1

L. LECLERC

Yezadur rannyez Treger

Embannet e oa bet e 1908, hag eun eil moulladur e 1911, eur “Grammaire bretonne du dialecte de Tréguier“ gand an Aotrou Leclerc. Adembannet e oa bet e 1986 gand Ar Skol Vrezoneg (Emgleo Breiz). Soñjet em-eus e vefe mad adembann al leor-ze, pa ne jom skwerenn ebed ken anezañ, med e brezoneg. Keñveria a ra dibaouez Leclerc gand ar galleg. Ar pez a zo a-bouez eo ar skweriou. Lakaet ez eus bet skweriou ouspenn pa zoñje din e vanke unan bennag. Modernnaet eo bet an doare-skriva. Ober a ra gand c’h pa skrivom bremañ gand h. Lakaet eo bet h. Ar z mud e tregerieg a zo bet lakaet (z). Al liester en -o a zo bet skrivet o(u). An doare-skriva a vez greet gantañ bremañ a zo bet lakaet etre (...) Ne vez ket skrivet gand Leclerc ar memez ger bepred gand ar memez doare (ê, eo, glav, glao da skwer). Ober a ra gand eur pe eul dirag l. Eur beleg e oa Leclerc. Alese eur bern skweriou relijiel.

A. ar Merser

2

TAOLENN Evid kavoud tra pe dra, kopia an dra ha lakaad anezañ war “Klask“. DISTAGADUR BOGALENNOU BERR PE HIR Ar vogalenn “é“ Ar vogalenn “è“ Ar vogalenn “e“ Distagadur an “o“ Ar vogalennou-fri “eñ“ a zo brezoneg-rik Friet eo “in“ e geriou ‘zo “on“ a zo friet pe hanter-friet “un“ n’eo ket friet, nemed er ger “puñs“ Leoneg ha Tregerieg Distagadur GW Pouez-mouez geriou ‘zo

AR HEMMADURIOU

Ar hemmaduriou dre fri Ar hemmaduriou dre wannaad Kemmaduriou dre greñvaad Kemmaduriou mesket

AR GER-MELL

AN ANO-KADARN AR REIZ Reiz an anoiou traou

LIESTER AN ANOIOU-KADARN

Al liesteriou diabarz Anoiou-kadarn meur a zilabenn enno Liesteriou e i Cheñchet e vez ar vogalennou diabarz Liesteriou en o, io Liesteriou en -ed, -ien, -ier Liesteriou en -ed Liester en -en Anoiou en -ez pe -iz Liesteriou en -on Liesteriou en -ier hag en –eier Liesteriou en -e (-ez e Leon), en -on, -iz, -idi Liesteriou disheñvel An unanderenn

3

Daou her evid al liester An niver-daou Ar geriou bihannaad Liester ar geriou bet bihannaet Anoiou-karan daou-ha-daou

AN TRAOU DIFETIZ

AN ANOIOU-GWAN An derez uhelloh hag an derez uhella Dereziou uhella implijet drezo o-unan An derez kement-ha-kement An derez izel An anoiou-gwan-verb An derez klok Ar bihannaad An estlamma AN ANOIOU GWAN NIVER An niverou kevrenneg Niverou liezkementet Niverou rannet Niver ha niver Eur gont war-dro An niverou en -enn AR RAGANOIOU-GOUR Ar raganoiou renerien Ar raganoiou renadennou Gand ar verb am-eus An araogennou staget ANOIOU-GWAN PERHENNA AR RAGANOIOU PERHENNA ANOIOU-GWAN DISKOUEZA AR RAGANOIOU-DISKOUEZA AN ANOIOU-GWAN GOULENNATA AR RAGANOIOU-GOULENNATA AR RAGANOIOU STAGA AN ANOIOU-GWAN AMRESIZ

4

AR RAGANOIOU AMRESIZ AR VERB Ar verb beañ (beza) Doare disklêria An doare-divizoud Doare gourhemenn An doare-suja An ano-verb An ano-gwan-verb Ar stummou boaz Ar stummou leh Ar stummou amstriz Doare-disklêria Doare-divizoud Bez’ implijet evid lakaad an evez war ar verb Implij ar B hag ar G Ar verb am-eus Doare disklêria An doare-divizoud An doare-gourhemenn Ano-verb Ano-gwan verb Stummou boaz Ar verb “ober“ Doare disklêria An doare divizoud An doare gourhemenn An ano-verb Ano-gwan-verb Stummou boaz Stummou diresiz An doare disklêria Displegadur gand ar rener dirag ar verb An doare disklêria An doare divizoud Displegadur ar verbou gand skoazell “ober“ Ar verb “karoud“ Doare disklêria An doare divizoud Doare gourhemenn Ano-verb Ano-gwan verb Stummou boaz Stummou amresiz Doare disklêria

5

Doare divizoud Displegadur gand ar rener dirag ar verb Doare disklêria Doare divizoud An doare-gouzañv Doare divizoud Ano-verb Ano-gwan verb Ar stummou boaz Doare-disklêria Stummou amresiz Doare disklêria Doare divizoud Displegadur gand ar rener dirag ar verb Doare divizoud Stummou boaz Doare disklêria Verbou dioberiuz An ano-verb hag an ano-gwan-verb Anoiou-verb a vez kemmet o gwrizienn Anoiou-verb heb dibenn-ger Anoiou-gwan verb An anoiou-gwan verb tremenet hag an anoiou-gwan Ar verbou emober Verbou direiz Mond, moned Doare disklêria Doare divizoud Doare gourhemenn Ano verb Stummou boaz Stummou amresiz Doare divizoud Displegadur gand ar rener dirag ar verb Doare disklêria Doare divizoud Dond, doned Doare disklêria Doare divizoud Doare gourhemenn An ano-verb Ano-gwan verb Doare disklêria Stummou boaz Displegadur gand ar rener dirag ar verb

6

Gouzoud Doare disklêria Doare divizoud Ano-verb Ano-gwan verb Ano-gwan verb tremenet An doare-gourhemenn Displegadur gand ar rener dirag ar verb Doare disklêria Doare divizoud Displegadur reiz ar verb gouveoud Felloud Goulenn Karoud Galloud eme Verbou gand meur a wrizienn Cheñchamant vogalenn ar wrizienn Ar verbou diberson falloud, felloud Mankoud Kavoud, plijoud, soñjal, kredi eo : euz ar verb beañ (beza) ra (stumm ar verb ober) ober AR RAKVERB Rakverbou lehiou Rakverbou goulennata Ragverbou amresiz Ragverbou diskoueza Ragverbou staga Ragverbou lehia Ragverbou amzer Bremañ, Dremened, Amzer da zond Er memez amzer, En a-raog, Da houde Padelez. Aliez

7

Ragverb “perag“ Ragverbou doare Ragverbou urz Ragverbou kementad Ragverbou displega Goulenn Asur Naha Doueti. Gwirheñvel AN ARAOGENNOU Araogennou gand di Araogennou kevrenneg Lavarennou heb araogennou An araogennou gand eur ragono gour AR STAGELLOU Ar re a verk an unaniez Ar re verk daou dra disheñvel Ar re a verk daou dra kontrol An hini a verk eun abeg Ar re a verk ez eo echu An is-stagellou Stagellou abeg Stagellou dibenn Stagellou da heul Stagellou aotreüz Stagellou divizoud Stagellou dibad Stagell diouz re all AN ESTLAMMA AN EREADUREZ EREADUREZ AR GER-MELL Ar ger-mell striz Ar ger-mell amstriz Ar ger-mell lodenneg EREADUREZ AN ANO-KADARN Anoiou-gwan hag anoiou-gwan verb implijet evel pa vefent anoiou-kadarn Dirag an anoiou-tud Eun ano-kadarn renadenn eun ano-kadarn Heb araogenn pe gand da, euz Gand da, euz, deuz, dimeuz Gand euz, euz a Araogennou all An ano-verb evel renadenn

8

EREADUREZ AN ANOIOU-GWAN Kemmaduriou en ano-gwan Peleh e vez lakaet an ano-gwan ? An anoiou-gwan dirag an ano-kadarn, doare kevrenneg Gand a Renadenn an ano-gwan An derez uhelloh An derez keverata An derez-uhella AN ANOIOU-GWAN NIVER An niverou pegementi EREADUREZ AR RAGANOIOU Ar raganoiou-gour An anoiou-gwan hag ar raganoiou-perhenna An anoiou-gwan hag an anoiou-diskoueza Anoiou-gwan ha raganoiou goulennata Ar raganoiou-staga Raganoiou-staga amstriz Anoiou-gwan ha raganoiou amstriz Ar gour amresiz er verbou EREADUREZ AR VERB Ar verb hag e rener Displegadur ar verb, gand ma ne vo ket lakaet ar rener dirag ar verb Ar rener goude ar verb Ar rannouigou verb Ne vez ket greet gand ar rannouigou-verb Ar verb beañ (beza) Implij zo Implij eus geus Implij eo Implij emañ (ema), emaint An doare-disklêria An amzer-vremañ Daoust ma An amzer-da-zond Ra ; Da An doare-divizoud Ar pez a hell beza : -fen... ; ar pez na hell ket beza : -jen... oen (euz ar verb beañ (beza) + ano-gwan verb Arru oah ? (Erru ‘oah ?) Implij an ano-verb Stummou goulennata hag estlamma An ano-verb gand eun araogenn en eur, ‘n eur, o dirag an ano-verb

9

RENADENNOU AR VERB Ar renadenn eeun Ar renadenn dieeun Renadennou divizoud Al leh An amzer An doare, an abeg, eur benveg, ar perag, an darn Kementad (muzulia, pellder). Talvoudegez EREADUREZ AR RAGVERB Pegementad Ragverbou doarea Ragverbou “ya“ Ragverbou naha Ragverbou goulennata EREADUREZ AN ARAOGENNOU Doareou-lavar EREADUREZ AR STAGELLOU EREADUREZ AL LAVARENNOU Poueza war eur ger en eur frazenn asant Frazennou naha Frazennou goulennata Frazennou estlamma IMPLIJ DOAREOU AR VERBOU Implij an doare divizoud An doare-gourhemen Implij an amzer-da-zond Doare heta EREADUREZ AN IZ-LAVARENNOU Ar goulennata dieeun Ar goulennata eeun Izlavarennou abeg Izlavarennou pal eun dra Izlavarennou hed-ha-hed Izlavarennou aotreenn Lavarennou gand eur ster divizoud Lavarennou amzer Lavarennou keñveria Izlavarennou suj

10

DISTAGADUR

Bogalennou berr pe hir Berr Hir

dall tal furraad sell êlintañv dirkoll kaoldastum druztreud meudtoull soul

Ar vogalenn “é“

(bet skrivet “e“ gand an darn-vrasa euz an dud). E dibenn ar geriou : mare. E-barz ar geriou unsilabenneg ha ne vezont ket liammet pe gand ar ger a deu en-raog pe da houde : bed (béd). Ar geriou a echu gand -ez e Leoneg (hag er yez evel ma vez skrivet bremañ), a zo en é e Tregerieg : karantez, feiz.

Ar vogalenn “è“ (bet skrivet “e“ gand an darn-vrasa euz an dud).

An è-ze a vez implijet dirag diou gensonenn : penn ; nerz ; gwechou ‘zo dirag eur gensonenn nemetken : devi.

Ar vogalenn “e“ (heñvel ouz hini ar galleg e-barz ar ger “je“)

En ano-gwan-verb : karet. Er stumm -et e Tregerieg, a zo -it e Leoneg (ha skrivet -it gand an darn vrasa euz an dud) : karet (= karit). E-barz : ket, n’eus ket ; en, er, el ; ne. E silabenn diweza eur ger pa’z eus eun e gand eur gensonenn war-lerh : moereb ; paotred ; haleg ; brezel ; gwaremm ; bosenn ; amzer ; kernez. Distagadur an “o“ “o“ serr “o“ hanter-zerr “o“ digor “o“ hanter-digor kole lorh koll kaol skod roh tost taol mor eskob paotr koz Eveziadenn : ao a vez distaget o e Tregerieg.

Ar vogalennou-fri (gand an oll skrivagnerien e vez greet bremañ gand “añ“, friet, ha gand “an“ hanter-friet). “añ“ fri “an“ hanterr-friet

11

anezañ ; evitañ ; goañv ; hañv ; klañv ; skañv ; Frañsez ; dañs ; noblañs.

kargan. Pa vez heuliet gand “d“ pe “t“ : Sant ; Landreger . Hag e-barz geriou unsilabenneg ‘zo : koan ; moan ; poan ; tan. Ma vez berr ar ger unsilabenneg e vez lakaet “nn“ : lann.

“am“, dirag “p“ pe “b“ a vez hanter-friet : ambroug ; pa vez berr e lakaer “mm“ : kamm.

“eñ“ a zo brezoneg rik : eñ ; deñved ; neñv.

Friet e vez “in“ e geriou ‘zo : priñs ; e karin ; din ; ouzin ; int. Gand tud ‘zo e vez lavaret : dign, ouzign ; ignt.

“on“ a zo friet pe hanter-friet “on“ friet “on‘ hanter-friet,dirag “d“ ha “t“, ha e

geriou ‘zo unsilabenneg davedon ; eveldon. spont ;

son ; don. . Ma vez berr e vez lakaet “nn“ : sonn ; bonn.

“un“ n’eo ket friet, nemed er ger “puñs“

Leoneg Tregerieg en em hever en em heñver kregi kregiñar brasa ar brasañ karga kargañema emañan den-ma an den-mañ

Leoneg ha Tregerieg Leoneg Tregerieg Skrivet bremañ ea : ê ê : flêr ; lêz ao ô kaole i gerea e behou o brezoneg ; goulou oun oun lonkau, goude k, g, c’h w gwennv w re wenn f v furs, er penn kenta z seh (zeh goude ar ger-mell) ez, e fin geriou ‘zo é karantez

12

z, e fin ar ger bloaz bla bloazz, e- kreiz eur ger mond a ra kuit dezi ; Roazon ; bazad. tr, e dibenn eur ger mond a ra kuit paotrv, goude “daou“ mond a ra kuit daou vloaz a, e fin ar geriou añ “gweled uhelloh“

Distagadur GW ar wreg a vez distaget ar roeg ; gwragez, a vez distaget grage. E Leon hag e Kerne e vez distaget : greg, vreg, gragez.

Pouez-mouez geriou ‘zo Pouezet e vez war ar zilabenn diweza : pesort ? bennag, ebed. ganin, ganit, ganimp (ganim), ganah (ganeoh). petra ? eben. emei (eme(z)i), emê (emeze, emezo). peleh ? nebleh, a-raog, e-barz, dindan, a-dreñv, war-lerh. pegoulz ? pegeid ? fete (feteiz), fenoz, gwejall (gwechall), arhoaz, diagent, kenkent (kerkent), abred, dioustu, raktal, bremazon, emberr, aboe (abaoe), dalhmad, ato (atao). perag ? penaoz ? ervad, a-hend-all, kenkoulz, evel. a-awalh, nemeur (goude eun nahadenn), ouspenn, marvad (moarvad), emichañs, war-dro. etre, evid, paneved, nemed, e-barz, e-pad. zoken, avad, vise, ‘velkent, eta. nebon ! (nebaon !) E Bro-Oelo Greet e vez evel ma oa bet lavaret uhelloh e Bro-Dreger, hag e Goelo, tro-dro da Bempoull. E-kichenn al Leñv ha Plouha, n’ema ket bepred ar pouez-mouez war an eil silabenn diweza : gwechou ‘zo e vez lakaet ar pouez-mouez war ar zilabenn diweza : itron, ledan. Er geriou teir silabenn e vez lakaet aliez ar pouez-mouez war ar zilabenn genta : brezoneg, Larodeg, skubelenn. Er ger itronezed e chom ar pouez-mouez war tron. Ma’z eus teir silabenn, an hini genta o veza pouez-moueziet, e vo lakaet eun eil pouez-mouez war ar bederved silabenn : Larodegiz, skubelenaou (skubellennou), (ar pouez-mouez o veza war eun dro war ar zilabenn genta ha war ar bederved). pedenn : war pe ema ar pouez-mouez ; pedenaou (pedennou) : chom a ra ar pouez-mouez war pe, mez e vez greet war naou ivez. pedenno, e tregerieg a vo pouez-moueziet war den ; kanelaou (kanellou) war ka ha war laou. kelenn : me a gelenne, amzer dremenet e tregerieg, me a gelene, gand daou bouez-mouez, e Goelo. Marteze e teu an doare distaga-ze deuz m’ema ar Goelo-ze tost d’ar vro Hallo. E-tro Pempoull ema kalz tostoh distagadur ar brezoneg diouz hini an tregerieg : ledan, skubelen (skubellenn) a vo pouez-moueziet war ar zilabenn diweza. Trohet e vez ar geriou er Goelo tost d’ar vro-Hallo : chapeled a deu da veza chapled ; gousperou, gouspraou ; kovesaad, kosad (gand ar pouez-mouez war ko) ; avalo, alaou ; buhon (buan) bïon ; bihan, bïan).

13

Al liester tregerieg en -o a deu da veza -aou. E Pempoull ema al liesteriou-ze e -ou evel e leoneg. Med e vo pouez-moueziet pedenou (pedennou) war pe, hag eun eil pouez-mouez war nou.

14

AR HEMMADURIOU K P T G B D M gwannaet G B D H V Z V kreñvaet K P T friet H F Z Notennou : Le H a zeu euz G a zo dousoh eged an hini a zeu deuz K. “gw“ (gwad- a zeu da veza da wad ; gwreg da wreg ; gouiziegez da ouiziegez. E-barz geriou ‘zo, e teu ar “g“ da vez “y“ : geot, yeot ; genver, yenver. E Tregerieg ne vez ket greet bepred ar hemmadur D/Z : douar, da zouar, da douar. F a vez distaget V aliez, hag S gand eur vogalenn war-lerh, Z : sant, ar zant.

