ut tarnen pars eius ac meesset: Christus vero architectus est toto asuperior. Ille alios regendo, simul regebatuservus: hie autem, quia filius est, principattinet. Ereq uens. est et scripturae familiariphora, ut vooetur ecclesia domus Dei. Quiaex fidelibus componitur, ideo singuli nomvivi lapides: interdum etiam vasa quibus indomus. Nemo ergo unu s sic eminet quin mesit, et sub corpore universo contineatur. Deus architectus supra opus suum collocan

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT III . 38

rro Deus in Christo habitat : ut in earn competatidquid de Deo praedicatur. Si quia obiiciat,ristum quoque esse partem aedificii, quia funda-mtum est, quia frater nos te r, quia societatembisoum habet: deinde non esse architectum, quiaipse a Deo formatus s it: prompta est solutio,

am nostram ita in eo fundatam esse, ut nihilo-Qus nobis praesideat: sic esse fratrem nostrum,sit interea et dominus : sic formatum esse a Deo

»tenus homo est, ut spiritu BUO vivificet tarnennia et instauret quatenus aeternus est Deus.riis translationibus utitur scriptura ad exprimerai erga nos Christi gratiam: sed nulla est quaeroget ipsius honori, de quo nunc disserit apostolus,c enim status est, ideo cogendos esse omnes inlinem, quia subesse debent capiti: solum Chris-n eximi hac conditione, quia caput est. Si rursusicitur, Mosen non minus fuisse architectum quamulum qui hoc titulo gloriatur: respondeo, trans-ri ad prophetas et doctores hoc nomen, sed im-)prie: quum sint duntaxat Organa et quidem mor-i, nisi Dominus e coelo efficaciam inspiret : deindeeos laborare in exstruenda ecclesia, ut ipsi quoqueaedificium accédant: at Christi diversam esse

;ionem. Ipsum enim propria spiritus sui virtutenper aedificasse ecclesiam: praeterea eum exsti-se supra communem sortem: quoniam ita eratrum Dei templum, ut simul Deus esset in-bitans.

4. Qui autem omnia construxit. Quamquam adius mundi creationem extendi possunt haeo verba,nen ad praesentem causam restringo. Ut intelli-mus nihil fieri in ecolesia quod non Dei virtutijeptum ferri debeat. Is enim est solus qui ma nui fundavit earn, Fsalmo 87, 5. E t de Christo

,ulus dicit (Ephes. 4, 15), eum esse caput ex quourn corpus compactum et connexum per omnemicturam subministrationis, secundum effectum inmsura cuiusque membri augmentum sum it. Quareministerii sui successum illius esse opus saepe

ledicat. Denique si vere reputem us, utcunqueminum opera utatur in ecclesiae aedificationem,us tarnen ipse peragit omnia: nam instrumentumifici nihil derogat.

5. Moses fidelis ut minister. Secundum dis-men, quod Mosi commissa fuit doctrina, cui ipseoque una cum aliis subesset. Christu s vero tam-ii personam servi induit, magister tarnen est acminus cui subesse omnes oporte t. Con stitutus estinium haeres , ut habuimus capite 1, 2. I ns t i m o n i u m e o r u m qu a e p o s t d i c e n d aant, simpliciter interpretor, ut Moses dum estis doctrinae praeco, quae pro temporis rationeteri populo erat publicanda:1) simul testimonium

l) Alii trahunt ad evangelium. Et fateor quidem

evangelio, cuius nondum matura praedicatio erat, reddidit. Nam certe constat, finem et complementumlegis esse hano perfectionem sapientiae quae evangelio continetur. Alque hanc exposiiionem exigerevidetur futurum participa tempus. Summ a vero est,*)Mosen scilicet fideliter populo tradidisse quae illi

Dominus mandaverat: sed mensuram illi praescriptamfuisse, quam exce dere fas non fuerit. Mu ltifariammultisque modis loquutus est olim Deus per prophetas: ita ut differret in tempus plenitudinis soli-dam evangelii revelationem.

6. Cuius nos sumus domus. QuemadmodumPaulus ubi se gentibus destinatum esse apostolumpraefatu8 est (Rom. 1, 6), addit ex earum numéroesse Romanos quibus scribit, ut fidem sibi apud eosconciliet: ita nunc autor epistolae Iudaeos hortatur rqui iam Christo nomen dederant, ut persévèrent infide, quo in Dei familia censeantur. Di xera t pri usChristi imperio domum Dei subiectam esse. Hu icsententiae commodum additur haec admonitio, tunceos in Dei familia locum habituros si Christoparean t. Po rro quum iam coepissent evangeliumamplecti, conditionem apponit, S i i n e i u s f id ep e r s t i t e r i n t . Nam spe i vocabulum, p ro f ideaccipio : et profecto spes alioqui nihil aliud est quamfid ei c on sta ntia . F i d u c i a m e t g l o r i a t i o n e mponit, ad vim eius magis exprimendam . Atquenine colligimus, eos, qui trépide et vacillantium inst arassentiuntur Evangelio, nihil minus quam credere.Fides enim sine composita animi tranquillitate essenon potest, unde secura gloriandi audacia emergit.Adeoque is ti sunt duo perpetu i fidei effectua, fiduciaet gloriatio, ut diximus in quintum caput ad Romanos et tertium ad Ephesios. Quibus quum totaPapistarum doctrina sit adversa, hoc ipso etiamsinihil aliud haberet mali, Dei ecclesiam diruit potiusquam aedificat. Certitudinem enim, qua sola nos intempla Deo consecrari docet apostolus, non obscurantmodo suis commentis, sed palam temeritatis damnant. Pra etere a qualis confidentiae firmitudo essepotest, ubi ignorant homines quid credendum sit?Atqui monstrum illud fidei implicitae quod com-miniscuntur, nihil aliud est quam errandi licentia.Hie locus admonet semper ad mortem usque esseprogrediendum : quia tota vita quidam est veluticursus.

7. Quare (sicut dicit spiritus sanctus: Hodie sivocem eius audieritis, 8. ne obduretis corda vestra,

sicut in exacerbatione in die tentationis in deserto,9 . ubi tentaverunt me paires vestri, probaverunt me,et viderunt opera mea .. 10 . quadraginta annis. Quam-obrem infensus fui generationi Uli, et dixi, Sempererrant corde. Ipsi vero non cognoverunt vias meas:

l) Sed aliud voluit apostolus,3»

7/29/2019 c55.pdf


3 9 E P I S T . A D H E B R A E O S

11. sieut iuravi in ira m ea, Si ingressuri sint inrequiem meam). 12 . Videte fratres, ne quando sit inullo vestrum cor joravum incredulitatis, deficiendo aDeo vivcnte: 13. sed exJiortamini vos ipsos quotidie,quamdiu vocatur dies hodierms: ne quis ex vöbis in-duretur deceptione peccati.

Pergit in sua exhortatione, ut Christo loquentiobediant. Ac quo plus gravita tis habeat, confirmâtearn Davidis testimonio. Nam quum acrius pun -gendi essent, melius fuit yitandae offensionis causaopponere alienam personam. Si simpliciter illis ex-probrasset patrum incredulitatem, minus benignefnisset auditus. At quum Davidem addu cit, resminu s est odiosa. Sum ma autem es t: Sicut abinitio Deus voci suae obediri yoluit, peryicaciamautém ferre non potuit quin severe ulcisceretur : itahodie nisi dociles nos illi praebeamus, non levioresde nostra contumacia poenas sum pturum . Gaeterumsuspensa est oratio usque ad illam partem ubi dicit,Vid ete fratres, ne quando sit in ullo, etc. Ideo utmelius contextus fluat, reliqua in parenthesin in-cludere conveniet. Nunc singula ordine tractemu s.

7. Sicut dicit spiritus. Hoc longe plus afficien-dis animis valet, quam si Davidem nomine citaret.Et his loquutionibus utile est assuescere, ut me-minerimus, Dei, non hominum esse voces quae exproph etarum libris proferuntur. Por ro quia haeos e n t e n t i a : H o d i e s i v o c e m e i u s a u d i e r i t i s ,pars est superioris versus, quidam non male vertunt,utin am . Certum quidem est, quum David Iudaeosappellaaset Dei populum et oves, inde statim inferre,audiendam ergo ab illis esse De i vocem. Illic enimquos ad canendas Deo laudes bonitatemque eiuscelebrandam invitât, simul admonet obedientiam

praecipuum esse cultum quern exigit, et sacrificiisomnibus potiorem. Hoc ergo primum est, ut seDei verbo subiiciant. Sequitur deinde, N e o b d u -r e t i s c o rd a : quibus verbis indicatur non ex aliofonte manare nostram adversus Deum rebellionem,quam ex voluntaria improbitate, dum illius gratiaeaditum obstruimus. Na tura quidem iam cor habemuslapideum : estque omnibus ingenita haec durities abutero, quam solus Deus emollire et corrigere potest.Quod tarnen respuimus Dei vocem, id fit spontaneacontumacia, non extraneo impulsu. Cuius rei quis-que sibi testis est. Froinde merito spiritus omnesincredulos accusât quod Be Deo opponant, et pervi-caciae sibi magistri sint ac autores, ne forte culpamalio dérivent. Ind e tarnen perperam colligitur, penesnos vici8sim esse liberam formandi in Dei obsequiumcordis facultatem. Quin potius id perpetuo acoiderehominibus necesse est, ut cor suum obdurent, doneealiud e coelo datum fuerit. Nam ut sumus ad mali-tiam propensi, nunquam desinemus Deo resistere,donee eius manu domiti subactique fuerimus.

8. Sicut in exacerbatione. Duplici rationfuit eos de patrum suorum inobedientia comfieri. Nam quu m stu lte gene ris sui gloria essent, patrum vitia saepe imitabantur pro bus, et ab eorum exemplis defensionem oapDeinde quum audiebant patres Deo fuisse ta

morigeros, melius inde agnosoebant quam nonvacua foret ista admonitio. Quoniam tempoque apostoli utraque ratio valebat, libenter modat quod olim dictum erat a Davide inusum: ne patribus nimium addicti sint isti quos alloquitur. Atque hinc colligenda est gedoctrina, quousque patrum autoritate defesit, ne scilicet nos ab uno Deo abduoat. Namunquam patres fuerunt honore digni, Iudaeinter alios prinoipatum obtinent. Atqui nomfiliis praecipit David cavendum esse ne sint similes. Non dubium autem mihi est quinhistoriam respiciat, quae legitur Exod. cNam duobus hie nominibus utitur David, qu

fuisse ex re imposita, na rr ât Moses. HD1Diurg ium au t exacerbatio nem sign ificat: FIDOperinde valet ac tentatio. Nam et Deum tenilium negantes in medio sui esse, proptereaquae penuria laborabant: et eundem exacercum Mose rixand o. Por ro quum plurima scredulitatis exempla edidissent, hoc praecipueDavid, quia prae aliis memorabile erat. quoniam reliqua, magna saltern ex parte, teordine subseqùutum est, quemadmodum ex libro Mosis melius constat: ubi perpétua mutentationum species contexitur a capite decimoautem hab entur vicesimo. Quae circumstanparum sceleris indignitatem auget. Nam quoexperti Dei virtutem, ad hue tarn proterve

discepta nt, et omnem illi fidem deroga nt, qest ingratitudinis ? Ergo speciem unam posomnibus. T e n t a n d i verbum in malam capitur, pro eo quod est superbe et quasi permeliam provocare: quod gallice dicimus, co m m e en d e s p i t a n t . Nam quum saepauxilium Deus tulisset, omnium immemorludibrium quaerebant ubinam esset eius pote

9 . Probaverunt. Ita resolvi debet hocbrum : Quum tarnen probassent et vidissenmea. Nam impietatis crimen exaggerat, qexperimen tis edocti tarn male profecerant. enim socordia fuit ac stupiditas, quod Dei vtarn solide oomprobatam nihil aestim abant. s e q u i t u r d e q u a d r a g i n t a a n n i s , a p u d D acum sequentibus cohàeret. Scimus autem apin citandiB testimoniis magis attendere ad surei, quam de verbis esse solicitos. E t cerpopulum hunc annis quadraginta molestufuisse Deus conqueritur, quod tot bénéficia neum erudiendum profecerint. Quum enim

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT I I I . 42

ignis benefaceret Deus, in earn insurgera noninebant. Hin c continua indignatio. Ae si diceret :l semel ant exiguo tempore me provooarunt : sediduis per annos quadraginta soeleribus. G e n e -;io aetatem sonat, vel unis saeculi homines.

10. Et dioci. Sententia Dei, qua eos pronuntiat

a mente alienatos esse: et rationem addit, Quia,s s u a s n o n c o g n o r e r i n t . I n su mm a, p roperatis ipsos habet, quia sensu et ratione careant.we hie personam hominis suscipit qui post longaum expérimenta se ag noscere dieu obstinatammtiam dicit enim eos semper errare, quia nullai resipiscentiae appareat.

11 . Sicut iuravi. Amentiae poena, quod pro-sa sibi requie fuerunt privati. Por ro Dom inus[u ie m s u a m appellat terram ubi illis debuerati esse sedes. Peregrinati enim erant in Aegypto,

desertum vagabantur. At terra Ghanaan illispromissione perpétua esse haereditas debebat.promis8ionis respectu Deus suam vocat, quia

quam stabilis est nobis sedes, nisi ubi sumusi manu collocati. lu s autem certae possessioniseo fundatum erat, quod Abrahae dixerat Deus:aini tuo dabo terram hanc. Quod Deus iurat,olarius et yehementius exprimitur atrocitas mali.

enim signum irae magis inflammatae.Si ingressuri sint. Formula est iuramenti inaliquid subaudiendum est: ut imprecatio, Tel

uid simile quum homines loquuutur: ubi autemlitur Deus ipse, perinde valet ae si diceret: Neitimer verax, aut nulla posthac fides habeaturii, nisi ita sit. Defectiva tarnen loquutio timoremreverentiam commendat: ne temere prosiliamusinrandum, quemadmodum multi horrendas ex-atione s subinde effutire soient. Sed quod ad

ssentem locum attinet, non debemus existimare,; primum Dei inreiurando fuisse deiectos a terrae•essu quum eum tentassent in Baphidim. iamto ante exclusi fuerant: ex quo scilicet auditisloratoribus ultra progredi detrectav erant. Non> assignat hio Deus tentationi, tanquam primaesae, depulsionem a terra: sed nulla castigationeäanam mentem reyocari potuisse significat, quinres offensas novis subinde cum ularen t. Atqu edignissimos fuisse ostendit quos tarn severe

ctaret, quia non cessaverint iram eius varussatis magis ac augere: ac si diceret: Haeo estBratio oui negavi promissae terrae possessionem,$ per totos postea quadraginta annos innumeria

satis obstinatam suam amentiam prodidit.12. Videte frobres ne quando.1) Eetinere maluiI ad verbum posuit apostolus, quam periphrasinrsere, nempe cor pravutn incredulitatis:

significat cöniunetam cum pravitate et malitia

0 Ad verbum est: cor pravum infldelitatis.

fore incredulitatem, si percepto Christi gustu abeius fide disoedant. Eos enim alloquitur qui imbutierant Christianismi rudimen tis. Ideo mox subiioit,d e f i c i e n d o : nam defectionis crimen perfidia noncaret. Bemedium quoque hoe esse ostendit nelabantur in hanc pravitatem : ut scilicet exhortentur

se mutuo. Nam ut n atura sumus ad malum pro-clives, opus habemus varus adminiculis quae nos inDei timoré retinea nt. Nisi subinde erigatur fidesnostra, iacet : nisi calefiat, congelasoit : nisi excitetur,torpet. Vult ergo ut se mutu is hortationibus acuant,ne in eorum corda obrepat Satan, et suis fallaciisa Deo abducat. Quae ratio loquendi notanda est.Neque enim primo statim impetu ruimus in huncfurorem ut Deo reluctemur: sed obliquis artibussensim nos adoritur Satan, donee irretitos suis im-posturis teneat. Turn vero excaecati, in manifestamrebellionem erumpimus. Ergo mature occurrendumest. E t omnibus imminet pericu lum : quia nihilfacilius est quam decipi. Atq ui ex deceptione demum

nascitur cordis durities. Hin c videmus quam ne-cessarium nobis sit assiduis exhortationum stimulisincitari. Nee tantum in Universum praecipit apostolus ut sibi omnes caveant: sed vult ita de salutecuiusque membri esse sollicitos, ne quem omnino exiis, qui semel vocati fuerint, sua negligentia periresina nt. Atque in eo boni pasto ris officium facit,qui ita excubare pro totius gregis salute debet utnullam ovem negligat.

13. Quamdiu vocatur. Iam proprius ad suuminstitutum sententiam Davidis accommodât. Namillud hodie cuius mentio fit in psalmo, admonet nondebere ad saeculum Davidis restringi : sed complectitotum tempus quo nos Deus compellat. Ergo quo-ties et quamdiu sacrum os aperit ad nos docendos,

veniat istud in mentem, hodie si vocem eius audie-ritis. Eadem ratione Paulus, quum nobis praedicaturevangelium, tempus esse illud acceptum docet quonos Deus exaudit, et diem salutis quo adiuvat.Porro hac opportunitate utendum est: quia si pernostram socordiam elabi passi fuerimus, frustrapostea deplorabimus ablatam. Quemadmodum Christus dicit (Iohan. 12, 35), Ambulate dum lucemhabe tis: veniet brevi nox. Ergo particula quamdiu,subindicat non semper fore commodum si pigrifuerimus ad sequendum ubi Dom inus nos vocabat.Pu lsat nun c Deus ad ostium nostrum . Nisi illiaperiamus, fiet ut vioissim regni sui ianuam nobisolaudat. Denique s eri erun t eorum gemitus, qui ob-

latam hodie gratiam con temnunt. Ergo quia nes-cimuB an Deus in crastinum usque protendere voca-tionem suam velit, ne differamus. Hodie vocat,quamprimum respondeamus. Neque enim fides estnisi ubi talis est ad obsequendum promptitudo.

14. Participes enim facti sumus Christi: si qui-

7/29/2019 c55.pdf



dem initium fiduciae ad finem usque firmum enuerimus,15 . in hoc quod dicitur: hodie si vocem eius audie-ritis, ne obduretis corda vestra, sicut in exacerbatione.16. Quidam enim -quum audissent, exacerbarunt: atnon om nes qui eg ressi fueran t ex Aegypto per Mosen.17 . Quibus autem infensus fuit quadraginta annis?

annon iis qui peccaverant, quorum membra cecideruntin deserto ? 18 . Quibus autem iuravit, non ingressurosin requiem suam, nisi incredulis? 19 . Et videmusnon potuisse ingredi propter infidelitatem.

14. Participes enim. Laudat quod bene coepe-rin t. Sed ne praetex tu gratiae quam consequutisunt, carnis indulgeant securitati, dicit opus esseperseverantia. Nam plerique delibato tantum evan-gelio, quasi ad summum pervenerint, de profectunon cogitant. Ita fit ut non modo in medio stadio,adeoque prope ipsos carceres desideant, sed aliovert ant cursum suum. Speoiosa quidem est istaobiectio, Quid ultra volumus postquam adepti sumus

Christum ? Verum si fide possidetur, in ea per-standum est ut nobis perpétua maneat possessio.Ergo hae lege se nobis fruendum dedit Christus,ut eadem qua in eius participationem admissi sumus fide, tantum bonum conservemus usque admortem. Ideo dicit i n i t i u m , significans fidemduntaxat esse inchoatam. Quum hypostasis fi d u-ciam interdum significet, posset hie in eo sensuaccipi. Non tarnen displicet nomen substan tiasquod alii reddiderun t. Quamquam paulo secus interpre ter. Uli enim sic dici fidem putan t, quiatotum esse hominis absque ea, nihil aliud sit quamvanitas . Ego autem , quia in earn recumbam us:sicuti nulla est alia fultura in qua possimus stare.Et convenit epitheton f i r m i : stabiles enim et extra

vacillandi periculum erimus, modo in fide simusfundati. Summ a igitur est, ut fides cuius initiaduntaxat nobis constant, usque in finem constans etfirma progrediatur.

15. In hoc quod dicitur. Significat proficiendioccasionam quamdiu vivimus, nunquam cessare,quia nos quotidie Deus vocat. Nam quum evan-gelii praedicationi respondeat fides: sicuti continuusest praedicationis usus toto vitae cursu, ita in fideiincrem entis pergendum est. èv xq> Xéyeadm perind evalet ao si dixisse t: Quandoquidem loquendi finemnunquam Deus facit, non satis fuerit prompto animofuisse amplexos eius doctrinam, nisi eadem dooili-tate eras et perendie illi nos obsequentes. prae-beamus.

16. Quidam enim quum audissent. Ita loquiturDavid de patribus ac si tota ilia aetas fuisset incre-dula. Atqu i constat fuisse aliquos malis permistosqui Deum vere timerent. Hoc commémorât Apostolus temperans quod asperius fuerat dictum aDavide, ut sciamua in hunc finem omnibus pro-

poni verbum ut omnes obediant uno consenmerito damna ri incredulitatem in toto popumagn ae partis defectione lacerum est ac corpus. Caeterum quod dicit quosdam basse, quum tarnen longe maior haec fuetitud o: id facit non tant um vitand ae of

causa, sed ut Iudaeos animet ad eorum imitqui credide runt: ao si dioeret: Sicuti vosincredulitatem sequi Deus vetat, ita patrvobis proponit in medium quorum fides sitplo. Ita mitigatur quod alioqui nimis duspeciem videri poterat, si in totum iussi mpatribus recedere. E g r e d i pe r M o se n, sper manum Mosis: quia fuit minister libeEst autem tacita comparatio eius beneficiillis Deus contulerat per Mosen, et partioChristi cuius prius meminit.

18 . Quibus autem infensus. Significat niratum fuisse D eum populo suo, nisi iustis sis: quemadmodum et Paulus monet prioris

rinthios cap. 10, 5. 6. Erg o quot Dei anisiones leguntur in populum veterem, tot repgravissima peccata, quae Dei vindictam prorunt. Quamquam hue redeundum est semcredulitatem malorum omnium esse capuquamvis hanc posterius recenseat, intelligiprimam fuisse maledictionis causam . E t quo semel fuerunt increduli, non destiteruex alio peccare, et ita nova subinde flagaccersere. Iidem ergo illi, qui per diffrespuerant oblatam sibi terrae possessionemconcupiscendo, nunc murmurando, nunc scnunc profanis superstitionibus se polluendomaciam suam prosequuti sunt, quo magisesset eorum pravitas. Ilia igitur incredulita

ab initio prod iderun t, illis obstitit quom inrent ur Dei bénéficie» : qu ia verbi con tem ptupeccandum semper incitav it. Ac sicut incrprimum sua meriti sunt ut requie promiseos privaret: ita quidquid postea peccarunt exfonte manav it. Porro q uaeritur an Moses eac similes, in hoc numé ro com prehendan tupondeo, apostolum de universo magis corpode singulis mem bris loqui. Certum est cfuisse pios qui vel comm uni impietate nonimpliciti, vel mox resipuerunt. Mosis quidetantum concussa fuit fides, idque ad moQuare in verbis apostoli est synecdoche, cufrequens est usus quoties de aliqua multitucorpore populi habetur sermo.

CAPUT IV.1. Timeamus ergo ne derelicta promi

troeundi in requiem eius, videatur quispiam

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT IV. • 46

: frustratus. 2. Nobis enim annuntiata est promis-quemadmodum et Ulis, at Ulis nihil profuit sermoitus, quia non fuit cum fide coniunctus in Us quiierant.

1. Timeamus ergo. Concluait timendum esse

prive ntur Iudaei, ad quos scribit, benedictioneoblata. E t iteru m dicit, Ne quis, significanshoc esse in animo at omnes ad unum Deo

uoat. Quemadmodum boni pastoris officium est,im gregem curando ita intentum esse singulisras, nequa omnino pereat: imo sic nos quoque

erga alios vicissim affecti esse debemus, ut3que proxim is perinde ac sibi time at. Caeterumnobis commendatur timor, non qui fidei certi-

inem ex cutiat, sed tanta m incu tiat sollioitudinemsecuri torpeamus. Metuendum ergo, non quia»idare aut diffidere nos oporteat quasi incertosexitu, sed ne Dei gratiae desimus. Quum dicit,d e s t i t u a m u r r e l i c t a p r o m i s s i o n e , s i g n i -

t neminem destitui nisi qui gratiam respuendo,>r se a promissione abdicave rit. Adeo enim auitentia benefaciendi abest Oeus, ut sua donatinenter prosequatur, nisi quum eius vocationemtemnim us. Illativ a particu la significat, aliorumiu nos ad humilitatem et vigilantiam erudiri.smadmodum et Paulus loquitur, Isti per incre-tatem corruerunt : tu ergo noli superbire, sed3 (Rom. 11, 20).2. Nobis enim. Eandem esse dootrinam admo-

, qua hodie nos ad se Deus invitât, et quamî patribus destinarit. Quorsum hoc dicitur? u tmus nihilo plus nobis profuturam Dei vocatio-l quam illis profuit, nisi earn fide ratam faciamus.

igitur hoc per modum concessionis additum,

lis quidem evangelium proponi: sed ne frustraïemur, mox ezcipit incredulos quos tantorumorum participatione Deus olim dignatus est,um inde tarnen fructum sensisse. Pro inde nosque expertes fore benedictionis, nisi fide earnpiamus. Ideo auditionem secundo rep etit, utmus auditum esse inutilem, etiamsi verbum addirigatur, nisi fides accédât. Caeterum hie ob-

randa est relatio inter verbum et fidem, quae) est ut fides a verbo separari nequeat: verbumîm a fide separatum nihil conférât. Non quod)i efficacia à nobis pend eat. Neque enim s i to tusldus sit mendax, ideo verax esse desinet quiitiri non potest. Sed vim suam non aliter pro-verbum erga nos, quam ubi fides aditum facit.enim potentia Dei in salutem, sed credentibus.

eo revelatur Dei iustitia, Bed ex fide in fidem.sit ut perpetuo sit effioax verbum Dei et salu-

hominibus si ex se aestimetur ac sua na-i, sed fructus non sentiatur nisi a credentibus.»d ad prius membrum attinèt, ubi dixi nullam

amplius esse fidem ubi deest verbum: et qui taledivortium facere oonatur, fidem prorsus exstinguereredigereque in nihilum: res est observatu digna.Nam hinc apparet fidem esse non posse nisi in filiiaD ei, quibus solis offertur adoptionis promissio.Qualém enim fidem haberent diaboli, quibus nulla

salus pro mi ttitur ? Qualem etiam omnes impii quiverbum ignoran t? Ergo fidem semper praecederedebet auditus: et quidem ut sciamus Deum loqui,non homines.

3. Ingredimur enim in eius requiem postquameredidimus: sicut dixit: Itaque iuravi in ira mea, siintroïbunt in requiem meam: tametsi operibus a crea-tione mundi perfectis. 4. Dixit enim alicubi sic dedie septimo: E t requievit Deus septimo die ab omnibus operibus suis. 5. Et im, hoc rursum: Si introi-bunt in requiem meam. 6. Quando igitur reliquumfit ut quidam ingrediantur in ipsam , et quibus priusevangelisatum fuit, non intrarun t propter increduli-tatem : 7. rursum quendam praefinit diem hodiernumin David dicens post tantum temporis (quemadmodumdictum est): hodie si vocem eius audieritis, ne obdu-retis corda vestra. 8. Nam si Iesus requiem illispraestitisset, non de alia loqueretur post iUos dies.9 . Ergo relinquitur sabbathismus populo Dei. 10. Namqui ingreditur in requiem eius, requievit et ipse aboperibus propriis, quemadmodum a suis Deus.

lam locum ilium, quem citaverat ex Davide,exornare incipit. Hactenus eum tractavit secundumliteram, ut loquuntur: hoc est in genuino sensu:nunc autem expoliendo amplificat, ideoque alluditmagis ad verba Davidis quam interprete tur. Eiusm odiènelepyaaioc est apud Paulum, ad Rom. capite 10, 6,

iu tractando Mosis testimonio, Ne dicas, Quis ad-scendet in coelum? Nee vero absurdum est, ut adpraesentem usum accommodetur scriptura, simili-tudinem (ut ita dicam) coloribus illustrare quodillic simplicius dioitur. Porro summa omnium hueredit, ad nos quoque pertinere quod de privationerequietis suae minatur Deus in psalmo: sicuti nosad quandam requiem hodie quoque invitât. Pr ae -cipua huius loci difficultas hinc provenit, quod violenter a multis torquetur: quum apostolus nihilaliud velit quam requiem nobis quandam asserendo,eius desiderio nos aouere, et simul metu pungere, neper incredulitatem ab ea prohibeamur. Inte reatarnen longe pluris esse requiem istam docet, inquam nunc ingressus nobis patet, quam fuerit terrae Chan aan. Sed veniamus ad singula.

3. Ingredimur postquam eredidimus. Argumentum est a contrariis. Sola inoredulitas arcet, ergofide patet ingressu s. Bepetendum enim memoriaquod iam exposuit, Deum incredulis iratum iurasse,non fore illius boni compotes. Int ran t ergo quos

7/29/2019 c55.pdf


47 EPIST. AD H B B R A E O S

non impedit incredulitas: si modo Deus invitet. Se din prima persona loquendo, maiori eos dulcedine alli-cit, ai alienis ipsos separans.

Tametsi operibus. TJt definiat qualis sit nostrarequies, revocat HOB ad id quod refert Moses, Deumstatim a creatione mundi requievisse ab operibussuis. Et tandem concluait hanc esse veram fide-lium requiem quae omnibus saeculis durât si Deosint conformes. Et sane ut haec summa est hominis félicitas Deo suo adhaerere: ita ultimus finisesse debet quo consilia omnia et actiones referantur.Hoc probat, quia Deus, qui requievisse dicitur, longopost tempore incredulis requiem suam negat. Quodfrustra faceret, nisi exemplo suo fidèles vellet quies-cere. Ideo d ic it , r e l iqu um f ie r i u t q u i da mi n g r e d i a n t u r . Nàm si non in tra re , poena estincredulitatis, ut iam dictum est: credentibus in-gressu s patet. Sed paulo plus habet difficultatisquod subiicit continuo post, alium nobis diem ho-diernum statui in psalmo, quia priores exclusi fuc-rin t. Nihil enim tale exprimere videntur verbaDavidis: tantum enim hoc sonant quod Deus infi-delitatem populi ultus sit, eum terrae possessioneabdicando. Respondeo, valere consequentiam: nobisofferri quod illis ablatum est, quum admoneat Spiritus sanctus, non esse committendum nostra culpaut eodem poenae gén ère mulctem ur. Quid enim?si nobis hodie nihil promitteretur, an locum haberethaec admonitio: Videte ne vobis idem quod patri-bus continga t? Proind e merito dicit apostolus,quia patrum infidelitas vacuam et desertam possessionem reliquit, filiis renovari promissionem, ut ob-tineant quod ab illis neglectum fuit.

8. Nam si Iesus requiem. Non vult negare

quin per requiem David terram Chanaan intelligat,in quam Iosue populum induxit: sed hanc fuisseultimam requiem negat ad quam adspirant fidèles:quae illius etiam saeculi fidelibus nobiscum fuitcommu nis. Gertum est enim, altius eos respexissequam ad terram illam. Imo terra Chanaan nonaliunde tanti aestimabatur nisi quod spiritualishaereditatis imago erat ac symbolum. Erg o posses-sionem adepti non debuerunt quiescere ac si adsummam votorum perventum foret : sed potiusmed itari quod erat in ea spirituale. Possessionefruebantur illi quibus David psalmum dicta vi t: sedadm oneb antur de quaerenda meliori requie^ Vide-mus ut terra Chanaan fuerit requies: sed umbra-tilis, et ultra quam fidèles progredi oportuit. Hoc

sensu negat apostolus requiem fuisse praestitam aIosue: quia ipsius auspiciis ideo terram promissamingressus est populus, ut in coelum alacriore studiocontenderet. Atque hinc colligere promptum estquale sit inte r nos et illos discrimen. Nam quumutrisque idem scopus sit praefixus, illis additi sunt

exte rni typi quibus dirig eren tur: nobis nNee sane opus fuit: quum res ipsa nuda ante ooulos. Nam etsi in spe adhuc pSalus nostra, tarnen quod ad doctrinam recta nos in coelum ducit. Nee Christusideo nobis porrigit, ut nos per figuras cirou

sed ut e mundo abduotos in coelum erigatautem umbram separat apostolus a veritate,quia illi cum Iudaeis erat negotium qui in rebus nimium haerebant. Concluait, relinquDei sabbathismum, hoc est, esse quandam spirequiem ad quam nos quotidie Deus invitâ

10. Nam qui requievit. Est illius sabb athi definitio, in quo sum ma hominutudo consistit, ubi quaedam est inter illos esim ilitudo , qua cum ipso cohaereant. Qenim unquam de summo bono disputarunsophi, insipidum ac nugatorium fuit, quia hin se ipso detinebant: quum necesse sit eexire ut felicitatem repe riamus. Summuhominis bonum nihil aliud est quam cuconiunctio. Eo pervenitu r quum ad eius esumu s compositi. Po rro istam conformapostolus in eo sitam esse docet, si ab nostris quiescamus. Unde tandem sequitur, hse abnegando beatum fieri. Quid enim aliudsatio ab operibus notris quam carnis Mortificasibi homo renuntiat ut vivat Deo ? Nam hinfaciendum est exordium, quum de régula pie svivendi agitür, ut homo sibi quodammodo Deum patiatur vivere : ferietur ab operibus ut locum Deo agenti concédât. Fateri enimest, tunc recte demum constitutam esse vitaDeo subiecta est. Atqui propter ingenitamtatem hoc nunquam fit, donee a propriis

supersedemus. Talis inquam repu gnan tia De i gubernationem et nostros affectus, ut agere , nisi otiosis, nequeat. Quia veraquietis complementum nunquam exstat in hsemper eo nitendum est. Ita fidèles ingresed hac conditione, ut currendo assidue prCaeterum non dubito quin ad sabbathum daalluserit apostolus, ut Iudaeos revocaret ab eius observatione . Neque enim aliter potabrogatio intelligi quam cognito spirituaProinde duo simul agit: nam et gratiae etiam commendando, nos ad earn fide recistimulât: et obiter interea ostendit quaenasit sabbathi ratio : ne praepostere Iudaei in caeremonia haerea nt. De abrogatione quid

aperte disserit: quia non hoc agit ex profequum alio spectasse docet illam caeremonialatim ita eos a superstitiosa opinione abducenim alium fuisse finem praecepti tenet, qternum otium vel cultum terrestrem, is in Crespiciendo m ox facile eius adventu caer

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT IV. • 50

ii abolitum esse perspicit. Corporis enim a s-u umbrae protinus eraaescim t. Ergo hoc primoper agendum eat ut Christum doceamus essei finem.

11. Studeamus ergo ingredi in illam requiem,

uis eodem cadat incredu litatis exemple 12 . Vivusi sermo Dei et efficax, et penetrantior quovis gla-utrinque scindente, et pertingens usque ad divi-em animae et Spiritus, compagumque et medulla-, ac discretor cogitationum et intentionum cordis.Nee ulla est creatura quae non apparent coram: imo omnia nuda et resupina in oculis eius cumnobis est ratio.

Fostquam scopum ostendit quo tendere debemus,3 ut viam ineamus a dmon et: quod fit dum ass-imus ad nostri abnegationem. Quia autemessum in requiem comparât recto cursui, huicm opponit: atque ita utroque membro meta-•am continuât. Quamquam simul alludit ad>riam, quam ex Mose retulit, de iis qui cecide-; in d eserto quia fuerant Deo rebelles. Ideo; xtj) aottp orcoSefyu-aTt, significans quasi in ta-

nobis illic depictam representari poenam infi-;atis et contumaciae: neo vero dubium esse quinl nos maneat exitus, si reperietur in nobis simi-ncredulitas. Ergo ca d e re pro perire accipitur:

ut clarius dicam, non pro pecoato, sed prota. Sed tarn priori verbo Ingrediendi translatioondet, quam tristi excidio patrum, quorumnplo terrere voluit Iudaeos.12 . Vivus enim, etc. Quidquid hic de verbi

acia disserit, hue pertinet, ut sciant impune none contemni. Ac si dioeret: quoties nos Domi-

voce sua compellat, serio agit nobiscum, utes interiore s sensus nostros affioiat. Ita qu ea est pars animae quam non oporteat permo-. Caeterum antequam ultra progredimur, viden-L est loquaturne generaliter apostolus de verbo,>eculiariter ad fidèles hoc referat. Con stat enim

peraeque in omnibus efficax esse Dei verbum.I erga eleotoa vim suam exserit, ut vera suiitione humiliati ad Christi gratiam confugiant.d fieri nequit quin usque ad intimum cor pene-: excutienda est enim hypoerisis, quae miros3t ac plusquam flexuosos reoessus in cordibusinum: deinde non leviter nos pungi vel lanci-, sed penitus vulnerari oportet, ut mortis aeter-sensu prostra ti nobis mori disoamus. Denique

quam renovabimur tota mente (quod tarnenlus praecipit) donee huius spiritualis gladii aoie'ectus fuerit v etus no ster homo. Unde fidèlesi (Ph il. 2, 17) Pau lus dioit Deo imm olari p erigelium: quia non possunt aliter in obsequiumredigi, quam si intereat propria ipsorum volun-


tas: nee aliter possunt lucem divinae sapientiaepercipere, nisi exstincta carnis pruden tia. In re -probis nihil tale apparet: nam vel secure despiciuntloquentem Deum, adeoque subsannant: vel obstre-punt eius doctrinae, ac contumaciter in earn insur-gun t. Denique siouti verbum Dei malleus est, ita

cor illi habent incudis instar, ut ictus quantumvisvalidos sua duritia repellat. Ergo mult urn abestquin verbum Dei penetret in ipsos ad d i v i s i o -n e m u s q u e a n i m a e e t s p i r i t u s . U n d e v i d e t u rhoc elogium restringendum ad solos fidèles, quandosoli ita ad vivum exam inantur. Verum contextusapostoli ostendit hanc sententiam esse universalem,et quae ad reprobos quoque ipsos patet. Nam ut-cunque non emolliantur, sed ferreum cor aut chaly-beum verbo Dei opponant: necesse est tarnen ipsosreatu suo constringi. Ride nt quidem, sed risum8ardonium, quia intus se quasi strangulari sentiunt:tergiversantur varus modis, ne ad Dei tribunalaccédant : sed inviti ab hoc ipso verbo, oui proterveinsultant, protrahuntur: ut apte rabidis canibusconferri possint, qui mordentes, vel unguibus appe-tentes catenam cui sunt allegati, nihil tarnen pro-ficiunt, quia nihilominus m anent constricti. Deindeetiamsi non primo statim die . exstet hie verbieffectus, tandem ex eventu iudicare licebit, nonfrustra cuiquam fuisse praedicatum. Generale certeest quod Christus pron untiat, spiritus quum veneritarguet mundum (loha n. 16, 8). Atqui spiritus hociudicium per evangelii praedicationem exercet.Postremo etiamsi hanc vim non semper exseraterga homines verbum Dei, habet tarnen in se quod-ammodo inolusam. Apostolus autes hic de eiusnatura proprioque officio disputât in huno tantnmfinem, ut soiamus conscientias nostras, simul atque

auribus insonu it, reas ad Dei tribunal citari. Acsi diceret: Si quis putet aerem inani sonitu ver-berari quum profertur Dei verbum, valde errat:res enim viva est, et occultae energiae plena, quaenihil in nomine intaotum relinquat. Haec ergosumma est, simul atque sacrum os aperuit Deus,debere sensus omnes nostros recipiendo eius verbopatefieri : quia non veut frustra voces spargere quaeaut evanescant, aut neglectae in terram cadant:sed efficaoiter compellare hominum conscientias, utimperio suo subiioiat: itaque hanc vim indidisseverbo suo, ut omnes animae partes exoutiat, examinetcogitationes, affectus diiudicet, se denique iudicemostendat. Sed hie exoritur nova quaestio, de legenean de evangelio hoc sit intelligendum. Qui de legeapostolum loqui putant, adducunt ilia Pauli testi-monia: Ministerium esse mortis, literam esse quaeocoidat, nihil praeter iram afferre, et reliqua eius-modi (2. Cor. 3, 6. 7; R om. 4, 15). Sed hie di-versos etiam effectus apostolus notât: est enim (utdiximus) vivifica quaedam occisio animae, quae fit

i

7/29/2019 c55.pdf


51 EPIS T. AD HEBR AEO S

per evangelium. Sciamus ergo apostolum de uni-versa Dei doctrina concionari, quum dicit vivamesse et efficacem. Ita P aul us te sta tur (2. Cor. 2, 16),ex sua praedicatione prodire odorem mortis in mortem incredulis, vitae in yitam fidelibus: ut Deusnunquam frustra loquatur quia alios ad salutem

adduca t, alios praecipiter in exitium. Hae c estligandi et solvendi potestas qua Dominus apostolussuos instru xit. Haec est spiritualis potentia de quaPau lus gloriatu r, 2. ad Corinthios cap. 10, 4. E tsane nunquam in Christo salutem nobis promittitquin ex adverso vindictam incredulis denuntiet, quiChristum respuendo mortem sibi accersunt. Pra e-terea notandum est apoBtolum hic de verbo Deidisserere quod hominum ministerio ad nos affertur.Delirae enim sunt illae cogitationes, atque etiamperniciosae, internum quidem verbum esse efficax:sed quod prodit ex ore hominis esse mortuum,omnique care re effectu. Fa teo r sane efficaciam nonpro venire ex lingua hom inis, nee in sonitu ipsoresidere : sed totam spiritui sancto debere acceptam

ferri: hoc tarnen non impedit quominus spiritusvirtutem suam proférât in verbo praedicato. Deusenim quia non per se loquitur, sed per homines,sedulo hue incumbit, ne ideo contemptim excipiatursua doctrina quod homines sint eius ministri. SicPaulus, quum evangelium nominat potentiam Dei,data opera ornat hoc titulo suam pradicationem,quam aliis probrosam videbat esse, ab aliis con-temn i. "Et quum alibi (Rom . 10, 8) docet salutemnobis conferri per fidei doctrinam, nominatim earnesse exprimit quae praedicatur. Yidemus ut semperDeus ex professo doctrinam, quae nobis hominumopera administratur, commendet, quo nos contineatin eius reverentia. Porro quum v iv u s s e r m o

vocatur, subaudienda est relatio ad homines, quodmelius patet ex secundo epitheto: ostendit enimqualis haec sit vita, quum e ff ic ac em deinde nominat. Nam apostoli consilium est docere qualissit erga nos verbi usus. Metaphoram g l a d i i aliisetiam in locis scriptura usurpât: sed apostolus sim-plici comparatione non contentus sermonem Deiq u o v i s g l a d i o p e n e t r a n t i o r e m e s s e d i c i t ,e t quidem u t r in q u e s c in d e n te s quia tunc fre -quens erat gladiorum usus, qui partem unam ob-tusam habentes, altera tantum scindebant.

Pertingens usque, etc. Nomen animae saepeidem valet quod spiritus: sed quum simul iun-guntur, prius comprehendit sub se affectus omnes:posterius facultatem quam vocant intellèctualem,

eignificat. Ita P au lus , 1. Thessal. capite 5 , 23 ,quum Deum precatur ut integrum eorum spiritumet animam et corpus conservet usque in adventumChristi, nihil aliud sibi vult quam ut intellectu etvoluntate externisque actionibus puri et casti ma-nean t. Similiter Iesaia s, cap. 26, 9 , quum dicit:

Anima mea desideravit te noctu, spiritu msivi te. Hoc certe intelligit, se ita quaereintentum esse, ut mentem simul et cor illuc Scio alios secus interpretari : sed mihi facisan i, ut spero, assentientur. Nunc venipraesentem locum. Pertin git verbum Dei

sionem animae et spiritus: hoc est, examde tota hominis anima: inquirit enim in cogvoluntatem cum suis omnibus desideriis sEodem pertinet quod subiieit de compagm e d u l l i s . Significat enim nihil esse tamaut solidum in nomine, nihil tam recondnon perve niat haec verbi efficacia. Hoc dicit Paulus, 1. ad Corinthios capite 14, 2prophetiam ad coarguendos et diiudicandos ut occulta cordis in lucem prodeant. Et qcium Christi sit retegere, proferreque in cogitationes ex cordis latebris : id per evmagn a ex parte efficit. Es t igitu r sermo D%bç, quia mentem hominis quasi ex labyrprius tenebatur implicita, in lucem cognition

Nullae enim densiores sunt tenebrae quamtat is: et hypocrisis horrendum in modumcaecat. Tene bras illas discutit sermo Dei, hprofligat. Hi nc discretio vel diiudicatio hameminit apostolus: quoniam vitia, quae virtutum specie latebant, cognosci incipiuntfuco. Quod si in suis lateb ris ad temp ureprobi, sentiunt tarnen demum illuc quoqlucem pénétrasse, ut non effugiant Dei Hinc fremitus eorum, adeoque furor : quia nperculsi essent, non ita proderent suam iouperent enim eludére, vel tergiversando vim ipsius. Dissimulare etiam cupere nt: Deus non permittit. Ergo quoties vel oblo

vel excandescunt adversus Dei verbum, vquamlibet invitos ac répugnantes, intus sfatentur.

13. Nec ulla est creaiura, etc. Copula iudicio) causalem particulate valet: namfirmet illud, verbo Dei quidquid in homineditum est diiudicari, argumentum a nasumit. Nulla, inquit, creatura est quae lateDei. Erg o nihil tam profundum erit in aminis quod non extrahatur in lucem eiquod autorem suum refert. Sicuti enim Dei est scrutari corda:, ita hanc cognitionesuo exercet. Hoc dum non considérant inverbum Dei scilicet instar conti esse, quo eet inquirit quid in cordibus nostris lateat:

torserun t hunc totum locum, nec tarnen se eAt omnem difficultatem tollit ratiocinatio isDei sincere et serio cordis affeotu esse obedquia Deus, qui cordium est cognitor, haassignaverit verbo suo, ut penetret ad intimcordis cogitationes. Fefellit etiam interpr

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT IV. 54

a loquut io, mpôç 8v lijjAfv 6 X6yoç: nam ve rte ru nt ,}uem nobis est sermo. Atqui potius v ertendum, cum quo nobis est ratio: cuius orationis hiesensus, Deum esse qui nobiscum agit: rel cumnobis est negotium, ideoque non esse ludendum

ii cum homine mo rtali. Sed quoties verbum

nobis proponitur, contremiscendum esse: quiaI ip8um latcat.

14. Habenies igitur pontificem magnum qui coelosessus est, lesum filium Dei, teneamus confessionem.Neque enim habemus pontificem qui compati nonit infirmitatibus nostris: sed in omnibus tentatum,ndum similitudinem, absque peccato. 16. Acceda-

igitur cum fiducia ad thronum gratiae, ut ob-imus misericordiam, et gratiam inveniamus inMum opportunum.

14 . Habentes igitur. Hactenus disseruit deisti apostolatu, nunc ad secundum eius munussit. Dixim us enim duplicem personam filio Deise impositam quum ad nos missus fuit, nempeoris et sacerdotis. Itaque postquam ho rtatusapostolus Iudaeos ut obedienter amplectantur

isti doctrinam: nunc demonstrat quern fructumsacerdotium attule rit. Atque hoc secundum

ex duobue membris disputationis quam tractât,osite autem sacerdotium connectit cum aposto-, quum admonet hunc utriusque esse finem, utreniamus ad Deum. Illatione utitur, quia priusetiam caput attigerat, Christum esse nobis pon-

em: sed quia sacerdotii vis non percipitur nisidoctrina, hanc viam sterni oportuit, ut animosChristum audiendum praepa raret. Nunc restât,|ui magistrum eum agnoscunt, seque dociles illi

ibent discipulos, disoant quoque ex ore eius velila, quaenam sit utilitas sacerdotii eius, et qualisi ac finis. Pr imo dioit, h ab en te s po nt i f ice mu rn f i l i u m D e i , c o n f e s s i o n e m t e n e a m u s .fes8io hie, ut ante a, pro fide capitur meto ny-3. Quia autem sacerdotium ad sanciendam doc-am valere debet, hinc colligit apostolus, non

cur haesitemus aut vacillemus in fide evangelii,m filius Dei comprobavit ac sancivit. Quisquisa ratam non habet hanc doctrinam, detrahit filio, ac sacerdotis honore ipsum spoliât: tale inquam,tantum pignus fiduciam addere nobis debet, utBpide recumbamus in evangellum.15. Neque enim habemus, etc. In nomine filii

, quod posuit, subest ea maiestas quae nos ad)rem et obsequium a digat. Veru m si nihil inisto aliud consideremus, nondum pacatae erunticientiae. Quis enim non reformidet filii Deiipectum, praesertim quum reputamus qualis sitra conditio, nobisque in mentem veniunt peccata;ra? Deind e Iuda eis aliud obstare potera t, quia

levitico sacerdotio assueverant: illic cernebant ho-minem mortalem unum ex aliis electum qui sanc-tuarium ingrediebatur, ut sua deprecatione recon-ciliaret fratres suos Deo. Hoc magn um est, quummediator, qui placare erga nos Deum potest, unu sest ex nobis. Haec illecebra poterat Iudaeos illa-

queare, ut sacerdotio levitico semper essent addicti,nisi ocenrreret apostolus, ac ostenderet filium Deinon modo excellere gloria, sed aequa bonitate etindulgentia erga nos esse praeditum. In hoc igiturcapite versatur quum dicit ilium exercitatum essenostris infirmitatibus, ut nobis condoleat. Quod adau|X7tt&8-eiav pertinet, nolo subtilius de ea disputare.Privola enim non minus quam curiosa est istaquaestio, num obnoxius sit nunc Christus nostrismiseriis. Nee vero apostolus talibu s *argutiis etotiosis speculationibus fatigare nos voluit: sed tantum docere, non procul quaerendum esse media-torem, quum nobis Christus ultro manum porrigat:non esse causam cur Ch risti mai estate absterream ur,quum nobis sit frater: non esse timendum ne quasimalorum expers nullo tangatur humanitatis sensuad opem nobis ferendam, quum infirmitates nostrassusceperit, quo esset ad succurrendum propensior.Tota igitur apostoli oratio ad fidei sensum referendaest: quia non disputât qualis sit in se Christus,sed qualem se nobis ostendat. Similitudinem naturaeintelligit: quo significat Christum simul cum camenostra affectus quoque induisse, ut non modo severum hominem comprobaret, sed ipso experimentoad iuvandos miseros erudiretur : non quia opus talibus rudimentis habuerit filius Dei: sed quia nosaliter quam de salute nostra curam gerit, menteapprehend ere non possumus. Quoties ergo sub car-nis nostrae infirmitatibus laboramus, nobis in mentem

veniat, easdem filium Dei expertum esse: ut nossua virtu te erigat ne illis obruamur. Sed quaeripotest quid per inf i rmitates inte l l igat : var ieenim aeeipitur hoc nomen. Quidam frigus et ca-lorem, famem, et alias corporis necessitates: deindecontemptum, inopiam, et reliqua eius generis in-telligunt, 8icuti apud Paulum multis locis: ac praesertim 2. ad C orinthios cap. 12, 10. Sed veriussentiunt qui simul cum externis aerumnis compre-hendunt animi affectus, quales sunt metus, tristitia,horror mortis, et similes. E t certe frustra alioquiaddita esset restrictio, a b s q u e p e c c a t o : nisi deaffectibus sermo esset, qui semper in nobis vitiosisunt propter naturae pravitatem: in Christo autem,in quo summa rectitudo et absoluta puritas fuit,immunes fuerunt ab omni vitio. Pau pertas certe,et morbi, et quae extra nos sunt, in peccatum nonimpu tantur. Ergo quum de infirmitatibus loquiturquae peccato sunt affines, minime dübium est quinaffectus animi designet, quibus obnoxia est hominumna tur a, idque propter infirmitatem suam . Nam

4*

7/29/2019 c55.pdf


55 EPIST. AD H E B R A E O S

potior in eo est angelorum conditio quam nostra,quod non dolent, non metuunt, non torquenturvaru s curis, mortem non formidant. Has infirmi-tates ultro Christus suscepit, et cum illis certarevoluit: non modo ut de illis victoriam nobis ac-quireret, sed etiam ut certo simus persuasi illum

nobis prope adesse quoties illas experim ur. Ita n onessentia tan tum factus est hom o, sed hum anae etiamnatura e qualitates in se recepit. Restrictio tarnenadditur, absque peccato: quia semper tenendum esthoc discrimen inter afFectus Christi et nostros : quodilli recte semper compositi fuerunt ad veram iustitiaeregulam : nostri autem qui ex turbido fonte manant,semper resipiunt originis suae naturam, quia turbu-lenti sunt et effraenes.

16. Aaxdamus igitur cum fiducia, etc. Conclu dit,accessum omnibus ad Deum patere qui freti media-tore Christo ad eum accedunt: imo hortatur fidèlesut se in Dei conspectum offerre sine ulla dubitationeaudeant. Âtque hic praecipuus est spirituàlis doc-trinae fructus, certa invocandi Dei fiducia: sicutirursum concidit ac périt tota religio quum eripiturhaec certitudo conscientiis. Unde colligere prom p-tum est, in papatu exstinctam fuisse evangelii lucem,ubi iubentur miseri homioes dubitare sintne pro-pitium Deum an infensum hab ituri. Praec ipiuntquidem ut Deus quaeratur: sed neque via ostenditurqua perveniri ad eum possit, et obseratur ianuaqua sola ingredi licebat. Verbo fatentur Chris tummediatorem, sed re ipsa sacerdotii eius virtutemaboient, ipsumque honore spoliant. Nam ita sta-tuendum est, Christum vere mediatorem non co-gnosci quin eximatur hominibus dubitatio, an adiréad Deum necne ipsis liceat. Alioqui non stare thaec consequential Habemus pontificem qui ad nos

iuvandos voluntarius est : ergo secure et citra ullamhaesitationem adeundum nobis esse thronum Dei.Et sane si ita persuasi essemus, Christum ultronobis manum protendere, quis non plenam adeundifiduciam conciperet? Verum est igitur quod dixi,Christi sacerdotio suam adimi virtutem, quamdiuhaesitant homines et anxii sunt in quaerendis me-diatoribus: quasi unus ille non sufficiat, cuius patro-cinio quiounque v ere suffulti sun t (quemadmodumhic apostolus praecipit) certo constituunt exaudirisuas preces. Funda men tum huius fiduciae est, quodDei thronus non maiestate nuda insignitur quaenos obstupefaciat: sed ornatur novo titulo, nempegratiae, qui semper nobis in memoriam veniredebet quum Dei conspectum refugim us. Nam fierinon potest quin Dei gloria, si earn solam menteapprehendamus, nos protinus desperatione absorbeat:ita thron us eius erit formidabilis. Apostolus ergout diffidentiae medeatur, omnique trepidatione mentesnostras liber et, illum vestit gra tia, nomenque illiimponit quod suavitate nos sua alliciat : ac si dicer et,

quandoquidem Deus throno suo quasi insignepaternique erga nos amoris praefixit, non eab aditu nos arceat eius maiestas. Sumtuto nos invocare Deum, quum nobis presse scimus : id autem fieri Christi beneficioadmodum habetu r ad Ephesios capite 3, 12

dum in suam fidem ac clientelam nos Chrcipit, Dei maiestatem, quae formidabilis aliopoterat, bonitate velat, ne quid illic apparet,gratiam paternumque favorem.

Ut obtineamus misericordiam, etc. Homagna causa additur, ut nominatim eos cqui misericordia indigent, ne quis miserisensu deiectus viam sibi sua diffidentia Loquutio haec : Ut obtineamus misericordiamsuavissimam doctrinam continet: quicunquepatrocinio subnixi Deum precati fuerint, nend a misericordia oertos fore. Om nibusqui hano viam non tenuerint, oblique apostolus, ac Deum illis fore inexorabilem siquia unicam eius placandi rationem contemA ddit, i n a u x i l i u m o p p o r t u n u m : ho

'velimus impetrare quaecunque sunt in nostram necessaria. Opp ortunitas autem tempus vocationis respicit, secundum illud(lésa. 49, 8) quod Paulus ad evangelii publicaccommodât (2. Corin. 6, 2). Ecce nun cacceptum, etc. Resp icit enim apostolus adiem hodiernum quo Deus nobiscum loquitursi Deo hodiè loquente in crastinum difveniet nox intempesta, qua non ampliusquod iam licet, frustraque ostio clauso pul

CAPUT V.1. Omnis namque pontifex ex hominibu

tus, pro hominibus constituUur ad ea quae pertinent, ut offerat dona et sacrificia pro p2. qui possit placabilem se praebere ignorerrantibus: quando ipse quoque circumdatusfirmitate. 3. Et propter hanc debet, quempro populo, ita et pro se ipso offerre pro p4. Ac nemo sibi usurpât honorem: sed qui vDeo, sicut et Aaron. 5. Quare nee Christus sglorificavit ut esset pontifex: sed qui loquuteum: Fïlius meus es tu, ego hodie genuite.admodum et alibi dicit, Tu es sacerdos in secundum ordinem Melchisedec.

1. Omnis namque pontifex. Comparât Ccum sacerdotibus levit icis: ac docet quid csimile habeat vel diversum. Hue autem stota disputatio ut probe intelligatur officium deinde quidquid sub lege institutu m fuit, eifuisse institutum . Hin c tandem sibi transitu

7/29/2019 c55.pdf


CAPU T V. • 58

stolus ad docendam veteris sacerdotii abrogatio-i . P r imo d ic it, a s su m i ex ho m in ib u s eacer-58. Deinde non rem privatam, sed totius populire. Tertio non debere inanes accedere ad pla-dum Deu m, sed sacrificiis instructos. Qua rtormitatum nostrarum non debere esse expertes,

libentius succurrant laborantibus. Postremoi tem ere ad munus obeundum debere prosilire :tunc demnm honorem esse legitimum, ubi a

> electi sunt et comprobati. Nunc de singulisnbris breviter tractemu s. Priu s tarnen coargu-a est eorum inscitia qui baec trahunt ad tempusbrum, quasi idem hodie esset sacerdotum ususvictimas offerendas: quamquam non longa refu-Dne opus habe t. Quid enim a pertiu s quam veri-m, quae in Christo est, cum figuris conferri:e ut tempore fuerunt priores, ita nunc cessarunt ?ie id melius ex contextu patebit. Quare plusm ridiculi sunt qui missae sacrificium stabiliremt ex hoc loco. Redeo ad verum apostoli sen-l. Sacerdotes ex hominibus dicit assumi: h inclitur Christum oportuisse verum esse hominem.a quia longe a Deo distamus, in eius conspectuiammodo sistimur in Sacordotis persona: quod

fieret nisi unus esset ex nobis. Itaqu e quodmunem nobiscum habet naturam alius Dei, adeo

non minuit eius dignitatem, ut magis nobismen det. Nam ideo ad conciliandum nobis Deumidoneus, quia homo est. Ideo nominatim Pau luspsum mediatorem esse probet, hominem vocat:idoquidem si ex angelis vel aliunde assumptust, quia ad nos usque non pertingeret, non posse-

per ipsum Deo coniungi.Pro hominibus. Secundum membrum: Quodsibi privatim ministret Saoerdos, sed in com

te populi bonum sit institutus. Atque hoc notare•ae pretium est, ut sciamus nostram omniumtern agi ac ver ti in Ch risti sacerd otio. Speoiemtatis exprimunt haec verba : O r d i n a t e a q u a eDeum per t inen t : quamquam h ic po tes t e sselex lectio, quia verbum xaaKaxatac, tarn passivamn activam significationem ha bet. Qu i passivepiunt ita vertunt : Constituitur in his : atque itaiudiunt praepositionem quae serviat articulo TGCi altera interpretatio non minus placet: Curat;ifex vel ordinat quae ad Deum pertinent: namtructio melius fluit, et sententia est plenior.»vis tarnen modo accipere libeat, hue tendititolus, nobis cum Deo nihil esse nisi adsit sacer-

Nam quum profani simus, quid nobis cum

is? Den ique alieni sumus a Deo eiusque oultu,)c se interponat sacerdos, vicesque nostras suait.Ut offerat dona. Tertium quod in sacerdote

t, est donorum oblatio. Duae tarnen hic sunts, dona et victimae: quarum prior (meo iudicio)

complectitur varias sacrificiorum species: ita estquasi gen us. Secu nda autem expiationis sacrificiaspecialiter dé signât. Sum ma tarnen est, sacerdotemnonnisi intercedente victima, pacificatorem esse interDeum et homines, quia sine sacrificio non expianturpeccata, nee placatur ira Dei. Proinde quoties de

reconciliatione Dei et hominum agitur, praeeatsemper hoc pignus necesse est. Ita videmus angelosimpetrando Dei favori minime pares esse, quiasacrificio n ullo instru cti su nt. Idem et de pro phe tisatque apostolis sentiendum . Solus ergo Christu sest qui sublatis per sacrificium suum peccatis Deumnobis exorat.

2. Qui possit. Quartum hoc membrum non-nullam habet cum primo affinitatem : distingui tarnendebet. Nam illic docebat apostolus, in unius hominispersona coniungi Deo genus humanum: quia exeadem came et natura omnes homines constent.Nunc aliud attingit, Sacerdotem peccatoribus aequumet facilem esse debere, quia socius sit infirmitatum,MsTpLorcaftstv, quod verbum hie apostolus usurpât,varie, exponunt tarn graeci quam latini interprètes.Ego tarnen simpliciter idem valere puto, ac sidictum esse t, accommo dare se ad aufircctd-scav. Nonomnia quidem, quae hic de leviticis sacerdotibuspraed icantur , Christo conveniunt. Scimus enimChristum ab omni peccati contagione fuisse immun em. Qu are in hoc differt ab aliis, quod nonopus hab uit sacrificium pro se offerre. Veru m satisest quod infirmitates nostras ipse quoque sustinuerit,tametsi a peccato vacuas et pur as. Ergo quod adveteres illos et leviticos pertinet, dicit apostolus in-firmitati humana e fuisse obnoxios. E t ideo propriaquoque peccata expiasse sacrificiis, ut aliorum er-ratis non tantum aequiores essent, sed etiam con-

dolescerent. Haec pars ad Christum eaten us debetaccommodari, ut inseratur ilia exceptio cuius priusmeminit: nempe quod sine peccato expertus sitnostras infirmitates. Quamquam autem peccati semperexpers fuerit: solus tarnen ille infirmitatum sensus,de quo dictum est, abunde in eo valet, ut propen-8us sit ad nos iuvandos, clemens et facilis ad ignos-cendum, sollicitus de malis nostris. Summ a haecest, Christum non modo propter carnis et naturaeunitatem nobis fratrem esse : sed infirmitatum nostrarum societate ad indulgentiam et facilitatem induciet quasi formari. Particip ium Suvâ(ievoç plus valetquam in communi nostro sermone . Sum itur enimp ro id oneo v el a dto . E r r a n t e s e t i g n o r a n t e spro peccantibu s accepit, more hebraico. Nam FIZXP

pro quovis delicti genere Hebraei accipiunt: de quare erit paulo post dicendi locus.4. Et nemo sibi honorem. In hoc membro

partim similitudo, partim diversitas notanda est.Munus legitimum facit Dei vocatio: ut nemo riteet ordine illo fungatur nisi a Deo creatus. Hoc

7/29/2019 c55.pdf



Christo et Aaroni commune est, quod utrumqueDe us vocavit. In hoc differunt, quod quum secundum novam et diversam rationem successerit Christus, et constitutus fuerit perpetuus Sacerdos: indepatet, temporale fuisse Aaronis sacerdotium, quodcessare debue rit. VidemuB quorsum tend at apostolus,

lu s sacerdotii yendicandum erat Christo. Id facitostendens Deum esse autore m. Sed hoc non sut'fi-cit, nisi constet, ut illi sit locus, finem veteri fuisseimpositum . Id probat, quia respicienda est conditioqua institutus fuit Aaron (neque enim nostrum estlongius extendere quam ferat Dei decretum): Moxautem palam faciet quousque durare priorem illumordinem Deus voluerit. Christus ergo legitimus esteacerdos : quia Dei autoritate con stitutus fuit. Quidde Aarone et reliquis-eius successoribus dicendum?nempe tan tum habent iuris q uantum illis a Dominoconcessum est: non quantum illis sua opinionohomines deferunt. Caeterum tametsi hoc pro causaepraesentis circumstantia dictum est, licet tarnengeneralem doctrinam inde colligere: nullum in ec-cle8ia regimen erigendum esse hominum arbitrio,sed exspectandum esse Dei iussum. Deinde certameligendi regulam sequendam esse, ut se nemo propria libidine ingerat. Utrum que distincte notandumest. Neque enim hie de personis tantum disseritapostolus, sed de ipso officio. Nega t inquam , pr o-bum et sanctum esse munus quod sibi hominesfinxerint absque Dei mandato. Ut enim Dei proprium est ecclesiam regere : ita sibi uni hoc asserit,ut modum rationemque administrationis praescribat.Unde constituo papale sacerdotium adulterinum esse,quia in hom inum officina fabricatum est. Nusquamiubet Deus ut sibi nunc sacrificium offeratur ex-piandis peccatis : nusquam mandat ut in hunc usum

institu antu r sacerdotes. Quum ergo suos sacerdotespapa ad sacrificandum inauguret, pro legitimis essehabendo s nega t apostolus. Nisi forte novo quodamprivilegio supra Christum se efferant, qui ultro sus-cipere honorem ausus non est, sed patris vocemexspeetavit. Hoc quoque in personis valere debet:ne sibi quisque privatus hominem arripiat, sed utpraece dat publica autor itas. Loq uor de offieiis alio-qui divinitus ordinatis. Quamquam fieri interdumpoterit ut qui a Deo non erit vocatus, sit tarnentolerandus, utcunque minus probetur : modo sanctumet Deo probatum sit munus. Multi enim saepe autambitione, aut maus artibus obrepunt, quibüs suaevocationis ratio minime constat: neque tarnen, pro-tinus reiiciendi erunt: praesertim ubi id publicoecclesiae iudicio fieri neq uit. la m ducentis ante ad-ventum Christi annis foedissimae corruptelae re-gnave rant in occupando sacerdotio. In ipso tarnenofficio ius honoris maneba t ex De i vocatione. Ho mines ipsi, quia oppressa erat ecclesiae libertas,tolerabantur. Unde apparet summum defectum esse

in ipso génère officii : quum scilicet comminia se ipsis homines quod nusquam Deus prQuo minus ferendi sunt sacrifici roma nensnihil quam suos titulos crêpant ut sacrosancantur: quum tarnen se ipsi legerint Deo inco

Filius meus es tu. Yideri posset longe hoc testimonium. Neque enim si a Deogenitus fuit Christus, ideo et sacerdos orVerum si reputamus ad quid revelatus fuerit Cmundo, facile constabit, illi qualitatem hacessario convenire. Prim o tarnen memoria rdum est quod primo capite diximus, hanc genituram, de qua psalmus loquitur, fuissemonium quod illi pater reddidit apud hItaque non est hie m utua in ter patrem erelatio: sed potius hominum respectus hapud quos ülus tratus est. Nunc qualemfilium manifesta vit De us : A t nullo honore, nfacultate praeditum? Imo ut inter se et hmediator esset. Erg o sacerdotium continet g

6. Quemadmodum et alibi. Hic clarius 'tu r quod apostolus inte ndit . Lo cus est Celtotus etiam psalmus unde sumptus est: qualiud exstat luculentius vaticinium de aeternotarn sacerdotio, quam regno. E t tarnen modis omnibus cavillari student ut obscurent gloriam: sed nihil proficiunt. Nam quod addem trahunt, quasi is sit quem Deus ad desuam sedere iu bea t: nimis crassae impu dentSeimus nefas fuisse regibus sacerdotium atQuarè Usias hoc solo crimine quod se imin alienum munus, iram Dei provoeavit upercuteretu r. Proin de certum est, neque Dneque alium quempiam ex regibus hie de

Si excipiant, D'OTD interdum vocari principesid quidem, sed nego praesenti loco quad rare . ratio enim nihil ambiguitatis relinquit. Melcsacerdos fuit Dei. Psalm us teBtatur huncquem in dextera Dei collocavit, fore Ti"D sd u m o r d i n e m M e l c h i s e d e c . Q uis node sacerdotio hoc debere intelligi? Nam quiaet prope singulare exemplum erat, ut idem reac sacerdos, saltern in populo Dei erat inusideo Melchisedec proponit Messiae exemplsi diceret: Non fore impedimento regiam digquominus sacerdotio quoque fungatur, quirei typus in Melchisedec praece sserit. Equicunque inter Iudaeos sunt aliquantum vetum de Messia sermonem hic haberi contum etiam sacerdotium eius comm endari notan t. JJb i Grraeci verteru nt xaxà, hebraice VnaT ?]), quod significat instar, vel pro rquo confirmatur illud quod iam dixi, quia rminime usitata in populo ut idem regis etdotis personam sustineret, vêtus illud p

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT V. 62

smplar, quo Messias fuit adum bratu s. Reliq uaatilius apostolus ipse edisseret iu contextu.

7. Qui in diébus carnis suae quum et precationes,supplicationes obtulisset cum clamore valido et

rymis, ei qui poterat eum ex m orte servare, et

luditus esset ex suo metu: 8. tametsi filius erat,licit ex iis, quae passus est, dbedientiam: 9 . etictificatus, omnibus qui Uli obediunt, factus fuitisa aeternae salutis, 10. cognominatus a Deo sacer-i, secundum ordinem Melchisedec: 11. de quo nobisMus sermo, et difficilis explicatu: quandoq uidemdi facti estis auribus.

7. Qui in diébus. Quia cruce ut plurimumibrmatur Christi species, dum non considérantmines quem in finem humiliatus fuerit: iterumset apostolus quod prius attigerat, refulgere ini parte miram illius bonitatem, quod in bonumstrum se infirmitatibus nos tris subiecerit. Und ejaret, confirmari ndem nostram : non imminui

s honorem, eo quod mala nostra subierit. Duastern causas, cur oportuerit Christum pati, désignât,)ximam et ultimam . Haec proxima est, ut obe-ntiam disceret: ultima, ut in salutem nostrama modo consecraretur sacerdos. D i e s c a r n i s ,nini dubium est hie accipi pro praesenti vita,de sequitur, carnis nomine non substantias;ari, Bed qualitatem. Quemadmodum 1. Corinth.>. 15, 50, caro et sanguis regnum Dei non possi-)unt. Desipiunt ergo fanatici homines qui nuncristum somniant came sua exutum, quia dicatur>erasse dies carn is. Aliud enim est, esse verumninem, tarn etsi beata immortalitate praeditum:ld esse obnoxium humanis aerumnis et infirmi-

ibus quas sustinuit quamdiu in mundo versatus, nunc vero in coelum receptus deposuit. Nunca inspiciamus. Christus qui alius erat, qui re-dium quaesivit apud patrem, qui fuit exauditus:aen mortem passus est ut hoc modo erudiretur

obedientiam. Singulis inest magnum pondus,m per Dies carnis significat tempus nostris mise-i finitum esse: quod non exiguam levationem)rt. E t certe dura esset ac minime tolerabilisiditio si nullus patiendi finis ostende retur. Triaim, quae sequuntur, non parum addunt consola-iis. Filius erat Christus, quem sua dignitasamuni sorte eximebat: et tarnen hue se nostraisa demisit. Quis nunc mortalium eandem re-iare conditionem audeat? Accedit altera ratio,

)d si rebus adversis premimur, non expungimuriliorum Dei numéro : quum praeeuntem cerna-s eum qui solus natura filius erat. Nam quodi filii censemur, id fit adoptionis duntaxat bene-o, quatenus nos in Bocietatem suam admittit quias iure suo hunc eibi honorem vendicat.

Quum preces. Secundum hoc in Christo ponit,ipsum ubi decebat, remedium quaesiisse ut a malisliberaretur. Atque hoc dicit ne quis imagine turChristum ferreo fuisse animo, qui nihil senserit.Semper enim spectandum cur quidque dicatur. Sinullo dolore tactus fuisset Christus," nulla ex eius

passionibus consolatio ad nos rediret. At quumaudimus acerbissimoB ipsum quoque animi cruciatuspertulisse, similitudo iam nobis constat. Ch ristus ,inquit, non ideo mortem et reliquas aerumnas subiit,quia contemneret, vel nullo mali sensu premeretur:deprecatus est enim cum lacrymis, quibus summumanimi sui angorem testatus est. Ergo per lacrymaset validum clamorem apostolus vehementiam dolorisexprimere voluit: ut satis usitatum est, rem a si-gnis notare. Nee dubito quin de ilia precationeloquatur quam evangelistae referunt: Pater, sifieri potest, tollatur a me calix iste. Item de altera, Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquistime? Nam in secunda mentio fit apud evangelistasvalidi clamoris: in priore non est credibile siccos

fuisse oculos, quum prae ingenti moestitia guttaesanguineae ex toto corpore fluerent. Certum qui-dem est, in extremas angustias tunc fuisse coactum.Ergo et veris doloribus pressas fuit, et serio oravitpatrem u t sibi opem ferret. Quorsum hoc pe rtine t?nempe ut quoties nos urgent ac excruoiant nostramala, in memoriam nobis redeat filius Dei qui iis-dem laboravit: quamdiu autem ille nos praeit, nonest deficiendi causa. Sim ul tarnen admo nemu r, nonaliunde in malis salutem esse petendam quam abuno Deo. Quae enim nobis melior orandi ré gulaquam Christi exemplum ? Ille autem recta ad pa trem se contulit : atque ita debere fieri indicat apostolus, quum dicit obtulisse preces ei, qui eripere a

morte poterat. Nam his verbis significat, rite eumorasse, quia ad unum Deum liberatorem confugerit.Lacrymae e t c lamor a rdorem e t in ten t ius p re -candi studium nobis comm endant. Neque enim de-functorie, sed ardentibus votis orandus est nobisDeus.

Et exauditus. Quod transtulerunt alii : Pro suareve rentia : mihi nequaquam placet. Prim um , sim-pliciter eöActßetav ponit, non suam: deinde est 6mb,non ÔTtèp, aut aliquid simile quod causam designet.Quum igitur suXceßeia Graecis plerumque sit metusvel sollicitudo, non dubito quin significet apostolusexauditum fuisse Christum ex eo quod timebat: nescilicet malis obrutus succumberet, vel morte absor-beretur. Nam ad hoc quoque certamen descendit filius

Dei, non quod diffidentia làboraverit. ex qua prove-niunt omnes nostri metus, sed quod sensu carnis sus-tinuerit Dei indicium, cuius terror sine arduo conatuvinci non poterat. Chrysostomus Christi dignitateminterpretatur, quam reveritus quodammodo fueritpat er: quod est absurdum. Alii pietatem intelligunt :

7/29/2019 c55.pdf


63 EPIST. AD H E B R A B O S

verum expositio quam adduxi, multo aptior est, neelonga confirmafcione indig et. Po rro hoc tertium ad-didit, ne putemus Christi preces fuisse repudiatas,quia non statim exemptus a malis fuerit: nunquamenim illi Dei misericordia auxiliumq ue defuit. Atqu ehinc colligendum, saepe a nobis Deum exorari, etiam

quum minime apparet. Tametsi enim neque nostrumest, certam quasi formulam illi praescribere, nequeilium votis nostris, qualiacunque mente vel linguaconcipere libuerit, obtemperare decet: quocunquetarnen modo consulat saluti nostrae, se precibusannuisse ostendit. Ita quum in speciem videmurrepulsam ferre, plus longe impetramus quam si pe-nitus nobis indu lgere t. Sed quomodb exaud itus fuitChristus e suo metu, quum m ortem, quam horreb at,subier it? Bespondeo, finem timoris spectandumesse. Cur enim mortem refugiebat, nisi quod inea cernebat maledictionem Dei, quod cum scelerumomnium reatu, ipsisque adeo inferis luctandum erat?Eine trepidatio et anxietas, quod Dei iudicium plus-quam formidabile est. Ergo quod volebat obtinuit,ut e mortis doloribus victor emergeret, ut salvificapatris manu sustineretur, ut post breve certamende Satana, peccato, et inferis gloriosum triumphumageret. Ita saepe fit ut hoc vel illud petamus, sedin alium finem. Ipse vero Deus quod petieramusnon concedens, interea modum invenit quo nobissuccurrat.

8. Dicit dbedientiam. Proximus finis passionumChristi, quod assuefactus hac ratione fuit ad obse-quium. Non quod vi cogendus esset, vel opus ha-beret talibus exercitiis: sicuti bovum vel equorumferocia domatur. Satis enim superque volun tariusfuit ad praestandam Patri obedientiam quam debe-ba t Verum id factum est nostri respectu, ut ex-

perimentum specimenque ederet suae subiectionisad mortem usque. Quamquam vere hoc dioi potest,Christum morte sua ad plenum didicisse quid sitobedire Deo: quando tunc maxime ad sui abnega-tionem adductus est. Nam abdicata voluntate propria, eousque se patri addixit, ut mortem, ad quamexpave8cebat, sponte libenterque obierit. Sensusergo est, passionum experientia Christum fuisseedoctum quousque Deo nos subiici ac parère opor-teat. Qu are nos quoque eius exemplo, varusaerumnis, et tandem morte ipsa erudiri formariqueconvenit ad Dei obedientiam. Imo nos multo magis,qui ingenio sumus contumaci et indomito, nisiDominus ad ferendum iugum suum talibus rudi-men tis nos subigat. Haec utilitas quae ex cruceprovenit, debet eius acerbitatem in animis nostrislenire. Quid enim optabilius est quam nos obse-quentes reddi Deo ? Id autem fieri nequit nisicruce: nam in rebus prosperis quasi laxato fraenoexsultamus: imo plerumque excusso prorsus iugo,prote rvit carnis nostrae lascivia. Ubi autem vis

nostrae voluntati afferenda est, ut velimus qDeo placet, in eo demum obedientia nostraprod it. Hoc inquam illustre est perfectae tionis documentum, quum mortem, ad quavocat, tametsi hor rori est, praeferim us tarnquam natura expetimus.

9 . Et sanetificatus. Finis ultimus vel r(ut vocant) cur pati Christum necesse fueritquod in suum sacerdotium hoc modo fuit ratus. Ac si deceret apostolus, crucis toleet mortem solenne fuisse eonseorationis gCh risto. Quo significat omnes eius passisalutem nostram spectasse. Dnde sequitunihil obesse eius dignitati, ut potius gloriosNam si pretiosa nobis est nostra salus, qunorifice de eius causa sentiendum? Nequhic de exemplo tantum disputât, sed altius cdit: nempe quod sua obedientia Christus dnostras transgressiones. Fac tus ergo fuisalutis, quia iustitiam nobis oomparavit apudquum inobedientiam Adae contrario remedio Sanetificatus melius quadrat contextui, qufeetus. Est graece TeXewoO-elc, quod utru mquficat. Sed quia hic de sacerdotio sermo eet eleganter sanctificationis mem init. E t (Iohan. 17, 19) loquitur Christus ipse: Prosanctifico me ipsum. Unde constat hoc adnam eius naturam proprie referendum essesacerdotis officio functus est, sicuti etiam p

Omnibus qui Uli obedimt. Ergo si pnobis volumus Christi obedientiam, nos eatemur : hoc enim apostolus significat, non pad alios eius fruotum, quam qui obediunt.hoc dicendo, fidem nobis commendat. Neqnoster fit, neque eius bona, nisi quatenus

ipsum fide amplectimur. Quamquam videtusuisse universalem notam omnibus, ut indicminem ab hac salute arceri, qni modo se eChristi docilem obsequentemque praebeat.

10. Cognominaius a Deo. Quia operest fusius per8equi quam attigit oomparChristi et Melchisedec, erigendae autem Iudmentes ad maiorem attentionem: sic ad dnem transit, ut tarnen hoc argumentum sibi Itaque praefatur multa sibi esse dicenda: sesse praeparandos, ne frustra dicantu r. Dfore sermonem admonet: non ut ipsos absed magis ut acuat. Nam u t nos segniores reddere solet, ita acrius ad audiendum intentsi quid obscurum p roponitur. Causam tarnoultatis, non rei, sed ipsis assignat. E t cclare semper nobiscum agit Dominus, eomnes ambages, ut eius verbum merito vocnostra: sed eius splendor tenebris nostris suHoc fit partim nostra hebetudine, partim sNam quum pluequam hebetes simus ad in

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT V. 66

i Dei doctrinam, acoedit ad boo vitium, affectuumque nostrorum prav itas. Nam ad vanitatem po-adiicimus animos quam ad veritatem Dei. E tvel contumacia, vel huius mundi ouris, vel car-cupiditatibus subinde impedimur. D e q u o ,refert Christum, Bed Melchisedeo: quamquam

refert ut hominem privatum, sed quatenusisti typus fuit, et quodammodo eustinet eiuaooam.

12. Nam quum débeatis esse doctorespro ratione)oris, rursum opus habetis, ut quis vos doceat ele-(a initii sermonu m Dei: et facti estis ii quibus•• opus sit, et non solido cibo. 13 . Nam quisquiss est particeps, imp eritus est sermonis iustitiae:ns est enim. 14. Perfectorum vero est soliduss, qui propter assuetudinem sensus habent exer-os ad discretionem boni et mali.

12 . Quum débeatis. Obiurgatio haec non parvoseos continet, q uibus ab ignavia sua excitenturlei. Absurdum esse dicit et pudendum, ut adhuclentarii sint, quum doetores esse deberent. Vos,lit, aliis magistros esse decuerat: atqui ne dis-li quidem estis mediocris dootrinae capaces:dum enim probe tenetis prima Christianismimen ta. Quo tarnen plus incutiat pudoris, dicitm e n t a i n i t i i , perinde ac s i quis a lphabetumret. Discendum quidem est tota vita : quia isi demum sapit, qui agnosoit quantum a perfectalligentia distet. Sed ita proficiendum est dis-lo, ne semper in prineipiis haereamus. Nee com-endum est ut in nobis impleatur illud Iesaiae10), Erit vobis praeceptum ad praeceptum, prae-um ad praeceptum, etc. Quin potius danda

'a, ut progressus nostri tempori respondeant.;e non anni modo, sed dies singuli ad calculumindi erant, ut se quisque ad profeotum urgeret:pauci sunt qui praeteriti temporis rationem aeposoant, vel se in posterum sollicitent. Itaq ueis ignaviae nostrae poenas damus, quod maximai in puerilibus elementis subsistit. Admonem uriterea, uniusouiusque officium esse, quo plus in-gentiae oonsequutus est, studere fratribus im-iri, ut nemo sibi privatim sapiat, sed singuli innam aedificationem.Quibus lade opus sit. Eadem metaphora utitur

lus prioris ad Corinthios capite 3, 1, quum illisl quoque vitium exprobrat, vel saltern non mul-

dissimile. Dicit enim quia carn ales Bint, eosferre solidum cibum. Lac ergo est elementaris

rina initiandis rudibus. Alio sensu Pe trus ao-;, quum iubet nos concupisoere lac absque fraude?et. 2, 2). Quemadmodum etiam duplex est pue-i, nemp e malitiae et sensus. Sic enim alibiIns (1 . Cor. 14, 20) : Ne sitis sensibue pueri, sedCalvmi opera. Vol. LV.

malitia. Ergo qui adeo teneri sunt u t altiorem doc-trinam non recipiant, vocantur per ignominiam pueri.Hie enim verus est dootrinae usus, nos coaptare utadolesoamus in virum perfectum, in mensuram ple-nae aetatis: nee simus pueri qui fiuctuemus et cir-cumferamur quovis vento dootrinae, ad Epbesios

4, 14. Ignoscendum quidem est iis qui nondumChristum gustarunt si adhuc solido cibo suntimpares. Verum qui per tempu s crescere debuit,si puer semper maneat, venia indignus est. Vide-mus enim Iesaiam reprobis hanc notam inurere,quod pueris sint similes reoens a mamma abstraotis,cap. 28, 9 . Dootrina quidem Ch risti tarn puerislac subm inistrat, quam adultis firm urn cibum. Sedquemadmodum lacté nutricis alitur infans, non utsemper a mamma pendeat, sed ut paulatim forme-tur ad robustiorem victum : sic etiam initio lac escriptum sugendum est, et eius pane deinde vesca-mu r. Caeterum ita inter lac et firmum cibum dia-cernit, ut sanam doctrinam utroque nomine intelli-gat. Sed aliter incboantur rudes, aliter qui iam

docti sunt confirmantur.13. Qui lactis est particeps. Eos intelligit qui

ob teneritudinem solidam adhuc doctrinam respuunt :nam alioqui a lacté non abhorret qui adultus est.Sed pueritiam sensus hie reprehendit, qua fit utcogatur Deus perpetuo nobiscum balbutire. Talesergo pueros negat esse idoneos ad percipiendumius t i t i ae se rmonem: Ius t i t i ae nomine per feo-tionem intelligens, de qua paulo post loquetur.Neque enim, meo iudicio, apostolus hie disputatio-nem notât quomodo iustificemur coram Deo: sedBimplicius acoipit hoc nomen pro integritate cogni-tionis, q uae nos ad perfectionem duoit. Quod officium attribuit evangelio Pau lus, ad Coloss. cap. 1,

28 , ac si diceret, eos, qui ruditati suae indulgent, asincera Christi cognitione excludi. E t ideo infruc-tuosam illis esse evangelii doctrinam, eo quod admetam nunquam pertingunt, ac ne proprius quidemaccedunt.

14. Perfectorum vero, etc. Perfectos vocat adul-tos. Nam infantibus opponit : quemadmodum priorisad Corinthios capite 2, 6 et 14, 20: item ad Ephe-sios oap. 4, 13 . Media enim ac virilis aetas, es tquasi humanae vitae status: sed figurate viros inChristo appellat qu i spirituales sunt. Tales autemvult omnes Christianos esse, qui habitum quendamex continuo usu contraxerint ad boni et malid is c re t io n e m . Neque enim ali ter in veri ta terite sumus edooti, quam si eius praesidio muniamur

adversus Satanae m endaoia. Nam et ideo gladiusspiritualis dicitur. E t Paulus hunc sanae doctrinaeusum notât quum dicit (Eph. 4, 14): Ne circum-feramur quovis vento, etc. Et sane qualis erit fidessi inter verum et falsum suspensa nu tet ? Ann onsingulis momentiB labefactari pote rit? Neo conten -

5

7/29/2019 c55.pdf


67 E P I 8 T . A D H E B R A E O S

tus mentem uno verbo dicere, sensus omnes ponit,ut ostendat nunquam cessandum esse, donee undiqueverbo Dei instructi armatique ad pugnandum simus,ne qua suis fallaciis Satan obrepat. Atque hincapparet qualis sit Christianismus in papatu, ubi nontantum simplicitatis nomine commendatur crassissima

ignorantia: sed a solidae intelligence studio po-pulus severissime arcetur. Iudicare inquam promp-tum est quo spiritu agantur qui vix attingefe per-mittunt quod assidue tractari praecipit apostolus:qui laudabilem incuriam esse fingunt quam hietantopere reprehendit : qui verbum Dei unicamrecte discernendi regulam tollunt, quum hie discre-tionem pronuntiet Christianis omnibus esse necessarian}. Apud quos vero diabolioa ilia prohibitioneabrogata discendi viget libertas, tarn audiendo quamlegendo nihilominus est torporis. Ita exercitationisexpertes, stupidi sumus, omnique iudicio vaoui.

CAPUT VI.1. Quare om isso sermone principi: Christi, ad •perfectionem feramur, non iacientes rursum fundamen-turn poenitentiae àb operibus mortuis et fidei in D eum,2. (baptismatum doctrinae, et itnpositionis manu m) etresurrectionis mortuorum, et iudicii aeterni.

1. Quare om isso, etc. Obiurgationi subiioit hor-tationem, ut praeteritis initiis progrediantur adm eta m. N am s e r m o n e m p r i n e i p i i , p rim a t yr o-cinia vocat, quibus imbuendi sunt rudes dum reci-piuntur in ecclesiam. Iubet autem omitti eiusmodirudimenta: non quod eorum oblivisoi unquam de-beant fidèles, sed quia in Ulis minime est haeren-

dum. Quod melius patet ex f u n d a m e n t i simili-tudine quae mox sequitur. Nam in exstruenda domonunquam a fundamento discedere oportet. In eotarnen iaciendo semper laborare, ridioulum. Namquum fundamentum aedificii causa ponatur, qui inillius structu ra occupa tus ad superficiem non tra ns-Bcendit, stul to et inutil i se labore fatigat. Den iquesicuti a fundamento inchoandum est, sic properaredebet labor architecti ad domum erigendam . Similis est Christianismi ratio: nam in rudimentisquasi fundamur: sed continuo post sequi debetaltior doctrina quae aedificium perficiat. Itaq uepraepostere faciunt qui subsidunt in primis elemen-tis, quia nullum habent finem propositum. Ac siarchitectus totam operam in fundamento consu-

m ere t, relicta aedificandi cura. Er go sic fidemnostram Tult initio fundari, ut sursum se attollat,doneo quotidianis incrementis tandem absolvatur.

Poenitentiae ab operibus mortuis. Bio respexitad usitatam catechismi formulam. Unde proba-bilis coniectura sumi potest, epistolam hanc non

statim ab exordio promulgati eyangelii esse, sed quum iam aliquam politiae ratiecclesiis constitutam haberent: ea erat ut menus priusquam admitteretur ad baptismusuae confessionem ederet. Erant autem oertde quibus pastor eatechumenum interrogaba

admodum ex varus patrum testimoniis Praesertim de symbolo, quod apostolicumexamen habebatur: ille primus quasi ingrein ecclesiam iis, qui iam adulti Ghristo nobant, quum prius alieni fuissent ab eius fidemoris ideo meminit apostolus, quia brevecatechumenis praefixum erat, quo ita initin pietatis doctrina, quemadmodum pueros in alphabeto instituit, ut statim altius eomittat. Sed expendamus quae dicit. P ot i a m e t fi de m nominat, quibus constat togeiii perfectio. Quid enim aliud ap ostolis sdat Christus, quam ut fidem et poenitentiadicent? Itaque quum testari vult Pau lus 8uo fideliter esse perfunctum, suam in hisinculcandis diligentiam et assiduitatem allestlrdum ergo videtur quod apostolus poenet fidem omitti iubet, in quibus pergendtoto vitae cursu. Verum quum addit, ab mortuis, signifieat se de initiali poenitentTametsi enim omne peccatum est opus, mortem générât, vel quia ex spirituali animprocedit: tarnen fidèles qui iam spiritu Dsunt, non dicuntur proprie resipiscere ab mortuis. Begeneratio quidem in illis est ised quamlibet exiguum novae vitae semen tern tacit ut non amplius mortui censeantuDeo. Er go non generaliter totam poencomprehendit apostolus, cuius meditatio u

finem vigere debet: sed initium tantum ptiae notât, quo auspicantur vitae novitanuper, imo iam primum ad fidem conveIta et fidei nomen breve illud compendiufloat pietatis doctrinae quod vulgo artieunominant . Hue per tinet m o r t u or um re t i o , e t i u d i c i u m a e t e r n u m . S u nt enex Buminis coelestis sapientiae mysteriia: totius religioni8 nostrae scopus est, ad quvita inte nti esse debemus. Verum quia realiter rudibus traditur, aliter iis qui iam turn proftcerint: apostolus vulgarem interroturn notât: Credisne mortuorum resurreccredis vitam ae ternam ? Haec pueris conet quidem semel. Erg o ad ea iterum revoaliud quam retrocedere est.

2. Baptismatum doctrinae. Aliqui dilegunt baptismatum, et doctrinae. Ego comalo: quamquam secus interpretor quam aliut sit appositio quam grammatioi vooant, hoN o n i a c i e n t e s r u r s u s f u n d a m e n t u m

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT VI. 70

e n t i a e , fi d ei i n D e u m , m o r t u o r u m r e -• r e c ti o n i s : quae doctrina est baptismi et im-itionis manuum . Itaqu e si parenthesi includasc duo membra, baptismatum doctrinae et manuumlositionis, contextus melius fluet. Nisi enim ap-itive legas, hoc erit absurdi quod bis idem repe-

Quae enim baptismalis est doctrina, nisi quamrecenset de fide in Deum, de poenitentia, et deicio, ac similibus? Caeterum baptismos pluraliaero Chrysostomus dici putat, quia priorem bap-lum, redeundo ad principia, quodammodo abo-mt. Cui ego non assentior: neque enim pluri-

baptismis destinata est haec doctrina: sedtismos nominat solennes ritus vel statos bapti-d i d ies. M an uu m i m po s i t i on em cum bap-io coniungit : quia ut duo erant catechumenorumines, ita duplex erat caeremonia. Nam qui eran tranei, non ante perveniebant ad baptismumm édita fidei professione. In illis ergo catechesistismum praecedere solebat. At liberi fidelium,niam ab utero adoptati erant, et iure promis-iis pertinebant ad corpus eoolesiae, infantes bap-bantur: transacta vero infantia, postquam insti-era nt in fide, se quoque ad catechesin offerebant,

e in illis baptismo erat posterior. Sed aliudîbolum tunc adhibebatur, nempe manuum impo-). Hie unus locus abunde testatur huius caere-liae originem fluxisse ab apostolis: quae tarnentea in superstitionem v ersa fuit: ut mund usiper fere ab optimis institutis ad oorruptelas de-erat. Fin xe run t enim esse sacramentum quoitu s regenerationis conferatur. Quo figmentotismum lacerarunt: nam quod erat eius pro-îm, ad impositionem manuum transtulerunt.amus ergo, a primis autoribus institutum fuisse

esset solennis precandi ritus, quemadmodumm Augustinus nuncupat. Fidei quidem pro-ionem, quam adulescentes pueritiam egressi ede-t, voluerunt approbare hoc symbolo: sed nihiltus oogitarnnt quam Tim baptismi disoerpere.imobrem hodie retinenda pura institutio est:erstitio autem corrigenda . Atque hie locus addobapti8mi approbationem facit. Quorsum enimem doctrina in aliis vocaretur baptismi doctrina,aliis vero impositionis manuum, nisi quia pos-ores accepte iam baptismo in. fide erudiebantur :non aliud restaret quam illis manus imponere?

3. Et hoc faciemus, si quidem permiserit Deus.Nam impossibile est eos, gui semd fuerunt Ulutni-

i, gustaveruntque donum codeste, et participes factirunt spiritus sancti, 5. ac gustarunt bonum Deibum, virtutesque futuri saeculi, 6. et prolapsi sunt:urn renovari ad poenitentiam, rursum crucifigentes• ipsis filium Dei, et ostentui habentes.

3. Hoc faciemus. Horribilis est ista denuntiatio:sed ita fulminât apostolus, ne Iudaei, dum sibi ni-mium indulgent in sua osoitantia, Dei gratiae illu-dant. Ac si diceret, non esse hie procrastinandum ,quia non semper futura sit progrediendi opportuni-tas. Neque enim hoc in hominis manu positum, ut

quoties libuerit, a carceribus ad metam transsiliat:sed singulare esse Dei donum cursus nostri con-fectionem.

4. Nam impossibile. Hie locus oooasionem mul-tis praebuit repudiandae epistolae: praesertim quuminde se armarent Novatiani ad negandam lapsisveniam. Ideo Occidentales potius fidem epistolaeabrogarunt, quod illis infesta erat Novati secta: neetantum valebant doctrina, ut refellendo argumentopares forent. Sed patefacta apostoli me nte, moxpatebit nihil hie esse quod tarn deliro errori suffira-getur. Alii quibus sancta erat epistolae autoritas,dum absurditatem conantur diluere, nihil quam ca-villis eifugiunt. Nam impossibile non nulli pro raroet arduo aocipiunt: quod a verbi significations longe

est alienum. Flures ad poenitentiam restringu nt,qua solebant in veteri ecclesia catechumeni ad baptismum praepara ri. Quasi vero apostoli ieiuniumaut tale quiddam baptizandis indiceren t. Deindequid magnum diceret apostolus, si negaret iteraripoenitentiam quae baptismi est appendix? Seve-rissimam Dei vindictam omnibus minatur qui re-ceptam semel gratiam abiecerint. Ad ineutiendumsecuris et oscitantibus terrorem quid haberet haecsententia gravitatis, si admoneret primae poeni-tentiae non esse amplius locum? hoc enim ad quod-vis delioti genus pateret. Quid ergo dicendum es t?Nam quum omnibus sine exceptione Dominus spemmisericordiae faciat: absurdum est, quemquam om-nino ulla de causa arceri. Nodus huius quaestionis

est in verbo: p r o l a p s i s un t . Ergo quisqnis vimeius intellexerit, facile se omni difficultate expediet.Porro notandum est, duplicem esse lapsum : alterest particularis, alter universalis. Qui in speciealiqua, aut etiam pluribus modis deliquit, a ohris-tiani hominis statu lapsus est. Itaqu e omnia pec-cata totidem sunt lapsus. Yerum apostolus non defnrto, aut periurio, aut caede, aut ebrietate, autadulterio hic disputât: sed notât universalem abevangelio defectionem, ubi non una aliqua in parteDeum offendit peccator, sed eius gratia se penitusabdicat. Atque ut hoc melius intelligatur, subau-dienda est antithesis inter Dei gratias quas recen-suit, et hunc lapsum. La bitu r enim qui deficit averbo Domini, qui lucem eius exstinguit, qui segustu doni coelestis privat, qui participationem spiritus deserit. Hoc autem est in totum Deo renun -tiare . Nunc videmus quosnam a spe veniae exolu-dat: nempe apostatas, qui se a Christi evangelioquod prius amplexi erant, et a Dei gratia aliéna-

5*

7/29/2019 c55.pdf


71 E P I S T . A D H B B R A E O S

runt: quod nemini contingit quin peccet in spiri-tum sanctum . Nam qui secundam legis tabulamviolât, vel primam ignorantia transgreditur, non-dum reus est huius defectionis : nee certe Deusalios ita gratia sua spoliât nisi reprobos, ut illisnihil faciat residuum. Si quis roget our talis apo-

stasiae mentionem hie faciat apostolus, quum fidèlesoompellet qui procul aberant a tarn scelerata per-fidia: respondeo, ma ture ab eo indicari periculum,ut sibi praecav eant. Quod notatu operaepretiumest: nam quum a recta via deflectimus, non tan tumexcusamus ad alios nostra vitia, sed nobis quoqueipsis imponimus. Fu rt im Satan obrepit, sensim nosallicit clandestinis artibus: ita ut errando nesoiamusnos errar e. Ita grädatim delabimur, donee tandemruimus praecipites. Hoc quotidie animad vertere inmultis licet. Proinde non immerito apostolus omnibus Christi discipulis praedicit, ut sibi in temporecaveant: nam diuturnus torpor fere veternum géné rât, quem sequitur mentis alienatio. Gaeterumobiter notand um est quibus elogiis evangelii Cognitionen! ins ign ia t. Vocat i l l u m i n a t i o n e m : undesequitur, oaecos esse homines donee Christus, quilux est mund i, illis affulgeat. Yocat g u s t urndoni coelestis: quo significat, supra naturam etmundum esse quae nobis in Christo conferuntur:e t tarnen f ide gustar i. Yooat p a r t i o ip a t i o n e ms p i r i t u s : quia is est qui uniouique distribuit proutTult quidquid est lucis et intelligence: sine quonemo potest dicere Dominum Iesum, qui nobis ape-rit OCUIOB me ntis, qui patefacit Dei arcana. Yocatg u s tu m bo ni D e i ve r b i : quo s ignificat, nonquovis modo illic manifestari Dei voluntatem : sedquae suaviter nos delectet. Denique hoe epithetonotatur disorimen legis evangelii: quoniam ilia nihil

praeter severitatem et iudicium continet: hoc autemsuave est divini erga nos amoris et paternae indul-gentiae testimonium. Yocat postremo g u s t u mv i r tu tu m fu tu r i s a e c u l i : quo significa t nosfide quasi admitti in regnum coeleste, ut beatamimmortalitatem, quae sensus nostros latet, spiritucernamus. Sciamu s ergo evangelium non aliterrite oognosci quam illuminatione spiritus: et ita ute mundo abdueti erigamur in eoelum, ct agnita Deibonitate in eius verbum recumbam us. Sed hie oritur nova quaestio, qui fieri possit ut qui semel eoper ven erit, postea cadat. Neque enim Dominusefficaoiter vocat nisi electos: et Paulus testatur(Bom. 8, 24) vere esse eius alios qui aguntur eiusspiritu : docetque hoc certum esse pignus adoptionis,si quern spiritus sui partieipem Christus feoerit.Atqui electa sunt extra exitialis lapsus periculum.Pater enim qui eos Christo filio servandos dedit,xnaior omnibus est: et Christus curae sibi omnesfore promittit ne quis pereat. Respondeo, solosquidem electos Dei spiritu regenerationis dignari:

et in hoc diseerni a reprobis, quia reformaillius imaginem, et arrham spiritus acoipspem futurae haereditatis, et eodem spiritgnatur in eorum cordibus spiritus accipiunt ifuturae haereditatis, et eodem spiritu obsigneorum eordibus evangelium. Sed hoc obsta

quominus reprobos etiam gustu gratiae suaegat, irradiet eorum mentes aliquibus lucis suatillis, afficiat eos bonitatis suae sensu, verbsuum utcunque eorum animis insoulpat. ubi esset ilia ternporaria fides cuius meminit(4, 17)? Est igitur aliqua etiam in reprognitio quae postea evanesoit: vel quia minuradices quam oportebat egit, vel quia suffogenerat. Atque hoc fraeno in timoré et hunos Dominus retinet: et certe videmus quclive alioqui sit hnmanum ingenium ad secustultamque confidentiam: quamquam talis denostra solicitudo quae conscientiae pacem nbet. Nam D ominus simul fidem in nobis ecarnem domat: ideoque illam vult tranquillain tu to portu manere et quiescere: hanc

• varus certaminibus ne otio lasoiviat.6. Benovari ad poenitentiam. Tametsi

hoe videtur, non est tarnen cur Deum inorudelitatis quisquis talem dat defectioois sunam . Neque hoc pugna t oum aliis soripturubi Dei misericordia pecoatoribus offerturatque ingemu erint. Illic enim requiritur poequa nunquam vere tangitur qui ab evangelsus semel defecit. Tales enim De i spirituut merentur, coniiciuntur in sensum reprodiabolo mancipati rueri in suum exitium Ita fit ut non desinant aliud ex alio peccareobstupefacti Deum contemnant, vel despe

in morem furiose oderint. Hu ne haben t omnes apostatae, ut vel stupore percustimeant: vel Deum exseerentur iudioem, quianequeunt. Denique admonet apostolus, ptiam non esse in hominis ar bitrio: sed iisolis dari qui non prorsus exciderint a fidadmonitio perquam nobis utilis est, ne in crsubinde differendo, m agis ae m agis nos a Dnemus. Hie quidem proverbiis lud unt impfore si inter Ultimos spiritus ipsos soeleratpoeniteat. Sed quum eo ventum est, diris ctiae tormentis excruciati, documeoto sunt quvulgare sit opus hominis convereio. ErgDominus nullis veniam promittat nisi quiquitate resipisount: non mirum est si pervel desperatione, vel eontemptu fuerunt obssuum internu m . Quod si quis a lapsu inde colligendum est, a defeotione abfuisselibet graviter alias pecearit.

Bursum crucifigentes sibi. Hoc quoqut Dei severitatem vindicet ab hominum ea

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT VI. 74

enim indignum ut Deus ignoscendo defectoribus,im snum ludibrio esponat. Indig ni ergo sun t

misericordiam consequantur. Por ro haec ratiocur iterum dicat Christum crucifigi, quia nosconditione illi commorimur, ut meditemur per-

tuam vitae novitatem. Qui ergo in mortem re-

mt, opus habent secundo sacrificio: ut oapiteimo habebimu8. Crucifigentes sibi, hoc est quan-l in se est. Nam hoc fieret, quasique in trium -i traduoeretur Christus, si hominibus liberum)t, post defectionem ad eum redire.

7. Si quidem terra, quae imbrem saepius in selentem combibit, et progignit herbam commodam iisi-a quorum et colitur, recipit benedictionem a Deo.Ai qua e produxerit spinas et tribuïos, reproba est,ibnoxia malediction i, cuius exitus tendit ad com-lionem. 9 . Caeterum persuasimus nobis de vobiscti, quae sint iis meliora, et cum salute coniuncta:etsi sie loquamur. 10. Non enim iniustus estis, ut obliviscatur operis vestri, et laboris in can-m im pensi: quam ostendistis erga nomen eius,i ministrastis Sanctis, et ministratis.

7. Si quidem terra. Aptissima similitudo aditandum mature proficiendi Studium. Nam sicuta bonam segetem proferre in messe nequit, nisic semente facta germ inave rit: ita si pervenirebonam frugem volumus, simulatqu e verbum

m serit Dominus, radices in nobis agere debete statim emergant. Neque enim sperandum estfructificet, si Tel suffocatur vel dégé né rât. Sedmadmodum valde propria est similitudo: itadenter ad inetitutum apostoli accommodanda

Terra, inquit, quae pluviam sugendo, statim

itione non degenerem herbam profert, Dei bene-ione tandem ad segetis maturitatem perducitur.qui concipiunt evangelii semen in cordibus suis,;enuinam inde herbam proferunt, semper auges-; in melius, donee maturu m fructum edant. E xerso, terra, quae post oulturam et irrigationemil affert praeter spinas, spem nullam messis re-ui t : imo quo magis crescit quod illic natum est,magis est desperata. Ideo unioum remedium

ut vitiosis ac inutilibus herbis cultor ignemiiciat. Ita qui evangelii semen corrum punt vellore suo, vel pravis affeetibus, ut nullum boniectus signum in vita sua edant: se reprobosi ostendunt, ut nulla inde messis speranda sit.i ergo hio de solo evangelii fructu apostoluslutat: sed exhortationem suam prosequitur utup to alaorique animo ampleotamur evangelium.nde ut moz post sementem factam herba appa-:. Tertio, ut quotidianas seqnatur incrementum ,«VT]V eöQ-etov, alii opportunam vertunt, alii com-lam. Utraque significatio convenit: sed prior

ad tempus, posterior ad qualitatem referenda erit.Sensus allegoricos, quibus hic ludunt interprètes,omitto, quia a mente scriptoris procul absunt.

9 . Persuasi autem sumus. Quia superiores sen-tentiae quasi fulmina fuerunt, quibus exanimari po-terant lectores, temperanda fuit ilia asperitas: ideo

nunc dicit non ita se loquutum, quasi talem deipsis opinionem concepefit. E t certe quisquis do-cendo prodesse cupit, sic tractare debet suos disci-pulos, ut animum illis semper addat potius quamdiminuât. Nihil enim est quod nos magis alienetab audienda doctrina, quam dum videmus nos haben pro desperatis. Te statu r ergo apostolus seideo monere Iudaeos, quia de illis bene speret,atque ad salutem ad ducere cupiat. Hinc colligimus,non reprobos tantum aspere et aori vehementiaobiurgandos esse, sed electos quoque ipsos, et quosin filiis Dei censemus.

10 . Non enim iniustus. Haec verba tantundemvalent ac si diceret, ex bonis principiis se bonumfinem sperare. Sed hinc nascitur difficultas, quodvidetur homiuum officiis Deum o bstringere. Eg o,inquit, de salute vestra sum persuasus, quia Deusoperum vestrorum non potest oblivisci: hoc modovidetur eorum salutem in operibus fundare, etDeum statuere illis debitorem. Sophistae etiam, quioperum mérita opponnnt Dei gratiae, exagitanthano partem, Non est iniustus Deu s. Nam indecolligunt iniustum fore nisi praemium aeternae sa-lutis operibus rependat. Ego breviter respondeo,apostolum non hic ex professo disputare quaenamsit salutis nostrae causa. Ideo non debere ex hocloco iudicium fieri de operum meritis, neque hincposse statui quid operibus debeatur. Soriptura ub i-que non alium salutis fontem ostendit quam gra-

tuitam Dei misericordiam. Quod autem passimDeus mercedem operibus promittit, pendet id a gra-tuita promissione qua nos adoptât in filios, nosquesibi réconciliât, peccata non imputando. Mercesergo reposita est operibus, non ex merito, sed nieraDei liberalitate. Quam quam ne haec quidem überaus operum retributio locum habet nisi postquamChristi beneficio recepti sumus in g ratiam. Hin ccolligimus, Deum non solvere nobis quod debeat,sed praestare fidem ultro datam : et ideo praestare,quoniam et nobis et nostris operibus ignoscat: imonon tarn opera intuetur, quam suam in operibusgratiam . Hin c fit ut non obliviscatur operum, quiase et opus spiritus sui in illis agnoscit. Haec etiamest iustitia quam apostolus intelligit, quia se ipsumnon potest abnegare. Itaqu e respondet hio locusPauli sententiae: Qui ooepit in vobis opus bonum,perfioiet (Philipp . 1, 6). Quid enim alind repe rietin nobis Deus quo provocetur ad nos amandoe,nisi quod prius nobis contu lit? In summa, fallun-tur sophistae, qui mutuam relationem imaginantur

7/29/2019 c55.pdf


75 E P I S T . A D H E B B A E O S

inter Dei iusitiam et operum nostrorum mérita:quum potius Be et sua dona respiciat Dens, ut pro-sequatur usque in finem quod sponte, nullo nostraofficio p rovoca tus, in nobis coepit. Haec inquamDei iustitia est in compensandis operibus, quia fide-lis est ao verax: se autem nobis debitorem feeit,

non aliquid a nobis accipiendo, sed omnia libera-liter promittendo, ut Augustinus inquit.Laboris in caritatem. Ad verbum est, labor

oaritatis: quo nomine signifieat labori non esse par-oendum, si offioiosi esse volumus erga proxiinos.Neque enim pecunia modo iuvandi sunt, sed oon-silio, opera, et rebus varus . Multa igitur adhibendaest Bedulitas, devorandae multae molestiae, subeundaetiam interdum m ulta discrimina. Ita qui se voletexercere in officiis caritatis, ad laboriosum vitaegenus se comparet. Caritatem eorum probat ex eoquod Sanctis min istraverin t, ac ministrent. Undeadmonemur non esse recusandum quin fratribusnostris serviamus. Quum s a n e to s exprimit, nonsignifieat his solis nos esse debitores: Caritas enimnostra patere et diffundi ad Universum humanunigenus debet. Sed quia nobis praecipue oommen-dantur domestici fidei, horum peouliaris habendaest cura . Nam quum Caritas ut ad benefaciendumprovocetur, partim Deum respiciat, partim commu-nem naturam: quo propius quisque ad Deum aoce-dit, eo dignior est qui a nobis iuvetur. Denique utquemque agnoscimus Dei filium, ita fraterno eumamore amplecti decet. Quum dicit , m i n i s t r a s s ee t adhuc min i s t ra re , pe rseveran t iam lauda t ,quae hac in parte maxime necessaria est. Nihilenim proclivius est quam benefaciendo fatigari. Ita -que quum satis multi reperiantur prompti ad iu-vandos fratres: adeo tarnen rara est virtus constan-

tia, ut bona pars mox quasi refrigerato oalore flac-cescat. Atq ui vel haec un a vox assidue stimu larenos debebat, quum testatur apostolus, caritatem, quaeexhibe tur Sanctis, ostendi erga nomen Dom ini. Namsignifieat Deum nobis acceptum ferre quidquid im-pendimus proximis: seoundum illam sententiam,Quod uni ex minimis istis fecistis, mihi fecistis(Ma tth. 25, 40). Item , Qui largitur pau peri, foene-ratur Domino. (Prov. 19, 17.)

11 . Desideramus autem unumquemque vestrumidem ostendere stadium ad certitudinem spei usque infinem, 12 . ne segues reddamini: sed potius imitatoreseorum qui per fideni e t patientiam haereditario obti-nuerunt promissiones. 13. Abrahae enim promittensDeus, quandoquidem maiorem, per quern iuraret, nonhabebat, iuravit per se ipsum, 14. dicens: Nisi be-nedicens benedixero tibi, et muUiplicavero te . 15 . Atqueita quum patienter exspectasset, consequutus est pro-missionem.

11. Desideramus autem, etc. Quemadmlaudes permiscuit exhortationi, ne immodioeperaret eorum amnios: ita ne quid assenthabeat ilia comitas, libère quid adhuc illisadmonet. Caritatem, inquit, vestram multisrimentis testatam fecistis: superest tarnen u

respond eat. Sedulo ne deessent hominibus officia, laborastis: sed non minore studio incuvos decet ad fidei profectum, ut firmam pleneius certitudinem approbetis Deo. Àtque hisostendit apostolus duas esse Christianismi quae duabus legis tabulis respon deant. Itaqalteram ab altera separat, nihil habebit nislum et lacerum . Atque hinc apparet qualmagistri qui praeterita fidei mentione, solam innocentiam et probitatem erga homines. Hquam profana est philosophia, quae in externtitiae larva subsistit. Si tarnen philosophme retur, quae adeo perperam officia sua diut D eum qui primas tenebat, iure suo fraudeminerimus ergo, non aliter constare suis pchristianam vitam, quam si Studium nostfidem simul et oaritatem conferamus.

Ad certitudinem spei. Qua fidem chriprofess!, varus opinionibus distrahebantur, vtis adhuc superstitionibus impliciti erant: ioerta fide ita esse fixos, ut amplius non vaneque suspensi inter alternos dubitationumaga ntur . Omn ibus tarnen commune est hoceptum. Nam ut stabilis est Dei Veritas : itquae illi innititur, ut vera sit, certam et ombitatione snperiorem esse orportet. Haec epocpopt'a, indubia scilicet persuasio, ubi seomens oonstituit, fas non esse vocare in cosiam, quae Deus, qui fallere aut mentiri neq

quutus est. Spei nomen hie pro fide capituter affinitatem. Vid etur tarnen data opera aposuisse, quia de perseverantia sermo eratetiam colligere licet quantum a fide distet gilia apprehensio, quae impiis etiam et diabomunis est. Nam et illi Deum esse credu ntet veracem : nihil tarnen inde conoipiunt bonquia paternam eius gratiam in Christo nonhen dun t. Soiamus ergo veram fidem cum sper coniunotam esse. Dicit , usque in finperfeotionem : ut sciant nondum se metam ideoque de ulteriore progressu cogitent. Ms t u d i i , ut sciant non segniter desidendused serio nitendum . Neque enim parva supra coelos conscendere, praesertim vix hutantib us. Accé dant innum era obstacula. N idiffioilius quam mentes in coelo tenere equum tota naturae nostrae vis deorsnm inonos infinitis machinis Satan in terram rIdeo segnitiem vel mollitiem animi cavere p

12 . Sed imitatores eorum. Torpori hano

7/29/2019 c55.pdf


C A P U T V I . 78

lern opponit. Erg o p ériode est a e si diceret con-iti animi alaoritate opus esse. Sed hoc longei habet p onderis, quam adm onet, p atres non nisiicta fidei fortitudine compotes promissionum esseos . Nam exempla rem nobis melius exprimunt.nuda doctrina proponeretur, non ita afficeret,

madmodum ubi cernimus in persona Abrahaeiletum quod a nobis exigitur. Porro exemplum•ahae adducitur: non quia unioum sit, sed quiaB aliis illustre. Habuit enim Abraham hoo comae cum omnibus pus: sed non immerito consti-is fuit pater fidelium. Quare non mirum est si1 peculiariter apostolus deligat ex omnibus inm lectorum ooulos convertat, ubi de clarissimoi s pe cu lo a gitu r. F i d e s e t p a t i e n t i a p erallagen, pro fide constanti, et quae patientiamitem secum habet. Nam fides primum requiritur:quia multi qui fidem initio mirificam prae serant, mox fatiscunt, vera fidei non fluxae neoaidae probatio est tolerantia. Quum f id e o b -e r i dio it p r o m i s s i o n e s , t ol li t opinionem me -

rum: sed multo id clarius quum dicit, haeredi-obvenire. Neque enim alio quam adoptionis

i haeredi s sumns.1 3 . Abrahae enim. Vult probare, frustra nobis

rri D ei gratiam, nisi fide amplexi promissionem,enter earn foveamus in cordis nostri sinu. Pr o-autem hoo argumento, quia quum D eus immen-

Abrahae sobolem pollicitus est, videri poteratineredibilis. Sara toto vitae suae decursu ste -fuerat: ambo ad effoetam senectutem pervene-

t: quum sepulcro fere propiores essent quam•o coniugali, nullus esset ad generandum vigor,ae vulva, quae vegeta aetate sterilis fuerat, iamt emortua: quia crederet gentem ex illis prodi-

im quae numerum stellarum aequaret, ac part arenae mafia? Id vero abhorrebat ab omniine. Abraham nihilominus exepeetat: nee frus-ionem veretur, quamdiu ab ore D ei pendet. No-la ergo est ista temporis circumstantia, ut con-apostoli ratiocinatio. Atque hue pertinet quod

licit, compotem huius benedictionis esse factum:postquam exa pect asset quod nemo putasset un -m fore. In hunc modum danda est D eo gloria,juieti speremus quod nondum sensibus nostrisndit: sed occultât et in longum tempus difiert,

nostra tolerantia exerceatur. Cur D en s perpsum iuret, statim videbimus. Quid valeat haec,ndi form ula, N i s i b e n e d i c e n s b e n e d i x e r o ,osuimus in tertium caput. Neque enim expri-

ir hie D ei nom en, sed subaudiendum es t: quiaprae8tet quod promittit, se veracem non haben-

i testator.

16. Nam homines quidem per eum iurant guior est, et omnis ipsis controversion finis est ius-

iurandum, in confirmationem. 1 7 . In quo Deus vo-lens uberius ostendere haeredibus promissionis immu-tabilem consüii sui firmitudinem, interposuit iusiu-randum : 18 . Ut per duas res immutabiles, in quibusimpossibile sit Deum mentiri, validam consolationemhabeamus nos qui confugimus ad obtinendam prqpo-

sitam spent, 19 . quam velut ancoram kabemus tutamet firmam, et quae ingreditur ad ea quae intra velumsunt: 20 . quo praeeursor noster ingressus est Iesus,secundum ordinem M elckisedec, factus in aeternumpontifex.

1 6. Nam homines. Argumentatur a minori admaius, Si homini, qui natura mendax est, iurantihabetur fides, quia intercedit confirmatio per D einom en: quan to plus fidei meretur D eus ipse quiaeterna est Veritas, quum per se ipsum iurat ? Plu-ribus autem verbis exorna t banc sententiam . Acprimum quidem dic i t , homines iurare per maio-re m . Quo significat, eos, quia iusta autoritate apudse carent, aliunde mutuari. Addit tantum religionis

subesse iuramento, ut ad confirmationem sufficiat,finemque imponat omnibus controversiis, ubi desunthominum testimonia et aliae probationes. Erg oquern omnes testetn advocant, annon sibi ipse idoneuserit testis? Qui sua autoritate dubitationem om -nem tollit inter alios, annon suis dictus fidem faciet?si tantum habet praestantiae D ei nomen, hom inislingua pronuntiatum : quanto plus habere debet,ubi D eus ipsi per nomen suum iurat? Ho c quantum ad principalem causam. Sed h ie obiter duonotanda sunt : iurandnm esse per D ei nomen , quumusus postulat ut iuremus : deinde iuramentum Christianis permitti, quia legitimum est dirimendis liti-bus remedium. Iubet D eus claris verbis per nomen

suum iurare: si admisceantur aliéna nomina, iuris-iurandi profanationem es se testatur. H uiu s rei treepotissimum su nt causae. Na m ubi nos proferendaein luoem veritatis deficit ratio: non alio eius asse-rendae causa fas est oonfugere quam ad D eum ,qui ipse est aeterna Veritas. D einde quum solussit cordium cogn itor, eripitur illi suum officium, siin rebus oocultis et quae hominum iudicium latent,provooamus ad alium iudicem. Tertio, quia iurando,non ipsum modo citamus testem, sed etiam obtesta-mur ut sit periurii vindex si fallimus. Quare nonmirum est si tarn vehementer excandescat adversuseos qui per aliud nomen iurant. Tantundem enimilli adimitur ex suo honore. Quod autem diversaeinterdum formulae usurpantur in soriptura, nihil

cum hao dootrina pugnat. Nequ e enim iurant percoelum et terram, quasi numen illis aliquod déférant, vel minimam divinitatis partem illis attribuant: sed hao obliqua (ut ita dioam) obtestationein unum D eum respiciunt . Sun t enim variae ob-testationis species. Praecipua ilia , dum iudicem

7/29/2019 c55.pdf



appellamus, et recta provocamus ad eius tribunal.Altera est, dum nominamus res maxime nobis caras,ut vitam nostram, aut caput, aut aliquid simile.Tertia, dum creaturas statuimus testes coram Deo.Sed his omnibus modis proprie non per aliumquam per Deum iur atur. Quare suam im probitatem

non minus quam inscitiam produnt qui licitum essecontendunt, sanotos mortuos Deo adiungere, ut iusillis puniendi deferatur. Prae terea bio locus (utdictum est) docet aliquem inter Ghristianos iuris-iurand i usum esse legitimum. Quod observandumest contra homines fanaticos qui regulam sancteiurandi quam Deus lege sua praescripsit, libenterabrog arent. Nam apostolus certe hic de ratiooeiurandi tanquam de re pia et Deo probata disserit.Po rro non dicit olim . fuisse in usu, sed adhu c vi-gere pronu ntiat. Sit ergo hoc subsidium asserendaeveritatis ubi nos aliae probationes deficiunt.

17 . Deus volens uierius. En quam indulgenter,ut optimum patrem decet, se Deus accommodetnostrae tard itati. Quia nos videt simplioi suo ser-moni non acquiescere, ut eum plenius sanciat incordibus nostris, addit iusiurandum. Und e etiamapparet quautopere nostra intersit, tantam exstarecertitudinem eius erga nos benevolentiae, ut nullasit amp lius vacillandi a ut trepida ndi ocoasio. Namut Deus vetat nomen suum nulla vel levi de causasumi, severamque omnibus ultionem denuntiat quieo temere abusi fuerint, ut reverentiam deferripraeoipit eius maiestati: ita sibi in summo essepretio ac honore docet. Necessaria ergo res estsalutis certitudo, cuius fulciendae causa iurare dig-natu r is qui temere iurare prohibet. Atque etiambine colligere licet quanti sit illi nostra salua: cuiut consulat, non modo incredulitati nostrae ignosoit,

Bed iure suo cedens, nobisque longe plus tribuensquam oportuerat, comiter medetur.Haeredibus. Videtur peculiariter designare Iu-

daeos. Tametsi enim ad gentes quoque tandempervenit haereditas, illi tarnen sui et primi legitimi-que haeredeB fuerunt : hi autem extranei et seoundi,ac praeter ius natu rae facti. Sic Petru s Act. 2, 29,Iudaeos alloquens in prima sua conoione; vobis, in-quit, et filiis vestris facta est promissio, et iis quilonge sunt quos Dominus advocaverit. Adv entitiisquidem haeredibus reliquit locum, sed Iudaeosstatuit in primo ord ine. Quemadmodum et capite3, 25 : vos estis filii prophetarum et testamenti, etc.Sic et hoc loco apostolus, ut promptiores habeatIudaeos ad recipiendum foedus, eorum maximecausa iureiurando interposito sanoitum fuisse docet.Quamquam hodie ad nos quoque pertinet haec sentential quia in looum ipsorum incredulitate relic-turn sumus ingressi. Observa c o n si l i u m D eivocari, de quo nobis testimonium in evangelio red-ditur . Ne quia dubitet hano dootrinam ex intimo

Dei affectu esse depromptam. Sed potiustatuant fidèles, quoties audiunt evangelii vocmulgari sibi arcanum Dei consilium quod aplatebat: atque hinc palam fieri quid de salutante mundi creationem decreverit.

18. Per duos res immutabiles. In De

dicere quam iurare, immutabile est: hominumalia esset ratio. Facit enim eorum vanitasrum firmus sit eorum sermo. At Dei serelogiis ornatur, quod purus sit et castus auro septies purg ato. Quin et Balaam quufessus hostis esset, testimonium hoc illi oo gitu r: non est Deus similis filiis hom inume ntiatu r: neo instar hominum ut variet.ergo, et non faoiet? loquutus est, et non imNum e. 23, 19 . Erg o sermo Dei certa est •m l aÖTOftcsroc: quum vero additur iusiurquasi cumulus ad plenam mensuram acceditnobis valida consolatio, quod Deus qui faquendo non potest, promittere non contentusiurat.

Nos qui confugimus. Hoc verbo signific-aliter Deo vere nos fidere, quam dum promnibus aliis destituti ad solidam eius promiconfugimus, et statuimus illic nobis unicum Ergo in participio xaTaçùyevteç, exprimiturinopia.et nécessitas: quia non confugimus anisi ea ooaoti. Sed quum addit, ad p r o p os pe rn , significat non procul quaerendum esidium quo indigemus, quia Deus sponte oet nobis quasi in manum porrigat fidendi maSicuti autem hac sententia animare voluit ad amplectendum evangelium, ubi illis saluabatur: ita incredulis excusationem sustulit praesentem gratiam respuerent. E t certe ho

dici potuit post evangelii revelationem qupromulgatione legis, Non est quod dicas aquid adacendet in coelum, aut quis desoendet sum, aut qui8 traiiciet mare? prope est verore tuo et in corde tuo (Deut. 30, 12; Bom.Caeterum in vocabulo spei est metonym ia, enim pro causa accipitur. Nam ego promiintelligo cui spes nostra innititu r. Neque eassentior qui apem accipiunt pro re sperata:hoc simul addendum est, non loqui apostopromissione nuda vel in aere suspensa, sefide a nobis recipitur : aut si mavis uno verbhie significat promissionem fide apprehensaverbo xpaxfjaai, sicut in nomine spei, eandemprius constantiam notât.

19 . Quam veluti ancoram. Elegans simdum fidem verbo Dei innixam ancorae coNam certe quamdiu peregrinamur in hoc non stamus in firma terra : sed quasi inmari, et quidem valde turbulente fluotuamubolus enim inn um eras procellas exo itare non

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT VIL 82

e navem nostrain protinus everterent ac sub-•gerent nisi anchoram in fundo penitus figere-i. Neque enim usquam oculis nostris statio ap-3t: sed quaquaversum se extendant sensustri, eola aqua se ostendit, imo undae etiam in-?unt ac min antur. Quemadmodum autem au

ra per mediae aquas proiicitur in locum obscu-l et abditum, et dum illic latet, navem fluotibusositam retinet in statu ne obruatur: ita in Deoisibili spes nostra agenda est. Hoc interest,d anchora in mari deorsum iacitur, quia fundumterra babet: spes autem nostra sursum attolliturjvolat, quia in mundo nihil cui insistât, reperit:

baerere debet in creaturis, sed in solo Deosscit. Quemadm odum autem funis, ex quo pen-

ancbora, per longum et caecum intervallumem ipsam coniungit cum terra: sic Dei Veritasnos cum ipso colligandos vinculum est, nt nullarum distantia, nulla caligo impediat quominusadhaereamu8 . Sic cum Deo colligati, etiamsi

dictandum nobis sit cam assiduis procellis, sumus

en extra naufragii periculum. Ideo dicit, a n -i r a m h an c t u t a m e s s e a c f i r m a m . F ie rin potest ut fluctuum impetu aut revellatur an-ra, aut rumpatur funis, aut navis concussa digit. Hoc in mari accidit. Sed alia est Dei vir-ad nos fulciendos, alia est vis spei, alia verbi

> firmitas.Qui ingreditttr ad ea. Quemadmodum diximus

eo ad Deum perveniat fides, nihil nisi instabileiux um reperit. Erg o necesse est ut in coelumae penetret. Sed quia negotium habet apostolusi Iudaeis, alludit ad vetus tabernaoulum, act non debere in iis quae videntur, immo-, sed penetrare in ultima adyta quae post

im latent. Ac si dioeret, superandas esseirnas omnes ac veteres figuras, ut fides inChristo sistatu r. E t haec ratio diligenter no-

la est: quia Christus coelum ingressus est, fidemtram illuc quoque esse dirigendam. Num hincBmur non alio coniiciendum esse fidei intuitum.certe frustra Deum in sua maiestate quaererentunes, quia nimis procul ab ipsis est remota:Christus nobis manum porrigit ut nos in coe-

i ducat: atque hoc etiam olim sub lege adum-;um fuit. Nam pontifex non suo tant um , seduli etiam nomine in sanctum sanctorum ingre->atur: utpote qui duodecim tribus quodammodopectore et humeris gestabat, quum in eorumnoriam contexti essent in pectorali duo-hm lapides, et in duobus onychinis lapidibns in-Ipta essent super numéros, eorum nomina, ut inus hominis persona omnes sanctuarium simulrederentur. Ben e ergo apostolus quum ponti-m nostrum coelos ingressum esse admonet: quia

sibi tantu m ingressus est, sed nobis. E t ideoCahini opera. Vol. LV.

timendum non est, ne clausus sit fidei nostrae ooe-lorum additus, quae a Christo nun quam disiungitur.Quia autem nos praeeuntem Christum sequi decet,ideo p r a e c u r s o r v oc atu r.

CAPUT VII.1. Hie enim erat Melchisedec rex Salem, ponti

fex Dei altissimi, qui occurrii Abraha e revertenti acaede regum: et benedixit Uli. 2. Gui et décimas exomnibus impartitus est Abraha m, qui primum quidemex interpretatione dicitur rex iustitiae: deinde etiamrex Salem, quod est rex pacis: 3. sine pâtre, sinematre, sine génère, nec initium dierum, née vitaeßnem hàbens, sed assimilatus filio Dei manet sacer-dos in perpetuum.

1. Hic enim erat. Hactenus Iudaeos stimulavitsuis exhortationibus, ut attente, expenderent quidvaleat Christ comparatio cum Melchisedec. In fineproximi capitis, ut ex digressione illa rediret adsuum institutum, rursus citavit locum ex Fsalmo.Nunc ergo sermonem, quem leviter attigerat, copioseprosequitur. Nam singulatim enum erat quae sintconsideranda in Melchisedec, in quibus similis sitChristo. Por ro mirum non est quod tarn accuratein hoc sermone ins istit. Non erat c erte res vulgaris, in regione tot superstitionum corruptelis re-ferta inveniri hominem qui purum Dei eultum tue-retur. Er at enim hinc Sodomae et Gomorrhae,inde Chananae is vicinus. Ita undique septus eratimpiis hominibus. Deinde sie totus mundu s adimpietatem prolapsus erat, ut vic credibile essetDeum alibi sincere coli quam in familia Abrahae.Nam huius pater et avus, apud quos summa inte-gritas esse debuerat, iam pridem ad idololatriam dégé

néra verant. Ergo fuit hoc memorabile, adhucregem aliquem manere qui non tantum verae reli-gioni serviret, sed obiret ipse munus sacerdotis. E tsane oportuit in eo, qui typus erat filii Dei, omniaesse praeclara. Christum vero fuisse hoc typo ad-umbratum patet ex psalmo. Neque enim hoc temereDavidi excidit: tu es saoerdos aeternus secundumordinem Melchisedec: quin potius hac voce sublimemysterium ecclesiae commendatum fuit. Nunc sin-gulas partes videamus, in quibus apostolus Christumipsi Melchisedec facit similem. Pr im a similitudoest in nomine. Neque enim mysterio caret quodrex iustit iae vocatus est: quia et si hoc honoriatribuitur regibus qui moderate et ex aequitate do-minantur: hie tarnen titnlus vere in solum Chris

tum competit, qui non modo iustum imperium ex-ercet ut alii, sed Dei iustitiam nobis communicat,partim dum efficit ut gratuita reconciliatione iustioenseamur, partim dum nos rénovât spiritn suo, utpie saneteque vivamus. Er go rex iustitiae diciturab effectu, quia in omnes suos iustitiam diffundit.

6

7/29/2019 c55.pdf


83 EPIST. AD HEBRAEOS

Unde sequitur, extra eius regnum nonnisi peccatumin hominibus regDare. Itaqu e Zacharias (2, 10),quum eum velut solenni Dei edicto in regqi suipossessionem mittit, hoc elogio ipsum ornat: Laetare,filia Sion, ecce rex tunc venit tibi iustu s: signi-ficans iustitiam quae alioqui nobis deest, adferri

Ch risti a dve ntu . Secundo similitude» quam aposto-stolus notât, est in regno pa ei s . Haec vero paxfructus est illius iustitiae cuius meminit. Hinc sequitur, quaquaversum patet regnum Christi, illicdebera esse pacem: ut habetur Iesaiae secundo etnono capite, ac similibus locis. Caeterum quumpax Heb raeis etiam prosperum ac felicem statumsignificet, posset hoc loco sic accipi. Mihi tarnenmagis placet ut intelligatur pax interior quae con-scientias tranquillas .coram Deo et securas reddit.fiuius autem boni praestantia satis pro merito aesti-ma ri nequit, nisi .exadverso considères quam mise-rum sit assidua inquietudine torqueri : quod necesseest nobis omnibus accidere, donee per Christumreconciliati Deo consoientias habenmus pacatas.

3. Sine patre. Ita malo quam ignoti patris.Expressius enim quiddam voluit dicere apostolus,quam genus Melchisedec obscurum fuisse vel igno-tum . Nee me mo vet obiectio, quod ita non respondeat figurae Veritas, quia patrem in coelis habeatChristus, matrem vero in terris . Nam apostolusuno verbo mentem suam mox explicat, ubi addit,s i n e ge n e re . Eximit ergo ipsum Melchisedec acommuni nascend i lege. Quo significat aeternumfuisse, ut recens ejus origo in hominibus quaerendanon sit. Certum quidem est, a pare ntibu s fuisseprogenitum . Sed hic de eo tanquam privato hom ineapostolus non disputât: quin potius ilium induitpersona Ch risti. Itaqu e nihil aliud sibi in eo in-

tueri perm ittit quam quod scriptura docet. Namin omnibus, quae ad Christum pertinent, tractandis,ea adhibenda est religio, ut nihil sapiamus nisi exverbo Dom ini. Nunc quum spiritus sanctus regemsui temporis praestantissimum inducens, de ortueius taceat, nee postea mentionem ullam faeiatmortis: nonne hoc perinde valet ac si commendataesset eius aeter nitas? Quod autem in Melchisedecfuit adumbratum, vere in Christo exhibitum est.Ergo hao mediooritate contentos esse nos decet,quod dum scriptura Melchisedec talem nobis pro-ponit, quasi qui nunquam vel natus sit, vel mor-t uus : velut in pictura demonstrat, nullum Christoesse neo principium nee finem. Caeterum hinoquoque discimus quanta requiratur in spiritualibusDei mysteriis reverentia et sobrietas. Nam quodnusquam scriptum legitur, non tantum libenterigno rât apostolus, sed a,, nobis etiam nesciri vult.Et sane de Chriso nihil ex sensu nostro tetnereprofe rre fas est. Atq ui Melchisedec non hic inprivàta (ut aiunt) qualitate, sed quatenus sacer est

Chris ti typus, consideratur. Neo vero forper incogitantiam id videri omissum debenulla Uli cognatio tribuitur, nullus habetur dsermo: verum id potius consulte fecit spnos supra vulgarem hominum ordinem aIdeo non videtur probabilis eorum coniec

Melchisedec tradunt fuisse Sem tilium Noasi ad hominem certum ao notum ventumnon stabit haec tertia similitudo MelchisChristi.

Assimïlatus. Nempe quod ferebat sigratio: semper enim analogia inter rem ettenen da est. Nam ridieuli sun t qui e coesum comm iniscuntur, ut re ipsa assimilenest quod lineam enta Ch risti in eo conspioimuti vivi hominis effigies in tabula oerni ptarnen procul distat homo a sua pictura. eorum deliria qui vel Christum tunc iam a8omniant, vel spiritum sanctum, vel angelvidetur operae pretium esse. Nisi forte qhominis esse existimet, cum Po stello et phreneticis disputare. Neque enim minore se nebulo ille Melchisedec esse asserit, qusani Uli sp iritus (quorum mem init HieChristum esse fingebant.

4. Considerate autem quantus sit hie, cimas dédit de spoliis Abraham patriarcha.ii quidem qui sacerdotium accipiunt, qui scex filiis Levi, praeceptum habent a populosumendi iuxta legem, hoc est, a fratribus egressis ex lumbis Abrdhae. 6. Cuius autnon recensetur ex ipsis, décimas sumpsit abet habentes promissiones benedixit. 7. Pcontroversia quod m inus est a potiore b

8. Atque hie quidem homines qui moriunturaccipiunt: iUic autem is de quo testatumvivat: 9 . et ut ita loquar, in Abraham deciipse Levi, qui décimas solet accipere. 10 .adhuc in lumbis patris erat quum occurrerMelchisedec.

4. Considerate autem. Quarta notatiparatione Christi et Melchisedec, quod illi obtulerit Abrah am: Porr o quum pluribus institutae fuerint decimae, hie earn duntaxcit apostolus quae praesenti causae servit. causa fuit cur decimae solverentur Levitisipsi filii Abrahae erant, cuius semini promterra . Ergo iure haereditario, terrae poattribuen da erat. Quoniam possessione pfit in decimis compensatio. Alte ra etiam hcausa, quod quum in Dei oultu et publico ministerio occuparentur, aequum fuit ipsos popnli Bumptu ali. Dé cimas erg o illis relilitae debebant, tanquam iusta muneris stipen

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT VIL 86

e causae nihil ad praesentem disputationem : ideos praeterit apostolus. Una haeo in rationemic venire debet, quod quum décimas populusisi sacrum vectigal offerret Deo, eas Levitae re-ebant. Unde apparet, non parvum fuisse hono-l, quia in locum suum Deus eos quodammodo

rogab at. Er go quod Melchisedec sacerdo ti pri-rius Dei servus et propheta Abraham obtulitim as, eo oonfessus est, honoris gradu supra seellere. Quod si prae illo in ordinem cogiturraham Pa t r ia rcha , r a ram e t ex imiam i l l iusnitatem esse oportet. Epithe tum patriarohae adplificationem positum est. Es t enim hoc in pri-

honorificum, quod Abraham in ecclesia DeiBr nom inatur. Tale igicur est argumen tum,raham qui reliquos omnes antecellit, ipso tarnenchisedec est inferior. Er go Melchisedec sum -u honorem obtinet, ac Leritis omnibus praefe-dus est. Antecedens probatur. Nam quodebat Abraham Deo, solvit in manum Melchi-BC. Decimarum ergo solutione se minorem proas est.5. Qui scilicet sunt. Hoc aptius est quam ita

tere: Eo quod sint ex numéro filiorum. Nequem causam reddit apostolus, ao si décimas ideosrdotea accipiant, quod sint ex filiis L ev i: sedim illam tribum confert cum Melchisedec, inic modum, Quum L evitis Deu s concessit eiusgendi a populo décimas, ita Israelitis omnibus

praefecit, tametsi ex eodem parente essentses simul progeneti. Atque Abraham qui omni pater est, sacerdoti alienigenae solvit deci-9. Ergo huio sacerdoti omnes posteri Abrahaeieoti sun t. Ita ius Lev itis delatum particularein reliquos fratres: sed Melchisedec sine excep

te 8ummo loco statuitur ut sibi omnes subiiciat.idam apostolum loqui putant de decimis deci-•um, quas maioribus sacerdotibus Levitae solve-t: sed nulla est ratio cur generalem sermonemrestringam us. Ergo probabilius est quod attuli.6. JBenedixü. Hoc quintum est quod in com-

atione Christi et Melchisedec apostolus obser-Sumit autem quasi unum ex confessis prin-

is, Quod minus est benedici a maio ri. Subiicitide Melchisedec benedixisse Abrah ae. Undeficitur, Abraham esse minorem. Sed amplifiai causa iterum Abraham ornat singulari elogio.n quo praestantior est Abraham, eo altius eve-lr dignitas ipsius Melchisedec. In hunc finemt Abraham promissiones habuisse: quo significatm esse primum aanctae autorem, quocum Deuslus aeternae vitae pepigit. Haec enim non vul-is fuit dignatio, quod unum elegit Deus ex om-us, apud quem ius adoptionis et amoris suiämonium deponeret. Atqui hoc totum non obit quominus se cum tota sua excellentia submit-

teret sacerdotio Melchisedec. Pers picere igitu r licetquantus hie sit cui duabus in rebus cessit Abraham,et quod se benedioi ab eo passus est, et quod décimas obtulit quasi Dei vicario.

7. Quod minus est. Primo sciendum est quidhoc loco significet Benediotionis nomen. Est

autem solennis precatio, qua is qui praeditus estinsigni aliquo et publico honore, privatos et suaeadministrationis homines Deo commandât. Est aliudbenedicendi genus dum vicissim alii pro aliis pre-cam ur: quod piis omnibus est promiseuum. Sedhaec benedictio, cuius apostolus m emin it, m aiorisest potestatis symbolum. Ita Isaac benedixit filiosuo Iacob, et Iacob ipse benedixit suis nepotibusEphraim et Mariasse. Neque enim fuit illud mutuum,ut par referret filius patri: sed maior autoritas adlegitimam benedictionem requ irebatu r. Quod melius constare potest ex sexto Numerörum capite(v. 23), ubi postquam sacerdotibus datum est m an-datum benedicendi populi, statim promissio additur,benedictos fore quibus bened ixerint. Hoc inquamiure subnixa est sacerdotalis benedictio, ut non tarnhominis sit quam Dei. Nam ut sacerdos in victi-mis immolandis Christi vices gerebat, ita in populobenedicendo, nihil quam minister et legatus eratsummi Dei. In hunc sensum aeeipi debet quodrefert Luca s (24, 50), Christum sublatis manibusapostolos benedixisse. Bitum illum tollendi manusproeul dubio a sacerdotibus mutuatus est, ut se osten-deret eum esse per quem Deus Pater nobis bene-dicat. De hac quoque benedictione men tio fit Psa l-mo 116, 17, et 118, 1. Nunc istam sententiamaecommodemus ad id quod apostolus tractât. Bene dictio sacerdotalis quum divinum sit opus, simulmaioris est honoris testimonium. Ergo M elchisedec

Abrahae benedicendo superiorem locum sibi sump-sit. Non fecit hoc teme re, sed pro iure sao erdotaliergo eminet supra Abraham . Atqui Abraham isest cum quo dignatus est Deus salutis foedus pa-cisci. Er go quum reliquis omnibus praecellat, a soloMelchisedec superatur.

8. De quo testatum, est quod vivat. Silentiumde morte (ut iam prius dixi) pro vitae testimonioaeeipit. Non valeret hoc quidem in aliis: sed inMelchisedec quatenus imago est Christi, merito va-lere debet. Nam quia hic agitur de spirituali C hristiregno et sacerdotio, nihil loci humanis ooniecturisrelinquitur: neo scire aliud fas est quam quodsoripturis proditum legimus. Neque vero hinc col-ligas, hominem illum qui Abrahae ocourrit, adhucvive re: sicuti pueriliter quidam nugati sunt. Namhoc ad alienam personam quam sustinebat, nempefilii Dei, refertur. Caeterum his verbis apostoluscontenait, dignitatem sacerdotii Melchisedec perpétuant esse, levitioi vero temporalem. Sic enim ra-tiocinatur, Hi quibus décimas lex assignat, homines

6*

7/29/2019 c55.pdf


8 7 E P I S T . A D H E B K A E O S .

sunt mor ta les : quo indicatum fuit abrogandum essealiquando ius sacerdotii , quemadmodum finem ha-bebat eorum v i ta . Scr ip tura au tem nul lam commémorât mortem Melchisedec, quum narrât solutas i l l ifuisse déc im as: ita ius sacerdo tii illi us nullo tem -poris spatio terminât, quin potius subindicat aeternae

esse durationis. Ho c autem ideo additu m est nevideatur posterior lex (ut moris est) priori quidquamderogasse. Excip i enim alioqui poterat , ius i l lud,quo potitus olim erat Melchisedec, esse iam obso-letum: quia aliam legem Deus per Mosen tulisset ,qua i l lud transferebat ad Le vitas . 8ed occurritapostolus quum dicit , ad tempus décimas Levitissolutas fuisse, quia non semper virèrent, Melchisedec vero, quia immortalis si t , retinere usque infinem quod a Deo semel illi datum est.

9 . Decimatus est ipse Levi. Longius p roced i t ,n e ip su m q ui de m L e v i q ui t u n c i n l u m b i s A b r a -h a e e r a t , imm u n em ab eadem su b iec tio ne fu i s se :quia Abraham décimas solvendo se et posteros sa-cerdotio Melchisedec subiecerit . Sed hie exadversoposset obiici , eadem ratione Iuda quoque, ex cuiussemine genitus fuit Christus, fuisse decimatum.Yerum hic nodus facile solvetur , si quis duo ex-pen dat quae inte r Ohristian os extra controversiamconsti tu ta esse debent. Neq ue enim simpliciterChristus, unus quilibet hominum inter Abrahae Alioscensetur , sed privilegio singulari eximitur a communiordine. Atq ue ho c est quod dicebat (Ma tth. 22, 42 ):Si f i l ius est Davidi8, quomodo eum David Dominum appel la t? Yidem us ergo iam u t a rgumentumperperam a Levi ad Chr is tu m ducatur . Deindequum Melchisedec Christi si t f igura, minime con-sentaneum esset rationi, i l ium quasi committi cumhoc in certamen . Ten endu m est enim illud vulgare

d ic tum : Quod subord inatur , non pugna t . I taquefigura quum infra veritatem suam subsidat, illi ne-quaqu am opponi debet, aut potest . Pa rium enimest talis confiiotus. H is quinque mem bris apostoluscomparationem Christi et Melchisedec absolvit : quorefell i tur eorum commentum qui praecipuam in ob-latione panis et vini simili tudinem qua erun t. Vid e-mus apostolum singula hie accurate et propemodumscrupulose excutere . Nom en hominis, sedem regn i,perpetuitatem vitae, ius decimarum , benedictionemperseq uitur . In his certe min us erat mom enti quamin oblatione. Dicem us ne oblivione lapsum esse Deispir i tum , ut dum rebus min utis immoratuf , quodpraecipuum erat et maxime ad causam valebat,omise rit? Quo magis tot veteres ecclesiae doctoreshac opinione occupatos fuisse miror, ut in oblatio-nem pa nis et vini insistère nt. Sic autem loquun tur ,Christus sacerdos est secundum ordinem Melchisedec.Atqu i panem et vinum Melchisedec obtuli t . Er gopanis et vini sacrificium Christi sacerdotio convenit.Copiose posthac de sacrifions veteribus apostolus

disseret : de hoc novo sacrificio panis et vinifaoiet verb um . Un de ergo hoc in menteecclesiasticis scriptoribus ? Certe ut error trahere solet, quum ipsi sacrificium in Chrisnullo eius mandato finxissent, adeoque coenaterassent addito sacrif icio: colores postea h

accersere con ati s unt , qui bus errorem suuren t. Ar ris it haeo panis et vini oblatio, iudicio pro tinu s arre pta est. Na m quis homines illos perspicaciores spiritu Dei Atqui si recipimus quod tradunt, damnandgitantiae er i t Dei spir i tus a quo res tanta nan imad v e r sa : praesertim quum hanc quaetracta ret ex professe Hi nc consti tuo, vetefinxisse sacrificium, de quo nunquam Mosesverat . Nequ e enim scribit Melchisedec pvinum obtulisse Deo, sed potius Abrahae et ibus . Haeo eius verba sunt: Egressus estviam Melchisedec rex Salem, ac protuli t pvinum: et erat idem sacerdos Dei alt issimnedixit i l lum. Pri us i l lud quod narr ât , reglassos ex praelio et itinere reficere: beoedmu nus sac erdotale pertinebat. Erg o si qsterii habuit oblatio, non aliter in Christo tur, nisi dum esurientes nos et lassitudine cpascit . Caete rum bis r idiculi sun t papispostquam negarunt, in missa esse panem etde panis et vini sacrificio garriunt.

11. Ferro si consummatio per leviticumdotium erat (populus enim sub eo legem aeeipadhuc opus fuit secundum ordinem Melchisedecexoriri sacerdotem, et non secundum ordinedici? 12 . Etenim dum transfertur sacerdotcessario etiam fit legis translatio. 13 . Ger

quo haec dieuntur, aÜerius fuit tribus parqua nemo adstitit altari. 14 . Ciarum enim ex tribu Iuda natus sit Dom inus noster, de qnihil loquutus est Moses, quod ad sacerdotium

11 . Si consummatio. Ex eodem testimoligit apostolus, abrogatum fuisse Christi vetus testam entum . Ha cten us de officio pesacerdotis disseruit . Sed quia sacerdotium Dstituprat sanciendaé legis causa, illo abolitotur banc q uoque cessare. Ho c ut melius intetenendum est axioma, Nullum foedus inteet homines f irmum ratumque esse nisi safuleiatur. Ideo dicit apostolus, legem fuisspopulo impositam sub levitico sacerdotio: quficat non modo illud regnasse tempore leeius stabil iendae causa, ut diximus, fuisse insIam sic ratiocinatur : Si perfecta fuisset eadminis t ra te sub ord ine Aaron , quorsum opoad diver sum ordinem redire? Nam in penihil mu tatu r . Seq uitur ergo, administr

7/29/2019 c55.pdf


s

is non fuisse perfecta m: quia no vus ordo erige n-) fuit de quo loqu itur Da vid.

Popülus enim su b eo legem accepit. Haeo parentis ideo inse ritur ut soiamus annexam fuisseem sacerdotio. Vu lt apostolus probare, in legesis non fuisse ultimum scopum in quo baerendum

et. Id probat ex sacerdotii abrogatione in hu ncdum: Si ea fuisset vis sacerdotii veteris, ut legisolidum confirmandae suff iceret: nunquam Deusid subrogasset novum et diversu m. Nu nc quiabigere quispiam poterat an ex fine sacerdotiisequerentur legis abolit io , dicit non modo subhanc fuisse latam, sed per Mud quoque confir-

tam fuisse.12. Dum transfertur sacerdotium. Quum eadem

legis et sacerdotii conditio, Christus non sacer-modo, sed legislator etiam creatur . I ta non

tum ius Aaronis, sed Mosis quoque ad eumasfertur . Sum ma est , non minus temp orale fuissesis quam Âaron is m inister ium : ideoque abrogarir ist i adventu utrumque oportuisse, quia alterum9 a l tero s tare non po tuer i t. L e g i s nomine in -igimus quod proprie ad Mosen spectabat. Le xm et regulam bene vivend i, et gratu itum vitaeius continet: i l l icque passim occurrunt multaeignes senten tiae quibu s tum ad f idem, tum adorem Dei insti tuim ur. Ho rum nihil abolitum

a Christo, sed tan tum pars i l ia quae cum ve-i sacerdotio implicita erat . Nam hic c onferturr istus cum Mose. I taque quidquid commune estsr eos, in rationem non venit , sed ea tantum inbus alter differ t ab altero. Com mun e est ambo-

offere nobis De i misericordiam, regulam pieoteque vivendi praescribere, tradere Verum Deitum, ad fidem, ad patientiam, ad omnia pietatis

cia nos hort ari . Ho c autem diversum a Ch ristomit Moses, quod non dum patefacta evangelii elate , sub involucris populum con tinu it: quod reidum exhibita, in f iguris et umbris gustum pro-uit Christi : quod denique ad rudis populi captumittemperans, non ultra pueril ia rudimenta con-idit . Mem inerimus ergo legem dici partem il lamlisterii quam propriam habuit Moses, et a Christoaratam . Ea quum vete ri sacerdotio subieota si t ,

abolito simul cessât . E t Chr istus dum insti-ur sacerdos, legislatoris etiam potestate instruitur ,Qovi testam enti m inister si t ac inter pres . Qu am -m impro prie ad evangelium transfe rtur legisaen. Sed haec oatachresis adeo nihil habet a b-i i , ut propter anti thesin gratiam orationi conci-, sicuti ad Rom anos capite septimo. Po rro nimisterva fuit papae improbitas qui in suis Décrétais hoc caput inseruit , se nunc eadem praeditum> potestate quam olim Aaron habuerit , quia lexl sacerdotio ad ipsum sit tran slat a. Vide musinam agat apostolus. Caeremonias desiisse con-

T VI I . • 9 0

tendit ex quo prodiit Christus cum mandato novifoederis publicandi. Pe rper am ind e coll igemus, adChristi ministros quidquam transiisse. Sola enimChris ti persona Mosi et Aaro ni opponitur . Qu oigitur praetextu aliquid sibi iuris Antichristus arro-gabi t? Nequ e hio refellendae tarn crassae impuden -

tiae causa disp uto. Sed hanc sacrilegam audaciamlectoribus indicari operaepretium fuit , ut agnoscantbonum huno servum servorum Christi susque dequehabere magistr i honorem, foede soripturas lace-rare ut suae tyrannidi qualemcunque fueum inducat.

13. De quo haec dieuntur. Quia apud eos verbafacit apostolus, qui lesum fil ium Mariae fatenturesse Christum: veteri sacerdotio f inem esse impo-situm probat, quia hic novus sacerdos qui subro-gatu r , ex alia si t tr ibu quam Levi . Nam secundumlegem, manere in ilia tribu, sÏDgulari privilegiod eb ui t sace rd o ti i d ig n it a s . Po r r o d a r u m e s s edicit , quod ex tr ibu Iuda progenitus si t Christus:quia tunc vulgo res nota erat . Prae cipua tarnencerti tudo in promissione fundata erat . Er go quumagnoscerent eum esse Christum, simul necesse eratut persuas i essent esse f il ium Dav idis. Na m is,qui promissus erat , non poterat aliunde ducereor ig inem.

15. Idque magis etiam liquet: si quidem ad si-militudinem Melchisedec exoritur sacerdos alius,16. qui non iuxta legem mandati carnalis foetusfuit, sed secundum potentiam vitae insolubilis. 17. Testatum enim ad hunc modum: tu sacerdos in aetermmsecundum ordinem Melchisedec. 1 8 . Abrogatio enimfit prioris mandati, propter imbecillitatem et inutili-tatem. 19 . Nihil enim lex perfecit, sed accessit intro-ductis ad spem potiorem per quam appropinquamus

Deo: 2 0 . atque hoc potiorem, quod non absque iure-iurando res acta sit. Nam Uli quidem citra iusiu-randum sacerdotes facti sunt: 2 1 . his vera cum iure-iurando, per eum qui dixit Uli: tu sacerdos in aeternumsecundum ordinem Melchisedec. 22. Tanto potioristestamenti sponsor foetus est Iesus.

15 . Idque magis liquet. Alio argumento probatabolitam esse legem. Pr ius a sacerdotis persona ra-t iocinatus est: nunc a natura sacerdotii , et a rationequa insti tutum fuit . Sacerdo tium vetus , inquit , ex-ternis r i t ibus insti tutum fuit : in Christi sacerdotionihil nisi spir i tuale est . Ind e appare t i llud f luxumfuisse et caducum: huius vero perpetuitas monstra-tur . Ma ndatum ca rnale pro corporeis, hoo est , ext e n d s , oaeremoniis accipitur . Scim us quomodoina ugu rate s fuerit Aaro n cum fil iis suis. Quo darcana et coelesti spir i tus vir tute impletum est inChristo, i l l io oleo, multiplici vesti tu , sanguinisadspersione, ali isque terrenis oaeremoniis adum bratumfuit . Por ro haec insti tut io sacerdotii nat urae con-

7/29/2019 c55.pdf


4

9 1 E P I S T . A D

gru eba t. Und e sequitur , sacerdotium ipsnm fuisseobnoxium mutuat ion i . Quam quam u t postea v ide-bimiiB, non sic fuit, carnale sacerdotium quin simulspir i tuale esset: sed hie tantum respioit apostolusquid hic diversum a Chri sto Aaron habue rit . Erg outeunque spir i tualis esset umbrarum signif icatio, um

brae tarnen ipsae, utpote quae huius mundi elemen-t is constaren t , te r renae mer i to d icuntur .16. Secundum potentiam. Quia Chr is tus perpe

tuus est sacerdos, discerni ab Aarone ipsum institu ti on s r i tu oportuit . Hoc factum est , quia nonMoses homo mortalis ipsum consecravit , sed Spir itus sanctus: idque non oleo, nee sanguine hircorum,nee externa vestium pompa, sed coelesti vir tutequam hie apostolus infirmis elementis opponit . Vi-dem us ergo ut aeterni tas sacerdotii in Chris to oom-mendata fuerit .