Ar hemmaduriou dre fri

K T P H Z F Greet e vezont goude ma : ano-gwan perhenna, ragano gour. am : ano-gwan perhenna, ragano gour. em : ano-gwan perhenna, ragano gour. he : ano-gwan perhenna (pa vez perhennet an dra gand eur plah) ; ragano gour gwregel. on : ano-gwan perhenna, pe ragano gour. o : ano-gwan-perhenna pe ragano gour. kalon : ma halon ; em halon ; on halon ; he halon (dezi) : o halon.

tad : on zad (pe : on tad). penn : he fenn dezi prenañ : eñ am frenas : hi o frenas ; eñ on frenas. penn : on penn, pe : on fenn

Goude ar geriou-mell ar hag eur, pa vez gourel an ano en unander ; ha pa vez liez an ano, hag eñ gwregel. kalve’ : ar halve’ kog : ar hog. kigi : ar higi. kroaz : ar hroaziou. kiez : ar hiezed. kazetenn : ar hazetennou.

S a vez distaget Z : sah , ma zah, e zah (dezañ) ; med he sah (dezi).

Ar hemmaduriou dre wannaad K P T G GW B D M G B D H W V Z V

15

En anoiou gwregel unan, hag en anoiou tud gourel liez, e vez greet ar hemmaduriou-ze, nemed D/Z, goude ar, eur, eun : geriou-mell ; er, en : geriou-mell kevrenneg (nemed D/Z). mamm, ar vamm ; paotr, ar baotred ; merh, ar verh ; gwe(z)enn, eur we(z)enn ; toenn, an doenn ; toer, an doerien ; keginer, ar geginerien ; kambr, er gambr ; taol, en daol. Anoiou merhed el liester : ar mammo(u) ; ar gwrage(z) ; ar merhed. Memestra e vez lavaret : Gallez, ar Hallezed ; Gwenedourez (ar Wenedourezed)1. mad : lavaret e vez ar vad. mein : lavaret e vez, gand tud ‘zo : ar vein. Ne vez ket ket a gemmaduriou er geriou-mañ : plah, eur plah ; ar mêrio(u) ; an testo(u) ; an tado(u) ; ar priejo(u) ; an Turked ; ar mibien ; ar breudeur2. Gand ar geriou gwan e vez greet memez mod hag evid an anoiou : an denerrañ (gwregel unan) ; eur gaer a iliz (gwregel unan). D/Z : ne vez greet jamez goude ar ger-mell : direnn, an direnn. Dor a deu da veza : an nor. Tra ; gourel eo, med e vez greet ar hemmadur evel pa vefe gwregel : eun dra. An anoiou-gwan niver : greet e vez ar hemmadur, pe e vefent gwregel pe hourel : pevarved, ar bevarved3. Da : ano-gwan perhenna : tok, da dok ; da vizied. Da : ragano : ma da wel. E : ano-gwan perhenna, pa vez perhennet an dra gand eur paotr : e dok. E : ragano (evid eur paotr) : me e wel. D/Z : ne vez ket ket greet bepred e tregerieg : da douar, pe da zouar. a : araogenn : poan, eun den a boan. a : rannig-verb : karoud : ni a gar Doue. Greet e vez ar hemmadur memez pa ne vez ket distaget ar rannig : ni ‘gar Doue. da : araogenn : Per : me a ro da Ber. dre : araogenn : Gwengamp, dre Wengamp. war : marh, war varh. (war a zo ar : Argoad, Arvor – anoiou lehiou). diwar : kein, diwar gein ar marh. en eur, ‘n eur : kerzed, en eur gerzed. na, ne : komz : ne gomzan ket. re (adverb) : braz, re vraz.

1 Gallez, ar Hallezed ; Gwenedourez (ar Wenedourezed). : hervez Leclerc. Bremañ e vez skrivet ar Gallezed, ar Gwenourezed. 2 an Turked ; ar mibien ; ar breudeur : bremañ e vez skrivet : an Durked ; ar vibien ; ar vreudeur. 3 ar bevarved : er yez skrivet a-vremañ, ne vez ket greet ar hemmadur-ze.

16

seul (sal e tregerieg) : mui : seul vui. pe : (stagell) : Paol, Per pe Baol. pa : kanan, pa ganan. ra, da (geriou het) : be(z)añ, ra vo meulet Doue ! pe ? : koulz, pegoulz ? an hini (gwregel) : braz, an hini vraz. ar re : braz, ar re vraz. re : Benah, re Venah. unan (gwregel) : braz, unan vraz. daou, tri, pevar : paotr, daou baotr. (med e vez lavaret : kant : daou hant, tri hant, pevar hant). diou, teir, peder : plah, teir blah. nao : paotr, nao baotr. (nemed GW : tri gwenneg, pevar gwenneg, nao gwenneg). en em, ‘n em : gweled : ni en em wel. hanter : poaz, hanter boaz. oll : mado(u) : ma oll vado(u). am (ragger) : kristen : amgristen. dam, dem (raggeriou) : tost, damdost. di (ragger) : gaou, dihaou. di (skrivet bremañ de), ragger : kas, digas (degas). gour : ragger : tado(u) : gourdado(u). gour : ragger : treust, gourdreust. peur : ragger : greet, peurhreet. gwall : klañv, gwall glañv. neve(z) : neve(z) hreet. Eveziadennou : ad (had e tregerieg) : gwechou ‘zo : meinañ, hadveina pe hadmeinañ; bepred : merenn, hadverenn. eil : eil-mamm pe eil-vamm ; eil-tad pe eil-dad (eil tad). pell : pell-kar, pe pell-gar. dindan : dindan poan pe dindan boan, dindan treid pe dindan dreid. An anoiou pe an anoiou-gwan, goude eur ger, a zo bet kemmet o hensonenn genta goude ar ger-mell : Mamm, mad, eur vamm vad ; bugale, bihan, bugale vihan ; taol, brao, eun daol vrao ; koad, eun daol goad ; yalh, butun : eur yalh vutun. Eveziadennou : Ne vez ket kemmet an ano-gwan pe an ano goude eun ano bet kemmet ma echu hennez gand k, p , t. ; greet e vez ar hemmadur pa echu ar ger bet kemmet goude ar ger-mell gand eur vogalenn, pe l, m, n, r. merh, klañv : ar verh klañv ; botez, koad : eur votez-koad ; penn, poan : poan-benn. Pa echu an ano gand d, ne vez greet dre vraz nemed ar hemmadur B/V, ha M/V : medisined, gouieg (gouezeg), ar vedisined gouieg ; mad, ar vedisined vad. E-barz ar geriou a zo greet gand daou ano, ne vez greet ar hemmadur en eil ano nemed ma vez stag ouz an hini kenta e-keñver e ster : bran, morvran.

17

Med e vez lavaret : Sul Fask ; laer-vor. Goude eur ragano paotr e vez greet ar hemmadur aliez : Pipi (Per), koz : Pipi goz. Med e vo lavaret : Fañch koz. Gand braz, mad, kaer e vez greet ar hemmadur dre wannaad, memez goude eun ano gourel : vikel-vraz ; labour vad ; c’hoari gaer. Anoiou-gwan ‘zo, unsilabenng anezo, a vez lakaet dirag an ano. Greet e vez ar hemmadur dre wannaad en ano-ze : gwall, paotr : eur gwall-baotr ; briz, brezoneg : briz vrezoneg ; koz, marh : eur hoz varh ; gwir, bro : gwir vro ; berr, komzo(u) : e berr gomzo(u). Bloaz a deu da veza vloaz (vla e tregerieg), goude an oll niveri, ha goude ped ? nemed goude eur, tri, pevar, nao : daou vla, pe daou la, med tri bla. Goude pemp e teu da veza pla : pemp bloaz, pemp pla. Bremañ : bete vremañ ; piou, e ti biou ? mad, ober vad.

Kemmaduriou dre greñvaad G B D K P T az, ho : geno(u) : ez keno(u), en az keno(u), ho keno(u). distagañ : me az tistago ; gweled : me ho kwel. Eveziadenn : kaledet e vez gwechou ‘zo diou gensonenn heul-da-heul e daou her disheñvel : braz, hent : an hent praz ; gwenneg, pemp : pemp kwenneg ; c’hweh kwenneg, seiz kwenneg, eiz kwenneg, dek kwenneg. Bennoz Doue, Bennoz Toue. ho a deu da veza hoh dirag eur vogalenn : hoh iliz ; me hoh ador. E Goelo e vez lavaret : hoh loer, hoh nez (neiz).

Kemmaduriou mesket G GW B M D H W V V T o, en ano-gwan-verb : gweled, o weled ; debri, o tebri ; e : rannig verb : dornañ, arhoaz e tornin ; ma : stagell : gweled, evid ma welo. Eveziadenn : o, e, ma a deu da veza oh, eh, ma’h (ez, ma’z e leoneg) dirag eur vogalenn : eh evan ; eh an ; evel ma’h on.

18

AR GER-MELL an, ger-mell striz, a vez greet gantañ dirag ar vogalennou, an h mud, d, t, n. An amzer ; an hent ; an tad ; ar harr ; ar, ger-mell striz, a vez greet gantañ dirag ar hensonennou all, y (gand eur vogalenn war-lerh), w. : ar yar ; ar waz. al, ger-mell striz, a vez greet gantañ gwechou ‘zo dirag l : al levr. Eveziadenn : an, ar, al a deu da veza en, er, el pa vezont kemmesket gand an aroagenn e : en tan ; er mor ; el levr. Gand eun , eur, eul, ger-mell amstriz memez mod ha gand ar ger-mell striz : eun tad, eur harr ; eur yar ; eur waz ; eul levr. Notenn gand an embanner brezoneg : amañ e skriv Leclerc eul levr. Pelloh e skriv eur loa.Sañset e vefe lavaret eur dirag l e tregerieg. N’eus ger-mell lod ebed e brezoneg : bara ; bleud ; pesked ; gwin mad. Eveziadenn : pa vez heuliet an ano gand eur renadenn, e vez greet gand euz heuliet gand ar ger-mell : Me am-eus debret euz ar bara hoh-eus kavet.

19

AN ANO-KADARN.

AR REIZ Diou reiz a zo e brezoneg : an hini hourel hag an hini wregel. Gand an dibennou –ez hag enn e vez merket an aliesa ar reiz wregel : sant santezniz nizezbleiz bleizezkaner kanerezmarhadour marhadourez Ar Pourhied Ar Bourhiedenn Robig eur Robigenn krennard krennardenndu an duenn Gwechou ‘zo ez eus anoiou disheñvel evid an diou reiz : breur c’hoartad mammyontr (eontr) moerebtonton (ger implijet gand ar vugale). tintin (ger implijet gand ar vugale). mab merhpaotr plahmevel matezAotro(u) Itron roue rouanezpaeron maeron, maeronez marh kazegkole, taro annaouar (ounner e Leon). ejen, ejon buohmaout dañvadezbouh gavrouh gwizkog yar Kalz anevaled o-deus ar memez stumm evid an diou reiz : eur sparfell ; eur preñv a zo gourel. bran, eur vran, a zo gwregel. merien, ano-stroll, a zo e unander merienenn, eur verienenn. Evid al loened e vez merket ar reiz gwechou ‘zo gand tad, tar (evid tarv, taro) pe mamm : moualh, gwregel : eur voualh. Eun tarmoualh, gourel. Eur vamm voualh, gwregel. eun targaz, gourel (eur haz).

20

Reiz an anoiou traou

Gourel e vez an aonoiou metal : houarn ; kouevr. rannou ar bloaz : miz ; hañv ; koareiz ; an anoiou meneziou : Ar Halvar. Gwregel e vez anoiou ar hêriou : Pariz ; An Oriant ; an darn-vrasa euz an anoiou broiou : Breiz. Merket e vez aliez ar reiz dre zilabenn genta ar ger, mez ne vez ket gwir bepred : gourel :-aj : evaj (med gwregel eo belegiaj, ar velegiaj). gourel : an oll heriou en -adur : breinadur ; krouadur. (Med plijadur a zo gwregel : ar blijadur). gwregel e vez an anoiou en –ell : kontell ; skudell ; mantell ; kaouidell ; troidell ; fornigell ; dorikell. gwregel e vez an anaoiou a echu gand : -enn : unander ar geriou-stroll : piz, eur bizenn ; merien, eur verienenn. -adenn, a verk eun dra bet greet, pe ar pez a zeu deuz an dra a oa bet greet : touadenn ; gweladenn ; kavadenn ; gouziadenn ; lahadenn (lazadenn). -adeg : a verk eun dra a oa bet greet a-stroll : lahadeg (lazadeg). -ded, -ted, -der : a verk an anoiou amresiz : lealded ; pasianted ; tommder ; douster.4 -egez, -elez, --erez, -adurez, -idigez : goui(z)iegez ; madelez ; tromplerez ; deskadrurez ; silvidigez. -erez : a verk michourerezed : kigerez. -eg : traou heñvel lakaet asamblez : kanabeg. -e (e tregerieg ; -ez e Leon) : buhe (buhez) ; gwirione (gwirionez) ; true (truez). -ante (e tregerieg ; -antez e Leon) : karante (karantez) ; paourante (paourentez). -enti, -oni, -ni : meventi (mezeventi) ; kasoni ; kozni. -añs, -eri, -iz (a deu euz ar galleg) : fiañs (fiziañs) ; kigeri ; frankiz. Eveziadennou : An anoiou en –ad, a verk ar pez a zo e-barz ; e –vez, a verk ar badelez ; hag e –ig, a verk ar ger-bihannaad a zalh reiz ar ger orin : dorn, gourel, eun dornad ; deiz, gourel, devez ; dornig. bag, gwregel : bagad, eur vagad ; bagig, eur vagig ; noz, eun novez. Ar ger tra : gwregel eo goude ar ger-mell : eun dra ; hag evid an ano-gwan a deu da houde : eun dra vad. Med e vez lavaret : daou dra, tri dra... Geriou all a zo gwregel : giz, karreg, kened. Geriou all a zo gourel : kurun.(gwregel eo kurun e leoneg, ha neuze er yez evel ma vez skrivet bremañ).

4 er yez evel ma vez skrivet bremañ e vez gwregel an anoiou e ed, ha gourel ar re e –er.

21

LIESTER AN ANOIOU-KADARN Lakaet e vez –o5, -ed, -ien, e dibenn an ano-kadarn.

Al liesteriou diabarz Notenn : ar stummou bet implijet bremañ er yez skrivet a zo bet lakaet goude ar stummou bet skrivet gand Leclerc. Unander Liester dant dentgavr, gaor gev, georyar yersant sentkorn kern, kernio(u) houarn hern, houarnio(u)louarn lern Unander Liester ea6, oa drên dreinmên meinoan ein, oanedtroad treid

Anoiou-kadarn meur a zilabenn enno a a deu da veza e. Unander liester askell eskell, iskilli azen ezen, azened kabell kebell, kabello(u) kabestr kebestrkarreg kerregkastell kestell, kastello(u)kazeg kezeg (liester marh ivez). gwastell gwestell, gwastello(u). planken plenkenrastell restell, rastellou skabell skebell, skabello(u). o a deu da veza e : Unander Liester kordenn kerdenrohell rehell, rohello(u) a hag o a deu da veza e er memez ger : (hag añ a deu da veza eñ)

5 –o : ou er yez skrivet bremañ. 6 ea : skrivet bremañ ê.

22

Unander Liester abostol ebestelêrouant (aerouant) ereventalar eler, alario(u)askorn eskernbastard besterd, bastarded dañvad deñvedmanah menehozah ezeh

Liesteriou e i Ne vez ket cheñchet ar vogalenn diabarz. Unander Liester blei7 bleidigwa8 gwai9

gwerzid gwerzidigwiz gwizimeill meilli

Cheñchet e vez ar vogalennou diabarz a Unander Liester bran brini bouhal bouhili karv (karo) kirvi karr kirri drask driski klujar klujiri garz girzi gast gisti houad houidi levran levrini marr mirri moualh mouilhi e Unander Liester kenderv kendirvikolven (golvan) kolvini (golvini) dred dridierv (ero) irvilestr listri 7 blei : bleiz, liester bleizi, evel ma vez skrivet bremañ. 8 gwa : gwaz 9 gwai : gwazi

23

mestr mistri, mestro(u) polez polizikomper kompiri (komperien) o Unander Liester kloh klehi (kleier) krog krigi e hag e Unander Liester brezell brizilli (brizelli). enez iniziezel izililegestr ligistri Liesteriou en o, io10 après a, e, i : Unander Liester bara barao(u) tra treo, traou gwele gweleo(u) fri frio(u) Eveziadenn : pa vez –ez e Leon, (-e e Treger), e vez lakaet io : Unander Liester bla (bloaz) blaio (bloaziou) skoa (skoaz) skoaio (skoaziou) loa (bet lakaet heñvel ouz ar re all). loio (loaiou) be (bez) beio (beziou) de (deiz) deio (deiziou) Goude k, p, t, g, b, d : Unander Liester tok toko (tokou) lamp lampo (lampou) c’hwist c’hwisto (c’hwistou) bag bago (bagou) krib kribo (kribou) pod podo (podou) Eveziadenn : d ha t a deu gwechou ‘zo da veza j ha ch. Gweled pelloh. Goude s, v, f e dibenn ar ger, gand ma vefe eur gensonenn j, ch dirag : Unander Liester gras graso (grasou) neñv neñvo (neñvou)

10 Liesteriou en o, io : ou, iou e Leon, Kerne-Izel, Goelo braz. E Kerne-Uhel : aou, iaou.

24

skilf skilfo (skilfou) soñj soñjo (soñjou) rebech rebecho (rebechou) Goude m, mm, nn, ll, rr, r e dibenn eur ger, gand eur gensonenn en a-raog : Unander Liester skoulm skoulmo (skoulmou) tamm tammo (tammou) penn penno (pennou) toull toullo (toullou) fuzuill fuzuillo (fuzuillou) gopr gopro (goprou) barr barro (barrou) Goude l ha n (bet skrivet l, n gand Leclerc, -ell, -nn en doare-skriva a-vremañ) : Unander Liester troidell troidello (troidelllou) fornigell fornigello (fornigellou) c’hoariell c’hoariello (c’hoariellou) rohell rohello (rohellou ; rehell) Goude an dibenn –enn : Unander Liester toenn toenno (toennou) kavadenn kavadenno (kavadennou) yeotenn yeotenno (yeotennou) oferenn (overenn) oferenno (overennou) Liesteriou e jo, cho, e-leh z, d, t : Unander Liester gwaz (= ster) gwajo (gwaziou) pouez pouejo (poueziou) miz mijo (miziou) roz (= tuchenn) rojo (roziou) d, gand ma vefe dirazañ a, e, o, a deu da veza j ivez : Unander Liester prad prajo (prajou, pradou) pred prejo (prejou, predou) rod rojo (rojou, rodou) t, gand n dirazañ, a deu da veza ch : Unander Liester hent hencho (hentchou, heñchou) pont poncho (poñtchou) Eveziadenn : boest, boecho (boestou).