17. Tu sacerdos in aeternum. In una tan tumvoce perpetuitatis hoc loco insist i t ap ostolu s: conf ir mâ t en im q u od d ix it d e v i t a i n s o l u b i l i . D if-ferre ergo Christum a toto genere levit ico ostendit ,quia si t creatus in perpetuu m sacerdos. Sed hieposset obiici (quemadmodum Iudaei etiam obiiciunt)DTIJ?? , non semper aeternitatem sonare: sed potiussaecu l i un ius spat ium, au t cer te longum tempus.Hue accedit , quod quum Moses de veteribus sacri-f iciis agit , saepe hao loquutione uti t ur : Er it haeoobservatio in saeoulum. Bespon deo, quotiés de le-galibus saorifieiis fit mentio, saeoulum ad tempusleg is res t r ing i . Neque id absurdum v ider i debet :Christi enim adventu facta est quaedam mundi re-novatio . Quoties ergo de minis ter i i sui statu loquitur Moses, longissimum tempus non extendit nisiad Chr is tum . Quam quam simul observandum est ,non tarn externae caeremoniae respectu, quam prop

ter mysticam signif icationem, saeculi durationemattr i bui veteribu s sacrif iciis. In pra esentia tarnensufficere nobis debet ea ratio, suum Mosi eiusqueminister io saeculum fuisse : cui f inem attuli t regnumChri sti , sub quo renovatus fuit mu ndu s. Nu nc ubiconsurgit Christus, et ei defertur perpetuum sacerdotium, f inem in eius saeculo non reperiemu s, utcerto temporis spatio term inari queat. I ta nihil hacvoce quam aeterni tas intell igi deb et: na m ex ha coircumstantia semper iudicandum est quid valeatpartieula D7)J?7.

18. Abrogatio fit. Quoniam in hoc cardine nun cversatur apostoli oratio, legem una cum sacerdotio

-cessasse: causam exponit cur hanc oportuerit abo-l e r i : nem pe quia infirma et inutil is fuerit. Sicautem loquitur oaeremoniarum respectu, quae in senihil habebant solidum, neo per se quidquam adsalutem valeban t. Quod enim gratiae promissioil l is erat annexa, quod passim testatur Moses pla-catum ir i Deum sacrif iciis, et expiatum ir i pecoata:id proprie non competebat sacrificiis, sed adventi-

H E B R A E O S

tium erat . Nam ut ad Chris tum refereban trae omnes, i ta ab eo mutuabantur vim seffect um. Im o per se nihil pote rant , vel ased tota vis a Christo uno pendebat. Po rroIudaei perperam eas Christo opponerent, asermonem, eorum opinioni accommodans, e

que a Christo discernit . Atq ui simulac sésun t a Christo, nihil i l lis fi t reliquum, praetinfirmitatem de qua loquitur . Den ique ncaeremoniis veteribus reperietur uti l i tas, doChristum ventum fuerit : adeoque sic Iudaedebant certiores de gratia Dei, ut suspenso-ammodo tenere nt. Me mine rimus ergo inuticari legem quum Ch risto vacua est. Ho c ad confirma tionem hu ius d octrina e facit, quop r i u s m a n d a t u m . N a m t ri tu m i ll ud ao est , pr iores leges posterioribus abrogari . ante Davidem promülgata lex fuerat , tunc suo regno quum vaticinium istud proferret ando novo sacerdote, est igitur nova lex quarem an t iquat .

19 . Nihil enim perfecit. Quia paulo du"quutus erat de lege, nunc asperitatem il lam et quasi corr igit. Conc edit enim illi utquandam, quod viam praemonstraverit , quae ad salu tem duceret. E a tarnen fuit eiusmmu ltum a perfectione distaret . Sic ergo atatur apostolus: lex inchoavit duntaxat: ergoperfectius sequi nec esse fuit. Ne que enim fisemper in rudimen tis pueril ibus haer ere dect r o d u c t i o n i s 1 ) nomine significat quandamin lege praeparationem : ut pueris tra du nmenta quae ad alt iorem doctr inam il l is deindBternant. Se d2) quia praepositio ètzl conseqsignificat, ubi uni alterum succedit, ideo ve

censui: Sed accessit. Nam duas, meo iudtroductiones ponit: prior em in figura Melchiscundam in lege, quae posterior tempore fuit. legis nomine sacerdotium leviticum désignâsacerdotio Mélchisedec fuit superadditum. Perp o t i o r e m intell igi tur conditio f idelium suChris ti . Sed respectum habet ad patres, qsenti Buo statu non p oter ant esse oonte nti qgius adspira rent. Unde i l lud, Multi reges phetae o ptarun t v idere quae vos videtis (Luc.Ergo legis paedagogia manuducebantur , utenderen t .

Per quam apprcpinquamus. Subest tacithesis inter nos et patre s. Ha c enim digniantecellimus, quod Deus se iam nobis famcomm unicat : quu m em inus tan tum il lis et appa ruerit . E t est allusio ad formam tab

') Subintroductionis nomine (id enim meo iudicompositio in voce graeca. £neioaro>Y^)

*) Haec iam in edit. a. 1551.

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT VII 94

1 templi. Nam populus in atrio prooul stab at,c cuiquam propior sanctuarii accessus patebatsi sacerdotibus: interius vero sanctuarium ingre-jbatur summus sacerdos. NUDC autem sublatolernaculo, Deus nos in familiärem sui conspectummittit, a quo prohibiti fuerunt patres . Ergo qui

;is umbros adhuc retinet vel restituit, non tantumscurat Christi gloriam, sed nos fraudât ingentino : quia interstitium inter nos et Deum ponit,

quern appropinquandi libertas per evangeliumbis conce8sa est. E t quisquis in lege hae ret,ens ao volens se privat Dei propinquitate.

20 . Quod non absque iureiurandp. Aliud argu-mtum, cur cedere lex evangelio debeat: quia Deusserdotium Christi Aaronis sacerdotio praetulerit,ando in illius honorem iurare dignatus est. Namurn veteres sacerdotes institueret, nullum iusiu-ndum interposuit. De Christo autem dicitur, Iu-rit Dominus: quod procul dubio fit eius ornandiisa. Yidemus in quern finem psalmum rursu sducat: nempe ut sciamus, iurante Deo, plus di-ationis attribui Christi sacerdotio quam reliquis.rro memoria repetendum est principium illud,jerdotem crea ri ut sit spon sor foederis. Ideo con-idit apostolus, foedus quod per manum Christibi8cum Deus pepigit, illo veteri, cuius interprest Moses, longe esse praestantius.

23 . Et Uli guident plures facti fuerunt sacerdotes,jd prohiberentur morte permanere : 24 . hie autemla perpetuo manet, immutabile habet sacerdotium., ünde et servare in aeternum potest eos qui perurn Deo appropinquant: semper vivens ut intercédât) nobis. 26. Talis enim nos decebat pontifex, sanc-, innocens, impoUutus, segregatus a peccatoribus, et

xlsior coelis foetus, 27 . qui non necesse habeatitidie, quemadmoduni sacerdotes, primum pro suis'•catis hostias o/ferre, deinde pro populi, hoc enimnel fecit, quum se ipsum obtulit. 28. Lex quidemnines constitua sacerdotes habentes infirmiiatem:mo autem iurisiurandi quod lege posterius est,urn in aeternum perfedum.

23 . Et Uli quidem. lam prius attigerat hanonparationem : sed quia res maiori animadversionejna est, iterum plenius explicat: quamquam alius> disputationis sensus quam antea. Tunc enimserdotium vetus aliquando debuisse interire colli-bat, quod illi praeessent homines mortales: nuncipliciter ostendit cur Christus maneat perpetuoserdos. Id facit argumen to a dispara tis sum pto.itères ideo plures fuerunt, quia mors sacerdotiumiebat: nulla est mors quae impediat Christum ai functione. Ergo unus est ac perpetuus. Itaisae d iversitas di versos facit effectus.

25 . Unde et servare, etc. Hie fructus aeterni

sacerdotii, nempe salus nostra: sit tarnen fructumhuno fide colligimus ut oportet. Nam ubi inte ritu sest vel mutatio, illic salutem frustra quaeras: ideoqui in veteri sacerdotio haerent, ad salutemnunquam pervenient. Quum dicit , eos qui appropinquant Deo, hac per iphrasi f idèles désignât

qui soli fruuntur salute per Christum parta. Sedinterea tarnen indicat quid in mediatore spectaredebeat fides: hoc summum est hominis bonum, utDeo suo sit coniunctus, apud quern fons vitae estac omnium bonorum. Sed om ues arcet sua indigni-tas ab accessu. Er go pro prium mediatores officium,nobis hie succurrere, manumque porrigere ut incoelum nos dedncat. E t semper ad veteres legisumb ras alludit. Tametsi enim pontifex nominaduodecim tribuum in humeris gestabat, et symbolain pectore: solus tarnen sanctuarium ingrediebatur,quum populus in atrio stare t. Nunc vero Christomediatore freti fide in coelum usque penetramus:quia nullum est amplius velum quod nobis obstet,sed Deus palam nobis apparet, blandeque ad familiärem accessu m nos invitâ t.

Semper vivens ut intercédât. Quale hoc et quantum amoris erga nos pignus est: quod nobis Christus non sibi vivit, quod receptus est in beatamaeternitatem ut in ooelo regnet: id causa nostrafactum apostolus pronu ntiat. Ergo et vita, et re-gnum, et gloria Christi in salutem nostram, tan-quam in suum scopum, destinantur: nee quidquamhabet Christus quod non in usum nostrum accom-modare liceat: quia hac conditione semel nobis apatre datus est, ut omnia illius nostra sint. Simulab effectu Christum docet fungi saoerdotis officio,quia proprium sacerdotis est interoedere ut populogratiam apud Deum conciliet. Hoc semper facit

Christus, quia in huno finem resurrexit a mortuis.Ergo iure propter assiduum intercedendi munus,sacerdotii nomen sibi vendicat.

26 . Talis enim pontifex. Ab annexis ratioci-na tur. Conditiones istae vel qualitates (ut vulgoappellant) necessario requiruntur in sacerdote utiustus sit, innocens et purus omni macula. In solumChristum competit hie honor. Ergo legis sacerdotibus defuit quod ad mun us vere. obeundum re -quireb atur. Unde sequitur, non constare perfectionemlevitico sacerdotio: ao ne per se quidem fuisse legi-timum, nisi quatenus Christi subserviebat. E t saneexternus ornatus pontificis defectum hunc indicabat.Quorsum enim pretiosae ac splendidae illae vestesquibus Aaronem in saoris peragendis ornari Deusiubebat, nisi ut sanctitatis ac in omni virtutumgenere praestantiae plus quam humanae essent symbola? Ideo autem adhibebantur figurae illae, quiares non aderat. Apparet igitur Christum solumesse idoneum sacerdotem. Membrum istud, segreg a tu s a p e c c a t o r ib u s , r eliqua comprehend it.

7/29/2019 c55.pdf



Fuit enim aliqua Aaronis sanctitas et innocentia etpuritas, sed nonnisi ad exiguum duntaxat modulnm:muitis enim maculis foedatae eran t. Christus autem ,qui exemptus est e vulgo hominum. solus est apeccato immunis. Ideo vera sanctitas et innocentiain eo solo reperietur. Neque enim se gr eg ate a

nobis dicitur, quod nos a sooietate sua repellat: sedquia hoc habet prae nobis eximium, ut vacuus sitomni imm unditia. Atque hinc oolligimus, repudiariomnes preces, quae non sufFultae sunt intercessioneCh risti . Qu aeri tarnen posset de angelis, an illiquoque a peccatoribus sint segregati. Quod si itaest, quid obstat quominus sacerdotio fungantur, etmediatore8 nostri sint apud Deum ? Responsio fa-cilis est: nemo enim legitimus sacerdos est nisiman date Dei ordinatus. Nusquam hunc honoremangelis Deus de tulit. Ergo sacrilega esset usur-patio, si vocatione destituti illuc se ingérèrent. Deindeut statim videbimus initio proximi capitis, hominemesse oportet qui Dei sit et hominum mediator.Quamquam postrema conditio, quam apostolus hierecenset, abunde sola sufficeret ad solvendam hancquaestionem, nos enim coniungere Deo non potestnisi qui ad Deum pertingit: hoc ne angelis quidemdatum est, quia non leguntur supra omnes coelosevecti. Proin de solius Chr isti est conciliare nobisDeum: quandoquidem supra omnes coelos conscen-dit. Por ro haec loquutio perinde valet ac si dice-retur Christus supra omnes creatnrarum ordinescollocatus, ita ut supra angelos emineat.

27 . Qui non necesse habeat. Prosequitur anti-thesin inter Christum et sacerdotes leviticos: inqua duos maxime (ut ita loquar) defectus notâtveteris sacerdotii, ex quibus constet non fuisse suisnum eris abeolutum. Atque hie quidem summam

breviter perstringit, sed postea singulas partes fusiusexponit: praesertim vero alteram de quotidianissacrificiis, sicut de ea praecipuum erat certamen.Ego quoque singula capita breviter attingam . Hieunus fuit veteris sacerdotii defeotus, quod pontifexpro suis pe ccatis sacrificium offerebat. Quo modoautem aliis Deum plaoasset qui ipse sibi iure infen-sum habebat? ergo illi expiandis peccatis minimepares fuerun t. Alt er defeotus, quod varia quotidiesacrifia offerebant. Und e seq uit ur, nullamfuisse expiationem, quia ubi repetitur purgatio,roanent peccata. Diversa Christi est ratio. Namneque sacrificio ipse indiget, utpote qui nullo pec-cati naevo sit adspersus, et tale fuit eins sacrificiumcuius unioa oblatio sufficeret ad finem mundi: seipsum enim obtulit.

28. Lex quidem. Ex hominum vitiis colligitsacerdotii infirmitatem, ao si diceret, Quando lexnon constituit veros sacerdotes, aliunde hoc vitiumcorrigi necesse est. Corrigitur autem per sermonemiurisiurandi: creatur enim Christus non ex communi

hominum ordine, sed filius Dei non ulli vnoxius, sed ornatus et instructus summa perfIusiurandum lege posterius esse, iterum aut significet Deum legali sacerdotio non conmelius aliquid voluisse statu ere. Nam in Dtutis quod succedit, priora in meliorem stat

movet, vel etiam abolet quae nonnisi ad vigere debebant.

CAPUT VIII.1. Porro eorum, quae dicuntur, summa e

habem us pontificem qui consedit in dextermaiestatis in coelis: 2. sanctoru m minister, naculi veri quod fixit Dominus, et non homo.wis enim pontifex ad offerendum dona et 3constituitur. Unde necesse est, hu nc quoququod offerat. 4. Sane si in terra esset, ne quidem esset quamdiu essent sacerdotes qu ilegem offerrent dona, 5. qui in exempîari eministrant coelestium: quemadmodum oracunitus fuit Moses, quum tàbernaculum esset pVide, m quit, ut facias omnia secundum tytibi ostensus fuit in monte. 6. Nunc autemtius obtinuit ministerium, quanto et potioris mediator, quod super praestantioribus prompromulgatum fuit.

1. Porro eorum. Ut sciant leotores qudisputetur, admonet se hoc agere, ut probtuale esse Christi sacerdotium quo illud legleatur. Per git quidem in eodem argu mequia varus rationibuB pugnat, ideo hanc tionem inseruit, ut intentos ad scopum

teneret. Iam evioit, Christum esse pontificeconte nait coeleste esse eius sacerdo tium.sequitur, eius adven tu evanescere illud quosub lege ins titu era i quia terrenum fuit. Qupassus est Christus in humilitate carnis, et aetiam servi forma exinanitus fuit in mueius ascensum nos apostolus revocat, quo ntum absorpta fuit crucis ignominia, sed abet ignobilis conditio quam simul cum carnindue rat. Nam ex ilia spiritus virtute quasurrec tione ascensusque Ch risti effulsit, aeest sacerdotii eius dig nita s. Sic ergo Quum ad dexteram Dei conscenderit Chrmagnifiée in coelo regnet, non est terreni sminister, sed coelestis. Genitivus sanctoin neutro génère accipitur. E t apostolus sexplioat quum addit , v e r i t a b e r n a c u l i . quaeri potest, an tàbernaculum a Mose exsfalsum ac teme re conetructum fuerit. Subetaoita oppositio in istis verbis. Respondeveritatem, de qua loquitur, non mendaoio se

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT VIII . - 98

um opponi, quemadmodum Iohan. cap. 1, 17;per Mosen data est, gratia et veritas per Iesumistum facta est. Ergo vetus illud tabernaculum,

inane hominis commentum fuit, sed effigiesastis tabernaculi: quia tarnen umbra differt aore et significatio a reipsa, idea verum fuissernaculum neg at apostolus. Ac si diceret fuisse;axat umbratile.2. Quod fixit Dom inus. Quidnam sibi vult apo-

ls quod sacerdotium Christi locat in coélo?) certe in te rris passus est: et sanguine terrenod ex semine Abrahae originem traxerat) pec-

nostra ex pia vit: sacrificium mo rtis eius visi-fuit: denique ut se patri offerret, e coelo des

lere in terram, et hominem, mortalis vitaemnis ac tandem morti obnoxium fieri ipsum>rtuit. Bespondeo, quidquid terrenum in Christota facie appa ret, spiritu aliter fid ei oculo consi-ndum esse. It a caro eius quae ex semineihae or ta erat, quum Dei templum esset, vivi-fuit, imo Christi mors totius mundi fuit vita:

l certe supra naturam est. Proinde apostolushumanae tantum natur ae proprietatem, sed po-arcanam vim Spiritus respicit : quo fit ut morssti nihil terrenum sapiat. Ideo quum de Christoîr, discamus sensus omnes nostros attollere inmm Dei: ita nihil scrupuli in nobis restabit.lundem fere modum loquitur Paulus, 2. ad Co-lios capite quinto. Deum huius tabernaculicem nominat, ut notet stabilem ac perpetuum

eius statum, quemadmodum econverso quaeibus hominum e xst ruu ntu r, oaduca sun t, velim ruinae snbiecta. Hoc autem ideo dicit, quia

divinum fuit opus redemptio morte Christia: et illic so mirifice Christi potentia exseruit.3. Omnis enim pontifex. Hoc intendit aposto-non posse Christi sacerdotium cum veteri illo

;ico stare, Ratio probandi est: Instituit lex sa-otes ut sacrificia Deo offerant: unde liquet, in-n fore sacerdotii titulum sine sacrificio. Ch ristusm nullam habet hostiam, quales sub lege usi-) fueru nt: h inc conficitur, non terren um autale esse eius sacerdotium, sed praestantiorisiris. Nunc excutiamus siogulas sententias. Primai observatu digna est, quae docet nullum insti-sacerdotem nisi ad dona offerenda. Nam hin ctat non posse gratiam impetrari hominibus apudm nisi interoeden te sacrificio. Itaq ue ut precesrae exaudiantur, in sacrificio fundatas esse con-t: ut sit prorsus exitialis eorum audacia qui

iterito Christo, et a mortis eius memoria aversi,)ei conspectum perrumpun t. Nos autem si pre-utiliter velimus, discamus semper in medio sta-

e Christi mortem quae preces nostras sanctificet.quam enim Deus nos exaudiet nisi propitius,i placari ante oportet, quoniam peccata nostra

Ccdvini opera. Vol. LV.

eum nobis infensum reddunt : sie praeeat sacrificiumnece8se est, ut sit aliquis orationis profectus. Hi ncpraeterea colligendum est, nullum vel ex hominibusvel ex angelis idoneum esse paeificando Deo, quiaomnes sacrificio quod ad placandum Deum offerant,sibi proprio carent. Quo abunde refellitur papista-rum impudentia, quia apostolos et martyres pro-miscue oum Christo intercessionis mediatores faoiunt.Frustra enim illis eiusmodi partes assignant nisiinstruant eos victimis.

4. Sane si in terra esset. Iam extra controver-siam est, Ch ristum esse pontificem. Atqu i sicut iu-diois munus sine legibus et iudioiis non constat : sicin Christo cum s a o e r d o t i s nomine saorificandiofficium coniungi debet. Atqui nullum habet terrenum aut visibile sacrificium: terrenus ergo sacerdosesse non potest. Tenendum est semper illud axio-ma, Quum de Christi morte disserit apostolus, nonexternam actionem, sed spiritualem fruetum ab ipsorespioi. Mortem vulgari hominum more patiebatur,sed divinitus expiabat peccata mundi ut sacerdos:

externa erat sanguinis effusio, sed interior ac spiri-tualis erat purgatio: in terra denique moriebatur,sed vis et efficacia m ortis ex coelo ma nab at. Quodcontinuo post sequitur, alii sie vertunt: Ex eorumnumé ro qui secundum legem, etc. Sed aliud sonan t apostoli verba. Proin de sic malo resolvere:quamdiu sunt, vel quum sin t sacerdotes. Yu lt enimalterutrum ex his duobus evincere, aut non esseChristum sacerdotem, si legis sacerdotium vigeat,quia sacrificio destituitur: aut cessare legis sacrificia, simul ac prodit in medium Christus. Priuamembrum absurdum est, quia nefas est spoliareChristum honore sacerdotii. Restât ergo ut fatea-mur leviticum ordinem nunc esse abolitum.

5. Qui in exemplari, etc. Aaxpetteiv hie aooipiopro sacra peragere: ideo in contextu graeco sub-audienda est particula Iv vel Im.. Hoc certe longemelius quadrat, quam quod alii vertunt: Umbraeet exemplari serviunt coelestium : et syntaxis graecasensum nunc faoile patitur. In summa, docet verumDei eultum non contineri legalibus caeremoniis:ideoque leviticos saoerdotes, dum funetionem suamexercent, nonnisi umbram habere et seeundariumexemplar quod prototypo est inferius. Hoc enimsignificat nomen Ô7io5efy|j,aToç. Atque ita an teve r-tit quod contra obiiei poterat, docet enim non super-vacuum fuisse Dei eultum in sacrifieiis veteribus,quia altius speetabat: nempe ad coelestem veri-tatem.

Quemadmodum oraculo, etc. Exstat hie locusExodi capite 25, 40, quem hoc consilio hue apostolus adducit, ut probet totum legalem eultum nihilquam picturam fuisse, quae adumbraverit quod spirituals est in Christo. Iubet Deus ut omnes tabernaculi partes primario exemplari, quod MoBi osten-

7

7/29/2019 c55.pdf



sum fuerat in monte, respondeant. Quod si aliorefertur forma tabernaculi, eadem est rituum et to-tius sacerdotii ra tio. Unde sequitur, nihil in illisesse solidi. Insig nis est hie locus, quia très senten-tias observatu dignas continet. Inde enim primumdiscimus, veteres ritu s non te m ere fuisse confictos,

ut in illis Deus populum suum quasi in lusu pue-rili occuparet: nee inanem fuisse tabernaculi struc-turam quae tantum externo splendore spectantiumalliceret oculos ao teneret. Yera enim et spiritualisfuit omnium significatio, quum omnia exigere iussusfuerit Moses ad primum exemplar quod coelesteerat. Quare nimis profana est eorum opinio, quicaeremonias in hoc tantum commendataB fuisse vo-lunt, ut essent quasi retinacula ad cohibendam po-puli lasciviam, ne sibi extraneos gentium ritus ac-cerseret. Hoc quidem est nonnihil, sed non totum.Nam quod longe pluris est omittunt, exercitia fuissead retinendum in fide mediatoris populum. Nonest tarnen quod hie ultra modum simus curiosi, utin singulis clavis ac similibus minutiis quaeramussublime aliquod mysterium, quemadmodum hac inre anxie laboravit Hesychius, et bona pars veterumscriptorum. Nam dum arg ute philosophari in rebussibi ignotis volunt, pueriliter hallucinantur, sequeineptiendo faciunt ridiculos. Qua re tenend a hie estmediocritas: quod Set si non plus appetamus scirequam quod in Christo nobis fuit revelatum . Secundo hic docemur, perversos esse omnes cultus etadulterinos, quos sibi proprio ingenio et citra Deimand atum comminisci homines perm ittunt. Namquum praescribat Deus ut fiant omnia secundumsuam regulam, nihil penitus alienum facere licet.Idem enim valent istae duae loquutiones, V i d e u tf a c i a s o m n i a s e c u n d u m t y p u m , et, T id e n e

quid praeter typum facias. Erg o traditam a se regulam urgendo, prohibet ne ab ea vel minimumdeclinemus. Hao ratione concidunt cultus omnesab hominibus proditi: item quae vocantur sacra-me nta, et tarnen a Deo profecta non sunt. Te rtiohinc discendum est, nulla esse vera religionis sym-bola nisi quae ad Christum conformantur. Sed ca-vendum est ne dum volumus figmenta nostra Christoaptare, ipsum (ut papistae faciunt) transfiguremus:ita ut iam non sit sui similis. Neque enim nostrumest fingere quidquid libuerit, sed Dei solius estm o ns tr ar e s e c u n d u m e x e m p l a r , i nq uit, q u o do s t e n s u m f u i t .

6. Nunc autem excellentius, etc. Quemadmodumprius ex sacerdotii dignitate praestantiam foederiscolligebat, sic etiam nunc contendit excellentius esseChristi sacerdotium, quia potioris foederis interpressit ac mediator. Utru mq ue fuit necessarium, quo-niam abstrahendi erant Iudaei a superstitiosa cae-remoniarum observatione, qua impediebantur ne adsinceram nudamque evangelii veritatem recta ten-

deren t. Dicit autem apostolus, aequum Moses et Âaron Christo, tanquam praestantdant: quia et evangelium foedus sit exclege, et mors Christi sacrificium multo nobgalibus victimis. Sed difficultate non ca radiicit, foedus evangelii super melioribus pr

nibus fuisse prom ulgatum . Nam certum esbus, qui sub lege vixerunt, eandem vitae spem fuisse propositam, sicuti communis futionis gratia. Iisdem ergo promissionibus sfuisse oportet eorum fi dem. Veru m haec comparatio ad formam potius quam ad mreferenda est. Nam uteunque eandem illisDeus promiserit quam hodie nobis promieadem tarnen, nee aequalis fuit revelatimen sura, vel species. Qua de re si quis psideret, petat ex quarto et quinto capitibus Ead Galatas, et ex nostra Institutione.

7. Si enim primum illud reprehensionenon fuisset secundo quaesitus locus. 8. Posans eos, dicit: Ecce dies veniunt, dicit quum perficiam super dom um Israel et supeIuda foedus novum. 9 . Non secundum foefeci cum patribus eorum, in die quo apmanum eorum, ut educerem eos e terra Aegipsi non perstiterunt in foedere meo, et egeos: dicit Dominus. 10 . Quia hoc est foedisponam domui Israel illis diebus, dicit Dponam leges meas in men te ipsorum, et in eorum scribam eos: et ero Ulis in D eum, et mihi in populum, 11. et non docebunt uncivem suum et unusquisque fratrem suum, Cognosce Dominum, quia om nes me scieninter eos usque ad magnum. 12 . Quoniam

ero iniustitiis eorum, et peccatorum eorum tatum non recordabor amplius. 13. Dicenaniiquavit prius: quod autem antiquatur etprope est ut evanescat.

7. Si enim primum. Confirmât quod foederis praestantia, quod nobiscum Deus pemanum Christi: confirmât autem, quia foednon fuerit firmum nee stabile. Nam si defuisset, quid attineba t aliud sub roga ri?8ubrogatum est. Und e patet vêtus illud nomni ex parte absolutum. Ad id probandtestimoniam Ieremiae, quod mox excutiemhoc parum videtur consentaneum, quod ppraefatus est non fuisse quaerendum secuderi locum, si prius reprehensione vacasspopulum reprehendi, et hac causa remediumnovi foederis. Atqu i iniquum est, si quid vrit in populo, eius culpam in foedus Dei cVidetur ergo non stare argumentum. Quiaties Deus populum accuset, non tarnen p

7/29/2019 c55.pdf


L CAPUT

iosum erit foedus. Hu ius obiecti facilis est so-io. Tametsi enim crimen violati foederis populoe im putatur, qui sua perfidia desciverat a D omino :uen simul notatur infirmitas foederis, quia cordi-j insoriptum non esset : ergo ut sanotum ac ratump corrigi oportere pronun tiat Deus. Quare non

I re apostolus con tenait, quaeren dum fuisse saldo locum.8. Ecce dies veniunt. De futuro tempore lo-

itur propheta. Populum a rguit perfidiae, quodit accoptam legem in fide non stetisset. Le x;o foedus est illud quod a populo ruptum Deusîqueritu r. Ut medeatur huio malo, foedus novumab hoc diyersum promittit, cuius vaticinii com-mentum , veteris testame nti est abrogatio. Sed•peram torquere videtur apostolus hoc vaticinium,ad institutum suum traha t. Hie enim agitaturcaeremoniis quaestio : propheta autem de tota

e concionatur. Quid hoc ad caeremonias, si ream pie sancteqne vivendi hominum voce et uterisditam Deus cordibus inscribit? Bespondeo, ar-nentum esse a toto ad partem. Non dubium estn propheta totum Mosis ministerium comprehen-, quum dicit: Pepigi vobiscum foedus quod nonvastis. Po rro lex caeremoniis quodammodo vestie-ur. Nunc post corporis interitum quis vestiumis erit ? Tritum est illud vulgi proverbium, ac-sorium sequi naturam sui principalis. Nonrum igitur si caeremoniae, quae nihil sunt quam>endices veteris testamenti, simul cum toto Mosislisterio finem habe ant. Neque hoc apostolis estolitum, ubi de caeremoniis est controversia, sus-are generalem disputationem de tota lege. Erg oîetsi latius patet hoc Ieremiae vaticinium quamcaeremonias : quia tarnen eas includit sub nomine

eris testamenti, apte ad praesentem causam ac-imod atur. Caeterum per dies istos, quorum merit propheta, fatentur omnes designari Christinum: unde sequitur, Christi adventu corrigen-n fuisse vetus tes tamentum. D o m u m I s r a e ldo m urn Iuda nominat, quod posteri Abrabaeduo regna divisi erant. Ita promissio est denibus electis in unum corpus iterum colligendis,unque prius segregati fuerint.

9 . Non secundum foedus. Hoc verbo exprimiturcrimen inter foedus, quod tunc vigebat, et novum,us spem facit: alioqui tantum dixisset propheta:dus, quod vestra culpa concidit, instaurabo : nunco fore dissimile nominatim pron untiat. Quodit foedus percussum quo die manum eorum ap-hendit ut eos e Servitute assereret, tanti beneficiiamemoratione crimen defectionis exaggerat. Quam-im non accusât unius saeculi ingratitudinem, sedim illi ipsi, qui liberati fuerant, pro tinus defece-t, subinde in eadem exempla relapsi sunt posteri :ire tota gens foedifraga fuit. Quum dicit se

VIII. 102

n e g l e x i s s e vel amplius non curasse ipsos, signi-ficat nihil hoc profuturum quod semel in populumadoptati essent, nisi novo remedii genere ipsis sub-veniat. Quamquam aliud hebraice dicit p rop heta:sed hoc ad praesentem quaestionem parum interest.

10. Foedus quod disponam. Duo praeoipua sunt

huius foederis capita: prius est de gratuita pecca-torum remissione, alterum de interiori cordium re-formatione: tertium ex secundo pendet, de illumi-nandis in Dei notitiam mentibus. Hie multa suntnotatu dignissima. Prim um est, quod nullo profectuad se nos Deus vocat, quamdiu nonnisi hominumvooe loquitur. Docet quidem ac praeoipit quid rec tum s it : verum apud surdos verba faoit. Quod siquid videmur exaudire, tantum feriuntur auresexterno sonitu : cor autem pravitatis et contumaciaeplenum sanam omnem doctrinam respuit. Deniquesermo Dei nunquam in corda nostra pénétrât quumferrea sint aut lapidea, donee ab ipso emolliantur:imo contrariam legem insculptam habent: regnantenim illic perversi affectus qui ad rebellandum nosimpellunt. Fr us tra ergo legem suam voce hominisDeus promulgat, nisi earn spiritu suo insoribat cordibus nostris: hoc est, nisi in obedientiam nos formet ac componat. Unde pate t quid valeat liberumarbitrium, et quae sit naturae rectitudo, priusquamnos Deus regeneret. Yolumus quidem et eligimus,idque sponte: sed furioso prope impetu voluntasfertur ad repugnandum Deo, nee se eius iustitiaesubm ittere ullo modo potest. Ita fit ut lex exitialisnobis sit ac mortifera, quamdiu in tabulis lapideisscripta manet, quemadmodum etiam docet Paulusposterions ad Corinth, cap. 3 , 3. Denique tun cobedienter amplectimur quod Deus iubet, quum suospiritu nativam cordium pravitatem mutât et cor-

rigit: alioqui nihil in nobis quam vitiosos affectuset totum cor malo addictum reperiet. Clara enimest sententia, percutiendum esset novum foedus quoleges suas cordibus Deus insculpat: quia alioquifuturum sit irritum. Secundum caput est de gratuita peccatorum venia. Etiamsi peccaverint, inquitDominus, tarnen ignoscam. Hoc quoque caput plus-quam necessarium est: neque enim sic unquam inobedientiam iustitiae suae Deus nos format, quinsupersint multi vitiosi carnis affectus: imo tantumaliqua ex parte corrigitur naturae nostrae vitiositas.Ita subinde ebulliunt malae cupiditates. Atque hinccertamen illud de quo Paulus conqueritur (Rom. 7,13), ut pii non obsequantur Deo ut decebat, sedvar us modis offendat. Qua lecunq ue ergo iuste vivendi sit in nobis desiderium: rei tarnen aeternaemortis coram Deo erimus, quia semper procul abestvita nostra a legis perfectione. Nulla ergo foederiserit stabilitas, nisi gratuito nobis pecoata Deusignoscat. Caeterum hoc singulare Privilegium estfidelium , qui semel oblatum in Christo foedus am -

7/29/2019 c55.pdf


103 EPIST . AD HEBRA EOS

plexi sunt, quod Deum certo sciunt sibi propitiumesse: neo sibi obstare pecoatum cui sunt obnoxii,quia promissionem veniae hab ent. Ac notandumest, non in unum diem tantum hoc illis promitti,sed usque in finem vitae, ut quotidiana sit ipsorumcum Deo reconciliatio. Nam ad totum Christi re-

gnum exten ditur haec gratia. Quod etiam satisdemonstrat Pau lus 2. ad Corinth, capite quinto. Etcerte hoc unicum fidei nostrae asylum est: quonisi confugiamus, manet nos assidua desperado.Tenemur enim omnes sub reatu: nee aliter possu-mus explicari, quam si ad Dei misericordiam confugiamus, quae nos absolvat.

Et ipsi erun t mihi, etc. Hie fructus est foederis,quod nos Deus in populum cooptat, seque salutisnostrae fore praesidem asserit. Id enim valet haecloquendi forma, er o il l i s in D e u m . Quia nonest mortuorum Deus, nee in tutelam suam nos re-cipit quin iustitiae et vitae nos faciat participes: utmerito exclamet David (Psal. 144, 15), beatum essepopulum cui Dominus est Deus . Po rro minime

dubium est quin ad nos pertineat haec doctrina.Tametsi enim primas tenent Israelitae, et proprasunt ac legitimi foederis haeredes: eorum tarnenpraerogativa non impedit quominus locus nobisetiam pateat. Denique quam longe lateque patetChristi regnum, simul viget salutare hoc foedus.Sed quaeritur an sub lege nulla fuerit certa etefficax salutis promissio, an spiritus gratia destitutifuerint patres, an nullum paternae Dei indulgentiaein remittendis peccatis gustum habuerin t. Imo constat eos sincero corde, puraque conscientia coluisseDeum , et am bulasse in eius man datis. Quod fierinon poterat, nisi intus edocti fuissent a spiritu.Constat etiam quoties reputabant peccata sua, gra-tuitae veniae fiducia fuisse ereotos. Atqui apostolusprophetiam Ieremiae reiiciendo in Christi adventum,videtur u troque bono illos privare. Bespondeo, non8impliciter negari quin Deus olim suorum cordibuslegem inscripserit, et illis condonaverit peccata: sedcomparationem esse ma ioris et minorie. Quia ergomulto uberius sub Christi regno potentiam spiritussui exseruit pater, suamque misericordiam in homines effudit: haec eminentia facit u t ilia exiguagratiae portio, qua patres sub lege dignatus est, inrationem non veniat. Videmus etiam ut obscuraeet involutae fuerint tunc promissiones, ut tantumemicarent instar lunae et stellarum, praeut estevangelii c laritas quae nobis affulget. Si quis ob-iiciat, ita excelluisse Abrahae fidem et obediential»,ut par hodie in toto mundo exemplum invenire nonliceat: respondeo, hic non disputari de personis,sed de oeconomia regend ae ecclesiae. Pra eter eaquidquid spiritualium donorum consequuti sunt patres, quasi aocidentale fuisse eorum saeculo. Necesse«nim erat oculos in Christum coniicere, ut eorum

compotes fièrent. Qu are non absurde apevangelium cum lege eonferendo, huic adimillius est proprium. Inte rea tarnen nihiquominus novi foederis gratiam Deus adextenderit. Haec vera est solutio.

11 . Et non docébunt, etc. Diximus ho

caput esse quasi secundi partem, ubi hp o n a m l e g e s m e a s i n m e n t e i p s o r uenim opus spiritus Dei, illuminare mentes ut sciamus quid Deus velit: et corda in obsflectere. Nam recta Dei cognitio sapientia ehumani ingenii captum longe exsuperat: idadipisci nemo potest, nisi arcana spiritus reveQuamobrem Iesaias, quum de ecclesiae instaconcionatur, dicit filios Dei omnes eius forpuloB (Iesa. 28, 16). Eodem sensu prophetaquum Deum ita loquentem inducit: cognoscNeque enim Deus promittit quod est in nostra positum, sed quod ipse solus nobis pDenique tantundem valent haeo prophetaeac si dixisset, mentes nostras caeoas esse,

intelligentia vacuas, donee spiritu Dei ilfuerint. Ita ab iis solis rite Deus cognoscibus se peculiari gratia patefacere dignaQuum dici t , a parvo ad magnum: significat in omnes ordines effusum iri Dei ita ut nullum sit hominum genus illius Deinde admonet, neque rudes ac plebeios prohiber! a coelesti sapientia, et magnos acad earn sua perspicacia vel doctrinae adiumeperv enire. Sic infimos et ignobiles summconiungit, ut neque illos sua rud itas impedque hi proprio acumine tarn alte conscendunus peraeque omnium mag ister sit spiritusautem fanatici homines hinc occasionem aabolendae externae praedicatiouis, ac si sub

regno esset supervacua: facile eorum insfelhtur. Haeo eorum est obiectio, post Chventum non debet quisque proximum suum facessat igitur externum ministerium, ut Dei inspirationi detur locus. Atqui praquod imprimis animadversione dignum erque enim in totum propheta negat quin sint alii alios, sed haec sunt verba: non ddicendo : Cognosce Dominum. Ac si dioerainplius occupabit hominum mentes ignorantiantehac, ut nesciant quis sit Deu s. Soimuduplicem esse doctrinae usum, primo, ut quirudes sunt, a primis elemantis incipiant: dequi iam sunt initiati, maiores faciant proQuum ergo Christianis quamdiu vivunt, prdum sit, certum est, neminem usque adeoquin doceri opus habeat, ut pars non postrpientiae nostrae sit docilitas. Quae autemciendi sit ratio si vehmus Christi esse dPaulus ostendit ad Ephesios capite 4, 11, C

7/29/2019 c55.pdf


C A P U T I X 10 6

tores et dootores, etc. Hi nc apparet nihil m inusphetae venisse in mentem, quam spoliare eccle-ii tarn necessario bono. Tantum indicare voluit,am parv is ac magn is se patefacturum, quem ad-dum et Ioel praedicit capite 2, 28. Es t aute mter hoc quoque notandum, peculiar i ter hanc sanae

alligentiae lucem ecolesiae prom itti. Qu are hious nonnisi ad domesticos fidei pertinet.13. Bicendo novum. Ab unius contrarii posi-

\e alterius eversionem colligit: etc., ex nomine veteristarnend, argumentum assumit, oportuiese ipsum•ogari . Ve tustas enim ad interi tum propendet.inde quia novum substi tuitur , necesse est utas i l lud des inat : quia hoc secundum, alter ius estleris, quemadmodum dictum est . Quod si totumsis minister ium, quatenus Christi minister io op-îi tur , inter i t : cessant etiam caeremoniae.

CAPUT IX.

1. Hàbébat quidemprius illud iustificationes cul-et sanctum mundanum. 2. Tabernaculum enim

mum compositum erat, in quo candelabrum etisa, et panum propositio, quod dicitur sancta.Post secundum autem velum, tabernaculum quodda sanctorum dicitur, 4 . aureum habens thuribu-i, et arcam foederis undique coo pertam auro, ini urna aurea habens manna, et virga Aaron quaeuerat, et tabulae testamenti. 5 . Supra autem ipsam,rubim gloriae obumbrantes propitiatorium: de qui-non attinet nunc dicere sigillatim.

1. Habebat quidem prius. Postquam in generaibrogatione veteris testamenti loquutus est , nunc

ciali ter ad oaeremonias sermonem il ium accom-iat . Consil ium autem eius est , ostendere nihilc fuisse in usu cui finem non impoBuerit Christientus . Principio dicit in veteri testamento cer-l fuisse Divini cultus regulam, et quae pecculiariteripori congrueret . Pos tea ex comparatione pate-

quales fuerint omnes illi ritu s qu i in lege p rae-ipti er an t. Qu aed am ex em pla ria h ab en t upturn»]|W), primum tabernaculum, sed mendum existimotabernaculi nomine: nee dubito quin aliquis intus lector , quum adiectivum sine substautivo3ret, pro sua inscitia ad tabernaculum referonsid de foedere dictum erat, ax7]vî)v perperam addi-it . Invaluisse vero crrorem ilium, ut magno con-5M iia legatur apud Graecos, valde quidem m ir or:nécessitas cogit vetustam lectionem sequi. Nam 1)

stolus (ut iam dixi) loquutus de veteri testa-oto, nunc ad caeremonias descendit quae erantus veluti accessiones. Significat ergo, ritus

») Atqui.

omnes legis mosaicae partem esse veteris testamenti: et eandem sapere vetustatem, ut inter ireipsos oporte at. Aarpefaç multi in accusativ o plu-rali a ccipiunt. Eg o iis potius assen tior qui Sixaiâ-jiaxa AaxpeJaç simu l coo iung unt. Nam ins tituta velritus quos Hebraei DÎD vocant, Graeci 8ixai6u.<xxa

ver teru n t . Sensus es t, ve ter i tes tamento annexa mfuisse totam illam rationem colendi Dei, quae sacri-ficiis, ablutionibus, et reliquis symbolis constabat,u na cum s an ct ua ri o. E t s a n c t u m m u n d a n u mvocat, quia illis nondum suberat coelestis Veritas.Quamquam enim imago erat primi exemplaris quodMosi erat ostensum , tarnen imag o a reipsa differt:praesertim vero ubi inter se conferuntur tanquamres oppositae, sicuti hoc loco. Qu are sanctuariu min se quidem terrenum fuit , et iure censetur intermu ndi elem ent a: coeleste tarnen fuit quoad sign i-ficationem.

2. Tabernaculum enim, etc. Quia hie apostolustabernaculi structuram leviter tantum att ingit , nequeplus in ea immoratur quam ferat argumenti nécess i tas : ego etiam ab ea subtil ius explicanda consultosupersedeo. Erg o quod ad praesentem locum satisest , tabernaculum dividamus in très partes: quarumprima sit atr ium populi: media si t sanctuariumcommuni ter appel la tum: post rema sanctuar ium in-t e r ius , q uo d s a n c t a s a n c t o r u m x ax ' èÇo)(?]v v o cant. Quod ad prius sanc tuarium att inet, quod a tr iopopul i con t iguum era t , d ic i t i ll ic fuisse c a n d e l a b r u m , e t m e n s a m i n q u a p a n e s e r a n t c o l l o c a t ised locum ilium in plu rali vocat xà <2yia. Su bse -quebatur adytum il lud quod sancta sanctorum voca-bant, magis remotum a populi conspectu : imo etiamsacerdotum qui in priore sanctuario ministrabant.Nam quum interposito velo clauderetur prius sanctuarium , a lterum velum sa cerdotes a Sanctis sanc to ru m arc eb at. Ill ic ap ost olu s dic it fuisse •o-uuxomlj-piov, quo nomine altare suffitus vel thymiamatisp o ti us i nt el li go , q u am t h u r i b u l u m . D e i n de a r c a m f o e d e r i s cum su o o p er cu lo , d u os C h e ru b im ,u r n a m a u r e a m m a n n a r e f e r t a m , v i r g a mÂ a r o n e t d u a s t a b u l a s . H u c u sq u e a p os to lu sin tabernaculi descriptione prop reditu r . Caete rumquod urnam ubi manna reposuerat Moses, et virgamAaron quae floruerat, dicit in area fuisse cum dua-bus tabulis, videtur pugnare cum sacra historiaquae priore Regum libro, capite 8, 9, refert nihil inarea fuisse praeter duas tabulas. Sed facilis esthorum locorum conoiliatio : urnam et v i rgam AaronDeu s iusserat coram testimonio reponi. Qu are pro-

babile est, in area simul cum tabulis fuisse inclusas.Quum au tem templum exst ructum est , tunc ord inesingula diger untur . E t oerte. historia hoc quasinovum commémorât, quod area nihil praeter duastabulas habuer i t .

5. Be quibus non attinet nunc, etc. Quoniam

7/29/2019 c55.pdf


1 07 E P I S T . A D

nihil satis est curiosis hominibus, argutiis praesentiinstitute» non congruentibus ansam apostolus prae-cidit, ne longior haru m rerum tractatio âlu m dispu-tationis abrum pat. Qu are intempe stive faeiet siquis hie contempta apostoli admonitione, sorupu-losius im mo ret ur. Es set fortassis alibi locus, sed

nunc 8atius est intendere ad causam quam agit .Tametsi ultra iustum modum philosophari (quodnonnulli faciunt) non inutile modo, sed etiam peri-culosum est . Quaeda m su nt non obscura, et aptaad fidei aedificationem : sed delectu s adh iben dusest ac sobrietas, ne plus sapere appetamus quamrevelare Domino placuit .

6. His vero sic compositis, in prius tabernaculumsemper ingrediuntur -sacerdotes qui sacra peragunt.7. At in secundum semel quotannis solus pontifex,non sine sanguine quern offert pro suis et populi igno-rantiis: 8. hoc déclarante spiritu sancto, nondummanifestatam esse sanctorum viam, stante adhuc prioretabernaculo. 9 . Quae similitudo erat in praesens

tempus, quo dona et hostiae offeruntur quae non pos-sunt secundum conscientiam sanctificare cultorem:10 . solum in cibis et potïbus, et diversis àblutionibus,et sanctificationibus carnis usque ad tempus correc-tionis imposita. 1 1 . Christus autem supervenienspontifex futurorum bonorum, per m aius et perfectiustabernaculum non manufactum, hoc est non h uiuscreationis, 12 . neque per sanguinem hircorum et vitu-lorum, sed per proprium sanguinem intravit sem el insanda, aeterna redemptione inventa.

6. His vero sic compositis. Âliis omissis sibit rac tandum sumit de quo maxima controvers ia era t .Dicit sacerdotes, qui sacrificia peragunt, quotidie in

prius tabernaculum ingredi soli tos: at in sanctasanctorum quotannis sum mum pontif icem cum so-lenn i sacrificio ing redi . H inc colligit, sta nte illot a b e r n a c u l o l eg a li san c tu a r iu m ad h uc f ui sse cl au suni: nec ali ter quam il lo everso viam nobis inregn um Dei apertam fuisse. Yidem us ut ipsa taber-naouli veteris forma Iudaeos monuerit al io adspiran-dum esse. Stu lte ergo faciunt qui um bras legisretinend o spo nte sibi obviam obstru unt. npôxrjvojwjvîjv alio sensu hic posu it qua m nu pe r. Namprius signif icabat sanctuarium commune, nunc verototum tabernaculi corpus. Oppo nitur enim spir i tualisanotuario Christi , cuius statim mentionem faciet .Gontendit i l lud ooncidisse nostro summo bono: quiaper eius ruinam stratus nobis fuit ad Deum magis

familiaris accessus.7. Pro suis et populi ignorantiis. Quum 331^

Hebraeis errare signif icet , inde nomen îïïlitf dedu-cunt, quod proprie errorem dénotât: sed tarnengene rali ter pro quovis peccato sum itur . E t certenunquam peccamus nisi Satanae i l lecebris decepti .

H E B R A E O S

Simplicem quidem (ut vocant) ignorantiam tell igit apostolus, quia potius voluntaria eticata comprehendit hoc nomine: sed (ut ianullum unquam peccatum errore vacat. ma xim e sciens ac volens quis pecoet, exctarnen sua cupiditate esse oportet ne recte

imo ut se ac Deum obliviscatur . Nun quacousulto in suum exitium ruèrent hominSatanae fallaciis impliciti a recto iudicio r en t .

9 . Quae similitudo erat, etc. Graece eßolrj : quod no men hic, m eo iudicio, tan tuac si dixisset àvTÉTOTOV. Intelligit enim talum illud, secundarium fuisse exemplar quorespond eat. Sic enim conferri debet hominicum ipso homine, ut ilia conspecta mentes protinus ad hune se réfé rant. Fra cte rea diosimili tudinem fuisse in tempus praesens,quamdiu vigebat extern a observatio, ut eiac durationem restr i nga t ad aetatem legiidem valet atque quod addit paulo post, caer

omnes impositas fuisse usque ad tempus corr' Nec obstat quod us urpât praese ns temp usd ic it o f f e r r i h o s t i a s : n am q u ia Uli n eg ocum Iudaeis, per concessionem loquitur, quaesset ex eorum num éro qui sacrificant. Dhost iae in ter se d i f ferun t u t genus e t spe

Secundum conscientiam sanctificare. Hquae non penetrant in animas ut veram csanctitate m. Alii legunt perf icere: quod ereiicio: Sanctif icandi tarnen verbum contetius mihi visum est . Por ro ut apostoli melius tenea nt lectores, notanda est anti thescarn em et conscie ntiam. Sacrificiis legalibuspir i tuali ter vel intus mundari potuisse Rati onis vice add itur, quia illi om nes ritufueriut , vel carnaies. Quid ergo residuufacit? Vulgo inte ll igu nt, uti lem dun tax ahomines fuisse paedagogiam quae honesdecoro servi ret. Sed qui ita sen tiun t, nondunt satis pro merito additas promissiones.hoc com mentu m prorsus repudiandum est . peram ac imperite iustif icationes oarnis tantur , quae corpus tantum purgant vel sancquum apostolus hac voce terrena esse intell igat quae ad animam usque non perNam utounque vera fuerint perfeotae satestimonia, earn tarnen minime in se convel conferre poterant hominibus. Opo rtutalibus adminiculi8 f idèles ad Christum maut ab eo petere nt quod symb olis dee rat. Si quispiam , cu r tarn paru m honorifice et qutemptim de saoramentis divinitus insti tutis lapostolus, vimque eorum extenuet: id fit qea a Christo sep arat . Scimus autem quumaestim antur , egena esse mun di elem enta

7/29/2019 c55.pdf


3 C A P U T I X 1 10

am Pa ul us vocafc (Ga lat. 4 , 9 ). Qu um dicitm p u s c o r r e c t i o n s , a llu dit ad v atic in iu m•emiae (1er. 31 , 37). Novum enim testam entumteri instar correctionis successit. Nom inatim90s ao po tus recensât , ac s imi l ia qu ibus minus»rat momenti: quia ex levibus ist is observatiun-

lis certius iudicium fieri poterat, quam procul abingelii perfectione lex distaret.11 . Christus autern superveniens, etc. I a m . v e r i -

em earum rerum, quae sub lege fuerunt, in me-îm profert, quae ab Ulis ad se oculos convertat.m qui vere in Christo exhibita fuisse credit quae-aque tune fuerunt adumbrata, non amplius inibris haeret , sed corpus ipsum et solidam veri-:em ample cti tur . Notan dae autem Bunt dil igenter« e s , in qu ibus Ch ristu m cum veteri pontificemparat. Dixe rat , unioum pontif icem semel quo-3nis in sanctuarium ingredi cum sanguine quoccata expiaret . Hoc simile Chri stus hab et cum) vete ri, quod solus digni tatem e t mu nus pontificist inet: hoc vero diversum quod supervenit , et;erna bona secum adfert quae perpetuitatem eon-iant eius sacerdo tio. Secu ndo hoc simile est inte rterem pontificem et hunc nostrum, quod uterquer sanctuarium ingreditur ad sancta sanctorum:i in hoc differunt, quod Chr istu s solus in coelumrressus est per templum corporis sui. Quodnel tantum quotannis sancta sanctorum aperie-Qtur pontifici ad peragendam solennem expia-nem, id iam obscure figurabat unicam Christiationem. Am bobus igitur i l lud semel comm une, sed terreno fuit anniversarium : coelesti autemernum est usque ad f in em mun di. Ambobusnmunis est sanguinis oblatio: sed magnum iniguine discrimen, quia non pecuinum, sed pro-

um sanguine m Christ us obtuli t . Am bobus corn-mis expiatio: sed legalis ilia, quia inefficax erat,r tannis repetebatur: expiatio autem per Christumrta semper viget, et perpetuae nobis salutis causa. I ta singulis prope verbis magn um inest pon-3. Quod ali i vertunt, Christus assistons, nonre exprimit mentem apostoli : significat enim post-im munere suo ad praefixum tempus defunctiit levitici sacerdotes, Christum fuisse subrogatum,a ti su p r a sept imo cap it e h ab u imu s . F u t u r an a pro ae ter nis accipe . Nam sicuti [léXAoav xaipög

èveaxTjxin opponitur, ita futura bona praesen-us . Summa est , Christi sacerdotio nos in coelestei regnum perduci, nosque spir i tualis iusti t iae eternae vitae sic fieri compotes, ut quidquam apere melius fas non sit . Solu s igitur Ch ristu sjet quo nos in se retineat ac sistat.

Per mains et perfictius. Etiamsi var ie exponi tu rlocus, mihi non dubium est quin Christi corpus

slligat. Sicu ti enim accessus erat olim pontificii t ico in sancta sanctorum per sanctuarium com

mune: i ta per corpus suum Christus in coelestemgloriam ingressus est . Quia dum induit carnemnostram, et in ea passus est: hanc sibi praeroga-tivam comparavit , ut coram Deo nunc pro nobismedia tor apparea t . Pr im o sanctuar i i nomen ap teet congruenter ad corpus Christi transfertur: est

enim templum, in quo tota Dei maiestas habitavit .Dicitur autem per corpus suum iter fecisse ut incoelum asce nder et, quia in corpo re illo se De o con-secravit: in eo fuit sanctificatus in veram iustitiam,in eo se praeparavit ad peragendum saorif icium:denique quia in eo se exinanivit , et mortem crucispertulit, ideo extulit ilium pater, et dedit illi nomenquod sit supra omne nomen, cui f lectatur omnegenu, etc. I taq ue pe r corpus suum coelos ingressusest , quia ideo nunc sedet ad patr is dexteram: ideoin coelo pro nobis intercedit, quod carne nostra in-dutus earn Deo patr i in templum consecravit: et inea sanctif icavit se ipsum ut nobis aeternam iusti t iam,facta peccatorum expiatione, aoquireret . Miru mtarnen videri possit cur neget corpus Christi huius

fuisse creationis. Nam certe creatum fuit ex Abrahaesemine, et passionibus mortique obnoxium. Resp on-deo, non hic agi de corporis substantia, vel etiamcorporea quali tate, sed de vir tute spir i tuali , quaeinde ad nos man at. Qu atenus enim est vivificaChristi caro, et coelestis cibus ad pascendas animas,quatenus spir i tualis potus est et lavacrum eius sanguis , nihil in i l l is terrenum vel elementale imagi-nari l icet . Dein de mem inerimus hoc dici veteristabernaculi respectu, quod ex l igno, aere, pell ibus,varus texturis, auro et argento compositum erat ,hoc est ex rebus mortuis . At Christi carnem , utvivum sit et spir i tuale templum, Dei potentia insp i râ t .

12. Nee per sanguinem hircorum. Hue spectan tista omnia, tantopere excellere quae in Christo sunt,ut merito in nihilum redigant omnes legis f iguras.Quale enim sanguinis Christi pretium erit , si bru-torum sanguini accenseatur? qualis er i t expiatiomorte eius parta, si legales purgationes vigoremsuum re t ine an t? Simul ergo a tque in medium pro-dit Christus cum effectu mortis suae, figuras omnescessare necesse est.

13. Si enim sanguis taurorum et hircorum et cinisvitulae adspersus, eos qui communicant, sa näißcat adcarnis puritatem, 14 . quanio magis sanguis Christiqui per spiritum aeternum se ipsum obtülit irreprehen-sibüem Deo, mundabit conscientiam vestram a mortuisoperibus, ad serviendum Deo viventi? 15 . Acproptereatestamenti novi mediator est, ut morte intercedente inredemptionem transgressionum quae sub priore testa-mento erant, qui vocati sunt, promissionem accipiantaeternae haereditatis. 16. Nam ubi est testamentum,illic necesse est mortem testatoris intercédere. 17. Testa-

7/29/2019 c55.pdf


I l l EPI8T. AD H E B R A E O S

mentuni enim in mortuis fvrmim est, quia nunquamvalidum est quamdiu vivit testator.

13. Si enim sanguis taurorum. Hie locus multiserrandi occasionem praebuit, quia non reputabantde sacramentis traotari, quorum spiritualis est signi-

ficatio. Garnis emundationem exponunt quae tan-tum inter homines valeat: sicuti profani homineshabebant sua piacula quibus scelerum infamiam de-lerent. Haec vero expositio nimis profana est.Nam ininria fît Dei promissionibus, si earum effectuairestringimu s ad politiam dunta xat. Subinde occurrithaec sententia apud Mosern: Quum sacrificium riteperfeotum fuerit, expiab itur iniqu itàs. Haec certespiritualis est fidei doctrina. Prae terea quum huedestinatae fuerint omnes victimae, ut ad Christumduoerent: quemadmodum aeterna est in Christoanimae salus, ita ilia vera huius salutis testimoniaeran t. Quid ergo sibi vult apostolus quum de carnispurgatione m eminit? Nempe symbolicum intelligit,vel sacramentalem : hoc sensu: Si pecudum sanguis

verum fuit purgationis symbolum, ita ut sacramen-tali modo purgaret: quanto magis Christus ipse, quiVeritas est, purgationem non modo externo ritutestabitur, sed re ipsa conscientiis praestabit ? Itaqueargumentum est a signis ad rem signatam, quia reieffectus longo intervallo praecedit signorum veri-tatem.

14 . Per spiritum aetemum. Nunc clare osten-dit unde aestimanda sit mors Christi, non ab externo actu scilicet, sed a spiritus virtute. Passusenim est Christus, ut homo, sed ut mors ilia nobissalvifica esset, proveniebat ex efficacia spiritus.Sacrificium enim expiationis aeternae opus fuit plusquam humanun i. E t ideo spiritum vooat aetemum ,

ut sciamus, reconciliationem, cuius est effector,a ete rn am e sse. Q u um d ic it i r r e p r e h e n s i b i l e m ,tametsi alludit ad legales victimas, quae mutilae autvitiosae esse non debebant: tarnen significat, Christum solum legitimam esse victimam ac idoneamplacando Deo. Sem per enim in aliis fuit quod de-eiderari iure posset : unde et prius dixit legale foedusnon fuisse dSo-eujcTov. Ha ec aute m una nih il habe tnisi summe perfectum. M o r t u a o p e r a intelligevel quae mortem générant, vel quae fructus suntmortis. Nam quum animae vita sit nostra cumDeo coniunctio: qui alienati sunt per peccatum,vere censentur mortui. Notandus est autem purgat ionis f inis , u t s e r v i a m u s D eo . Neque enimabluimur a Christo, ut in novas subinde sordes nos

immergamus: sed ut nostra puritas Dei gloriaeserviat. Prae terea docet, nihil posse a nobis pro-dire quod Deo gratum sit, donee Christi sanguinepurg ati simus. Nam quum inimici Deo simusomnes ante reconciliationem, exosa quoque operanostra habet. Quare initium legitimi cultus est re-

conciliatio. Deind e quia nullum opus ita puromnique macula vacuum, ut per se Deo neces8e est purgationem ex sanguine Christvenire quae maculas omnes deleat. E t elegantithesis inter Deum vivum et opera mort

15. Ac propterea novi testamenti. C

non iam amplius alio sacerdote opus essChristus sub novo testamento has partes iNeque enim Christo vendicat honorem mediaalii cum eo interea maneant, sed contendomnes esse abdicatos quum iniunctum fuit Christo. Sed quo plenius id confirmât, sicenset quo juod o m ediatoris officio defuncnempe morte intercedente. Si hoc in solo reperitur, aliis omnibus deest : sequitur, ipsumiustum esse mediatorem. Comm ém orât pvim et effectum mortis eius, quum dicit sesse pro peocatis pretium, quae sub prioremento deleri pecudum sanguine non poterabus verbis Iudaeos a lege ad Christum travoluit. Nam s i tanta est legis imbecillitas, u

cunque expiandis peccatis remédia adhibet, prae8tent quod figurant: quis in ea tanqportu quiescat? Hoc inquam unum abunstimulare debuit ad expetendam legis correcquia fieri non poterat quin perpetuo anxii Contra ubi ad Christum ventum est, quia obtinemns plenam redemptionem, nihil esnos amplius sollicitet. Erg o his verbis legfir ma t, ut in earn reoumbere Iudaei desistare in Christo docet, quia in ipso reperituquid pacandis conscientiis exp eti potest. autem roget annon remissa fuerint patribus etiam sub lege, tenenda est solutio quam anfuisse remissa, sed Christi beneficio: ergo qexternas ex piationes, semper tenebantur reatu

Hao ratione Paulus dicit (Coloss. 2, 14), legemchirographum nobis contrarium. Nam quum pin medium peccator, seque Deo obnoxiumprofiteretur, et innoxium animal mactando, se aeterna morte esse agnosceret: quid conseqex sua victima, nisi quod mortem suam hochirographo obsignabat? Denique tunc dempeccatorum remissione acquiescebant, quum ren t in Christu m. Quod si solus Ch risti repeccata abstulit, nunquam Uli fuissent libin lege restitissent. Pro nun tiat quidem beatum esse hominem cui non imputantur (Psal. 32, 2): sed ut huius beatitudinis sit cnecesse habet, relicta lege, coniicere ooChr istum . Nam si in lege haereat, nunquam

eximetur.

Qui vocati sunt, promissionem, etc. Hudivinum erga nos foedus, ut in filios adoptaaeternae tandem simus haeredes. Hoc C hrisficio nos consequi docet apostolus: unde p

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT IX • 114

esse foederis complementum . Prom issio autemreditatis, pro haereditate promissa capitur. Aclixisset : Promissio vitae aeternae non aliter nobisetat ut ea fruamur quam per Christi mortem,a guidem patribus olim promissa fuit, et eademinitio fuit filiorum Dei haereditas: sed in pos-

iionem non aliter ingredimur quam praeeunte•isti sanguine. Lo quitu r autem de vocatis, utaeos, qui huius vocationis erant participes, magissiat. Singularis enim est haec gratia, quum•isti cognitione donam ur. Itaqu e eo magis caven-a est ne tarn inaestimabili thesauro neglectoii vag entu r mentes n ostrae. Vocatos quidam pro;tis accipiu nt: sed perperam m eo iudicio. Idemen hie docet apostolus quod habetur Rom. capite25, iustitiam et salutem Christi sanguine partam3, fide vero a nobis percipi.

16. Nam ubi est testamentum. Vel hie unusis argumento est, epistolam hebraice scriptam

fuisse, rrna enim foedus He braeis , non testatum significat: sed quia apud Graecos Sià&èxïjimque comprehendit, apostolus ad secundamîificationem alludens, promissiones non aliteriisse ratas ac validas esse disputât, quam si'isti morte obsignatae essent. Idqu e probat eximuni iure testamentorum : quorum vis suspensausque ad eorum mortem qui testa ntur . Quam-

m videtur apostolus nimis infirmae rationi inniti,nullo negotio refutari queat quod dicit. Nequen testamentum condidit Deus sub lege, sedlus pepigit cum,veteri populo: ita neque ex re,ue ex nomine colligére potuit necessariam fuisseisti m ortem. Nam si ex re inférât, oportuisseistum mori, quia testamentum nonnisi morteatoris ratum sit: prompta est exceptio, JÏH3 (quo

line passim utitur Moses) foedus esse quod inter>s percutitur, nee de re ipsa aliud sentiendumQuod ad nomen spectat, simpliciter (ut iam

) ad ambiguam graecae vocis significationemsit. Quare in rem ipsam praecipue insistit.

obstat quod Deus cum populo suo foedus pacis-itur. Quia foedus hoc simile testam ento erat,>pe quod sangu ine sancieba tur. Ho c axiomaindum est, Nulla unquam symbola temere velre a Deo fuisse usurpata. Atqui Deus in sta-

indo legis foedere sangu inem interp osuit. Erg ofuit contra ctus inte r vivos (ut loquu ntur), sedmortem postularet. Porro haec propria est

litio testamenti, ut a morte effectum suumare incipiat. Si ex re cogitemus apostolumaare, non ex verbo: deinde si reputemus iliumconfesso sumere (quod iam dixi) nihil frustra

eo fuisse institutum: non multum erit difficul-Si quis obiiciat, gentes in alium sensum

era sacrificiis maotasse: id quidem verum esse)r, sed Deus ritum sacrificandi ex gentium con-

Calvini opera. Vol. LV .

suetudine mutuatus non est : quin potius omnia gentium sacrificia dégénères fuerunt corruptelae, quaetarnen initium traxeru nt a Dei institutis. Proind esemper hue redeundum est, foedus Dei quod sanguine percussum fuit, apte conferri testamento, quiaeiusdem conditionis ac naturae fuerit.

18 . Unde neque primum illud sine sanguine de-dicatum fuit. 19 . Nam postquam exposuisset Mosessecundum legem totum mandatum universo populo, ac-cipiens sanguinem vitulorum et hircorum, cum aquaet lana c occinea, et hyssopo, librum et totum p opulumadspersit, 20 . dicens: hie est sanguis testamenti, quodDeus mandavit vobis omnibus. 21 . Quin et taberna-culum, et omnia vasa ministerii, sanguine similiteradspersit: 22. et propemodum sanguine omnia pur-gantur secundum legem, nee sine sanguinis effusionefit remissio. 23. Necesse igitur est, exem pla eorumquae sunt in coelis, istis purgari: ipsa vero coelestiamelioribus quam illae fuerint hostiis.

18. Neque primum illud. Hinc apparet rempraecipue urgeri, non autem verbi quaestionem esse:etsi in suum commodum apostolus vocem inflexeritsibi oblatam in ea lingua qua scribebat. Quem ad-modum si quis de eodem Dei foedere disserens, quodsaepe {lapxopia graece vocatur, inter alia ipsum hocelogio commendet. Vere san e |iapxup£a est cuitestimonium e coelo angeli reddunt : cuius tot locu-pletissimi fuerunt in terris testes, nempe omnessancti prophetae, apostoli et ingens martyrum turba :cuius se demum sponsorem interposuit ipse Deifilius. Nemo in tali sermon e quidquam repe riet ab-surd i. E t tarnen hehraici verbi îTfiyn proprietasid non evincit: sed quia nihil dicitur nisi rei ipsi

consentaneum, non tarn scrupulosa habetur vocabuliratio. Itaque dicit apostolus vetus testamentums a n g u i n e d e d i c a t u m f u i s s e . U nd e colligit,iam tunc admonitos fuisse homines, non aliter stabile et efficax esse posse, quam si mors interveniret.Nam quod tunc pecudum sanguis fuit effusus, idvaluisse negat ad aeterni foederis confirmationem.Quod ut clarius pateat, observandus est adspersionisritu s quern hic récitât ex Mose. Prim o traditfoedus fuisse dedicatum: non quod profanum in sequidquam haberet, sed quia nihil tarn sanctum estquod non homines sua immunditia profanent, nisiDeus ipse facta omnium innovatione occurrat. Quarededicatio fit in hominum gratiam, qui ea soli indigen t. A dd it po stea, t a b e r n a c u l u m c u mo m n i b u s v a s i s , adeoque l i b r u m i p s u ml e g i s f u i s s e a d s p e r s u m . Q ua caerem oniaiam tunc populus edocebatur, non aliter Deumposse in salutem quaeri vel adspici, nee aliter ritecoli posse, quam si ubique fides in sanguinem intermedium intueretu r. Nam et Dei maiestas merito

7/29/2019 c55.pdf


115 EPIST . AD HEBR AEOS

nobis est formidabilis : et via ad earn nihil quam exi-tialis est labyrinthus, donee Christi sanguine placa-tum nobis eciamus esse, et idem sanguis facilemnobis accessum praebe at. Om nes etiam oultus vitiosisunt ac impuri, nisi Christus sanguinis sui adsper-sione eos mu ndet. Nam tab ernaeulum visibilis quae-

dam imago Dei fuit : v a s a m i n i s t e r i i u ta deum oolendum erant destinata, sie veri cultus sym-bola erant. Quod si nihil eorum populo salutareerat sine sanguine, hinc facile oolligimus, ubi Christus cum sanguine suo non apparet, nihil nobis essecum Deo . Sic neque doctrina ipsa, utcunqu e im-mutabilis sit Dei voluntas, nobis ac in usum nostrumefficax erit, nisi sanguine dedicata: quemadmodnmhoc verbo m elius exprim itur. Scio alios secusinterp retari. Nam illis tabernaeulum est corpusecclesiae: vasa singuli fidèles, quorum Deus ministeriouti tu r. Bed illud quod dixi, longe aptius est. Namquoties invocandus erat Deus, ad sanctuarium severtebant. E t trita est ilia loquutio, sistere secoram facie Domini, quum in templo apparerent.

20. Sanguis testamenti quod mand avit. Si illesanguis testamenti: ergo nee testamentum sinesanguine ratum est, nee sanguis sine testamentoad expiationem valet. Ideo necesse est utrum queconiungi. E t videmus nonnisi exposita lege ad-ditum fuisse symbolum. Quale enim sacramentumforet, nisi praeeu nte verbo? Proinde symbolumquaedam ad verbum accessio est. E t observa hocverbum non ad magicam incantationem susurrari,sed clara voce proferri: quemadmodum populo desti-natur, ita verba sonant foederis : Q u o d D e u sm a n d a v i t v o b i s . Q u ar e p erv ers us e st sa cra -mentorum abusus, adeoque impia corruptela, ubinulla auditur mandati expositio, quae est velutsacramenti anima. Quare papistae, qui a signisveram rerum intelligentiam tollunt, mortua dun-taxa t elementa retinen t. Locus hie admonet, omnesDei promissiones tunc demum utiles nobis esse,dum ex Ch risti san guine accessit confirmatio. Namquod in Christo Paulus omnes Dei promissionesEtiam et Amen esse testatur (2. Cor. 1, 20), id fitquum eius sanguis, instar sigilli, cordibus nostrisinsculptus est: vel quum non tantum audimus lo-quentem Deum, sed Christum cernimus se offeren-tem in pignus eorum quae dicuntur. Haec tantumcogitatio si in mentem nobis veniret, non tam atra-mento quam fiii Dei sanguine scriptum esse quid-quid legimus: quum evangelium praedicatur, unacum voce sacrum ilium sanguinem stillare: longe

maior nostra esset tum attentio, tum reverentia.Huius rei symbolum fuit adspersio ilia, cuius mentiofit apud Mosern. Quam quam plus hic habet urquam Mosis verba exp rimant. Neque enim librum,sed populum fuisse adspersum narrât : neque hircosnominat, neque lanam coccineam, neque hyssopum.

Quod ad librum spectat: etsi clare non potesteius adspersio, probabili tarnen coniectura ex eo quod dicitur Moses eum protulisse in mpostquam sacrifieaverat, idque ut solenni tione populum Deo obstrin geret. Quod ad attinet, videtur mihi apostolus varias expiaquarum eadem e rat ratio , permiseuisse. Nin eo quidquam est absurdi: quum genquaestionem tractet de veteris testamenti purgquae per sanguinem fiebat. Quod autem ex hadspergillum fiebat, et lana cooeinea, non est quin mysticam adsperginem quae fit petum, repraesentaverit. Seimus hyssopum sipurgandi et exeoquendi efficacia pollere: itatus spiritu suo vice a dspe rgilli utitu r ad nguine suo abluendos, dum serio poenitentiaenos afficit, dum exeoquit prav as carnis cupiditates, dum pretioso iustitiae suae colotingit, neque enim de nihilo hoc Deus instHue quoque allusit David Psal. 51, 9, quumAdsperges me Domine hyssopo, et mundabor

sufficient quibus sobrie philosophari animus 22 . Et propemodtim omnia. Quum dicitmodum, videtur indicare aliter quaedam pEt certe aqua se et alias res immundas numé ro abluebant. Verum et aqua ilia vluendi habebat ex saorifieiis, ut vere apostoldem pronuntiet, nullam sine sanguine fuismissionem. Proinde imputabatur immundities,sacrificio esset expiata . E t quemadmodumChristum non est puritas neque saluB, ita nihsanguine vel purum, vel salutare esse potuinunq uam a m ortis suae sacrificio separan dCh ristu s. Sed apostolus simplioiter dicerefere semper adhib itum fuisse hoc symb olum.siquando non fiebat purgatio, nihilominus

sanguine: quandoquidem omnes ritus vimquodammodo ex generali expiatione mutuaNam neque singuli ex populo adspersi fuerunmodo enim modica sanguinis portio ad tantamtudinem sufficere poterat?), purgatio tarneveniebat simul ad omnes. Erg o particula modum, tantundem valet ac si dixisset, frtissimum huius caeremoniae usum fuisse, ut abstinerent in purgationibus. Nam quod Chrmus improprietatem ita notari putat, qu ia tantum illic fuerint: alienum est a mente a

Non fit remissio. Hoc modo prohibithomines a Dei conspectu: quia cum illis oiure infensus sit, non est cur ullam sibi g

apud eum prom ittant, donee placatus fuerit. una est ratio placandi per sanguinis expiatproinde nulla peocatorum venia speranda esanguinem afferamus. Hoc fit dum fide confad Christi mortem.

23 . Exempla eorum. Ne quis obiiceret

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT IX 118

ise quam testatoris sanguinem quo vetus testa-atum dedicatum fuit : anticipât apostolus, ac diciti esse mirum si pecudum victimis consecratumrit tabernaculum illud quod terrestre erat: ana-iam enim ac similitudinem fuisse inte r p urga-îem et res pur gata s. At coeleste istud, de quo

ierit, exemplar longe alio modo consecrari opor-ise: hie locum non habere hircos aut vitulos,le sequitur, testatoris mortem esse necessariam.; ergo sensus est, Quum in lege terrestres dun-at rerum spiritualium imagines fuerint, expiandiique ritus carnalis et figurativus (ut ita loquar)

At quum coeleste exemplar nihil terrenumaittat, alium postulat quam pecudum sanguinemeius respondeat praestantiae : sic mors testatoris

itatur, ut vera fiat testamenti consecratio. C o e -tia vooat regnum Christi quod spirituale est,damque habet veritatis revelationem : p o t i o r e sst im a s pro victima, quia tan turn una est: sedpter antithesim plurali numéro libère abusus est.

24 . Neque enim in manufacta sancta ingressusChristus, exempta verorum: sed in ipsu m coelum,tunc appareat coram facie Dei pro nobis. 25. Newt saepe offerat se ipsum, quemadmodum pontifex

'editor in sancta quotannis cum sanguine alieno:(quandoqu idem oportuisset ilium saepius pati a

itione mundi) nunc autem in consummatione saecu-m, semel in destructionem peccati, per victimamipsius apparuit. 27. M quatenus constitutum estiinibus semel mori, post hoc vero, iudicium: 28. itaChristus semel dbldtus ut multorum auf erret peccata :mdo absque peccato conspicietur iis qui eum extant in salutem.

24. Neque enim, etc. Est confirmatio superioris

;entiae. Loqu utus erat de verö sanctuario, hoccoelesti: nunc addit, Christum illuc ingressumi, unde sequitur requiri etiam confirmationemB congruat. S a n c t a pro sanctuario accipit.a t non m an u fa ct um quod inter creaturasuptioni obnoxias censeri non debet. Neque enim1 urn hie intelligit quod oculis cernimus, et instellae lucent: sed gloriam regni Dei quae coelosles sup erat. San ctuariu m v etus avrfrurcov veri,est spiritualis, appellat: quia externae omnes

rae, quasi in speculo repraesentant quod alioquisensus corporeos non cadit. Eodem verbo in-um utuntur scriptores graeoi quum de sacra-tis nostris disputant: idque scite et congruenter,i omne sacramentum visibilis est rerum invisi-im imago.

Ut nunc apparet. Sic olim sacerdos leviticusili nomine se in Dei conspectum sistebat, sedigura: in Christo autem solida Veritas et plenusrae effectue. Area enim symbolum erat divinaeisentiae. At Chr istus se in Dei conspectum

vere offert ac sistit ad impetrandam nobis gratiam :ut iam nulla sit causa cur fugiamus tribunal Dei,ubi tarn bonum habemus patronum, cuius fide actutela salvi ac tuti sumus. E ra t quidem iam tuncadvocatus noster Christus quum in terris ageret:sed hoc praeterea infirmitati nostrae concessum est,

ut coelos conscenderet ad subeundum p atroni m unus.Ita quoties de eius in coelum adsoensu fit mentio,debet haec utilitas nobis venire in mentem, quodillic coram Deo apparet, ut nos suo patrooinio de-fendat. Stulte ergo et intemp estive a quibusdamquaeritur an non semper apparuerit, quia hie tan-tum de intercessione apostolus disputât, cuius causacoeleste sanctuarium ingressus est.

25 . Neque ut saepe offerat. Quomodo igitursäcerdo s, dicet quispia m, si abstine t a sacrificiis?Respondeo, in officio vel persona saoerdotis non requiri continuum sacrifieandi actum. Nam et inlege praecipuis sacrificiis stati erant quotannis dies :quotidiana etiam suas horas mane et vesperi prae-

scriptas habeban t. Quum autem unicum illud sacri-ficium quod semel Christus obtulit, semper vigeat,adeoque perpetuum sit quod ad efficaeiam: nonmirum est si eius virt ute quae nunquam excidit,fulciatur aeternum Ch risti sacerdotium. Atqu e hiorursum quid et quibus in rebus différât Christus alevitico sacerdote, ostendit. De sanctuario iamdictum est prius: sed unum discrimen notât insaorificii genere: quia se ipsum Christus, non bru-tum anim al, obtulerit. Deinde alterum, quod sacri-ficium hoc non répétât, quemadmodum sub legefrequens repetitio fuit, et prope assidua.

26 . Alioqui oportuisset. Ostendit quanta se-quatur absurditas, si non satis habeamus expiariuno Christi sacrificio. Inde enim saepius mori

oportui8se colligit, quia mors cum sacrificio sempersit coniuncta. Hoc autem posterius est absurdissi-mum . Sequ itur er go , virtutem unius sacrificiiaeternam esse, et ad omnia saecula extendi. Dicitautem, a m u n d i o r i g i n e : quia omnibus saeoulisab initio fuerunt peccata quae expiatione indigebant.Nisi ergo tunc efficax fuisset Christi sacrificium,nemo ex patribus salutem consequutus esset. Namquum irae Dei obnoxii per se fuerint, deficeret eosliberationis remedium, nisi Christus semel patiendo,quantum ad reconciliandam hominibus Dei gratiam,a m undi origine usque in finem passus esset. Ergonisi plures mortes exspectamus, contenti simus unicosacrificio. Atque hinc patet quam frivola sit distinctioilia, in cuius argutia sibi tantopere placent papistae,quum dicunt immolationem Christi in cruce fuissesanguineam: missae vero sacrificium quod offerriquotidie Deo fingunt, esse ineruentu m. Nam sisubtile illud effugium valeat, incogitantiae argaen-dus erit spiritus Dei cui non venit in mentem.Quandoquidem hoc pro confesso apostolus sumit,

8*

7/29/2019 c55.pdf



non esse absque morte sacrificium. Nihil mororquod sic loquantur vetus ti scriptores. Neque enimest in hominum arbitrio, cuiusmodi ipsis libuerit sacri-ficia fingere. Stat hoc spiritus sancti axioma, non ex-piari sacrificio peccata quin sanguis fundatur. Qu arediabolicum est commentum, saepius Christum offerri.

Nunc autem in consummations. Perfectionemsaeculorum vocat, quae ad Galatas cap. 4, 4, Pleni-tudo dicitur. Fu it enim ista quaedam tempo rismaturita8 quam Deus aeterno suo decreto statuerat.Atque hoc modo ansa praeciditur hominum curiosi-tati, ne inquirere audeant cur non citius, cur iliapotius aetate. Nos enim arcano Dei consilio ac-quiescere d ecet: cuius ra tio tam etsi. nobis non estperspicua, illi tarnen consta t. In summ a, significatapostolus tempestivam fuisse Christi mortem, quuma pâtre hac de causa missus fuit in mundum, penesquern légitima, ut rerum omnium, ita et temporumgubernatio est: quum eorum seriem summa, etsinobis saepe abscondita, sapientia ordinet. Prae tereahaec consummatio anteacti temporis imperfectioni

opponitur. Sic enim suspensum tenuit Deus popu-lum veterem, ut facile iudicari posset, nondum adfixam conditionem ventum esse. Ideo prioris adCorinthios cap. 10, 11, Paulus fines saeculorum innos incidisse trad it. Quo significat, regnu m Ch ristiomnibus rebus complementum attulisse. Quod sihaec fuit temporum plenitudo quum ad peccata ex-pianda apparuit Christus, atrocem illi iniuriamfaciunt qui volunt ronovari sacrificium, ac si morteeius nondum compléta essent omnia. Semel ergoapparuit: quia si fieret iterum rel tertio, aliquidad primam oblationem deesset quod plenitudini répugnât.

In destructionem. Congruit hoc cum Danielisvaticinio (9, 14), quo postquam obsignatio et abolitioscelerum promissa est, finis sacrificiis indioitur.Quorsum enim piacula destructis sceleribus? Por rodestructio haec in eo consistit, quod iam non impu tan tur peccata iis, qui ad Ch risti sacrificium con-fugiunt. Nam quam vis petenda sit quotidie venia,ut quotidie iram Dei provocamus: quia tarnen nonalio quam unicae Christi mortis pignore reconcilia-mur Deo, merito dicitur per earn destructum essepeccatum.

27 . Quatenus constitutum est. Sensus est: Quumpatienter a morte hominis exspectemus iudicii diem,quia haec communis sit lex naturae oui reluctarifas non est: cur minus esset patientiae in ex-spectando secundo Christi adve ntu? Nam si in

hominum vulgo, beatae resurrectionis spei nihil derogat longum temporis intervallum: quam absurdum esset minus hono ris deferri Chr isto? Minusautem deferemus, si eum vocemus ad secundammortem, quum una in perpetuum defunotus Bit.Si quis obiiciat, bis quosdam esse mortuos, ut Laza-

rum et similes: expedita est solutio, apostolude ordinaria hominum conditione disputareetiam ab hoc ordine ex imu ntur quos subitatatio corruptione exuet: quia non compreheneos qui diu in pulvere corporum suorum rednem exspectant.

Secundo absque peccato. Hoc unum aurget, non debere nos inquietari inanibus pranovarum expiationum desideriis, quia unaCh risti nobis abunde sufficiat. Ideo dicit,apparuisse cum sacrificio ad delenda peccacundo adventu palam facturum quid efficaciaesua habuerit, ut amplius non sit peccato nocendum. A u fe rr e p e c c a ta es t l iberasatisfactione a reatu eos qui peccarunt. Mdicit, pro omnibus: sicuti ad Romanos oapiteCertum quidem est, non omnes ex Christifructum pe rcip ere : sed hoc ideo fit, quia pedit sua incredulitas. Quamquam hie deagita retu r illa quaestio. Quia non disp utât apquam paucis, vel quam multis prosit mors C

sed intelligit simpliciter, a liis, non sibi ess,tuum. Itaque multos uni opponit. Sed qquod sine peccato appa riturum tra di t? Qpiaculum aut victimam peccati expiatricemnunt, sicuti ad Romanos cap. 8, 3, et 2. ad Ccap. 5, 21, ac pluribus locis apud Mosern: spressius quiddam (meo iudicio) dicere voluit: Christum, quum veniet, patefaoturum quamabstulerit peccata, ut non alio ad plaoandumsacrificio iam opus sit. Ac si diceret : ubi adtribunal ventum fuerit, sentiemus nihil eiudefuisse. Quo etiam pertin et quod continua diie it, i n s a l u t e m i i s q u i e u m e x s p eAlii secus contexunt, hoc scilicet modo, quexspec tant in salutem. Sed alter ille sensus

significat enim eos plenam salutem sensuChristi morte qui tranquillis animis in earn bunt. Nam exspeetatio haec ad circumspraesentis causae refertur. Hoc quidem in cofidelibus alibi tribuit scriptura (1 . Thes. 1, 10adventum Domini exspectent, ut eos ab impcernât, quibus formidabilis est eius mentio : snunc apostolus contendit debere nos quiesunico Christi sacrificio, exspeetationem Christquum unica illa redemptione contenti, nova rvel subsidia non appetimus.

CAPUT X.1. Umbram enim häbens lex futuror um b

non ipsam vivant imaginem rerum, sacrificiquotannis eadem continenter offeruntur, nunqeos qui accedunt, perßcere. 2. Älioqui annosent offerri? propter ea quod nullam amplius c

7/29/2019 c55.pdf


CAPU T X . . 122

i peccatorum haberent cultures semel pu rgati.Atqui in his fit quotannis commemoratio peccato-i. 4. Impossible enim est ut sanguis taurorumit peccata.

1. Umbram enim, etc. Similitudinem hanc mu-

;us est ab arte pictoria. Nam umbra hic aliterm ad Colossenses capite 2, 17, accipitur: ubi•emonias veteres sic appellat, quia solidam rerum,3 figurabant, substantiam intus non habuerint.lc vero similes fuisse dicit rudibus lineamentis,3 sunt veluti adumbratio vivae picturae. Soientn pictores, antequam vivos colores penicillo in-rot, carbone adumbrare quam sibi proponuntrimendam. Haec obscurior pictura Graecis oxta-fix vocatur: quasi latine dicas, umbratilem.iti efoèv illis est expressa effigies. Und e etaicae imagines etiam Latinis dictae, quae adim repraesentabant vel hominum, vel animalium,locorum faciem. Hoc ergo discrimen inter legem,vangelium statuit apostolus, quod sub ilia rudi-

duntaxat et inchoatis lineis fuerit adumbratumi hodie vivis et graphics distinctis coloribus•esBum est. Ho c modo iterum confirmât quods dixit, non otiosam fuisse legem, nee inanes

caerem onias. Nam etsi non fuit illic reru m9stium effigies, quasi extrema (quod aiunt) arti-manu absoluta: tarnen ilia qualiscunque indicatio

ibus non parum utilis fuit, etiamsi nostra con-i sit potior. Âc notand um est, easdem illis reslus fuisse ostensas quae nunc sub oculis nobisintur. Idem itaque Chr istus utrisq ue, eademtia , sanctificatio et salus. Tan tum in modoendi est dissimilitudo. F u t u r a b o n a prornis dici puto. Fateor quidem, futurum Christi

um, quod nobis praesens est, olim annuntiatume. Sed apostoli verba sonant, vivam nos ha-futurorum bon orum effigiem. Inte lligi t ergo

tuale illud exemplum, cuius plena fruitio usqueesurrectionem et futurum saeculum differtur.mquam fateor, rursus ab exordio regni Christi

bona revelari coepta esse. Sed hoc nuncîr, non veteris modo testamenti respeotu futura> dici : sed quia a nobis adhuc quoque sperantur.Quae quotannis eaâem. Maxime de anniversarioficio loquitur, cuius mentio fit Levit. capite 17 :>tsi genus totum sub specie comp rehen ditur. Sicoa argumentatur : ubi nulla est amplius peccaticientia, illic oblationis usus non est. Atqu i sub

eiusdem victimae oblatio subinde repetebatur.

) nee Deo satisfactum erat, nee sublatus reatus,paoatae erant conscientiae : alioqui finis sacrifi-i factus esset. 'Porro diligenter observandum. easdem appellat victimas quarum similis erat. Nam ab eodem Dei instituto potius aestima-ur quam a diversis pecudibus: quod unum

abunde valet ad refutandam papistarum argutiam,qua sibi ingeniöse videntur effùgere absurditatemin excusando missae sacrificio. Nam quum illisobiicitur, supervacuam esse repetitionem sacrificii,quum perpetuus sit illius vigor quod semel Christusobtulit : protinus exoipiunt non aliud esse sacrificium

quod peragitur in missa, sed illud idem. Hae ceorum est solutio: sed quid exadverso apostolus?•Sacrificium quod iterato offertur, etiamsi idem sit,efficax aut idoneum ad expiationem esse negat.Nunc ut millies clament papistae, idem non aliudesse sacrificium quod semel in oruce peregit Christus, et quod ipsi quotidie perä gu nt: semper ex oreapostoli contendam, si ad placandum Deum valuitChristi oblatio, non tantum aliis finem esse impo-situm, sed illam iterari nefas esse: unde constatsacrilegam esse in missa Christi oblationem.

3. Quotannis fit commem oratio. Quum evange-lium nostrae cum Deo reconciliationis legatio sit,nunc etiam quotidie peccata inter nos oommemorarinecesse est. Sed apostolus significat, proferri in

medium peccata ut remedio praesentis sacrificii tol-latur rea tus. Non igitur quamlibet memoriam désignât: sed quae talem reatus confessionem affertcoram Deo, ut sacrificio sit opus ad medieinam affe-rend am . Tale est missae sacrificium apud papistas.Nam illic mortis Christi gratiam nobis applicarifingunt ut deleantur peccata. Quod si legis sacri-ficia inde apostolus scite oolligit infirma fuisse, quiaquotannis repetebantur ad impetrandam veniam:eadem prorsus ratione colligi poterit, infirmum fuissemortis Christi sacrificium, si quotidie peragendumest ut vis eius nobis applicetur. Quibuscunqueergo fucis missam suam colorent, nunquam poteruntatrocis in Christum blasphemiae crimen effugere.

4. Impossibile enim. Confirmât superiorem sen-tentiam eadem, quam prius adduxit, ratione, quodsanguis pecudum animas non purga rit. Habeb antquidem Iudaei illic verae purgationis symbolum acpignus, sed alio respectu: nempe quatenus vitulisanguis Christi sanguinem figurabat. Hic vero disputât apostolus quid per se valuerit sanguis pecudum. Proinde merito vim illis purgand i de trahit.Est autem subintelligenda oppositio quae non ex-primitur : ac si dixisset, veteres hostias non mirumest fuisse invalidas, ut continenter illas offerrioportuerit: illic enim nihil erat quam pecudumsanguis qui usque in animas non péné trât. Atvero sanguinis Christi longe alia virtu s est. Oblationem ergo ab ipso peractam ex prioribus illis

metiri non convenit.5. Quaprcpter ingrediens in mundum, dicit: sacri

ficium et o blationem noluisti, corpus autem aptastimihi. 6. Holocausta et v ictimas pro peccato no n pro~basti: 7. tunc dixi: ecce adsum: in capite libri scrip-

7/29/2019 c55.pdf



tum est de me ut faciam, o Deus, voluntatem tuam.8. Quum prius dixisset, sacrificium et oblationem,holocausta et victima s pro peccato noluisti, neque com-probasti quae secundum legem offeruntur: 9 . tuncdixit : ecce adsum ut faciam o Deus, voluntatem tuam.ToU it prius ut secund um statuât: 10 . in qua volun-

tate sanctificati sumus per oblationem corporis IesuChristi semel.

5. Quapropter ingrediens. Hie in mundum in-gressu s, fuit manifestatio Christi in cam e. Namquum hominis naturam induit ut redemptorem mundopraestaret, et apparuit hominibus: tune dioitur inmundum venisse, sicut alibi descendisse ex coelo.Fsalmus tarnen quadragesimus, quern citat, videturad Christum violenter torqueri: nam in eius personam minime competit quod illic habetur: iniqui-tates meae comprehenderunt me, nisi quod mem-brorum vitia Ch ristus ultro in se recipit. Totumcerte argumentum proprie Davidi convenit: sedquia notum est, Davidem Christi fuisse typum,

nihil absurdi est si in Christum transferantur quaede se praedicat David : ac praesertim ubi mentio fitde abro gandis sacrificiis legalibus, sicu ti hoc loco.Quamquam non conoedunt omnes hunc verbis sen-sum inesse. Pu tan t enim non simplioiter hie re-pudiari sacrificia : sed refutari superstitiosam opi-nionem quae vulgo invaluerat, quod vulgo in illisstatu eretu r totus Dei cultus. Quod si ita esset,parum valeret hoc testimonium ad praesentem causam. Quare hunc locum propius excutere operaepretium est, ut constet an apposite eum hue apostolus adduxerit. Passim apud prophetas occurruntistae sententiae, sacrificia non placere Deo, nee abeo requiri, nee quidquam pretii habere: imo potiusabominationi esse. At tunc non vitium quod haereatsacrificiis a natura, sed adventitium potius notatur.Nam quum hypocritae alioqui in sua impietateobstinati, Deum sacrificiis placare vellent, hoc modoarguend i fuerunt. Quare prophetae sacrificia reii-ciunt: non quatenus instituta erant a Deo, sed uta sceleratis hominibus vitiata erant et profanata obimpuras consoientias. Hie diversa est ratio. Nequeenim sacrificia per hypocrisin oblata, vel alias nonrite propter hominum pravitatem et nequitiam per-acta, damnât: sed negat a piis et sinceris Dei cul-toribus requi ri. De se enim verba faoit qui iliamundo corde priusque manibus offerebat: et tarnenDeo non placere dicit. Si quis excipiat, non perse, neque dignitate propria accepta esse, sed propteralienum finem: rursus dico, intempestive hoc locoingeri eiusmodi sermonem. Tunc enim ad spiri-tualem cultum revocantur homines, si externis cae-remoniis plus aequo tribuerin t. Tun c caeremoniasnihil apud Deum esse pronuntiat spiritus sanctus,quum praeter modum efferuntur hominum errore.

Dav id certe , quum legi subiectus esset, sacmorem negligere non debuit. Interiore cofectu Deum, fateor, debuit colore: sed pquod ill! Deu s mand averat, fas non fuit. autem commune una cum reliquis omnibus candi mandatum . Ita colligimus, longius

aetatis suae rationem ipsum respexisse, quumsacrificium noluisti. Istu d quidem etiam Davidis verum aliqua ex parte fuit, Deum snon morari. Sed quia adhuo sub iugo paetenebantur omnes: oultum Deo integrum pnon poterat David nisi eiusmodi forma (uqua r) vestitum. Erg o ad Christi regnumnecesse est, ut penitus verum sit, DeumSimilis est locus Psal. 16, 10, non sines tuum videre corruptione m. Nam etsi aliqDavidem a corruptione Deus eripuit, non fuhoc nisi in Christo vere completum. Multderis hoc habet, quod quum se profiteatur fDei voluntatem, sacrificiis locum nullum Nam inde colligimus, citra ilia perfect

obedientiam constare: quod nonnisi abrogverum fuit. Neque tarnen inficior, Davidehoc loco quam Psal. 51, 18, externa sacrexténuasse, ut quod praeoipuum erat prSed non dubium est quin utroque loco ocuiecerit in regnum C hristi. Atque adeo in hociure Christum loquentem induoi testis est aubi inter Dei mandata ne infimus quidem llinquitur sacrificiis quae Deus sub lege tarexigebat.

Corpus aptasti. Yerba Davidis aliudaurem perforasti m ihi. Quam loquutionem ductam putan t ab antiquo legis ritu. Namcontempla iubilaei manumissione, in pe

servitutom addicere se volebat, illi aurisperforabatur. Hu nc itaque sensum esseDomine tu me servum habes perpetuo tibtum . Eg o tarnen aliter accipio, pro eo qdocilem et obsequentem reddere . Su rdi enimdonee aures nobis Deus aperiat: hoc estcaciam corriga t qu ae in nobis ha eret . Quinter promiscuum et crassum vulgus (oui stantum spectra erant sine virtute) et inter Dcui subtilius ostenderat Deus spiritualem mum UBum, subest ta cita anti thes is. Aautem Graeoos sequutus dixit: corpus aptaque enim in verbis recitandis adeo religiosi modo ne scriptura in suum commodum falteren tur. Semper hoc spectandum es t,

litent testimonia: nam in soopo ipso dcavent ne scripturam trahant in alienum sed tarn in verbis, quam in aliis, quae pinstitute non sunt, sibi liberius indulgent.

7. In capite lihri. Verbum hebraioumvolumen significat. Scimu s enim libros an

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT X. " 126

orem cylind ri fuisse comp licates. Po rro libri no-i legem intelligi, quae regulam sancte vivendi om-3 Dei filiis praescribit, absurdum non est. Quam-i mihi genuina magis videtur haec expositio,icat se in eorum oatalogo censeri qui se Deo)ent obsequentes. Le x quidem iubet nos om-

Deo obedire. Sed intellig it David, se inte r eossrari qui vocati sunt ut Deo obediant. Deindetur se vocationi obtemperare, quum addit:i. Quod in Christum pecu liariter competit.utcunque ad Dei iustitiam sancti omnes adspi-unus tarnen et Christus qui plane sit ad fa-

am Dei voluntatem com positus. Hie tarnennos omnes ad obsequii promptitudinem stimu-

iebet. Nam ideo Ch ristus perfectae obedientiaeplar est, ut quicunque eius sunt, certatim adimitationem contondant: ut simul respondeantrocationi, totaque eorum vita hanc vocem eom-it, Ecce ad s ur n. Eodem pertine t quod se-r , scriptum esse in libro ut Dei faciamusitatem. Quemadmodum alibi dicitu r, hunc

onis nostrae esse finem, ut sancti et irrepre-biles simus in eius conspectu (Coloss. 1, 22).). Tollit prius. En cur et quorsum citetur hie: nempe ut sciamus plenam solidamque iusti-

sub regno Christi sacrificiis legalibus nonere. Nam Dei voluntas quoad perfectionisam illis sublatis statuitu r. Sequitur itaque,risti sacerdotio removendas esse pecudum vic-: quia commune nihil cum eo haben t. Non, ut diximus, causa erat cur sacrificia reiicereter accidentale vitium: quia non agit cum hy-tis, nee superstitionem reprehendit cultus prae-ri, sed ab homine pio riteque instituto postu-negat usitata sacrificia, perfecteque obediri

testatur illis praeteritis.10. In qua voluntate. Postquam Davidis testi-am causae suae accommodavit, nunc per occa-m verba quaedam inflectit ad suum commodum:: ezornandi magis quam explicandi causa,tetur David non tarn in sua quam Christina, se ad faciendum Dei voluntatem paratum

Id ad omnia Christi membra extenditur:alia enim est doctrina Pauli, quum dicit,liess. 4, 3), Haec voluntas est Christi, sancti-) vestra, ut quisque ab immunditia abstineat.juia in Christo hoc illustre prae aliis obedien-ipecimen fuit, offerre se ad mortem crucis, etpotissimum de causa induit servi personam:apostolus, Christum se offerendo, patris man-

satisfecisse, atque ita nos fuisse sanctificatos.i add i t , pe r ob la t ionem corpor i s , a l lud i tEtm Psalmi partem, Corpus aptasti mihi: saltern•aece ha bet ur. It a significat Christum in sereperisse quod Deum placaret, ut externis ad-ulis minime opus habue rit. Nam si leviticuB

sacerdos corpus habuisset aptatum, supervaouae fuissent pecudum victimae. Christus autem solus siif-ficit, ac per se idoneus est ad praestandum quid-quid Deus requirit.

11. Et omnis quidem sacerdos quotidie ad mini-

strandum adstat, et easdetn saepius offerendum victi-mas, quae nunquam possunt töllere peccata. 12. Ipseautem una pro peccatis dblata victima, perpetuo sedetin dextera Dei, 13. quod reliquum est exspectans,donee ponantur inimici sui scabeMum pedum suorum.14. Una enim öblatione consecravit in perpetuum eosqui sanctificantur. 15 . Testimonium autem redditnobis etiam spiritus sanctus. Nam postquam prae-dixerat, 16 . hoc est testamentum quod staiuam cumipsis, post dies illos, dicit Dominus, ut ponam legesmeas in corda iUorum , et in mentibus eorum inscribamiïlas, 17. et peccatorum et iniqnitatum eorum nonrecordàbor amplius. 18 . Porro ubi fit Jiorum remission non est amplius ablatio pro peccato.

11 . Omnis quidem sacerdos. Hie est coaclusiototius disputationis, dissentaneum esse et alienumprorsus a Christi sacerdotio quotidianum offerendimorem . Ideoque post eius adventum abdicatesofficio esse leviticos sacerdotes, quorum ratio et in-stitutum est quotidie offerre. Hae c enim est repu -gnantium natura, ut uno posito, alterum conoidat.Hactenus satis superque laboravit in asserendoChristi sacerdotio: restât igitur ut oesset antiquumillud quod cum eo non congruit. Plenam enimconsecrationem habent sancti omnes in unica Christiobla tione. Quam quam verbum TexeAefwxe, pro quoreddidi , co n s e c r a v i t : posset exponi , perfecit .Mihi altera significatio magis plaouit, quia nunc

de sacris agitur. Quum dicit , E os q ui s a n c t ificantur, comprehendit hoc nomine omnes Deifilioa : et adm onet frustra aliunde peti sanctificationisgratiam . Sed ne otiosum nunc in coelo Christumiacere sibi fingant homines, iterum répetit eums e d e r e a d p a t r i s d e x t e r a m . Q ua lo cu tio ne(ut alibi visum est) designatur imperium et potestas.Quare timendum non est ne vim mortis suae ex-stingui patiatur vel sepultam iacere sinat, qui ideovivit ut virtute sua impleat coelum et terram. Deindeadmonet ex verbis psalmi, quousque durare hiestatus debeat: nempe donee inimicos omnes suosCh ristus prostra verit. Erg o si fides nostra Chr istum in dextera Dei sedentem quaerat, et quietarecumbat in hanc sessionem: tandem potiemur

fructu huius viotoriae: una inquam cum capitenostro, profligatis hostibus, Satana, peccato et morte,et toto mundo, carnis cornis corruptione exutitriumphabimu8.

15. Testimonium reddit spiritus. Quod secundoadducit testimonium Ieremiae, non abs re, nee super-

7/29/2019 c55.pdf


127 B P I S T . A D H E B R A E O S

vacuum est. Prius in alium finem citavit, ut osten-deret abrogari vetus testamentum oportuisse: quan-doquidem novum aliud promissum erat, idque adcorrigendam veteris infirmitatem. Nunc autem aliorespicit. Pug nat enim tantum ex illo verbo, I n i -q u i t a t u m n o n r e c o r d a b o r . A c in de c ollig itnullum amplius esse sacrificii usum quum deletasint peccata. Videri quidem possit haec parumfirma illatio. Nam quum olim innumerae exstarentin lege et prophetis de pecoatorum remissione pro-missiones, victimas tarnen pro illis offerre non de-sinebat ecclesia. Proinde remissio peccatorum sacri-ficia non excludit. Verum si singula prop iusconsidères, habebant etiam patres sub lego easdem,quas hodie habemus, de peccatorum remissionepromissiones. Ulis freti Deum invocabant, et deimpetrata venia gloriabantur. Atqui propheta, quasinovum quiddam et prius inauditum adferat, promittitnullam sub novo foedere peccatorum fore memoriamcoram Deo. Hinc colligere, licet diverso modo nunc

rem itti peccata quam olim. Haec porro diversitasnon in verbo nee in fide sita est, sed in ipso pretioremissioni8. Nun c ergo pecoàtorum De us non re-cordatur, quia omnium semel facta est expiatio.Alioqui frustra diceretur a propheta, fore hoc novitestamenti beneficium, quod Deus peccatorum nonrecordabitur.

Porro quando ad finem disputationis ventumest quae hic habita est de sacerdotio Christi: bre-viter admonendi sunt lectores, non magis hie abrogari legis sacrificia, quam papistarum commentumde sacrificio missae refutari. Missam suam a sseru ntsacrificium esse expiandis vivorum et mortuorumpeccatis: apostolus iam sacrificio locum esse negat,ex quo impletum est Ierem iae vaticinium. Cayil-lantur illi, non esse novum aut aliud a Christisacrificio, sed idem. At exadv erso conten dit apostolus, idem repeti non debere: nee unum Christisacrificium modo pronuntiat, sed semel peractum.Adde quod saepius uni Christo vendicat honoremsacerdotii, ut nemo ad eum offerendum sit idoneusnisi solus ipse. Aliud effugium papistae haben t,quum sacrificium àvafyiaxov appella nt. Atqu i apostolus sine exceptione affirmât, mo rte opus esse adsacrificium. Tergiv ersantur etiam papistae, dum ex-cipiunt missam unius sacrifioii, quod peregit Christ us , applicationem esse. Atqui apostolus contradocet, ideo morte Christi abolita fuisse legis sacrificia quod illic peccatorum recordatio fiebat. . Unde

apparet, genus hoc applicandi, quod sibi fingunt,cessasse. Denique, u t se in omnes formas verta ntpapistae, elabi nunquam poterunt quin praesensapoBtoli disputatio missam ipsorum pluribus scatereBacrilegiis planum faciat. Prim um enim, teste apo-stolo, unuB Christus ad se offerendum idoneus fuit:in mi8sa per aliénas ma nus offertur. Secund o, non

unicum modo sacrificium Christi apostolus sed nonnisi semel peractum, ut iterari sit nmissa utcunque idem sacrificium esse gtarnen quotidie fieri aparet, et ipsi fatentur. lus nullum sine sanguine et morte sacagnoscit: isti ergo frustra negantur sacr

quod offerunt, esse incr uen tum . Apostolude impetranda peccatorum venia agitur, conos iubet ad unum illud sacrificium quo deest Christus in oruce: et nos hac nota dispatribus, quod assiduus sacrificandi ritus adventu obsolevit. Isti, ut mors Christi effioax, quotidianas per sacrificium applirequirunt, ut nihil nisi in externo symbolo da Iudaeis Christiani.

19 . Habentes itaque fratres, fiduciam inin sanäa per sanguinem Jesu, 20 . via qucavit nobis recentem ac vivam per velum, hmm suam, 21 . et sacerdotem magnum supDei: 22 . accedamus cu m sincero corde in

fidei, adspersi cordibus a conscientia malacorpore aqua munda, 23 . teneamus confesinflexibilem. Fidelis enim qui promisit.

19 . Habentes itaque fratres. Superiorisepilogum vel summam colligit, cui deinde osubiicit gravem exhortationem, et severe iisqui Christi gratiam abiecerint. Sum ma aucaeremonias omnes, quibus sub lege patefcessus in sahctuarium Dei, in Christo habdam veritatem: ut Christum habenti superao inutilis earum usus. Id quo melius eallegorice describit accessum quem nobistus patefacit. Coelum enim comparât vettuario: et quae in Christo spiritualiter impl

sub typicis loquutionibus proponit. Obscu ranmagis rem interduin allegoriae quam iSed haec non parum habet gratiae, neelucis affert, quum veteres legis figuras ad Capostolus transfert: ut in eo recognosceanunc esse exhibita quaecunque lex adSicut autem singulis pene verbis pondus imeminerimus subesse antithesin, ut VeritasChristo conspicitur, veteres figuras aboleadicit, nos f i d u c i a m h a b e r e i n g r e d is a n e t a. Hoc iuris patribus nunquam cofuit sub lege: populo enim aditus in sanvisibile prohibebatur, nisi quod nomina pontifex in humeris, et duodecim lapides i

memoriam ante pectus gestabat. Nunc valia ratio est. Non enim symbolice tanre ipsa in coelum ingressus nobis patet, Cneficio: quia nos fecit regale saoerdotiumpe r s a n g u in e m Ie su , quia ad so lenneficis ingressum non aperiebatur ostium nisi san guine interp osito . Sed postea

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT X . • 130

it inter hune et pecudum sanguinem. Namudum sanguis quum statim tabesceret, nonlit diu vigorem suum retinere: at Christi san-i qui nullo tabo corrumpitur, sed puro semperire fluit, nobis in finem usque mundi sufficiet.il mirum si caesae pecudum viotimae vivificandi

îltate non pollebant, quum essent mo rtuae . Atistus qui a morte resurrexit, ut nobis vitamferat. suam in nos diffundit. Haec est perpé tua; dedicatio, quod coram facie patris semperdammodo stillat sanguis Christi ad irrigandumlum et terram.

20 . Per vélum. Sicuti velum operiebat arcanactuarii, et tarnen aditum illuc reserabat: sicm in Christi carne divinitas latuerit, nos tarnenjoelum usque perduoit: nec quisquam Deum in-iet, nisi cui via et ostium erit homo Christus.admonemur, non aestimandam esse Christi glo-

Q ab e xtern o carnis adspectu, nec despiciendam> camera, quia Dei maiestatem quasi velum oc-et: quum eadem nobis ad fruenda omnia Deia sit directrix.

21 . Et sacerdotum magnum. Quaecunque priuseruit de abrogatione reteris sacerdotii, nuncnoria repetere docet. Nam aliter Christus sacer-

eese non potest quin priores illi munere abdi-tur, quum alius fuerit ordo. Significat igitu raquenda esse ilia omnia quae suo adventu Chris-mu tavit. Ac ideo ipsum praeficit universae Deimi, ut quisquis locum in ecclesia habere cupit,isto se subiieiat, eumque sibi ducem ac praesidemat, non alium.22 . Accedamus cum sincero corde. Sicuti in

isto eiusque sacrificio nihil nisi spirituale, auteste esse ostendit: ita quae ex parte nostra

rimus, vulfc congruere. Olim Iudaei varus adsper-libus se purgabant, ut essent ad cultum Deiîparati. Ritus purgandi carnales fuisse, nihilum est, quum ipse Dei cultus umbris involutusîem adhuc quodammodo s eparet. Sacerdos enim'talis ex peccatoribus eligebatur qui ad tempus'a faceret: ornatus erat pretioso quidem vestitu,

tarnen mundano, ut se in Dei conspeotumBret: tantum ad arcam foederis aocedebat, ut in-98um sanctificaret : viotimam bruti animalis exento vel grege mutua batur. In Christo omnia;e praecellunt. Ipse non modo purus et inno-i, sed fons omnis sanctitatis et iustitiae coelesti;ulo constituitur sacerdos, non ad brève mortalise spatium, sed perpetuo. Sanotionis causa ius-ndum interponitur. Frodit in medium omnibusitus sancti donis ad summam perfeotionem oris : sanguine suo Deum propitiat, eumque paci-t cum hominibus: supra coelos consoendit, utim Dei pro nobis appareat mediator. Itaquessim ni hil, a nobis afferendum est quod non

respondeat : quandoquidem mutuus inter sacerdotemet populum consensus esse debet. Pro ind e facessantexternae oarnis lotiones, ac esset totus ille caere-moniarum apparatus. Nam externis illis figurisapostolus sincerum cor opponit, et fidei certitudinemet abstersionem omnium vitiorum. Atque hinc

colligimus qualiter nos comparatos esse deoeat, utfruamur C hristi beneficiis. Neque enim ad eumaoceditur, nisi integro corde seu veraci, certaquefide ac pura conscientia. Por ro cor verax aut sincerum fucato ac duplioi oppo nitu r. In voce TtXrjpo-yoplaç fidei naturam désignât apostolus: et simulnos admonet non posse percipi Christi gratiam,nisi ab lis qui fixam et indubiam persuasionemafferunt. Abstersionem cordis a mala conscientiaappellat, vel quum impetrata peccatoram venia puricensemur coram Deo, vel dum cor ab omnibuspravis affectibus purgatum, carnis stimulis non pun-git. Ego libenter utrum que comprehendo. Quodsequitur de corpore aqua pura abluto, plerique debaptismo accipiunt: sed mihi probabilius videtur,apostolum alludere ad veteres legis caeremonias:atque ita sub aquae nomine designare spiritum Dei,quemadmodum Ezechiel loquitur (36, 25), Effundamsuper vos aquas mundas, etc. Summ a est, nos fieriChristi participes si corpore et anima sanetificatiad eum accedimus. Ha nc porro sanotificationemesse, non quae visibili caeremoniarum pompa constat, sed firmam fidem, puram conscientiam,corporis et animae munditiem, quae in spiritu Deimanat ac perficitur. Ita Pau lus 2. ad Cor. cap. 7, 1,fidèles hortatur ut se purgent ab omni inquinamentooarnis et spiritus, quum sint adoptati a Deo infilios.

23. Teneamus confessionem spei. Quoniam hie

Iudaeos ad perseverantiam hortatur, spem potiusquam fidem nominat. Nam spes sicuti ex fidenascitur, ita earn ad extremum usque alit ac sustinet.Confessionem praeterea requirit, quia non est verafides nisi quae se exserit ad homines. E t v ideturoblique perstringere eorum simulationem qui ingentis suae gratiam legales ritus nimis religioseservaban t. Non ergo tantu m corde credere, sed reipsa quoque ostendere ac profiteri eos iubet quantumChristo déférant. Diligenter autem notand a estratio quam subiicit , Deum, q ui p ro m i si t , f i de 1 eme s s e . Nam inde primum docemur, hoc fundamentoniti fidem nostram, quod Deus vera x sit. Po rrohaec Veritas promissione continetur: nam ut creda-mu8, praeire Dei vooem oportet. Nec quaelibetvox ad gignendam fidem erit idonea : sola promissioest in quam fides recum bit. Adeoque ex hoc locomutua inter fidem hominum et Dei promissionemratio colligi potest : nisi enim promittat Deus, nemoerit qui credat.

Catvmi opera. Vol. LV . 9

7/29/2019 c55.pdf


E P I B T . A D H E B R A E O S

24. Et consideremus nos miduo in aemulationemcaritatis et bonorum operum: 25 . neque deseramusaggregationem nostri, quemadmodum mos est quibus-dam: sed exhortemur, idque eo magis, quia videtisqpprqpinquantem diem. 26 . Voluntarie enim peccan-tibus nobis post aeeeptam veritatis notitiam, non am-

plius relinquitur pro peccatis hostia: 27 . sed terribilisezspectatio iudicii, et züus ignis qui devorabit adversaries.

24 . Consideremus nos mutuo. Non dubito quinIudaeos peouliariter compellet hac exhortations.Soitur q uanta fuerit gentis illiua arroga ntia. Quiaposteri erant Abrahae, gloriabantur se solos, excluaisreliquis omnibus, in foedus vitae aeternae a Dominoesse eooptatos. Ta li .praero gativa inflati quum p raese omnes alios populos despicerent, soli in Dei ec-clesia censeri volebant: imo superciliose sibi vendi-cabant ecclesiae titulum . In hoc fastu oorrigendo,multum operae sumere apostolos oportuit: idquenunc, meo iudicio, agit apostolus, ne aegreferantIudaei sibi associari gentes, et in idem ecolesiaecorpus secum coalescere. Ac primum quidem d icit:consideremus nos mutuo : nam tunc Deus ecolesiamcolligebat ex gentibus et Iudaeis, inter quos semperfuerat magnum dissidium: ut haec societas essetveluti ignis et aquae coniunctio. Itaque Iudaei re-siliebant, quod putarent indignum esse gentes sibicomp arari. Hu ic perversae aemulationis stimulo, quieos pungebat, alium contrarium opponit apostolus,nempe ca r i t a t i s . Nam napoÇuqibç, quo nomineutit ur, contentionis ardorem significat. Ergo neIud aei invidia aocensi ad certamen efferan tur, eosad piam aemulationem ho rtat ur: nempe ut se vi-cissim ad caritatem exstimulent. Ha nc expositionem

confirmât quod proximo sequitur, ne d e s e r a m u s ,inqu it , a g g re g a t i o n e m . Notanda est nomin isgraeci compositio: nam èrà accessionem significat.Ideo imauvaytoyî) tantundem valet ac congregationovis inorementis aucta. Tunc pariete diruto eos,qui alieni ab ecclesia fuerant, Deus ad filios suosaggregabat: ita gentes novum erant et insolitumecclesiae augmen tum . Id Iudae i sibi contumeliosumesse ducebant: ut multi ab ecclesia discessionemfacerent, honestum se ex tali mistura praetextumhabere putan tes. Neque enim facile adduci poteran tut iu re suo cédèrent. Po rro ius adoptionis peculiareao proprium sibi esse arbitrab antur. Monet igitureos apostolus ne aequalitas ilia ad deserendam ec-clesiam ipsos incitet: ac ne videatur frustra eosmonere, commémorât hoc multis esse communevitium. Tenemus nunc consilium apostoli, et quaeeum nécessitas impulerit ad hanc exhortationem.Nobis tarnen hinc colligenda est universalis doctrina.Regnat enim hie morbus passim in humano genere,ut se quisque aliis praeferat: ac praesertim ut qui

videntur in re aliqua excellere, inferiores sibnonnisi aegre patiuntur. Deinde tanta esomnibus morositas, ut sibi libenter proprias singuli facturi sint si liceat, quia difficilealiorum mores se accomm odare. Div ites invident. Yix centesimus quisque divitum r

qui pauperes dignetur fratrum nomine et Nisi morum similitudo et aliae blanditiae, vmoditates nos alliciant, diffioillimum est apetuam inte r nos concordiam. Quare plnecessaria nobis omnibus est ista admoniticaritatem potius quam invidiam stimulemuab iis faciamus divortium, quos nobis Diungit: sed fraterna benevolentia amplectomnes, qui se fidei consensu nobis assoccerte eo nos ad Studium unitatis magis intedecet, quo aorius advigilat Satan ut nos abquo vis modo vel avellat, vel furtim abdnet si nemo sibi plus aequo placeat, sed upropositum habeamus omnes, ut mutuo nomus ad caritatem: neque alia inter nos quagendi aemulatio vigeat. Nam certe fratrtemptus, morositas, invidia, immodica nosmatio, et aliae pravae punctiones, aut frnobis caritatem, aut nullam prorsus esse tQuum dixit: non deserentes aggregationem,se d e x h o r t a n t e s . Quo s ignif icat , debomnes, quibus possunt modis, ad colligendaque ecclesiam eniti: nam hac conditione voDomino, ut postea studeat unusquisque aducere, errantes in viam reducere conetur,lapais porrigat, alienos acquirat. Quod siimpendere debemus operae erga eos, quextranei sunt a grege Christi, quanto maiohortandis fratribus requiritur sedulitas, q

nobis Deus adiunxit?25 . Quemadmodum mos est. Hinc apmam schismatum omnium originem hanoquod superbi homines cum aliorum contemplus iusto placuerint. Sed quum audimussaeculo apostolorum fuisse perfidos hominesecclesia discederent: minus percelli nos aoconvenit similibu sdefeotionum exemplis, qucerne re licet. Es t quidem haec non levis quum homines qui aliquod pietatis signum det eandem nobiscum fidem eran t professi, a Deo vivo: sed quia nihil novum contingi(ut iam dixi) oommoveri nos decet. Pomembrum inseruit apostolus, ut ostenderetabs re ita loqui: sed morbo iam grassanti riam medicinam afferre.

Idque eo magis. Nonnulli locum hunc cputant cum illo Pauli (Rom. 13, 11): Hora gendi e somno. Nu nc enim propior nobis quam quum credidimus. Ego vero potiuhic mentionem de ultimo Christi adventu fie

7/29/2019 c55.pdf


5 CAPU T X. - 134

pectatio maxime acuere nos debet tarn ad sanctaele meditationem, quam ad curam et ardentemlatum ecolesiae colligendae. Quorsu m enim venus est Christu s, nisi ut nos omnes ex hac, ini nunc vagamur, dispersione in unum colligat?que quo propior est eius ad ren tus , eo magis

borandum ut qui dissipati sunt, coeant et coadu-itur , fiatque unum ovile et unus pastor. Sis roget quomodo dicat apostolus eos qui tarncul adhuc aberant a Christi revelatione, vidissepinquum diem, ac iam fere instantem : respondeo,ab initio regni Christi constitutam fuisse eccle-

n, ut quasi mox venturum iudicem sibi proponereuerint fidèles. Nee vero fallaci imaginatione de-

fuerunt, quum ad excipiendum Christum sin-is fere m omentis parati essent. Talis enim abngelii promulgatione fuit ecclesiae status, ut vereproprie totum illud tempus vocetur extremum.linde qui iam a multis saeculis sunt mortui, nonîuB quam nos, sub novissimis diebus vixerunt.)sannant hac in parte simplicitatem nostram vafrinasuti homines, quibus fabulosum est quidquidcarnis resurreotione et ultimo iudicio credimus.

I ne suis ludibriis fidem nostram labefactent,dyerso nos spiritus sanctus admonet, primumle annos coram Deo instar diei unius esse, utties de regni coelestis aeternitate cogitamus,lum nobis tempus videri longum debeat. Deindequo Christus expletis omnibus salutis nostrae

tibus in coelum ascendit, aequum esse ut con-îa secundae eius revelationis exspectatione sus-si, unumquemque diem perinde reputemus actremum.

26. Voluntarie enim. Ostendit quam severaultio manet eos omnes qui a Christi gratia

ciunt: quia privati unioa salute, iam quasi certodo devoti sint. Hoc testimonio se olim armavitratus cum sua factione, ut omnibus post baptisai lapsi8 promiscue spem veniae tolleret. Quitere eius calumniam non poterant, fidem huicitolae derogare maluerunt quam tantae absurdi-subscribere. Atqui gen uina loci expositio quam-alieno suffragio non adiuta, satis per se ad re-

Bndam Novati impudentiam yalebit. P e c c a n t e sat apostolus: non qui in quovis genere delinquunt,qui pror8us déserta ecclesia se a Christo aliénan t,

î enim hic de hoc vel illo peccati genere tractat,eos nominatim arguit, qui ultro se ab ecclesiae

etate abdicabant. Po rro multum interest interticulares lapsus et universalem eiusmodi defec-lem, qua fit ut a Christi gratia in totum excida-s. Quia autem nemini hoc contingere potest

qui iam illuminatus fuit: ideo dixit, voluntariet acceptam veritatis notitiam peccantibus. Ac siîret, qui soiens ac volens gratiam, quam adeptust, abiecerit. Nunc videre est quantum haec

doctrina a Novati erro re dissideat. Quod autemsolos apostatas hie comprehendat apostolus, patetex contextu: hoc enim agit, ne ecclesiam deserantqui semel in earn fuerant cooptati, quemadmodumsoliti quidam essen t. Nunc tälibus nullam restareamplius hostiam pronuntiat, quia voluntarie peccent

post acceptam verita tis notitia m. Atqui pecoatoribusqui uno aliquo in genere lapsi sunt, Christus sequotidie offert: ut non alia hostia quaerenda sitexpiandis eorum peccatis. Hos tiam ergo iis resi-duam esse negat, qui a Christi morte discedunt:quod non fit particulari aliquo delicto, sed abiectain totum fide. Haec Dei severitas tametsi horrendaest, et ideo proponitur ut terrorem inoutiat: nonpotest tarnen insimulari saevitiae. Nam quum morsChristi unicum sit remedium quo ab aeterna morteliberamur: qui vim illius ac beneficium, quantumin se est, aboient, nonne digni sunt quibus praeterdesperationem nihil reliquum fiat? Qui in Christomanent, eos ad quotidianam reconciliationem Deiisinvitât, quotidie irrigantur Christi sanguine, quotidie

expiantur eorum peccata perpetuo eius sacrificio.Si extra eum non est quaerenda salus, ne miremuromnes, qui eum sponte relinquent, omni spe veniaeprivari. Hoc sibi vult adverbium Ixi, vel amplius.Christi enim sacrificium usque ad mortem piis estefficax, etiamsi subinde peccent. Imo prop tereavigorem suum semper retinet : quia fieri non potestut vacui sint peocato, quamdiu in came habitant.Eos igitur solos notât apostolus, qui Christum impiedeserendo mo rtis eius beneficio se p rivan t. Mem-brum illud , p o s t a c c e p t a m v e r i t a t i s n o t i t i a m ,exagge randae ingratitud inis causa positum est. Namqui sponte ac deliberata improbitate lucem Dei incorde suo accensam exstinguit, nihil habet quod adse excusandum Deo obiiciat. Proind e discamus non

modo oblatam nobis veritatem reverenter promptaqueanimi docilitate amplecti, sed in eius notitia con-stanter perstare, ne tarn atroces eius contemptaepoenas demus.

27 . Sed terribüis exspectatio. Cruciatum malaeconscientiae significat quern sentiunt impii, qui nonmodo guetum gratiae nullum habent, sed perceptoeius gustu, sua culpa in perpetuum se abdicatosesse noru nt. Tales non pung i tantu m ac morderi,sed horrendum in modum torqueri ac laniari necesseest. Hinc fit ut adve rsus Deum contumaciter freinant, quoniam tarn severum iudicem ferre nequeunt.Tentant quidem omnia ut sensum irae Dei a seam oliantur: sed frustra id faciunt. Nam simul ac

breves illis indutias Deus concessit, mox ad tribunalsuum retractos, tormentis quae maxime fugiunt, eosexagitat. Addit ig n i s z e lu m : quo posteriore nomine vehementem impetum, atit violentum ardorem(meo iudicio) significat. In voce igni s trit a estmetaph ora. Quemadmodum enim nun c impii di-

9*

7/29/2019 c55.pdf



vinae irae formidine aestuant, ita praesenti sensutunc "conflagrabunt. Nee me latet, sophistas argutede hoc igné philosophait : sed eorum commentanihil moror : quum palam sit, dum scriptura ignemcum verme coniungit (Sir. 7, 19), eandeni esse lo-quendi rationem. Atqui nemo dubitat quin meta-

phorice vermem appellet dirum illud conscientiaetormentum quo roduntur impii.Qui devorabit adversaries. Sic vorabit ut per-

dat, Don consumât : quia inexstinguibilis erit. Atqueita admonet, in Christi hostibus censeri quicunquedatum sibi inter fidèles locum tenere recusaverint.Neque enim media est conditio. Quin Satanae seabdicant qui ab ecclesia discedunt.

28 . Qui abiecerit legem Mosis, sine misericordiasub duöbus aut tribus testibus moritur. 29 . Quantoputatis graviore dignus iudicabitur supplicio qui filiumDei conculcaverit, et sanguinem testamenU, per quernfuerat sa nctifieatus, profanum duxerit, et spiritum

gratiae contumelia affecerit? 30 . Novimus enim quisdicat, mihi vindictam, et ego rependam, dieü Do-minus. Et rursum, Dominus iudicabit populum suum31. Horribüe est, incidere in manus Dei viventis.

28 . Qui abiecerit. Argumentum a minori admaius. Nam si capitale fuit legem Mosis violare,quanto graviorem meretur poenam Evangelii re-iectio, quae tot ac tarn atrocibus sacrilegiis est im-plioita? Aptissima porro ad Iudaeos permovendoshaec ratiocinatio fuit. Ilia tarn severa in legisapostatas animadversio neque noya illis, nequeaequo durior videri poterat. Ergo iustam agnosceredebent quantumvis severam ultionem, qua hodieevangelii sui maiestatem Deus sancit. Caeterum

hinc confirmatur quod iam prius dixi, non de parti-cularibus peccatis apostolum disputare, sed de uni-versali abnegatione Christi. Neque enim lex quasvistransgressiones morte puniebat, sed apostasiam, siquis pro rsus a religione descisceret. Rospe xit enimapostolus ad sententiam illam quae habetur Deut,cap. 17, 2, si quis violet pactum Dei tui, ut ser-viat diis alienis, educes eum extra portam, et lapi-dibus obrues. Quamquam autem lex a Deo pro-fecta est, neo autor eius fuit Moses, sed ministerduntaxat: apostolus tarnen legem Mosis appellat,quia per manum eius tradita fuit: ut magis ampli-ficet evangelii dignitatem quod a filio Dei pro-ditum est.

Sub duobus aut tribus. Hoc nihil ad praesen-tem locum facit, sed pars est politiae mosaicae, quodduo vel très flagitantur testes ad reum peragendum.Inde tarnen certius colligimus quale crimen notareapostolus voluerit: nisi enim hoc fuisset additum,aperta fuisset fenestra pluribus falsis coniecturis.Nunc autem extra controversiam est, de apostasia

sermonem haberi. Inte rea tarnen observailia aequitas quam sequuti sunt politici ferene quis nisi duorum testimonio convictus da

29 . Qui ßium Dei conculcaverit. Hocinter legis et evangelii apostatas, quod utrimisericordia pereun t. Sed genus interitus eBum : nam contemptoribus Christi non corpturn mortem denuntiat apostolus, sed aeterntium. Itaqu e hos deterius supplicium man eTribus autem loquendi formulis christianisertionem exp rim it. Dicit enim hoc modo oofilium Dei, profanari eius sanguinem, et s pg r a t i a e c o n t u m e l i a a f f io i . G ra viu s aconculcare quam abiicere: et longe alia estdignitas quam Mosis. Adde quod non simevangelium legi, sed Christi et spiritus sansonam unius Mosis personae opponit.

Sanguinem testamenU. Comparatione brum ingratitudinem auget. Yalde indignsanguinem C hristi, qui sanctificationis nost

teria est, pro fanare. Hoc vero faciunt qui dea fide. Nam fides nostra non in nudam dorespicit, sed in sanguinem quo sancita essalus. Ideo vocat sanguinem testament!, qdemum ratae sunt nobis promissiones quumpignus illud. Sed modum confirmationiquum dicit nos sanctificatos : quia nihil pfusus sanguis nisi nos per spiritum sanctumgaremur. Unde et expiatio et sanctitas. Simualludit apostolus ad veterem adspersionis riad veram sanctificationem non valebat, stantum umbra erat vel imago.

Spiritum gratiae. Spiritum gratiae veffectu, per quem et cuius virtute oblatam ingratiam percipim us. Nam is est qui fide

nostras illustrât, qui Dei adoptionem obsigdibus nostris, qui nos régénérât in vitae noqui nos in Christi corpus inserit ut vivat iet nos in ipso. Merito itaque spiritus grpellatur, per quern noster fit Christus cum suis bonis. Hu nc vero contumelia afficeretot tantisque beneficiis affecti sumus, nimisest impietas. Hin c collige, in spiritum Demelioses esse omnes qui gratiam eius, querant, sponte inutilem redd unt. Qua re nihsi eiusmodi sacrilegia Deus tarn acriter nihil mir urn si inexorabilem se iis praebChristum mediatorem pedibus calcarunt qeum nobis exorat: non mirum si viam salu

cludat iis, qui unicum ducem spiritum sancpulerunt.30. Novimus enim quis dicat. Ute rque

Deu t. cap. 23, 35, sump tus est. Quum auMoses Deum illatas populo suo iniurias promittat, videtur improprie ac violenter queri quod mem init de vindicta. Quid en

7/29/2019 c55.pdf


7 CAPUT X. 138

it apostolus? nempe eorum impietatem non forepunitam qui Deo illuserint. Et Pau lus ad Bom., 19, genuinam loci intelligentiam sequutus, alioîommodat. Nam dum vult ad patientiam nosrtari, iubet ut Deo locum demus ad vindictammendam, quia hae sint eins partes : atque id pro-

t hoc Musis testimonio. Verum nihil obstat quo-nus speciales sententias transferamus ad doctrinamiversalem. Tam etsi ergo consilium Mosis esteles consolari, quia Deum habituri sint iniuria-m suarum yindicem : tarnen ex eius verbis colli-re semper licet, proprium Dei officium esse poe-B sumere de impiis. Nee eius testimonio abutituri inde probat non impunitum fore contemptum)i, quia ipse iustus sit iudex qui munuB vindi-idi sibi asserat. Quamquam posset hie etiamostolus ratiocinari a minori ad maius, hoc modo,tus se passurum negat ut populus suus impuneidatur: seque profitetur certum fore ultorem . Siiltas hominum iniur ias non sinit, an suas ipsius

o vindicaret? An adeo parvam habebit vel nul-• gloriae suae curam ac rationem, ut, quum pro-) afficitur, dissimulet ac negligat ? Sed illud sim-cius est ac minus coactum, ut apostolus tantum-ido ostendat Deum non impune ludibrio habitum

quum eius proprium sit munus, impiis rependereod meriti sunt.

Iudicabit populum suum. Hie eadem aut maiortur difficultas: quia non videtur congruere Mosis(sus cum praesenti instituto. Videtur apostoluscitare hunc locum, ac si Iudicare poneret Moses

> punire. Atqui quum expositionis vice continuoit addat, Erga sanctos suos erit misericors: indeuet, illud iudicandi verbum accipi pro guberna-em agere: ut frequens est linguae hebraicae

is. Videtur autem id parum facere ad praesen-a causam. Verum qui omnia reote expenderit,ac quoque locum apte et commode adduci agnos-. Neque enim guber nare potest De us ecclesiamim quin earn purget, ac quae illic confusa sunt,ordinem restitu ât. Proin de haec gubernatio hy-sritis merito formidabilis esse debet, qui tunc da-i sunt poenas, quod locum sibi inter pios usur-rerint, et sacro Dei nomine perfide fuerint abusi :am ipse paterfam ilias oonstituendae domus suae•am suscipiet. Hoc sensu dicitur Deu s exsu rger epopulum suum iudicandum, quum vere pios ab

pooritis discernit, Psal. 50, 1. Et Psal. 125, 3,de exterminand is hypocritis loquitur prophe ta, ne

plius gloriari audeant, quia ipsis Deu s indulget,ex eccksia esse: pacem Israeli denuntiat, postquamiudicium completum fuerit. Non ergo intempes-

e apostolus, dum admonet Deum ecclesiae suaeleesse, ac nihil omittere quod ad legitimam guber-ionem faoiat, quo sollicite se continere discantnes sub eius imperio, ac meminerint reddendam

esse suo iudici rationem. Inde concluait, h o r r e n -d u m e s s e i n c i d e r e i n m a n u s D e i v i v e n t i s :quia mortalis homo, ut sit infestissimus, non potesttarnen ultra mortem saevire : at Dei potentiam tarnangustis limitibus finita non est. Prae terea saepeeludimus homines: Dei iudicium effugere non licebit.

Itaque quisquis sibi cum Deo esse negotium repu-tabit, eum (nisi valde sit stupidus) serio trepidareet expav68cere necesse est. Imo fieri nequit quinille Dei sensus totum hominem absorbeat: ut nullidolores vel cruciatus cum eo sint conferendi. De-nique quoties nobis delitias facit caro nostra, velnobis ullo modo in peccatis blandimur: haec solaadmonitio sufficere ad nos excitandos debet, quodhorribile sit incidere in manus Dei viventis: cuiusira tot ac tarn horrendis in aeternum exitium poe-nis armata est. Videtur tarnen vox ilia Davidiscum hac sententia pngnare, dum melius esse exclamât incidere in manus Dei quam hominum(2 . Sam. 24, 14). Sed huiu s quaestionis facilis eritsolutio, si cogitemus Davidem fiducia misericordiae

Dei fre tum, potius eligere ipsum iudicem quam homines. Tame tsi enim Deum sibi iure iratum essenoverat, placatum tarnen iri confiait: quia in seprostratas, nihilominus promissions gratiae erige-batur. Ergo quum exorabilem sibi Deum statuât,non inirum est si eius iram minus reformidet quamhominum . Hie autem apostolus iram Dei formida-bilem reprobis esse pronuntiat, qui spe obtinendaeveniae destituti, nihil praeter extremam severitatemexspectant, quia iam gratiae Dei aditum praeclu-serint. Scimus autem Deum varie describi pro ra-tione hominum ad quos sermo habetu r. Atque hocest quod vult David Psal. 18, 27, Cum benigno benignus eris, cum perverso perversus.

32 . Becordamini dierum superiorum, quibus illu-minati multum certamen sustinuistis passionum ,33 . partim dum probis et a fflictionibus fuistis tra-ducti, partim dum socii facti estis eorum qui sic con-versabantur. 34 . Etenim vinculis meis compassi estis,et rapinam bonorum vestrorum suseepistis cum gaudio,scientes vos habere méliorem substantiam in coelis etmanentem. 35. Ne abiieiatis igitur fiduciam vestramquae remunerationem magnam habet.

32 . Becordamini. Ut stimulus illis addat, etalacritatem excitet ad pergendum: revocat illis inmemoriam quae prius ediderant pietatis speeimina.

Turpe enim est quum bene coeperis, in medio cursufatigari : turpius vero retrocedere, quum iam magnosfeceris progressus. Haec demum utilis est ante-aetae militiae recordatio, si fideliter ac strenue nossub Christo gessimus: non ut praetextum quaera-mus ignaviae, quasi defuneti iam essemus: sed utad cursum, qui nobis restât, perfioiendum reddamur

7/29/2019 c55.pdf


139 EPIST. AD HEBRABOS

paratiores. Neque enim hao conditione nos Christusadsoivit ut post aliquot annos, tanquam milites emeriti, petamus missionem : sed ut nostra stipendia adfinem usque persequam ur. Forro exhortationemamplificat quum dicit, egregia stratagemata iamtunc edidisse ipsos quo tempore adhuc novitii erant

tyrones: quo magis pudendum esset, si nunc longousu ezercitati deficiant. Nam participium i l l u m i n a t i , ad tempus illud re strin gitu r quo prim urn coopé rant Christo nomen dare. Ac si diceret, simulatque initiati fuistis in fidem Christi, subiistis duraarduaque oertamina: nunc usus ipse confirmare vosdebuit, ut sitis animosiores. E t tarnen simul ad-monet, hoc Dei beneficio consequutos, ut credide-rint non proprio marte. Illuminantur enim qui etante in tenebris erant demersi: nee oculis praeditisun t quibus videant, nisi lux aliund e affulgeat. Er goquoties nobis in mentem veniunt quae egimus, velsumus passi pro Christo, totidem sint nobis stimuliqui nos ad meliorem profectum acuant.

33 . Partim dum probris. Videmus quos compelled nempe quorum fides non vulgaribus experi-mentis probata fuerat: et tarnen hortari eos admaiora non desinit. Qua re nemo se perversa adula-tione fallat, ao si metam attigisset, vel non opushaberet alienis stimulis. Dicit autem ipsos f u is s et r a d u o t o s p r o b r i s e t a f f l i c t i o n i b u s , ac siin thea trum producti essent. Undo colligimus insignes fuisse persequutiones quas sustinuerant. Sedposterius membrum diligenter notandum est, ubidicit sooios fuisse piorum in perseq uution ibus. Namquum Christi sit causa pro qua certant pii omnes,et inter eos sit communis: quidquid unus eorumpatitur, quasi in suam personam transferre debentreliqui om nes. Atque omnino sic agendum est, nisi

velimus nos a Christo ipso disiungere.34 . Suscepistis cum gaudio. Non dubium estquin ut homines erant affectibus obnoxii, moeroremillis attulerit bonorum suorum iactura. Verum talisfuit eorum tristitia quae gaudium hoc, de quo loquitur apostolus, non impediret: quia paupertas inter

- res advereas censetur, bonorum direptio in se con-siderata dolore eos tangebat: sed quum altius re-spicerent, gaudii materiam oonoipiebant, quo illudquidquid erat doloris, leniebatur. Sic enim sensusnostros coelestis remunerationis adspectu a mundoabduci convenit. Neque aliud dioo quam quod ex-periun tur pii omnes. E t certe laeti amplectimurquod persuasi sumus cessurum nobis in salutem;nunc autem proouldubio sensum habent filii Dei decertaminibus, quae pro Christi gloria suscipiunt.Itaque nunquam in illis dolore obruendis ita prae-valet oarnis affeotus, quin erectis in coelum mentions emerg ant in spirituale gaudium. Atqu e hocdésignât ratio quam subiicit, se i e n t e s , inquit,v o s h a b e r e m e l i o r e m s u b s t a n t i a m i n c o e l i s

et m a n e n te m . Laet i ergo, bonorum suoreptionem tolerabant : non quod libenter illisse vidèrent, sed quia animis intenti compensfacile conoeptum ex praesentis mali sensu oblivisoebantur. E t sane ubicunqu e viget cobonorum gustus, non usque adeo sapit mun

suis illeoebris, ut vel paupertatis, vel ignsensus dolore amnios obruat. Erg o si patiaequis animis quidvis pro Christo velimus ffrequentem eius felioitatis meditationem camus, prae qua quisquiliae sunt omnia munNee praetereundum est quod dicit, seien habere: nisi enim quis statuât ad se pquam Deus haereditatem filiis suis promisit,universalis cognitio.

35 . Ne àbiiciaiis igitur. Ostendit qmaxime ad perseyerantiam confirmet: nfiduciam nostram retineamus: quandoquiabiecta, ipsi nos proposita mercede fraudam üsapparet, ipsam pie sanoteque vivendi funda

esse. Q uod a ut em r e m u n e r a t i o n i s n omtur, eo nihil diminuit de gratuita salutis promSic enim norunt fidèles suum laborem in non esse frustraneum, ut sola Dei m iserictantu r. Sed hao de r e alibi saepius dicquomodo scilicet mercedis nomen cum iustitiae imputatione non pugnet.

36 . Patientia enim opus habetis: ut quutotem Dei feceritis, obstineatis promissionemhue enim pustttum temporis, quando qui ventveniet, et non" tardabit. 38. Iustus autemvivet. Et si subductus fuerit, non obtestàbmea in eo. 39 . Nos autem non sumus sub

in perditionem, sed fidei in acquisitionem a

CAPUT XL

1. Porro fides est rerum sperandarum sdemonstratio eorum quae non videntur.

36 . Patientia enim opus. Patientiam cessariam esse, non tantum quia in finemduraudum est, sed quia innumeras arteSatan quibus nos obturbet. Itaque nisi mrantia essemus instructi, millies frangeremquam ad dimidium cursus nostri spatium esset. Haered itas quidem vitae aeternae ianobis est: sed quia vita haeo instar stadii ad metam oportet. In ipsa autem via plustacula et difficultates ocourrunt, quae nonnos morentur, sed oursum nostrum prorsuspant, nisi ingens adsit animi fortitudo ad

7/29/2019 c55.pdf


i CAPUT XI . 142

ii . Molestias omnegenus astute ingerit Satanbus nos exanimet. Denique nunquam duosisus confioient Christiani absque fatigatione, nisitolerantia sustentent. Proind e haec sola ratioqua constanter pergamus: aliter neque parebi-

s Deo, neque unquam potiemur haereditate pro-

isa, quae hie metonymice promissio vocatur.37 . Adhuc enim pusittum temporis. Ne moles-i nobis sit tolerare, admonet non longum foreîpus. Porro nihil est quod magis ad sublevan-; animos valeat si quando labascant, quam dums datu r brevis ac propinqui exitue. Quemad-ium si imperator non procul esse finem belliitibus ostendat, modo paululum adhuc sustineant:apostolus modo animi nostri per mollitiem non

cidant, breyi Dominum venturum admonet, quieripiat ex omnibus malis. Po rro ut plus fidei et au-

itatis habeatconsolatio, testimonium prophetae H aue adducit ex capite 2, 4. Sed quum graecamQslationem sequutus, aliquantum discedat a pro-itae verbis, primum breviter exponam quid dicatpheta: deinde conferemus quae apostolus hie reit. Quum de horribili gen tis suae clade dis-lisset propheta, expavefactus sno vaticinio, nihilet reliquum nisi ut quasi mundum egressus, inBulam se recipiat. Specu la autem nostra Deibum est, quo in coelum usque erigim ur. Sic inione sua collocatus, iubetur novam prophetiambere, quae salutis fiduciam piis asserat. Quo-n tarnen natura importuni sunt homines, aci sua usque adeo praecipitant, ut semper tardumi Deum putent, quamvis maxime festinet: p ro-sionem sine mora venturam dicit. Quamquamul ad dit : Si moram fecerit, illam exspecta. Quolificat, non tarn cito futurum quod Deus pro-

bit quin videatur nobis aero venire, sicut ferturtri proverbio: Etiam celeritas in desiderio moraSequitur postea: Ecce, eius qui se erigit, non

anima in ipso stabilis: at iustus per fidem suamit. Quibus verbis denuntiat, impios, quibuslibetîsidiis muniti sint, aut confidant, non staturos:: solida vita nonnisi in fide consistât. Muniant> se increduli ut libuerit, nihil in toto mundooaducum reperient, ut necesse habeant identi-

i trepidare. At pios fides sua nunquam frnstra-r, quia in Deum reoumbit. Hie prophetae sen-est. Nu nc apostolus quod de promissione dicit«cue, ad Deum transfert. Verum quia Deusnissiones suas implendo, se ipsum quodammodondit : ideo quantum ad rei summam parvum estrimen. Yen it inquam Dominus quoties manuma exserit ad nos iuvandos. Bre vi hoc futurum; apostolus post prophetam : quia Deus auxiliumn non longius differt quam exped it. Neq uea- tempus extrahendo, frustra nos lactat, sicutilines soient: sed Opportunitäten! suam novit,

quam effiuere non patitur quin subveniat in ipsoar t i cu lo . Dic i t au tem, qu i ven tu rus es t , ve -n i e t , e t no n ta r d a b i t . Cuius sen tent iae duosunt membra. Priore docemur adfuturum nobisDeum, quia promisit: secundo, id facturum tem-pestive, nee serius quam oportet.

38. Iustus autem. Signifioat tolerantiam ex fidenasci: quod verum est. Neque enim ad sustinendaoertamina pares unquàm erimus nisi fide suffulti.Sicuti econverso Ioh annes (1 . Ep . 5, 4) vere pro-nuntiat victoriam esse nostram quae vincit mundum. Haec est qua in altum conseendimus : haecest qua transsilimus omnia praesentis vitae discrimina, omnesque miserias et molestias: haec nobisin mediis procellis et tempestatjbus quieta est statio.Ergo apostolus exprimere voluit, quicunque iusticensentur coram Deo, non aliter quam fide vivere.Caeterum in verbo vivendi, futurum tempus,vitae perpetuitatem dé signât. Reliqua ex primo adRomanos cap. 1, 17, et ad Galatas 3, 11, petantlectores, vM idem citatur locus.

Et si subductus fuerit. Pro eo quod dicit propheta FDSy: hoc est, ubi fuerit elatio vel munitio,recta hominis anima in eo non manebit: Graecireddiderun t quod hie refert apostolus. Quod par timcum mente prophetae congruit, partim vero ab eaest alienum. Nam subductio haec nihil aut parumdiffert ab elatione qua turg en t impii. Si quidemquod praefracte adversus Deum insurgunt, ideo fitquia perversa confidentia inebriati se eximunt abeius potestate, tranquillumque sibi et ab omni maloimmunem statum prom ittunt. Subduci ergo di-cuntur, dum falsas eiusmodi munitiones opponunt,quibus a se procuisent omnem Dei timorem ac re-verentiam. Itaqu e hoc verbo non minus fidei vis

quam impietatis ingenium exprim itur. Superb aenim ideo est impietas, quod debitum Deo honoremnon tribuit, ut illi hominem subiiciat. E x hacseouritate, ferooia et oontemptu fit ut quamdiu beneest iniquis, nubibus, ut inquit ille, oppedere audeant.Quod si fidei nihil magis contrarium est quamsubductio, haec eius natura est ut hominem a seipso abduotum Deo in obsequium tra dat. Mem brumillud: non placebit animae meae: vel (ut ego pleniusre ddid i) n o n o b l e c t a b i t u r i n e o a n i m a m e a ,perinde aocipiendum est ac si ex suo sensu apostolus proferret hanc sententiam. Neque enim illipropositum fuit exacte recitare prophetae verba,sed duntaxat locum notare, ut ad propiorem intui-tum invitaret lectores.

39 . Non sumus subdudionis. Libenter apostolus graeca translatione usus est quae superiori, quamtractavit, dootrinae aptissime quadrabat, sicut earnnunc eleganter accommodât. Priu s admonu it neecclesiam deserendo se tandem a fide et gr atiaChristi alien arent. Nunc ita vocatos esse docet, ut

7/29/2019 c55.pdf



se nunquam aubducant. Atque iterum fidem etsubductionem inter se opponit, sicuti acquisitionemanimae eiusdem exitiö. Notemus autem, hanc sen-tentiam ad nos quoque pertinere : nos enim quoBsemel dignatus est Deus evangelii sui lace, quia insalutem vocati sumus, hunc agnoacere debemus vo-

eationis nostrae finem, ut proficiamus magis acmagis in Dei obedientia, et assidne propius adeum aocedere conemur. Haec vera est animae acquisitum quia sio agendo effugimus aeternum in-teritum.

1. Porro fides est. Quisquis hie fecit initiumcapitis undecimi, perperam con textum obrupit. Namapostoli consilium est probare quod dixerat, opusscilicet esse patientia. Citavit testimonium Habacuc,qui dicit iustum fide sua vivere. Nunc quod resta-bat ostendit, non magis a patientia fidem avelliquam a seipsa posse. Qu are talis est orationisseries. Nunquam perveniemus ad salutis metamnisi patientia simus instruct!. Prop heta enimiustum fide vioturum asserit. Atqui fides ad res

prooul remotas nos vocat, et quibus nondum poti-raur. Necessario igitur patientiam in se continet.Itaque in syllogismo haec minor propositio erit:F id e s es t s u b s t a n t i a , e tc . Unde e tiam appa-ret longe falli eos qui iustem fidei definitionem hieponi e xistima nt: neque enim hic de tota fidei natura disserit apostolus, sed partem elegit suo institute congruentem : nempe quod eum patientia semperconiunota sit. Nunc verba expendam us. Hyp osta-s in v oc at r e r u m q u a e s p e r a n t u r . S cim usautem sperari non quae nobis ad manum sunt, sedquae adhuc latent: vel quorum saltern fruitio inaliud tempus reiicitur. Idem ergo nunc docetapostolus quod Pau lus ad Romanos oapite 8,24. Post-quam enim dixit: Non videri quod speratur: ex eoinfert, per patientiam exspectari. Sic apostolusnoster admonet, non haberi Deo fidem de praesen-tibus, sed quorum exspectatio adhuc suspensa est.Nee vero gratia caret antilogiae species. Fides ,inquit, est hypostasis, hoc est fultura vel possessio,in qua pedem figimus. Sed quarum rerum? absen-tium, quae -adeo pedibus nostris non subiacent, utlonge superent ingenii noBtri oaptum. Eadem estratio secundi membri, ubi elenchum, id est, demon-strationem vocat rerum non apparen tium. Demonstratio enim faoit ut res appareant, neo vulgo per-tinet nisi ad ea quae sub sensus nostros cadunt.Itaqu e pugnant haec duo in speciem: et tarnenoptime oonveniunt ubi de fide agitur. Res enimabsonditas nobis demonstrat spiritus Dei, quarumnulla ad sensus nostros pervenire potest cognitio.Nobis vita aeterna prom ittitur, sed mortuis : nobissermo fit de beata resurrectione, interea putredinesumus obvoluti: iusti pronuntiamur, et habitat innobis peocatum : audimus nos esse beatos, interea

obruimur infinitis miseras: promittitur bomnium affiuentia, prolixe vero esurimus m us : clamât Deus, statim se nobis adfuturuvidetur s urdus esse ad clamores nostros.fieret nisi spei inniteremur, ac mens nostra cente Dei verbo ac spiritu per médias t

supra mundum emergeret? Quare meritsubsistentia vocatur rerum, quae in ape adsitae sun t, et evidentia non apparentium .Augustinus pro elenoho aliquoties coniuntranstulit, non displicet: nam fideliter apostotem exprim it. Sed ego demo nstrationis aut tiae nomen malo: quia minus est coactum.

2. Per hanc enim testimonium conseqseniores. 3. Fide intelligimus aptata esseverbo Dei, ut non appare ntium spectacul4. Fide Abel praestantiorem hostiam quam Gtulit Deo: per quam testimonium obtmuit, quoesset, testimonium reddente Deo eius donisipsam mortuus adhuc loquitur.

2. Per hanc enim testimonium. Tractaargumentum usque ad finem capitis: non salutem adeptos esse patres, aut Deo gratoquam ex fide. Erat aliqua ratio cur Iudaebus suis multum déferrent : sed praepostera qpatrum admiratio sic inter eos obtinuerat, ut mimpedimentum esset quominus se totos Christnandos permutèrent: sive hoc ambitio faciebsuperstitio, sive utrum que. Nam quum benedictum ac sanctum esse Abrahae semelegio inflati, in homines potius quam inconiiciebant oculos. Dein de accedebat aemulatio, quia non considerabant quid in maxime imitatione dignum esset: ita ficaeremoniis veteribus insistèrent, ac si totaperfectaque sanctitas illis constaret. Hu nc refellit apostolus, ac docet quid in illis fuercipuum: ut intelligant posteri quomodo versint illorum similes. Ergo mem inerimus hustatuta et quasi cardinem, in quo versatuapostoli. Pa tres quicunque ab initio mu nproba ti fuerunt, non aliter quam fide Uli fuisiunctos: ut sciant Iudaei sola fide se colligpatribus in sanctam unitatem : simul vero fide discesserint, se abdicari ab ecclesia, legitimus esse Abrahae filios, sed dégénspurios.

3. Fide intelligimus. Optima proximae tiae haec probatio est. Nihil enim a brumalibus differimue, si. non tenemus mundumesse conditum. Quorsum enim ration e ac inpraediti sunt homines, nisi ut creatorem suumoant? Atqui sola fide percipimus mundumDeo creatum. Ergo nihil m irum si fides i

7/29/2019 c55.pdf


5 CAPUT X I. • 146

s emineat prae aliis virtu tibus. Verum hic quaeriteBt cur fide intelligi asserat apostolus quod inde s ipsi cogno8cunt. Nam impios etiam cogiteli ac terrae adspectus, ut opificem aliquem agnos-nt. Atque hinc Paulus reos ingratitudin is omnesragit: quia postquam Deum cognoverint, debitum

i honorem non tribuant (Bom. 1, 21). E t certen ita semper viguisset inter omnes populos reli-), nisi hac persuasione occupatae fuissent homi-m mentes, Deum esse mun di conditorem. Vide-r itaque extra fidem locum habere haec cognitioam apostolus in fide includ it. Bespo ndeo, ali-am semper fuisse eiusmodi opinionem inter gentesod mundus a Deo esset conditus, sed evanidam.mul enim ac Deum aliquem imaginati sunt, moxanescunt in suis cogitationibus, ut umbram in-rti numinis palpent in tenebris potius, quam verumtum teneant. Praetere a quum fluxa tantum sitinio quae in eorum mentibus volitat, procul distatintelligentia. Adde quod in mundo gubernando

*num fortunae assignant: providentiae Dei, quaea est mod eratrix, nulla m entio. Caecutiunt ita-e hominum mentes ad hanc naturae lucem quae

creaturis omnibus refulget, donee irradiatae airitu Dei fide intelligere incipian t quod alioquinquam caperent. Quare verissime apostolus, quiem fidei intelligentiam adscribit: nam fidèles nonHum leviter opinantur Deum esse mundi archi-itum, sed perBuasionem penitus animis infixambent, ac verum Deum intu entu r. Deinde poten-m verbis eius apprehendunt, non quae se adimentum in creando mundo ostenderit, sed quaerpetuo in eius conservatione se proférât: neetentiae modo sensum concipiunt, sed bonitatis et»entiae et aequitatis: unde ad Dei cultum, amo-

ß, ac reverentiam incitantur.Ut non apparentium. In hoc membro halluci-ti sunt, meo iudioio, omnes interprè tes. Hinctern natus est error quod praepositionem lx ee-rant a participio cpaivouivtov. It a expo nun t, U trent visibilia ex non apparen tibus. Atqui ex hisrbis vix ullus sensus elici potest: saltern nisiIde ieiunus. Deinde orationis contextus hoc nontitur . Dicendum enim era t, i x (if) cpaivouivtov.ia autem apud apostolum est series. Qua reter, si quis verbum e yerbo transferre veut,a potest hoc membrum exponi quam sic : Ut nonparentium fièrent visa, hoc est speotacula: utlepositio èx sit composita cum participio. Contint porro haec verba optimam doctrinam: quod inc mundo conspicuam habeamus Dei imaginem.leoque idem hoc loco docet apostolus noster quodulus ad Bomanos capite 1, 20, quum tradit in-libilia Dei nobis patefieri ex mundi creatione,m in operibus cernun tur. Aeternae enim suaetientiae, bonitati, potentiae Dens luculentum

Calvini opera. Vol. LV ,

testimonium reddit in tota mundi architectura: etquum in se sit invisibilis, nobis quodammodo insuis operibus apparet. Quare eleganter mun dusdivinitatis speculum nominatur: non quod satis sithominibus perspicaoiae ad Deum ex mundi adspectucognoscendum: sed ita se impiis patefacit, ut excu-

satione careat eorum ignorantia. Fidèles autem,quibus oculos dedit in singulis creaturis, velut eini-cantes gloriae eius scintillas cernunt. Certe inhunc.finem conditus est mundu s, ut esset divinaegloriae theatrum.