25

Memez mod gand ar geriou a zo o dibenn e -nt, -st, gand eun r da heul, na vez ket distaget : Unander Liester montr moncho (montrou) prenestr (prenest) prenecho (prenestou, prenesti, prenester) -ss e dibenn ar geriou a deu da veza cho : Unander Liester klass (klas) klacho (klasou) press (pres) precho (presou)

Al liesteriou e -io -io a vez implijet goude -o hag -u : Unander Liester hano (ano, anv) hanoio (anoiou, anvou) tro troio (troiou) ru ruio (ruiou) Eveziadenn : u (= vi) a deu da veza uo (= viou). Goude c’h (h) hag f, gand eur vogalenn dirazo : Unander Liester beh behio (behiou) boulh bouhio (boulhiou) kef kefio (kefiou) kraf (krav) krafio (kraviou, kreven) Goude l, n e dibenn ar geriou : Unander Liester stal stalio (staliou) brezel brezelio (brezeliou) sul sulio (suliou) ofern (overenn) ofernio, overenno, (overennou). kêr kêrio (kêriou) stur sturio (sturiou) bar (barr) bario (barrou) bern bernio (berniou) Eveziadennou : l hag n a vez distaget ll ha gn dirag -io : sulio a vez distaget suillo ; bernio, bergno. E Treger Izel e vez greet gand llo e-leh lio : kontel (kontell), kontello e-leh kontelio (kontelliou). Traou disheñvel : Unander Liester kein keino (keinou) ivin ivino (ivinou) lein leino (leinou)

26

aval avalo (avalou) hual hualo (hualou) douar douaro (douarou) bannah bannaho (bannahou) koef koefo (koefou) banniel bannielo (banneliou) boul boulo (boulou) kaier kahiero (kaierou) davañcher (tavañjer) davañchero (tavañjerou) mouchouer mouchouero (mouchouerou) paner panero (panerou) ober obero (oberiou) Eveziadenn : E gwirionez e vez greet gand o pe io hervez al lehiou, dreist-oll evid ar re a zo l pe er o dibenn. -ad pe –iad : Unander Liester -ad -iad skudell skudello (skudellou) skudellad pel (= pezell) pelio (pezellou) peliad (pezellad) Kernev Kernevad Treger Tregeriad O hag io pa ya kuit dibenn ar ger en unander : Unander Liester botez boto (botou, boutou) bragez brago (bragou) benveg benvio (benviou, benviji) gwirien (gwrizienn) gwrio (gwriziennou) spillenn spillou (spillennou) treujenn (treuzenn) treujo (treuzou) gwazienn gwazio (gwaziou, gwazied, gwaziennou) Eveziadenn : al liesteriou en –ennou a verk eur re bennag. O ha io evid tud, anevaled... Unander Liester kole koleo (koleou), koleed diaoul diaoulo (diaoulou) doue doueo (doueou) loue (leue) loueo (leueou) mamm mammou (mammou) maout maouto (meot) mêr mêrio (mêriou) mestr mestro (mestrou, mistri) pab pabo (pabou, pabed, pibien) pried priejo (priedou, priejou) tad tado (tadou) test testo (testou)

27

Liesteriou en –ed, -ien, -ier.

Liesteriou en –ed :

Unander Liester merh merhed Breton Bretoned person personed niz, nizez nized, nizezed loen loened koulm koulmed toñseg (touseg) toñseged (touseged) pesk pesked Anoiou all a zo e –ed o liester : Unander Liester dervenn dervenneddiner dinered (dinerou)dornerez dornerezed Anoiou ‘zo e -enn a goll an -enn-ze hag a zo o leister e -ed : Unander Liester karpenn karpeddluzenn dluzedgwazienn gwazied, gwazio(u), gwazienno(u) moudenn moudedsardinenn sardined Anoiou ‘zo a vez lakaet an dibenn-ger -enn pe -ez, ha goude e vez lakaet -ed evid al liester : Unander Liester buoh buohenned (buohed, saout) kazeg kezegennedkomer komerezedyar yarezed (yer) c’hoar c’hoarezeditron itronezedannouar annouarezed Lesteriou all : Unander Liester femelenn femelezedbiz bizied

28

Gall Galloed Liester en -en : greet e vez gantañ evid an anoiou-tud (paotred) : Unander Liester kemener kemenerienpeher peherienmesaer mesaerienmarhadour marhadouriendevejer (devezer) devejerien (devezerien) paour peorien, pevien Gand an anoiou-tud en –eg : Unander Liester amezeg amezeienmarheg marheiengenoeg (genaoueg) genoeien (genaoueien) Hag ar ger gwenneg ivez, a deu da veza gwenneien el liester. Anoiou en -ez pe –iz : Unander Liester kalvez kilvijen (kilvizien) matez mitijen (mitizien) lakez likijen (likizien) Frañsez Frañsijen (Frañsizien) bourhiz bourhijen (bourhizien) Aniou-gwan bet implijet evel anaoiou-kadarn : Unander Liester intañv intañviensod sodien Anoiou all : Unander Liester diskibl diskibien (diskibled) eskob eskibienmab mibienmevel mevelienkristen kristenienebeul ebeulienmarmouz marmouzien Lesteriou en -on :

29

Unander Liester laer laerongad gedonSaoz Saozon Liesteriou en -ier hag en -eier : al liesteriou-ze a zo en -o pe en -io ivez, med ez eo brasoh o ster : Unander Liester en –o -io Liester en i, -eier dour dourio(u) doureierpark parko(u) parkeierkelo (keloiou) keleierbizo(u) bizeierbotez boto(u) boteierloer lereier (loereier) al lerou (eur re loerou) prad prajo (pradou, prajou) prajeier (pradeier) Liesteriou all en -eier : Unander Liester kleze (kleve en Izel-Treger) klezeier (kleveier) lanneg lanneierredadeg redadeier (redadegou) Liesteriou en -eier, gand ma vefe cheñchet ar vogalennou diabarz (a a deu da veza i pe e ; o, e ; aou, eu ; e i : Unander Liester baz bizier, bizeier kaz kiziergarz girzierfalh filhier, felhier falz filzier, felzier kloh klehier, klehi, kloho forh ferhier roh rehier, (reier) porz pirzier (porziou, perzier) kraou krevier, kreüier gaou gevier, geüier gwalenn gwalinier, gwalenno(u) kozenn kozinier pazenn pazinier (pazenno(u)) Liesteriou en -e (-ez e Leon), en on, -iz, -idi Unander Liester

30

otro (aotrou) otrone (aotrounez) bugel bugalegwreg gwrage (gwragez) roue rouane (rouanez) ti tie (tiez) laer laerongad gedonSaoz Saozon Kernevad Kerneviz, Kernevaded Tregeriad Tregeriz Gwengampad ne vez ket implijet Gwengampiz Parouzian (parrezian) parouzianiz (parrezianed) tremeniad tremenididiavêziad diavêzidi Liesteriou disheñvel : Unander Liester kar kerentbuoh saoutbuoh buohed, buohenned (unan hag unan) kloareg kloer (dre vraz). kloareg kloareged (unan hag unan) ki chasden tudgwaz gwersed (gwazed) marh kezegmarh marho (strujennou legumachou ‘zo) jo (jao) (Kerne-Uhel) roñsed (unan hag unan) ; kezeg porhell moh ; porhelled (unan hag unan)

An unanderenn A-stroll Unanderenn Unan hag unan ed edenn edenno(u) stered steredenn steredenno(u) Eveziadenn : Evid ar gwez-frouez e verk an dibenn -enno(u) ken ar wezenn ken ar frouez : eur gistinenn a zo ken ar wezenn, ken ar frouezenn. ; kistinenno(u) a zo ken kistinennou hag ar gwez-kistin, ar re-ze unan hag unan. Evid nompas kemmeska an daou e vez lavaret : eur we(z)enn gistin, ha gwe(z)enno(u) kistin, unan hag unan. Memez mod e vo lavaret : gwe(z) fo (faou), gwe(z) derv (dero), foenno (faouennou), dervenno(u). Implijet e vez ivez al liester en -ed evid ar gwez : dervenn, dervenned. Eveziadenn : Implijet e vez -enno(u) evid merka unan hag unan : gir (ger), girienno (geriennou) ; hini, hinienno(u).

31

Geriou ‘zo n’int ket anoiou-stroll. Neuze e vez greet gand al liester en -o(u) : Ano-stroll Liester Liester unan hag unan spillenn spillo(u) spillenno(u) bleuñ bleuñiou bleuñenno(u)

(bleuniennou) Evezidenn : Evid al loened e vez greet ivez gand loen ha penn : Liester Unander moh penn-moh (pemoh) kezeg eul loen kezeg

Daou her evid al liester Unander Liester dre vraz Liester all den tud tudo(u) bugel bugale bugaleo(u)

An niver-daou Unander Niver-daou breh an divreh (diouvreh) skoa(z) an diskoa (diouskoaz) lagad an daoulagad skouarn an diskouarn (diouskouarn) dorn an daouarn glin an daoulin garr an diouharr Eveziadenn : Pa n’eus ket kaoz deuz tud, e vez greet gand al liester en -io : brehio(u) eur hravaz ; skouarnio(u) eur gaoter. Evid eul loen e vo lavaret memez mod : skoaio(u) eun dañvad.

Ar geriou-bihannaad Merket e vez gand an dibenn-ger -ig : Ger orin Ger bet bihannaet paotr paotrigmin (mên) minig, (mênig) bugel bugeligti tiigoan oanig

Liester ar geriou bet bihannaet

32

Greet e vez gand –igo(u) a vez staget ouz liester ar ger dre vraz, gwechou ‘zo ouz an unander. Ger orin Liester ar ger bet bihannaet paotred paotredigo(u) mein meinigo(u) bugale bugaligo(u) ti tiigo (tiigou)oan oanigo, oanedigo, (einigou)

Anoiou-kadarn daou-ha-daou Gand an ano kenta e vez merket ar reiz hag al liester : Unander Liester barr-avel barrou-avel poull-tro poullo(u)-tro ki-dour chas-dour Eveziadenn : Reou ‘zo a vez skrivet en eur ger. Neuze e vez merket al liester en dibenn : Unander liester morvran morvrinipothouarn pothouarnio(u) An ano-kadarn, eet kuit, ha lakaet en e leh ar ragano hini en unander, re el liester, heuliet gand eun ano-gwan hini re an hini braz (gourel). An hini vraz (gwregel).

ar re vraz

an hini mad (gourel). An hini vad (gwregel).

ar re vad

Eveziadenn : re dirag eun ano-kadarn a dalv aliez evid “daou dra heñvel“ : Unander daou-ha-daou liester loer eur re loero(u) loereierbotez eur re vo(u)to(u) boteier

33

AN TRAOU DIFETIZ Greet e vezont gand eun ano-kadarn fetiz : Me glev ar zonerien (e-leh Me glev ar muzik). Komzo(u) an dud dife (difeiz) (e-leh an difeizded). a-vihanig e-leh ar vugaleaj. Pourve(z)et ê (eo), e-leh pourvez en-deus. Ne (Na) hoantaet (hoantait) ket re, e-leh gorrekait ar c’hoant. Evid an dra-ze e vefomp (vezim) kasti(z)et stard, e-leh dedenna kastizou). Evid difenn ar gêr, e-leh divenn, ano-kadarn). Spered an den a zigor ‘n eur studiañ ha ‘n eur zoñjal ervad, e-leh ar brederiadenn, ar studiadenn). Ar pez a fell dim ober, e-leh or pal. An hini a bleustr re an dud a zinerz e galon, e-leh, e galleg, hervez Leclerc : un commerce trop assidu avec la créature affaiblit l’âme. Pa govesaer eur pehed, eh ê (eo) red lared petra ê (eo), perag eh ê (eo) bet greet ha pegeid an-deus (en-deus) padet, e-leh, e galleg, hervez Leclerc : Il faut, dans l’accusation d’un péché, en dire la nature, le motif, la durée. An dra-ze a ziskoue(z) eh ê (eo) eun den fur, e-leh e furnez. Eñ a lare ne oa Doue ebed, e-leh Eñ a nahe bezañs Doue. E-pad ma oad o selaou an testo(u), e-leh abadenn-selaou an testou. Pa dosta an neve(z)-amzer, e-leh tostadur an nevez-amzer. Ne gavfet (Ne gavot) ket ar peoh mar ne bleget (blegit) ket da zenti, e-leh eur zujidigez uvel.

34

AN ANOIOU-GWAN Ne cheñch ket an anoiu-gwan hervez ar reiz hag al liester. N’eus nemed kemmaduriou a vo gwelet pelloh.

An derez uhelloh hag an derez uhella Greet e vez an derez-uhelloh der staga -oh ouz an ano-gwan (ouz an anoiou-gwan-verb implijet evel anoiou-gwan, hag ouz adverbou), hag an derez uhella dre staga añ (a) : Ger orin derez uhelloh derez uhella braz brasoh ar brasañ (ar brasa) karet karetoh ar haretañ (ar hareta) buon (buan) buonnoh (buannoh) ar buhonnañ (ar buanna) Notenn : pa’z echu an ano-gwan gand eur gensonenn vlod e vez kaledet, (hag l,n, m a vez cheñchet e ll, nn, mm) ; hag o e v : Ger orin Derez uhelloh Derez uhella noaz noasoh an noasañ (an noasa) koz kosoh ar hosañ (ar hosa) gleb glepoh ar glepañ (ar glepa) brao bravoh ar bravañ (ar brava) teo, teñv tevoh, teñvoh an tevañ, an teñvañ (an

teva) garo garvoh ar garvañ (ar garva) Dereziou uhelloh hag uhella direiz Ger orin Derez uhelloh Derez uhella mad gwell, gwelloh ar gwellañ (ar gwella) fall gwall, gwaz, gwasoh ar gwasañ, ar fallañ (ar

gwasa, ar falla) meur a mui a, muioh a ar muiañ a (ar muia a)

Dereziou uhella implijet drezo o-unan Ger orin An derez uhella kent kentañ (kenta) nez nesañ (nesa) diwez diwezañ (diweza) hen (ne vez ket implijet ken ; kavet e vez aliez en anoiou-lehiou).

henañ (hena).

An derez kement-ha-kement

Lakaet e vez ken dirag an ano-gwan, an anao-gwan-verb pe an adverb, hag ha dirag ar renadenn : Per a zo ken kreñv ha Paol.

35

An derez izel Greet e vez gand nebeutoh, an nebeutañ (an nebeuta). Me a gan nebeutoh bremañ. Eveziadenn : E-leh moins e galleg : E brezoneg e vez greet gand an derez kement-ha-kement gand an naha : Per n’eo ket ken kreñv ha Paol : Per a zo gwannoh eged Paol. E-leh le moins e galleg : Per a zo an hini gwannañ.

An anoiou-gwan-verb : Lavaret e vo muioh karet kentoh eged karetoh hag ar muiañ karet eged ar haretañ.

An derez klok Greet e vez gand ar geriou braz, meurbed, mad, gwall, kaer : klañv-braz, gwall-glañv. Eveziadenn : Lakaet e vez gwall dirag an ano-gwan ; ar re all goude. Tu a zo ivez da ober diou wech gand an ano-gwan : tomm-tomm. Gwechou ‘zo e vez greet gand eur ger ispisial hervez an ano-gwan : Ano-gwan Derez klok gwenn gwenn-kann ; gwenn-sign (gwenn-sin) me(z)o me(z)o-dall du du-pod glaz glaz-dour melen melen-koar noaz noaz-pill tomm tomm-skaot

Ar bihannaad Lakaet e evz -ig goude an nao-gwan : braz, brazig. Implijet gand an derez uhelloh e talv kement hag eun tammig : brazikoh, eun tammig brazikoh. -Impljet gand an derez-uhella e talv kement hag an hini brasa : ar brazikañ (ar brazika), an hini brasa, med nemed eun tammig Eveziadenn : o-daouig = an daou zen ; bremaig = a-benn eun nebeud amzer.

An estlamma Gand tud ‘zo e vez impljet an dibenn-ger -ad : dous, dousad mouez ! Eveziadenn : Evel gand an dibennou -oh, añ (a), e vez kaledet ar gensonenn diweza gand -ad : braz, brasad ! koz, kosad !

36

AN ANOIOU GWAN NIVER An niverennou pegementi An nirevennou pedvedel 1 unan ; eur, eun (ger-mell

amresiz) kentañ, (kenta). Gand an niverennou kevrenneg e vez greet gand unanved

2 daou (gourel) ; diou, diw (diou, div), gwregel

daouved, gourel ; diwed (dived) gwregel. Greet e vez gand eilved gand an niverennou kevrenneg.

3 tri ; gourel ; teir, gwregel. trived, gourel, teirved, an deirved gwregel. 4 pevar, gourel ; peder,

gwregel. pevared (pevarved), gourel ; pederved, ar bederved, gwregel.

5 pemp pemved, pemped (pempved) 11 uneg (unneg) unegved (unnegved) 12 trizeg trizegved14 pevarzeg, parzeg (pevarzeg) pevarzegved, parzegved (pevarzegved). 15 pemzeg pemzegved16 c’hwezeg c’hwezegved17 seiteg seitegved18 triweh, triwah (triweh) triwahved (triwehved) 19 naonteg naontegved20 ugent ugentved21 unan warn-ugent unanved warn-ugent 22 daou, diou warn-ugent eil warn-ugent (daouved, diouved warn-ugent) 30 tregont tregontved31 unan ha tregont unanved ha tregont 32 daou, diou ha tregont eil ha tregont (daouved, dived ha tregont) 72 daouzeg ha tri-ugent daouzegved ha tri-ugent 80 pevar-ugent pevar-ugentved 90 deg ha pevar-ugent degved ha pevar-ugent 100 kant kantved101 unan ha kant unanved ha kant 101 unan ha kant unanved ha kant 110 deg ha kant,( kant deg) degved ha kant, (kant degved) 115 (kant pemzeg) pemzegved ha kant ; pemzeged ha kant 120 c’hweh-ugent (kant ugent) c’hweh-ugentved (kant ugentved) 130 deg ha c’hweh-ugent (kant

tregont) degved ha c’hweh-ugent (kant tregontved)

135 pemzeg ha c’hweh-ugent ; kant pemp ha tregont

140 seiz-ugent seiz-ugentved 150 deg ha seiz-ugent (kant

hanter-kant) degved ha seiz-ugent (kantved ha seiz-ugent)

160 eiz-ugent eiz-ugentved 180 nao-ugent nao-ugentved 200 daou-hant daou-hantved 235 daou-hantved pemp ha tregont 245 daou-hant pemp ha daou-

ugent

300 tri-hant tri-hantved

37

400 pevar-hant pevar-hantved 500 pemp-kant pemp-kantved 600 c’hweh-kant c’hweh-kantved 900 nao-hant nao-hantved 1.000 mil milved1.100 unneg-kant unneg kantved E-leh unan, dirag eun ano, e reer gand ar ger-mell amstriz ; eur, eun, eul. Unan euz ar hezeg Eñ en-deus eur mab ha teir verh (teir merh).

An niverou kevrenneg Staget e vez -ved pe -ed ouz an niver. Lavaret e vez kenta(ñ) hag eil.

Niverou liezkementet Teir chadenn. Pemp gwech kemend all.

Niverou rannet an hanter, an drederenn, ar hart. Peotramant e vez greet gand an niverou kevrenneg : ar bemped, diou lodenn diwar bemp.

Niver ha niver daou ha daou, peb eil bla (bloaz), pep tri bla (bloaz)

Eur gont war-dro Lakaet e vez bennag war-lerh an niver : eun ugent bennag, eun hanter-kant bennag.

An niverou en -enn : eun dousenn, eun degenn, eur bempenn.

38

AR RAGANOIOU-GOUR renerien renadennou gand

araogennou gand araogennou

kenta gour unan me ma, am -on -in eil gour unan te da, az -out -it trede gour gourel

eñ e, hen -añ, -eañ -i, -ei

trede gour gwregel

hi he, heh -i, -ei -i, -ei

kenta gour liez ni on -om -im Eil gour liez c’hwi ho, hoh -oh -oh, -ah, -eh Trede gour liez i, int o -e -e

Ar raganoiou renerien Me a lavar... Greet e vez ganto ivez goude setu, evid : setu-me tapet, evid te, ne gani ket. Goude eur stagell pa vez goloet ar verb : Eñ e-neus kavet Per ha me. Piou a glasket (glaskit) ? Te ! Evid poueza goude eur ragano all, eur verb, an ano-gwan perhenna : din-me, pa lavaran-me, ma lero-me (loerou). hu a vez lakaet gwechou ‘zo e plas c’hwi pa vez greet gantañ evel-se : Piou a glasket-hu ? (a glaskit-hu ).

Ar raganoiou renadennou Lakaet e vezont dirag ar verb. Greet e vez kemmaduriou war o lerh : Doue am har ; Doue ho kar ; evid da weled ; evid az kweled.

Gand ar verb am-eus Me am-eus arhant ; Dre m’o-deus arhant ; Aon am-eus.

An araogennou staget gour

kenta eil gour unan

trede gour gourel

trede gour gwregel

kenta gour liez

eil gour liez

trede gour liez

da din dit dañ, de(z)añ

dei (dezi) dim dah (deoh)

de (dezo)

ouz ouzin ouzit outañ outi ouzim ouzoh oute (outo)

gand ganin ganit gantañ ganti ganim ganah (ganeoh)

gante (ganto)

diouz a vez displeget evel ouz, ha digand evel gand. E Treger-braz e teu diouz da veza : diwin, diwit, diontañ, dionti, diwimp, diwoh, dionte. kenta

gour eil gour unan

trede gour

trede gour

gour kenta liez

eil gour liez

trede gour liez

39

gourel gwregel a anon,

ahanon anout, ahanout

anañ, ‘nañ, aneañ, ‘neañ (anezañ)

anei, ‘nei(anezi)

anom ahanom (ahanom)

anoh ahanoh

aneze, ane, ‘ne (anezo)

dre drezon drezout drezañ drezi drezom drezoh dreze (drezo)

dindan dindanon dindanout dindanañ dindani dindanom dindanoh dindane (dindano)

etre a vez displeget evel dre, nemed etredom (etrezom). war : lakaet e vez n goude war : warnon... warnañ, warneañ (warnezañ). en a deu da veza ennon... E Tregerieg e vez lavaret : eñ a wel ahanon, e leh eñ am gwel. kenta

gour eil gour unan

trede gour gourel

trede gour gwregel

gour kenta liez

eil gour liez

trede gour liez

evel eveldon eveldout eveltañ evelti eveldom eveldoh evelte (evelto)

evid (goude an derez uhelloh (eged)

evidon evidout evitañ eviti evidom evidoh evite (evito)

eme : emeon (emezon), emeout (emezout) Eveziadenn : Gand an doare-gourgemenn e heller lakad da houde –añ (-eñ) , -hi, e (o) : kemeret-hi (kemerit-hi). Lakaet e vez din... goude eun nebeud araogennou : a-dreñ (a-dreñv) a-dreñ (a-dreñv) din a-raog a-raog dita-uz a-uz dezañdaoust daoust dezidreist daoust dimeneb eneb dah (deoh)etrezeg, ‘trezeg etrezeg, ‘trezeg de (deze, dezo) gouez gouez dit tost tost dim am, em, az, ez, ho : en am goude , em goude, en az raog, ez raog, en ho keñver.

ANOIOU-GWAN PERHENNA

40

dirag eun ano-kadarn goude da (araogenn) gour kenta ma d’am eil gour unan da d’az trede gour gourel e d’e trede gour gwregel he, heh d’he, d’heh kenta gour liez on d’on eil gour liez ho, hoh d’ho trede gour liez o d’o en a hell dond da veza em, ez : em halon, en em halon, en az kalon, ez kalon heh, hoh a vez greet ganto dirag eur vogalenn, ha dirag l, m, n, r : heh iliz, hoh nez (neiz).

AR RAGANOIOU PERHENNA Unander da / e, em, ez liester da / e, em, ez gour kenta ma hini d’am hini / em

hini ma re d’am re / em re

eil gour unan da hini d’az hini / ez hini

da re d’az re ! ez re

trede gour gourel

e hini d’e hini e re d’e re

trede gour gwregel

he hini, heh hini

d’he hini, d’heh hini

he re d’he re

kenta gour liez on hini d’on hini on re (or re) d’on re (d’or re)eil gour liez ho hini, hoh

hini d’ho hini, d’hoh hini

ho re, hoh re d’ho re, d’hoh re

trede gour liez o hini d’o hini o re d’o re Eveziadenn : evid poueza e heller lakaad ar raganoiou renerien goude an ano-kadarn, hini, re : ma zi-me, da hini-te....

ANOIOU-GWAN DISKOUEZA Greet e vezont gand ar ger-mell striz (ar, al, an) ha -mañ, pe -se, -ze, -hont lakaet goude an ano : an den-mañ, an den-ze, an den-hont. Gand -mañ e vez merket eun dra a zo e-kichenn ; gand -se, -ze, eun dra tost a-walh ; gand -hont eun dra a zo pell. Dond a ra -se da veza -ze dirag eur vogalenn, pe l, m, n, r : an tok-se. Mes e vez lavaret evel-se. unan a vez greet gantañ evid poueza war an ano-kadarn pe ar ragano-rener a zo kaoz anezañ : ar roue e-unan, me ma-unan, drezañ e-unan. heveleb a vez lakaet dirag an ano-kadarn : an heveleb den. Aliez e vez greet gand memez e leh heveleb : ar memez den. eun heveleb, eur sort : eun heveleb tad, eur sort tad. El liester : heveleb tado(u), sort tado(u). Evid merka eun dra anad e vez greet gand ar raganoiou-diskoueza hennez, honnez, ar re-ze, pe setu aze : hennez eo nerz ar vade(z)iant, setu aze nerz ar vade(z)iant.

41

Evid merka eur choaz e vo greet evel-henn : an dra-mañ-dra (an dra-mañ-tra), an den-mañ-den, an ti-mañ-ti.

AR RAGANOIOU-DISKOUEZA

Tost-tre Tost a-walh Pell gourel unan hemañ hennez henhont gwregel unan homañ honnez honhont liester ar re-mañ ar re-ze ar re-hont gand tra an dra-mañ an dra-ze an dra-hont gand kement kement-mañ kement-se Eveziadennou : kement-mañ, kement-se e vez greet ganto evid eun dra amresiz. An dra-mañ, an dra-ze, evid eun dra fetiz. -ze a vez greet gantañ evid eun dra nemetken ; kement-se evid meur a dra. Aliez a-walh e vez lavaret ar re-mao, ar re-zeo, ar renez = ar re-ze, ar renont = ar re-hont. heveleb, memez : an heveleb hini, ar memez hini. Evid unan bennag, hag e vez gouezet mad piou eo, e vo lavaret : hen-ha-hen : hen-ha-hen an eus (en-eus) greet ze (se). Eur ragano-diskoueza dirag eun ano pe eur ragano divizet hini (gourel) hini ma zad an hini a garan hini (gwregel) hini ma zad an hini a garan re (liester) re ma zad ar re a garan ar re a ar re a lenn ar pez, ‘pez a ar pez a rin

AN ANOIOU-GWAN GOULENNATA Pe ? (Pe baotr eo hennez ?) Pesort ? petore ? a vez implijet e Tregerieg e leh pe ? ar bedved ? a vez greet gantañ evid goulenn an deiziad. pebez ! a zo eur ger estlamma.

42

AR RAGANOIOU-GOULENNATA Piou ? piv ? evid an oll dud pehini ? gourel ha gwregel unan, evid ar re veo pere ? liez, gourel ha gwregel, evid ar re veo petra ? gourel ha gwregel, evid an traou.

AR RAGANOIOU STAGA Raganoiou-staga fetiz : a, hag a : Petra a larez ? Eur paotr hag a labour mad. Beteg penn an ugentved kantved, gand levezon ar galleg, e veze greet gand pehini, pere evel raganoiou-staga. Raganoiou-staga amresiz : kement... a : kement den a ra an dra-ze. kement hini a ra an dra-ze. an neb a ra an dra-ze. piou bennag a ra an dra-ze.

AN ANOIOU-GWAN AMRESIZ

bennag : eun den bennag. ebed : den ebed. all : an den all. pep, beb : peb den. oll : an oll dud. kement : kement den. Eveziadenn : Gand Leclerc e vez lakaet a-bez evel pa vefe eun ano-gwan amresiz. E gwirionez ez eo eun adverb.

AR RAGANOIOU AMRESIZ an den, an nen. unan bennag, unanig bennag, eur re bennag, hinienno(u) liez a hini, meur a hini. den ebed, hini ebed ; netra, mann, mann ebed. unan, unanig. egile, egile all (gourel). eben, eben all (gwregel). an hini all. eur re, darn ; ar re all. eun all, re all, darn all. an eil hag egile (gourel) ; an eil hag eben (gwregel). an eil egile (gourel) ; an eil eben (gwregel). pep unan, pep hini. an oll ; kwitibunan (gwitibunan) : an oll baotred gwitibunan.

43

AR VERB

Ar verb beañ (beza)

Doare disklêria Amzer-vremañ Amzer-vremañ Amzer amdremenet Amzer amdremenet me a zo fur fur on me a oa fur fur e oan te a zo fur fur out te a oa fur fur e oas eñ a zo fur fur eo, fur eo eñ eñ a oa fur fur e oa, fur e oa eñ hi a zo fur fureo, fur eo hi hi a oa fur fur e oa, fur e oa hi ni a zo fur fur om ni a oa fur fur e oam c’hwi a zo fur fur oh c’hwi a oa fur fur e oah int a zo fur fur int int a oa fur fur e oant Eveziadennou : zo a vez distaget zou e Goelo. zo a vez distaget so ma n’echu ket ar ger dirag gand l, m, n, r pe eur vogalenn : miz zo a vez distaget mis so. Lavaret e vez ivez tri de so, tri bla so, (tri deiz so, tri bloaz so). Rener amresiz : tud zo ? N’eus den ! E tregerieg e vez lavaret : bremañ e zo tud (bremañ ez eus tud). (Notenn : fur a zo bet lakaet gand an hini e-neus troet yezadur Leclerc). Amzer-dremenet resiz

Amzer-dremenet resiz

Amzer-da-zond Amzer-da-zond

me a oe fur fur e oen me a vo fur fur e vin te a oe fur fur e oes te a vo fur fur e vi eñ a oe fur fur e oe, fur e oe eñ eñ a vo fur fur e vo, fur e vo eñ hi a oe fur fur e oe, fur e oe hi hi a vo fur fur e vo, fur e vo hi ni a oe fur fur e oem ni a vo fur fur e vefom c’hwi a oe fur fur e oeh c’hwi a vo fur fur e vefet int a oe fur fur e oent int a vo fur fur e vefont, e voint. Eveziadennou : Aliez e vez greet gand an amzer beurdrement e leh an amzer dremenet resiz. Amzer da zond : e Leon e vez greet gand vezin, vezi, vezo, vezim, vezoh, vezint. vo a vez distaget vou e Goelo. Amzer dremenet kevrenneg

Amzer dremenet kevrenneg

Amzer da zond kent Amzer da zond kent

me a zo bet fur... fur on bet... me a vo bet fur fur e vin bet Amzer beurdremenet Amzer beurdremenet me a oa bet fur... fur e oan bet...

An doare-divizoud Amzer stumm kenta Amzer stumm kenta Amzer eil stumm Amzer eil stumm me a vefe fur fur e vefen me a vije fur fur e vijen

44

te a vefe fur fur e vefes te a vije fur fur e vijes eñ a vefe fur fur e vefe, fur e

vefe eñ eñ a vije fur fur e vije, fur e vije

eñ hi a vefe fur fur e vefe, fur e vefe

hi hi a vije fur fur e vije, fur e vije

hi ni a vefe fur fur e vefem ni a vije fur fur e vijem c’hwi a vefe fur fur e vefeh c’hwi a vije fur fur e vijeh int a vefe fur fur e vefent int a vije fur fur e vijent Amzer stumm kenta kevrenneg Amzer eil stumm kevrenneg me a vije bet fur... fur e vijen bet...

Doare gourhemenn eil gour unan bez (be) trede gour unan beet (bezet) kenta gour liez beomp (bezom) eil gour liez beet (bezit) trede gour liez beent (bezent)

An doare-suja Gand Leclerc ez eus kaoz euz an doare-suja. E gwirionez e vez greet gand an doare-divizoud.

An ano-verb Amzer-vremañ Amzer amdremenet beañ (beza) beañ bet (beza bet)

An ano-gwan-verb Amzer-vremañ Amzer amdremenet o veañ (o veza) o veañ bet (o veza bet)

Ar stummou boaz Amzer-vremañ Amzer amdremenet Amzer dremenet

amstriz Amzer beurdremenet

fur e ven (fur e vezan)

fur e vijen (fur e vezen)

fur e ven bet (fur e vezen bet)

fur e vijen bet (fur e vezen bet)

fur e ves (fur e vezez)

fur e vijes (fur e vezes)

fur e ves bet (fur e vezes bet)

fur e vijes bet (fur e vezes bet)

fur e ve (fur e vez) fur e vije (fur e veze) fur e ve bet (fur e veze bet)

fur e vije bet (fur e veze bet)

fur e vemp (fur e vezom)

fur e vijemp (fur e vezem)

fur e vem bet (fur e vezem bet)

fur e vijem bet (fur e vezem bet)

fur e veh (fur e fur e vijeh (fur e fur e veh bet (fur e fur e vijeh bet (fur e

45

vezit) vezeh) vezit bet) vezeh bet) fur e vent (fur e vezont)

fur e vijent (fur e vezent)

fur e vent brt (fur e vezit bet)

fur e vijent bet (fur e vezent bet)

Ar stummou leh

E tregerieg ne reer nemed gand : emañ, emeint (emaint) : emañ en ti ; emaint o lenn. Evid ar gouriou all e reer gand on, out, omp, (om), oh.