4. Fide Abel. Posthae disputabit, quaecunqueunquam eximia fuerunt sanctorum opera, pretiumsuum, dignitatem, et quidquid habuerunt praestan-tiae, a fide m utu ata esse. Unde conficitur quodiam prius dixit, patres sola fide placuisse Deo.Porro duplici nomine fidem hie commendat: propterobedientiam scilicet, quia nihil nisi ex praescriptoverbi Dei aggreditur aut suscipit: deinde quia Deipromis8ionibu8 innixa, pretium ac dignitatem operibus ex mera Dei gratia conciliât. Ita quoties in-culcabitur hoc oapite fidei nomen, meminerimusapostolum hoc agere ut Iudaei non aliam habeantfidei regulam quam Dei verbum: deinde ut a soliseius promissionibus pendeant. Principio dicit hos-tiam Abel non alia ratione potiorem fuisse quamfratris, nisi quod fide sanctificata fuit: nam certeadeps brutorum animalium non ita suaviter olebat,ut odore suo placare Deum potuerit. E t scripturafacile ostendit cur Deus gratas habuerit eius hos-tias. Yerba enim Mosis sunt: Bespexit Deus adAbel et ad munera eius. Ex quibus colligerepromptum est, ideo placuisse eius hostias quia ipsegratio8us esset Deo. Unde porro ilia gratia, nisiquod habuit cor fide purgatum?

Testimonium perhtbente. Confirmât quod iamdixi, nulla a nobis proficisci opera quae Deo pla-ceant, donee ipsi in gratiam recepti simus. Vel (utbrevius loquar) nulla censeri coram Deo iustaopera nisi iusti hominis. Sic enim rationatur, Deustestimonium muneribus Abel reddidit : ergo iustitiaelaudem coram Deo obtinet. Utilis est haec doc-trina, et eo diligentius notanda, quod non facilenobis persuadetur: nam in quocunque opere splendor aliquis affulget, statim admiratione rapimur,nee putamus posse a Deo iure improbari. AtquiDeus qui internam tantum cordis puritatem respi-cit, non moratur ex ternas operam larvas . Disca-mus ergo nullum a nobis prodire rectum opus,donee iustificati simus coram Deo.

Per ipsam mortuus. Hoc etiam fidei fert acceptant, quod Deus Abelem sibi curae esse testatusest non minus post mortem quam in vita. Namquum dicit ipsum clamasse mortuum, significatquod refert Moses, Deum indigna eius morte fuissecommotum ut vindictam sum eret. Quod ergo vel

10

7/29/2019 c55.pdf



Abel, vel eins sanguis clamare dicitur, utrumquefiguratu m est. Por ro singulare [divini erga eumamoris hoc testimonium fuit, quod Deus curamhabuit mortui: atque inde patet reputari inter Deisanct08, quorum mors illi pretiosa est.

5. Fide Enoch translatas est ne videret mortem:

neque inventus est, propterea quod Heus ilium trans-tulerat. Nam ante translationem suam testimoniumadeptus erat quod placuisset Deo. 6. Sine fide autemimpossibile es t placere Deo: nam qui ad Deum acce-dit, eum credere oportet quod sit, et quod remuneratorsit Us qui eum quaerunt.

5. Fide Enoch. Paucos deligit ex vetustissimis,ut sibi ad Ab raham et eiuB posteros tran situm fa-ciat. Fid ei beneficio factum esse docet ut Enochtranslatais fuerit. In primis vero tenenda est causacur insolito modo eum Deus e te rra subduxerit. In signe hoc fuit specimen, unde omnes cognoscerentquam carus esset Deo. Impietas et omnes corrupte e s ubique tunc grassabantur. Si vulgari homi-

num more mortuus fuisset, nemini venisset in men-tern, ita servatum esse Dei Providentia, ne contagioneinfioeretur: sed quum rapitur sine morte, palam seostendit e coelo Dei manus, ut eum quasi ex in-cendio eripiat. Qua re non vulgare hoc honorissignum est quo Deus eum dignatu r. Id apostolusfide consequutum esse affirmât. Refert quidemMoses iustum huisse hominem, et coram Deo ambu-lasse: sed quoniam iustitia a fide incipit, meritohoc fidei tribuitur, quod dilectus fuerit Deo. Ar-gutas quaestiones, quibus se curiosi homines to rqueresoient, negligere satius est. Qu aerun t quid hisduobus factum fuerit, Enoch et Elia. Postea nevideantur frustra quaesiisse, servari divinant usquead ultimum ecolesiae tempus: ut tunc repente pro-

deant in mundum. Ad hanc rem citatur Apöcalyp-sis Iohan nis. Ha nc aeream philosophiam levibusingeniis relinquamus, quae in solido stare nequeunt.Nobis sufficiat quod eorum raptus mors quaedamfuerit extraordinaria : neo dubitemus quin exuendisint mortali et oorruptibili came, ut cum aliis Christimembris in beatam immortalitatem renoventur.

6. Sine fide autem. Haec propositio exemplisomnibus, quae apostolus hoc capite reoenset, communis est: sed quoniam nonnihil obscuritatis habet,operae pretium est eius sensum propius excutere.Nemo autem nobis melior erit interpres, quam isipse qui loquitur. Itaque probatio quam continuopost subiicit, nobis vice expositionis esse potest.

Haec inquam ratio est cur citra fidem nullus Deoplaceat: quia nullus ad Deum unquam accedet nisiqui credet Deum esse, et statuet remuneratoremesse omnibus qui eum q uaerunt. Si accessus adDeum non patet nisi fide, sequitur, extra illamexosos Deo esse omnes. Prim um hino ostendit

apostolus quo modo gra tiam nobis concilinempe quia nobis ad colendum verum Degistra est. Deinde quia nos de eius volunttiores red dit, ne frustra nobis videamur eum qHaec duo membra non leviter praetereundnempe ut ipsum esse Deum oredamus: secupersuasi si mus, non frustra ipsum a nobisYidetur quidem nihil hie magnum dici, qutulat apostolus ut oredamus esse Deum. Ypropius atten das , reperies huberem hie aditam sublimemq ue dootrinam contineri. enim Deum esse, extra controversiam ab fere p onit ur: nisi tarnen nos Dom inus in ficognitione retineat, subinde obrepunt variatationes quae totum divinitatis sensum exAd hanc certe vanitatem propensum est ingenium , ut facile Deum obliviscatur. Quanon hoc tantum vult apostolus, ut certo pehabeant homines esse aliquem Deum: sedvero Deo praedicat. Non sufficiet inquam libet appréhendas Deum, nisi discernas q

verus sit Deu s. Quid enim pro derit idolumcui Dei gloriam transscribas? lam tenemhoc membro apo stolus significet. Negat anobis esse accessum, nisi penitus hoc innostris infixuoi habeamus, ipsum esse Devarus opinionibus hue et illuc circumferamurpatet, frustra homines in colendo Deo fatigrectam viam ten ean t. Nee vanas modo, sedquoque esse omnes religiones, quae oertam titiam ooniunctam non habent: quoniam a cessu prohibentur omnes qui eum ab idodiscern unt. Denique nulla est religio nisireg na t Veritas. Quod si vera Dei cognitio nostris insideat, fieri non poterit quin nosreverentia et timoré. Deus enim sine m

sua non vere cognoscitur. Hino Studium lendi, hinc fit ut ad eum veluti scopum tdirigatur. Secundum membrum est, ut simuB Deum non frustra quaeri. Quae psalutis vitaeque aeternae spem in se compNemo enim, nisi percepto divinae bonitatisita ut salutem ab eo speret, ad eum quaeerit animo comparatus. Fug imu s enim vtemnimus Deum ubi nulla salus apparet. nerimus autem id credendum esse, non opinquia impii etiam si quid tale interdum connon tarnen ad Deum propterea accedunt, qutuntur firma et stabili fide. Haec altera efidei qua gratiam consequimur apud Deum:dum certo statuimus salutem apud eum no

repositam. Sed hoc membrum calumniosdépravant, dum inde operum mérita et fiduoiam elioiunt. Sic enim ratiocinantur :fide placemus Deo, quia ilium credimus remtorem : ergo fides respectum habet ad operum

7/29/2019 c55.pdf


9 CAPUT XL 150

c er ror non aliter melius poterit refutari, quamoonsideremus quaerendi modum : neque enim si

tra viam quia vagetur, Deum quaerere putandua:. Hau e porro quaerendi Dei rationem assignat•iptura, ut homo in se prostratus, perculsusqueternae mortis reatu, ac de se desperans, ad

iristum, tanquam unicum salutis asylum, confugiat.isquam oerte hoc reperiemus, afferendum esseum operis meritum Deo quod nos apud eum initiam ponat. Erg o qui hane definitionem quae-adi Dei probe tenebit, expeditUB erit omni diffi-itate: quia remuneratio non ad operum dignitatemi pretium, sed ad fidem refertur. Ita coneiduntsjidae illae sophistarum glossae: per fidem placets Deo, quia merendo intentionem habemus pla-ldi. Longe altius nos apostolus evehere voluit:cope ut certo secum statuât conscientia, in quae-îdo Deo non irritum esse cursum. Quae certitudoige captum nostrum superat, praesertim quum inquisque descendit. Neque enim hoc in medio

[îendum est, Deum iis esse remuneratorem quium quaer unt: sed privatim ad se quisque usumfruetum eius doetrinae aecommodare debet, nempesciamus nos a Deo respici: tantae illi ourae

utem esse nostram, ut nobis nunquam sit de-urus: preces ab eo nostras exaudiri: ilium nobis•petuum fore libe rator em. Quum vero nihilrum sine Christo nobis constet, necesse est utaper se in eum fides nostra referat, et in eoD haereat. Ex his duobus membris colligereac licet quomodo et cur impossibile sit homineme fide plaoere Deo. Nam om nes nos iure exosos)et quum maledicti simus natura: nee vero inestate nostra est remedium. Quare necesse estnos Deus gratia sua praeveniat. Id fit dum

um cognoscimus Deum esse, ut nulla pravaierstitio nos alio abducat : deinde quum certam>is ab eo salutem pr om ittim us. Si quia plenioremus argumenti traotationem desideret, hino faciendi erit exordium, nos frustra tentare omnia etliri, nisi in Deum respicimus. Hino enim unicusrectae vitae finis, eius gloriae servire. Id nun-

im fiet nisi praecedat eius cognitio. Sed haecturn fidei dimidia est pars, parumque prodessetL accederet fiduoia. Ergo tunc demum suis nu-ris absoluta est fides, ut gratiam nobis apudam com par et, quum oerto confidimus, non frustra

ipsum quaerere, adeoque certam ab eo salutemlis prom ittimu s. Po rro nemo nisi exoaecatuserbia, perversoque sui amore faseinatus, Deumi me ritis rem unerato rem fore confidet. Ergoicia haec, de qua loquimur, non in opera nequepropriam hominis dignitatem, sed in solam Deitiam recum bet. Quum autem Dei gratia non-

in Christo inveniatur, is unus est in quernlicere debet fides.

7. Fide Noe, divinüus admo nitus de iis quaenondutn videbantur, veritus apparavit arcam in salutem domus suae: per quam condemnavit mundum,et eius (quae secundum fidem est) iustüiae factusest haeres.

7. Fide Noe. Hoc admirabile virtutis exemplumfuit, quod quum totus mundus impunitatem sibipromittens, secure et licenter delitiis indulgeret:solus Noe vindictam Dei, quae diu tarnen adhucdifferenda erat, sibi ante oculos proposuit: quodcentum et viginti annos misère se fatigavit inconstruenda area: quod inter tot impiorum sub-sannationes stetit infractus : quod in totius mundiinteritu se salvum fore non dubitavit, imo sibivitam statuit in sepulcro, hoc est in area ipsa.Bern breviter attingo : ciroumstantias per se quisqueexpendere melius potest. Hu ius tarn praeclaraevirtutis laudem apostolus fidei assignat. Haotenusdisseruit de patrum fide qui sub prima mundi aetatevixerunt : haec vero quaedam palingenesia fuit, dumNoe cum sua familia emersit ex diluvio. Hin cconficitur, omnibus saeculis non aliter homines pro-batos fuisse Deo, nee quidquam laude dignum edi-diëse, quam per fidem. Nunc, videamus quid inNoe considerandum proponat: nempe quod do fu-turis, necdum manifestis rebus admonitus timuit:deinde quod construxit arcam : tertio quod mundumea structura condemnavit: quarto quod iustitiae, quaesecundum fidem est, fuerit ha eres. Quod ordineprimum posui, fidei vim maxime exprimit. Semperenim ad principium illud nos revoca t, quod fidesevidentia sit rerum non apparentium . Et certeproprium eius est, quae latent, atque a sensibusnostris remota sunt, in verbo Dei intueri. Quum

ante vero diluvium post centum et viginti annosfuturum denuntiaretur, primum temporis longitudopoterat metum demere : deinde res erat inoredibilis :impios interea cernebat secure delitiari: deniqueterribilis ille diluvii nuutius inane terriculamentumvideri poterat. Atqui tantum defert Noe Dei verbo,ut oculos a praesenti rerum adspeotu advertens, in*teritum, quern Deu s m inat ur, quasi praesentemtimeat. Fide s ergo, quam habet verbo Dei, ipsumad Dei obedientiam format: cuius postea documen-tum praebet in fabricanda area. Sed hie obiiciturquaestio, cur fidem timoris causam faoiat apostolus,quum gratiae promissiones potius quam minas re-spiciat. Qua ratione Paulus evangelium, quo iustitiaDei nobis offertur in salutem, verbum fidei nun-oupat (Rom. 10, 8). Impro prie ergo dictum hocvidetur, quod Noe inductus fide fuerit ad timen-dum. Respondeo, proprie quidem ex promissionibusfidem nasci, in illis esse fundatam, in illas collimare.Ideo dicimus Christum esse verum fidei scopum, inquo nobis propitius est pater ooelestis, et in quo

10*

7/29/2019 c55.pdf



obsignatae ac ratae sunt omnes salutis promissiones.Neque tamen id obstat quominus fides Deum respi-ciat, ac reverenter excipiat quidquid ipse loquitur.Aut si brevins habere mavis, proprium fidei estloquentem audire Deum, et quidquid ex sacro eiusore pro dit, sine dubitatione amplecti. Ita fides

praeoeptis ao minis, non secus ao gratuitis promis-sionibus, subiioitur. Sed quia nemo unquain utdeoet, ao quantum satis est, Dei praeceptis ad pa-rendu m afficitur, nee m inis comm ovetur ad depre-candam eius iram, nisi qui gratiae promissionesiam apprehendit, ut ilium benevolum patrem agno-scat salutisque autorem : ideo a praecipua parteevangelium per synecdochen vooatur verbum fidei:et relatio inter hanc et illud mutua statuitur.Fides tamen utcunque recta in Dei promissionesBe conférât, ad minas nihil omnius intenta est qua-tenus nos ad Dei timorem ac obsequium erudirinecesse est.

Apparavit arcam. Hie obedientia notatur quaeex fide man avit, tanquam e x fonte aqua. Longu merat et laboriosum opus structura arcae : quotidianisimpiorum ludibriis impediri, adeoque millies abrumpipoterat: nee dubium quin undique sancto viro insul-tave rint. Quod ergo protervos eorum insultus in-fracto animo sustinuit, in eo prodidit non vulgareobsequendi studium. Sed unde id quod tam oon-stanter obedivit Deo, nisi quod in promissione, quaespem illi salutis dabat, prius acquievit, et in hacfiducia perstitit usque ad extremu m? Neque enimad Bubeundas sponte tot molestias fuisset animatus,nee tot obstaoulis vincendis par fuisset, nee tamdiufirmuB stetisset in suo instituto, nisi praeunte fiducia.Sola igitur fides obedientiae mag istra est. Und eexadverso colligere licet, incredulitatem nobis ob-

stare quominus Deo pareamus. Atque hodie hor-rendum in modum hac in parte se prodit mundiincredulitas, quod tam pauci Deo sint obsequentes.

Per quam daninavit mundum. Durum esset adNoe salutem referre quod mundum damnaverit: defide intelligi oontextus vix patitur. Erg o de areaintelligamus. Duplici autem nom ine dicitur mu ndum p er arcam damnasse. Nam quod in ea con-struenda tamdiu occupatus fuit, id excusationemreprobis abstulit: et eventus, quisequutus est, iustummun di exitium comprobavit. Our enim area salutis custodia fuit uni familiae, nisi quod viro iustoparcit ira Domini, ne un a cum impiis pereat? Ergonisi reliquus superfuisset, non tam conspicua essetmundi damna tio. Quod ergo Dei mandato obtempérât Noe, mundi contumaciam suo exemplo damnât: quod mirabiliter eripitur ex media morte, iddocumento est, iuste perire totum mundum, quernproculdubio servaret Deus, nisi indignus essetsalute.

Quae secundum fidem est, iustitiae. Hoc ulti

mum est quod observandum admonet apospersona Noe. Moses refert ilium fuisse Causam ac radicem huius iustitiae fidem fuisille historiée non refert, ex re ipsa apostolutur. Quod non ideo tantum verum est quiunquam ee Deo in obsequium sincere add

qui paternae eius benevolentiae promissionibuacceptam illi suam vitam fore oonfidit: senullius quamlibet sancti hominis vita, quum regulam exigitur, placere sine venia potestnecesse est ut in fidem iustitia recumbat.

8. Fide Abraham, quum vocatus esset, oexiret in locum quern accepturus erat in haeet exivit nesciens quo veniret. 9 . Fide pereest in terra promissa quasi aliéna: in tabehabitans cum Isaac et Iacob cohaeredibuspromissionis. 10 . Exspectabat enim civitatemtern fundamenta, cuius architectus et opifex 11 . Fide et ipsa Sara facultatem ad concseminis accepU, et praeter tempos aetatisquia fidelem extstimavit eum qui promiserat. 1terea etiam ex uno geniti sunt, et quidem multitudine tanquam astra coéli, et quasi areest iuxta marginem maris innumerabüis.

8. Fide Abraham. Iam ad ipsum Adescendit, q ui praec ipuus est in terris eoclepater: et cuius nomine gloriabantur Iudaeihoe solo titulo exempti essent a communi hoordine, quia erant sancta Abrahae progeniesautem potissimum habere debeant admonetputentur inter Abrahae filios: atque ita fidem revooat, quia nihil habuerit eximiuAbraham quod non ex fide processerit. P

docet, fidem fuisse causam cur statim paruequum iussus esset ex patria migrare: deindefide fuisse factum ut constanter in vocationefinem usque pergeret. His duobus testimooulente comprobata fuit Abrahae fides, obspromptitudine et pergendi constantia.

Quum vocatus esset. Yetus interpres emus ad nomen referunt: quod nimia dilutumfrigidum. Ego potius de oraculo interpretevooatus fuit extra patriam. Ita enim sibitarium exilium sponte indixit, ut tamen nihilnisi Dei mandato. E t certe hoc unum est principiis, ne pedem moveamus nisi viampraemonstret Dei verbum, ac instar luoernapraeluceat, quemadmodum inquit David (Ps105). Quare hoc observare discamus tota vquid aggrediamur nisi vocante Deo.

Ut exiret in locum. Ad mandatum apromissio, quod terram illi daturus esset Dhaereditatem. Han c promissionem extempplectitur, nec aliter festinat quam si in posses

7/29/2019 c55.pdf


J CAPUT XI. 154

iul mittendus esset. Hoc rarum est fidei experi-iQtum, relinquere quod sub manu est, etle procul sunt et nobis incognita, quaeramus.m quam Deus ilium migrare iubet, non désignâtam in quo velit eum degere: eed suspensum per-xumque animi relinquit. Yeni, inquit, in locum

9m monstrabo tibi. Quoreum loci notationem'ert, nisi ut magis ac magis exerceatur eius fides?poterat natalis soli amor non modo retardare

rahae alacritatem, sed prorsus tenere ligatum eiusmum, ne domo exiret. Non vulgaris ergo fuita fides, quae ita omnibus abruptis impedimentisa rapuit quo Dominus vocabat.

9. Fide peregrinates est. Hoc est secundummbrum: quod terrain ingressus, vix tanquammigena et inquilinus excipitur. Ubi ilia haere-ia quam sperave rat? Prot inus certe in mentemvenire potu it, se fuisse a Deo d elu sum : maior ...

im ilia frustra tions species quam apostolus omit-quod paulo post eum inde fames expellit, quod

ando etiam cogitur fugere in terram Gerar.i apostolus satis habuit uno verbo commendare) perseverantiam, quum dixit fuisse inquilinum•ae pro missa e : nam inquilini conditio promissioni; contraria. Quod ergo fortitêr banc tenta-lem sustinuit Abraham, insignia virtus fuit: Bede prodiit ex sola fide.

Cum Isaac et Iacob. Non significat sub iisdem»rnaculis vel eodem tempore eos habitasse, sedites Abrahae adiungit filium et nepotem, quiajgrinati fuerint in haereditate sibi promissa,ue tarnen defecerint, utcunque in longum tempus» Deus extraheret. Nam quo longior fnit mora,magis crevit tentatio: nisi opposito fidei olypeoies dubitationem insultus repulissent.

10 . Exspectabant enim. Reddit causam curi adscribat eorum tolerantiam: nempe quia inurn respic eren t. Ho c vero fuit videre quae nonintur. Quamquam enim hoc iam magnum erat,errae posaessione fidem sibi a Deo datam fovereinimis, donee post aliquot saecula res ipsa exhi-)tur: tarnen quum ne illic quidem subeidunt, sedetrant usque in coelum, in eo luculentius fidemm demonstrate. Coelum vocat u rb e m fu n-;am, cuius status perpetuus est: quum in mundoil sit nisi fluidum et caducum. Hoc autem ab-lum videri posset, quod Deum facit coeli condi-m, quasi non terram quoque creaverit. Respon-, quia in terrenis structuris ad materiem acceduntlinum manus, illis Dei opificium non inepteoni. Quidquid autem ab hominibus construitur,>res suos ipsa instabilitate refert: sicuti coelestise perpetuitas Dei conditoris naturae convenit.s porro exspectatione sublevari omne taediumit apostolus, ne unquam Deum sequendo fati-lur.

11 . Fide et ipsa Sara. Ut sibi non minusquam viris mulieres hanc doctrinam communem esseintelligant, Sarae exemplum adduoit: quam ideoprae aliis nominat, quod omnium fidelium sit mater.Sed mirum est commendari eius fidem quae inere-dulitatis palam arguitur: quia angeli vocem velut

fabulosam rideat. Neq ue enim adm irationis risusille fuit: alioqui non tarn severe reprehensa fuissetab angelo. Fa ten du m est diffidentia m ixtam fuisseeius fidem: sed quoniam monita diffidentiam suamcorrigit, nihilominus agnoscitur a Deo et laudatureius fides. Quod ergo initio reiicit quasi incredibile,simulatque audit ex ore Dei profectum, obedienterreoipit. Atque hinc utilem doctrinam colligimus:quod etiam siqua in parte vacillet aut claudicetfides nostra, non desinit probari Deo, modo nediffidentiae nostrae indulgeamus. Sum ma autemest, miraculum quod tunc edidit Deus quum Isaacgenitus fuit, fructum fidei Abrahae et uxoris fuissequa Dei virtutem appréhenderont.

Quia fidelem. Diligenter notandae sunt istaerationes, quae vim naturam que fidei exp rima nt. Siquis tantum audiat Saram fide peperisse nondumquid hoc sibi velit assequetur: sed haec expositioquam apostolns attexuit, tollit omnem difficultatem.Ha nc enim fuisse Sar ae fidem praedicat, quod ve-racem iudicavit Deum, idque in suis promissionibus.Cuius sententiae duo sunt membra. Prim um enimhinc docemur, nullam absque verbo Dei esse fidem:quia de eius veritate persuasi non erimus doneeloquutus sit. Quod unum abunde valet ad refu-tandum sophistarum commentum de fide implicita:semper enim tenenda est mutua inter verbum Deiet fidem nostram re latio. Sed quia in Dei bene-volentia praecipue (ut iam dictum est) fundatur

fides, ideo non quodlibet verbum, quamvis profectumex eius ore, sufficeret: sed requiritur promissiogratiae testis. Quamobrem dicitur Sar a veracemiudicasse Deum qui promiserat. Haec inquam veraest fides, quae et Deum loquentem audit et pro-mi8sione eius nititur.

12. Ex uno geniti sunt. Iudaeos etiam nuncadmonet, fide esse factum ut sint Abrahae soboles.Erat enim iam quasi semimortuus Abraham : Sarauxor, quae in flore aetatis sterilis fuerat, iam senioeffoeta. Citius ergo oleum ex lap ide fluere debe-bat, quam ex illis prodire aliquis populus. Atquiinnum era multitudo nascitur. Si nunc origine suasuperbiunt Iudaei, causam attenda nt. Certe quid-quid sunt, fidei Abrahae et Sarae tribuendum est.Undo sequitur, non aliter quam fide retinere actueri posse ipsos quern consequuti sunt atatum.

13. Secundum fidem mortui sunt isti omnes nonacceptis promissionibus: sed quum procul eas vidis-sent, et credidissent, et salutassent, et confessi essent

7/29/2019 c55.pdf


155 E P I S T . A D H E B R A Ë O S

quod hospiies et peregrini erant super terram. 14 . Sanequ i haee dicunt, ostendunt se patriam inquirere. 15. Etsi quidem illius meminissent a qua exierant, Mbebanttempus revertendi: 16 . nunc vero meliorem appetunt,id est coelestem. Qu are non erü bescit Deus, vocariDeus ipsorum: paravit enim Ulis civitatem.

13 . Secundum fidem. Comparatione ampliflcatfidem patriarcharum : quia quam Dei promissionestantum libaseent, tanquam ill arum dulcedine satiati,quidquid in mundo erat spreverunt: nee unquamillarum gustum, quantum vis tenuem, obliti sunt relin vita vel in mo rte. Quamquam particula, Secundum fîdem, bifariam exponitur. Quidam simpli-citer intelligunt, secundum fidem esse mortuos, quiain hac Tita nunquam promiseis bonis potiti sint.Sicuti hodie quoque sub spe nobis abscondita estsalus. Ego tarnen iis potius assentior, qui hie no-tari inter nos et patres discrimen putant: atque itaexpono: Quum Deus gratiam, quae in nos largeeffusa est, patribus duntaxat gustandam praebuerit,quum eminus illis ostenderit obscuram Christi imaginera, qui nunc se conspiciendum quasi sub oculosnostras offert : tarnen acquieverunt, nee unquam ex-ciderunt a sua fide: quanto nobis hodie ampliordatu r perseverandi ma teria? Si deficimus, bis sumusinexcu8abiles. Haeo ergo circumstantia plurimu mauget, quod procul intuiti sunt patres spiritualeChrist: regnum, cuius hodie tarn propinquus est ad-spectus: quod procul salutarunt promissiones, quaetarn familiariter nobiscum habitant. Nam si illihihilominus ad mortem usque sustinuerunt: quantaenunc ignaviae erit fatigari credendo, quum Dominustot adminiculis nos fulciat? Si q uis obiiciat, nonpotuisse eos credere nisi acceptis promissionibus, in

quibus necessario fundanda est fides : respondeo, hocper comparationem dici. Procul enim ab hoc graduabfuerunt, in quern nos Deus erex it. Proinde tam-etsi eadem illi salus fuit promissa, promissionumtarnen claritatem, qua sub Christi regno fruimur,non habebant: sed contenti fuerunt earn proculadspicere.

Et eonfessi quod hospites. Hoc Iacob confiteturquum Pharaoni respondet tempus peregrinationissuae breve fuisse prae tempore peregrinationis pa-trum suorum, plenumque multis aerumnis, Genes.47, 9 . Si Iacob peregrinum se agnosoit in ea terra ,quae illi in perpetuam haereditatem promissa erat:satis pàtet, minime in mundo fuisse defixum, sedmentem supra ooelos extulisse. Ideo infert apostolus, patres, ita loquendo, palam ostendisse sibi essemeliorem in coelo patriam: nam si hie peregrinan-tur, alibi p atria est ac fixa sedes. Quod si illi interobscuras nubes in coelestem patriam animis evola-run t, quid hodie nobis agendum est? Quibus e«oelo conspicuam manum C hristus porrigit, ut nos

secum attollat ? Si illos non detinuit terra Cquanto magis expediti esse debeinus, quibostenditur certa statio in mundo?

15. Si quidem illius meminissent. Praeviectionem quae contra opponi pote rat: nemfuisse alienigenas, qui patria m reliquissen t.

apostolus, quum se peregrin os vooabant, dpotamia non cogitasse: quia si eius täcti desiderio, integrum illis erat eo reverti.sponte ab ea exsulant, imo earn abnegannihil ad se pertine at. Aliam igitur patrsignant, quae sit extra mundum.

16. Quare non erübescit. Respioit ad itentiam: Ego sum Deus Abrahae, Deus IDeus Iaoob. Ra rus hio ho nor, quum Dohominum nominibus insignit, et hac veldiscerni vult ab idolis. Hano quoque praeroapostolus fide niti docet: quia quum sanctad coelestem patriam adspiraverint, Deus suorum civium ordine illos censeat. Sed ligendum est, nobis inter Alios Dei locum nisi mundo renuntiemus: nee fore nobis haereditatem, nisi peregrinem ur in terra. Capostolus ex verbis illis, Ego sum Deus Isaac et Iacob, iure oolligit ipsos esse coeli hquoniam qui sic loquitur, non Deus est mosed vivorum.

17. Fide Abraham obtulit Isaac, quumesset: ac unigenitum obtulit, quum promissiopisset: 18 . ad quern dictum erat, In Isaactibi semen: 19 . quum reputasset Deum etiamtuis posse suscitare. Unde eum quoque in dine recuperavit. 20 . Fide Isaac de futurisIacob et Esau. 21 . Fide Iacob moriens sin

loseph benedixit, et adoravit ad summitateeius. 22 . Fide loseph moriens de exitu filiorael meminit, et de ossïbus suis mandavit.

17. Fide Abraham. Prosequitur quod dham restabat. Refert enim filii immolationautem hoc tarn singulare virtutis exemplumaliud simile rep erire lioeat. Ideo amplifioanadd it , Q uu m te n t a t u s ess e t . I am mudem experiments ostenderat Abraham qualHanc tarnen probationem, sicut reliquis longe excellit, ita apostolus prae omnibus vuma ri. Perin de ergo hoc valet ac si dixisset :Abrahae virtus fuit filii immolatio, quia txime Deus probasse eum dicitur. Atqui hex fide manavit. Ergo nih il habuit Abrahpraestantius, quae tarn praeclarum fruotumYerbum t e n t a t i o n i s nihi l quam probatiognifioat. Quod Iacobus (1 , 13) neg at nostentari, alium sensum habet: nempe quodmalum non sollicitet. Ho c enim vere fieri

7/29/2019 c55.pdf


r CAPUT XI . 158

uniuscuiasque concupiscentia : neque tarnen in-ea negat quin experimentum capiat Deus nostraeBgritatis et obedien tiae. Quamquam non ita nosriorat Dens, quasi alias ignoret quid in cordeitro lates t. Nulla inquam probatione indigetus, ut nos cognoscere inoipiat : sed quum in lucem

i producit ut operibus palam testemur quod anteconditum erat, dicitur nos experiri aut probare:nde quod re ipsa palam fit, Deo innotescere di-ir. Hae c enim satis familiaris est ac frequensipturae loquutio, ut quod in homines competit,as in se transférât. Immolatio Isaac ab animiictu censetur: quia per Abraham non stetit quo-ius quod sibi mandatum erat, perageret. Haecuntas obsequendi perinde valet ac si immolassetim .

Ac unigenitum obtulit. Hie circumstantiis no-i Toluit quanta fuerit et quam acris probatiorahae. Quamquam aliae etiam ex Mosis histo -petendae sunt, quae eodem pertinen t. Iub etur

raham accipere filium suum, unigenitum suum

sibi dilectum Isaac, ducere in locum qui posteaastrandus erat, ibique manu propria eum mac-). Blandas illas appellationes data opera con-it Deus, ut intimum sancti viri cor perfodiat torn vnlneribu s. Deinde quo magis eum excruciet,it eum conficere iter tridu i. Quam acre illi tor-îtum fuisse putamus, quod filium semper habetsonspectu, quern iam cruentae neci destinarit?am ad locum ventum est, novo adhuc vulnerebus eius Isaac transfigit, dum interrogat ubinamhostia . Quaelibet m ors filii nimium acerba fuis-

mors sanguinaria maiorem habuisset luctum:d autem sua eum manu iubetur mactare, id vero»cius est, quam ut paterno animo sit tolerabile.

lies exanimari potuit, nisi fides cor eius extraadum sustnlisset. Ergo no n abs re commémorâtstoluB tun c fuisse tent atum . Qu aeritu r tarnenIsaac unigenitus vocetur, quum ante eum ge

ts esset Ismael, qui adhuc superstes erat. Res -deo, quum Dei oraculo abdicatus esset ex fami-quasi instar mortui fuisse habitum: ut saltern

r filios Abrahae locum non teneret.Quum promissiones accepisset. Quaècunque hac-

is retulimus, utcunque animum Abrahae penitusjeraverint, prae hac tarnen tentatione quasi levésctiones fuerant, quod acceptis promissionibus>tur filium suum Is aac interficere. Om nes enimooissiones in hac fundatae erant: In Isaac voca-r tibi semen : quoniam hao sublata, nulla spes

edictionis aut gratiae reliqua fiebat. Hie nihilenum reniebat in quaestionem: sed aeternaahae salus, imo totius mu ndi. Quan tis angu s-districtum fuisse putamus sanctum hominem,

m illi in mentem veniret, in filii persona spemirnae vitae exstingui? et tarnen fide supra has

cogitationes emergit, ut quod iussus est exsequatur.Si haec admirabilis fuit virtus, per tot ac tarn ar-dua obstacula eluctari: merito summam laudemhabet fides, quae sola fecit ut invictus Abrahampersta ret. Sed hic exoritu r non parva difficultas:quomodo laudetur Abrahae fides, dum a promissione

discedit. Nam sicuti ex fide obedientia, ita ex promissione fides nascitur. Ubi ergo promissione des-tituitur Abraham, concidat eius fides necesse est.Porro mors Isaac, ut iam dictum est, omnium pro-mi88ionum quidam veluti interitus fuit: neque enimquasi unus aliquis ex vulgo hominum consideran-dus est Isaac, sed qui inclusum in se Christumhab et. Ha nc quaestionem , quae difficilis alioqui adsolvendum esset, expedit apostolus, quum mox sub-iicit, Abraham tribuisse hoc honoris D eo, quod filiumposset ex mortuis excitare. Erg o datam sibi pro -missionem non abiicit: sed vim eius ac veritatemextra filii vitam extendit, quia Dei potentiam tarnangustis finibus non limitât, ut mortuo Isaac velalligata sit vel exstin cta. Hoc modo prom issionem

retinuit, quia Dei potentiam non affixit vitae Isaac :sed persuasum habuit, in eius mortui cineribus nonminus quam in vivo et spirante fore efficacem.

19 . Unde eum quoque. Ac si diceret: Nequehaec spes frustrata est Abrahamum , quia haec quae-dam resurrectionis fuit species, quod subito liberatusfuit ex media morte. Nomen parabolae quod hieponitur, varie exponunt interprètes. Ego simpliciteraccipio pro similitudinis nota. Tametsi enim verenon resurrexit Isaac, quodammodo tarnen videturresurrexisse quum repente ac mirabiliter, inexspec-tata Dei gratia, eripitur. Neque tarnen displicetquod alii in ariete, qui subrogatus est in locumIsaac, carnem noetram designari putant, quae morti

subiicitur. Fateo r etiam verum esse quod alii tra-dunt, in hac immolatione pictam fuisse Christi ima-ginem. Sed nunc quid senserit apostolus, non quidvere dici posait, d isputo. Hie autem, meo iudicio,genuinus est sensus: quod Abraham non aliterfilium suum recepit, quam si illi ex morte resti-tutus esset in novam vitam.

10 . Fide Isaac. Hoc etiam fidei opus fuit, defuturis benedicere, quia ubi res non exstat, sednudum verbum apparet, necesse est solam fidemregna re. Sed primo loco notandum est quid valeatbenedictio de qua loquitur: nam saepe generaliterb e n e d i c e r e pro bene precari accipitur. Sed longealia ratio fuit benedictionis Isaac: erat enim quasimissio in possessionem eius terrae quam Deus illi

et posteris promiserat. Atqui in ea nihil habetprorsu8 nisi ius sepulcri. Ridiculae ergo videnturmagnificiae illae voces, Serviant tibi populi, et tribuste adorent (Gen. 27, 29). Quälern enim dominiumtradere potuit, qui ipse vix liber erat? Yidemusitaque hanc benedictionem fide niti, quia nihil pra eter

7/29/2019 c55.pdf


159 EPIST . AD HEBR AEOS

Dei verbum habet Isaac quod ia filios suos conférât. Dub itari tarnen potest an ulla fuerit in bene-dictione Esau fides, quum reprobus esset atque aDeo abdic atus. Solutio facilis est, quia in eomaxime enituit fides, quum gemellos ex se genitosdiscrevit: etjita quidem ut minori tribuerit priorem

locum. Nam Dei oraculum sequutus, primogenitoordinarium ius natu rae ademit. Hinc autem pendettotius gentis conditio, quod electus a Deo fuitIacob, atque ea electio patrie benedictione san-cita fuit.

21. Fide Iacob. Quaecunque memoratu dignaacciderunt in populo, apostoli consilium est fideiadscribere. Quia tarnen omnia recensera nimislongum fuisset, pauca ex multis eligit: quale hocest. Nam tribus Eph raim ita reliquas superavit,ut quodammodo laterent sub eius umbra. Saepeenim decern tribus comprehendit scriptura sub hocnom ine. Atqui Ephra im ex duobus filiis Iosephminor natu fuit. Quo tempo re ipsum et fratremIacob benedicebat, ambo erant pueri. Quid in minore cernebat Iacob cur primogenito eum praeferret?Quin etiam id du m facit, oculos habe t senio obtusos*et hebetes: nee fortuito dextram manum imponitcapiti Ephraim : brachia enim decussatim componit,ut dextram manum in sinistram transférât. Pra e-terea duas illi portiones assignat, ac si iam eiusterrae esset dominus unde eum fames abegerat.Nihil hio rationi consentaneum, nisi fides dominetur.Ergo si quid esse volunt Iudaei, non alibi quamin fide glorientur.

Adoravit ad summitatem. Hie unus est ex iislocis unde coniecturam facere licet, puncta olimapud Hebraeos non fuisse in usu: quia non itahallucinari poterant graeci interprètes, ut virgam

pro lecto redderent, si eadem tunc fuisset quaehodie scribendi ratio. Non dubium est quin Mosesde lectuli capite loquatur, quum dicit fltODPl tWT 7y .Graeci autem, quasi scriptum esset, Matthaéh,transtu lerunt caput virgae. Quod vulgo receptumerat apostolus non dubitat suo instituto accommo-dare. Iudaeis quidem scribebat, sed qui in variasregiones dispersi patriam linguam graeca muta-vera nt. Scimus autem apostolus hac in part e nonadeo fuisse scrupulosos, quin se rudibus attempera-ren t, quibus adhuc lacte erat opus. E t in ea renihil est periculi, modo semper revocentur lectoresad sinceram nativamque scripturae lectionem. Cae-terum in re ipsa parum est discriminis : quia quodadoravit Iacob, id fuit gratiarum actionis symbo-lum : quare fide adductus est ut se filio submitteret.

22 . Fide Ioseph. Hoc ultimum est quod expatriarcharum gestis Moses, ut certe dignum est,nar rât. Nam quod ilia opulentia, delitiae, honores,promissionis oblivionem sancto viro non inducunt,neque eum in Aegypto remorantur: id vero non

parvae fidei argumen tum est. Unde enianimi magn itudo, u t quidquid in mundo lime, despiciat, quidquid pretiosum est, dnihilo, nisi quod in coelum consc ende rat?08sa sua iubet exportari, in eo sui rationhabet, quasi sepulcrum ei dulcius futuru

vel melius in terra C hanaan quam in Ased tantum voluit gentis suae desideriumut vehementius ad redemptionem adspirarenet fidem confirmare, ut certo sperarent seliberatum iri.

23. Fide Moses, quum natus esset, ofuit très menses a parentibm suis, quia elegantem pueUum, et non tvmuerunt edic24 . Fide Moses iam grandis renuit vocari iPharaonis. 25 . Potius eligens malts affici cuDei, quam temporales habere peccati delitiiores existimans divitias probrum ChrisAegypti thesauro s. Intuebatur enim in rtionem. 27. Fide reliquit Aegyptum, nefurorem regis: quasi enim invisibilem vidduruerat.

23 . Fide Moses. Fuerunt etiam alii, eprofani homines, qui non Dei timoré, sedsobolis propagandae studio liberos suos nonpericulo serva runt. Sed apostolus alia ratpulsos fuisse docet parentes Mosis ut eumrent : nempè, quia Deus promiserat, quum oppressi essent, vindicem aliquando se ffiducia freti infantem saluti suae p raetulervidetur hoc fidei naturae contrarium, queos formae elegantia adduotos. Scim us prehensum fuisse Isai, quum filios suos

Samu eli, prout quisque forma excellebat. Deu s nos in externis larvis non detinet. deo, non illectos fuisse pulchritudine parentut misericordia tangerentur ad eum serqualiter vulgo soient affici homines: sed veluti notam futurae excellentiae fuisse inin puero, quae rarum nescio quid de eo proNon ergo dubium est quin adspectu ipso propinq uae liberationis ex citati fue rint, puerum magnis rebus gerendis confiderenttum esse. Po rro hoc multum ponderis apudhabere debuit, quum audirent Mosen redesuae ministrum mirabiliter ex morte fuisse fidei beneficio. Notandu m tarnen est, fidehic lau datu r, valde fuisse imbecillam. Naposthabito mortis suae metu Mosen debecare, eum exponunt. Pa tet igitu r illorubrevi non tantum vacillasse, sed fuisse cosaltern partes suas deserunt, ubi infantem pad ripam fluminis. Sed eo magis nos animvenit, dum audimus fidem, licet infirm

7/29/2019 c55.pdf


L E P I 8 T . A D H E B R A E O S 1 6 2

len sic probari, ut vitam Mosis impetrefc, ex quaidebat eoclesiae liberatio.

24 . Mosis iam grandis. Memorabile prae ali isid Iudaeos esse debuit Mosis exemplum, perus manum fuerant ex Servitute manumissi , foedusi cum il l is renovatum, status ecclesiae publicata

e con stitu tus. Quod si fides iu Mose praecipu econsideranda: nimis absurdum erit si inde ipsos) abdu cat. Unde sequitu r, male in lege proficerenee qui ab ipsa non diriguntur ad fidem. Nuncendum est quibus iu rebus Mosis fidem praedicet.nc ordine primam vir tutem ponit , quod iamtudis natu adoptionein f i l iae Pkaraonis contempsit .tatis meminit, quia si puer hoc fecisset, levitati, ignorantia e posset im put ari: quandoquidem en impueris nondum viget consil ium aut ratio, temerequovis proiiciunt: adolescentes etiam saepe hue

il luo rapit inconsideratus fervor. Erg o ut scia-s, nihil nisi consulto factum fuisse, et quodgo iam tempore meditatus erat: refert apostolusic fuisse grandem natu: quod etiam ex historia

net. Porro adoptionem sprevisse dicitur , quiajm inviseret fratres suos, quum sublevare ipsosdere t , quum v ind icare t eorum in iur ias , hueictabant omnia ut rediret potius ad genus suum,\m in aula regis maneret. Ergo perinde iduit, ac si ultr o se abdicas set. Id fidei adscribit»stolus: quia multo satius erat in Âegypto ma-•e, nisi genus Abrahae benedictum esse persuasuset: cuius benedictionis sola testis erat Dei pro-isio. Nam oculis nihil tale cernebat. Hi nc ap-•et fide esse intuitum quod longe a conspectuQotum erat.

26. Maiores existimans divitias, probrum Christi.lulo notan da est haeo loqu utio, qua docemur,

tar letalis veneni fugiendum esse quidquid ob-er i nequi t qu in Dei o ffensa red imatur . D e l i t i a sm peccat i vocat i l lecebras mundi omnes, quaei a Deo eiusque vocatione abducu nt. Nam com-da vitae terrenae quibus pura consoientia et Dei-missu frui licet, ea hoc numéro non censentur,are semper meminerimus discernere quid nobisus perm ittat . Su nt autem qu aedam p er se l icita,>rum U8um nobis prohibent vel temporis vel loci

aliarum rerum oiroumstantiae. Qua re in om-us praesentis vitae commodis semper id spec-idum, ut nobis ad sequendum Deum adminiculat , non impedim enta. E t temporales quidem de-a8 peccati vocat, quae cito evanescunt simuln vita. H is opponit probrum Chris ti , quod li-

lter in se Buscipere debent pii omnes . Nam)8 elegit Deus, eos etiam praeordinavit at fiantigini filii sui conformes: non quod ad eundemnes modum probris aut alio orucia généré exer-,t, sed quod omnes ita comparatos esse decet uticis Bocietatem cum Christo subire non récusent.


Reputet igitur quisque apud se quatenus ad hanccommunioationem vocetur, ut obstaoula (omnia ab-rump at . Nee prae tereundum est quod Chr is t i p robris annumerat quascunque ignominias f idèles abinitio mund i pertu lerun t. Na m sicuti mem bra fue-runt eiusdem corporis, i ta nihil habebant a nobis

separa tum. Sun t qu idem omnes aerum nae, s icu tpraemia peccati , i ta etiam maledictionis fructus,quae primo homini fuit imposita: sed quascunqueiniurias Christi nomine sustinemus ab impiis, easipse suas ducit . Un de gloriatur Pa ulu s se supple requod passionibus Chris ti deest . Id si r i te expe n-deremus, non tarn molestum nobis esset atqueaoerbum, pro Christo pati . Me lius etiam hoc m em bra déclarât quid signif icet per probrum Christi ,ubi dicit: malis affici cum Dei populo. Non poteratali ter Moses se unum esse ex Dei populo profited,nisi gentis suae miseriis adiungeret se comitem.Ergo ubi hie finis est ne discedamus a corpore eoclesiae: quidquid patimur, soiamus capitis nominee ss e c o n se c ra tu m . I t a e x ad v er so t h e s a u r o s A e -

g y p t i vooat , quos a l i te r possidere nemo potestquin ecclesiae renuntiet .

Intuebutur enim in remunerationent. Pr o b a t ,illam animi magnitudinem fuisse fidei affectum, exdescriptione quam posuit: quia Moses oculos inD ei promi8sionem defixos hab eba t. Neq ue enimsibi melius fore sperasset cum populo israelitiooquam apud Ae gypt ios, nisi sola promissione con-fisus. Po rr o si quis inde infe rat, fidem non insolam Dei misericordiam recumbere, quia praemiirespeotum habeat: respondeo, non hic disputari deiusti t ia aut salutis causa: sed apostolum generali tercomplecti quidqu id fidei conve nit. E rg o fides, qua tenus quaerenda est iusti t ia coram Deo, non re-munera t ionem, sed gra tu i tam Dei boni ta tem, nonopera nos tra, sed Chri stum solum intue tur . Sedfides extra iustif icationis causam, quia generali terse extendit ad quodvis Dei verbum, remunerationisquae promit t i tu r respectum habet . Fid e inquamamplect imur qu idquid Deus promit t i t : a tqu i oper i -bus promitt i t remunerationem : ergo hanc appre-hendit f ides. Sed hoc totum in causa gratuitaeiustif icationis looum nullum habet: quia nulla ope-rum remunera t io sperar i po test , n is i g ra tu i ta iust i -t iae imputatio praecedat.

27. Fide reliquit Aegyptum. Tarn de prioreexitu hoc posset exponi quam de secundo, quumscilicet secum populum eduxit . Tu nc enim propriere l iqu i t Aegyptum, quum ex domo Pharaonis aufu-

git . Hue accedit quod ante celebrationem paschatishie egres8us recense tur ab apostolo. Yid etur ergode Mosis fuga loqui. Nee obstat quod addit , n o nt i m u i 8 s e f u r o r e m r e g i s : q uu m M os es ips ena rre t te rrore se fuisse compulsum. Na m si ini -t ium spectamus, non t imuit quum se populi vin-

11

7/29/2019 c55.pdf


16 3 CAPUT XI .

dicem profiteretnr. Om nibus tarnen expensis, adsecundum exitum referre malo. Tune enim intré pide regis ferociam despexit, tanta spiritus Deiyirtute armatus, ut furiosam illam bestiam ultrosubinde laoesseret. Haeo certe mir a fuit visfidei, quod imbellem multitudinem secum trahens

ae multis impedimentis onustam, iter sibi per in-numeras difficultates, Dei manu patefactum irisperavit. Yidebat potentissimum regem impotenterfùrere : sciebatque finem non faoturum donee extremaquaeque tentasset. Verum quia autorem suae pro-fectionis Deum esse novit eventum illi commendat,neo dubitat quin omnes Aegyptiorum impetus intempore cohibiturus sit.

Quasi enim invisibilem. Imo Deum viderat inmedio rubi ardentis: quare improprie hoc videturdici, et parum ap te ad causam praesentem. Fate orsane, visione ilia confirmatum prius fuisse Mosen,quam praeclarum illud liberandi populi facinusaggred eretur. Sed nego talem fuisse Dei oonspec-tum, qui eum exueret sensu carnis, et extra mundi

pericula educeret. Signum d untaxat quoddam prae-Bentiae suae tunc illi Deus ostendit : sed multum.abfuit quin Deum qualis est, videret. Apostolusautem intelligit non seous obduruisse Mosen, quamsi in coelum raptus Deum solum haberet ante ocu-los, negotium vero cum hominibus non haberet,non subiiceretur huius vitae periculis, nullum cumPharaone haberet certamen. Atqui certum est,eum tot difficultatibus fuisse obrutum, ut possetanimo inter dum concipere D eum procul abesse:aut certe superiorem tandem fore regis contumaciam,tot praesidiis instructam ad resistendum. Deniqueita se Deus Mosi videndum praebuerat, ut fideitarnen locum reliquerat: at Moses quum undiquemulti terrores instarent, omnes in Deum sensus

suos convertit. Adiutu s quidem fuit ad earn remvisione ilia quam diximus: sed tarnen plus in Deovidit, quam ferebat signum illud visibile. Pote n-tiam enim eius apprehendit, quae metus omnes om-niaqu e discrimina absorb eret. Promissione fretuscerto statuit populum, tametsi Aegyptiorum tyran-nide premebatur, iam terrae promissae esse dominum . Hin c colligimus, veram fidei naturam esse,Deum semper habere prae oculis. Secundo, fidemaltiora et magis recondita in Deo intueri, quamquae sub sensus nostros cadant. Tertio, solum Deiconspeotum sufficere ad mollitiem nostram corri-gendam: ut simuB contra omnes Satanae insultusplusquam saxei. Unde sequitur, quo quisque molliorest ac minus virili animo, eo minus habere fidei.

28 . Fide fecit pascha et adspersionem sanguinis,ut qui perdebat primogenita, no n tangeret eos. 29 . Fidetransierunt mare rubrum quasi per terram siccam:quod quum tentassent Aegyptii, absorpti sunt. 30 . Fide

conciderunt moen ia Iericho, circumdata perdies. 31 . Fide Bahab meretrix non periii cudulis, quum excepisset ezploratores cum pace

28. Fide pascha. Hoc ad fidei commendmultum valere debuit apud Iudaeos, quibus

puum et maximae venerationis sacriticium erat. Po rro fide celebratum fuisse dicit, nagnus ille figura fuit Christi: sed quia quumadspergeret sanguine, nondum exstabat prQuare ubi Veritas ipsa adhuc latebat, fide exnecesse fuit. Im o ridiculum videri poteraMoses paucas sanguinis guttulas Dei vindremedium opponeret: sed solo tamen Deconten tus immunem fore populum a plagAegyptiis instabat, non dubitavit. Und e nonrito fidem eius apostolus hac in parte laudfide celebratum fuisse pascha interpretantuMoses in Christum respexerit, utrumquidem sed apostolus simpliciter hie fidei meminit, qin solo Dei verbo acquiescit, ubi res ipsa

paret. Ideo intempestivum est subtilius philosopha ri. Quod autem Mosen solumpascha commémorât, haeo causa est, quod manum Deus pascha instituit.

29 . Fide transierunt. Certum est, oompilia multitudine fuisse incredulos: at Domincorum hoc fidei concessit, ut sicco pede ptransiret tota multitudo. Nam in eadem re minter Israelitas et Aegyptios discrimen fuquum alii incolumes transiissent, alii paudemersi sunt. Unde hoc discrimen? nisi qbum Dei priores amplexi sunt, quo destituAegyp tii. Argum entum igitu r est a contrariidicit A e g y p t i o s f u i s s e s u b m e r s o s . felix ille eventus poena fuit temeritatis :

modum ex adverso salutem consequuti sunlitae, quod verbo Dei freti inter médias moles iter facere non reousarunt.

30. Fide conciderunt moenia Iericho.prius fide abrumptum fuisse servitutis iugumita nunc eadem fide commémorât populumditatis sibi promissae possessionem fuisse aNam primo terrae ingressu obiecta erat richo, munita et fere inexpugnabilis, qugredi ultra vetaret, quum nulla esset illiugnandae ratio. Praecipit Dominus ut semel omnes viri bellicosi muros circumeant: autem die septies. Puerilis erat circuitus nusque ludibrio. Pa ren t nihilominus manr

neque ludunt operam: féliciter enim sucpromissum illis fuerat. Certum est non holamore, vel strepitu, nee clangore tubarumcorruisse: sed quia speravit populus quodturum Dominus promiserat. Haec quoque nostrum accommodare licet: quia neque alit

7/29/2019 c55.pdf


EPJST. AD HEBRA EOS " 166

i ex diaboli tyrannide asserimur in libertatem :eadem fide hostes nostros profligamus, omnes-i inferorum munitiones concidunt.

31 . Fide Rahab. Tametsi primo adspectu vide-hoc exemplum ob personae ignobilitatem minus

stre, ac prope indignum esse quod in hoc ordine

anseatur: congruenter tarnen neque abs re cita-ab apostolo. Hactenus ostendit, patriarchas,bus Iudaei plurimum honoris ao reverentiae de-jbant, nihil gessisse laude dignum nisi per fidem:.ecunque Dei bénéficia erga eos memoratu dignatit er un t, fuisse eiusdem fidei effectus. Nunc0 docet, mulierem alienigenam, et apud suos nonmae tantum conditionis, sed quae meretrixrat, in ecclesiae corpus per fidem fuisse insitam.de sequitur, eos qui maxime excellunt, nulliusam Deo pretii esse, nisi ex fide aestim entur :tra vero in sooietatem angelorum adoptari quiar profanos et reprobos vix prius locum nabelt. Porro fidei Rahab Iacobus quoque testimo-

m red dit (2, 25): et facile est ex sacra historia colli-e, mulierem han o vera fide fuisse praeditam. Sibim certo persuasum esse profitetur quod Deuslelitis promiserat: et quasi victores iam essentis metus ab accessu terrae prohibebat, veniam1 ac suis dari petit: neque ea in re hominessiderat, sed Deum ipsum. Hu ius fidei testimo-m est, quod non sine vitae periculo exploratorespitatio recipit. Er go fidei beneficio, a communi»is suae interitu salra evadit. Nomen m e r e -eis ad amplificandam Dei gratiam positum est.it qui niTf vertunt hospitam, quasi quaestum expona fecerit: sed quum hoc nomen ubique scrip-a pro meretrice usurpet, nulla est ratio cur aliter; loco interpretemur. Rabin i, quia hoc absurdum

peque suae genti esse putaban t, si dicerentur ex-ratores meretricis hospitio nsi esse: coactam ety-logiam exco gitaru nt. Sed inan is fuit ille tim or:9 enim in historia Iosuae nominatim epithetumi ruifn additur, ut soiamus exploratores clanculumlisse in urbem Ierioho, et ibi in domo meretricialisse. Quamquam hoc ad anteactam vitam re-•i certum est : resipiscentiae enim te stis est fides.

32 . Et quid amplius dico ? deficiet enim me tem-; narraniem de Gedeon, Barac, et Samson, ethte, et David, et Samuel, et prophetis: 33. qu ifidem expugnaverunt regna, operati sunt iustitiam,pti sunt prom issiones, obturarunt oraleonum, 3i.ex-

\xerunt vim ignis, effugerunt aciem gladii, robusti% sunt ex infirmitate, fortes redditi sunt in proe-profligarunt exercitus alienorum.

32 . Et quid amplius dico? Quia timendumt ne singula exempla referendo fidei laudes adicos homines restringeret, praeoccupat, ac dicit,

nullum fore finem si singulis insistât: quum id ipsum, quod de paucis narravit, ad totam Dei eccle-siam pertineat. Ac primum quidem medium illudtempus inter Io sue et Davide m désignât, quo Do minus iudices excitavit ad gubernandum populum:quales fuerunt quatuor isti de quibus meminit, G e

d e o n , B a r a c , S a m s o n e t I e p h t e . R idioulumsane erat, Gedeonem cum trecentis hominibus in-gentem hostium exercitum aggredi : lagenas mani-bus coneutere, plus quam inane erat terriculamentum.Barac longe impar erat hostibus, et tantum mulierisunius consilio regebatur. Samson homo rustioanus,et qui non aliis quam agriculturae armis se exer-ouerat, quid poterat contra tarn superbos victores,quorum potentia subaotus fuerat totus populus?Quis Iephte facinus initio temeritatis non damnasset,qui vindicem populi iam deplorati se profitetur?Sed quoniam Deum omnes sequuntur ducem, eteius promissione animati iniunetum sibi munussuseipiunt, spiritus sanoti testimonio ornan tur. Erg o

quidquid laudabile gesserunt, fidei apostolus tribuit,quamquam nullus est eorum cuius fides non olaudi-caverit. Gedeon ad arm a sumenda tardior estquam par sit, nee se Deo com mittere, nisi difficulté ^ audet. Barac initio trépidât, ut fere convi-tiis Delborae sit cogendus. Samson concubinaeblanditiis victus suam et totius populi ealutem inconsiderate prodit. Ieph te in concipiendo stultovoto praeceps, in solvendo nimis pertinax, puloherri-mam victoriam crudeli filiae suae morte déformât.Ita in omnibus Sanctis semper invenietur aliquidreprehensibile. Fides tarnen etiamsi mutila sit acimperfecta, D eo probari non desinit. Quarè non estquod nos frangant vel exaniment vitia quibus labor am us, modo fide pergamus in vocationis nostras

stadio.De David. Sub nomine Davidis compleotituromnes pios reges, quibus Samuelem et prophetasadiungit. Proinde in summa docere vult, regnumIud a in fide fuisse fundatum , et fide ad extre mu m8tetisse. Yulgo notae eran t plurimae Davidis vic-toriae, quas de hostibus reporta verat. Nota eratSamuelis integritas, et summa virtus in gubernandopopulo. Nota eran t Dei bénéficia quibus sanctosprophetas ac reges prosequutus fuerat. Apostolusaffirmât nihil horum esse, quod non fidei acceptnmreferri debeat. Po rro ex innum eris Dei beneficiisquaedam duntaxat attingit, ut inde generaliter col-ligant Iudaei, quemadmodum semper Dei manu

conßervata fuit ecclesia per fidem, sic neque hodieâliam rationem esse qua ilia erga nos beneficumsentiamus. David toties victor rediit domum, Eze-chias ab infirmitate convaluit, Daniel ex fovealeonum salvus et intactus emersit, socii eius incamino ardenti, non secus ac in rosido prato, laetiambü larunt. Horum omnium si causa fuit fides,

11*

http://xerunt/

http://xerunt/

7/29/2019 c55.pdf


167 C A P U T X I .

statuendum est non ali ter quam fide locum Deibonitati dari , ut se erga nos exserat . Pra ecip uenotandum est membrum il lud, ubi dicitur f ideadeptos esse promissiones. Tam etsi enim ver axmanet Deus, e t iamsi omnes s imus incredul i : in f ide-litas tarnen nostra facit ut promissiones nobis sint

irritae, hoc est, effeotu careant.34 . Böbusti facti sunt ex infirmitate. Chrysosto-mus alio reter t : nempe quod reducti sint Iudaeiab exsil io , in quo erant quasi desperati . Mihi deEzecb ia ho c accipi non displicet. Quam quam pos-semus la t ius ex tenders : quod Dominus in a l tummanu sua extulerit eanctos, quoties prostrati erant,opemque tuleri t eorum infirmitati , ut pleno roborev igeren t .

35 . Beceperunt mulieres resurrectione mortuossuos: alii vero distenti fuerunt, non amplexi redtmp-tionem, ut meliorem resurrectionem obtinerent. 36. Aliiautem ludibria et flagella experti sunt: praeterea vinculo, et carceres. 37 . Lapidati sunt, dissecti sunt,tentati sunt, occisione gladii m ortui sunt, oberraruntin pellibus ovillis, in tergorib us caprinis , destituti,afflicti, rnalis affecti: 3 8 . quibus mundus non eratdignus: in desertis errantes, in montibus, et speluncis,et cavernis terrae : 39 . Et hi omnes testimonium con-sequuti per fidem, non consequuti sunt promissionem :40. Beo quiddam pro nobis providente, ne sine nobisperficerentur.

35 . Beceperunt, etc. Nuper prosperos successusrecensuit quibus muneratuB est Den s suorum fidem:nunc d iversum argumentum t rac tâ t : nempe, sanctos,quum ad extremas quasque miserias redacti essent,f ide tarnen eluctatos esse, ut etiam ad mortem

usque JDvicti persti ter int . Ha ec quidem primo ad-spectu multum inter se differunt: quod ali i devictis hostibus magnif iée tr iumphant, varus mira-cu l is co nservan tur a Dom ino , e ruun tur no v is e tinsoli t is m odis ex media mo rte : alii autem probroset rac tan tur , e t p rope conspuuntur a to to mundo,conficiuntur inopia, exosi sunt omnibus, ut coganturin latebras ferarum se abdere, trabuntur deniquead saeva et truculenta supplicia. Nam hi posterioresdesti tuti prorsua videntur Dei auxilio, quum itaeos exponit superbiae et crudeli tati impiorum. Mu ltum e rgo videntur a prioribus distare. Fid es tarnenin utrisque regnat, et in utrisque perinde est effi-ca x: imo in secundis melius vis eius relucet. Namin mortis contemptu splendidior est f idei victoria,quam si vita in quintum saeculum propa getur .Hie praestantior est fidei effectua, dignusque maiorilaude, probra, inopiam, et extremas aerumnas per-ferre aequo et constanti animo, quam miraculo re-cuperare sanitatem, vel aliquod simile Dei bene-ficium consequi. Summa est , forti tudinem sanctorum,

quae saecu lis omn ibus enitu it, fidei esse op umaior si t nostra imbecill i tas quam ut malis andi s simus idonei, nisi nos fides sus tinea t. hinc coll igimus, q uicunque vere Deo f idunt, qua oportet , instructos esse ad resistendum, cunque ipsos modis impetat Satan: ao pra

ferendis malis nunquam nobis patientiam deadsit fides. Proinde infidelitatis nos convinin pers equ ution ibus et cruce deficimus. enim hodie est f idei natura quae olim appSanctis patr ibus, quos hie apostolus commQuare s i eorum imi taremur f idem, nunquturpiter ob ignaviam concideremus. In verbouavfa&Tjaav sequutus sum Erasmum: tameinte rpre tan tur carceratos fuisse. Sed hoc (dicio) sim p] iciu s , quod distracti fuerint , qmodum corium in tym pano distend itur . Quofuisse tent atos , videtur esse superfluum : neequin similitudo duarum vocum ènpCoîhjaav pceaJbjaav, in causa fuerit ut secunda male perito quopiam lectore addita, paulatim ob

in te x tu m : s icu ti e t iam Eras mu s div inaovillas et caprinas pelles, non tam puto detentoria quae ex pellibus conficiebantur, quaet asperos piorum amictus, quibus induquum in déserta fugerent. Tam etsi autem tum fuisse Ieremiam tradunt, Esaiam vero tum, et sacra historia narrât , Eliam, Elisaeumalios prophetas in montibus et speluncis obnon tarnen dubito quin saevas illas persequdesignet, quibus grassatus est Antiochus in pD e i , et quae postea sequutae sunt.

Non amplexi redemptionem. Aptissime lbrevem enim huius vitae usuram eos reoportuisset , De um abnegando. Euis set aut

nimi8 indignum pretium . Erg o ut perpetu o v iveren t , v i tam in te r ra repudiarun t quail l is consti t isset: nemp e abneg atione De i, mus , suaeque vocationis desertione. Aud imuquid Christus dicat: si animas nostras cupimus in hoc mundo, nos in perpetuum edere . Proinde si verus futurae resurrectionisedem in cordibus nostris occupât: facile mortis contemptu m adducet. E t sane novivendum est quam ut Deo vivamus: simuDeo vivere non l icet , l ibenter aut non aogrnobis oppetenda est . Porro hac sententia coapostolu s qu od dixit, sanctos fide supe rassetormenta: nisi enim spe beatae resurrectiotenti fuissent eorum animi, statim collapsi f

Hinc praeterea coll igenda est uti l is exhortatnos in re bus adversis mu niam us. Neque ecusandum est ut Dominus tot Sanctis honos aggreget, quos scimus tot miseriis fuisscitatos et vexatos. Neque vero hic nobis pahominum miser iae nar ran tur , sed commu

7/29/2019 c55.pdf


E P I 8 T . A D H E B R A B O S 170

liae persequutiones : et hae quidem non uniusalterius anni, Bed quae ab avis usque ad né

es interdum grassatae sunt. Quare nihil mim misdem hodie experimentis fidem nostram probarej placeat: nec cogitandum est nos ab eo deseri,

scimus fuisse curae sanctos patres qui eadem

e nos passi sunt.38 . Quibus mundus non erat dignus. Quum itafugi inter feras vagabantur sancti prophetae,sri poterant indigni quos terra sustineret. Quienim ut inter homines locum non inreniant?[ apostolus in contrariam partem hoc retorquet :ape quod mun dus illis non esset dignu s. Namounque veniant servi Dei, eius benedictionem,si fragrantiam boni odoris, secum afferunt. Sicins Putiphar benedicta fuit in gratiam Ioseph:äodoma salva futura erat, si in ea inventi fuis-t decern iusti hom ines. Utcu nque ergo mund usros Dei quasi excrementa a se proiiciat: hocten inter eius poenas deputandum est, quod illose non potest: quia simul cum illis resideretua Dei benediotio. Pro ind e quoties e mediountur iusti, sciamus totidem adversa nobis essessagia: quoniam indigni simus eorum contur-nio, ne simul nobiscum pereant. Interea habentamplam consolationis materiam, si eos mundussi catharmata eiiciat, quando vident idem aoci-e prophetis, qui in feris animalibus plus ezpertit clementiae quam in hominibus ipsis. Hac seitatione erexit Hilarius, quum videret a sanguinis tyrannis occupari ecclesiam, qui tunc impe->rem romanum, velut carnificem, in manu habe-t. Tun c inquam sanctus vir memoria repetebate hic de prophetis récitât apostolus. Montes etrae , dicebat, et lacus et carcerea mihi tutiores

t quam magnus templorum splendor: nam inprophetae aut manentes, aut demersi, Deiitu prophetaban t. Sic etiam nos animatos esseeenit, ut mundum intrépide spernamus, et sievomat, sciamus nos ab exitiali gurgite exire,

imque ita prospicere nostrae saluti, ne eodemgamur exitio.39 . M hi omnes. Argumentum est a minori

maiu s. Nam si illi quibus nondum tanta luxiae affulserat, tanta constantia in malis toleran-excelluerunt: quid efficere in nobis debet plenusQgelii fulgor? Illos exigua lucis scintilla inurn duxit: quum sol iustitiae nobis luceat, quo

praete xtu excusabimus si haereamus ad hue ina? Haeo est genuina mens apostoli. Scioysostomum et alios quosdam secus exponere:orationis contextus facile ostendit, hie notari

tiae discrimen qua Deus sub lege proeequutusfidèles, et qua nos hodie dig natu r. Nam quumrior in nos effusa sit gratia, minus esse in nobisi valde absurdum esset. Dioit ergo, patr es illos

qui tarn eximia fide praediti fuerunt, nondum ha-buisse tarn uberem eredendi materiam quam noshabemus. Bationem continuo post addit : quia Deusvoluerit nos omnes coadunare in unum corpus:ideoque exiguam illis gratiae portionem distribuent,ut Bolidam perfectionem in tempus nostrum, hoc

est in adventum C hris ti, differ ret. Atque hoc singulare Dei erga nos benevolentiae est documentum,quod tametsi liberalem se ab initio mundi ostenderitsuis filiis, sic tarnen gratiam suam attemperavit, uttotius corporis saluti prospiceret. Quid ampliusdesiderare quisquam nostrum posait quam in omnibus beneficiis, quibus Deus Abraham, Mosen, Da-videm et omnes patriarches, prophetas et pios regesproeequutus est, habitam esse sui rationem, ut cumillis in ChriBti corpus coalescat? Sciam us ergonos bis ac ter ingratos esse Deo, si minus in nobisfidei sub Christi regno appareat, quam se haberepatres sub lege tarn insignibus patientiae exemplispro bar un t. Quod dicit, nondum adeptos fuisse pro-missionem: de ultima promissionum clausula intelligidebet, quae nobis prom ulgata fuit in Ch risto. Quade re aliquid iam ante dictum est.

CAPUT XII.1. Proinde, nos quoque quum tanta circumdati

simus nube testium, deposito omni one re et peccatoquod nos ci/rcumstat, per patientiam curramus in pro-posito nobis certamine: 2. intuentes in principem etperfectorem fidei Iesum, qui pro gaudio sibi propositopertulit crucem, ignominia contemp ta, et in dextrathroni Dei consedit. 3 . Ac reputate quis hie fueritqui tantam in se sustinuit ab impiis contradietionem,

ut ne fatigemini animabus vestris soluti.1. Proinde nos quoque. Haeo conclusio est

quasi epilogus proximi capitis : ubi demonstrat quor-sum recitaverit ilium Banctorum catalogum, quorumfides sub lege excelluit: nempe ut se quisque com-paret ad eorum imitationem. Et metaphorice copio-sam multitudinem vocat nubem. Densum enimraro opponitur. Si pauci essent num éro , tarnensuo exemplo incitare nos deberent: sed ubi ingensest turba, acriores stimulos addere nobis debet.Praeterea dioit, nos densitate ilia vel copia oircum-dari, ut quocunque oculos vertamus, statim occur-rant multa fidei exempla. Nomen t e s t i u m nonaccipio generaliter, ac si martyres Dei nuncuparet:sed refero ad praesentem ca usam . Ac si diceret,satis eorum testimonio comprobatam esse fidem, utnon sit haesitandum. Su nt enim virtutes sanctorumquasi testimonia quae nos confirment, ut illis velducibus vel sociis freti, aiaorius ad Deum per-gamus.

7/29/2019 c55.pdf


171 CAPUT XII .

Deposito omni onere. Quia similitudinem cursususurpât, simul expedites esse iubet. Festina tionienim nihil magis adversum, quam si sarcinis onustisimus. Forro varia sunt onera, quae spiritualemcursum nostrum morantur ac impediunt: ut amorvitae praesentis, mundi delitiae, cupiditates carnis,

ourae terrenae, divitiae etiam ac honores, et quae-cunque sunt eiusdem generis. Quisquis ergo vultin Christi stadio currere, primum se omnibus im-pedimentis abdicet: quia iam plus satis tardi sumus,ut non aliunde accédant remo rae. Neque tarneniubemur divitias simplioiter abiicere, aut alia vitaecommoda, nisi quatenus cursum nostrum retardant:quia Satan illis, quasi tricis, nos retinet atque im-plicat.. Porro metaphora cursus satis frequens estin s cripturis. Hic vero non quemlibet cursum désignât, sed cursorium certamen, quod studia magiseolet accendere. Summ a igitur est, nos certameningressos esse, et quidem in celeberrimo stadio, un-dique circumstare multos testes, praesidem Deifilium, qui ad praemium nos invitât et hortatur:

turpissimum igitur fore si in medio spatio fatigemurvel torpeam us. Quamquam autem sancti homines,de quibus meminit, non testes modo sunt, sed eiusdem cursus socii, qui viam nobis praem onstrant :testes tarnen vocare maluit quam cursores, ut signi-ficaret non aemulos esse qui palmam nobis praeri-piant, sed approbatores potius, qui plaudant etgrat ulen tur nostrae victoriae. Quemadmodum etiamChristus non tantum agonotheta est, sed manumnobis porrigit, viros ao strenuitatem suppeditat:denique nos ad inohoandum cursum praeparat atqueidoneos reddit, et sua virtute nos perducit usquead metam.

Peccato quod nos circumstat. Hoc gravissimum

est onu s qua d nobis obstat. Dicit autem nos esseimplicitos, ut sciamus, neminem currendo aptumesse, nisi qui exuerit hos laqueos. Non lo quiturautem de externis vel actualibus (ut vocant) pec-catis: sed de ipso fonte, hoc est conoupiscentia,quae ita omnes nostri partes occupât ut undiquesentiamus nos teneri eius laqueis.

Per patientiam. Hac voce semper monemurquid praecipue in fide considerari velit apostolus:nempe, ut regnum Dei, quod carni est invisibilesensusque omnes nostros superat, spiritu quaeramus.Nam qui in hac meditatione oocupantur, facile ter-rena omnia contemnunt. Ita Iudaeos non poteratmelius abstrahere a suis oaeremoniis, quam si eosad vera fidei exercitia revocaret, ex quibus discerentspirituale esse Christi regnum, et huius mundi ele-mentis longe superius.

2. Pro gaudio sibi proposito. Tametsi latinaloquutio nonnihil habit ambiguitatis, tarnen in verbisgraecis perspicue apparet sensus apostoli. Sign i-ficat enim, quum integrum esset Christo se eximere

omni molestia, vitamque felicem et bonis oaffluentem degere: ipsum tarnen ultro subiistern aoerbam et plenam ignominia. Nam , pdio, idem valet atque Loco gaudii: et ggenus omne commoditatis comprehendit. Propautem dicit quod in manu Christi erat, ut si

set, facultas esset uten di. Quam quam si quticulam àvxc causam finalem notare putet, notum reclamo: ut sit sensus, Christum non rémortem crucis, quia videbat felicem eius Ego tarnen priorem expositionem retine o. porro nomine, Christi nobis tolerantiam codat, quod mortem acerbissimam pertulerit, eignominiam despexerit. Finem deinde morriosum commémorât, ut sciant fidèles in salgloriam cessura sibi mala omnia quae sumodo Christum sequan tür. Sic etiam IPatientiam lob audistis, et finem nostis (Iac.Significat ergo apostolus, eundem fore minostrarum finem qui cernitur in Christo : seillud Pauli: Si compatimur, simul cum eo

bimus (Rom. 8, 17).3. Beputate quis hie. Amplifioat suam e

tionem, Christum nobiscum conferendo: alius Dei, quem ab omnibus adorari deeuit, subiit tarn dura certamina, quis nostrum raude at iisdem se cum illo subiieere ? Unhaec cogitatio ad vincendas bmnes tentationecere debet, quum intelligimus nos filii Dcomités: et eum qui supra nos adeo èmvoluisse ad conditionem nostram descen derenos exemplo animaret. It a, inq uam , coanimos, qui alioqui liqueseunt et quasi in dtionem solvuntur.

4. Nondu m ad sanguinem restitistis apeccatum certando. 5. Et obliti estis exhorquae vobis tanquam filiis loquitur: Fili mi, nplinam Dom ini negligas, et ne deficias dumargueris. 6. Quem enim deligit Dommus cflagellât omnem filium quem suseipit. 7. Si nam sustinetis, Dens tanquam filiis offérturenim est filius quem pater non castiget? 8.diseiplinae expertes estis, cuius participes sunspurw, igitur estis, non filii.

4. Nondum ad sanguinem. Ultra progadmonet enim, etiam quum nos impii persepro Christi nomine, tune nos certare contratum. In hanc luotam descendere Christpotuit, qui purus et immunis erat ab omni At nos hac in parte illi sumus dissimilesemper in nobis habitat peccatum: oui domprofligando con veniu nt affiietiones. Prin cipio ,quidquid malorum est in hoc mundo, ex provenire, ac in primis mortem ipsam. Y

7/29/2019 c55.pdf


i E P I S T . A D H E B R A E O S 174

ac non agit apostolus: tantum docet, persequu-aes, quas pro eyangelio sustinemus, alio quoquemine esse nobis utiles: quia remédia sint aditruendum pecoatum. Nam hoc modo Deus subciplinae suae iugo nos retinet, ne caro nostraoiviat : interdum etiam ferooientes coercet: deliota

erdum nostra punit, ut in posterum nos reddatitiores. Sive ergo vitiis nostris medeatur, sivetequam peccemus, occupet, ita nos exercet in hac,us meminit apostolus, contra peccatum lucta.ic quidem honore nos dignatur filius Dei, ut quae) evangelio suo patimur, minime inter poenasicati deputet. No strum tamen est agnoscere quodi audimus ex apostolo, sic nos agere ao defendererersus impios Christi causam, ut interea cumscato, hoste intestino , bellum geramu s. Haecplex erga nos est Dei gratia : quod remédia, quae-andis vitiis nostris adhibet, in evangelii sui'ensionem conv ertit. Mem inerimus autem quos) compellet: nempe qui laeto anim o bonorum>rum iaoturam fecerant, passique fuerant multas

îtumelias. E t tamen ignaviae eos insimulat,od in medio oertaminum cursu defessi, nonenue pergan t ad mortem usque. Qua re non estid missionem nobis petamus a Domino, quali-aque militia perfuncti simus: quia nullos habereit Christus emeritos milites, nisi qui mortemam vicerunt.

5. Et dbliti estis. Interrogativ e lego. Quae ritm an obliti sint: significans nondum esse obli-cendi tempus. Hie vero ing reditur in illamstrinae partem, quod utile nobis sit cruce erudiri.. earn rem utitur testimonio Solomonis: cuiuso sunt membra: prius est, non reiiciendam esserrectionem Domini: in secundo causa redditur,

ia Dom inus quos diligit castigat. Quoniam autemlotn'on sio praefatur: Fili mi: monet apostolus,3 tarn suavi blandaque appellatione debere nosici ut haec exhortatio penitus in animos nostrosletre t. Caeterum Solomonis argumentum hoc, Si flagella Dei eius erga nos amorem testan-: indignum est fastidio vel odio ipsa haberi.

isquam enim ingratos esse oportet qui in suamutem a Deo castigari non sustinènt: imo qui;ernae eius benevolentiae signum respuunt.

6. Quern diligit Dominus. Haec ratio videturrum fir m a esse. Promiscue enim animad vertitus tarn in reprobos quam in electos : et eius fla-la iram eius saepius quam amorem declarant,i enim et scriptura loquitur, et experientia etiam

lfirmat. •• Verum ubi sermo ad pios habetur, nonrum est eum duntaxat castigationis usum attingi3m illi sentiu nt. Nam utcunque severum se ettum iudicem erga reprobos Deus ostendat quoties! p un it: in electis tarnen suis non alium flnemietat, quam ut eorum consulat saluti. Haec

paterni amoris demonstratio est. Deinde reprobiquum se Dei manu gubernari ignorent, fortuito utplurimum p utan t se affligi. Quemadmodum si quispuer contumax, relicta patris do mo, longe er re t:lame et frigore vel aliis malis confectus, dabit quidemiustas stultitiae suae poenas: suisque malis discet

quid sit. esse patri morigerum ac obsequentem: sedtarnen hanc esse paternam oastigationem non agnos-cet. Ita im pii, quum se a Deo eiusque familiaquodammodo maneiparint, non intelligu ntD ei m an umad se usque pe rvenire. Mem inerimus ergo, divinierga nos amoris gustum aliter a nobis percipi nonposse in castigation ibus, quam d um illud. nobispersuasum est, paternas esse ferulas, quibus pecoatanostra castigat. Nihil tale reprobis ere nir e potest,quorum fugitivae su nt me ntes. Hu e accedit quodiudicium ineipere oportet a domo Dei. Proin deetiamsi communiter alienos et domesticos feriat, sietamen manum suam erga posteriores exserit, utdemonstret se peculiarem habere eorum coram.Sed ilia est vera solutio, quod quisquis a Deo se

castigari novit et persuasus est, gradum protinusfacere debet ad hanc cogitationem : id aeeidere,quoniam a Deo ametur. Nam quum Deum inpoenis medium sentiant fidèles, certum habent benevolentiae eius pignus, quia nisi amaret, non essetsollicitas de eorum salute. Ideo concludit apostolus,Deum . omnibus offerri patre m qui oorrectionemsustinent Nam qui calcitr ant, ut equi férocessoient, vel qui praefraote reluctantur, minime pertinent ad hune ordinem. Qu are in summa docettunc nobis demum paternas esse Dei correctiones,quum illi nos obedienter subiieimus.

7. Quis enim est filius. A communi hominummore ratioc inatu r, minime esse consentaneum ut

filii Dei a orucis disciplina sint imm unes. Nam sinemo inter homines invenitur, prudens saltern sa-nique iudicii, qui non liberos suos corrigat, quoniamsine disciplina ad bonam frugem adduoi nequeunt:quanto minus hoc tarn necessarium remedium Deus,qui optimus et sapientissimus est pater, negliget?Si quis obiiciat, cessare inter homines eiusmodi cor-rectionem simulatque ex adolescentia egreesi suntliberi: respondeo, nos, quamdiu vivimus, Dei res-pectu esse magis quam pueros : atque hanc causamesse cur tergo noBtro ferulam semper haerere con-veniat. Quare m erito infert apostolus, quisquis im-munitatem a cruce appétit, eum se veluti abdicaree numé ro filiorum Dei. Unde sequitur, non aesti-mari a nobis, ut decet adop tionis beneficium, totam -

que Dei gratiam repudiari quum nos ab eius ferulissubducere volumus. Quod faciunt quicunque aequoanimo afflictiones non toleran t. Cu r autem sp uriospotius quam alienos vocat qui correctionem réfugiant? nempe, quia eos alloquitur qui in ecclesiamcooptati er an t: ideoque filii Dei. Quare significat,

7/29/2019 c55.pdf


175 CAPUT XII .

falsam et ementitam fore Christi professionem, sise a patris disciplina eximant, ut spurii magis sintquam legitimi.

9 . Quum carnis nostrae patres habuerimus casti-qatores, et reveriti simus Mos: a nnon mtdto magis

gubiiciemur patri spirüuum, et vivemus ? 10 . Et Uliguident ad paucos dies pro suo arbitratu nos casti-sarunt: hic vero ad utilitatem, ut nobis impertiatsanetimoniam suam. 11. Porro, omnis castigatio inpraesens non videtur gaudii esse, sed tristitiae: inposterum tarnen, frucium pacatum iustitiae offert exer-citatis.

9 . Quum carnis nostrae. Haec comparatio mul-tas habet partes. Prim a est, si patribus ex quibusprogeniti su m us secundum carnem, tantum detuli-mus reverentiae ut passi fuerimus eorum disciplinais : multo plus honoris deberi Deo, qui spiritualisest pater. Altera, disciplinam, qua patres liberossuos erudiunt, ad usum praesentis vitae utilem esse

duntaxat : Deum vero longius respicere, ut scilicetin vitam aeternam nos sanotificet. Tertia, m ortaleshomines liberos suos ut illis visum est castigare:Deum vero temperare suam disciplinam optima ra-tione summaque sapientia, ut nihil in ea sit nisimoderatum . Hoc ergo primo loco inter Oeum ethomines diversum ponit, quod hi quidem, patressint carnis, ille autem, spirituum: idque ampîificat,carnem cum spiritu conferendo. Sed quaeritur annoncarnis etiam pater sit Deus : neque enim frustra hominis creationem inter praecipua Dei miracula commém orât historia lob. Quare hac quoque parte mé rite p atris nomen sibi vindicat. Si dicamus patremvocari spirituum, quia solus animas créât et régé

nérât, sine hominis opera: rursus excipere licebit,Paulum non frustra gloriari, se spiritualem esseeorum patrem, quos in Christo per evangelium ge-nuit. Bespondeo, tarn animae quam coporis patremesse Deum, et quidem unicum, proprie loquendo :ac nomen hoc quadam veluti concessione transferriad homines, sive de corpore sive de anima agatur.Quoniam tarnen in creandis animabus non adhibethominum operam, et eas etiam spiritus sui virtutemirabiliter reformat: peculiariter %on ifyyty paterspirituum vooatur. Quum dicit, Et rev eriti simusillos: affectum notât qui nobis a natura insitus est,ut patres, etiam quum aspere nos tractant, honoreprosequamur. Quum dicit, subiioiemur patri spirituum : significat, hoc aequum esse, ut Deo Impe

rium permittamus quod patris iure in nos obtinet.Quum dicit , E t v i v e m u s , causam désignât velfinem, itaque copula resolvenda est in partioulamut. Monemur autem hoc verbo, nihil esse nobismagis exitiale quam si nos in Dei obsequium tra-dere recusemus.

10 . Et itti quidem ad paucos dies. Hcunda est amplificatio, ut dixi, quod Dei oanés carni domandae et mortificandae destut renovemur in coelestem vitam. Unde fructum. esse perpetuum: idem ab hominibesse sperandum, quum hominum disoiplina

ordinis politici, ideoque proprie ad praesentemspectet. Unde sequ itur, ill as longe p lus uadferre, quauto scilicet spiritualis Dei sanocorporis commodis praes tat. Si quis obiioiat, munus esse filios instituere in timoré et cuac propterea eorum disciplinam ad tam brèvpus restringendam non videri: respondeo, id esse verum: sed hio de oeoonomia apostolustu r quemadmodum de politia solem us vulgNam etsi m agist ratuum est religionem tueritarnen officium huiu s vitae finibus dicem usneri : quia aliter civilis ac terrena gubernatirituali Christi regno distingui non posset.quod correctiones Dei dieuntur utiles esse anendam eius sanetimoniam, hoc non ita a

dum est quasi nos proprie sanetificent: seadminioula sint ad nos praeparandos, quiaDominus nos exercet ad mortificationem ca

11 . Omnis castigatio. Hoc addit, ne Degationes praesenti sensu metiam ur. Nos enris similes esse docet, qui ferulam horrent agiunt quantum in se est : quia nondum per iudicant quantum sibi sit utilis. Hu e ergoadmonitio, non recte aestimatum iri castiex praesenti carnis nostrae sensu: ideo coniesse oculos in finem : ita ap prehendemu s tranh une iusti tiae f ructum. F r u c t u s autem i udicitur timor Domini, et pia sanctaque vitacrux magistra es t . Pacatum 1 ) vooat, quo

rebus adversis trepidamus et sumus inquiettamur enim impatientia, quae semper tumest: castigati autem, composita mente agnquam utile nobis fuerit quod ante acerbumlestum videbatur.

12. Quare manus remissas et genua solrigite: 13. et rectas facite vias pedibus vesclaudicatio aberret, sed magis sanetur. 14sectamini cum omnibus, et sanetimoniam: snemo videbit Dominum. 15 . Curam agentesdeficiat a gratia Dei, ne qua radix amarüudisum pullulans obturbet, et per earn inquinen16. Ne quis scortator vel prof anus, ut Esau

un o edulio vendidit primogenituram suam. 1enim quod, quum postea vellet haereditariambenedictionem, reprobatus sit. Poenitentiaenon invenit, etiamsi cum lacrymis quaesiisse

») Tranquülum

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT X II. • 178

12. Quare mams remissas. Postquam doouit,am salati nostrae prospicere dum nos oastigat,e nos ad alacritatem hortatur: nihil enim est)d nos magis debilitet adeoque exanimet prorsus,un quam falsa imaginations occupati nullum gra-) Dei gustum habemus in rebus adversis. Ideo

il est ad nos erigendos hac signifioatione effica-9, Deum nobis adesse etiam quum nos afüigit, acnobis esse sollicitum. Caeterum h is v erbis

î tantum ad ferendas magno animo afflictionestatur, sed admonet non esse causam cur residespigri simu s ad faciendum officium. Nam plusis experimu r quantum nos impediat m etus crucisDeo, 8icuti par erat, serviamus. Liben ter m ultifiterentur suam fidem sed quia sibi a persequutioneent, manus et pedes pium ilium animi affectumtituunt. Libe nter certaren t multi pro Dei gloria,ciperent bonas ac iustas causas privatim et pub-, officia sua Deo et fratribus impenderent: seda periculum est ab odiis improborum, quia moins complures sibi esse paratas vident, quasiaibus complicatis, otiosi quiescunt. Ergo si semelrectus fuerit in nobis nimius ille crucis timor,ad tolerantiam compositi simus: nulla erit parstri quae non apta sit ac format ad munus suum3 praestandum. Hoc est ergo quod intelligitstolus. Manus, inquit, remissas ideo habetis,ua vestra ideo labascunt, quia non agnosoitise vera sit in rebus adversis consolatio: ideo adjium tard i estis. Nunc vero quum ostenderimm utilis sit vobis crucis disciplina, debet haectrina excitare novum in omninus vestris mem-i vigorem, ut manibus ac pedibus ad sequendam

vocationem alacres ac prompti sitis. Po rrolocum Esaiae alludere videtur, qui habetur

. 35, 3. Prae cipit illic propheta piis dootoribus,>roposita spe gratia e genua trepida ntia et debileslus confirment. Apostolus universos fidèles iubetfacere: nam si hic usus est consolationum quasis Dominus proponit: quemadmodum doctorisaus est totam ecclesiam erigere, ita unusquisquetrinam peculariter sibi destinando, se ipsum eri-atque animât.13. Bectas vias facite. Hactenus docuit niten-

a esse Dei consolationibus, ut simus ad benendum fortes ac strenui: atque illam esse ful-im nostram . Nam secundum adiun git: nempe,prudenter ambulemus ac teneamus rectum cur-i. Nihilo enim minus vitiosus est inconsideratusor quam inertia et mollities. Quamquam haecj rectitudo, quam commendat, inde procedit quu mis hominis omni metu superior tantum quid) probetur reputat: nam timor ad quaerendaarticula ingeniosus est plus satis. Quemadm odumo perverso metu impliciti flexuosas nobis viaserimus, ita econverso, quisquis se ad tolerantiam

Calvini opera. Vol. LV ,

malorum comparavit, recta pergit quocunque Dominus vocat, neque vel ad dexteram, vel ad sinis-tram defiectit. In summa, hanc bene agendi régu lant praescribit ut ad Dei voluntatem gressus nostrosdirigamus, ne vel metus, vel mundi illeoebrae, velalia nos inde abducant. Ideo subiicit, N e c 1 a u -

dicat io aberret : hoc est , ne c laudicando, tandema via longius reced atis. Claudicationem vocat, q uummentes hominum alternant, nee sincere Deo se addi-eunt. Sic alloquebatur Elias illos duplice s, quieultum Dei superstitionibus suis miscebant: Quous-que claudicatis in utramque partem (1. Reg. 18, 21) ?Est autem elegans haec loquutio: multo enim dete-rius est er rare quam claudicare. lam , qui claudi-care inoipiunt, non statim avertunt se a via, sedpaulatim magis ac magis ab ea recedunt, donec inerrorem abrepti in medio Satanae labyrintho impliciti haereant. Monet igitur apostolus ut sanandaeolaudicationi mature demus operam: quia si illi in-dulgeamus, longius nos a Deo tandem avertet.Posset etiam verti, Ne claudicatio degeneret, autdiscedat: manebit tarnen idem sensus: quoniam signi-ficat apostolus, eos qui rectum cursum non tenent,sed paululum per ineuriam hue vel illuc deflecteresibi permittunt, temporis successu penitus a Deoalienari.

14 . Pacem seclamini. Ita nati sunt homines ntvideatur unusquisque fugitare pacem: sibi enimprivatim singuli student, mores suos volunt ferri,aliorum moribus se aecommodare non dignantur.Ergo nisi magno labore sectemur pacem, earn nun-quam retinebimus: multa enim quotidie accidentquae ooeasionem praebea nt dissidiis. Ha ec ratioest cur iubeat apostolus pacem seetari : ac si dioeret,non colendam esse duntaxat quoad nobis erit com-

modum, sed enitendum esse summo studio ut salvainter nos man eat. Quod fieri non potest nisimultas offensas obliviscamur, atque alii aliis inmultis rebus mutua m demus veniam. Quia tarnenpax ab impiis alia conditione non potest impetrari,quam si eorum vitiis ac sceleribus assentiamnr:ideo prot inu8 addi t apostolus , sa n c t i m o n ia m unacum pace sectandam esse: ac si nobis eum hac ex-ceptione pacem commendaret, ne malorum amicitianos inquin et aut polluât. Sanotimonia enim Deumproprie respicit. Quare etiamsi totus mu ndus belloflagrare debeat, non est deserenda sanotimonia, quaevinculum est nostrae cum Deo coniunctionis. Deniqueplacide foveamus cum hominibus concordiam, sedusque ad aras, ut habet proverbium. Negat quem-quam posse Deum videre sine sanotimonia : quoniamnon aliis oculis videbimus Deum, quam qui reformat! fuerint ad eius imaginem.

15. Ouram agentes ne quis, etc. Vél, attente pro-videntes. His verbis indicat proclivem esse lapsuma Dei gratia: neque enim frustra attentionem re-

12

7/29/2019 c55.pdf


179 BPIST. AD HEBRAEOS

quirit in hac parte, quia sim ulatque securos esse :aut remissos videt Satan, momento nos circumvenit. <Denique contentione et vigilantia opus est, si veli-mus perseverare in Dei gratia. Porro g r a t i a enomine, totam nostram vocationem comprehendit.Si hinc quispiam inférât, non esse igitur efficacem

Dei gratiam, nisi nos proprio motu cooperemur,frivolum erit argum entum . Scimus quanta sit carnisnostrae pigritia: continuis itaque stimulis indiget.Sed quum Dominas monendo et exhortando nosstimulât, simul etiam oorda nostra afficit ne vanaesint exho rtationes, vel sine effectu diffluant. Er goa praeceptis et exhortationibus colligendum non estquid per se valeat homo, aut quae sit liberi arbitrafacultas : nam certe attentio, quam hic apostolus re-quirit, donum Dei est.

Ne qua radix. Non dubito quin ad locumMosis respexe rit, qui legitur Deu t. capite 29 . Nampromulgata lege Moses cavendum esse docet ne quaradix fei et absynthium germinans in populo Deipollulet. Postea inte rpreta tur quid sibi velit, nequis scilicet animae suae in peccato benedicens, etquemadmodum ebrii sitim suam acuere soient, pra-vam cupiditatem irritans, impunitatis illecebra Deicontemptum inducat. Idem nunc agit apostolus:praedicit enim fore ut si talem radicem altius cres-cere sinamus, multos corrum pat ac depravet. Neetantum iubet singulos eradicare ex cordibus suistalem pestem, sed prohibet etiam ne patiamur internos crescere. Fie ri quidem non potest quin radicesistae haereant in ecclesia Dei: quia bonis sempermixti sunt hypocritae et impii: sed ubi erumpunt,resecari debent, ne crescendo suffooent bonum semen,Amarulentiam ponit pro eo quod Moses dicit fei etabsynthium: sed uterque yenenosam ac mortiferam

radicem exprimere voluit. Quum ergo tarn exitialesit hoc mali genus, eo acriore studio occurrere decet,ne longius surgat vel serpat.

16. Ne quis scortator vel prof anus. Sicuti priusad sanctimoniam hortatus est. ita ut a contrariisinquinamentis revocet, speciem unam ponit: ne quissit scortator. Sed mox ad genus ipsum d escendit:ne quis sit profanus. Nam hoc nomen propriesanctimoniae opponitur. In hunc finem Dom inusnos vocat ut in suum obsequium sanctificet. Id fitdum m undo renuntiamus. Quisquis autem in suissordibus sibi ita placet ut in eas subinde revolvatur,se profanât. Quam quam gen eraliter profanos defi-nire licet, quicunque non tanti aestimant Dei gratiam, ut ad earn, contempto mundo, adspirent.Quoniam autem varus modis profanescunt homines,eo maior danda est opera ne Satanae rima pateatad nos suis corruptelis inquinandos. E t quemadmodum sine consecratione nulla est vera religio,semper in timoré Dei, mortificatione carnis, totaquepietati8 exercitatione proficiendum est. Nam quem

admodum profani sumus donee separemur aita si revolvimur in mundi sordes, a sanctifigratia desciscimus.

Ut Esau. Hoc cxemplum vice expoesse nobis potest, quantum ad profani notinet: nam quum Esau pluris edulium unum

primogenituram suam fecisset, benedictione fuit. Profani ergo s unt in quibus ita regnaamor ac praevalet, ut coelum obliviscanturambitione abrepti, addicti pecuniae et divitiidediti, vel aliis delitiis irretiti, spirituale regnum inter suas curas vel nullo vel postrehabent. Aptissimum porro hoc exemplum equum Dominus vim amoris, quo populumprosequitur, vult exprimere, primogenitosomnes quos ad spem vitae aeternae vocavaestimabilis sane hie honor est quo nos dad quern si conferantur omnes mundi opes,commoda, honores, delitiae, et quaecunque advitam pertinere vulgo existimantur, eruntvilis edulii. Quod autem ea, quae prope nihhabemus in tanto pretio, id. fit quia prava cnobis pers tring it oculos, adeoque nos excaecasi velimus locum in Dei sanctuario tenere, nere disoamus eiusmodi edulia, quibus inesprobos 80let Satan.

17. Quum vellet benedidionem. Initio lducebat factum illud, quo primogenituradiderat, ac si puerilis fuisset lusus: sero quid damni fecisset sensit, quum benediotio a pâtre tran slata illi abiudicaretur. Ita , cebris huius mundi capti se a Deo aliénsalutem suam vendunt ut se ingurgitent eduliiö, non pu tant sibi quidquam perire, imtune maxime beati essent, sibi placent ac p

Sero Ulis Dominus aperit oculos, ut mali sspectu admoniti, etiam iacturae quam negsensu tanga ntur. Quamdiu famelicus esnihil curat nisi ut ventrem habeat bene resatur ridet, ac fratrem qui se edulio sponte pfatuum iudicat. Talis, inquam , est impiorumquamdiu pravis desideriiis aestuant, vel inran ter se demerg unt in suam laetitiam. Popus, intelligunt quam exitiale sibi fuerit qtarn avide expetebant. Quod dicit r e p r o bperinde valet ac si dixisset repudiatum, vesam passum esse.

Poenitentiae ïoeum non invenit. Hoc esprofecit vel consequutus est sera sua poenetsi cum lacrymis quaereret benedictionemsua culpa amiserat. Quia autem omnibusDei contemptoribus idem periculum denu ntiatpotest an si contemptim reeepta fuerit Dei et posthabitum mundo eius regnum, nullveniae supersit. Respon deo, non praecise talibus negari: sed admoneri ut sibi caye

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT XII . 182

m Ulis quoque accidat. Et certe quotidie mu ltaeritatis Dei exempla cernere licet, quibus ludi-a et sannas profanorum hominum vindicat. Namim sibi crastinum semper promittant, novo et)roviso mortis genere saepe eoa repente e medioit : quam fabulosum esse ducant quidqnid audiunt

Dei iudicio, eos ita persequitur ut coganturîoscere iudicem : quum stupidas kabeant conscien-i, diros postea cruciatus sentiunt huius stuporisdices. Tametsi autem non accidit hoc omn ibus:a tarnen periculum est ne accidat, merito omnesnet apostolus ut cavea nt. Altera etiam quaestiourrit: an poenitentia sua nihil proficiat peccatorsquis ea praeditus erit. Videtur enim hoc in-ire apostolus, quum tradit nihil ipsi Esau pro-ise suam poenitentiam . Respo ndeo, poenitentiam

non pro sincera ad Deum conversione accipi:tantum pro terrore quo Dominus impios per-

lit, postquam diu in sua nequitia delitiati sunt,rro mirum non est si inutilis dicatur hie terror:a interim neque resipiscunt, neque oderunt suaia, sed tantu m poenae sensu cruc iantur . Idemde lacrymis dicendum est: Quoties ingemueritcator, paratus est Dominus ad dandam veniam:: frustra unquam quaeritur Dei misericordia,iniam pulsanti aperietur. Verum quia laorymaetu desperati hominis fuerant, non dirigebanturDeum : sie impii utcunque déplorent sortem

m, conquerantur, eyulent, non tarnen puisant adi ianuam: quia hoc fieri non potest nisi fide.]ui quo gravius pungit eos conscientia, eo magisrersus Deum fremunt, illique sucoensent. Cuperentdem accessum sibi dari ad Deum : sed quia non-i eius iram apprehendunt, eius conspeotum fugi-t. It a saepe videm us, eos qui per iocum dicti-

t satis opportunam inter extremos spiritus poeni-tiam fore, quum eo ventum est, inter saevaaenta clamitare non iam esse obtinendae gratiaeipus: se enim exitio esse devotoa, quia nimis) Deum quaesierint. Interd um quidem erumpu ntaas voces, O si, o si: sed moi desperatio omniarum vota abrumpit, faucesque illis praecludit, ne*ius procédant.

18. Non enim accessistis ad mortem qu i tangatur,ignem accensum , ac turbinem, et caliginem, et pro-%m, 19 . et tubae sonitum, et vocem verborum: quamaudierant, excusarunt, ne illis proponeretur sermo.Non enim ferebant quod edicébatur, Etiamsi bestia

jerit montem, lapidabitur, aut iaculo conßgetur.Ac sic terribile erat visum quod apparuit, Moses

it: Expavefactus sum, et tremefactus. 22 . Sed ac-istis ad Sim montem, civitatem Dei viventis, leru-m coelestem, 23. Et ad conventum innumerabiliumelorum, et ecclesiam primogenitorum qui scriptit in co élis, et iudicem omnium Deum, et spiritus

iustorum consecratorum, 24 . Et mediatorem novi testa-menti Iesum : meliora loquentem quam loquebatur sanguis Abel.

18 . Non enim accessistis. Alio argumento nuncpugnat. Nam praedicat magnitudinem gratiae quae

nobis patefacta fuit per evangelium, ut reverenterearn excipere discamus. Secund o, eius nobis sua vi-tatem commendat, ut alliciat in eius amorem acdesiderium. Pondu s utrique addit ex comparationelegis et evange lii. Nam quo altius supr a Mosisadmini8trationem excellit Christi regnum et splen-didior est nostra quam veteris populi vocatio: eofoedior nostra ingratitudo et minus excusanda, nisiqua decet religione tantum bonum nobis oblatumamplectimur, ac humiliter suspioimus tantam Chritimaiestatem, quae hic apparet. Deinde quum nonse nobis formidabilem, ut olim Iudaeis, Deus prae-beat: sed tarn amice et comiter nos ad se invitet:ita quasi duplicatur ingratitudinis crimen, nisi tarnbenignae invitationi ultro studiose oocurrimus. Pr i-mum ergo meminerimus hie evangelium cum legeconferri: deinde, huius comparationis duas essepartes, quod se Dei gloria illustrius in erangelioprofé rât quam in lege, et quod, amabilis hodie siteius vocatio, quum olim nihil praeter meros terro-res habuerit.

Ad montem qui tangitur. Yarie exponunt hunclocum: sed ergo terrenum montem spirituali opponiarbitror: atque hue spectant quae postea sequunturde i g n e a c c e n s o , d e t u r b i n e e t p r o c e l l a ,et reliquis. Haec enim signa, quae Dous edidit utlegi suae fidem conciliaret ac reverentiam , si in seconsiderentur, magnifica sunt ac vere coelestia: sedquum venitur ad regnum Christi, quae illic Deus

nobis propo nit, ooelos omnes supe rant. Unde fit uttota legis d ignitas quasi terrena esse ineipiat. Itamons Sinai manibus palpari potest, mons vero Sionnonnisi spiritu comprehenditur. Quaecunque Exodidecimo nono referu ntur, fuerunt visibiles figurae:quae autem habemus in regno Christi, a sensucarnis sunt obseondita. Si quis obiiciat, spiritualemillorum omnium significationem fuisse, et hodieetiam externam esse pietatis exercitia quibus incoelum evehimur: respondeo, apostolum loqui secundum maius et minus. Nemini autem dubiumest, ubi in certamen veniunt lex et evangelium,quin praeponderet in hac parte quod spirituale est:in ilia autem priore, terrena symbola magis emi-neant.

19 . Qui audierant, excusarunt. Hoc secundummembrum est, in quo tractat legem evangelio valdefuisse dissimilem, quia quum promulganda fait,omnia terroribus varus plena erant. Hu e enimspectant quaecunque legimus Exodi decimo nono,ut sciat populus Deum tribunal conscendere, quo

12*

7/29/2019 c55.pdf


183 EPIST. AD HEBRAEOS.

severum iudicem se ostendat. Si innoxium animalpropius forte accèssisset, iubebat illud confodi.Quanto durior poena imminebat peccatoribus quisibi male conscii erant, imo qui se noverant reosmortis aeternae agi per legem? Evang elium au ternnihil nisi amabile continet, si quidem fide recipitur.

Reliqua pete ex 2. ad Corinthios capite 3. Cae-terum quod dicit populum excusasse: non ita debetaccipi, quasi populus renuerit audire Dei verba,sed depreoatus est ne Deum ipsum loquentem audireoogeretur. Person a enim Mosis interposita horroremnonnib.il mitigabat. Torquet tarnen interprètes quodMosi haec verba apostolus t r ibuit ; E x p a v e f a o t u ssum e t t r emefac tus : quae nusquam leg imusMosen protulisse. Verum solutio non erit difficilis,si consideremus Mosern nomine populi sic loquutum,cuius mandata, quasi Internuntius, ad Deum refere-bat. F ui t igitur haec communis totius populi quaeri-mo nia: sed Moses inducitur, qui fuit veluti commune os omnium.

22. Ad mordem Sion. Respicit ad eas prophe-tias quibus olim Deus promiserat evangelium indeproditurum, ut Iesaiae secundo, et similibus locis.Ergo montem Sion committit cum monte Sinai:d ein de I e r u s a l e m c o e l e s t e m . E t n om in atimcoelestem vocat, ne Iudaei in ilia terrena haereant,quae sub lege floruerat: nam quum pertinaciter subservili legis iugo manere appeteret, conversa eratin montem Sinai, sicut Paulus docet ad Galatascapite 4. Coelestem ergo Ierusalem intelligit, quaeper totum mundum exstruenda erat, quemadmodumangelus apud Zachariam funioulum eius ab orienteusque in occidentem extendit.

23 . Conventum angelorum. Significat nos an-gelis associari, cooptari in patriarcharum ordinem,

et collocari in coelo inter omnes beatos spiritus,quum per evangelium nos ad se Christus vocat.Hic vero inestimabilis est honor quo nos dignaturcoelestis pater, ut angelis et Sanctis patribus nosaccenseat. Quod autem myriadas angelorum dicit,ex Daniele sumptum est. Quamquam ego Erasmumsequu tus, i n n u m e r a b i l e s verti. P r i m o g e n i -t o s , non quosvis Dei filios nominat, ut aliquandospiritu solet: sed peculiariter honoris causa patriar-chas, et reliquos veteris ecclesiae proceres ornat hoctitulo. Dicit in co e li s so ri p to s , quia electosomnes Deus conscriptos habere dicitur in libro suovel in arcano catalogo, ut E zechiel loquitur.

Ad iudicem omnium. Hoc dictum videtur utmetum incutiat: ac si diceret, ita nobis offerri gra-tiam , u t cogitandum tarnen sit, nob is cum iudicenostro esse negotium, cui reddenda sit ratio, si pol-luti ac profani temere in eius sanctuarium irrum-pimus. Addit s p i r i tu s iu s t o r u m , ut s ignif icetnos aggregari ad sanctas animas, quae corporibusexutae omnes mundi sordes reliquerunt: ideoque

vocat c o n s e o r a t o s vel perfeotos: quia cafirmitatibus non sint amplius obnoxii, deposcam e. Atque hinc certo colligimus, pias postquam a corporibus sunt separatae, vivereapud Deum: quia aliter non possemus Ulis comités. Tandem subiioit Ie su m m e d i a t

quoniam is solus est per quern nobis placatuet qui serenum atque amabilem eius vultumreddit, ne metuamus ad ipsum acoedere. tarnen exp rimit qua liter se nobis med iatorem Christus: nempe suo sanguine: quern as i o n i s , hebraico more, pro adsperso nomiut semel pro nobis fusus est in expiationemnunc animas nostras irrigari per fidem oQuamquam apostolus interim ad veterem legialludit, cuius ante facta fuit mentio.

24. Meliora loquentem. Nihil prohibet quin adverbium resolvas, ut sit meliora pro hoc sensu: Christi sanguinem efficacius olammelius exaudiri a Deo quam sanguinem Abegis tarnen placet sine figura accipere, ut vsonat: et meliora dicitur loqui, quoniam ad. tran dam nobis peccatorum veniam efficax esprie non olamabat sanguis Abel, sed ipsumoidium vindictam exigebat coram Deo: autem Christi clamât, quia facta per ipsum equotidie exauditur.

25 . Videte ne adspernem ini loquentem: Uli, quia adspernati sunt eum qui loquébaturno n effugerunt, multo magis nos si aversemutern e coelis: 26 . cuius vox tunc terram cnunc autem denun tiavit, dicens, Adhuc semelveo non solum terram, sed etiam coelum. 27autem: Adhuc semel, significat eorum quae ctur translationem, ut maneant ea quae non c

tur. 28. Quare regnum quod non concutiiuhendentes, habemus gratiam: per quam colamplacentes iUi cum reverentia et religione. Denoster ignis consumens est.

25 . Videte ne adspernemini, etc. TJtitur verbo quo prius, quum dicebat populum excne Deus verba sibi faceret. Aliud tarnen inmeo iudicio, hoc est, ne repudiemus sermonnobis destinatur. Porro hie ostendit quid verit proxima comparatione : nempe gravispoenam manere evangelii contemptores, quumcontemptum veteres impune non tulerint. sequitur suum argumentum a minori ad quum dicit, Deum vel Mosen tunc in terra turn esse: nunc eundem Deum vel Christume coelo. Quamquam ego utrum que ad Deferre malo. Dicitur autem Deus in terra loquia humilius loquebatur. Semper meminde externa legis administratione tractari : qufuit (si cum evangelio conferatur) ut terrenum

http://nonnib.il/

http://nonnib.il/

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT XI II . • 186

i saperet: nondum supra coelos eveheret homi-Q mentes ad perfectam sapientiam. Quamquamm eandem lex doctrinam continebat: quia tarnendagogia tantum fuit, perfectio semper illi detra-îr .

26 . Cuius vox terram. Quum Deus terram con-

jerit in lege publioanda, probat nunc, magnifi-tius ipsum loqui, quia terram simul et coelumsutiat. In earn rem citat testimonium prophetaejai (2, 7). Neque tarnen singula verba refert,

quia propheta conoussionem terrae et coeli fu-im praedicit, hoc sumit apostolus, ut doceatQgelii vocem non in terra solum tonare, sedetrare supra coelos. Por ro illic agi de Christino, extra controversiam esse debet: nam moxjontextu sequitur; Commorebo omnes gen tes, etiet desiderium cunctarum gentium, et implebomm istam gloria. Atqui certum est nequetes omnes collectas fuisse in unum corpus, nisiisti auspiciis: nee aliud esse desiderium in quoniescamus omnes quam ipsum Christum: nee

plum Solomonis fuisse gloria superatum, nisim eius mag nitudo per totu m orbem diffusa fuit,ire tempus Christi procul dubio désignât propheta.id si exoriente Christi regno, non inferioresbum mundi partes concuti, sed vim eius in coe-

usque pervenire oportuit: merito colligit apos-s, sublimiorem esse erangelii doctrinam, et quaeDmnibus oreaturis clarius exaudienda sit.27 . Ittud autem, adhuc semel. Ad verbum sic

dtur propheta: Adhuc unum modicum. Signi-; autem non diuturnam fore calamitatem populi,i Dom inus sucourrat. Sed apostolus in hac) non insistit: tantum ex concussione coeli etae infert totius mundi statum debere Christi

jntu mu tari. Nam quae creata sunt, corruptioniacent. A t Christi regnum aeternum est. Erg oturas omnes in melius reformari necesse est.3 sibi transitum facit ad aliam exhortationem,Bgnum apprehendamus quod concuti non potest :liam ideo nos movet Dominus, ut vere et per-o apud se stabiliat. Quamquam magis proborsam lectionem quam vetus interpres reddidit:»pientes regnum, habemus gratiam . Si affir-ive legas, sensus optime fluet: nos, dum am-timur evangelium, donari Christi spiritu, utrenter et pie colamus Deum . Si in modo hor-i lega s: Hab eam us: coacta et obsoura ,erit lo-;io. In summa hoc, meo iudicio, vult apostolus,o fide ingrediamur in Christi regnum, nos firma

ia potitu ros, qu ae . nos efficaciter in Dei cultu»eat: quia sicuti Christi regnum, ita et donumnerationi8 mundo sit superius. Quum dicit,Deum euapéorwç cum reverentia et timoré, etsiiptitudinem et gaudium exigit in nostris obsequiis,â tarnen nullum illi probari cultum significat,

nisi cum humilitate et modestia coniunotum. Itadamnât tarn praeposteram carnis fiduciam, quamdesidiam, quae inde gigni solet.

28 . Deus enim noster ignis. Quemadmodumblande nuper Dei gratiam proposuit : ita severitatemdenuntiat: ac videtur hano sententiam mutuatus ex

Deuter, capite 4. Ita videm us Deum nihil om ittere,quo nos ad Be tra ha t: quia a dulcedme quidem in-cipit, quo libentius sequamur: quod si alliciendoparum proficit, te rret. E t sane expedit, nunquama Deo nobis promitti gratiam, quin minae admis-ceantur. Nam (ut nimium ad indulgendum nobisproclives sumus) nisi hi stimuli admoverentur, fri-geret apud nos mitior doctrina. Erg o Dom inus, uttimentibus se propitius est ao miserioors in millegenerationes : ita zelotes est ac iustus vindex intertiam et quartam generationem, ubi contemnitur.

CAPUT XIII.1. Fraterna C aritas mane at. 2. Hospitalitatis

ne sitis immem ores: per hanc enim quosda m latuitquum recepissent angelos. 3 . Memores estote vmctorum,tanquam una vindi: eorum qui affliguntur, tanquamipsi quoque sitis in corpore. 4. Honoràbile in omnibusconiugium et thorus impdllutus: scortatores autem etaduïteros iudicabit Deus. 5. Sint mores sine avaritia.-Contenti sitis iis quae adsunt: ipse enim dixit, non tedesero neque te derelinquo: 6. ut fidentes dicamus,Dom inus mihi adiutor, neque tirnebo quid faciatmihi homo.

1. Fraterna Caritas. De amore fraterno forte

ideo praeeipü, quia obscura ex fastu Iuda eorum si-multas ecclesias scindere poterat. Quamquam in génère haeo praeceptio valde est necessaria, quia nihilfaoilius diffluit quam Caritas: dum sibi quisque plusaequo addictus, aliis minus tribu it. Deinde quotidieinterveniunt multae offensae quae nos séparent.Fraternam appellat, non tantum ut singulari etintimo amoris affectu debere nos mutuo esse oon-iunctos doceat: sed etiam ut meminerimus, nonaliter nos Christianos esse posse quam si fratressimus. Nam de amore loquitur quern inte r secolère debent domestioi fidei: quemadmodum Do-minus communi adoptionis vinculo arctius eos simuldevinxit. Itaque utilis in prima ecclesia fuit lo-quendi consuetudo, quod se Christiani fratres voci-

tabant: nunc una cum re nomen ipsum fere ob-solevit, nisi quod usum eius ab aliis relictum mo-nachi ad se rapuerunt, suis interea d iscordiis etintestinis factionibus testantes se ex p âtre diaboloomnes esse natos.

2. Hospitalitatis, etc. Hoc quoque humanitatis

7/29/2019 c55.pdf


187 E P I S T . A D H E B R A E O S .

officium prope coli inter homines desiit *) : quia iliavetus hospitalitas, quae historiis celebratur, nobis ignotaest: et caupona e hodie sunt pro hospitiis. Caeterumnon tantum loquitur de iure hospitii quod tunc interdivites erat usitatum, sed potius iubet excipi miserosatque egentes, ut tunc multi domo profugi erant

prop ter Chris ti nom en. Atqu e ut hoc officii genusmagis commendet, addit, receptos aliquando fuisseangelos hospitio ab iis qui putabant se hominesrecipere. Non dubito quin de Abraham et Lothhoc sit intelligendum. Nam quum ex quotidianomore hospitalitatem colerent, inscii et nihil talecogitantes in angelos inciderunt: ita non vulgariterornata fuit illorum domus. E t certe Deus p robavit,hospitalitatem sibi in primis cordi esse, quum talepraemium Abrahae et Lo th repen dit. Si quis ob-iiciat, rarum illud fuisse: responsio in promptu est,non angelos tantum recipi, sed Christum ipsum,quum pauperes in eius nomine recipi mus. In voci-bus graecis elegans est allusio, quae latine expriminon potest.

3. Memores vinctorum. Nihil est quod nos seriomisericordiae sensu magis afficiat, quam si eorumqui affliguntur personam in nos transferamus. Ideodioit perinde cogitandum de vinctis ac si essemuseorum loco. Quod postea in altero m embro sequi t ur , t a n q u a m i p a i q u o q u e s i t i e i n c o r p o r e , varie exponunt. Quidam generaliter, hocmodo: vos quoque iisdem estis malis obnoxii, utfert communis hum anae natura e conditio. Aliiautem sic restringunt: ac si in corpore eorumessetis. Mihi n eutrum place t: refero enim ad ec-clesiae corpus, ut sit sensus, quandoquidem estiseiusdem corporis membra, communiter vos afficidecet alios aliorum malis, ne quid inter vos sit

separatum.4. Honorabile coniugum. Nonnulli exhortationemesse putant ad coniuges, ut pudice et qua decethonestate matrimonium inter se colant: ut vir cumuxore temperanter et caste habitet, nee thorummaritalem indignis lasciviis profanent. Ita sub-audiendum esset hortandi verbum, sit coniugiumhonorabile. Quamquam indicativus etiam modusnon male congrueret: dum enim audimus honorabile esse coniugium, simul in mentem venire debet,honorifice et rev erenter in eo versandum esse. Aliiper concessionem dictum accipiunt, hoc modo:quamvis honorabile sit coniugium, non tarnen scor-tari fas est. Quern sensum vident omnes frigidumesse. Ego vero2) potius sentio, apostolum hie coniugium scortationi, tanquam remedium morbo, op-ponere: et contextus clare ostendit hanc fuisse eiusmentem. Nam priusquam Dominum minetur poenas

Porro.atqni.

de scortatoribus sumpturum, praefatur quae seffugiendae huius vindictae ratio: nempe si hin coniugio vivamus. Sit ergo unum hocbrum, scortationes non fore impunitas, quiahabeant vindicem. E t certe quum societateet uxoris a se institutam Deus benedixerit : s

quamlibet ab ea diversam ab eo damn ari edioi. Quare non adulteris tantum , sed scortaquibuslibet poenam denuntiat : quia utrique aDei institute discedunt, imo illud violantevertunt, promiscue se miscendo, quum uconiunctio légitima, quae Dei nomine et ausan citur. Sed quoniam sine coniugii remedmiscuae ac vagae libidines coerceri nequeunnobis ipsum commendat, vocans honorabile. addit de thoro impolluto, libenter hue refsciant coniugati non quidvis sibi licere, sedthori legitimi debere esse moderatum, nalienum a coniugii pudore et castimonia admQuum dicit , in omnibus: intelligo nullumordinem qui a coniugio proh ibeatu r. NamDeus generi humano in Universum concessit,

•sine exceptione decet. Om nes intelligo, quiugio apti sun t, eoque opus haben t. Hocdisertis verbis exprimi oportuit, ut superoccurreret, cuius tunc iam forte semina iaciebat Satan, coniugium rem profanam escerte a Christiana perfectione procul remotamspiritus illi impostores, de quibus vaticinatuPaulus, moi exstiterunt, prohibentes coniErgo ne quis stulte imaginaretur, coniugiumduntaxat hominum permitti, qui autem in excellunt, debere eo abstinere: omnem exceptollit apostolus: neque tantum dooet pergentiam concedi (sicuti cavillatur Hieronymu

honore dignum esse asserit. Hac tarn praecnuntiatione non fuisse territos qui matrimonhibitionem invexerunt mundo, plusquam mirunisi quod fraenum ita Satanae laxari oporpuniendam eorum ingratitudinem qui Deumabnuerant.

5. Mores sine avaritia. Dum avaritiaoorrigere, recte et prudenter simul iubet nosentibuB esse conten tos. Hie enim ver us cuniae contemptus, vel saltern magnanimrecto et moderato illius usu, dum eo csumus quod Dominus dedit, sive illud multsive exiguum. Nam hoc certe raro contiavaro quidquam sufficiat. Quin potius quibsatis est mediocritas, etiamsi maximis opibusdent, semper plus appetun t. Haec est dquam se Paulus didioisse praedioat: nempnoverat abundare et penuriam pati. Ergo qcupiditati modum imposuit, ut aequo animquiescat in sua sorte, is pecuniae amorem animo expulit.

7/29/2019 c55.pdf


) C A PU T X I I I . • 1 9 0

Ipse enim dixit. Citat hie duo testimonialus sum ptum putan t ex Iosue capite 1. Eg oo magis arbitror sententiam hanc adductam essecom muai scriptura e doctr ina. Âc si dixisse t:

sim Dominus se nobis nunquam defuturum polli-ar . E x hac promissione infert quod habetu r

ilmo 118, nobis suppetere t imoris vineendi ma-am , quum de auxilio Dei certi sumus . Hieo morbum a radice ipsa evell i t : sicuti necesse

si volumus hominum animos eo vere purgatosi. Fontem avarit iae certum est esse diff identiam.n quisquis hoc animo infixum habebit , nun quama Dom ino relictum ir i , non erit ultra modumi c i tus : quia pendebit ab i l l ius Providentia. P ra ter ergo apostolus, nos ab avarit iae morbo curare3ns, ad Dei promissiones revocat : quibus tes ta tu rnobis pra ese ntem fore. Po ste a inde colligit,mdiu talis nobis est adiutor , nullam esse t imendiaam. I ta enim fiet ut nullae nos pravae cupi-tes sollicitent, quia sola fides est quae pacareîinum me ntes possit : quarum alioqui plus satis

', est inquietud o.

7. Mem ores estote praefectorum vestrorum qui',uti sunt vo bis sermonem Dei, quorum intuentesxm conversationis, imitamini fidem. 8. Iesusistus fieri et hodie, idem etiam in saecula. 9 . Doc-is variis et peregrinis ne circumferamini. JBonumi gratia cor confirmari, non cibis, qui nihil pro-unt Us qui in Ulis versati sunt.

7. Memores estote. Quae sequuntur , non tarnmores quam ad doct rinam per t inen t . Pr i mo

Iudaeis exemplum eorum proponit a quibus

:ti fue ran t: ac videtur pec uliarite r de iis loqui,doctr inam a se traditam proprio sanguine ob-averan t . Quiddam en im memorabi le désignâtn dicit, i n t u e n t e s e x i t u m c o n v e r s a t i o n i s .tetsi nihil impedit quominus generali ter hoc in-*amus de iis, qui in sana fide ad ex trem umte persti te rant, et tarn in m orte q uam tota vita,e sana e doctr inae testimonium reddide rant. Hocm non parum valet , quod suos i l l is doctoresimitandum proponit . Nam qui nos in Christolerunt, quasi patrum loco esse nobis debent.m ergo eos vidissent partim inter saevas p erse-;iones, partim inter varia certamina, constantesîfractos, merito debebant plus moveri .8 . Iesus Christus heri. Haec unica est ratioin recta f ide perstemus, si retinemus funda-

tum, neque ab eo vel tanti l lum discedimus.enim Chris tum non tenet, et iamsi coelum et

im compreheodat, nihil sapit nisi meram vani-n. In Chris to enim inclusi sunt omnes coe-3 sapientiae thesau ri . Proin de hie est insignia

locus, ex quo discimus non aliam recte sapiendiesse regulam , quam ut sistamus omnes nostras sensusin solo Ch risto. Caeteru m quia cum Iudaeis agebat,docet, Christum semper eundem principatum tenuissequern hodie ten et: ac sempe r sui fore similem usquea d fin em m u n di . H e r i , i nq u it , e t h o d i e , i d e m

e t i a m in s a e c u l a . Qu ib u s v e rb i s s ig ni fioa t,Christum, qui nunc mundo fuit exhibitus, ab init iomundi regnasse: nee ulter ius fas esse progredi,postquam ad eum perventum est . Her i e rgo to tumveteris testam enti temp us complecti tur . Ac ne quissubitam paulo post mutationem exspectaret , quiarecens adhuc erat evangelii promulgatio, pronuntiat ,sic nuper revelatum esse Christum, ut perpetuoduret eadem eius cognitio. Hin c apparet non deaeterna Christi essentia apostolum disputare, sed deeius notit ia, quae omnibus saeculis viguit inter pios,ac perpetu um ecclesiae fundam entum fuit. Cer tumquidem est , pr ius fuisse Christum quam vir tutem8uam exserere t . Sed nunc qua eritu r quid tracte tapostolus. Ideo dico ad quali tatem (ut i ta loquar)referr i hunc sermonem, non ad essentiam: quia nondisputatur an aeternus fuerit apud patrein, sedqualis fuerit eius notit ia inter homines . Caete rummanifestatio Christi , quantum ad externam speciemet modum, diversa, quidem fuit sub lege, ab ea quamhodie habemus : sed id non obstat quominus vere etproprie dicat apostolus, eundem semper esse Christum in quern respiciunt fidèles.

9 . Doctrinis variis. Colligit non esse fluctuan-dum: quandoquidem fixa est Christi Veritas, in quanos consistere oportet . Et certe hinc opinionumVeritas, hinc omne supersti t ionum genus, hinc omnia error um monstra, hinc denique omnes religioniscorruptela e, quum in solo Christo non sta tur . Neque

enim frustra docet Paulus, ipsuni nobis esse datuma Deo in sapientiam. Erg o huius loci summ a est ,ut nobis constet firma Dei Veritas in solo Christoacquiescendum esse. Un de colligimus, omnes, quiChr istum ignorant, omnibu s Sa tan ae fallaciis esseexpositos: quia extra eum nulla est f idei stabil i tas,sed innumerae agitationes. Mirum ergo papistarumacumen, qui contrariu m remedium profligandis erro-r ibus excogitarunt: nempe si extincta si t vel sepultaChristi cognitio. Ve rum haec spir i tus sancti adm o-nitio cordibus nostr is insideat, non ali ter extra peri-culum nos fore, quam si Chris ti adha eream us. Po rrodoctr inas, quae a Christo nos abducunt, varias appellate quoniam non alia est simplex ac sinceraVeritas quam Christi cognitio. Peregrinas antem,

quoniam quidquid extra Christum est , Deus pro suonon agnoscet . Quo e t iam monem ur quorsum ten-dere nos deceat, si rite volumus in scriptura profi-cere. Peregrinatur enim quisquis non recta inChristum collimat. Signif icat praeterea apostolus,ecclesiae Dei semper fore certamen cum peregrinis

7/29/2019 c55.pdf



doctrinis: nee aliud esse cavendi remedium, quamut pura Christi cognitione munita sit.

Sonum enim gratia. Nunc a generali principioad speoiem descend it. Nimirum fam iliaris, u t notumest, Iudaeis superstitio erat in habendo ciborum de-lectu, quae multis rixis ac dissidiis occasionem prae-

bebat. Er at autem haec una ex peregrin is doctrinis:quia oriebatur ex ignorantia Christi. Ergo postquamfidem nostram in Christo fundavit, ciborum obser-vationem ad summam salutis veramque sanctitatempertineré negat. Quum c i b i s opponit gratiam,non dubito quin spiritualem Dei cultum et regene-rat ionem intell igat hoc nomine. C o r d is co n fi r -m a t i o n e m ponit, a lludens ad verbum c i rc u m fe -r e n d i : ac si diceret, spiritualis Dei gratia verenos stabiliet, non ciborum observatio. Quod sequitur,n i h i l p r o f u i s s e c i b o s i i s q u i i n i l l i s v e r s a t is u n t : incertum est ad quos referat. Nam certepatrib us, qui sub lege vixeru nt, utilis fuit paeda-gogia, cuius pars erat ciborum discrimen. Yideturergo hoc potius de superstitiosis intelligi, qui reve-lato evangelio perperam adhuc in veteribus caere-moniis haereban t. Quamquam si de patribus dex--tere exponas, nihil erit absurdi. Profuit quidemillis, impositum a Domino iugum subire, et se obe-dienter continere sub communi piorum et totiusecclesiae discip lina: v erum apostolus significat, perse nihil valuisse ciborum abstinentiam. E t certenihili reputanda est, nisi quatenus rudimentum fuit,quo tempore similes pueris erant filii Dei quoadexternum regimen. Versari1) in c ibis , capi turpro habere illorum rationem, ut discrimen sit intermund um et immu ndum . Caeterum quod de cibistradit, licebit ad alios legis ritus extendere.

10. Habemus altare, de quo edendi non habentpotestatem qui tabernaculo serviunt. 11 . Quorum enimanimalium infertur sanguis pro peccato in sancta pe rsacerdotem , eorum c orpora crem antur extra castra.12. Quare et Iesus, ut sanctificaret per proprium san-guinem populum, extra portam passus est. 13 . Proindeexeamus ad eum extra castra, probrum eius ferentes.14. Non enim habemus hie manentem civitatem, sedfuturam inquirimus. 15 . Per ipsum ergo offeramussemper hostiam laudis Deo, hoc est, fructum labiorumconfttentium nomini eius.

10. Habemus àltare. Elegans est anagoge aveteri legis ritu ad praesentem ecclesiae statum.Solenne erat saorincii genus, cuius mentio fit Le-vitici 16, unde nulla portio ad sacerdotes et levitasredibat. Hoc nun c impletum fuisse in Christo con-cinna allusione docet, quoniam hac lege immolatusfuit, ut eo non vescantur qui tabernaculo ministrant.

') Ambulare.

Per ministros vero tabernaculi, intelligitcaeremoniarum cultores. Ergo ut Christo nicemus, tabernaculo renuntiandum esse siNam siouti altaris nomen immolationem et oomprehendit: sic tabernaculum externas figuras quae cum illo coniunctae erant.

sensus est, Nihil mirum si hodie cessant legnam illud figuratum fuit in sacrificio quocastra efferebant Lev itae, ut illic cremaren t.quia sicuti nihil inde gustabant tabernaculi mita si tabernaculo servimus, id est, retinemcaeremonias, non erimus participes eius quod sem el Ch ristus obtulit, nee eius exquam semel perfecit suo sanguine. Saenim suum, ut mundi peccata expiaret, in sanctuarium intulit.

13. Proinde exeamus ad eum. Ne frigerior allegoria, vel anagogica eimilitudo, c8erium exercitium, quod a Christianisbus req uiritur. E t nunc similiter docennem tenere Paulus solet, ut fidelibus ostenbus in rebus Deus exerceri eos velit, dum oaeremoniis eos abducere stude t. Per inddiceret: Hoc est quod a vobis exigit Deillud in quo frustra vos fatigatis. Ita napostolus. Nos enim dum relicto tabernasequendum Christum invitât, longe aliud postulari monet, quam ut in umbra Deum sub magnifico templi splendore: quia pefugas, probra, et omne genus aerumnas persit. Ha nc militiam, in qua usque ad sasudandum est, umbrosis meditationibus opponsolas iactabant caeremoniarum magistri.

14. Non enim habemus. Longius exteturn cuius meminerat: nempe ut in hoc m

regrini ac vagi, nobis nusquam esse fixam stnisi in coelo, cogitemus. Itaqu e quoties mur ex aliquo loco, vel aliqua nobis mutadit, meditemur quod hie apostolus docet, nobis certam in terra sedem, quia coelum haereditas: magisque ac magis exercitati ad semper exitum nos comparemus. Nam quibquieta est vita, nidum sibi fere in hoc mugun t. Qua re nobis qui ad talem segnitiem sumus, saepe hue illuc agitari prodest, ut inconvertere oculos disoamus, qui nimiumdeorsum inclinant.

15. Offeramus hostiam laudis. Redit alern illam doctrinam, quam attigerat, de abroga

moniis veteribus- Prae ven it autem quod conpote rat. Nam qu um sacrificia tabernacu loquasi appendices: illo abolito, sequitur haecdesinere. Atqui apostolus doouerat, quuportam passus sit Christus, nos quoque illuoatque ideo ipsum sequi volentibus, deserendtabernaculum. Hie oriebatur quaestio,

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT XII I . 19 4

•istianis nulla sup ersin t sacrifioia. Nam hocurdum foret, quum instituta fuerint ad profes-lem divini oultus. Mature itaque apostolusiirrit, ao dioit aliam eacrificandi formam nobisotam esse, quae Deo non minus placeat: nempeilli vitulos labiorum offeramus, quemadmodum

litu r Oseas prop heta (14, 3). Po rro sacrificiumlis non tantum peraeque gratum esse Deo, sedris etiam quam omnia externa, quorum usus

sub lege, satis aperte ex Psalmo 50 constat,n Deus ilia omnia repudians tanquam nihili,laudis sacrificium offerri iubet. Videmu s ergo,

c praestantissimum esse Dei cultum, et quiito alas quibuslibet exeroitiis praeferendus sit,m Dei bonitatem gratiarum actione celebramus., inquam, sacrificandi ritus est, quem Dominusie nobis commendat. Quamquam non dubiumquin tota nominis Dei invocatio hie notetur sub

parte. Neque enim gratias illi agere possu-i, nisi ab eo exauditi. Nihil autem im petrat,

qui precatur. In sum ma, significat sine brutisnalibus nos habere quod offeramus Deo, et eummodo rite ac perfecte a nobis coli. Gaeterum

ipostoli consilium est docere qualis sit sub novoamen to légitim a colendi Dei forma, sic obitertonet, non posse a nobis pure invocari Deum,slebrari eius nomen, nisi per mediatorem Ohris-. Ille enim solus est qui labia nos tra, quaejui polluta sunt, ad canendas Deo laudes sanc-at : qui preoibus nostris dat aditum : qui deniquerdotis munus peragit, ut se in conspectum Deiit nostro nomine.

16. Beneßcentiae autem et communicationis neimmem ores. Talibus enim ho stiis deleciatur

s. 17 . Parete praefectis vestris, ac deferte. Ipsii vigilant pro animabus vestris, tanquam rationemlituri: tit cum gaudio hoc faciant, et non gementes.enim vdbis non expedit. 18 . Orate pro nobis,îditnus enim quod bonam habemus conscientiam,entes in omnibus honeste versari. 19 . Magis autemhortor ut id faciatis, quo celerius vobis restituar.

16. Beneficentiae. Hie alteram quoque riteie ordine sacrificandi rationem ostendit: nempe1 omnia caritatis officia, totidem sint hostiae.

significat, stulte ac perperam cupidos esse quialiquid déesse putant, nisi pecudes Deo secun-

i legem offerant, quum tarn u berem ac mu lti-

>m saorifioandi materiam nobis Deus suppeditet.letsi enim nihil habere a nobis commodi potest,m nominis sui invocationem in sacrificium de->t: et quidem sic praeoipuum, ut unum pro om-s sufficiat. Deind e quidquid in homines bene-rum conferimus, sibi ipsi fert impensum, etifioii etiam nomine dignatur, ut legis rudimentaJalvini opera. Vol. LV.

nunc non supervacua modo, sed noxia esse appareat,quando a vera saorifioandi régula nos abstrairont.Summa haec est, si Deo sacrifioare libeat, ipsumesse invooandum, et cum gratiarum actione prae-dioandam esse eius bonitatem, deinde fratribus nostrisbenefaciendum esse: haec esse vera saorificia in

quibus oooupari veros Christianos deoeat: aliis iamnon esse tempus vel locum. E t quum dicit, t a l i -bu s d e le o ta tu r D e u s , subes t taoita an ti thes is ,quod nunc Vetera ilia quae mandaverat usque adlegis abrogationem, amplius non postulet. Oaeterumhuic dootrinae annexa est exhortatio, quae vehementer stimulare nos debet ad exercendam ergaproximos beneficentiam. Neque enim haec vulgarisest dignatio, quod quae hominibus impendimus,Deus in saorificiis sibi oblatis députât: et quodnostra officia, quae nullius erant pretii, tantopereornat ut sacra esse pronu ntiet. Qua re ubi inte rnos Caritas non viget, non homines tantum frauda-mus iure suo, sed Deum ipsum, qui solenni elogio

sibi dicaverat quidquid iubebat hominibus impendi.C o m m u n i c a t i o n i s nom en la tiu s p ate t q ua mBeneficentiae. Om nia enim officia com plectiturquibus se mutuo iuvant homines: atque haec veraest caritatis nota, quum inter se communicant quiDei spiritu simul sunt coniuncti.

17 . Parete. Non dubito quin de pastoribusloquatur et reliquis eoclesiae gube rnatoribu s. Namneque tunc christiani magistratus er ant : et quodv i g i l a r e e o s d ic it p r o a n i m a b u s , ad s pir itu aleregimen proprie pertinet. Prim o obedientiam, deindehonorem illis deferri iubet. Ha ec duo neoessariorequiruntur, ut plebs fidem ac simul reverentiampastoribus habeat. Sed notandum est simul, aposto-lum de iis tantum agere qui munu s suum fideliter

exercent. Nam qui nihil habent praeter titulum,imo qui pastorum titulo abutuntur ad perdendameoclesiam, parum reverentiae merentur, et aliquantominus fidei. Et hoc etiam diserte exprimit apostolus, quum dicit eos pro animabus vigilare: quodnon pertinet nisi ad eos qui vere praesunt, ac reipsa sunt quod vocantur. Bis igitur stulti papistae,qui sui idoli tyrannidem bine stabiliunt. Iub etspiritue, piorum ao fidelium episcoporum doctrinamobedienter amplecti, sanisque consiliis obtemperare.Iubet etiam honore illos prosequi. Quid hoc episcoporum larvis sufiragatur? Atqui non modo talessunt omnes qui sub papatu vocantur episcopi, sedtruculenti animarum oarnifices, atque immanés lupi.

Yerum ut taceam quales sint, hoc tantum in prae-sentia dico, dum pastoribus nostris iubemur subesse,sedulo ac prudenter esse distinguendum quinamsint veri ac fidi praefecti: quia si quibuslibet hunohonorem promisoue deferimus, primum iniuria bonisfiet, deinde non valebit ratio quae hie additur, ideohonore esse dignos, quia pro animabus vigilant.

13

7/29/2019 c55.pdf



Proinde ut hoc testimonio iuvetur papa cum suis,necesse prius habebunt omnes, probare Be ex eorumesse numé ro qui pro salute nostra vig ilant Hoc sieonstet: nihil iam erit controversiae quin reverenterab omnibus piis colantur.

Ipsi enim vigilant. Quo plus oneris sustinent,

eo maiori hono re dignos significat. Nam quo quis-que plus laboris suscipit nostra causa, et quo maioridifficultate vel periculo se nobis impendit, eo sumusilli mag is obstric ti. Talis autem episcoporum estfunotio, ut summas in se molestias, praeter sum-mum periculum, comp rehendat. Yix ergo, si gratiesse volumus, licebit quantum illis debetur, repen-dere. Praecipue vero quum *) rationem de nobisreddituri sint Deo, indignum esset nullam apudnos haberi eorum rationem. Adm onet praeterea,quanta in re nobis eorum opera prosit. Nam sipretiosa nobis est animarum nostrarum salus, minime viles erun t qui pro ilia excubant. Ideo autemnos dociles esse iubet promptosque ad obsequendum,ut quod pro officii necessitate faciunt pastures,libenter quoque et alacri animo faciant. Nam sirestrictum moestitia vel taedio animum habeant, ut-alias probi sint ao fidi, reddentur tarnen pigriores:quia una cum hilaritate concidet in agendo vigor.Ideo inutile fore plebi denuntiat apostolus, si in-gratitudine sua pastoribus dolorem ao gemitumafferat: ut significet nos sine propria e salutis iaotura,non fore pastoribus molestos vel immorigeros. Quumvix decimus quisque hoc cogitet, hinc apparet quan-tus vulgo sit salutis n eglectus. Nee mirum est sitarn pauci hodie reperiantur qui strenue pro ecclesiaDe i vigilent. Praete rquam enim quod paucissimisunt similes Paulo, qui os apertum habeant clausispopuli auribus, et constricto populi corde, suum

ipsi dilatent: Dominus etiam ingratitudinem vin-dicat quae ubique fere invalu it. Quare memineri-mus de nostra pervicacia poenas sumi, quoties fri-gent in officio pastures, vel minus sunt seduli quamexpediret.

18 . Confidirnus enim. Postquam se eorum pre-cibus commendavit, ut eos ad precandum incitet,praedicat se bonam habere conscientiam. Quam visenim totum muudum complecti debeant precesnostrae, sicuti Caritas ex qua manant: peculiaritertarnen nos de piis et Sanctis hominibus convenitesse sollicitos, quorum nobis comporta est probitas,aut aliae virtutis notae. In hunc ergo finem con-scientiae suae integritatem commémorât, ut eosmagis commoveat ad susoipiendam sui curam. Quumdicit: Persuasus sum, vel confido, partim hoc mo-destiae servit, partim fiduciae. Partioula in omnibus, tarn ad res quam ad homines referri potest:itaque in medio relinquo. Aliud argum entum addit,

non tarn sibi uni privatim, quam illis outiles fore preces quas pro ipso coneipient.dice ret: Non tarn m ihi co nsulo quam vobibus: quia in hoc commune omnium bonumut vobis rest itua r. H inc oolligi forte possebilis conieetara, epistolae autorem tune fu

negotiis implicitum, aut detentum perseqmetu, quominus sistere se tarn cito coramquibus scribebat. Quamquam fieri potest utexpeditus sie loquatur, quia reputet hominisin manu Bei esse. Idque verisimilius appfine epistolae.1)

20. Porro Dens pacis, qui eduxit ex pastorem ovium magnum in sanguine testameDominum nostrum Iesum, 21. confirmet vosopere bono, u t faciatis eius voluntatem : facvobis quod aeeeptum sit coram ipso, per Iesutum, cu i gloria in saecula saecülorum. Amentor autem vos, fratres, suseipite sermonem enis. Et enim brevïbus vobis scripsi. 23fratrem Timotheum solutum esse, cum quo, sivenerit, videbo vos. 24 . Salutate o mnes qui vobis et omnes sanetos. Salutant vos Bali. 2cum omnibus vobis, Amen.

20 . Heus pads. Ut mutuo faciat quodfieri cupit, epistolam claudit precatione. Pe tià Deo ut illos in omni opere bono confirmaptet, ve l perficiat. Id enim valet xaxapxfoacolligimus, nos ad bene agendum minimfore, donee a Deo formati simus: nee in bstatu ros, nisi nos confirmet. Es t enim peius donum perseverantia. Nee dubium esiam in illis non vulgaria lucerent dona sp

visum est, non primam formam qua inchoeexpolitionem qua perfecti reddantur, optari.finitionem bonorum operum ponit, quum Detatem statu it pro rég ula. Nam ita significalia esse habenda bona opera, nisi quae voluntatem exiguntur, sicuti etiam Paulus manos 12, 2, et plurib us aliis locis docet. Mrimus ergo hanc esse bene et sancte perfectionem, dum vita ad eius obedientiam posita. Quod proximo sequitur membrum ,plicationem valet. F a c i e n s , inquit, q uc e p t u m s i t c o r a m i l l o . Loquutus erattäte, quae in lege patefacta est: nunc ostendDeo obtrudi quod non praecepit, quia suapluris facit quam omnes mund i inventions.

dic it P e r Ie su m C h r i s t u m , bifariam hoexponi: vel, faciens per Iesum Christum: veilli placeat per Iesum Christum. Ac uterqsus optime oongruit. Scimus enim et spir

') ergo. *) Haec exstcmt iam in edit. a. 1541.

7/29/2019 c55.pdf


7 CAPUT XII I . 19 8

lerationis et omnes gratias nobis conferri Christiîeficio. Deinde oertum est, quum nihil omni exrte absolutum a nobis prodeat, nihil posse gra-n esse Deo sine venia, quam per Christum ob-emus. Ita fit ut nostra opera gratiae Christi>re perfusa, suavem fragrantiam spirent coram

o, alioqui foeteant. Mihi non displicet ad utr um -3 simul extendi. Clausulam hanc preoationis:i g l o r i a , ad Christum libenter refero. Quum:em hie tribuat Christo quod in solum Deumnpetit, luculentum hoc modo testimonium reddits d irinit ati. Quamquam si quia de patre maliterpre tari, non repugno. Alterum potius am-ctor, quia minus est remotum.

Qui eduxit ex mortuis. Hoc epithetum ad con-nationem additum est. Significat enim, tunc ritenum a nobis Deum invocari, ut nos ad perfectionn adducat, quum eius potentiam agnoscimus inristi resurrectione, Christumque ipsum agnoscimusitorem. In summa, vuit nos in Christum respi-e, ut bene de auxilio Dei speremus. Nam ideojitatus est Christus a morte, ut nos eadem Deitute renovemur in vitam aeternam . Et magnusomnium pastor, ut sibi a patre commissas oves

latur. Ubi transtuli in s a n g u i n e , alii reddunt• sanguinem : sed quum 2 plerumque sumatur pron, in eo sensu hic accipere magis placet. Vide-

enim mihi apostolus hoc velle, Christum ita re-rexisse a mortuis, ut mors tarnen eius non sitilita, sed aeternum rigorem re tineat. Àc si dixit, Deu s filium su urn excita vit, sed ita ut san-s, quern semel in morte fudit, ad sanotionem foe-is aeterni, post resurrectionem vigeat, fructum-) suum proférât, perinde ac si semper flueret.

22 . Mortor autem vos. Quidam ita accipiunt ac

audientiam sibi fieri pete ret: ego aliter. Nam9 iudioio, se pauois aut breviter soripsisse comment, ne videatur minuere quidquam voluisse ex»tidiano more docendi: praesertim tarnen de ex-tationibus loquitur, in quibus fuit brevio r. Dis-

camus ergo non ideo traditam nobis scripturam, utsileat inter nos vox pastorum : nee simus fastidiosi,quum eaedem subinde auribus nostris exhortationesinsonant : Sic enim moderatus est Spiritus Dei quaeprophétie et apostolis scripta diotabat, ut institutoa se ordini nihil derogaret. Hie autem ordo est, ut

assiduae in eccleaia exhortationes ex ore pastorumaudiantur. Fortassis et hac de causa exh ortationissermonem commendat, quod quum natura discendicupidi sint homines, semper novum aliquid dooerimalunt, quam de rebus notis et saepius auditis mo-neri. Accedit etiam quod quum sibi indulgean t insua pigritia, aegre se pungi et castigari sustinent.

23 . Scitote fratrem. Quoniam terminatio verbigraeci yivwaxete utrique modo conrenit: legi potestScitis, vel Scitote. Atque haeo posterior lectio mihiplacet, tametsi priorem non reiioio. Probabile enimest, Iudaeis transmarinis indicari quod nondum scie-bant. Caeterum si hie est Timotheus nobilis illePau li comes (quod ego libenter recipio) verisimileest Lucam vel dementem esse autorem huius epis-

tolae. Pau lus quidem filium magis vocare solet.Deinde, quae mox subiicit, Paulo non convenirent.App aret enim hunc qui scribit, liberum fuisse acsuae potestatis, ac praeterea alibi potius tunc fuissequam Romae. Imo verisimile est circumisse pervarias urbes, et tunc paratum fuisse ad traiiciendumma re. Haec autem omnia vel Lucae vel Clementipost Pauli mortem accidere potuerunt.

24 . Salutate. Quum Hebraeis communiter omnibus hanc epistolam scribat, mirum est cur iubeataliquos, quasi e numé ro segregates, salutari. Sedpraefectis, meo iudicio, salutationem hanc peoulia-riter adscribit, honoris causa, ut eos sibi oonoiliet,placidiusque ad consensum dootrinae adducat. Quum

addit sa n c t o s o m n e s : vel fidèles intelligit quierant ex praeputio, ut colère inter se discant uni-tatem Iudaei et gentiles: vel hue spectat, ut quihanc epistolam habuerint primi, cum aliis communicant.

13 *

7/29/2019 c55.pdf


7/29/2019 c55.pdf


COMMENTARIUS

IN

EPISTOLAS CATHOLICA8.

7/29/2019 c55.pdf


7/29/2019 c55.pdf


EPISTOLA PETRI APOSTOLI PRIOR.

Consilium Pe tri est in hac epistola, fidèles adabnegationem mundique contemptum hortari,

iberi carnis affeotibus, terrenisque omnibus immentis soluti, ad coeleste Christi regnum toto10 ads pir ent : ut spe erecti, suffulti patien tia,tudine et constantia muniti, tentationes omneis superent, atque hoc stadium et meditationemvita prosequantur. Itaque statim a prinoipio,potest verborum amplitudine, Dei gratiam nobishristo patefaotam praedicat. Simul aulem addit,recipi ipsam, et spe possideri, ut mentes et

a pii supra mundum attollant. Inde ad sanoti-B hortatur, ne inane reddant pretium quo re-pti sunt: et ne inoorruptibile verbi semen, quoniti sunt in vitam aeternam, corrumpi vel emoriintu r. Quia autem verbo Dei renatos dixerat,il mentionem facit spiritualis infantiae. Por ro

racillet aut titubet eorum fides, quia Christumto fere mundo Tel contemni, vel reiici vident,onet hoc modo impleri quod de eo scriptumfore lapidem scandali. Sed rurs us docet stabileiis qui in eum cred unt salutis fundamentum.

s iterum commémorât in quantum honorem ipsoss extulerit, ut pristini sui status commemora-i, et praesentis beneficii sensu animentur ad piendi Btudium. Pos tea delabitur ad particu laresirtationes: ut modeste et obedienter sub prin-m imperio se continea nt: u t servi dominis sintscti : uxores pareant maritis suis, pudice et con-iter se gérant: ac vicissim mariti uxores hu-iter tracten t. Deinde praecipit ut mutuam inte rsquitatem colant: quod ut libentius faciant, fruc-illis proponit prosperam vitam et quietam. Quia

T U M .

tarnen Christianis quasi fatale est, utcunque paoemquaerant, multis iniuriis non raro vexari, mundum-que sibi nulla de causa habere infestum: hortaturut aequis animis Bustineant persequutiones, quassciunt sibi in salutem cessuras. In earn rem addu-cit Christi exemplum. Ex adverso admonet quaminfelix exitus impios maneat interea dum ecclesiamsuam Dominus mirabiliter per mortem a morte libérât. Long ius deinde profert Christi exemplum,nempe ad carnis mortificationem. Huio exhorta-tioni snbnectit varias et breves sententias : sed paulopost redit ad patientiae dootrinam, ut coneolationemala sua tempèrent fidèles, dum reputant utile sibiesse paterna Dei manu castigari. Initio qu inti capitis, seniores officii sui admonet, ne imperium usurpent in Ecclesiam, sed moderate sub Christo prae-sint. Iuvenib us m odestiam ac docilitatem commendat.Tandem brevi exhortatione addita, epistolam preca-tione claudit. Unde autem scribat, non convenitinter omnes: nee tarnen causam video cur dubite-mus ipsum tum fuisse Babylone, diserte enim hocaffirmât. Sed quoniam inva luera t persuas io, ipsumÂntiochia Komam migrasse, et Romae fuisse mor-tuum: hoc solo argumento adduoti veteres, Babylo-nem allegorice Romam vocari finxerunt. Caeterumquum nulla probabili coniectura temere persuasumhabuerint quidquid tradunt de romano Petri epis-copatu: pro nihilo quoque ducendum est hoc alle-goriae figmentum. Multo sane verisimilius est, Pe-trum, ut ferebat apostolatus ratio, peragrasse easregiones in quibus plures habitaba nt Iudaei. Seimu sautem Babylone et in illis partibus magnam fuisse

copiam.

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT I.1. Parus apostolus Iesu Christi, électis inquilinis

qui dispersi sunt per Pontum , G alatiam, Cappa -dociam, Asiam, et Sithyniam, 2. secundum prae-cognitionem Dei patris, in sanctificatione spiritus, inobedientiam et adspersionem sanguinis Iesu Christi:gratia vobis et pax multiplieetur.

1. Petrus apostolus. Quidquid commune habethaec salutatio cum Paulinis, novam expositionemnon desiderat. Qnum Pa ula s gratiam et paoempreoatur, verbum subticet: Petrus autem addit utm u l t i p l i e e t u r , sed eodem sensu . Neque enimgratiae aut paois initium fidelibus Paulus optât,sed augmentum, donee absolrat Deus quod in illiseoepit.