Ar stummou amstriz

Doare-disklêria

Amzer vremañ

Amzer-vremañ boaz

Amzer amdremenet

Amzer dremenet boaz

Amzer dremenet striz

Amzer beurdremenet

Amzer da zond

Amzer da zond kent

e oar e ver (e vezer)

e oad e vijed e ver bet (e vezer bet)

e oad bet e vefer (e vezor)

e vefer bet (e vezor bet)

Doare-divizoud

Amzer vremañ Amzer dremenet

(diwirion) Amzer dremenet striz

Amzer beurdremenet

e ved, e vefed e vijed e ved bet, e vefed bet, e vefer bet

e vijed bet

Bez’ implijet evid lakaad an evez war ar verb

Evid lakaad an evez war ar verb e vez lakaet beañ, bezañ (bez’) e penn ar frazenn, hag ar verb dioustu goude : beañ e vin fur (bez’ e vin fur).

Implij ar B hag ar G Goude ar rannig verb e, ar ger naha ne, hag ar stagell pa e teu B da veza V (Setu perag e vez skrivet ver, hag ar re all en taolennou a-uz). Med e teu en-dro ar B pe ar G evid respont eo ! (geo ! geus !) : Ne vo ket brao an amzer ? Bo ! Ne oan ket gleb ?Boas ! N’out ket fur ? Gon ! Mar boan. Mar gon (mar don). N’out ket skuiz ? Eus ! (geus ! geo !).

46

Ar verb am-eus

Doare disklêria Amzer-vremañ Amzer

amdremenet Amzer dremenet striz

Amzer da zond

kenta gour am-eus am-oa am-oe am-mo (am-bezo)eil gour a-teus (az-teus) a-toa, tevoa (az-

tevoa) a-toe (az-toe), az-tevoe

a-to (a-tevo (az-tevezo)

trede gour gourel

an-neus (en-deus) an-doa, an nevoa, an-noa (en-doa)

an-doe (en-doe), en-devoe

an no, an-nevoa (en-dezo)

trede gour gwregel

he-deus he-doa, he-devoa

he-doe, he-devoe

he-do, he-devo (he-devezo)

kenta gour liez on-deus on-doa, on-devoa

on-doe, on-devoe

on-do, on-devo (on devezo)

eil gour liez ho-peus (hoh-eus) ho-poa ho-poe ho-po trede gour liez o-deus o-doa, o-devoa o-doe, o-devoe o-do, o-devo (o-

devezo) Eveziadenn : -mo a vez distaget -mou e Goelo. Amzer dremenet kevrenneg

Amzer beurdremenet kent

Amzer dremenet striz kent

Amzer da zond kent

am-eus bet am-oa bet am-oe bet am-mo bet

An doare-divizoud Amzer stumm kenta Amzer eil stumm Amzer stumm kenta

kevrenneg Amzer eil stumm kevrenneg

am-me, am-mefe am-mije am-mefe bet am-ije bet a-te, a-tefe (az-tefe) a-tije (az-tije) an-ne, an-nefe (en-defe)

an-nije (en-dije)

he-de, he-defe he-dije on-de, on-defe on-dije ho-pe, ho-pefe ho-pije o-de, o-defe o-dije

An doare-gourhemenn eil gour bez (az-pez) trede gour unan beet (bezet) dour kenta liez beomp (bezom) eil gour liez beet, ho-peet (bezit) trede gour liez beent (bezent)

47

Ano-verb Amzer-vremañ Amzer-amdremenet kavoud, kaoud, kad. beañ bet (beza bet)

Ano-gwan verb Amzer-vremañ Amzer-amdremenet o kaoud, o kad bet, o vezañ bet (o veza bet)

Stummou boaz Amzer-vremañ Amzer-amdremenet Amzer-dremenet

striz Amzer beurdremenet

am-me (am-bez) am-mije (am-beze) am-me bet (am-mez bet)

am-mije bet (am-beze bet)

a-te, tefe, (az-pez) az-tije (az-peze) az-te, tefe bet (am-mez bet)

az-tije bet (az-peze bet)

an-ne, nefe, (en-devez)

an-nije (en deveze) an-ne, nefe bet (en-devez bet)

an-nije bet (en devez bet)

he-de (defe), he-devez

he-dije (he-deveze) he-de (defe) bet, he-devez bet

he-dije bet (he-deveze bet)

on-de (defe), or bez on-dije (or-beze) on-de (defe) bet, or bez bet

on-dije bet (or-beze bet)

ho-pe (ho-pez) ho-pije (ho-peze) ho-pe bet (ho-pez bet)

ho-pije bet (ho-peze bet)

o-de, defe (o-devez) o-dije (o-deveze) o-de, defe bet (o-devez bet)

o-dij ebet (o-deveze bet)

48

Ar verb “ober“

Doare disklêria Amzer-vremañ Amzer-amdremenet Amzer-dremenet

striz Amzer da zond

gran grên, (green) gris grin grez grês (gres) grejout gri gra grê (gree) greas, (rês) grei (gray) greomp (greom) grêmp (greem) grejomp (grejom) grefom, greim

(graim) gret (grit) grêc’h (greeh) grejoc’h (grejoh) grefet (grafoh) greont grênt (greent) grejont grefont (grafont) Notenn : ar g a ya kuit goude ar rannouigou a, e, ne, na, pa, ma : me a ra, ne ran ket, pa ran, evid ma rin. Amzer-vremañ kevrenneg

Amzer-dremenet striz kevrenneg

Amzer beurdermenet kevrenneg

Amzer da zond kevrenneg

am-eus grêt (am-eus greet)

am-oe greet am-oa greet am-mo greet

An doare divizoud

Amzer stumm kenta Amzer eil stumm Amzer dremenet kevrenneg grafen grajen am-mije grêt (am-ije greet) grafes grajes az-tije grêt (az-peze greet) grafe graje an-nije grêt (en deveze

greet) grafe (grafe) graje (grafe) he-dije grêt (he-deveze

greet) grafemp (grafem) grajemp (grajem) on-dije grêt (or-beze greet) grafec’h (grafeh) grajec’h (grajeh) ho-pije grêt (ho-peze greet) grafent grajent o-dije grêt (o-deveze greet)

An doare gourhemenn gra greet greomp (greom) gret (grit) greent

An ano-verb Amzer-vremañ Amzer amdremenet ober beañ grêt (beza greet)

49

Ano-gwan-verb Amzer-vremañ Amzer amdremenet oh ober grêt, groêt (greet) o veañ grêt, groêt (o veza greet).

Stummou boaz Amzer dremenet kevrenneg Amzer beurdremenet kevrenneg am-me grêt (am-mez greet) am-mije grêt (am-meze greet)

Stummou diresiz

An doare disklêria Amzer-vremañ Amzer amdremenet Amzer dremenet

striz Amzer da zond

grêr, (greer) grêd (greed) grejod grefer (greor)

Displegadur gand ar rener dirag ar verb

An doare disklêria Amzer-vremañ Amzer amdremenet Amzer dremenet

striz Amzer da zond

me a ra me a rê (me a ree) me a reas, rês, (me a reas)

me a rei (me a ray)

te a ra... te a rê (te a ree) te... te... Amzer dremenet kevrenneg

Amzer dremenet striz kevrenneg

Amzer beurdremenet kevrenneg

Amzer da zond kevrenneg

me am-eus grêt (greet)

me am-oe grêt (greet)

me am-oa grêt (greet)

me am-mo grêt (greet)

An doare divizoud

Amzer stumm kenta Amzer eil stumm Amzer stumm kenta

kevrenneg Amzer eil stumm kevrenneg

me a rafe me a raje me am-efe grêt (greet)

me am-mije grêt (greet)

Displegadur ar verbou gand skoazell “ober“

karoud a ran, ober a ris. Pa vez greet gand an displegadur-ze e vez red lakaad an ano-verb e penn ar frazenn : Lakaet e vez ar renadenn goude ar verb ober, pe goude ar verb all : Skrivañ a ran d’am breur pe skrivañ d’am breur a ran. nemed gand an amzeriou kevrenneg :

50

skrivañ d’am breur am-eus grêt (greet). Eveziadenn : kemer e votou a ra, ha ‘n em lakaad da redeg.

51

Ar verb “karoud“

Doare disklêria Amzer-vremañ Amzer

amdremenet Amzer dremenet striz

Amzer da zond

kenta gour unan karan karen karis karin eil gour unan karez kares karjout kari trede gour unan kar kare karas karo kenta gour liez karomp (karom) karemp (karem) karjomp

(karjom) karfomp (karim)

eil gour liez karet (karit) karec’h (kareh) karjoc’h (karjoh)

karfet (karoh)

trede gour liez karont karent karjont karfont, karfoint (karint)

Amzer dremenet

kevrenneg Amzer beurdremenet kevrenneg

Amzer dremenet striz kevrenneg

Amzer da zond kevreggen

kenta gour unan am-eus karet am-oa karet am-me karet (am-oe karet)

am-mo karet

eil gour unan a-teus karet (az-teus karet)

a-toa karet (az-toa karet)

a-te karet (az-toe karet)

a-to karet (az-to karet)

An doare divizoud

Amzer stumm kenta Amzer eil stumm Amzeriou kevrennegkenta gour unan karfen karjen am-mije karet / am-

efe karet eil gour unan karfes karjes a-tefe karet (az-tefe

karet) / a-tije karet (az-tije karet)

trede gour unan gourel

karfe karje an-nije karet (en deveze karet)

trede gour unan gwregel

karfe karje he-dije karet (he-deveze karet)

kenta gour liez karfemp (karfem) karjemp (karjem) on-dije karet (or-beze karet)

eil gour liez karfec’h (karfeh) karjec’h (karjeh) ho-pije karet (ho-peze karet)

trede gour liez karfent karjent o-dije karet (o-deveze karet)

Doare gourhemenn

kar karet karomp (karom)

52

karet (karit) karent

Ano-verb Amzer-vremañ Amzer amdremenet karoud beañ karet (beza karet)

Ano-gwan verb Amzer-vremañ Amzer amdremenet o karoud o veañ karet (o vezañ karet)

Stummou boaz Amzer amdremenet kevrenneg Amzer beurdremenet kevrenneg am-me karet (am-mez karet) am-mije karet (am-meze karet)

Stummou amresiz

Doare disklêria Amzer-vremañ Amzer amdremenet Amzer dremenet

striz Amzer beurdremenet

karer kared karjod karfer (karor)

Doare divizoud karfed karjed

Displegadur gand ar rener dirag ar verb

Doare disklêria Amzer-vremañ

Amzer amdremenet

Amzer dremenet striz

Amzer da zond

Amzer dremenet kevrenneg

Amzer beurdremenet kevrenneg

Amzer da zond kevrenneg

me a gar me a gare me a garas me a garo me am-eus karet

me am-oa karet

me am-mo karet

Evid ar gouriou all e chom difiñv stumm ar verb.

Doare divizoud Stumm kenta Eil stumm Stumm kenta

kevrenneg Eil stumm kevrenneg

me a garfe me a garje me am-efe karet me am-ije karet

53

An doare-gouzañv Amzer-vremañ Amzer

amdremenet Amzer dremenet striz

Amzer da zond

Amzer dremenet kevrenneg

Amzer beurdremenet kevrenneg

Amzer da zond kevrenneg

on karet oan karet oen karet bin karet on bet karet

oan karet bin karet

Doare divizoud

Stumm kenta Eil stumm Stumm kevrenneg Stumm kevrenneg befen karet bijen karet befen bet karet bijen bet karet

Ano-verb Amzer-vremañ Amzer amdremenet beañ karet (beza karet) beañ bet karet (beza bet karet)

Ano-gwan verb Amzer-vremañ Amzer amdremenet o veañ karet (o veza karet) o veañ bet karet (o veza bet karet) Eveziadenn : o veañ karet (o veza karet) a dalv daou dra : 1) karet em-eus unan bennag. 2) karet on bet gand unan bennag.

Ar stummou boaz

Doare-disklêria Amzer-vremañ Amzer amdremenet Amzer dremenet

striz Amzer beurdremenet

ben karet bijen karet ben bet karet bijen bet karet bes karet bijes karet bes bet karet bijes bet karet be karet bije karet be bet karet bije bet karet bemp (bem) karet bijemp karet (bijem) bem bet karet bijem bet karet beh karet bijeh karet (bijeh) beh bet karet bijeh bet karet bent karet bijent karet bent bet karet bijent bet karet

Stummou amresiz

Doare disklêria Amzer-vremañ boaz Amzer

amdremenetboaz Amzer

dremenet striz boaz

Amzer beurdremenet boaz

Amzer da zond boaz

Amzer da zond boaz

oar karet ber oad karet bijed ber bet oad bet karet befer befer bet

54

karet karet karet karet karet

Doare divizoud Amzer-vremañ : Stumm kenta

Amzer-vremañ : Eil stumm

Amzer dremenet : Stumm kenta

Amzer dremenet : Eil stumm

befed karet bijed karet befed bet karet bijed bet karet Urz ar geriou : Bez’ e heller lavared : karet eh om bet, ma vez pouezet war karet, pe bet eh om karet ma vez pouezet war ar verb.

Displegadur gand ar rener dirag ar verb

Amzer-vremañ Amzer amdremenet

Amzer dremenet amresiz

Amzer beurdremenet

Amzer da zond

Amzer da zond tremenet

kenta gour unan

me a zo karet me a oa karet

me a zo bet karet

me a oa bet karet

me a vo karet

me a vo bet karet

eil gour unan

te a zo karet te a oa karet

te a zo bet karet

te a oa bet karet

te a vo karet

te a vo bet karet

trede gour unan gourel

eñ a zo karet eñ a oa karet

eñ a zo bet karet

eñ a oa bet karet

eñ a vo karet

eñ a vo bet karet

trede gour unan gwregel

hi a zo karet hi a oa karet

hi a zo bet karet

hi a oa bet karet

hi a vo karet

hi a vo bet karet

kenta gour liez

ni a zo karet ni a oa karet

ni a zo bet karet

ni a oa bet karet

ni a vo karet

ni a vo bet karet

eil gour liez

c’hwi a zo karet

c’hwi a oa karet

c’hwi a zo bet karet

c’hwi a oa bet karet

c’hwi a vo karet

c’hwi a vo bet karet

trede gour liez

int a zo karet int a oa karet

int a zo bet karet

int a oa bet karet

int a vo karet

int a vo bet karet

Doare divizoud

Stumm kenta Eil stumm Amzer dremenet :

Stumm kenta Amzer dremenet : Eil stumm

me a vefe karet me a vije karet me a vefe bet karet me a vije bet karet

Stummou boaz

Doare disklêria

55

Amzer-vremañ Amzer dremenet me a ve karet (me a vez karet) Me a vije karet (me a veze karet)

Verbou dioberiuz maro ê (maro eo) eñ an-eus marvet

(en-deus marvet) maro eo bet marvet eo bet

chomet int int o-deus chomet bet int chomet bet o-deus chomet koueet on (kouezet on)

koueet am-eus (kouezet am-eus)

bet on kouezet bet am-eus kouezet

An ano-verb hag an ano-gwan-verb

Echui a ra an anoiou-verb gand a, al, añ, ad, el, en, ed, i, oud. Evid kaoud gwrizienn eur verb e vez red gwechou ‘zo kaoud an ano-gwan verb tremenet pe an doare-gourhemenn : skei, skoet, sko : gwrizienn : sko. Gwechou ‘zo n’eus dibenn-ger d’an ano-verb : koll. An dibenn-ger aad : lakaet e vez ouz eun ano-gwan : lard, lartaad ; gwaz, gwasaad (kaledet e vez ar gensonenn dirag -aad). An dibenn-ger -a a vez lakaet ouz anoiou ‘zo evid mond da glask : koad, koata (mond da glask koad) ; tud, tuta (mond da glask tud). Gand an -a-ze e evz kaledet kensonenn dibenn-ger an ano.

Anoiou-verb a vez kemmet o gwrizienn i a deu da veza e en ano-gwan tremenet (er yez skrivet bremañ e vez greet gand e nemetken).

birvi (bervi) dibri (debri) kridi (kredi) kriski midi (medi) pidi (pedi) bervet debret kredet kreski medet pedet e a deu da veza o digeri golei -

golo kregi leski regi rei skei tei terri trei

digoret goloet kroget losket roget roet skoet toet torret troet -enn a deu da veza -e : antren ôtren (aotren) eren aven antreet ôtreet (aotreetà) ereet aveeet goulenn, goulennet. -el a deu gwechou ‘zo da veza –al

56

delhel (derhel)

gelvel (gervel)

mervel leuskel teulel teurel, taol (teurel)

genel eñvel herzel, harz

menel sevel tevel

dalhet galvet marvet lôsket (laosket)

taolet ganet anvet harzet manet savet tavet

Dibennou-ger e -eg, -ez, -id : redeg, laerez, gonid (gounid) : redet, laeret, goneet (gonezet).

Anoiou-verb heb dibenn-ger ambroug dispenn goulenn koll astenn dispign gouren komz bale diwall gourdrouz lenn barn embann kas nah c’hoari en em glemm kelenn rebech dastum espern kemenn ren difenn (divenn) golo (goloi) kemer ren diskar golo (goloi) kemer selaou digas (degas) goro kempenn tamall diskenn goro kempenn tamall diskouez gortoz klask tremen

Anoiou-gwan verb o kerzed, a verk ar pez a zo bremañ : emañ o kerzed (ema o kerzed) en eur gerzed a verk daou dra a vez greet asamblez : lenn a ra en eur gerzed.