Electis. Quaeri potest unde hoc compertumhabuerit: nam arcana est Dei electio, nee alitercognosoitur quam singulari spiritus revelatione.Atqui ut suae quisque electionis certior fit spiritustestimonio, ita de aliis nihil oerti tenet. Respondeo,de fratrum electione non esse anxie quaerendum,sed a vocatione potius aestimandam: ut pro electis

habeantur quicunque per fidem in ecclesiam suntcooptati. Eos enim Deus a reliquo mundo segregat,quod electionis signum est. Nee obstat quod pleri-que defioiunt, in quibusdam mera est dissimulatio :est enim hoc cari tatis , non fidei indicium , quumelectos censemus omnes in quibus divinae adoptionisnota a pparet. Quod autem eleetionem eorum nonpetat ex abscondito Dei consilio, sed ex effectuearn oolligat, patet ex contextu. Nam paulo post,earn i n s a n c t i f i c a t i o n e s p i r i t u s locat. Q ua-tenus ergo prae se ferebant se Dei spiritu regenitos,in electis Dei ipsos numerat: quia non sanctificatDeu s nisi quos prius elegit. Simul tarnen admonetunde fluat electio qua segregamur in salutem, necum mundo pereamus: dioit enim se cu nd um p r e c o g n i t i o n s m. Hie inquam fons et haec pr imacausa est, quod Deus apud se ante oreatum mun-dum cognovit quos eligere vellet in salutem. Sedprudenter notandum est qualis sit haec praecognitio.Sophistae enim ut Dei gratiam obscurent, cuiusquemérita a Deo praevideri fingunt : atque ita reprobos

ab electis discerni, prout quisque hao vel ilidignus est. Scriptura autem ubique Dei propin quo fundata est nostra salus, meritis oppo nit. Quum ergo Pe tru s electos vocat dum praecognitionem Dei, significat non pendere eius causam, sed in solo Deo quaeesse: quia ipse sibi sponte ad nos eligendosfuerit. Ergo Dei praecognitio submovet hum anae dignita tis respectu m. Qua de re d

tractavimus Ephesiorum primo oapite, et locis. Quemadm odum tarnen in electione primas gratuito Dei beneplacito assignat: ita vu lt earn ex effectu a nobis cognosci. Nih iperioulosius ac magis praeposterum.est, quam vocatione, electionis nostrae certitudinem qin abscondita Dei praescientia. Hie enimprofundus est labyrin thus. Qua re ut huic poccurrat Petrus, optimum temperamentum aQuamquam enim primo loco vult considerconsilium, cuius causa nonnisi in ipso estarnen ad effectuai nos re voc at, quo elenostram nobis déclarât ac testa tur. Effecest spirit us sanctificatio, hoc est, vooatio dum ad externam evangelii praedioationem

fides, quae ex interiore spiritus motu nascitInquilinis. Qui metaphorice sic vocari

quoslibet pios, quia in mundo peregrini sad coelestem patriam contendunt, longe faet satis refelli potest eorum error ex dispnomine quod proximo s equitu r. Nam in sodaeos competit, non tantum quia hue et illuc exsulabant a patria, sed quoniam eiecti eranterra, quae illis in perpetuam haereditatemmino promissa erat. Omn es quidem fidèlesvocabit inquilinos, quia in terra peregrinanthie alia est ratio. Ideo itaque inquilini eranpars in Pontum, pars in Galatiam, pars in niam dispersa erat. Nee mirum quod Iudaeepistolam proprie destinet : quia sciebat illis stitutum apostolum, quemadmodum Paulussecundo ad Galatas oapite (v. 8). Sub regquas enumerat, comprehendit totum Asiae tractum, a Ponto Euxino usque in Gappadoo

In obedientiam. Quum sanctificationi dusubiiciat, videtur obedientiae nomine intelliger

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT I. 21 0

itatem : per adspersionem vero sanguinis Christi,issionem peocatorum designa re. Quod si istaet partes vel effectua sanotificationis, aliter hicotifioatio eapitur quam saepe apud Paulum, hocmagis generaliter. Sanotificat ergo nos Deus,

jaciter nos vooando. Id autem fit dum renov a-

r in obedientiam iustitiae eius, et Christi sänne adspersi mundam ur a peocatis. Âc videturta esse allusio ad yeterem adspersionis ritum,

sub lege uteban tur. Quemadmodum enim nons tunc fuisset mactari hostiam et fundi sangui-i, nisi adspersus fuisset populus : ita nihil hodieis prodesset fusum Christi sanguinem fuisse,

ipso consoientiae nostrae ablue rentur. Sub -ienda igitur est antithesis, quod siout olim sub) manu sacerdotis fiebat sanguinis adspersio : itac spiritus sanctus animas nostras Christi san-ie in expiationem adspergit. Nunc colligendasumma, salutem nostram manare ex gratuita

tione Dei: sed earn simul considerandam essei experientia, in eo quod spiritu suo nos sancti-

t. Postrem o duos esse vocationis nostra e effectusfines: nempe ut reformemur in obedientiam, et Christi sanguine abluamur : praeterea utrun-es8e opus spiritus eancti. Un de oolligimus nec

itionem a vooatione, nec gratuitam fidei iustitiamitae novitate separandam esse.

3. Benedidus Deus et pater Dom ini nostri Iesuisti, qui secu ndum multam suam misericordiamnuit nos in spent vivam, per resurrectionem Iesuisti ex mortuis, 4. in haereditatem incorruptibüemncontam inatam et imm arcescibilem, repositam inEs erga vos, 5. qu i vvrtute Dei custodimini pe rn in salutem quae parata e st revelari tempore

no .3. Benedidus Deus. Diximus praecipuum esse

um epistolae, ut nos supra mundum erectos,lustinenda militiae spiritualis certamina comparetie animet. Ad earn rem non parum valet bene-irum Dei agnitio. Nam quum pretium suumd nos obtinent, facile reliqua omnia vilesount:ssertim quum reputamus quanti sit Christusi suis bonis, quidquid extra ipsum est, nobis

instar stercoris. Hac de causa magnifiée hio»Hit ingentem Dei gratiam in Christo, ne mourn nobis sit nos ipsos et mundum abnegare, utamu r inaestimabili vitae futurae thesauro. D e-3 ne frangamur praesentibus aerum nis : sed pa

ter eas feramus, in aeterna felicitate acquiescentes.ro quum gratias agit Deo, fidèles ad spiritualemitiam invitât, quae omnes absorbeat contrarioslis affectus.Et pater Domini. Sic resolve, Deus qui pater

Iesu Christi. Nam sicuti olim se Deum A brahae

vocando, hac nota a dus omnibus fictitiis discernivoluit: ita postquam se manifestavit in filio suo,non aliter quam in ipso vult cognosoi. Itaqu e quinudam Dei maiestatem extra Christum mente con-cipiunt, idolum habent loco D ei : sicuti Iudaei etTuroae. Proind e quisquis verum Deum vere co-

gnosoere cupit, hoc patris Christi titulo ipsumvestiat. Nisi enim quoties mens nostra Deumquaerit, Christus occurrat, vaga et oonfusa errabit,donec prorsus defioiat. Simul etiam indicare Pet rusvoluit quomodo tarn überaus et beneficus erga nossit Deus. Nisi enim médius statua tur Ch ristus ,nunquam illius bonitas serio a nobis sentiri poterit.

Qui regenuit nos. Signifioat vitam supernaturaleesse donum : quia filii irae nascim ur. Nam si inspem vitae geniti essemus secundum oarnem, super-vacuum esset nos regigni a Deo. Dooet itaquePetrus, nos qui natura morti aeternae eramus desti-nati, in vitam Dei miserioordia restitutos esse.Haec autem veluti secunda est creatio: quemadmodum Ephesiorum primo habetur. S p e s v iv a

pro spe vitae capitur: quamquam videtur tacitaesse antithesis inter spem, quae in regno Dei in-corruptibili defixa est, et inter spes hominum fluxasac evanidas.

Secundum multam misericordiam. Primo causam efficientem ponit: deinde medium (ut loquuntur)désignât. Deum inquam nul lis nostris meritis fuisseprovocatum docet, ut nos regeneraret in spem vivam:quia hoc totnm eius misericordiae assignat. Atqueut melius operum mérita redigat in nihilum, dicitm ul ta m m ise r ic or d ia m . Fa ten tu r quidem omnesDeum esse unicum salutis nostrae autorem: sedextraneas causas postea affingunt, quae tantundemeius misericordiae detrahan t. Pe tru s vero solam

misericordiam commendat, sed modum protinusadscrib it, nempe resurrectionem Chris ti. Nequeenim alibi aut aliter suam erga nos misericordiamexplicat Deus: ideo semper ad huno scopum sorip-tura nos dirigit. Quod autem praeterita Christimorte, solam resurrectionem commémorât, in eonihil est absur di. Ilia enim sub hac inoluditur,quia perfectio non constat sine suo init io: resu rrectionem vero potius adduxit, quia de nova vitaagebat.

4. In haereditatem. Tria epitheta, quae se-quuntur, ad gratiae Dei amplificationem posita sunt.In hoc enim laborat Petrus (quemadmodum priusdixi) ut eius exoellentiam animis nostris bene acpenitus infigat. Porro haec duo membra, in h a e r e

d i t a t e m i n c o r r u p t i b ü e m , et i n s a l u t e mq u a e p a r a t a e s t r e v e l a r i , a pp ositiv e le go , u tposterius sit prioris expositio. Nam rem unamduobus modis exprimit. Singulis v erbis, quae se-quu ntur, suum inest pondus. Haereditas diciturin coelis conservata, ut soiamus earn esse extra

CcUvini opera. Vol. LV. 14

7/29/2019 c55.pdf


211 E P I S T . P E T R I I

periculu m. Nisi enim in man u De i esset, infinitispericulis esset obnoxia: si esset in hoc mundo,quomodo securi esse possemus inter tarn varias in-clinationes? Ergo nt nos omni trepidatione liberet,Balutem nostram extra Satanae iniurias in tutopositam esse affirmât. Sed quia salu tis certitudo

parum nobis afferret consolationis, nisi earn unus-quisque nostrum ad se pertinere eciret, addit Petrus,erga TOS. Hue enim placide recumbunt con-soientiae, quum Dominus e coelo clamât, En vestrasalus in man u mea est, vobisque servatu r. Caete-rum quia non omnium promiscue est salus, adfidem nos revocat: ut quiounque fide praediti sunt,a reliquis se discernant: nee dubitent quin veri aclegitimi sint regni Dei baeredes. Nam ut fides incoelos usque pénétrât: ita et quae in coelo suntbona, nobis applicat.

5. Qui vvrtute Deicustodimini. Notanda est relatio,quum dicit, nos in mundo custodiri, sicuti haere-ditas nostra in coelo servatur: alioqui statim ob-reperet haec cogitatio, Quid iuvat salutem nobisesse in coelo repositam, quum nos in mundo tan-quam in turbulento mari iactemur? Quid iuvatsalutem nostram statui in tranquillo portu, quuminter mille naufragia fluctuemur? Praevenit igiturapostolus eiusmodi obiectiones, quum docet nosetiam in mundo inter media discrimina fide tarnencustodiri: atque ita morti esse propinquos ut tarnensub fidei custodia tuti simus. Caeterum quia inhac carnis infirmitate saepe labascit ipsa fides,possemus semper esse de crastino anxii: nisi hienobis quoque Dominus succurreret. Âc videmus utin papatu obtinuerit diabolica opinio, De finali per-severantia dubitandum esse, quia incerti sumus anstatu ri crassimus in eadem g ratia. Atqui non itanos Pe trus suspensos relin quit : nam ideo vir tu teDe i stare nos affirmât, ne qua ex propriae infirmi-tatis conscientia haesitatio nos sollicitet. Qua m-libet igitur infirmi simus, salus tarnen nostra nonest instabilis, quia Dei virtute fulcitur. Erg o sioutifide protegimur, ita fides ipsa suam in Dei virtutestabilitatem habet. Unde non in praesens modo,sed etiam in futurum seouritas.

In salutem. Quia natura impatientes sumus,morae et statim taedio succumbimus : ideo salutemadmonet non differri quod nondum parata sit, sedquia nondum advenerit iustum revelationis tempus.Haec doctrina ad spem nostram alendam ac susti-nendam pert ine t. Porro u l t im u m te m p u s diemiudicii vocat, quia non ante speranda sit rerum

omnium instau ratio. Medium enim tempus est ad-huc in progressu. Quod alibi totum a Christi ad-ventu tempus ultimum dicitur, id fit superiorumaetatum comparatione : Petrus autem totum mundicurriculum adspexit.

6. In quo exsultatis paulisper nunc, si ocontristati in variis tentationibus : 7. ut probavestrae multo pretiosior auro quod perU, etper ignem probatur, reperialur in laudem et het gloriam, quum revelabitur Iesus Christus.quum non videritis, diligitis: in quern nunc c

quum eum non adspicitis, exsultatis gaudio inbili et glorificato: 9 . Reportantes finem fidei salutem animarum .

6. In quo exsultatis. Tametsi ambiggraeci verbi terminatio, sensus tarnen postlegamus exsultatis potius quam exsultate. Arin quo, refert totum illud complexum de lutis in coelo repositae. Caeterum no n talaud at, quam horta tur. Consilium enim edocere quisnam ex spe salutis fructus nobiveniat: nempe spirituale gaudium, quo non mitigatur malorum omnium acerbitas, sed etiam tristitia vincitur. Quamquam exsultanbum plus exprim it, quam gaudere. Sed ho

nullam habet repugnantiae speciem, dum fidèlgaudio ex8u ltant, simul tristes esse dicit.enim contrarii affectus. Yerum melius expernorunt fidèles, illos simul consistera, quam exprimi queat. E t tarnen ut paucis expediatuquaestio, sic habendum est, fidèles non essecos, nee humanum sensum ita exuisse quin tangantur, quin pericula metuant, quin molepaupertas, quin difficiles ac durae persequuTristitiam ergo ex malis se ntiu nt: sed qlenitur fide, u t gaudere propterea non desinanon impedit tristitia ipaorum gaudium, sed locum illi cedit. K ursus gau dium tametsi trisuperat, earn tarnen non abolet: quia nos htäte non spoliât. Âtque hinc patet quae spatientia. Initium eius et quasi radix est ciorum Dei agnitio, praesertim dum gratuitanos dignatus est, adoptionem reputamu s. Nacunque mentem hue attollunt, iis facile est mala omnia devorare. Unde enim fit ut manimi opprimantur, nisi quia nullum spiribonorum gustum haben t? Yerum qui omnesnas statuunt exercitia esse sibi utilia in snon tantum supra illas se erigunt, sed etiatunt in occasionem gaudii.

Contristati. Ânnon etiam reprobis comest tristitia? neque enim a malis sunt imYerum Petrus fidèles spontaneam tristitiampère intelligit : quum fremant impii, et contumobluotentur Deo. Tris tantu r ergo pii, quemadbos domitus iugum suscipit, vel equus subactunar i se etiam a puero sustinet, Tristitia Dprobos afficit, quemadmodum equo ferooi fractario violenta man u fraenum imp onitur. trant enim et contra nituntur : sed frustra.

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT I. 214

9 fidèles Pe trus , quia aponte, non au tern necessi-i ooacti, se tristitia e subiiciant. Quod dioitu l i s p e r n u n c , ad consolationem valet. Namiporis brevitas, mala quantumvis alioqui dura,

parum tempé rât. Praesentis autem vitae du-0 instar momenti est.

Si opus est. Conditio pro causa hie capitur.endere enim voluit, non temere fieri quod itais suos exe rret. Nam si nulla causa nos affli-3t Deu s, id toleratu grave esset. Pe tru s ergoamentum consolationis sumpsit ex Dei consilio:i quod semper ratio nobis appareat, sed quia3ua8um nobis esse debet sic fieri oportere, quia) placet. Notandum quod non unam tentationemit, sed plures: neque unum tentationis genus,

diversa. Quamquam huius loci expositionemus est ex primo capite Iacobi petere.

7. Pretiosior auro. Argumentum est a minorimalus. Nam si aurum , quod metallum est cor-tibile, tanti ducimus ut velimus igne probari,i suum apud nos pretium obtiaeat: quid mirum

Deus in fide eandem exigat probationem, quumta sit apud eum fidei excellentia? Tametsi autemer sonant verba, fidem tarnen auro comparât, et1 auro magis pretiosam facit: ut inde inferatnam esse quae probe exam inetur. Porr o incer-l est quousque extendat verbum Soxiu-ceCeaOm,nomen Soxfyuov. Si quidem bifariam probatu rurn igni: primo quum repurgatur a scoria:ade quum de eius probitate faciendum est iudi-DQ Uterque probandi modus fidei optime con-it. Nam quum multae incredu litatis faeces in»is resideant, dum varus afflictionibus quasi ex-uimur in fornace Dei, purgantur fidei nostraeriae, ut pu ra et nitida sit coram Deo. Simullerimentum eius capitur, veraoe an ficta sit.-amque speciem libenter amplector: atque hueetat quod mox sequitur. Nam ut suus argentolor non ante habetur, quam purgatum fuerit:

fidem nostram honorifice habendam esse etonandam apud Deum significat, ubi rite exami-a fuerit.

Quum revelàbitur. Hoc additum est ut animoss in ultimum usque diem suspendere fidèles dis-t. Nunc enim abscondita est vita nostra inristo, latebitque velut sepulta, donee e coeloristus apparuerit: et totus vitae nostrae cursus

interitum externi hominis inclinât: et quae-ique patimur, quasi mortis sunt praeludia. Erg olesse est ut in Christum coniiciamus oculos, si

afflictionibus gloriam et laudem intueri volumus.m tentationes in nobis probri et pudoris suntnae, in Christo autem gloriosae sunt: sed gloria

nondum in Christo plene conspioitur, quia non-n advenit consolationis dies.

8. Quern quum non videritis. Duo ponit, Quod

Christum, quern non videru nt, diligant: in eum ,quern non conspiciunt, oredant. Sed prius exposteriore nascitur. Dilectionis enim causa estfides, non ideo tantum quia nos beneficiorum qui-bus nos Christus prosequitur, cognitio ad eum re-damandum provooat: sed quia perfeotam felioitatem

offerendo, nos ad se rapit. La ud at ergo Iudaeosquod in Christum credaut quern non adspiciunt: utcogitent hanc esse fidei naturam , in bonis, quaeoculos nostros latent, acquiescere: nam eius reialiquod habebant experim entum . Quamquam magislaudando praecipit. Atque hoc prius ordine mem-brum est, non metiendam esse fidem adspectu.Nam quum misera in speciem sit Christianorumvita, nisi félicitas eorum in spe sita esset, protinusconciderent. Hab et quidem et fides suos oculos,sed qui in regnum Dei invisibile penetrant, et quispeculo verbi contenti sunt. Es t enim demon stratiorerum invisibilium, ut habetur in Epistola ad He-braeos (11, 1). Qua re verum est illud Pa uli(2 . Corin. 5, 6), nos peregrinari a Domino quam-

diu hac came sumus circumdati, quia per fidemam bulam us, et non per adspectum. Secundummembrum est, Fidem non frigidam esse notitiam,sed quae corda nostra inflammat.in amorem Christi.Neque enim (ut sophistae garriunt) fides confuse etimplicite Deum apprehendit (quia hoc est vagariper invios errores), sed Christum pro scopo habet.Porro non arripit nudum Christi nomen, aut nudamessentiam: sed qualis sit nobis, et quid afferatbonorum, considérât. Quia fieri non potest quineo feratur hominis affectus, ubi felicitatem su'amstatuit: secundum illud: ubi thesaurus tuus, ibi cortuum (Matth. 6, 21).

Exsultatis. Iterum repetit fructum ilium fidei

cuius meminerat, nee immerito: est enim incom-parabile hoc bonum, quod non modo pacatae suntcoram Deo conscientiae, sed iam vitae aeternaefiducia secure exsultant. Yocat autem g a u d i u mi n e n a r r a b i l e , quia pax Dei sensum omnem ex-superat. Quod hie addi t g lo r i f i c a tu m , bifariampotest exponi: vel ut magnificum ac gloriosumsignificet: vel ut inani fluxoque opponatur, cuiushomines paulo post pudet. Ita glorificatum p erindevalebit atque solidum et stabile, et extra periculumfrustrationis. Qui hac laetitia non efferuntur su pracoelos, ut solo Ch risto conte nti mundu m despician t,frustra iactant se habere fidem.

9 . Reportantes finem. Admonet quorsum sen-sus omnes suos dirigere fidèles debeant, nempe in

salutem aeternam. Mundus enim hie affectus nostrossuis illecebris irretitos tenet: vita haec et quae-ounque ad corpus pertinent, magna sunt impedimenta, ne animus noster ad futurae et spiritualisvitae cogitationem se applioet. Ha nc ergo nobistoto studio meditandam proponit apostolus : et tacite

14*

7/29/2019 c55.pdf


2 15 E P I S T . P E T R I I

subindicat susque deque habendam aliorum iacturam,mo d o sa lv ae s in t an imae. Qu u m dic it R e p o r -

' t a n t e 8, dubitationem il l is exim it, quo alacriuscontend ant dum certi sun t de salute obtinenda.Interea tamen hunc f inem esse f idei docet, ne anxiisin t quod adb uc differtur. N un c enim sufficere

nobis debet nostra adoptio: nee petendum est utante tempus mittamur in haereditatis possessionem.Posset etiam pro fine, legi merces : sed eodem sensu.Colligimus enim ex apostoli verbis, non aliter nosquam fide consequi salutem . Scim us autem fidemsola gratu itae adoptionis promissione nit i . Quod sii ta est , certe neque operum merit is debetur salus,neqne inde speran da est. Ca r autem anima s tan-tum nominat, quum et corporibus promissa si t re-surrectio nis gloria? Quoniam immortalis est anima,propr ie sa lus i l l i a t t r ibu i tu r : quemadmodum etPaulus interdum loqui solet , Ut spir i tus salvus si tin die Do mini (1. Corint. 5 , 5). Atq ue hoc perindevalet ac si diceretur , salus aete ma . Es t enim taoitacomparatio vitae mortalis et caducae, quae ad cor

pus pertinet. Inte rea tamen non excluditur a glo-r iae societate corpus, quatenus animae est an--n e x u m .

10. De qua salute exquisierunt et scrutati suntprophetae, qui de futura erga vos gratia vaticinatisunt: 1 1 . scrutantes in quern aut cuiusmodi temporisarticulum significaret qui in illis erat spiritus Christi:prius testificans venturas in Christum afflictiones, etquae sequuturae erant, glorias. 12. Quibus relevatumest quod non sibi ipsis, sed nobis ministrabant haec,quae nunc annuntiata sunt vobis per eos qui vobispraedicarunt evangelium, per spiritum sanctum mis-sum e coelo : in quae desiderant angeli prospicere.

Salu t is hu ius p re t ium inde commendat , quodin earn toto studio intenti fuerunt propheta e. Re menim magnam et singularis excellentiae fuisse oportet ,quae prophetas i ta ad sui inquisit ionem accenderit .Clarius vero etiamnum in eo relucet ingens erganos Dei bonitas, quod multo plus nobis patefactumhodie est , quam olim diu et soll icite quaerendoconseq uuti Bint prophetae om nes. Inte rea certi tu-dinem salutis confirmât ab ipsa vetustate: quoniamab init io mundi legit imum a spir i tu sancto testimonium habuer i t . Duo haec d is tinc te no tanda sun t :quod nobis plus datum esse quam antiquis patr ibusaff irmât, ut hac comparatione evangelii gratiamamplif icet: deinde quod de salute nobis praedicatur ,non posse aliqua novitate esse suspectum, quia iamolim testatus de ea fuerit spir i tus per prophetas.Er go quum dicit prophetas sciscitatos esse, et se-dulo inquisiisse, hoc ad eorum scripta aut doctr inamnon pe rtinet, sed ad priv atum desiderium quo quis-que aestuavit . Qua e postea sequ untur , ad publicam

functionem referenda sunt. Ve rum ut singlius pateant, digerendus est hie locus inproposit iones. Sit i taque haec pr im a: quphetae qui de gratia, quam nobis exhibuit C8uo adventu, vaticinati sunt, sedulo intenti ut tempus plenae revelationis cognosceren

cunda: quod spir i tus Christi per eos praedixrum regni Christi statum, qualis partim iamtur , par t im vero spera tur adhuo: nempChristo et universo eius corporis destinatus varia s passiones ad gloriam ingressu s. quod prophetae nobis uberius quam suo m ini stra run t: idque divinitus i l l is patefactuquia in Christo demum est solida earumexhib it io, quarum tun c obsouram imaginenadumb rabat . Qu ar ta : quod non tan tum ingelio continetur luculenta propheticae doctr infirmatio, quando idem spiritus est qui loquitlonge p lenior et m agis familiaris expl icatisalutem, quam eminus olim per prophetas innun c palam e t quasi ooulis demo nstrat .

est: inde satis constare quam admirabilis siper evangelium nobis promissae gloria, quodquoque ipsi, licet Dei conspectu in coelis fi l l ius tame n visendae desiderio ardea nt. vero in unum scopum tendunt, ut Christianin suae felicitatis altitudinem efferuntur, mu ndi obstacula superen t. Quid enim est qex tenuet incomparab le hoc benef ic ium?

10. De qua salute. Annon patr ibus ecomm unis eademqu e est salu s? Cu r ergoquaesiisse dicit, quasi non adepti sint quonobis offertur? Facil is solutio est , saluteconspicua manifestatione accipi, quae nobis Christi adven tu. Nequ e aliud sibi volunt hae

verba, quam il ia Christi (Matth. 13, 16)reges et prophetae optarunt videre quae nee tam en vid eru nt: beati igitur oculi vesQuum ergo prophetae non nisi tenuem hgustuin allatae per Christum grat iae, quanrevelationis modum att inet, merito ultra votende bant. Dum Simeon post Christi conplacide et animo pacato se ad mortem cose prius inquietum et anxium fuisse ostendifuit omnium piorum sensus. Et modum t ion is dénotâ t , quum addi t , in quern au t m o d i t e m p o r i s a r t i c u l u m . E r a t enimrentia legis et evangelii , quasi interpositumne propi us ea, qu ae ooulis nos tris expo sitadspicerent. Neo sane aequum erat , absente

sole iusti t iae, Christo, plenam luoem tanqmeridie fulgere. Tam etsi autem ipsis neceintra praescriptos f ines se contine re: nullareligio fuit ingemiacere propioris adspectsiderio. Neque enim quum acoelerari redempet quo tidie earn vider e cupere nt, votu m il

7/29/2019 c55.pdf


1 CAPU T I. • 218

tit, qnin patien ter sustin erent, quamdiu earn dif-re Dom ino plaoebat. Porro in vatioiniis nota-nem temporum quaerere, mihi supervacuum vi-tur, quando hie non quid docuerint prophetae,1 quid optarint, agitur. Ubi latini interprètesrternnt, de fntura gratia: ad yerbum legitur, de

itia quae erga vos est. Verum quia idem m anetisus, nolui quidquam mu tare. Hoc magis ob-•vatu dignum, quod prophetas non dicit proprioisu scrutat08 esse quo temporis articulo adveniretiristi regnum, sed tantum applicasse sua studia

revelationem spiritus. Ita nos suo exemplocendi sobrietatem doeuerunt, quia non ultra pro-)ssi sun t, quam eos spiritu s ducebat. E t certellus humanae curiositatis erit modus, nisi spiritusi ingénus praesideat: ne quid aliunde quam abo discere appetant. Atque etiam res altior estrituale Christi regnum, quam ut in eius investi-iione quidquam mens humana profioiat, nisi spiri-n habeat directorem. Quare nos quoque huiuseni moderationi subiicere docet.

11 . Qui in Ulis erat spiritus Christi. Primum,i in U l i s e r a t : deinde te s t i f i e an s , hoc est ,reddendum testimonium. Qua loquutione, prae-

os spiritu intelligence fuisse prophetas significat,quidem non vulgarem in modum, utpote qui

bis m agis tri et testes fuer int: nee tarnen lucisius, quae nobis manifestata est, fuisse compotes,terea haec eximia est doctrinae eorum laus, dumsatur spiritus saneti testimonium. Nam quamv ismines praecones ac ministri, ille tarnen autort. Nee temere Christi spiritum tunc dominatumsse tradit: evangelii autem doctoribus spiritumteficit e coelo emissum. Significat enim evang e-m a Deo profectum esse, et veteres pro phetias

Christo dietatas.Venturas in Christum afflictiones. Ut aequioremo suas afflictiones ferant, iam olim a spirituledictas fuisse adm onet. Sed multo plus com-otitur: docet enim, hoc christianae ecclesiae reuen ab initio divinitus fuisse constitutum, utix praeparatio esset ad triumphum: et mors,nsitus ad vitam: idque clare fuisse testatum,are non est cur nos afflictiones ultra modümiciant, quasi in Ulis essemus miseri: quando-dem spiritus Dei nos beatos pron untiat. Hiclo notandus est, quod passiones statuit prioreo: deinde addit sequuturas glorias. Significatm non posse hanc rationem mutuari vel prae-•ti, quin gloriam praece dant afflictiones. Ita du-x 8ubest in his verbis sententia: quod priuslitis aerumnis premi Christianos oporteat, quamria fruantur: et miseras non esse eorum afflic-Qes, quia proximam gloriam sibi annexam kamt. Quum hune contextum Deu s ordinaverit,aram partem ab altera divellere nostrum non est.

Atque hoc rarae consolationis est, quod nostra conditio, qualem experimur, tot ante saeoulis praediotafuit. Nam inde colligimus, non frustra felicem eiusexitum nobis promitti. Deiode agnoscimus nonfortuito nos, sed certa Dei Providentia affligi. De-nique prophetiae instar speculi sunt, ad repraesen-

tandam nobis in tribulationibus coelestis gioriaeimaginem. Dioit quidem Pe tru s, de Venturis inChristum afflictionibus spiritum fuisse testificatum:sed Christum a suo corpore non separat. Itaq uenon debet hoc restringi ad Christi personam : sedinitium faciendum est a capite, ut membra sua or-dine sequantur: quemadmodum Paulus docet opor-tere nos ei configurari qui primogenitus est interfratres (Rom. 8. 29). Denique non tractât Petr usquid Christo sit proprium, sed de universali ecclesiaestatu disserit. Sed hoc ad fidei nostra e confirma-tionem multo aptius, dum nostras afflictiones inChristo considerandas proponit: quia melius in eocernimus connexionem mortis et vitae inter nos etipsum. E t c erte hoc ius atque haec ratio est sacraeunitatis, quod in membris suis quotidie patitur, utpostquam in nobis absolutae fuerint eius passiones,suum vicissim complementum habe at gloria. Qu ade re plura ad Coloss. 3. cap. et 1. ad Timoth. 4.

12. Bevelatum est quod non sibi. Hunc locumperperam arripiunt fanatici homines, ut patres, quisub lege vixerunt, excludant a spe aeternae salutis.Neque enim simpliciter negat quin saeculo suoutiliter ministraverint prophetae, atque ecclesiamaedificaverint : sed tantum docere vult, utilius nobisesse eorum ministerium, quia in saeculorum finesincidimus. Yidemus quam magnifiée Christi regnumextollant, quam sint in illo ornando assidui, quamstudiose ad illud quaerendum omnes stimulent.

Atqui praesenti eius adspectu privati sunt permortem. Quid hoc aliud fuit, quam mensam ster-nere, ut cibis appositis alii postea vescerentur?Fid e quidem delibarunt quae nobis per eorum m an urnDominus fruenda transmisit: quin etiam in solidumanimae eibum Christi fuerunt pa rticipes. Sed nuncde rei exhibitione agitur. Scimus autem his quasifinibus inclusum fuisse munus prophetioum, ut seet alios in spem venturi Christi a lerent. Ergo eumnon nisi absconditum, et quasi absentem possidebant.Absentem dico, non virtute aut gratia: Bed quianondum in came manifestatus erat. Quare et regnum eins sub involuoris adhuc latebat. Deniquein terram descendons, quodammodo coelos nobisaperuit, ut spirituales divitias, quae non nisi subfiguris procul ostendebantur, prope cernere liceat.Haec igitur Christi manifestati fruitio discrimeninter nos et prophetas ostendit. Unde colligimusquomodo nobis potius quam sibi ministraverint.Caeterum quum divinitus admoniti essent prophetae,differri in aliud saeculum quam praedicabant gra-

7/29/2019 c55.pdf



tiam, nihilo tarnen segniores in eius in praedicationefuerunt, tantum abest, ut fracti taedio fuerint.Quod si tanta fuit illorum patientia, nos certe biset ter ing rati, nisi gratiae, quae illis negata fuit,fruitio, nos in omnibus quae patiendae sunt aerum-nis erectos sustineat.

Quae annuntiata sunt- Iterum discrimen notâtinter veterem dootrinam et evangélii praedicationemNam quemadmodum iustitia Dei in evangelio reve-latur, testimonium habens a lege et prophétie, itaet coelestis Christi gloria, de qua olim testificatusest spiritus, nunc palam an nun tiatur . Simul autemcertitudinem evangelii inde comprobat, quod nihilcontinet nisi iampridem. a spiritu Dei testatum .Deinde admonet, eiusdem spiritus auspiciis, adeoqueipso dictante et praeeunte, promulgatum esse evan-gelium, ne quid hichumanum cogitent.

In quae desiderant angeli. Hoc vero maximumevangelii encomium est, quod thesaurum sapientiaecontinet, angelis ad hue clausum et occult um. Sedobiiciet quispiam, minime esse consentaneum, nobis

aperta et nota esse quae angelos lateant, qui sempervident faciem Dei, et in regenda ecclesia, omnium-,que bonorum administratione, eius ministri sunt.Respondeo aperta nobis esse quatenus ea in speculoverbi intuem ur. Nee vero nostra altior notitiapraedicatur, quam angelorum. Tantum intelligitPetrus ea nobis promitti, quorum complementumangeli videri oupiunt (Eph es. 3, 8). Dicit Paulusin gentium vocatione innotuisse angelis admirabilemDei sapientiam. Nam hoc illis novum erat specta-culum, quod Christns mundum perditum, et totsaeculis a spe vitae alienatum aggregabat ad suumcorpus. Ita quotidie cum admiratione cernunt ma-gnifica Dei opera in ecclesiae gubernatione: quantoigitur magis stupebunt ad supremum illud divinae

iustitiae, bonitatis ad sapientiae specimen, dumChristi regnum complebitur? Illud est igitur arcanum, cuius revelationem adhuc exspectant, etmerito exoptant. Tametsi duplex huius loci potestesse sensus: vel quod referatur nobis thesaurus inevangelio, qui in sui desiderium rapit ipsos angelos,quia illis hoc maxime laetum est spectaoulum: velquod regnum Christi, cuius viva in evangelio effigies expressa est, cupide videre app etunt. Atquehie seoundus magis videtur congruere.

13 . Quare suceincti lumbis mentis vestrae, soibrii,perfecte sperate in earn, quae ad vos defertur, gratiam,in revelatione Iesu Christi: 14. tanquam ilii obedien-

tes, no n conformati pristinis, quae in ignorantia vestraregnarunt, cupiditatibus : 15 . sed quemadmodum is,qui vos vocavit,, sanctus est, ita ipsi sancti in totaconversation reddamini. 16 . Propterea quod scriptum est: sancti estote, quia ego sanctus sum.

Ex magnitudine et excellentia deducit tationem: ut certe eo magis intentos esse noad excipiendam Dei gratiam, quo se libernos effundit. Ac notandus est contextus. tantam esse regni Christi altitudinem, adnos vocat evangelium, ut coelestes quoque a

eius prospeotum assurgant: quid ergo nobiin mundo versam ur, agendum est? Certe qin terra vivimus, tanta est inter nos et Cdistantia, ut frustra nos ad sei nvitet. Ergo exuere imaginem Adae, et totum saeculum que impedimenta abiieere, ut soluti sursChristum feramur. Praecipit autem iis ascribit, ut expediti et sobrii in oblatam sibi sperent: deinde ut renuntiantes mundo etvitae, se Deo conforment. Hoc ergo prius hortationis membrum, ut lumbis mentis sanimos adiiciant ad spem gratiae sibi allatsecundo modum praescribit, ut mutato ingimaginem Dei formen tur .

13. Suceincti lumbis. Similitudo ex m

tusto sumpta, nam quum oblongas haberent neque iter faoere, neque quidquam operis cosuscipere poterant, nisi suceincti. Undo iquutione8, accingere se ad iter, vel ad opugerendas . Ergo impedimenta tolli iubet, uad Deum contondant. Qui in lumbis sphilosophantur, quasi praeciperet libidines rdebere et arceri, disced un t a genu ina apostoliNeque enim aliud sibi volunt haeo verbailia Christi (Luc. 12, 35): Sint lumbi vestcincti et lucernae ardentes in manibus vnisi quod Petrus metaphoram duplicat, quumlumbos attribuit. Significat autem m entesfluxis huius mundi curis, et supervacuis cupbus implicitas teneri, ne sursum ad Deum tErgo quisquis vere sperare cupit, in primistricare discat, mentemque suam astringereevanidos affectus diffluat. Eodem et sobrietinet, quam mox subiicit. Neque enim temp esolum in eibo et potu commendat, sed spipotius sobrietatem, quum sensus omnes continemus, ne se huius mundi illecebris inNam si vel minimus earum gustus furtimDeo abduoit, quisquis se in illas ingurgitât, est ut sopitus et stupidus Deum et quae Dobliviscatur.

Perfecte sperate. Subindicat eos, qui suas laxant ad vanitatem, non solide, ut et sincere in Dei gratiam sperare. Etsi enim

aliquam gratiae concipiunt: quia tarnen vet fluctuantur in m undo, nulla est in spesoliditas. Dicit autem in gratiam quae t u r , quo sint ad earn recipiendam promProcul quaerendus esset Deus: ipse autem ultro accurrit. Quan ta igitur nostra ingr

7/29/2019 c55.pdf


C A PU T I . 2 2 2

gratiam nobis i ta benigne expositam negligi-s? Haeo igitu r amplif icatio ad spem nostramendam p lur imum valet . Quod addi t in re v e -i o n e C h r i s t i , b ifa ri am ex p on i p o te s t. N a mngelii doctr ina Christum nobis revelat: et tarnena adhuc eum per speculum et in aenigmate vi-

Qus, differtnr plena revelatio usque in ult imumm. Pri or sensus magis Er asm o placuit , nequeilium improbo: secundus tarnen videtur melius

id ra re . Consilium enim P etr i est , evocare nos extrandum: ad earn rem aptissima est adventusristi me mo ria. Nam si illuc dirigi mu s oculos,ndus hie nobis crucifixus est , et nos mundo,inde in hao significatione nuper accepit Petrus,jue nov um est apostolis particula m èv pro eîçipere. Sic i taque inte rpre tor , Non est vobisetiendum Ion gum iter, ut perven iatis ad Dei gra-n: praevenit enim De us , dum earn ad vos defert.I quoniam fruitio non consta t, donee appa reat elo Christus, in quo abscondita est salus piorum,

interea opus est: quoniam frustra alioqui nuncir tur nobis Christi gratia, nisi patienter usqueChr is t i adventum sust ineamus.

1 4 Tanquam filii obedientes. Primum signif icatin eius honoremque adoptionis vocari a Dominoevange lium. Dein de hac lege nos adoptari , utvicissim obsequ entes sibi filios habe at. Tam etsi

m filios non facit obedientia, quum gratuitum sitptionis donum: eos tarnen ab alienis discernit .ousque vero haec obedientia se extendat Petruset, quum vetat Dei filios huius saeculi desideriisfigurari, vel se acc om mo dare : sed ho rta tur ut seius Deo conforment. Sum ma totius legis et omni , quae a nobis exigit Deus, hue spectat , ut inlis reluceat eius imago, ne simus filii dégénères.

B vero fieri non potest quin renovemur, et exua-9 imaginem veteris Adae. Hi nc coll igimus querntota vita scopum proponere sibi Christian i dent: nempe ut sanctimonia et puritate Deum re-.nt. Sed quoniam omnes carnis nostrae sensus> repugn ant, totumqu e mentis nostrae ingeniumersus eum inimicit ia est : ideo Pe tru s a mund iega'tione incipit. E t certe quoties de instau -one imaginis Dei in nobis agit scriptura, indeitur , ut aboleatur vetus homo cum suis desi-iis.

Quae in ignorantia. Tempus ignoran t iae vocatequam in fidem Chris ti vocati esse nt. U nd eiimus incredulitatem malorum omnium fontemj . Neque enim ignorantiae nomen usurpât utimu8 vulgo. Fa lsu m enim illud est platonioumma, sola ignor antia peccari . Verum utcun quearguâ t infidèles conscientia, err ant nihilominusquam caeci in tenebris: quia neque viam tenent,luce vera privati sunt. In hu nc sensum diciti lus (Eph. 4, 17), Ne posthac ambuletis, quem-

admodum et gentes in vanitate mentis suae: quaementem habent obtenebratam, alienatae a vita Deipropte r ignoran tiam qu ae in i l l is est . Ubi nonviget Dei noti t ia, i l l ic regnum occupant tenebrae,error , vanitas , privatio luois et vitae. Neq ue tarnenhaec impediunt quominus male sibi conscii sint

impii peccando, suumque in coelo iudicem, et intusap ud se carnif icem sentiant. In summ a, quoniamregnum Dei regnum est luc is : qu iounque ab eoalieni sunt, caecos esse, et in labyrintho errarenecesse est . Intere a monem ur, ideo nos i l luminatoaesse in Dei noti t iam, ne amplius vagis desideriisc i rcumferamur . I taqu e quantum quisque progressusest in vitae nov itate, tantu m profecit in De i noti t ia.Veru m hic exoritnr qua estio : quum Iudaeos allo-quatur , qui semper in lege versati erant, et qui inunius Dei cultu fuerant educati , cur i l los tanquamprofanos homines, ignorantiae et caecitatis damnet.Respondeo, hino optime constare quam insipida sitex t ra Chr is tum omnis sc ient ia. Mer i to Pau lus ,dum refellere vult eorum ostentationem qui sine

Christo sapere volebant, uno verbo dicit , ipsoB nontenere caput (Coloss. 2 , 19) . Tale s era nt Iuda ei,qui innumeris alias corruptelis imbuti , velum habe-bant oppositum oculis, ne Christum in lege cernèren t. Er at quidem vera lux ea doctr ina in quainsti tuti er an t: sed caecutieba nt in luce, qn amd iusol iustitia e illis era t absoonditus. Quo d si literalesquoque legis discipulos, quamdiu Christum ignoran t un icam Dei sap ien t iam, Pet rus tanquam profanos homines in tenebras ablegat: eo maiore studio ad eius notit iam eniti nos decet.

15. Qui vos vocavit, sanctus est. A fine vocat io ns argu me nta tur . Deu s nos s ibi in pecu l iumsegregat: ergo inquinamentis omnibus puros esse

oportet . E t sen tentiam citât , quae sapius a Moserepet i tu r . Nam quia populus I srae l undique pro-fanis gentibus cinctus erat , ex quibus pessimaexempla e t innumeras cor rup tees haur i re p romp-tum erat , subinde eum ad se revooat Dominus: acsi diceret , Mecum vobis negotium est: vos meies t i s : ergo a gentiu m pollutionibus abstinete. E sthoc nobis nimium proclive, respicere in homines,ut communem eorum vitam sequ am ur. I ta f it utali i al ios turmatim ad omne malum rapiant, doneesua vocatione nos Do min us separet . Quod autemBanctos instar sui esse iubet, non est comparatioaequalium: sed quantum ferfe captus noster , huetende re debemus. E t quoniam longe a scopo semper absunt etiam perfectissimi, magis ac magis

quotidie enitendum est . Meminerimus autem, nontan tum nobis praecipi quid officii no stri si t: sedDeum quoque simul addere, Ego sum qui sancti-fico. A d di t i n t o t a c o n v e r s a t i o n e , ut n u ll asit pars vitae, quae non hunc bonum sanctitatisodorem redoleat. Vide mus enim ut in rebus

7/29/2019 c55.pdf



minutie et prope nihili Dominus populum suumad hano meditationem aseuefecerit, quo magis sollicite sibi caveret.

17 . M si patrem invocatis. Invocare Deumpatrem hie dicuntur, qui se profitentur eius filios.

quemadmodum dicit Moses, Gen. 48, 16, invocan-dum esse nom en Iaoob super Ephraim et Menas- .sem, ut in eius filiis censeantur. Quo sensu etiamgallioe dicimus r é c l a m e r . Bespioit autem ad idquod prius dixerat, T anquam âlii obedientes. Atqueex patris ipsius natura déclarât quale obedientiaegenus praestandum Bit . Iudicat , inqui t , absquein tu i tu pe rsonae , hoc es t , non duc i tu r ex te rnalarva, quemadmodum homines: sed cor intuetur,1. Sam uel. 16, 7. E t oculi eius in fidem respiciunt,1ère. 5, 3. Hoo etiam est quod sibi vult Paulus,Bom. 2, 2, quum Dei iudicium docet secundumveritatem esse. Nam illio in hypooritas inr eh itur ,qui Deum inani colore ludi posse speran t. Sum maest, nos minime erga Deum defungi, si ei ad ocu-lum obsequamur: non enim hominem mortalemesse, oui satisfaoiat persona: sed intus legere incorde nostro quales sumus : non pedimus aut mani-bus leges praescribere, sed spiritualem requirereiust it iam. Quum autem dicit se o u n d u m o p u s ,hoc nihil vel ad meritum, vel ad mercedem. Hioenim non est de operum meritis disputatio, nequede salutis causa: sed tantum admonet Petrus, apudDei tribunal personae respectui non esse locum,sed veram cordis sinceritatem a estimari. Hoc locofides etiam sub operis nomine comprehenditur. Hincfacile liquet quam inepta sit et puerilis consequential Deus qualis sit quisque nostrum, ex intégraepnsoientia, non ex speoie externa iu dicat: ergooperibus salutem consequimur. Porro ti m o r , cuiusmeminit, securitati opponitur: qualis obrepere soletubi spes est impune fallendi. Nam quum tarnperspicax sit Dei oculus, ut in abditos usque cordisrecessus penetret, sollicite non perfunotorie cum eoambulandum. I n c o l a t u m vocat praesentem vitam,

non quo sensu Iudaeos, quibus scribit, vooavepistolae inquilinos: sed quia pii omnes mundo peregrinantur, Heb. 11, 13, 38.

18 . Scientes. Aliud argumentum a redemnostrae pretio, quod nobis semper in memvenire debet quum de salute nostra agitur.

qui evangelii gratiam répudiât aut spernit, modo vilis est et abiecta sua salus, sed etiamguis Ch risti, quo earn aestimavit Deu s. autem quam horren d um sit sacrileg ium, sanfilii Dei profanare. Quare nihil est quod sanetitatis Studium acrius stimulare debeathuius p re ti i memoria . A u ru m e t a r g eamplificandi causa opp onit ex ad ve rso : ut stotum mundum et quaecunque hominibus sunt, ad huius pretii excellentiam nihil esseautem r e d e m p t o s a vana conversatione: umus totam hominis vitam exitialem esse elabyrinthum, donee ad Christum conversus Deinde signifioat, non meritis nostris fieriviam reduoamur: sed quia Deus pretium, qu

salute nostra impendit, vult in nobis esse . Ergo sanguis Christi non modo salutis pignus est, sed vooationis etiam nostrae Porro monet Petrus cavendum esse ne ipsoredulitas nostra exinaniat, vel irritum reddatiaotet Paulus se pura consoientia Deum colèrea proavis: et idem Timotheo ad imitationemmendet pietatem a viae Loidos et ma tris Edicat etiam Christus de Iudaeis, ipsos scireDeum adorent: videri potest hoc absurdumPetrus Iudaeos sui temporis nihil ex patrumtutione didioisse asserit praeter meram vanRespondeo, Christum, quum Iudaeis rationscientiam religionis quam tenent, oonstare prrespicere ad legem potius et mandatum Dei

ad vulgus hom inum. Quia enim templutemere erectum fuerat Ierosolymis, neque iminum arbitrio, sed iuxta legis praescriptumbatur Deus: ideo dicit Iudaeos non errare legis observatione. Qua ntum ad Pauli pLoidem, Eunicen, et similes, non dubium eexiguas saltern reliquias in populo illo Deus habuerit, in quibus sinoera pietas manebat: corpus ipsum populi mire corruptum erat, fluxerat in omne errorum genus. Begn abnumerae superstitiones, invaluerat hypoorisis,fiduoia ad nugas nescio quas traducta eramodo pravis opinionibus imbuti erant, sed etiam deliriis fascinati. Qui vero in diversasplagas dispersi erant, maioribus corruptelis

implioiti. Denique m axima ex parte gensvera pietate vel defecerat prorsus, vel multugenera verat. Quum ergo patrum institudamnât Petrus, separat earn a Christo, quiest legis anima et Veritas. Hin c vero coll

17 . Et si patrem invocatis eum, qui sine personaeacceptione secundum cuiusque opus iudicat: in timoré

conversantes, tempus incolatusvestritransigite: 18. scientes quod non corruptïbilibus argento vel auro redemptisuis a vana vestra conversatione a patribus tradita,19 . sed pretioso sanguine velut agni imma culati et in-contammati Christi: 20 qui praeordinatus quidemfuerat ante conditum mundum, manifestatus autem es textremis teniporibus propter vos, 21 . qui per ipsumcreditis in Deum qui eum suscitavit ex mortuis, etgloriam iUi dedit, ut fides vestra et spes sit in Deum:22. purificantes animas vestras in obedientia veritatisper spiritum, in frdternam caritatem non fictam, expuro corde düigite vos mutuo impense.

7/29/2019 c55.pdf


) CAPUT I . 226

iul atque discedunt homines a Christo, eos exitia-r errare. Fru stra hic vel patrum antoritas, vels antiquus praetexitur. Iudaeis enim olamabatpheta Ezechiel (10, 18), In iustitiis patrumtrorum ne ambulate. Hoc quoque non minuslie inter nos valere de bet. Nam ut efficax et

etuosa nobis sit Christi redemptio, pristinae vitaeuntiandum est, utcunque ex patrum institutionecerit. Ter ergo stulti papistae, qui nudum patrumaen ita sibi ad omnium superstitionum defen-lem sufficere putant, ut hae fiducia secure respuantiqnid ex verbo Dei adducitur.

19 . Velut agni. Significat hac similitudine, inristo nos habere quidquid veteribus sacrificiisimbratum fuit. Quamquam praecipue alludit adium paschalem. Âtque hinc discendum est quidis prodest legis leotio in hac parte. Tametsim abolitus est saorificandi ritus, non tarnenam hoc fidem nostram iuvat, veritatem conferrea figuris: ut quidquid illae coutinebant, in haceramus. Agnum, qui immolandus erat in Fesah ,ebat Moses integ rum et sine macula deligi. Idempius de sacrificiis repetitur: ut Levitioi 3 et 22,merorum 2 8, et aliis locis. Hoc dum Pe trus adristum accommodât, ideo legitimam fuisse et Deobatam viçtimam docet, quia integer et omniaula pù rus fuit. Nam si quid habuiss et in sei, non poterat rite Deo offerri, nedum iram eius;are.

20. Qui praeordinatus. Rursum ex compara-te, Dei gratiam amplificat, qua peculiariter eiusîuli homines dignatus fuerat. Neque enim autgare aut parvum est, quod Christi manifestatio-i Deus in illorum usque aetatem distulit, quumten ilium aeterno suo consilio in mundi salutem

inasset. Simul tarnen admonet, non esse hocurn vel subitum Dei respectu, quod Christus initem apparuit: quae res in primis cognitu ne-laria est. Prae terqu am enim quod suspecta estiper novitas : qualis posset stabilitas fidei nostrae), pi crederemus, post aliquot annorum millia re-te tandem venisse Deo in mentem remedium

succurreret hominibus? Denique non possu-3 tranquilla fiducia recumbere in Christum, quinuamuB aeternam in eo esse salutem, semperquese . Praeterea Iudaeos alloquitur Petrus, qui

olim promissum fuisse audierant: et quamquamil veri, aut liquidi, aut certi de eius virtute et:io tenebant: residua tarnen inter eos manebatc persuasio, redemptorem patribus a Deo essemissum. Qu aeritur tarnen, quum ante mun diitionem nondum lapsus esset Adam, quomodotinatus fuerit Christus redemptor: remediumn malo posterius esse debuit. Bespondeo, hocDei praescientiam referri. Nam certe Deussquam hominem creasset, non diu staturum in

CaJvini opera. Vol. LV .

sua integr itate praevidit. Ergo pro admirabili suasapientia et bonitate Christum ordinavit liberatorem,qui perditum genus humanum ab interitu eriperet.Nam in eo melius reluoet inoomparabilis Dei boni-tas , quod malum nostrum gratiae suae remedioanteverterit: ao prius vitae restitutionem statuit,

quam in mortem ceoidisset primus homo. Si quidpraeterea desideret lector, ex Institutione nostrapetat.

Manifestatus. Sub hac voce tarn exhibitionemipsius Christi, quam evangelii Promulgationen! com-prehendi puto. Nam Christi adren tu exsequutus estDeus quod statuerat : et quod obscurius indicaveratpatribus, ad liquidum et plenum evaDgelii doctrinanobis patefeoit. Dicit hoc esse factum in his tempo-ribus, eodem sensu quo Paulus ad G-alatas capite4, 4, dicit, Tempore plenitudinis. Hae c enim ma-tura est opportunitas, et vera perfectio, quam Deussuo deoreto praefixit.

Propter vos. Non excluait patres, quibus inutilisfuit promissio: sed quia nos illis praetulit Deus,

quo maior erga nos est gratiae amplitudo, eo plusreverentiae, ardoris, et studii a nobis exigi significat. Addit autem, qui credit i s : quia non adomnes promiscue pertinet Christi manifestatio, sedeorum est propria quibus per evangelium illucet.Notanda autem est haec loquutio, q u i p e r ip s u mc r e d i t i s i n D e u m , qua breviter f idei natura ex-prim itur. Nam quum incomprehensibilis sit Deu s,nunquam ad eum perveniet fides, nisi in Christumrecta se confé rât. Imo duae sunt rationes cur nullaposait esse fides in Deum, nisi Christus quasimé dius interv eniat. Nam primo consideranda estdivinae gloriae magnitudo, et simul ingenii nostritenuitaB. Multum certe abest quin acies nostra tarn

alte conscendere possit, ut Deum appréhendât.Omnia itaque cogitatio de Deo extra Christum im-mensa est abyssus quae sensuB omnes nostros pro-tinus absorbeat. Hu ius rei luculentum exstat specimen non in Turcis modo et Iudaeis, qui sub Deititulo somnia sua adorant: sed etiam in papistis.Tritum est illud soholarum axioma, Deum esse ob-iectum fidei. Ita de abscondita eius maiestate,praeterito Christo, prolixe et argute philosophantur :sed quo successu? Miris deliriis se intrica nt, utnullus sit errandi finis. Fidem enim nihil essepu tan t nisi imaginariam speculationem. Er go me-minerimus« non frustra Christum vocari invisibilisDei imaginera: sed ideo hoc nomen illi esse im-positum, quia Deus nisi in ipso cognosoi nolit.

Altera ratio est, quod quum fides coniungere nosDeo debeat, omnem accessum refugimus et horre-mus, nisi occurrat mediator qui nos metu liberet.Peccatum enim, quod regnat in nobis, et nos Deoexosps reddit, et ilium vicissim nobis. Er go simn l-atque mentio Dei facta est, necesse est nos horrore

15

7/29/2019 c55.pdf


227 E P I 8 T . P E T E I I

corripi. Quod ai appropinquamus, iustitia eins instarignis est qui nos penitus consumât. Hinc apparet,non posse nos Deo credere, nisi per Christum, inquo se Deus quodammodo parvum facit, ut se adcaptum nostrum submittat: et qui solus tranquillasreddit oonscientias, ut familiariter ad Deum accedere

audeant.21 . Qui mm suscitavit. Addit, Christum fuisseexcitatum a mortuis, ut firmain haberent fulturamfides et spes nostra, qua niter entu r. Quo ru rsuscommentum de universali et confusa in Deum fiderefellitur. Nam ut nulla sit Christi resu rrectio :Deus nihilominus in coelo manet. Atqui Pé tru snegat in eum credi posse, nisi Christus resurrexit.Constat ergo, fidem aliud quam nudam Dei maies-tatem intueri. Et m erito ita Petrus loquitur: fideienim est in coelos penetrare, ut illic Patrem inve-niat. Quomodo id po terit , nisi Christum hab eatducem? Pe r ipsum (inquit Paulus) habemus ad-eundi fiduciam, Eph. 3, 12. Item Hebr. 4, 16 :Freti nostro Pontifice, accedere possumus ad thro-num gratiae cum fiducia. Spes est ancora animae,quae ad interius sanctuarii adytum intrat: sed non-nisi praeeun te Christo, Heb r. 6, 19. Fides victoriaest no stra ad versus mundum , 1. Ioha n. 5, 4. Quidautem ita earn reddit victricem, nisi quod Christus,coeli et terrae Dominus, nos in fide tutelaque suahab et? Quoniam ergo in Christi resurrectione etBummo imperio sita est nobis salus, illic fides etspes inveniunt quo se fulciant. Nisi enim re sur-gendo, de morte triumphasset, ac nunc summumprincipatum teneret ad nos sua virtute protegendos,quid nobis fieret in tanta hostium potentia, et intertarn violentos insultus? Discamus itaque in quernscopum collimare nos oporteat, ut vere fidamus Deo.

22 . Purificantes animas vestras. Erasmus malevertit, Q ui purifioastis. Non enim praedicat apostolus quales sint, sed quales debeant esse, admonet.Est quidem participium praeteriti temporis: sedquod in gerundium resolvi potest, animas purifi-cando, etc. Sensu s autem est, non fore capacesgratiae animas nostras, doneo purgatae fuerint, quoimmu ndities nostra arguitur. Sed ne vim purifi-candi animas videatur nobis adscribere: mox cor-rectionem addit, per s p i r i t u m, ao si dioeret :Purgandae sunt animae: sed quia id non potestis,offerte eas Deo, ut per spiritum suum tollat earumimmunditiem. Animas tantum nominat : quamquama carnis etiam inquinamentis nos mundari oportet:quemadmodum iubet Paulus 2. Corinth. 7, 1, sedquia praecipua est interior mundities,' et externamseoum necessario trahit, eius tantum mentionem fa-cere satis habuit Petrus: ac si dixisset, non exter-nas modo aotiones corrigi oportere, sed corda ipsapenitus reformari. Modum postea dé signât: namin eo sita est animae puritae, si nos Deo in obe-

dientiam addioimus. Y e r i t a t e m aooipit gula, quam nobis Dominus in evangelio praNeque tantum de operibus agitur: quin pofides primatum ten et. Ideo specialiter Pauesse tradit, qua obedimus Deo, Bom. primtimo oapite, et Petrus in Act. 15, hoc elog

tribuit, quod per earn Deus corda purifioetIn fraternam caritàtem. Breviter admonpraecipue in vita nostra exigat Deus, et iscopum studia omnia dirigenda sint. Sic quum de fidelium perfeotione conoionatur, asios primo , earn in car itate statui t. Quod gentius notandum est, quia mundus suam tern in nugis nescio quibus oonoludens, hoc soaput fere negligit. Videmus ut papistae commentitiis superstitionibus se absque mogent: interea ultima est Caritas, quam inDeu s commendat. Haeo ergo causa est oureius Studium revocet Petrus, quum de vitastituenda agitur. Pr ius de carnis m ortificaquutus est, et nostra cum Deo oonformationautem admonet qua in re exerceri nos veltota vita : nempe ut mutuam inter nos dilecolamu s: nam ea testamu r nos Deum quogere. Atque hoc experimento probat Deusipsum vere diligant. Yooat earn àvuitôxpitoPaulus prioris ad Timotheum, oap. 1, 5, qudifficiliu8 quam sincere animum applicare amos diligendo8. Regnat enim amor nostri, nus est simulatione : deinde suum quisque quo alios prosequitur, proprio commodo potius quam pio oommunicandi studio. Addp e n s e , nam quo sumus natura segniores, ead fervorem et contentionem acuere se debet: neque id semel duntaxat, sed in die

ac magis.23. RegenUi non ex semine corruptibüi

corruptibili, per sermonem viventis Dei et min aeternum. 24 . Quandoquidem omnis carherba, et omnis gloria eius tanquam ftos herb•mit herba, et flos eius decide: 25. VerbuDomini m anet in aeternum. Hoc autem esquod annuntiatum est vobis.

23 . Begeniti, etc. Aliud exhortationis aturn, quod q uum novi sint hom ines et a Dniti, vitam Deo et spiritüali regeneratione ipsos instituere deceat. Videtu r autem hoc debere cum sententia quae proximo de rationali lacte appetendo, ut vivendi rnitura e respondeat. Po test tarnen lathis ut cohaéreat etiam cum superioribus. Namnere colligit Petrus quae ad stadium rectae tae vitae incitare nos possunt. Hoc ergo econsilium, ut doceat nos non sine regenerati

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT I. - 230

istianos: quia non praedicatur evangelium atam audiatur a nobis, sed ut animas nostras,[uam immortalis vitae semen, penitus refingat.ro semen eor rup t ib i l e ideo opponi t ve rbo

ut sciant fidèles priori naturae renuntiandum, ac ut melius pateat quantum sit discrimen

r Adae filios, qui tantu min mundum nascunturlines, et filios Dei qui renov antu r in coelestemtn. Caeterum quia ambigua est graeoae ora-is syntaxis, possumus legere tarn s e r m o n e me n t e r n D e i , q uam D e i v i v e n t i s . Q uiasn minus coacta est haec posterior lectio, earnas amplector. Quamquam notandum est, haecleta Deo attribui pro loci circum stantia. Namti ad He b. cap. 4, 12, ex eo quod Deus omniapicit, ac nihil est illi absconditum, ratiocinaturitolus, sermonem ipsius Dei ad intimas usqueullas penetrare, ut cogitationes et affectus dis-iat: ita quum hoc loco Petrus eum viventemlinat et semper manentem, hoc ad sermonemrtur, in quo ilia Dei perpetuitas relucet, tan-n in vivo speculo.24 . Quandoquidem omnis caro. Locum Iesaiae6) apte citât ad probationem utriusque membri :est, ut constet quam fluxa et misera sit prima

linis nativitas, et quanta regenerationis gratia,l quia illic propheta de restitutione ecolesiaesionatur, ut locum illi faciat, homines redigit inlum, ne sibi placeant. Scio a quibusdam tor-•i haec verba in alium sensum. Quidam enim^.ssyriis exponunt, ac si diceret propheta, non: cur Iudaei sibi a came tantopere metuant, quaelis est flori çaduco. Alii inanem fiduciam r e-lendi putant, quam Iudaei locabant in humanisisidiis. Sed utrumq ue sensum refellit propheta

, dum subiicit: Utique herba est populus. Di -B enim va nitatis Iudaeos dam nât, quibus pro-it instaurationem a Domino. Hoc itaque est1 iam dixi, donee ostensa fuerit hominibus suatitas, non esse ad recipiendam Dei gratiam com-,tos. In summa, talis est prophetae contextus,niam Iudaeis exilium instar mortis cuiusdam, novam de integro consolationem illis promittit.m enim adhuc prophetas missurum cum eius-i mandato : Adhuc dicet Dominus, inquit, con-mini populum meum : ac in deserto et vastitateLominus vox prophetica resonabit, ut via Do-3 stern atu r. Quoniam autem purgari animosersa superbia, qua turgent, necesse est, ut Deous pateat, subiicit quod hie refert Petrus delida carnis gloria. Quid est homo? inquit, gra -. Quid est hominis gloria? flos herbae. Nam

difficile, persuasu erat, hominem, in quo tan-praestantiae apparet, esse herbae similem, qua-conoessionis specie, utitur propheta : ac si di-

t, Sit sane aliqua carnis, glo ria: sed ne ea

vobis oculos perstringat, soitote emarcidum esseflorem. Postea ostendit qualiter subito evanesoatquidquid hominibus conciliât gratiam: nempe Spiritus Dei flatu. Quo significat, hominem viderialiquid, donee ac Deum accédât, sed totum einsfulgorem nihil esse coram Deo: denique eius glo-

riam in mundo residere, locum non habere in regnocoelesti.Exaruit herba. Putant multi hoc non nisi ad

externum hominem pertinere, sed falluntur: spec-tanda est enim comparatio verbi Dei cum nomine.Nam si corpus tantum et ea quae sunt praesentisvitae intelligeret, dicendum secundo loco fuerat,animam longo exoellentiorem e sse. Atq ui flori etherbae non nisi sermonem Dei opponit: sequiturerg o, in homine solam vanitatem inveniri. Ideoquum de carne et eius gratia loquitur Iesaias, totumhominem, qualis et quantus in se est, oomprehendit,nam quod verbo Dei quasi proprium adscribit, vulthomini detrahere. Denique idem agit prophetaquod Ohristus Iohan. 3, 3, hominem prorsns a regnoDei esse alienum, nihil nisi terrenum, oaduoum etinane habere, nisi renatus fuerit.

25 . Verbum autem Domini. Non docet propheta quale sit in se verbum Dei: sed quale anobis sentiatur. Postquam enim exinanitus esthomo in se ipso, restât ut alibi quaerat vitam.Hanc ergo vim atque efficaciam tribuit Petrus verboDei ex autoritate pro phetae, ut esse solidum etaeternum nobis conférât. Hue enim respicit propheta, non esse stabilem vitam nisi in Deo: earnvero nobis communioari per verbum. Quam libetergo caduca sit hominis natura, aeternus tarnen perverbum efficitur, quia refingitur in novam crea-turam.

Verbum quod annuntiatum est vobis. Primumadmonet, quum verbi Dei fit mentio, perperam nosfacere, si illud in aere aut in coelo a nobis re-motum imaginamur: debere enim agnosci ut nobispatefactum est a Dom ino. Quid est igitur sermoDomini, qui nos vivificat? Nempe lex, proph etae,evangelium. Ex tra hos revelationis fines qui va-gantur, pro verbo Domini non nisi Satanae imposture s et sua deliria appré henden t. Quod eodiligentius notandum est, quia impii et luoinianicihomines astute relinquentes verbo Dei suum honorem, interea nos a scripturis abducere conantur: utimpurus ille canis Agrippa, dum verbi Dei aeterni-tatem magnifiée extollit, scurriliter illudit prophetiset apostoliSj atque ita oblique verbum Dei sub-sannat. In summ a, quemadmodum iam admonuinon fieri hic de verbo mentionem quod in pectoreDei clausum lateat, sed quod ab ore eius profectum,ad nos manavit: ita rursus habendum est,. Deumper apostolos et prophetas voluisse nobis loqui, etillorum ora os unius De i esse. Deind e quum elicit

15*

7/29/2019 c55.pdf


231 EPI8T.

Pe t rus , vob is annunt ia tum es t , s ign i f i ca t , ve r*bum non alibi quam in praedicatione, quae nobisoffertur, quaerendum esse: et sane non aliter vimillam aeternitatis sentimus quam fide. Atqui nullaerit fides, nisi verbum destinari nobis sciamus.Eodem pertinet quod dicebat Moses populo (Deut.

30, 12): ne dixeris in corde tuo, quis adscendet inooelum, etc. Prop e est verbum in ore tuo et incorde tuo . Illam enim concionem cum hac Pe tricongruere Paulus ostendit, Bom. 10, 6, quum traditillud esse fidei verbum quod praedicabat. Prae tereahic non vulgari elogio externa praedioatio ornatur,quum Pet rus illam esse vivificam p ronuntiat. Solusquidem est Deus qui nos régénérât, sed ad earnrem u titur hominum ministerio. Qua ratione glo-riatur Paulus Corinthios spiritualiter a se genitos(1 . Cor. 4, 15). Certum quidem est eos qui plantant et rigant, nihil esse: sed quoties Dominusbenedicere vult eorum labori, spiritus sui virtutefaoit ut efficax sit eorum doctrina: et vox quaeper se mortua est, vitae aeternae sit Organum.

CAPUT II.1. Proinde deposita omni m alitia, et omni dolo,

et simulationibus, et invidiis, et omnibus obtrectationirbus, 2. ianquam modo geniti infantes, lac rationaleet dolo vacuum ap petite, ut per Mud subolescatis :3. Si quidem gustastis quod benignus sit Dom inus:4. Ad quem accedentes, qui est lapis vivus, ab ho-minibus quidem repröbatus, apud Deum vero electusac pretiosus: 5. ipsi quoque tanquam vivi lapidesaedificamini, domu s spiritualis, sacerdotium sanctum,ad offerendas spi/rituales hostias, acceptas Deo per

Iesum Christum.Postquam fidèles doouit verbo Dei esse regeni-

tos, nunc hortatur ad ducendam vitam quae geni-turae respond eat. Si enim spiritu vivimus, etiamspiritu ambulandum est, ut inquit Paulus (Gal. 5, 25).Ergo non sufficit nos semel a Domino renovatosesse, nisi vivamus ut novas creaturas decet. Haeosumma est. Verum quod pertinet ad verba, meta-phoram suam co ntinuât apostolus. Nam quia sumusregeniti, puerilem a nobis vitam exigit: quo significat exuendum esse cum operibus suis veteremhominem . Ideo congruit haec • sententia cum iliaChristi (Matth. 18, 2): nisi efficiamini sicut par-vulus iste, non intrabitis in regnum Dei. Et i n -f a n t i a haec, carnis vetustati, quae ad corruptionemtendit, a Petro opponitur. L a c t i s vero nomine,affectu8 omnes spiritualis vitae com prehend it. E stenim in hac quoque parte antithesis inter vitia,quae recen set, e t lac rationale. Ac si dixisset,malitia et simulatio eorum est, qui mundi corrup-

P E T R I I

telis assuefacti haec vitia imbiber tin t: isincera et omni dolo pura simplicitas ooHomines diu vivendo imbuuntur invidia, obtrectare alii aliis, erudiuntur ad nocenddenique ad omne mali genus veteratores fiufantes, nondum per aetatem capiunt quid

videre , nocere, et similia. Yitia ergo in exeroitata est carnis vetustas, robustis cibiparat: lac autem vocatur oonsentanea innoxturae et simplioi infantiae vivendi ratio.

1. Omni malitia. Non est intégra oenumeratio quae deponi a nobis oportet: sedde veteri homine disputant apostoli, quaedaproponunt in exemplum, quibus totum illgenium désignan t. Nota sunt carnis opera,Paulus (Gal. 5, 19): neque tarnen omnia illigit, sed in pau cis illis, quasi in speoulo conlicet immensam oolluviem quae ex carne sca turi t. It a et aliis loois, ubi reformare vulhominis vitam, pauoas tarnen species duntatingit, unde intelligi posait genus Universuminde ergo valet quod dicit: Atque depositis vitae fructibus, quales sun t, malitia, dolus, tiones, invidiae, et eiusmodi reliqua, addiocontrariis studiis: bonitatem, sinoeritatem, mocolite. Denique hoc contendit, ut novam viquantur novi mores.

2. Lac rationale. Vulgo exponunt hunc qualiter Erasmus transtulit, lac non corporanimae: quasi apostolus hoc verbo se metaloqui admoneat. Ego potius hoc verbum econvenire cum ilia P auli sententia (1 . Cor. 1Ne sitis pueri sens u, sed malitia. Ne quputaret intelligentiae expertem infantiam, favero plenam ab eo laudari, mature occurrit:

dolo vacuum iubet appetere, ut tarnen rectagentia conditum sit. Nunc videmus quorsuduo epitheta simul connectât, Aoyixov xal Sunt enim res in speciem diversae, simpliperspicientia : verum simul misoeri oportetinsipida sit simplicitas: nee pro intelligentiatio8a vafrities obrepat. Sic bene temp eraconditura, iuxta illud Christi, estote prudeserpentes, et simplices ut columbae (Matth.Atque hoc modo solvitur quaestio, quae obiioi poterat. Pau lus exprobat Corin thiispueris sint similes, ideoque solidum cibumnequeant, sed lacte alendi sint (1 . Cor. 3, 1). fere sententia habetur in epistola ad HebYerum illic pueris comparantur, qui in doctrina semper novitii sunt ac rudes tyqui in primis elementis haerent, neo unquamtrant in altiorem Dei notitiam. L a c vooatusior et puerilis dooendi forma, quum ultrarudim enta nunqu am fit progressus. Meritohoc vitio vertunt tarn Paulus quam autor e

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT II . 234

Eebraeos. Hic vero la c, non elementaris estrina, ut perpetuo quis disoat, nunquam ad veri-

perveniat notitiam : sed vitae ratio quae novamturam sapiat, quam nos permittimus Deo edu-los. Similiter infantia, non viril i et planetae Christi aetati (ut alibi Paulus vocat [Eph.

$]), sedvetustati carnis et prioris vitae opponitur.•o siouti perpé tua est noyae vitae infantia, itainuum lactis alimentum Petras commendat:enim nos ipso educatos grandescere.3. Si quidem gustastis. Alludit ad illud Psal. 34:täte et videte, etc. Hu nc vero gustum in Christoipi significat: ut certe nullam unquam extrastum requiem animae nostrae invenien t. Du xitm exhortationis argumentum a Dei bonitate,I eius suavitas, quam in Christo sentimus, alli-nos debeat. Nam quod subiicitur: ad q u e m

edentes, non simpliciter ad Deum refertur:ipsum désignât qualis patefactus est in personasti. Iam vero fieri nequit quin nos ad se totosit Dei gratia, suique amore inflammet, ex quoim eius sensum conoepimus. Hoc si Plato de>ulchro affirmât, eu iusumbratilem duntaxat ideamul intuebatur: multo verius in Deum competit.ergo notandum, quod Petrus accessum ad Deum

bonitatis eius gustu coniungit. Sicuti enimssario Deum horret ao fugit mens humana,idiu rigidum ao severum sibi fingit: ita simullaternum suum amorem patefeoit ipse fidelibu s,restât nisi ut posthabitis omnibus, seque adeo

i obliti, ad eum prope rent. In summ a, profecitimum in evangelio, qui corde ad Deum accedit.im simul ostendit in quem finem, et qua con-ae acoedere nos ad Christum oporteat: nempei ipso fundemur. Nam quam in lapidem con-

tus sit: hanc vim erga nos proférât oportet,rustra et inutiliter quidquam illi a patre in-;um sit. Occ urrit autem scandalo, quum fateturîominibus reprobatum. Nam quia bona parsli Christum respuit,. multi etiam ab ipso ab-3nt: posset hao ooeasione a nobis contemni.nadmodum videmus quosdam imperitös alienarivangelio, quia non sit ubique plausibile, neeam suis professoribus oonoiliet. Atqu i Pe tr usris Christum a nobis fieri vetat, uteunque sitio oontemptibilis: quia nihilominus suum corampretium honoremque retineat.5. Tanquam vivi lapides aedifteamini. Yerbumtarn indicativi quam imperativi modi esse potest.

apud G-raecos quoque ambigua est terminatio.arum utrovis modo sumatur, non dubium esthortari Petrus velit fidèles, ut se in spiritualetemplum oonsecrent. Nam a fine vooationis,

) nostrum sit officium, ap te ratioo inatur. Po rroldum est quod ex universo fidelium numéroim unam co nstruit. Nam etsi quisque nostrum

Dei templum est ac dicitur, omnes tarnen coadunariin unum, et mutua caritate conglutinari neoesse est,ut unum ex omnibus templum fiat. Ergo sioutiverum est singulos esse templa, in quibus Deusper spiritum suum habitat: ita. singulos inter seaptari necesse est, ut ad structurant universalis

templi conveniant. Hoc fit dum sua quisque men-sura contentus, intra officii sui terminos se con-tinet: omnes tarnen quidquid habent faoultatis incommune conférant. Quod nos la p id e s v iv o sappellat, et spirituale aedificium, sicuti priusdixerat Christum, vivum lapidem: in eo subest ta-oita comparatio veteris templi: atque id valet adgratiae amplificationem. Eodem pertinet quod sub-iicit de hostiis spiritualibus. Qua nta enim figurispraestantior est Veritas: eo magis excellunt omniasub Christi regnum . Habem us enim coeleste illudexemplar, cui subserviebat vêtus sanctuarium, etquidquid Moses in lege instituit.

Sacerdotwm sanctum. Haec singularis est dig-natio, quod Deus non modo nos sibi in templumconsecrat in quo habitet ac colatur, sed vult simulesse sacerdotes. Atq ue hunc duplicem honoremideo commémorât Petrus, ut nos ad Dei cultumacrius stimulet. Int er hostias spirituales primumlocum obtinet generalis nostri oblatio, de qua Paulusad Ro ma n. 12, 1. Neque enim offerre quidquampossumus Deo, donee illi nos ipsos in sacrificiumobtulerim us: quod fit nostri abnegatione. Seq uun turpostea preces et gratiamm actiones, eleemosynae,et omnia pietatis exercitia.

Acceptas Deo. Hoc quoque non parum alacri-tatis addere nobis debet, quum scimus Deo placerequern illi praestamus cultum: sicuti dubitatio pi-gritiam secum necessario trah it. Erg o hie tertiu s

est exhortationis stimulus, quod testatur acceptaesse Deo nostra offioia, ne trepidatio segniores nosreddat. Magno quidem fervore idololatrae ferunturad fictitios suos cultus : sed hoc ideo fit, quia Sataninebriat eorum mentes, ne in operum suorum con-siderationem ven iant. Quoties autem in examenvocantur eorum conscientiae, labascere incipiuntCertum quidem est fieri non posse ut quisquamserio et ex animo se Deo addicat, nisi certo per-suasus sit non frustra 3e laborare. Sed additapostolus , p e r C h r i s t u m . Nunquam enim eareperietur in saorificiis nostris puritas, ut per seDeo grata sint: nunquam intégra ac plena estnostri abnegatio: nunquam tarn sincerus precandiaflectus, ut decebat: nunquam tarn ardenter etstrenue incumbimus ad bene agendum, quin mutilasint ac multis vitiis implicita nostra opera. SedChristu s nihilominus illis gratiam conciliât. Diffi-dentiae igitur, quam de operum nostrorum aocep-tione conoipere possemus, hie Petrus occurrit, quumdicit accepta esBe non praestantiae suae merito, sed

7/29/2019 c55.pdf



propter Chr istum . Atque hoc studii nostri ardoremmagis accendere debet, quum audimus Deum tarnindulgenter nobiscum agere, ut in Christo aestimetnostra opera quae in se ipsis nihil merebantur.Quamquam part icula haee, per Chris tum, apteconiungi posset cum verbo offerendi. Nam similis

loquutio habetur ad Hebraeos oap. 13, 15, per ipsumofferamus hostiam laudis Deo. Idem tarnen mane-bit sensus, quia per Christum offerimus, ut Deoeacrificium placeat.

6. Propterea etiam continet scriptum: ecce ponoin Sion lapidem angülarem, electum, pretiosum: etqui crediderit in illo, non pudefiet. 7. Vobis ergoqui creditis, pretiosus: incredulis vero, lapis, quemreprobaverun t aedificantes, hie positus est in caputanguli: 8. et lapis impactionis, et petra offendiculiiis qui impinguht in sermonem, nee eredunt in quodetiam ordinati fuerant.

6. Continet scriptura. Qui verbum neptéxetv adChristum referunt, et exponunt oomplecti, quia peripsum inter se hi omnes cohaereant, procul disce-dunt a mente apostoli. Nihilo magis reoipiendaest altera expositio, Christum excellere. Simplioiterenim scripturae testimonium citare yoluit Petrus.Significat ergo proditum a spiritu sancto in scrip-turis, vel (quod idem valet) illio comprehendi quodsubiicit. Nee vero supervacua fait proximae sen-tentiae confirmatio. Videmus enim quam levibusde causis ac prope nullis abhorreant multi a Christo,non nulli vero deficiant. Sed hoc offendiculum praealiis maxime quosdam impedit: abducit alios quodChristum non modo vnlgus hominum oontemnit acrespuit, sed qui constituti sunt in aliquo dignitatis

gradu, videnturque inter alios excellere. Hic errorsemper fere viguit in mundo, et hodie nimiumgrassatur, ut bona pars Christum aestimet experverso mundi iudioio. P or ro , quae hominumest ingratitudo et impietas, passim contemniturCh ristus. Ita fit, dum alii alios respiciun t,ut pauci iustum honorem illi habeant. Ideoadmonet Petrus quid de Christo praedictum fuerit,ne eius oontemptus aut reiectio a recta fide nosdimoveat. Caeterum primus locus, quern addu-cit, sumptus est ex Iesaiae cap. 28, 18, ubi, post-quam invectus est propheta in deploratam gentissuae malitiam, tandem subiioit, Non efficiet vestraperfidia quin deus ecclesiam suam instauret, quaenunc per vos tota iacet in min is. Modum repa rat ion s adscribit: Ponam in Sion lapidem. Undecolligimus, sine Christo nullum esse eoclesiae aedi-ficium: neque enim alibi quam in ipso fundaripotest, sicuti Paulu s testa tur (1 . Cor. 3, 11). Neemirum : in eo enim comprehenduntur omnes salutisnostrae partes . Erg o quisquis vel minimum ab eo

deflectit, pro fultura praecipitium inve niet. propheta non tantum lapidem angularemvocat, cui praecipua aedificii moles incumlapidem probationis, ad quern exigi debet atari structurae modus : deinde fundamentum quod structur am universam continet. Pro

est lapis anguli, ut sit totius aedificii régulunicum fundamentum. Sed Pe trus ex prverbis sumpsit quod praesenti instituto quadrabat, nempe quod sit electus lapis, hoet praestantiae plenus: deinde quod in eo ndari oporteat. Honor hue pertinet, ne Cuteunque mundo sit contemptibilis, a nobis tur, quando apud Deum summo in pretio est.autem vooat la p i d e m a n g u l i , s ignif icat lam habere suae salutis curam qui in Christrecumbun t. Quod aliqui in voce anguli philosophantur, quasi hoc ideo dictum siChristus Iudaeos et gentes, tanquam duos diversos, simul coniungat, non satis firmContenu ergo simus simplioi expositione, vocari, quia aedificii pondu s illo nit itu r. vandum praeterea est, quod propheta Deumhie loquentem . Solus enim ipse opifex ecclesest ac arohiteotus: quemadmudum in Psalmhabetu r, quod manu s eius Sionem fundavit.quidem hominum opera ad hano structuramnisterio: sed hoc non obstat quin suum uniesse, vere asserat. Christus ergo nobis safundamentum, quia in hunc finem nobis oest a patre. Dicit autem i n S i o n , quia ohoari oportuit spirituale Dei templum . Qsolide fides nostra Christo nitatur, veniendumlegem et prophetas. Tametsi enim totum orbetremos usque angulos ocoupat hie lapis : prim

in Sion locari necesse fuit, ubi tunc erat sedes. Tunc enim positus fuisse dioitur, quueum manifestavit, ut ecclesiam suam resDenique sic habendum est, eos Christo niqui ecclesiae unitatem eolunt: quia non nisipositus est lapis fulturae. Quia autem eprodiit ecclesia quae nunc quaquaversumest, illino quoque fides nostra habet exsicut dicit lesaias: E Sion exibit lex, et vermini e Ierusalem (les. 2, 3). Gui responPsalm. 110, 2, Sceptrum vvrtutis tuae emitnus e Sion.

Qui crediderit.Froj)het& non exprimitsed genera liter dicit: Credens non festinabtarnen non dubium est quin Deus Christnobis proponat in scopum fidei: fides de qpheta loquitur, in hunc solum intueri decerte nemo rite credere potest, nisi qui Csibi sta tui t in quo tota mente con sistât. Cprophetae sententia bifariam potest exponiut sit vel promissio, vel exho rtatio. Fu turu

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT II . 238

usurpât: Non festinabit, Bed quod pro imperativo>e oapitur apud He brae os: Ne festinet. Itaius esset : Nolite in animis vestris tumultuari, sedide sustinete yestrum desiderium: et cohibete;ros affectus, donee praestet Dominus quod profit. Quem admodum alibi dicit (le s. 30, 15) : In

itio et quiete erit fortitudo vestra. Sed quo-n altera lectio propius ad Petri Interpretationen!idere vide tur, earn magis amp lector. E t sensusmale oonveniet, Credens non nutabit, aut va-

,bit: quia firmam ac stabilem fulturam habet,ne haeo insignia est doctrina, quod Christo sub-., extra lapsus periculum simus. Porr o idemt pudefieri quod trepidare. Quare genuinumum prophetae retinuit Petrus, utcunque grae-

versionem sequutus sit.7. Vobis ergo qui creditis. Quum Deus Chris-pronuntiet lapidem esse pretiosum et electum,

u nobis fore oolligit apostolus. Nam ce rte illicribitur Christus, qualem ipsum apprehendimussensu, et qualem se veris experimentis probat,

re diligenter notanda est illatio, Christus coramelectus est lap is: ergo fidelibus talis est. Sola

l est fides, quae pretium ac excellentiam Christis patefacit. Quoniam autem apostoli consilium>bviare scandalo quod nobis multitudo impiorumlit, statim alte ram mem brum subiicit de ipsisedulis, quod Christum respuendo non auferantm honorem illi a patre d atum. In earn remur versus ex Psal. 118, quod lapis, quern repro-nt aedificantes, statuatur nihilominus in caputili. Unde sequitur, Christum, invitis hostibus,ere tarnen in suo gradu, in quo pater iliumrit. Quamquam duae sententiae hio notandae. Prio r est, Christum oportuisse reiici ab iis

regimen in ecclesia Dei obtinebant. Altera, inanes fore ipsorum conatus : quia impleriteat quod Deus decrevit, ut tanquam lapis an-ris sustine at aedificium. Po rro locum hun e desto vere et proprie debere intelligi, non modotus sanctus testis est, et Christus ipse Matth.12) qui sic exposuit: sed ex eo etiam colligiat,' quod antequam Christus veniret in mundum,o ita receptum erat. Nee dubium quin a p atri-quasi per manus tradita esset haec expositio.ae videmus pueris quoque ipsis quasi vulgareme de Messia cantilenam. Qu are ego de hac relongius disputabo. Sumam us itaque pro con-

i, Davidem sio fuisse aetate sua lapidem repro-m, ut Christi personam gesserit. Bedeam uss ad prius mem brum. Christus ab arohitectisitur: hoc in Davide fuerat prius adumbratum.; qui rerum potiebantur, éum habebant proaato et perdito. Idem in Christo impletum

Nam qui praeerant gubernandae ecclesiae,m quoque reprobarunt, quantum in ipsis fuit.

Hoc valde percellere infirmos poterat, quum vidèrent totidem esse Christi hostes, quot erant sacer-dotes, presbjteri et doctores, in quibus solis conspi-cua erat imago ecclesiae. Hu ic scandalo dummederi vult Petrus, Davidis testimonio praedictumfuisse admonet quod tunc cernebant fidèles. Prae-

sertim autem Iudaeos alloquitur, ad quos propie hocpertineb at. Quamquam non minus hodie utilisnobis est haec admonitio. Nam qui sibi primatumarrogant in ecclesia, infestissimi sunt Christi hostes,ac diabolica rabie persequuntur eius evangelium.Papa se vicarium nominat: videmus autem quamatrociter illi adversetur. Simplices ac imperitosconsternât hoc speotaculum. Cur istud? Nempequia non reputant accidere quod David praedixit.Meminerimus itaque hoc vaticinio non tantum ad-monitos fuisse qui viderunt Christum a scribis etPharisaeis reiici: sed nos etiam muniri adversusquotidiana scandala, quae fidem nostram alioquilabefactare possent. Quoties inquam videmus eosqui praesulum titulo gloriantur, insurgere adversusChristum, veniat hoc nobis in mentem, repro-bari lapidem ab arohitectis, sicuti a Davidepraedictum est. Quemadmodum autem trita estmetaphora aedificii, quum de politico, yel spiritual! regimine agitur: ita David architectesvocat quibus commissa est gubernandi curaet potestas: non quod recte aedificent, sedquia nomen habent, et ordinaria potestate suntpraediti. Unde seq uitur, non semper fidèles acveros Dei ministros esse, qui sunt in officio constitut e Bis ergo ridioulus est papa cum suis, dumsibi hoc solo praetextu sunimam et indubiam auto-ritatem arrogant, quod ordinarii sunt ecclesiae prae-sides. Prim um nihilo iustior aut magis légitima

est illorum vocatio ad regendam ecclesiam, quamHeliogabali ad regendum imperium. Yerum utillis demus quod impudenter obtendunt, rite vo-catos esse: videmus tarnen quid de ordinariis ecclesiae praesulibus David pronuntiet, Christum scilicetab ipsis reiici: ut porcis haram magis quam Deotemplum aedificent. Sequiritur altera pars , quodnon efficient magni omnes qui potentia et dignitatesua superbiunt, quin maneat Christus suo loco.

8. Lapis impdetionis. Postquam fidèles conso-latus est, quod in Christo habitu ri sint fun dam en-tum solidum et stabile, quamvis maior pars, adeoqueprimores ipsi nullum illi in aedificio locum assignent:nunc poenam denuntiat quae manet omnes incre-dulos, ut horum exemplo illi terreantur. In huncfinem oitat Iesaiae testimonium ex capite 8, 14.Illic propheta Dominum minatur fore Iudaeis inlapidem offensionis et petram soan dali. Ho c pro prie in Christum competere, colligi potest ex textu:et Paulus ad Christum accommodât, Bom. 9, 32.Nam in eius persona Deus exercituum se plene

7/29/2019 c55.pdf


23 9 B P I S T . P E T R I I

manifestavit. Hie ergo terribilis Dei ultio denunciator omnibus impiis, quod Ulis Christus in offen-diculum et impactionem futurus sit, quia in eofundari renu un t. Qualis enim est Christi firmitudoad sustinendos omnes qui fide in ipsum recumbunt,talis est durities ad frangendos et conterendos omnes

qui illi resistunt. Nihil enim inter ista duo mediumest quin vel super eum nos exstrui, vel ad ipsumcollidi oporteat.

Qui impingunt in sermonem. Modum hic désignât quo in offendiculum Christus cedit: nempedum se pervioaciter opponunt homines verbo Dei.Hoe feoerunt Iudaei : quia tametsi Messiam se relieampleeti profitebantur, ipsum tarnen a Deo sibi ob-latum, furiose repellebant. In eadem hodie causasunt papistae: adorant nudum Christi nomen, evan-gelii doctrinam audire non sustinen t. Significatergo Petrus, omnes qui Christum evangelio suovestitum non reoipiunt, Dei esse adversarios, eteius verbo reluctari: deinde Christum nullis esseexitio, nisi qui caeco malitiae et obstinationis impetu

adversus Dei verbum irruunt. Atque hoc notatuin primis utile est, ne vitii nostri culpa Christoimp utetu r. Nam quum nobis in fundamentum d atussit, illi accidentale est esse petram soandali; Insumma, proprium eins munus est nos in spiritualeDeo templum aptare: fit autem hominum vitio, utin ipsum impingant: quia scilicet incredulitas hommes cum Deo in certamen committit. Itaque Petrus,ut conflictum exprimeret, dixit esse incredulos.

In quod etiam ordinati. Bifariam exponi potesthie locus. Certum quidem est Petru m de ludaeisloqui. Vulgo autem inter preta ntu r, quod positifuerint ad credendum, quia illis destinata erat sa-lutis promissio: sed alter sensuB peraeque quadrare

potest, quod ad ineredulitatem ordinati fuerint:quemadmodum Pharao dicitur in hoc positus utDeo résistât, et reprobi omnes in suum finem desti-nati sunt.1) Atque ut m hunc sensum mclinem, facitparticula xal mterposita. Quod si tarnen prior ex-positio magis arridet, vehemens exprobratio est. Nammde Petrus ineredulitatem populi a Deo electi ex-agger at, quod salutem peculiariter sibi ordinatamrespuerit. Et eerte haec oircumstantia bis eos red-dit inexcu8abiles, quod prae aliis vocati Deumaudire recusaverint. Caeterum quod dieit positosfuisse ad credendnm, ad externam duntaxat voca-tionem refertur: nempe intuitu foederis quod Deuspromiscue cum tota genie pepigerat. Quamquam (utdictum est) satis conviota est hominum ingrätitudo,

quum verbum sibi propositum reiioiunt.

ffc Vos autem genus electum, regale sacerdo tium,

*) Ego tarnen magis in priorem sensum incline Vide-tur enim

gens sancta, populus in acquisitionem, utenarretis eius qui vo s ex tenebris vocavit in bile lumen suum. 10 . Qui aliquando non nunc autem populus Dei: qui non consequmisericordiam, nunc misericordiam consequ

9 . Vos genus electum. Iterum eos ab inseparat, ne eorum exemplo in transversumplerum que fieri solet) a recta fide deficianniam ergo absurdum est ut se impiorum sinvolvant quos Deus a mundo segregavithie Petrus admonet in quantum honoremfuerint: deinde quo rsum et ad quid vocatiiisdem elogiis, quae in eos confert, veterem ornabat Moses: sed docere vult, ipsos Chrisficio tantam dignationem, a qua excideranttegro récupé rasse. Quamquam simul verterrenum duntaxat bonorum istorum gustubuisse Deum patribus, solidam exhibitioChristo oonstare. Perin de igitur valet haten tia, ac si dixisset, patres vestros olim

gentem sanotam, regnu m sacerdo tale, et DHum vocabat: nunc maiori iure in vos coisti omnes tituli: quare videndum est ne spoliet vestra incredulitas. Inte rea tarnmaior p ars g entis incredula er at, Iudaeoapostolus reliquis omnibus tacite opponit, numéro praevalebant: ac si dieeret, eos genuinos esse filios Abrah ae, qui in C hristdunt: eosque solos possessionem retinere bomnium, quae Deus singulari quodam privitotam gentem contulerat. G e n u s electumquod sibi Deus, praeteritis aliis, tanquam eximium adoptavit: gentem sanotam, quamsibi et destinavit in puritatem vitae ac sanotim

populum in acquisitionem, ut illi sit qculium et haereditas. Sic enim simplioiterquod Dominu s nos vocavit, ut tanquam vet sibi addietos possideat. Quern sensum bant verba Mosis: si custodieritis pactumeritis m ihi in thesaurum peculiarem praepopulis. In sa c e r d o t i o regali elegans esrum Mosis inversio. Is enim dicit regnumdo tale: quod idem va let. Itaque hoc vultpatres vestros Moses vocabat sacrum regnutotus populus quasi regia libertate praeditet ex eius corpore electi eran t saoerdotes. utraque dignitas simul permista erat. Nestis sacerdotes regii, et quidem praestantiorquia singuli in Christo consecrati estis, ut

reg ni sooii, et saoerdotii participe s. Tam ealiquid vobisoum simile habuerint patres, illlonge p raestatis. Caeterum postquam diruChristo maoeria, ex quacunque simus geomnibus titulis nos Dominus insignit, dpopulo suo acoenset. Po rro in his omnibu

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT IL 242

is consideranda est antithesis inter nos et reli-im genus humanuni: unde melius apparet quamomparabilis sit erga nos Dei bonitas, qui nosctifioat, quum polluti simus natura : elegit, qunmil inveniat in nobis nisi foedum et reprobum:

ex nihili sordibus peculium suum facit: pro-

is saoerdotii honorem oonfert: Satanae, peecati,mortis manoipia in regiam libertatem erehit.Ut vwtutes enarretis. Sedulo finem vooationis

ulcat, nt eos stimulet ad dandam Deo gloriam.lima autem est, Deum immensis benefioiis nosnatum esse, et assidue prosequi, ut per nosstretur sua gloria. Nam per v i r tu te s sapien-n, et bonitatem, et potentiam, et iustitiam intel-t, et quidquid tale est in quo refulget Dei gloria.TO has virtutes non lingua modo narrare noset, sed tota vita. Haee doctrina quotidie medi-da est, ae singulis momentis debet in memoriamarrere, hue tendere omnia Dei bénéficia quibus

afficit, ut per nos eius gloria praedicetu r. No-dum etiam quod dioit, vocatos esse ex tenebrisadmirabile Dei lumen. Nam his verbis gratiaesrnitudinem amplificat. Si Dom inus in itine relis occurreret lumen quaerentibus, hoe mediocreat beneficium: sed hoc multo excellen tius, quod; ex labyrintho caecitatis et tenebrarum abyssoit. Un de discendum est qualis sit hominumditio, antequam in regnum Dei transferantur.lue hoc est quod ait Isaias (60, 2) : T enebraetrient terrain, et caligo populos: super te autemebitur Dominus, et gloria illius in te refulgebit.sane fieri aliter nequit quin simus in profundisebris demersi, postquam a Deo discessimus, qui

nostra est. Qua de re fusius Ephe s. cap. 2.10 . Aliquando non populus. Locum Oseae ad-

sit in confirmationem : et optime instituto snoommodat. Nam postquam Oseas Dei nomineudium Iudaeis indixit, spem illis facit futuraeDnoiliationis. Hoc Petr us suo saeculo impletu mise admonet: nam hue illuc dispersi erant Iudaei,>si laceri corporis me mb ra: imo videbantur re -ti esse ex Dei populo: nullus apud eos cultustabat : gentium co rruptelis erant impliciti. Aliud0 dici non poterat, quam esse a Domino reputes. Quum autem in Christo colliguntur, v erenon populo fiunt populus Dei. Pau lus ad Bom .i. 9, 26, hoe vaticinium ad gentes quoque trah it,i imm erito: ex quo enim ruptum est foedusmini, quo solo Iudaei excellunt, gentibus suntuales. Und e sequitur, commun iter ad ntrosquetinere quod Deus promittit, ut faciat sibi popu-1 ex non populo.

Non consequuti misericordiam. Hoc ideo addi-l fuit a propheta, quo melius exprimeret gra-;um esse Dei foedus, quo nos in populum assumit:si dixisset, non aliam esse causam cur Dominus

Ceüvini opera. Vol. LV.

nos pro suis reputet, nisi quia nostri misertua,gratis nos adoptât. Sola igitur est gratuita Deibonitas quae nos facit ess non populo, Dei populum,ve l aUenatos conciliât.

11 . Amid, adhortor vos tanquam inquilinos et

peregrmos, ist abstineatis a carnalibus desideriis, quaemilitant adversus animam. 12 . Gonversationem vestraminter gentes bonam habentes: ut in quo detrahunt devobis tanquam maleficis, ex bonis operibus aestimantes,glorificent Deum m die visitatimis.

11 . Tanquam inquilinos. Duae sunt huius ex-hortationis partes: ut animi intus pravis et vitiosiscupiditatibus vaoui ao puri sint: deinde at honesteversentur inter homines: ac bonae vitae exemplonon tantum confirment pios, sed infidèles quoqueDeo lucrifaciant. Primu m autem ut a cupiditatibuscarnis eos revocet, hoc argumento utitur, quod ad-venae sint et peregrini. Sic autem eos appellat,non quia a patria exsularent, ac dissipati essent indiversis regionibua: sed quia filii Dei ubicunqueterrarum agant, mundi sunt hospites. Priore quidemsensu, initio epistolae eos vooavit inquilinos, quem-admodum ex circuinstantia loci apparet: sed quodhie dicit, iis omnibus commune est. Ideo enim noscarnis desideria implicitos tenent, quia mente inmundo residemus, nee cogitamus coelum esse pa-triam : qui autem tanquam peregrini per hanc vitamtranseunt, carni nunquam erunt addicti. C a r n i sautem desideria intelligit , non tantum crassos eteum pecudibus communes appetitus, sicuti sophistaeexponunt: sed omnes animae nostrae affeotus, adquos natu ra ferimur ac duoimur. Certum enimest cogitationem omnem carnis, hoc est naturae

non correctae, inimicitiam esse adversus Deum,Borna. 8, 7.Quae militant adversus animam. Aliud argu

mentum, quod non possint carnis desideriis moremgenere, nisi in suam perniciem. Neque enim oer-tamen hic notât quale describitur a Paulo, septimoad Bom. oapite, et quinto ad Galatas, nt animamstatuât tanquam antagonistam : sed hoc dioit, carnisaffectus, utounque illis anima consentiat, in eiusexitium tend ere. Socordiam enim nostram in eoarguit, quod quum anxie intenti simus ad cavendoshostes a quibus timemus corporis perioulum : itasponte admittimus sontioos animae hostes, ut nosinterimant: imo quasi iugulum illis porrigimus.

12 . Conversationem vestram. Alteram exhortations membrum, nt se honeste gérant apud homines. Hoc quidem ordine praecedit, ut animicoram Deo purgati sint: sed habenda deinde esthominum ratio, ne scandalo illis simus. Nominatimautem dicit i n t e r g e n t e s q u a e d e t r a h u n t .Erant enim ubique Iudaei non tantum exosi, sed

16

7/29/2019 c55.pdf


243 EPIS T. PE TR I I

fere detestabiles. Eo itaque magis studendum erat,ut sancta vita et moribus reote compositis, odiumae infamiam nominis sui delerent. Tenend a enimest ilia Pauli admoiiitio, ne detur occasio iis quiearn captant (2. Cor. 11, 12). Itaqu e impiorummaledicentiae et sinistri sermones, stimuli nobis

esse debent ad recte vivendum. Neque enim secureoscitandi tempus est, dum illi ad observandum quid-quid delinquimus, acriter vigilant.

Ghrificent Deum. Significat non esse nostracausa laborandum, ut bene de nobis sentiant bo-mines ac loquantur: sed quaerendam esse Deigloria m: quemadm odum et Ch ristus docet. Mod umautem ostendit Petrus: nompe quod bonis nostrisoperibus adducti infidèles, se quoque Deo subiicient:atque ita in suae conversionis ratione dabunt Deogloriam. Hoc enim signif icat die s v is i t a t i o n is .Soio quosdam ad extremum Christi adventum refer re : sed ego aliter accipio: quod soilicet Deussanota et honesta suorum vita, tanquam praepara-tione ute tur , ut in viam errantes reduca t. Hoc

enim conversionis nostrae initium est, quum Deuspaterno oculo respicere nos dignatur: si autem ad-versa est eius a nobis faciès, periim us. Qu are diesvisitationis merito dicitur, dum nos ad se revocat.

conoiliat. Tenem us nu nc Pe tri consilium: quod necessariis de causis Iudaeos hortatusad colendum politiae ordinem.

Omni humanae ordinationi. Alii verterunturam: sed in loquutione nimis obscura et amultu se torquent ut sensum aliquem elioian

autem non dubito quin Petrus distinctam ranotare voluerit, qua Deus gubernat humanum Graecis enim verbum xxJÇetv (unde nomen odeducitur) fabrioare ac aedifioium struere sigCouvenit ergo nomen or d i n a t i o n i s , quo aPetrus, Deum mundi opifioem non reliquismanum genus confusum, ut belluino more sed velut in aedificio rite disposito singulas suo loco esse distributas. E t h u m a n a ordinatio, non quod humanitus inventa sed quod propria hominum est digesta et ovivendi ratio.

Sive regi. Oaesarem ita appellat, meo cuius imperium regiones illas continebat, mentionem fecit initio epistolae. Tam etsnomen hoc odiosissimum erat Romanis: apudcos tarnen in usu erat. Vocabant quidemaÙTOxpâxopa, sed in ter dum etiam ßaotXeoc illbat ur. Quod autem rationem subiicit, ideodum illi esse quia excellit vel eminet, ncomparatio Caesaris cum aliis magistratibusbat quidem ille summum imperium: sed istnentia, quam Petrus commendat, omnibus comest qui publicam potestatem exercent. Itaque 13. ad Romanos oapite ad oinnes magistrattendit. Sensus autem est, deberi omnibus qusunt obedientiam, quia non fortuito eveoti honorem , sed Dei Providentia. Solen t enim pnimium scrupulose inquirere quo quisque iure

tus sit imperium: atqui hoc solo contentodecet, quod videmus eos praesidere. Ideo ansam supervacuis obiectionibus praecidit, dununtiat, non esse potestatem nisi a Deo. ratione scriptura toties commémorât, Deumqui reges aocingit balteo, qui erigit ipsos lime, qui régna transfert quocunque voluerit.sertim quum de imperatore romano ageret hano adm onitionem addi necesse fuit. Cer tumest Romanos malis artibus potius quam lecausa pénétrasse in Asiam, et sibi regionesubegisse. Deinde Caesares, qui tunc rerumbantur, monarchiam vi tyrannica ad se rapPetrus itaque haeo omnia in disceptationem prohib et: quoniam subditi absque controveredire praefectis suis debeant, quia non emineDei manu in sublime evecti.

14. Sive praesidibus. Quoslibet magistrasignât, ac si dioeret nullam esse speciem praefoui non subiicere se debeant. Hoc confirmâDei sint ministri. Nam qui pronomen e u

13 . Subditi ergo estate omni humanae ordinationipropter Dom inum: sive regi, tanquam supereminenti :14. sive praesidibus, tanquam iis qui per ipsummittuntur, in vindictam quidem malefkorum, laudemvero bene agentium. 15. Sic enim est voluntas Dei,ut benefaciendo obstruatis ignorantiam stultorum hominum. 16 . Ut lïheri, et non quasi praetextum ha-bentes malitiae libertatem: sed tanquam servi Dei.

13. Subditi ergo estate, etc. Nunc ad particulars exhortationes descendit. Et quoniam obedientiaerga magistratus, pars est honestae conversationis,ideo ex hac colligit, su bditi ergo estote. Nam imperii iugum detrectando, non parvam obloquendioccasionem gentibus dédissent. E t sane hoc potissi-mum nomine odiosi et infames erant Iudaei, quodpropter suam pervicaoiam, indomiti habeban tur. E tquoniam motus, quos in provinciis exoitabant, magna-rum calamitatum causae erant: ut quisque quietoac pacato erat ingenio, ita ab illis tanquam a pestealiqua abh orrebat. Haec etiam causa Petru m im-pu lit ut de subieotione tarn sedulo praecipe ret. Addequod evangelium multi putabant tale esse prae-conium libertatis, ut se quisque a Servitute eximereposset. Indignum esse videbatur, servire Dei filios,et mundi haeredes ne corporis quidem sui liberamhabere potestatem. Accedebat tunc alia tentatio,quod magistratus omnes Christi erant adversarii,suoque imperio abutebantur: ita nulla in illis re-lucebat imago Dei, quae praecipuam reverentiam

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT I I . 246

em referont, multum falluntur. Est igitur haecimunis ratio ad commendandam omnium ma-ratuum autoritatem, quod mandato Dei praesuntib eo mittuntur : unde sequitur (quemadmodumPaulus docet) Deo resistere qu i. potestati ab eoinatae non se obedienter submittunt.

In vindidam. Secunda ratio est cur politicuminem reverenter ampleoti et colère deceat: quiacommune bonum bumani generis constitutus eat»omino. Nimium enim feri et belluini sumus,nobis cordi sit publica utili tas. Hoc itaque in

ima vult Petrus, quum Deus mundum conservetristratuum ministerio, quicunque eorum imperium•ectant, eos esse hum ani gene ris bostes. Su mitsm duo ilia membra, quibus reipublicae statumtineri tradit Plato, bonorum honorem scilicet,malorum poenam. Nam antiquitus non modostitutae erant poenae improbis, sed bonis etiamsmia. Gaeterum quam vis saepe continga t non,e distribui honores, nee rependi bene meritissmia: bic tarnen non poenitendus est honor,d boni saltern sub fide et tutela magistratuumm t, quod non expositi sunt im probor um violentiaeniuriis, quod inter leges et iudicia multo quietiusmt, suamque existimationem retinent melius,m si 8inguli nullo fraeno cohibiti ad suum ar-ium viverent. In sum ma, haec singularis est

benedictio, quod improbis non licet quidquidt. Obiioi tarnen hic posset, reges et alios ma-ratus saepe sua potentia abuti, et tyrannicaritia grassari magis quam legitimum imperiumroere. Tales fere erant magistratus, quum scriptahaec epistola. Bespondeo, ty rannos et similesfacere suo abusu quin maneat semper firmaordinatio: quemadmodum non evertitur per-

îa coniugii institutio, si uxor vel maritus alitergerat quam decet. Erg o utcunque aberrent hoes , non tarnen suo loco movetur fixus a Deo>us. Si quis iterum excipiat, non obediendum) principibus qui sacrum Dei ordinem, quantumse est, p ervertunt, adeoque immanes sun t belluae,m magistratus imaginem Dei referre debeant.ipondeo, tanti debere fieri a nobis ordinem a> positum, ut tyrannis etiam, qui imperium ob-mt, honor hab eatur. Quam quam alia est clariorttio, nullam unqnam fuisse vel posse cogitariD saevam et effraenem tyrannidem, in qua nonareat aliqua aequitatis species. Deus enim nun-m hominum improbitate ordinem istum sic ex-;ui patitur, quin lineamenta quaedam semperareant : deinde genus regiminis quamvis deformecorruptum, melius tarnen sit et utilius quamPXfe.

15 . Sic enim est voluntas. Redit ad superioremm doctrinam, ne detur incredulis maledicendiisio: tametsi minus exprimit quam prius dixerat.

Tantum enim dioit os obstruendum esse stultis.Summa est, sic vivendum esse, ut increduli quiobloqui nobis volu nt, obmutesoere cogantur. Lo -q uutio quam u su rp ât, o b s t r u e r e i g n o r a n t i a m ,quamvis propter novitatem dura sit, sensum tarnennon obscurat. Praeterqu am enim quod inoredulos

appellat stultos, notare vult quam habeant causam maledicendi: nempe quia Deum ignoran t. Gaeterum quod mente et ratione inoredulos privat, indecolligimus, reotam intelligentiam non esse nisi inDei notitia. Ergo quantum vis sibi in suo aoumineplaceant increduli, et aliis etiam prudentes videantur:spiritus tarnen Dei, stultitiae ipsos damnât: ut dis-camus non alibi quam in Deo sapere, sicuti extraipsum nihil est solidi. Modum autem praesoribitcohibendae infidelium maledioentiae: nempe bene-fa ci e n d o . Quo verbo complectitur omnia hümani-tatis officia, quibus defungi nos oportet erga proxi-mos. In his continetur obedientia erga magistratus,sine qua un itas inter homines coli non potest. Siquis obiiciat, nunquam adeo studiosos fore bene-faciendi fidèles quin male audiant ab incredulis:prompta est responsio, apostolum hic eos minimeeximere a calumniis et probris: sed intelligit nonhabituros inoredulos obloquendi materiam, utcunquemaxime cupiant. Po rro ne quis exciperet, inoredulos nequaquam dignos esse ad quorum nutumvitam oomponant filii Dei: Petrus nominatim ad-monet, obstringi nos Dei mandato, ad os illis obstruendum.

16. Ut liberi. Est prolepsis qua occupât quaea nonnullis de libertate filiorum Dei obtendi sole-bant. Nam u t ingeniosi natura sunt homines insuis commodis captandis: multi, evangelii initioliberos se putabant, ut sibi tantum viverent. Hoc

ergo delirium corrigit Petrus, breviter ostendensquantum ab effraeni licentia différât Ghristianorumlibertas. Ac primo velum aut praetextum malitiaeesse negat: quo significat, non ideo esse datam utproximos laedamus, aut quidquam illis afferamusincommodi. Haec igitur vera est liberta s, quaenemini damnosa est vel noxia. Ut hoc confirmet,eos pron untia t liberos qui Deo serviu nt. Undecolligere promptum est, huno esse finem nostraelibertatis, ut promptiores et magis expediti simusad obsequium Dei. Neque enim aliud est quammanumissio a peccato: atqui peccato dominium tol-litur, ut se in subiectionem iustitiae domines addi-cant. In sum ma, es t libera servitus, et serva libertas. Nam sicuti servos Dei esse nos oportet,ut hoc bono fruamur: ita moderatio requiritur inipsius usu. Hoc modo liberae quidem sunt con-scientiae, sed hoc non obstat quin Deo serviamus,qui etiam hominibus nos subiicit.

16*

7/29/2019 c55.pdf



17 . Om nes honora te, fraternitatem diligite, Deumtimete, regem honorate.

Est brevis conclusio superiorum, significat enim,nee Deum timeri, nee suum ins reddi hominibus,nisi ordo politicus inter nos vigeat, et ius imperii

sui mag istratus tenean t. Quod honorem omnibushaberi iubet, sic interpretor, nullos esse negligendos.Est enim generale praeceptum quod ad fovendamhominum societatem spectat. Honoris nomen He -braeis late patet. Scimus autem apostolus, licetgraece scriberent, eius linguae phrasim sequutosesse. Qua re mihi non aliud sonat haec loquutio,quam ut omnium ratio habeatur : quandoquidempacem cum omnibus et amioitiam, quantum in nobisest, coiere debem us: concordiae vero nihil m agisadversum quam contem ptus. Quod subiieit de fra-trum amore, speciale est, prioris respectu. Loq uiturenim, de singulari amore, quo domesticos fidei prosequi iubemur: quia magis arcta necessitudine cumillis sumus coniunoti., Hos itaque gradus Petr usnoluit omittere : sed tarnen admonet, utcunque prae-ferendi sint fratres, hoc tarnen non obstare quinCaritas nostra ad totum humanum genus se exten-dat. Nomen f r a t e r n i t a t i s collective accipio proipsis fratribus.

Deum timete. lam dixi has omnes sententiasad praesentem causam acoommodari a Petro . Significat enim , honorem, qui regibus defertur, extimoré Dei et hominum caritate oriri, atque ideoesse cum ipsis coniunctum: ac si dixisset, Quis-quis Deum timet, fratres suos amat, et totum humanum genus quo decet affectu complectitur, isregibus quoque honorem habebit. Atque interimCaesarem nominat, quia haec imperii species prae

aliis erat odiosa, et sub ea reliquae continebantur.18 . Fam uli subiecti sint cum omni timoré d omir

nis suis: non solum nous et huma nis, sed etiam pra-vis. 19 . Haec enim est gratia, si propter conscien-tiam Bei quispiam molestias ferai, patiens iniuste.20. Qualis enim gloria, si quum peccantes àlapiscaedimini, suffertis? Sed si bene facientes et malisaffecti suffertis, haec gratia a pud Deum .

18 . Famuli subiecti. Tametsi haec est parti-cularis admonitio, cohaeret tarnen cum proxima,sicuti aliae quae sequentur. Nam quod servi iu-bentur parère dominis, uxores item maritis, partessun t subiectionis politicae. Prim um servos vultesse cu m om n i t i m o r é : quo nomine signif icatpurum et voluntarium reverentiae affectum: quiaid se ex officio debere agnoso ant. Er go timoremtarn simultationi quam violentiae coactioni opponit.Nam ô<pâ-«X|xoSouXefa (ut Pa ulus vocat Colos. 3, 12)timo ri contraria est. Deinde si adversus necessi-

tatem fremant servi, parati iugum exoutereceret, proprie timere non diountur. In sum mtimor ex officii cognitione nascitur. Tam etsinulla exceptio additur hoc loco, tarnen ex aliissubaud ienda e st. Neque enim eo usque se equae hominibus debetur subiectio, ut Dei imp

min uat. Er go subiecti sint domino famuli, Deo, et usque ad aras, ut loquuntur. Oaquoniam non hic habetur SoöXoi sed obcéxac, mus intelligere libertos una cum servis: quamin ea re parum est momenti.

Non solum bonis. Tametsi eatenus parèbent servi dominis, ne quid praeter consciesi tarnen iniuste tractantur, quantum ad ipsostat, non debent recusare imperium. Qualesitaque sint domini, nulla est servis excusatifideliter illis obsequia sua praestent. Nam ssi potestate sua abutitur, rationem quidemreddet Deo, non tarnen in praesentia ius am ittit. Haec enim conditio servis imposut dominis serviant, licet indignis. P r a v o s opponit vel humanis: atque hoc verbo sae

• intractabiles désignât, vel qui nihil humaniclementiae habent. Hirum quid interpretemrit, ut pro graeco nomine alterum graecumdere t: vertit enim dysoolos. Tacerem deSorbonicorum insoitia, qui dysoolos vulgo gunt dissolutos vel irreguläres : nisi ex tarn ainterpretation fidei articulum struere nobis vquod papae et cornutis eius bestiis obedienduquantum vis gravem et minime ferendam tyranexe rcean t. Hie ergo locus ostend it quam verbo Dei illuserint.

19 . Haec enim est gratia. Idem valet gratiae quod laudis. Intelligit enim nullam g

vel laudem conciliari nobis coram Deo, si psustinemus quam nostris delictis simus proBed qui patienter ferunt iniurias, eos laude esse, et opus facere Deo acceptum . Quod hoc fore Deo testatur, si quis propter Dei cotiam retin eatu r in officio, etiamsi inius te et cum eo agant homines: valde necessarium futempore. Er at enim perquam dura servoruditi o: contumeliose habe bantu r non seous aodes: talis indignitas ad desperationem eos apoterat : hoc itaque unum reliquum fuit, ut inrespicerent. Hoc enim valet c o n s c i e n t iadum quis non hominum, sed Dei respectu, suo fungitur. Nam si uxor morigera sit et obsequens, ut se illi commendet, habet in mercedem suam; quemadmodum Christus dbitiosis loquitur, qui hominum favorem sp(M atth. 6, 16). Idem de reliquis sentiendufilius ut patrem habeat benevolum ao sibi favilli obsequitur, meroedem habebit a pâtre, Deo. Den ique haeo generalis est sente ntia, p

7/29/2019 c55.pdf


I C A P U T I I . 250

D no stra officia, si hu nc finem habem us propo-ira, ut i l l i serviamus: non autem movemur solouinum respe ctu. Por ro qui sibi negotium essea Deo reputat , necesse est ut studeat malum10 vincere. Neq ue enim ta ntu m exigi t a nobisas ut tales erga unumquemque simus, qualem se

vicissim erg a no s prae bue rit : sed etiam bene-amus indignis , et qui nos pers equ untu r . Ho cien difficult ate non ca ret , quod neg at ullamientiae laudem fore, si quis iuste plectitu r. Namte quamvis Dominus peccata nost ra punia t : pa-itia tamen nostra sacrificium illi est boni odoris,loenae aequo unimo ferimus. Bespondeo, Pe tru mnon simpliciter , sed comparative loqui: quoniamc tenuis et obscura laus si t , iustam poenamuo animo ferre, praeut est hominis innoxii, quii récusât ferre hominu m in iuria s, tantu m quiaim timet. Qua mqu am videtu r f inem quoquete notare: quod hominum metu oogantur , quiictorum suorum poenas luu nt. Sed ilia quamuxi solutio sufficit.

21 . In hoc enim vocati estis, quoniam Christusque passus est pro vobis, relinquens vobis exempt, ut sequeremini vestigia eius. 22. Qui quumlatum non feeisset, nee inventus esset dolus in orei: 2 3 . quum probro afficeretur, non regerebatbra: quum pateretur, non comminabatur: causam» comm endabat ei qui iuste iudicat.

21 . In hoc vocati. Tametsi de servis eratno, non tamen adeo restr ingi debet haeo senna. Nam oom muniter pios omnes admone tstolus, qualis si t Ghristianism i con ditio: ac siiret , nos ea lege a Dom ino vocatos, ut patie nter

mus iniurias: quemadmodum alibi dicit , nos adordinatos esse. Porro ne id nobis si t molestum,mplo Christi noa consolatar . Nihil magis indi-m videtur ideo minus tolerabile, quam pati3ter m erit um . Sed quum in filium Dei con-imus oculos, mitig atur i l ia acerbitas. Quisn ipsum praeeuntem sequi renu at? Notand at m e s t p a r t i c u l a r e l i n q u e n s v o b i s e x e m -m. Nam quum de imitatione agitur , discerneres est quid nobis in exemplum Christus propo-•it . Ambulavit siccis pedibus super mare, munit leprosos, mortuos suscitavit , caecis resti tuitm: si eadem nos tentemus, praepostera er i tulatio. Neque enim quum signa potentiae suaeli t , nobis proponere voluit quod imitaremur.c factum est ut ieiunium quadraginta dierumere in exemplum trahere nt. Àtq ui longe alius

finis. Qu are iudicium adhibendu m est: sicutien alicubi mo net Aug ust inu s, dum locum iliumDnit: Discite a nue quod mitis sum et humilisle. Atque id ex Petr i verbis coll igi potest:

disoretione enim opus esse notât , quum nominatimdicit , Chris ti p atientiam nobis in exemp lum sta tuiquod Bequamur. Hoc argu me ntum fusius trac tatPau lus, ad Rom anos cap. 8, 29, quum omnes Deifilios praeordinatos esse docet ut conformes fiantChristi imagini, quo sit ipse primogenitus inter

multos fratres. Er go ut cum eo vivam us, priusnos commori oportet .22 . Qui quum peccatum non feeisset. Hoc ad

praesentem causam pertinet. Nam si quis innocen-tiam suam iactet , Christus certe malefactorum poenam non sust inu i t . Quam quam simul ostenditquantum a Chris to distemu s, quum dicit , n e dolnmq uid em i n v e n t u m i n o r e e i u s . N a m q ui l in gua non delinquit , hie perfectus est , ut inquit Iaco-bua (3, 2) . Sn mm am ergo innocentiae perfectionemin Christo fuisse notât , quam nemo nostrum arro-gare sibi ausit . Hi nc melius apparet quam inius tepassus si t prae ali is omnibus. Proinde non est currecuaet quisquam nostrum exemplo eius pati : quan-doquidem nem o adeo sibi bene consoius est, quinvitio aliquo laboret.

23. Quum probro afficeretur. Hic désignât Petrus quid nos in Christo deceat imitari : nempe utplacide feramus iniurias, nee de i l l is vindicandiscogitemus. I ta enim fert ingeniu m nostrum , ut accepta iniuria, protinus animi ebulliant ad cupiditatemvindietae: at Christus ab omni talione abstinuit .Fraenandi ig i tu r sun t an imi , ne malum pro malorependere appetan t .

Gausam vero commendabat. Nomen causae nonexpo nitur , sed facile subintell igi potest . Add it autemhoc Petrus ad piorum consolationem, quod, si patienter ferant impiorum probra et violentiam, Deumbabitu ri sint vindicem. Esse t enim istud valde

durum, subiioi nos improborum libidini, et Deocurae non esse nostr as miserias. Ideo insign i hocepi the to Deum ornat Pet rus , quod iuste iud ice t : acsi d icere t : Nost rum est aequo an imo mala to lerare :De us interea p artes sua s non negliget, quin se ius -tum iudicem ostendat . Erg o u teunque ad tempuslaseiviant improbi, non tamen impune i l l is cedet,quod nunc De i filiis mole sti sint . Nee est quodsibi pii metuant, quasi desti tuti essent omni prae-sidio. Nam quum Dei officium sit tueri eos, et ip-Borum causam susoipere, in patientia sua posside-bunt anim as suas . Po rro siouti non paru m congelationis affert haec doctr ina: i ta ad placandos etdomandos carn is impetus p lur imum vale t . Nemoenim in f idem ac patrocinium Dei recumbere potest ,nisi qui mansu eto anim o exspeetat eius iudicium .Nam qui ad vindietam prosil i t , occupât ipse Deivices, nee patitur Deum quod sui officii est, agere.Quo respicit et iam il lud Pauli: Date locum irae(Rom . 12, 9) . Signifioat enim quasi viam p raecludiDeo ne ipse iudioet, quum ipsi ante vertim us. I ta -

7/29/2019 c55.pdf



que dictum illud confirmât Mosis testimonio (Deut.32, 35): Mihi vindictam. Denique hoc vult Pet rus,nos Christi exemplo moderatos fore ad tolerandasiniurias, si tribuamus Deo suum honorem: nempesi ilium statuentes esse iustum iudicem, ius nostrumac causam Uli perm ittamus . Qu aeritur tarnen quo-

modo causam suam patri Christus commendaverit.Nam si vindictam ab eo postulabat, hoc ipse nobislicere nega t. Iub et enim benefacere iis qui noslaedunt, precari pro iis qui maledicunt. Respondeo,satis ex evangelica historia constare, Christum itase retulisse ad iudicium Dei, ut tarnen de hostibussuis vindictam non posceret; quin potius depreca-torem se pro illis constituit: Pater, inquit, ignosce.Et certe multum abest quin carnis nostrae affectuscum iudicio Dei consentiant. Erg o u t causam quiasuam iuste iudicanti permittat, necesse est ut priusfraenum sibi imposuerit, ne quid alienum a iustoDei iudicio exposcat. Nam qui sibi ad expetendamvindictam indulgent, non iudicis officium Deo con-cedunt, sed quodammodo facere volunt suum carni-

fioem. Qui ergo sic animo compositus est, utcupiat amioos sibi fieri qui nunc adversarii sunt,reducere eos in viam conetur: is causam suam riteDeo tradet, sic precando, tu Domine animum meumnosti, ut salvos optem qui me perditum volunt.Si conversi fuerint, illis gratulabor : quod si obstinatiin malitia perstiterint, quia scio .te excubare prosalute mea, causam tibi meam relinquo. Han cmodestiam tenuit Christus: ergo haeo nobis quoquerégula servanda est.

2 4 Qui peccata nostra ipse pertulit in corporesuo super lignum, ut peccatis mortui iustitiae viva-mus: cuius livore sanati estis. 25. Eratis enim tan-

quam oves errantes: sed conversi estis nunc adpastorem et episcopum animarum vestrarum.

Si in morte Christi nihil commendasset praeterexemplum, hoc nimis frigidum fuisset: ideo fruotumeius longe excellentiorem praedicat. Tria igitu rconsideranda sunt in hoc contextu. Prim um est,quod nobis patientiae exemplum Christus mortesua prodidit. Alte ram , quod a morte redemptosrestituit in vitam: unde sequitur, nos ita illi ob-striotos esse, ut eius exemplum libenter sequi de-beamus. Tertio finem m ortis magis generalemcommémorât, ut peccatis mortui, iustitiae vivamus.Haec autem omnia proximam exhortationem confirmant.

24. Peccata nostra pertulit. Haeo loquutio advim mo rtis Christi exprimendam apta est. Sioutienim sub lege, peccator ut reatu solveretur, vioti-mam substituebat suo loco: ita Christus maledic-tionem peccatis nostris debitam in se susoepit, utea coram Deo expiaret. Et diserte addit, s u p e r

lignum: quia non potuit tale piaculum nisi in cruce. Erg o optime expressit Pet rutern Christi fuisse sacrificium expiandis no st ris : q uoniam cruoi affixus, et se hostinobis offerens, reatum nostrum et poenamsusoeperit. Iesaias (53, 5), ex quo summa

doctrinae sumpsit Petrus, pluribus utitur loformis: quod percussus fuerit manu Dei scelera nostra, vulneratus fuerit propter ininostras: quod affiictus et contritus nostrafuer it: quod castigatio paois nostrae illi fuposita. Sed Pe tru s idem exprimere volverbo: nempe, hac lege nos fuisse réconDeo, quia apud eius tribunal Christus se ac reum pro nobis cons tituit, u t poenam cui obstricti eram us. Hoo beneficium sophsuis scholis, quantum possunt, obscuranmortis Christi saorificio nos tantum a culbaptismum liberari garriunt, poenam verofactionibus redimi. Sed Petru s, quum dicitulisse peccata nostra, non modo culpam illtatam fuisse intelligit, sed poena quoque def

- ut vere hoc modo esset expiatrix victima: seillud prophetae : Castigatio paois nostrae supSi excipiant, hoo duntaxat ante baptismum circumstantia loci eoB refellit, quia sermo addirigitur. Caeterum hoc mem brum, et quod s e q u i t u r , l i v o r e e i u s s a n a t i e s t i s , p rquoque institute accommodari potest: quod humeros nostras ferendis aliorum peccatis sunos deceat, non ad peragendam eorum expiased tantum ut onus nobis impositum feram

Peccatis mortui. Alterum finem prius nnempe tolerantiae exemplum: sed hie (ut est) latius patet, ut sancte et iuste vivamus.

que mentionem aliquoties facit scriptura: quod aerumnis et rebus adversis nos Dominuceat, ut configuremur morti Christi: deindin morte Christi crucifixus sit vetus homo ut in novitate vitae ambulemus. Quamqufinis, de quo loquitur, non tantum a priore ut genus a specie. Nam in patientia simplexemplum. Quum autem passum esse Cdicit, ut peccatis mortui, iustitiae vivamus.vim subesse morti Christi signifioat, ut nostram mortifioet, quemadmodum fusius Pa ulu s, ad Romanos capite 6. Neque entantum boni nobis contulit, quod Deus graiustificat, non imputando peccata: sed quodet carni morimur, ut resurgamus in novamNon quod mortem istam dies unus perfioiquia ubicunque viget mors Christi ad epeccata, simul in carnis mortificatione est

25 . Eratis enim tanquam oves. Hoc etiatuatus est Petrus ex Iesaia: nisi quod p

i universalem sententiam pon it: omnes qua

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT II I . 254

ivimus. Caeterum in ovium nomine nulla estpria notatio: nam pecudibus nos comparât: sed

vis est in epitheto, quod propheta exponit,9ns, unumquemque déclinasse in suam viam.sus est igitur, nos omnes alienos esse a viatis, et tendere in exitium, donee Christus nos

dissipatione colligat. Idqu e melius pate t exabro opposito, quum dicit conversos esse adto re m . Quicunque enim a Christo non re-tur, eos tanquam dévias pecudes in errore va-

pronuntiat. Ita erroris damnatur tota mundientia, quae se Christo regendam non submittit.gnes autem sunt isti duo tituli, quod Christusaarum sit ep is oo pu s et p as to r . Neque enimm dum est quin fideliter vigilet pro eorum sa-, qui in eius ovili et custodia BO continebunt.

autem eius officium est, nos integros corpore etm praestare: Petrus tarnen animas exprime,

spirituaïi suo praesidio nos custodit hic coélestisor in vilam aeternam.

CAPUT III .1. Similiter mulieres subiectae sint propriis ma-: ut etiam si qui sunt increduli sermoni, per•um co nversationem absque sermone lucrifiant.'onsiderantes puram vestram in timoré conversa-•m . 3. Quorum ornatus sit non externus, initura capiUorum et circumpositione auri, aut pdlr\m amictu: 4. sed interior cordis homo, qui inTuptione situs. est placidi et quieti spiritus : qu iïtus coram D eo pretiosus est.

Alteram subiectionis ordinem nunc persequitur,

ii iubet uxores viris suis subesse. E t quoniamcoloris ad excutiendum iugum habere videnturi viris infidelibus coniunctae sunt, nominatimadmonet officii : ac peculiarem esse causam

adit cur magis sedulo parère debeant, nempe)robitate sua viros allioiant ad fidem. Quod siitis impiis mulieres obedientiam debent, multooptiores ad obsequium esse convenit, si maritossant fidèles. Sed absurdum videri possit quodit Petrus , lu c r i f i e r i posse virum Dominoq u e se rm o n e . Ubi enim erit i l lud: fides extu (Rom. 10, 17)? Respondeo, non sic intelli-la esse Petri verba, quasi sola vitae sanctitasadulos adduoat ad Christum: sed quia mollitemperat eorum animos, ut a pietate minus ab-ean t. Nam sicuti mala exempla offendiculo: sic bona non parum ad iuva nt. SignifioatPetrus, mulieres Bancte et honeste vivendo hoc

e consequi, ut etiam tacentes, maritos praepa-ad amplexandam Christi fidem.

2. Considérantes puram. Franguntur enim animi

quantumvis a recta fide alieni, dum vident ita composites fidelium mores. Nam quia Christi doctrinamnon tenent, earn aestimant ex vita nostra, fieriergo non potest quin Christianismum laudent, quiad puritatetn et timorem instituit.

3. Quorum ornatus. Alteram exhortationis

membrum: ut mulieres parce et modeste se ornent.Soimus enim in hao parte plus iusto curiosas esseac oupidas: quare non abs re Petrus hanc in ipeisvanitatem corrigera studet. Tam etsi autem sump-tuosum ornatum in génère reprehendit: speciestarnen quasdam désignât: ne capillos arte crispentvel torqueant, ut solebant ad earn rem calamistrout i : aut alias componant in cincinnos. Deinde neaurum oiroumponant capiti: in his enim praecipueluxus eminet. Nunc quaeritur an simpliciter usumauri damnet apostolus in ornatu corporis. Si quiaverba urgeat, non minus pretiosas vestes quamaurum prohibet: subiicit enim continuo post, amic-tum palliorum. Atq ui immodioi rigoris esset, om-nem in vestibus nitorem et elegantiam simplicitervetare. Si materia nimis sumptuosa dicitur, earnDom inus creavit. Artificia etiam scimu s ab ipsoprodiisse. Non igitur quemvis cultum reprehenderevoluit Petrus: sed morbum vanitatis, quo muliereslaborant. Duo in ves titu spectanda sunt, commo-ditas et decorum: partes autem decori sunt, medio-critas et modestia. Proinde si lascive pexà etcompta inoedit mulier, si luxum et pompam ostentat, excusari non potest eius vanitas. Qui obiiciunt,rem esse indifferentem ac liberam hoc vel illo modose vestire, nullo negotio refelli possunt. Nimiaenim elegantia et superfluus splendor, omnis deniqueexoessus, ex animi vitio oritur. Porro ambitio,superbia, luxus affectatio, et alia huiusmodi, non

sun t res mediae. Quorum igitur animi ab omnivanitate purgati erunt, rite temperabunt omnia, utmodum non excédant.

4 . Sed interior cordis homo. Haec autithesisdiligenter notanda est. Dicebat Cato, qui anxieoecupantur in corporis eultu, animi cultum négliger e: ita Pe tru s cohibendae mulierum oupiditatihoo reme dium affert, ut excolendis animis Studiumpotius suum addicant. Cordis nomine, non dubiumquin totam animam significet. Sim ul ostendit inquo spiritualis mulierum ornatus consistât, nempein spiritus mansueti et quieti inoorruptione. I n -corruptio (meo iudicio) rebus fluxis et oaduois,quae ad corporis ornatum serviunt, opponitur.Itaqu e Erasm i versio a genuino sensu dissidet. Insumma, intelligit Petrus animae ornatum non simi-lem esse flori emareido, nee in evanido splendoreposit um , sed esse incorruptibilem. Quum dioits p ir i t um tranqui llum et qu ie t u m , proprias mulierum virtutes notât: nihil enim est quod huncsexum magis deceat, quam placidum et sedatum

7/29/2019 c55.pdf


25 5 E P I S T . P E T R I I

ingenium. Seimus enim quam importunum sitanimal imperiosa et refractaria mulier. Deindenihil ad corrigendam vanitatem, de qua Petrusloquitur, aptius est quam placida quies spiritus.Quod postea sequi tur pret iosum id esse coramD e o , tarn ad totum complexum, quam ad nomen

spiritus referri potest: idem tarnen manebit sensus.Unde enim mulier i bus tan ta se ornand i cura, nisiut in se hominum ooulos convertant? Pe trus autemcontra magis sollicitas esse iubet ut in pretio sintapud Deum.

5. Sic enim aliquando et sanctae midieres, quaesperabant in Deum, ornabant se ipsas, subiectae pro-priis mantis: 6. quemadmodum et Sara obediebatAbraha e, dominu m ipsum appelions, cuius filiaeestis factae, si benefeceritis, et n on terreamini ullopavore.

Piarum mulierum exemplum illis proponit, quaespiritualem potius ornatum seotatae sint, quam ex-tern i cultus lenooiniis deditae fuerint. Saram veroprae aliis nominat: quae quum fidelium omniumsit mater, praesertim apud suum sexum honore etimitatione digna est. Porro iterum ad subiectionemredit, eamque confirmât Sarae exemplo: quae (uthabetur apud Mosern) maritum vooabat dominum(Gen . 18, 12). Non m oratur quidem Deus istostitulos: et fieri interdum potest, ut quae maximepetulans fuerit et immorigera, banc appellationemlingua usurpet: sed intelligit Petrus, Saram italoqui solitam esse, quia hanc sibi legem a Dominoimpositam esse noverat, ut viro subesset. SubiicitPetrus, filias eius fore, hoc est, locum inter fidèleshabituras, quae eius probitatem imitatae fuerint.

6. Et non terreamini. Sexus imbecülitas facitut magis suspiciosae ac timidae sint mulieres, ideoquemagis morosae: quia verentur ne, si viris se subii-ciant, magis contumeliose ab illis tracte ntu r. Hu erespicere videtur Petrus, quum retat ne turbenturullo pavore. Ac si diceret: Libe nter subiicite vosvirorum imperio, nee vos timor ab obsequio impe-diat, quasi deterior futura sit vestra conditio, sipatientes sitis. Posse t m agis generalis esse sen ten-tia, Ne turbas domi concitent. Nam ut sunt adcon8ternationem proclives, saepe ob rem frivolamtumultuantur, seque et familiam frustra turbant.Alii putant in genere corrigi mulierum timiditatem,quae fidei contraria est: quasi Pe tru s eas horteturad obeundam forti et intrepido animo suam vooa-

tionem. Mihi tarnen prima expositio magis placet: quamquam ab hac postremo non multumdiffert.

rem: tanquam etiam cdhaeredes gratiae, nvestrae interrumpantur.

7. Vvri cohabitent. A viris exigit prudNeque enim illis dominum in uxores permissnisi hac lege ut eas prude nter gubernent.

nerint ergo mariti, sibi ad officium praesopus esse pruden tia. E t sane multae ineptferendae sunt, devoranda multa taedia, etcavendum ne sua indulgentia stultitiam fQuare non supervacua est Petri admoniscienter cohabitent viri.

Tanquam infirmiori. Patrem eius prude qua meminit, hic désignât, ut viri in habea nt suas uxores. Nihil enim est quoddirimat vitae societatem quam con tem ptpossumus vere amare nisi quos habemus inut sit amor oum reveren tia coniunctus. Poplici argumento utitur, ut viris persuadeat, et comiter tractandas esse uxores. Prius infirmitate sexus: alterum, ab honore quo dillas Deu s. Yiden tur quidem haec quodcontraria: impendi honorem debere mulquod infirmae sint, et quod excellant: sed inter se consentiun t, ubi viget Caritas. confesso est, Deum oontemni in suis donhonore affioimus quibus aliquid praestantiaelit: verum dum repu tamus non eiusdem eporis membra, discimus nos sufferre et omutuo nos tras infirmitates venia. Hoc esibi vult Paulus quum dicit membris infirmmaiorem honorem circumdari (1 . Cor. 12, 23scilicet magis solliciti simus de protegendo pudore. Non ergo absurde Pe tru s, dum mcuram ideo haberi, et eas liberali tractation

nes tari iub et, quia infirmae sun t. Deind e lius pueris ignoscimus, si quid per aetatis imdelinquunt: ita sexus infirmitas facere dtarn rigidi et au steri simus erga uxores. nomine, quodvis Organum in soriptura desatis notum est.

Cohaeredes gratiae vitae. Alii codiceMultiplies gratiae1): alii, loco vitae, habentvivae. Quidam in d ativo legunt cohaered ibvarietas de sensu nihil mutât. In a liis intcopula inter gratiam muU iplicem et vitamlectio optime congruit. Nam quum Domincommuniter et mulieres iisdem gratiis dillos ad colendam cum his aequalitatem

Scimus autem multipliées esse gratias, inmu lieres v irorum sun t sociae. Nam aliae munis vita usum, aliae ad coeleste Dei pertinen t. Postea subiicit, esse etiam vita

7. Viri similiter cohabitent secundum scientiam,tanquam infirmiori vasi muU ebri impertientes hono- l) et vitae.

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT III . 25 8

3s: quod est praecipuum. Tametsi autem aliquaepe 8alutis alieDae sunt, quia tamen ipsis nonus ao viris, a Domino offertur, hoe ad sexusorem suffioit.Ne preçes vestrae. Nam rite invocari Deus ne-

;, nisi tranquillis ac sedatis animis. Int er iurgia

ites precib us non est loons. Alloq uitur quidemrus maritum et uxorem, dam iubet concordes) ut simul Deum uno animo precentur. Sedc colligi potest generalis doctrina, neminem adim posse accedere, nisi qui fratribus suis con-jtus est. Erg o sicuti haeo ratio domesticasles turbas et iurgia debet componere, at in sin-is familiis invocetur Deus: ita in oommuni ornai vita ad rixas omnes cobibendas, quasi frae-a esse debet. Sum us enim plusquam insani, sin nobis ad invocadum Deum scientes ac volontésscludimus: quum sit hoc unicum salutis nostrae[um. Nonnulli expon unt: Parce et temperanterre utendum esse, ne freqnens coitus precandilium imp ediat: iuxta illud Pau li (1 . Cor. 7, 5),

vos fraudetis mutuo, nisi ex consensu ad tempus,vacetis ieiunio et precationi. Sed latius pateto Petri doctrina: deinde Paulus non intelligit368 abrum pi mutna cohabitatione. Erg o reti-tur expositio quam attuli.

8. Denique sitis omnes idem sentientes, compa -tes, fraterne vos diligentes, miséricordes, humiles:ion reddentes malum pro malo, vel convicium pr o>ido: imo potius benedicentes, scientes quod invocati suis, ut benedictionem haereditate conse-

mini.

Sequuntur nuno générales praeceptiones quae

miscue ad omnes pertine nt. Porr o summ atimedam recenset, quae maxime ad fovendam ami-un et caritatem necessaria sunt. Prim um est,i d e m o m n e s s e n t i a m u s . T am ets i enimeis liberum est diversa sentire: est tamen haeoit nubecula, quae amorem obsourat: imo ex hocine facile odium n aso itur. Sup-rcafreia ad om nesms extenditur, quam ea inter nos viget con-lia, ut quisque proximorum malis non seous aoi oondoleat, prosperis rebus laetetur: non seim modo caret, sed alios etiam compleotatur.)d p roximo sequ i to r , f r a t e r n e vo s d i l i -i t e s , peculiariter inter fidèles valet. Nam ubiis agnoscitur pater, illio demum vere regnate rn itas . M is e r io o r d ia , quam sub iici t, non

lo ad iuvandos fratres, levandasque eorumerias nos sollicitât: sed etiam ad tolerandasam infirmitate8 nos instituit. In eo quod se-tur, duplex est lectio apod Graecos: mihi tamenbabilior videtur ilia quam posai in contextu:ndoquidem scimus hoc praecipuum conservandae

amioitiae vinculum, quum de se quisque modesteet submisse sentit: sicut rnrsum nihil est quodplures pariât discordias, quam dum nimium place-mus nobis. Prude nter ergo Petru s, qui nos tanet-vécppovaç esse iubet, ne sup erbia et animoru m alti -tudo ad proximorum contemptam nos stimulet.

9 . Non reddentes malum pro malo. His verbisprohibetur omnis vindiota. Nam ut salva maneatCaritas, necesse est multa ferre. Qaam quam hicnon de mutua benevolentia concionatur: sed nosiniuriarum vult esse patientes ubi impii hominesnos laoessunt. Tametsi autem vulgo existiment p u-silli hoc et abiecti esse animi, non ulcisci iniurias:summa tamen magnanimitas coram Deo censetur,qaemadmodum superius dictum est. Nec vero suf-ficit abstinere a vindiota : sed hoo quoque P etru spostulat, ut iis bene precemur qui nos probris affichait . B e n e d i c e r e hic pro bene precari acoipitur:quia opponitur secundo mem bre Sed in génèrehoc docet Petrus, mala beneficiis vinoenda esse.Hoc quidem valde arduum: sed patrem nostrum

coele8tem in eo nos imitari decet, qui solem suumoriri faoit super indigno s. Quod autem soph istaeconsilium esse fingunt, futile est cavillum . Sim ulenim atque hoc dixit Christus: Diligite inimioos,doctrinam suam confirmât, ut sitis filii Dei.

Scientes quod in hoc vocati estis. Significat hanolegem impositam esse fidelibus, quum a Deo vooatisunt, at se non eatenus tantum mansuetos prae-beant, ne retalient illatas sibi iniurias: sed etiamut maledicentibus benedioant. Quia autem dura etpropemodum iniqua videri posset haeo conditio, adpraemium eos revocat. Ac si diceret, non esse carfidèles que rantu r: quia in suum bonum remittan tiniurias. In summa, ostendit quantum sit patientiae

lucrum: quia si aequo animo sustinemus iniurias,Dom inus nos sua benediotione proseq uitur. Ver bumxXï]povofj,eîv positum videtur ad exprimendam per-petuitatem: ac si dixisset Petrus, nobis non adbreve tempos modo bene fore, sed semper, si inferendis iniuriis m oderati simus. Po rro alio modobenedicit Deus quam homines. Nostrum enim estvota ad enm concipere: ipse effectuai in manuhabet. E x ad verso autem significat P etr as , qui ulcisci iniurias volent, illis infeliciter cessurum quid-quid tentabunt: quia hoc modo se Dei benedictioneabdicant.

10 . Qui enitn vult vitam diligere, et videre diesbonos, co ntineat lingmm suam a malo, et labia sua

ne loquantur dolum. 11. Declmet a malo, et faeiatbonum: quaerat pacem, et persequatur earn. 12 . Quo-niam oculi Domini super iustos, et awes ems in pré-ces eorum. VuUus autem Domini super facientesmala. 13. Et quis est qui vobis mole faeiat, si boniaemuli suis? 14. Verum etiam si patiamini propter

Calvini opera. Vol. LV. 17

7/29/2019 c55.pdf


259 B P I 8 T . P E T R I I

iustitiam, beati. Timorem vero eorum ne tvmueritis,neque turlemini: lb. Sed Dom inum exercituum sane-tificate in cordibus vestris.

10. Qui mm, etc. Confirmât proximam sen-tentiam D avidis testimonio. Locus ex Psal. 34,

sumptus est, ubi spiritus testatur bene omnibus fore,qui sibi temp erabun t a b . omni maleficio et n oxa.Communis quidem sensus longe aliud dictât: namhomines se inimicorum proterviae expositos forepu tan t, nisi strenue Be vindicent. At spiritus Deinon aliis felicem vitam promittit, nisi mansuetis, etmalorum patientibus. Neque enim aliter bene habere pbssumus, nisi Dominus vias nostras prospere d Atqu i bonis et beneficis, non trucu lentis et fe-rocibus, vul t adesse. Sequu tus est autem Pe tru sgraecam versionem : quamquam in sensu parum estdiscriminis. Ad verbum sic habet David, Qui dili-git vitam, et cupit dies videre bonos. Es t autemhoc optabile, quum Deus in hoc mundo nos collo-caverit, cursum nostrum in pace transigere. Modumergo huius boni obtinendi indicat, si iuste et inno-xie cum omnibus nos geramus. Ac primum no tâtquae linguae vitia oavenda sint: nempe ne contu-meliosi ac pétulantes simus: deinde ne fraudulentiac duplices. Hi nc ad facta descendit, ne quem lae-damus, vel ne cui inferamus damnum : sed studea-mus erga omnes esse benefici, ac humanitatis officia exeroeamu8.

11 . Quaerat pacem. Neque enim satis est obla-tam amplecti,- sed dum fugere a nobis v idetur,seotanda e st. Baepe etiam accidit, ut dum earnquaerimus quantum in nobis est, alii non dent.Propter has diffioultates et obstacula, iubet earnqnaerere et persequi.

12 . Quoniam oculi Domini super iustos. Hocad mitiganda quaevis mala satis efficax solatiumesse debet, nos a Domino respici, ut in temporeopem ferat. Summ a ergo est, quod prosperitas ilia,cuius mem init, ex Dei pendeat tutela. Nisi enimsuis prospiceret Dominus, essent veluti oves lupisin praedam expositae. E t sane quod tarn levitertumultuamur, quod subito accendimur ad iracun-diam, quod ardemus vindictae libidine, hino fit quianon reputamus nos curae esse Deo, neo in eiusauxilio acquiescimus. Itaqu e frustra docebitur tole-rantia, nisi prius imbuti hac doctrina animi fuerint,Deum nostri curam gerere, ut in tempore suceur-rat . Oontra ubi hoc nobis persuasum est, iustorumcausam Deum patrocinio suo tueri velle, primuminnocentiae simpliciter studemus : deinde quum mo-lesti et infesti sunt improbi, ad Dei praesidium con-fugimus. Nam quum dioit, a u r e s Dom ini preciousapertas, ad precandi Studium nos incitât. •

VuUus autem Dom ini super, etc. Hoc membroDominum significat, nostrum fore vindicem, quia

non semper passurus sit impiorum proterviamsari. Et simul dennntiat quid futurum sit, snostram maleficiis velimus tueri : nempe quodhabituri simus nobis adversum. Atqui obiici posset, nos longe aliud quotidie experiri. Nquisque iustior est, pacisque amantior, eo

vex atur a sceleratis. Respondeo, neminemesse aequ itatis et pacis studiosum , quin pecterdum aliqua in parte. Sed hoc praecipuevan dum est, promissioneB h uius vitae non extendi, quam quoad nobis expedit praeetarcontinent. Saepe ergo turba tur pax nostrmundo, ut oaro nostra in Dei obsequium det alias ob causas, ut nihil nobis depereat.

13 . Et guis est qui vobis, etc. Bu rsa s coBuperiorem sententiam argumente a commuperientia sumpto. Hoc enim ut plurimum usut nobis improbi negotium facessant, vel lacnobis, vel quia illis demerendis operam non dimus, ut decebat. Nam qui benefioentiae setiam ferreos alioqui animoB emo lliunt. Erationem adduoit Plato libro 1. de Re pu b: 1).ydp nou ^ ye dcStxfoc xal p,foj xal (icfyac èv aXnapéxet' V) Se Scxaioaùvvj ô|x6votav xaî cptXCaest, seditiones et odia et pugnas iniustitia concordiam vero et amicitiam iustitia. Hocetsi communiter acoidit, non est tarnen perpNam filii Dei quantum vis improbos plaoarficus studeant, adepque erga omnes benefpraestent: saepe tarnen immerito a multistuntur . Ideo addi t Petrus , Si p r o p t e r t i a m p a t i a m in i , e tc . Summa est, f idtranquillum vitae statum obtinendum plus beprofecturos, quam violentia et ulciscendi prodine. Caeterum ubi nihil ad pacem compa

omiserint, si oontingat ipsos pati, hoc ipsoesse, quia p atiun tur propter iustitiam. Hoc posterius membrum longe a carnis nostraedissidet: sed non temere ita Christus pronuneo temere Petrus ex ore magistri récitât. enim tandem Deus liberator, ac turn palam bit quod nunc incredibile videtur, felices fuisrum miserias qui patienter sustinuerunt. Pater iustitiam, non modo significat damni aliqinoommodi propter bonae causae patrocinium Bsed iniuste pati, ubi quis innocenter sub Dei versatus sit inter homines.

14. Timorem vero eorum. Iterum foncausam impatientiae désignât : nem pe quodmodum turbamur, dum in nos insurguntTalis enim consternatio vel nos exanimat, gradu deiicit, vel in nobis accendit vindictdinem. Intere a non acquiescimus in Dei prhoc igitur ad turbulentos animorum motu

») Cap. 22 fin. pag. 351 D.

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT III . 262

ios optimum erit remedium, si immodioos ter-18, divini auxilii fiducia vioerimus. Por ro nonium est quin alludere Petrus ad locum Iesaiaelerit, qui habetur cap. 8. Nam quum Iudaeiaraus Dei prohibitionem profanis mundi opibuslire se appeterent, prophetam suum admonet

is, ne illorum exemplo trepidet. Quamquamrug timoris nomen videtur in dirersu m sensum1ère. Passiv e enim aocipitur a proph eta, quialum inoredulitatis ideo accusât, quod quumilio Dei fretus, fortiter deberet perioula contem-), metu sio prostratus et fractus erat, ut undi-.illicita subsidia accerseret. Atqui Pe tru s aliter

>rem accipit, nempe pro formidine, quam suasntia et truculentis minis impii nobis inoutereat. Ergo a prophetae sensu reoedit: sed in eo1 est absurdi. Neque enim eius consilium fuit,me re prophetae locum : tantum indicare voluit,I ad pa tien tiam-es8e aptius, quam quod Iesaiasiscribit: nempe ut Deo tribuamus suum hono-, tota animi fiducia in eius potentiam recum-tes. Si quia tarnen interpretari malit Petri verbat i m u e r i t i s e o r u m t i m o r e m , a c si dixisset,ite quemadmodum infidèles, vel filii huius mundiat, expavescere, quia de Providentia Dei nihilnt: non valde repugno, nisi quod (meo iudioio)ita expositio foret. Nee vero de ea re laboran-i est, quando hie Petrus singula prophetae verbarpretari noluit: sed tantum in ea parte insistere,1 intrépide stabunt fidèles, nee ulla perturbationere metu a recta officii sui linea dimoveri un-n poterunt, si Dominum exercituum sanctificent.ro haec sanotificatio ad circumstantiam praesen-iausae restringi debet. Unde enim fit ut metuïamur, et putemus nos esse perditos, dum ali-

. periculi impendet, nisi quia plus potentiae adindum homini mortali deferimus, quam Deo adandu m? Salutis nostrae custodem se fore pro-it Deus: earn contra evertere impii oonantur.

nos sustentet Dei promissio, annon eum affi-is iniuria et quodammodo p rofanamus? Docetir propheta, honorifice sentiendum esse de Do-j exercituum, quod utcunque omnia maohinenturii ad nos perdendos, et magnis etiam viribus•ucti sint, ipse unus ad salutem nostram satisirque sit potehs. Ideo addit Petrus , in co r d i

ve s t r i s . Nam si penitus animis nostris in-it haec persuasio, opem a Domino promissams sufficere, optime ad repellendos omnes infide-is metus erimus muniti.

Parati autem sitis semper ad responsionem cuivismti a vdbis rationem eius, quae in vdbis est, spei,turn mansuetudine et timoré, conscientiam habentesm: ut in quo vobis obtrectant, tanquam tnaleficis,

pudefiant, dum infamant bonam vestram in Christoconversationem.

Tametsi haec nova praeceptio est, pendet tarnenex superioribus. Nam exigit a fidelibus earn con-stantiam, ut adversariia intrépide respondeant de

fide sua. Hae c autem p ars est eius sanctifioationiscuius nuper meminit : quia tunc yere suum honoremexhibemus Deo, quum nee metus nee pudor a rectafidei professione nos imped it. Caeteru m non prae -cise iubet Petrus ut ubique et semper, et apudomnes promisoue asseramus ac publioemus quidquidnobis a Domino datum est. Nam in hunc finemDominus suos spiritu discretionis instruit, ut iudi-oent quando, et quousque, et apud quos loqui expédiât. Tantum iubet paratos esse ad responsionem,ne sua sooordia vel ignavo carnis metu Chr istidoctrinam impiorum ludibriia silendo exponant.Summa ergo hue tendit, debere nobis in promptuesse fidei confessionem, u t earn proferamus quotiesopus est, ne inoreduli ex nostro silentio totam reli-gionem quam sequimur dam nent. Porr o notandumest, Petrum hic non mandare ut, quacunque de reagitata fuerit quaestio, parati ad earn solvendamsimus. Neque enim omnium e st de quovis argumente disserere. Âtqui haec generalis est doctrina,quae ad rudes et idiotaa pertinet. Er go .no n aliudsibi vult Petrus, nisi ut infidelibus palam faoiantChristiani, se Deum pure colère, et religionem habere sanotam ac rectam . Atque in eo nihil estdifficultatis. Esset enim nimis absurdum, quum defide nostra quispiam inquirit, nihil nos proferre adeius defensionem. Danda enim sem per opera estut omnes agnosoant nos Deum timere, pieque acrevere nter sentire de legitimo eius oultu. Hoc

etiam exigebat temporis ratio. Perqu am odiosumet infame erat christianum nomen: multi nefariammultisque sacrilegiis refertam esse sectam puta ban t.Summa igitur in Deum perfidia fuisset, si rogatineglexissent pietatis suae testimonium reddere. Idque(meo iudicio) signifioat apologiae nomen quo Petrusutitur: nempe ut Christiani testatum mundo face-rent, se procul ab omni impietate, veraeque pietatisoorruptela abesse: quo nomine imperitis suspeotieran t. S p e s h ie per syneodoohen pro fide capitur.Neque tarnen (ut dictum est) requirit Petrus utdistincte et subtiliter sciant de singulis fidei arti-oulis disputare: sed tantum ut ostendant fidem inChristum verae pietati esse consentaneam. Hi ncvero colligimus, p erperam Christiano rum nomineomnes abuti, qui nihil oerti tenent, nee quidquamhabent quod respondeant de fide sua. Sed rursu mexpendi sedulo debet quod dioit, ei u s q u a e . i nv o b is e s t sp ei . Significat enim earn demumconfessionem probari Deo, quae ex corde manat:quia nisi intus resideat fides, frustra garriet lingua:

17*

7/29/2019 c55.pdf


263 EPIST.

ergo radices in nobis agat, ut deinde proférât con-fessionis fructum.

16 . Cum mansuetudine. Valde necessaria ad-mo nitio. Nisi enim ad modestiam compositae sintmen tes, statim contentiones ebulliunt. Mansuetudoautem tain soperbiae et ventosae ostentationi, quam

nimio fervori opponitur. Huio merito t im o r e mconinngit: nam ubi obtinet Dei reverentia, omnemanimorum ferociam domat: praesertim vero efficitut placide trac t em us Dei mysteria. Nam indeoriuntur contentiosae disputationes, quod bona parsminus honorifice quam decebat, de coelestis sa-pientiae magnitudine sentiens, profana audaoia effer-tur . Quare si Deo fidei nostrae oonfessionem pro-bare Tolumus, absit omnis iactantia, facessat omsisoontentio.

Conscientiam habentes. Quia parum autoritatishabet sermo absque vita, ideo fidei professionibonam conscientiam adiungit. Videmus enim pleros-que satis prompta esse lingua, et multa libèreeffutire, nullo tarnen profectu, quoniam vita nonrespondet. Deinde sola est conscientiae integritas,quae nobis dat fiduciam loquendi ut opo rtet. Namqui multa garriunt de evangelio, vita autem disBOlutacoargui possunt impietatis, non modo se faciuntridiculos, sed doctrinam ipsam prostituunt impiorumcalumniis. Cur enim n uper iubebat nos ad de-fensionem paratos esse, si quis fidei nostrae rationempostulet: nisi quod Dei doctrinam nostrum estvindicare a sinistris suspicionibus quibus earn gravan t imp eriti? Atqui parum bio valebit linguaepatrocinium, nisi vita simul respondeat. Ideo dicit,u t p u d e f i a n t qui vi tupérant bonam vestram inChristo conversationem, quia tanquam maleficis ob-loquuntur. Ac si diceret, si nihil habent adversarii

quod carpant in vobis, nisi quia Christum sequi-mini, tandem ipsos malitiae suae pudebit : vel salterninnoc entia ve stra ad eos refutandos suffioiet.