An anoiou-gwan verb tremenet hag an anoiou-gwan ano-gwan ano-gwan verb e droad a zo dishouarn e droad a zo bet dishouarnet ar loue (leue) a zo distag ar loue (leue) a zo bet distaget divi on ; divi ê (eo) ma forniad bara diviet ê (eo) bet ma forniad bara arru on (erru on) ; achu on (echu on) a verk an dizoh ; arruet am-eus (erruet am-eus), achuet am-eus (echuet) a verk ar pez a zo bet.

Ar verbou emober Ober a reer gand en em, ‘n em Ni en em wel, en em weled a reomp (reom) Eñ an-neus (en-deus) en em lahet (lazet), pe en em lahet an-eus (lahet en-deus). Ar ragano perhenna ouz displeget + unan : Eñ a ra gaou outañ e-unan, gaou a ra outañ e-unan, ober a ra gaou outañ e-unan. C’hwi ho-peus greet gaou ouzoh hoh-unan.

57

En em blijoud en em + an eil egile, en eil eben, etre (kenetre) : I en em gar ; i en em gar an eil egile ; i en em gar etrede (kenetrezo) ; c’hwi en em bil etredeoc’h (kenetrezoh). Ni a ra gaou an eil ouz egile ; ni a ra gaou ouzim etredom (kenetrezom). en em : en em dromplañ ; en em faziañ ; en em dennañ ; en em gavoud ; en em viroud. galloud : Al levenez n’hall ket beañ (beza) kuzet.

58

Verbou direiz

Mond, moned a a zo ar wrizienn, med e cheñch gwechou ‘zo.

Doare disklêria Amzer-

vremañ Amzer amdremenet

Amzer dremenet striz

Amzer da zond

Amzer dremenet amresiz

Amzer beurdremenet

Amzer da zond tremenet

kenta gour unan

an ên (een) is in on êt (on eet)

oan êt (oan eet)

bin êt (bin eet)

eil gour unan

ez ês (ees) ejout i out eet oas eet bi êt (bi eet)

trede gour unan

a ê (ee) eas, ês ei (ey, ay)

eo eet oa eet bo eet

kenta gour liez

eomp (eom) amp e Goelo

êmp (eemp) ejomp (ejom)

efomp (aim)

om eet oam eet befom eet

eil gour liez

et (it) êc’h (eeh) ejoc’h (ejoh)

efet (eot)

oh eet oah eet befet eet

trede gour liez

eont (ant e Goelo)

ênt (eent) ejont efont, eint (aint)

int eet oant eet befont eet

Doare divizoud

Stumm kenta Eil stumm stumm kenta

tremenet Eil stumm kenta

kenta gour unan afen ajen befen êt (befen eet)

bijen êt (bijen eet)

eil gour unan afes ajes befes eet bijes eet trede gour unan afe aje befe eet bije eet kenta gour liez afemp (afem) ajemp (ajem) befem eet bijem eet eil gour liez afeh ajeh befeh eet bijeh eet trede gour liez afent ajent befent eet bijent eet

Doare gourhemenn Tu ya Tu nann eil gour unan kê, kêz (kee) n’a ket, n’ez ket (n’ez ket) kenta gour liez eomp, deomp, demp (eom,

deom) n’eom ket

59

eil gour liez et, ket (it, kit) n’et ket (n’it ket, ne dit ket) trede gour liez eent, ênt (ee nt) n’eent ket Notenn : evid an eil gour e vez greet gwechou ‘zo gand ar verb kerzoud : kerz, kerzit.

Ano verb

Amzer vremañ amzer amdremenet mond, moned beañ êt (beza eet)

Stummou boaz Amzer dremenet amresiz Amzer beurdremenet ben êt (ben eet) bijen êt (bijen eet)

Stummou amresiz Amzer vremañ

amzer amdremenet

Amzer dremenet striz

Amzer beurdremenet

Amzer dremenet amresiz

Amzer da zond

Amzer da zond tremenet

êr (eer) êd (ed) ejod oad eet ber êt (e vezer eet)

efer (aior, eor)

befer êt (e vezer eet).

Doare divizoud

Stumm kenta Eil stumm Stumm kenta

tremenet Eil stumm tremenet

afed ajed befed êt (e vefed eet) bijed êr (e vijed eet)

Displegadur gand ar rener dirag ar verb

Doare disklêria Amzer vremañ

amzer amdremenet

Amzer dremenet striz

Amzer beurdremenet

Amzer dremenet amresiz

Amzer da zond

Amzer da zond tremenet

me ah a (me ya)

me ah ê (me a yee)

me ah eas, ês (me a yeas)

me a oa êt (me a oa eet)

(me a oe eet)

me ah ei (me a yelo)

me a vo êt (me a vo eet)

Doare divizoud

Stumm kenta Eil stumm Stumm kenta

tremenet Eil stumm tremenet

me ah afe (me a yafe)

me ah aje (me a yaje)

me a vefe êt (me a vefe eet)

me a vije êt (me a vije eet)

Eveziadennou :

60

1) Evid respont e lakaer eur g dirag ar verb : N’ez ket da vale ? Gan ! 2) Memez mod goude mar : Mar gez da vale. 3) Evid an amzeriou kevrenneg e heller ober gand bet : bet on en Pariz. 4) Tu a zo d’implijoud an amzer-vremañ e leh an amzer da zond : arhoaz eh an da

Wengamp. 5) Gwechou ‘zo e vez implijet dond e leh mond : Pêr ah a dond ; Pêr ah a da dond, Per a

ya da vond.

61

Dond, doned

Doare disklêria

Amzer vremañ

amzer amdremenet

Amzer dremenet striz

Amzer beurdremenet

Amzer dremenet amresiz

Amzer da zond

Amzer da zond tremenet

kenta gour unan

deuan deuen deuis oan deit (oan deuet)

on deit (on deut)

din (deuin)

bin deit (e vin deut)

eil gour unan

deuez deues deujout oas deit (oas deut)

out deit (out deut)

di (deui) bi deit (e vezi deut)

trede gour unan

deu deue deuas oa deit (oa deut)

e deit (eo deut)

dei (deuio)

bo deit (e vezo deut)

kenta gour liez

deuomp (deuom)

deuemp (deuem)

deujom oamp deit (oam deut)

omp deit (om deut)

defomp (deuom)

befom deit (e vezim deut)

eil gour liez

deuet (deuit)

deueh deujeh oah deit (oah deut)

oh deit (oh deut)

defet (deuoh)

befet deit (e vezoh deut)

trede gour liez

deuont deuent deujont oant deit (oam deut)

int deit (int deut)

defont, deint (deuont)

befont deit (e vezint deut)

amresiz deuer deued deujod oad deit (oad deut)

oed deit (oed deut)

(deuor) befer êt (e vezer eet)

Doare divizoud

Stumm kenta Eil stumm Stumm kenta

kevrenneg Eil stumm kevrenneg

dafen (deufen) dajen (deujen) befen deit (e vefen deut)

bijen deit (e vijen deut)

Doare gourhemenn

Tu ya Tu nann eil gour unan deus ne deu ket, ne deuz ket (na

deu ket) kenta gour liez dêmp (deuom) ne dêmp ket (deuom) eil gour liez deut (deuit) ne deut (deuit) trede gour liez dênt (deuont) ne dênt (deuont)

An ano-verb

62

Amzer-vremañ Amzer dremenet dond (doned) beañ deut (beza deut)

Ano-gwan verb Amzer-vremañ Amzer dremenet o tond o veañ deut (o veza deut)

Doare disklêria

Amzer dremenet amresiz Amzer beurdremeent ben deut (e vezen deut) befen deut, bijen deut (e vefen, e vijen)

Amzer

vremañ amzer amdremenet

Amzer dremenet striz

Amzer beurdremenet

Amzer dremenet amresiz

Amzer da zond

Amzer da zond tremenet

kenta gour unan

dan (deuan)

dên (deuen) dis (deuis)

oan deit (oan deut)

on deit (on deut)

din (deuin)

bin deit (e vin deut)

eil gour unan

dez (deuez)

dês (deues) dejout (deujout)

oa deit (oas deut)

out deit (out deut)

di (deui) bi deit (e vezi deut)

trede gour unan

da (deu) dê (deue) dês (deuas)

oa deit (oa deut)

eo deit (eo deut)

dei (deuy, deuio)

bo deit (e vezo deut)

kenta gour liez

deomp, damp (deuom)

dêm (deuem)

dejomp (deujom)

oam deit (oam deut)

omp deit (om deut)

defomp (deuim)

befom deit (e vezim deut)

eil gour liez

det (deuit)

dêh (deueh) dejoh (deujoh)

oah deit (oah deut)

oh deit (oh deut)

defet (deuint)

befet deit (e vezoh deut)

trede gour liez

deont, dant (deuont)

deent (deuent)

dejont (deujont)

oant deit (oant deut)

int deit (int deut)

defont, deint (deuint)

befont deit (e vezint deut)

amresiz dêr (deuer)

dê (deued) dejod (deujod)

oad deit (oad deut)

eur deit (eur deut)

defer (deuor)

befer êt (e vezer eet)

Stummou boaz

Amzer-vremañ amzer beurdremenet ben deit (e vezan deut) bijen deit (e vezen deut)

63

Displegadur gand ar rener dirag ar verb Amzer-vremañ

Amzer amdremenet

amzer dremenet striz

Amzer da zond

Doare divizoud, stumm kenta

Doare divizoud, eil stumm

me a da (me a deu, me a zeu)

me a dê (me a deue, me a zeue)

me a dês (me a deuas, me a zeuas)

me a dei (me a deuio, me a zeuio, me a deuy, me a zeuy)

me a dafe (me a deufe, me a zeufe)

me a daje (me a deuje, me a zeuje)

64

Gouzoud

Doare disklêria

Amzer vremañ amzer amdremenet

Amzer dremenet striz

Amzer da zond

kenta gour unan gouzon, gon gouien gouzis (gouezis)

gouzin (gouezin)

eil gour unan gouzout gouies

gouijout (gouejout)

gouzi (gouezi

trede gour unan goar gouie gouias (gouezas)

gouzo, gouio (gouezo)

kenta gour liez gouzomp (gouzom)

gouiemp (gouiem)

gouijomp (gouezjom)

gouifomp (gouezim)

eil gour liez gouzoh gouieh gouijeh (gouejoh)

gouifet (gouiot)

trede gour liez gouzont gouient gouijont (gouejont)

gouijont (gouezint)

amresiz gouzer gouied goujod, gouijod (gouejod)

gouifer (gouezor)

Notenn : koueza a ra g goude ar rannouigou-verb, a, e, na, ‘n, ma : te a ouie, pa ouezi (Leon), me a oar... n’ouzon ket. Goude pa e vez greet ar hemmadur G/H : pa houzon (pa ouzon). Miret e vez ar g : gouzoud a ret (rit) ho kentel ? Gouzon ; Ya, me he goar. Me hen goar. N’ouzout ket da gentel ? Gouzon ! Mar gouveez piou eo, lavar se din. Ne ouies ket se ? gouien ! Notenn : Tu a zo da zisplega ar verb gouzoud gantañ e-unan, e-leh ober gand ar verb ober : gouzoud a ouzon, goud ouzon.

Doare divizoud Stummm kenta Eil stumm goufen, gouifen (goufen) gouijen Notennou : N’oufen ket gweled kaerroh tra ; kaerrañ tra a houfed gweled.

Ano-verb gouzoud, goud.

Ano-gwan verb o c’houzoud, o houd Eveziadenn (gand an embanner) : e meur a yezadur e vez kavet o houzoud, neoah e hañval beza eur stumm faoz. Implijet kalz e oa bet gand ar skrivagnerien, hag e vez c’hoaz. Gwelloh e vefe lavared pa oar, pa ouie... Eur gallekadur an hini e vefe.

65

Ano-gwan verb tremenet

Hervez Leclerc ne vefe ket. Rei a ra ar stumm leoneg : gouezet. Ha neuze ez eus amzeriou kevrenneg.

An doare-gourhemenn Hervez Leclerc n’eus ket anezo e tregerieg. Rei a ra stummou leoneg : gouez, gouezet, gouezomp (gouezom), gouezit, gouezent.

Displegadur gand ar rener dirag ar verb

Doare disklêria Amzer vremañ Amzer amdremenet Amzer dremenet

striz Amzer da zond

me a oar me a ouie (me a oueze)

me a ouias (me a ouezas)

me a ouio (me a ouezo)

te a oar... te a ouie... (te a oueze)

te a ouias... (te a ouezas)

te a ouio (te a ouezo)

Notenn : ar stumm oar a vez implijet kalz : te ‘oar, c’hoar = c’hwi ‘oar. Adkavet e vez e-barz ar ger moarvad (me ‘oar ervad).

Doare divizoud Stumm kenta Eil stumm me a oufe... (me a ouezfe) me a ouije... (me a ouezje)

Displegadur reiz ar verb gouveoud E-leh gouzoud ez eus eur verb gouveoud hag a zo reiz e zisplegadur. Ouspenn ez eus eun displegadur all war ar wrizienn goar (e Goelo hag e Kerne-Uhel).

66

Felloud Me a fell din kerzed = me a venn kerzed. Goulenn : ne c’houlan, ne houlan, ket kerzed, n’oulan ket kerzed.

Goulenn

E ano-gwan trememet a zo goulet pe goulennet : me am-eus goulet, me am-eus goulennet.

Karoud Pa gari. Deuet an neb a garo.

Galloud Reiz eo e zisplegadur.. Koueza a ra ar g evel ma ra gand ar verb gouzoud. N’hallan ket, pe n’allan ket.

eme eme Pêr, eme Tregeriz. Gwechou ‘zo e vez greet ar hemmaduriou dre wannaad : eme Bêr, eme Dregeriz Displeget e vez eme : E lehiou ‘zo emeon (emezon) emon, emon-me emeout (emezout) emeañ (emezañ) emei (emezi) emeomp (emezom) emeoh (emezoh) emet-hu, ‘met-hu eme (emezont) eminti, ‘minti

Verbou gand meur a wrizienn galloud a hell beza displeget war gell. lakaad war laka pe lak. anaoud, war anav, ana, anave (anavez). talvoud war tal pe talve (talvez).

Cheñchamant vogalenn ar wrizienn Gwechou ‘zo, hag e lehiou ‘zo e vez cheñchet : Ya, mar keret (mar karit) ; evel ma lere (evel ma lare, evel ma lavare).

67

Ar verbou diberson

falloud, felloud : Me a fell din ; Job a fell deañ (dezañ) ; Me ‘gred e fell deañ (dezañ).

Mankoud Me a vank din.

Kavoud, plijoud, soñjal, kredi Me a gav din. Me a blij din. Mar plij ganah (ganeoh) Me a zoñj ganin, din. Me a red din.

eo : euz ar verb beañ (beza) Arabad eo... Eur pehed eo... Red eo... Eur zouez eo... A-walh eo... Kerse eo ganin.. Me ê (eo), me ec’h eo (me eh eo), me ‘c’h eo (me ‘h eo)... Poent eo... Noz eo. Tomm eo. Me ‘gred eh eo tomm. Eveziadenn : ar stummou zo (stumm ya), hag eus (stumm naha) : Forz a zo ? forz a zo din ? N’eus kas, n’eus forz, n’eus ket a forz. Notenn : e Kerne e vez greet gand ar verb bernoud : Bernoud a ra ? Ne vern ket din !

ra (stumm ar verb ober) Glao a ra ; ober a ra glao. Kurun a ra ; ober a ra kurun. Erh a ra ; ober a ra erh. Pa rei (rey, ray) grizill. Notenn gand an embanner e brezoneg : Bez’ e heller cheñch an amzeriou.

ober ober forz. Te ‘gred e ran forz euz se ? Ne ran ket ‘ta ! Me ‘ra forz, me ?

68

AR RAKVERB Bez’ ez eus rakverbou drezo o-unan : neuze, c’hoaz, diwar neuze, da virviken. Re all a zo anoiou-gwan a vez greet rakverbou anezo : mad, stard, a-dost, da gentañ (da genta), dre-oll, ez-eün (ez-eeun), en-beo. Anoiou-kadarn : a-wejo (a-wechou), ‘neblec’h (nebleh), e neb leh, tôl ha tôl (taol ha taol), pell amzer, ervad. gand : gand furnez. An araogennou o-unan pe e vefe lakaet eur ragano all dirazo : kent ; goude ; a-houde.

Rakverbou lehiou Goulennata Amresiz Diskoueza Staga e pe leh out ? (e peleh emaout ?)

en eul leh (leh) bennag

amañ el leh (ma).

Gand da dirag leh e vez greet evid mond d’eul leh bennag : da beleh eh ez ? Gand a, euz a e vez greet pa’z eer kuit deuz eul leh bennag : a beleh e teuez ? Euz peleh e teuez ? Gand dre e vez greet pa dremener dre eul leh : dre beleh out deut ? Notenn : ar skweriou a zo bet lakaet gand an embanner e brezoneg. Aliez e ya kuit e. Lavaret e vez peleh ? e-leh e peleh ? Lavaret e vez ivez leh ma e leh el leh ma.

Rakverbou goulennata Peleh ? A beleh ? Euz peleh ? Da beleh ? Dre beleh ?

Ragverbou amresiz En eul leh bennag, en eun tu bennag. E neb leh, nebleh, e leh ebed. En peb leh, dre-oll. N’eus forz peleh. E a hell beza lakaet en e leh : da, a pe euz a, dre hervez an doare ma fiñver.