17 . Praestat enim benefaciendo (si ita fert voluntas Dei) pati, quam malefaciendo. 18 . Quin etChristus semel pro peccatis passus est, iustus proiniustis, ut nos adduceret Deo, mortificatus quidemcame, vivificatus autem spiritu.

17 . Praestat enim. Hoc non ad proximammodo sententiam, sed ad totum complexnm pertinet.Loquutus est de fidei professione, quae illo temporepericulosa erat : nunc dicit multo esse melius siquid incommodi pro bonae causae defensione susti-neant, sic iniuste pati, quam si ob sua flagitiaplectan tur. Haec consolatio arcana potius medita-tione quam longo verborum circuitu percipitur.Passim quidem hoc apud profanos scriptures occur-rit, satis esse praesidii in bona conscientia, quid-quid malorum acoidat, et perferre necesse sit. Lo -

P E T B I I

quuti aunt illi animose, sed tunc demum vererit anim us, si in Deum respiciat. Ideo hceptionem addidit Petrus, si i t a fe ra t v oD ei . Nam his verbis admonet, si quid patimur, id non fortuito accidere, Bed certoDei arbitrio: Deum autem nihil velle aut

nisi optima causa , pro confesso assumit. hoc solatii semper habent in sais miseras quod sciunt se Deum habere testem: deagnoscunt ab eo se in arenam deduci, u t sauspiciis fidei suae specimen edant.

18 . Quia et Christus semel. Alia coquod si in affiictionibus nost ris sum us nobconsoii, exemplo Christi patimur: unde senos beatos esse. Simul autem probat a fineChristi, minime consentaneum eBse ut ob mnostr a pleotamur. Ch ristum enim passum essut nos adduceret Deo. Quid hoc sibi vunos Christi morte ita fuisse Deo consecratesvivamus et moriamur? Su nt igitur duosententiae membra. Pr iu s est, ferendas essanimo persequutiones, quia filius Dei nobmon8tret. Altera m vero, quod quum in Dquium addicti simus Christi morte, non obno stra , sed ob iustitiam pa ti deoeat. Hiemoveri potest quaestio : Annon fidèles castigquoties alicunde affligi pa titu r. Respondeoquidem fieri ut Deus poenas ipsis, quas merirroget. Neque, hoc Petrus negat: sed aquantum hoc sit solatii, habere coniunctaDeo causam. Quomodo autem peocata Deunon puniat, qui persequutionem sustinent iustitiam, et quo sensu vocentur innocentes, pcap. videbimus.

Mortificatus quidem. Hoc iam magnu

nos filio Dei esse conformes, quum sine catimur: sed accedit aliud consolationis argumfelicem mortis Christi exitum fuisse : quia etsest propter infirmitatem carnis, resurrexit inSpiritus. Erg o Christo nihil obfuit cr uxmo rs, quum vita palmam obtinuerit. Hocideo dictum est, ut soiamus (quemadmodumPaulus admonet [2. Cor. 4, 10]) nos in nostro ferre mortificationem C hrist i, quo vmanifestetur in nobis. C a r o hie pro extemine capitur, spiritus pro divina potentChristus victor a morte emersit.

19 . In quo et iis qui in specula erantspprofectus praedicavit: 20. quum increduli olim, quum semel exspedabatur Dei patientiaNoe: dum apparabatur area, in qua paucae,octo animae servatae sunt per aquam . 21figurae respondens baptismus, nos quoque sdit: non abiectio sordium carnis, sed bonae cexamen apud Deum per resurrectionem Iesu

7/29/2019 c55.pdf


5 CAPUT III . 266

. Qui est in dextera Bei, profectus in coelum, sub-its sibi angelis, et potestatibus, et virtutibus.

19 . In quo et iis. Hoc addidit Petrus, ut sciais vivificäm illam, de qua loquutus est, spiritusrtutem non exsertam fuisse in sola Christi per-

aa, sed in nos etiam diffundi: quemadmodum etlulus docet ad B orna, capite 5, 5. Dicit ergo,n sibi modo Christum resurrexisse, sed ut vimadem spiritns sui aliis patefaceret : adeoque ipsamjue ad mortuos pé nétrasse. Unde sequitur, nosm non minus sensuros, ut quidquid in nobis>rtale es t, vivificet. Caeterum quia loci hui usäcuritas varias expositiones (ut fieri solet) nobisperit, priore loco quae ab aliis afferuntur, refellam:inde genuinum et verum sensum quaeremus. Tri tavulgaris opinio fuit, hic narrari Christi descen-m ad inferos: sed verba aliud sonant. Nequeim animae Christi fit mentio, sed tantum quodiritu vene rit. Sun t autem haeo longe diversa,imam Christi venisse, et Christum praedicasseiritus sui potentia. Nomination ergo s p i r i t u mprimit Petrus ut imaginationem tollat realis (utcant) praese ntiae. Alii de apostolis exponuht,od scilicet eorum ministerio mortuis apparuit, id; infidelibus. Fate or quidem Christum per apos-os spiritu suo venisse ad eos qui in came de-ebantur. Sed haec expositio multis rationibussa coarguitur. Prim um dicit Pe trus, ad spiritusiri8tum venisse: quo nomine signifioat animas arporibus separatas. Yivos enim homines spiritussari nusquam receptum est. Deinde quod 4. cap.eundem sensum repetet Petrus, allegoriam non

mittit. Ergo de mortuis proprie verba intelligiartet. Tertio hoc valde absurdum est, Petru m

apostolis agentem, mox quasi sui oblitum trans-re ad tempus Noe. Certe nimis intempestives modo abrupta esset oratio. Falsu m ergo estid commentum. Po rro eorum d elirium qui putt inoredulos, Christi adventn, post mortem suam,reatu liberatos esse, longa refutatione non indiget.rta enim scripturae dootrina est, nos salutema consequi in Christo, nisi fide. Ergo qui adirtem usque obstinati fuerunt, his nulla spes re-quitu r. Probabilius aliquanto loqunntur, qui re-nptionem a Christo partam profuisse diount mor-s, qui tempore Noe diu fuerant increduli : tarnenipuerant demum, paulo ante quam diluvio mer-rentur. Illos ergo intelligunt poenas contumaciaele dédisse in carne, servatos tarnen Christi bene-o, ne aeternum pé rirent. Sed haec parum firmadivinatio : deinde pugnat cum orationia contextu.

true enim uni duntaxat familiae Noe salutemribuit : exitio autem addicit omnes qui extraïam fuerunt. Eg o itaque non dubito quin genauer dioat Petrus, gratiae Christi manifestationem

ad pios spiritus pervenisse, atque ita vitali spirituseffioaoia esse perfusos. Qu are timendum n on estne ad nos usque emanet. Sed q uaeri potest our nampiorum animas, postquam e oorporibus mig rarnnt,in oarcere collocet. M ihi quidem epuXax̂ potiu sspeculam significat in qua ag un tur' vigiliae, vel

ipsum excubandi actum. Nam saepe ita oapiturapud GraecoB, et sensus optime fluet, pias animasin spem salutis promissae fuisse intentas, quasieminus earn considerarent. Neque enim dubiumest quin ad hunc scopum sancti patres tarn in vita,quam post mortem, suas cogitationes direxerint.Verum sicui placeat retinere carceris nomen, nonmale conveniet. Sicuti enim dum viveb ant, lexillis (teste Paulo [Gal. 3, 23]) quaedam arotior fuitcustodia, in qua detinebantur: ita post mortem sollicita Christi desiderio constringi oportuit: quia non-dum spiritu s libertatis plene exhibitus erat. Erg oexspectationis anxietas illis fuit veluti career. Hao-tenus apoBtoli verba cum re ipsa et filo argumentibelle oongruunt: sed quod sequitur nonnihil habetdifficultatis. Nequ e enim hic fidèles, sed inoredulossolos commém orât. Quo videtur tota ilia superiorexpositio everti. Hac ratione adducti quidam, puta-runt nihil hie dici aliud, nisi inoredulos, qui olimpiis molesti infestique fuerant, spiritum C hristi iu-dicem expertos esse. Quasi hoc argume nto con-soletur Petrus fidèles, quia Christus etiam mortuuspoenas de ipsis sump serit. Sed eorum erroremconvincet quod proximo capite videbimus, mortuisevangelium praedicatum, ut vivant secundum Deumspiritu : quod p eculiariter in fidèles competit. Po rrooertum est, idem quod nunc dicit, illic repetere.Deinde non animadvertunt hoe praecipue velle Petrum, quemadmodum potentia spiritus Christi vivi

ficäm se in ipso ostendit, et talis a mortuis fuitcognita, talem etiam erga nos fore. Yidendumtarnen quorsum hoc spectet, quod inoredulos tantumnom inat. Yid etur enim dicere, Christum in spirituapparaisse iis qui olim fuerant increduli. Atquiego aliter distinguo: tunc quoque permistos fuisseincredulis puros Dei cultures, imo eorum multitudinefere op ertos. Discrepat (fateor) ab hoc sensu graecasyntaxis: debuerat enim P etrus, si hoc vellet, geniti-vu m absolutum ponere. Sed quia apostolis novum nonest liberius casum unum ponere alterius loco, et vide-mus "Pet/rum hie confuse multas res simul coacervare:nee vero aliter aptus sensus elici poterat : non dubitaviita resolvere orationem implicitam: quo intelligerentlectores, alios vocari inoredulos, quam quibus praedicatum fuisse evangelium dixit. Postquam ergo1)dixit Christum se mortuis manifestasse, moxa dd it : q u u m i n c r e d u l i f u i s s e n t o l i m . Q uosignificat nihil noouisse Sanctis patribus, quod im-

>) enim

7/29/2019 c55.pdf



piorum m ultitudine pene obruti fuerint. Nam (meoiudioio) dubitationi ocourrit, quae fidèles eius tem-poris angere poterat. Yideban t totum fere mundumocoupari ab ineredulis, illos potiri rerum, penesillot) esse vitam . Ha ec te ntat io om nem fiducia m ÜBexoutere poterat qui veluti sub morte conelusi erant.

Eos itaque admonet Petrus, non aliam fuisse patrumconditionem : et tarnen quum tunc impiorum multi-tudo totam terram operiret, illorum vitam Dei vir-tute salvam fuisse. Hoc modo solatur pios, nepropter suam pauoitatem fracto sint vel abiectoanimo. Exemplum vero ex tota yetustate praealiis illustre deligit : nempe quum diluvio submersusfuit mun dus. Nam tunc in communi generis humain interitu sola Noe familia evasit. Âc modumdésignât, speciem baptismi fuisse dicens: quare inhao etiam parte nihil est absurdi. Sum ma est,mundum semper fuisse plenum ineredulis: ideo in-genti eorum numéro non debere terreri pios. Qùé m-admodum Noe, tametsi undique obsidebatur ab im-piis, et tarn paucos, secum hab eba t: non tarnen

abreptus fuit a recto fidei suae cursu.20. Quum semel exspedabatur. Hoc ad impiosreferri debet, quos Dei patientia segniores reddebat.Nam si ultionem suam differt Deus, neo statimexsequitur, minas omnes secure eludunt impii : contra vero Noe oraculo monitus, diluvium multo antehabebat prae oculis. Hinc sedulitas in construendaarea, quod Dei iudioio tremefactus torporem omnemexcusserat.

21. Cuius figurae. Omnino relativum in dativocasu legendum arbitror: ac errore factum esse utp in locum co subierit. Sensus tarnen minime am-biguus est, quod Noe per aquam servatus quandambaptismi speciem habu erit. E t hoc commém orât

apostolus, ut melius constet inter ilium et nossimilitudo. lam dictum est hue spectare membrumistud, ne pravis exemplis abducti a timoré Domini,et recta salutis via, nos cum mundo misceamus.Hoc in baptismo liquido patet, ubi Christo conse-pelimur, ut mundo et carni mortui Deo vivamus.Hac ratione baptismum nostrum avtfcurcov esse dicitbaptismo Noe: non quod baptismus Noe primariumfuerit exemplar, noster vero inferior sit figura:qualiter hoc nomen usurpât apostolus in epistolaad Hebraeos (9, 24), quum legis oaeremonias &YZI-

TUTOX vooat re rum ooelestium. Sim ilite r gra eoiscriptores id sacramentis attribuunt : ut quum dicuntmysticum sacrae ooenae panem, esse corporis ChristiAvxixuitov. Sed hic non fit maioris aut m inoris compa-

ratio. Tantum significat apostolus mutuam similitudi-nem esse, ac (ut vulgo loquuntur) oorrespondentiam.Forsan magis proprie loquutus foret àvtfcrcpocpovvocando: qualiter Aristoteles dialeotieam facit ivxfa-tpocpov rhetoric ae. Sed de verbis non est laboran-dum ubi de re convenit. Erg o sicuti Noe vitam

adeptus est per mortem, quum in area nonatque in sepuloro inolusus fuit, et toto pereunte servatus fuit cum exigua famihodie mortifioatio, quae in baptismo figuraturingressus est in vitam: nee salus speranda ea mundo simus segregati.

Non abiectio sordium. Hoc ideo addituquoniam fieri interdum potest ut maior parsnum Christi nomen profiteatur: ao eodem nobaptismo initiati sunt fere omnes in ecclesiaetatem. Hoc modo non conveniret quod priupaucos hodie servari per baptismum : sicusolum animas Deus per aroam liberav it. obieotionem Petrus occupât, quum testatur loqui de nudo signo, sed simul coniungere efAc si diceret, semper futurum quod saeculoontigit, ut humanum genus in suum exitiumpu8Ülum vero gregem mirabiliter eripiat DoVidemus nunc quid sibi velit haec correctioterat enim quispiam obiicere, baptismo Noe nesse longe dissimilem, quia plerosque hodie

zari oontingat. Respond et autem, non suffice.ternum symbolum, nisi vere et efficaciter mum susoipiant. Atq ui eius Veritas in reperie tur. Unde sequitur non debere nos cspicere quid agat vulgus hominum, ut ab expendeamus nee debere nos metuere, si pauoinum éro . Caeterum hoc testimonium perpertorquent fanatioi homines (ut Sohvincfeldiussacramentis omnem vim et effeotum devolunt. Neque enim hie docere voluit inane et ineffioax esse Christi institutum, setum exoludere hypooritas a spe salutis, qui mum, quantum in se est, dépravant ac corruPorro quum de sacramentis agitur, duo sun

sideranda, signum et res. Ut in baptismum est aqua: res autem, ablutio animae per sangChristi, et carnis mortificatio. Horu m utsub se complectitur Christi institutum . Quodsaepe ineffioax et absque fructu signum appfit hominum abusu, qui sacramenti naturatollit. Diecamus ergo rem signatam a signdivellere. Quamquam simul a diverso vitio dum est, quale inter papistas reg nat. Quiinter rem et signum non distinguunt ut oconsistunt in externo elemento, et illic localutis fiduciam. Itaque aquae conspectus, mentes a Christi sanguine et gratia spiritus hit. Christum non cogitant bonorum omniumillic offeruntur, unioum esse autorem, gloriam

tis eius ad aquam transfé rant, arcanam svirtutem alligant visibili signo. Quid ergodum est? Ne separemus quae a Domino oosunt. Debemus in baptismo agnosoere splavacrum debemus illic testimonium remipeooatorum, et renovationis nostrae pignus am

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT IV. 270

tarnen relinquere et Christo et spirited sanetom honorem, ut nulla pars salutis ad Signumisferatur. Gerte quum Petrus facta baptismiitione mox excipit, non esse depositionem sor-n earnis, satis ostendit, baptismum aliquibusi duntaxat literalem: ideoque externum signum

se nihil valere.Se d bonae conscientiae. P r i m u m i n t e r r o g a t i ovice responsionis Tel testimon ii capitur. Br e-

r autem vim usumque baptismi définit Petrusm ad oonseientiam revocat, et nominatim fidu-a requirit quae sustineat Dei conspectum, etd eius tribunal consistât. Nam his verbis dooettismum praecipua sui parte spiritualem esse:ide pecoatorum remissionem et reformationemiris hominis in se complecti. Quomodo enimi et pura esse conscientia poterit, donee correc-fuerit vetus homo noster, et in iustitiam Dei

>vati sim us? E t quomodo respondebim us coram, nisi gratuita peccatorum venia freti ac suffulti?lumma, baptismi effectuai indicare voluit Petrus,quis nudo et emortno signo glorietur, quemad-um hypocritae soient. Sed notandum est quodt, p e r r e s u r r e o t i o n e m C h r i s t i . Q uibus•is docet non esse in elemento aquae haeren-i: sed a Christo solo fluere, et ab eo petendum

quidquid illic figuratur. Porro quum resurrec-sm nominat, respieit ad superiorem doctrinamn tradidit, Christum spiritu vivificatum esse.) resurrectio, mortis fuit victoria, et salutisrae complem entum . TJnde oolligimus, mo rtemisti, non excludi, sed potius. contineri sub re-ectione. Erg o non aliter in baptismo proficimus,n si sensus nostri omnes in Christi morte acrreetione consistant.

22 . Qui est in dextera. Christi in coelos ads-um nobis commendat, ne eum oouli nostri inido qu aer ant : idque fidei maxime interest. Ses-Bm in dextera patris commendat, ne dubitemus

in eo potentiae esse et praesidii ad nos serlos. Porro quid loquutio ista valeat, sederelatris dexteram, alibi exposuimus: quod scilicetistus ubique summum imperium, tanquam Deitus, exerce at. Ad cuius rei explioationem fa-t quae mox sequuntur , sub ieo tus s ib i an t s , e t c . Quod v i r t u t e s et p o t e s t a t e s ad -

tan tum ad amplificationem speotat. Namttum est angelos his om nibus designari. Magni-aem ergo imperii, quod optinet Ch ristus, hiciis ornare Petrus voluit.

CAPUT IV.1. Christo igitur passo pro nobis carne, vos quoquem cogitatione armamini: quod scilicet qui passus

est in came, destitit a peecato: 2. ne amplius ho-minum concup iscentiis, sed voluntati Dei, quod residuum est temporis in carne, vivat. 3. Satis enimnobis est quod anteacto vitae tempore vdkmtatem gentium patraverimus, quum ambu laremus in lasciviis,concupiscentiis^ vinotentiis, comessationibus, potationi-

bus, et nefariis idololatriis. 4 . Quod Ulis videturinsolens, quod non concurratis in eandem luxus pro-fusionem, ideoque male loquuntur: 5. qui reddtturisunt rationem ei qui paratus est iudicare vivos etmortuos.

1. Christus igitur, etc. Quum nuper Christumproponeret, tantum de cruois tolerantia disserebat:nam interdum crux mortifioatio vocatur, quia, afflic-tionum exeroitiis oorrumpitur homo exterior, caroetiam nostra domatur. Nunc autem altius conscen-dit: tractat enim de totius hominis reformatione.Duplicem hanc mortis Christi similitudinem scrip-tura nobis oommendat: nempe ut illi configuremurin probris et aerumnis: deinde ut nobis mortui, etextincto veteri homine, renovemur in spiritualemvitam. Tametsi non simpliciter considerandis estnobis Christus tanquam exemplum, ubi de earnismortificatione agitur : sed spiritu eius vere inseri-mur in eius mortem, ut ipsa in nobis sit efficaxad crucifigendam carnem nostram . In summ a, si-cuti Petrus in fine proximi capitis, nos Christiexemplo hortatus est ad patientiam, quia mors illitran si tus ad vitam fuerit: ita nun c ex eadem morteducit altiorem doctrinam, quod scilicet carni etmundo nos mori oporteat. Siouti ad Romanos ca-pite 6, ubi fusius hoc argumentum prosequiturPaulus. Ideo dicit a r m a m i n i , eignificans, vereet effioaciter nos invictis armis instrui ab subi-

gendam carnem, si vim mortis Christi percipimnsut decet.Quod scilicet qui passus. Particulars 8ti non

puto hie notare causam, sed potius expositive oapi.Déclarât enim Petrus quaenam sit ilia cogitatioqua mors Christi nos armât: nempe quod abolitumpecoati regnum in nobis esse debeat, ut Deus invita nostra reget. Male Erasm us, meo iudioio: quivertit patiebatur, ad Christum referons. Nam estindefinita o ratio , quae genera liter ad om nes piosexte nditu r: atque om nino eundem habent sensumhaeo verba, quern ilia Pauli ad Romanos cap. 6, 7,Qui mortuus est, iustificatus est, vel absolutus apecoato. TJterque enim apostolus significat, ex quomortui sumus in oarne, nihil esse nobis ampliuscum peocato negotii, ut vigeat in nobis, ac suamvim in vita nostra exerceat. Obiici tarnen poterit,improprie hie loqui Petru m , dum nos in eo con-formes Christo facit, quod in cam e patimur. Cer-tum enim est, nihil fuisse in Christo vitiosumquod corrigi debuerit. Veru m facilis est solutio,

7/29/2019 c55.pdf


27 1 E P I S T . P E T R I I

quod necesse non sit banc similitudinem per omniacongruere: sufficit ergo quod aliquatanus configu-ram ur morti Christi. Quo sensu etiam non inepteezpon itur illud Pauli (Rom . 6, 5), nos inseri insimilitudinem mortis eius: quia non eadem prorsussit ratio, sed quia mors eius typus sit modo ac

exemplar mortinoationis nostrae. Proinde notandumest, e a r n is nomen h ic diverso sensu bis esse posi-tum. Nam quum passum cam e Christum dicit,naturam humanam, quam a nobis sumpserat Christus, morti subiectam fuisse docet: hoc est, Christum,quatenus homo erat, naturaliter fuisse mortuum.In secundo autem membro, quum de nobis sermoest, oaro est natura e nostrae co rruptio ac vitiositas.Ita passio in carne significat nostri abnegatieuem.Nunc videmus quid inter Christum et nos simile,quid diversum sit: nêmpe quod sicut passus est incarne a nobis sumpta, sic totam oarnem nostramcrucifigi oporteat.

2. Ne am plius. Hie modum exprimit desistendia pecoato: ut scilicet renuntiàntes hominum ooncu-

piscentiis, vitam nostram studeamus ad Dei volun-tatem componere. Itaque duas renovationis nostraepartes hie comprehendit, carnis interitum, et vivi-ficationem Spiritus. Ab illo itaque inchoandus estbene vivendi cursus: ad hano vero pergendum.Porro hic définit Petrus quae sit bene vivendirégula: quum scilicet a Dei voluntate pendet homo.Undo sequitur, nihil in vita esse rectum nee compositum, simulac inde aberrat. Prae terea notandaest ant ithesi s inter D e i v o lu n ta te m e t ho m in u m c o n c u p i s c e n t ! a s . U nd e in te llig im u squanta sit nostra pravitas, et quantopere luctau-dum sit, ut Deo reddam ur obsequentes. Quumd ic it, r e l i q u u m t e m p o r i s i n c a r n e , c aro p rovita praesenti accipitur, sicuti ad Hebraeos capita 5, 7.

3. Satis enim nobis. Non intelligit Petrus,taedio nos voluptatum affioi debere, quemadmodumsoient qui ad satietatem illis sunt expleti: sed po-tius vitae praeter itae memoria ad poenitentiam eosstimu lât. Et certe hic acerrimus nobis stimulusesse debet ad bene currendum, dum reputamus nosmagna parta vitae extra viam errasse. Admonetautem Petrus, absurdum fore, si a Christo illumi-nati vitam in melius non mu tent. Nam hic interignorantiae et fidei tempora discernit: se si diceretaequum esse ut novos et alios se homines prae-bea nt, ex quo Christus eos vooavit. Caeterumpro hominum concupiscentiis, nunc ponit gen

t i um v o l u n t a t e m : in quo Iudae is exproba t quodgentibus in omni pollutionis genere permisti essent,quum eos Dom inus segregasset. In posterum verodocet exuenda esse vitia quae caecitatem ao Deiignorantiam in hom inibus arguu nt. Pond us etiamhabet haec par ti cu la qu od r e s id u u m es t v i t ae .

Significat enim ad finem usque perseverasicuti quum dicit Paulu s (Rom. 6, 9 ) Chrismortuis excitatum, iam amplius non mori.ideo redempti sumus a Domino, ut illi seromnibus diebus vitae nostrae.

In lasciviis. Non recenset integrum cata

sed tantum quasdam species attingit ex summatim, colligere liceat, quidnam appetquorsum propensi sint homines spiritu Dregniti. Crassiora autem vitia nominat, ut proferendis exem plis solet. In verborum pretatione non immorabor, quia nihil habencultati8. Sed hie exoritur quaestio: quia multis iniuriam facere Petrus, quum omnesviae, dissolutionis, libidinum, ebrietatis, et sationum reos facit. Certum est enim nonomnes his vitiis implicites. Im o in gentibudam scimus honeste et citra infamiae notam Respondeo, Petrum non sic tribuere gentibuvitia, quasi omnium damnet singulos hominquasi sic ad malum natura proolives sumus:

id modo, sed etiam pravitati addioii, ut nec.isti fructus, quos enumerat, ex mala radice prNemo quidem est q ui non inclusum in se vitiorum omnium semen: sed non omnia in sgerm inant atque emergunt. Sic tarnen perhumahum genus sparsa est ac diffusa contaappareat totum corpus innumeris malis reesse: nullum vero membrum a communi coresse immune v el purum. Postrem o quoquebrum aliam quaestionem gignere potest. enim alloquitur Petrus: et tarnen in nefariislatrii s ve rsatos esse dicit. Atqu i Iudae i ubterr aru m agere nt, sollicite sibi cavebant abDuplex solutio afferri potest: vel quod per dochen oommuniter de omnibus pronuntie

tantum ad paucos spectabat (neque enim est quin ex Iudaeis promiscue a gentibus comfuerint ecolesiae ad quas sc ribebat) vel qulatrias appellet quasi superstitiones quarumpleni erant Iudaei. Quamquam enim seIsrael colère profitebantur, scimus tarnen divini cultus partem apud eos synceram Et quanta in regionibus barbarie ac in turmsipatis oonfusio esse poterat, quum ipsa Ierosex cuius radiis lucem suam mutuabantur, admum impietatis prolapsa esset. Scimus enomne genus deliria impune grassata esse, umum quoque sacerdotium et praeoipuum éregimen penes Sadducaeos esset.

4. Quod illis viâetur. Ad verbum sic habet, In quo peregrinantur, non concurrvobis in eandem luxus profusionem, blasphéSed peregrinar i capi tur pro morar i u tnova et insolita. Qua loquutione et La tindum utuntur: ut quum Cicero dicit, se ho

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT IV. 274

in urbe, quia quae illic aguntur non cognos-Caeterum hoc loco munit Petrus fidèles, ne

•ersis impiorum iudiciis vel sermonibus turbarirel corrumpi sinant. Es t enim haec non levisatio, quum ii, inter quos versamur, vitam nos-î insimulant quasi a communi humanitate ab-

entem . Istis , inquiun t, fabricandus esset novusidus, quoniam ita ab humano génère dissident,filios Dei accusant, quasi orbis divortium mo-iur. Praev enit ergo apostolus, ac fidèles vetatms probris vel calumniis frangi. Fu ltura mm illis proponit, Dei iudicium. Hoc enim est1 nos contra omnes insultus sustinet, quum diema patienter exspectamus, quo vindioabit Chris-eos omnes qui nunc temere nos damnant:

[ue nos ac causam nostram probari ostendet,t autem nominat im v iv o s ao m o r tu o s : neI putemus nos damni pati, si morientibus nobisleant illi superstites: quia non propterea manum

effugient. Po rro quo sensu vivos et mortuo st, d iscere licebit ex 15. prioris ad Co rinth .

6. In hoc enim et mortuis evangelizatus fuit, utcentur quidem secundum homines carne, vivantm secundum Deum spvrüu. 7. Porro omnium

propinquus est, sdbrii itaque estate, et. vigilantesprecandum. 8. Ante, omnia vero caritatem interintentant habentes'. quia Caritas operiet multitu-

m peccatorum. 9 . Invicem hospitaîes sine mur-ationibus. 10 . TJt quisque accepit donum ministes illud inter vos, tanquam boni dispensa tores\iplicis gratiae Dei. . 11. Si quis loquitur, loqua-tanquam eloquia Dei: si quis ministrat, tanquamirtute quam suppeditat Deus: ut in omnibus glori-

w Deus per Iesum C hristum: cui est gloria etwiumin saecula saecülorum. Amen.

6. Mortuis evangelisatus. Videmus in quemmm accommodet superiorem sententiam, quamte 3, habujmus: nempe mortem nihil obstareî Christus semper nihilominus sit vindex noster.gnis itaque est piorum consolatio, quod eorumti mors nihil affert iacturae. Ergo utcunquebac vita non appareat Christus liberator, nonen inanis est aut irrita eius redemptio: quiamortuos usque extenditur eius virtus. Caete-i quod graeca vox ambigua est, tarn in m ascu-

genere quam in neutro verti potest, sed eodemsensu: nempe quod Christus mortuis patefactus

•it redemptor: vel quod illis salus per evange-î patefacta fuerit. Quod si gratia Ch risti semeletravit ad mortuos, non dubium est quin earnaorte quoque sensuri simus. Itaqu e nimis an-tos limites illi statuimus, si restringimus ad prae-;em vitam.Ccdvmi opera. Vol. LV.

Ut iudicentur. Âliorum expositiones omitto,quia mihi videntur a mente apostoli procul remotae.Hoc enim (meo iudioio) per anticipationem dictumest: quia obiici poterat, nullum exstare evangeliierga mortuos profectum, quos minime restituit invitam . Par tem hu ius obiectionis concedit Pe tr us :

sic tarnen, ut salute a Christo parta non priventur.In priore itaque membro quum dioit, ut iudicenturcarne secundum homines, concessio est: ac Iudicarihic pro damnari oapitur, ut saepe alias : Caro autempro externo hom ine: ut sit sensus, quam vis secundum rationem mundi, interitum patiantnr mortuiin carne sua: et damnati, quoad externum ho-minem, habeantur: vivere tarnen apud Deum nondesinunt, idque spiritu: quia Christus eos spiritusuo vivifioat. Nunc addendum quod Paulus adBom. cap. 8, 10, docet, spiritum esse vitam : acproinde futurum ut mortis reliquias, quae adhuohaeren t in nobis, tandem absorbeat. Summ a est,utcunque deterior sit mortuorum conditio in carnesecundum homines, suffioere tarnen quod eos spiritusChristi vivificat, qui aliquando eos ad perfectionemvitae adducet.

7. Porro omnium finis. Tametsi audiunt fidèles,alibi quam in mundo suam felicitatem esse: quiatarnen diu se victuros putant, haec prava imaginatiopigros, imo socordes reddit, ne studia sua applicentad regnum Dei. Quamobrem apostolus ut eos ex-citet a sopore carnis, admonet, propinquum essererum omnium finem. Quo significat non desiden-dum esse in hoc mundo, unde paulo post migrarenos oporteat. Quamquam non de privato tantumouiusque fine loquitur, sed de universa mundi re-par atione : ac si diceret, ven turum brevi Christumqui finem omnibus imponet. Non mirum igitur si

nos obruant mundi curae, sopitosque teneant: sioculos perstringat praesentium rerum adspectus:quia omnes fere nobis aeternitatem in mundo pro-mittimus: saltern nunquam finis venit in mentem.Quod si auribus nostris insonaret Christi tuba,sensus omnes nostras acriter percelleret, neque itatorpere pa teretur. Caeterum obiici posset, longamaetatum seriem fluxisse ex quo hoc scripsit Petrus,neodum tarnen finem conspioi. Bespondeo, nobisideo longum videri tempus, quia longitudinem meti-mur caducae huiusce vitae spatiis: verum si inperpetuitatem futurae vitae respicere possemus, mu ltasaecula nobis instar momenti fore: quemadmodumet proxima epistola dicet. Pra etere a tenendum estillud principium, ex quo semel apparuit Christus,

nihil fidelibus reliotum esse, nisi ut suspensis animissemper ad secundum eius adventum intenti essent.Vigilantia et sobrietas, ad quas eos hortatur, mentissunt potius quam corporis, meo iudicio. Cong ruuntenim haec verba cum illis Christi (Matth. 25, 13):Vigilate , quia nescitis diem neque horam . Na m

18

http://iplicis/

http://iplicis/

7/29/2019 c55.pdf


27 5 E P I S T . P E T R I I

sicuti crapulae et somnii indulgentia gravatur corpusne sit ad officia sua ezpeditum: ita vanae huiusmundi curae aut delitiae mentem inebriant, red-duntque somnolentam. Quum addit ad p r e c a n -d u m , vel ad preoes, maxime necessarium exercitiumdésignât, in quo fidèles praesertim oooupari decet,

quum tota eorum fortitudo a Domino pendeat: acsi diceret, quando nimium a vobis infirmi estis,petite a Domino ut TOS confirmet. Interea Ticissimadmonet, serio non perfunctorie precandum esse.

8. Ante omnia. Caritatem in primis commendat,quia vinculum sit perfectionis. Et in t e n t a m esseiubet, aut vehementem, quod idem est : quia quisqueamore sui ultra modum fervens, alios frigide amat.Commendat autem earn a fructu: quia innumerapeccata sepeliat : quo nihil es t optabilius. Es t autemex Solomone haec sumpta sententia, cuius verbasunt Proverb. 10, 12, odium convicia detegit : Caritasautem operit multitudinem peccatorum. Quid velitSolomon satis clarum est. Membra enim antitheseosinte r se respondent. Quum itaque priore membro

dicat odium in causa esse ut mutuo se traducantac infament homines, et quidquid probri est ac de-decoris, in medium proférant: sequitur tribui cari-tati contrarium effectuai: nempe quod dum interBe amant homines, benigne et humaniter multa in-vicem condonant: unde fit ut sepultis ultro citroquevitiis, alter alterius honorem salvum esse cupiat.Hac ratione suam exhortationem confirmât Petrus,quod nihil ipsis utilius sit, quam fovere mutuamcaritatem. Quis enim non multis vitiis labora t?Proinde Tenia opus habent omnes, et nemo est quinon sibi parci cupiat. Hoc singulare bonum nobisafiert Caritas, dum inter nos viget, ut innumeramala oblivione contegantur. Contra, ubi fraenumodio laxatur, necesse est ut homines invicem mor-dendo et lacerando, se consumant: quemadmodumPaulus dicit (Galat. 5, 15). Et notandum est quodnon pauca tantum peccata obtegi tradit Solomon,sed multitudinem, iuxta Christi sententiam, quaiubet ignoscere fratribus septuagies septies (Matth.18 , 22). Caeterum quo pluribu s peccatis med eturCaritas, eo latius patet eius utilitas ad conservationemhumani generis. Hie simplex est verborum sensus.Unde apparet quam ridiouli sint papistae, qui suassatisfaotiones elicere hinc volunt: quasi eleemosynae,et alia caritatis officia, compensationis loco sintapud Deum in delendis peccatis. Crassam eoruminscitiam obiter notasse sufficiat: quia in re per-spicua pluribus disputare supervaouum foret.

9 . Invicem hospitales. Postquam in genere ad-hortatus est ad caritatem, unum eius officium spe-cialiter commé morât. Er at illo tempore in usucommuni hospitalitas, et sacra quodammodo specieshum anitatis fuit hab ita, ut alibi diximus. Iubetergo ut earn mutuo exerceant: ne quis ab aliis

plus requirat, quam ipse praestare Bit pA dd it, s i n e m u r m u r a t i o n i b n s . Q uia est exemplum ut quis proximo se ac sua imquin maligne obtrectet. Vu lt ergo apostoluraliter et hilari animo beneficentiam a nobis

10. Ut quisque accepit. Admonet quid

sit considerandum, quum benefaoimus prNihil enim ad oorrigendas mnrmurationes quam dum reputamus non largiri nos de psed tantum dispensare quod a Domino commest. Quum ergo dioit : Administrantes quod qaccepit donum, significat hac lege singulisbutum quod habe nt facultatis, ut in iuvantribus Dei sint ministri. Itaque secundumbrum prioris est expositio : nam loco ministeroeconomiam. Pro eo quod dixer at: ut donum accepit, commémorât multipliées quas varie distribuit nobis Deus, ut in cosinguli portiones suas conférant. Proinde pollemus facnltate snpra alios, meminerimeatenus oeconomos esse Dei, ut comiter impaproximis, prout eorum nécessitas vel usus pIta fiet ut ad communicationem propensi sifaciles. Sed h aec quoque consideratio mu ltumquod sic Dominus multipliées gratias inter hdivisit, ut nemo se uno et suis faoultaticontentus, sed quisque fratris sui ope auxindigeat. Hoc inquam vinculum retinendahomines societatis statuit Deus, quod sine auxilio vivere neq uean t. It a fit ut qui opem multis in rebus implorât, libentius qcepit, cum Ulis comm unicet. Hoo fovendae vinculum a profanis hominibus animadversused Petrus hic docet Deum hoo consulto feoalios aliis obligaret.

11 . Si quis loquitur. Quia de recto pdonorum usu loquutus erat, species duas, ecausa, récitât: et eas quidem elegit in quibest praestantiae, vel quae sunt prae aliis iDocendi m unus in ecclesia, est eximiae gratdistributio: praecipit ergo nominatim, ut illud vocati sunt, fideliter se gé rant. Quahic non tantum quid debeamus hominibus, sed quid etiam Deo: ne scilicet eum frasua gloria: qui loquitur ergo, hoc est, qui autoritate rite ordinatus est, loquatur uquia Dei: hoc est, reverenter in timosinceroque affectu defungi in iuncta sibi cura reputans se in gerendis Dei negotiis ververbum Dei esse, non suum, quod ministrat. enim insistit in ilia doctrina, quum aliquid cmus in fratres nostros, Dei mandato nos ilnistrare quod in eum finem apud nos depossane si hoc unum expend erent quiounque tores ecclesiae profitentur, maior in illis freligio esset. Quantum enim hoc es t, q

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT IV. 278

itandis Dei eloquiis, Christi personam sustinent?e igitnr ta nta secu ritas. et licentia, quod paucismeutern venit sacrosanota verbi Dei maiestas:•que tanquam in profana villicatione sibi indul-t. Interea colligimus ex Pe tri verbis, non aliudre iis qui ad docendum praesunt, nisi ut fideliter

sptam a Deo doctrinam aliis per m anus trada nt.at enim quemquam in medium prodire, nisi quisermone instructus, tanquam ex eius ore certa

sula proférât. Itaque nullum hum anis oommentisim relinquit. Genu s enim dootrinae quod ec-iae tradendu m e st, breviter dé finit. Nee vero;icula similitudinis, minuendi causa hie posita

quasi profited sufficiat, verbum esse Dei quodlitur. Nam hoc olim pseudoprophe tis tritu m: et hodie videmus quam arroganter papa cum

hoc titulo praetexat impias omnes suas tradi-es. At Petrus non voluit ad hypoorisim pastoresituere, ut tantum a Deo se habere praetenderentmcunque ipsis libuerit proferre doctrinam: sedreipsa argum entum sum it, ut eos ad sobriamlestiam, ad Dei timorem, attentumque agendilium hortetur.Si quis ministrat. Haec secunda species latius

>t, imo sub se co ntin et docendi officium. Sedaiam singula ministeria recensere nimis longumset, summatim de omnibus simul pronuntiareuit: ao si dixisset: quamcunque oneris partemineas in ecclesia, scias te nihil praestare posse

quod a Domino datum est: nee te aliud essem Dei Organum. Cave igitur ne Dei gratia adifferendum abutaris: cave ne Dei virtutem sup-las, quae se exserit ac profert in tuo ministerioratrum salutem. Ministret ergo t a n q u a m exi vi r tu t e , hoo est, nihil sibi proprium esse

itans, humiliter Deo eiusque ecclesiae suum ob-lium impendat.Ut in omnibus glorificetur. Quum dicit in om

is, tarn masculinum genus quam neutrum esseet: atque ita vel ad dona, vel ad homines re-i, perinde utrumque convenit. Sens us est, Deumideo nos ornare suis donis, ut se ipsum spoliet,

te velut inane idolum faciat, suam in nos glo-l transferendo : sed potius ut sua gloria ubiqueceat. Proind e sacrilegam esse donorum Deiationem, quum aliud sibi homines proponunt,m ut Deum glorifioent. Dici t pe r C h r i s t u m ,, quidquid habemus ad ministrandum virtutis,s ipse nobis suggerit. Es t enim cap ut, ex

totum corpus per iuncturas et nexus compac-orescit Dom ino, prou t singulis mem bris vim

irat.Cui gloria. Nonnulli ad Christum referunt:

im circumstantia loci postulat ut ad Deum po-referatu r. Confirmât enim proximam exhorta -

em, quod Deus iure suo omnem gloriam sibi

vindicet: ideoque ill! soelerate eripiant hominesquod suum est, dum eius gloriam ulla in re autparte obscurant.

12. Diledi, ne miremini quum exphram ini perignem ad pro bationem vestri, perinde ac si novum

aliquid vobis dbtingat: 13. Sed quatenus consortesestis passionum Christi, gaudete: ut in revelationequoque gloriae eius gaudeatis exsultantes. 14 . Siprobris afßcimini in nomine Christi, beati estis: quo-niam spiritus gloriae et Dei super vos re quiescit.Secundum ipsos quidem contumelia afßcitur : secundumvo s autem glorificatur. 15 . Ne quis enim vestrum pa-tiatur ut hom icida, aut fur, aut maleficus, aut cupiderebus alienis inhians. 16. Si autem ut Christianus, nepudefiat, imo glorified Deum in hoc parte. 17 . Quan-doquidem et tempus est ut indicium incipiat a domo Dei.

12. Dilecti, ne miremini. Frequens in hac epis-tola affiictionum fit mentio : causam alibi exposui-mus. Sed observandum est discrimen: quod inter-dum ubi ad patientiam hortari vult fidèles, de com-munibus vitae humanae aerumnis in genere loquitur :hoo autem loco sermonem habet de iniuriis, quassustinent fidèles propter Christi nom en. Ac primumquidem admonet, non debere ipsos tanquam in resubita vel inopinata mirari : quo siguificat, eos priuslonga meditatione ad ferendam crucem debere essecomparatos. Quisquis enim hoc sibi proposuit, mi-litandum sub Christo esse, si qua persequutio incident, non consternabitur: sed tanquam assuefaotus,patienter earn fere t. Ergo at praese nti simus animo,quum excipiendi sunt persequutionum fluctus, mature assuefieri nos oportet ad meditationem assiduamcrucis. Por ro, duobus argum entis u tile nobis esse

crucis exercitium probat: quod scilicet hoc modofidei nostrae experimentum Deus capit : deinde quodsumus Christi consortes. Primo itaque loco hocnobis in mentem veniat, examen hoo, quo probaturfides nostra, esse plusquam necessarium: itaque li-benter obtemperandum esse Deo, dum sàluti nostraeconsulit. Praecip ua tarnen oonsolatio ex Ch ristisocietate petenda est. Ideo non tantum m irari vetatPetrus, quum earn nobis proponit: sed gaudereetiam iubet. Es t quidem et ilia gaudii materia,quod Deus ad fidei nostrae probationem, persequu-tionibus nos exercet: sed haec altera gaudii specieslonge exsuperat, quod in suum ordinem nos aggre-gat filius Dei, ut in beatam coelestis gloriae socie-tatem nos secum adducat. Tenendum est enimaxioma illud, nos mortificationem Christi in camenostra ferre, ut vita eius manifestetur in nobis.Plurimas quidem afflictiones etiam reprobi sustinent :sed quia separati sunt a Christo, nihil praeter iramDei et maledictionem concipiunt. Ita fit ut eos tri-stitia et horror penitus absorbeat. Hinc igitur tota

18*

7/29/2019 c55.pdf



piorum consolatio, quod cum Christo communicant:idque in eum finem, ut aliquando gloriae sint con-sortes. Semper enim considerandus est transitu sille a cruoe ad resurrectionem . Sed quia hie mun-duB labyrin tho similis est, in quo nullus malorumexituB us apparet, Petrus futuram gloriae Christi

reyelationem commémorât: ac si dioeret, non ideospernendam esse, quia sit nuno abscondita : sed ex-speotandum esse revelationis diem. Duplex autemgaudium ponit, alterum, quo iam fruimur in spe:alterum, cuius plenam fruitionem nobis adferetCh risti adv entus. Quia prius illud cum dolore ettristitia mistum est, secundum cum exultatione con-iun git. Neque enim gaudium in mediis afflictioni-bus imaginari convenit, quod nos omnis molestiaeexpertes reddat: sed malorum sensum tempérantDei consolationes, ut simul tarnen gaudeamus.

14 . Si probris afficimini. Probrorum meminit,quoniam plus saepe acerbitatis in se habent quambonorum iactura, vel etiam tormenta et cruciatuscorporis. Itaque nihil est quod ingenuos animosmagis frangant. Videmus enim multos ad ferendaminopiam fortes, animosos in tormentis, imo ad mortem quoque oppetendam intrepidos, ignominiae suc-cumbe re. Huio malo ut occurrat Petrus , beatosiuxta Christi sententiam pronuntiat, qui probrisafficiuntur ob evang elium. Quod a commu ni ho-minum sensu abhorre t. Sed causam redd it: quiaBpiritus Dei, qui idem est gloriae spiritus, supereos quieBcit. Quidam disiunctim legunt, id q u o dgloriae est: ao si dictum esset, gloria et spiritusDei. Sed ilia prior lectio ad sensum aptior est, etquoad linguae proprietatem, simplioior. Ostenditergo Petrus hoc nihil obesse piorum felioitati, siquid ignominiae propter Christi nomen sustineant:

quia integram nihilominus gloriae possessionem re-tinent coram Deo, dum in illis habitat spiritus, quigloriam secum perpetuo coniunctam habet. Ita quodcarni videtur paradoxum, spiritus Dei certo sensuin eorum animis comprobat.

Secundum ipsos quidem. Proximae sententiaeconfirmatio. Significat enim debere hoc piis suffi-cere, quod spiritus Dei illis testatur, beata et plenagloriae esse probra quae Evangelii causa sustinent:utcunque reprobi longe aliud moliantur. Âc si di-ceret, Potestis secure impiorum contemnere proter-viam, quia intus fixum manet apud vos gloriae testimon ium , quod vobis reddit Dei spiritus. Dicitautem spiritum Dei probris affici, quia ludibriohabent infidèles quidquid nobis ad consolationem

suggerit ac dictât. Atque hoc x at à 7ip6X»j<J»iv : na mutcunque mundus pro sua caeoitate nihil in probrisChristi nisi probrosum cernât, non vult piorumOCUIOB falsa hao opinione perstringi: quia potius inDeum respicere debeant. Ita non dissimulât quidvulgo sentiant homines: sed arcanum fidei sensum,

quo praediti sunt filii Dei in suis conscienrum tem eritati opponit. In hunc modumPaulu s (G al. 6, 17) se ferre Christi stigmcatenis suis gloriatur : quum tarnen satis comhaberet quale de illis esBet mundi iudiciuterea subindioat perperam sentire, et cum

esse excaecatos, quibus ignominia carnis non est.15. Ne guis enim vestrum. Hie quoqu

tionem praevenit. Ho rtatus era t fidèles adtiam, si contingeret ipsos ob Christi causamnunc Bubiicit cur tantum loquutus sit de illtionum genere: quia scilicet abstinere ab oleficio debe ant. Itaqu e hie inclusa est alhortatio, ne committant ut merito videanturItaque partioula causalis hic supervaoua quum velit apostolus causam reddere curad Bocietatem passionum Chris ti hor tatus siet simul per oooasionem eos monere ut iusnoxie vivant, ne iustas sibi poenas accerspria culpa. Ao si diceret, Christianorum

omnibus bene mereri, et interea male ac niter traetari a mundo. Si quis obiieiat, nadeo insontem posse inveniri, quin tarnen odeliota fiagellis Dei dignus sit: respondeo, hic de sceleribu8 loqui, a quibus nos prorsnos esse decet, ut su nt furta, et homicidiarespondeo, Christianis apostolum praeeiperesse debe ant. Non miru m est igitu r, si dinter eos et huius mundi filios statuit, qui ritu destituti ad omne flagitii genus se proFilios Dei in eadem esse causa non vult, uvivendo iustas legum poenas in se provoo enalibi iam diximus, utcunque semper in electsint peccata, quae Deus punire iure possittarnen pro paterna sua indulge ntia filiis cere, ne poenas quas meriti sunt, exigat: vero, honoris causa, suis et Christi sui ineos ornare, dum affiigi ob evangelii testpatitur. Nomen aXkoxpi.otniay.ouoc vidalieni oupidos designare. Nam qui ad rapfraudes inhiant, limis oculis (ut inquit Hin res aliénas inquirunt. Pecuniae autem ctor (ut idem alibi loquitur) auri ingentes octorto spectat acervos.

16. Si autem ut Christianus. Postquamlaesione et iniuria Christianos prohibuit, necum inoredulis ob sua maleficia mundo sinnunc Deo iubet gratias agere si perseqpropter Christi nomen sustineant. Et sane vulgare est Dei benefioium, quod nos compecoatorum poenis solutos et exemptos, adficam militiam vocat, ut pro evangelii sui nio, vel exsilia, vel oarceres, vel probra, velipsam subeamus. Er go in grato s Deo esse squi in persequutionibus fremunt vel mu

http://axkoxpi.otniay.ouoc/



7/29/2019 c55.pdf


1 CAPUT IV. 282

asi indigne traotentur : quum potius hoc in lucroputare, et Dei gratiam agnoscere debeant. Cae-rum quum dioit, ut Christianus, non tarn nomenam causam respicit. Certum est, nihil omittereiristi adversaries ut evangelium infament: ergoascunque probrosas voces comm iniscantur, suffi-

it fidelibus quod non nisi pro evangelii defensione)orant.In hac parte. Nam quum omnes afflictionee

iginem trahant a peccato, haec cogitatio in men-ii venire piis debet. Ego quidem dignus erami Dominus et has et maiores poenas irrogareto peccatis : nunc autem vult me pati ob iustitiam,si essem inn ocens. Utcunque enim suam culpam

noscant sancti, quia tarnen in persequutionibusrersum finem considérant quem illis Dominusoponit, reatum suum deletum coram Deo et abo-um esse sentiunt. In hac parte causam haben tirificandi Dei.

17. Quandoquidem et tempus est. Consolationemam amplifioat, quam nobis affert causae, pro quatimur, bonitas, dum afâigimur pro Christi nomine,im haec, inquit, nécessitas totam Dei ecclesiammet, ut non tantum communibus hominum minis subiaceat, sed peculiariter et praeoipue Deiinu castigetur: tanto igitur aequiore animo fe-adae sunt pro Christo persequutiones. Nisi enimpungi e numéro fidelium velimus, Dei feruliss tergum a ptare convenit. Suave 1) autem istudadimentum est, quod non ut in alios passim Deusi in nos iudioia exercet, sed filii sui personambis imponit, ut non nisi eius causa et nominetoremus. Porro hanc sententiam ex trita et per-tua scripturae doctrina sumpsit Petrus: idquehi probabilius est, quam quod alii putant, oertum

quern locum notari. Hoc Domino iam olim fuisseitatum, testes sunt omnes prophetae, ut primaitigationum exempla in populo suo ederet: quem-modum paterfamilias in suos potius quam inenos anima dvertit. Quamquam enim totius mundilex est Deus, speoialiter tarnen in regenda suailesia providentiam suam v ult cognosci. Itaq ueam surrectnrum se totius mundi iudicem denun-t, hoc fore subiicit postquam totum opus suumnpleverit in monte Sion. Promisoue quidem in)s et alienos exserit manum suam : utrosque enimlemus communiter rebus adversis subiici: verumfiat comparatio, videtur quodammodo reprobis

rcere, prae ut in electos severu s est. Und e illaeirum querelae, quod reprobi vitam in continuisitiis transigunt : quod vino et cithara se oblectant,tandem momento absque dolore descendunt in

raïcrum: quod pmguedo tegit oculos eorum : quodilestiia exempt!, secure et suaviter, aliis con-

*) Inane

temptis, beata vita fruuntur, ita ut in ooelum ossuum efFerre non du bitent. Den ique sic Deua iudioia sua in hoc saeoulo tempérât, ut reprobossaginet usque ad diem mactationis. Multa igitureorum scelera praeterit, quasi conniveat. Interimfilios Buos, quorum curam hab et, simul atque lapsi

sun t, correctionibus in viam revocat. Secundumbanc rationem dicit Petrus iudioium inoipere a domoDei. Nam iudioii nomine poenas omnes compleotiturquas Dominus infligit hominum peccatis, et quid-quid ad mundi reformationem spectat. Cur autemnunc dicit tempu s esse ? Significat (meo iudicio)quod de suo saeculo prophetae affirmant, in regnumChristi maxime competere, ut initium correctionisab ecclesia fiat. Ideo dicit Paulus (1. Cor. 15, 19),Christianos sublata fide resurrectionis, omnium hominum miserrimos fore. E t mer ito: quia dum aliiabsque metu sibi indulgent, assidue ingemiscnntfidèles: dum aliorum pecoata dissimulât Deus, etalios torpere sinit, suos sub crucis disciplina multorigidius exercet.

Si autem primum a nobis: quis finis eorum quinon dbediunt evangelio Dei? 18 . Et si iustus vixservatur, wnpius et peccator ub i apparebuni? 19 . Itaque qui patiuntur secundum Dei voluntatem, tanquamfideli possessori commendent animas suas benefaciendo.

Quum fidèles malis bene esse vident, fieri nonpotest quin aemulatione tangantur : atque haec valdepericulosa tentatio est. Omn ibus enim cordi estpraesens félicitas. Itaqu e in hoc sedulo incumb itspiritus De i, cum multis in loois, turn Psal. 37,Ne fidèles prosperis rebus impiorum invidean t. Idemnunc agit Petrus: docet enim afflictiones filiis Dei

moderate ferendas esse, si aliorum sortem cum suaconférant. Sum it autem illud pro oonfesso, Deumesse mundi iudicem : ideoque neminem posse impuneeffugere ex eius manu . Hi nc colligit, horren damultionem iis instare quorum nunc potior videturconditio. Summa (quemadmodum dixi) hue spectat,ne filii Dei praesentium malorum acerbitate offensi,defioiant: quin potius afflictiones ad exiguum tempusplacide ferant, quarum salutaris est exitus: quumprosperitatem fiuxam et caducam impii redimantaeterno interitu. Po rro argum entum est a minoriad maius: quia si filiis suis quos diligit, et quossibi obsequentes habet, non paroit Deus: adversusinimicos et rebelles plusquam formidabilis erit eiusseveritas. Nihil ergo melius quam obedire evangelio, ut nos Deus clementer in salutem paternamanu oorrigat.

18. Et si iustus. Putarunt hanc sententiam exProverb, cap. 11 , 3 1 , sumptam esse. Atque itaGraeci verterunt quod dioit Solomon: si iustus interra plectitur, quanto magis impius? Sive autem

7/29/2019 c55.pdf



locum ilium adduoere voluerit Petrus, sive tritamac proverbialem sententiam (quod mihi probabiliusest) eitaverit, sensus est, formidabile Dei fore iudi-cium adversus impios, quum tarn spinosa et diffioilissit electis. via ad salutem. Hoc autem ideo diotumest, ne secure delitiemur, sed in peragendo oursu

nostro simus solliciti : deinde ne molle ac delicatumiter appetamus, cuius finis erit horrendum prae-cipit ium. Porro quum dicit iu st ut n vix s e r v a r i ,hoc ad praesentis vitae difficultates referri debet.Nam eursus noster in mundo, tanquam periculosanavigatio est inter multos scopulos, multisque pro-cellis ac temp estatibus infesta. Nemo itaque adpor tum perv enit, nisi qui effugerit ex mille mo rtibus .Interea oertum est nos régi Dei manu, nee essenobis periculum a naufragio, quamdiu ilium habe-mus gubern atorem . Quare absurdi fuerunt interprètes, qui putarunt nos aegre ac difficulter ser-vandos esse, ubi ad Dei iudicium ventum fuerit.Praesens enim tempus, non futurum Petrus désignât:nee Dei rigorem praedioat, sed dooet quot et quam

ardua discrimina superanda eint homini ohristiano,priusquam ad metam pertingat. P e c c a t o r hiepro scelerato capitur: quemadmodum iustos nominat,non qui penitus absoluti sint in iustitia, sed quirecte vivere student.

19 . Itaque qui patiuntur. Concludit, aequo animoferendas esse persequutiones, quia in illis faciliormulto est piorum conditio quam infidelium, quumprosperis rebus ad votum fruuntur. Reduoit tarnenin memoriam, nihil nisi Dei permissu nos pati:quod multum ad consolationem valet. Quum dicit,a n i m a s s u a s D eo c o m m e n d e n t , p erin de e stac si dixisset, se ipsos ao vitam suam tradant infidem Dei. Porro eum vocat fid urn p o s se s so -

r e m , quia fideliter servat ac tuetur quidquid intutelam suam vel dominium recepit. Alii oonditoremvertunt: et XTÉCJTÏJÇ utrunque Graecis significat.Sed prior sensus mihi magis placet: quia dumvitam nostram deponi iubet apud Deum, ipsum eiuscustodem facit. Addit , in b e n e fa c ie n d o , nefidèles illatas sibi iniurias retalient, sed potius benefaciendo oertent cum improbis a quibus laeduntur.

CAPUT V.

Dum pastores ad officium hortari vultpotissimum vitia notât quae plurimum obesse spigritiam scilicet, luori captandi cupiditatemlicentiam dom inandi. Prim o vitio opponit atatem aut roluntarium Studium, secundo libeaffeotum, tertio moderationem ac modestiam

se ipsos in ordinem cogant. Dicit ergo panon debere sollicitos esse de grege Domini, turn nécessitas cogit dunta xat. Nam qui nonpraestare student quam necesse est, defunctonegligenter ad opus se applicant. Vu lt ergoagunt, sponte ipsos agere, ut sedulo ad msuum intenti sint. Ut avaritiam corrigat, ipsos propenso affectu facere officium. Quenim hune finem non habu erit propositum, et o peram suam ingen ue e t libe nter ecclesiapendat, non Christi minister erit, sed ventricrumenae mancipium. Tertium vitium, quod est dominandi libido. Sed qua eritu r quale nationis genus intelligat. Verum hoc mihi posito membro posse colligi videtur, ubi iubetesse formam greg is vel exemplar, Perin de est ac si diceret, eos praeesse in hunc finesanotitate em inean t: quod fieri non potest, nac suam vitam modeste subiiciant communi réHuic virtuti opponitur tyrannica superbia, pastor, se ipsum omni subiectione eximens, eccServitute opprimit. Ho c pseudop rophetis Ez(34, 4) exprobrat, quod austere dominentur eimperio. Christus etiam Pharisaeis (Matth. 2quod onera importabilia populi humeris impquae ne digito quidem volunt attinge re. Ergaliter corrigi potest imperiosus ille rigor quernpastores in ecclesiam exercent, nisi quum hustringitur eorum autoritas, ut praesint honesto

exemplo.1. Presbyteros. Hoc nomine pastores déset quicunque ad ecclesiae regimen constituti Vocarunt autem presbyteros vel seniores hocausa, non quod aetate omnes essent senesquia ex senibus praecipue eligeba ntur. Senenim ut plurimum et pruden tiae et gravitaexperientiae plus habe t. Caeterum quia int(ut graeco proverbio fertur) non est canitiepientia, et reperiuntur iuvenes magis idonei, fuit Timotheus: hos quoque vocari presbyteros,quam sunt in ordinem cooptati, usu reoeptumQuum Petrus se p r e s b y t e r u m simili ter nohinc apparet commune fuisse nomen: quod ex compluribus locis clarius p atet. Porro hocautoritatem sibi conoiliat: ac si diceret se iurmonere pastores, quia nnus sit ex ipsis : debemutua haeo libertas inter collegas esse. QuiuB primatus habuisset, poterat illud obtenidque ad praesentem causam aptius fuisset. V

I quamvis apostolus esset, sciebat tarnen minim

I. Presbyteros qui inter vos sunt, hortor ego quisimul sum presbyter, et testis passionum Christi, etgloriae quae revelabitur, particeps: 2. pascite, quantum in vobis est, gregem Dei: episcopatu fungentesnon coacte, sed voluntarie: neque turpis lucri causa,sed liberaliter: 3. wee tanquam dominium exercentesadversus derost sed ut suis exemp laria. gregis. 4. Etquum apparuerit, princeps pastorum, reportabitis im -marcessibilem gloriae coronain.

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT V. 286

im sibi esse Imperium in eolleg as: Bed potiusietate officii se reliquis esse coniunotum.

Testis passionum. Poteßt hoc de doctrina ex-i, malo tarnen ad vitam referre: quamquamamque probabile est, sed posterius hoc ideo magispleotor, quia melius inter se cohaerent haec duombra, quod Christi passiones in came sua re-esentet Petras, et futurus sit etiam gloriae con-9. Convenit enim haeo sententia cum illa PauliTimo. 2, 12), Si compatimur, etiam conregnabi-s. Dein de hoc ad faciendam verbis fidem nonum valet, quod per crucis tolerantiam fidei, suaelerimentum dedit. Nam hinc cons tat serio eumai . Et Dominus quum suos hoc modo probat,;8i obsignat eorum ministerium, ut plus digni-s e t reverentiae habeat apud homines. Hu e sidem spectat Petri consilium, ut audiatur tan-,m fidus Christi minister : cuius rei documentumponit in persequutionibus quas passus erat, etspe futurae rita e. Observandum autem quod

rus intrépide se consortem gloriae praedicat,e nondum revelata est. Haeo enim est fideiura, acquiescere in bonis absconditie.

2. Pascite, quantum m vobis est. Hinc colli-iU8 quid valeat nomen presbyteri: nempe quodse contineat pascendi m unus. Long e in alinmm suos presbyteros créât papa, ut scilicet quo-e Christum immolent : in eorem ordinatione nullacendi mentio. Proind e mem inerimus Christiinem a papae oonfusione discernere, tanquam3m a teneb ris. Ten enda est quoque verbi defi-o: quia pasoi grex Christi non potest, nisi puratrina, quae sola spirituale est pabulum. Quaretores non sunt vel mutae larvae, vel qui sua

nenta, quasi mortifera venena, ad necandas ani-i spargun t. Part icu la q u a n t u m in vob is, tantundem valet ac si dixisset, Hue intenditeaes nervös, et quidquid facultatis vobis contulitis , impendite. Yetu s interpres reddide rat: Quirobis est: atque hic potest esse verborum sensus:ior tarnen est Erasmi interpretatio, quam se-itus sum : et si alteram illam non refello, nequeirobo. G-regem Oei, an Domini, an Christiis , parum refert. Nam haec tria leguntur inarsis codicibus.

Episcopatu fungentes. Erasmus reddidit: Curamis agentes: sed quum sit graece èmoxoitoOvteç,i dubito quin Petrus ipsum episcopatus officiumnomen exprim era vo luerit. Colligi etiam potestaliis 8cripturae locis, haeo duo esse Synonyma,

icopum et presbyterum. Praecipit ergo quomodouns pastorale recte exerceant. Quamquam. ver-ci èraaxoTtetv alias generaliter significat praesse,inspectionem habere. Ubi posui, no n co a c te :verbum est, non necessario: quia dum agimus

ad necessitatis praescriptum, lente et frigide, tanquam coacti, in opère progredimur.

3. Dominium exercentes. Quia Graecîs propositi xaxà fere in malam partem oapitur, taxât hicPetrus praeposteram dominationem : qualis est eorumqui se ministro8 esse Christi et eoclesiae non repu-

tantes, plus aliquid appetun t. C l er os autem ap-pellat partioulares ecclesias. Nam quum Universumecclesiae corpus haereditas Bit Domini: ut per op-pida et pagos distributae sunt ecclesiae, totidemsunt veluti praedia, quorum culturam singulis pres-byteris assignat. Nimis impe rite quidam de cleri-cis (quos vocant) hoc dictum puta nt. Vetus tusquidem fuit ille loquendi modus, ut totum ordinemministrorum, clerum vocarent: Bed utinam patribusnunquam venisset in mentem ita loqui: quia quodtoti ecclesiae scriptura communiter tribuit, minimeconsentaneum fuit ad paucos homines restrlngere.Et hic loquendi modu s aduliermus fuit, vel saltern arecto apostölorum usu degener. Nominatim veroPetrus ecclesias hoc titulo oommendat, ut soiamusDomino eripi quidquid ad se homines trahunt:sicuti multis locis peculium suum et virgam haere-ditatis suae ecclesiam nominat, dum integrum sibidominium mit asserere. Neque enim regnum pasto-ribus tradit, sed curam iniungit duntaxat, ut iusilli suum interea salvum maneat.

4. Quum apparuerit. Nisi in hune finem inten ti sint pastores, fie ri nullo modo potest ut gn a-viter in cursu vocationis suae pergant: quin potiussubinde deficerent. Nam innum era sunt offendiculaquae exanimare possent etiam optime cordatos.Saepe cum ingratis hominibus negotium est, aquibus rependitur indigna merces : longi et immensilabores saepe irr iti : Sata n p erversis suis machina-

tionibus interdum praevalet : ergo ne frangatur piusChristi servus, unicum hoc remedium habe t, ut inChristi adventum oculos convertat. Ita fiet utsuum laborem, qui carere profectu videtur apudhomines, gnaviter quisque obeat, cui tanta mercesapud Dominum sit reposita. Porro ne longior ex-spectatio languorem gignat, simul praedicat ampli-tudinem mercedis, quae ad moram compensandamvalere debet. Vos , inqu i t, im m a rc e s s ib i l i sg lo r ia e c o ro n a manet . Notandum etiam quodChristum vocat p a s t o r u m principem: quia nonnisi sub ipso eiusque nomine ecclesiam regimus, utsit nihilominus ipse in solidum pastor. Itaq uep r i n c e p s hic non praecipuum modo significat,sed eum cuius pote stati rcliquos omnes subesseoportet : sicuti non nisi eius mandata et nomine personam hanc sustinent.

5. Similiter iuniores subiecti estote senioribus:sic et omne s alii a liis subiieiamini. Hum ititatemanimi induite: pr opterea quod Deus superbis resistit,

7/29/2019 c55.pdf


287 B P I S T . P E T R I I

humilibus vero dot gratiam. 6. Humüiamini ergosub potenti manu Dei, ut vos extollat quum erit opor-tunum: 7. Omni cura vestra m eum coniecta: quo-niam Uli cura est vestri.

5. Iuniores. Seniores alio sensu hic ponit quam

priue. Necesse enim est, quum antithesis sit intereos et iuniores, ut membra inter se respondeant.Ergo aetate senes vocat, quum prius de officio lo-quutus sit: atque ita a specie conscendit ad genus.Iubet autem in summa, unumquemque, ut est aetateinferior, parère maiorum consiliis, seque docilem etmodestum praebere. Es t enim iuvenum praesertimlubrioa aetas , quae fraeno opus habet. Deinde nonpoterunt officium faoere pastores, nisi vigeat accolatur haec reverentia, ut minores patiantur segub ernari. Nam si nulla est subieotio, eversa estpolitia. Ubi eorum qui vel iure vel naturae ordinepraeesse debent, nulla est autoritas, statim proterveomnes lasciviunt.

Et omnes. Finem ostendit cur iuvenes senibusobtemperare debeant : ut scilicet inter omnes constetaequabilitas et temp eratura. Neque enim quumsenibus defertur autoritas, ius vel licentia illis daturexcutiendi fraeni: sed ipsi quoque in ordinem co-guntu r, ut m utua sit subiectio. Sic ma ritus caputest uxoris: sed tarnen illi aliquo modo vicissimsubieotus e st. Sic pater imperium habet in filios:nee tarnen omni subiectione eximitur, quin ipsisaliquid debeat. Idem et de reliquis sentiendum.Denique omnes gradus politici ad tuendum uniyersicorporis statum pertin ent. Quod fieri non potest,nisi membra omnia mutuo subiectionis nexu interse cohaereant.

Sumilitatem animi induite. Nihil humano in-genio magis adversum est quam subiectio. Vereenim illud olim dictum est : regis animum quemqueintr a se ha bere. Donee ergo subaoti fuerint altiilli Spiritus, quibus turget hominum natura: nemoalteri cedere vole t: quin potius singuli, aliis con-temp tis, omnia sibi arrogab unt. Quare prudente rapostolus, ut modestia inter nos locum habeat,fastum et superbiam corrigit. Elegan s autem estmetaphora qua utitur, ac si diceret : omni ex parteamplectimini humilitatem, siouti vestis totum corpustegit. Inter ea significat nullum pulchriorem esseornatum aut decentiorem, quam ubi nos submittimus.

Propterea quod. Est gravissima comminatio,quod quicunque se efferre cupient, hostem habituri

sint Deum, qui eos prosternet : contra vero humiles,propitium et faventem. Finge ndae sun t nobis duaemanus Dei: altera quae sursum, veluti malleus,deiiciat ac conterat qui se attollunt: altera quaehumiles, qui sponte se demittunt, excipiat, velutistabilis fultura ad eos sustinendos. Hoc si vere

persuasum et animis nostris infixum essesuperbiendo auderet bellum cum Deo susNunc spes impunitatis facit ut in coelum cornu attollere non horream us. Sit igituPetri sententia, quasi coeleste fulmen ad humdos homines. Gaeterum h u m i l e s vocat qu

propriae virtutis, sapientiae, et iustitiae exina niti, quidquid boni est, in solo Deo quSi non nisi hac via ad Deum perveniturnon propriae gloriae oblitus, libenter subse debet?

6. HumUiamini ergo. Semper tenenduin quern finem nos coram Deo humiles esse ut scilicet faciles atque humani fratribus simurecusemus nos illis subiicere quantum postulatatis ratio. Erg o qui fastuosi sun t vel prerga homines, eos dicit adversus Deum protProinde hortatur omnes pios, ut Dei potens ub iic ia nt. E t m a n u m D e i p o t e n t e m quo plus incutiat terroris . Tametsi enim perpest manus Dei epithetum: hie tarnen ad pra

causae circumstantiam accommodatur, caeteru.timere vulgo solemus, ne damno sit nobis humilitas, et alii hac ocoasione magis insoloccurrit Petrus, ac eminentiam promittit oqui se submiserint. Sed addit in t e m p onimia e festinationi simul obviam eat. Significopus esse ut humilitatem ad tempus discamminum vero satis teuere quando nos attolli exIta eius consilio permittere nos deoet.

7. Omni cura vestra. Expressius adhuccommendat Dei providentiam . Und e enimproverbia, ululandum esse inter lupos: item, esse qui ovibus sunt similes, quia lupis se voexponunt: nisi quia putamus nostra modesti

num laxari impiorum audaoiae, ut petulantiuinsu ltent? Po rro hic motus ex divinae proviignorantia nascitur. Contra autem simul atqconstitutum fuerit, curam nostri esse Deo, fapatientiam et mansuetudinem compositi eruntErgo ne hominum improbitas ad ferooiam nocitet, hoc remedium praescribit apostolus, David psalmo tricesimoseptimo, ut cura noDeum reiecta interim quiescamus. Nam Dei providentiam non recumbunt, eos omnes secum tumultuari necesse est, et violento adversus alios me re. Quo magis in hano tionem incumbere nos oportet, Deum haberenostri: primum ut pax nobis interne constet: ut erga homines modesti mansuetique simus

terum non ita iubemur coniicere omnem incuram, quasi nos lapideis cordibus praeditos,que sensu privatos esse Deus veut: sed ndatio vel anxietas nimia ad impatientiam npellat. Sim iliter divinae provide ntiae cogniita omni cura libérât, ut secure sibi homines

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT V. 290

it. Neque enim car tas torporem , sed quietemnobis afferre debet.

8. Sobrii estote, vigilate, quia adversarius vesterolus, tanquam leo rugiens, circuit, quaerens quernret. 9 . Cut resistite firmi fide, scientes easdem

iones vestrae quae in mundo est fraternitati ädert. 10. Deus autem omnis gratiae, qui nos vo-'• in aeternam suam gloriam per Christum lesum,isper afflictos ipse vos perficiat, confirma, corro-•, stdbUiat. 11. JEi gloria et Imperium in saeculailorum. Amen.

8. Sobrii estote. Haec exhortatio latius patet:pe quia Ulis bellum est cum hoste aoerrimo etntissimo, ut ad resistendum intenti sint. Du-autem metaphora utitur : ut sobrii sint, et ex-

18 agant. Ignaviam et somnum crapula generat:itiam qui se terrenis curia aut voluptatibus instant, spirituali veterno oppressi, nihil cogitant,c tenemus apostoli mentem . Nobis in hocdo militandum esse dioit: ac negotium esse ad-et cum hoste non vulgari, sed qui instar leonisilluo cursitet, paratus ad vorandum. Hinc

lo excubandum esse colligit. Eodem argu me ntoium nostrum acuit Paulus sexto ad Ephesios;e, quum dicit non esse nobis certamen cume et sanguine, sed cum spiritualibus nequitiis,Pace enim ut plurimum ad desidiam abutimur:

e hino fit ut nos subinde hostis circumveniatpprimat: quia tanquam extra periculum conti , pro oarnis libitu delitiamur. Leon i diabolumjarat, ac si diceret truculentam esse belluam.ou i r e dioit ad devorandum, ut nos ad cavendiium exci te t. A d v e r s a r iu m piorum nominat,

csiant hac lege se Deum colère, et Christi fidemteri, ut cum diabolo continuum bellum habeant.îe enim membris parcet, qui cum capite proe-r.9 . Cut resistite. Sicuti hostis potentia nosre , et magis sollioitos reddere debet: ita peri-oa esset ne ocoupati immodico terrore animiidere nt, nisi spes victoriae ostenderetu r. Id

nunc agit apostolus, ut sciamus prosperumbelli eventum, si quidem militemus sub Christi10. Quisquis enim fide instruotus in certamensndet, eum fore certo victorem pronuntiat.i s t i t e , inquit. Si quis obiiciat: quomodo?»ondet, in fide satis esse firmitudinis. Paulusuem nu per citavi loco (Epb.es. 6, 13) singulas

iturae partes recenset. Idem tarnen est sensus:, teste Iohanne, una fides victoria nostra estrsus mundum.Scientes easdem passiones. Altera consolatio,

nobis oum omnibus filiis Dei commune est,men. Nam periculose nos tentât Sata n, quumCdvimi opera. Vol. LV.

a Ch risti corpore nos separat. Audim us qualiteranimum lob peroellere oonatus sit : respioe ad sanc-tos, an ullua eorum tale aliquid passus sit (lob. 5, 1).E converso hio apostolus nos monet, nihil nobisaooidere, quod non in reliquis ecolesiae membriscernam us. Po rro minime reousanda nobis est oum

Sanctis omn ibus societas, re l similis conditio. Qu umdioit a d i m p l e r i eas dem p a s s i o n e s , significafcquod dioit Pau lus ad Colos. 1, 24, perfioi quotidiein fidelibus quae desunt passionibus Ch risti. Pa rt i-oula , q u a e in m u n d o e s t , b ifar iam potest ex-poni: vel quod promisoue ubique gentium Deusfidèles suos exerceat : vel quod militandi nécessitas,quamdiu in mundo sumus, nos ma neat. Notandumautem quod quum prius dixisset nos a Satana op-pugnari, statim omne genus affiiotionum compre-hendit. TJnde colligimus, semper oum spiritualihoste nobis esse negotium, undecunque prodeant resadversae: sive nos premant m orbi, sive a grorumsterüitas famem rninetur, sive1) nobis molesti sinthomines.

10. Deus autem omnis gratiae. Postquam satisinoubuit in monitiones, nunc se ad precationemconvertit. Nam frustra in aerem fundetur dootrina,nisi Deus per spiritual suum operetur. Atque hocexemplum sequi debent omnes Dei ministri, utsucoessum det ipse eorum laboribus: quando aliasplantando au t rigando nihil profioiunt. Non nullicodices habent futurum tempus, ac si esset pro-missio: sed altera lectio magis recepta est. Quam -quam apostolus Deum precando, simul eos confirmâtquibus sor ibit . Nam quum Deum om n is g r a t i a eautorem nuncupat, et Ulis revooat in memoriamquod in gloriam aeternam vocati sint: hue prooul-dubio intendit, ne dubitent, opus salutis suae ab eo,qui coepi t , perfectum ir i . Deus omnis grat iae ,ab effectu, more hebraico. Et o m n em g r a t i a mnominatim exprimit: primum ut discant quidquidest bonorum referre acoeptum Deo: deinde aliascumalus gratias coniungere, ut earum, quae sibiadhuo desunt, aooessionem in futurum sperent.

Qui vocavU nos. Hoc (ut dixi) ad augendamfiduciam vale t: quia Deus non bonitate modo sua,Bed benefioiis etiam provocatur ad nos magis acmagis iuvand os. Nee simpliciter vooationis me -minit, sed docet quorsum vocati sint: nempe adaeternam gloriam. Prae terea vocationis fundamen-tum statuit in Christo. Utrun que ad perpetuitatisfiduciam valet. Nam si vooatio nostra in Christofundata est, et pertingit ad coeleste Dei regn um et

beatam immortalitatam: hino sequitur, non fluxamesse nee caduoam. Obiter etiam observare convenit,quum dicit in Christo nos vocatos esse, primumstabiliri vocationem, quia probe fundata sit: deinda

*) utcunque19

http://epb.es/

http://epb.es/

7/29/2019 c55.pdf


2 91 E P I S T . P E T R I I

omnem nostrae dignitatis ao meriti respectum ex-eludi. Nam quod Deus per evangelii praedieationemno s ad se invitât, id iam est gratuitu m, maiorisetiam gratiae, quod efficaoiter corda nostra afficit,tit voci suae obediamus. Fidèles antem peculiariteralloquitur Petrus : ideo cum externa doctrina, Spiri

tu s efficaciam coniu ngit. P ro trib us verbis, quaesequuntur, alii codices habent tria nomina ablativieasus, quae possunt in gerundia resolvi, fulciendo,robo rando , stabiliendo. In eo tarnen parum estmomenta, quod ad sensum attinet. Caeterum quodpluribus verbis rem unam désignât Petrus, nempefidelium confirmationem, hoc ideo facit ut sciamusrarae esse difficultatis cursum nostrum persequi, etproinde eingulari Dei gratia opus esse. Partio ulap a u l i s p e r a f f l i c to s , quae h ie inser ta est, s igni -fioat breve esse afflictionum tem pus. Atq ue haecquoque non levis est consolationis materia.

11 . M gloria. Quo plus fiduciae piis addat,statim prorump it in gratiarum actionem. Qnam -quam hoc tarn indicativo, quam optandi modo legipotest: eodem tarnen fere sensu.

12. Per SUvanum vobis fidum fratrem (ut ar-bitror) paucis scrvpsi, exhortons et testificans hancesse veram gratiam in qua statis. 13. Salutat vosquae m Babylone est ecclesia simul vobiscum electa,et Marcus filius meus. 14 . Salutate vos mvicem inosculo caritatis. Gratia vobis omnibus, qui estis inChristo Iesu.

12. Per SUvanum. Hac epistolae clausula eosad fidei oonstantiam hortatur: imo hoc scribendiconsilium sibi fuisse asserit, ut eos in doetrinae,quam amplexi erant, obedientia retine ret. Sed primo

epi8tolam a brevitate commendat, ne illis molestasit lectio: deinde addit brevem nuntii commenda-tionem, ut viva etiam vox ad scriptum accédât.Hue enim spectat testimonium quod reddit eiusfidei. Caeterum exceptio haec ut a r b i t r o r velmodestiae causa addita est, vel ut certo sciant eumex animi sui sensu loqui. Er at au tern ab surdumip80s tanti apostoli iudicio non subscribere.

Exhortons et testificans. Quam difficile sit inauscepta fide perstare, testes sunt quotidianae mul-torum defectiones: neo vero id mirum est in tantahominum levitate et inconstantia, deinde in tanta

ad vanitatem propensione. Porro quia fperpétuas habere radioes nulla doctrina phominum cordibus, si qua dubitatione sit ioertam Dei veritatem esse testatur , in qusunt. E t oerte nisi animis nostris conscertitudo, necesse e rit subinde vaeillare,

biles esse ad quemvis novae doetrinae Per Dei g r a t i a m , fidem cum suis effeotitibus intelligit.

13 . Quae in Babylone. Multi ex Romam aenigmatiae putarunt n otari. Hmentum Papistae libenter arripiunt, ut Pe tru s roman ae ecclesiae praefuisse. Neqdeterret eos nominis infamia, modo sedis aptitulum praetexere ipsis liceat : nee Christumpère cura nt, m odo Pe tru s ipsis relinquatuetiam modo retineant oathedrae Petri nomeRom am in profundis inferis collooare nobunt. Atqui vetus illud commentum nihcoloris: nee video our Eusebio et aliis pnisi quia illo errore iam occupati erant,Rom ae fuisse. Add e quod seoum ipsi Maroum octavo Neronis anno Alexandriae esse tradunt: Petrum vero sex annis posteRom ae a Neron e fuisse ocoisum. Si alexecclesiam Marcus (ut volunt) constituit, diuepiscopatu functus est, nunquam potuit Rocum Petro. Nam quod Eusebius et Hieromanam Petri sessionem in vigintiquinquextendunt, id facile refellitur ex primo et ad Galat. cap. Quum itaque Maroum tunPetrus comitem habuerit, quum soripsit hanla m : Baby lone fuisse probabilius est. quoque eius vooationi fuit cons entaneum .enim peculiariter datum fuisse apostolumquare eas pracipue regiones lustrabat, imaior erat gentis suae frequentia. Quod illic esse dioit eiusdem eleotionis partioipspectat, ut inde alii magis ac magis in fidfirment. Er at enim hoc magnum, Iudaeoremotis mundi plagis in unam ecclesiam c

Filius meus. Sic Marcum appellatcausa: ratio tarnen est, quod eum in fide sicut Timotheum Pau lus. De osculo alibest. Vu lt autem hoc osculum esse caranimi sinceritas externae oaeremoniae respo

7/29/2019 c55.pdf


COMMENTARIUS

IN

IOHANNIS APOSTOLI EPISTOLAM.

19*

7/29/2019 c55.pdf


7/29/2019 c55.pdf


A R G U M E N T U M .

Haec epistola prorsus digna est eius discipuliritu, qui prae aliis ideo dilectus a Christo fuit,ipsum nobis familiärem redderet. Forro doctri-m ezhortationibus mistam continet. D isserit enimaeterna Christi deitate, simul et incomparabili,

am mundo patefactus secum attulit, gratia: tumomnibus in genere beneficiis: ao praesertim in-

itimabilem divinae adoptionis gratiam commen-t atque extollit. Inde sumit exhortandi materiam :

et nunc quidem in genere pie et sanote vivendnmadmonet: nunc de oaritate nominatim praeoipit.Verum nihil horum continua série facit. Nam spar-sim docendo et exhortando varias est: praesertimvero multus eßt in nrgenda fraterna dilectione. Aliaquoque breviter attingit: ut de cavendis impostori-bue, et Bimilia. Verum singula obserrari suis lociBpoterunt.

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT I.1. Quod erat ab initio, qu od audivim us, quod

vidimus oculis nostris,-quod intuiti sumus, quod manusnostrae contrectaverunt de sermone vitae: 2. et vitamanifestata est, et vidimus, et testamur, et annuntia-mus vobis vitam aeternam, quae erat apud patrem,et manifestata est nobis.

Initio proponit exhibitam nobis fuisse in Christovitam : quod ut est bonum incomparabile, ita sensusomnes nostras miro sui desiderio et amore rapereet inflammare debet. Fau cis quidem et simplicibusverbis hoc dictum est, vitam esse m anifestatam :verum si reputamus quam misera et horrenda sitmortis conditio: rursum quid Dei regnum et im-mortalis eins gloria valeant : aliquid hie magnificen-tius sentiemus, quam ullis verbis exprimi quoat.Ergo hoc consilium est apostoli, proposito ingentibono, imo summa et unica beatitudine, quam nobisin filio suo Deus contulit, animos nostras sursumattollere : sed quia rei magnitudo postulabat ut certaesset ac oomprobata Veritas, hac in parte multum

insist it . Nam ista omnia, qu od vi d im u s , q u o da u d i v i m u s , q u o d s u m u s i n t u i t i , etc. a ds an -ciendam evangelii fidem valent. Nee vera tantumasseverandi Studium frustra adhibet. Quum inevangelio salus nostra consistât, res plusquam ne-cessaria est eius certitudo: nos vera quam simus adcredendum difficiles, propria experientia plus nimioquisque nostrum agnoscit. Credere appello, nonleviter opinari, aut assentiendo tantum probarequod dicitur : sed firma indubiaque persuasione am-pleoti, ut audeamus tanquam compertae veritati sub-Boribere. Ha c ratione tarn m ulta in evangelii con-firmationem hio apostolus oongerit.

1. Quod erat ab initio. Quoniam abrupta estet confusa oratio, ut sensus reddatur clarior, itaverba resolvere oportet, Nos verbum vitae, quoderat ab initio, et nobis vere modis omnibus testatumfuit, vobis annuntiamus, ut vita in eo manifestatafuerit. Vel si aliter ma vis : Quidquid de verbovitae annuntiamus vobis, ab initio erat, et nobispalam ostensum fuit: quia vita in eo manifestata

est. Caeterum particula haec, q uo d e r a t at i o , ad Christi divinitatem prooul dubio reNeque enim ab initio erat Deus in came mtatus: sed is qui semper vita fuit, et aeternusermo, in plenitudine temporum homo apRursum quae sequuntur de intuitu et palpmanuum, magis ad humanam naturam spYerum quia duae naturae personam unam tuunt, et unus est Christus, qui a patre procarnem nostram indueret, merito apostolus eet semper fuisse invisibilem, et postea visumcommuniter praedicat. Quo refeUitur putidveti caviMum, unam esse deitatis naturam etcum carne: adeoque verbum in carnem transquia Me sermo vwificus in carne visus fueriminerimus ergo hanc asseri evangelii dooquod is qui in carne vere se fi Hum D ei esbavit, ao pro filio Dei fuit agnitus, semper bilis fuerit Dei sermo. Neq ue.enim mundi hic désignât: sed altius conscendit.

Quod audivimus, quod vidimus. Non rfuit hic auditus, oui parum fidei haberi solintelligit Io hanne s, se de iis, quae docuitfuisse a magistro probe edootum, ut nihil tem

medium protulerit. Et certe nemo erit in eidoneus doctor, qui non filii Dei ante fueripulus, ac rite institutus in eius schola : quaneius autoritas valere debet. Quod dioit se vi d i s s e , non est pleonasmus, sed maior examplificationis causa. Imo non conten tus adspec tu , add i t oon templa t i sumus , e t nostrae palparu nt. Quibus verbis testatu r docuisse quod non solide perspeotum habuerdetur tarnen ad praesentem causam parumsensuum approbatio. Neque enim vel ocumanibus comprehendi potuit virtus Christipondeo, hie idem dici quod primo evangelii Vidimus gloriam eius, gloriam unigenito Ddignam. Neque enim ab externa corporis

agnitus fuit Dei filius: sed ex eo quod illusvinae suae potentiae documenta edidit : ita utanquam viva et expressa imagine, refulserimaiestas. Quum verba sint pluralis nume riapostolis omnibus peraeque oonveniat, libeillis interpretor: praesertim quia de testimon

7/29/2019 c55.pdf


1 CAPUT I . 302

ate agitnr. Caeterum *) non minus frivola {utper attiffi) quam pudenda est Serveti improbitaa,i haec verba urget, quo probet sermonem Deiese visibilem ac palpabilem. Imp ie duplicem iniristo naturam 2) vel destruit, vel miscet. Figmen-oi itaque nescio quod comminiscitur, Christi hu-

initatem sie deificans, ut veritatem naturae hu-mae prorsus illi adimat, negans interea alia rationeiristum esse Dei filium, nisi quia ex matre con-ptus est spiritus sancti virtute, et propriam illibsistentiam in Deo auferens. Unde sequitur, ne-e Deum esse, neque hominem : licet videatur can-jam ex utroque massam conflare. Verum quoniambis indubia est mens apostoli, canem ilium omit-D U 8 .

De serrnone vitae. Genitivus loco epitheti ca-;ur pro vivifico : quia (ut primo evangelii capitecet), In ipso vita erat. Quamquam titulus hiefilium Dei duplici iure competit: et quod vitam

uderit in omnes creaturas, et quod nunc vitam

nobis reparet, quae per Adae pecoatum exstinctarierat. Quin etiam ipsum quoque sermonis nom enariam potest exponi : vel de Christo, vel de evan-lii dôctrina: nam et per hanc salus nobis affer-r. Caeterum quia eius substantia est Ch ristu s:que aliud continet, quam hominibus tandem fuissebefactum, qui semper fuerat apud patrem: mihiuplicior et m agis ge nuina videtu r prior expositio.rro sermonem vocari sapientiam in Deo residen-D, melius ex evangelio constat.

2. Et vita manifestata est. Copula explicationisle hie ponitur. Ac si diceret: N os de serrnoneifico testimonium reddimus, quemadmodum mani-tata fuerit vita. Quamqu am potest adhuc du-tx esse sensus : vel quod exhibitus fuerit Christus,L vita est ac fons vitae: vel quod vita nobis iniristo fuerit palam oblata. Hoc quidem posteriuscessario sequitur ex priore. Qua ntum tarnen adrborum significationem, différant inter se haec3, ut causa et effectue. Ubi secundo reperit, a n -n t i a m u s v i t a m a e t e r n a m , n o n d u b i t o q u i neffectu loquatur: nempe quod annuntiet, bene-o Christi partam nobis esse vitam. Unde colli-ous, non posse Christum nobis praedicari, quinäriatur nobis regnum coeleste, ut a morte exoi-i vivamus Dei vitam.

Quae erat apud patrem. Hoc verum est, nonitum ex quo conditus fuit mundus: sed etiam abima aeternitate. Semper enim Deu s vitae fonst. T is autem et faoultas viviticandi pene s aeter-m eius sapientiam fait: sed earn aotu non exsere-t ante mund i creationem. Ex quo autem Deus

') mira2) désignât

sermonem proferre coepit, vis ilia, quae prius ab-scondita lateba t, sese in creatura s diffudit. la mhaec aliqua fuit manifestatio: sed apostolus alio res-picit, nempe quod tunc demum manifestata fueritvita in Christo, quum ipse oarne nostra indutuspartes redemptionis implevit. Tametsi enim eius-

dem vitae patres, etiam sub lege, sooii ac consortesfuerunt: soimuB tarnen sub spe, quae revelandaerat, fuisse conolusos. Necesse illis erat , vitam amorte et resurrectione Christi petere : atqui res eratnon solum procul rémora ab oculis, sed mentibusetiam abscondita: pendebant igitur a spe revela-tionis, quae suo demum tempore subsequuta est.Non poterant quidem vitam obtinere, nisi sibi ali-quo modo manifestatam : sed inter nos et illos magnum est discrimen: quia quern ipsi obscure sibipromissum in figuris quaerebant, nos iam exhibitumquasi manibus tenemus. Caeterum consilium apostoli est, tollere opinionem novitatis, quae minuereevangelii dignitatem poterat. Qua ration e dioit,non coepisse nunc demum vitam, utcunque nuper

apparuerit: quia perpetuo fuit apud patrem.

3. Quod vidimus. Iam tertio repetit illud suumvidisse et audisse, ne quid desit ad solidam suaedoctrinae certitudinem. Atque id diligenter notan-dum est, delectos esse a Christo evangelii praeoones,qui idonei ac fidi eorum omnium, quae dioturi erant,testes esse possent. Simu l etiam de animi suiaffectu testatur: quia non alia ratione moveri sedicit ad soribendum, nisi ut eos, quibus scribit, adsooietatem inaestimabilis boni invite t. Un de pate tquantam habeat salutis ipsorum euram . Quod adoonoiliandam fidem non parum valet: nimis enimingrati sumus, si eum recusamus audire, qui felici-tatis, quam adeptus est, partem communioare nobis-oum optat. Fructum deinde exprimit qui ex evangelio percipitur: nempe ut coniunoti simus Deo etfilio eius Christo : in quo summum bonum consistit.Hoc secundum membrum addi oportuit, non modout pretiosam et amabilem redderet evangelii doc-trinam, sed etiam ut ostenderet, non in alium finemeos sibi cupere socios, nisi ut Deo adduceret, atque

3. Quod vidimus et audivimus, annuntiamusvobis : ut et vos societatem hàbeatis ndbiscum, et so-cietas nostra sit cum pâtre et cum filio eius IesuChristo. 4. Et haec scribimus vobis, ut gaudiumvestrum sit completum. 5. Et haec est promissioquam annuntiamus vobis, quod Deus lux est, et tene-brae in eo non sunt uttae. 6. Si dixerimus quodsocietatem habemus cum eo, et in tenebris ambulamus,mentimur et veritatem non facimus. 7. Si autem inluce ambulamus, sicut ipse in luce est, societatem ha bemus inter nos mutuam : et sanguis Iesu Christi fiUieius emundat nos ab omni peccato.

7/29/2019 c55.pdf


303 EP I8T . IOHAN NIS

ita omnes in ipao unum essent. Nam habent im-probi quoque mutuam inter se coniunctionem, sedextra Deum: imo ut se a Deo magis ac magisaliènent: quod malorum omnium extremum est.Haec vero (siouti iam dictum est) unica nostra estbeatitudo, a Deo reoipi in gratiam, ut vere illi in

Christo uniti simu s: de qua Iohan. 17. eapite. Insumma, pronuntiat Iohannes, quemadmodum adop-tati sunt a Christo apostoli in fratres, ut collectiin unum corpus Deo simul adh aerea nt: ita se hoccam reliquis collegis agere, ut sacrae huius ao beataeunitatis multi sint oonsortes.

4. Ut gaudium vestrum. Nomine pleni gaudiimelius integram et perfectam beatitudinem exprimit,quam ex evangelio consequimur. Simul admonetfidèles ubinam defixos habere debeant omnes suosaffectus. Veru m est proverbium illud, ubi est the -sauruB noster, ibi esse oor nostrum (M atth . 6, 21).Qui8quis ergo vere percipit quid valeat ilia cumDeo 80oietas, hac una abunde oontentus est, neeamplius varu s desideriis aestuat. Dom inus calixmeus (inquit David [Psal. 16, 5]) et haereditas mea.Funes mihi ceciderunt in praeolaram sortem. Eodemmodo Paulus (Philip. 3, 8) sibi omnia pro sterooribusesse praedioat, ut possideat unum Christum . Qua reis demum in evangelio profeoit, qui se Dei com-munioatione beatum existimans, in ea sola acquiesoit:sicque earn praefert toti mundo, ut eius causa omniarelinquere sit paratus.

5. Et haec est promissio. Non minus proboquod reddidit vetus interpres : haec est annuntiatio.Quamvis enim enayyeXta Graecis promissionemsaepius signifioet: quia tarnen generaliter hie loquitur Iohannes de testimonio cuius paulo antememinit, videtur contextus potius exigere alterum

ilium sens um : nisi forte sic resolva s: promissio,quam vobis afferimus, hoc secum trahit, vel hanoconditionem habe t annexam . Hoc modo nobis con-stabit mens apostoli. Neque enim hie vult com-plecti totam evangelii doctrinam: sed ostendit hocrequiri, si Christo et eius bonis frui volumus, utDeo simus in iustitia et sanctitate conformes. Quemadmodum et Paulus dicit seoundo ad Titum eapite:apparnit gratia Dei salutifera omnibus, ut abnegataimpietate, et mundanis desideriis, sobrie et iuste etsanote vivamus in hoc saeoulo. Nisi quod hiemetaphorice in luce ambulandum esse dooet, quiaDeus lux est. Porro quum Deum nunc vocetlu c e m , nunc dioat es s e in l u ce , non sunt nimisurgenda e voces. Cur Satan vocetur princeps tene-

brarum, satis notum est: ergo quum Deus ex ad-verso pater lucis et lux vocatur, primum intelliga-m us , nihil in eo esse nisi liquidum, purum, etsincerum : deinde qui suo fulgore sio omnia illustrât,ut nihil vitiosum aut oontortum, nullas maculasvel sordes, nullam hypoorisim vel fraudem latere

patiatur. Proinde haec summa est : quumsit consensio inter lucem et tenebras, quamtenebris ambulamus, nobis cum Deo esse dissillam ergo, cuius meminit, sooietatem aliteoonstare, quam si nos quoque puri et luoidi

Tenébrae in eo non sunt. Haec loquend

valde est Iohanni familiaris, ut quod afficontra ria negatio ne amplificet. Er go sensDeum eiu8modi lucem esse, ut nullas tenebrmi ttat. Undo seq uitur, eum odisse malam cotiam, pollutos ac perversos mores, et quidqûidbras sapit.

6. Si dixerimus. Est quidem argumenrepugnantibus, dum alienos a Deo esse oolliin tenebris ambu lant. Pen det tarnen haedootrina ex altiore principio: nempe quodsuos sanctificet. Neque enim nudum est praequo sanctam a nobis vitam exigat: sed potiusdit, ad hoc quoque valere Christi gratiam, cussis tenebris lucem Dei in nobis accendsi dioeret, quod Deus se nobis oommunioaest inane figmentum: sed necesse est ut effectua huius sooietatis in vita reluceat: mendax erit evangelii professio. Quod addifac im uB v e r i t a t e m , perinde valet ac s i dnon agimus veraciter: vel, non oolimus verectum. Est autem phrasis illa, quam priustavi esse illi in frequenti usu.

7. Si autem in luce ambulamus. Nuncertum hoc esse symbolum nostrae cum Diunctionis, si illi simus conformes. Non quopuritas Deum nobis conciliet tanquam prior sed intelligit apostolus, ab effectu constare nesse unitos, si eius puritas in nobis luoesane ita res habet, quoounque aoeedit De

eius sanctitate omnia perfundi, ut sordes abstergat: extra eum vero nihil praeter immunet tenebras nos habere. Hino patet, neminevive re, quin simul Deo adhaere at. Qnods o c i e t a t e m e s s e n o b i s m u t u a m , n on citer ad homines refertur, sed Deum in unanos autem in altera statuit. Quaeri tarnenquisnam hominum lucem Dei sio exprimerein sua vita, ut exstet ista similitudo quam Iohan nes. Nam hoc modo necesse foret tomnino purum esse ao vacuum. Respondeogeneris loquutiones ad captum hominum aranda s esse. Itaque similis Deo esse dicitad eius similitndinem adspirat, uteunque loea adhu c absit. Non aliunde petendum est

plum quam ex praesenti loco. In tenebris aquisquis non regitur timoré Dei, neo pura consnunc finem spectat, ut se Deo totum addicegloriam promovere studeat. Erg o ex adversinoero cordis affectu vitam suam omnesqupartes exigeas ad Dei timorem et obsequium

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT I. 30 6

im colit, etiamsi in multis delinquat, gematque» carnis onere, in luoe ambulare censetur: quiatarn viam tenet. Sola igitur est consoientiaeegritas, quae lucem a tenebris disoernit.

Et sanguis Iesu C hristi. Postquam docuit qualenoBtrae cum Deo unitatis vinculum, fructum

»que inde manantem demonstrat: nempe quodic gratuito nobis remittuntur peccata. Haec autemilla beatitudo, quam David psalmo trioesimo-

undo desoribit: ut soiamus nos esse miserrimos,lec spiritu Dei regeniti puro corde illi servia-s. Quid enim miserius homine fingi potest,imDeus odio et abominationi habet, cuius capitiml cum ira Dei incumbit mors aeter na? In -iis est hie locus, ex quo primum discimus, tuncnos proprie pertinere expiationem Christi mortetarn, quum iustitiam recto cordis affectu colimus.jue enim redemptor est Christus, nisi iis qui abluitate conversi, novam vitam instituunt. QuareDeum cupimus habere propitium, ut peooatisoscat, non debemus ipsi nobis ignoscere. Den iqueoenitentia non potest avelli peccatorum remissio,pax cum Deo potest esse consoientiis, ubi non

nat Dei timor. Docet secundo hic locus, gra-»m peccatorum veniam non semel tantum nobisi, Bed hoc beneficium perpetuo in ecolesia re-ire, et quotidie offerri fidelibus. Nam apostolus

alloquitur fidèles: ut certe nemo unquam fuit,futurus est qui possit aliter placere Deo, quum

ies sint reatus obstricti apud Deum . Quale-que enim in nobis sit recte agendi Studium,iper claudicando ad Deum tendim us. Por ro quid-i dimidium est, laudem apud Deum non meretur.jrea novis subinde peooatis, quantum in nobis

abdioamus nos a Dei gratia: ita fit ut quoti-

îa peccatorum remissione opus habeant sanctiles, quia haec sola in Dei familia nos retinet,im dioit ab omni pecoato, signifioat multislinibus coram Deo nos esse reos : ut certe nemoqui non pluribus vitiis laboret : oaeterum piisDeum timentibus nulla peccata obstare docetminus Deo placeant. Modum etiam impetrandaeiae, et purgationis causam demonstrat: nempei peccata nostra Christus sanguine Suo expiavit.

pios omnes indubie huius purgationis fore par->es affirmât. Hae c tota pa rs dootrinae impieupta fuit a sophistis: gratuitam enim pecca-im veniam nobis tantum in baptismo dari fin-t. Mio solum Ch risti sanguinem valere fatentur :a baptismo non aliter nos Deo reoonciliari tra-

t quam per satisfactiones. Relinq uunt et hiclern sanguini Christi partem aliquam : sed quum•ibus vel ex minima parte laudem assignant,>us expiandi peccata Deumque plaoandi prorsus•tunt, quod hio dicit Iohann es. Nunquam enim; inter se convenient, mundari nos Christi san-Cafoini opera. Vol. LV .

guine, et opera esse ablutiones: quia Iohannes nondimidium hio, sed totum Christi sanguini assignat.Haec igitur summa est, ut certo statuant fidèles seaoceptos esse Deo, quia sacrifioio mortis ChristiUlis placatu s est. Saorificium vero , purga tionem ,expiationem, et satisfaotionem sub se continet : quare

horum omnium vis et effectus in solum Christisanguinem competit. Quo refellitur saorilegum pa-pi8tarum commentum de indulgen tiis. Nam quasinon suffioiat Christi sanguis, martyrum quoquesanguinem et mé rita in subsidium advocant. Qu am -quam haec blasphemia apud eos longius patet. Namquum suas claves, quibus remissionem peccatoruminclusam tenent, partim ex martyrum sanguine etmeritis, partim ex supererogationis operibus, quibusse quisque peccator redimit, conflatas esse dioant:nulla illis manet pecoatorum remissio quae nonsanguini Chr isti deroget. Nam si locum habea teorum doctrina, non purgabit nos Christi sanguis,sed tanquam adminiculum partiale concu rret. Ho cetiam modo pendebunt consoientiae, quas hie in

solida fiduoia consistere apostolus iubet.

8. Si dixerimus quod peccatum non habemus, nosipsos decipim us, et V eritas non est in nobis. 9 . Siconfitemur peccata nostra, fidelis est et iustus, ut nobispeccata remittat, et purget nos ab omni iniustitia.10. Si dixerimus quod non peccavimus, mendacemfacimus eum, et sermo eius non est in nobis.

8. Si dixerimus. lam a necessitate commendatgratiam illam. Quia enim a peccato nemo est im-munis, nos omnes perditos esse ac desperatos signifioat, nisi Dominus nobis succurrat veniae remedio.Haec ratio est cur tantopere urg eat, neminem esse

innoxium, quo melius sciant omnes, indigere semisericordia, quae ipsos ab exsilio liberet: atque itamagis ad obtinendum hoe tarn necessarium bonnmincitentur. Nomine p e c o a ti non tantum prava etvitiosa inclinatio hie notatur: sed culpa quae verenos efficit reos coram Deo . Po rro quum sit universalis sententia, sequitur, neminem sanctorum quisunt, fuerunt, vel futuri sunt, eximi ab hoc numéro.Quare apposite Augustinus hoc testimonio. Pelagia-norum oavillum refellit: prudenter etiam expenditnon exigi reatus confusionem humilitatis causa, sedne mentiendo nos fallamus. Quum addit, V e r i t a snon est in nobis, suo more priorem sententiamiterando confirmât. Quam quam non est simplexiteratio (ut alibi), sed eos falli dicit, quia in menda-cio glorientur.

9 . Si confitemur. Iterum fidelibus promittitpropitium illis Deum fore, modo se peooatores agnos-cant. Magni enim interest, ut certo persuasi simus,promptam p aratamque nobis esse cum Deo reoonoilia-tionem, ubi peccavimus: alioqui semper infernum.

20

7/29/2019 c55.pdf


307 E P I S T . I O H A N N I 8

in nobis inclusum ferimus. Pauci hoc quidem expen-dunt, quam misera et infelix sit consoientiae vacil-latio: sed ita res habet, infernum regnare ubi nonest pax cum Deo. Quo magis amplecti toto animobanc promissionem decet, quae certam omnibus pec-oata sua confitentibus veniam offert. Po rro han c

in Dei fide et iustitia fundatam esse doeet: quiaDeu s, qui promisit, verax est ac rectus. Nam quii u s t u m vocari putant quia nos gratis justificet,nimium argute (meo iudicio) philosophan tur. Iustitiaenim haec a fide pendet: utraque vero promissionianne xa est. Posse t enim alioqui iustus esse Deus, ettarnen summo iure nobiscum agere: sed quia se verbosuo nobis constrinxit, ius tus censeri non vult, nisi igno-scat. Caeterum confessio haec quum ad Deum refc-ratur, sincerum cordis affectum requirit: cor autemloqui Deo non potest absque vitae novitate: ergoveram in se poenitentiam continet. Gra tuito quidem remittit Deus, sed ita, ut misericordiae facilitasnon sit illecebra peccandi.

Purget nos. Purg and i ver bum videtur alio sensucapere quam prius. Nam Christi sanguine purg arinos dicebat, quia eius beneficio peccata non imputantur: nunc vero postquam de venia loquutus est,addit etiam, Deum nos purgare ab iniustitia: ut hocsecundum membrum diversum sit a priore. Itaduplicem ex confessione fructum ad nos redire signi-fioat: quod Deus Christi sacrifioio placatus, nobisignoscit, et quod nos corrigit ao reforma t. Si quiaobiiciat, nunquam, dum in mundo peregrinamur, abomni iniustitia nos purgari: quantum ad reforma-tionem spectat, verum id quidem est: sed Iohannesnon docet quid Deu s nun c perficiat in nobis. Fid e-lis est, inquit, ut nos mundet: non hodie scilicet, neeeras. Nam quamdiu came circumdati sumus, nos in

continuo profectu esse oportet : sed quod semel coepitquotidie pergit facere, donee tandem absolvat. SicPaulus dicit (Colos. 1, 22), nos electos esse, ut irrépréhensibles appareamus coram Deo. Et alibi(Ephes. 5,7), Mundatam esse ecclesiam, ut sit absqueomni ruga et macula. Quamquam si quis praesentemlocum secus interpretari malit, quasi idem bis dicat,liberum id relinquo.

10 . Mendacem facimus. Ultra progreditur, quodDeum blasphèment qui sibi puritatem arrogant. Vide-mus enim ut passim totum genus humanum peccatidamnet: quare bellum cum Deo suscipit quisquiseffugere tentât hanc damnationem: ipsumque arguitmendacii, quasi immeritos premat. Confirmationisc a u s a a d d i t , s e r m o n e m D e i n o n e s s e i n n o b i s :ac si diceret nos tantem eius doctrinam reiicere, quaesub reatu omnes includit. Undo colligimus, nos tuncdemum rite profecisse in verbo Domini, dum verehumiliati sumus: ut gementes sub vitiorum onere,confugere discamus ad Dei misericordiam : neo alibiquam in paterna Dei indulgentia aoquiescamus.

CAPUT II.1. Füioli mei, haec scribo vobis ut non

quod si quis peccaverit, advocatum habemus trem, Iesum Christum, iustum: 2. Et ipse esttiatio pro peccatis nostris, non pro nostris aute

sed etiam pro totius mun di.

3. Füioli mei. Est haec non modo, devaXafaatç superioris doctrinae, sed totius fere elii summa, ut abstineamus a peccatis: et tarnesemper obnoxii sumus Dei iudicio, certi Christum cum sacrifioio mortis suae interoedpatrem nobis propitiet. Inte rea occupationeutitur, ne quis putet eum peccandi licentiamquum de misericordia Dei concionatur, et earnnobis omnibus esse expositam. Duas ergo evpartes simul coniungit, quas separando, praephomines illud lacérant ac mu tilant. Pra eterea dootrina gratiae, obnoxia fuit improborum calQuum proponitur in Christo peccatorum expeccandi licentiam concedi iactant. His moccurrat apostolus, primo testa tur hu nc esse dosuae finem, ut homines pecoare desinant. quum dici t , u t non pecoet is , hoc tantumut pro humanae infirmitatis modo abstineant catis. Atque hue speotat quod iam tractsocietate cum Deo, ut conformes illi simus. tarnen de gratuita peccatorum remissione nonquia etiamsi, coelum ruere, et omnia miscerant, haec pars dootrinae nunquam omittendapotius clare et diserte praedioandum est officium. Sic etiam hodie nos agere decet.proclivis est caro ad lasciviam, sedulo monenhomines, iustitiam et salutem morte Chrispartam esse, ut simus sacrum Dei. peouliumcunque tarnen multos Dei misericordia protervcontingat, multi etiam canes calumniose noscant, quasi vitiis fraena laxemus: fortiter irenda Christi gratia pergendum est, in qua mDei gloria refulget, totaque hominum salus coSpernendi sunt inquam isti impiorum latratubus imp etitos videm us fuisse apostolus. Hcausa secundum mëmbrum mox subiioit, atu rn nobis esse, ubi peccavimus. Quibus confirmât quod iam prius habuimus, quia lonsumus a perfecta iustitia, imo quotidie reatumaccersimus: esse simul in promptu remediuplaoand o, si ad Chris tum confugimuB. Atqsolum est, in quo acquiescere possunt conscin quo oontinetur hominum iustitia, in quo fest spes salutis. Conditionalis particuia sidebet in causalem resolvi : nam fieri non potepeccemuB. Denique significat Ioh ann es, nonnos revocari a peccatis per evangelium, qunos ad se Deus inv itât, et spiritum regene

7/29/2019 c55.pdf


)9 CAPUT. IL 31 0

Fert: Bed etiam consuli miseris peocatoribus, uteum semper propitium habeant: nee peccata, quits obstricti tenentur, obstare quominus iusti sint,lia mediatorem habent qui ipsos Deo réconciliât,orro dum ostendere vult quomodo redeamus cumeo in gratiam, dicit Christum esse nobis a d r o

it urn. Nam in hoc apparet coram facie Dei, utorificii sui vim et efficaciam erga nos exs era t. Quoelius hoc possit intelligi, crassius loquar. Int er-ssio Christi continua est mortis eius applicatio inlutem nostram. Quod ergo Deus peccata nobism imputât, hoc fit quia Christum deprecatoremspicit. Caeterum duo tituli, quibus postea Christumsignit, proprie ad circumstantiam huius loci spec-n t . V o c a t i u s t u m e t p r o p i t i a t i o n e m . U t r o q u e•aeditum esse oportet, ut munus personamqueIvocati sustinea t. Quis enim pecoator nobis Dei•atiam conoiliet. Nam ideo arcemu r omnes abicessu, quia nemo purus est ac vacuus a pecoato:>mo itaque idoneus pontifex, nisi innocens et aiccatoribus segregatus: quemadmodum etiam habe-

r ad Hebraeos 7 , 26. Additur pr o p i t i a t i o , quiajmo absque sacrificio idoneus est pontifex. Itaqu eib lege nunquam sanctuarium ingrediabatur saoer-)8, nisi praeeunte sanguine : et victima in precibusnasi solenne sigillum, solebat ex Dei instituto ad-beri. Quo symbolo testatum esse Deus voluit, utlis gratiam nobis impetret, oportere instructumise sacrificio. Nam ubi offensus est Deu s, ad ip-im placandum satisfaotionis pretium exigitur. Hi nciquitur, opus habere advocato sanctos omnes quierunt ac futuri sunt: neminem vero praeter unumhristum huic mun eri obeundo parem esse. E tirte nominatim duo haec epitheta adscripsitihannes Christo, ut unioum esse advocatumtenderet. Siouti autem eximia inde conso-

tio ad nos redit, quum audimus Christum nonmel modo esse mortuum, ut nobis patrem placaret:d assidue intercedere pro nobis, ut aditus nobis. eius nomine ad Deum pateat, ut preces nostraecaudiantur: ita summopere cavendum ne honor,li illi prop rius est, alio trans feratu r. Atq ui soimus

papatu promiscue Sanctis attributum fuisse hocunus. Nunc sunt anni triginta, quum hoc tarnsigne fidei nostrae caput fere sepultum erat,hristum esse advocatum. Hodie fatentur unumlidem esse ex m ultis , sed non solum. Qui interipistas paulo plus habent verecundiae, non neganthristum eminere: sed postea ingentem comitumirbam illi associant. Atqu i verba clare sonant, no n)sse advocatum esse qui non sit idem saoerdos.

icerdotium porro nonnisi in Christum solum oom-)tit. Intere a non tollimus mutuas sanctorum inter-issiones, quibus inter se caritatem exercent: sed)c nihil ad mortuos qui ex hominum contubernioigrarunt: nihil etiam ad ea patrocinia quae sibi

confingunt, ne sint unius Christi clientes. Nam etsifratres orant pro fratribus, unum tarnen patronumomnes sine exceptione respiciunt. Dubium itaquenon est quin totidem Christo idola opponant papistaequot sibi patronos comm iniscuntur. Obiter veronotandum est, nimis crasse errare eos qui patris

genibus Christum advolvunt, ut pro nobis oret.Tollendae sunt eiusmodi imaginationes, quae coelestiChristi gloriae derogant: ac retinenda simplex doc-trina, fructum mortis eius recentem ac perpetuumnobis constare, quod sua interoessione Deum nobispropitiet, precesque nostras tarn sacrificii sui odoresanctificet, quam patrocinii favore adiuvet.

2. Non pro nostris solum. Amplifications causahoc addidit, at certo persuasi sint fidèles, expiationema Christo partam ad omnes extendi qui evangeliumfide amplexi fuerint. Sed hie movetur quaestio,quomodo mundi totius peccata expientur. Om ittophreneticorum deliria, qui hoc praétextu reprobosomnes, adeoque Satanam ipsum in salutem admittuntTale portentum refutatione indignum est. Qui hane

absurditatem volebant effugere, dixerunt, sufficienterpro toto mundo passum esse Christum: sed proelectis tan tum efficaciter. Vulgo haeç solutio inscholis obtinuit. Ego quamqu am verum esse illuddictum fateor: nego tarnen praesenti loco quadrare.Neque enim aliud fuit oonsilium Iohannis, quam totiecclesiae commune facere hoc bonum. Erg o subomnibus, reprobos non comprehendit: sed eos désignât qui simul credituri erant, et qui per variasmundi plagas dispersi erant. Tunc enim ver e, utpar est, illustratur Christi gratia, quum unioa essemundi salus praedicatur.

3. Aique in hoc cognoscimus quod cognovimus

eum, si praecepta ems servamus. 4 Qui dicit, Novieum, et praecepta eius non servat, mend ax est, et ineo Veritas non est. 5. Qui vero servat eius sermonem,vere in ipso Caritas Dei perfecta est. In hoc cognoscimus quod in ipso sumus. 6. Qui dicit se in eomanere, debet, sicuti iUe ambu lavit, ita et ipse am-bulare.

3. Aique in hoc. Postquam dootrinam illamde gratuita peccatorum remissione tractavit, iterumad exhortationes redit illi annexas, et quae ab eadependent. Ac primo quidem admonet, non otiosamesse Dei notitiam, quae ex evangelio conoipitur: sedparère ex se obedientiam. Postea ostendit quidmaxime a nobis Deus flagitet, quid sit in vita prae-

oipuum: nempe ut Deum amemus. Quod de vivaDei oognitione hic legimus, non temere scriptumpassim repetit. Mundo enim nihil magis tritumest, quam pietatis dootrinam trahere ad frigidasspeculationes. In nunc modum a sorbonicis so-phistis adulterata fuit theologia, ut ex tota eorum

20*

7/29/2019 c55.pdf


31 1 E P I S T . I O H A N N I S

scientia ne minima quidem scintilla pietatis emicarequea t. E t passim curiosi homines tantum discuntex verbo Dei, quod garriant ostentationis causa.Den ique nimis vulgare hoc fuit saeoulis omnibusmalum, nom enDe i frustra iaotare. Sumit ergo lo-han nes hoc principium, quod Dei cognitio sit efficax.

Unde colligit, minime Deum cognoscere qui prae-cepta eius non serva nt. Plato licet in tenebrispalpitans, suum tarnen illud pulohrum, quod ima-ginatur, cognosci posse negat, quin hominem rapiatin admirationem sui: in Fhaedro, et aliis locis.Deum ergo qui fieri potest ut cognoscas, et nulloaffectu tangaris: Nee vero hoc tantum ex Deinatura manat, ut cognitum statim amemus: sedidem spiritus, qui mentes nostras illuminât, inspirâtetiam cördibus conformem scientiae affectum. Qua m-quam hoc secum fert Dei cognitio, ut eum timea-mus et amemus. Neque enim Dominum et patrem,ut se ostendit, possumus agnoscere, quin praebea-mus nos illi vicissim morigeros filios, et servos ob-sequentes. Breviter evangelii dootrina vivum estspeculum, in quo Dei effigiem contemplantes, inearn transfiguramur : quemadmodum Paulus docet2. ad Cor. 3, 18. Qua re ubi non adest pura con-soientia, non nisi inane scientiae spectrum essepotest. Notandus est hic ordo, quum dicit, n o sc o g n o s c e r e q u o d n o v e r i m u s . Significatenim, Dei obedientiam sic coniunctam esse soientiae,ut tarnen haec ordine sit prior: sicuti necesse estcausam effeotu suo esse superiorem.

Si praecepta eius. Atqui nemo est qui omniex parte servet: ita nulla esset Dei cognitio inm und o. Respondeo, apostolum minime secum pug-nare. Quum ergo nuper omnes reos statu ent coramDeo, non intelligit servare mandata, qui legi peni-

tus satisfaoiant (quod exemplum nusquam inveniripotest in mundo), sed qui pro humanae infirmitatiscaptu vitam suam formare student ad Dei obse-quiu m. Nam quoties de fidelium iustitia soripturaloquitur, adeo peccatorum remisaionem non excluait,ut potius ab ea faoiat exordium . Nee vero indecolligendum est, fidem in opera recum bere. Tame tsienim suae quisque fidei testimonium habet ab operi-bus : non tarnen sequitur illic fundatam esse, quumposterior haec probatio instar signi accédât. Gertitudo itaque fidei in sola Christi gratia residet: sedpietas et sanctitas vitae veram fidem a ficta et mor-tua D ei notitia disoernit: quia haec Veritas est inChristo (ut ait Paulus COIOB. 3, 9) exuisse veteremhominem, etc.

4. Qui dicit, Novi eum. Unde probat mentiri,qui fidem iactant absque pietate: nempe a contrario, quia iam illud posuit, quod Dei cognitio ressit efficax. Neque enim nud a im aginatione cogno-scitur Deus: sed quum se intus oordibus nostrispe r spiritum patefaoit. Caeterum quia multi hypo-

critae fidei titulo frustra superbiunt, tales medam nât apostolus. Nam quod dicit, supervforet, nisi per multorum ora volitaret falsa et christianismi professio.

5. Qui vero servat. Nunc définit quaenamsit legis Dei observatio: nempe Deum am are

eus hic perperam (meo iudicio) ab iis expqui intelligunt, vere Deo placere qui sermeius servan t. Potiu s sie resolve, Diligere cordis affectu Deum, est mandata eius sBreviter enim (ut iam admonui) indicare quid a nobis Deus exigat: et in quo posita siHum sanctitas. Idem Moses quoque dioebat,legis summam colligeret: Nunc Isr ae l, quidabs te Dominus, nisi ut timeas ipsum, et dambulesque in praeoeptis eius: Deuteronom. 10, 12. Item capite 30 , 19 : Elige vitam, ut diligas Dominum Deum tuum, servias adh aerea s, etc. Neque enim l ex , quae spiest, de externis tantum operibus praecipit: spraecipue nobis commendat, ut Deum ex totodiligamus. Quod nulla hic fit hominum mpro absurdo haberi non debet: continuo enDei amore fluit fraterna Caritas, ut postea videQuisquis itaque vitam suam Deo probare ad hunc scopum omnes eius partes dirigaquis obiiciat, neminem unquam fuisse requi Deum ita perfeote d iligeret: respondeo, smodo quisque pro gratiae sibi datae mensuhanc perfectionem adspiret. Interim constanitio, quod perfectus Dei amor sit légitima seeius observatio. In ea nos progredi, sicut in proficere decet.

Cognoscimus quod in ipso. Redit ad iliugelii fructum, cuius meminerat, nempe sooi

cum Deo et filio eius: atque ita confirmât srem sententiam a consequentibus. Nam si evfinis est ut Deo comm unicemus: communicationulla esse potest absque amore: nemo rite profeeit nisi qui Deo ex corde adhaeret.

6. Qui dicit se in eo manere . Quemadmprius lucem Dei nobis in exemplar proposuitquoque ad Christum nos vocat, ut eius simutatores. Quamquam non simpliciter hortatimitationem Christi: sed ab unitate, quam hacum eo, arg uit nos illi esse debere similes. inquit, et operum similitudo probabit nos in Cman ere. Porro iis verbis ad proximum memquod mox de amandis fratribus subiioiet, trasibi facit.

7. Fratres, non m andatum novum scribsed mandatum vetus, quod Mbu istis ab initio.datum vetus est sermo quem audistis ab 8. Bur sum mandatum novum scribo vobis: qVeritas in ipso et in vobis: quia tenebrae tra

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT II . 31 4

ten verum iam lucet. 9 . Qui dicit se in luce esse,"ratrem suum odit, in tenebris est adhuc. 10. Quigit fratrem suum, in luce manet, et offendiculum30 non est. 11. Qui vero fratrem suum odit, mibris est, et m tenebris ambulat, nee seit quo vadat:a tenebrae excaecarunt oculos eius.

Fratres, non mandatum etc. Explicatio superioristrinae, quod eoilicet amare Deum sit servare3 man data. Non temere autem pluribus verbishoc insistit. Primu m scimus u t semper odiosavel suspecta novitas : deinde non facile insuetumam suscipimus: ad haec, ubi certum aliquodtrinae genus sumus amplexi, quidquam in eatari rel nova ri, nobis molestum est. His desis admonet Iohannes, nihil se docere de caritate,i quod iam ab initio auditum fidelibus, usu ipsoeteraverit. Alii vetustatem secus exponunt : quodicet non aliam nunc in evangelic* vivendi regu-L praescribat Christus, quam Dens olim sub lege,ue verissimum est. Nee repugno quin hoc sensu

ilo post evangelii sermonem appellet vetus man-am. Verum hoc tantum nunc Telle arbitror,BC prima esse evangelii rudimenta, sic ipsos aicipio fuisse institutos: non esse cur réfugiantsi insolitum, quo pridem imbutos esse oportebat.ii relativum causae loco poni apparet: vetus0 nominat, non quod ante multa saecula traditumrit pa trib us : sed in quo edocti fuerant statimm mo religionis ingressu. Id autem plurimumfidem asserendam valet: quia statuere debent

;ores, ab eodem Christo profeotum esse, a quongelium habent.

Mandatum vetus est. Vetustatis nomen hoc) longius extendi probabile est. Flenior enim

ora tio , quum d ic it, se r m o , qu em a u d i s t i s abt i o , e s t v e t u s m a n d a t u m . A c (m eo qu idemioio) significat non debere accipi evangeliumisi doctrinam nuper natam: sed quae a Deodierit, sitque aeterna eius Veritas. Ac si diceret,1 debetis evangelii antiquitatem metiri temporistio, quo Tobis allatum est: si quidem illic pate-a vobis fuit aetern a Dei volu ntas. Non solumo hano pie vivendi regulam vobis tradidit Deus,im Tocati primum estis ad Christi fidem: sedem sem per illi fixa probataque fuit. E t Banec demum antiquitas censeri debet, fidemque eterentiam meretur, quae originem habet a Deo.m hominum figmenta, quantumvis longa annorumescriptione, non tantum autoritatis acquirent, ut

uant Dei veritatem.8. Bursum mandatum novum. Non videnturii interprètes, apostoli mentem assequuti esse.TU m enim dicit, quod Deus quotidie suggerendonti rénovât, ut se in eo tota vita exerceantîles: quia nullum sit illis praestantius expoten-

dum. Nam quae pueri disount rud im enta , postealocum cedun t altiori et solidiori doctrin ae. Co ntraIohannes negat eiusmodi esse doctrinam de fratribusdiligendis, quae tempore obsolesoat: sed perpetuovigere, ut non minuB sit ultima perfectio, quamtyrocinium. Fo rro hoc necesse fuit ad di: qu ia, ut

curiosi plus iusto sunt homines, bona pars sempernovi aliquid cupide app étit. Hi nc simplicis doctrinaefastidium, quod innumera errorum portenta gignit:dum quisque novis subinde arcanis inhiat. Ubiautem hoc constitutum est, Dominum in eodempergere tenore, ut in eo quod didicimus, tota vitanos retineat: iniectum est huiusmodi cupiditatibusfraenum. Ergo qui ad sapientiae metam pertingerecupit, quod ad vitam recte instituendam attinet,ille in caritate proficiat.

Quae est Veritas. Probat ratione quod dixit:quia hoc uno caritatis ma ndato, quod ad ins titutionemvitae spectat, constat tota Christi Veritas. Quaeporro exspeotanda est alia maior revelatio? NamChristus certe omnium finis est ao oomplementum :

proinde veritatis nomen hue spectat, ut subsistantquasi in meta. Nam pro complemento ve l absolutastatu accipitur. Christum illis coniungit, ut mem-brie cap ut : ac si diceret, corpus eoclesiae non aliamhabere perfectionem : vel tunc solide Christo unitosfore, si sanctus amor inter ipsos mutuo vigeat. Aliisecus exponunt, Quod est Veritas in Christo, etiamin vobis est, sed non video quorsum id speotet.

Quia tenebrae transeunt. Praesens tempus locopraete riti. Significat enim, simul ac Christus illu-xit, nos habere plenum intelligence fulgorem.Non quod sapiat quisque fidelium primo die quantum oportet (nam et Pau lus se eniti testatu r utappréhendât quod nondum assequutus est (Philip.

3,12), sed quia Christi notitia ad discutiendas tene-bras sola sufficit. Er go necessarii sun t quo ti-diani progressus: et prius suam auroram habetcuiusque fides, quam ad meridiem perveniat. Sedquia eiusdem doctrinae tenorem continuât Deus, inqua proficere nos iubet: merito evangelii cognitioverum lumen dicitur, ubi Christus sol iustitiae af-fulget. Ita via praecluditur hominum audaoiae,qui evangelii puritatem corrump ere suis figmentistentant: ao tuto universam papae theologiam ana-themate damnare licet, quae hoc verum lumen pror-sus obscurat.

9 . Qui dicit se in luce. Prosequitur suam meta-phoram . Dix it caritatem unicam esse regulam adquam exigenda sit vita: dixit hanc legem nobis in

evangelio praescribi: dixit postremo illic esse quasimeridianam lucem, quae oculos nostros intuitu suiretinere debet. Nunc ex adverso colligit, caecutireomnes ac in tenebris errare qui a caritate alienisunt. Quod autem prius amorem Dei posuit, nuncfratrum, nihilo plus est repugn antiae quam inte r

7/29/2019 c55.pdf


315 EPIST. IOHANNIS

effeotum et causam: deinde ita inter se connexisunt, u t divelli nequeant. Dicet postea Iohann esoapite tertio, falso nos iactare dilectionem Dei, nisiproximos diligimus : atque id verissimum est. Nuncvero caritatem erga proximos, tanquam testimoniumaum it, quo probamus Deum a nobis diligi. Insumma, quum Caritas sic Deum respiciat, ut in Deooomplectatur homines: nihil in eo absurdi, quod decaritate disputans apostolus promiscue nunc adDeum , nunc ad fratres refert. Atque hie familiarisest scripturae usus. Saepe tota vitae perfectio sta-tuitur in amore Dei: rursum Paulus docet totatnlegem implere, qui proximum diligit (Rom. 13, 8):et Christus pronuntiat haec esse legis praecipua,iustitiam, iudicium, et veritatem (Matth. 23, 13).Utrumque verum est, ac optime convenit: quia etamor Dei nos ad homines diligendos ins titu it: etre ipsa testamur nostram in Deum pietatem, homines ex iussu eius amand o. Quidquid sit, fixum hocsemper maneat, caritatem esse dirigendae vitaescopum. Quod eo diligentius notandum, quia quid-

vis potius omnes fere eligunt, quam unioum hoc Deimandatum. Eodem pertinet quod sequitur, None s s e of fe n d ic u lu m ubi est Studium cari ta t is .Nam qui vitam suam ita format, nunquam im-pinget.

11 . Fratrem suum odit. Rursum admonet,quamlibet praeclaram virtutis speciem ostentes,nih il tarne n esse non vitiosum ubi abest Caritas.Gonferatur hie locus cum 1 3. oapite prioris ad Co-rinthios : et longa expositione non indigebit. Verumideo obscura est mundo haeo doctrina, quod bonapars in larvis nesoio quibus obstupesoit. Ita fictasanctitas omnibus fere oculos perstringit: interimnegleota Caritas, aut saltern in postremum angulumreiicitur.

12. Scribo vobis, ßiöli: quoniam remiMuntur vobispeccata vestra propter nomen eius. 13 . Scribo vobis,patres: quoniam novistis eum qui est ab initio. Scribovobis, adolescentes, quoniam vicistis ma lum ülum.14 . Scribo vobis, pueri: quoniam novistis patrem.Scripsi vobis patres: quoniam novistis eum qui est abinitio. Scripsi vobis, adolescentes: quia fortes estis,et verbum Dei manet in vobis, et vicistis malumilium.

12 . Filioli. Haec adhuc generalis est sententia.Neque enim teneram modo aetatem compellat, sedcommuniter filiolos intelligit omnium aetatum

homines: quemadmodum primo capite, et hoc ipsopaulo post. Hoc ideo dico, quod interprètes per-peram restringunt ad pueros. Atqui Iohannesquum de pueris loquetur, TtaiSfoc vocabit, quod nomenaetati congruet: hie autem tanquam spiritualis pater,non sénés minus quam pueros xexvfa appellat.

Mox quidem speciales sententias accommodagulis aetatibus. Fall untu r tarnen qui hincinitium. Quin potius ne superior exhortatio gpeocatorum remissioni obsouritatem inducertrinam hanc, quae fidei propria est, iterum inut certe hoc fundamentum semper retinend

in sola Christi gratia nobis salutem esse repUrgenda quidem vitae sanctitas, sedulo pradum de timoré Dei, acriter stimulandi adtentiam homines, commendanda vitae novitsuis fructibus: semper tarnen cavendum ncetur fidei doctrina, quae Christum unioumbonorumque omnium autorem statuit. Quinservanda est haec moderatio ut primas sempobtineat. Han c legem nobis praescribit Ioquum de bonis operibus sedulo concionatarnen plus illis dare videatur quam oportesollicite nos ad Christi gratiam revocat.

Bemittuntur vobis peccata. Sine hao fidunisi fluxa et um bratilis erit pietatis speciequi gratuita peccatorum remissione posthab

sistunt in aliis partibus, sine fundamento aeInterea Iohannes significat, nihil stimulatimorem Dei hominibus aptius esse, quarite edocti sunt quid illis bonorum attulerit us : quemadmodum Paulus (Philip. 1, 8) oper viscera misericordiae Dei. Unde appareimproba sit papistarum calumnia, qui frigeagendi Studium oausantur, dum ea extollitsola obsequentes Deo filios reddit. Nam indhortandi materiam, quod tarn benevolumDeum esse novimus, ut peccata non impute

Propter nomen eius. Causa materialisbitur, ne quaeramus alia media quae nos concilient. Neque enim s atis fuerit tene renobis ignoscere peccata, nisi recta veniaChristum, et pretium illud quod in cruce nosolvit. Idque eo magis observandum, quomus Satanae astu et pravis hominum figmenviam obstruotam esse: dum varus satisfacplacare Deum conantur stulti homines, et inexpiationum genera excogitant ad se redNam quot promerendae veniae media Deomus, tot abstaculis arcemur ab eius accessu. Iohannes non oontentus hac simplici doctrinnobis peccata Deus remittat, nominatim adpitium nobis esse Ch risti respeotu, ut aliarationes ex cludat. Nos quoque ut hoc fruamur, omnia alia nomina omittere et necesse est, solumque Christi nomen ample

13. Scribo vobis patres. lam ad aetatumerationem descendit, ut ostendat singulis coquod docet. Nam generalis sermo interdumaffioit: imo, quae nostra est malignitas, paqui putent ad se pertinere quod simul ad omgitur. Senes BO ut plurimum subducunt, q

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT IL 318

lerint discendi aetatem: pueri, quasi nondumuruerint, recusant audire: mediae aetatis homi-

quoniam aliis studiis occupantur, non adiiciuntanimum. Erg o ne qui se eximan t, evangelium

singulorum usus aooommodat. Designat autemaetates: quae magis recepta est humanae vitae

titio. Un de et Celebris ille Laceda emo niorumrus très ordines habebat, quorum primus cane-: Quod estis, erimus: postremus, Quod estis,aus: médius vero: Sumus quod alteri fuerunt,ilteri futuri sun t. In hos très gradus Iohanneslanae vitae curriculum distribuit: ac inoipitlern a senibus, et illis congruere dicit evange-i, quia inde aeternum Dei filium discant. Notasenum morositas: praesertim vero quia anno-

i multitudine metiuntur sapientiam, redduntur)ciles. Prae terea hoc vitii merito in illis no-t Horatius in Arte poetica1), quod tempus pue-le suae laudantes, respuunt quidquid fit auttur. Hu ic vitio prude nter medetur Iohannes,m in evangelio non antiquam modo scientiam

tineri adm onet, sed quae nos deducit usque adm Dei aeternitatem . Unde sequitur, nihil hiei quod fastidiant. Quod dicit Ch ristum fuissei n i t i o , tarn ad divinam eius praesentiam, incoaeternus est patri, quam ad virtutem refero,

[ua apostolus loquitur ad Hebraeos (13, 8), quumt fuisse heri, sicuti est hodie, ac si diceret: Siiet vetustas, habetis Christum, qui est omniistate superior: quare ne pudeat eius esse disci->s qui in se omnia saecula com prehendit. Inter eaindum quaenam sit vere antiqua religio, nempee in Christo fundata est. Nam alioqui parum»bit quantumvis longa annorum series, si ori->m ab errore ducat.

Scribo vous, adolescentes. Tametsi diminutivour, veavfoxoi: non tarnen dubium est quin ser-îem. ad omnes dirigat qui sunt in aetatis florestatu. Scim us porro aetatem illam sic addictami inanibus mun di curis, u t de regno Dei parumtet. Nam ing enii. rigor et corporis robur illosdammodo inebriant. Proin de apostolus eos ad-iet ubi situm sit verum rob ur: ne amplius proe suo in carne exsultent. Yos, inquit, f o r t e si s , q u i a v i c i s t i s S a t a n a m . C opula enimjalem particulam valet. Et sane ea est fortitudom appetere decet: nempe spiritualis. Et simul

aliunde haberi indicat quam a Christo, bonan, quae ex evangelio percipimus, commémorât,isse dicit qui adhuc sunt in actu ipso bellandi:

nostra conditio longe alia est quam eorum,sub hominum vexillis militant. Ma rs enim illis

ius, et even tus belli ancep s: nos , priusquam;rediamur cum hoste, iam sumus victores: quia

») Vtde an respiciat v. 173 ss .

nobis caput nostrum Christus, totum semel mun-dum vioit.

14 . Sribo vobis, pueri. Indigent pueri alienoregimine : itaque pueris optime quadrare evangelium,apostolus colligit, quia illic inveniant patrem. Nuncvidemus quam diabolica sit tyrannis papae, quae

minaciter ab evangelii dootrina omnes aetates arcet,quas spiritus Dei tarn studiose provocat. Caeterumhaec quae in species apostolus distribuit, etiamgeneralia sun t. Nam toti in vanitatem defluimus,nisi nitatur nostra firmitaB aeterna Dei veritate.Nihil nobis magis fragile et caducum, nisi virtusChristi in nobis habitet : pupilli sumus omnes, doneein gratiam adoptionis per evangelium venimus.Quae ergo de iuvenibus praedicat, etiam senibussunt communia: sed tarnen voluit singulis aptarequod illis maxime neoessarium est ut sine exceptioneomnes indigere evangelii doctrina ostendat. Pa rti-cula 5xi bifariam exponi potest: sed hie sensus, quernposui, multo melior est: atque ita contextus meliuscohaeret. '

Scripsi vobis. Has repetitiones iudico esse super-vacuas. Et probabile est, quum falso putaren timperiti lectores bis de pueris loquutum esse, temerealia duo membra supposuisse. Quamquam fieripotest ut Iohannes ipse sententiam de adolescentibus,augendi causa, secundo inseruerit : (illic enim addit,fortes esse, quod prius non dixerat) librarii autemtemere numerum implere voluerint.

15 . Ne düigaiis mundum, neque ea quae inmund o sunt. Si quis âiligit mund um, non est Caritaspatris in eo. 16 . Quia quidquid est in mundo(nempe concupiscentia carnis, concupiscentia oculorum,et superbia vitae) non est ex patre, sed ex mundo est.

17 . Atqui mundus transit, et concupiscentia eius:qui autem facit voluntatem Dei, manet in aeternum.

15 . Ne diligatis, etc. Antea dixerat hanc esseunicam pie vivendi regulam, Denm amare : sedquia vano mundi amore occupati, sensus omnesnostros alio ave rtimu s, vanitatem istam prius exnobis revelli oportet, ut in nobis regnet Dei amor.Donee mentes purgatae fuerint, centies nullo pro-fectu iterari posset superior ilia concio: non secusac si aquam supra globum effundens, ne unam quidemguttam colliges, quia nihil est illic vacuum quoaqua retineatur. M u n d i nomine intellige quidquidad praesentem vitam spectat, ubi separatur a regnoDei et spe vitae aeterna Ita in se comprehenditomne genus corruptelas, et malorum omnium abyssum.In mundo sunt voluptates, delitiae, et illecebraeomnes quibus homa capitur, ut se a Deo subducat.Porro tarn severe damnatur mundi amor: quia ubinihil quam terram respicimus, neoesse est Deum etnos ipsos oblivisci. Ubi vero perve rsa eiusmo di

7/29/2019 c55.pdf


319 EPIS T. IOHANNIS

oupiditas dominatur, et hominem ita implioitumtenet ut non cogitct de coelesti vita, illic est belui-nus stupor.

Si guis diligit mundum. Argumenta a oontrariisprobat quam neoesse sit mundi amorem abiicere,si velimus plaoere Deo. Idqu e postea confirmât

argumento a repugnantibus : quia quae propria suntm un di, cum Deo prorsus dissideant. Tenendumest quod iam dixi, hie notari profanum vitae insti-tutum, quod nihil habet cum regno Oei commune:ubi sic dégénérant homines, ut praesenti vita conten d, nihilo plus de imm ortali vita cogitent quambrutae peoudes. Ergo quisquis ita se terrenis oupi-ditatibus mancipat, non potest Dei esse.

16. Nempe concupiscentia carnis. Vetus interpresalite r: nam ex una sententia duas facit. MeliusGraeci, qui uno contëxtu legunt, Non esse ex Deoquidquid est mundi: et très conoupiscentiae speciesinterse runt, oratione non abrupta. Nam explicationsvice interposuit Iohannes haec quasi tria exempla,ut 8ummatim ostenderet qualia sunt étudia et qualeseorum meditationes qui mundo vivunt. Por ro anplena sit et inté gra partit io, non magnopere refer t.Quamquam non reperies hominem mundanum, inquo non régnent istae cupiditates, vel saltern unaearum . Re stât ut videamus quid per unamquam queintelligat. Prim um membrum g eneraliter de vitio-sis omnibus oonoupiscehtiis exponi solet: quia oarototam hominis corruptam n aturam signifioat. Egotametsi nolim contendere, dissimulare tarnen nolo,diversum sensum mihi probari. Quum vetat Paulu sBo. 13, 14, carnis curam haberi ad conoupiscentiae,mihi videtur optimus esse huius looi interpres.Quid est illic oaro : Nempe corpus et eius aooessiones.Quid ergo est carnis cupiditas, nisi quum hominesterreni molliter et delioate vivere appetentes, suistantum commodis intenti sunt: Nota est ex Gioeroneet aliis trimembris Epicu ri partitio, qua inter cupiditates disoernit: quum alias facit naturales et neces-sarias: alias naturales, non tarnen neoessarias: aliasnee natur ales, nee necessarias. Verum Iohan nes, ouinota erat cordis humani aetata, secure damnâtcupiditatem earnis, quia semper intemperanterdiffluat, nee mediocritatem servet. Postea gradatimconscendit ad crassiora vi tia. C u p i d i t a s oc u -l o r u m (meo iudioio) tarn libidinosos adspeotus com-prehendit, quam vanitatem quae in pompis et inanisplendore vagatur. Sequitur postremo loco fas tu saut superbia, cui ooniunota est ambitio, iaotantia,aliorom contemptus, oaeous amor sui, praëceps

confidentia. Summ a est, simul ao mun dus se offert,appetitus nostras, ut cor nostrum perversum est,quasi effraenes beluas, illuc rapi: ita dominarivarias concupiscentias, quae omnes Deo sunt ad-versae. Pro v i t a , graece est ßfoc, hoc est vivendigenus et ratio.

Atqui mundus transit. Quia in munest nisi caducum et quasi momentaneumcolligit quam male et misère sibi oonsulantsibi felicitatem constituunt: praesertim qbeatam aeternae vitae gloriam nos Deus vocdiceret: Vera félicitas, quam Deus filiis sui

aeterna est: indignum est igitur , nos m undoari, qui mox cum bonis suis omnibus evG o n c u p is c e n t i a m h ie in te rp re to r metoquidquid concupiscitur, et hominum desiderrapit. Sensus est, quidquid in m undo prmum et maxime optabile ducitur, nihil qubratile esse spectrum. Quum dicit , perpenere qui faciunt Dei voluntatem: significat fore beatos qui ad Deum adspirant. Si qciat, neminem facere quod Deus praeoipit:8io in promptu est, non de absoluta legis tione hic agi, sed de fidei obedientia, quae uperfecta non sit, Deo nihilominus probatuluntas Dei primum in lege nobis monstraquia legi nemo satisfacit, nulla illino félic

rari potest. Verum desperatis ooeurrit •cum novo subsidio, qui non tantum spiriturégénérât ut obediamus Deo: sed faoit equaliscunque noster conatus plenae iustitiaeobtineat.

18. Füioli, novissima hora est: et sicutquoä Antichristus venturus sit, etiam nunc amulti coeperunt esse: u nde seimus esse novhoram. 19 . Ex nobis egressi sunt, sed non nobis. Nam si fuissent ex nobis, permansiqu e nobiscum : sed ut manifesti fièrent quodomnes ex nobis.

18 . Novissima hora. Confirmât fidèles offendicula quibus poterant turba ri. Iam erant variae seotae quae et fidei unitatembant, et dissipabant eoclesias. Apostolus autantum fidèles munit, ne titubent: sed inrium finem hoc totum vertit. Admonet eiam adesse tempus extremum, ideoque eosiorem vigilantiam ho rta tur : ac si dioereemergunt errores diversi, potius expergefdecet quam obrui. Inde enim colligendum procul abesse Christum: ergo intenti simusexspectationem, ne subito nos deprehendat.modo hodie quoque nos erigi decet, et proChristi adventum fide apprehendere, dummisoet Sata n, turb anda e ecolesiae causa. Hasunt ultimi temporis signa. Verum tot saeoua morte Iohannis fluxerunt, videntur hoc vafalsi ooarguere. Bespo ndeo, apostolum vulg aturae more denuntiare fidelibus, nihil iam restare, nisi ut Christus in mundi redemappareat. Quia vero nullu tempus praefigi

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT II . • 322

is suae homines lactavit ape inani, neque inrum volait abscindere ecclesiae oursnm, etIB annorum successiones, quibus hue usque du-eoclesia in mundo. E t certe si regni Dei aeter-nobis ante ooulos versatur, nulla erit tarn longami tas, quae non sit instar m omenti. Tenen -

apostoli consilium est, quod ultimum tempus, in quo sic complentur omnia, ut nihil super-raeter ultimam Christi rerelationem.Audistis quod Antichristus. Loquitur tanquami nota: unde colligere promptum est, edoctosmonitos ab initio fuisse fidèles de futura eocle-dissipationem : turn ut sollicite ipsi se conti-it in fide suspecta, tum ut posteros instruerentivendum. Sic enim tentari D eus voluit eccle-

ne quis nisi sciens ac volens falleretur, neeesset ignorantiae excusatio. Atqui videmusi fere orbem misère fuisse deceptum, ac siim nunquam de Antichristo factum esset. Quin

in papatu nihil magis célèbre ac tritum est,futurus Antichristi adventus: interea tarn

stupidi, ut eius tyrannidem cervicibus suis im-im non sen tian t. Idem scilicet omnino illislgit, quod Iudaeis: nam quum ii promissionesessia teneant, longius tarnen absunt a Christo,

si nunquam illis auditum esset nomen. Namnarius Messias, quem sibi finxerunt, eos a filio>rorsus ave rtit. E t si quis ex lege et prophe tistum illis ostendere studeat, nihil quam ludetm. Papistae Antiohristum imaginati sunt, quires annos et dimidium vexaturus sit ecclesiam.98 notae, quibus Antichristum désignât spiritusin papa dare apparent; sed ille triennalis An-stus stultos papistas tenet occupatos, ne vi-i videant. Mem inerimus itaque, non modo

itum fuisse a spiritu Dei Antichristum, sed ad-as simul fuisse notas quibus disoerni queat.Etiam nunc multi. Videri posset hoc correotio-ice additum, quasi falso existiment unum foreid regn um : sed non ita est. Qui unum tan-îominem putant fore, délirant illi quidem : sedis quum venturae defectionis meminit (2. Thess.aperte testatur certum fore corpus et regnum.praedicit defectionem quae per totam eccle-

grassabitur, ut sit quasi malum universale:9 apostasiae caput constituit adversarium Christi,l templo Dei sedebit, numen et divinos hono-bi usurpan8. Nisi velimus sponte errare, ex'auli descriptione Antichristum agnoscere dis-) : quam suo loco exposui, nunc obiter attigisset. Sed quomodo hoc conveniet cum verbisnis, qui iam multos esse pronu ntiat? Res-o, Iohannem nihil volle aliud, quam specialesectas emergere, quae sint futurae dissipationisidia. Ch erinth us enim, Basilides, Marcion,tinus, Ebion, Arius, et reliqui, eius regniCalvini opera. Vol. LV.

membra erant, quod diabolus postea adversus Christum erexit. Proprie loquendo, nondum Antichristusexstabat: sed arcanum suae impietatis clam molie-batur. Verum Ioha nnes utitur hoc nomine, ut pio-rum Studium et sollicitudinem ad repellendas fraudes magis acuat. Quod si iam tunc in excubiis

stare fidèles iubebat Dei spiritus, quum signa dun-taxat venturi hostis procul cernèrent: multo minusnunc dormiendi tempus est quando ecclesiam saevatyrannide oppressam tenet, ac palam Christo insultât.

19 . Ex nobis egressi sunt. Alteram obiectionempraevertit, quod pestes illas videbatur genuisse ecole-sia, et in sinu suo ad tempus fovisse. Nam certehoc ad turbandos infirmos plus valet, si unus quis-piam nobiscum veram fidem professus, deficiat, quamsi mille extranei in nos conspirent. Sic ergo fatetureos prodiisse ex ecclesiae gremio, ut tarnen negetfuisse unquam ex ecclesia. Po rro diducendae obiec-tionis ratio est, quod semper huic malo obnoxia sitecolesia, ut multos ferre cogatur hypooritas, quivere Christum non habent, utcunque eius nomenore profiteantur ad tempus. Quum dicit, e g re ss o sesse a nobis, significat locum in ecclesia priusooeupasse, et habitos esse in piorum num éro . Ne gattarnen fuisse ex nobis, qui falso nomen obtenderintfidelium: sicuti paleae, licet tritico in eadem areapermistae sint1), no n tarnen in tritico censentur.

Si fuissent ex nobis. Aperte pronuntiat, nunquam fuisse ecclesiae mem bra qu i deficiunt. At oertesigillum Dei, sub quo suos custodit, firmum manet:ut inquit Paulus (2. Tim. 2, 19). Sed hie oriturdifficultas. Multos enim , qui videbantur Christumamplexi, saepe excidere contingit. Bespondeo, trèseorum esse gradus qui evangelium profitentur. Su nt

enim qui pietatem simulant, quum tarnen malaconscienta intus eos arguât. Aliorum magis frau-dulenta hypocrisis: qui non modo fucum hominibuBfacere tentant, sed oculos sibi perstringunt, ut sibividean tur recte Deum colère. Tertii vivam habentfidei radicem, ac suae adoptionis testimonium penitusfixum cordibus gerunt. Prior es duo ordines nihilstabilitatis habent: de postremis loquitur Iohannes,quum impossibile esse dicit ab ecclesia alienari.Neque enim sigillum, quod Deus spiritu suo insculp-sit eorum conscientiis, deleri potes t. Sem en inoor-ruptibile, quod radicem egit, non potest evelli, neoaboleri. Neque enim hic de hom inum , sed Deiconstantia agitur, cuius electionem ratam esse oportet. Qu are non imm erito dicit, ubi efficax est Deivooatio, illic certam persererantiam fore. In summ anunquam penitus imbutos fuisse Christi notitia in-telligit, qui deficiunt: sed levem duntaxat et evani-dum habuisse gustum.

*) sunt21

7/29/2019 c55.pdf



Ut manifesto fièrent. Utile ac necessarium esseecclesiae examen docet: unde ex adverso sequitnrnon esse iustam perturbationis causam . Quum sitareae similis ecclesia, ventilari paleam oportet, uttriticum purum maneat: hoc facit Deus, quum emit-tit hypocritas ex ecolesia: earn enim quisquiliis et

sordibus purgat.20 . Et vos unctionem habetis a san cto: et novistis

omnia. 2 1 . Non scripsi nobis, quia non noveritisveritatem: sed quia novistis earn, et quia omne men-dacium ex veritate non est. 22. Quis est mend ax, nisiqui negat Iesum esse Christum? Hie est antichristus,qu i negat patrem et filium. 23. Omnis qu i negat filium,neque pat/rem habet.

20 . Et vos unctionem. Modeste excusat apostolus,quod eos tarn sollicite admonet: ne putent obliquese perstringi, quasi rudes ignarosque eorum quaeprobe tenere debuerant. Sic Paulu s (Rom. 1, 14)Romanis concedit prudentiam, ut aliis etiam monen-dis sint pares et idonei : simul tarnen ostendit, nonposse aliter se munere sibi iniuncto defungi, quineos commonefaciat. Neq ue tarnen adula torie sicloquuntur apostoli: sed hoc modo prudenter caventne ab ullo hominum gen ere respuatur sua dootrina :quum non modo rudibus, sed in sohola Domini eru-ditis congruere et utilem esse den untia nt. Ususipse docet quam fastidiosae sint hominum aures.Tale quidem a piis debet abesse fastidium: bonitarnen ao prudentis doctoris est nihil omittere, quosibi audientiam apud omnes faciat. Gertum estautem, nos minori attentione et reverentia exciperequod dicitur, si putamus eum, qui loquitur, intelli-gentiam, quae a Domino data est nobis, detrahere.Simul hac laude acuit apostolus lectores, quia minusexcusationis habent qui dono intelligentiae suntpraediti, nisi alios profectu antecedant. Sum ma est,quod apostolus eos non docet tanquam rudes et ele-mentarios, sed res iam cognitas in memoriam illisreducit: deinde quod ad excitandas spiritus scintillas eos hortatur, ut plenus in illis fulgor luceat.Âo se ipsum exponit proximis verbis, se ideo scrip-siBse negans quod veritatem ignorent, sed quod inea prob e Bint edocti. Nam si rud es pror sus fuissentao növitii, capere non potuissent hanc doctrinam.Quod autem omnia dicit novisse, non universalitercapi, sed ad praesentis loci circumstantiam restringidebet . Caeterum quum dici t eos habere unct ionem a sancto, non dubito quin ad veteres figuras

alludat. Nam e sanotuario petebatur oleum ad un-gendos sacerdotes. Daniel autem adventum Ghristitempus proprium esse définit ungendo sancto sanctorum (D an. 9 , 24). Nam ideo unctus a pâtre fuit,ut multipliées copias ex sua in nos plenitudine dif-fundat. flinc sequitur, non acumine propra sensus

reote sapere homines, sed illuminatione spdeinde non aliter quam per Christum nos firitus participes, qui et verum est sanotuariunicus noster sacerdos.

21 . Et quia omne mendacium. ConcedJudicium, quo verum a falso discerna nt.

enim dialeotica est ista propositio, mendaciuferre a veritate (qualiter in scholia générales traduntur), sed ad praxin et usum accommsermo: as si diceret, Non tantum eos tenerverum sit: sed etiam adversus impiorum fet imposturas munitos esse, ut pruden ter vean t. Po rro non de una aut altera mendacie loq uitu r: sed quidquid fraudis intentetaut quacunque parte eos adoriatur, lucis ebrarum discretionem fore in promptu diciducem habeant spiritum.

22 . Quis est mendax. Non asserit soleos mendaces qui negant apparuisse in carfilium, ne quis in solvendo hoc nodo ultra se torquea t: sed alios omnes superare. Quaret, nisi hoc censeatur mendacium, aliud hab eri posse. Quemadm odum vulgo solemuSi perfidia in Deum et homines crimen nquod amplius crimen vooabimus? Quod aupseudoprophetis in genere attigerat, nunc accdat ad rationem sui temporis. Digito enim oeos qui ecclesiam turbaba nt. Quod CherintGarpocratem notari veteres existimant, facipio. Caeterum C hristi negatio late patet. enim satis est uno verbo fateri Iesum esse Chnisi talis agnoscitur, qualem eum pater in evnobis offert. Duo isti, quos nominavi, C hrislum dabant filio Dei: sed purum fingebantnem. Sicuti1) sunt alii, ut Arius, qui Dei ilium ornantes aeterna divinitate spoliabant.cion spectrum hominis fuisse som niabat. Snihil a patr e differre com mentus est. UliDei filium negarunt: quia nemo eorum inChristum sincere agnovit: sed eius veritatemturn in se erat, adultérantes, idolum sibi pro fabricarunt. Eru pit deinde Pelagius, qui cequidem non movebat de Christi essentia, qrum hominem et Deum esse concederet: sedfere eius honorem in nos transferebat. Hoest Christum in nihilum redigere, quum eiuset vis aboletu r. Sic papistae hodie liberumtrium spiritus sancti gratiae opponentes, parttitiae et salutis locantes in operum meritismeros sibi patronos imag inantes, per quos

propitium habeant, factitium nescio quem Chabent : at vivam genuinamque Dei imaginemlucere in Christo debebat, pravis suis comdéformant, virtutem énervant, officium obr

') Sequuti

7/29/2019 c55.pdf


ÜT IL . 32625 CAP1

perv ertun t. Nunc videmus negari Christum , quo-ties quae habet propria , illi detrahu ntur. Quemadmodum autem Christus legis et evangelii finisest, ao inolusos in se thesauros omnes habet sa-pientiae et intelligence: ita scopus est, in quemcollimant haeretici omnes, ut sagittas illuc suas di-

rigant. Quare non imm érité apostolus impostorumfaeit principes, qui Christum oppugnant: quandoplena in eo Veritas noMs est exhibita.