Ragverbou diskoueza amañ war aze, war du-ze aze war a-hont, war du-hont a-hont aleamañ, ahann

69

du-mañ alese, ahane du-ze alesont (aleshont) du-hont dre amañ war amañ, war du-mañ dre a-hont, dre du-hont. eno : Greet e vez gand eno evid eul leh na weler ket. Heb araogenn e vez greet pa ne fiñver ket pe pa fiñver. euz eno ; dre eno. di : Greet e vez gand di evid eul leh, e leh du-mañ pe du-ze : êt ê di (eet eo di).

Ragverbou staga el leh ma ; euz al leh ma ; d’al leh ma ; leh ma ; dre al leh ma Notenn : goude ma e vez lakaet eur verb. Skweriou bet lakaet gand an embanner : el leh m’ema ; euz al leh ma teu ; d’al leh ma ya ; leh ma ya ; dre al leh ma teu.

Ragverbou lehia er-mêz e-barz e-kroeh (e-kreh), war-lê (war-laez) e-traou (e-traoñ) d’an neh war-lein, war-horre dindan war-varr er foñs, er goueled a-raog a-dre (a-dreñv) tost, nes pell stok (chok e Goelo hag e Kerne-Uhel), raz a-gle (a-gleiz) a-zeo (a-zehou)

Ragverbou amzer

Bremañ, Dremened, Amzer da zond

pegoulz ? deh d’ar beure, neizeur hirie, hidiv (hizio) deh d’an noz fete (feteiz) an de arôk (an deiz a-raog, an derhent) fenoz, ‘vid noz an de arôk deh (an deiz a-raog deh) bremañ arhoaz, warhoaz gwejal (gwechall) an de warlerh arhoaz (an deiz war-lerh

warhoaz) aboe (abaoe) an de-mañ ‘penn eiz de (an deiz-mañ, e

penn eiz deiz) arlene, warlene da vla, er bla a deu (da vloaz, er bloaz a

deu) an de all (an deiz all) an de-mañ (an deiz-mañ) deh eun de pe de (eun deiz pe deiz)

70

Er memez amzer, En a-raog, Da houde

neuze emberr war eun dro raktal a-rôk (a-raog), kent, diagent bremazonn (bremazon), bremazouden

(bremañ souden), bremaig dija emberr betek-hen (beteg-henn), betek bremañ (beteg bremañ)

dioustu, dioustu-dak

a-benn bremañ raktal a-benn neuze bremazonn (bremazon), bremazouden

(bremañ souden), bremaig abred emberr abretoh, kentoh divezad (diwezad) nevez (nevez), a neve so (a-nevez ‘zo) diwezatoh goude, a-houdevez) aboe (abaoe) kenkent (kerkent) diwar-vremañ, hiviziken dioustu, dioustu-dak diwar neuze raktal prestig bremazonn (bremazon), bremazouden (bremañ souden), bremaig

prestig

Padelez. Aliez

pegeid ? meur a wech, liez a wech keit, keit-se peurvuiañ, peurliesañ

a-wejo (a-wechou) keit ha keit eur wech bennag pell, pell amzer tro-ha-tro, gwech ha-gwech bepred, bopred, dalc’hmad (dalhmad), ordinal, atao (e leoneg)

gwech pe wech, tro pe dro

dre gontinu (dibaouez) d’an ordinal a-viskoaz dibôt (dibaot) ; ral ê (ral eo) c’hoaz tôl ha tôl (taol-ha-taol) biskoaz adarre birviken, biken de ha de (deiz-ha-deiz) gwej ebed (gwech ebed), morse bemde (bemdez) aliez, liez, liez a wech bemnoz

Ragverb “perag“ perag ?

Ragverbou doare

penôs ? (penaoz ?) gwaz a ze en eun doare bennag, en eur feson bennag gwell a ze a-hend-all a volante vad (a-volontez vad), a galon vad

71

koulz, kenkoulz all dre gaer pe dre heg evel kentoh evel-henn, er hiz-mañ, er giz-mañ, e stamañ (Goelo) (e stad-mañ)

dreist-oll, dreist pep tra

evel-se, er hiz-se a-zevri, a-ratoz, espres, espres-kaer e stase, e stahont (Goelo) (e stad-mañ, e stad-ze)

e gaou

mad, ervad e gwir

fall a-dreuz hag a-hed

Ragverbou urz

war eun dro nebeud-ha-nebeud, a-nebeudigo (a-nebeudigou), tamm-ha-tamm, a dammigo (a-dammigou)

a-gevred da gentañ (da genta) a beb eil, a beb eil tro d’an eil mesk-ha-mesk, mesk-maill (Goelo) d’an divezañ (d’an diweza), erfin

Ragverbou kementad

ped ? pegement ? pegen ? nag a ? ken nebeud (goude eun nahadenn) na ! nemeur (goude eun nahadenn) pegeid ? (hirder, padelez) evid nebeud a dra kement war-bouez nebeud a dra kement-ha-kement mui, muioh kement ha ma kement ouspenn, tremen, en tu-hont (pa gonter

gand niverou ken ar muiañ (ar muia) ken... ha ken... mui ouz mui keit (hirder, padelez) seul vui... seul vui -braz, -kaer, -meurbed, gwall- seul vui.. seul nebeutoh kalz a, meur a, liez a re e-leiz, a-vern a-walh, tra-walh nebeud kazi eun nebeud, eun nebeudig war-dro, tost da eun tamm, eun tammig hanter nebeutoh oll, a-bez an nebeutañ (an nebeuta), da vihanañ (da vihanna)

krenn, a-grenn

ouspenn-ze, en tu-hont da ze

Ragverbou displega

Goulenn ha ? na ? daoust ha ? daoust hag-eñ ? c’hwistim hag-eñ ?

72

Asur

ya heb mar ya (godisuz) da laret ê (da laret eo) geo, deus (eo) koulz lared, evel pa larfen ma ! heb mar en gwirione (en gwirionez) heb mank sur en-eün (end-eeun) da laret ê (da laret eo) zoken koulz lared, evel pa larfen navise ? (na (vid-se ?)

Naha nann ne, na... a-grenn ne, na... ket e neb doare, e neb feson, e feson ebed ne, na kammed tamm ebed ne, na... nemed

Doueti. Gwirheñvel marteze ‘m-eus aon, en-walh, med eur chañs e ve marvad (moarvad), emichañs, ‘michañs evid doare, herve (hervez), hervez kont Notennou : braz, meurbed, a-walh, braz-a-walh a vez lakaet goude an ano-gwan. gwall a vez lakaet dirag an ano-gwan : gwall-vraz. netra a vez lakaet e diwez ar frazenn : n’am-eus gwelet netra.

73

AN ARAOGENNOU a gand anez (se) goude da hep, heb dre paneved, merak,’med rak e Goelo dreist herve (hervez) dindan kent (+ an ano-verb) e, en ouz etre, entre rak, rak-se, (rag-se) euz, euz a war evid Notenn : deus a vez greet gantañ e leh euz aliez-kenañ.

Araogennou gand di digand dirag dimeuz, dimeuz a diwar diouz Displegadur an araogennou : gweled uhelloh.

Araogennou kevrenneg abalamour da en tu-hont da (dirag an niverou pegementi) adal da a-dreuz da a-dreñv da, a-dreg da a-du gand (e-keñver ar pez a ra pe a zoñj

unan bennag) a-eneb da er-mêz a, euz a a-raog da euz a-dre (orin) a-uz da ez-eün da (ez-eeun da) daoust da gand aon da e-biou da hed-ha-hed gand en abeg da, en askont da hepoud da ( = heb goud da) en despet da pell diouz en-dro da stok da, raz da en tu all da tost da, nes da en tu-mañ da war benn hent da

Lavarennou heb araogennou aboe (abaoe) e-mesk adaleg e-pad a-benn e-skeud se a-hed e-skoa a-raog, e-raog euz a gê (e-kichenn eun dra pe eun den

dañjeruz ; Goelo)

74

da gê (war-du eun dra dañjeruz. (Goelo) e-tal daved (war-du eun den) e ti david (war-du eun dra) e-touez diwar-benn etrezeg e-barz ouspenn diabarz setu amañ e-keit-se setu aze e-kerz setu a-hont e-kichenn tremen ; tremen poent eo e-giz (e-kiz e Treger bihan) war digare (war digarez) e-kreiz war-lein e-harz war-lerh e-leh ‘vid kelo, kelo (kelou) (evid merka n’eus

pouez ebed gand eun dra). Notenn : a hag e a zo dirag ne vezont ket distaget an darn-vrasa euz an amzer, hag e vez lakaet eun ‘ en o flas pa skriver : a-hed ar mor = ‘hed ar mor.

An araogennou gand eur ragono gour da gê d’am hê e-keñver en ho keñver e-mesk en on mesk e-raog ez raog, en az raog war-dro war e dro war-lerh war o lerh E Treger e vez greet memez mod gand : goude en em goude bete (beteg) en ho pete (peteg) Notenn gand an embanner e brezoneg : Tu a zo da lakaad an oll houriou gand ma vo greet ar hemmaduriou red.

75

AR STAGELLOU

Ar re a verk an unaniez ha, hag memezna, nag zoken (goude an ano-kadarn) ive, ie (ivez) end-eün (end-eeun) (goude an ano-kadarn) c’hoaz evid a-hend-all evid gwir

Ar re verk daou dra disheñvel pe petramant (peotramant), pe a-hend-all

Ar re a verk daou dra kontrol avad (goude eur ger) ‘velkent (evelkent). Goude ‘velkent e vez

lakaet ha goude gwechou ‘zo. vise (goude eur ger) ‘velkent (evelkent). Goude ‘velkent e vez

lakaet ha goude gwechou ‘zo. mes, med evelato (leoneg) hogen (leoneg) er hontrel (er hontrol) koulskoude, memez tra (memestra) en eneb

An hini a verk eun abeg rak (rag)

Ar re a verk ez eo echu rak-se (rag-se), dre-ze ken merak-se (ken me rak-se) (kend-aze) eta, ‘ta (goude eur ger)

An is-stagellou

1) E-barz eun is-lavarenn : e, rannig-verb goude ar verbou lavared, kredi, hag e se : Neuze e lavaras e oamp (oam) deut. Dirag eur vogalenn e reer gand eh : Me ‘gred eh an. Ne reer ket gand e en naha : Me ‘gred ne gano ket. ma, goude ar verbou urzia, goulenn : neuze e houlennas ma teujen.

76

Dirag eur vogalenn e reer gand ma’h Neuze e houlennas ma’h ajen. ha, hag, hag-eñ, mar ? geriou goulenn etre daou verb : Lavar din ha te a deuio. Ha te a deuio ? 2) E-barz eun islavarenn divizoud :

Stagellou abeg dre ma, abalamour ma, en damant ma, en abeg ma

pa, pe

perag

Stagellou dibenn evid ma, ma, evid ne gand aon ne, (gand aon na), bete goud ne

(beteg gouzoud ne, na)

Stagellou da heul en heveleb doare ma, heb ma ken, ken ...e, kement, kement ... e. ken ... ma, kement ... ma

Stagellou aotreüz daoust ma, daoust da ... da (+ ano-verb), evid ... da (+ ano-verb), petra bennag ma

daoust pe ... pe..., ha pa, pe ; hag e

Stagellou divizoud

mar, ma gand ma, med ma, beteg ma paneved ma nemed ha, nemed (+ ano-verb, pe ober evel

verb-skoazell)

Stagellou dibad pa, pan, pa’h kenkent ha ma, dioustu ma pe, pen, p’eh e-leh ma e-pad ma a-raog ma, kent ma beb ma, dre ma goude ma a-greiz ma ken ma a-benn ma keid ma abaoe ma endra ma adaleg ma a-veh, a-boan... ma

Stagellou keñveria

77

evel (derez kevatal) evel pa, pe evid, eged (Leoneg) (goude an derez uhelloh

ken ... ha ma, kement ... ha ma

evel ma seul vui ma... seul vui ma diouz ma, herve ma (hervez ma) seul vui ... ma

Stagell diouz re all ma

78

AN ESTLAMMA ai ! aou ! arsa ! allo ! harao ! ah ! ha ! dao dei (dezi) aha ! nebon ! ahanta ! ‘hanta) ola ! allaz ! siwaz ! he ! du-hont ! êc’h ! (eh !), foei ! hop ! mad ! ma ! diwall ! diwallet ! (diwallit !)

bah !

peuc’h ! (peoh !), chut ! mik ! des ‘ta ! det ‘ta ! (dit ‘ta) (deus ‘ta !, deuit ‘ta !)

brao ! harz al laer ! icheikon ! (Goelo) (beza bamet) d’an tan ! feta ! (souezenn) forz ma bue ! (buhez)

79

AN EREADUREZ

EREADUREZ AR GER-MELL Greet e vez gand ar ger-mell dirag an anoiou-kadarn, hag ar geriou all a hell dond da veza anoiou-kadarn : an den ; eur zod ; ar herzed.

Ar ger-mell striz Lakaet e vez dirag an anoiou-kadarn pe dirag geriou bet implijet evel pa vefent anoiou-kadarn. Lakaet e vez dirag aotrou, itron, dimezell : an aotrou Person, an aotrou Yann, an itron Rannou. An Aotrou ‘n Eskob : an ‘n dirag Eskob n’eo ket ar ger-mell. Lakaet e vez eno evid ma vefe êsoh da zistaga. Ne vez ket lakaet ar ger-mell pa gomzer ouz an den : Kenavo, Aotrou Person. Greet e vez gand ar ger-mell gand lavarou ‘zo : disul ar beure, soubenn ar hig ; chom war ar bale. Ne vez ket lakaet ar ger-mell dirag : eun ano-kadarn diresiz : hep poan. Pa vez niveret an anoiou-kadarn : ed, foenn, plouz, oll int devet. Er hrennlavariou : Kamm ki pa gar. Dirag an naoiou-gwan bet staget ouz eun ano-kadarn : Anna vihan, Napoleon yaouank. Dirag an anoiou broiou gand Bro- Breiz-Izel, Bro-Hall, Bro-Zaoz.Med e vo lavaret ar Frañs, an Itali. Dirag an anoiou-tud e –iz : Tregeriz, Lanrodegiz. Dirag ar ger kêr : eh om en kêr (emaom e kêr). Ma talv kêr kement ha du-mañ, e vo lakaet ar ger-mell : ec’h (eh) ez d’ar gêr. Ne vez ket lakaet ar ger-mell e : labourad douar, prest eo koan, ober skol, c’hoari boulo (boulou). Memez tra e vo greet ar hemmadur gwechou ‘zo : c’hoari harto (hartou).

80

Memez mod e vo evid er, en : Divun ah a en kêr hag a lez e doull er gêr ? An alhoue (alhwez). Implij hini, re : Ma vez lakaet ar ger-mell an, ar, al dirag eun ano-gwan, e vez lakaet hini, en unander, re el liester, e-leh an ano-kadarn : an hini brao (gourel unan) ; an hini vrao (gwregel unan) ; ar re vrao (liester).

Ar ger-mell amstriz eun, eur, eul. eun tok.

Ar ger-mell lodenneg N’eus ket anezañ. Bara, dour, edenno (edennou), gwin mad, tôko (tokou). Pa n’eus nemed eun dra, e vez greet gand unan, gourel pe wregel : Roet (roit) din unan mad ; roet din unan vad. Gwechou ‘zo e vez greet gand hini evid an unander : Bara ha hini mad.

81

EREADUREZ AN ANO-KADARN

Anoiou-gwan hag anoiou-gwan verb implijet evel pa vefent anoiou-kadarn Sod, eur sod ; mud, ar mud ; maro, marv, ar maro, ar marv ; paour, ar paour. Dre vraz e vez lakaet eun ano-kadarn dirag an ano-gwan, pe unan, hini : Eun den klañv = eur hlañvour. Tud klañv = klañvourien. Ar re varo. An dud paour, ar beorien, ar bevin. Ar zodien. Ar zodien : liester an anoiou-gwan impljet evel pa vefent anoiou-kardarn a zo e -ien. Reou ‘zo a zo e -ed : mud, ar vuded ; diod, an dioded.

Dirag an anoiou-tud Ar Fur ; Ar Hamm. Notenn gand an embanner brezoneg : e gwirionez e lakaer ar ger-mell dirag eun ano-den pa’z eus eun dra bennag dirazañ : Yann ar Fur, an aotrou Ar Fur. Med ne vez ket lakaet ar ger-mell pa gomzer outo : Devez mad, Aotrou Fur. Lavaret e vez : ar wirione (ar wirionez), an treou (traou) uhel ; ar gwir. Evid poueza war an ano-gwan : Eur haer a di. An ano-verb a hell beza sellet outañ evel pa vefe eun ano-kadarn : An dibri (debri), an evañ (an eva), eur herzed skañv, ar gweled, ar hleved, an tennañ (tenna) lin, eun tamm nettât (nêtaad), ar peuri.

Eun ano-kadarn renadenn eun ano-kadarn Ar stumm : eur loa arhant eur vilin avel eun tamm bara eur zê (zae) soudard eur vandenn vleidi (vleizi) eun ever jistr eun dornad kistin eur marhadour kezeg eur marh brezel Gand an araogenn a : eun den a galon ar gador a wirione (wirionez) an draouien-mañ a zaero (an draonienn-mañ a zaerou)

82

Notenn : eur bugel daoulagad glaz dezañ = eur bugel glaz e zaoulagad. Ar vicher : Eun den a Iliz ; an dud a vor. Evid jedenni : Eun ti a bevar-hant skoued (skoed). Eur walenn a hweh troatad. Eun den a netra, a vann. Med e vo lavaret : Eur bugel tri blâ (bloaz). Ar hementad, pa vez lakaet eun ano-gwan gand an ano-kadarn : eur vandenn vraz a vleidi (vleizi), eun dornad mad a gistin, eur mor a zaero(u). Gand netra, mann, eun dra bennag : Eun dra bennag a neve (nevez). Anoiou stag-ha-stag : An hano (ano) a roue, Eun diaoul a zen. Eveziadenn : eur haer a zen, pemp mad a gezeg.