Hie est antichristus. Non loquitur dé illo de*feetionis principe qui Dei sedem occupaturus erat:sed quicunque Christum evertere conantur, eos inscelerata illa cohorte ponit. Ätque ut eorutn crimen amplificet, non minus patrem ab litis quamfilium negari asserit: ae si dioeret, nullam ampliuseos habere religionem, quia Deum penitus abiece-rint. Quod ratione mox addita confirmât: quia ne-queat pater a filio separari. Es t autem baec in-signis sententia, et quae inter prima religionisnostrae axiomata censeri debet, Imo postquamconfessi sumus unum esse Deum, hoc secundumcaput necessario connecti debet: non alium essenisi qui in Christo cognosoitur. Neque hie argu tedisputât apostolus de essentiae unitate. Certum qui-dem est non posse divelli filium a patre, quia sitô|ioouaooç, sed aliud nunc agitur; quod scilicetpater, qui alioqui invisibilis est, se in filio tantumpatefecerit. Unde et imago patris vocatur, quianobis repraesentat et exhibet quidquid de patre co-gnitu u tile est. Nuda enim Dei maiestas semperimmense suo fulgore oculos nostros perstringet:ergo necesse est in Christum respicere. Hie aeces-sus est ad lucem, quae alioqui merito inacoessa di-oitux» Ite rnn t dito, non hic agita ri subtilem dispu-tationem de aeterna Christi essentia quam unam

cum patre hab et. Abunde quidem ad earn proban-dam sufficit hie locus: sed Iohannes ad fidei praxinnos voeat: nempe quia Deus se totum nobis inChristo frUendam dédit, frustra alibi quaeri: vol(si quis malit clarius) quoniam in Christo habitattottt plenitudo dmnitatis, extra earn nihil esse Dei.Unde sequitur, Turoas^ Iudaeos, et similes, Dei locomerum habere idolum. K am quibuseunque iirsi-gniant titulie Deum quem adorant: quia tarnen eümreiieiunt sine quo ad Deum non perven itur, et inquo nobis se Deus in solidum manifestât: quid ha-bent praeter suam creaturam, Tel suum figmentum :Blandiantur sibi ut volent in suis specuïationibus,qui extra Christum philosopbaatur de rebus divi«nis : certum tarnen est nihil quam deaipere, quianon tenent caput, u t Pau lus dieit (Colos. 2, 19).Unde colligere promptum est quam necessaria sitChr isti cognitiö. H ai ti codices habent oppositamsenten tiam : Qu i confitetur filium, etc . Sed quiaputo annotatam ab aliquo lectore obrepsisse incontextum, omittere non dubitavi. Quod si plaeeat

ipsam inseri, sensus erit, non aliam esse legitimamDei confessionem, quam dum in filio agnosoiturpater. Si obiioiat quispiam, multos ex v eteribusrecte sensisse de Deo, quibus tarnen ignotus eratChristas: fateor non ita semper explicatam fuisseChristi notitiam: illud tarnen semper fuisse verum

contendo: quemadmodum solis lumen radiis ad 70susque diffunditur, ita Dei notitiam nonn isi perChristum communicatam.

2 4 Ergo quod auäistis ab imtia, in vobis maneat.Si in voids m &nserit qûod ab initio auäistis, et vosin patre 6t filio maneiitis. 2S . Aiqm haec est pro-missio quam ipse nobis promisit, nempe vita aeterna.26. Haec scripsi vobis de m qui sedueunt VOS»27. Et undtio, quam aeeepistis ab eo, in vobis manet,neque opus hafretis ut quis vos doceat: sed quemadmodum unetio doeet vos de omnibus t et Veritas est, etnon est mendacium. Et quemadmodum doeuit vos,mande in eo, 28, Et nunc, filioM, tnanete in eo: uiquum apparuerit, habeamus fidmiam: neque pude-

fiamus ab eius praesmÜa. 29 . Si nostis quod iustussit, eognosäte quod quisquis facti iustitiam, ex Wgenitus est.

2 4 Ergo quod, etc. Superiori doctrinae ex>hortationem attexit: et quo plus effioaoiae habeatexhortatio, fractum demonstrat quem ex öbedientiapercipient» Ergo ad fidei constantiam eos hortatur,ut fixum in cordibus refcineant quod didicerunt.Porro qöum dioit ab initio, sola antiquitas minime ad probandam quamlibet doctrinam suffioeret:sed quia iam ostendit, rite in puro Christi evan-gelio fuisse institutos: iure in eo permanendum esseinfert. Ao diligenter notandus est hio ordo. Nam

si ab eo doctrinae genere, quod semei erimus am-plexi, nOlimus disoedere, qualeounque illud sit: noneonstantia, sed perversa erit obstinatio. Qu are delectus est habendus, ut nobis fidei nostrae ratioconstet ex Dei verbo, tum sequatur infiexibilis eonstantia. Papistae initium iaotant, quia superstitioneasuas a pueritia imbiberint. Htoe praete xtu apertam.veritatem cantumaeiter repadiare sibi permittunt.Talis pertinaeia nobis documeöto est, semper faciendum esse exordium a doctrinae eertitudine.

Si in vobis manserit. Hie perseverantiae fruetusest, quod in qüibus manet Dei Veritas, illi in Deomanent. TJnde colligimus quid in tota pietatis doe-trina sit quaerendum . Qu are is demum optimeprofeoit, qui hue usque progressas est, at Deo

penitus adhaereat. In quo autem non habitat paterpet filium, is totus est vanus et inanis, quidquidBoientiae teneat. Po rro haec eximia laus sanaôdoctrinae, quod nos Deo eoniungit, ac in ea reperi-mus quidquid ad veranj Dei fruitionem pertinet.Postremo loco admonet bane esse solidam felicitatem»

21 *

7/29/2019 c55.pdf


327 EP IST . IOHANN IS

si Deus in nobis habitet. Loquutio, qua utitur,ambigua est : vel quod haec sit promissio qua nobispromisit vitam aeternam : vel appositive, quod haecsit promissio quam nobis dedit, nempe vita aeterna.Quia tarnen utrovis modo accipias, idem manetsen sus: libera sit electio. Summ a est, non aliternos vioturos, quam si vitae semen in animis nostrisconceptum, usque ad finem alamus. Multus estIobannes in hoc capite tradendo, in cognitioneChristi non modo beatae vitae principium essesitum, Bed etiam perfectionem. Yerum nulla eiusrepetitio nimia esse potest: quando hano semperhominibus causam fuisse exitii notum est, quodChristo non contenti, extra simplicem evangeliidoctrinam evagari gestierunt.

26 . Haec scripsi vobis. Iterum excusat apostolus, quod eos admoneat qui intelligentia et iudicioalioqui praediti e rant. Hoc autem ideo facit, utiudicium spiritus adhibeant, ne inutilis sit admonitio.Ac si dixisset: ego quidem meas ago partes: sedinterea necesse est ut vos Dei spiritus in omnibus

dirigat. Nam frustra voois meae sonitu aures, velpotius aerem verberabo, nisi ille intus loquatur.Quum audimus eum de seductoribus scripsisse,"semper observemus, bono et sedulo pastori nonmodo curam incumbere ut oves aggreget, sed etiamut lupos abigat. Quid enim profnerit puram evangelii vocem in medium afferre, si ad manifestasSatanae imposturas connivemus ? Nemo itaque fide-liter ecclesiam docere poterit, nisi qui profligandiserroribus, si quos spargi a seductoribus videt, eritinten tus . Quod d ic it , u n c t i o , qu am ab eo ac -cepis t is , ego ad Chris tum refero.

27 . Neque opus häbetis. Ridiculus esset Io-hannes, quemadmodum supra dixi, si inutilem doctrinam profund er et. Non igitur tantum illis tribu itsapientiae, ut Christi discipulos esse neget. Tantumsignificat illos minime esse rudes, ut docendi sinttanquam de rebus ignotis: nec se quidquam pro-ponere quod non ultro illis suggérât Dei spiritus.Perperam itaque fanatici homines hoc testimoniumarripiunt, ut ab ecclesia usum externi ministeriiexcludant. Dicit fidèles, spiritus magisterio edootos,iam tenere quae tradit: ut non opus habeant, quasiignota discere. Hoc dicit quo plus autoritatis suaedoctrinae conciliet : dum eius subscriptionem quisquein corde suo reperit digito Dei insculptam. Caete-rum quum pro fidei mensura quisque intelligat:fides autem in aliis exigua sit, in aliis mediocris,in nemine absoluta : hinc sequitur, neminem tantum

scire quin profectui adhuc sit locus. Deinde haecaltera est doctrinae utilitas, quod ubi probe tenenthomines quod expedit: commonefaoimus tarnen eoset excitamus, ut maior inde confirmatio illis accédât.Nam quod de omnibus eos a spiritu doceri pro-nuntiat Iohannes, non tarn generaliter accipi debet,

sed ad loci praesentis ciroumstantiam re stringsumma, non alio spectat quam ad stabilieorum fidem, dum eos ad spiritus examen requi solus est idoneus doctrinae censor et approdum earn cordibus nostris obsignat, ut certo scDeum loqui. Nam quum in Deum respicere dfides, solus ipse sibi testis esse potest, ut conostris persuadeat, a se profectum esse quodnostrae percipiunt. Atque id sibi volunt haecq u e m a d m o d u m v o s d o o e t , V e r i t a s e s tritum scilicet instar sigilli esse, quo nobis fiat Dei Veritas. Quum addit n o n e s s e mcium, hac particula alterum spiritus officiusignât: nempe iudicio et discretione nos regemendacio fallamur, ne haereamus suspensi eplexi: ne velut dubiis in rebus vacillemus.

Quemadmodum docuit, mande. Dixerat manere spiritum: nunc ut in eius revelationné ant, hortatu r. E t speoiem ipsam revelationsignât: Manete, inquit, in Christo, quemadmvos spiritu s docuit. Scio aliter vulgo e

Manete in ea : ut unctionem referat. Sed repetitio, quae mox sequitur, non nisi Christoveniat, mihi non dubium est quin de Chrisquoque loqu atur: et contextus hoc postulat. in eo capite insistit apostolus, ut puram Cnotitiam retineant fidèles, utque non alia Deum contondant. Interea olare ostendit, nonin finem Dei filios illuminari a spiritu, nCh ristum cognoscànt. Quod si inde non defleperseverantiae fructum proponit: nempe quodciam habituri sint, ne pudefiant ab eius conNon enim fides nuda est ao frigida Christi hensio, sed vivus et efficax potentiae eius squi fiduoiam géné rât. Nec vero aliter staredum tot quotidie fluctibus impetitur, nisi

Christi adventum respiceret, et eius virtu te stranq uillum afforret statum conscientiis. Po rtime fiduciae natura exprimitur, quum intsustin eri dicit Ch risti praesentiam . Nam quiin vitiis sibi indulgent, obvertunt tergum neque alibi quam in Dei oblivione pacem invHaec est carnis securitas, quae homines obfacit: ut a Deo adversi, neque peccatum honeque mortem metuant: interea réfugiant Ctribunal: pia autem fiducia in solum Dei inreoum bit. Und e fit ut placide Chris tum exsppii, neque eius conspectum reformident.

29 . Si nostis quod iustus sit. Iterum ahortationes transit : ut eas doctrinae subinde

epistola permiscet. Multis autem argumentis fidem necessario cum sancta et pura vita cotarn esse. Primum est, quod spiritualiter gigin Christi similitudinem. Unde sequitur, neex Christo gen itum , nisi qui iuste vivit. quam incertum est, Christumne an Deum inte

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT III . 330

m dicit ex eo esse genitos qui faciunt iustitiam.certe usitata est loquendi ratio in soripturis,ex Deo gigni in Christo. Sed in hac quoque

ra nihil absurdi est: ex Christo gigni qui eiusitu renovantur.

CAPUT III.1. Vidée qualem caritatem dedit nobis pater, utDei nomineniur. Propterea mundus non novit

, quia non novit ipsum. 2. Dilecti, nunc filiisimus, et nondum apparuit quid erimus. Scimus

m quod si apparuerit, similes ei erimus: quia•bimus eum sicuti est. 3. Et omnis qui habetc spem in eo, purificat se ipsum : quem admo dumpurus est.

1. Videte, etc. Secundum argumentum, a vo-onis nostrae dignitate et praestantia. Non vul-i honore, iuquit, nos dignatus est coelestis pater,

im in filios adoptavit. Haeo tanta gratia, pur i-s Studium accendere in nobis debet, ut simusconformes: nee vero fieri potest quin se puri-

t qui se unum ex Dei filiis agnoscit. Et quo3 vehementiae h abeat exh ortatio, Dei gratiamjlificat. Nam quod dicit d at am es se ca ri -em, significat hoc merae esse liberalitatis, quodDeus pro filiis habet. Unde enim tanta nobis

aitas, nisi ex Dei amore? Amor porro hietuitus praedioatur. Es t quidem impropria lo-itio: sed maluit improprie loqui apostolus, quami exprime re quod necesse cognitu era t. In summa,îifieat, quo amp lior effusa est in nos Dei bonitas,nos eo ma gis obstrictos esse. Quemadm odum

llus per eius misericordias Romanos obsecrat utilli pu ras hostias offerant (Horn. 12, 1). In ter eaemur, gratuitam (ut dixi) esse piorum omniumptionem, nee ab ullo operum respectu pendere.n quod sophistae dicunt, adoptari quos foreQ08 praev idet De us, aperte his verbis re fellitur.pie enim hoc modo gratuitum esset donum.: doctrinae caput tenere in primis operae pretium

Nam quum unica salutis nostrae causa sitptio, et earn ex mero soloque Dei amore fluere;etur apostolus, nihil hie nostrae dignitati velrum meritis fit reliquum. Cur enim sumus filii?3, scilicet nos coepit gratis amare Deus: quum) potius digni simus quam amore. Quum autem'itus adoptionis nostrae pignus sit: hinc sequitur,

|uid est in nobis boni, Dei gratiae adeo opponiL debere, ut potius ei referendum sit acceptum.m e n , de quo loquitur, inanis esse titulus nonäst. Nam Deu s est qui nos ore suo filios pro-itiat: quemadmodum Âbrahae nomen imposuitre ipsa.

Propterea mundus. Haec tentatio graviter fidemoppugn at, adeo non reputari nos in filiis Dei, velullam tantae praestantiae notam in nobis conspici,ut potius nos totus fere mundus ludibrio habeat.Ergo ex praesenti statu vix colligi potest, Deumesse nobis patrem : sicuti diabolus omnia maohinatur,

ut hoc benefioium obsouret. Hu ic scandalo m edeturquum dicit, nos hodie quales sumus nondum agnosci,quia mundus Deum non cognoscit: itaque non essemirum , si eius filios oontemnat. Cuius rei illustrespeculum exs titit in Isaac et Iacob. Nam quumuterque a Deo electus esset, ilium Ismael risu etsannis, hunc Esau minis et gladio persequebatur.Ergo utcunque videamur oppressi in mundo, statnihilominus salus nostra recta et incolumis.

2. Nunc filii Dei sumus. Nunc ad propriumcuiusque sensum descendit. Nam quam vis impiinos ad spem abiiciendam non sollicitent, praesenstarnen nostra conditio a gloria filiorum Dei multumabest. Nam q uantum ad corpus spectat, pulvis etumbra sumus: mors semper ante oculos Versatur:

interea mille aerumnis sumus obnoxii: anima veroinnumeris malis subieota: ita in nobis infernumsemper reperiemus. Quo magis necesse est sensusomnes nostros abstrahi a praesenti rerum adspectu,ne miseriae, qu ibus undique circumdati sumus etprope obruti, eius felicitatis, quae adhuc latet, fidu-ciam nobis excu tiant. Hoc enim apostoli consiliumest, perpéram nos esse facturos, si ex praesentistatu aestimem us quid nobis Deus co ntulerit: sedindubia fide tenendum esse quod nondum apparet.

Scimus autem quod si apparuerit. Haec conditio resolvi debet in adverbium temp oris Ubf, velQuum. Porro verbum hoc, a p p a r u e r i t , d iversosensu quam prius accipitur. Dicebat nuper apos

tolus, nondum apparuisse quod simus futuri, quodabsconditus sit adoptionis nostrae fructus: quia incoelo est nostra félicitas, non autem procul inde interra p eregrin am ur: quia haec caduca vita, et centum assidue mortibus subiecta, longe dissimilis estaeternae gloriae, quae Dei filios decet: quia car-nis ergastulo servilem in modum inclusi,longe a libero coeli terraeque dominio distamus.Nunc vero ad Christum refert particulam istam,qu um a p p a ru e r i t . Idem enim docet quod Paulus ad Colossences cap. 3, 3, ubi dicit, Yita vestracum Christo abscondita est: ubi vero Christus apparuerit vita vestra, tunc et vos cum ipso appare-bitis in gloria. Neque enim aliter stare fidesnostra potest, quam dum in Christi adventum res-

picit. Nam haec causa est cur Deus gloriae nostraemanifestationem différât, quia nondum manifestatussit Christus cum potentia regni sui. Haec inquamuna est sustinendae fidei nostrae ratio, ut patientervitam nobis promissam exspeotemus. Simul acpaululum a Christo quispiam defie xerit, necesse

7/29/2019 c55.pdf


331 EP IST . IOHA NNIS

erit eum deficere. S e i e n d i verbo, fidei certitu-dinem dé signât, ut earn discernât ab opinione. Neesimplex aut universalis scientia hie notatur: sedquam sibi privatim quisque aptare debet, ut eertostatu ât se Christo aliquando fore similem. Er goutounque pendeat gloriae nostrae exhibitio usque in

Ch risti adventum, eius tarnen cognitio optime fun-data est.Similes. Non intelligit pares fore. Capitis

enim et membrorum discrimen esse aliquod oportet :sed similes ei erimus, quia corpus nostrum humileconforme reddet corpori suo glorioso: ut Paulusquoque docet, ad Philippenses capite 3, 21 . Nambreviter ostendere apostolus voluit, hunc ultimumesse adoptionis nostrae finem, ut quod ordine inChristi praecessit, tandem in nobis compleatur.Videtur tarnen infirma esse quae subiicitur ratio,nam si Christi adspectus nos Christo similes faoiet,communis nobiscum erit impiis gloria, qui eumsimiliter visuri su nt. Respondeo, h unc esse familiärem adspeetum, quern impii ferre nequeunt quin

expavescant: imo praeterquam quod fugient Deiconspeotum et horrebunt, eius gloria illis ooulos per-string et, ita ut confusi stupean t. Yidemu s enim utAdam sibi male conscius Dei praesentiam refor-midet. E t illud generaliter Deus de hominibuspron untiat apud Mosern (Exod. 33, 20), Nemo mevidebit, et vivet. Quia fieri aliter non potest quinDei ma iestas tanqua m ignis consumons, Don secusac stipulam nos consumât: quae scilicet est carnisnostrae imbecillitas. Quatenus autem renovatur innobis Dei imago, ooulos habemus ad Dei adspeetumcomp arâtes. Et n unc quidem Deu s imaginem suaminstaurare in nobis incipit: sed quantula ex parte?Ergo, nisi omni carnis nostrae corruptione exuti

Deum facie ad faciem adspicere non poterimus.Quod etiam exprimitur particula ista, sicuti nob is es t. Neque enim omnem Dei adspeetum nuncadimit: sed quemadm odum dicit Paulu s (1 . Cor.13, 12), Nunc tantum per speculum cernimus inaenigmate. Hun c autem viven di modum ab ocu-lari intuitu alibi discernit. In summ a, Deus nuncse nobis conspiciendum offert, non qualis est, sedqualem modulus noster eum capit. Ita impleturillud quod habetur apud Mosern) nos eum velut atergo duntaxat videre: quia in eius facie nimius estfulgor (Exod. 3 3, 23). Notandum praeterea estrationem hanc, quam adduoit apostolus, ab effectusump tam esse, non a causa. Neque enim docet,similes ideo nos fore, quia fruemur adspectu: sed

inde probat nos divinae gloriae fore participes, quianisi spiritualis, et coelesti beataque immortalitatepraedita esset natura, ad Deum nunquam tarnprope accederet. Nee tarnen tanta gloriae erit per -fectio in nobis, ut totum Deum adspectus nostercomprehendat. Longa enim tunc quoque erit inter

nos et ipsum proportionis distantia. Sed dicit apostolus nos eum, qualis est, visuros, et ineffabilem videndi modum désignât, cuiussumus ex pertes. Quamdiu enim per fidem lamus, Paulus nos ab eo peregrinari docet (25, 6). Et quoties se visendum patribus pr

non in sua essentia, sed sub symbolis semperest. Ergo tunc demum in se videbitur quaelatet Dei maiestas, ubi ablatum fuerit mhuius et corruptibilis naturae velum. Ab agutis disputationibus supersedeo. Videmusquantopere se in illis Augustinus torqueatarnen se expedit, cum in epistolis ad PaulinFortu natian um , tum libro de Civitate Dei, aliis locis. Quod tarnen illic dicit, observatu dest, plus valere in hae inquisitione, vivendiloquendi modum : et cavendum esse, ne dum altequaerimus quomodo possit Deus videri, et sanctificationem perd am us, sine qua nemvidebit.

3. Omnis qui habet hanc spent. Nunc c

dit, non ideo debere sanctitatis Studium frignobis, quia nondum appareat nostra félicitas:enim suffieere. Po rro scimus sper ari quaeabscondita. Sensus ergo est, utcunque Chnondum habeamus oculis praesentem, si taripso speramus, fiere non posse quin spes isad sectandam puritatem excitet ac stimuletad Christum recta nos dirigit, quern scimuslutum esse; puritatis exemplar.

4. Quicunque facit peccatum, etiam iniqfacit : et peccatum est iniquitas. 5. Porro nosille apparuit ut peccata nostra töller et: et pin eo non est. 6. Quisquis in eo manet, non

quisquis peccat, non vidit eum.4. Quicunque facit. lam supra ostendit

lus quam ingrati simus Deo, si parvifacimustionis honorem, quo nos ultro praevenit: acsaltern mutuum illi amorem rependimus. admonitionem illam interposuit, non debere afnostrum diminui, quia differtur promissa beaNunc autem quia homines in malis plus aeqblandiri soient, hanc perversam indulgentiamrigit pronuntians iniquos esse, ae legis transores quicunque peccant. Credibile enim efuisse qui blanditiis istis exte nua rent sua vitmirum si pecoemus, quia sumu s hom ines: sgnum est peccati et iniquitatis discrimen.

lam hanc excusationem illis excutit apostolus,peccatum définit esse divinae legis transgressNam illi propositum est peccati odium et hoindu cere. Nomen ipsum peeoati levé quibvidetur: iniquitas autem vel legis transgresstarn facile ignosci potes t. Cae terum non faci

7/29/2019 c55.pdf


33 CAPUT I I I . 334

)lu8 aequalia peccata, quum iniquitatis damnâtmnes qui peccant: sed simplioiter docere vult, exintemptu Dei nasci peccatum, et peccando yiolari>gis iustitia m. Qn are nihil commune habet cumeliro Stoicorum paradoxo haec Iohannis doctrina.feinde hic peccare non signifioat in aliquo opere

elinquere: nee peocati nomen pro singulis delic-8 capitur: sed peccatum vocat, ubi homines totoordis affectu ad malum ruun t. Nee alios peccareitelligit, nisi qui addict! sunt peccato. Neque enimdeles, qui adhuc carnis ooneupiscentiis laborant,liqui censentur, quamvis a peccato non Bint puriec immunes: sed quia non régnât in ipsis pecca-îm, lohannes dicit eos non peccare: ut mox fusiussponam . Summa huius sententiae est, perversamorum vitam qui peccandi licentiam sibi indulgent,soeam esse Deo, nee posse ab eo ferri, quum ip-U8 legi sit adversa. Hinc non sequitur, nequeotest colligi, fidèles iniquos esse, quia subesse Deoipiunt, sibique in suis vitiis displicent, idque iningulis delictis. Deind e vitam, quantum in se est,

smponunt ad legis obsequium. Verum ubi deli-erata est peccandi voluntas vel continuus tenor,lie est legis transgressio.

5. Porro nostis quod ille apparuit. Alio argu-tento demonstrat quantum inter se dissideant pec-itum et fides. Christi enim officium est peccataillere, et in hune finem a patre missus est : fidelitem pereipimus Christi virtutem : ergo qui inhristum credit, necesse est a peccatis purgari.aeterum quum alibi dicatur Christus peccata tol-ire, quoniam mortis suae sacrificio ea expiavit, ne>ram Deo nobis imp ute ntu r: hoc loco intelligitihannes vere et ipso actu (ut loquuntur) Christum>llere peccata, quia per ipsum crueifigitur vetus

omo noster, et per poenitentiam, oarnem nostramim pravis conoupiscentiis spiritus eius mortificat.eque enim patitur contextus, de remissione exponi.ic enim (ut dixi) ratiocinatur, eos qui peccare nonasinunt, irritum facere Christi beneficium: quumleo venerit, ut aboleret regnum peccati. Id autemi spiritus sanctification em refe rtur.

Peccatum in eo non est. Non de Christi per->na hic agit, sed de toto co rpore. Quocunqu e vimïam difiundit Christus, negat amplius locum esseeccato. Proin de statim colligit, non peccare quil Christo m anent. Nam si per fidem in nobisabitat, opus illud suum peragit, ut nos a peccatisnrget. Unde apparet quid sit p e c c a r e . Nequeaim suo nos spiritu perfecte uno die vel momento

hristus rénovât, sed renovationem ex parte coep-tm continuât tota vita. Fieri ergo non potest quineccato obnoxii sint fidèles, quamdiu in mundoEjunt. Sed qu atenu s viget in ipsis Ch risti regn um ,eccatum abolitum e st. Interea censentur a prae-ipua pa rte : hoc est, iusti esse et iuste vivere di-

cuntur, quia sincero cordis affectu ad iustitiamadspirant. Dicuntur non p e c c a re : quia et si carnisinfirmitate labuntur, peccato tamen non oonsentiunt:quin potius gemendo luctantur, ut vere testari cumPaulo (Rom. 7, 19) queant se malum facere quodnolunt. M a n e r e in C hristo fidèles dioit, quia fide

in eum inserimur, et unum effioimur cum ipso.6. Quisquis peccat, non vidit eum. Oppositummembrum suo more addidit, ut sciamus falso prae-texi Christi fidem et notitiam absque vitae novitate.Nusquam enim otiosus est Christus, ubi regnat:sed spiritus sui virtutem exserit. Propriu m autemeius esse dictum est, peccatum fugare, non seousatque sol fulgore suo tenebras dispellit. Atq ueiterum hoc loco docemur quam viva re s sit et effioaxChristi cognitio : nempe quae nos in eius imaginemtransformat. I ta per a f fe c tu m e t n o t i t i a m ,nihil aliud intelligitur quam fides.

7. Filioli, nemo vos decipiat: qui facit iustitiamiustus est, quemadmodum ille iustus est. 8. Ç>ui facitpeccatum, ex diabolo est: quia ai initio diaboluspeccat. In hoc manifestatus est filius Dei, ut solvatopera diaboli. 9 . Quisquis natus est ex Deo, peccatum non facit, quoniam semen eius in ipso manet.Et non potest peccare, quia ex Deo genitus est. 10 . Inhoc manifesti sunt filii Dei et ßii diaboli.

7. Qui facit iustitiam. Docet hie apostolustestandam esse bonis operibus vitae novitatem: neeconstare illam, de qua loquutus est, Christi cumsuis memoria similitudinem, nisi fructus suos proférât: ac si diceret, quum nos esse Christo con-formes deceat, huius rei Veritas et testimonium invita nostra exstet. Eadem est haec exhortatio

cum ilia Pauli, ad Galat. cap. 5, 25, si spiritu vi-vitis, spiritu et ambulate. Mu lti enim libenter persuadèrent se habere sepultam in cordibus iustitiam,dum pedes, et maims, et linguam, et oculos palamoccupât iniquitas.

8. Qui facit peccatum. Hoc quoque facere ,ad externa opera refertur, ut sit sensus, nullamesse Dei et Christi vitam, ubi perverse et scélératese homines ge run t: sed tales , diaboli potius essemancipia. Qua loquutione melius exprimit quan t-opere a Christo dissideant. Quemadmodum enimChristum prius tanquam omnis iustitiae fontem po-suit: ita nunc diabolum ex opposito statuit caputpecoati. Neg avit quemquam esse Ch risti, nisi quiiustus sit, talemque operibus se praestet : nunc aliosomnes in diaboli societatem ablegat, eiusque imperiosubiicit: ut sciamus nihil esse medium quin tyran-nidem Satan occupet, ubi primatum non obtinetChristi iustitia. Neque tamen duo adversa prin-cipia, cum Manichae is, fingenda sunt. Diabolumenim scimus non natura nee creationis origine, sed

7/29/2019 c55.pdf


335 BPIST . 10

defections suae vitio malum esse. Scimus praete reanon esse Deo aequalem, ut pari iure cum eo con-tendat: sed invitum constringi, ne quid nisi creatorissui nutu et arbitrio possit. Fostrem o Iohannesquum alios ex Deo genitos, et alios ex diabolo esseelicit, nullam fingit traducem, qualem Manichaei

somniabant: sed priores Christi spiritu gubernarisignificat : alteros autem a Satana abripi : siout hocilli potestatis adversus incredulos Deus concedit.

Quia ab initio diabolus peccat. Sieuti priusnon de sola Christi persona loquebatur, quum di-cebat esse iustum, sed ilium statuebat fontem etcausam iustitiae: ita nunc quum diabolum peccaredioit, comprehendit totum eius corpus, hoc est re-probos omne s. Âc si diceret, hoc diabolo propriu messe, ut ad peccandum impellat. Unde sequitur,eius esse membra; et ab eo régi quiounque pecoatoaddioti sunt. Po rro initium hoc ouius apostolusmeminit, non est aeternitatis : quemadmodum ubidocet sermonem initio fuisse. Es t enim longe di-versa ratio in D eo et creaturis. Initium in Deotempus non habet. Quare quum semper apudDeum sermo fuerit, non reperies aliquod temporispunctum, quo esse ooeperit: sed necesse est adipsam aeternitatem venias. Hie autem nihil aliudvult Iohannes,. quam diabolum statim a creationemundi fuisse apostatam, et inde nullum spargendiin homines sui veneni finem fecisse.

In hoc manifestatus est fiUus Dei. Idem aliisverbis repetit quod prius dixerat, venisse Christumut tolleret peccata. Hin c duo colligenda su nt: nonposse censeri in Christi mem bris, nee ad eius corpusullo modo pertinere, in quibus regnat peccatum.Nam ubicunque vim suam exserit Christus, diabolumuna cum peocato profligat. Quod etiam mox sub-

iioit Iohann es. Proxim a enim sen tentia, ubi dicit,non peccare qui ex Deo geniti sunt, est oonclusioBuperiorum. Argum entum ductum est a repugnan-tibus, ut iam dixi : quia Christi regnum, quod iusti-tiam necessario seoum affert, stare cum peccatonequeat. Caeterum iam sup ra attigi quid hie signi-ficet no n p e c c a re . Neque enim immunes prorsusab omni vitio facit Dei filios: sed negat hoc tituloveré gloriari, nisi qui ex animo vitam suam inDei obsequium componere student. Pelagiani quidemet Cathari hoc testimonio olim abusi sunt; quumfidèles angelica puritate fingerent in hoc mundoesse praeditos.. Et hoc saeculo quidam ex Ana-baptistis delirium illud renovaru nt. Sed quicunqueeiusmodi perfeotionem somniant, satis produnt quamstupidam habeant conscientiam. Atque haec apostoliverba adeo nihil suffragantur eorum errori, ut adeius refutationem suffioiant. Dicit n o n p e c c a r equi ex Deo sunt geniti. Nunc videndum est anDeus mom ento uno nos regeneret. Atqui constatsic inchoari in nobis regenerationem, ut ad mortem

•HANNIS

usque veteris hominis reliquiae man eant. si nondum plena est ac solida regeneratio, npro modo suo a peocati Servitute nos exim it.apparet fieri non posse quin vitiis laborenDei, et quotidie peocent: quatenus scilicet resadhuc aliquid habent veteris naturae : et

tarnen illud fixum quod apostolus contenait,esse regenerationis finem, ut peccatum aboideoque iuste et pie vivere quicunque ex Deosint, quia spiritus Dei peccandi libidinem coIdque intelligit apostolus per se m e n D eienim format Dei spiritus piorum corda ad affectus, ut non praevaleat caro cum suis concentiis: sed domita quasi sub iugo cohibeatsumma, superiores partes apostolus in electis stribuit, qui virtute sua peccatum reprimat, sinat vigere.

91 Et non potest peccare. Hic iam altiuscendit apo stolu s. Nam clare pronuntiat, effipiorum corda gubernari a Dei spiritu, ut inflaffectu sequ antu r eius ductum . Hoc vero a padoctrina longe remotum est. Fa tent ur quidebonici, voluntatem hominis, nisi adiutam spiritu, non posse quod rectum est appetertalem spiritus motum esse fingunt, qui lnobis relinquat boni et mali optionem. Hinc eliciunt: quia spiritus gratiae sponte obseqquam in potestate nostra erat reiicere. Dhanc solam spiritus gratiam esse definiunt, ut mus bene velle, si libuerit. Iohan nes hiealiter. Neque enim tantum doeet posse nopeccare: sed tarn efficacem esse spiritus motnecessario nos in oonstanti iustitiae obedientineat. Neque hie solus est scripturae locudoceat sic formari voluntatem, ut non nisi

esse possit. Tes tatur enim Deus se oor dare filiis suis, et facturum promittit ut inceptis suis amb ulent. Adde quod Ioha nnesolum docet quam efficaciter agat semel Dhom ine: sed clare affirmât, spiritu m suam gin nobis ad extremum usque persequi, ut adnovitatem inflexibilis persev erantia aocedat. ne imaginemur cum sophistis medium amotum, quem homini liberum sit vel sequrespuere: sed sciamus corda nostra régi spiritu, ut iustitiae constanter adhaerea nt. absurdum quod obiiciunt sophistae, facile refDicunt hoc modo voluntatem tolli ab hominfalso. Voluntas enim a natu ra est : sed quia ncorrup to pravos ta ntum affectus gen erat, idcesse est ut earn spiritus Dei reformet, quoesse inoipiat. De inde quia statim excide remines a bono, necesse est ut idem spiritus,coepit, ad finem usque perd ucat. De meritoest responsio. Neque enim pro absurdo habest, si nihil homines mereantur: et tarnen

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT I I I . 338

ara censeri non desinunt, quae manant ex gratiaritus, quia voluntaria sunt. Hab ent etiam mer-lem, quia gratuito accepta hominibus feruntur,rinde ao si ipsorum essent. Sed hie exorituraestio, an simul ac regenitus est quispiam Deirhu, nunquam posait in eo exstingui timor Deipietas. Hoc enim videntur sonare apostoli verba,li aliter sentiunt, citant Davidis exemplum, qui

tempus sic oppressus est beluino stupore, ut11a scintilla in eo appa reat. Quin etiam psalmo 51 ,in sibi restitu i petit. Unde sequitur, fuisse pr i-:um. Ego tarnen no n dubito quin semen illud,0 eleotos suos régénérât Deus, ut est incorrupti-e, ita perpetuam vim retineat. Fie ri quidomjse concedo ut interdum suffocetur, quemadmodumDavide: sed tarnen quo tempore videbatur ex-acta esse omnis in eo pietas, carbo vivus suberibus latebat. Conatu r quidem Satan evellereidquid Dei est in eleotis : sed ubi plurimum illirmittitur, manet semper occulta radix, quae dele pullulât. Caeterum Iohannes non de uno actu

; vocant) hie loquitur: sed de continuo vitaetore. Fan atici quidam aeternum nescio quodnen in electis somniant, quod semper afferant exitris utero : sed hue plusquam importune torquentîannis verba. Neque enim de aeterna electionepu tat, sed initium a regeneratione facit. Su ntam alii bis furiosi, qui hoc praetextu fidelibusidvis licere volunt, quia Iohannes posse eos peo-'e negat. Volunt ergo ut sine discrimine sequa-ir qnocunque nos affectus tulerit: ita soortandi,•andi et occidendi licentiam faciunt: quia pecca-n esse nequeat ubi regnat Dei spiritus. Sedige alia est me ns apostoli. Pec care enim ideogat fidèles quia eorum cordibus legem suam Deusiculpsit, quemadmodum habetur apud prophetam

rem. 31, 33).10 . In hoc manifesti sunt. Paucis verbis oon-

dit, frustra sibi locum et nomen arrogare interi filios qui non se tales probant pia et sanctaa: quandoquidem hao nota différant a filiis dia-i. Po rro non ita manifestos intellig it, ut palam;nosci a toto mundo queant: sed hoc tantumIt, fructum et effectum divinae adoptionis semperitare in vita.

Quisquis non facit iustitiam, non est ex Deo: et1 non diligit fratrem suum. 11. Quia haec estledicatio quam audistis ab initio, ut m utuo nosigamus: 12 . Non sicut Cain qui ex maligno erat,

occidit fratrem suum. Et qua de causa eum oc-U? Quia opera eius mala erant, fratris autemta . 13 . Ne miremini, fratres mei, si vos mun-; odit.

Qui facit iustitiam. Facere iustitiam, et facereCcdvini of er a. Vol. LV.

peooatum, sunt hie inte r se opposita. Itaq ue facereiustitiam nihil aliud est quam ex animo Deumtimere, et ambulare in eius praeceptis, quantumfert humana fragilitas. Quamquam enim iustitia,si exacte aestimetur, non alia est quam plena legisobservatio, a qua multum semper absunt fidèles:

quia tarnen delicta et lapsus illis Dens non imputât,iustitia vocatur dimidium hoc obsequium quod Deopraestant. Pronu ntiat autem Iohann es, non esseex Deo quicunque non iuste vivunt: quia quos-cunque vooat Deus, eos spiritu suo rég én érât. Er govitae novitas perpetuum est divinae adoptionistestimonium.

Et qui non diligit fratrem. Generalem doctrinaux ad suum institutum accommodât. Haoten usenim ad fraternam oaritatem hortatus est fidèles:nunc eodem refert summam verae iustitiae. Qua rehoc membrum vice expositionis additum est. Caeterum iam prius dixi qua ratione oomprehendatursub fraterna caritate tota iustitia. Prior es quidempartes obtinet amor Dei: sed quia ex eo pendet

fraterna inter homines Caritas, saepe per synee-dochen, ille sub hac inoluditur, et vioissim haecsub illo. Ergo ut quisque benefkentiae et humanitatideditus est, ita iustum esse et censeri pronuntiat:quia Caritas es t legis complemetitum. Confirmât hancsententiam quum dicit, ita edoctos fuisse ab initiofidèles. Nam his verbis significat non debere illisnovam videri definitionem quam ponit.

12. Non sicut Gain. Altera confirmatio excontrario sumpta: quia in reprobis et filiis diaboliregnet odium, et quasi principatum in eorum vitaten ea t: cuius rei speoulum proponit Cain. Inte reahoc ad eorum consolationem valet: quemadmodumtandem conc lud i t , ne mi remin i s i vos od i t

m u n d us . Haec exegesis diligenter notanda est:semper enim in vitae ratione hallucinantur homines:quia sanotitatem constituunt in fictitiis operibus: aodum se macérant in nugis, putant se Deo bis gratosesse. Sicuti monaohi suum vivendi genus perfec-tionis statum superbe nominant. Nee alius in p apatucensetur cultus Dei quam superstitionum colluvies.Atqui apostolus hano demum iustitiam testatur pro»bari Deo, si nos mutuo diligimus: rursus diabolumregnare, ubi odium, simultas, invidia, et inimioitiaegrassan tur. Simul tarnen memoria tenendum estquod nuper attigi, fraternam caritatem, quia ex Deiam ore na scitur tanqu am effectus ex causa, ideo nondisiungi: quin potius hoc nomine laudari ab Iohanne,quod sit nostrae in Deum pie tatis approbatio. Quum

dicit, C a i n ad fratris caedem hac causa fuisse im-pulsum, quoniam opera eius mala erant: significatquod iam monui, ubi regnat impietas, odium omnesvitae partes occupare. l u s ta Abelis opera commémorât, quo patienter ferre discamus si mundusnos gratis, nullaque iniuria provocatus, odio habet,

22

7/29/2019 c55.pdf



14 . Nos scitnus quod transieritnus a morte invitam, quia d iligimus fratres. Qui non diligit frctrtrem, manet in morte. 15 . Omnis, qui odit fratremsuum, homicida est: et nostis quod omnis homicidanon habet vitam aeternam in se manentem. 16 . Inho c cognoscimus caritatem, quod ille pro nobis animam

suam posuit : et nos debemus pro fratrïbus animasponere. 17 . Si quis habeat victum mund i, et videatfratrem suum egentem, et clauda t viscera sua ab eo,quomodo Caritas Bei in ipso manet? 18 . Füioli mei,ne diligamus sermone , neque lingua, sed opère etveritate.

14. Nos scimus. Insigni elogio oaritatem nobiscommendat, quia testimonium sit nostri a morte invitam trans itus. Unde sequ itur, si fratres diligamus , nos esse felices: miseros autem si odimus.Nemo est qui non a morte liberari et exire cupiat.Ergo plusquam stnpidos esse oportet, qui odiumfovendo, sponte mo rti suae indulgen t. Porro quum

dicit apostolus, ex dilectione cognosci quod transierimus in vitam: non significat hominem suum esseliberatorem, quasi fratres diligendo, a morte seeripiat, sibique ritam comparet. Neque enim hiede salutis causa disputât : sed quum Caritas prae-cipuus sit fructus spiritus, certum quoque est re-generationis symbolum. Proinde a signo ratiocinaturapostolu s, non autem a causa. Nam quia nemosincere fratres diligit, nisi qui spiritu Dei regenitusest: hinc rite colligitur, spiritum Dei, qui vita est,in omnibus habitare qui fratres diligunt. Sedpraepostere inde quispiam inferret, caritate vitamacqu iri, quum sit Caritas ordine posterior. Pl uscoloris haberet hoc argumentum, si vitae nostraecertiores facit nos Caritas, salutis igitur fiduciam in

opera recum bere. Sed eius quoque non difficilisest solutio. Ets i enim omnibus Dei grati is, tan-quam adminiculis, confirmatur fides, non tarnenBuum in una Dei misericordia fundamentum haberedesinit. Exem pli gratia, quum luce fruimur, certisumus solem lucere: si locum, in quo sumus, solirrad iât, habemus clariorem quemdam adspectum :sed tarnen ut non pertingant ad nos visibiles radii,hoc ipso contenu sumus, quod sol splendoris suiusum ad nos diffundit. Ita postquam in Christofundata est fides, possunt quaedam accidere quaeillam iuvent: in sola tarnen Christi gratia interimacquiescit.

15 . Homicida est. Quo nos melius ad caritatem

stimulet, ostendit quam detestabilis coram Deo ressit odium. Nemo est qui non homicidium ho rrea t:Imo nomen ipsum exsecramur omnes. Apostolusautem homicidas esse pronuntiat quicunque fratremodio habe nt. Nihil dici atrocius potu it: nee tarnenhoc est hyperb olicum. Nam quern odimus, velle-mus périsse. Nee refert si quis manus suas a noxa

abstineat: ipsa enim nocendi cupiditas, nonac conatus, damna tur coram Deo. Imo etinocere non appetimus, si tarnen aliunde cumalum fratri nostro accidere, tunc quoque homsumus. Ergo apostolus rem, ut est, simplicifinit , quum h o m ic id ii nomen tribuit odio.

convincitur hominum stultitia, quod quum abominentur, crimen ipsum prope nihili fUnde id ? Quia scilicet externa rerum faciès omnes nestros occupât, coram Deo interior ain rationem venit. Qu are ne quis ampliugrave malum extenuet, discamus nostra iudDei tribunal revocare.

16. In hoc cognovimus. Nunc quaenam sCaritas ostend it. Neque enim earn laudaresset, nisi vis eius teneatur. Perfeotam autetatis regulam proponit in Christi exemplopropriae vitae non parcendo, testatum fecit opère nos diligeret. Ad hunc ergo scopum tiubet. Sum ma est, in eo probari nostram carsi amorem nostri in fratres transferimus, itaquisque quodammodo oblitus, aliis consu lat. Cquidem est, nos Christo esse longe impareapostolus imitationem nobis commendat, quipsum non assequimur, procul tarnen eius vsequi conven it. San e quum apostoli consiliinanem hypocritis iactantiam excutere, qui Christi, sine fraterno amore, se habere glornisi in animis nostris vigeat hoc studium, ninobis cum Christo commune, his verbis sigNeque tarnen (ut dixi) Christi dilectionem noproponit, ut aequalem a nobis exigat. Quihoc foret, quam ad unum omnes ad desperacogère? Sed it a vult com positos esse nos trotus, ut vitam simul et mortem cupiamus p

Deo, turn etiam proximis impe ndere. Es t ainter nos et Christum discrimen, quod non mortis nostrae virtus esse potest. Nequesanguine nostro placatur ira Dei, nee mortacquiritur, nee débita aliis poena persolviturapostolus in hac comparatione, qualis fuefinis, vel effectus mortis Christi, non spesed tantum vitam nostram formari voluit aexemplum.

17. Si quis habeat victum. Nunc concde communibus caritatis officiis, quae ex illo fonte manant: ubi scilicet nos ad mortemproximis impendere parati sumus. Quamqudetur a maiori ad minus argumentari. Nafacultatibus su is, sal va et incolumi vita, fraopiam levare abnuit, multo minus vitam suaponeret. Ergo caritatem in nobis esse neproximos ope nostra fraudemus. Caeterum nam beneficentiam sic commendat, ut simul exprimât quaenam vera sit benefaoiendi raqualis earn reg ere debeat affectus. Sit igitu

7/29/2019 c55.pdf


41 CAPUT i n . 342

rima propositio, neminem vere amare fratrea quinoo reipsa teatetur, quoties usus postulat. Altera ,uantum guisque faoultatis habet, eatenus obstringid fratrea iuvandos: quia Dominus hoc modo nobisippeditat exeroendae caritatis materiam. Tertia,pectandam esse cuiusque neoessitatem: quia ut

uisque cibo et potu indiget, aut aliis rebus quarumobis suppetit copia, ita officium nostrum implorât,(uarta, nullam beneficentiam, nisi xfj crufMrafrefecjniun cta, Deo placere. Multi in speoiem suntberales, qui tarnen fratrum miseras minime tan-untu r. Verum apostolus praecipit aperienda esseiscera: quod fit dum induimus fere eundem sen-am, ut aliorum malis non secus condolesoamus acostris.

Caritas Dei. Hic de fratribus diligendis agitur.(uoraum ergo amorem Dei nom inat? Nempe te-endum est illud principium, fieri non posse quin>ei caritas fratrum amorem in nobis genere t.itque hoc modo nostri erga se amoris experimentim capit Deus, dum sui respectu homines diligiibet: quemadmodum Psalm. 16, 2, habetur: Be-ignitas mea ad te non pertingit: sed erga sanctosui in terra sunt, voluntas mea et Studium meum.

18 . Ne düigamus sermone. Conoessio est inoc priore mem bro. Neque enim lingua tantumiligere possumus: sed quia falso hoc multi iactant,orum simulationi, rei nomen concedit apostolus,t saepe fieri solet. Quamquam altero membroorum yanitatem coarguit, quum yeritatem esseegat, niai in o père. Sic enim resolvi debent verba,on profiteamur lingua nos amare, sed opère idrobemus: quia haec demum vera est amoris ratio.

19 . Et in hoc cognoscim us quod ex veritate

wmus et coram ipso persuadebimus corda nostra.0. Quod si accuset nos co r nostrum, certe maiorst Deus corde nostro, et novit omnia. 21 . Diledi,i cor nostrum n os non accuset, fiduciam habem usrga Deum: 22 . et si quid petierimus, accipimus ab»; quia praecepta eius servamus, et quae coram eolacent facimus.

19 . Et in hoc cognoscimus. N o m e n v e r i t a t i siverso nunc sensu accipit: sed elegans est proso-lomasia, Si vere proximos diligimus, hinc nosLabere testimonium quod simus ex Deo geniti, quieritas est: vel quod Dei Veritas locum in nobislabeat. Sem per autem meminerimus, non habereIOS ex caritate notitiam quam dicit apostolus,[uasi inde petenda sit salutis certitudo. E t certeion aliunde cognoscimus nos esse Dei filios, nisi[uia gratuitam suam adoptionem cordibus nostrister spiritum suum obsignat: et nos certum eiustignus in Christo oblatum fide amp leotimur. Es tgitur caritas accessio vel adminioulum inferius ad

fidei fulturam : non fundamentum quo nititur. Cu re rg o d ic it a po sto lu s, P e r s u a d e b i m u s c o r a mDe o c o rd a no s tr a ? Nempe his verbis admonet,non oonsistere fidem sine bona consoientia. Nonquod inde oriatur persuasio, aut pendeat, sed quiatunc demum vere, non fallaciter, de nostra cum

Deo ooniunotione persuasi sumus, dum Spiritussancti efficacia in carit ate nostra se profert. Se mper enim quid agat apostolus, expendere oonvenit.Quia enim fiotam et fallaoem fidei professionemdamnât, non aliter coram Deo solidam persuasio-nem nobis constare dicit, quam ai eius spirituafructum caritatis in nobis proférât. Tam etsi autemdisiungi a fide non potest bona consoientia, nemotarnen rite inde oolliget respiciendum ad operanostra esse, ut nobis firma sit persuasio.

20 . Quod si accuset. Probat ex contrario,frustra nomen et speoiem habere Christianorum,quos bonae conscientiae testimonium deficit. Namsi quia male sibi oonscius est, et proprio animi suisensu damnatur, multo minus effugiet Dei indicium : sequitur ergo, malae conscientiae inquietudines u b v e r t i f i d e m . D e u m c o r d e n o s t r o m a i o r e mvocat, respectu iudicii: quia scilicet multo acutiusvideat quam nos, et acrius inquirat, et severiusiudioet. Qua ratione dicit Pau lus, etiamsi nulliusrei sibi conscius sit, non tarnen propterea iustifioari(1 . Cor. 4, 4). Agnoscit enim, quan tumv is sollicitead officium intentus sit, in multis tarnen se errare,et sibi ignoscere errata per inoogitantiam, quae Deusanim advertit. Hoc ergo vult apostolus, fieri nonposse ut Dei iudioium effugiat, quern urget ac con-stringit sua ipsius consoientia. Eodem pe rtinetquod mox subiicit, Deum omnia videre. Quomodoenim laterent quae nos videre cogimur, qui prae

illo sumus he bete s, adeoque caeci? Sic ergo resolve, Deus quum omnia videat, longe superior estcorde nostro. Copulam enim vice causalis parti-oulae acoipi novum non est. Nunc sensus clarusest: nempe quum altius penetret Dei oognitio quamconscientiae nostrae sensus, neminem coram ipsoposse consistere, nisi quern sustinet conscientiaeinteg ritas. Sed hie obiicitur quae stio: Certum esteo stuporis interdum reprobos demergi a Satana, utmala suae amplius non sentiant, ac sine dolore etmetu (quemadmodum dicit Paulus) secure ruant insuum interitum . Certum etiam est, hypocritas so-lere sibi blandiri, ac superbe contemnere Dei iudi-ciu m : quia falsa iu stitiae opinione ebrii, peccatissuis non tan gu ntu r. Responsio facilis est, ideo fallihypocritas, quia lucem fugitant: ideo nihil sentirereprobos, quia a Deo recedunt. Imo nulla est nisiin latebris malae conscientiae securitas. Sed apostolus hic de con8oientiis loquitur quas Deus inlucem extracta8, ad tribunal suum oogit, et iudiciiaui sensu exercet. Quamquam hoc quoque gene-

22*

7/29/2019 c55.pdf


343 EP I8T . IOHAN NIS

raliter verum est, nunquam nobis tranquillam con-stare paoem, nisi quam spiritus Dei purgatis cor-dibus praestat. Nam quos stupere diximu s, ill!tarnen caecas punotiones subinde sentiunt, et in suoveterno torquentur.

21 . Si cor nostrum nos non accuset. lam ex-

posui, neque ad hypocrisin, neque ad crassum Deicontemptum hoc pertinere. Nam utcunque reprobisviae suae placeant, Dominus tarnen pondérât corda,inquit Solomon (Prov. 16, 2). Haee Dei trutin asuo exam ine efficit ne quia gloriari queat se mon -dum habere cor. Hu ne ergo sensum habe nt apos-toli verba, tunc nos demum tranquilla fiducia venirein conspeotum Dei, quum nobis bene consoii, rectiet probi cordis testimonium nobisoum afferimus.Est quidem verum illud Pauli, fide, quae Christigratia nititur, nobis additum ad Deum cum fiduciapatefieri (E phes. 3, 12). Item , F ide nobis pacemconferri, ut tranquillae coram Deo stent nostraeconsoientiae. Sed in ter isfca» senten tias nihil est

dissidii. Nam Pau lus causam fiduciae osten dit:Iohannes vero tantum aeeidens inseparabile commémorât, quod necessario cohaeret, quamvis causa nonsit. Hi c tarnen oritu r maior difficultas, quod nih ilvidetur relinquere fiduciae in toto mundo, quisenim reperietur, quern nulla in re cor suum arguât?Respondeo, pios ita coargui ut se pariter absolvant:nam suis quidem eos peccatis intus serio pungi ne-eesse est, ut terror ad humilitatem, suique displi-oentiam erudiat: sed mox ad Christi sacrificiumconfugiunt, ubi certain pacem haben t. Quamquamapostolus alio sensu eos non accusari dioit: quiautcunque se in multis deficere agnoscant, sublevan-tur, tarnen hoc conscientiae testimonio, quod vereet ex animo Deum timeant, seque subiicere cupiant

eius iustiti ae. Quiounque hoc pio affectu sun t prae-diti, et interea sciunt sua studia, quantumvis a per-fectione distent, Deo tarnen placere: merito corsedatum vel pacatum habere dicuntur, quia nullaest interior punctio quae placidam eorum hilari-tatem turbet.

22 . Et si quid petierimus. Quia res sunt interse connexae, fiducia et Dei invocatio : quemadmodumprius malam conscientiam docuit repugnare fiduciaeita nunc non posse invocari Deum pronuntiat, nisiab iis qui eum puro corde timent, et rite colunt.Hoc posterius ex priore sequitur. Es t illud gene-rale scripturae axioma, Non exaudiri a Deo impios:quin potius sacrificia eorum et preces abominationi

esse. Erg o ian ua hic clauditur hypocritiâ, ne inDei conspeotum cum eius eontemptu prorumpant.Interea non significat afferendam esse bonam conscientiam, quasi precibus nostris gratiam conciliet.Yae nobis si ad opera respicimus, quae nihil quamtrepidationis materiam in se habent. Non aliterigitur quam Christo m ediatore freti, ad Dei tribu

nal adspirant fidèles. Sed quia oum fide sconiunctus est amor Dei, quo magis hypocritastringat apostolus, hoc singulari privilegio quoBuos alios dignatur, eos privat: ne scilicet aditum esse ad Deum suis precibus. Quumq u i a s e r v a m u s e i u s p r a e c e p t a , non

git funda tam esse in o peribus nostris orandciam : sed in hoc tantum insistit, non posse disiungi pietatem et sincerum Dei oultum.absurdum videri debet quod partioulam cauusurpet, utcunque de causa non disputet: nacidens inseparabile, interdum causae loco poniQuemadmodum si quis dicat: Quia sol msupra nos lucet, plus tunc esse caloris. Nequsequitur, ex luce oriri ca lorem.

23 . Et hoc est praeceptum eius, u t crenomini Filii eius Iesu Christi: et nos diligamvicem sicuti praeceptum dedit nobis. 24. Quipraecepta eius, in ipso m anet, et ipse in eo: a

hoc cognoscimus quod manet in nobis, ex spirnobis dedit.

23 . Et hoc est praeceptum. Bursus gensententiam ad suum propositum accommodât. Sest, nobis tale esse cum Deo dissidium, ut aaccessu aroeamur, nisi fraterno inter nos simus coniuncti. Quamquam non solam hietatem, ut prius, commendat: sed fidei comiquasi pedisequam adiungit. Hae c verb a sopsuis oommentis dépravant: quasi partim fide, operibus nobis comparetur orandi libertas. Iohannes ad legitimam preoandi rationem hquirat, ut servemus Dei mandata: et postea fide et caritate hanc observationem constare : co

ilii, ex his duobus orandi fiduciam conoipi dEgo autem iam aliquoties monui, hic minimetari unde vel quibus modis sibi hoc comparemines ut Deum invocare audeant. Hio encausa vel dignitate non agitur: tantum osIohannes, Deum oolloqnii sui honore et prinonnisi filios suoa, et quidem spiritu suo regdignari. Proind e hie est orationis con textunon régnât timor Dei et reverentia, fieri non ut Deus nos exaudiat. Quod si nobis propest eius mandatis obedire, videndum est quidcipiat. Atqui fidem a caritate non sepa rautramq ue uno velut complexu a nobis exigit. haec ratio est cur nomen m a n d a t i , sin

numé ro posuerit. Caeterum hio locus insignquia tarn perspicue, quam breviter définit iconsistât tota sanctae vitae perfectio. Non equod difficultatem causemur, quando nos Denime per longas ambages cirenmagit: sed soiter et uno verbo nobis exponit quid rectuet quid sibi placeat. Adde quod nulla in ha

7/29/2019 c55.pdf


15 CAPUT IV. 34 6

täte est obscuritas: quia nobis recte vivendi prin-pinm et finem clare demon strat. Quod autem10 tantu m fraterna e caritatis fit mentio, prae teritoei amore, ratio est (ut alibi diximus) quod fra-rna Caritas, sicuti ex solo amore Dei manat, itairta sit et vera eius approbatio.

Nomini filii eius. Nomen ad praedicationemispicit: atque haeo relatio notanda est, quia paucilid sit in Christum credere intelligunt. E x hacitem loquutione colligere promptum est, hanc esse»mum reotam fidem quae Christum, qualis prae-catur in evangelio, am plectitur. Un de etiam con-situr, nullam esse absque doctrina fidem: quem-Imodum et Paulus docet Bom . 10, 14. Simul et)o notandum, quod fidem apostolus in Christi co-titione includit. Est enim viva patris imago, et

eo absconditi sunt omnes thesauri sapientiae etientiae. Qu are simulatque ab eo defleximus nihilssumus quam in errore vagari.

24 . Qui servat praecepta. Confirmât quod iam

ius dixit, ita patefieri quam habemus cum Deoniunotionem, si nos mutuo diligimus. Non quodde incipiat coniunotio, sed quia otiosa esse nequeatabsque effectu, ubicunqu e esse coepit. Âtq ue id

obat addita ratione: quia non maneat Deus inibis, nisi spiritus eius in nobis habitet. Atquiiritus eius ubicunque sit, necesse est ut vim etScaciam suam exsera t. Un de colligere promptumt, non alios manere in Deo, ac illi unitos esse,si qui eius mandata serva nt. Quum ergo dicit,t i n h o c c o g n o s c i m u s : copula E t , quiao causae redditione ponitur, tantum valet atqueim aut Quia. Caeterum expendi debet praesentisusae oircumstantia. Tametsi enim haec sententiarbis oonvenit cum ilia Pauli (Rom. 8, 15), ubi

iritum dicit testari cordibus nostris nos esse Deiios, et nos per eum clamare ad Deum, Abbate r: in sensu tarnen est aliquid discriminis. Namtulus de gratuitae adoptionis certitudine loquitur,am spiritus Dei cordibus nostris obsignat : Iohan-s autem hic effectua respicit, quos profert spiritus

nobis habitans. Quemadmodum et Pau lus ipse,um dicit eos esse Dei filios, qui spiritu Dei agun-r. Nam illic quoqne de mortificatione oarnis, et;ae novitate diseerit. Ha ec summa est, inde con-ire an filii Dei simus, si vitam nostram spiritusis moderatur et gubernat. Inte rea docet Iohan-s, quidquid est in nobis bonorum operum, pro-nire ex gratia spiritus: et hune spiritum non ac-iri nostra iustitia, Bed gratuito nobis donari.

CAPUT IV.1. Dilecti, ne omni spiritui credatis, sed probate

iritus an ex Deo sint: quia multi pseudoprophetae

exierunt in mundum. 2. In hoc cognoscite spiritumDei: Om nis spiritus, qui confitetur Iesum C hristumin came venisse, ex Deo est: 3. et omnis spvritusqui non confitetur Iesum Chritum in came venisse,ex Deo non est. Et hic est Antichristus, de quo audi-istis quod venturus sit, et nunc iam in mundo sit.

Redit ad superiorem doctrinam, quam attigeratca-pite secundo. Plerique enim (ut in rebus novisfieri solet) Christi nomine abutebantur ad serendossuos errore s. Alii dimidia ex parte profitebanturChristum: interea quum locum haberent inter do-mesticos, plus valebant ad nocendum. Praese rtimin Christo ipso turbandae ecclesiae materiam capta-bat Sa tan . Nam h ie est lapis offensionis, ad quernimpingere necesse est omnes qui planam viam, uta Deo nobis mon stratur, non tenent. Porr o tribusmem bris constat tota haec apostoli ratio . Namprimo malum ostendit unde periculum fidelibus in-stabat : atque hac ratione eos ad cavendum hortatur.

Cavendi modum praescribit, ut diiudicent interspiritus. Atque hoc est secundum mem brum. Ta ndem Bpeciem unam désignât, a qua maximum eratillis periculum. Ye tat igitur eos audire, qui filiumDei in carne manifestatum esse negan t. Nuncsingula ordine tractemus. Tam etsi autem in con-textu ratio ista subiioitur, quod multi pseudoprophetae in mundum exierint: tarnen inde initiumfacere convenit. Continet autem haec sententiautilem admonitionem, quia si iam tuno multos im-pulerat Satan, qui sub Christi nomine suas impostures spargerent : hodie simile exemplum conster-nare nos non debet. Haec enim perpé tua est evan-gelii conditio, ut eius puritatem varus erroribusinfioere ac corrump ere moliatur Satan . Hoc nostrum

saeculum horrenda quaedam sectarnm portenta pro-tulit: qua occasione multi attoniti haerent, et quor-sum se vertere debeant nescientes, omnem pietatiscuram abiiciunt. Neque enim melius inveniu ntcompendium sese extricandi ab errorum perioulo.Stulte id omnino: lucem enim veritatis fugiendo,sese ultro in errorum teneb ras coniiciunt. Quarehoc in animis nostris fixum haereat, ex quo publican coepit evangelium, statim exstitisse pseudo-prophe tas. Muniet etiam nos haec doctrina contraillud offendioulum. Plerosque errorum vetustasquasi vinctos retinet, ne inde emergere audeant.Atqui Iohannes intestinum ecclesiae malum hic désignâ t. Quod si iam turn apostolis aliisque fidis

doctoribus permisti fuerunt impostures, quid mirumsi , iampridem oppressa evangelii doctrina, multaecorruptelae in mundo grassatae sun t? Non estigitur quod nos impediat antiquitas, quo minuslibère veritatem a mendacio discernamus.

1. Ne omni spiritui credatis. Multi (ut dictumest) quum ecolesia dissidiis et contentionibus vexa-

7/29/2019 c55.pdf


347 EP IST . lOHAN NIS

ta r, expavefacti, ab evangelio discedunt. Spiritusautem longe diversum remedium praescribit: netemere scilicet et absque delectu quamlibet dootri-nam reoipiant fidèles. Gavendum igitur ne opinio-num varietate offensi, doctores una cum verbo Deivalere iubeamus. Sed hoc temperamen tum suffi-

ciat, non esse promisoue omnes audiendos. NomenS p i r i t u s , metonymice accipio pro eo, qui Spiritus dono se praeditum esse iactat ad obeundumprophetae mu nus. Nam quum nemiui permissumsit privato suo nomine loqui, nee fides loquentibushabenda sit, nisi quatenus spiritus sancti suntOrgana: quo plus autoritatis haberent prophetae,hoc elogio Deus ipsos ornavit, ac si eos eximeretex communi hominum num éro. Spiritus ergo voca-bantur qui linguam tantum praebentes oraculisspiritus sancti, ministram eius personam quodam-modo sustinebant: nihil proferebant ex propriosensu, nee privato suo nomine prodibant in medium.Hue autem spectabat tarn honorificus titulus, nequid ob ministri eontemptum verbi Dei reverentiaedecederet. Nam Deus semper verbum suum exhominum ore non secus exoipi voluit, quam .sipalam ipse e coelo appa ruisset. Hic se mediuminieoit Satan: et quum falsos doctores supponeretad verbum Dei adulterandum, nomen quoque illisimposuit, sub quo melius fallerent. Ita pseudo-prophetae superciliose et plenis bucois semper sibiarrogare soliti sunt quidquid Deus in servos suoshonoris contulerat. Videtur autem consulto apostolus hoc nomine usus esse, ne suis larvis nos de-cipiant qui falso Dei nomen praetendunt : quem-admodum videmus hodie permultos nudo ecclesiaetitulo obstupefieri, ut se in aeternum interitum papaeaddicere malint, quam illi quidquam vel minimum

autoritatis a brogare. Notanda est igitur ista con-cessio. Fo tera t enim dicere apostolus, non essequibusvis hominibus credendum: sed quoniam falsidoctores spiritus titulum mentiebantur, eum sicipsis relinquit, ut simul admoneat frivolum acnugatorium esse, nisi re ipsa exhibeant quod Profiten tur: stultos vero esse qui ad solum honorific!tituli strepitum attoniti, de re inquirere non audeant.

Probate spiritus. Quia non omnes verae suntprophetiae, apostolus hie pronuntiat revocandas essead examen. Âlloquitur autem non modo totumecclesiae corpus: sed etiam singulos fidèles. Sedquaeritur unde nobis ista discretio. Qui respondent,verbum Dei regulam esse ad quam exigi oporteatquidquid in medium proferunt homines, neque illinihil dicunt, neque totum. Concedo probandas esseverbo Dei doctrinas: verum nisi adsit spiritus pru-dentiae, nihil aut parum proderit verbum Deihabere ad manum, cuius interpretatio nobis nonconstabit. Quemadmodum, exempli gratia, aurumigne aut lydio lapide probatur: sed ab iis qui artem

tenent. Nam imp en ds, nee lapis lydius, ignis usui esse poterit. Ergo n t simus iudices, necesse est nos disoretionis spiritu et dirigi. Quia autem frustra hoc nobis praeapostolus, nisi iudicandi facultas suppeteret,statuendam est, pios nunquam destitutum iri

prudentiae, quoad expediet, modo eum a Dpostulent. Sed ita demum ad veram discrenos spiritus diriget, si omnes nostros sensus8ubiicimus. Es t enim (ut dictum est) instalapidis: imo longe pluris esse nobis debet: quea demum légitima est doctrina, quae inde sest. Sed hie nascitu r difficilis quae stio: qpenes singulos ius et arbitrium erit iudicandunquam certi constitui poterit: quin potius vbit tota religio. Bespondeo, dup lex esse doexamen: privatum , et publicum. Priva tumunusquisque fidem suam stabilit, ut tuto acqin ea doctrin a quam a Deo novit p ro fee tarNeque enim alibi quam in Deo tutam etquillam stationem invenient conscientiae. Pu

examen ad communem ecclesiae consensTtoXititav specta t. Nam quia perioulum est surgant fanatici homines, qui se temere spiritu Dei esse praeditos: necessarium est hmedium, ut simul conveniant fidèles, et rapii purique consensus quaerant. Gaeterumvetus illud proverbium nimis verum sit, Quocapita, tot esse sensus: certum est hoe esse lare Dei opus, ut domita omni pervioacia, nossentire, atque in puram fidei unitatem coafaciat. Quod autem hoc praetextu quaecunqquam in conoiliis décréta sunt, pro certis opapistae volunt haberi, quia ecclesia semel pex Deo esse: id nimis est frivolum. Nam utilia sit ordinaria consensus quaerendi ratio

sanctumque concilium oogere, ubi controverDei verbo definiantur : nunquam tarnen Deuslibet coneilii decretis nos alligav it. Nee veroac in unum aliquem locum coierunt episcopi vel plures, protinus sequitur eos rite invDeum, et ex ore eius sciscitatos quidnam esset. Imo nihil clarius est, quam a sinceverbo saepe eos recessisse. Er go hie quoquedebet examen quod praescribit apostolus, ut probentur.

2. In hoc eognosc ite. Specialem notamqua melius discernere veros prophetas a falsisQuamquam hie tantum repetit quod prius habGhristum scilicet, sicuti scopus est ad querfides collimat, ita scopulum esse ad quern gunt omnes haeretici. Quamdiu itaque in manemus, salva res est: ubi autem ab eo disperiit fides, et exinan ita est omnis Veritas. rum meminerimus quid haec confessio co

I Nam quum dici t apostolus G h r i s t u m

7/29/2019 c55.pdf


t9 CAPU T IV. • 350

no colligimus prius fuisse apud patrem: quo os-nditur aeterna eius divinitas. Quum dicit ve-isse in oarne, significat carnem induendo verum>minem esse factum, eiusdem nobiscum naturae,

frater noster fieret: nisi quod ab omni vitio etrruptela fuit immunis. Postremo quum dicit ve-

sse, notanda est adventus eius causa : neque enimustra a pat re missus est. Hin c pendet officiumbristi ac virtus. Ergo quemadmodum h aereticiitères ab hac fide exciderunt, partim divinamtiristi naturam, partim humanam negando, ita ho-e papistae, licet Christum fateantur Deum et ho-inem, minime tarnen confessionem hanc retinentïam requirit apostolus, quia Christum virtute suaoliant. Nam ubi liberum suum arbitrium, operumerita, fictitios cultus, satisfactiones, sanctorum pa-Dcinia statueruDt, quantulum Christo residuumanet? Hoc ergo sen tit apostolus, quand o sum-am doctrinae pietatis in se complectitur Christiititia, semper illuc coniiciendos et figendos esseIUIOS, ne fallamur. E t certe Christus legis et pro-

îetarum finis est. Nee aliud ex evangelio disci-us quam eius vim et gratiam.

3. Et hie est Antichrisius. Hoc addidit apostolus,10 magis detestabiles redderet imposturas quae>s a Chris to abducu nt. Dixim us enim celebremi tritam fuisse doctrinam de regno Antichristi: uti futura ecclesiae dissipatione adm oniti fidèlesllicite sibi caverent. Merito igitur tanquam in-me et ominosum horreba nt istud nomen. Nuncoit apostolus, membra esse huius regni, quicunquetiristo detra hun t. Dicit autem spiritum Antichristi)n tu ru m et ia m e ss e in mundo, diverso sensu,me enim iam in mundo fuisse intelligit: quiaoliebatur iniquitatis suae arcanum. Quia tarnen

indum oppressa erat Dei Veritas falsis et adulters dogmatibu8, nondum corrupto Dei cultu in-duerat superstitio, nondum mundus scelerata per-lia a Christo defecerat, nondum se palam extuleratrannis , Ch risti regno opposita : ideo venturum dicit.

4. Vos ex Deo estis ßidli, et vicistis eos: quialior est qui est in vobis, quam qui in mundo.Ipsi ex mundo sunt: propter-ea ex mundo loquuntur,mundus eos audit. 6. Nos ex Deo sumus. Qui

vit Deum , audit nos: qui non est ex Deo, nondit nos. In hoe cognoscimus spiritum veritatis etvritum erroris.

4. Vos ex Deo. De uno Antichristo loquutusit : nun c plu res commémorât. Sed pluralis nu-srus ad pseudoprophetas refertu r, qui iam tuncîerserant, priusquam caput exstaret. Porro apostolinsilium est, fidelibus addere animos, ut fortiter

intrépide impostoribus resistant. Multum enimicritatis decedit, quum dubio eventu pugnatur.

Porro formidinem bonis incutere poterat, quod vix-dum exorto Christi regno, iam in acie stare vide-bant hostes ad illud opprimendum . Ergo utcunqueoertandum sit, dicit tarnen eos vicisse: quia felioemhabituri sint exitum. Âc si diceret, in media pugn aiam extra periculum eos esse, quia futuri sint

superiores. Atque haec doctrina longius extendidebet. Quidquid enim certaminum sustinemns ad-versus mundum et carnem, coniunctum est cumcerta victoria. Nos quidem duri et acres conflictusmanent, et alii subinde aliis succedunt: sed quiaChristi virtute pugnamus, et instructi sumus Deiarmis, pugnando et laborando sumus victores. Quantum ad circumstantiam huius loci pertinet, insigniaest consolatio, quod quibuscunque dolis nos adoriaturSatan , tarnen in Dei veritate stabimus. Sed notanda est quae mox subiicitur ratio: quia m a i o r ,hoc est fortior, sit qui in nobis est, quam qui inmundo. Nam ea est nostra infirmitas, ut antequammanus conseramus cum hoste, succumbere oporteat.

Sumus enim impliciti ignorantia, ideoque expositiad omnes fallacias: Satan autem mirus ad fallen-dum artifex. Si sustinuerimus ad diem unum, ob-repet tarnen animis nostris dubitatio quid erasfuturum sit: ita perpetuo erimus anxii. Admo netergo apostolus non propria nos, sed Dei virtuteesse fortes. Unde colligit, non magis nos vinciposse quam Deum ipsum, qui nos sua virtute adfinem usque mundi instruxit. Atque in tota spiri-tuali nostra militia insidere cordibus debet haeccogitatio, actum protinus fore de nobis, si nostrisviribus pugnand um esset. Caeterum quia nobisquiescentibus Deus hostes repellit, indubiam essevictoriam.

5. Ipsi ex mundo sunt. Haec non parva est

consolatio, quod qui Deum in nobis aggredi audent,tantum mundi praesidiis sunt instructi. Porro mundum intelligit apostolus, qnatenus Satan est eiusprinceps. Simul additur altera consolatio, quumdicit mundum ampleoti in pseudoprophetis quodsuum agnoscit. Videmus quanta sit ad vanitatemhominum propensio. Falsa e igitur doctrinae facilestatim penetrant, et longe lateque grassan tur. Nega tapostolus esse cur propterea turbari nos deceat:quia nihil novum sit aut insolens, si mundus, quitotus est mendax, libenter mendaoium audit.

6. Nos ex Deo sumus. Quamquam hoc verein om nes pios com petit: proprie tarnen ad fidèlesevang elii min istros speotat. Nam apostolus ex Spiritus fiducia hic gloriatur, se ao suos collegas sincereDeo servire, et ab eo sumpsisse quidquid tradunt.Idem pseudoapostolos iactare continget, ut mos illiaest sub Dei larva decipere: sed ab illis multumdiscrepant fidi doctores, qui nihil de se verbispraed icant, quod non exhibeant re ipsa. Sempertarnen memoria tenendum est quam causam hio

7/29/2019 c55.pdf


35 1 EPIST. IOHANNIS

tractet. Exiguus erat piorum numerus, incredulitasautem omnia fere occupabat: pauci evangelio vereadhaerebant, maior pars ad errores proolivis erat.Hino soandali ocoasio: oui ut ocourrat Iohannes,oontentos esse nos iubet ista fidelium paucitate:quia omnes Dei filii honorem illi dé férant, ao seeius doctrinae subiioiant. Nam contrarium m em-brum continue post opponit, qui ex Deo nonsunt, puram evangelii doctrinam non audire. Qui-bus verbis significat, ingentera illam turbam cuinon sapit evangelium, ideo non audire probos aclegitimos Dei servos, quia a Deo ipso aliéna sit:nihil ergo ex evangelii autoritate minui, dum amu ltis respuitur. Sed huic doctrinae annexa estutilis admonitio, ut fidei obedientia nos esse ex Deoprobem us. Nihil f'acilius est quam iaotare nos esseDei: ideoque nihil inter homines magis vulgare.Quemadmodum hodie papistae superbe se venditantpro Dei cultoribus: interea non minus superbe verbum Dei répu diant. Nam quamvis se Dei verbocredere simulent: ubi tarnen ad rem venitur, aures

haben t elausas. Atqu i hoc unicum est timoris Deitestimonium , eius verbum rev ereri. Nee locum hiehabet quae a multis obtendi solet excusatio, se ideofugere evangelii doctrinam, quum illis proponitur,quia non sint ad iudicandum idonei. Fie ri enimnon potest quin Deum agnosoat in verbo suo quis-quis ex animo eum timet, et illi obsequitur. Siquis obiiciat, multos ex electis non statim accederead fidem, imo proterve initio calcitrare: respondeo,eo tempore non habendos esse (nostro quidem iu-dicio) in Dei filiis. Gaeterum hoc reprobi hominisSignum est, quum pertinaciter ab eo reiicitur Veritas.Obiter etiam notandum est, i l lud audire, cuiusmeminit apostolus, de interiore et serio cordis audita, qui fide constat, intelligi.

In hoc cognoscimus. Relativum in hoc, duosuperiora membra complectitur: ac si diceret, indeveritatem a mendacio discerni, quia alii ex Deo,alii ex mundo loquuntur. Quod autem per s p ir it u a l v e r i t a t i s e t e r r o r i s , q u i d a m , a u d i t o r e snotari putant : ac si diceret, eos qui se impostoribusfallendos tradunt, esse natos ad errorem, et in sehabere semen mendacii: eos autem qui verbo Deiconsentiunt, hoc specimine monstrari veraces: nonrec ipio . Nam qu um apostolus |i£T<i)vouxxG>ç s p i r i t u shie accipiat pro doctoribus vel prophetis, nihil aliudvelle eum existimo quam doctrinae examen essead ista duo revooandum, ex Deone, an ex mundosit. Yidetur tarnen ita loquendo nihil dicere. Nam

pmnibus excipere promptum erit, se non nisi exDeo loqui. Sic hodie papistae sua omnia comm enta,spiritus oracula esse, magistrali supercilio iaotant.Nee Mahometus aliunde se hausisse praedicat suadeliria quam e ooelo. Quin etiam Aegyp tii sibiolim divinitus revelatas esse mentiebantur putidas

illas ine ptias, quibus se et alios infatuaba ntrespondeo, nos verbum Domini habere, quprimis consulendum est. Erg o quum Dei obtendunt spiritus fallaces, ex scripturis inconvenit, an res ita habeat. Modo pium aStudium adhibeatur cum humilitate et moaderit spiritus discretionis, qui se ipsum in turis loquentem, tanquam fidus interpres, ex

7. Diledi, diligamus nos mutuo, quia dileDeo est: et omnis qui diligit, ex Deo genituscognoscit Deum. 8. Qui non diligit, non noviquia Deus dileetio est. 9 . In hoc apparuit Dei in nobis, quod filium suum unigenitumDeus in mundum, ut vivamus per eum. 10.est düedio, non quod nos düexerimus Deum, snos ipse dilexit, et misit filium propitiationepeccatis nostris.

7. Dilecti, etc. Redit ad illam exhortaquam tota fere epistola prosequitur. Diximu

mistam esse fidei doctrina et exhortatione adtatem . In duobus capitibus ita insistit, ut aad alterum subinde transeat. Quum m uamorem commendat, non intelligit nos officifunotos esse, si amicos nostros vioissim diliquia nos diligun t. Sed quia fidèles in comalloquitur, aliter non debuit loqui quam ut se diiigant. Confirmât hanc sententiam rationaliquoties adduota: quia scilicet nemo se filiuprobabit, nisi qui proximos diligit : et quia vecognitio amorem Dei necessario in nobis gOpponit etiam contrarium membrum, suo quod nulla sit Dei oognitio ubi non viget oSum it autem gen erale principiu m, quod DeCaritas: hoc est, quod eius natura Bit ho

diligere. Scio multos argutius philoso phapraesertim veteres hoc loco abusos esse, ut sdivinitatem probaren t. Yerum simplex est asensus, quia Deus sit fons caritatis, hunc affab eo flu ere e t diffundi, quocunque p erve nnotitia. Quemadm odum prius lucem vocavitnih il Bit in eo tenebrosum , sed potius omnfulgore illu stret. Hie ergo de essentia Dei nquitur: sed tantum docet qualis a nobis senOaeterum duo notanda sunt in verbis apostoliesse veram Dei notitiam quae nos régénérât fingit, ut simus novae creaturae: deinde fierposse qu in ipsa nos Deo conformet. Facessatstultum illud commentum de fide informi: qquis fidem a oaritate separat, perinde facitcalorem a sole auferre conetur.

9 . In hoc apparuit. Aliis etiam plurimis mentis testatum habemus Dei erga nos amNam si quaeritur cur creatus sit mundus, cur in eo collooati ad obtinendum terrae dominum

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT IV. 354

•vemur in hac vita at fruamar bonis innumeris,r simus in epem melioris vitae conditi, our luceintelligentia praediti simus: non alia omnium

usa adduci poterit quam gratuitus erga nos Deilor: sed praecipuum specimen hie deligit aposto-i, et quod reliquis omnibus longe praecellit. Hie

im non immensus tantum fuit Dei amor, quodoprio filio non pepercit, ut eius morte nos inam restitueret: sed plusquam mirifica bonitas,ae mentes nostras in stuporem rapere debet,'go Christus tarn illustre est ao singulare diviniga nos amoris documentum, ut quoties ipsumiuemur, hane dootrinam plane nobis confirmet,od Deus Bit dileotio. Quod u n i g e n i t u m ap-llat, ad auxesin valet. In eo enim olarius osten-; quam unice nos amaret, quod unicum filiumposuit nostra causa in mortem. Interea qui unusb natu ra alius, gratia et adoptione multos faoit:oscunque scilicet fide inserit in corpus Buum.nem exprimit, cur missus a patre faerit Christus,i per eum vivamus. Nam extra ipsum snmnsmes mortui. Âd rentu autem suo vitam nobistulit: et nisi obstet nostra incredulitas, huncatiae eius effeotum in nobis sentimus.

10. In hoc est dilectio. Amplificat alia rationeù amorem, quod scilicet filium suum nobis de-rit, quo tempore eramus inimici: quemadmodumam Pa ulus dooet ad Romanos cap. 5, 8. Sedis verbis utitur, quod Deus nullo hominum amoreovoeatus eos ultro dilexerit. Quibus verbis docereluit, gratuitum erga nos fuisse amorem Dei.tmetsi autem apostoli consilium est Deum nobisitandum propbnere: non tarnen negligenda estei dootrina quam simul admiscet. Gr atis nosJUS amavit. Cur? quia antequam nati essemus:

inde quia in ista naturae pravitate cor habemuseo adv ersum , et ad rectos piosque affectus mime flexibile. Si locum haberet papistarum ar-tia unumquenque electum esse a Deo prouttore dignum praevidit, non staret haeo dootrina,iorem nos dilexisse. Tun c enim amor erga Deumster, priores ordine teneret, etiamsi tempore essetsterior. Sed apostolus oonfessum soripturae axiom amit, quod prophani isti sophistae ignorant: nos. corruptos et pravos nasci, ut nobis quasi inge-fcum sit Dei odium, ut nihil appetamus nisi quodi displicet, ut singuli oarnis nostrae affectus assi-um cum eius iustitia bellum gérant.

Et misit filium. Ergo ex mera Dei bonitate,îquam ex fonte, fluxit nobis Christus cum suisinibus bonis. Quemadm odum autem hoc oognituoessarium est, nos ideo salutem habere in Christo,ia sponte nos dilexit coelestis pater : ita ubi quae-oda est solida et plena divini in nos amoris cer-udo, non alio quam in Christum respicere con-nit. Qu are in suum exitium insa niunt quicunque

Ccifomi opera. Vol. LV.

omisso Christo, quidnam de se in aroano Dei con-silio constitutum sit , inqu irunt. Porr o iterumcausam adventus Christi, eiusque offioium ostendit,quum ideo missum commémorât, ut esset propitia-tio pro pecoatis. Âc primum quidem his verbisdooemur, nos omnes per peocatum fuisse aliénâtes

a Deo, et manere hoc dissidium, donee interveniatChristus, qui nos reconoiliet. Dooemur secundo,hoc esse vitae nostrae initium, quod Deus mortefilii sui placatus, nos in gratiam recipit. Nam quodpropi t ia t io dioi tur , hoc proprie ad mort is sacr i -ficium pertine t. Habem us ergo, hoc honoris com-petere in solum Christum, ut mundi peocata expiet,atque ita inimicitias tollat inter nos et Deum. Sedhie emergit quaedam repug nantiae species. Namsi prius amabat Deus, quam se Christus pro nobisin mo rtem offerret, quid nova reconoiliatione opusfuit? Ita supervacua videri Christi mors posset.Respondeo, quum dioitur Christus plaoasse nobispatrem , hoc ad sensum nostrum referri. Nam utsumus male nobis consoii, Deum non nisi iratumet infestum conoipere p ossum us, doneo a reatuChristu s nos absolvat. Deus enim ubicunque appa-ret peccatum, iram suam et aeternae mortis indicium vult sentiri. Hino sequitur, nihil quam prae-8enti mortis adspectu terreri nos posse, doneopeocatum Christus m orte sua aboleat, doneo sanguinissui pretio nos a morte liberet. Rursum Dei amoriustitiam requirit: ergo ut persuasi simus nos amariad Christum venire necesse est, in quo solo nobisconstat iustitia. Nunc videmus loquendi varietatemquae in scriptura ooourrit, secundum diversos respectas, aptis8imam et fidei apprime utilem esse.Ideo filium suum interposuit Deus, ad Be nobis re-conoiliandum, quia nos amabat: sed oocultus erat

amor ille, quia interea nos Deo eramus hostes,iram eius assidue provocando. Deinde malae con-scientiae formido et terror omnem vitae gustumnobis adimeban t. Erg o quoad fidei nostrae sen-sum, De ns nos in Christo ama re inoipit. Quam -quam autem hie apostolus de prima reconoiliationetraotat, soiamus tarnen hoc perpetuum esse Christibeneficium, ut peccata expiando, Deum nobis pro-pitiet. Hoc papistae quoque aliqua ex parte con-cedunt: sed postea exténuant hanc gratiam ac ferein nihilum redigunt, fictas satisfactions ingerendo.Atqui si homines se redimunt operum pretio, nonerit Christus unica propitiatio, quemadmodum hiovocatur.

11 . Dilecti, si ita Deus nos dilexit, nos quoquedebemus invicem diligere. 12. Deum nemo vidit un-quam. Si diligimus nos invicem, Deus in nobismane t: et dilectio eius perfecta est in nobis. 13. Inho c cognoscimus quod m ipso manemus, et ipse innobis: quia ex spiritu suo dedit nobis. 14. Et nos

]É 23

7/29/2019 c55.pdf


355 EP IST . IOHAN NIS

vidimus, et testamur quod pater misit filium serva-torem mundi. 16 . Qui confessus fuerit quod Iesusest filius Dei, Deus in eo manet, et ipse in Deo.16. Et nos cognovimus et credimus dilectionem quamhabet Deus in nobis. Deus Caritas est: et qui manetin caritate, in D eo manet, et Deus in eo.

Hi Dilecti, etc. Nunc apostolus, quae nuperdocuit de gratuito Dei am ore, ad suum institutumaccommodât: nempe ut nos Dei ezemplo horteturad fraternum amorem, Sicut etiam Pau los Christum nobis proponit (Ephe s. 5, 2), qui se hostiambonae fragrantiae obtulit patr i, u t se quisque nostrum proximis impendat. Admonet autem Iohannesamorem nostrum non debere mercenarium esse,qùum proximos diligere iubet, sicuti nos Deusdilezit. Nam Hlud repetendum e st, gratis nosfuisse dilectos. Et certe ubi commodum nostrumrespicimus, vel referimus amicis pares vices, phil-autia est, non Caritas.

12. Deum nemo vidit. Eadem verba habenturprimo evangelii oapite: sed Iohannes baptists noneundem omnino fin em illic respicit: tantum enimsignificat non posse aliter cognosci Deum, nisi qua-tenus se in Christo patefacit. Eandem doctrinamapostolus hie longius eztendit, Dei virtutem fideac dilectione a nobis comprehendi, ut soiamus nosesse eins alios, et eum in nobis habitare. Pr iu starnen de caritate loquitur, quum dicit, in nobism a n e re D e u m , si nos diligimus mutuo: quiaperfecta est, hoc est, vere comprobata in nobis einsdilectio: ac si diceret, Deum se quasi praesentemexhibere, dum spiritu suo corda nostra in fraternumamorem format. Eodem sensu repetit quod iamsemel dixerat, Nos ex spiritu quern dedit nobis,

cognoscere quod in nobis habite t. Es t enim confir-matio prozimae sententiae: quia Caritas effectue estSpiritus. Itaqu e haec summ a est : Quum Caritassit ex Dei spiritu, non possumus vere et sinoerocorde fratres diligere, quin spiritus vim suam ex-serat. Hoc modo se in nobis habitare testatur .Porro Deus per spiritum suum in nobis habitat:ergo caritate probabimus Deum nos habere in nobismanentem. Bur sum , quisquis se Deum habereiactat, nee fratres diligit: hoc uno refellitur eiusvanita s, quia Deum a se ipso divellit. Quum dicit,E t C ar i t a s e i us pe r f ec ta es t , copu lam aco ip itcausalis pa rticulae loco. E t C a ri ta s Dei hic bifa-riam ezponi potest: vel qua ilium prosequimur, velquam nobis inspirât. Deum nobis spiritum suumdédisse, et dédisse ez spiritu suo, idem prorsus valent. Scimus enim spiritum singulis distribui admensuram.

14. Et nos vidimus. Nunc alteram notitiae Deipartem , quam attigimus, exponit: quod scilicet in-filio se nobis communicat, ac fruendum offert: unde

seq uitu r, fide a nobis percipi. Nam hueapo8toli consilium, nos fide et caritate sic Deut in nobis ver e habite t, e t v irtu tis suae quodammodo visibilem se praebeat, qui alioderi non potest. Quum dioit , vidimus et m u r , se et reliquos apostolus désignât. E t

tum non quemlibet intelligit, sed fidei adiuquo agnoverint in Christo Dei gloriam: qmodum et sequi tur , missum esse ut s i t t o r m u n d i . Quae notitia ex spiritus illummanat.

15 . Qui confessus fuerit. Repetit illud nos Deo uniri per Christum, nee posse Chriconiunotos, quin Deus in nobis mane at. Proautem fide s et co nf es si o ponuntur eodemNam quamvis hypocritae mendaciter fidem apostolus tarnen nullos hie in ordine confiagnoscit, nisi qui vere et ez animo ereduntterea quum dici t quod Iesus est f i l iupaucis istis verbis totam fidei summam perNihil enim est ad salutem necessarium, quin Christo inveniat fides. Caeterum postqgenere dieit, sic fide inseri homines in Chut Christus eos Deo coniungat, subiioit hypQuod viderint ipsi: ut generalem sententiam modet iis ad quos scribit. Tandem sequitutatio, ut alios diligant, quemadmodum a Deosunt. Quare haec series est, et hic contexmonis, fides Christi facit ut Deus in hommaneat: atqui nos sumus huius gratiae coPorro quum Deus sit Caritas, nullus in eo potest, quin diligat fratres suos. Ergo cain nobis regnare decet, quando se Deus noiunxit.

16. Çognovimus et credimus. Perinde

dicere t: Cognovimus credendo. Talis enimnon nisi fide peroipitur. Sed hinc colligimuturn a fide absit suspensa vel dubia opinio.quum velit hie proximam sententiam aecomad lectores, quemadmodum iam dixi: ipsamfidei substantiam varie définit.. Prius dixercredit Iesum esse filium Dei: nunc autemFid e cognoscimus amorem Dei erga nosapparet, in Christo apprehendi paternum Drem, nee certi quidquam de Christo tenequi se eius gratia Dei filios agnosount. Idfilium suum p ater quotidie nobis proponit, unos adoptet.

Deus Caritas est. Est veluti minor prin syllogismo: quia a fide caritatem ratiohoc modo, fide in nobis habitat Deus: atqest Caritas: ergo ubicunque manet Deus, casimul vigere oportet. Hinc sequitur, caritacessario fidei connexam esse.

17. In hoc perfecta est Caritas ndbiso

7/29/2019 c55.pdf


r CAPUT IV. 358

iam habeam us in die iudicii: qu od sicut Ule est,quoque sumus m hoe mundo. 18 . Timor non est

maritale : seä perfecta Caritas foras pèllit timorem,a timor tormentum habet: qui autem timet, non estfectus in caritate.

18. In hoc perfecta. Duo huius orationis sunttnbra : nos d ivinae adoptionis tunc esse compotes,im Deum referimus, ut filii patrem: deindeic fiduciam ineomparabile esse bonum, quia sinesimus miserrimi. Priore itaque loco ostendit

, lège nos Deus complexus sit in amorem etimodo hac demum gratia fruamur quam nobisChristo exhibuit: ergo hic o a r it as Dei erga

intelligenda est. P e r f e c t a m esse dioit , quiaoa copia effusa est, ac in solidum prae stita, ututi numeris omnibus constet. Caeterum non»s esse huius boni participes affirmât, quam qui9 conformes eius se filios esse probant. Es tbur argumentum a coniunctis.

Ut fiduciam habeamus. Iam fructum divini ergai amoris ostendere incipit : quamquam postea cla-s a contrario ostendet. Sed tarnen haec inaesti-bilis est félicitas, quod nos audemus intrépideam Deo sistere. Natura enim horrem us Deiispeotum, et me rito: nam quum ipse iudex sitndi, nos autem peocata nostra reatu constrictoseant, mortem et inferos una cum Deo nobis inntem venire necesse est. Hin c ilia, quam dixi,mido, ut Deum homines, quantum in se est,iant. Iohann es autem fidèles negat expavescere,im illis iudicii extremi fît mentio : sed potius se-os et alacres ad Dei tribunal accedere: quia deerno cius amore oerto persuasi sunt. Tantum0 quisque in fide profecit, quam bene animo

apositus est ad exspectandum iudicii diem.Sicut iUe est; His verbis (ut iam dictum est)is8im hoc a nobis requiri significat, ut imaginemi referam us. Qualis ergo Deus in coelo est,38 nos . in hoc mundo esse iubet, ut censeamurs filii. Nam imago Dei, quum in nobis apparet,uti adoptionis eius est sigillum: sed ita videtnrtern fiduciae statuere in operibus. Itaque cristaserigunt papistae, quasi neget Iohannes nos sola

i gratia fretos, habere certain salutis fiduciam,i simul adiuvent opera : sed in eo falluntur, quod1 expendunt apostolum hic a causa minime ar-nentum ducere, sed locum Jesse a coniunctisi autem libenter fatemur neminem reconciliario per Christum, quin simul reformetur ad Deiiginem: nee posse alterum ab altero disiungi.ate ergo apostolus, qui omnes a fiducia gratiaeellit in quibus nulla conspicitur Dei similitudo.es enim certum est a Dei spiritu et Christo essersus alienos. Neque etiam negamus, vitae novi->m, quia divinae adoptionis est effectua, valere

ad confirmandam fiduciam: sed tanquam s ecu n-darium (ut ita loquar) adminiculum: sed intereanos in sola gratia fundatos esse oportet. Nee sanealiter sibi constaret Iohannis doctrina: nam ex-perientia dem onstrat, et fateri etiam papistae co-guntur, semper in operum respectu esse trepidandi

materiam. Qua re nullus ad Dei tribunal tranqu illoanimo unquam acoedet, nisi qui statuet gratuito seamari. Sed horum nihil gustare papistas, non estquod quispiam miretur, quando nullam miseri fidemnoveru nt, nisi dubitatione implicitam. Adde quodhypocrisie tenebras illis obducit ne serio reputentquam formidabile sit Dei indicium, ubi non adestChristus mediator. Resurrectionem alii quasi fabu-losam [negligun t: nos autem u t laeti et alacresobviam Christo prodeamus, in sola eius gratiafidem nostram esse defixam oportet.

18. Timor non est. Iam a contrariis oommen-dat eius boni praestantiam . Nos enim assidue tor-queri dicit, donee amoris in nos sui remedio, a misera illo cruciatu Deu s liberet. Summ a est, quumnihil sit miserius quam continua inquietudinevexari, hoc nos consequi agnita Dei erga nos caritate, ut placide extra metum quiescamus. Undeapparet quam singulare sit Dei benefioium, nosamore suo dign ari. Po rro ex hac doctrina moxexho rtationem d uce t: sed priusquam nos ad officiumhortetur, donum istud Dei nobis commendat, quodmetum nobis fide eximit. Scio totum hunc locuma multis secus exponi: sed ego, quid volueritapostolus, non quid alii sentiant, respicio, Diountilli metum non esse in caritate: quia ubi sponteDeum amamus, non cogimur vi et metu ad eiusobsequium. Ergo secundum eos servilis timor hicvoluntariae reverentiae opponitur : unde etiam inter

servilem et filialem timorem nata est distinctio.Eg o quidem verum esse illud fateor, quum libe-raliter Deum amamus ut patrem, non cogi nosamplius timoré poenae: sed doctrina illa nihil cumpraesenti loco commune habet. Tantum enim do-cet apostolus, ubi perspectus est nobis, et fide co -gnitus Dei amor, conscientiis nostris paoem con-ferri, ne amplius tum ultuen tur. Potest tarnen quaeri,quando timorem pellat perfecta Caritas: quias ali-quo tantum divini erga nos amoris gustu praediti,nunquam in solidum metu liberam ur. Respondeotametsi non plane excutitur timor: ubi tarnen adDeum confugimu8, tanquam ad tranquillum portum,et ab omni naufragii ac tempestatum periculo tutumet immunem, metum vere pelli, quia fidei locumcedit. Erg o non ita p ellitur timor, quin aniinosnostras sollicitet : sed ita pellitur, ut non turbet, ne-que impediat pacem nostram quam fide obtinemus.

Timor tormentum habet. Hic quoque apostolusgratiae, de qua loquitur , magnitudinem amplificat.Nam quum miserrima sit conditio, assiduos pati

23*

7/29/2019 c55.pdf



cruciatus, nihil magis optabile est quam sedataconeoientia et animo composite sese in Dei conspeo-tum offerre. Quod alii dicu nt, timere servos quiapoenam et flagella sibi ante oculos proponunt, neeobire suum officium nisi ooactos: nihil ad mentemapostoli, ut dictum est. Ita in proximo membro,

quum exponunt, non esse perfectum in caritate, quitimet: quia non ultro se subiicit Deo quin potiuslibenter se emanciparet : contextui minime convenit.Potius enim admonet apostolus, hoc esse infidelitatisyitium, quum aliquis timet, hoc est, inquietum habetanimum: quia amor Dei probe cognitus, animostranquillat.

19 . Nos diligimus eum, quia prior dilexit nos.20. Si guis elicit, ^Deum diligo: et proximum suumodio habeat, menda x est. Qui enim non diligit fro-trem suum quern vidit, qu omod o potest diligere?21. Et hoc praeceptum habemus ab ipso, ut qui Deumdiligit, diligat et fratrem suum.

19 . Nos diligimus. Yerbum âyan£5{iev tarn indicative, quam hortandi modo legi potest: priortarnen sensus longe melius quadrat, Re petit enim(meo iudicio) apostolus superiorem sententiam, quiaDeus nos gratuito amore antevertit, reddere nosilli débitas vices: ut mox subsumat, ipsum in ho-minibus esse diligendum, vel tcstandam erga homin es quern illi amorem deferimus. Si cui tarnenplacet hortandi modus, eodem tendet oratio, Quianos gratis Deus amavit, mutuo nunc eum amemus.Atqui amor ille stare nequit, quin fraternum internos am orem gen eret: ideo me ntiri eos dicit, quiDeum amare iactant, quum proximos oderint. Sed

videtur parum firma esse ratio quam subiicit: estenim comparatio m inoris et maioris. Si proximos,inqu it, quibuscum versam ur, non diligim us: multominus Deum poterimus diligere, qui est invisibilis.Dup lex autem exceptio in promptu est. Nam etamor, quo Deum prosequimur, ex fide, non ex ad-spectu manat : quemadmodum habetur 1. Petri 1, 8.Deinde longe diversa est Dei quam hominum ratio :quia quum in amorem sui nos Deus pro immensasua bonitate rapiat, saepe odio digni sunt homines.Bes pond eo, apostolum, quod proculdubio inter nosconstare debet, pro confesso hic sumere, Deum senobis in hominibus offerre, qui insculptam gerunteius imaginera: et officia, quibus ipse non indiget,ut illis praestemus, exigere : quemadmodum Psalmo16, 2, legimus, Benefioentia mea ad te non per-venit, Domine. Er ga sanctos, qui in terra sunt,aflectus m eus. E t certe eiusdem natu rae sooietas,tot rerum usus, mutua communicatio, nisi valdeferrei essemus, ad amorem nos allicerent: sed Io-hannes nihil aliud voluit, quam fallacem esse iactan-

tiam, si quis Deum se amare dieat, et eius imaquae ante oculos est, negligat.

21. Et hoc praeceptum. Firmius argumab autorita te et dootrina C hristi. Nam ipde nudo Dei amore praeoipit: sed fratres etialigere iubet. Quare sic incipiendum est a

ut simul fiat transitus ad homines.

CAPUT V.1. Omnis qui credit quod Iesus est Chris

Deo genitus est: et omnis qui diligit eum qui diligit etiam eum qui genitus est ab eo. 2. cognoscim us quod diligimus ßios Dei, si Dligimus, et praecepta eius servamus. 3. Haec lectio Dei ut praecepta eius servemus. Et preius gravia non sunt. 4. Quoniam omne, quDeo genitum est, vincit mundum. Et haec es tquae vincit mundum, fides vestra. 5. Quis vincit mund um, nisi qui credit quod Iesus es

Dei?

1. Omnis qui credit. Alia ratione conres esse coniunctas, fidem et fraternum amNam quum fide nos Deus regeneret, neoeamari a nobis ut patrem: atqui amor ille comtitur omnes eius filios: non potest igitur fidestäte disiungi. Prim a sententia est, ex Deo gesse quicunque credunt quod Iesus sit ChUbi iterum vides, unum Christum, fidei scpropo ni: quemadmodum in eo iustitiam, quidquid optari potest bonorum, et totum invenit. Qua re haec vera est credendi ratio,in ipsum mentes nostras dirigimus. Caeterum

dere quod sit Ch ristu s, est ab eo sperare cunque de Messia promissa sunt. Neque inanis ei Christi titulus hie tribuitur: sed mun us quod a p atre illi iniunctum est. Qumodum aü tem in lege plena rerum omniustauratio, iustitia et félicitas per Messiam proest : ita hodie hoc totum in evangelio clarius exprErgo Iesus pro Christo recipi non potest, queo petatur salus, quando in hun c finem missa pa tre, et quo tidie nobis offertur. Un de apostolus omnes ex Deo genitos esse pronqui vere credunt. Es t enim fides longe supmani ingenii captum posita: ut nos trahi acoelesti ad Christum oporteat: quia nunquamprio marte quisquam nostrum conscenderet.

hoc est, quod idem apostolus, evangelii sui capdocet: non ex sanguinibus, neque ex oarnegenitos qui credunt in nomen unigeniti. E t P(1 . Corin. 2, 12), non spiritu huius mundi, seritu, qui ex Deo est, nos esse praeditos, ut soquae ab eo nobis donata sunt. Quia neque

7/29/2019 c55.pdf


51 CAPUT V. 362

idit, nee auris audivit, neo sensus pereepit, quaeligentibus Deum reposita sit merces: sed solus)iritu8 ad arcanum illud pervenit. Deinde quumitus sit nobis Christus in sanetificationem, et spi-tum regenerationis secum simul afferat: deniquemm nos insé rât in corpus suum : haec quoque

tera ratio est, our fidem habere nemo posait, quint ex Deo genitus.Düigit eum qui genitus est. Augustinus et alii

lidam veterum ad Christum hoo traxerunt: sedlso. Nam sub numéro singulari omnes fidèles>ostolus désignât: et contestas aperte ostendit,3n aliud esse illi consilium, nisi ut m utuu m inatres amorem ex fide, tanquam ex fonte, derivet.st autem argumentum ex communi naturae orne sumptum: sed quod in hominibus cernitur, adeum transfert. Notandum autem est apostolumm ideo de solis fidelibus sermonem habere prae-ritis extraneis, quod illi soli amandi sint, horumitem nulla habenda sit cura Tel ratio: sed nos)c velut tyrocinio ad omnes sine exceptione aman->s ins titu it, quum initium facere a piis iub et.

2. In hoc cognoseimus. His verbis breviter os-ndit quaenam vera sit Caritas, nempe quae adeum refertur. Hacten us doouit nusquam esseirum Dei amorem, nisi quum proximi etiam aman-ir, quia hie perpetuus sit effectua : nunc autem»cet, reote et ordine amari homines, quum Deusiores obtinet. Atque haec definitio necessaria est:im saepe fit ut homines amemus extra Deum: ut•ofanae et carnales amicitiae non alio quam adivatum commodum, Tel ad alios evanidos respec-s tendunt. Ergo sicuti prius effectuai urgebat,i nunc causam urget: Tult enim sie mutuam coliter nos caritatem, ut Deus praeferatur. Am ori

ei coniungit legis Observationen), et merito: nammm Deum amemus ut patrem et dominum, fieri>n potest quin coniuneta sit reverentia cum amore.einde non potest a se ipso Deus avelli : quum ita-le fons sit omnis iustitiae et rectitudinis, qui eumaat, nece8se est ut compositos habeat suos affectus

obedientiam iustitia e. Non est igitu r otiosa r esQor D ei. Veru m ex hoo looo simul colligimus,laenam Tera sit legis observatio: nam si metuntum coacti Deo obsequimur in servandis eiusandatis, longe distamus a Tera obedientia. Ergoic primum est, ut corda se Deo addicant in libe-lem reverentiam: deinde Tita ad legis regulamrmetu r. Hoc sibi vult Moses, quum in oolligendagis summa dicit, Israel, quid petit abs te Domi-îs Deus tuus, nisi ut ipsum diligas, et ei obedias?>eut. 10, 12).

3. Praeeepta eius gravia non sunt. Hoc additumt ne difficultas (ut fieri solet) Studium nostrumangat vel minuat. Nam qui alacri animo magno-le fervore piam sanctamque vitam aggrediuntur,

postea Tires suas impares experti, pigrescunt: ergoJohannes, ut conatus nostros incitet, mandata Deigravia esse negat. Yerum obiici contra potest, noslonge aliud experiti: et scriptura etiam testaturiugum legis esse imp ortabile (Act. 15, 10). Ra tioquoque manifesta est: nam quum nostri abnegatio

sit quasi servandae legis praeludium, an facile ho-mini esse dicemus, se ipsum n egare? Imo quumlex spiritualis sit (quemadmodum Paulus docet[Rom. 7, 14]), nos autem nihil quam caro, ingensinter nos et Dei legem dissidium esse oportet. Res-pondeo, diffioultatem hano minime esse ex naturalegis, sed ex oarnis nostrae vitio. Quod etiam Paulus diserte exprimit: quia postquam dixit, impossi-bile fuisse legi conferre nobis institiam: mox cul-pam in carnem reiieit. Haec solutio Pa uli etDavidis sententias, quae in speoiem videntur mul-tum pugn are, optime conciliât. Pau lus legem facitmortis ministram (2. Corin. 3, 7), nihil quam iramDei operari pronuntiat: datam esse ut peccatumau ge ret: vivere ut nos oeeidat. David contra,8uavem prae melle, et prae auro desiderabilem sibiesse praedicat (Psal. 19, 11). Inter alia eins elogia,haec ponit, Quod exhilaret corda, ad Dominumcon ver ta t, et vivificet. Sed Pau lus legem cumvitiosa hominis na tura co nfert: inde hostilis illeconfiiotus. David autem , qualiter affecti sint, quosDeu s spiritu suo regenu it, docet. Hin c suavitasilla et oblectatio, cuius nullum gustum caro perci-pit. Nee vero Iohan nes distinetionem hano om isit:ne quia enim generaliter hoc aeeiperet, praeeeptaD e i non es se g r a v i a , rest r ingi t ad f il ios Dei :quo significat, fieri hoc spiritus virtute, ut Deo ob-sequi non sit nobis grave nee molestum. Nondumtarnen videtur prorsus soluta quaestio. Nam fidèles

utcunque spiritu Dei regantur, durum tarnen eumcame sua certamen sustinent : et quantum vis sudent,vix tarnen dimidia ex parte ad officium se comparant : imo quasi inter sacrum (ut aiunt) et saxumcons tituti, fere sub onere deficiunt. Videmus utPaulus se oaptivum teneri gemat, et infelicem ex-clamet, quia non potest libère Deo servire. Re s-pondeo, facilem vocari legem, quatenus coelestivirtute praediti, superamus carnis concupiscentias.Nam utcunque recalcitret caro: sentiunt tarnenfidèles: nulla se alia re tarn oblectari, quam utDeum Bequantur. Prae terea notandum est, Iohan -nem non loqui de nuda lege, quae nihil praetermandata eontinet: sed paternam Dei indulgentiamconiungere, qua mitigatur legis rigor. Erg o quumnobis clementer ignosci a Domino scimus, si operanostra legi non satisfaciant, id longe nos reddit adobsequium promptiores: quemadmodum in Psalmo130, 4, habetur: Apud te est propitiatio, ut timea-ris. Hinc ergo facilitas legis servandae,. quod fidèlesvenia sublevati, sicubi deficiunt, anirnos non des-

7/29/2019 c55.pdf


363 BP IST ; IOHAN NIS

pondent. Inter ea admonet apostolus, pugnandumesse ut serviamus Domino, totus enim mundusnobis obsistit, ne pergamus quo Oeus vooat.Ergo ille demum legem servabit, qui mundo for-titer resistet.

4. Haee est victoria. Quia dixerat, omnes qui

ex Deo geniti sunt, mundi victores esse: vincendiquoque modum exprimit. Po tera t enim adhuoquaeri, unde victoria: ergo in fide oonstituit vic-toriam totius mu ndi. Insignis locus: quia tametsiduros et horribiles insultus assidue ingerit Satan:spiritus Dei extra periculum nos esse pronuntians,exempto metu nos ad fortiter pugnandum animât.Et plus valet praeteritum tempus quam praesensvel futurum. V i c i s s e énim dicit, ut perinde certisimus , ac si iam profligatus esset hostie. Verumquidem est tota vita durare nostram militiam, quo-tidianos esse confliotus : imo singulis momentis novaet diversa proelia hinc inde ab hoste, nobis moveri :sed quia non armât nos Deus tantum in unumdiem, et fides, etiam uniu s diei non est, sed pe rpe-

tuum spiritus sancti opus: non aliter iam viotoriaesumus compotes, quam si esset debellatum. Nequetarnen fiducia haee torporem inducit, quin sollicitesemper ad pugnam simus intenti. Sic enim certosesse Dom inus suos iubet, u t tarne n securos essenolit: quin potius ideo vicisse ipsos pronuntiat, quoanimosius et magis strenue pugnent. M u n d i no-men hio late patet: comprehendit enim quidquidadversum est Dei spiritui : ita naturae nostraeprav itas pars mundi est, omnes concupiscentiae,omnes Satanae astus, quidquid denique nos aDeo abstrah it. In tarn multiplici hominumcopia, gravis belli moles in nos inoumbit :ac iam ante congressum essemus victi, ac centiesquotidie vincendi, nisi Dens viotoriam nobis pro-

mitte ret. Sed Deus hac lege ad pugnandum noshorta tur, ut prius viotoriam prom ittat. Gaeterumut haee promissio nos invicta Dei virtute in per-petuum munit, ita ex adverso in nihilum redigithominum vires. Neque enim hio apostolus Deumsuppetias tantum nobis ferre docet, ut eius subsidioadiuti, pares simus ad resistendum: sed victoriamin sola fide locat: fides autem aliunde quo vincat,accipit. Quare Deo eripiunt quod suum est, quipropriae virtuti triumphum canunt.

5. Quis est gui vincit mundum? Ratio superiors sententiae : ideo scilicet nos fide vincere, quiarobur a Christo mutuamur: quemadmodum et Paulus dicit (Philip. 4, 13): Omnia possum in ep quime confirmât. Is ergo demum Satana et mun dosuperior erit, nee carni suae auccumbet qui sibidiffidens, reoumbet in solam Ch risti virtu tem . Namfidei nomine, viväm Christi apprehensionem intel-ligit, quae vim eius et officium ad nos accomm odât.

6. Hic est qui verni, per aquam et sanguIesus Christus: non in aqua solum, sed in aqsanguine. Et spiritus est qui testificatur : ququidem spiritus est Veritas. 7. Nam très sunttestificantur in coelo, pater, sermo, et spiritus set hi très unum sunt. 8. Et très sunt qui testi

tur tn terra, spiritus, aqua, et sanguis: et hi trunum conveniunt. 9 . Si testimonium hominum pimus, testimonium Dei malus est: quoniam htestimonium Dei, quod testificatus est de filio s

6. Hic est qui, etc. Ut tuto fides nostrChristo quiescat, solidam nmbrarum legis subtiam in eo constare dicit. Neque enim dubito ad vel eres legis ritu s allud at in voeibus aquasanguinis. Hu e porro tendit com paratio: non tum ut legem Mosis abolitam esse sciamus Cadventu, sed ut in ipso quaeramus eorum commentum , quae olim figurabant oaeremoniae. Tetsi vero plures erant species, tarnen sub his bus totam sanetitatis et iustitiae perfectionem atolus désignât. Aqua enim abluebantur osordes, ut homines nonnisi puri et mundiDeum accédèrent. In sanguine erat expiatioplenae oum Deo reoonciliationis pignus : sed lextends tantum symbolis adumbratrit quod solidreipsa a Messia praestandum erat. Apte iprobat Iohannes Iesum esse Christum Domini, promissum, quia seoum attulit quo nos omnparte sanotificet. Ao de sangu ine quidem, Christus Deum placavit, nulla est dubitatio:quomodo per aquam venerit, quaeri potest. hoc ad baptismum referri non est probabile. oerte existimo Iohannem hie fruetum et effeexprimere eius rei quam in historia evangelica rât. Nam quod illio dicit, ex Christi latere fluaquam et sanguinem, haud dubie pro miraculobendum est. Scio tale quiddam mortuis naturaaccidere: vero certo Dei consilio factum esChristi latus sanguinis et aquae fons esset: utrent fidèles veram munditiem (cuius figurae veteres baptismi) in eo sibi constare: ut scetiam completum, quod omnes sanguinis adspenes olim promiserant. Quare haeo brevis paplurimum habet gratiae, quia summatim ostquorsum praccipue tenderent oaeremoniae vetnempe ut homines ab inquinamentis purgati, eluti omnibus piaoulis, Deum haberent propiet illi consecrarentur : deinde veritatem in Chfuisse exhibitam, quia lex praeter visibiles fignihil habebat. Qua de re p lura 9 et 10 adbraeos capite diximus.

Spiritus est.qui testificatur. Hoc membro dquomodo vim illam Christi sentiant fidèles: scilicet Dei spiritus eos certiores reddat: et necillet eorum fides, addit plenam et solidam f

7/29/2019 c55.pdf


(65 CAPUT Y, 366

iudinem cons tare spiritus testimoniö. Vo catur enimipiritus, Veritas: quia indubia sit autoritas ipsius,lobisque abunde suffioere debeat.

7. Très sunt in coelo. Hoc totum a quibusdam)missum fuit. Hiero nym us existimat ma litia potiusjuam errore id fuisse factum : et quidem Latinis dun-

;axat. Sed quum ne graeci quidem codiceB int erte consentiant rix quidquam asserere audeo. Quia:amen optime fluit contextus si hoc membrumiddatur, et video in optimis ao probatissimae fidei:odicibus haberi, ego quoque libenter amplector.Sensus autem erit, quod Deus, quo uberius nostramin C hristo fid em confirmet, triplici modo testa turn eo acquiescendum esse. Nam sicuti fides nos train una Dei essentia très personas agnoscit, ita to-idem modis ad Christum vocatur, ut se in eo sistat.Quod dicit, t r è s esse unum, ad essentiam non re-iertur, sed ad consensum po tius. Ac si diceret,patrem, et aeternum sermonem eius, ac spiritum,jymphonia quadam Christum pariter approbare.[taque nonnulli codices habent dç Ev. Verumîtiamsi legas Iv eloiv, ut est in aliis exemplaribus,•on tarnen dubium est quin pater, sermo et spiritusaodem sensu dicantur unum esse, quo postea sanguis et aqua et spiritus. Sed quum spiritus, quianus est testis, bis citetur: videtur esse absurdarepetitio. Respond eo: quum varie de Christo te-ätetur, apte duplicem illi attribui testandi locum.Nam e coelis pater cum aeterna sua sapientia etjpiritu tanquam pro imperio pronuntiat Iesum esseDhristum: ergo illic sola divinitatis maiestas nobissonaideranda est. Quoniam v ero spir itus in cor-libus nostris habitans, arrha, pignus, et sigillum3st ad obsignandum illud decretum: hoc modoterum in terra per gratiam suam loquitur. Cae-

;erum quia non omnes forte lectionem hanc recipient, quae sequntur, perinde exponam ac si apostolus hos solos in terra nominasset testes.

8. Très sunt. Sententiam illam de aqua etsanguine nunc ad suum institutum accommodât,juod scilicet nrhil excusationis habeant qui Chri-itum respuunt: quum satis firmis ac luculentis;estimoniis se ilium esse probaverit, qui promissus)lim fuerat: nam sanguis et aqua, quum pignora>int et effectua salutis per eum allatae, vere testan-iur a Deo missum esse. Accedit deinde tertiu stestis spiritus sanctus : qui tarnen primas tenet par-;es, quia alioqui aqua et sanguis sine ullo profectuliffluerent. Ipse enim est qui cordibus nostrisiquae et sanguinis testimonium obsignat: hie estjui efficit sua virt ute u t fructus mor tis Ch risti adnos usque perveniat : imo ut sanguis in redemptio-aem nostram fusus penetret usque in animas nostras : vel (ut uno verbo omnia dicam) efficit utDhristus cum omnibus suis bonis sit noste r. ItaPaulus ad Rom anos 1, 4, postquam dixit Christum

resurrectiohis suae potentia ostensum esse filiumDei, continuo post addit, per sanctificationem s piritus. Quia quaeounque in Christo refulgent di-vinae gloriae signa: nihilominüs obscura nobisessent, et effugerent oonspectum nostrum, nisi fideioculos nobis aperiret spiritus. Nunc intellige nt

lectores our spiritum cum aqua et sang uine IQ -hannes testem adduxerit: quia scilicet propriumspiritus officium est, Christi sanguine mund are con-scientias nostras: facere ut allata ab ipso purgatioin nobis sit efficax. Qua de re aliquid dictum estinitio proximae epistolae, ubi Petrus eandem fereloquutionem usurpât: nempe quod spiritus sanctusanimas nostras sanguinis Christi adspersione purget.Caeterum ex his verbis oolligere licet, fidem nonapprehendere nudum vel inanem Christum: sedvivificam simul eius virtutem. Quorsum enim prod-esset missum in terram Christum fuisse, nisiDeum mortis suae sacrificio placasset ? nisi abluendimunus a patre illi esset iniunctum? Obiici tarnenpoterit, supervacuam esse distinotionem quae hieponitur, quia Christus peccata expiando, nos mun-daverit: ergo rem unam apostolus bis nominalFateor quidem in expiatione simul ablutionem in-cludi : itaque non statui aquae et sanguinis discri-men, quasi res sint disiunctae: verum si quisquenostrum infirmitatem suam reputet, faoile agnoscetnon frustra nee temere sanguinem ab aqua diacerni.Deinde (ut iam dictum est) apostolus ad legis ritusalludit. At quia De us hum anae infirmitatis causanon sacrificia tantum, sed ablutiones quoque oliminstituera t. Utriusque partis veritatem in Christofuisse exhibitam, distincte exprimere apostolus vo-luit. Qua ratione paulo ante dixerat, non in aquasolum. Significat enim non modo partem aliquain

salutis nostrae in Christo inveniri, sed omnes numéros (ut ita dicam) completos: ita ut nihil alibisit amplius quaerendum.

9 . Si testimonium hominum. A minori ad ma-ius ratiocinatur quam ingrati sint homines, si Christum divinitus (ita ut retulit) approbatum répu dient.Nam si in negotiis humanis, hominum dictis sta-mu8, qui mentiri et fallere possuntr: quam absurdumerit, Deum minus fidei in suo foro (ut ita loquar),ubi summus est iudex, apud nos obtinere? Solaigitur nobis pravitas obstat ne Christum recipiamus,quando suae virtuti fidem légitima probatione facit..Po rro Dei testimonium vooat non modo quod spiritus cordibus nostris reddit, sed quod etiam ha-bemus ab aqua et sanguine. Vis enim ilia pur -gandi et expiandi, non terrena, sed ooelestis fuit..Quare non vulgari hominum more aestimandusest Christi sanguis: sed consilium Dei potius re-spicere convenit, quo fuit ordinatus ad delend'apeccata, et vim illam divinam quae inde fluxit.

7/29/2019 c55.pdf


367 EP IST . IOHANN IS

Porro hoc est testimonium Dei, quod testificatusest de filio suo. 10. Qui credit in filium Dei, habettestimonium in se ipso, qui non credit Deo, mendacemfecit eum: quia non credidit in testimonium quod testificatus est Deus de filio suo. 11. Et hoc est testimonium, quod vitam aeternam dedit nobis Deus: et

haec vita in filio eius est. 12. Qui habet filium, habet vitam: qui non habet filium Dei, vitam non habet.

Hoc est testimonium. Partio ula öxc, causam hicnon notât, sed tantum exegetice capitur. Postquamenim admonu it apostolu s, Deum multo plus fideimercri quam homines: nunc subiicit, nullam haberiposse fidem Deo, nisi credendo in Christum: quiaDéus huno solum nobis proponit, et in eo nossistit. Hin c colligit, nos tuto et tranquillis animisin Christum credere, quoniam autoritate sua Deusfidem nostram asserat. Neo dicit Deum extra lo-qui, sed unumquemque piorum intus in se ipso eumsentire fidei suae autorem. Unde apparet quantuma fide différât fluxa opinio, quae aliunde pendet.

10. Qui non credit. Sicut hoc boni habent fidèles, quod se extra errandi periculum esse norunt,quia in Deo su nt fun dati: ita impios extrem ae blas-phemiae reos facit, quia Deum mendacii arguant.Certe nihil Deo pretiosius est quam sua Veritas:quare nulla illi atrocior iniuria fieri potest, quamdum hoc honore spoliatur. Erg o ut nos ad ore-dendum incitet, argumentum a contrario sumit.Nam si Deum faccre mendacem, horribilis est etexsecranda impietas: quia tunc, quod illi maximeproprium est, eripitur: quis non horreat fidemevangelio derogare, in quo Deus unice verax etfidelis vult hab eri? Hoc diligenter notandum est.Mirantur aliqui cur tantopere Deus fidem com-mendet, cur tarn severe damnetur incredulitas : at -qui hie vertit ur summ a Dei gloria. Nam quumpraecipuum veritatis suae speoimen in evangelioedere voluerit, nihil illi faciunt reliquum quicunqueoblatum illic Christum respu unt. Quare ut quem-piam in reliquis vitae partibus demus angelo esseparem : diabolica tarnen est eius sanotitas, quamdiuChristu m reiicit. Sicuti quosdam in papatu videmusnesoio qua sanctimoniae larva multum sibi placere:quum tarnen obstinatissime evangelio resistant.Ergo teneamus hoc pietatis initium esse, doctrinamillam obedienter amplecti, quam adeo sancte protestimonio asseruit.

11 . Quod vitam aeternam dedit. Nunc propo-sito fructu, ad credendum nos invitât. Haec quidem

Deo reverentia debetur, ut quidquid nobis affirmât,protinus sit extra controversiam. Sed ubi gratuitovitam nobis offert, ingratitudo minime ferenda est,nisi prompta fide tarn amabilem suavemque doctrinam excipimus. E t certe in huno finem tendun tapostoli verba, non modo reverenter obediendum

esse evangelio, ne Deo simus iniurii : sed amaetiam illud esse, quia vitam aeternam nobis afUnde etiam colligimus quid maxime in evaquaerendum sit: nempe gratuitum salutis doNam quod illic Deus ad poenitentiam et timnos hortatur, non debet a Christi gratia sep

Atque ut nos prorsus in Christo retiueat apoiterum repe tit contineri i n ipso vita m : ao ceret, non aliud adipiscendae vitae medium a Deo patre statui. Ac tria quidem summa ticomplexus est apostolus : nos scilicet omnes addiotos esse, donee Deus gratuita sua bonitatin vitam restituât. Ap erte enim pronun tiat a Deo donari: unde et ipsa nos destitui seqneo m eritis posse aoquiri. Deind e hano vitabis per evaugelium conferri docet, quia illic pDei bonitas et paternus erga nos amor. Posnon aliter eius vitae nos fieri compotes dicit, dum fide in Christum inserimur.

12 . Qui non habet. Est proximae sentconfirmatio. Sufficere quidem illud debebat, non alibi quam in Christo vitam locasse utpe ta tu r: verum ne quis alio defleotat, a speexcludit omnes qui earn in Christo non quaScimus quid sit habere Christum: nam fide detur: vita ergo privat omnes qui alieni Christi corpore. Sed videtur hoc rationi mconsentaneum: nam summos viros exstitisheroicis virtutibus praeditos historiae narrantarnen a Christo prorsus erant extrane i. Absuautem videtur, tantae praestantiae nihil habernoria. Respondeo, longe nos falli, si putam ubari Deo quidquid in ooulis nostris excellitpotius (ut est apud Luoam 16,15) quod altuhominibus, abominatio est apud D eum. Quiaabscondita est nobis cordis immundities, exspeoie contenu sumus: atque Deus sub hac lafoedissimas sordes videt. Itaq ue non miru m foeteant jspeoiosae virtutes, quae et ab impuro manant, neque in reotum finem tendunt. unde cordis puritas, unde rectum pietatis stunisi a spiritu Ch risti? Nihil ergo laude dinisi in Christo. Quamqu am alia est ratio,omnem dubitationem eximit. Hominum enim iin remissione peccatorum sita est. Ha nc si oerta Dei maledictio, e t mors a etern a nos man et. Solus autem Ch ristus est qui patremconciliât, sicuti eum semel mortis suae saoplacavit. Unde sequitur, nemini propitiumDeum, nisi in Christo: nullam quoque nisi iniu8titiam esse. Si quis Cornelium obiioiat,Lucas acceptum fuisse Deo testatur, priusquamcatus esset ad fidem evangelii : respondeo brsic interdum agere D eum in nobis, ut semennon primo statim die emergat. Non habuinelius claram et diluoidam Christi notitia m

7/29/2019 c55.pdf


69 CAPUT Y. 370

uum aliquo misericordiae Dei sensu fuerit prae-itus, earn simul de mediatore aliquid tenere opor-ait. Ve rum quia occultas et mirificas agendiationes habet Deus, omissis quae nihil prosuntpeoulationibus, tantutn planam viam salutis, quamobis (»tendit, teneamus.

13 . Haec scripsi vdbis credentibus in nomen filii)ei, ut sciatis quod vitam habetis aeternam: et utredatis in nome n filii Dei. 14 . Atgue haec estducia quam hàbemus erga eum, quod si quid petieri-tus secundum völuntatem eius, audit n os. 15 . Siutem novim us quod audit nos, quum quid petieri-IUS: novimus quod habemus petitiones quas postula-imus ab eo.

13. Haec scripsi vdbis. Quia quotidianos fideirofectus esse oportet: ideo se iis, qui iam oredide-ant, scribere dicit, ut firmius ao certius credant:tque ita plena vitae aeternae fiduoia fruantur.[ic ergo doctrinae usus est, non tantum ut rudes

litiet in Christo, sed ut qui iam eruditi sunt, m agiss magis confirmet. Ideo nos assidue incum bereportet in Studium discendi, ut fides nostra totoitae cursu augescat. Nam et multae adhuc in-delitatis reliquiae in nobis supersunt, et adeo im-acilla est nostra fides, ut hoc ipsum quod credimus,ondum sit solide credere, nisi amplior confirmatiojcedat. Porro operae pretium est notare quaenamara sit confirmandae fidei ratio: nempe dum offi-um et virtus Christi explicatur. Dicit enim apos-ilus se haec soripsisse: nempe quod non alibinam in Christo quaerenda sit vita aeterna : ut quim fidèles sunt, credant, hoc est, proficiant cre-ando. Qu are pii dootoris officium est, ut in fide

iscipulos confirmet, extollere quantum potest Christiratiam: ut ea contenu nihil amplius appetamus.[anc quum obscurent modis omnibus ac exténuentipistae: satis hoc uno produnt se nihil minusirare quam rectam fidei doctrinam. Imo hac causa[agis fugiendae sunt eorum scholae quam omnescyllae vel Charybdes: quia vix ingredi quispiamis possit sine oerto fidei naufragio. Docet prae-rea hoc loco apostolus, Christum esse propriumiei scopum : et fidei, quam habemus in eius nomen,inexam esse salutis fiduciam. Hie enim credendiais, ut Dei filii simus ac haeredes.

14 . Haec est fiducia. Pidem, cuius meminit, auctu oommendat: vel ostendit in quo praeoipueta sit fiducia: nempe quod pii intrepido animo

eum inrocare audent: sicuti et Paulus loquiturI Ephesios cap. 3, 12, quod fide acoessus nobis1 Deum patet cum fiduoia. Et ad Romanos 8, 15,lod spiritus os nobis reserat, ut clamare non du-temus, Abba, pater. E t sane si arcemur a Dei«essu, nihil nobis miserius. Rursum , modo hoc


nobis asylum pateat, in malis omnibus nihilominuserimus beati. Imo hoc unum felioes reddit nostrasaerumnas, quod certo statuimus Deum fore libera-torem, et paterno eius erga nos amore freti, adipsum confugimus. Tenea mus ergo hano apoatolisententiam, invocationem Dei, summum fidei nostrae

examen esse: Deum autem non rite, neque ex fideinrocari, nisi quum certo persuasi sumus non irritasfore nostras preces. Nam qui suspensi haesitant,eos fiducia praeditos esse negat apostolus. Un deapparet sepultam ac prope exstinctam esse fideidoctrinam in papatu, ubi certitudo omnis tollitur.Multas quidem illic preces murmurant, et de in-vocando Deo multum ga rri un t: sed dubiis ac fluc-tuantibus animis orant, ao orare iubent: imo damnant hano fiduciam, quam apostolus neoessarioexigit.

Secundum voluntatem. Hac partioula obiter mo-nere voluit quaeDam vera sit precandi régula:nempe ubi vota sua Deo homines subiiciunt. Nequeenim quum pollieitus est Dominus facturum se

quidquid sui petierint, effraenem illis licentiam périmait petendi quidquid in mentem subierit: sedsimul legem illis praescripsit rite orandi. Et sanehoc fraeno nihil nobis utilius: quia si uniouiquenostrum petere liceat quidquid libet, et Deus votisnostris indulgeat, pessime nobis consultum erit.Nam quid expédiât, nescimus: imo aestuamus pravisac noxiis desideriis. Duplex autem remedium ad-hibet Deus, ne aliter oremus quam ad voluntatissuae praescriptum : quia et ex verbo suo nos docet,quidnam petere nos velit: et spiritum suum ducemac moderatorem nobis praeficit, qui oohibeat affectusnostros, ne vagari extra metas sinat. Nam quid etqualiter oporteat orare, nescimus (inquit Paulus

[Rom . 8, 26]), sed spiritus infirmitatibus nos trisopem ferens excitât in nobis gemitus inenarrabiles.Interea os quoque Domini interrogandum est, utpreces nostras dirig at. Nam Deus in suis pro-missionibus legitimam orandi rationem (ut dictumest) nobis statuit.

15. Si autem novimus. Non est (ut in speoiemvidetur) superfiua repetitio. Nam quod in generede orationum successu pronuntiavit apostolus, nuncspecialiter affirmât, nihil pios optare vel posoere aDe o, quod non impetrent. Quum autem omniafidelium vota exaud iri dicit, de sanis modestisquevotis loquitur, et quae ad obedientiae regulam suntcomposita. Neque enim Iaxis habenis ruunt fidèles,aut quidvis sibi ind ulg ent: sed quid mandet Deu s,

semper in suis preoibus respiciunt. Est igitur haecgeneralis doctrinae applicatio ad specialem et privatum cuiusque usum, ne dubitent fidèles Deumse in omnibus ac singulis votis propitium habere,ut sedatis animis exspectent dum praestet Dominusquae preoati sunt: atque ita omni molestia et

24

7/29/2019 c55.pdf


371 EP IST . IOHA NNIS

anxietate levati curas suas in Deum exonèrent.Neque tarnen haeo quies et seouritas precandi ar-dorem restinguere in nobis debet: ut qui certus estde felici eventu, ab invocando Deo abstineat. ' Fideienim certitudo sooordiam minime générât, vel pi-gritiam. Sed tantum vult apostolus in suis quem-

que neeessitatibus tranquillum esse, ubi suos gemitusin Dei sinum deposuit.

16. Si guis viderit fratrem swum peccantem peccato non ad mortem , petet, et äabit Uli vitam. Pec-canti dieo non ad mortem. Est peccatum ad mortem :non pro iUo dieo ut guis roget. 17 . Om nis iniustitiapeccatum est. M est peccatum non ad mortem. 18 . No-vimus quod quisguis ex Deo genitus est, non peccat:sed qui genitus est ex Deo, servat se ipsum, et ma-lignus non tangit eum.

16 . Si guis, etc. Fructum fidei, cuius meminitapostolus, iam longius extendit: ut pro fratribusetiam valeant preces nostrae. Magnum illud erat,quod simul ac premimur, benigne nos Deus ad seinvitât, nobisque opem ferre paratus est: sed quodpro aliis quoque rogantes audire sustinet, non parvainde confirmatio fidei nostrae accedit: ut certo per-suasi simus nos in propria causa repulsam minimeunquam passuros. Interea hor tatur apostolus, utsimus alii de aliorum salute mutuo solliciti: deindevult fratrum lapsus nobis esse ad orandum incita-me nta. E t c erte ferrea esset ista dur ities, nullomisericordiae sensu taDgi, quum animas Gbristisanguine redemptas videmus in exitium ire. Osten-dit autem in manu esse remedium, quo fratresfratribus succu rrant. Vitam, inquit, pereunti resti-tuet, qui pro eo orabit. Quamquam verbum Dab it,referri ad Deum pot est : ac si dictum esset, fratrisvitam Deus concedet precibus nostr is. Verum idemsemper erit sensus, eo usque valere fidelium preces,ut fratrem a morte eripiant. Si de homine intelli-gas, quod det fratri vitam, byperbolica erit loquutio :nihil tarnen continebit absurdi. Nam quod gratuitaDei bonitate nobis concessum est: imo quod ingratiam nostram aliis conceditur, dicimur aliis dare.Tanta utilitas non parum nos stimulare debet, utpeccata fratribus nostris remitti petamus. Quumautem aujjwtcé&eiav nobis commendat apostolus, simuladmonet quantopere in fratribus damnandis cavendasit crudelitas, aut in deeperanda eorum salute ni-mius rigor.

Peccato non ad mortem. Ne protinus spem ab-iiciamus de eorum salute qui peccant, Deum ostenditnon tarn graviter ulcisci suorum lapsus, ut proptereaeos abdicet. Un de seq uitu r, nobis pro fratribushabendos, quando ipsos Dominus in filiorum numéroretin et. Peccata vero ad mortem esse negat, nonmodo in quibus quotidie sancti delinquunt: sed

etiam si quando graviter iram Dei ab ipsis pcari contiugat. Quamdiu enim veniae relinlocus, mors prorsus imperium nondum occNeque tarnen hic inter veniale et mortale pecodistinguit apostolus, sicuti postea vulgo factumProrsus enim insulsa est ilia distinctio, qu

papatu obtinuit. Nullum . fere Sorbonici mpeccatum agnoscunt, nisi in quibus tarn crassa turpitudo, ut m anibus palpari queat. Ita in pevenialibus censent teterrimas foeditates, quaanimis latent. Om nes denique peccati origfructus, modo non erumpant in externum alevi adspersione aquae benedictae elui pu tan tquid mirum, quum ne blasphémas quidem de gDei dubitationes, et quidquid est libidinum apiditatum, modo consensus non accédât, peesse cens eant? Si animu s hominis infidelitatecellitur, si eum sollicitât impatientia ut advDeum fremat, quantuinvis prodigiosae cupideum titillent: hoc totum levius est papistis, ut in peccato deputetur, saltern post baptis

Non mirum igitur si ex magnis sceleribus vedelicta faciun t: sua enim, non Dei trntina adunt. Atqui inter fidèles indubium hoc axesse debet, quidquid cum lege Dei pugnat, peccesse, et quidem mortale sua natu ra. Ubi legis transgressio, illic et peccatum et mors. ergo verborum apostoli sensus erit? Peccata mortifera esse, quae etsi morte digna sunt,tarnen tarn atrociter a Deo pu niun tur. Ideo pein se non aestimat : sed iudicium de Ulis ex paDei indulgentia facit, quae reatum condonatarnen culpa erat. Denique morti non addioitDeus erigendo restituit in vitam, quamvis penon steterit quominus a vita alienati essent.

Est peccatum ad mortem. Iam dixi ita peccatum , oui nulla spes veniae reliqua est.quaeritur quale hoc sit. Valde enim atroxoportet, quod Deu s tarn severe uloisoitur. E xtextu co lligi potest, non esse partialem (ut vlapsum, nee praecepti unius transgressionemapostasiam, qua penitus homines a Deo se alieNam postea subiicit apostolus, alios Dei noncare: ut scilicet, relicto Deo, Satanae se in addicant ac ma ncipe nt. Talis defectio, non mest si mortalis sit lapsus. Neque enim suosunquam ita privat spiritus gratia, quin aliquamtatis sointillam retineant. Reprobos ergo et devotos esse oportet, qui sic deficiunt ut timDe i abiiciant. Si quis qua erat an eorum poe

tiae praeclusa sit salutis ianua : in promptu esponsio, quum in reprobum sensum traditi sispiritu sancto destituti, non aliud eos posse obstinatis animis semper ruere in deterius, etcata addere peccatis. Porro quum peccatumblasphemia in spiritum eiusmodi defectionem

7/29/2019 c55.pdf


373 CAPUT V. 374

petuo secum trahat, non dubium est quin hic note-tur . Sed qua eritur iteriim, quibusnam indiciis co-gnoscere possimus letalem esse hominis casum.Nisi enim certa eius rei esset cognitio, frustra ex-oiperet apostolus, non esse pro hoc peooati genereorandum. Licebit ergo interdum statuere, sitne de-

ploratus qui cecidit, an adhuc locus sit remedio.Id quidem verum esse fateor: et expraesenti loco sinecontroversia evincitur. Sed quia rarissime hoc acoi-dit, et Deus immensas gratiae suae divitias commen-dans, nos suo exempta miséricordes esse iubet : nontemere in quemquam ferendum est mortis aeternaeiudicium: potius nos Caritas ad bene sperandumflectat. Quod si desperata quorundam impietas nonseous nobis apparet, ao si Dominus earn digitomon8traret, non est quod certemus cum iusto Deiiudicio, vel clementiores eo esse appetamus.

17 . Omnis iniustitia. Yarie potest hie locusexponi. Nam si in adversativam resolvas, non maleconstabit sensus hoc modo: Tametsi omnis iniustitia peccatum est, aliquod tarnen est peccatum non

ad mortem . Aeque etiam congrueret diversus sensus, quia peccatum est omnis iniustitia, inde se-qui tur aliquod esse peccatum non ad mortem. Aliiom ne m in i u s t i t i a m aco ip iunt p ro to ta : ac sidiceret apostolus, peccatum, de quo agit, esse in-iustitiae cumulum. Ego tarnen primam vel secun-dam expositionem libentius amplector: et quia eodemrecidunt, liberum relinquo lectoribus iudicium, utrasit aptior.

18 . Novimus quod quisquis ex Deo. Si filiosDei puros omnino et immunes a pecoato esse in-telliga8, sicut fanatici oontendunt, seoum pugnabitapostolus. Nam hoc modo mutuu m inter fratresprecandi Studium tolleret. Ergo n o n p e c c a r e

dicit qui non prorsus a gratia Dei excidunt. Hinoautem inferre voluit, orandum pro omnibus Deifiliis esse : quia ad mortem non peccant. Add iturprobatio, quod quisquis ex Deo genitus est, se ipsumservat: hoc est, continet se in Dei timoré: neo seita abripi patitur, ut exstincto pietatis sensu diabolo et carni totum se perm ittat. Nam quum dicitnon tang i eum a mal igno , ad l e ta le vu lnusreferendum est. Neque enim a Satanae vulneribusintaoti manent filii Dei: sed ita fidei clypeo propulsant eius ictus, ut minime ad cor ipsum pénètren t. Qua re nunquam in ipsis exstinguitur spiri-tualis vita. Hoc istud est n o n p e c c a r e , quumlabuntur quidem fidèles infirmitate carnis: sed subonere pecoati gemunt, sibi displioent, Deum timere

non desinunt.Servat se ipsum. Quod Dei proprium est, adnos transfert. Nam si quisque nostrum salutis suaesit custos, miserum e rit praesidium. Itaque patremrogat Christus (Iohan. 17, 11) ut nos servet, hocopis nostrae non esse significans. Pa tron i liberi

arbitrii vocem istam arrip iunt, ut inde prob ant,partim Dai gratia, partim vero propria virtute nosservari a peccato. Atqu i non animadve rtunt nonhabere a se ipsis fidèles custodiam de qua loquiturapostolus. Nee sane hie eorum virtutem praedicat,quasi proprio marte se custodiant : sed tantum docet,eos Satanae resistere, ut eius telis nunquam leta-liter vulneren tur. Scimus autem non aliis quamDei arm is instructos pug nare. Serv ant ergo se apeccato fidèles, quatenus a Deo servautur.

19 . Novimus quod ex Deo sumus: et mundusMus in maligno positus est. 20. Novimus autemquod filius Dei venu, et dedit nobis intelligerüiam, utcognoscamus ilium verum: et sumus m ipso vero, inßio eius Iesu C hristo. H ic est verus Deus, et vitaaeterna. 2 1 . Filioli, c ustodite vos ab idoîis. Amen .

19 . Ex Deo sumus. Ex superiore doctrinasumit exhortand i materiam. Nam quod in commune pronuntiavit de omnibus Dei filiis, nunc ad

eos, quibu8 scribit, accommodât: idque ut eos stimulât ad cavendum peccatum, et ad repellendosSatana e insultus animet. Observen t lectores hancdemum esse veram fidem, quae Dei gratiam nobis(ut ita dioam) applioat. Neque enim alios fidèlesagnoscit apostolus, nisi qui BO in ordinem filiorumDei aggrega nt. Nee vero probabilem ooniecturam(ut loquuntur sophistae) pro fiducia ingerit. Dicitenim n o s s o ir e. Summa hue tendit, quum exDeo geniti simus, dandam esse operam ut a mundosegregati probemus vitae sanctitate, non frustraad tan tum honorem nos fuisse vocatos. Haec autemadmonitio valde pus omnibus neoessaria est. Quo-ounque enim vertant ooulos, Satan paratas habet

illecebras, quibus eos a Deo abdu cat. Difficile igi turillis foret rectum gradum tenere, nisi pluris suaUlis esset vooatio quam omnia mundi obstacula.Ergo ut probe ad certandum muniti simus, duohaec tenenda sunt: mundum perversum esse, et aDeo esse nostram vooationem. Sub m u n d i nomine,non dubium est quin totum humanum genus apostolus comprehendat. Quum in m a l i g n o po si t umesse dicit, sub Satanae prinoipatu eum locat.Non ergo est cur mundum fugere dubitemus, quioontempto Deo Satanae in servitutem se tradit:non est our metuamus eius dissidium, quia a Deoalienus est. Denique, quando totam natura m occupât corruptio, abnegationi sui studere debent fidèles quando in mundo nihil praeter malitiam et pravi-

tatem cernitur, carni et sanguini valedicant neoesseest, ut Deum sequan tur. Simul tarnen addendumest alterum illud, Deum esse qui ipsos vocavit, uteius praesidium omnibus mundi et Satanae machinisopponant.

20 . Novimus autem quod filius Dei venu. Quia24*

7/29/2019 c55.pdf


375 E P I S T . I O H A N N I S

undique impetuntur filii Dei, hac (ut diximus) ra-tione eos ad resistendi constantiam animât atquehortatur, quod sub Dei auspiciis militant, ac oertotenen t eius spiritu Be regi. Nunc autem undenotitia ilia maxime petenda sit, admonet. Dieitigitur Deum in Christo nobis ita esse patefactum,

ut iam n ulla sit haesitandi ratio. Non temere inbanc partem incumbit apostolus: nisi enim solidein Deo fun data sit fides, nu nquam fir mi in pugnastabim us. Ho c consilio docet apostolus nos Christibeneficio consequutos esse certam veri Dei notitiam,ut non fluctuemus incerti. Y e ru m Deum intelligitnon veracem, sed eum qui re vera Deus est: uteum ab idolis omnibus discernât. Ita verus fictitioopponitur. Es t enim dAïjïkvis, non a A i ^ c . Quem-admodum Iohan. 17, 3, haeo est vita aeterna, ut tecognoscant verum Deum, et quem misisti IesumChristum. Christo autem has partes iure tribuit,ut mentes nostras in Dei notitiam illustret. NamqUum unica sit invisibilis Dei imago, quum unicuspatris interpres, quum unus sit vitae director: imo

vita, lux mundi, et Veritas: simul atque ab eo dis-cessimus, nos in figmentis nostris evanescere necesseest . Dici tur autem Chris tus nobis inte l l igent iamd é d i s s e , non modo quia evangelii doctrina ostenditquisnam Bit verus Dens, et spiritu quoque suo nosilluminât: sed quia in Christo ipso Deum habemusin carne manifestatum, ut inquit Paulus (Coloss. 2,9),quandoquidem in eo habitat omnis plenitudo deitatis,et absconditi sunt omnes scientiae et intelligentiaethesa uri. Ita fit ut conspicua quodammodo Deifaciès nobis in Chr isto reluceat. Non quod nullafuerit ante Christi adventum, vel dubia Dei cognitio :Bed quia nunc se plenius et quasi ad liquidumpatefeoit. Atque hoc est quod dicit Pau lus 2. adCorin th. 4, 6, Deum qui iussit olim ex tenebris

lucem splendescere in creatione m undi, nunc illuxissecordibus nostris per fulgorem cognitionis gloriaesu ae , in facie Christi. Ac notandum est, soliselectis peculiare esse hoc donum. Om nibus quidempromiscue evangelii sui facem Christus accendit:Bed non omnibus oculatae sunt mentes ad viden-dum: quin potius velum caecitatis multis obducitSatan. Lucem ergo apostolus intelligit, quam intusaccendit Christus in cordibus suorum, et quae semelaccensa nunquam exstinguitur, etiamsi in quibusdamad tempus suffocari interdum contingat.

Sumus in vero. Hoo verbo admonet quamefficax sit cognitio ilia, cuius meminit: quia soilicetper earn inserimur in Christum, et unum efficimur

cum Deo. Yivam enim radicem habet, ao cordibuspenitus infixam : qua fit ut vivat in nobis Deus, etnos in ipso. Quoniam sine copula dicit, n o s i nv er o e ss e , in f i l io e iu s , v ide tu r modum ex*

primere nostrae cum Deo unitatis: ac si dicnoB in Deo esse per Christum.

Hie est verus Deus. Tametsi hunc locumdere Ariani conati sunt, et illis hodie subscrquidam: hic tarnen insigne habemus divinChristi elogium. Arian i transfé rant hoc ad pat

quasi apostolus eum rursus praedioet esse vDeu m. Atqui nimis frigida esset repetitio. iam testatus erat verum esse Deum, qui nobChristo inno tuit: quorsum mox subiiceret, h i ev e r u s D e u s ? In Christum vero apposite petit. Postquam enim Christum doouit esse ducuius manu ad Deum dirigimur: nunc amplificcausa Christum esse Deum ilium affirmât, ne cul quaerendum putemus. Idque confirmât eptum vi t a e a e t e r n a e . De uno oerte ac eoutrumque praedicat, quod verus sit Deus, ac aete rna. Om itto quod relativum oukoç ad proxipersonam restrin gi solet. Hoo dico, Christum prie vitam aeternam vocari: et hunc loqumorem Iohanni esse perpetuum, negari non po

Summa est, ubi Christum habemus, nos veraeterno Deo frui, quia non alibi quaerendusdeinde nos ita vitae aeternae fieri participes, in pa tre absoondita nobis in Ch risto offertur. Yquidem origo est pater: sed fons, ex quo halicet, Christus est.

21. Custodite vos ab idolis. Tametsi distest sententia, est tarnen velut appendix superdoctrinae . Nam vivifica lux evange lii non tenmodo, sed nebulas quoque omnes discutere egare ex piorum men tibus debet. Nee idololamodo damnât apostolus, sed praeoipit ut a siacris ipsis cav eant. Quo signifioat non posse grum ac sincerum Dei cultum retineri, simula

mulacra appetere homines incipiunt. Sic nobis ingenita est superstitio, ut minima quaoccasio nos contagione sua inficiat. Non tarn ardebit lignum aridum carbone subiecto, quamidololatria hominum mentes corripit et occupât, illis m ateria obiicitur. Quis autem simulacravidet scintillas esse? Quid scintillas dico? potius faces quae ad totius mundi incendium sciant. Quamquam apostolus non de statuis loquitur: sed aras etiam et quaevis superstitioinstrum enta comprehendit. Ridiculi porro sunpistae qui hoc ad statuas Iovis et Mercurii emilium detorquent: quasi vero non generaliterceat apostolus, pietatis esse corruptelam, ubi corpDeo figura affingitur, vel ubi eriguntur ad cu

statuae et picturae. Mem inerimus ergo in spirDei cultu ita sollicite manendum esse, ut quidnos ad crassas et carnales superstitiones flepotest, prooul a nobis arceamus.

7/29/2019 c55.pdf


COMMENTAEIUS

IN

IACOBI APOSTOLI EPISTOLAM.

7/29/2019 c55.pdf


7/29/2019 c55.pdf


A R G U M E N T U M .

Hano epietolam non Bine certamine olim recep-m a multis ecolesiis fuisse, ex Hieronymi Euse-ique testimonio notum est. Sun t etiam hodiemnulli qui earn antoritate dignam non censeant.go tarnen, quia nullam eius repudiandae satis

stam causam video, libenter earn sine controversianpleotor. Nam quod videtur oapite secundo, gra-itae iustifioationis dootrina convelli, facile hoc suoco diluemus. Quod autem parcior in praedioandaaristi gratia videtur, quam apostolo conveniat:rte non est ab omnibus exigendum ut idem argu-entum tracte nt. Multum a stylo Davidis distant)lomonis scripta. Nam quum hie posterior for-ando externo homini, et tradendis politicae vitaeaeeeptis magis sit intentus: illum assidue de spi-tuali tum Dei eultu, tum consoientiae pace, Dei-le miserioordia, et gratuita salutis promissionenoionari, notum est. Atqui non facit haec diverts ut alterum probando, alterum damnemus.uin etiam inter ipsos evangelistas tantum est dis-iminis in illustranda Christi virtute, ut reliquiBS cum Iohanne oomparati, vix scintillas habeanteni fulgoris qui in ipso tarn conspieuus apparet.t tarnen omnes peraeque exosculamur. Quare mihi1 epietolam han c reeipiendam sa tis est, quod nihilntinet Ghristi apostolo indignum: multiplici veroictrina scatet, cuius utilitas ad omnes christianaetae partes late patet. Su nt enim hic insignes

sententiae de patientia, de invocatione Dei, de coe-lestis doctrinae praestantia et fruetu, de humilitate,de Sanctis exercitiis, de linguae continentia, decolenda pace, de repfimendis oupiditatibus, de prae-sentis vitae eontemptu: et similes, quae sigillatim

suis locis excutiemus. Po rro de autore maior aliquante est dubitandi ratio. Oertum quidem est,non esse Zebedaei filium, quem Herodes paulo postDomini resurrectionem oeeidit. Yeteres fere con-sentiunt, fuisse unum ex discipulis, cognomine Ob-liam, et Christi consanguinem, qui ecclesiae hiero-solymitanae praefuerit. E t eundem esse arb itrantu r,quem Paulus in epistola ad Galatas, Petro et lo-hanni annumerat, quos dicit pro columnis habites.Atqui inter très columnas numerari unum ex diseipulis, et sup ra decern apostolus efferri, mih i nonest probabile. Potius itaque in hano coniecturaminclino, illum e quo loquitur Paulus, fuisse Alphaeifilium . Quam quam non nego alium fuisse ecclesiaehierosolymitanae praefectuin: et quidem ex disci-pulorum collegio. Nam apostolus non oportuitcerto loco alligari. Ute r autem ex duobus huiusepistolae scriptor fuerit, asserere meum non est. Fuissecerte Obliam illum maximae apud Iudaeos autoritäre, vel inde patet, quod quum faotione impii pontifiais crudeliter neoatus esset: Iosephus urbis ex-eidium aliqua ex parte éius morti imputare nondubitat.

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT I.1. Iaeobus, Dei ac Domini Jesu Christi servus,

duodeeim tribubus, quae in dispersione sunt, salutem.2. Omne gaudium existimate, fratres mei, quum intentationes varias mcideritis. 3 . Scientes quod pro-batio fidei vestrae, patientiam operatur. 4. Patientiayero opus perfectum habeat, ut suis perfecti et inte-gri, in nullo déficientes.

1. Duodecm trümbus. Quum abductae suntdecern tribus, captivos Assyrius in diversis sedibuscollocavit. Postea ut in regnorum m utatiönibus(quales tunc acciderunt) fieri solet: verisimile est,hue et illuo eos seorsum migrasse. Iuda ei vero inomnes fere mundi regiones dissipati eran t. Hosigitur omnes quos alloqui coram non poterat, quiaproeul dissiti eran t, scripto hor tatu r. Quod autemde Christi gratia et fide in ipsum non disserit,haec videtur esse ratio, quod orationem ad eos di-rigebat, qui iam ab aliis recte instituti erant: utnon tarn dootrina, quam exhortationum stimulisopus haberent.

2. Omne gaudium. Prima exhortatio: ut hilari

animo tentationes excipiant, quibus probatur eorumfides. Fu it autem in primis necessarium sublevarieo tempore Iudaeos, tot aerumnis pene oppressos.Sic enim erat infame gentis nomen, ut odio etcontemptui essent omnibus populis, quoounque véné ran t. Ohristianorum vero miserior adhuc conditio erat, quod suos gentiles habebant hostes sibiinfestissimos. Quamquam non ita uni tempori haecconsolatio propria fuit, quin semper utilis sit fideli-bus, quorum vita assidua est militia super terram .Caeterum ut melius soiamus quid velit , tentationes pro rebus a'dversis accipi non dubium est:quia sunt nostrae erga Deum obedientiae expérimen ta. His dum exercentu r fidèles, eos gaudereiubet: neque id dum in unam duntaxat tentationeminoidunt, sed in plure s: neque unius tan tum g eneris, sed multipliées ac varias. E t oerte quum admortificandam carnem nostram valeant, sicuti innobis continenter pullulant carnis vitia: ita illassubinde repeti necesse est. Deind e sicuti diversismorbis laboramus : sic diversa remédia adhiberi illis

curan dis non mirum est. Varie ergo nos Dafüigit: quia non eodem curari possent phaambitio, avaritia, aemulatio, gulae intempérimius mundi amor, et innumerae libidines sca temus . Quum iube t ex i s t imare omnedium, perinde est ac si diceret, ita in lucrotandas esse, ut nonn isi gaudendi sit mate rianique nihil esse in afflictionibus significatgaudium nostrum obturbet. Atque hoc modtantum praeoipit, placide et aequo animo fe

ad vers as: sed causam esse docet ou r gafidèles, dum illis prem untu r. Oertum quideita comparâtes esse omnes naturae nostrae ut nos dolore et tristitia afficiat quaevis tNeque vero potest quisquam nostrum neatenus exuere, ut non doleat ac tristetur ssentit aliquid mali: sed hoc non obstat quingant filii Dei, direotione Spiritus, supra carnlorem. Hin c fit ut vel in media tristitia nonant tarnen laetari.

3. Scientes quod probatio. Nunc videmt e n t a t i o n e s vooaverit res adversas: nempfidei nostrae examinandae serviunt. Est autcausae redditio, ad confirmandam proximam

tentiam . Pote rat enim obiioi ex adverso, Qpotest ut quod amarum est sensu, dulce iudioAb effectu ergo ostendit, in afflictionibus gaudesse, quia fruetum pariant magni aestimanempe patientiam. Erg o si Deus saluti consulit, gaudendi materiam nobis praebet. utitur argumento Petrus, circa initium prioritolae : ut probatio fidei vestrae auro pretioin laudem, etc. Nam certe ideo et morbinopiam, et exilium, et caroerem, et ignominmortem horremus, quia putamu s mala esse. autem intelligimus, Dei beneficio verti in adiumenta, ingratitudinis esset obmurmuranon sponte nos offerre illi adeo paterne tractPaulus ad Romanos eap. 5, 3, gloriari dioit,

quod Iaeobus hie g a u d e r e . Œoriamur, inqtribulationibus, scientes quod tribulatio patiefficit. Quam quam v ide tur quod mox sIacobi verbis esse contrarium. Probationemtertio loco ponit, quasi patientiae effeotum,hic prior ordine statuitu r, tanquam causa.

7/29/2019 c55.pdf


PUT I. * 3865 CAI

rompta est solutio : quia illio activa est verbi signi-catio, quae hio passiva est. Iaoobo dioitur pro-atio efficere patientiam: quia nisi nos Dominusxaminaret, sed re linqueret otiosos, nulla essetatientia: quae nihil est aliud quam animi forti-ldo in maus perferendis. Pau lus vero intelligit,

nm patiendo mala yinoimus, nos experiri quid•ei auxilium in necessitate valeat. Nam tuncuasi in re praesenti, nobis ostenditur Dei Veritas.;a fit ut plus spei in posterum oonoipere audeamus:eritas enim Dei, usu oognita, plus apud nos fideibtinet. Ideo Pau lus docet ex tali probatione, id3t divinae gratiae experimento, spem nasci nonnod tuno demum spes incipiat, sed quia augesoit; confirma tur. Uterqu e vero significat tribulation emsee patientiae materiam: caeterum non ita natura-ter compo8iti sunt hominum animi, ut illis patien-am secum afferat affliotio. Sed Pa ulu s et Iacobuson tarn in hominum naturam, quam in Dei pro-identiam respioiunt: quasi fit ut fidèles patien-

am ex aerumnis discant: tametsi impii magiside ac magis ad insaniam provocentur: quemad-lodum Pharaoms exemplum ostendit.

4. Patientia vero opus perfectum. Quoniamlepe in nobis se efferunt generosi spiritus, ac sta-m concid unt: ideo constantiam requ irit. Haec,iquit, vera erit patientia, quae in finem usque du-ibit. Nam opus hio pro effectu capitur. Neetntum ut simus in uno oertamine superiores, sedt perstemus tota vita. Posset etiam perfectio istai sincerum animi affectum referri, ut sponte seomines ac non simulate Deo subiiciant: Bed quiaomen o p e r i s additur, malo de constantia expo-are. Nam multi (ut diximus) qui heroicam initiotagnitudinem prae se ferunt, paulo post fatigantur.

(uare ad extremum perseverare iubet, qui perfectijse volunt ac integri. His autem duobus nomini-U8 significat quod statim expo nit. Hoc est, quion deficiunt vel fatiscunt. Nam qui vioti impa-entia franguntur, eos paulatim minui, et tandemrorsus deficere necesse est.

5. Porro si guis vestrum destituitur sapientia,ostulet a Deo q ui dat omnibu s simplieiter, nee ex-rdbrat: et dabitur ei. 6. Postulet autem in fide,ihil haesitans. Nam qui haesitat, similis est fluctui»arts qui vento agitur et circumfertur. 7. Non ergoeistimet homo ille quod sü quidquam aceepturus a)omino. 8. Vir duplici anvmo, instdbüis est in om-

ïbus viis suis.5. Si quis destituitur. Quoniam ab eo ratio

ostra, adeoque sensus omnes abhorrent ut nosredamus beatos esse in malis: ideo petendum esseDomino praecipit, ut hac sapientia nos imbuat.

[am sapientiae nomen, ad circumstantiam prae-Calvini opera. Vol. LV.

sentis loci restringo: ac si diceret, si haec doctrinaingenii vestri oaptu altior est, petite a Domino utvoB spiritu suo illuminet. Nam ut sola ilia considerate ad mitigandam quamlibet malorum aoerbi-tatem sufficit, salutare esse nobis quod oarni mo-lestum est: ita nisi hoc solatii genere sustinemur,

necesse est im patientia vinoi. Bio videmus Dom inum non ita a nobis exigere quae Bunt supra vires,quin paratus sit opitulari, modo petamus: quare8imul atque aliquid praecipit, disoamus ab eo peterepraestandi faoultatem, quamquam autem hoc locosapere est subiioere se Deo ad mala toleranda, ubirite expendimus sic eum omnia moderari, ut insalutem nostram cédant: potest tarnen haec sen-tentia generaliter aptari ad omnes reotae intelli-gentiae partes. Yerum cur dioit si quis, quasinon omnes indige ant? Respondeo, destitui quidemomnes naturaliter: sed alios spiritu prudentiae donates esse, quo alii carent. Quoniam itaque nonomnes eo progress! sunt, ut sibi in affiictione gra-tulenter, sed pauoi quibus hoc datum est: ideooocurrit Iacobus, ac eos admonet, quibus nondumpersua8um est, cruoe salutem nostram a Dominopromoveri, ut se hao sapientia donari postulent.Et tarnen non dubium est quin omnes admoneatné cessitas, idem petere. Qui enim aliquo usqueprofeoit, longe adhu c abeat a me ta. Bed aliud est,augmentum petere, quam initium : quum iubet aD o m in o p e t e r e , s ignif icat eum esse unum quimorbis nostris potest mederi, et inopiae subvenire.

Qui dot omnibus simpliciier. Omnes intelligitqui petunt: nam qui remédia non quaerunt suaeegestati, digni sunt qui in ea tabescant. Magnamtarnen vim habet universalis oratio, qua sine ex-oeptione unumquemque nostrum invitât: quare nemo

se privare debet tanto bono. Hue accedit promissioquae mox anneotitur. Nam sicuti hoc man datedemonstrat quale sit ouiusque officium: ita nonfrustra facturas quod praecip it, affirmât: secundu millud Christi : Pulsate, et aperietur. Particula sim-p l i c i t e r , dandi promptitudinem dénotât. Sic adRomanos cap. 12, 8, Paulus a diaoonis eimplioitatemrequirit. E t secundae ad Gorinthios octavo et nono,quum de eleemosynis disputât, aliquoties repetiteandem vocem. Sensus ergo est, Deum ita addandum esse propensum ac faoilem, ut neminemrepudiet vel fastidiose différât: nee similem paroisac tenacibus, qui vel maligne, quasi semiclausamanu, tenuiter erogant: vel aliquid ex eo quoderant daturi, rescindunt: vel diu secum intus alter

nant, daturi sint neone.Nee exprobrat. Hoc additum est, né quis Deum

saepius adiré metu at. Qui ex hominibus maximesunt liberales, tametsi identidem quispiam iuvarise postulet, priora bénéficia oommemorant: atqueita excusant in posterum : quare hominem mortalem

25

7/29/2019 c55.pdf


387 EPIST. IACOBI

quantum vis largum DOB fatigare pudet saepius petendo. Iaoobus autem nihil in Deo simile esse ad-monet: quoniam priora bénéficia sine fine ao modonovis subinde oumulare paratus sit.

6. Postulet autem in fide. Primum hie dooetquae légitima sit orandi ratio. Nam sicuti orare,

nisi praeeunte verbo, non possumus: ita antequamoremus, credere nos oportet. Precan do enim testamur gratiam, quam Deus promisit, nos ab eo sperare.Ita quisquis fidem non h abet promissionibus, simulateorat. Hin c quoque discimus quae sit vera fides:nam simul ao praecepit Iacobus cum fide petere,add it exp licationem, n ih i l ha e s i t a n d o . Ergofides est quae Dei promissionibus fréta, nos impe-trandi quod petimus, certos reddit: unde sequitur,cum fiducia et certitudine divini in nos amoris esseconiunctam. Verbum Scaxpfveofrai, quo utitur, proprie in utramque partem, disceptantium more, in-quire re signiflcat. Y ult érg o sic nobis persuasumesse quod semel Deus promisit, ut in dubitationemnon vocemus, exaudiendi simus neene.

Qui haesitat. Eleganter hac similitudine ex-primit qualiter Deus eorum infidelitatem puniat,qui de promissis suis dubitant. Sua enim ipsi in-quietudine intus se ipsos excruoiant : quoniam nullausquam est animis nostris tranquillitas, nisi dumreoumbunt in Dei veritatem. Tandem conoluditindignos esse tales qui a Deo quidquam impetrent.Insignis est hie locus ad refellendum impium illuddogma quod in toto papatu pro oraculo habetur:nempe dubitanter et incerta successus opinione esseorandum . Quare principium hoc teneam us, nonaliter exaudiri preces nostras a Domino, nisi quumadest impetrandi fiducia. Fieri quidem non potestin hac oarnis infirmitate quin varus tentationibus

agitemur, quae sunt veluti machinae ad labefactan-dam nostram fiduoiam: ita nemo reperietur quinon sensu carnis suae vacillet ac trepidet: sedoportet eiusmodi tentationes fide tandem superari.Quemadmodum arbor, quae firmas radices iecit, pe-titur quidem yenti impulsu, sed non revellitur:quin potius sub loco stabilis manet.

8. Vir duplici animo. Potest haec sententiaseorsum legi, ut generaliter de hypocritis loquatur:mihi tarnen magis videtur superioris doctrinae esseclausula: atque ita erit tacita antithesis inter Deisimplicitatem, cuius meminit prius, et duplicemhominis animum. Sicuti enim exporrecta manunobis Deus largitur: ita vicissim sinum cordis nostriexpansum esse decet. Incredulos ergo, qui fiuxuosos

recessus habent, dicit esse instabiles, quia nun-quam unum et idem constitutum habent: sed nuncturgent carnis confidentia, nunc desperatione inprofundum merguntur.

9 . Porro glorietur frater humilis in sullimitate

sua: 10 . dives autem in humilitate sua, quiquam flos h erbae praeteribit. 11 . Nam sol eest cum aestu, et exarescit herba, et flos eiuset decor adspectus eius periit: sic et dives iviis marcescet. .

9 . Frater humüis. Quemadmodum Paulusservos ho rtatur (1. Cor. 7, 22) ad tolerandam animo sortem suam, hanc illis consolationemponit, quod liberti sint Dei, manumissi eius e mi8errimo Satanae servitio: ingenuos autemmonet ut se Dei servos esse meminerint: itnoster eodem sensu iubet humiles in eo glquod a Domino adoptati fuerint in filios: dau tem ,'qu od ostensa mundi vanitate, in orcoacti fuerint. It a priores vult esse contentomili et abiecta sua conditione: seoundos superbire vetat. Quum haeo summa et incombilis sit dignatio, quod in societatem angeallecti simus, imo Christi oonsortes facti: quturn Dei beneficium suo pretio aestimat, r

omnia susqu e deque faciet. Erg o nee paupnee contemptus, nee nuditas, nee fames, neoeius animum ita anxium habebunt, quin sconsolatione sustentet: quando mihi quod praecerat, Dominus contulit, aliis minoribus oarere animo de cet. En quomodo frater abiectus gdebeat in sua sublimitate: quia si gratus estin sola adoptione sua satis plenam habet cotionis materiam, ne minus prospero vitae ultra modum angatur.

10 . Dives in humilitate. Speciem pro gposuit. Pe rtine t enim haec admonitio ad qui vel honore, vel nobilitate, vel aliis rebus nis excellunt. Eos in hum ilitate, vel parv ita

gloriari iubet: ut comprimât altos illos Spirituex rebus prosperis infiari soient. Porro , h u mtatem appellat, quia regnum Dei patefactumin contemptum mundi adducere debet: ut scomnia quae prius in magna admiratione erannihili, vel admodum exsilia esse. Ch ristus qui non nisi parvulorum magister est, omnemnis fastum sua doctrina retund it. Ergo ne abripiat inane mundi gaudium, assuescant inoarnalis excellentiae deiectione gloriari.

Tanquam flos herbae. Si quis ad verba lalludere Iacobum putet, non valde repugnonon eoncedam testimonium prophetae ab eo qui non de bonis fortunae tantum et evanida figura loquitur, sed de toto homine : nee de c

mag is quam anima. Hio a utem de opum vnorum pompa agitur. Summ a autem est, sesse et praeposteram gloriationem in divitiis,mom ento effiuunt. Idem docent philos oph i: surdis canitur fabula, donee apertae sint aDomino, ad audiendam coelestis regni aeterni

7/29/2019 c55.pdf


7/29/2019 c55.pdf


391 BP IST . IACOBI

o e n t i a m hic appellat, non quem vis appetitum, sedappe tituum omnium fontem. Ab eo docet conoipivitiOBOS foetus, qui tandem emergunt in peccata.Vide tur tarnen im proprie, et nequaquam ex scrip»turae usu, ad externa opera restringere p e o c a tiTooem: quasi vero non esset ipsa concupiscentia

per se peccatum: quasi etiam perversa desideria,quae intus clausa et suppressa manent, non totidemessent peccata. Verum quum m ultiplex sit verbiusus, nihil est absurdi si pro actuali peccato hiesumitur, quemadmodum et aliis pluribus loois. Âcimperite hoc testimonium arripiunt papistae, dumex eo probare volunt, non esse peccata, vitiosas,imo foedas, sceleratas, et plusquam nefandas cupi-ditates, modo ne accédât consensus. Neque enimdisputât Iacobus, quando incipiat nasoi peccatum,ita ut peccatum sit, ac reputetur coram Deo: sedquando emergat. Sic enim gradatim procedit, mortisaeternae causam esse consummationem peccati : peccatum autem oriri ex illicitis desideriis: iam illioita desideria radicem habere in concupiscentia. TJnde

sequitur, homines in aeterno interitu fruotum colli-gere, quern ipsi protulerunt. Perfectum itaque peccatum non intelligo unum aliquod opus perpetratum,sed cursum peccandi completum : tametsi enim uni-ouique peccato mors debetur, dicitur tarnen Stipendium esse impiae et sceleratae yitae. Ita refellitureorum delirium qui ex his verbis colligunt, nonesse mortale peccatum, donee in exteriorem (utvocant) actum proruperit. Neque enim hoc tracta tIacobus: sed tantum in hoc versatur, ut radicemnostri exitii in nobis esse doceat.

16 . Ne erretis, fratres mei dilecii: 17 . omnisdonatio bona, et om ne donum perfectum desursum est,

descendens a patre lutninutn: apud quern non esttransmutatio, aut conversionis obumbratio. 18 . Is suavoluntate genuit nos serm one veritatis, ut essemusprimitiae quaedam suarum creaturarum.

16. Ne erretis. Argumentum est a repugnanti-bus. Nam quum Deus omnis boni autor Bit, absurdum est censeri malorum autorem. Proprium,inquam, et naturale illi est benefacere, a quo bonaomnia nobis proveniunt: ergo quidquam mali agere,in eins naturam non cadit. Sed quia interdumaccidit ut qui praeclare alias se gerit tota vita,simul labatur aliqua in parte: huic dubitationi oc-currit, dum negat Deum instar hominum esse mu-tabilem. Quod si in omnibus et semper sui similisest, ex hac constantia sequitur, perpetuum in eobenefaoiendi tenorem esse. Ha ec ratiocinatio longealia est quam Piatonis, qui contendit nullas ho-minibus calamitates a Deo immitti, quia bonus est.Nam quia aequum est puniri a Deo hominum see-lera, eius respectu, in malis deputare non convenit

quas iuste poenas irrogat. Plato quidem im pat Iacobus puniendi his et officium Deo relinqtantu m culpam ab eo aver tit. Hic locus docinnumeris Dei benefioiis, quae ex eins manu qupercipimus, affici nos debere, ut nihil coginisi in eius gloriam : quaecunque vero aut in

tern nobis veniunt, aut ab aliis ingeruntur, consentanea cum eius laude, toto pectore exhmus. Pater luminum vooatur Deus, quasi et praestan tiae et bene oompositi ordinis. E t mox subiici t nul lam in eo esse c o n v e r so b u m b ra t i o n e m , persévé rât in metaphorDei 8plendorem metiamur solis irradiationenobis apparet.

18 . Is sua voluntate, etc. Eius quam praedivinae bonitatis praecipuum nunc speoimemedium adducit: nempe quod nos regeneravvitam ae ternam . Ho c inaestimabile benefioium quisque fidelium in se sentit: ergo bonitaomnibus experimento comporta tollere debetrariam opinionem. Quum Deum volentem

sponte sua n o s g e n u is se dicit, significat externa causa fuisse inductum: quemadmodum voluntas et consilium Dei hominum meritis osoient. Quid enim magni esset, si negaret ad id fuisse coaotum? Pl us ergo quiddam expquod Deus pro suo beneplacito nos genuerit, ita sibi fuerit causa. Unde sequitur, na turalDeo benefacere. Caeterum hie locus docet, admodum gratuita fuit nostra eleotio ante muoonditum, ita nos mera Dei gratia illuminnotitiam veritatis: ut vocatio electioni respoDocet scriptura nos gratis adoptâtes fuisse a antequam nasceremur: Iacobus autem hie plus dam exprimit, nos ius adoption» consequi, qugratis quoque nos vocat Deus. Praeterea hincimus proprium esse Dei officium, spiritu alitegignere. Nam quod idem adscribi interdum vevangelii ministris, non aliter valet nisi quiillos agit Deus: et fit quidem per illos, utnihilominus agat. G e n i t u r a nomen significfieri novos homines, ut priorem naturam exuquum efficaciter vocam ur a Deo. Ad dit quonos regeneret Deus, nempe per sermonem verut sciamus non alia ianua posse nos ingreregnum Dei.

Ut essemus primitiae quaedam. Tivà autdam, similitudinis est nota, ac si dixisset, nosdammodo esse primitias. Por ro id ad paucos firestringi non debet, sed pertinet ad omnes

mun iter. Nam quum homo inter omnes creexcellât, Dominus fidèles suos ex aliorum eligit ac segregat sibi in sanctam oblationem. non vulgaris est nobilitas, in quam filios suosextollit. Quare merito diountur eximi tanprimitiae, dum in illis instauratur Dei imago

7/29/2019 c55.pdf


193 CAPUT I . 39 4

19 . Itaque, fratres m ei diledi, sit om nis homoeler ad audiendum, tardus autem ad loquendum, tar-lus ad iram. 20. Ira enim hominis iustitiam Deiion operator. 21 . Quapropter deposita omni imm un-litie, et red undantia ma litiae, cum mansuetudine sus-ipite insitum sermonem qui potest servare animas

lestras.19 . Sit omnis homo. Si haec sit generalis sen-

;entia, longe petita erit illatio : sed quia de sermoneHo veritatis sententiam proximae congruentem moxmnectit, non dubito quin hanc exhortationem peoulia-ite r institute sao accommodet. Erg o proposita Dei)onitate, ostendit qualiter ad recipiendum incom->arabile istu d beneficium quo nos afficit, com para tosisse deceat. Quae doctrina perquam utilis est.tfeque enim unius momenti opus est spiritualisreneratio: quando semper manent quaedam veterisîominis reliquiae, assidue nos refingi necesse est,loneo aboleatur c aro. No stra autem vel ferooia,rel arrogantia, vel socordia, magnum est impedi-

nentum Deo ne suum in nobis opus perfioiat.Juare dum Iacobus nos celeres ad audiendum esserult, promptitudinem commendat: ac si diceret:Juan do se ita liberaliter vobis offert D eu s, TOSmoque illi dooiles praebete: ne illi moram afferatrestra tarditas. Quoniam autem dum nimium safere nobis videmur, non sustinemus placide loquen-;em audire Deum, sed nostra festinantia quodam-nodo abrumpimus eius sermonem : silentium apostolusîobis imperat. E t certo nemo unquam bonus eritDei disoipulus, nisi qui silendo enm audiet. Nonmperat tarnen pythagorioae scholae silentium, nelit fas inquirere quoties discere cupimus quod estitile cognitu: sed tantum vult proterviam nostram

sorripere, ne, siout fieri solet, intempestive obstrepa-nns Deo: et quamdiu sacrum os habet apertum,Hi animus auresque nostras aperiamus, non autem)ccupemus ipsi loqui.

Tardus ad iram. Iram quoque damnari puto,luatenus audientiam, quam sibi Deus fieri postulat,luasi tumu ltuando perturbâ t Tel impedit. Nequejnim Deus, nisi sedato animo, au diri potest. Ideoiddit, quamdiu ira regnum habet, non esse locumDei iustitiae. Den ique, nisi facessat contentionis[error, nunquam Deo praestabimus illam silentiimoderationem, de qua nuper loquutus est.

21 . Quapropter deposita. Concluait iam qualiterrecipiendus sit sermo vitae . Ac prim um quidemrite suscipi negat nisi inseratur, Tel radices agat in

nobis . Nam haec loquutio s u s o ip e r e i n s i t u msermonem, in hanc aut similem resolvi debet,[ta susoipite ut vere inseratu r. Alludit enim adsemen quod saepe in arida loca oadit, nee humidoterrae sinu excipitur : Tel ad surculos qui in terramproiecti, aut ligno mortuo superiecti marcescunt.

Praeoipit igitur, ut viva fiat insitio, qua veluti cumcorde nostro coalesoat. Simul modum huius re-o eptio nis o st en di t: n em pe , i n m a n s u e t u d i n e .Quo verbo signifioat modestiam et faoilitatem mentisad di8cendum oompositae: qualem Iesaias describit(57, 15), quum dicit; Super quem requiescet Spiri

tus meus, nisi super humilem et quietum ? Hin cfit ut tarn pauci in Dei schola proficiant: quia vi xoentesimus quisque spiritus sui ferooiam deponit, utse Deo comiter subiioiat: sed omnes fere elati etrefractarii aooedunt. Nos vero, si cupim us esse vivaDei plantatio, subigendis in humilitatem nostris ingén us demus operam, ut tanquam agn i nos a pastorenostro regi sinamus. Sed quia nunquam ita cicuran-tur homines, ut pacato mitique sint animo, nisiante pravis suis affectibus repurgati fuerint: ideoiubet immunditiem et malitiae redundantiam depo-nere. E t quoniam ab agricu ltura similitudinemmutuatur Iacobus: hic ordo tenendus fuit, ut abherbis vitiosis exstirpandis inciperet. Quum autemomnes alloquatur, hinc colligendum est, ingenita

naturae nostrae esse haec mala, et haerere in nobisomnibus. Imo quum apud fidèles verba faoiat, n un quam in hac vita nos penitus his mundari ostendit,verum subinde repullulare: ideoque assiduam eradi-candi ouram requirit. Prim o quoniam sacra res estDei sermo : ut ad eum recipiendum aptemur, exueresordes, quibus inquinati sumus, convenit. Sub nomine xcexfag, tarn hypoorisin et contumaciam, quamperversas omnes cupiditates comprehendit. Neecontentus sedem malitiae assignare in hominis anima:adeo copiosam illic malitiam residere docet, ut ex-unde t, Tel quasi in cumulum assurgat. E t certequisquis se bene excusserit, immensum in se reperietmalorum chaos.

Qui potest servare. Magnifioum coelestis doctri-nae encomium, quod certam ex ea salutem con-sequimur. Es t autem additum, ut sermonem iliuminstar thesauri incomparabilis, et expetere, et amare,et magnificare discamus. Es t ergo acris ad casti-gandam nostram ignaviam stimulus, sermonem, cuisolemus tarn negligenter aures praebere, salutisnostra e esse causam. Tametsi non in huno finem,servandi vis Bermoni adscribitur, quasi aut salus inexterno vocis sonitu inclusa foret, aut servandimu nus Deo ablatum, alio transferretur. Nam desermone tractat Iacobus qui fide in corda hominumpenetravit : et tantum indicat, Deum salutis autorem,evangelio suo earn peragere.

22 . Estote factures sermonis, et non auditoressolum, faUentes vos ipsos. 23. Nam si q uis auditorest sermonis, et non factor: hic similis est hominiconsideranti faciem nativitatis suae in speculo. 24. Con-sideravit enim se ipsum , et abiit, et protinus oblitusest qualis sit. 25. Qui vero mtuitus fuerit in legem

7/29/2019 c55.pdf


3 9 5 B P I S T . I A O O B I

perfedam, quae est libertatis, et permanserit, hic nonauditor obliviosus, sed factor operis, beatus in operesuo erit. 26 . Si guis videtur religiosus esse inter vos,nee refraenat linguam suatn, sed decipit cor suum:huius inanis est religio. 2 7 . Religio pura et impol-luta coram D eo et patre, haec est: visitare pupülos et

viduas in afflictione ipsorum, immaculatum servare sea mundo.

22 . Estote factores. Factor h ic , non quemad-modum ad R om anos ca p. 2, 13, earn significat , quilegi Dei satisfacit , omnique ex parte earn implet:sed qui sermonem Dei ex animo amplecti tur , r i taquetestatur , ser io se oredidisse, iuxta hanc Christi sen-ten t iam: Beat i qu i aud iun t sermonem Dei , e t custo-diun t eum (Luc . 11, 28). Na m hic a fructibus déclarât quaenam sit i l ia insit io cuius mem init . Ob-servandum praeterea est , f idem simul cum ali isoperibus a Iacobo com prehendi, imo earn in prim is :sicuti praecipuum opus est quod a nobis Deus exigit .Su m m a est , dandam esse operam , ut radices aga tin nobis verb um D om ini, quo postea fructificet.

2 3 . Similis est h&mini. Est quidem coelestisdootr ina speculum, in quo se De us conspiciendumnobis offert : sed i ta, ut in eius imaginem trans-f iguremur, sicut ait Pau lus 2. Co rinth. 3 , 18. Hi eautem de externo ooulorum coniectu agitur , non deviva et efficaci oontemplatioue quae in cor ipsumpén é t râ t . E legan s s imi l i tudo , qua brev i ter s ign i f icat , nihil prodesse quae auditu modo, non auteminteriore cordis affectu percipitur dootrina : quia moxevanesci t .

25 . In legem perfedam. Postquam de inan ispeculatione loquutus est , nunc ad penetrabilemilium intuitum descendit qui nos in Dei simili tudi-

nem transfo rmat. Qu ia autem negotium habet cumIudaeis , nomen l e g i s familiari ter i ll i s no tum, prou n iv e rsa De i d o c tr ina u su r p â t . Po r r o o u r l e g e mp e r f e c t a m vocet, ac l i b e r t a t i s , non asse-qnuti sunt interprètes: quia anti thesin hie notarinon animadvertebant, quae ex ali is scripturae looiscolligitur . Quam diu externa hom inis voce praed i-catur lex, non autem digito ant spir i tu Dei inscri-bitu r i n corda, mo rtua l i tera est , ac velut corpusexanim e. M utilam ergo legem censeri , donee cordereoipiatur , mirum non est . Eadem et servitutisrat io. Nam (quemadmodum ad Gala tas cap . 4 , 24 ,docet Paulus) a Christo separata, in servitutemgénérâ t : e t quemadmodum idem ad Rom. 8 , 15 ,tradit, nihil quam diffidentia et metu deîicere nos

potest . Sp ir i tu s vero regenerationiB, qui earn vis-ceribus nostr is insculpit , adoptionis gratiam simili teraffert . Pe rind e ergo hoc valet ac si dixisset Iaco-bus , Ne amplius servil is si t legis insti tutio, sed vospotiu8 in l ibertatem asserat: ne amplius si t paeda-gogus tantum, Bed ad perfectionem adducat: earn

sincero cordis affectu a vobis recipi oportet, sancteque vivatis. Po rro qu um hoc esse novi me nti beneficium, u t lex De i nos reformet, e xmiae (31, 33) testimonio et oompluribus ali is psequitu r id non posse obtineri donee ad Chrven tum fue rit. E t certe solus ipse est legis

a o p er fe ct io . I d eo l i b e r t a t e m a d di t Iacvelu t ind iv iduam comitem: qu ia nunquam régénos Christi Spiritus, quin divinae adoptionis psit testis atque arrhabo, ut metu et trepidcorda nostra l iberet .

Permanserit. Hoc est , f ixus persti ter i t iDe i o o gn it io n e. E t q u u m ad d i t , b e a t u s i n o p e r e s u o , s ig ni fioa t i n i p sa ac tio ne esse beatitudinem, non in auditione frigida.

26. Videtur religiosus. Nu nc in i is etiase legis factores esse prae se ferunt, vitiumlaboran t communi ter hypoer i tae , reprehendi t : l inguae pro terv iam ad det rahendum . Antehlingua e oontinentia aliquid att i git : sed alionam tunc iubebat si lentium nos praestare quo essemus ad discendum melius compositi .al iud tractât , Ne maledicendo linguam exefidèles. Po rro hoe viti um nom inatim oportuxa ri quu m de legis observatione serm o esset. qui crassiora vit ia exuerunt, huic morbo sunplurim um obnoxii . Qu i neque adulter er i t , fur , neque ebriosus, quin potius externa sanoniae specie fulgebit, aliorum famam lacerandiactabit : zeli quidem praetextu, sed obtrelibidine. Proinde hie veros Dei oultores discvoluit ab hypocritis, qui pharisaico superoiltu rgen t u t laudem cap ten t ex a l io rum omniugillatione.

Si quis videtur, inquit, hoc est, alioqui sp

habet sanctimoniae: interea autem maledicenoblectat, hinc convinoitur non vere Deum cNam quum dicit , Religionem eius vanam essemodo significat reliquas virtutes maledicentiaecorrumpi, sed coll igit non sincerum esse pStudium quod apparet .

Sed cor suum decipit, Mihi non placet Eversio : Sin i t aber rare . Pon tem en im petu lacui addicti sunt hypoeritae, désignât quo immsui amore caeci, longe se meliores esse quamsibi persua deant. E t certe hinc obtreotandi bus , quia non conspieitur pendens a tergo maut est in Aesopi apologo. Be ne ergo Iacobuseffectuai corrigere volens, hoe est, maledicenddinem, causam attexuit , quod scil icet hypo

plus aequo sibi indulg ent. Prop ens i enim addonandum essent, si vicissim agnoscerent se gere aliorum venia. Bland itiae ergo quibus slunt, vitiis suis parcendo, tarn superciliosos faliorum censores.

2 7. Religio pura. Quum ea, quae maxim

7/29/2019 c55.pdf


ÜT II. 39897 CAP'

el ig ione sun t moment i , p rae terea t : non définit ininiversum quid sit religio : sed admonet religionemin e his minime constare . Quemadm odum si quiarino et crapulae ded i tus , se temperan tem esseactet: al ter vero contra excipiat , temperantem esse[ui vino et epulis se non ingurg ia t : bu ius consi -

ium non er i t , to tam temperan t iae na turam expr i -aere, sed par tem duntaxat unam assumet , quaeraesenti causae sit aocommoda. Uli enim (xaxac6-•p7jçxot, de quibus disputât , utplurimum otiosiunt oste ntatores. Ideo Iacobus aliunde aestim an-am esse religionem, quam ex caeremoniarumompa docet. Esse enim seria exercit ia in quibusccupare se debeant Dei c u l t o r e s . Y i s i t a r e inlecessitate, est porr igere manum ad eos allevandosui prem untu r. Qu um autem sint ali i quoque com-lu res qu ibus Dominus sucourrere iubet : synec-ochice de viduis et pupill is mem init . Qu are nonlubium est quin sub una ieta specie, totam cari-a tem nobis commendet : ac si diceret , Qui vul tlaberi religiosus, talem se probet sui abnegatione,

t misericordia in proximos ac beneficentia. Dicitu t e m , a p u d D e u m , ut significet aliter quidemideri hominibus, qui ex tern is la rv is ducuntur : seduarendum esse quid Deo p lacea t . Deu m et pa-r e m , sic resolve, Deum qui pater est.

CAPUT II.

1. Fratres mei, ne in aeeeptionibus personarumdem habeatis Dom ini nostri Iesu Christi ex opi-ione. 2. Si enim ingressus fuerit in coetum vestrumir, awreos annulos gestans, veste indutus splendida:igressus autem fuerit et pauper in sordida veste:

. Et respexeritis in eum qui vestem fert splendidam,c ei dixeritis: tu sede hie honneste: et pauperi dixe-itis: tu sta ülic: vel: sede sic sub scabeüo pedumworum: 4. annon diiudieati estis in vobis ipsis, et%cti indices malarum cogitationum?

Yidetur primo adspectu reprehensio haec durat absurda. Est enim hoc unum inter officia hu-lan i ta t i s non negligendum, honore afficere eosui in mund o excellunt, Deinde si aeeeptio per-Dnarum vitiosa est, eximendi erunt servi ab omniubiectione: quia libertas et serv i tus in personas a' aulo dep utan tur . Idem et de magist ra t ibus sen-lendum erit. Sed harum quaestionum facil is er i tolutio, si non separentur quae Iacobus coniungit .leque enim simpliciter improbat quod honore pro-Bquantur divites: sed quod id faciant cum paupe-am contumelia: idque melius patebit ex sequen-bus , quum omnia revocabit ad car i ta t i s regu lam.Juare meminerimus, earn damnari aeeeptionem per-anarum, qua sie extoll i tur dives ut iniuria fiat

paupe ri . Quod etiam verbo rum contex tus clareostendit . E t sane ambitiosus est honos p lenusquevani ta t i s , qui divit i exhibetur paupere contempto.Nee dubinm est quin regnet ambitio et vani tas ,ubi solae huius mundi larvae sunt in pretio. Tenendum est i l lud axioma, censeri inter regni Dei

haeredes, qui reprobos contemnit , honorât autemtimentes Dominum. Hie ergo contrarium Vitiumdamnatur, quum scil icet solo divit iarum respectu,etiam malos honore prosequitur quispiam, cum bonorum contumelia, ut dictum est. Q u a r e si seor-sum legas: Peeoat qui divit i assurgit : absurda eri tsen ten t ia . Si autem coniunetim, Peccat qui solosdivites honore dignatur , quum pauperes despiciat ,imo probrose t rao te t : pia et vera doct r ina er i t

1. Ne fidem in aeeeptionibus. Signif icat perso-narum aoeeptiones sic discrepare a fide Christi, utsimul iungi nequeant: idque merito. Fide enimcoaleseimus in unum corpus, in quo Christus primastenet. Ergo quum supereminent mundi pompae,ut quod Christi est obruant, fidem parum vigere

apparet. Quod posui, ex opin ione, Erasmum ineo sequutus sum. Quamquam reprehendi non potest vêtus interpres qui gloriam transtulit. A6gccenim G-raecis utrumque significat : et apte ad Chris*tum referre potest: idquë pro loci circumstantia.Tantus enim est Christi splendor, ut omnes mundiglorias facile exstinguat. si quidem oculos nostrosirradiet. Unde sequitur, Christum a nobis parvi-fieri quum nos tenet mundanae gloriäe admiratio.Yerum altera quoque expositio optime convenit.Nam dum opum vel honorum opinio nostros oculosperstringit, Veritas supprimitur: quae sola valere de-bebat. Seder e hon es te dixit, pro sessione ho-norifica.

4 . Annon diiudieati estis. Potest tarn aff irmative quam interrogative legi: sed eodem propesensu. Culp am enim ex eo amplificat, quod sibip lacean t vel indu lgean t in tan ta p rav i ta te . Si interrogative legas, hic erit sensus, An non propr iacODScientia vos tenet conviotos, ut alio iudice nonsit opus? Si aff irmationem malis, perinde valebitac si dixisset, Hoc quoque mali aoeidit, quod nonsentit is vos peocare, nee vestras cogitationes pravasesse ut sunt, agnoscit is.

5 . Audite, fratres mei dilecti: norme Deus eligitpauperes mundi huius, divites in fide, et haeredesregni, quod promisit Us qui diligit eum? 6. Vos

autem contemptui habuistis pauperem, nonne divitestyrannidem in vos exercent, et iidem trahunt vos adtribunalia. 7. Et iidem contumelia afficiunt bonumnomen quod invocatum est super vos?

5 . Audite, fratres. Nunc dupl ic i a rgumentoprobat, facere eos praepostere quum in divitum

7/29/2019 c55.pdf


3 9 9 B P I ST . I AC OB I

gra t iam pauperes con temnunt . Pr ius es t , ind ignnmest deiioere quos Dens extollit, et quos honore di-gnatur , p robrose t rao tare : a tqu i Deus pauperes honorâ t : e rgo perver t i t Dei o rd inem qaisqu is eosre i ic it . Al t eram sumptum est ab exper ien t ia com-inuni . Nam q uam u tp la r imu m molest i s in t bonis

et innoxiis divites, valde absurdum est , eorum in-iuriis tale praemium rependere, ut nobis sint magiscomm endati quam pauperes, qui nos iuva nt magisquam laedun t . Quousque vero u t rumqu e prooedat,dist incte videbimus.

Elegit pauperes. Non solos quidem: sed abUlis exordium faoere volait , ut divitum superbiamretunde re t . Hoc est quod d ic i t Pau lus (1 . Gor. 1, 25),Non m ulti nobiles, non m ulti poten tes e saecu lo:sed quae infirma erant, D eus elegit , ut fortia p ude-facere t. In summ a, qunm Dens gra t iam suam indivites eommuniter et pauperes effuderit : hos tarnenill is voluit praeferre, ut disoerent magni non sibiplaoere: ignobiles vero et obscuri , totum quod

essent tr ibuerent miserioordiae Dei: utr ique ad mo-dest iam e t humil i ta tem erud iren tur . Vocat au te m.D i v i t e s i n f i d e , n o n q ui f id ei mag n i tu d in e ab undant, sed quos Deus varus Spir i tus sui donislooupletavit : quae f ide pereipimus. Na m certequnm Dominus se l iberali ter omnibus offert , unus-quisqu e pro su ae f idei mens ura compos f it donorumeius. Quare si vacui sumus aut inopes, id f ideinost rae defectum argu it . Na m si modo f ideis inum ex tendamus, semper para tus es t Deus imp l or e. P r o m i s s u m r e g n u m i is d ic it q u i D e u mdiligunt: non quod a dileotione pendeat promissio:sed u t adm oneat vocari nos a Deo in spem vitaeaeternae, hao conditione et in hunc f inem, ut vo-cati ipsum diligamu s. Er go f inis, non init ium hie

n o ta tu r .6. Nonne divites. Videtur instigare ad vir idio-tam, dum in medium adducit iniustam dominationemdivitum: ut qui ab i l l is inique tractantur , par pariréfé rant. Atq ui ubiqae iubem ur, inimiois, qui nobisinfesti su nt , benefacere. Ve rum aliud est Iacobiconsi lium. Non tan tum ostendere vu l t , ra t ionecarere et iudicio qui suos carnifices ambitiöse honoran t : ac in terea in iur i i sun t hominibus s ib i ami-cis, vel saltern a quibus nun qua m laesi sun t. Namhinc melius apparet vanitas, quod nullis benefioiisprovooati , ideo tantum mirantur divites, quia divites sunt: imo quos suo damno iniustos et crudelessentiu nt, i is servil i ter bland iuntn r . Su nt quidem

ex div it ibus non nulli aequi et mo desti , et ' ab om niin iust i t ia abhorren tes: sed pauci ta les reper iun tur .Quod ergo utplurimum acoidere solet , et quasiquotidiano usu compertum est , refert Iacobus.Quia enim homines fere vires suas experiunturnocendo : inde f i t ut quo plus quisque potest , eosit deterior , et in proximos iniquior . Quo inten -

tiu s sibi divites ca vere deb ent, ne q uid ex haotagione, quae passim gras satu r in eoru m ocontrahant .

7. Bonum nomen. Non dubi to qu in DC h r i s ti n o m en i n te l li g at . I n v o c a r i a u te msuper f idèles, non in precious, ut aliquando sor

loqui solet, sed ration e profess ions. Quem admpatrie nomen supe r sobolem invocari dicitur , G4 8, 16. E t marit i nomen super uxorem , Iesa Idem ergo est ac si dixisset , Bonum nomengloriamini, vel quo censeri vult is, honoris cQuod si i l l i De i gloriam superbe infam ant: indigni sunt quibus honorem impendant Ohris

8 . Si legem quidem regiam perficitis, scripiuram. Diliges proximum tuum sicut te ibenefacitis. 9 . Sin personam respicitis, peccomm ittitis, et redarguimini a lege, véluti transores. 10 . Quisquis enim totam legem servoffenderit autem vn uno, factus est omnium 11. Nam qui dixit: Ne moècheris, dixit etiamoceidas. Quod si non fueris moecha tus, occtarnen, factus es transgressor legis.

Se quitu r nun c plenior deolaratio. Caus am proximae reprehensionis aperte désignât, quiaex oaritate in divites offioiosi essent, sed inan i cap tandae gra t iae s tud io . Es t au tem lepsis, in qua adversae partis excusationem ocPoterant enim excipere, non esse culpandumse hum ili ter etiam indignis subm itt i t . Coquidem Iacobus id verum esse: sed ab illis praetexi docet: quia tale obsequium non proxsed personis exhibe ant. Pri ore inquam merecta et laude digna esse agnoscit quaecunqùe

tatis officia in proxim os conferim us. Al tero ambitiosam personarum aoceptionem in eo gdebere censeri: quia a legis régula multum Huius autem responsionis cardo in nomip r o x i m i e t p e r s o n a e v e rt it ur : ao si diSi obtenditis facto vestro caritatis speoiem, id diluetur . Deu s enim proximos iubet din o n e li ge re p e rs o na s . P o r r o h ae c v ox p r o xto tum hominum genus comprehendi t. Qui pauculos suo arbitr io, ali is praeteri t is, colendoproponit , non Dei legem servat, sed pravo sui studio obsequitur . Nom inatim Deus et alet inimicos, et quicunque alioqui essent contebiles, nobis comm andât. Hu ic dootr inae pcontraria est personarum aoceptio. Quare mIaoobus cum oaritate pugnare npoaumoXrjtylfirmat.

8. Legem regiam perficitis. Legem pro rin prinoipio sententiae simpliciter accipio : ' Pf i c e r e au tem, p ro s ince ra an imi in t eg r i tarotund e (ut aiunt) serv are. Opponit autem p

7/29/2019 c55.pdf


m CAPUT II . 402

[uorundam observantiae. R e g i a l e x (meo iudieio)licitur ut via regia: plana scilicet, reota et aequa-»lis: quae sinuosis divertioulis vel ambagibus taoite»pponitur. Secundo loco, quum eos dioit r e d a r -f u i a l e g e qui personas accipiunt, lex in proprioignifioatione oapitur. Nam quum Dei manda ta

ubeamur universos mortales ampleoti: quisquis,>aucis exceptis, alios omnes reiioit, et interim melio-ibus praefert maxime indignos, quum Dei vincu-um abrumpat, non minus quam ordiuem invertat:aerito vooandus est legis transgressor.

10. Quisquis enim Mam legem. Hoc tantumibi Tult, Deum nolle cum exceptione coli, nequeta partiri nobiscum, ut nobis liceat, si quid minusdlubesoit, ex eius lege resecare. Dura primo ad-pectu haec sententia videtur quibusdam: quasiItoicorum paradoxo, peocata omnia aequalia faoienti,ubsoriberet: ac peraeque puniendum esse assereret,ui una tantum in re deliquit, ac si tota vita ne-uam e t soeleratus fuisset. Sed nihil tale apostoloa mentem venis se, ex oontextu liquet. Sempernim cur quidque dicatur, notandum est. Froximo segat diligi, quum pars tantum aliqua ambitiöseligitur, aliis negleotis. Hoc p robat, quia non sitrga Deum obedientia, ubi non est aequabile obse-uendi Studium quod Dei mandato respondeat.5rgo sicuti simplex ac intégra est Dei régula: itaos integritatem afferre oonvenit, ne quis nostrum,uae coniungit ille, perperam separet. Adsit ergoequabilitas, si velimus rite obedire Deo. Exem pliratia, Si quis iudex decern furta puniat, unum re-nquat impunitum: hinc prodit obliquam animi suiravitatem, quod hominibus magis quam soeleribuslfensus fuerit. Nam quod in altero damn ât, inItero absolvit. Tenemus nun c Iacobi consilium:

empe, si ex lege Dei rescindimus quod nobislinus erit commodum : etiamsi in aliis partibus nosraebeamus obsequentes, nos fieri omnium reos,uia totam legem violamus in uno capite. Quam-uam autem hoc dictum ad praesentis causae cir-umstantiam accommodât: sumptum est tarnen exenerali principio, quod Deus regulam vivendiobis prae8cripserit, quam a nobis lacerari fas nonit. Neque enim de aliqua legis parte hoc dioitur:[aec est via: ambulate in ea: nee mercedem lex,isi universali obedientiae prom ittit. Stul te itaquecbolastici, qui partialem (ut vooant) iustitiam proleritoria reputa nt. Atq ui tarn hie locus quam alii)mplures, clare demonstrant nullam esse iustitiamisi in perfecta legis observatione.

11 . Nam qui dixit. Probatio superioris sen-intiae: quia considerandus sit potius legislatornam singu la seorsum praecepta. Iust itia Dei quasiidividuum corpus lege co ntinetur. Quisquis ergo»put unum legis transgreditur, Dei iustitiam, quan-îm in se est, labefactat. Deinde ut in una parte,

CaMni opera. Vol. LV,

ita in singulis obedientiam nostram experiri vultDeu s. Qu are transg ressor est legis quisquis in ullomandato offendit: seoundum illud: Maledictus quinon impleverit omnia (De ut. 27, 26). Videm usporro, ut transgressor legis, et omnium reus, idemIacobo signifioent.

12 . Sic loquimini, et sic facite, ut per legemlibertatis iudicandi. 13 . Indicium enim sine miserircordia ei qui non praestitertt misericordiam: et gloria-tur misericordia adversus iudicium.

12 . Sic loquimini. Quia nimium sibi blandie-ban tur, revocat eos ad legitimum tr ibun al. Namideo se absolvunt homines sua opinione, quia sedivinae legis iudieio subtr ahun t. Admonet igitur,illuo facta omnia et dicta exigenda esse, quia Deusex lege sua iudioaturus sit mund um. Quia tarnenimmodieum terrorem incutere poterat talis denuntiatio, corrigit vel mitigat duritiem quum addit,l e g e m l i b e r t a t i s . A udim us enim quid dicatPaulus (G-alat. 3, 10): Quicunque scilicet sub legesun t, maledictioni esse obnoxios. Quare iudiciumlegis per se reatus erit mortis aeterna e. Veru mn om in e l i b e r t a t i s , a le gis r ig ore n os lib era risignificat. Hie sensus nön male quad rat. Qua m-quam si quis propius expendat quod mox sequitur,videtur Iacobus aliud quiddam velle : ac si dixisset :Nisi legis rigorem subire vultis, ne sitis in proxi-mos nimis rigidi. Le x enim libertatis tantunde mvalet atque Dei dementia, quae nos a legis male-dictione libé rât. Atque ita uno contex tu haeclegenda erunt cum sequentibus, ubi de iuvandispauperibus disseret.

13 . Iudicium enim. Applicatio est proximae

sententiae ad praesens institutum: si modo seoun-dam, quam att uli, expositionem sequi libet. Dooetenim, quoniam sola Dei misericordia stamus, earndebere nos praestare eis, quos Dom inus ipse nobiscomm endat. Haec vero singularis est hum anitatiset beneficentiae commendatio, quod Deum nobisfore misericordem pollicetur si fratribus tales fueri-mus. Non quod Dei misericordiam promereaturhaec nostra qualiscunque qua prosequimur homines:sed quos Deus adoptavit, ut Ulis sit indulgens acfacilis pater, eos vult imaginem suam iu terragestare ac referre: iuxta illud C hristi: Estote m iséricordes, sicut pater vester coelestis, etc. Notand umex adverso, quod nihil durius aut magis horren-dum Dei iudieio potest den untiar e. Und e sequiturplusquam miseros esse ac perditos quiounque adveniae asylum non oonfugiunt.

Et gloriatur. Ac si diceret: Sola est Deimisericordia quae nos a iudicii formidine libérât.G l o r i a r i enim accepit, pro victrioem aut superio-rem esse. Iudicium enim damnationis toti mu ndo

26

7/29/2019 c55.pdf


403 EP IST . IACOBI

incû mb it, nisi misericordia subveniat. Du ra etcoacta est expositio eorum qui ^ personam snb reinom ine, designari volunt. Neque enim propriegloriatu r homo ad versus Dei iudioium, sed ipsa Deimisericordia qnodammodo triumphum agit, et solaregnum obtinet, quum cessât iudicii severitas.

14 . Quid prodest, fratres mei, si fidem dicat ali-quis se habere, opera autem non habeat? numquidpotest fides salvum facere ipsum ? 15. Quod si frateraut soror nudi fuermt, et egentes quotidiano victu:16 . dicat autem aliquis vestrum Ulis: Äbite cum pace,caïescite et saturamini: non tarnen dederitis iUis quaesüM. necessaria corpori: quae utïHtas? 17 . Sic etfides, si opera non habuerit, mortua est per se.

14 . Quid prodest. Pergit in commendandamisericordia. Quoniam autem Deum fore nobiseeverum et simul formidabilem iudicem minatusfuerat, nisi humani et miséricordes simus ergaproximos: contra rero excipiebant hypocritae, suf-ficere nobis fidem, in quà sita est hominum salus:nun c in illam inanem iactantiam inveh itur. Sum maigitur est, fidem sine caritate nihil conducere, adeo-que penitus esse mortua m. Sed hic oritur quaestio,an separari a caritate posait fides. Et sane perversa huius loci expositio tritam illam apud so-phistas distinctionem peperit fidei informis et for-mata e. A tq ui , nihil tale Iacobus cogita vit: namipsum de falsa professione loqui, ex primis verbisconstat. Neque enim sic ineipit, Si fidem quisha bea t: sed, si quis se habere dicat. Quo certeinnuit iaotare hypooritas inane fidei nomen, quodre ipsa minime in eos competit. Erg o quod ipsequoque fidem appellat, concessio est, ut rhetores

Tocant. Nam ubi in rem dun taxat insistimus, nihilnocet, imo expedit interdum causae, advereario ver-bum concedere quod postulat: quia statim re cognita,verbum quoque facile Uli exou titur. Iacobus ergoquia satis habebat, falsum illum praetextum, quo setegebant hypocritae, refeilere, de verbo controver-siam movere noluit. Mem inerimus tarnen eum nonex proprio animi sensu loqui quoties hio fidemnominat: sed potius adversus eos disputare quifidem, qua prorsus carent, falso praetendunt.

Numquid potest fides. Hoc tantundem valet acsi dixisset : Nos frigida et nuda Dei notitia salutemminime consequi. Quod verissimum esse omnesfatentur. Ideo enim nobis salus ex fide, quia nosDeo coniuDgit. Hoc autem non aliter fit, quamdum inserimur in corpus Christi, ut eius spirituviventes ab eo quoque gubernem ur. Nihil tale estin hoc mortuo fidei einutlpcro : quare non mirumest si salutis effectum Iacobus illi adimit.

15. Quod si frater. Exemplum e re praesentisum it. Ho rtatu r enim, ut dictum est, ad caritatis

officia. Si quis con tra glö rietu r, fide se aoperibus oontentum e sse: umbratilem h anc orationi comparât quae hominem famelicum siubet, nee tarnen cibum, quo destituitur, suppQuemadmodum ergo pauperem ludibrio habeverbis illum amandat, nee quidquam affert op

Deo illudunt qui vitam sibi fingunt operibquovis pietatis officio vacuam.17 . Mortua est per se. Fidem per se mo

dioit, quae bonis operibus vacua est. Undo mus ne fidem quidem esse : quia ubi mortuproprie nomen non retinet. Voeulam hancsophistae, quod fides ergo per se aliqua repesed nullo negotio refellitur tarn frivola eaviUasatis liqueat apostolum ab impossibili ratiocsicuti Paulus angelum vocat anathema qu i evasubvertere tentabat (Galat. 1, 8).

18 . Quin died qu ispiam: tu fidem habes,opera habeo: ostende mihi fidem tuam sine otuis, et ego tibi ex operibus meis ostenda mmeam. 19 . Tu créais quod Beus unus est.fads: et daemones credunt, ac contremiscunt.

18 . Quin dicet, etc. Quod Erasmus ducolloquentes inducit: quorum alter fidem opoarentem iactet, alter opera absque fide: ac taambos medio apostoli responso refelli putat:videtur esse nimis coactum. Absurdum essehoc dici in persona Iacobi, tu f id e m h ab enullam sine operibus fidem agnoscit. Sed min eo fallitur quod ipse eEpioveÉav in his verbagnoscit. Proinde äXXx accipio pro quin pet xïç, pro quolibet: ut refellatur stulta gloriatio qui fidem se habere imaginantur,

fidèles se vita prod ant. Nam Iacobus dioit, pturn fore piis omnibus sancte viventibus, exhypocritis talem iactantiam qua inflati sunt.

Ostende mihi. Tametsi magis receptaGraecos lectio est, ex operibus: melius tarnenlatina convenit, quae in nonnullis graecis plaribus leg itur. Itaqu e earn praeferre non duErgo quod fidem sine operibus ostendere iubimpossibili argumentatur, ut nullam esse pIt a loquutio est e?pu>vi%<£. Quod si quis tarnversam lectionem sequi malit, eodem reOstende mihi ex operibus fidem. Quia quuotiosa non sit, operibus comprobari necessSensus ergo est, nisi fructus proferas tuaenego te ullam habere . Yerum q uaeri poteexterna vitae probitas certa sit fidei demonDicit enim Iacobus:

Ostendam tibi ex operibus. Respondeo, inquoque interdum excellere speciosis virtutibuhonestam vitam procul omni crimine degere: que opera in speciem praeolara a fide posse sé

7/29/2019 c55.pdf


W5 CA PU T I I. 406*

tfeque vero Iacobus contenait, quisquis probus ap-lareat, fidem protinus habere. Hoc tantum vult,idem eine bonorum operum testimonio frustra prae-iicari, quia ex viva radice bonae arboris semperjrodeant fructus.

19 . Créais quod Deus est. Ex hoc uno verbo

tbunde con stat, totam hanc disputationem de fideion haberi, Bed de vulgari Dei notitia quae ho-minem Deo nihilo plus ooniungit, quam sous ad-spectus evehit in coelum. Fid e autem nos Deoippropinquare certum est. Praeterea ridioulum erit,li quis diabolos hab ere fidem dicat. Atq ui eos haon parte Iacobus hypooritis praefert. C o n t r e -nisoit diabolus, inquit, ad Dei mentionem: quiaudicem suum quum agnoseat, timoré eius affioitur.Ergo qui Deum agnitum oontemnit, aliquanto de-erior est. B e n e f a c is hie positum est, extenuandi>ausa : ac si dixisset, hoc scilicet maguum est, infraliabolos subsidere.

20 . Vis autem scire, o homo inanis, quod fidesibsque operibus mortua sit? 21. Abraham paterwster norme ex operibus iustificatus est, quu m obtulitUium suum Isaac super altare? 22. Vides quodides cooperata fuerit eius op eribus, et ex operibusides perfecta fuerit? 23. Atque impleta fuerit scrip-ura quae dicit: Credidit Abraham Deo, et imputatumM fuit in iustitiam, et amicus Dei vocatus est?}A. Videtis igitur quod ex operibus iustificatur homo,i non ex fide solum. 25. Similiter et Rahab mere-rix, nonne ex operibus iustificata est, quum excep itluntios, et alia via eiecit? 26. Quemadmodum enim•orpus sme anima mortuum est, ita et fides sineperibus mortua est.

20. Vis autem scire. Tenendus est hie quae-itionis statu s. Neque enim hic disceptatio est deustificationis causa: sed tantum quid valeat, et quoooo habe nda sit fidei professio sin e operib us. Pe r->eram igitur faciunt qui hoc testimonio probarelontendunt, operibus iustificari hominem: quia nihilale voluit Iacobus. Nam probationes, quas subiicit,id hanc sententiam referendae sunt, quod nulla sit,rel saltern m ortu a, absque operibus fides. Nemoinim unquam intelliget quid dicatur, nee prudenterle verbis iudicabit, nisi qui perspectum habebitoriptoris consilium.

21. Nonne Abraham. Arripiunt sophistae vocemustificandi : deinde quasi victores clamitant, partem

ustitiae in operibus esse positam. Atqu i sananterpretatio ex ciroumstantia pracsentis looi pe-enda erat. Dixim us autem Iacobum hic non trac-are ünde ant quomodo iustitiam homines conse-[uantur : et hoc cuivis planum est : sed hoc tantumntendere, bona opera cum fide perpetuo esse con-uncta. Ideoque quum pronuntiat A b r a h a m fi de

i u s t i f i o a t u m , de approbatione iusti tiae loqui tur .Ergo quum sophistae Iacobum Paulo opponunt,hallucinantur in ambigua signifioatione nominis:quia Paulus quum fide iustificari nos tradit, nihilaliud significat quam nos obtinere ut iusti coramDeo oenseamur. Iacobus autem longe alio spectat,

nempe ut qui fidelem se profitetur, fidei suae veri-tatem operibus demo nstret. Gerte Iacobus hie do-cere non voluit ubi quiescere debeat salutis fiduoia:in quo uno insistit Pau lus. Erg o ne in paralogis-mum inoidamus, qui sophistae fefellit, notanda esthaeo amphibologia: Iustifioandi verbum, Paulo essegratuitam iustitiae imputationem apud Dei tribunal:Iacobo autem esse demonstrationem iustitiae abeffectis, idque apud homines: quemadmodum exsuperioribus verbis oolligere lioet: Ostende mihifidem tuam , etc. Hoc sensu fatemur sine contro-versia iustificari hominem operibus . Quem admodumsi quis hominem magni et pretiosi fundi emptioneditatum esse dicat, quia eius divitiae, quae prias

occultae in area clausa latebant, innotu erint. Qu umf i d em dioit o o o p e r a t a m f u i s s e o p e r i b u s , e tex Ulis perfectam: iterum ostendit, non esse hioquaestionem de salutis nostrae causa, sed utrumopera necessario fidem comitentur. Nam hoc sensudicitur cooperata fuisse operibus, quia otiosa non.fuit. Di citu r ex operibus fuisse perfecta, non quodinde suam perfeotionem aocipiat, sed quod vera esseinde oomprobetur. Nam quod ex his verbis sophistaeputidam suam distinctionem fidei formatae et in-formis elieiunt, longa refutatione non indiget. Fo rmata enim adeoque expolita erat Abrahae fidesante filii immolationem. Opus autem illud nonfuit quasi extrema manus: quoniam multa deindesequuta sunt quibus fidei suae incrementa monstravit

Abraha m. Qua re neque fuit ilia fidei eius perfectio,•neque tunc primum formam ind uit. Nih il itaquealiud intelligit Iacobus, quam eius integritatem indeconstitisse quod praeolarurn ilium obedientiae fruc-tum edidit.

23 . Impleta fuit scriptura. Qui opera Abrahaein iustitiam fuisse imputata Iacobi testimonio pro-bare volunt, scripturam ab eo male torqueri fatean-tur necesse est. Nam quocunque se verta nt, nun -quam efficient ut prior sit effectua sua causa . Cit aturlocus Mosis ex Geneseos cap. 15 , 6. Imp utatioiustitiae, cuius Moses illic meminit, plus trigintaannis praecessit opus illud quo Abraham iustifioatum esse volunt. Gerte quum annis quindeoim

ante natum Isaac fides imputata esset Abrah ae iniustitiam, non potuit hoc fieri per illius immolationem. Nodo insolubili constrictos teneo quicunqueiustitiam Abrahae coram Deo imputatam fingunt quiaimmolavit filium Isaac, qui nondum natus erat quumSpiritus sanctus pronuntiat iustum fuisse A braham .Itaque necessario restât ut aliquid posterius notari

26*

7/29/2019 c55.pdf


407 EP I8 T. IACOBI

dicamus. Quomodo igitur Iacobus id fuisse im-pletum dioit? Nempe ostendere vu lt, qualis iliafuerit fides quae iustificavit Abraham: non otiosascilicet aut evanida, sed quae ilium Deo reddiditobsequ entem : sicuti etiam ad Hebraeos cap. 11, 8,hab etur. Gonclusio quae mox additur, quia inde

pendet, non alium habet sensum. Non iustificaturhomo sola fide, hoo est, nuda et inani cognitioneDei. Iustificatur operibus, hoc est, ex fructibuscognoscitur et approbatur eius iustitia.

25. /Similiter et Rahab . Yidetur absurde facerequi tarn dispares sim ul copulat. Cur non ex magnopotius insignium patrum numéro aliquos delegitquos Abrah ae adiunge ret? Cur illis omnibus prae-tulit meretricem ? Consulto duas personas tarn di-versas inter se commisit, quo evidentius monstraret,nullum unquam, cuiusounque esset vel condition»,vel gentis, vel ordinis, fuisse absque bonis operibusinte r iustos ac fidèles habitum . Patriarch am nomi-navit longe omnium excellentissimum : nunc sub

meretriois persona comprehendit omnes, qui quumalieni esaent ab ecclesia, inseruntu r. Quisquis ergoiustus oenseri cupit, etiam ut inter infimos locumaliquem habeat, bonis operibus se talem ostendat.Quod Iacobus (suo more) Rahab operibus fuisseiustificatam praedicat: inde oolligunt sophistae, nosoperum meritis iustitiam consequi. Nos autemnegamus, hic de modo consequendae iustitiae essecertamen . Fa tem ur quidem requiri ad iustitiambona opera: tantum illis vim conferendae iustitiaedetrahimus: quia stare coram Dei tribunali ne-queunt.

CAPUT III.1. Nolite plures magiäri fieri, fratres mei: scien-

tes quod mains iudicium sumpturi simus. 2. Inmultis enim labimur omnes. Si guis in sermone no nlabitur, hie perfectus est vir, ut qui possit framo mo-derari M um etiam corpus. 3. Ecce equis fraena inora iniicimus, ut ohediunt nobis: et totum iUorumcorpus circumagimus. 4. Ecce etiam naves quumtantae sint, et a saevis ventis pulsentur, circumagu n-tur a minimo gubem aculo, quocunq ue affectus diri-gentis voluerit. 5. Ita et lingua pusillum memb rumest, et magna iactat.

2. "Flures magiäri. Communis et fere recepta

huius loci interpretatio est, quod deterreat a mu-nere docendi appetendo: idque ea ratione quia pe-riculosum sit, et gravi Dei iudicio obnoxium, siquia in eo delinquat. Pu tan t autem dixisse, n emult i , vel plures s i t is : quia a l iquos esse oportet. Ego vero m a g i s t r o s intelligo, non qui publico munere funguntur in ecclesia: sed qui sibi ius

censorum in alios usurp ant. Tales enim represores, quasi magistri morum haberi volunt. Ahaec loquutio tarn Graecis quam Latinis est tata, magistros vocare qui superciliose in anim adve rtunt. Quod autem multos fieri Tideo est, quia se passim mu lti ingerun t. E st e

hie quasi ingenitus humano ingenio morbusaliorum reprehension e famam oaptare. Duautem in hac parte vitium regnat, quod qpauci dexteritate polleant, omnes promisoue ingisterium irrum pun t. Deinde pauci recto sducuntur: potius enim hypocrisie et ambitioquam cura fraternae salutis incitât. Notandumenim Iacobum hic non dehortari a fraternibus nitionibus, quas spiritus toties et tantopere ncommendat : sed immodicam illam cupiditatem nare quae ex ambitione nascitur ac superbia, se quisque adversus proximos eifert, dum obloquoarpit, mordet, et maligne inquirit quod in stram partem rapiat. Fieri enim solet ut im

tuni eiusmodi censores in sectandis aliorum se insolenter iactent. Ab hao intempérie et gantia Iacobus nos revocat. Addit rationem, gravius iudioium subituri sint qui in alios ita severi. Du ram enim sibi legem imponit quinium dicta et facta ad summum rigorem exneo veniam meretur qui nemini paroere susSententia diligenter notanda, Dei severitatemse provocare qui in fratres nimium sunt rigidi

2. In multis enim labimur. Potest hoc aper concessionem dictum: ac si ita dixisset, tu in fratribus in venia qüod oulpes: nemo immunis est a vitiis : imo singuli pluribus laborant. Sed putasne te perfeotum esse maledica et virulenta lingua ? Mihi tarnen p

videtur Iacobus hoc argumente nos hortari ad suetudinem: quia simus ipsi quoque multis mitatibus circumdati. Inique enim faoit qui venqua opus habet, aliis negat. Sic etiam Paquum lapsos corrigi iubet clementer et in splenitatis, statim addit (Galat. 6, 1): Considéte ipsum, ne et tu ten teris. Nihil enim est magis ad . temperandum nimium rigorem vquam infirmitatis nostrae agnitio.

Si quis in sermone. Fostquam neminem dixit qui non varus modis pecoet: iam ostmorbum obloquendi prae aliis peccatis odiosum Nam quod dici t perfectum esse qui l ingua labitur: significat continentiam linguae virt

esse eximiam, unamque ex praecipuis. Qua re nperverse faciunt qui minima quaeque vitia cuexcutientes, in tam crasso sibi indulgent. Proeleganter hio perstringit censorum. hypocrisin: in suo examine, quod praeeipuum erat, maximmomenti, om ittunt, maledicentiam scilicet. qui alios castigant, zeluru prae se ferunt perf

7/29/2019 c55.pdf


JT II I. * 4100 9 C A P I

lancti tatis. Atqui a l ingua inoipere debebant, sirelient perfeoti esse. Quam autem nullam fraenan-lae l inguae rationem habeant, quin potius aliosnordendo et lacerando venditent f ictam sanctimo-l iam: h inc pa te t maxime omnium esse reprehen-ib i les qu ia p r imam v ir tu tem negl igan t . Haec con-

lexio mentem apostoli nobis planam reddit .3. Ecce equis. Duobus ist is similibus probataagnum rerae perfectionis momentum esse in lin-;ua : eamque (ut nuper d ix i t ) in tota vita regnumibtinere. Pri mu m linguam fraeno com parâ t: deindelavis gubernaoulo. Si equus tarn ferox animal adessoris arbitr iu m oircumagitur , quia fraenatus est,ion minus in bomine regendo poterit l ingua. Itat de navis gubernaoulo habendum est, quod totamius molem una eum ventorum impetu supera t .j ingua igitur , tametsi pusil lum sit m e m b r u m , plu-imum tarnen in vita hominis moderanda pollet .IeyaX«u)(eîv Graecis iactare se ae venditare signi-icat: sed Iacobus hoc loco non tarn ostentationem

axare voluit quam dicere, l inguam esse magnarumerum effectricem. Pos trem um enim hoe membrumiriores simili tudines accommodât praesenti insti tuto.Praeno autem et gubernaoulo non conyeniret ina-l is iactantia. Signif icat ergo l inguam m agna vio l l e r e . A f f e c t u m d i r i g e n t i s v e r t i , ubi E r a s -aus impetum transtulit: ôpfiTj appetitum significat.Pateor quidem hac voce notari apud Graecos cupi-i t a tes , quae rationi non o b temp é r an t : sed hic Iaobus simplioiter de arbitr io nauoleri agit .

Ecce exiguus ignis quantam silvam incendit:. et lingua ignis est, et mundus iniquitatis. Sic in-uam lingua constituta est in memb ris nostris, inquirans totum corpus, et wflammans rotam nativitatis,

t inflammatur a gehenna.

Nunc exponit incommoda quae ex linguae in-emperantia proveniunt: ut sciamus linguam mul-iim in utramque partem valere. Ideo si modestait ac bene com posit a, esse totius vitae fraenum: siero petulans et improba, quasi uno incendio om-ia corripere. E xi guum ignem ponit, ut signi-cet non obstare linguae suam parvitatem quomi-U8 vis eius longe lateque pateat ad nocendum.ûum addit mundum esse iniquitatis, perindest ac si Tocaret mare vel abyssum. Et eleganteringuae parvitatem cum immensa mundi magni-adine coniungit, hoc sensu: Exilis carunculae por-

io totum iniquitatis mundum in se continet.6. Sic inquam lingua. Exponit quid eibi vo-uerit per Mundi nomen: quia scilicet in omnesitae partes diffunditur illius contagio. Vel potiusstendit quid per incendii metaphoram intellexerit :tempe quod inquinet totum hominem. Mox tarnenedit ad illud inoendium, quum dicit, Accen di a

lin gua ro ta m na ti vi ta t i s nostra e. Ac hu-manae quidem vitae cursum ro t a e comparât.Têveoiv, quemadmodum prius, pro natura accipit.Sensus autem est: Quum alia vitia vel aetate veltemporis successu corrigantur, vel saltern non occupent totum hominem, vitium linguae spargi ac

grassari per omnes vitae partes. Nisi forte in -f lammat ionem pro violento impulsu acciperequis malit: quia Fervidum vocamus, quod rapiturcum violentia. Et sic de rotis loquutus est Hora-tius: fervidas enim in certamine curuli appellat obrapidam celeritatem1). Ita sensus esset, linguamsimilem esse equis indomitis: quia hominem, sicutiilli currum, praecipitem sua protervia rapiat.Quum a g eh en na dioit in f l am mari , perindeest ao si diceret, linguae intemperantiam esse flam-mam ignis inferni. Quemadmodum enim profanipoetae fingunt sceleratos afflari furiarum facibus:ita verum est, Satanam tentationum flabellis, ma-lorum omnium ignem in mundo accendere: .sedIacobus significat ignem a Satana immissum, a lingua faoillime concipi, ut protinus ardeat. Breviteridoneam esse recipiendo, fovendo, et augendo ge-henae igni materiam.

7. Omnis enim natura ferarum et völucrum et

serpentum et marinorum a natura humana domatw,et domita est: 8. linguam vero nuUus hominum do-mare potest, incoereibüe malum, plena veneno morti-fero. 9. Per ipsam benedicimus Deum et patrem:et per ipsam exsecramur homines ad similitudinemeius factos. 10. Ex eodem ore procedit benedidio etmaledictio. Non convenu, fratres mei, haec ita fieri.11 . An fons et eodem foramine eiicit dulce et ama-rum? 12. Non potest, fratres mei, ficus oleas pro-

ferre, aut vitis ficus: sic nullus fons salsam et dulrcem gignere aquam.

7. Omnis enim. Confirmatio est p r o x imi mem-bri . Nam in l ingua Sat ana m m ira quadam eff icaciar eg n a r e ex eo probat, quod nullis modis in ordinemcogi potest: idque adductis comparationibus ampli-f icat . Nullum enim tarn saevum aut violentumanimal esse dicit quod non dometur hominum in-dust r ia . Pisces , qui alium quodammodo orbem in-co lun t : aves , qnae tarn mobi les sun t ac v ag ae :adeoque serpentes generis humani inimicos, inter-dum cicurari . Er go quum lingua cohiberi neque at,arcanum quondam gehennae ignem il l ic subcase ac

latere oportet . Quod de fer is beluis, serpentibus,alÜ8que tradit, non est de omnibus intell igendum :satis est quod ex ferocissimis bestiis quas dam homin u m ars subegit in obsequium: simili ter quodserpen tes in terdum cicuran tur . Ideo u t roque tem-

0 Od. 1. libri I.

7/29/2019 c55.pdf


411 EP IST . IACOBI

pore usus est, praesenti et praeterito. Prae sensquidem potentiam significat et facu ltatem : praete r-itum vero, usum vel experientiam, merito hincconclndit, plenam esse linguam mortifero veneno.Etsi autem haec omnia prjmo loco ad circumstan-tiam praesentis loci referre convenu, quod nimis prae-

postere in alios m agisterium sibi usurpent qui labo-rant deterrimo vüio: tenenda tarnen est sim ul doctrinauniversalis, Si vitam recte componere volumus, corri-gendae linguae summam operam esse dandam: quianulla pars hominis est nocentior.

9 . Per ipsam benedicimus. Hoc mortiferi ve-neni luculentum est specimen, quod prodigiosa levitate se its transfigurât. Nam quum simulet Deose benedicere, protinus ilium in imagine sua exse-oratur, nempe dum homines maledioit. Nam sibenedioendus est D eu s in u niversis operibus suis,id praesertim yalere in hominibus debet: in quibuspeculiariter relucet imago eius et gloria. Hyp ocri-sis .igitu r non ferenda est, quum eandem linguam

vertit homo in Dei landem et exsecrationem homi-num . Proin de nulla potest esse Dei invocatio, etlaudes eius cessare necesse est, ubi regnat maledi-centia. Hae c enim impia est nominis Dei profa-natio, quum lingua in fratres virulenta ipsum sublaudis specie usurpâ t. Qu are ut rite ilium laude-mus corrigendum est in prim is maledicentiae ad versus proximos vitium. Interim tenenda quoque estparticular s doctrina, vi/rulentiam suam detegere aus-teros istos censores, qui postquam suaviter Deum lau-darunt, subito evomun t a dver sus fratres quidquidfingi potest mdledictionum. Si quis obiiciat, deletamAdae peccato fuisse Dei imaginem in bumana natura fatendum quidem est fuisse misère deformatam,sed ita ut lineamenta adhuc quaedam appareant.

Iastitia et rectitudo, bonique appetendi libertassublata est: sed manent praeolarae multae dotesquibus bestias praecellimus. Erg o qui Deum verecolit atque honorât, in hominem contumeliosus esseverebitur.

11 . An fons. Similitudines istas adducit, utostendat linguam maledicam poritentum quoddamesse, alienum a tota natura, et quod ordinem aDeo ubique positum evertit. Nam quae contrariasunt, Deus sic distinxit, ut res inanimatae nos aconfusa permixtione, qualis est in lingua duplici,absterrere debeant.

13. Quis sapiens et intélligens inter vos ? osten

dat ex honesta conversatione opera sua in ' mansue-tudine sapientiae. 14 . Si vero aemulationem amaramhabdis, et contentionem in corde vestro, ne gloriemini,et mentiamini adversus veritatem. 15 . Non est haecsapientia de sursum veniens: sed terrestris, animalis,daemoniaca. 16. Ubi enim aemulatio et contentio, ibiperturbatio, et omne pravum opus. 17, Quaß autem

e sursum est sapientia, prmum pura e st, demiecata, aequa, co mis, plena misericordiae et bonooperum: sine disquisitione, sine simulatione. 18 .autem iustitiae in pace seminatur facientibus p

13 . Quis sapiens. Quoniam maledicendi l

ex superbia fere nasoitur: superbiam autemplurimum générât falsa persuasio sapientiae: de sapientia hic loquitur. Solenne est hypoefferre se ac iactare, omnes criminàndo. Quamulti olim ex philosophie gloriam ex amaruordinum omnium insectatione oaptabant. Tfastum, quo turgent et excaecati sunt maledicimines, retundit Iaoobus, quum sapientiae opinioqua sibi placent, quidquam divinum habere nsed potius esse ex diabolo contendit. Sensusigitur: Superoiliosi isti censores, qui sibi largdulgent, praeterea nemini parcunt, videntur prae aliis sapere : sed multum falluntur. Nam aprorsus suos instituit Dominus: nempe ut man

sint et human i erga alios. Soli igitur vere cDeo sapiunt qui hano mansuetudinem coniuncum honesta conversatione: nam qui truoes suninexorabiles, etiamsi alias multis virtutibus pollnon tenent iustam sapiendi rationem.

14 . Si aemulationem amaram. Notât frqui ex nimia austeritate nasountur, quae mantudini est contraria. Necesse est enim ut immcus rigor pravas aemulationes gignat, quae in tentionem mox eru mpu nt. Im proprie quidemquitur, dum in corde contentiones looat: sedad sensum nihil aut parum refert. Nam foistorum malorum indicare voluit, pravum caffectum. A e m u l a t i o n e m dixit a m a rquia non regnat, nisi dum animi veneno mal

tatis infeoti sunt, ut omnia in amarulentiam ve na nt. Ergo ut vere gloriemur nos essefilios, iubet nos placide et modeste agere cumtr ibus: aliqui mentiri nos pronuntiat dum chrnum nomen iactam us. Oaeterum non abs re aemtio ni sociam ad did it c o n t e n t i o n e m : q umalignitate et invidia, certamina et rixae seebulliunt.

15 . Non est haec sapientia. Quia difficedunt hypocritae: fastum eorum acriter retnegans veram esse sapientiam qua turgent, duexcutiendis aliorum vitiis nimis sunt m orosi. Notarnen s a p i e n t i a e i ll is concedens, epithet imonstrat qualis sit, nempe terrestris, animdaemoniaca: quum veram oporteat esse coelespiritualem , divinam. Qu ae tria illis priodirecte sunt opposita. Su mi t enim pro conIacobus, no n a liter nos sap ere quam si coeliDeo per spiritum simus illuminati. Ergo quversum se extendat mens hominis, tota eius spicacia erît vanitas: neque id modo, sed tan

7/29/2019 c55.pdf


413 CAPUT IV. 414

Satanae praestigiis implicita, pessime delirabit.A n i m a bic spiritui opponitur, sicuti primae adCorinthios cap. 2, 14, quum dicit Paulus, animalemhominem non capere, quae sunt Dei. Nee magisdeiiei poterat hominis superbia, quam dum itadamnatur quidquid sapientiae habet ex sua ipsius

anima, sine Dei spiritu : imo dum ab eius animafit tran sitas ad daemonem. Peri nde enim hoc valetac si dioeretur, Homines dum sequuntur propriumsensum, mox delabi ad Satanae imposturas.

16. Ubi enim aemulatio. Argumentum est arepugnantibus : nam aemulatio, qua inoitantur hypo-crita e, contrar ios sapientia effectua par it. Sap ientiaenim requirit statum mentis bene compositum : aemulatio autem eum perturbât, ut secum ipsa quodam-modo tumultuetur, et sine modo in alios efferverat.Alii ticxaxaaxaafav yertunt inconstantiam : et inter-dum hoc significat. Sed quum sit etiam seditio ettumultus, nomen perturbationis aptius praesentiloco visum est. Gr avi us enim qvriddam exprim ereIaoobus voluit, quam levitatem: nempe quod ma-lignus et obtreetator, quasi extra se ipsum esset,confuse et perperam agit omnia. Ideo addit o m n eo p u s p r a v u m .

17 . Quae autem e sursum est. Nunc effectuscoelestis sapientiae prioribus contrarios enumerat.Primo dicit esse p u r a m : quo epithelo exeluditurhypocrisie e t ambitio. Secundo vocat p a c a t a m :ut significet alienam esse a contention ibus. Tertiovooat a e q u a m vel humanam : ut sciamus proeuldistare ab immodica austeritate, quae nihil in fratri-bus tolerat. Vocat c o m e m ac tractabilem : quosignificat abhorrere a superbia et malignitate. Post-remo p 1 e n a m esse misericordia docet, quum hypo-oritae inhumani eint et inexorabiles. Per f r u e t u s

b o n o s generaliter omnia officia désignât quaebenevoli homines fratribus impendunt: ac si unoverbo dixisset, plenam beneficentiae. Hin c sequ iturmen tiri eos qui tetrica auster itate glorian tur. Tam-etsi autem quum p u r a m vel sinoeram dixerat,satis damnaverat hypocrisin: clarius tarnen iterumin fine repetit. Unde admon emur, non alia decausa esse nos ultra modum morosos, nisi quianimium nobis parcimus, et connivemus ad propriavitia. Sed hoc absurdum videri posset, quod vultesse s i n e d i i u d i c a t i o n e . N eque enim Spiritus Dei, boni et mali tollit discrimen: neque itanos reddit socordes, ut iudicio destituti vitium provirtu te landemus. Respondeo, Iacobum hie d i -i u d i c a t i o n i s v erb o n im is a nx ia m ac s cr up u-losam inquisitionem notare, qualem fere in hypo-critis cernere licet, qui dum nimis exacte inquiruntin fratrum dicta et facta, nihil non in sinistrampartem rapiunt.

18. Fructus autem iustitiae. Duplex esse sen-sus potest, vel quod pacificis seminatur fructus,

quern postea oolligant: vel quod ipsi etiamsi multäin proximis modeste tolèrent, non tarnen desinuntiustitiam serere. Es t autem antieipatio. Nam quiobtreetandi libidine ad maledicendum feruntur,habent semper hunc praetextum, Quid? ergonemalum nostra facilitate fovebimus? Dicit itaque

Iacobus: Qui vere ex Deo sapiunt, ita esse aequos,modestos, placidos, miséricordes, ut non tarnen dissimulent vitia, neque Ulis faveant: sed potius corri-gere studeant, modo in pace, hoc est, tali modera-tione adhibita, ut unitas salva manea t. Atque hocmodo testatur, minime hue speotare quae hactenusdixit, u t e medio to llan tur plaoidae reprehensioneB :sed ne carnifices sint qui vitiorum medici haberivolunt. P ro in de , f a c i e n t i b u s p a c e m , estSeptimus casus, ut vooant grammatioi: ac sic re-solvi debet oratio, Qui pacis studiosi sunt, ouramnihilominus habent serendae iustitiae: neque in pro-movendis et urgendis bonis operibus ignavi suntaut inutiles, sed zelum suum tempérant pacis con-dimento: quum hypocritae caeoo et rabioso impetuomnia perturbent.

CAPUT IV,1. Unde bella et pugnae inter vos? nonne hinc,

ex voluptalibus vestris quae militant in membrisvestris? 2. Concup iscitis, et non hàbetis: invidetis,et aemulamini, et non potestis obtinere: pugnatis etbelligeramini. Non hàbetis, proptereaquod nonpetitis.3. Petitis, et non accipU is: quia mate petitis, ut involuptates vestras insumatis.

1. Unde bella, etc. Quia de pace tractaverat,

et monuerat sic exterminanda esse vitia ut paxfoveatur: hac occasione descendit ad contentiones,quibus se mutuo vexabant: ac ostendit, eas ex in-ordinatis potius cupiditatibus emergere quam exstudio recti. Nam si modum sibi quisque impo-neret, non ino itarent alii alios. Ergo ex eo quodimpune grassantur libidines, effervent oonflictus.Unde apparet, maiorem inter nos pacem futuram,si ab iniuria singuli abstinerent. Sed vitia, quaein nobis regnant, sunt quasi armati satellites, adpugnas concitandas. M e m b r a vooat omnes nostripar tes . V o l u p t a t e s accipit pro i ll ic it is e t l ib i-dinosis desideriis, quae nisi cum aliorum iniuriasatiari nequeunt.

2. Concupiscitis, et non hàbetis. Videtur signi-ficare, inexplebilem esse hominis animum, ubi im-probis cupiditatibus indulge t. Ac sane ita est: namqui suos appetitus licenter grassari sinit, nullumunquam habebit concupiscendi modum. Quin etiamsi mundus illi daretur, cuperet novos sibi crearimund os. Ita fit, ut sibi homines torm enta accer-

7/29/2019 c55.pdf


415 EP IST . IACOBI

gant quae superent omnium oarnifioum saevitiam.Nam illud vere ab Horatio 1) dictum est: InvidiaSiouli non invenere tyranni maius tormentum.Ubi quidam oodioes habent çoveûere, non dubitoquin legendum sit çOovetxè, quemadmodum trans-tuli. Occidendi enim verbum nullo modo aptari

potest ad contextual.Pugnatis. Non intelligit bella et pugnas, quibusinter se exsertis gladiis confligunt homines: sedquamlibet certaminum oontentionem, dum quisquealiis oppressis emergere studet. Quod nihil eius-modi certaminibus proficiunt, in eo pravitatis suaepoenas dare affirmât. Merito enim fr us tra te eosDeus, quern non agnosount bonorum autorem. Namdum ita illicitis modis contendunt, potius Satanaeauspiciis ditari app etun t quam Dei beneficio. Hiefraude, ille violentia, alius oalumniis, omnes maliset sceleratis artibus ad felioitatem nitu ntur. Felicesergo esse app etun t: sed non ex Deo. Qua re nonxnirum si retro aguntur in suis studiis, quando nonnisi a sola Dei benediotione exspectandi sunt pro-speri suocessus.

3. Petitis, et non accipüis. Ultra progreditux,etiamsi petant, repulsa tarnen esse dignos: quiaDeum cuperent suarum libidinum ministrum facere.Neque enim votis suis, quale praecipit ille, tempera-men turn s tatu un t: sed effraeni licentia se proiiciuntad ea postulanda quorum maxime puderet bominemullum conscium habe re. Bidet alicubi Pliniu s hancimpudentiam, et merito : quod homines, Dei auribustarn improbe abutan tur. Quo minus toleranda estin Christianis, quibus a coelesti magistro traditaest orandi ré gula. E t certe nullam apud nos Deireverentiam, nullum timorem, nullam denique existi-mationem esse constat, quum ab eo petere audemus

quae nobis vel oonsoientia nostra nega ret In summ a,hoc vult lacobus, fraenandas esse nostras oupidi-tates . Hi e porro est fraenandi modus, si Deo sub-iectae sint. Deinde quae moderate cupimus, a Deoipso petend a esse docet. Quod si fiet, a praviscontentionibus, a fraude, a violentia, omnique iniuriainter nos abstinebimus.

4. AduUeri et adulterae, an nescitis quod amicitiamund i inimicitia Dei est? qui ergo voluerit amicusesse mundi, inimicus Dei constituitur. 5. An putatisquod frustra dicat scriptum? an ad invidiam con-cupiscit spiritus qui habitat m vobis? 6. Quin ma-iorem dot gratiam.

4. AduUeri. Hanc sententiam coniungo cumsuperioribus. A d u l t e r o s enim (meo iudioio) meta-phorice appellat, qui huius mundi vanitatibus oor-rupti a Deo se aliénant: ao si dégénères vocaret,

») Epp . 1. I. Ep . 2, 58.

aut alio nomine. Soimus quam frequens siBoriptura sacri coniugii mentio quod nobisoum oontraxit. Nos itaque vult similes esse castaegini: quemadmodum Paulus dicit (2. Oorin. 11Hanc castitatem violant ac oorrumpunt impuri ommun di affeotus. Qua re non sine causa lac

adulterio comparât amorem mun di. Qui sine tlatione eius verba accipiunt, non satis obseoontextum. Pe rgi t enim adhuc invehi in homilibidines, quae eos mundo implicitos a Deoduount, quemadmodum sequitur.

Amicitia mundi. Amicitiam mundi nomquum se homines mundi oorruptelis addiounmancipant. Tale enim tantum que est mundi Deo dissidium, ut quantum quisque in muninclin ât, tantundem a Deo alienetur. Ideo tsoriptura renuntiare iubet mundo, si velimus servire.

5. An putatis. Videtur proximo sequesententiam tanquam ex soriptura adducere.

tum itaque se torquont interprètes: quia nusqinvenitur in scriptura tale, aut saltern affine monium . Verum nihil obstat quominus ad idferatur quod iam dictum est, mundi scilicet atiam adveraari Deo. Po rro iam dictum est doctresse quae passim ocourrit in scripturis. Quod apronomen omisit, quod orationem magis perspioreddere poterat, nihil mirum : est enim ubique vooncisus, ut apparet.

An spiritus. Quidam de hominis anima dici putant. Ideo affirmative legunt in hunosum: quod hominis spiritus, ut malignus estinfectus sit invidia, suosque affeotus semper invpermisceat. Beotius tarnen sentiun t qui ref

ad Dei spiritum. Ille enim est qui nobis datuut hab itet in nobis. Ego et de spiritu D ei acet interrogative lego hanc sententiam. Proenim vult ex quo invident, non régi eos Dei spiquoniam ipse aliter fidèles instituât: idque confiproximo membro, quum addi t, ma io re m p od a r e g r a t i a m . Est enim argumentum a ooriis. Invidia malignitatis signum est: spiritus aDei donorum affluentia se liberalem esse osteErgo nihil magis répugnât eius naturae quamvidia. In summa, negat lacobus regnare Dei stum ubi vigent pravae oupiditates quae nosmutuam contentionem irritent: quia proprium stus est magis ac magis homines novis subdonis looupletare. Aliis interpretation ibus refutnon imm oror. Exp onun t quidam, spiritum adveinvidiam ooncupisoere. Id nimis durum est ea ctu m . E x po nu nt d a r e m a i o r e m g r a t i a m domentur concupiscentiae, et cogantur in ordiVerum sensus quem adduxi magis genuinus quod scilicet sua beneficentia nos a maligna a

7/29/2019 c55.pdf


417 CAPU T IY. • 415

latione revocet. Continuativa particula Se, adversa-tivam valet àXXà, vel àXkd ye. Itaque verti quin.

7. Sübieäi igitur estate Deo. Eesistite diabolo,et fugiet a volis. 8. Appropinquate Deo, et appro-pinquabit vobis. Mundate manus, peccatores: purificate

oorda, duplici animo. 9 . Affligimini, lugete, et plo-rate: risus vester in luctum vertatur, et gaudium inmoerorem. 10 . Humiliamini coram Deo, et eriget vos.

7. Sübiecti igitur. Subiectio ista, quam com-mendat, humilitatis est. Neque enim generaliteraortatur ut pareamus Deo, sed requirit submissio-lem : quia spiritus Domini super humiles et quietosrequiescit. Ideo utitu r illativa particula. Nam quiaDei 8piritum in gratiis augendis liberalem praedi-saverat, ex eo colligit, debere igitur nos aemulationejosita 6ubiici Deo. Multi codices interpositam hauesententiam habent, Quapropter dicit, Deus superbis•esistit, humilibus vero dat gratiam. Sed quum intliis non legatur: suspicatur Erasmus, a studioso]uopiam annotatam in margine, postea in contextum>brep8isse. Atq ui fieri po test: quamquam non m alejuadraret orationis contextui. Nam quod absurdumîsse quidam putants, citari tanquam ex scriptura,juod non nisi apud Petrum exstat, facile diluitur.ju in potius coniicio, ex com m uni scripturae doc-rina, hanc quasi proverbialem sententiam tuneùis8e tritam inter Iudaeos. Et sane nihil eontinet,îisi quod Fsalmo 18, 28, habetur: Populum hu-nilem servabis Domine, et oculos superborum de-icies: et aliis compluribus locis.

Besistite diabolo. Ostendit quorsum conferreleceat nostram contentionem : quemadmodum Paulusertamen nobis cum carne et sanguine esse negat,

ed nos ad spiritualem pugnam acuit (Ephes. 6, 12).Srgo ubi modestiam erga homines, erga Deum sub-ûissionem docuit, Satanam proponit hostem, in[uem insu rgere deceat. Prom issio tarnen quam add ite fuga Sata nae yidetur quotidiana experientia re-utari. Gertum enim est, quo quisque fortius re -iugnat, eo acrius urgeri. Ludit enim quodammodoSatan ubi non repellitur serio conflictu: sed ad-ersus renitentes quidquid habet roboris explicat.)einde pugnando nunquam fatigatur : sed uno proe-io victu8, aliud subinde réno vât. Respondeo, fu ga m)co profligationis acoipi. E t san e quam vis con-Inuos insultus répétât, semper tarnen exclususiscedit.

8. Appropinquate Deo. Iterum admonet, nonefuturum nobis Dei auxilium, modo locum illiemus. N am q uum a p p r o p i n q u a r e D eo iu be t,t illum propinquum sentiamus, significat nos einsratia destitui, quia nos subducimus. Deo autem

partibus nostris stante, non est cur sucoumbereletuam us. Caeterum si quis ex hoc loco inférât

Ccdvmi opera. Vol. LV.

priores in nobis partes sitas esse, Dei gratiampostea subsequi: nihil tale voluit apostolus. Nequeenim si hoc faoere debemus, protinus sequitur etiamnos posse. E t spiritu s De i quum nos ad officiumhortatur, sibi aut suae virtuti nihil derogat quinhoc ipsum quod iube t, im pleat idem quoque in

nobis. In summa, nihil aliud voluit Iacobus hocloco, quam nobis Deum nunquam déesse, nisi quianos ab ipso alienamus: quemadmodum si quis fa-melicos ad mensam, et ad fontem sitientes abduceret.Hoc interest quod gressus nostros a Domino etrégi et sustineri oportet: quia nos pedes defioiunt.Porro quod cavillantur, seoundariam et quasi pe-disequam esse Dei gratiam nostrae praeparationi,quia Deum appropinquare p osteriore loco Iacobusdicat: frivolum est. Scimus enim non esse novumut p riores suas g ratias no vis auge at: hocque modolocupletet magis ac magis, quibus iam multumdederat.

Mundate manus. Oompellat hic omnes a Deo

alienatos. Neque vero duo hominum genera dé s ignât : sed eosdem vocat peccatores , e t du-p l i c e s a n im o . Neque quosvis peccatores intelli-git : sed sceleratos et vitae corruptio ns. Quem admodum Iohan. cap. 9, 3, Deus peccatores nonexaudit. Quo sensu mulier peccatrix a Lu ca dici-tur (7, 37): ab eodem et reliquis evangelistis : Hiecum peccatoribus edit ac bibit. Quare non omnespromiscue ad poenitentiae speciem, cuius hie fitmentio, invitât: sed qui corde sunt pravo et cor-rupto, vita autem turpi et flagitiosa, vel certescelerata, ab his exigit cordis puritatem et mundi-tiem operum. Unde colligimus, quae vera sit poenitentiae ratio ac natura: ubi scilicet non tantumcorrigitur vita exterior, sed initium fit ab animi

repurgatione : sicuti econverso necesse est ut in-terioris resipiscentiae fructus in operum integritateappareant.

9 . Affligimini, lugete. Moerorem Christus de-nun tiat iis qui rident, pro maledictione. E t Iacobuspaulo post in eandem sententiam divitibus luctumminabitur. Yerum hic agit de salutari tristitia quaenos ad poenitentiam adducit. Eos alloquitur quimente inebriati Dei iudicium non sentiunt: ita fitut sibi in vitiis placeant. Mortiferum hu nc tor-porem ut illis excutiat, admonet ut lugere discant,oonscientiae scilicet dolore tacti: ac sibi adulari etplaudere in propinquo exitio desinant. B i s u s ergopro delitiis capitur, quas sibi faciunt impii, duminfatuati scelerum dulcedine, Dei iudicium oblivis-ountur.

10. Humiliamini. Conclusio est superiorum:tunc expositam nobis fore Dei gratiam ad nos eri-gendos, ubi altos illos spiritus deposuisse nos viderit.Ideo aemulamur et invidemus, quia oupimus emi-nere. Haec praepostera est ratio. Dei enim pr o-

27

7/29/2019 c55.pdf


419 EP IST . IAOOBI

prium est erigere abiectos, ac praesertim qui spontese deiiciunt. Quisquis ergo firmam altitudinemappétit, propriae infirmitatis sensu deiectus, nihilde se nisi hum ile cogitet. Ben e alicubi Au gustin us:sicuti arbor em, u t sursum crescat, profundas subtusradices agere oportet, ita quisquis in humilitatis

radice fixum animum non habet, in ruinam suameztollitur.

11 . Ne detràhatis invicem: fratres qui detrahitfratri, aut iudicat fratrem suum, detrahit legi, et iudicat legem: si autem Micas legem, no n es factor legis,sed iudex. 12 . Unus est legislator, qui potest ser-vare et perdere, tu quis es qui iudicas alierum ?

11. Ne detràhatis. Videmus quantum operaeinsumat Iacobus in corrigenda obloquendi libidine.Semper enim superba est hypoorisis: atque a natura sumus hypocritae, non sine aliorum contumeliacupide nos efferentes. Alte r etiam hum ano inge-nio ingenitus est morbus, ut velit quisque suo ar-bitrio alios omnes vivere. Ha nc temeritatem proprie castigat Iacobus hoc loco, quod vivendi legemfratribus nostris audemus imponere. D e t r a c t i o n em ergo acoipit pro calumniis omnibus, si-nistrisque sermonibus qui ex maligno et perversoiudicio man ant. La te patet obloquendi malum. Sedhie in una ilia specie, quam dixi, proprie insistit:nempe dum superoiliose statuimus de aliorum factisac diotis, ac si nostra morositas illis pro lege esset:dum secure damnamus quidquid nobis non arridet.Talem confidentiam hie perstringi, ex ratione moxaddita patet.

Qui detrahit fratri. Significat tandem derogarilegi, quantum sibi quisque in fratres usurpât. De -

tractio igitur adversus legem reverentiae opponitur,quam ill! deferri a nobis decebat. Idem fere argumentum tractât Paulus ad Romanos capite 14:tamet8i alia occasione induetus. Nam quum super-stitio in eiborum delectu quosdam teneret: quodsibi non putabant esse licitum, in aliis quoque dam-naba nt. Illic ergo admonet, unum esse Dominumcuius arbitrio stamus ac cadimus omnes et ad cuiustribunal sumus omnes sistendi. Unde concludit,eum, qui fratres iudicat ex suo sensu, quod Deiproprium est sibi arrog are. Iacobus autem repre -hendit eos qui damnandis fratribus famam eaneti-tatis captant. Ideoque suam morositatem statuun tdivinae legis loco. Eadem tarnen ratione pugnatqua Paulus, nempe temere nos facere, si nobis im-perium in fratrum vitam arripimus, quum lex Deinos omnes sine exceptione in eundem cogat ordi-nem . Docemur ergo, non esse nisi ex lege Deiiudicandum.

Non es factor legis, sed iudex. Sic resolvi debetoratio, Quum censoriam tibi potestatem vindices

supra legem Dei, iam eximis te a legis subiectErgo qui fratrem temere iudicat, exoudit.Deigum: quia communi vivendi regulae se non mittit. Est igitur argumentum a contrariis: legis observatio multum ab hao arrogantia ddeat, quum homines stultae suae opinioni legis

ac autoritatem tribuun t. Unde sequitur, tunelegem observare quum toti a sola eius docpendemus, neo aliunde disoernimus inter bonumalum, sicuti etiam omnia hominum facta et exigi deb ent. Si qu is obiieiat, sanetos tarnen fore miudices: facilis est responsio, non competere ineiusmodi honorem proprio iure: sed quatenus Christi mem bra. Quod autem n unc iudicant sedum legem, in eo non sunt existimandi iudquia Deo tantum suo et omnium iudici obedisubscribunt. Quan tum ad Deum spectat, legistor censeri non debet: quoniam eius iustitia est sup erior. Fin it enim lex ex aeterna immeque Dei iustitia, tanquam ex fonte rivulus.

12. Unus legislator, Quum servandi perdique potestatem cum legislatoris officio coniusignificat, totam Dei maiestatem ad se raperequi sibi ius ferandae legis vindic ant. Atqui sunt qui suum nutum aliis ingeru nt pro lege. minerimus autem non de externa politia hic in qua locum h abent magist ra tu um edieta aut lsed de spirituali animae regimine, in quo sDei verbum dom inari convenit. Unus ergo est qui suis legibus conscientias iure subieetasbet: quemadmodum solus animae salutem vel iitum habet in manu sua. Hinc constat quid demanis praeoeptis sentiendum sit, quae consoielaqueu m necessitatis iniieiun t. Modestiam in quidam desiderant quum papam vocamus Antic

tum, qui tyrann idem in animas exercet, se llatorem faciens Deo aequalem. Atqui ex hoclonge plus colligimus: Antichristi scilicet memesse qui tales laqueos sponte induunt: et Cheatenus renuntiare dum Uli non hominem tanmortalem, sed qui se adversus eum extollit, aciant. Es t inquam praevarioa trix obedien tiaquae diabolo exhibetur, dum alium admittimuregendas animas legislatorem quam Deum.

Tu quis es. Putant quidam admoneri hio rum vitiorum reprehensores, ut inchoent a se examen: ac dum reputant se nihilo esse aliisriore8, tarn severi esse desinant. Ego simplisuam hominibus conditionem obiici puto, ut tent quantum absint ab eo gradu in quern se hunt. Quemadmodum etiam Paulu s loquitur:quis es qui alienuin serv um iudicas (Bom . 14

13. Age nunc, qui dicitis, Hodie et eras eamcivitatem, et transigamus illic annum unum, et meet lucremur: là. qui nescitis quid eras futurum

7/29/2019 c55.pdf


421 CAPUT V. 422

quae enim est vita vestra? vapor est scilicet ad exi-gutttn tempus apparens, deiiide evanescens: 15. quumdicere debeatis, Si Dom inus voluerit, et v ixerimus,faciemus hoe vel illud. 16 . Nunc autem gloriaminiin superbiis vestris, omnis gloriatio talis mala est.17 . Qui ergo novit facere bonum, nee facit, peccati

reus est.13 . Age nunc, etc. Aliud superbiae genus hie

damnât: nempe quod plerique quum pendere ex DeiProvidentia deberent, confidenter statuunt quid faoturiBint: suaque consilia in longum tempus disponunt:ac si m ult am annorum seriem in manu ha berent,quum ne de uno quidem momento certi sint. Sto-lidam eiusmodi iactantiam Solomo quoque lepideridet (Prov. 16, 1), quum dicit, homines constituereanimo vias suas: interea Dominum gubernare lin-guam. Est autem valde insanum, quod ne linguaquidem effari possumus, exsequendum nobis sumere.Non invehitur lacobus in loquendi formam, sed inBocordiam animi potius, quod homines propriae in-firmitatis obliti sic insolescunt. Nam fieri inter num potest ut pii qui de se modeste sentinnt, etgressus suos Dei nutu régi agnoseunt, se tarnen hocvel illud facturas dicant sine exceptione. Es t quidem rectum et utile, quum in futurum tempus ali-guid promittimus, assuescere ad has formulas, SiDomino visum fuerit: aut, si Dominus permittet.Verum non iniieienda est religio, quasi omittere sitaefas. Nam passim in scriptum legimus sanetosDei servos absque conditione loquutos esse de rebusfuturis: quum tarnen fixum in memoria haberentnihil se posse nisi Dei permissu. Erg o quod adbanc loquendi consuetudinem spectat, Si Dominusrolet, aut dabit: sedulo ab omnibus piis colenda

sst. Sed lacob us eorum stuporem excitâ t, qui post-nabito divinae providentiae respectu, totum annisursum sibi subiiciunt, quum momentum in potestateion habeant: lucrum, quod procul abest, sibi pro-iiittunt, quum minime teneant quod ante pedes est.

14 . Quae est enim vita vestra? Aliis multis•ationibus fraenare poterat stultam hanc deliberandiicentiam. Nam videmus ut Dominus quotidie super-)os istos frustretur, qui magnifiée quidvis se facturas>romittunt. Hoc tarnen uno argumento contentus'nit, Quis tibi in crastinum vitam pollicitus est?ETaciesne mo rtuus, quod tarn secure statu is? Namsui vitae brevitas in mentem venit, eius facile com-mmetur audacia, ne suas deliberationes nimis inongum protendat. Imo non alia ratione tantoperelibi indulgent profani homines, nisi quia se homines>sse ob livisountur. Sim ilitudine v a p o r i s, eleganter indicat plusquam evanida esse consilia, quaen sola vitae umbra subsistunt.

15 . Si dominu s voluerit. Duplex ponitur con-litio: Si tamdiu erimus superstites. De ind e: Si

Dominus ooncedet: quoniam multa intervenire pos-sunt quae evertunt quidquid apud nos statutumerat. Caeci enim nobis sunt futuri temporis even-tus. Y o l u n t a t e m in te llig it non qu ae in le geexprimitur, sed consilium quo moderatur omnia.

16. Nunc autem gloriamini. Ex his verbis

colligere licet, Iaoobum plus quiddam reprehe nderequ am lu bric um serm onem . G l o r i a m i n i , i n-quit, in vestris iactantiis: nempe quod quum abro-garent Deo suum imperium, sibi nihilominus place-bant. Non quod se palam Deo praeferant qui velmaxime inflati sunt sui fiducia: sed quia inebriatisensus sui vanitate, nihil minus quam Deum respi-ciunt. E t quia eiusmodi mo nitiones a profanishominibus contemptim soient excipi: imo statimauditur responsum illud, sibi notius esse quidquidaflertur, quam ut moneri opus habeant : cognitionem,qua gloriari poterant, in eos retorquet, eo graviuspecoare eos pronuntians, quod ignorantia non peccant, sed contemptu.

CAPUT V.1. Agedu m nunc, divites, plorate, u lulantes super

miseriis vestris quae advenient vobis. 2. Divüiaevestrae putrefactae sunt, vestimenta vestra a tineisexesa sunt. 3. Aurum et argentum vestrum aeruginecorrupturn est: et aerugo eorum in testimon ium vo biserit, et exedet carnes vestras sicut ignis: fhesaurumcongessistis in extremis diebus. 4. Ecce merces opera-riorum, qui messuerun t regiones vestras, quae fraudeaversa est a vo bis, clam ât: et clam ores eorum quimessuerun t, in aures Domini Sa baoth introierunt.5. In delitiis vixistis supe r terram: lascivistis, enu-

tristis corda vestra, sicut in die mactationis. 6. Gon-demnastis et occidistis iustum, et non resistit vobis.

1. Agedum nunc. Falluntur (meo iudicio) quiIacobum hie exhortari ad poenitentiam divites putant.Mihi simplex magis denuntiatio iudioii Dei videtur,qua eos terrere voluit absque spe veniae: nam quae-cunque dicit, nonnisi ad desperationem spectant.Quare non ipsos alloquitur ut ad resipiscentiam in-vitet: sed fidèles potius respicit, ut audientes in-felicem exitum divitum, non invideant eorum fortu-nae. Deinde ut iniuriarum, quas perferunt, Deum8cientes fore ultorem, aequo et placido animo eastolerant. Divites autem non quosvis compellat, sedqui delitiis immersi, et inflati superbia, nihil nisimundum cogitant: qui, tanqum inexhausti gurgites,dévorant omnia: qui tyrannice alios vexant: quem-admodum ex contextu patebit.

Plorate ululantes. Est quidem et suus poeni-tentiae luctus: sed qui mistus consolatione, non adululatum usque prooedit. Significat ergo lacobus,

27 *

7/29/2019 c55.pdf


423 EP IST . IACOBI

tain horrendam ao diram fore maledictionis divinaegravitatem in divites, ut emmpere in ululatumcogantur : ao si uno verbo diceret : Yae vobis. Sedet prophetica est loquendi forma, dum impii, proposais in medium poenis quae eos manent, quasiin rem praesentem iam trahuntu r. Quum ërgo

nunc sibi blandiantur, ac fortunam, in qua se bea-tos putant, sibi polliceantur aeternam fore, pronun-tiat instare illis gravissimas aerumnas.

2. Divitiae vestrae. Potest esse duplex sensue,vel ut stultam eorum fiduciam rideat, quia divitiae,in quibus felicitatem suam reponunt, sint plusquameaducae, imo quod uno Dei flatu in nihilum redi-gendae sint: vel ut inexplebilem eorum avaritiam.reprehend at, quia in hoc ta ntum opes congerant,u t pereant sine aliquo usu. Hie posterior sensusmelius congruit. Est quidem illud verum , insanosesse divites qui in rebus tarn evanidis, ut suntvestes, aurum, et argentum, et similia, gloriantur:quandoquidem hoe nihil aliud est quam suam

gloriam aerugini ac tineis subiicere. Deinde notumest illud, male parta, male statim dilabi: quia Deimaledictio omnia absum it. Neque enim aequumest, improbos vel eorum haeredes opibus frui, quasviolenter quasi e manu Dei rapu erun t. Sed quiaIacobus hie vitia enumerat, quibus divites calami-tatem, de qua meminit, sibi accersunt: contextushoc postulat (meo iudicio) ut dicamus hie immen-sarn divitum rapacitatem perstringi: dum suppri-munt quidquid undecunque possunt ad se trahere,ut inutiliter in area computrescat. Ita enim fit utquae De us creaverat in hominum usus, ipsi per dant, q uasi humanae naturae hostes. Notandumautem es t: quae hie recenset vitia, non com pet erein singulos. Nam alii divitum laute sibi indu lgent:

alii in pompas et ostentationem multa dilapidant:alii genium fraudantes, misère in suis sordibus vioti-tant . Sciamus ergo alia aliis vitia hie exp rob rari:generaliter tarnen damnantur omnes qui vel iniustesibi divitias accumulant, vel illis perperam abutun-tur . Caeterum quod nuno Iacobus dicit, con solumextremae tenacitatis divitibus convenit (qualis estPlautinus Euclio1), sed quibusdam etiam alioquisplendidis et lautis, qui malunt apud se corrumpiopum acervos, quam in necessarios usus erogare.Tanta est enim quorundam malignitas ut com-munem aliis solem et aerem esse aegre ferant.

3. In testimonium vobis erit. Hoc expositionein,quam prius attu li, confirmât. Neque enim Deus

aurum destinavit aerugini, neque vestes tineis : quinpotius haec voluit esse humanae vitae subsidia.Quare ipsa sine usu consumptio, testis ipsorum in-hum anitatis erit. Au ri et argenti putredo, quasi

») In Aulularia

materia erit infiammandae irae Domini, ut iignis eos consumât.

Thesaurum congessistis. Potest haec quparticula bifariam exponi: vel quod divites, qsemper victuri essent, nunquam satiantur, sed gerere satagunt quod usque ad finem mundi

sit: vel quod iram ac maledictionera Dei coacerin extremum diem. Hoc secundum magis plector.

4. Ecce merces. Iam in crudelitatem invehquae individua est avaritiae comes. Speciem unam attingit, quae merito prae aliis odiosa debet. Nam si vir human us et aequus curam hiumenti sui (ut inquit Solomon (Prov. 12, 10), prodigiosa saevitia est, quum homo erga homicuius sudores in suum commodum exsugit, nmisericordia tan gitur. Ideo Dom inus severe invetat ne apud nos dormiat merces operarii (D24, 15). Adde quod Iacobus non quosvis opernominat: sed amplificandi causa, agricolas et sores. Quid enim est indignius quam eos,panem ex suo labore nobis suppeditant, inedifame conficere? Et tarnen vulgare est hoc potum. Sun t enim permulti ingenio tjrannico,sibi solis humanum genus putant vivere. Dautem m e r c e d e m o l a m a r e , quia quidalienum, fraude vel per iniuriam apud se retihomines, vindictam quasi alto clamore expoNotandum est quod subiicit, o l a m o r e s inopervenire ad aures Dei: ut sciamus non impufore iniurias. Quare aequo animo sustineantab iniquis premuntur, quia Deum habituri sint dicem. Abstineant, quibus est potestas nocendiniuria, ne Deum in se provocent, qui paupetuto r est ac patro nus. Qua ratione etiam D

num s a b a o t h vocat, potentiam ao vires notans, quo magis formidabile reddat eius iudic5. In delitiis. Descendit nunc ad aliud vit

nempe luxum et delitias. Nam qui ultra mcritatem abundant, raro sibi tempérant quin abundantia ad immodioas lautitias abutan tur. quidem (ut dixi) nonnulli divites qui in sua cesuriunt. Neque enim sine causa Tan talum firunt poetae in mensa bene referta fameliSemper tales fuerunt in mundo Tantali: sed Ibus (ut dictum est) non de singulis loquitur. est quod vitium hoc videmus communiter reginter divites, quod Bint in gulae suae delitias nimsump tuosi ac superflui. Tam etsi autem illis Dnus permittit liberaliter de suo vivere: semtarnen oavenda est profusio, et colenda frugaNeque enim frustra tarn aspere exagitat Domper prophetas eos qui dormiunt in lectis eburqui pretioso unguento sunt delibuti, qui suapotando se oblectant ad oantum oitharae, qui veluti vacoae pingues in uberibus pascuis. H

7/29/2019 c55.pdf


125 CAP UT V. 426

snim omnia eo diountur, ut sciamus modum in de-litiis tenendum esse, ao displicere Deo intemperan-tiam. E n u t r i r e c o r d a , s ignificat sib i indul -*ere, non modo ad naturae satietatem, sed quantumFert cupiditas. Addit similitudinem, s i c u t i nl i e m a o t a t i o n i s , quia solebant in sacrificiis

äolennibus liberalius vesci quam pro quotidianomore. Dicit ergo divites tota vita continu are diemfestum : quia in continuis voluptatibus sint demersi.

6. Condemnastis. Sequitur alia inhumanitatisspecies: quod divites sua potentia opprimunt atquesvertun t infirmos. M etaphorice dicit, iustos ab illis)ccidi et damnari: nam utcunque manu sua nonugulent, nee fungantur iudicum munere: dum;amen autoritatem, qua pollent, convertunt ad nocen-lum, dum corrumpunt iudioia, dum varias artes»cogitant ad perdendos innocentes, hoc est, vere)coidere ac damnare. Quum addit , I u s t u m n o nr e s i s t e r e , significat crescere divitibus audaciam:juia omni praesidio destituantur quos praevertunt.

[nterea tarnen admonet eo magis paratam promp-;amque fore vindictam Dei, quum nulla est pauperiib hominibus defensio. Tam etsi autem ideo nonresistit iustus, quia patienter ferre debet iniurias:5go tarnen simul imbecillitatem notari puto: quodscilicet non résistât, quia inermis est ac desertusîominum auxilio.

7. Patienter ergo agite, fratres, usque in ad venu/m Domini. Ecce agricola exspectat pretiosum fructum'•errae, patienter se gerens erga eum, donee reeipiatoluviam motutinam et vespertinani. 8. Patienter ergoigite et vos: confirmate corda vestra, quoniam adven-'us Domini propinquus est. 9 . Ne ingemiscatis alii

In alios, fratres, ne condemnemini. Ecce iudex statvro fortbus.

7. Patienter ergo. Ex hac illatione constat,juae hactenus dicta sunt in divites, pertinere adîorum consolationem qui ad tempus impune viden-;ur eorum iniuriis expositi. Postquam enim cala-mitatum, quae divitibus imminent, causas recensuit,3t unam hanc posuit inter alias, quod superbe etsrudeliter dominati sint in pauperes, protinus subii-;it, nos qui iniuste affligimur, habere patientiaemateriam, qui Deus futurus sit iudex. Hoc enimrib i v ult, qu um d ic it, U s q u e i n a d v e n t u mD o m i n i : non fore scilicet perpetuam rerum con-:usionem quae hodie in mundo cernitur, quia Dominus adventu suo mundum in ordinem revocaturusjit: ideoque animos in bonam spem colligendos.Neque enim abs re nobis promittitur illo die rerumimnium instauratio. Tametsi autem passim inäcripturis dies Domini vocatur quaelibet iudioii etrratiae eius manifestatio, quum suis succurrit, et

impios ca8tigat: hunc tarnen locum de postremaliberatione interpretari malo.

Ecce agricola. Eandem similitudinem breviterattingit Pau lus in seounda ad T imoth. cap. 2, 6.quum dicit, laborare agricolam oportere, priusquamfructus colligat: sed expressior est Iacobi oratio.

Diuturnam enim agricolae patientiam commémorât:qui postquam semen terrae mandavit, secure velsaltern patienter exspectat, dum adveniat tempusmessis: nee moleste fert quod non statim terramaturum fruotum reddat. Undo colligit, non deberenos ultra modum anxios esse, si nunc laborandumsit ao serendum, donee appareat, tanquam messia,dies D om ini. F r u c t u m p r e t i o s u m vocariinterpretor, quoniam alimonia est, ac vitae susti-nendae ratio. Significat autem Iacobus, quum agricola vitam suam, quae illi tarn pretiosa est, interrae gremio depositam latere diu sinat, votumquefructus colligendi placide suspendat: nos esse nimispraecipites ac importunos, nisi acquis animis re-demptionis nostrae diem exspectemus. Alias simili-tudinis partes non opus est sigillatim persequi.

Pluviam matutinam. Duobus istis epithetis duotempora notantur : prius, quod paulo post sementemsequ itur: alterum, dum matu rescunt segetes. Sicloquuntur prophetae, quum pluviae Opportunitäten!exprimere volunt, quam promisit Moses Deuter. 28,12, Ioel. 2, 23, et Osée 6, 3. Utramq ue autemcommémorât, ut melius exprimat, non frangi longitemporis taedio agricolas, quin sustineant moram.

3. Confirmate corda vestra. Ne quis obiiceret,nimium differri liberationis tempus, occurrit, dicensprope instare Dominum, vel (quod idem est) eiusadventum appropinquasse. Inter ea iubet eorrigereanimi mollitiem, quae nos débilitât ne sperando

perseveremus. Et oerte longum ideo appare t tempus, quia nos teneri nimis ac delicati sumu s. Erg ocolligendum est robur ad durandum: colligi autemmelius non potest quam ex spe et quasi intu itupropinqui adventus Domini.

9 . Ne ingemiscatis. Quia audiuntur multorumquerimoniae, se durius tractari quam alios, locushic a quibusdam ita exponitur, quasi iubeat Iacobusunumquemque sorte sua contentum, non inviderealiis, neque indigne ferre si tolerabilior sit aliorumconditio. Sed ego aliter interp retor. Postquamenim de infausto eorum exitu disseru it, qui boniset quietis hominibus molesti sunt sua tyrannide:iam fidèles hortatur ut inter se aequi sint, et incondonandis offensis faciles. Hu nc esse genuinu msensum, ex ratione addita colligi potest. Nolite,inqui t , a l i i in a l ios querul i esse , ne omnesc o n d e m n e m in i . Ingemiscere quidem licet, quo-ties aliquid nos mali angit: sed gemitum accusa-torium intelliget, ubi alii de aliis apud Dominumexpostulant. Futu rum autem hoc modo denu ntiat

7/29/2019 c55.pdf


427 BP IST . IACOBI

ut damnentur omnes : quia nemo est qui non fratres6U08 offendat, et materiam praebeat ingemiscendi.lam si conguerantur singuli, omnes se mutuo ac-cusabunt: nemo enim tarn innocens, qui non ali-quos laeserit: Deus communis erit omnium iudex.Quid ergo futurum est, nisi ut quod quisque iudi-

cium in alios ferri cupit, in se ipsum admittat:atque ita exaudiantur omnes in mutuam perniciem ?Nemo itaque vindietam de aliis exposcat, nisi quiin caput suum volet accersere. Ac ne temere adeiu8modi querelas prosiliant, iudicem denuntiat starepro foribus. Nam , quae nostra est propensia adprofanandum Dei nomen, in Uvissimis quibusqueoffensis provocamus ad eius indicium. Nullum autemaptius fraenum est cohibendae nostrae temeritati, quamsi rep utemus non in aerem evanescere nostras impre-cationes, quia Deiiudicium propinquu m sit.

10 . Exemp lum accipite afflidionis, fratres mei,et tolerantiae prophetas qui loquuti sunt nomine Domini. 11 . Ecce beatos esse ducimus eos qui sustinent.Patientiam lob audistis, et finem Domini vidistis,quod multum sit misericors et commiserans.

10 . Exemplum accipite. Solatium, quod affert,non illud est quod vulgari proverbio dicunt, miserasexpetere ut qualescunque habeant malorum socios.Sed eos proponit socios, quorum numéro aggregarioptabile sit: et quibuscum si communis sit nobisconditio, non potest m isera esse. Nam sicuti ne-cesse est extremo moero re nos affici, si quid nobismali accidat, quod nunquam experti sint filii Dei:ita haec singularis est consolatio, quum scimus nosnihil pati ab illis diversum: imo ad idem iugumcum ipsis sustinendum nos aptari cognosoimus.

Quum audiret lob a suis amicis: Oonrertere adsanctos: an aliquem reperies qui tibi sit similis(lob. 5, 1) ? erat haec vox Satanae, qua praecipitarein desperationem ipsum volebat. Ex adverso damSpiritus per os Iacobi nos vult in bonam spem eri-gere, sanctos omnes praeeuntes nobis ostendit, quinobis veluti manum porrigant, suoque exemplo nosinvitent ad subeundas et vincendas afflictiones.Fromiscue quidem aerumnis et rebus adversis sub-iecta est hominum vita: sed Iacobus non quosvisadducit in exemplum, quia nihil iuvaret cum multi-tudine perire: verum prophetas eligit quorum felixest 80cietas. Nihil est aliud quod nos frangat aoexanimet quam miseriae sensus. Proind e haeovera consolatio est, quae mala vulgo putantur, sen-tire nobis esse salutis adiumen ta. Hoc quidem abintelligentia carnis valde est alien am : sic tarnenstatuera debent fidèles, se beatos esse quum varusaerumnis probantur a Domino. HOG ut persuadeatIacob us, finem afflictionum in pro phetis consideran-dum esse admonet: nam quia in propriis malis,

dolore, tristitia, aut quovis alio immoderato afpraeoccupati, iudicio caremus, et quasi tempeiactati, sub turbido coelo et inter médias procnihil cernimus: ideo neoesse alio coniioere ocubi coelum quodammodo serenum et liquidumQuum nobis sanctorum narrantur afflictiones, n

est qui miseras, ao non potius beatos fuisse fateRecte ergo Iacobus, qui exemplar illud ponit oculos, ut eo nos referre discamus quoties tentimpatientia aut desperatione. Sum it autem cipium illud, beatos censeri in suis affliotionprophetas, quia constanter eas sustineant. Qita sit, idem fieri iudicium debere colligit, nos affligimur. Dicit autem, p r o p h e t a s qu iq juu t i sun t nomine Domin i , quo s ign iillos Deo gratos et probatos fuisse. Erg o si illis fuisset eximi a miseriis, proculdubio praestiipsos Deus imm unes. Âtqui non fecit: seqergo ealutares esse afflictiones fidelibus. Hoc siubet illos assumi exemplar afflictionum : sed oppatientiam simul accédera, quae verum est dientiae nostrae testimonium: ideo utramque iunxit.

11 . Patientiam lob. De prophetis generaloquutus est: nunc insigne prae aliia exemeligit. Nemo enim (quantum ex historiis cpotest) tarn duris ao tarn varus aerumnis unqfuit obrutus : emersit tarnen ex tarn profunda abQuisquis ergo imitabitur eius patientiam, nonbium est quin manum Dei similiter sensurusquae tandem eum liberet. Videm us in quern fscriptae sint historiae. Deus servum suum quia patienter afflictiones suas sustinuit, non pest opprimi: ergo nullius patientiam frustrabQuaeritur tarnen our patientiam lob tantopere

mendet apostolus, quum tarnen oaeco impetureptus, multa impatientiae signa edat. Respo netiamsi vel interdum carnis infirmitate labascatsecum tumultuetur: semper tarnen hue redirse totum Deo permittat, seque ipsi fraenandumregendum offerat. Qua re utcunque desit aleius patientiae, non immerito tarnen laudatur.

Finem Domini. Hoc verbo significat, a sempe r aestim anda s esse afflictiones. Initio videtur procul abesse Deus: interea licentiose satur Satan in hac perturbatione : suggerit ncaro, nos desertos a Deo esse ac proditos: lonergo extendere intuitum nostrum oportet, quia pnihil lucis apparet. Porro finem Domini dquia eius est, prosperum successum rebus advdare : si nos officium nostrum praestemus obediesustinendo, ipse partibus suis vioissim minime deTantum nos in finem spes dirigat, Deus ipsecissim se plusquam misericordem illic ostequantumvis rigidus et austerus videatur quamaffligit.

7/29/2019 c55.pdf


59 CAPTO? V. 430

12 . Ante omnia vero, fratres mei, ne iuretisleque per coehim, neque per terram, neque aliud,tuodvis iusiurandum : sit autem vestrum est, est:ion, non: ne in indicium incidatis. 13 . Affligiturmis inter vos? oret. Hilari est animo? psallat.

12 . Ante omnia, etc. Fuit hoc commune vitiumminibus fere saeculis, leviter et inconsiderate iurare:ïam, quae nostra est malignitas, non reputamus[uam atrox sit crimen, abuti Dei nomine. Yerum[uia Dominus interim severe nominis sui reveren-iam nobis commendat : varia subterfugia excogitantîomines, ut iur are impune liceat. Fin gu nt igiturlihil mali esse, modo non palam interpositum sit)ei nom en : atque hoc vêtus commentum fuit. Itaudaei quum per ooelum et terram iurarent, nonlutabant se Dei nomine abuti quod subticebant.Ltqui dum ingeniosi esse homines volunt ut fucumaciant Deo, nihil quam frivolis cavillationibus sepsos deludunt. In eiusmodi vanitatem invec tus

uerat Christus, ut habetur Matth. 5, 34. Nuncacobus magistri sui decreto subscribens, ab obli-[uis istis formulis abstinere praecipit: quia Deitomine abutitur quisquis frustra et ob rem nihiliurat, qualencunque colorem obtendat suis verbis.Summa ergo est, nihilo magis esse licitum, perloelum aut terram iurare, quam palam per Deilomen. Ratio a Christo exprimitur: quia ubiquensculpta sit Dei gloria, et ubique refulgeat. Imoion alio sensu vel consilio coeli aut terrae vocesn iuramentis homines usurpant, quam si Deumpsum nominarent: quia sic loquendo, tantum opi-ioem désignant a suis operibus. Dicit autem a n t eim n i a : quia non levé delictum est nominis Dei>rofanatio. Quod Ana baptistae hu ius loci prae textu

uram enta omnia damna nt, imperite faciunt. Nequemim Iacobus in Universum de iuramentis disputât:luemadmodum nee Christus eo quern citavi loco:ed uterque oavillationem illam refellit quae inraudem legis inventa fuerat, dum captant hominesurandi licentiam , non espresso Dei nomine. Li-lentiam dico quae legis prohibition! rép ugnât. Atquetoe c la re sonan t ve rba , n eq u e pe r o o e l u m ,te q ue p e r t e r r a m : nam si de substantia esset[uaestio, quorsum attinebat formulas istas notare?Jonetat itaque tarn a Christo quam a Iaoobo pueri-em eorum astutiam reprehendi, qui impune iuraree putaba nt, modo circumirent per ambages. Erg oit teneamus Iacobi mentem, primo loco tenendumist legis praeceptum, non accipies nomen Dei tuirustra: unde constat iustam ac legitimam esseiliquam nominis Dei usurpationem . Nun c Iacobuslos damnât qui directe quidem non audent Deilomine abuti : sed verborum circuitu effugere co-lantur abusum quem lex damnât.

Si autem vestrum, est. Optimum vitio, quod

reprehendit, corrigendo remedium affert: ut veritatiet constantiae in omnibus suis diotis assuescant.Unde enim pravus mos iurandi, nisi quia tanta esthominum vanitas, ut simpliciter loquentibus noncred atur? Nam si fidem in verbis suis, ut deoet,colorent, non opus esset tot superfluis iuramentis.

Quia igitur hominum perfidia vel levitas fons est,unde iurandi corruptela oritur: ut posterius vitiumtollat Iacobus, tollendum esse prius docet. Namsanandi ratio a causa incipere debet. Nonnu llicodices habent, sit sermo vester, est, est : non, non.Genuina tarnen lectio est ea quam reddidi, atqueetiam magis recepta . Quid autem significet, iamexposui: ut scilicet veraces simus, firmique inomnibus diotis. Eodem sensu testatur Paulus 2. adCorinth. 1, 18, non fuisse deprehensum in praedi-catione sua Est et non: sed eodem tenore se pro-sequutum esse quo coeperat.

Ne in iudicium. Varia est lectio propter vooumaffinitatem ânâxpiatv xa i Oitâxpioiv. Si lega s, iniudicium, vel in condemnationem, sensus erit olarus,Dei scilicet nomen non impune sumptum iri frustra:sed non male quadrabit, in simulationem : quia(sicuti iam dictum est) ubi simplioitas inter nosviget, praecisa est ansa supervacuis iuramentis.Ergo si dictis nostris omnibus constet fides, sub-lata erit simulatio quae nos ad temere iurandumprovocat.

13. Affligitur quis. Significat nullum esse tem-pus quo non ad se Deu s nos inv itet. Nam afflic-tiones ad precandum stimulare nos debent: resprosperae laudandi Dei materiam suppeditant. Atquiea est hominum pravitas, ut laetari nequeant quinDei obliviscantur : afflicti vero deiioiant animos, etdesperatione opprim antur. Tenenda igitur haeo

moderatio, ut laetitia, quae Dei oblivionem induceresolet, nos ad praedicandam Dei bonitatem incitet:tristitia autem nos ad precandum erudiat. Nampsallendi verbum profano vel effraeni gaudio op-posuit, quo exsultant qui rebus prosperis ad Deumut par erat, non ducuntur.

14. Infirmatur qu is inter vos? advocet presbyterosecclesiae, et orent super eum, ungentes eum oleo innomine Domini: 15 . Et oratio fidei servabit aegrotum,et excitabit eum Dominus: et si peecata admiserit,remittentur Uli.

14 . Infirmatur quis. Quoniam tunc adhuc vi-gebat donum sanationis, praecipit ut aegroti con-fugiant ad hoc remedium. Certum quidem est nonomnes fuisse sanatos, sed Dominum huic gratiaelocum dédisse, quoties et quatenus expedire noverat:nee verisimile est promisoue adhibitum fuisse oleum,sed tantum ubi certa spes erat profeotus. Unaenim cum virtute dabatur etiam ministris discretio,

7/29/2019 c55.pdf


431 EP IS T. IAOOBI

ne symbolum abusa profanarent. Non aliud Iaoobiconsilium fuit quam Dei gratiam, qua tunc fruipoterant fidèles, commendare, ne contemptu autnegligentia periret eius utilitas. In nun c finemiubet accersi presbyteros. Unctionis vero usus adeffectum spiritus sancti restr ing i debet. Hu nc locum

magnifiée iactant papistae, dum extremam suamunctiouem ven ditare volunt. Quantum autem disteteorum corruptela a veteri instituto, cuius meminitIacobus, in praesentia exponere supersedeo. Ha ncpartem lectores ex Institutione discant. Hoc tantu mdico, male et inscite torqueri hunc locum, ut ex-trema unctio sit et vocetur sacramentum ouius inecclesia perpetuo usus manere debeat. Fateor equi-dem pro sacramento usurpatam fuisse a Christidiscipulis (neque enim illis assentior qui medica-mentum fuisse putant), sed quemadmodum Veritashuius signi nonnisi ad tempus d ur a vit, symbolumdico similiter fuisse tem porale. Atq ue hoc planumes t : nihil enim absurdius quam sacramentum vocarequod inane sit, nee rem signatam vere nobis offerat.Donum sanationis fuisse temporale, fateri omnescoguntur, et res ipsa demonstrat : ergo signum eiusperpetuum esse non oportuit. Unde sequitur nonveros esse imitatores, sed simias esse apostolorum,qui unotionem inter sacramenta hodie reponunt,nisi effectum simul restituant, quem ante annosmille et quadringentos Deus mundo abstulit. Itanobis certamen non est an unctio fuerit aliquandosacramentum: sed an nobis data fuerit ut hodiequoque apud nos sit in usu. Hoc posterius nega-mus, quia constat rem signatam pridem desiisse.

Presbyteros ecclesiae. Ego generaliter omnescomprehendo qui regendae ecclesiae praeerant.Neque enim soli pastores presbyteri vocabantur,

sed qui deligebantur ex plebe quasi censores adtuendam disoiplinam. Unaquaeque enim ecclesiaBuum quasi senatum habebat, ex gravibus et pro-batae in tegritatis viris delectum. Quoniam autemeos potissimum eligere moris erat qui praediti erantexcellentioribus donis: ideo accersere presbyterosiubet, utpote in quibus maxime Tis et gratia spiritussancti se exserebat.

Orent super mm. Huo spectat ritus orandisuper aliquem, ut veluti coram Deo sistatur: quiaubi in rem praesentem ventum est, maiore affectuconcipimus preces: sicuti non modo Elisaeus etPaulus, sed Christus ipse hac caeremonia precandiardorem excitarunt, et commendarunt Dei gratiam.Notandum vero quod promissionem orationi annectit,ne fide vacua sit. Nam qui haesitat, sicuti ritenon invocat Deum, ita indignus est qui impetret:ut habuimus capite primo. Quisquis ergo exaudirivolet, certo apud se statuât non frustra se orare.Sicuti Iacobus donum ittud speciale in medium pro-ferty cuius accessio tantum erat externus ritus. Ünde

colligimus, ne olei quidem legitimum esse uabsque fide. Âtqui quum papistis adeo nulla stet certitudo suae unctionis, ut palam Bit donocarere, illam adulterinam esse patet.

15 . Et si peccata, etc. Non est hoc addduntaxat augendi causa, ao si dixisset, maius

quid Deum aegroto daturum quam corporis tätern: verum quia morbi saepissime irrogantupeccata, de horum remissione loquens, causam sublatum iri significat. E t sane videmu s ut Dmorbo affliotus, dum levationem optât, totus speten da peccatorum venia. Quorsum hoc nisi dum culpae suae effectum agnoscit in poenis,aliud remedium esse iudicat, quam si Dompeccata imputare desinat? Plen i sunt hao dooprophetae, malis levari homines, quum ab intatum reatu solvuntur. Ergo hanc demum et bis nostris et aliis calamitatibus soiamus aesse medioinam, si de plaoando Deo et obtinpeccatorum venia solliciti, nos diligenter examin

16 . Confitemini invicem peccata vestra, etinvicem àlii pro aliis, ut salvemini. Mu ttum precatio iusti efficax. 17. Elias homo erat pasbus similiter ob noxius ut nos, et precatione prest ne plueret, et non pluit semper terram annoet sex menses. 18 . Et rursum oravit, et coélumpluviam, et terra protulit fructum suum.

16. Confitemini invicem. In nonnullis oodin8eritur illativa partioula: neque male quaNam ut non exprimatur, subaudienda tarnenDixerat peccata remitti aegrotis super quos orpresbyteri: nunc admonet quam utiliter pecnostra fratribus retegamus: quia scilicet eorum i

cessione poterim us veniam co nsequi. Scio lhunc a multis exponi de reconoiliandis offenam qui redire in gratiam volunt, eos culpam sagnoscere prius et fateri necesse est. Ind e fit ut radices agant inimicitiae, imo augeantufiant irreconciliabiles: quia unusquisque casuam pertina citer défendit. Pu tan t ergo multcobum hanc ostendere viam fraternae recontionis, si mutuo agnoscant peccata sua: sed respexit, quemadmodum dictum est. Mutuam precationem cum mutua confessione coniungit:signifioat in hoc prodesse confessionem, ut fraprecibus iuvemur apud Deum . Nam qui necessnostrae conscii sunt, ad orandum incitanturnobis subveniant: quos vero latent morbi nostad opem nobis ferendam sunt segniores. Mira papistarum vel stultitia, vel improbitas, qui sratoriam suam confessionem hoc testimonio astcona ntur. Nam ex verbis Iacobi inferre promesset, solos sacrifioos debere confiteri. Quando mutua hic vel reoiproca (ut crassius loquar)

7/29/2019 c55.pdf


433 CAPUT V. 434

fessio exigitur, non alii oerte iubentur confiteripeooata sua, quam qui vioissim ad audiendam alte-rius confessionem sunt idonei : atqui hoc soli saori-fioi sibi vindioant: ergo ad eoa solos ableganda estconfessio. Sed quum indignae sint eorum ineptiaequibus refutandis oocupemur, sufficiat nobis vera et

germ ana expositio quam attuli. Glare enim sonantverba, non alio fine confessionem nobis praeoipi,nisi ut qui mala nostra noverint, ad opem ferendammagis sint solliciti.]

Multum valet. Ne quis putet hoo fieri sinefructu, dum alii pro nobis orant, utilitatem et effeo-tum orationis praedicat. Nom inatim vero dioitp r e c a t i o n e m i u s t i : q u i a i m p i o s D e u s n o n e x -audit, nee ad Deum acoessus patet, nisi per bonamoonscientiam. Non quod in prop ria dign itate fun-datae sint nostrae preces, sed quia fide purgatumcor habere oportet, ut nos in oonspeotum Deiofferamus. Tes tatur ergo Iacobus, iustos aut fidèlesutil iter , nee sine effectu p ro nobis preo ari. Sed

quid sibi vult quod addit e ff io a x ? Videtur enimhoc esse superfluum : nam si multum prodest oratio,proouldubio est effioax. Quod vetu s interp res tra ns -tulit, a ssidu am : nimis est coaotum. Iaoobus enimgraeoo partioipio utitur êvepyouuiv»}, quod tantundemvalet atque operans. Posset autem sic resolvi oratio,multum prodest, quia est efficax : ut sit argumentumduotum ab illo principio, quod Deus non vult irritasvel otiosas esse fidelium preces. Inde non im-merito colligit, multum vale re. Sed ego potius adpraesentem oircumstantiam restringo: proprie enimpreces nostrae èvepyo6[i,evat dici possunt, dum nobisnécessitas aliqua obiicitur, quae serium orandiaffectum exc itet. Quotidie oram us pro tota eoclesia,

ut peccata illi Deus remittat: sed tunc vere in actuest oratio, quum succurrere contendimus iis quilaboran t. Talis porro effioacia in fratrum precibusBase non pote st, nisi nos laborare sc iant. Ideobaeo causae redditio non est generalis: sed adpriorem sententiam specialiter aptari debet.

, 17. Mias homo erat. Innumera huius rei, quamprobare vult, exempla exstant in aoripturia: aedunum elegit prae aliis illustre. Magnum enim hoofuit, quod Deus precibus Eliae coelum quodammodoäubiecit, ut eius votis obse quere tur. Coelum Elia siuobus annis et sesqui clausum suis precibus tenuit:rursum aperuit, ut largam pluviam subito funderet:bine ergo mirifica patet orationis virtu s. Nota est

ic Celebris historia quae legitur 1. Beg. oapite 17at 18. Tametsi autem diserte illio non trad iturBliam orasse: siccitatem tarnen et pluviam eiusprecibus datam esse colligi facile poteat. Oaeterumootanda est exemp li applicatio. Non dicit Iacobuspetendam esse siccitatem a Domino, quia hanc im-petraverit Eliaa: posaemus enim inoonaiderato zelo

Catvini opera. Vol. LV .

temere ao stulte aemulari prophetam. Ergo tenend aest orandi régula, at ex fide. In hoo ergo accommodât exemplum, quod si exauditus fuit Elias, nosquoque rite precando exaudiemur. Nam quum sitcommune orandi praeceptum et communis promissio:aeq uitur effectum quoque fore oommunem. Ne quis

autem obiioeret, longe nos distare a gradu Eliae,eum oollocat in nostro ordine, quum dioit hor n in emfuisse mortalem et i isdem nobisoum passionibuso b n o x iu m . Nam ideo minus proficimus ex sanctorum exemplis, quia ipsos fingimus semideos velheroas, quibus peouliare fuerit cum Deo commercium: ita ex eo quod exauditi sunt, nihil fiduciaeconcipimus. U t hanc ethnioam et profanam sup er-stitionem Iacobus exoutiat, sanotos in oarnis infirmi-tate oonsiderandoa esse admonet: ut disoamus noneorum meritis, sed orationis effioaoiae tribuere quodomnia a Deo impetrarun t. Hinc apparet quampueriliter nugentur papistae, qui ad sanctorum pa-trocinium confugere dooent, quia exauditi fuerint a

Domino. Sic enim colligunt: quia ilia obtinuitquod petebat, quamdiu vixit in mundo, nunc opti-mus erit post mortem nobis patronu s. Haeo arg utiaspiritui sancto incognita fuit. Nam exadverso ratio -cinatur Iacobus, quia tantum valuerunt eorum preces, debere nos similiter eorum exemplo hodieorare: idque nos non frustra facturos.

19 . Fratres mei, si quis inter vos erraverit averitate, et converterit quispiam eum: 20 . cognoscatquod qui converterit peccatorem ab errore viae suae,servaiit anim am a morte, et multitudinem operietpeccatorum.

20 . Cognoscat. Dubito annon potius scriptumfuerit yiv&axexe: Ita legendum esset: Oognosoite.Utroque tarnen modo stabit idem sensus. Gom-mendat enim nobis Iaoobus fratrum oorreotionemab effectu, ut maiore studio in earn intenti simus.Nihil praestantiua aut magis optabile, quam animameripere ex morte aeterna: hoc autem facit qui fratremerrantem reducit in viam: ergo tarn praeolarumopus minime negligendum est. Oibum dare esurienti,et sitienti potum, videmuB quanti Christus aestimet:atqui multo pretiosior est illi animae salus quamcorporis vita . Gaveudum ergo ne nostra ign aviapereant redemptae a Christo animae, quarum salu-tem quodammodo in manu nostra ponit Deus. Non

quod salutem conferamus ipsi: sed quod Dens mi-nisterio nostro libérât ac servat quod alioqui vide-batu r exitio propinquum . Aliqui codices hab ent,animam eius, quod de sensu nihil mu tât. Egotarnen diversam leotionem sequi malo, quia plusenergiae habet.

Operiet multitudinem peccatorum. Alludit potiua28

7/29/2019 c55.pdf


43 5 EP IST. IAGOBI

ad dictum Solomonis, quam pro testimonio citet.Solomon dicit, oaritatem tegere peccata, quemad-modum odium ea profert (Prov. 1 0, 12). Nam quioderunt, libidine sese mutuo infamandi ardent : quiamant, libenter inter se oondonant multa: Caritasergo péccata sepelit apud homines. Iacobus hie

altius quiddam docet, nempe quod deleantur coram

Deo : ao si diceret, Solomon huno caritatis fruopraedicat, quod tegat peooata: atqui nulla meaut magis salutaris tegendi ratio, quam ubitotum coram D eo abolentur. Hoc autem fit qpeooator nostra admonitione reducitur in viam: hue praeoipue et magis sednlo incumbendum e

7/29/2019 c55.pdf


COMMENTARIÜS

IN

PETRI APOSTOLI EPISTOLAM POSTERIOREM.

28*

7/29/2019 c55.pdf


7/29/2019 c55.pdf


ARGUMENTUM.

De hao epistola quod olim fuisse dubitatumifert Eusebius, ab eins lectione nos avertere nonîbet. Nam si nudae hominum autoritati stetur,îandoqnidem a qnibus mota sit haec quaestio, subnet, non pins Ulis déferre necesse esset, quamiminibus ig notis. Et postea subiioit, passim sineintroversia fuisse reoeptam. Magis aliquanto meovet quod soribit Hieronymus, quosdam styliversitate adduotos Petrum autorem non putasse.

am quamvis aliqua notari possit affinitas: fateormen manifestum esse disorimen quod diversosiriptores arguâ t. Su nt et aliae probabiles con-eturae ex quibus oolligere liceat, alterius esseîtius quam Pe tri. Inte rim omnium consensu, adeohü habet Petro indignum, ut vim spiritus aposto-si et gratiam ubique exprimat. Quod si protnonioa reoipitur, Petrum eius autorem fateri>ortet : quando non tantum nomen eius inscriptum»bet, sed ipse etiam testatur cum Christo sexisse. Haeo autem fictio indigna esset ministrohr ist i, obtendere alienam personam. Sic igiturinstituo, si digna fide censetur epistola, a Petroisse profeotam: non quod earn scripserit ipse, sedlod unus aliquis ex discipulis, ipsius mandate com-exus fuerit quae temporum nécessitas exigebat.am tunc eum extrema fuisse senectute, verisimilet : morti enim se vicinum esse dicit. E t fieri»test ut, piorum rogatu, hoc sensus sui testimoniumlb mortem consignari passus fuerit, quod eo mortuomis fulciendis et impiis reprimendis nonnihilileret. Certe quum in omnibus epistolae partibusliritus Christi maiestas se exserat, earn prorsuspudiare mihi religio est, utcunque genuinam Petriirasin hic non agnosoam. Caeterum quia deitore non constat, nunc Petri, nunc apostoli nomine•omiscue uti mihi p ermittan t. Iam venio ad argu-entum, quod breviter tantum indicare sufficiet.le scopus est, ut qui semel rectam Christi fidem

rofessi sunt, vocationi suae ad extremum respon-jant. Postquam ergo Dei gratiam magnifiée ex-ilit, sanctitatem vitae illis commendat: quoniam

Dens plerumque fallaoem nominis sui praetextumhorrenda excaeeatione in hypooritis punire solet:contra autem dona sua auget iis qui pietatis dootri-nam vere et ex animo amplexi sunt. Ho rtatur ergout suam vocationem pie vivendo approbent. E tquo plus habeat ponderis haec admonitio, se iammorti vicinum indicat: et simul excusat, se eademideo saepius repetere, ut qui se mortuo superstitesin terra manebunt, altius animis infixa habeant

quae vivus scripserit. Quoniam autem totius pietatis fundamentum est evangelii certitndo, quamindubia sit eius Veritas, primum ex eo demonstrat,quod ipse omnium, quae illic habentur, ooulatusfuerit testis : ac praesertim quod Christum audierite coelo pronuntiari Dei filium: deinde quod pro-phetarum oraculis Deus illam testatam ao compro-batam esse voluerit. Sim ul tarnen tarn a falsisdoctoribus qui impia figmenta spargant, quam aDei contemptoribus qui totam religionem subsannent,periculum instare praedicit: quo fidèles ad caven-dum instruc ti sint ac mun iti. Yide tur autem hocconsulto dicere, ne sibi tranquillum et aequabilem,atque ab omni certamine remotum dootrinae cur-sum sub regno Christi prom ittant. Postea, quasiin tabula, iDgenium moresque eorum depingit, quisuis corruptelis ohristianismum inquinaturi erant.Porro descriptio, quam prosequitur, in nostramaetatem maxime competit: sicuti melius patebit excomparatione. Stylum enim praeeipue stringit inLucianioos homines, qui ad omnem nequitiam pro-ieoti, profanam licentiam ad Dei oontemptum in-ducunt: imo spem futurae vitae penitus ludibriohabent: qua hominum colluvie mundum videmuspassim hodie refer tum. Fidèles porro hor tatur, nonmodo ut suspensis erectisque animis Christi adven-tum semper exspectent: sed etiam ut diem illumquasi praesentem sibi ante ooulos statuant: intereavero se Domino impollutos custodiant. In qua

doctrina Paulum sibi faoit socium ao suffragatorem :atque ut eins scripta ab impiorum calumniis vin-dioet, omnes, qui alio ipsa detorquent, severe dam nât.

7/29/2019 c55.pdf


CAPUT I.1. Simeon P etrus, serous et apostolus Iesu Christi,

iis gui aeque pretiosam nobiscum sortiti sunt fidem,per iustitiam Dei nostri et servàtoris Iesu Christi,2. gratia vdbis et pax multiplicetur per cognitionemDei et Iesu Domini nostri. 3. Quemadmodum divinaeius potentia omnia n obis qua e spectant ad vitam etpietatem dedit, per cognitionem eius qui vocavit no s

propria gloria et virtute: 4. quibus et maximae etpretiosae promissiones nobis donatae sunt, ut per haecfieretis divinae consortes naturae, ubi fugeritis cor-ruptionem quae in mundo est in concupiscentia.

1. Simeon Petrus. In hoo epistolae exordioprecatio primum locum obtinet: deinde sequiturgratiarum actio qua Iudaeos incitât ad gratitudinem,ne obliviacantur quae et quanta bénéficia iam exmanu Dei acceperint. Our se Ie s u C h r i s t i ser -Tu m e t a p o s t o l u m inscribat, alibi diximus: quiascilicet nemo in ecolesia audiendus, nisi tanquam exore Christi loquatur. Po rro servi nomen magisgenerale est, quia omnes Christi ministros com-pleotitur qui publicum aliquod munus in ecclesia

sustinent. In apostolatu altior est honoris gra dus :significat ergo se non quemvis esse ex grege mi-nistrorum, sed a Domino constitutum esse in ordineapostolico, qui inter reliquos eminebat.

lis qui aeque pretiosam. Hoc ad commenda-tionem gratiae valet, qua Deus omnes suos eleotospromiscue dignatus erat. Neque enim hoc vulgareerat dpnum, quod in unam et eandem fidem omnesvocati fuerant: quum fides praecipuum sit ac sum-mum homin is bonum. Por ro ae qu e p re t i o s a mvocat, non quod in omnibus sit aequalis: sed quiaeundem omnes Christum cum eius iustitia, et eandem salutem fide possident. Tametsi ergo disparest fidei mensura, id non impedit quin omnibus

communis sit Dei oognitio et fructus qui inde pro-venit: ita nobis cum Petro et apostolis vera estf idei sooietas. Addit , p er i u s t i t i a m D e i , u teciant se non propria industria aut virtute fidemesse adeptos, sed habere ex mero Dei dono. Su ntenim res inter se oppositae, iustitia Dei (quo sensuhio oapitur) et hom inis meritum . Nam ideo eifectrix

fidei oausa vocatur iustitia Dei, quod nemo adsibi conferendam est idoneus. Ita iustitia indebet, non quae inclusa in Deo maneat, sedin homines se diffundit: siouti Bom. 3, 22, Prea hano iustitiam communiter Deo et Christo buit, quia ex Deo manat: per Christum autenos usque defluit.

2. Gratia vöbis et pax. Gratiae nomine num erga nos Dei favorem notari oertum

Semel quidem reoonciliati sumus Deo per Cmortem, et fide in huius tanti boni possessivenimus: sed quia pro fidei nostrae modo pemus Dei gra tiam , dicitur augeri quoad senostrum, dum nobis familiarius innotescit. Adpax, quia sicuti hoc nostrae beatitudinis inest ut nos Deus in gratiam recipiat: ita quo suum in cordibus nostris amorem confirmâtlocupletius sua nos benedictione prosequitunobis bene sit in omnibus ac prospère.

Per àgnitionem. Ad verbum est, In agnitsed partioula Iv, valet Per vel Cum . Tauterque sensus contextui quadrare potest : ego tpriorem libentius ampleotor. Nam quo qumagis in Dei cognitione proficit, in eo perinde

cum divini amoris sensu augesoit omne bongenus. Erg o quisquis ad plenam beatae vitaetionem adspirat, hanc quae praescribitur a viam tenere mem inerit. Dei et Chr isti agnitisimul connectit : quia rite non potest, nisi in ChDeus cognosci: iuxta illud: Nemo patrem nisi filius: et cui voluerit filius revelare (MHi 2T).

3. Quemadmodum divina. Immensam Detatem, quam experti iam erant, commémorâtplus in posterum fiduciae concipiant. Hoo Deo perpetuum est, ut beneficentiae suae cad finem usque prose quatu r: nisi dum ipsi infidelitate eum abrum pimu s. Nam et illi fa

est inexhausta, et par benefaciendi voluntas. Prmerito apostolus ex superioribus Dei benefioiis,les ad bene sperandum animât. Eodem peverborum amplificatio. Po tera t enim simplioiqui, Quemadmodum omnia nobis largitus esdivinae potentiae nomen exprimendo, altiussurgit: quod scilicet oopiose expliouerit Deu

7/29/2019 c55.pdf


45 CAPUT I . 446

aensas virtutis suae opes. Caeterum hoc poste-ius membrum tarn ad Christum quam ad patremeferri potest: atque utrumque oonvenit. In Christin tarnen aptius comp etit, ac si dixisset gratiam,uae ab ipso in nos diffusa est, specimen esse deita-ls: quia hum anitus id fieri non potuit.

Quae ad vitam et pietatem. Nonnulli hie vitamraesentem notari putant, ut pietas sequatur tan-uam excellentes donum : ac si duobus testimoniisrobare vellet Petrus quam benefious sit Deus acberalis erga fidèles, quod ipsos in lucem edidit,uod illis omnia abunde suppeditat quae ad con-ervationem terrenae vitae pertinent: deinde quodlos regenuit in spiritualem vita m , dum ipsosietate orna vit. "Verum haec distinetio a Petr ilente aliéna est: quasi simul ac vitae mentionemacit, moz pietatem adiungit, quae est veluti eiusnima. Tunc enim nos vere Deus vivificat, quumos reformat in obedientiam suae iustitiae. Ita'etrus hic non de naturalibus Dei donis loquitur,

ed tantum ea praedicat, quae electis suis peculia-iter supra communem naturae ordinem confert.Juod nati sumus homines, quod sensu et intelli-entia praediti, quod vita nostra necessariis subsi-iis iuvatur, hoc quidem totum ex Deo est: quiaamen homines, ut maligni sunt et ingrati, promis-ua haec (quae vocant) naturae bona in Dei bene-ciis non reputant: ideo hie vulgaris humanaeitae conditio non attingitur, sed proprias novae etpiritualiB vitae dotes eligit, quae originem suamucunt ex regno Christi. Quod si in supernatu-alibus Dei donis censetur quidquid ad pietatemtcit et salutem: disoant homines nihil sibi arro-are, sed humiliter petere a Deo quidquid sibieesse vident: et quidquid rursus boni habent, ac-

eptum illi referre. Nam Pet rus hic totam pietatisummam, omniaque salutis adiumenta, divinae Chritiotentiae vindicans, communi hominum naturaedimit: ut ne minimam quidem ullius virtutis gut-im nobis relinquat.

Per Cognitionen» eius. Nunc modum describituo nos tantorum bonorum Deus facit compotes:empe quum se nobis patefacit per evangeiium.)ei enim cognitio principium est vitae, et primusl pietatem ingressus. Denique nullus spiritualiumonorum usus in salutem esse potest, donee evan-elii doctrina illum inati Deum cognosoimus. Cae-srum huius oognitionis autorem Deum facit: quiaunquam ad eum accedimus, nisi vooati: ergo non

igenii nostri perspicacia, sed Dei vocatio effectrixdei causa est. Loq uitur autem non de externaintum vooatione, quae per se est inefficax: sed deiteriori, quae arcana spiritus virtute constat: quum»eus non tantum hominis vooe in auribus perso-at, sed intus per spiritum snum corda ad se•ahit.

Propria gloria et virtute. Receptior quidem lectio est: Per gloriam: sed quia quidam codioes ha-bent ISta. 56ÇÏJ, hoc est, propria gloria : atque itareddidit vetus interpres, hanc lectionem amplectimalui: quia sic melius videtur fluere sententia.Nam Petri consilium est, diserte adscribere uni

Deo totam salutis nostrae laudem: ut sciamus nosilli omnia debere. Id autem olarius exprim itur hisverbis, Quod nos vocaverit propria gloria et virtute. Altera tarnen lectio, licet obscurior, in eun-dem finem spectat. Docet enim nos ignominia esseopertos et penitus vitiosos, donee nos gloria vestiatD en s, et virtute ornet. Porro huno vooationiseffectum in electis esse significat, ut reparetur inipsis gloriosa Dei imago, et reformentur in sancti-tatem et iustitiam.

4. Quibus maximae. Dubium est an gloriam etvirtutem tantum, an vero superiora etiam referat.Tota difficultas inde oritur, quod gloriae et virtuti,quas nobis Deus confert, hoc non convenit. Quod

si legamus: Propria gloria et virtute, nihil erit am-biguum neo perplexum. Quaeounque enim nobis aDeo promissa sunt, proprie et merito virtutis eiuset gloriae effectua censeri debe nt. Qnam quam bioquoque variant codices. Nam aliqui habent Si Svpropter quern: ut ad Christum referatur. Utram vislectionem eligas, hie tarnen sensus manebit, Deipromissiones primum maximi aestimandas: deindegratuita s esse, quia nobis dono sint oblatae. Ex -cellentiam vero promissionum inde ostendit, quodnos tandem officiant naturae divinae consortes: quonihil praestantius oogitari potest. Cogitandum enimest unde nos Deus in tantum honoris culmen eve-hat. Seimus quam abieota sit natura e nostrae conditio: quod ergo Deus ita se nostrum facit ut sua

omnia quodammodo nostra sint, huius gratiae amplitude satis percipi animis non potest. Quare haecuna meditatio abunde sufficere nobis debet, ut mundorenun tiantes, toti in coelum feramur. Notemus ergohunc esse evangelii finem, ut aliquando conformesDeo reddamur: id vero est quasi deificari, ut italoquamur. Caeterum naturae nomen hic non sub-stantiam, sed qualitatem désignât. Maniohaei olimnos ex traduce Dei ortos somniabant, et tandemdecurso vitae stadio ad originem nostram reverti.Sunt et hodie fanatici homines qui sic in Dei na-turam transire nos imaginantur, ut ipsa naturamnostram absorbeat. Sic exponu nt quod Pa ulu sdicit (1. Cor. 15, 18), Deum futurum omnia in om

nibus. Eodem quoque locum praesentem trahunt.Atqui nnnquam eiusmodi delirium Sanctis apostolisin men tern v enit: tantum dicere vo luerunt, nos omnibus carnis vitiis exutos, sed divinae immortalitatiabeataeque gloriae fore participes, ut simus velutunum cum Deo, quantum modulus noster feret.Haec doctrina non prorsus ignota fuit Piatoni, qui

7/29/2019 c55.pdf


447 EP IST . PE TR I I I

passim hoc summum hominis bonum esse définit,Deo fieri penitus conformem. Verum ut errorumnebulis obvolutus erat, postea ad sua commentadelabitur. Nos re ro supervaouis speoulationibusomisBis, hoc uno contenu simus, ea lege reparariin nobis Dei imaginera in sanctitate et innooentia,

ut simus tandem aeternae vitae et gloriae socii,quantum ad plenam beatudinem necesse est.Ubi fugeritis. lam exposuimus hoc esse apos-

toli consilium, ut proposita coelestis gloriae, adquam nos Deus invitât, dignitate nos abstrahat avanitate huius saeculi. Porro naturae divinae mundicorruptionem opponit. Sed han c non in elementisquae nos circumstant, sed in corde nostro esseostendit : quia illic regnant vitiosi et pravi affectus,quorum fontem vel radioem voce concupisoen-t iae notât . Ergo ita locatur in mundo corruptio,ut sciamtts in nobis esse mundum.

5. Atque in hoc ipsum omne Studium applicantes,

subministrate in fide vestra vvrtutem, in virtute autemscientiam. 6. in scientia vero temperantiam, in tem-perantia autem patientiam, in patientia vero pietatem,7. in pietate autem fraternum amorem, in fraternovero. amore caritatem. 8. Haec enim si vobis adsint,et dbun de suppetant, non otiosos neque infructuososconstituent vos in cognitione Dom ini nostri Iesu C hristi.9 . Oui enim haec non adsunt, caecus est, manu pal-pans, purgationis oblitus veterum delidorum.

5. Atque in hoc. Quoniam arduum ac immen-sae molis opus est corruptionem quae in nobis estexuere: ad earn rem contendere et eniti iubet.Quo significat, non esse hie ignaviae locum, neelente vel osoitanter obsequendum esse vooanti Deo:

sed alacri studio opus esse: ac si dic eret: exseriteomnem con atum, ac in medium proferte. Id enimvalet participium quo utitur.

Subministrate in fide. Ostendit quorsum fidèleseniti deceat, nempe ut fidem habeant honestis mo-ribus, prudentia, tolerantia, et caritate ornatam.Fidem ergo significat non debere nudam esse velinanem , sed has esse individuas eius comités. Sub-min istrare in fide, est fidei adiung ere. Non tarnenhic proprie est gradatio, quantum ad sensum atti-net, utcunque verbis appareat. Neque enim toleran-tiam ordine sequitur Caritas, vel ex ea procedit.Quare ita simpliciter resolvi potest oratio: Dateoperam ut ad fidem vestram accédant virtus, pru

dentia, temperantia, et quae sequuntur. V i r t l i t e m pro honesta et bene composita vita accipio:neque enim hic est èvépyeia, sed âpetifj. S c i e n t i a m , pro ratione prudenter agendi. Postquamenim generale nomen posuit, praeoipuas quasdamhomines oh ristiani dotes enu me rat. $iXa5eXffacmutuus est inter fil ios Dei amor. C a r i t a t e la-

tius patet, quia totum humanum genus comptur. Pote st tarnen hie quaeri, quum Pe tru sministrandae virtutis partes nobis assigneteatenus extollat vim liberi arbitrii et faoultQui liberum arbitrium statuere volunt in hoDeo quidem oonoedunt priorem locum, ut age

nobis incipiat: sed fingunt nos simul coopatque ita hoc nostrum esse, quod non irriti suinefficaces De i motus. Atqui perpé tua soridootrina h uic delirio réclam ât. Palam enim tur, rectos affectus formari in nobis a Deo, ad effeotum perd uoi: tes tatu r etiam profeotunés nostros ac perseverantiam a solo Deo praeterea nominatim prudentiam, caritatem, ptiam, Dei et spiritus dona esse praedicat. dum haec requirit apostolus, minime asseriposse: sed tantum quid debeamus ostendit, efieri opor teat. Pi is autem hominibus, ubi intatis propriae conseil, deficere se in officio vnihil aliud restât nisi ut ad Dei confugiantilium.

8. Haec enim si vobis adsint. Tune, inquimum Christum a vobis vere fuisse cognitumbabitis, si virtute, et temperantia, et reliquis bus eritis praediti. Est enim res efficax Ccognitio, et viva radix quae in fructus emNam quum d ic i t Haec , vos cons t i tuen t o t i o s o s n e q u e i n f r u c t u o s o s , falso e t inChristi notitia gloriari significat quiounque earncaritate, patientia, et similibus donis iaotat: qadmodum et Paulus loquitur ad Ephes. capite 4Non ita didicistis Christum, si quidem eum audet in eo edocti estis, quemadmodum est VeritChristo, deponere veterem hominem qui oopitur, etc. Eos enim, qui Christum profi

absque vitae novitate, nunquam in eius doorite fuisse in stitut os significat. Nee vero ftantum instructos vult esse patientia, pietate, perantia, caritate: sed continuos horum doprofectus augmentaque requirit: atque id mLon ge enim adhuo distamus a me ta: quareper ultra progrediendum, ut in nobis oresoandona.

9 . Oui enim haec non adsunt. lam clariuprimit, alienos prorsus esse a vera intelligentinudam fidem obtendu nt. Dicit ergo tanquamcos in tenebris errare: quia viam non tenentnobis evangelii luce monstra tur. Hoc quoqudita ratione confirmât: quia tales Christi bena pecoato se fuisse pu rgato s obliti sun t. Atq uchristianismi nostri principium est : sequitur ne prima quidem fidei rudimenta tenere qnullum purae et sanotae vitae Studium est. a utem ho c p ro confesso P e t ru s , p u r g a t isuae o b 1 i t o s esse, qui adhuo in carnis sose volutant. Neque enim in huno finem sa

7/29/2019 c55.pdf


449 CAPUT I . 45 0

Christi nobis lavaornm faotus est, ut sordibus nostrisinquinetu r. Ideo v e t e r a d e l i c t a nominat, quointelligit, vitam aliter instituendam esse, ex quo apecoatis munda ti sumus. Non quod purus essequisquam posait ab omni vitio, quam diu in mundoagit: vel quod mundities, quam consequimur per

Christum, unioa tantum venia constet: sed quod abinfidelibus differre nos oporteat ex quo Deus nossibi segregavit. Tame tsi ergo quotidie peceamus,et quotidie nobis Deus ignoscit, et Christi sanguisnos a peooatis mundat: non tarnen peocatum innobis regnare debet, quin praevaleat sanctificatioBpiritus. Ita enim Pau lus 1. Corinth , capite 6, 11,Et haeo quidam fuistis, sed abluti estis, etc.

10. Quamobrem magis, fratres, studete firmamvestram vocationem et electionem facere: haec enim sifeceritis, non caddis unquam. 11. Sic enim abundestibministrabitur vobis ingressus in regnum aeternumDomini nostri et servatoris Iesu Chri&i. 12 . Itaqueno n negligam vo s semper de its commonefacere, etiamsinoveritis, et confirmati sitis in praesenti veritate.13 . Iustum autem arbitror, quamdiu sum in hoc taber-naculo, excitare vos admonitione: 14 . quum , sciambrevi me depositurum hoc tabernaculum: quemadmodumet Dominus Iesus manifestavit mihi. 15 . Dabo autemoperam ut etiam semper post meum discessum possitishorum habere memoriam.

10. Magis, fratres, studete. Coneludit hanc esseunam rationem qua nos a Domino vere electos etnon frustra vooatos probemus, si bona conscientiaet vitae integritas fidei professioni respondeat. In -fert autem plus adhibendum esse studii ac diligen-tiae, quia prius dixerat, fidem non debere esse

sterilem. Nonnulli codices habent bonis operibu s:sed hoc de sensu nihil mutât, quia subaudiendume s t , e tia msi no n e xp ri m at ur . V o c a t i o n e mpriore loco nominat, quae tarnen ordine est posterior.Ratio est, quia electio plus habet momenti. Es tautem haec recta orationis dispositio, ut subiiciaturquod praeponderat. Sensus ergo est : Studete ut reipsa testatum fiat, vos non frustra vooatos esse, imoelectos. Quamquam hic de vooatione loquitur, u test effectue ao testimonium electionis. Si quis proeodem sumere malit, non repugno: quia scripturainterdum discrimen, quod est inter duas istas vooes,confundit. Ego tarnen quod magis probabile mihivisum e st, adduxi. Nunc exoritur quaestio, anvooationis nostrae et electionis stabilitas bonis operibus nitatu r. Nam si ita est, sequetur a nobis pondère. Atqui tota scriptura dooet, primum in aeternoDei proposito fundatam esse Dei eleotionem : deindevocationem gratuita eius bonitate inchoari et per-fici. Sophistae, u t ad nos quod proprium est Deigratiae transférant, hoc testimonio abuti soient.

Cülvini opera. Vol. LV .

Sed nullo negotio refellitur eorum oavillum. Namsi quis intelligat firmam apud homines reddi vocationem, nihil in eo erit absurdi: longius tarnen ex-tendere licet, ut se quisque in vocatione sua pie aosancte vivendo oonfirmet. Sed hinc perperam col-ligi dioo quod sophistae oontendunt: est enim haec

probatio non ex causa sumpta, sed potius ex signovel effeotu. Po rro hoc non obstat quominus gratu itasit electio : neo facit ut in manu nostra vel arbitriosit, ratam facere eleotionem. Sio enim res ha be t:Deus efficaoiter vocat quos ante mundum oonditumaroano suo consilio praeordinavit ad vitam: idemperpetuum vooationis tenorem mera gratia prosequitur. Sed quia in hune finem nos eligit etvocat ut puri simus et immaoulati in conspeotusuo: vitae puritas non immerito electionis specimenac dooumentum vocatur, quo fidèles non modo aliistestantur se Dei filios, sed se quoque in hac fideconfirmant: sio tarnen ut alibi statuant solidumfundamentum Quamquam firmitas ista, cuius me-minit Petrus, ad conscientiam (meo iudioio) referenda non est: quasi se fidèles coram Deo agnos-cant electos et vocatos: verum simplioiter de reipsa accipio, quod vocatio ex vitae sanotitate firmsappareat. Posset etiam leg i: Stu dete ut firma fiatvestra vocatio : ver bum enim rateïaO-ac medium est :utrumvis tarnen legas, non admodum diversus eritsensus. Sum ma est, disoerni hac nota Qlios Dei areprobis, dum pie et sancte vivunt : quia hio divinaeelectionis scopus est. Unde palam fit quam indigneDeo oblatrent impuri quidam canes, dum gratuitameius eleotionem praetextum faoiunt omnis lioentiae:quasi vero impune ideo peocare fas sit, quia adiustitiam et sanotitatem praedestinati sumus.

Haec enim si feceritis. Iterum videtur Petrus

operum meritis tribuere quod Deus salutis nostraecursum promovet, atque etiam quod constanter per-stamus in eius gratia. Sed faoilis est solutio: quiatantum docere voluit, in hypocritis nihil esse solidi:contra autem qui vocationem suam bonis operibusfirmam esse comprobant, immunes esse a periculocadendi : quia stabilis est Dei gratia qua fulciuntur.Hoo modo salutis nostrae stabilitas minime in nobisloca tur: ut certe causa eius extra nos est. Verumqui spiritus efficaoiam in se sentiunt, eos Petrusbono in posterum animo esse iubet: quia Dominussolidum in ipsis verae et certae vooationis fundamentum iecerit. Modum perseveran tiae exponit,quum dioit, S u b m i n i s t r a b i t u r v o b i s i n g r e s s u s , cuius loquutionis sensus est , Deusnovas identidem gratias large suggerendo, ad regnumusque suum vos perducet. Hoc autem ideo ad-ditum est, quia tametsi iam a morte in vitamtransierimus, spei tarnen est ille transitus: quantumvero spectat ad vitae fruitionem, longum iter adhucnobis restât. Interea multis necessariis adminiculia

29

7/29/2019 c55.pdf


451 EPIBT. PE TR I I I

destituimur. Qua re dubitationi occurrit Pe tru s, hisverbis, Dominus inopiae vestrae satis superque suc-curret, donee in aeternum eius regnum ingressifueritis. Regn um Ch risti appellat: quia nohnisi eoduce et auspice, in coelum contendimus.

12. Itaque non negligam. Quia eorum memoriae

Tel studio diffidere videmur quos saepe commone-facimus de re aliqua, modeste excusat apostolus,quod fidelibus rem notam et penitus eorum animisinfixam inculcare tarnen non desinat: nempe quiahoe postulet rei gra vitas et mag nitudo. Vos qui-dem, inquit, probe tenetis quaenam sit evangeliiVeritas: neque vos quasi fluctuantes eonfirmo, sedin re tanta monitiones nunquam sunt supervacuae:quare nunquam m olestae esse debent. Simili etiamexcusatione utitur Paulus ad Romanos eapite 15, 14,PerBuasus sum, inquit, de vobis fratres, quod re-ferti sitis intelligentia, ut possitis alii alios monere.Sed confidentius scripsi vobis, quasi in memoriamr e d u c e n s . P r a e s e n t e m v e r i t a t e m n o m i n a t ,

in cuius possessionem certa fide iam ingressi erant.Fidem ergo ipsorum commendat, quo constantiusin ea infixi maneant.

13. Iustum autem arbitror. Hie clarius ex-primit quam utilis adeoque necessarius sit monitio-num usus: quia fidèles excitare convenit: alioquienim obrepit a carne torpor. Utcunque igiturdoctrina non indigeànt, utiles tarnen monitionumstimulus esse dicit: né securitas et indulgentia (utfieri solet) quod recte didioerunt obruat, et tandemexstinguat. Addit alteram causam cur magis adhoc sit intentus: quia breve sibi tempus restarenoverit. Stren ue, inquit, tempore utendum est:Dominus enim mihi manifestavit non diuturnammih i fore vitam in hoc- mu ndo. Hin c colligimus,

sic temperandas esse monitiones, ne populus, ouivolumus prodesse, sibi iniuriam fieri putet : sic rur-sus cavendas esse offensiones, ut tarnen doctrinaliberum oursum habeat, et exhortationes non cessent. Haec autem moderatio apud eos locum habetquibus acrior obiurgatio non convenit: sed quiblande potius iuvandi sunt, quum ad officium spontesint propensi. Docemur etiam Petri exemplo, quobrevius nobis superest vitae spatium, diligentius admunu s nostrum exsequendum incumbere. Vulgoquidem nobis non datur finem nostrum praescire:sed qui vel aetate sunt provecta, vel minus firmavaletudine, talibus indieiis de vitae suae brevitateadmoniti, magis sedulo instare sibi debent, ut matureperag ant quod Dom inus iniunxit. Imo qui robustis-simi sunt, et adhuc in medio aetatis flore, quiatarnen non tarn diuturnum obsequium praestareDeo possunt, quam optandum esset: mortis propin-quae memoria acuere se ad eandem sollicitudinemdebent: ne bene agendi occasio pigre et segniterad opus accedentibuB effluat. Int ere a non dubito

quin pluB autoritatis et ponderis doctrinae aoquirere voluerit Petrus, quum sibi curae futudicit ut post mortem suam quae tunc instaharu m rerum Bint memores. Nam si quis ppost ex hac vita migraturus, nos alloquitur, voces quodammodo vim testamenti habent, mai

que reverentia soient a nobis excipi.14 . Depositurum hoc tabernacuium. Ad veres t: Brevis tabernaouli huius depositio. Hacquutione, et postea discessus nomine, mortemsignât. Quod notare operae pretium est : nam docemur quantum ab interitu mors différât. Phinc nimius mortis horror nos consternât : quiasatis reputamus quam fluida sit et evanida vita, nee perpetuum nobis vitae futurae staproponimus. Quid autem Petru s? mortem protiat exitum esse e mundo, ut alio migremus, nead Dominum: formidolosa igitur esse nobis debet, ac si pereundum nobis esset quum moriPronuntiàt, depositionem esse tabernaouli, quo taxa t obtegimur ad breve temp us. Non ergocur aegre feramus, inde nos abduci. Subest autacita antithesis inter eadueum tabernacuium et petuum domioilium: quam Paulus explicat 2. Corcap. 5, 1. Quod dicit, revelatum sibi esse a Chrhoc non ad genus mortis, sed ad tempus pertQuomodo autem, si Babylone oraculum accepit pinqua morte, Bomae crucifiants est? Certe nisiet terras mom enta transvolaverit, procui ai Imortuum esse constat. Nam quod papistae, ut Petri cadaver vindicent, Babylonios se faciunRomam dicunt a Petro vocari Babylonem, idloco refutabitur. Quod de memoria harum repost mortem suam habenda dicit, hue pertineposteri a mortuo etiam discant. Neque enim ae

modo Buae rationem habuerunt apostoli, sed netiam prodesse volue runt. Qua re utounque mosint, vivit ac viget eorum doctrina. Et nosest ex eorum scriptis proficere, perinde ac si paessent ipsi nobis ante oculos.

16 . Neque enim fabulas subtUiter excogäaquuti, notam vobis fecimus Domini nostri Iesu Chpotentiam et adventum : sed sp eetatores facti magnificentiae. 17 . Accepit enim a D eo pake honet gloriam, aU ata Uli a magn ifica gloria huiusvoce, hie est filius meus dikctus, in quo mihi placui. 18 . Et hanc vocem nos auäivimus, dummus in monte sancto cum illo.

16 . Neque enim fabulas. Plurimum animinobis addit, quum scimus nos in re oerta laboItaque ne fidèles aerem se verberare putent in laboribus, ad praedicandam evangelii certitudiiam descendit: ac quidquam a se proditum nnisi optime compertum ac indubiae fidei.

7/29/2019 c55.pdf


453 CAPUT I. 454

quoque animantur ad constantiam, dam oertioresde prospero vocationis successu reddun tur. Ac primoquidem se oculatum esse testem asserit Petrus:quia gloriam Christi, quam annuntiat, ipse oonlisspectav erit. Han o no titiam captiosis f'abulis opponit,quales comminisoi astuti homines soient illaqueandis

simplicium mentibns. Yetu s interpres fiotas vertit:Era sm us, arte oompositas. Mihi videtur subtilead fallendum artificium notar i. Nam interd umGrae ois e st verbu m aoçÉÇeafl-ac. Soimus autem q uantum studii impendant homines frivolis argutiis, tan-tum quia aliquid deleetationis habent. Quare nonminus serio applicandae sunt mentes ad yeritatemminime fallaoem et doctrinam minime nugatoriam,sed quae gloriam filii Dei nobis oum salute nostrapatefacit.

Christi potentiam et adventum. Non dubiumquin his vocibus evangelii summam oomprehenderevoluerit: ut certe nihil praeter Christum continet,in quo absoonditi sunt omnes sapientiae thesauri.

Duas autem partes distincte ponit: nempe quodexhibitus in oarne fuerit Christus: deinde qualissit virt us eius et efficacia. Sic enim integ rumhabemus evangelium, ubi eum qui promissus olimfuerat redemptor, scimus e coelo venisse, induissecarnem nostram, versatum esse in mundo, morteesse defunotum, et tandem resurrexiBse. Secun doubi finem horum omnium et fructum percipimus:nempe ut esset Deus nobiscum: ut oertum adoptionisnostrae pignus in se exhiberet : ut spiritus sui gratiaperfusos a carnis inquinamentis purgaret, ac con-Becraret Deo in templa: ut ab inferis emersos, incoelum attolleret: ut sacrificio mortis suae expiaretpeccata mundi: ut nos patri conciliaret: ut iustitiaeac vitae nobis esset autor. Haec qui tenet, rite in

erangelio profeoit.Spectatores facti. Hinc colligimus nequaquam

servire Christo, aut similes esse apostolus, qui temerein suggestum prosiliunt, ut de speculationibus sibiignotis garria nt. Hie enim demum legitimus estDei minister, cui testata est doctrinae, quam tradit,mé ritas. Non quod omnibus constet eadem certitu -dinis ratio: nam quod Petrus se praesentem fuisseäioit, quum coelesti oraculo pronuntiatus fuit Christus alius Dei, très solum tunc aderant: alii niliilo-minus idonei fuerunt testes: nempe quia tot mira-Bulis intuiti erant Christi gloriam, et illustre divini-tatis eius specimen in resurreotione habu erant. Nosvero aliter certi quatenus expedit: licet enim nonresurrexerit ante oculos nostros Christus, scimuskamen.a quibus de manu in manum prodita nobisFuerit eius resu rrectio . E t accedit inte rius con-Boientiae testimonium: ilia inquam spiritus obsignate quae omnes sensuum probationes longe superat.Verum meminerimus, evangelium initio ex vagis

rumoribus non fuisse conflatum: sed apostolos,eorum, quae viderant, authentioos fuisse praecones.

17 . Accepit enim a Deo paire. Exemplum unumprae aliis eligit memorabile, in quo Christus coelesti gloria ornatus, conspicuam divinae magnifi-centiae speciem tribus disoipulis praebuit. Tametsi

autem non omnes historiae oircumstantias recensetPetrus, uno tarnen verbo eas désignât, quum dioita l l a t a m e s s e v o o e m a m a g n i f i c a g l o r i a .Hie enim sensus est, quod nihil illic terrenumconspiciebatur : sed coelestis undique maiestas re-fulgebat. Pro inde colligenda sun t magnifioentiaesigna quae nar ran t evangelistae. Atque ita fierioportuit, quo sanetior esset vocis, quae allata est,autoritas : quemadmodum videmus non semel a Domino fuisse factum. Neque enim quum patribusloquutus est, nudas tantum voces personare in aerevoluit: sed additis praesentiae suae symbolis, suaesse oracula testatus est.

Hie est films meus. Perinde hano vocem ad-ducit Petrus, ac si sola ad plenam evangelii appro-bationem suffieeret: idq ue iure . Nam ubi agnosoiturCh ristus qualem eum nobis affert pater, haec ultimaest sapientiae nostrae meta. Duo sunt huius sen-tentiae membra. Quod enim dioitur Hie est, magnamhabet emphasin: nempe hunc esse ilium Messiamqui toties prom issus fuerat. Quidq uid ergo deMessia in lege et prophetis habetur, hac demon-stratione pater in eius personam confert, quern istoelogio commendat. Altero membro pronuntiat Christum esse filium suum, in quo totus amor suusresidet ac consistit. Unde sequitur, non aliter nosdiligi quam in ipso : nee alibi quaerendum esse Deiamorem. Haec obiter nunc attingere mihi satis est.

18 . In monte sancto. Montem sanctum appellat,

qua ratione terra sancta dioitur, in qua Mosi Deusapparu it. Quocunque enim accedit Do min us, utest fons omnis san ctitatis, praesentiae suae odoreomnia sanctificat. Atqu e hac loquutione dooemur,non modo reverenter Deum excipere ubiounque seostendit, sed etiam nos ad sanctitatem comparare,simul ac nobis appropinquat: quemadmodum etiampopulo mandatum fuit, quum lex promulgandaesset in monte Sinai. E t ilia est generalis doc-trina: Sancti estote, quia ego sanctus, qui in mediovestri habito.

19 . Et habemus firmiorem propheticum sermonem,cui benefacitis attendentes, tanquam lucernae appa-renti in caliginoso loco, donee Uluceat dies, et lueiferoriatur in cordibus vestris: 20 . hoc primum cognitoquod omnis prophetia scripturae privatae interpreta-tionis non est. 2 1 . Neque enim voluntate hominisallata est quonda m prophetia: sed a spiritu sanctoimpulsi, loquuti sunt sancti Dei homines.

29*

7/29/2019 c55.pdf



19 . Et halemus, etc. lam in prophetarum quo-que oraoulis fundatam esse docet evangelii certitu-dinem, ne dubitent qui illud amplexi sunt, totosse Christo addicere. Nam qui ambigunt, fieri nonpotest quin remissiore sint animo. Caeterum quumäidt, habemuB, hoc tarn ad ipsum et reliquos

dootores, quam ad discipulos potest referri. Ha be-bant apostoli prophetas tanquam patronos doctrinaesuae: fidèles quoque inde petebant evangelii con-firmationem. Ego in hane partem libentius inclino,quod de tota ecclesia loquatur, seque unum interalios constituât. Quamquam Iudaeos proprie désignât, quibus familiaris erat prophetarum doctrina.Ideoque vocat earn firm i or em, meo saltern iudicio.Nam qui positivi loco oomparativum acoipiunt, nonsatis expend unt totum contextual. Coactus estetiam sensus il le, firmiorem esse prophetioums e r m o n e m , ex quo re ipsa complevit Deus quaeillic de filio suo prom iserat. Nam hie simplioiterdupliei testimonio probatur evangelii Veritas: quodChristus magnifiée solenni Dei elogio probatusfnerit: deinde quod omnia prophetarum vaticiniain eundem finem spectent. Sed hoc absurdumprima specie videtur, quod firmior dicitur sermoprophe tarum, quam vox sacro ipso Dei ore pro-nun tiata. Prim um eadem est, quae ab initio fuit,verbi Dei autoritas: deinde Christi adventu magisquam prius sancita fuit: quemadmodum in epietolaad He braeo s fusius dictum fuit. Verum non diffi-cilis est huius nodi solutio: quia hie respeotumhabet gentis suae apostolus quae prophetis assueve-rat, ut eorum doctrina prorsus extra oontroversiamesset. Quum ergo apud Iudaeos indubium esset,a Domino profectum quidquid prophetae docuerant,non mirum est si dicat Petrus firmiorem esse eorum

sermonem. lam vetustas quoque ipsa semper ali-quid reverentiae secum trahit. Praetere a notandaesunt aliae circumstautiae, quod in vaticiniis, quibustanto ante praedictum fuerat Christi regnum, nullasubesse poterat suspicio. Non ergo hie quaestio estan plus fidei mereantur prophetae quam evange-lium: sed tantum respicit Petrus quantum illis déferrent Iudaei qui prophetas pro legitimis Dei mi-nistris indubie habebant: et in eorum sehola fueranta pueritia educati.

Cui benefacitis, etc. Hie vero locus aliquantoplus habet difficultatis : quaeritur enim quisnam sitiste d i e s , cuius meminit Petrus. Quibusdam videtur esse dilucida Christi cognitio, dum plane inevangelio acquiescunt homines. C a l ig in ein veroexponunt, dum suspensi adhuc haesitant, necdumevangelii doctrina tanquam aôxémooç recipitur. Acsi Petrus Iudaeos laudaret, qui in lege et prophetisChristum investigant: et hao quasi praeennte lu-cerna, ad solem iustitiae Christum contendunt.Quemadmodum laudantur apud Lucam (Act. 17, 11),

qui auditis Pauli oonoionibus, inquirunt ex scripan ita sit. Verum in hoc sensu primum inessurditas, quod videri possit usum prophetiarumexiguum tempus restringere, ao si perspecta egelii luce iam superv acua e forent. Si quia exonon sequi hoc neoessario, quod particula d

non semper finem denotet: dioo, in praeoeptionnon aliter posse accipi. Am bula, donee viamsolvons . Pug na, donee viceris. In his oertquutionibus videmus aliquod praescribi temspatium. Atque ut concedam non prorsus hoc mreiioi propheticam lectionem : nemo tarnen non quam frigida sit ista commendatio, utiles esse phetas, donee patefactus sit nobis Christus: qeorum doctrina ad finem usque vitae perindnecessaria. Deinde m emoria tenendum est quoalloquatur Pe tru s. Neque enim rudes ao noinstituit, qui in primis elementis adhuc subsissed quos prius testatus est eiusdem pretii fadeptos esse, et in praesenti veritate confirmAtqui crassa haec ignorantiae oaligo in talesoompeteret. Scio quid nonnulli obtend ant, fuisse pares omnium progressus: hie ergo spliter tyrones moneri qui adhuc Christum quban t. Atqui quum ex oontextu palam sit ad eoverba fieri, neoesse est ut hie locus fidelibus apqui iam Christo nomen dederunt, et qui facti verae lucis participes. Ego itaque hano caligicuius PetruB meminit, ad totum vitae stadiumtendo, ac di em tunc demum nobis il l u c e r e ipréter, quum facie ad faciem videbimus quod cernimus pe r speculum et in aenigmate. Befquidem in evangelio sol iustitiae Christus: seut mentes nostras semper ex parte occupent mtenebrae, donee e carnis ergastulo educti, in co

transferam ur. Ille ergo erit diei fulgor, qnullae ignorantiae nubes aut nebulae liquidum conspectum impedient. E t certe tantundem absa pleno die, quantum a perfeotione fides nabest. Qu are non m irum si praesentis vitaeditio caligo vocetur: quandoquidem ab ea nodistamu s, ad quam nos evangelium invitât.summa, admonet Petrus, quamdiu peregrinamumundo, egere nos prophetarum doctrina, tanqlucerna directrice: qua exstinota, nihil quamtenebris errare possumus. Neque enim prophab evangelio disiungit, quum illas nobis luceredit, ut viam mo nstrent. Tantu m docere vult, tvitae nostrae cursum debere regi Dei verbo, alioqui nos undique obvoluti simus ignorantiae bris, et Dominus non aliter nobis lueeat, quam in eius verbum intuem ur quasi lucernam. vero lucernae similitudine utitur, ut tenuem estrietam lucem significet: sed ut haec duo meinter se respondeant, nos propria luce destitui,viam tenere magis posse, quam qui densa n

7/29/2019 c55.pdf


457 OAPÜT IL 45 8

oppressas erat: Dominum tarnen huio malo reme-dium afferre, dum facem acoendit quae in mediaealigine nos dirigat. Huio tarnen expositioni videturesse minus consentaneum quod de luoifero mox an-nectit. Neque enim solida oognitio, ad quam totavita tendimu s, diei principium vocari potest. Re -

spondeo, non inter se conferri diei partes : sed totumdiem cum suis partibus oaligini opponi, quae omnessensus nostros penitus obrueret, nisi nobis Dominus8ubveniret verbi sui luce, lnsign is est hio locus,unde discimus quomodo nos Deus gubernet. Pa -pistae identidem in ore habent, ecolesiam non posseerra re. Interëa praeterito verbo, illam régi a spiritufingunt. Petrus autem contra, in tenebris demersosesse omnes pronuntiat qui non intenti sunt ad verbiluoernam. Erg o nisi sponte in labyrinthum con-iicere te relis, cavendum summopere ne a verbidireetione vel tantillum declines. Imo eoclesia nonaliter ducem potest Deum sequi, nisi buno regi minismodum observet. Hao quoque sententia totam ho-minum sapientiam damnât Petrus, ut aliunde quamex proprio sensu petere humiliter discamus veramintelligendi regulam. Nam extra verbum nihilhominibus prae ter tenebras reliquum facit. Pra e-terea notatu dignum est quod de scripturae claritatepron untiat. Fals um enim esset encomium istud,nisi ad monstrandam certo nobis viam scripturaidonea et par esset. Erg o quisquis oculos fideiobedientia aperiet, ipso experimento agnoscet nonfrustra scripturae impositum fuisse lucernae nomen.Inoredulis quidem obscura est, sed qui exitio de-voti, sponte caecutiunt. Quare exseorabilis est pa-pistarum blasphemia, qui scripturae luce nihil quamoculos perstringi fingunt, ut ab eius lectione sim-plices absterrean t. Sed nihil mirum est superbos

homines et perversae confidentiae vento inflates,aam luoem non videre qua Dominus solos parvuloset humiles digna tur. Eodem elogio David legemDei commendat, Psalmo 19 et 119.

20. Hoc primum cognito. Hie ineipit docerePetrus qualiter nos comparâtes animis esse deceat,äi rite yolumus in scriptura proficere. Quamquampotest esse duplex verborum sensus1), si eunjXuaecojtyas, ut quidam , quod est impetus: tantum tarnen'sgi èmX6aecû{, quod interpretationem signifkat: atqueita fere omnes aeeipiunt, quod non debeamus adäoripturam legendam temere irrumpere, propriosensu confisi. Confirmationem h uius dicti sequiputant: quia Spiritus, qui per prophetas loquutusest, sit idem unious sui inte rpre s. Ha ec expositioreram et piam et uberem dootrinam continet, tunclemum cum fruetu legi prophetias, ubi abdicategarnis sensu, Spiritus saneti magisterio nos subiiei-

*) Nam èntXuoij arn motus et impetus Graecis est, quamnterpretatio.

m us : impiam vero esse eius profanationem, ubiarroganter acumen nostrum ingerimus ad ipsamintelligendam, quum mysteria Dei contineat carninostrae abscondita, ac sublimes vitae thesauros mo-dulum nostrum longe superan tes. Âtque id estquod dixim us, luoem quae in ea refulget, ad solos

humiles pervenire. Porro bis insulsi sunt papistae,dum hinc oolligunt, nullam privati hominis interpretationem debere authenticam censeri. Nam hocPetri testimönio abutuntur, ut suis conciliis summum ius interpretandae scripturae arrogent. Inquo sane puerili ter ineptiunt. Nam Petrus i n t e r p r e t a t i o n e m vooat p r i v a t a m , n on n niu sc uiu s-que hominis, ut singulos tantum ab ipsa prohibeat:sed profanum esse docet quidquid de suo afferunthomines. Ergo ut totus mundus in unum oonspiret,cunctaque hominum ingénia simul coalesoant, quidquid tarnen inde prodibit, privatum erit vel proprium: quia nomen hoc divinae revelationi opponi-tur, dum spiritu sancto intus illuminati fidèles,quidnam verbo suo velit Deus, agnosount. Mihitarnen simplicior videtur alter sensus, ut soripturamPetrus non humanitus, vel humano impulsu pro-ditam fuisse dicat. Nunqu am enim ad earn legendam bene praeparatus accedes, nisi reverentiam,obsequiüm, ac docilitatem afferas. Po rro iusta re -verentia inde nascitur, quum statuimus Deum nobis-cum loqui, non homines mortal es. In prions ergoiubet Petrus, fidem prophetiis haberi, tanquam in-dubiis Dei oraculis: quia non fluxerint ex propriohominum motu. Eodem spectat quod mox subiieit,q u o d s a n c t i D e i h o m i n e s s p i r i t u i m p u l s i ,loquut i s int : non autem sponte vel suo arbi t r ioeffutierint sua commenta. Summ a est, hoc esserectae intelligentiae initium, dum fidem, quae Deo

debetur, tribuim us Sanctis eius prophetis. SanctosDei homines appellat, qui iniunctum sibi munusfideliter exsequentes, divinam in suo ministeriopersonam sustinu erint. Impulsos fuisse dicit, nonquod mente alienati fuerint (qualem in suis prophetis èvS-ouoiaouàv fingunt gentiles) sed quia nihila se ipsis ausi fuerint: tantum obedienter sequutisint spiritum ducem, qui in ipsorum ore, tanquamin suo sacrario, regnabat. P r op h e ti am scripturaeintellige, quae in scripturis saoris continetur.

CAPUT IL

1. Fueruni autem et falsi proph etae in populo;sicuti et inter vos erunt falsi doctores qu i subindueentsectas perditionis: etiam Dominu m, qui eos redemit,àbnegantes, accersentes sibi celerem interitum. 2. Etmulti sequentur eorum ex itia, per quos via verUatisblasphemabitur. 3. Et in avaritia fiais sermonïbus

7/29/2019 c55.pdf


459 BP IST . PE TR I II

de vobis negotiabuntur : quorum iudicium pridem noncessât, et quorum perditio non dormitat.

1. Fuerunt autem, etc. Quoniam hoc graviteret periculose infirmas consoientias coneutere solet,dum insurgunt falsi doctores qui fidei dootrinam

vel corrumpunt, vel lacérant: necesse fuit apostolo,quum fidèles hortari vellet ad constantiam, eius-modi scandalum tollere. Porro hoc argum enta so-latur eos quibus soribit, et confirmât quod Deussemper hoc genere tentationis ecolesiam suam exer-cuerit: ne forte eorum corda novitas percellat.Non alia, inquit, futura est sub evangelio ecclesiaeconditio, quam olim sub. lege fuerit: pseudoprophetaeveterem ecclesiam turbarunt, idem et nobis exspec-tandum est. Hoc oportuit diserte testatum esse,quia multi tranquillum sub Christi regno ecclesiaestatum sibi fingebant. Quia enim eius adventu pro-phetae solidam paoem, summam coelestis sapientiaelucem, plenamque rerum omnium instaurationempromittunt, non putabant ecolesiam amplius ullis

certaminibus fore obnoxiam. Mem inerimus ergo-spiritum Dei hoc semel pronuntiasse, nunquam abhoc intestino malo immunem fore ecclesiam: aonobis semper in mentem yeniat ista similitudo,communem nobis esse fidei probationem cum patri-bus, quia eadem sit ratio, nempe ut hoo modo ap-pareat an vere Deum amemus : quemadmodum Deu-teronomii cap. 13, 3, scriptum e st. Por ro hie singulaexempla referre necesse non est: satis sit tenere insumma, quod patrum exemplo nobis adversus im-pias doctrinas pugnandum sit: quod ob dissidia etsectas minime labascere debeat fides nos tra: quiainter turbulentas agitationes, quibus Satan totiesomnia evertere conatus est, firma nihilominus per-stiterit Dei Veritas. Observa autem non unum

notari a Petro tempus, quum dicit , e r u n t fa ls idoctores, sed omnes potius aetates comprehendi.Ghristianos enim cum veteri populo hie confert.Ideo hanc doctrinam ad tempus nostrum acoommo-dare decet, ne haec tentatio nos frangat, quum in-surgere videmus falsos doctores ut Dei veritatemoppugn ent. Gaeterum ideo nos admonet spiritusDei, ut intenti simus ad cavendum: atque huespectat tota descriptio quam mox subiiciet. Quam -quam singulas sectas non pinget suis coloribus, sedpeculiariter sermonem diriget in homines profanosqui Dei contemptum induount.. Generalis quidemest sententia, cavendum esse a falsis dootoribus:sed interea speoiem unam elegit unde plus instabatpericuli. Quod ex Iudae verbis melius patet, qui

idem prorsus argumentum traotat.Qui subinducent. Hoc verbo Satanae astutiam

notât, et impiorum omnium qui sub eodem vexillomilitant, quod obliquis anfraotibus, et quasi perouniculos subituri sint. Quo magis. advigilare de-

bent pii ut clandestinas quoque eorum fraudes giant. Utounque enim se insinuen t, non tpoterunt sedulo àttentos ciroumvenire. S e exitiosas dioit, ut quantam quisque curam sasuae habet, sectas istas, tanquam maxime npestes exhorreat. Quod pertinet ad ipsum sec

vel haereseos nomen, non abs re semper infamexosum fuit inter Dei filios. Vinculum enim sanunitatis simplex est Dei Veritas: simul atquea disceditur, nihil aliud restât quam hordissipatio.

Etiam Dominum qui Mos redemit. Tavarus modis abnegatur Christus, eum tarnen(meo iudicio) attingit Petrus, qui exprimitur Iudam: nempe dum gratia Dei in lasciviam vertitu r. Redem it enim nos Chris tus, ut pophaberet segregatum ab omnibus mundi inqme ntis , addictum sanctitati et innooentiae. igitu r excusso fraeno in omnem licentiam seiiciunt, non immerito dicuntur Christum abnea quo redem pti Bunt. Proin de ut salva et inevangelii doctrina ap ud nos mane at, hoo anostris infixum sit, redemptos esse nos a Chut vitae simul et mortis nostrae sit Dominus: itnobis hunc finem esse propositum, ut illi vivaao moriam ur. Iteru m celerem illis interitumstare dicit, ne alii se illis implicent.

2. Et multi sequentur. Hoo vero non levscandalum infirmis, quum vident communi mapplausu exoipi falsas doctrinas, et ingentemminum numerum abripi, ita ut pauoi in Chris ti obedientia maneant. Sic hodie nihiquod vehementiuB turbet pias mentes quam defectio. Yix enim deoimus quisqu e eorum,Christo nomen dederunt, fidei puritatem ad

mum usque retinet: omnes fere ad corruptelasgénérant, atque a magistris licentiae delusi, pnesc unt. Ne hoo fidem nostram labefactet, ocoPetrus, et mature praedicit hoo ipsum fore ut idoctores multos trah ant in exitium. Porroduplex est lectio, etiam apud Graecos. Alii lascivias, alii exitia legunt: sequutus sum taquod magis reoeptum erat.

Per quos via veritatis. Hoc ideo dictum,interpréter, quia sicuti ornatur religio dum ituuntur homines ad timorem Dei, vitae probitacastos mores ao honestos, vel saltern O B impobstruitur, ne evangelio maledicant: ita quum frimpune laxantur ad omnem lasciviam, expo

Christi nomen et dootrina impiorum contumAlii diversum sensum afferunt, quod falsi doctores, tanquam impuri canes, oblatraturi sanae dootrina e. Sed mihi hoc potius signifPetri verba, daturos occasionem hostibus, utveritati proterve insultent. Utcanqu e ergô

7/29/2019 c55.pdf


161 CA PU T IL 462

jxagitent ipsi conviciis christianam professionem,tlios tamen ad conviciandum armant.

3. Fictis sermonibus. Modis omnibus studetPetrus infensos reddere fidèles pravis doctoribus, utSOB aoriu8 a se ac constantius repellant. Hocnaxime odiosum eat nos tanquam vilia mancipia

renum expo ni. Hoc autem fieri testatur, si quialos a Ch risti liberatione subducit. Ficto s sermonesrocat, arte compositoa ad fallendum. Er go nisi[uia ita insaniat ut sponte a falais doctoribus pretioiddioi velit animae suae salutem, perversis eorumigmentis aditum omnem praecludat. Eodem quoirius consilio iterum repetit non cessare eorumixitium, ut bonos a societate eorum absterreat.Juando enim propinquo exitio devoti aunt, quis-[uis se Ulis commiscet, nihil potest quam misère»erire.

4. Si enim angelis, qui peccaverant, Deus nonlepercit, se d catenis caliginis in Tartarum praecipitatos

radiait servand os in indicium: 5. et prisco mundown pepercU, sed octavum iustitiae praeconem Noe•ervavit, diluvio in tnundum impiorum inducto: 6. etivitates Sodomorum et Gomorrhae in cinerem redactastubversione damn avit, easque statuit exemplum iis[ui impie acturi forent: 7. et iustum Loth, qui op-wvmebatur a nefariis per libidinosam conversationem,ripuit. 8. Nam oculis et auribus iustus ilk, quumiabUaret inter, ipsos, quotidie animam iustam iniquisllorum operibus excruciabat.

4. Si enim, etc. Diximus quantopere intersittoc oognosci, non posse impioa, qui ecolesiam pravislogmatibus corruperunt, Dei vindictam effugere.loo itaque tribus maxime insignibua divini iudicii

ixempliB probat, Quod ne angelia quidem suis peper-lerit: quod totum mundum semel absumpserit di-uvio: quod Sodomam et alias vicinas urbes re-legerit in cinerem. Sumit autem pro confeaso Petrua[uod inter nos indubium ease debet, Deum scilicetiaae totiua mund i iudicem. Un de seq uitur, q uas dempiis et sceleratia poenaa olim sumpsit, nunc quo-[ue de similibus sum pturum . Neque enim sibilissimilis ease potest, nee personas accipit, ut idemcelus alteri ignoscat quod vindioavit in uno: sedteraeque iniustitiam odit, ubicunque inventa fuerit.Semper enim tenendum est illud inter Deum etLomines discrimen, quod homines quidem inaequa-iter iudioant : Deus autem perpetuum iudicando

enorem aerva t. Nam quod electis pecoata condona t,i fit quod ea per poenitentiam et fidem abolet.taque non aliter réconciliât nos sibi, quam dumos iustifioat. Don ee enim sublatum fuerit pecca-um, manet semper inter nos et illum diaaidii ma-Biia. Quod ad a n g e l o e speotat, argumentumst a maiori ad minus . Nam quum longe praestan -

tiores essent, non tamen illos sua dignitas eripuite manu Dei: multo minus ergo évadent hominesmortales quicunque eorum impietatem sequuti fue-rin t. Caeterum quia de lapsu angelorum breviterhic meminit Petrua: tempus vero et modum, alias-que oircumatantia8 non enumerat: aobrie in hac

part e philoaophari oonvenit. Sun t curiosi pleriquehomines qui nullum de bis rebus sciscitandi finemfaciunt: atqui quum Deus parée duntaxat et quasiobiter eas attigerit in soriptura, hoc ipso nos ad-monuit u t modioa ista notitia simus contenu . E tsane qui magis anxie inquirunt, non aedifioationistudent, sed vanis speoulationibus animos voluntpascere. Quod nobis utile er at , Deus patefecit,diabolos initio creatos esse ut Deo p arè ren t: fuissevero propria culpa apostatas, quia Dei imperiumnon tulerint : itaque pravitatem, quae in Ulis haeret,accidentalem esse, non a natura ut Deo attribuiqueat. Hoc satis aperte pronuntiat Petrus, quumangeloe qui exciderunt, faoit hominibua auperiores.

Âpertiua etiam Iudas, quum scribit eos non tenuiaaeBuam originem , vel suum prinoipatum. Quibushaec testimonia non satisfaciunt, ii sibi habeantsorbonicam theologiam, quae sic ad satietatem illosde angelis docebit, ut simul cum diabolis usque adinferos praeoipitet.

Catenis caliginis. Hac m etaphora significat, tene-bris constrictos teneri usque ad diem ultimum.Sumpta est autem haeo similitudo a maleficis, quipostquam dâmnati sunt, caroeris atrooitate dimidiumpoenae sustinent, donec ad ultimum suppliciumtrah antu r. Hin c colligere licet, non modo quampoenam sustineant reprobi post mortem, sed qualisetiam sit filiorum Dei conditio. Nam in spe certaebeatitudinis placide acquiescunt, quamvis ea non-

dum fruantur: sicuti priores horribile ex vindicta-sibi parata tormentum sustinent.5. Prisco mundo. Ratio huius loquutionis est

quod Deus post submersum humanum genus, quasinovum deintegro mund um condiderit. Es t hoc quo-que argumentum a maiori ad minus. Quomodoenim divinae irae diluvium évadèrent soelerati, quosemel absorptus fuit totus orbis? Nam quum dicitocto fuisse aervatOB, significat multitudinem nonfore instar clypei coram Deo, ut malos protegat:sed quotquot peocaverint, poenas daturos, sive paucisint num éro, sive multi. Qua eritur autem cur vocetN o e i u s t i t i a e p r a e c o n e m . Quidam in-telligunt praeconem iustitiae Dei, qualiter soriptura,

Dei iustitiam in eo commendat quod suos tuetur,et a morte ereptos restituit in vi tarn. Ego autempotius praeconem iustitiae vocari interpretor, quiaperditum mundum conatus sit ad sanam mentemreducere : neque id dootrina tantum et Sanctis ex-hortationibus, sed quum per continuos centum etviginti annos in exstruenda area anxie sudaret.

7/29/2019 c55.pdf



Ho c autem apostoli consilium est, iram Dei ad versus reprobos ita nobis sub ooulis ponere, ut intereaad sanctorum imitationem nos bortetur.

6. Civitates Sodomorum . Hoc divinae ultionisadeo memorabile fuit exemplum, ut scriptura, quo-ties de universali impiorum exitio loquitur, ad hunc

typum fere alludat. Ideo dioit Pe tru s, constitutasesse has urbes in exemplum . Yere quidem hoo dealiis dici potest, sed quiddam singulare notât Petrus,quia haeo praeoipua sit et viva imago. Imo quiaDominus iram suam adversus impios testatam essevoluerit saeculis omnibus: siouti quum populumsuum ex Aegypto redemit, in hac una gratia perpé tuant nobis depinxit ecclesiae salutem. Quodetiam expressit Iudas, poenam ignis aeterni vooans.

8. Nam oculis et auribus. Vulgo exponunt,Loth ocùlis et auribus iustum fuisse, quia omneseius sensus a soeleribus Sodomae abhorrèren t. Pote sttarnen auditus et adspectus alio referri: ut sit sensus : Quum iustus ille ageret inter Sodomitas, visuet auditu excruciabat animam. Multa enim audireet videre coactum fuisse scimus, quae eius animummisère torquerent. Sum ma hue redit, sanctum ho-minem, quum esset vitiorum omnium prodigiis un-dique obrutus, non tarnen a recto cursu deflexisse.Plus autem exprimit Petrus quam antea, nempequod voluntarios cruciatus iustus Lo th subierit :siouti par est, non parvo dolore affioi pios omnes,ubi mundum mere vident in omne mali genus.Quo magis neoesse est, nos propriis peccatis inge-miscere. Atqu e hoc nominatim posuit apostolus,ne , ubi passim grassatur impie tas, vitiorum ille-cebris eapti et inebriati, una cum aliis nos perda-mus : sed hunc dolorem a Domino benedictum prae-feramus omnibus mundi delitiis.

9 . Novit Dominus pios ex tentatione eripere, in-iustos autem, in diem iudicii puniendos servare:10. praesertim vero eos qui post carnem in concupis-centia pollutionis ambulant, dominationem despiciunt,audaces, praefaeti, qui excellentias no n verentur probroaffkere : 11. quum angeli qui sunt robore et poten-Ua m aiores, ne ferant adversus iUas coram Dominocontuméliosum indicium.

9 . Novit Dominus. Hoc primum offendit infir-mos, quod quum anxie suspirent fidèles, praesentiDei auxilio non statim levantur: quin potius inter-dum eos sinit Dominus diuturno taedio et languoreveluti contabescere: deinde turn impune lasoiviuntmali: et interim eilet Dens quasi ad ipsorum sce-lera conniveret. Hoo duplex scandalum nunc avertit Petrus. Dominum enim scire testatur quandoex tentation e pios eripere expédiât. Quibus verbisadmonet, has illi partes relinquendas esse: itaquepatienter durandum in tentationibus, nee deficien-

dum esse : si quando suam adversus impios ultiodifférât. Hae c consolatio nobis valde neoesest. Solet enim obrepere ista oogitatio, Si Domsuos habere vult integros, cur non omnes seorcolligit in aliquem terrae angulum, ut se mutusanotitatem inoitent? Cur malis eos permiso

quibus inqu inentur? Ubi autem Deus hoomunus vindioat iuvandi suos ao protegendi ncertamine deficiant, animos ad strenue oertancolligimus. Haec summa est prioris mem bri, piis omnibus legem praescribi a Dominovarus tentationibus probentur: sed de successu sperandum esse, quia eiusdem auxilio nunqdestituendi sint.

Inmstos autem. Hoc membro ostendit Dsic iudicia sua moderari, ut malos ad tempus rando , non tarnen inultos relinquat. It a nimfestinationem oorrigit, qua praecipites ferri solepraesertim ubi ipsa scelerum attrooitas nos gravulnerat. Tunc enim vellemus eodem momento Dfulminare: si cessât, non videtur amplius essedex mun di. Erg o ne temporalis ista scelerumpunités nos perturbet, in memoriam reducit Pestatutum esse a Domino iudicii diem : ideo reprminime poenam effugere, utounque non statimgatur. Emphasis es t in verbo s e r v a n d i : diceret, non esse elapsos ex Dei manu, sed tocoultis vinculis eonstrictos, ut aliquando in cium tra ha nt ur . Partio ipium xoAaÇofiévoug, quvis sit praesentis temporis, sic tarnen resolvi dservari puniendos: vel, ut puniantur. Nam atimi iudicii exspeotatione pondère nos iubet, epe et patientia usque ad vitae finem militemu

10 . Praesertim vero eos, etc. Hie ad hypothdescendit, generalem doctrinam suo instituto ao

modans. Nam illi negotium era t cum prostinequitiae hominibus: docet ergo fieri non posse horribilis vindicta ipsos maneat. Quum enimomnibus poenas sumpturus sit Deus, quomodoévadèrent qui belluarum in morem se proiioiunomne f lag i t ium? Ambula re pos t ca rnem,carni addiotum esse: sicuti bruta animalia raet iudicio non aguntur, sed carnis suae appetp ro summo duce haben t. Per oo nc up is oe n tpollutionis intelligit foedas et effraenes libid.ubi abiecto honesti studio, exoussoque pudoreimmunditiem feruntur homines. Haeo prima est quam eis inurit, quod homines sint impunequitiae dediti. Se quu ntu r aliae notae, quodminationem despiciant, neo vereantur contumelprobris afficere homines quos Deus honorifioo gdignatur. Nam duas istas loquutiones eodem rePostquam enim dixit, oontemptui illis esse dnationem: huius mali fontem mox indicat, au d ac es s in t ao p ra e f ra c t i . Post remo magis exaggeret eorum superbiam, dioit eos

7/29/2019 c55.pdf


»UT II . • 4665 OAF

réméré, quum adversus glorias probrose insurgunt.Dst enim hoc prodigiosae arrogantiae, pro nihilolucere gloriam quae in ordinibus a Deo positisefulget. Po rro non dubium est quin hoc nom inetnperia et m agistratus designet. Tametsi enimlullum est legitimum vitae genus quod non sit

lüde dignum: scimus tarnen prae aliis excellereaagistratuum functionem : quia Dei vices gerunt inubernand o humano génère. Yere igitur gloriosaBt haec potestas in qua Deus ipse eminet. Tene-aus nunc quid hoc secundo membro velit aposto-us: nempe istos de quibus loquitur, fuisse hominesihreneticos, turbarumque et confusionis appetentes.2uia nemo potest àvaçyim mundo inducere, quin;xaâv induca t : isti autem intrépide probra evome-ant in magistratus, ut omnem publici iuris reve-entiam tollerent. Hoc autem erat Deum palamuis blasphemiis impetere. Multi hodie quoqueiusmodi turbulenti homines exstiterunt, qui potes-atem gladii profanam et illicitam esse iactaDtes,mnem politiam furiose evertere satag eren t. Taiesarias excitât Satan, quae evangelii cursum disturent. Sed praeclare egit nobiscum Dom inus, quiion modo ab hoc exitiali veneno cavendum essedmonuit: sed veteri etiam exemplo nos muniyitdversus scandalum. Itaque nimis improbe faciuntapistae, quum seditiosos homines nostra doctrina•rmari crimina ntur. Quasi vero non idem olimpostolis exprobrari potuerit, qui tarnen ab hac culpaongissime aberant.

11 . Quum angeli. Praecipitem eorum arrogan-iam inde ostendit, quod plus sibi licentiae sumereudent quam angeli ipsi. Sed mirum est cur an-;elos contumeliosum de magistratib us iudioium ferreleget. Quorsum enim sancto ordini adverei essent,

uius autorem sciunt esse Deu m? Quorsum inlOtestates insurgèrent, quas norunt in eodem secumsse m inisterio? Haec ratio quosdam movit ut deiabolis hoc putarent dictum: sed hoc modo absur-itat em minime effugiunt. Quomodo enim homini-us parcendo, tarn sobrius esset Satan, qui omnis in)eum blasphemiae au tor est? Deinde eorum opinioudae verbis refellitur. De Sanctis porro angelispposite sic loquutus est, si reputamus temporisircumstantiam. Era nt enim tune pmnes magistrate fere impii et sanguinarii evangelii hostes. Qu areieri non poterat quin angelis ecclesiae oustodibusxosi essent. Sic tarnen ab ipsis damnari dicittomines odio et exsecratione dignos, ut reverentiameferant potestati divinitus ordinatae. Haec, inquit,a angelis quum sit moderatio, isti intrépide inissolutas et effraenes blasphemias ruunt.

12. Mi autem tanquam bruta animalia, naturaler genua in capturam et perniciem, in quitus nihilttéUigunt maledicen tes, in sua corruptione perïbunt:

Cdhmi opera. Vol. LV.

13. recipientes mercedem iniustitiae: p ro völuptate du -centes in diem frui delitiis, làbes et mac ulae deli-tiantes in erroribus suis, conviventes vobiscum:14. oculos hàbentes plenos adulterae, et inquietos adpeccandum, inescantes animas instabiles, cor hàbentesexercitatum cupiditattbus, exsecrabiles filii. 15 . Qui

rélicta recta via aberraverunt, sequuti viam Salaamfilii Bozor, qui mercedem iniustitiae dilexit: 16. sedredargutus fuit de sua iniquitate: a nimal subiugalernùtum, huma na vo ce loquens, prohibuit prophetaedementiam.

12. Isti autem, etc. Prosequitur quod dicerecoeperat de impiis et scelestis illis corruptoribus.Primum autem mores dissolutos et obscoenam totiusvitae nequitiam taxât: deinde sic audaces et pro-tervos esse dicit, ut sourrili sua garrulitate se insinuent in multorum gratiam. Primum comparâteos b ru t i s an imal ibus , quae in hoc v iden turnata ut se in plagas induant, et ad suum interitum

proprio impetu ferantur: ac si diceret, nullis ille-cebri8 inductos, sponte properare ut se in Satanaeet mortis laqueos proiieiant. Pro eo quod vertimusn a t u r a l i t e r g e n i t a , P e tr u s ad v erb um ha be tnaturalia genita: sed ad sensum parum refert, sivealterum ex his duobus ab alio quopiam suppositumfuerit, sive utrunque ponendo, magis exprimera vo-luerit quod dicebat. Quod addit, m a l e d i c e n t e si n q u i b u s n i h i l i n t e l l i g u n t , p ertin et ad su pe r-biam cuius proximo meminit. Dicit igitur, ideopetulanter ab aliis contemni omnem excellentiam,quia prorsus obstupuerint, ut nihil a pecudibus différant. Caeterum ubi posui, i n p e r n i c i e m , deindein c o r r u p t i o n e , utroque loco est nomen çO-opôcç,sed varie acceptum. Nam quum perituros dicit insua corruptione, docet exitiales illis fore suas corrup tees .

13 . Pro voluptate ducentes. Ac si diceret, feli-citatem statuu nt in praesentibus delitiis. Scimusin hoc praecellere brutis animalibus homines, quodanimum longius circumagunt. Erg o istud indignumest hom ine, ooeupari in praesenti sensu. Quodadmonet extricandas esse mentes a carnis delitiis,nisi velimus in pecudum ordinem redigi. Quodsequitur, hune habet sensum, Isti vos ac coetumvestrum foedis maculis adspergunt: nam dum epu-lantur vobiscum, simul luxuriantur in suis erroribus, amores meretricios et perditam inoontinentiamoculis gestuque exprim unt. Eras mu s sic reddidit,Convivantes in erroribus suis, insultant vobis. Sedillud nimis coaotum est. Posset non inepte itaexpo ni, vobiscum epu lantes, vos petulan ter ludi-brio habent in suis erroribus. Ego tarnen quodmaxime probabile videbatur, reddidi. Plenos adult e r a e o c u lo s vocat libidinosos, et qui intempe-

80

7/29/2019 c55.pdf


467 E P I S T . P E T R I I I

renter ad peocandum inquieto motu feruntur : sicutietiam mox exprimit.

14. 'Inescantes animas. Metaphora inescandi,fidèles admonet ut sibi caveant ab occultis et frau-dulentis eorum captionibus: nam eorem imposturashamis comparât qui possent inoautos ad interitum

rapere . Quum add it, an im as in s t a b i le s , oa-vendi rationem demonstrat, si firmas in fide et timoré Domini radices egerimus: ac simul indioat,nulla excusatione esse dignos qui se talibus blan-ditiis inescari sinunt: quia hoc eorum levitati sitimputan dum . Adsit ergo fidei stabilitas, et ab im-piorum capturis tuti erimus.

Cor exercitatum cupiditaübus. Erasmus rapinasvertit: et ambigua est graecae vocis significatio.Ego cupiditates malo : quia sicuti prius incontinen-tiam damnavit in eorum ooulis, ita nunc videturquae in corde latent vitia notare. Ad avaritiamporro hoc restringi non debet. Quod e x s e c r a -biles filios nominat, tarn active quam passiveposset exponi: hoc est, qui maledictionem, quocun-

que veniant, secum afferunt, vel qui digni suntezsecratione. Quoniam autem hactenus recensuitquantum perversae turpisque vitae exemplo no-ceant: iterum repetit, letale impietatis venenum indoctrina eos spargere, quo simplices interimant.Comparât eos cum Balaam filio Bozor, qui linguamhabuit venalem ad maledicendum populo Dei. Atqueut indignoB longa refutatione esse ostendat, dicitBalaam reprehensum fuisse ab asina, atque itaconvictam fuisse eius amen tiam. Sed eadem ra-tione fidèles ab omni eorum societate absterret.Fuit enim horribile illud Dei iudicium, quod asinaeprius se manifestavit angelus quam prophetae : quodasina infensum Deum sentiens, ultra progredi auaanon est, quin potius pedes retulit, quum propheta

coeco avaritiae suae impulsu adversus certam Deiprohibitionem se inger eret. Nam quod illi tandemresponsum fuit ut iret : signum divinae indignationisfuit magis quam permissus. Postremo in summumeius dedecus os apertum asinae fuit, ut illam ha-beret magistram qui Dei imperio subiioere se no-luerat. Atque hoc prodigio ostendere voluit Dominus quam prodigiosa res Bit, veritatem in menda-cium mutare. Quaeritur nunc quo iure Balaamprophetae titulo insigniatur, quern constat multispra vis superstitionibu s fuisse deditum. Bespondeovaticinandi donum sic esse particulare, ut qui aliasnee verum Deum colit, nee puram religionem tenet,poBsit tarnen illo esse praed itus. Po rro De us inmedia idololatria prophetiam ideo interdum exstarevoluit, quo minu s excusationis haberent homines.Nunc si quis summam eorum, quae dixit Petrus,colligat, videbit non minus nostro saeculo congruerehanc eius admonitionem. Nam passim grassaturhaec pestis, quod homines scurrili dicaoitate in Dei

et Christi ludibrium abutuntur: imo faceticolore omnem religionem subsannant: et quumcudum in morem carni suae sint addioti, fbus tarnen se permiscent: garriunt aliquid de egelio, sed interea linguam prostituunt in obseqdiaboli, ut totum mundum, quoad in se est, ae

exitio devoveant : hac in parte peiores ipso Balquod gratuito maledictiones suas fundunt, qille nonnisi mercede illeotus, ad maledicendum ruperit.

17 . Ii sunt fontes sine aqua, nebulae quturbine aguntur, quibus caligo tenebrarum in aeparafa est. 18. Nam ubi plusquam fastuosa vaverba sonuerint, inescant per concupiscentiaslasciviis eos, qui vere aufugerant ab iis qui im versantur: 19 . du m libertatem Ulis promittunt,ipsi sint servi corruptionis. A quo enim quis sutus est, huie in servitutem est addictus.

17. Fontes sine aqua. Duabus istis metap

docet, eos nihil intus habere, quum magnam speostentent. Po ns adspectu suo homines ad svitât, quia usum aquae promittit tarn ad poquam alias vitae commoditates : simul ac appnebulae, spem imminentis pluviae faciunt ad teirrigand am . Dicit ergo istos fontibus esse simquia pollent iactantia, acumen aliquod in sentein verbis leporem prae se ferunt: intus tarnendos esse ac steriles: ideo fallacem esse fontis ram . D icit n e b u l a s e s s e q u a e a v ed i s c u t i u n t u r s i n e p l u v i a , aut in catosam procellam erump unt. Quo dénotât, utilitatis unquam afferre, saepe autem esse vnoxios. Postea illis iterum denuntiat horribile

cium Dei, nt hic metus retineat fidèles. Qquam dum t e n e b r a r u m c a l i g i n e m nnat, alludit ad nebulas quae rem obscurant: diceret, pro momentaneis tenebris quas nunc odunt, illis multo densiores ac aeternas paratas

18 . Ubi plusquam fastuosa. Significat verbampullis perstringere simplioium oculos, ut frauanimadvertere nequeant. Neque enim talibusliriis mentes capi facile esset, nisi prius èssenquo artificio obstupefactae. Sono rum ergo eflatum orationis genus illis esse dicit, quo inmirationem incautos rapiant. Deinde grandiloquilia quam pulmo animae praelargus anhelat (uquit Persius1) tegendis ambagibus valde est ar ta . Huiusmodi astutiam in Valentino et sim

olim fuisse, ex libris Iren ae i colligere licet. Venim prius inauditas excuderant, quarum inanipitu perculsi imperiti, eorum deliriis irretiebaNeo 86CUS hodie phrenetioi quidam, qui plau

0 Satir. I. 14.

7/29/2019 c55.pdf


169 CAP UT II . • 470

titulo se Lib ertino s vocan t. Nam plenis buccisspiritum et spiritualia crêpantes, quasi supra nubestonarent, multos suis praestigiis fascinant: ut dicasipostolum de his proprie vaticinatum esse. loco3nim et sannis om nia excip iunt: et quam vie maximeîint insulsi, quia tarnen vitiis omnibus indulgent,

jratiam in suis nescio quibus facetiis inveniunt.Scopus est, ut sublato boni et mali delectu quid-ris liceat: ab omni legum subiectione soluti homines, libidini suae obsequantur. Quare haecspistola non parum aetati nostrae prodest.

Inescant per concupiscentias. Eleganter hamisiomparat impiorum illecebras, dum quidvis licitumaciunt. Nam ut cupiditates hominum caecae suntic famelicae, simul ac oblata est licentia, earn fer-'ido impetu arripiunt: sed paulo post sentitur hamusntus strangula ns. Caeterum expendere operae>retium est totam apostoli sententiam . Dicit eos[ui re ipsa ab errantium consortio aufugerant, rur-IUS novo erroris genere decipi : nempe dum illisid omnem intemperantiam habenae laxantu r. Quoidmonet quam periculosae sint istorum insidiae.llud enim iam erat horribile exemplum, quod cae-litas et densae tenebrae totum fere humanuni genusiccupabant. Hoc itaque duplex quodammodo era t)ortentum, homines a communi mundi errore libe-atos post perceptam Dei lucem in belluinum stu-»orem revolvi. Hin c monemur quid maxime nobisavendum sit, postquam semel illuminati sumus : necilicet licentiae praetextu nos alliciat Satan, utiro carn is libidine lasciviis nos dedamu s. Po rro,b hoc periculo tuti erunt qui serio incumbent inanctificationis Studium.

19 . Dum libertatem. A repugnantibus ostendit,also eos promittere libertatem, quum ipsi peccato

e in pessimam servitutem addixerint. Nemo enimlare potest quod non h abet. Videtur tarnen nonatis firma esse ratio: quia accidit interdum ut deJhristi beneficiis utiliter concionentur homines ne-uam, et a Christo prorsus alieni. Sed notandumst, reprehendi vitiosam doctrinam quae cum vitaeoapuritate coniuncta era t. Consilium enim apostolist, occurrere fallaci illecebrae qua stultos inesoa-ant. Dulce est libertatis nomen: eo itaque abute-iantur, ut solutus auditor divinae legis metu, inffraenem licentiam se proiiceret: Âtqui longe aliast libertas quam nobis peperit Christus, et quamffert quotidie per evang elium. Sic enim nos exim it

legis iugo quatenus nos maledictione obstringit,t simul a peccati tyrannide, quatenus suis con-upiscentiis nos con stringit, liberet. Quare ubiominantur libidines, adeoque ubi caro regnum oc-upat, minime locum habet libertas Christi. De-untiat ergo apostolus omnibus pus ne aliam liber-item appetant quam quae manumissos a peccatoa. liberum iustitiae obsequium ipsos addu cat. Hin c

colligimus, semper fuisse impuros homines quinomen libertatis falso obtenderent: atque hanc ve-tustam fuisse Satanae fraudem: ne miremur hodieeandem a fanaticis hominibus Camarinam moveri.Quod autem papistae hune adversus nos locum tor-quent, in eo ridiculam suam impudentiam produnt.

Primum enim spurcissimae vitae homines ex suisfoetidis popinis et lupan aribus hoc convitium ér uctant, quod simns corruptionis servi, quorum in vitanullum probrum notare queunt. Deinde quum delibertate Christiana nihil tradamus nisi a Christo etapostolis sumptum, et interea carnis mortificationemveraque eius domandae exercitia multo severiusexigamus quam illi ipsi qui nos infamant: suamaledicta non tarn in nos evom unt, quam in filiumDei quern habemus certum autorem.

A quo enim quis. Sumpta est haec sententiaex iure militari: sed tarnen hoc profanis quoquescriptoribus tritum est, nullam esse magis duramaut miseram servitutem, quam ubi regnant libidines.Quid ergo nobis agendum est, quibus ideo spiritumsuum contulit filius Dei, ut non modo emancipemura peccati imperio, sed carnis etiam et mundi simusvictores ?

20 . Nam si ii qui aufuge rant ab inquinamen tismund i per cognitionem Dom ini et servatoris IesuChristi, rursum iisdem impliciti superantur: factasunt illis postrema peiora prioribus. 21 . Melius enimipsis esset non cognovisse viam iustitiae, quam ubicognoverunt, converti ab eo, quod Ulis traditum fuit,sancto praecepto. 22 . Sed accidit illis quod vero pro-verbio dicitur, canis reversus ad proprium vomitum :et, sus lota, ad volutabrum coeni.

20 . Nam si ii, etc. Iterum ostendit quam perniciosa sit haec secta quae homines Deo consecra-tos ad pristinam immunditiem et mundi corruptelasretrah it. Ac mali gravitatem comparatione exag-gerat : quia non vulgare sit crimen defectio a sanctaDei in8titutione. Prae stare t, inquit, nunquam no -visse iustitiae viam. Nam etsi nulla est ignoran-tiae excusatio: servus tarnen qui sciens ac volenscontemnit Domini mandata, duplicem poenam mere-tur . Hu e accedit ingratitudo, quod sponte lucemDei exstingunt, abiiciunt gratiam sibi datam, ex-cusso iugo contumaciter adversus Deum lasciviunt:imo quantum in se est, inviolabile Dei foedus, acsancitum Christi sanguine, profanant et abrogant.Quo magis intentos esse nos decet ut reverenter etsollicite in cursu vocationis nostrae pergam us. Iamsingulas partes proprius expendere operae pretiumest. Q uum i n q u i n a m e n t a m u n d i nominat,nos in sordibus volutari, totosque esse pollutos docet,donee m un do r en un tie m us . P e r c o g n i t i o n e mC h r i s t i , non dubium est quin evangelium in-

30*

7/29/2019 c55.pdf


47 1 E P I S T . P E T R I I I

telliga t. TJsum eius esse testa tur, ut nos a mu ndiinquinam entis eruat, et procul abducat. Qua rationep au lo p ost vocat v i a m i u s t i t i a e . I lle e rg odemum rite in evangelio profecit, qui probe Christum didicit : Christum autem vere tenet, qui in ipsoedoctus est exuere veterem hominem, et induere

novum : quemadmodum et Paulus admonet ad Ep he-sios capite 4 , 22. Quum dicit , r e l i c t o q u o di l l i s t r a d i t u m f u e r a t p r a e c e p t o re-volvi ad suas pollutiones, primum quam sint inex-cusabiles, inn ui t: deinde admonet, pie reoteque vivendi doctrinam, quamvis omnibus communis sit,et promiscue ad omnes pertineat, peculiariter tarneniis tradi quos Deus evangelii sui luce dignatur.Porro ab evangelio deficere eos pronuntiat, quimundi inquinamentis se deintegro manoipant. Peccant quidem et fidèles: sed quia dominium peccatonon permittunt, non excidunt a Dei gratia: neodeserunt quam semel sunt amplexi sanae doctrinaeprofessionem. Neque enim victi cense ntur, quumstrenue carni et eius concupiscentiis repugnant.

22 . Sed accidit illis. Quia multos perturbâthoc exemplum, ubi homines qui se in Christi obe-dientiam subiecerant, sine metu et pudore in flagitiaproruunt: ut scandalum praevertat apostolus, hocex eorum vitio provenire dicit: quia porci sint etcanes. Unde sequitur, nullam culpae partem evangelio posse adscribi. In h une finem duas citatvetere8 paroomias, quarum prior habetur apud Solo-monem, Prov erb. 26, 11. Hoc autem summ atimvult Petrus, evangelium esse medicinam quae nossalubri vomitu purgat: sed multos esse canes quiin suam perniciem résorbent quod vomuerant. Itemevangelium esse lavacrum quod immunditias omnesnostras abstergit : sed multos esse porcos qui statima lotione in caenum se provolvant. Intere a mo-nentur pii ut sibi ab utroque caveant, nisi velintin canum et porcorum ordine censeri.

CAPUT III.1. Hanc iam, dilecti, secundum vdbis scribo epis-

tolam, in quibus excito pe r commonefactionem vestrampuram mentem, 2. ut memores sitis verborum quaepraedicta sunt a Sanctis prophetis, et praecepti nostri,qui sumus apostoli Dom ini et servatoris. 3. Hocprimum scienies quod ve nient in extremo dierum illu-sores, secundum suas ipsorum concupiscentias ambulantes, 4. Ac dicentes: ubi est promissio adventuseius? ex quo enim patres dormierunt, omnia sic permanent ah initio creationis.

Ne secundam epistolam fastidiant, quasi primasuffîceret, utramque non frustra scriptam esse dicit,quia saepius excitandi s int. Quod ut melius con-

stet, ostendit non fore extra periculum, nisi pmuniti sint: quia certamen habituri sint cum ditis hominibus qui non modo fidei puritatem rumpent falsis dogmatibus, sed totam fidem, qtum in se erit , funditus evertent. Quum de x c i t o v e s t r a m p u r a m m e n t e m , pe rin de

ac si diceret: Yolo ad sinceritatem mentis vospergefacere. Atque ita debent resolvi verba : Mtem vestram excito, ut pura ac liquida sit. Seenim est, offuscari piorum mentes, et quasi ginem contrahere, ubi monitiones cessant. Pnine simul colligimus, etiam homines doctrina pditos, nisi continuis monitionibus excitentur, soquodammodo iacere. Nu nc apparet qualis sitmonitionum usus, et quantopere nobis sit nesarius. Doctrinam enim semel perceptam suffcarnis ignavia, et otiosam reddit, nisi earn adiumonitionum stimu li. Non ergo satis est edoesse homines, ut teneant quod oportet: sed doctores incumbere in hano secundam partem dut doctrinam auditorum memoriae penitus infigEt quia natura ut plurimum novitatis cupidi homines, ideoque ad fastidium propensi, utile nest tenere quod hie dicit Petrus: ut non mlibenter sinamus nos ab aliis moneri, sed uquisque exerceat, doctrinam assidue memoria rtendo, ut mentes nostrae pura et liquida eiustelligentia niteant.

2. Ut memores sitis. His verbis significatin prophetarum scriptis et evangelio satis haquo excitemur, modo in his meditandis seduli squantum decet: quod ergo rubiginem intercontrahunt mentes nostrae, vel caligine obducuid nostra ignavia fieri. Erg o ut nobis perpDeus illuceat, huic studio nos dedamus: in

fides nostra in testibus adeo certis et idoneisquiesçât. Nam si prophetas et apostolos habeconsentientes nobiscum, imo fidei nostrae minisDeum vero autorem, et angelos approbatores :est quod nos e gradu moreat impiorum conspirP r a e c e p t u m aposto lo rum vocat to tam donam qua pios instituerant.

3. Hoc primum scienies. Posset participscientes referri ad apostoli personam, hoc seIdeo laboro in vobis excitandis, quia scio quaquantum vobis periculum ab illusoribus impenEgo tarnen malo aliter exponere, ut sit participloco verbi, ac si d ixisset: S citote hoc in prPraedici enim hoc illis oportuit: quia concuti prant, si repente eiusmodi ludibriis ipsos aessent impii. Vu lt igitur eos scire, ac redditiores, ut para ti sint ad resistendum. Porro itead earn doctrinam revocat fidèles, quam cap. seca tt ig it . Nam per d i e s e x t r e m o s sa ti s t rest, regnum Christi designari, iuxta illud Paulfines 8aeculorum in nos inciderint, 1. Corinth. 10

7/29/2019 c55.pdf


473 CAPUT H I. 474

Sensus autem est, quo propius per evangeliumoffert se Deus mundo, et ad regnum suum hominesinvitât, futurum etiam contra ut profani hominesvenenum impietatis suae audacius eroman t. I ll u -s or es rocat communi scripturae more, qui Deicontemptu et saorilega superbia ingeniosi rideri

appetunt. Hoc porro malorum est extremu m, ubihomines tremendum Dei numen sannis eludere sibiperm ittunt. Ita loquitur primus paalmus de cathedraderisorum. Sic David Psal. 119, 51 , conqueriturse fuisse a superbis derisum, quia legi Dei studebat.Sic Iesaias capite 28, ubi eorum facit mentionem,supinam eorum securitatem una cum stupore de-pingit. Proinde mem inerimus n ihil magis esse ti-mendum , quam hoc certamen ab illusoribus. Quade re aliquid diximus ad Galatas capite 3. Quiatarnen spiritus sanctus venturos praedixit, et simulclypeum in manus porrex it quo possimus eos re-feilere: nulla nobis excusatio est quin stemus for-titer, quidquid illos machinari contingat.

4. Uli est promissio. Haec est periculosa illusio,quum dubitationem iniiciunt ultimae resurrectionis,qua sublata nullum amplius est evangelium, exina-nita est Christi vir tus , periit tota religio. Ergoecclesiae iugulum recta petit Satan, dum fidem ad-ven tus Christi convellit. Quorsum enim m ortuusest Christus et resurrexit, nisi ut secum aliquandonos a morte redemptos in vitam aeternam colligat?Funditus itaque diruitur pietas, nisi fixa manetresurrectionis fides: ideo hao parte acrius nos op-pugna t Sata n. Notanda est autem cavilli forma,continuum naturae cursum, qualis ab initio fluerevisus est, promissioni Dei opponunt, ao si res essentcontrariae, vel minus inter se congruentes. Quumeadem fuerit patrum fides, inquiunt, nihil mutatum

fuit ab eorum morte: atqui multa inde saeculapraeteriisse notum est. Hi nc fabulosum esse colli-gunt, quod de mundi interitu dicitur: quia ex tarnLonga eius duratione perpetuum fore ooniiciunt.

5. Nam hoc nesciunt völentes, quod coéli iamolim fuerint, et terra ex aqua et per aquam consistensBei sermone: 6. per quae rnundus qui tunc erat,aqua inunda tus periit. 7. Qui autem nunc sunt coelist terra, eiusdem sermone repositi sunt, et servanturigni in diem iudicii et perditionis impiorum. 8. Porronee hoc unum vos lateat, dilecti, quod unus dies apudDom inum perinde est ut m ille anni: et milk anni utäies unus.

5. Nam hoc nesciunt. Uno tantum argumentorefellit illud impiorum cavillum : nempe quod rnundus semel aquarum diluvio perierit, quum tarnenaquis consta ret. Quoniam autem sa tis nota et Celebris historia erat, dicit eos v o l o n t é s errare, hocBst, sponte. Nam qui ex diuturno mundi statu

perpetuitatem eius colligunt, oculos maligne olau-dunt, ne tarn dilucidum iudioium Dei cernant.Mundus certe ex aquis habet originem : chaos enim,ex quo producta est terra, Moyses vocat aquas.Deinde ab aquis sustinebatur : aquis tarnen ad eumperdendum usus est Dom inus. Undo apparet vim

naturae adeo non suffioere fovendo et conservandomundo, ut potius inclusa sit illio interitus materiaquoties ita Domino visum fuerit. Sem per enimhoc reputandum est, mundum non alia virtute proprie consistere quam verbi Dei: ac proinde inferiores causas inde vim suam mutuari: et proutagu ntu r, habe re diversos affectus. Ita per aquammundus constabat: sed aqua per se nihil poterat,quin potius suberat Dei verbo, tanquam inferiusorganum. Ergo simul ac Deo placuit terram per-dere, eadem aqua ad mortiferam undationem ob-sequium suum p raestitit. Nunc videmus quantopereerrent qui subsistunt in nudis elementis, quasi inipsis sita esset perpetuitas, ac non potius ad Deinutum flexibilis esset eorum natura. Hi s pauoisverbis abunde refutatur eorum petulantia qui adDeum oppugnandum physicis rationibus se armant.Historia enim diluvii locuples est testis, solo Deiimperio gubern ari totum natura e ordinem. Hoctarnen videtur absurdum , quod dioit m u n d u mperiisse diluvio, quum prius meminisset coeli etterra e. Respondeo, coelum tu nc quoque fuisse sub-mersum, hoc est, regionem aeris quae inter duplicesaquas vacua patet. Nam distinctio ilia, cuius Mosesmeminit, confusa erat, et coeli nomen hoc sensusaepe accipitur. Si quis plura desideret, legat Au-gustinum libro de Civitate Dei 20.

7. Qui autem nunc sunt coeli. Hoc non inferttanquam consequens. Neque enim aliud fuit ei

propositum quam derisoribus argutiam excutere deperpetuo naturae statu: quales hodie videmus per-multos, qui leviter adspersi philosophiae rudimentis,quo se pro magnis philosophis venditent, tantumprofanas speculatio ns venantur. Atqui iam hocplane ex superioribus evictum est, nihil esse absurdiquum Dominus coelum et terram olim igni ab-sumptum iri pronuntiat: quoniam ignis et aquaeuna est ratio. Nam et apud veteres hoc tritumfuit, ex his duobus summis principiis nata esseomnia. Quoniam autem cum impiis habebat negotium, de ipsorum exitio nominatim loquitur.

8. Porro ne hoc unum, etc. Nunc sermonemad pios convertit, monetque, ubi de Christi adventuagitur, ut oculos sursum tollant. Ita enim Set nepraeposteris suis votis praesoriptum a Deo tempussubiioiant. Nam ideo nimis longa exspectatio videtur, quia ooulos habemus defixos in praesentisvitae brevitatem: deinde supputando dies, horas, etmomenta, taedium augemus. Verum ubi aeternitasregni Dei nobis occurrit, multa saecula instar mo-

7/29/2019 c55.pdf


475 EP IST . PE TR I II

menti evanescu nt. Hu e ergo nos revocat apostolus,ut sciamns non pendere diem resurrectionis ex prae-senti temporum fluxu, sed ab aeterno Dei consilio:ao si diceret, ideo homines Deum praerertere cu-piunt, quia oarnis suae sensu tempus metiuntur:natura autem ad impatientiam sunt proclives, ut

celeritaB quoque illis mora sit : vos ergo men te incoelos conscendite, ita nullum erit vobis longumaut breve tempus.

9 . Non tardât Dommus in promissione, sicutiquidam tarditatem existimant: sed tolerantem se prae-bet erga nos, nolens ullos perire, sed omnes ad poe-nitentiam recipere. 10. Venit autem dies Dominitanquam fur in node: in qua coeli in modum pro-cellae transiiunt, elementa autem ardore solventur: etterra, quaeque in ea sunt opera ardebunt. 11. Quumhaec igitur omnia solvantur, quales oportet non essein Sanctis conversationibus et pietatibus, 12 . Exspec-tantes properando adventum diei Dei, propter querncoeli solventur, et élementa ardore consum entur?

13. Novos autem coelos et terram novum iuxtapromissum eius exspectamus, in quïbus habitatiustitia.

9 . Non tardât Dominus. Alia ratione nimiamac praeposteram festinationem compescit: nempequod Dominus adventum suum ideo différât uttotum humanuni genus ad poenitentiam invitet.Semper enim nobis animi pruriunt, et subinde ob-repit dubitatio, cur non citius venit. iSed ubi audi-mus Dominum saluti nostrae consulere ubi differt,et ideo differre quia nostri curam habet: non estour de tarditate amplius queramu r. Tardus enimis dioitur qui ocoasionem pigritia effluere sinit: in

Deo nihil simile, qui temporum rationem ad salutemnostram optime attem perat. Atque omnino de to-tius mundi duratione idem quod de cuiusque hominis vita sentiendum est. Deus enim tempus singulis prorogando, sustinet eos quoad resipiscant.Similiter finem mundi ideo non accélérât, ut detomnibus resipiscendi spatium. Haec valde utilisadmonitio est, ut tempore recte uti discamus, iustamalioqui ignaviae poenam daturi.

Nolens ullos perire. Mirus hie erga humanumgenus amor, quod omnes vult esse salvos, et ultropereuntes in salutem colligere paratus est. No-tandus autem hie ordo, quod paratus est Deusomnes ad poenitentiam recipere, ne quis pereat.His' enim verbis obtinendae salutis modus indica-tur: proinde quisquis nostrum ad salutem adspirat,disoat hac via ingredi. Sed hie quaeri potest, sineminem Deus perire velit, cur tarn multi pereunt?Respondeo, non de arcano Dei consilio hie fierimentionem quo destinati sunt reprobi in suum exi-tium: sed tantum de voluntate quae nobis in evan-

gelio patefit. Om nibus enim promiscue maillic porrigit Deus, sed eos tantum apprehendad se ducat quos ante conditum mundum elCaeterum quum verbum x ( 0 P ^ aa t aP u d Grasaepe etiam neutrum sit: huic loco non minus quadraret quod in margine posui1), quod Deus

ad poenitentiam simul venire omnes qui prius et dissipati fuerant.10. Veniet autem dies Dommi. Hoc add

est ut semper in excubiis sint fidèles, nee crnum sibi promittant. Duobus enim longe divvitiis laboramus fere omnes, nimia festinationignavia. Impatientiae enim rapim ur ad diem Chnunc iam exspectandum : interea ipsum secure cul reiioimus. Qua re sicuti antehac apostolusportunu m fervorem correxit: ita nunc somntiam nobis excutit, ut omnibus horis ad Chrisexspectandum simus intenti, ne diffiuamus ut solet. Unde enim fit ut caro sibi indulgeat, quod de propinquo Ch risti adventu nulla subigitatio? Quod postea sequitur de coeli et te

incendio non longa expositione indiget, si quieius consilium expendamus. Neque enim hio tiliter de igni et procella, et aliis rebus dispvoluit : sed tantum inde elicere exhortationem, qmox attexit, nempe ut enitamur nos quoquevitae novitatem. Sic enim ratiocinatur, coelumterram incendio purgatum iri, ut regno Chrespondeant: renovationem itaque in hominlonge esse magis necessariam. Mali ergo suntterprètes qui in argutis speculationibus muconsumunt operae: quum apostolus totam dootrinam ad pias exhortationes accommodet. lum, inquit, et terra nostra causa transibuntergo nos in terra demersos esse convenu, ac potius sanctam ac piam vi tarn meditari? Oorrcoeli et terrae igne purgabitur, quum tarnen psint Dei creaturae: quid ergo nobis agendumtot inquinamentis sumus referti? In voce p itu m , plurali numé ro abusus est loco singula ri:pro exercitiis pietatis accipias. De mund i elemhoc unum dicam, absumptum iri, tantum ut noqualitatem induant, manente substantia: sicutoctavo ad Romanos cap. v. 21, et aliis locis fcolligi potest.

12. Exspectantes properando. Ita vertere cuit, tam etsi duo sunt participia. Nam quae ssum prius habuimus, nunc in unam sentencolligit, quod festinanter debeamus quiescere. Hautem repugnantiae species non parum habet tia e: ut in proverbio, festina lente. Quum dexspectantes, hoc ad spei tolerantiam refertur, fnationem opponit torp ori: utrunque apposite. Nut spei propria sunt silentium et quies, ita sem

') colligi vel aggregari.

7/29/2019 c55.pdf


477 CAPUT I I I . 478

cavendum ne obrepat carnis securitas : ideo in bonisoperibus strenue laborandum, et in stadio vooa-tionis nostrae oeleriter currend üm est. Quern priu sdiem Christi dixerat (ut etiam passim in scripturaTocari solet) nunc Dei appellat, e t me rito. Ch ristus enim tunc exsurget ut restituât patri regnum,

quo sit Deus omnia in omnibus.14. Quare, dilecti, quum haec exspectetis, studete

incontaminati et irreprehensibües ab eo inveniri inpace. 15 . Et Dom ini nostri tolerantiam salutemexistimate: quemadmodum et dilectus frater nosterPaulus, secundum datant sibi sapientiam scripsit vo-bis: 16. sicuti in omnibus epistolis, loquens de iis,in quibns sunt quaedam difficilia intettectu, quae in-docti et instabiles invertunt (ut et caeteras scripturas)ad suam pemiciem. 17. Vos igitur, dilecti, praemo-niti cavete: ut ne simul nefariorum errore abacti,excidatis a vestra firmitate. 18. Qrescite autem ingratia et notitia Domini nostri et servatoris IesuChristi: ipsi gloria et nunc, et in diem aeternitatis.

14. Quare, etc. Recte a spe ad effectum velStudium pie vivendi argum entatur. Spes enim vivaest et efficax: ideo fieri non potest quin nos ad serap iat. Er go qui coelos novos exspec tat, novitatema se ipso incipiet, hucque adspirabit toto studio:qui vero in sordibus suis haeren t, eos certum estnihil de regno Dei cogitare, ao nihil sapere quammundum corruptibilem. Notandum autem quoddic it, in v e n i r i nos debere a Chri sto i r r e p r e h e n s i b ü e s . Nam hoc verbo significat, dum aliosoccupât ac detinet mundi respectus, coniiciendosnobis esse oculos in Dominum: et simul quaenamBit vera integritas, ostendit: nempe quae probaturipsiuB iudioio, non autem quae apud homines lau-dem habet. Nomen pa ci s acoipi mihi videtur proquieto conscientiae statu qui in spe et tolerantiafundatus est. Quod enim tarn pauci ad Christiiudicium animos advertunt, inde fit quia dum prae-cipites feruntur importuna sua cupiditate, simulsunt tumultuosi. Ergo pax ista silentium est pa-catae animae quae in Dei verbo acquiescit. Quae-ritur quomodo inveniri quispiam possit a Christoirreprehensibilis, quum tot vitiis laboremus omnes:Bed Petrus hic scopum tantum demonstrat, adquern tendere fidèles oportet, utcunque eousquenon pertingant, donee came sua exuti, Christo pe-nituB adhaereant.

15. Domini nostri tolerantiam. Sumit illud pro

confesso, Christum ideo diem adventus sui differre,quia salutis nostrae rationem habeat: inde igituranimât fidèles, quod in longiore mora, salutis suaeSignum hab eant. Ita quod taedio frangere aliossolet, prudenter retorquet in contrariam partem.

Quemadmodum et dilectus. Facile quum ex mul-

tis loois, turn ex epistola ad Galatas colligere lioet,nebulones qui passim oberrabant ad turbandas eccle-sias, ut fidem Paulo detraherent, hoc praetextuabusos esse, quod illi minus bene cum reliquisapostolis conven iret. Er go probabile est, factam aPetro mentionem Pauli esse, ad testandum utrius-

que consensum: nam eiusmodi calumniae ansampraeciderc plusquam necesse fuit. E t tarnen dumomnia propius expendo, mihi fit verisimilius haneepistolam ex Petri sensu ab alio compositam, quamab eo scriptam esse. Nunquam enim sie loquutusfuisset Petrus: sed mihi suffieit testem habere tumdoctrinae ipBius, tum voluntatis, qui nihil proférâtdissentaneum ab iis quae dicturus erat ipse.

16 . In quibus sunt quaedam. Hoc relativumepistolis non convenit: est enim neutrum apudGraecos. Sensus est, In his rebus quarum mem i-nit obscuritatem interdum subesse, ex qua occa-sionem indocti arripiant in suum exitium errandi.Quibus verbis monemur, sobrie in his rebus tarnaltis et obscuris philosophandum esse: deinde ad-

versus hoc genus scandali erigimur, ne stultae velabsurdae quorundam speculationes nos perturbent,quibus implicant ac contorquent simplicem doctrinamquae aedificationi servire debu erat. Notem us autemnon aroeri nos a lectione epistolarum Pauli, quodnonnulla contineant ardua et intellectu difficilia:sed potius nobis commendari, modo sedatam men-tem ac docilem afferamus. Lev és enim ac volaticoshomines damnât Petrus, qui praepostere in exitium suum detorquent quae sunt omnibus utilia.Imo hoc generaliter in tota scriptura fieri dicit:neque tarnen inde colligit, abstinendum ab ea esse,sed tantum corrigenda esse vitia docet quae pro-fectum impediunt: neque id modo, sed etiam letalenobis reddunt quod Deus in salutem nostram desti-navit. Qua eritur tarnen unde ista obscu ritas: namscriptura instar lampadis nobis refulget, certoquegressus nostros dirigit. Respondeo, nihil esse mi-rum si regni Christi mysteriis obscuritatem Petrusattribuât: praesertim si reputemus quantum sint asensu oarnis abscondita: modum tarnen docendiquem tenet Deus, sie temperatum esse, ut oonspi-cuam illic lucem habeant quieunque spiritum sanctum viae ducem sequi non recusant. Multi intereacaeci sunt qui impingunt in ipso meridie. Aliisuperbi qui per devia vagantes, et quamlibet arduatransvolantes, se praeeipitant.

17. Vos igitur dilecti. Postquam fidelibus ostendit pericula a quibus cavendum erat, nunc con

cluait, ut moniti sapiant. Sed vigilantia opus essedocet, ne opp rimantur. Et certe hostis nostri va-frities, tot ac tarn multipliées insidiae quibus nosadoritur, impiorum hominum captiones nullum se-curitati locum relinquunt: ergo agendae sunt ex-cubiae, ne ad nos circumveniendos praevaleant

7/29/2019 c55.pdf


479 EPIST.

Satan ae et impiorum fraudes. Yidetur tarnen inlubrico locare, et quasi de filo suspendere salutisnostrae certitudinem, quum fidelibus eavendum de-nun tiat ne a sua firmitate excidant. Quid autemnobis fiet, si cadendi perioulo subiacemus ? Respon-deo, hanc exbortationem et similes minime hue

spectare ut nobis fidei securitatem excutiant quaein Deum recumbit, Bed ut carnis nostrae desidiamcorrigant. Qua de re si quis plura desideret, petatex decimo prioris ad Corinth, cap. Summ a haecest, quamdiu carne sumus circumdati, urgendamesse nostram tarditatem: idque apte fieri quum etnostra infirmitas, et discriminum, quae nos oircum-stant, varietas nobis ponuntur ante ooulos : caeterumhinc minime labefactari fiduciam quae Dei pro-missionibus insistit.

18 . Crescite autem in gratia. Ad profectumetiam hortatur: quia haec unica est persererandiratio, si assidue progredimur, nee resides subsisti-

ETRI II

mus in medio itinere: ao si dioeret tutos fore in dies profioere stude nt. Nomen gr atiae gen eliter pro spiritualibus donis acoipio quae per Chtum consequimur. Sed quoniam pro fidei men sbonorum Christi sumus participes, gratiae subiiccognitio: ac si dixisset, prout crescet fides, seq

tura simul esse gratiae augmenta.Ipsi gloria, etc. Insigne elogium ad divtatem Christi comprobändam : neque enim hoc soli Deo convenit. Hue pertinet ad verbium prsentis temporis1) n u n c , ne Christum, quamdiumundi militia versamur, fraudemus sua gloAudit mox8), i n d i e m a e t e r n i t a t i s : u t nunc animis concipiamus aeternum eius regnquod plenam eius gloriam nobis patefaciet.

») Dicit*) Dicit

7/29/2019 c55.pdf


C O M M E N T A R I U S

IN

EPISTOLAM IUDAE APOSTOLI.

Ccüvmi opera. Vol. LV. 31

7/29/2019 c55.pdf


7/29/2019 c55.pdf


ARGUMENTUM.

Tametsi de hao quoque epistola diversis sen-tentiis inter veteres certatum fuit : quia tarnen utilis38t lectu, neo quidquam a doctrinae apostolicaepuritate alienum continet, iamque olim apud opti-oaos quosque autoritatem obtinuit, earn libenter aliisidnum ero. Bre vitas p'orro ipsius longam argum entitractationem non deaiderat: et tota fere summajum secundo proximae epistolae capite eonvenit.Quia enim sub christianismi titulo obrepserantimpii nebulones, quibus summa voluptas erat, levésst infirmos inducere in profanum Dei oontemptum:Drimum ostendit Iudas, non debere eiusmodi machi-

nis percelli fidèles, quibus semper impetita fueriteoclesia: et tarnen ut sibi ab eiusmodi pestibus se-dulo caveant, horta tur. Quo autem magis exososreddat ao detestabiles, severe propinquam Dei vin-diotam, qualem eorum m eretur imp ietas, Ulis de-nun tiat. lam si reputemu s quid nostra hac quoqueaetate ab exordio renaseentis evangelii molitus sitSatan, et quibus adhuc artibus fidem et Dei timo-rem subvertere satagat: quae ludae. tempori utilisfuit admonitio, nostro plusquam necessaria est. Sedhoc totum ex epistolae lectione melius discetur.

31»

7/29/2019 c55.pdf


1. Iuüas Iesu Christi servus, frater autem Iacobi,vocatis, qui in Deo patre sandificati sunt, et in IesuChristo custoditi, 2. misericordia vobis, et pax, etdilectio augeatur.

1. Iuäas Iesu Christi, etc. Christi seryum sevocat, non qualiter promiscue nomen hoc in omnespios com petit, Bed apostolatus sui resp ecta . Pecu lia-riter enim censentur Christi servi, quibus publicum

äliquod munus iniunxit. Seimus autem quorsumhoc titulo se ornare apostoli soleant. lu s ' ac po -testatem docendi temere sibi arrogat quisquis vö-catus non est: ergo apostqlis testimonium est suarocatio, quod non priyato se arbitrio ingérant.Quamquam hoc solum per se non sufficeret, inofficio esse constituto s, nisi fideliter in eo se gérè rent. E t certe utrum que complectitur qui se Deiservum esse praedicat: nempe et sibi functionis,quam exercet, autorem esse Deum, et bona fide seexsequi quod mandatum est. Quia vero huno titu-lum plerique mentiuntur, ac se falso iactant esse,a quo longissime absunt, semper videndum an resipsa professioni respondeat.

Frater Iacobi. Nomen adscripsit quod ecclesiismagis célèbre ac notum erat. Ets i enim a neminemortalium pendet doctrinae fides et autoritas:magnum tarnen hoc fidei subsidium est, quum nobiscomporta est hominis integritas qui doctoris partessuscipit. Adde quod Iacobi autoritas non quasiprivati cuiuspiam hominis hic obtenditur: sed quiaapud omnes ecclesias unus ex praecipuis Christiapostolis habebatur. Er at autem hie Alphaei filius:quemadm odum alibi dix i. Imo locus hie mih i suf-fragatur contra Eusebium et alios qui trad un t dis-cipulum nescioquem Obliam cognomine, ilium essecuius meminit L ucas Act. 15, 13, et 21 , 18, quiprae apostolis in ilia ecclesia excellu erit. Atq uinon dubium est quin Iudas fratrem suum hie no-

minet, quia inter apostolos fama eminebat. Erg oeum fuisse probabile est cui praecipuum honorema reliquis concessum narrât Lucas.

Vocatis qui in Deo. Fidèles omnes hoc nominedésignât, quia Dominus sibi eos segregavit: sedquia vocatio nihil est quam aeternae electionis effectue, interdum pro ea capitur. In hoc loco parum

refert utrovis modo exponas. Gra tiam enim procul dubio commendat, qua sibi eos in peculcooptare dignatus est. Ac homines non praeveDeum significat, neque unquam ad eum acceddonee eos t raxer it . Eosdem d ic it s a n c t i f it o s in D e o p a t r e , quod t ransfer re licet, Deum patrem. Ipsam tarnen loquendi formamtinui, ut liberum esset iudicium lectoribus. Poènim et hic esse sensus,; Quod in se ipsis pro

in Deo sanctitatem habeant. Po rro sanctificmodus est, quum spiritu suo nos régé nérât. Allectio, quam sequutus est vulgaris interpres, pdurior, ^yaTtrjuivoic hoc est dilectis, in Deo pItaque corruptam esse iudicio: et certe in pacodicibus reper i tur . Addit praeterea c u s t o d ie s s e in C h r i s t o . Sa tanae enim semper emus in mortem expositi, adeoque singulis momenos centies quasi obviam praedam raperet, nisi essemus Christi praesidio: quern ideo pater cudem nobis dedit, ut nihil eorum, quae reoepifidem ac tutelam suam, pereat. Trip lex ergo beneficium in omnibus piis hie praedicat Iuquod eos sua vocatione fecerit evangelii particiquod spiritu suo regenuerit eos in vitae novitatet quod per Christi manum eos custodierit, nsalute exciderent.

2. Misericordia vobis. Idem fere valet miscordiae nomen, quod gratiae in salutationibus linis. Si quis discrimen subtilius habe re velit, prie gratia effectua est misericordiae : quia non causa Deus nos in amorem complectitur, nisi qmiserias nostras respicit. Dilectio1) tarn erga homines, quam hominum inter se potest telligi. Si ad Deum referas, sensus erit, uUlis augescat, et magis in dies sanciatur in eocordibus divini amoris fiducia. Illud tarnen altenon male etiam quadrat, ut Deus accendat et cfirmet in ipsis caritatem mutuam.

3. Dilecti, quum omne Studium adhîheremscribendum vobis de comm uni salute, n ecesse hscribere vobis, ad vos hortandos ut certando adearn, quae semel tradita est sandis, fidem. 4. S

') Caritas

7/29/2019 c55.pdf


489 EPIST. IUDAE 49 0

ingressi enim stmt quidam homines, olim praescriptiin hoc iudicium, impii, Dei no stri gratiam trans-ferentes in lasciviam: et Deum, qui solus est herus,et Dominum nostrum Iesum Christum negantes.

3. Quum omne Studium. STCOOSÎJV Ttocoou-evoc,

vert i, A d h i b e n s S t u d i u m . Ad verbum sonat,facere diligentiam. Porr o sententiam hano multiinterprètes ita resolvunt, quod vehemens StudiumIudam ad scribendum compulerit. Quemadmodumdicere solemus, eos qui serio aliquo affectu ardent,sibi non posse temperare. Ergo nécessitas, secundum eos, in eo fuit quod desiderium scribendi nonpatiebatur Iudam silere. Ego autem potius duo biomembra distincta esse puto, quod quum alioqui satispropensus et sedulo intentus ad scribendum esset,né cessitas etiam eum coegerit. Significat ergo selibenter quidem et cupide ad eos scribere: sedtarnen necessitate etiam urgeri ut id faciat: quiascilicet (ut in contextu sequitur) oppugnati ab im-

prob is, ad pugnam instruen di er ant. Ergo hocpriore loco testatur Iudas, sibi tantae curae esseeorum salutem, ut scribere ultro optarit, et quidemstudiose. Deinde ut illorum attentionem excitet,rem sim ul ita postulasse dicit. Acres enim stimulusadmo vet néces sitas. Nisi praem oniti fuissent quanto-pere sibi necessaria esset haec cohortatio, poterantad legendum esse pigri et resides. Quum vero expraesenti eorum necessitate se scribere praefatur,perinde est ac si classicum caneret excutiendotorpori.

De communi sàlute. Quidam codices addunt,ves tra: sed perperam, meo iudicio: nam commun emillis secum salutem facit. Atq ue hoc doctrinae , quaeproferenda est, non parum addit ponderis, quum

quis ex proprio sensu et experientia loquitur.Êutilis enim erit sermo, si de salute apud aliosdisseramus, cuius nullum ipsi habeamus gustum.Practicum ergo (ut ita loquar) doctorem se profite-tur Iudas, quum in eiusdem salutis consortium,piorum numéro se aggregat.

Ad vos hortandos, etc. Ad verbum est: Ex-hortans vos : sed quum finem consilii sui notet, itaresolvi debet oratio. Quod transtuli, f i d e m c e r -t a n d o a d i u v a r e , t a n t u n d e m v a l e t a t q u e I nretinenda fide eniti, et contrarios Satanae insultusfortiter s ustinere. Monet enim, ut in fide perstent,obeunda esse varia certamina, ac continuam illism ilitiam in st ar e. F id em d icit s e m e l t r a d i t a m ,

ut ipsam sciant hac lege se esse adeptos, ne un-quam deficiant vel excidant.4. Subingressi. Tametsi piis semper infestus

est Satan, eosque subinde lacessere non desinit:eos tarnen quibus scribit, de praesenti necessitateadmonet. Nun c, inquit, peculiariter vos aggred iturSatan et lacessit: sumenda igitur arma sunt ad

resistendum. Hinc colligimus, prudenter dispicien-dum esse bono et fido pastori, quid praesens eccle-siae usus postulet, ut hue accommodet suam doc-trinam . Yerbum rcapeiaéS uaav quo utitur, obliquamet furtivam insinuationem notât, qua Satanae mi-nistri incautos deoipiunt: noctu enim et dormienti-

bus agricolis lolium suum spargit Satan, ut purumcorrumpat Domini semen. Ac simul docet intestinum esse hoc malum. Nam hie quoque Satanaeastus est, suscitare ad nocendum eos qui ex gregesunt, quo facilius obrepant.

Olim praescripti. Iudicium vocat vel damna-tionem, vel reprobum senBum quo feruntur ut pie-tatis doctrinam pervertant : neque enim id quisquamfacere potest, nisi suo exitio. Porro haec metap horainde sumpta est quod aeternum Dei consilium, quoordinati sunt fidèles ad salutem, liber vocatur.Quum autem illos morti aeternae addictos audiuntfidèles, cavere sibi debent, ne eodem se involvantexitio. Quamqaam simul occurrere periculo voluit

Iudas, ne quos rei novitas turbaret vel percelleret.Nam si illi iam olim descripti sunt, sequitur non-nisi certo Dei consilio exerceri ecclesiam.

Dei nostri gratiam, etc. Iam qualis fuerit pestisilia, clarius exprimit. Dicit enim gratia Dominiabusos . esse, ut ad impuram et profanam peccandilicentiam se et alios pro stituèrent. Atqui longe inalium finem apparuit Dei gratia : ut scilicet abnegataimpietate et terrenis desideriis, sobrie et iuste etpie vivamus in hoc saeculo. Sciamus ergo nihilesse pestilentius hoc hominum genere, qui exChristi gratia lasciviendi praetextum captant. Quiagratuita Dei misericordia nos salutem consequi do-cemus, huius criminis nos insimulant papistae. Sedquid verbis refellere eorum impudentiam attinet,

quum nos poenitentiam, timorem Dei, vitae novi-tatem ubique urgeamus: ipsi autem non modo pes-simis exemplis totum mundum corrumpant, sedetiam impia sua doctrina veram sanctitatem, etpurum Dei cultum tollant e mundo? Quamquameos de quibus loquitur Iudas, potius existimo liber-tinis nostris temporis fuisse similes, ut clarius pa-tebit ex contextu.

Deum, qui solus est herus. Vetusti quidamcodices habent, Christum, qui solus est Deus acherus. E t certe in secunda Pe tri epistola, soliusChristi fit mentio, et illic herus vocatur. C h r i s tum vero abnegari intelligit , quum ii , qui sanguine illius redempti fuerant, diabolo se rursus

mancipantes, incomparabile illud pretium, quantumin se est, irritum faciunt. Ergo ut nos in suopeculio Christus retineat, ideo pro nobis mortuumesse et resurrexisse meminerimus, ut domineturvitae nostrae ac morti.

5. Gommonefacere autem vos volo, quum istud.

7/29/2019 c55.pdf


49 1 EPIST. IÜDAE 49

semél noveritis, quod Dominus postquam ex terraAegypti po pulum servaverat, postea n on credentesperdidit. 6. Angelos vero qui principatum suum nonservaverant, sed reliquerant suum domicilium, in iu-dicium magn ae diei vinculis aeternis sub caligineservavit. 7. Quemadm odum Sodoma et Qomorrha,

et quae circum erant urbes, quum simili modo scor-tatae essent, et abiissent post carnem alienam, pro-positae stmt in exemp lar, ign is aeterni indiciumsustinentes.

5. Çommonefacere. Vel modestiae causa excusat,ne videatur tanquam rudes de rebus incognitisdocere: vel certe (quod mihi magis placet) maiorisvehementiae causa, se nihil novum aut illis in-auditum afferre profitetur: quo plus fidei et autori-tatis obtineat quod dicturus est. Ego, inqu it, tan-tum in memoriam vobis revoco quae iam semeldedici8tis. Quem admodum vero scientiam illis tri-buit, ut ad cavendum magis sint attenti: ita ne

supervacuum esse putent quern erga eos suscipitlaborem , illos monitionibus opus habe re dicit. Nequeenim hie tantum est verbi Dei usus, ut discamusquae nunquam fuimus edocti, sed etiam ut nosexoitet ad ea quae iam tenemus, serio meditanda,nee torpere nos in frigida notitia sinat. Sum maautem est, postquam a Deo vocati sumus, non secure esse gloriandum eius gratia: sed potius sollicitein eius timoré ambulandum . Quia si quis Deo inhune modum illudat, non impune cessurus sit gratiaeeius contemptus. Hoc tribu s exemplis demo nstrat.Primo enim ultionem commémorât quam de incre-dulis sumpsit Deus, quos virtute sua redemptos inpopulum cooptaverat. Ead em fere comparatio estapud Paulum, prioris ad Corinth, deoimo capite.Summa est, quos Deus summis beneficiis ornaverat,quos extulerat in eundem honoris gradum quo noshodie dig nat ur: postea severe ultus est. Ergofrustra Dei gratia superbiunt quicunque eius voca-tioni non respondent. Nomen p o p u 1 i honorificecapitur pro gente sancta et electa: ac si diceret,nihil illis profuisse quod singulari privilegio infoedus assumpti essent. Quum in c r e d u l o s vocat,fontem désignât malorum omnium. Inde enimquaecunque eorum peccata Moses commémorât, quodse Dei verbo régi non sustinebant. Nam ubi fideisubiectio, necesse est ut simul in omnibus vitaepartibus constet erga Deum obedientia.

6. Angelos vero, etc. Argumentum a maiori ad

minu s. Ângelorum enim conditio praestantior fuitquam nostra: et tarnen eorum defectionem horribiliexemplo ultus est Deus. Non igitur perfidiae nostraeignoscet, si a gratia, in quam nos vocavit, descive-rimus. Haec certe poena quae coelorum incolis ettarn excellentibus ministris Dei inflicta fuit, assiduenobis ante oculos versari debet : ne quando in con-

temptum gratiae Dei efferamur, unde praecipiteruam us in exitium. 'Apxfy hoc loco, tarn pro orgine quam principatu apte sumi potest. Significenim Judas, ideo poenas dédisse, quia spreta Debonitate, a prima vocatione exciderint. E t statimsequitur expositio, quum dicit , r e l i q u i s s e su um

d o m i c i l i u m . Nam non secus ac fieri so le t militibus transfugis, statio, in qua collocati eranab illis dés erta fuit. No tanda est etiam poenaatrocitas quam exprimit apostolus. Non modo libeerant spiritus, sed coelestes dominationes : nunperpetuis vinculis constricti tenen tur. Non modfruebantur gloriosa Dei luce, sed eius splendor iillis refulgebat: ut inde, quasi per radios, se aomnes mundi partes diffunderet: nunc sub caligindemersi sunt. Porro nobis fingendus non est locuquo inclusi sint diaboli. Simp liciter enim docevoluit apostolus quam misera sit eorum conditiex quo propter apostasiam sua dignitate privasunt. Nam quocunque perga nt, secum trah unt su

vincula, et suis tenebris obvoluti man ent. Inter ein magnum diem, extremum eorum suppliciumdiffertur. •

7. Quemadmodum Sodoma et Gomorrha. Hoexemplum magis generale est : testatur enim Deumnullo hominum genere excepto, promiscue poenamsumere de omnibus impiis. E t Iudas ipse postecommémorât, incendium illud, quo perierunt quinquurbes, typu m esse ignis aeterni. Ergo Deus tuninsigne documentum statuit, quod usque in finemmundi in timoré homines contineret. Unde totieillius fit mentio in scriptura. Imo q uoties memorabile aliquod vel tremendum Dei iudicium notarvolunt prophetae, sub figura ignis sulphurei illupingentes, ad Sodomae et Gomorrhae interitum a

îudunt. Quare non sine causa Iudas proposito eiumodi speculo, terrorem saeculis omnibus incutiQuum dicit v i c i n a s u r b e s in s i m i l e m cuillis m o d u m s c o r t a t a s e s s e , hoc non aIsraelitas et angelos, sed mutuo ad Sodomam Gromorrham refero. Nee obstat quod pronomeToûtoig maBCulinum est: nam ad incolas potius quamad loca I ud as re sp ex it. A b i r e p o s t a l i e n a mc a r n e m , posuit pro, abripi ad prodigiosas libdines. Scimus enim Sodomitas communi scortanlicentia non contentos, magis exsecranda et praepostera foeditate pollutos fuisse. Notand um equod eos subiicit igni aeterno : nam hino colligimuformidabile illud spectaoulum quod desoribit Mose

tantum gravioris poenae fuisse imaginem.8. Similiter isti quoque somniis delusi, carne

quidem contaminant, dominationem vero reiiciunt,in glorias ma ledicta congerunt. 9 . Atqui Michaarchangelus, quando iudicio disceptans cum diabodisputàbat de corpore Mosis, non ausus fuit iudiciu

7/29/2019 c55.pdf


493 EPIS T. IÜDAE 494

inferre con iumeïiae: sed dixit: Increpet te Dom inus.10 . Isti veto quaecunque non noverunt, convitiis in-cessunt: quaecunque vero naturaliser tanquam brutaanimalia sciunt, in iis corrumpuntur.

8. Similiter isti, etc. Similitudo ista praecise

nrgenda non est, ao si in omnibus eos, quorummem init, Sodom itis conferret, vel angelis apostatis,vel incredulo pöpulo. Tantum indicat esse vasairae ad interitum destinata, neo posse Dei manumeffugere quin aliquando in ipsis quoque taie docu-mentum statuâ t. Consilium enim eius est, abster-rere pios quibus scribit, ne illorum consortio seinvo lvan t. Po rro hoc looo inoipit illos impostoresclarius describere. Âo primum dicit eos relu t som-niando polluere carnem suam. Quibus verbis stu-pidam impudentiam notât : ac si dioeret proieotosesse ad omnem foeditatem, a qua nequissimi etiamabhorrent, nisi somnus pudorem adeoque sensumtollat. Es t igitur m etaphorica loquutio qua signi-ficat ipsos tam esse hebetes, ut sine ulla verecundiaad omnem turpitudinem se prostituant. Notandaautem est antithesis, quum dicit eos c a r n e mc o n t a m i n a r e : hoc e st, quod m in us p ra es ta ntia ehabet, dehonestare: et tarnen spernere quasi pro-brosum, quod in génère humano maxime excellit.Ex hoo secundo membro apparet, fuisse tumultuososhomines qui anarchiam quaererent, ut soluti legummetu, liberius pecoarent. Atque haec duo semperfere coniuncta sunt: ut qui proiecti sunt ad ne-quitiam, simul omnem ordinem abolitum esse cu-pian t. Por ro tametsi hie erat eorum scopus, absqueingo ex sult are :. apparet tarnen ex Iudae verbis,proterve eos et eontumeliose de magistratibus loquisolitos. Quemadm odum hodie fanatioi homines non

tantum fremunt se cohiberi magistratuum imperio,sed furiose adversu s omnem politiam dec lamitan t :ius gladii profanum esse dicunt et p ietati adversum :denique ex ecclesia Dei reges et omnes magistratussuperciliose abdicant. G l o r i a s vocat ordines ex-cellentia praeditos, et qui honore supereminent.

9 . Atqui Michae l archangelus. Brevius hocargumentum Petrus et in génère perstringit, quodangeli qui longe praestant hominibus, non tarnenaudeant contumeliosum iudicium inferre. Por roquia hanc historiam ex libro apocrypho sumptamputarunt, inde factum est nt minus ponderis haberetepistola. Sed quum Iudaei turn multa habu erintex patrum traditionibus, nihil absurdi esse video sidicamus Iudam retulisse quod iam a multis saeoulisfuerat per manus traditum . Scio equidem mu ltasineptias hoc titulo receptas fuisse: quemadmodumhodie papistae quaelibet insulsa monachorum deliriain hoo catalogo recensent : sed hoc non obstat quinhistorias quasdam habuerint scriptis non proditas.Hoc extra controversiam est, Mosern a Domino se-

pultum esse, hoc est, certo Dei consilio ocoultumfuisse eius sepulcrum . Absconditi autem sepulc ricausa nemini obscura est: ne scilicet corpus eiusin superstitionis materiam abduoerent Iudaei. Quidergo mirum si prophetae corpus divinitus abscon-ditum, Satan in medium proferre oonatus est?

Angeli autem contra obstiterunt, sicuti eorum mi-nisterium semper Deo promptum est. E t certevidemus Satanam omnibus fere saeoulis hanc lapidera mo visse, u t corpora servorum De i totidemstultis hom inibus idola essent. Quare ob hoo testimonium , quamvis in scriptura non reperiatur,suspecta nobis esse haec epistola non debet. QuodMichael adversus Satanam disceptans solus indu-citur, novum non est. Scimus angelorum myriadaspraesto semper esse ad Dei obsequium: sed ipsead res gerendas hunc vel ilium cum deleotu adhibet,prout placuit. Quod a Michaele dictum refert Iudas,apud Zachariam (3, 2) quoque habetur, Increpet teDeus : vel, Gompescat Sata n. Es t autem comparatiomaioris et minoris, ut vocant. Non ausus est Michaelatrocius maledicere Satanae (qui tarnen reprobusest ac damnatus) quam ut ilium Deo cohibendumtraderet : isti autem potestates, quas singulari honoreornat Deus, extremis probris incessere non dubitant.

10. Quaecunque non noverunt. Significat eosnihil nisi crassum et quasi pecuarium sapere, ideo-que non percipere quid honore dignum sit: tarnenaccedere hanc insanam audaciam, ut damnare nonvereantur quae captum eorum superant. Item di-verso vitio laborare, quod quum pecudum more adea ferantur quae sensibus corporis se ingerunt, inillis nihil servent modestiae: sed se penitus ingurgitent, non secus ac porous in luti foetorem sep ro vo lv it. A dv erb iu m n a t u r a l i t e r , r atio ni e t

iudicio opponitur. Solus enim naturae impetus inbrutis animalibus regnat: ratio autem hominibusmoderari debet, et eorum appetitus fraenare.

11. Vae Ulis, quoniam viam Cain ingressi sunt:et deceptione mercedis Balaam effusi sunt: at contra-dictione Core perierunt. 12 . Hi sunt in fraternisvestris conviviis mac ulae, inter se convivantes, securepascentes se ipsos : nubes aqua carentes, quae a ventiscvrcuma guntur : arbo res autumni emarcidae, infrugi-ferae, bis emortuae, et eradicatae : 13. undae efferataemaris, despumantes sua ipsorum dedecora: stellae er-raticae, quibus ca ligo tenebrarum in aeternum ser-vata est.

11 . Vae Ulis, etc. Mirum est cur eos lam dureinseotetur, quum ne adversus Satanam quidemcontumeliae iudicium angelo permissum fuisse nuperdixerit. Sed noluit generalem regulam praefigere:tantum Miohaelis exemplo breviter ostendit quamintolerabilis sit istorum furor, dum pet ulan ter con-«

7/29/2019 c55.pdf


495 EP I8T . IUDAE 4

vitiis proscindunt quod Deus honorât. Licebatcerte Michaeli ultimo anathemate fulminare inSatanam: et videmus quam vehementer insurgantinterdum prophetae contra impios: sed quum Michaelab extrema severitate (alioqui licita) abstineat, quamfuriosum est erga creaturas gloria excellentes nu l

lum modum tenere? Gaeterum quum de illis pro-nuntiat, non tarn illis malum imprecatur, quampraemone t qualis illos exitus manea t. Idque facitnequem incautum secum in perniciem rapiant.Dicit eos imitatores esse C a i n , qui Deo ingratus,cultum eius impio et scelerato corde pervertens,ius primog eniturae sibi abdicavit. Dicit instarB a l a a m mercede fuisse deceptos, quia pietatisdoctrinam turpis luori gratia adulteran t. Sed meta-pho ra, qua utitur, aliquanto plus exprimit. Dicitenim e f f u s o s e s s e : quia scilicet instar aquaediffluentis proiecta sit eorum intem pé ries. Tertiodicit eos im itari c o n t r a d i c t i o n e m C o r e :quia scilicet bene compositum ecclesiae statum perturbent.

12 . In fraternis conviviis maculae. Qui legunt :Inter caritates vestras, non satis germanum sen-sum (meo iudicio) explicant. Nam àydnaç . vocatconvivia quae inter se agitabant fidèles, fraternaeunitatis testandae causa. Tales epulas dehonestaridicit ab impuris hominibus, qui dissolute postea seipsos pascunt. Er at enim illic summa frugalitas etmoderatio. Fa s erga non erat, gurgites illuc ad-mitti, qui postea intemperanter abdomen suum alibirepleren t. Nonnulli codices habent convivantesTobiscum: quae lectio si magis placeat, sensus erit,illos non dedecori modo esse, sed graves ac mo-lestos, ut qui publicis ecclesiae sumptibus ventremsuum intrépide farcirent. Paulo aliter Pet rus, qui

eos in erroribus delitiari scribit, et una cum gregefidelium vesci: ac si diceret, inconsiderate lacèreeos qui tarn noxios Serpentes alunt: et bis stultos,qui profusae eorum luxuriae indulgent. Atque hodieutinam plus iudicii in quibusdam bonis viris foret,qui dum erga improbos nimis benigni esse appe-tunt, magnum toti ecclesiae damnum afferunt.

Nubes aqua carentes. Duas similitudines quaehabe ntur apud Pe tru m , in unam colligit, eodémtarnen sensu. Vanam enim ostentationem uterquetaxât: quia nebulones isti, quum multa promittant,intu s tarnen aridi sunt atque inanes. Quemad-modum nubes procellis agitatae spem pluviae faciun t:sed statim evanesount in nihilum. Pe tru s additsiccï et vaoui fontis similitudinem . Iud as autemplures metaphoras in eundem finem congerit: quoda r b o r e s s in t e m a r c i d a e , quemadm odum au-tumno defluit arborum vigor: postea vocat arboresi n f r u g i f e r a s , e r a d i c a t a s , e t b i s e m o r -t u a s . Ac si dicere t, n ihil in tus esse succi, ut-ounque appareant folia.

13. Undue efferatae maris. Quorsum hoc aditum sit, melius ex Petri verbis colligere licnempe quod inflati superbia, magni loco stylo vborum a mp ullas efflant, vel potius despum aInterea adeo nihil afferunt spirituale, ut potius hmines deiiciant ad brutorum animalium stupore

Tales (ut prius diotum est) hodie sunt fanatioi hmines qui se Libertinos vooant. Dicas mera etonitrua sonare: nam communi sermone spreexoticum nescio quod idioma sibi fingunt: poquam visi sunt suos discipulos supra coelum raperepente in belluinos errores procidunt. Fin guenim innocentiae esse statum, ubi nullum discrimest turpis et honesti: fingunt spiritualem esvitam, dum exstincto metu, secure sibi quisqindulget: nos fieri deos, quia spiritus ex corpobus m igrantes Deus absorbeat. Quo maiore studac reverentia nobis colenda est scripturae simpcitas, ne argutius quam par est philosophandnon coelo appropinquemus, sed potius in mulpl iées labyrinthos mergamur. Ideo Stel las errt i c a s vocat, quia evanida lucis specie oculos pstringant.

14 . Prius autem etiam us vaticinatus est Semus ab Adam Enoch, dicens: Ecce venu Dominin Sanctis miUibus suis, 15. Ut faciat iudicium versus omnes, et redarguat ex eis om nes impiosfactis omnibus impietatis quae im pie patrarunt, deqomnibus duris quae loquuti sunt adversus Depeccatores impii. 16 . Hi sunt murm uratores, quruU, iuxta concupiscentias suas ambulantes, eillorwn loquitur tumida, admirantes personas, utatis gratia.

14 . Prius autem, etc. Vatioinium hoc potäypacpov fuisse puto quam ex apocrypho libadductum . Fie ri enim potest dictum hoc memrabile veteres commendarint posteris. Si qroget, quum passim occurrant in scriptum nabsimiles sententiae, cur non ex aliquo prophscriptum testimonium citaverit: solutio in prompest, voluisse ab ultima vetustate repetere quspiritus de illis pron untiave rit. Atque hoc versonant . S e p t i m u m enim ab Adam nominatdicit, ut vaticinii antiquitatem commendet: quscilicet iam priore mundo exstiterit. Quod auteprophetiam hanc dixi ex relatu notam fuisse Idaeis, si quis aliter sentiat, non contendo: sicnèo de epistola quidem, sitne Iudae, an altercuiuspiam. Tantum in rebus dubiis quod probbile est, sequor. :

Ecce venit. Praeteritum loco futuri, more prphe t ico . Dic i t ven tu rum in sanc to rum mi lb u s : sub quibus verbis tam fidèles quam angeldésignât. Nam ornabunt utrique Christi tribun

7/29/2019 c55.pdf


49 7 B P I 8 T . I U D A E 49 8

quam ad iudioandtfm orbem descend et. Millia dicit,quemadmodum et Daniel (7, 10) angulorum my -riadas praedicat: ne impiorum multitudo, quasiviolentum mare, filios Dei abripiat, dum fore cogitant ut euos aliquando colligat Dominus: quorumpars in coelo habitans nunc oculos nostros fugit,

pars sub ingen ti paleae cumulo obruta latet . Quaeautem reprobis impendet vindicta, eleotos in metuet sollicitudine oontinere debe t. Lo qu itur de factiset dictis, quia isti corruptores non tantum scele-rat a v ita, sed impuro et perverso sermone pluri-mum nooebant. D u r o s autem vocat sermones,ob praefraotam audaciam, qua elati se petulanteringerunt.

16. Hi sunt murmuratores. Quia sibi in pra-vis cupiditatibus indulgent, simil difficiles sunt acmorosi, ut illis nunquam satisfiat: hinc fit ut semper obmurmurent ac quaerantur, quantumvis seillis benigne prob i homines impend ant. Magni lo-quentiam taxât, quod se ipsos fastuose iactent:

Bed interea ostendit illiberali esse ingenio, quiaserviliter se dem ittan t, lucri gratia . Ac vulgohaec inaequalitas perspioitur in eiusmodi nebuloni-bus: ubi nemo est qui eorum insolentiam réprimât, vel nullus est respectus qui obstet, intolera-bilis eorum est superb ia: adeo imperiose quid vissibi arrogan t. Quos autem metu unt, vel a quibussperant aliquid commodi, iis sordide blandiuntur.P e r s o n a s accipit pro externa magnitudine velpotentia.

17 . Vos autem dilecti, memores estis verborumquae praedicta sunt ai apostolis Domini nostri IesuChristi: nempe 18 . quod vobis dizerunt, ultimo tempore futuros derisores, qui secundum concupiscentias

suarum impietatum ambularent. 19 . Hie sunt quise ipsos segregant, animales, spiritum non habentes.

17 . Vos autem. Yetustissimae prophetiae, nuncapostolorum monitiones, quarum recens erat memoria , subiio it. Veum (ivâftajTe, non mu ltum refe rt,Indicativo an hortandi modo legas: manet enimidem sensus, praedictione quam citat munitos, nondebere percell i. T e m p u s u l t i m u m intell ig it ,quo renovata ecclesiae conditio fixum statum acce-pit usque in finem mun di. Ooepit autem a prioreChristi adventu. D e r i s o r e s vocat, more scrip-turae, qui impio et profano Dei contemptu inebriati,in beluinum numinis contemptum prosiliunt: ita ut

eos religio contineat amplius in officio: quia nullushaeret futuri iudicii metus in eorum animis, nullaspes aeternae v itae. Quemadmodum hodie passimEpioureis Dei contemptoribus mundus scatet, quiexoussa prorsus omni reverentia, furiose totam pie-tatis doctrinam, quasi fabulosam subsannant.

19 . Qui se ipsos segregant. Nonnulli codicesCalvini opera. Vol. LV.

graeci partieipium absolutum haben t. Alii ad du ntéauxoùç: sed eodem fere sensu. Intellig it enim eosdiecessionem faoere ab ecclesia, quoniam diseiplinaeiugum ferre nequeant, ut qui carni addicti, a spiri-tuali vita abhorreant. A n i m a hic spiritui, hocest, renovationis gratiae opponitur: ideoque vitiosum

ingenium significat, quale est in hominibus non-dum regenitis. Nam in hac dégénère natura, quamab Abraha m trahim us, nih il nisi orassum est acterrenum: ut nulla pars nostri ad Deum adspiret,donec renovati simus eins spiritu.

20 . Vos autem dilecti, sanetissimae vestrae fideivosmet superstruentes, in spiritu saneto precantes,21 . vosmet m caritate servate, exspeetanies misericor-diam Domini nostri lesu Christi in vitam aeternam.22. Et hos quidem miseram ini, d iiudicantes : 23 . Mosvero per timorem servate, ex incendio rapientes, odioprosequentes etiam maculatam a carne tunicam. 24. Eiautem qui servare potest vos a peccato immunes, et

statuere in conspectu gloriae sua e irreprehensibüescum exsultatione, 25. soli sapienti Deo, servatorinostro, gloria et magn ificentia, et impe rium, et potes-tas, nunc, et in omnia saecula. Amen.

20. Vos autem, etc. Modum ostendit quo omnesSatanae machinas disiieere queant: nempe sie cari-tatem habentes fidei annexam, quasi in custodiaéxeubent usque ad Christi adventum. Yerum, utcreber ac densus in metaphoris, suas hio quoqueloquendi formas habet, quae breviter notandae sunt.Iubet p rimo loco u t se f ide i s u p e r s t r u a n t .Quo significat, retinendum esse fidei fundamentum :sed primam institutionem non sufficere, nisi assiduead profectum contendant, qui in recta fide sunt

iam fundati . S a n c t i s s i m a m appellat eorumfidem, ut solide in earn recumbant, eiusque firmi-tudini innix i, nunquam vacillent. Sed quum totahominis perfectio in fide consistât, absurdum essevidetur quod superstruere aliud aedificium iubet,quasi fides tan tum inohoet hominem. Hano quaes-tionem solvit apostolus quum statim addit, aedifi-cari homines super fidem, addita caritate. Nisiforsan ita aeeipere quispiam malit, homines fideisupers trui, quod in ea proficiunt. E t certe quo ti-diani fidei progress us efficiunt, ut ipsa in iustu maedificii modum assu rgat. Hoc modo praeeip eretapostolus, in fide cresoendum esse, instandum preoibus, et caritate retinendam esse vocationem.

In spiritu saneto precantes. Haeo perseverandiratio, si Dei virtute instrue ti simus. Erg o quotiesde fidei constantia agitur, ad preces confugiendumest. Quia autem perfunetorie vulgo oramu s, add it,In spiritu: ac si diceret, Tantam esse pigritiam,tantumque frigus oarnis nostrae, ut rite orare nemoqueat nisi spiritu Dei excitatus: sie ad diffidentiam.

32

7/29/2019 c55.pdf


7/29/2019 c55.pdf


COMMENTAIRE

SUR

L'EPITRE DE IUDE.1542.

32*

7/29/2019 c55.pdf


7/29/2019 c55.pdf


ARGUMENT SUR L 'EPITRE DE SAINOT IUDAS.

Il esorit selon que la nécessité du temps le requérait, admonnestant toutes les Eglises en general,lesquelles desia avoyent reoeu l'Evangile de nostreSeigneur, de se donner garde d'aucuns séducteurs,qui tasehoyent de destourner les coeurs des simples

gens de la droicte congnoissance de Dieu et de saTerité . Et d'au tant qu'on peut appercevoir, s'effor-ceoyent d'engend rer un contemnem ent de la iustice

de Dieu, pour renverser les commencemens del'Evangile, qui avoyent esté par les Disciples deIesuB Christ faictz et dressez iusques à lors. Or siune telle admonition a esté pour ce temps là propre et convenable, nous congnoistrons qu'elle nous

est auiourd'huy plus que nécessaire, si nous considérons quel est Testât de l'Eglise, et par quelz aus-saulz elle est combatue.

7/29/2019 c55.pdf


Chapitre seul.

Iudas serviteur de Iesus Christ, et frère de laques, aux éleue, qui so nt sanctifiée par Dieu, etgardes par IESU S Christ, miséricorde et paix di-lection vous soit augmentée.

Il s'appelle serviteur de Iesus Christ, pour de-clairer par sa vocation, qu'il fait son devoir lesenseignant et admonestant de ce qu'ilz ont à faire:afin qu'il ne semble pas vouloir entreprendre plusd'authorité et lieu de parler aux Eglises qu'il neluy en appartien t. Pareillemen t en ce mot estcomprinse une protestation, qu'il ne veult exalterne son nom ne de creature quelconque, mais deBon seu l Ma istre Iesus. Il allègue le nom de sonfrère laques: afin de se donner plus à congnoistrepar ceste enseigne, pour mieux gaigner les coeursdes fidèles à escouter sa doctrine, non pas qu'ilvueille prendre ou chercher sa gloire en la chair:mais pour faire servir toutes bonnes creatures àl'honneur de Dieu.

Au commencement il declaire quelz sont lesfruictz de l'élection éternelle de Dieu en ceux qu'ila éternellement preordonnez à salut: C'est qu'iizsont sanctifiez en communiquant à la saincteté deDieu, laquelle est espandue sus eux par son Esprit.E t que par Iesus ilz sont conservez. Car c'estnostre Pasteur et guide, auquel nous avons estécommis en garde de par le Père, afin qu'il nousconserve en sa protection: tellement que le péché,ne la mort, ne le diable, ne nous puisse nuyre.

En cestre prière qu'il fait sont comprinsestoutes les graces que nous povons désirer. Car il

y a premièrement la miséricorde de Dieu, laquelleest sa bonne volunté sur nous, par laquelle noussommes reconciliez à luy, l'ayant pour Père, etestans faictz participans de son Royaume commeses enfans bien aymez. De cela s'ensuit paix, quisignifie toute prospérité, afin que rien de tout ce

qui nous est besoing ne nous défaille. Finalem epour nous bien gouverner et sainotement avec nostprochain, est requise charité, laquelle est nommla troisiesme. Or il requiert que toutes ces chossoyent multipliées, en nous monstrant qu'il no

est bien mestier de oroistre tous les iours de nostvie en nostre Seigneur, iusques à ce que nous arons achevé nostre course.

Bien aymez pour la solicitude que Pavois vous escrire pour vostre comm un salut, il m'a esnécessaire de vous escrire: en vous exhortant qvous vous efforciez de persévérer en la Foy, laqua esté une fois baillée aux Sàinctz.

Combien que ce passage pour sa difficulté puisrecevoir divers sens, toutesfois cestuy cy est le plcertain, comme il appert de la raison incontinesuyvante: C'est que pourtant qu'il voyoit les te

tations présentes, il pensoit estre expedient dobvier. Le sens doncques sera tel selon nostintelligence. A cause que i'ay grand'solicitude mon coeur de vous admonnester de tout ce qappartient au salut de vous tous, la nécessité rquiert m aintenant qu 'en vous escrivant ie vous ehorte à perseverance: C'est assavoir que vous mettitoute vostre estude et vous employez de toutes vforces, pour estre conformez en la Foy, laquelle Seigneur a une fois baillée aux siens, afin qjamais ilz n'en déclinent. Voila comment un seviteur de Dieu doit animer et encourager les fidèà batailler constamment, quand il voit les apparedu diable pour les opprimer.

Car aucuns hommes se sont mis en avant, lequels avoyent esté long temps a preordonnez à tecondemnation, sans pieté, ayant transferez la gracnostre Dieu en dissolution, et renoncent Dieu le sdominateur, et nostre Seigneur Iesus Christ.

7/29/2019 c55.pdf


509 EP ITR E DE IUDE . 510

C'est la raison pourquoy ilz avoyent meilleurbesoing de bien batailler que iamais, pour ce qu'ilzestoyent assailliz par les tentations qui s'ensuyvent.Car ce sont grandes et dangereuses pestes de l'Egliseque gens de perverse vie et faulse doctrine, principalement telz contemteurs de toute religion, comme

les descrit icy l'Apostre. Car il leur impose d'avoirconverty la grace de Dieu en dissolution: C'est àdire d'avoir abusé de la grace de Dieu, et de laliberté, qu'il a donnée à noz consciences, à insolenceet toute licence de mal faire. D'e stre gens sanspie té : C'est à dire ne craignans Dieu. Finalem ent,ayans renoncé la domination d'un seul Dieu, ne lerecongnoissant point pour celuy auquel nous devonsservir, et auquel comme iuste luge fauldra rendrecompte de nostre vie. Et aussi d'avoir reietté leioug de Christ, lequel par ioeluy nous a été constitué Seigneur et Ma istre. Il dit d'advantage,qu'ilz avoyent long temps auparavant esté prédestinez à telle confusion, par ce que nostre Sei

gneur a preordonné la ruyne certaine à tous ceuxqui n'obéiront à son sainct Evangile: et a en soniugement éternel déterminé quelle seroit l'issue deleur perversité et malice.

Or ie vous vueü réduire en memo ire, pour vousfaire sc avoir cela une fois, que le Seigneur ayantdélivré d'Egypte le peuple, depuis a destruict ceuxqui ne croyoyent pas.

Pour les induire à craindre le iugement deDieu, afin que legierement ne se destournassent dela grace qu'il leur avoit faicte, il leur proposel'exemple du peuple d'Israël. Pou r la délivranceduquel, combien que nostre Seigneur eust faict de

grandes oeuvres et miracles, toutesfois il n'a paslaissé de pun ir sa rebellion et incrédu lité. Mesmesla vengeance a esté d'autant plus griefve, à causequ'un tel benefice n'avoit de rien profité enversluy, pour l'entretenir à honnorer Dieu, et le glorifier comme il appertenoit. Le s punitions que leSeigneur a faict au desert sont recitées en sommeau dixiesme de la premiere aux Corinthiens.

Et les Anges qui n'ont pas gardé leur commencement, mais ont délaissé leur dom icile, il les a m isen garde en obscurité et soubs liens éternels, iusquesau iugement du grand lour.

Comme premièrement il a monstre que si leSeigneur n'a pas pardonné à son peuple d'Israël,lequel il avoit choisi entre toutes nations de laterre, que non plus ne nous pardonnera il, si nousensuyvons une mesme iniquité: maintenant il endonne encore une plus grande raison. Car il n'apas mesme espargné ses propres Anges, incontinent

qu'ilz ont dégénéré de la bonne nature en laquelleilz estoyent cré ez. Mais les a exterminez de sonRoyaume, les iettant en miserable captivité, iusquesà oe que le grand lour viendra, où ilz recevrontleur de rnière sentence. Où nous avons mis ce motCommencement, le mot grec a signification doub-

teuse: tellement que les autres disent principaulté :mais le premier est le plus propre à la matièreprésente: pour oe qu'il veult admonnester le peuplede ne se desvoyer du droiot chemin.

Comme Sodome et Gomorrhe et les cinq villesprochaines d'icélles ayant paillarde en mesme manière,et s'estant desbourdées à suyvre autre chair, sontlaissées pour exemple, ay ant receu iugeme nt de feuéternel: aussi pareillement ceux icy estans de resverieeslourdis, souillent leur chair, mesprisent domination,et mesdisent des puissances.

Il veult dire que comme Sodome et Gomorrhe

et les villes voisines, pour l'horrible confusion, laquelle est tombée dessus icelles, sont exemple d'unmerveilleux iugement de Dieu: ainsi il en adviendra de ceux dont il parle: lesquelz ne sontmoins damnables en leurs oeuvres. Tellement queleur ruine ne sera en rien moins legiere que celleque nous lisons en Genese des dictes villes. Pa rl'autre chair, il entend les cupiditez desordonnéeset estranges, dont estoyent souillez ces peuples.Car ilz sortoyent hors des limites de nature pourobéir à leur sensualité brutale . Quand il dit, qu'ellesont receu iugement de feu éternel : il demonstre quele feu subit qui y descendit du ciel, n'estoit sinonune monstre extérieure du feu spirituel, qui iamaisne s'esteindra. On voit en ce passage une partie

des faultes de ces mal-heureux personnages, quicorrumpoyent les Eglises de ce temps là: Car ildit qu'ils estoyent eslourdiz en songes, signifiantqu'ilz estoyent du tout menez et transportez parleur affection charnelle, comme l'esprit du dormantest ravy et troublé par ce qu'il songe, d'autantqu'il n'y a nulle raison qui le retire de sa perturbation. Secondem ent, que eux mesmes se souil-loyent par abominations lesquelles il a mieulx ayméseulement noter que exprimer. Finalem ent qu'ilzdififamoyent les puissances et superioritez que leSeigneur a ordonné pour gouverner les choses humaines: voulant introduire une confusion, à finqu'on ne peust plus discerner entre bien et mal.

Or Michel archange, quand en questionnant dis-putoit avec le diable du corp s de Moyse n'osa ieeteriugement de malediction, ains did: Que le Seigneurte redargue: Mais ceulx cy des choses qu'île ignorentils mesdisent: et celles qu e naturellement comme bestesbrutes Us approuvent.

7/29/2019 c55.pdf


511 EPIT RE DE IUD E. 5

Il est vray semblable que eeste histoire ait estéamenée de quelque livre de l'Escriture, lequel toutes-fois nous n'avons auiourd'huy en usaige: Ou bienqu'elle avoit esté baillée entre le peuple iudaiquede main en main tellement que c'estoit une chosevulgaire : Vray est qu'il est eseript au Deuteronomechapitre trentequatriesme, que Moyse a esté en-sepvely du Seigneur en une vallée de la terre deMoab: et que son sépulcre n'a esté congneu denul homme. Ce qu'on iuge avoir esté faict (commeaussi la chose clairement le monstre) de peur queles Iuifz pour l'honneur qu'ilz luy portpient n'abusassent de son corps par idolâtrie. Ce doncquesque le diable en prenoit combat contre l'Ange deDieu n'estoit que pour mettre en avant qu'il sepouvoit trouver afin d'induira le peuple d'Israël àl'adorer con tre la volunté de Dieu. Mainten ant ildiet, que en ce combat, iamais Michel ne voulutiecter contre le Diable iugement de malediction:C'est à dire prononcer parolle d'exécration contre

luy comme le recongnoissant creature de Dieu:ains seulement au nom du Seigneur luy imposesilence. Au contraire il diet que en ceulx cy y atelle témérité qu'ilz ne pardonnent à nulle creaturecombien qu'encores ilz n'y congnoissent rien à redire: et n'ont plaisir en aultres choses sinon encelles que de leur sens naturel sans raison et intelligence ilz comprennent ne plus ne moins quebestes brutes, lesquelles sont du tout menées parleurs affections charnelles d'autant qu'il n'y a enicelles aultre sentem ent. E n ce qu'il diet qu'ilzs'y corrumpent, il fault noter que en tout ce quel'homme appréhende en sa charnalité, il n'y a quecorruption.

Malheu r à iceux, car ils ont suyvy la voye deCam, et selon Terreur du loyer de Balaam se sontaband onnée, et sont péris en la contradiction de Corê.

Affin que nul ne soit si hardy de se ioindre àeulx, il declaire quelle en sera l'issue: asoavoirmalediction. Ce qu'il prouve par l'exemple deceulx desquelz ilz sont imitateu rs. Car commeCain (ainsi qu'il est escrit au second chapitre deGenese) estant en vieux que son frère estoit tantaggreable à Dieu le meurtrit, ainsi ces malleureux,desplaisans que les fidelles servent en sainoteté etinnocence de vie à leur Dieu, en les pervertissants'esforcent de meurtrir leurs âmes.

Item, comme Balaam pour loyer eust été content de renverser les benedictions de Dieu, et perdrele peuple d'Israël (comme nous lisons au douxiesmechapitre des Nombres) pareillement pour leur ventreet voluptez ilz ne demandent que à dissiper l'Eglisede Dieu et la faire tomber et ruyner en malediction,tellement qu'en cela faire ilz sont du tout desbordez

sans mesure ayans comme la bride laschée à garder nul moyen.

Item, comme Coré avec Dathan et Abiro(comme il appert par le seziesme chapitre des Nombres) esleva un tumulte alencontre de Moyse pole débouter du ministère et office auquel il estoordonné de Dieu, en cela se rebellant alencontde Dieu, mesmes : pareillement ceux cy resistent esmeuvent rebellion contre tous les serviteurs Dieu et ministres de son Evangile, voire contIesuB Christ qui est le principal et le Chef de touOr si nul de ceux n'est demeuré impuny, qui n'soubstenu une horrible vengeance de Dieu, commles Escritures tesmoignent : il ne fault penser qceux cy puissent non plus eschapper la main de grand luge.

Icèux sont macules en vois convives, mang ehardiment, se paissans eux mesmes: nuées sans eauagitées cà et là des vens: arbres autumales infru

tueuses, doublement mortes et desracinées: undes de la mer escumantes leur propre confusion : esterrantes:' auxquels est apprestée obscurité de ténéternellement.

Maintenant par diverses similitudes il monscombien il y a en eux de paovreté et malheureEt premièrement leur remonstre que leurs convivoù ilz s'assemblayent, estoyent souillez et contamnez par gens ainsi vitieux, pour leur donner à etendre qu'ilz les devoyent reiecter de leur compgnie. Et rend la raison : pour ce qu'ilz ne povoydissimuler leur gourmandise en mangeant dissolment et sans modestie aucune. E n ce poinot il à noter que les Chrestiens oultre la saincte Cèavoyent certains convives où ilz s'assembloyent poentretenir charité: et prinoipallement cela faisoyilz à cause des indigens, qui en estoyent refocilet soulagez. Parquoy c'estoit une vie damnable telz garnemens, de n'avoir autre esgard sinon se repaistre eux mesmes, sans penser des paovrdesquelz on devoit avoir le principal soing.

Oultreplus, il les accompare aux nué es sans ealesquelles sans propoz troublent l'air, tenant hommes en suspend pour attendre pluye laquen'en sort iamais. Enquoy il demonstre leur vanEt adiouste encore l'agitation du vent ça et pour exprim er d'ad van tage leur inconstance et giereté.

Secondement, il les fait semblables aux arbd'autumne, après la cueillette des fruietz, leisqun'ont plus que les fueilles, et icelles prestes à tober bientos t. Toutesfois il met après une dissimlitude: o'est que les arbres au printemps recommcent à verdo yer e t fructifier. Mais en ceux cyn'y a nulle espérance de frùictz non plus qu'a

7/29/2019 c55.pdf


513 BPITRE DE IUDE 514

arbres steriles du tout et mesmes doublement sei-chées par diverses gelées ou autre encombriers, etpleinement desraoinées.

Tiercement, aux undes de la mer, poulsées impétueusement p ar tempeste. Car comme icelles parleur exume, rendent l'eaue orde et troublée, enmesme sorte ceux-cy en toute leur impétuosité, parlaquelle ilz veulent rompre les autres, eux mesmesse ruynent, car elle retombe toute en leur confusion.

Finalement aux pianettes errantes. Car commeicelles ne sont fichées en certain lieu comme lesautres estoilles, mais ont leurs propres spheresqu'elles cirouissent: aussi ilz n'ont nul arrest; maissont d istraicts en diverses opinions. La conclusionest qu'en la fin une griefve condem nation éterne lleles attend.

Aussi sur eux a prophétisé Henoch , septiesmehomm e depuis Adam , disant: Voiey le Seigneur estvenu avecques milliers de ses Saincts, faire iugement

contre tous, et convaincre tous incrédules d'entre eux,de toutes les oeuvres de leur impieté, lesquelles ils ontiniquement commises, et de toutes mauvaises parollesqu'ils ont parlé contre luy.

Combien que ceste sentence ne se trouve au-iourdhuy, neantmoins nous devons prendre cestesentence bonne et saincte, sans nous tourmenterbeaucoup dont elle a esté prin se. Car possible qu'iln'y a iamais eu certain livre fait par Henoch : maisque voyant la malice des hommes estre venue ius-ques au sommet, fut contrainct de leur dénoncerla vengeance prochaine: laquelle dénonciation aitesté depuis en bruit entre le peuple d'Israël commedigne de memoire. Or PApostre dit que convenablement elle peut estre appliquée à ceux cy, lesquels par dessus les autres, provoquent l'ire de Dieupar l'outrage tant de leurs faits que de leur parolles.Ce iugement de Dieu, duquel il est icy parlé, combien qu'il se commence aucunement en ce mondeen toutes punitions que faict Dieu des iniques,toutesfois il ne sera point droictement accomply ius-ques à la manifestation du Royaume de Iesus Christau dernier lou r. Car lors il viendra en puissanceavec ses anges pour rendre à chascun iustementselon ses oeuvres. Le s Anges sont ioy nommezpar milliers comme en Daniel, au septiesme, et auFsalm e soixante et huytiesm e. Où nous avonstranslaté incrédule, le mot grec signifie ceulx qui

n'ont en leurs coeurs nulle reverence à la maiestéde Dieu.

Iceux sont murm urateurs, quéllereux, chemino nsselon leurs cupidités: desquels la houche parle choseshaultaines, ayans en admiration les apparences à causedu gaing.

Ùalvini opera. Vol. LV.

Encore les marque il plus évidemment et des-covre d'advantaige leurs vices, afin que personnen'en soit trompé par ignorance. Il les dit murmurateurs: comme ainsi soit que le Chrestien doyveéviter tous murmures et mauvais rappors, qui peuvent engendrer discors, et inciter desbatz, ou malveillance en tre les hommes. Apres il dit qu'ilz sontquerelleux. Ce qui procède d'arrogance et impatienced'esprit: quand on ne peut rien endurer de sonprochain, que plaintes et querimonies ne voilenttousiours. Le tiers est qu'ilz cheminent selon leurscupiditez: c'est à dire, qu'ilz sont addonnez auxaffections de leur chair, auxqu elles le Chr estien doitrenoncer pour se accommoder à la volunté de Dieuet celle de son procha in. Âpres il m et la haultesseen parolles, c'est qu'ilz ne peuvent dissimuler l'orgueil de leur ooeur, qu'ilz n'ayent tousiours gloireset vanteries en la bouche pour déprimer les autrespar dessoubz eux. Finalement, la flatterie. Carilz applaudissent à ceux qui ont apparence entre

les hommes, pour tirer de leur substance: mespri-sans les paovres et humbles, dont ilz ne espèrentnulle proye.

Mais vous bienaymes, ayant souvenance des parolles qui vous ont esté predictes par les Apostres denostre Seigneur Iesus Christ. C'est qu'us vous ontdiet qu'au d ernier temps y aura des moqu eurs che-minans selon leurs cupidités d'impiété.

Afin qu'ilz ne se troublassent point voyant tellespestes porter le nom de Iesus Christ, et que pourcela ilz ne perdiss ent courage : il leur reduiot enmemoire comment les Apostres de nostre Seigneuren avoyent adverty les fidèles: duquel advertisse-meht ilz povoyent prendre matière de se consoleret .reconfo rter, pour ne laisser de persévé rer enleur vocation. Il appelle (selon la m anière de l'Es-criture) le dernier temps depuis qu'on a commencéd'attendre la resurrection et l'advenement dernierdu Seigneur, qui est tout le temps du nouveauTestament : pource que toutes choses ont été accomplies: sans qu'il faille attendre nouvelle Prophétie ne revelation iusque à ce que le Seignenrse m anifestera aux siens face à face. Il appellemoqueurs ceux qui contemnent tellement les iuge-mens de Dieu que tout leur est ieu et farce:comme sont ceux qui demandent: Où est le iourdu Seigneur? Ce que les Apostres en ont admon-

nesté se peut veoir en partie aux Epistres à Ti-mothée et en la seconde de saint Pierre et autrespassages. Combien qu'il parle plus des admonitions faictes par parolles : mais il n'y a nulle doubtequ'elles ne ayent esté semblables à celles qu'ilz ontlaissé par esorit.

33

7/29/2019 c55.pdf


51 5 EPTTRE D E IÜ D E 51

lceux sont faisans divisions, sensuels et sansesprit.

H leur donne encor de recbef nouvelles enseignes pour se garder de ces corrupteurs. Et ditqu'ilz tachent à faire separations qui est le propredes faux prophètes. Car c'est leur b ut principal derompre l'union que Iesus Christ a voulu estre entreses mem bres. Ce qu'il les appelle sensuelz et sansesprit: se rapporte à ce qu'il en a dit dessus: caril entend, qu'il n'y a rien en eux de la regenerationspirituelle, par laquelle nous entrons au Royaumede Dieu, n'ayans rien que de la nature humainevitieuse et corrumpue.

Mais vous bienaymee, vous edifians vousmesmesen vostre tressaincte Foy faisant prières par le sainctEsprit, garden vous en la charité de Dieu, en attendant la miséricorde de nostre Seigneur Iesus Christpour la vie éternelle.

Apres les avoir assez adverty des maulx dontilz avoyent à se donner garde, il leur monstre dequelz remèdes ilz doyvent user pour s'en povoirgaren tir. Et premièrem ent les enseigne de s'édifiertousiours de m ieux en mieux en la Fo y, où ilzavoyent desia prins leur fondemen t: laquelle ilappelle très saincte, leur donnant à entendre quetous ceux qui se tiendront en icelle auront un très-certain appuy et asseurance de salut. Mais pourceque cela n'est pas oeuvre d'humaine vertu, il leurcommande après de recourir à Dieu, par lequel,quand nous sommes corroborez en sa vertu, nousouvrons vertueusement. Or il veult que les prièressoyent faictes parle S. Esprit: pource que nostresens ne peut atteindre à demander ce qui estselon Dieu, si l'Esp rit mesmes de Dieu n'aydoitnostre infirmité: dont il est escript plus amplementaux Rom ains huytiesme chapitre. Finalem ent illeur mo nstre quelle est la fin de ces choses : c'estqu'en espérance et patience ilz attendent la miséricorde du Seigneur. Car l'homme ch arnel ne regardant que les choses présentes, n'estime pas qu'ily ait aultre vie ne félicité que celle qui se voit àl'oeil : pourtant il s'envelope en délices de ce mondecomme le pourceau se veaultre en la fange. Ilest doncq bien besoing que les fidèles se incitent àattendre le lour dernier, où toutes choses serontreduictes en leur droict estât. Il est bien à noter

qu'il ne nous propose aultre fondement n'y attentede la vie éternelle que par la miséricorde duSeig neur: afin que toute d ignité de noz oeuvressoit abbatue, et toute gloire donnée à sa bonté.

T y p i s A p p e l h a n s

Et recevez les uns en pitié, les iugeant: les autres sauvez les par crainte, les retirant du feu: ha ïsant aussi vestement de la chair contaminé.

D'avantage il les enseigne que ce n'est paassez de s'estre reti ré soymesmes de la voye dmort et p erdition pour servir purement et saintment à Dieu, si on ne tache aussi de gaigner leaultres qu'on voit estre desvoyez, et de les édifien nostre Seigneur. Pou rtant il les exhorte dtellement fouyr et éviter ceste perverse natioqu'ilz mettent peine de les réduire en meilleure viet ce en diverses manières, selon qu'ilz verronestre expedient. Car les uns veulent estre menepar doulceur et bénignité: les aultres par plugrande sév érité et rigu eur, à quoy il nous fauestre prudens pour nous accommoder à une telle dversité d'esprit. Il diet doneques que envers ceuque nous verrons estre plus dociles, nous modériontellement l'aspérité de condamner, que les traiction

avec miséricorde, au contraire que nous estonnionceulx qui sont endurcis, par crainte du iugement dDieu. Ca'r il fault user env ers eulx comme si on tiroquelqu'un d'un feu ia emb rasé: ce qui ne se faisans effort violen t. Ce pen dan t il veult que nouprenions desplaisir aux vices qui sont alentoud'e ulx : lesquels il appelle robe, selon commuusaige de l'Escriture: pource que l'homme en eenvironné comme de ses habillemens.

Or à celuy q ui les peult garder sans offence,les constituer devant sa gloire incoulpables avec lqui est Dieu seul sage, nostre Sauveur, gloire et hatesse, domination et puissance soit maintenant et etous siècles. Amen .

Comme il a commencé son Epistre par prièrerecongno issant Dieu estre celuy dont il failloit dmander tout bien: aussi maintenant il magnifie sgrandeur comme celle qui est seulement dignd'estre magnifiée. Entrem eslans comm ent le principal que n ous pouvons faire p our le salu t, c'ede les recommander à Dieu : lequel seul a la puissance de les convertir à soy pour les amendeafin que sans offence ilz puissent comparoistre devant sa maiesté et siege iudicial avec ioiee et liesslaquelle sera lors espandue sur tous ses serviteurscomme il est escript. Or il veult que toute gloire ehautesse soit rendue à Dieu: non pas qu'il ne le

ait sans nous, et mesme contre le vouloir de seennemis : mais pour ce que nous devons tous désireque tout le monde le recongnoisse tel qu'il estpour luy rendre louenge à lay deuement appar

I tenante.

& Co., Brunsvigae.

7/29/2019 c55.pdf


7/29/2019 c55.pdf


7/29/2019 c55.pdf


7/29/2019 c55.pdf


7/29/2019 c55.pdf


Documents

c55.pdf