Heb araogenn pe gand da, euz

tôk ma zad (tog) sul Fask dillad da hini merher al Ludu kernio(u) ar zaout kêr Wengamp roue ar vro kêr Wengamp mado(u) an douar mene (menez) Bre

Notenn gand an embanner e brezoneg : mene Bre : iskiz eo an ano-ze, pa lavar diou wech ar memez tra. D’am zoñj ne vez ket komprenet ar ger “Bre“ gand an dud a zo o chom e-kichenn. Ganto e vez lavaret “Tuchenn Vre“.

Gand da, euz, deuz, dimeuz

Pa vez ar renadenn eun ano tra e reer gand euz : Ar roue euz ar vro ; En eur euz (deuz, dimeuz) on maro. Eun troad euz an daol. Da a vez greet gantañ evid an dud : Eur mab d’ar roue. Eveziadenn : Paotr e vragou berr.

Gand euz, euz a

83

Merket e vez an orin gand euz : Eun den euz ar vro. An horolojer-mañ euz a Boñdi. Al lodenn vrasañ (vrasa) euz an dud. An hanter euz ma zorz vara. Eveziadenn : Ne reer nemed gand euz, ha nompas gand euz a, a, pa vez implijet ar ger-mell pe eun ano-gwan perhenna. Memez mod gand renadenn ar gouriou a verk eun darn euz eun dra, pe gand an derez-uhella : Hinienno(u), hini ‘bed euz ar Vretoned. Ar gaerrañ (gaerra) euz ar broiou.

Araogennou all Ar vez euz ar pehejo (pehejou) Ar c’hoant d’an aour Ar has ouz ar binvidien Ar heu (heun, heuz), ar glahar d’ar pehejo

(pehejou) An istim, an dispriz evid mado(u) an douar. (Gwelloh e vefe ober gand ouz)

An aon rag an tan

Ar garante(z) evid, e-keñver e nesañ (nesa)(Gwelloh e vefe ober gand ouz)

Ab drue(z) ouz ar bevien

Gand, eneb, diwar

Eur zoudard gand eur hleze. Eur pehed eneb da Zoue. An dud diwar ar mêz.

An ano-verb evel renadenn. Greet e vez gand an araogenn da : An amzer da lenn. Eur mekanik da zornañ (zorna). Lavaret e vez ivez : eur mekanik dornañ.

84

EREADUREZ AN ANOIOU-GWAN

Kemmaduriou en ano-gwan Eun tad mad. Tado(u) mad. Eur vamm vad. Mammou mad.

Peleh e vez lakaet an ano-gwan ? Dre vraz e vez lakaet goude an ano-kadarn : Eur gêr vraz. Eur marh koz. Eur paotr yaouank. On Tad Santel ar Pab. Lakaet e vez dirag an ano-kadrarn an anoiou-gwan-mañ : briz : briz vrezoneg fals : Eur fals Doue. koz : eur hoz varh (Distaga o digor pa vez hoz eur ragger pa’z eus diou gensonenn war e lerh).

hanter : Eur pikol den.

krak : eur hrak aotrou. heveleb : gwall : gwall deodo(u). pikol : pikolo(u) mein gwell : Eur gwell baotr. pez : eur pez den. pezio(u) mein.

An anoiou-gwan dirag an ano-kadarn, doare kevrenneg berr : en berr gomzo(u) paour-kêz : ar paour-kêz den gwir : eur gwir gristen oll : an oll dreo(u) neve(z) : an neve(z) amzer pell : da bell vro treuz : treuz-yeot

Gand a kaer : eun ti kaer = eur c’haer (haer) a di kaer : pemp buoh gaer (kaer) brao : eur vrao a hini brao : eur vrao a re brao : eur vrao a unan

Renadenn an ano-gwan Lakaet e vez a, euz, euz a goude an anoiou-gwan a vez lavaret an orin ganto, ar buillentez, an dienez ar blijadur , ar boan, an dellid, an dizellid, ar c’hoant, ar zurentez : a, euz, euz a ginidig : ginidig a Wened laouen : laouen euz an dra-ze leun : leun a dra dellezezeg, dign : dellezeg a enor goullo : goullo a zour c’hoantuz : c’hoantuz euz a arhant dibourve(z) : dibourve(z) a arhant sur : sur euz an dra-ze Notenn : ar skweriou a zo bet savet gand an embanner brezoneg.

85

da a vez greet gantañ goude an anoiou-gwan pa vezer techet d’ober eun dra bennag, ar geneilded, an enebiez, an dalvoudegez, an êzted : tuet : tuet eo da ober an dra-ze ; techet : techet eo da laerez

mad : mad eo dezañ

kar : kar eo dezañ êzet : êzet eo dezañ par : par eo dezañ ; ingal : ingal eo dezañ diêz : diêz eo dezañ tost : tost eo dezañ barreg : barreg eo d’ober an dra-ze enebour : enebour eo dezañ gouest : gouest eo d’ober an dra-ze Notenn : ar skweriou a zo bet savet gand an embanner brezoneg. Notenn (gand Leclerc) : barreg, impljet e-unan, a dalv kement ha “gouest d’erruoud en amzer vad“. Foulet eo ar hontrol. E, en a vez implijet gand krog : krog eo ennon. Notenn : ar skwer a zo bet savet gand an embanner brezoneg. Ouz a vez implijet gand an anoiou-gwan : e-kichenn, heñvel, enebiez, santimant : stag : stag ouz eur gordenn truezuz : truezuz outañ hañval : hañval ouzin kriz : kri(z) outañ kounnaret : kounnaret ouz an hini all fêuz (faeüz) outañ Notenn : ar skweriou a zo bet savet gand an embanner brezoneg. Notenn gand Leclerc : diouz a vez impljet evid merka ar pellder. Greet e vez gand diouz evid merka e-keñver unan pe eun dra bennag : dishañval : dishañval diouzin pell : pell diouz Brest kreñv : kreñv diouz e vent Notenn : ar skweriou a zo bet savet gand an embanner brezoneg (nemed kreñv) Evid, e-keñver : evid : evidon e-keñver : e-keñver an dra-ze. Notenn : ar skwer a zo bet savet gand an embanner brezoneg. Gand : a vez implijet gand an anoiou-gwan-mañ : skuiz : gand skuiz m’ema nehet : gand nehet m’ema klañv : gand klañv m’ema Notenn : ar skweriou a zo bet savet gand an embanner brezoneg. Merzit ouz an doareou-mañ d’ober : Pêr ah ê (ah eo) mezuz dezañ tehel. Eun den mad ver (vezer) mad en e geñver.

86

An derez uhelloh

Lakaet e vez an derez-uhelloh goude an ano-kadarn : Eun ti brasoh. Ma n’eus ger-mell ebed e hell dond an derez-uhelloh dirag an ano-kadarn : Biskoaz n‘am-eus gwelet brasoh tud. Renadenn an derez-uhelloh a vez lakaet gand evid (eged e Leon) : Paol a zo furoh (furroh) evid e vreur. Notenn gand Leclerc : e frazennou naha : Pêr n’eo ket evid e vreur. Lavarennou all : gwell pe well (helebini a zo etre Pêr ha Yann da houd pehini a labour ar gwellañ (gwella). gwell ouz gwell, gwell war well, gwelloh gwell. gwaz ouz gwaz, gwasoh gwaz. mui ouz mui, muioh mui. tomm ouz tomm, tommoh tomm, tommoh-tommañ (tomma). Goude an derez-uhelloh e vez lakaet a ze gwechou ‘zo : An dour na (ne ) vo tommoh a ze. Gwell a ze. Gwaz a ze.

An derez keverata Lakaet e vez ken dirag an ano-gwan hag ha dirag an eil tra a geñverier : Ken fur ha Yann. Eveziadenn : ken mad = kenkoulz ken hir = keit (keid). Ma breh a zo keit ha da hini. ken braz = kement. Kenkoulz, keit (keid) ha kement a zo ragverbou ivez.

An derez-uhella Tu a zo da lakaad an ano-gwan dirag pe goude an ano-kadarn : Ar hreñvañ (hreñva) den ; An den kreñvañ. Ne vefe ket ken mad lavared : An den ar hreñvañ. Pa vez lakaet an derez-uhella e penn ar frazenn e heller chom heb lakaad ar ger-mell : gwasañ (gwasa) zo.

87

Kreñvañ (Kreñva) den am-eus gwelet. Renadenn an derez-uhella e vez lakaet euz dirazi nemed e vez greet gand a pa vez ar renadenn eur ragano gour liez : ahanomp (ahanom), ahanoh, aneze, ane (anezo). Gand tud ‘zo e vez greet gand : diouzimp, diwim (diouzim), diouzoh, dionte (diouto) : Ar gwellañ (gwella) euz an dud ; ar gwellañ ahanoh. Merzit : Eun ti euz ar haerañ (haerra), pe eun ti euz ar re gaerañ (gaerra). Tu a zo lakaad ar ger-mell striz dirag an derez-uhella : Greet am-eus ze euz ma gwellañ (gwella). An tangwall a oa en e wasañ (wasa). Bez’ e heller lakaad daou zerez-uhella an eil goude egile : Ar hosañ (hosa) ar gwellañ (gwella). Ar pep : Ar pep brasañ (brasa).

88

AN ANOIOU-GWAN NIVER Unander pe liester : Kant den, pe Kant a dud. Implij war hag ha : 350 den : tri-hant hanter-kant den, pe tri-hant den ha hanter-kant. 25 leo : pemp leo warn-ugent. 969 bloaz : nao hant nao blâ (bloaz) ha tri-ugent.

An niverou pegementi Loeiz XIV : Loeiz pevarzeg. Frañsez 1a : Frañsez kentañ (kenta). An deg euz ar miz, pe an degved euz ar miz. 1919 : Ar blâ (bloaz) naonteg kant. 2 eur : diou eur pe div eur. eur, eun a vez greet ganto dirag eun ano-kadarn e-leh unan : Ar moneiz : (e gwirionez an doare-koz da gonta, a vez kavet e skridou koz ‘zo. Bremañ e reer gand Euroiou). Euz 0,05 e konted e gwenneg : 0,05 F = eur gwenneg. 0,10 lur : daou wenneg. 0,95 lur : naonteg kwenneg. Euz 1lur da 6 lur e konted dre skoed (3 lur), real ha gwenneg : 1 lur : pevar real. 1,05 lur : eur gwenneg warn-ugent. 1,25 lur : pemp real. 1,30 lur : c’hweh kwenneg warn-ugent, pe pemp real hag eur gwenneg. 1,45 lur : nao gwenneg warn-ugent, pe c’hweh real nemed eur gwenneg. 1,50 lur : c’hweh real. Euz 3 lur beteg 6 lur e konted dre skoed, real ha gwenneg 3 lur : eur skoed. 3,25 lur : trizeg real. 5 lur : ugent real. 5,25 lur : eur real warn-ugent. 5,75 lur : tri real warn-ugent. 6 lur : daou skoed. Goude 6 lur e konted dre lur (livr, lir), ha gand gwenneg. 6,25 lur : daou skoed pemp kwenneg, pe daou skoed pemp. 7,80 lur : eiz lur c’hwezeg kwenneg. 180 lur : tri-ugent skoed. Eveziadenn : niverou diweza peb unanenn (lur, real) a vez greet gand nemed.

89

EREADUREZ AR RAGANOIOU

Ar raganoiou-gour Gour kenta unan ma, am Eil gour unan da, az Trede gour unan gourel e, hen Trede gour unan gwregel he, heh Eil gour liez ho, hoh Trede gour liez o Dirag ar verb e vez lakaet ar ragano-gour ma vez en eun amzer digevrenneg : Me ho ped. Lakaet e vez dirag an ano-gwan-verb ma vez en eun amzer kevrenneg : Eñ an-neus (e-neus, en-deus) ma fedet, pe am fedet an-neus. am, az a vez implijet dreist-oll dirag an amzeriou digevrenneg : Me az ped. Memestra e vez lavaret, en doare-gourhemenn : ma zikouret (zikourit). Ma ha da a vez greet ganto dreist-oll gand an amzeriou kevrenneg, ha gand an ano-verb pa ne vez ket lakaet da dirazañ : Me am-eus da bedet ; evid da weled. E, hen : e-leh e e vez greet aliez gand hen : me hen gwel = me e wel. Red eo ober gand hen pa dalv kement hag an dra-ze : Me hen goar. En doare-gourhemenn, evid an trede gour, e vez lakaet ar ragano-gour goude ar verb : Kemeret-añ (kemerit-eñ) ; kemeret-i (kemerit-hi) ; kemeromp-e (kemerom-o). Doare goulennata en doare naha : N’ho-peus an (eñ) ket gwelet ? N’am-eus ket an (eñ) gwelet. An trede-gour unan gwregel gand ar ster “an dra-ze“, pe evel pa vefe “gourlienuz“ : Beh a vo ganti ; e ver (vezer) ganti, e oar ganti ; deomp dei (deom dezi).

An anoiou-gwan hag ar raganoiou-perhenna Droug am-eus d’am garr, em garr ; Pêr a ra e zod. Da evid merka eo kar din : Eur henderv din. Implij ar ger-mell striz pe an ano-gwan-perhenna : Red eo karoud an nesañ (nesa) ; pep hini a dle karoud e nesañ ; dleoud ‘ra an nen (an den) karoud e nesañ ; ne dle ket an nen kazañ (kasaad) e nesañ. Gand an niverou pegementi : Me ma-unan ; da-unan, da-unan-penn, e-unan, e-unan-penn ; o-daou, on zri. Dond a refont (raint) o-unan d’ar gêr ; dond a refont o-daou. Geriou bihannaad a zo ivez : ma-unanig, o-daouig.

90

An anoiou-gwan hag an anoiou-diskoueza Pehini ? an hini braz pe an hini bihan ? ar pez a : ar pez a bareo ahanoh ; ar pez a welan. eo : Kleier Sant-Pever eo a glevan ; C’hwi eo a gomz amañ ; Deoh eo a gomzan ; Amañ eo e choman. Eveziadenn : e Kleier Sant-Pever eo a glevan, ar rener a zo ar re, Kleier Sant-Pever o veza eur ger-doareenn, alese eo en unander. Memez mod evid C’hwi eo a gomz amañ = c’hwi eo an hini a gomz amañ. Me eo. Eñ eo a oa. Me eo a ve (vez) bepred. Ar vugale ê (eo) a oa. C’hwi ê (eo) a vo. Ar rener eo an hini, ar re, ar vugale, c’hwi a zo geriou doarennet. Me eo an hini, ha n’eo ket te ; me eo an hini a oa, he n’eo ket te ; n’eo ket te an hini a oa, me eo ; n’eo ket aze eo an hini e chome, amañ eo. Evid poueza war eil darn ar frazenn, e vo lakaet an hini eno : N’eo ket aze e chome, amañ an hini eo. Gwechou ‘zo ne vez ket lakaet an hini : N’eo ket aze e chome, amañ eo. eo a vez lakaet gwechou ‘zo e-barz an darn genta euz ar frazenn : Pan eo (Pa’z eo) c’hwi a deu ; Me ‘gred eh (ez) eo ni eh (ez) eo ; Me ‘lar dah (deoh) eh eo ni eh eo. Eveziadenn : i eo ma bugale (ger doareenn eo ma bugale) ; ma bugale int : ar verb gand ar rener ennañ eo int. Memez mod : i e oa ma re, ma re e oant ; i a zo tud vad, tud vad eh (ez) int. Hemañ, hennez, geriou-doareenn : Hemañ eo ma mab ; honnez eo buhez an den war an douar. ha ma, hag e : Lezenn Doue a zo hirie an heveleb hini ha ma oa gwejall (gwechall) Pe : Lezenn Doue a zo hirie ar memez hini hag e oa gwechall. hañval : Hañval eo ouz e dad = mab e dad eo = patrom e dad eo.

91

Anoiou-gwan ha raganoiou goulennata Pe, pesort ? (peseurt ?), petore ? Pe oad hoh-eus ? = Pesort oad hoh-eus ? Laret (Larit) din pe da goulz e teufet ? (e teuot) , pe : pegoulz e teufet ? Evid merka ar reñk, e reer gand pedved ? peded ? : ar bedved, pe ar bedved de (deiz) euz ar miz ? Evid an eur hag an oad e vez greet gand ped ? Ped eur eo ? Ped vlâ (vloaz) oc’h (oh) ? An estlamma : Pebez !, ger estlamma : Pebez den ! Pebez hini ! Bez’ e heller ober gand an derez-uhella pe an derez estlamma gand eun ano-gwan : Kaerrañ iliz ! Kaerad iliz ! Kaerad re ! Evid an dud e reer gand piou ? a zo unan ha liez. Piou a glasket (glaskit) ?, Piou eo ho kerent ? Evid an traou e reer gand Petra ? : Petra a glasket (glaskit) ? A betra e komzer ? Pa vez kaoz euz tud pe deuz traou unan-hag-unan, e reer gand pehini ? en unander, ha pere ? el liester : Pehini a gemerfet (gemerot) ? Pere eo ho tier ?

Ar raganoiou-staga

a a zo eur rannig verb, pe hag a evid poueza. Greet e vez gand a pa vez merket ar ger-kent, gand hag a pa ne vez ket merket ar ger-kent ha pa vez disklêriet al lavarenn : An den a gar Doue a zo laouen. Eun den hag a gar Doue a zo laouen. Yann, hag a oa koulskoude eur paotr fin, a zo bet tapet. Pêr, a oa klasket gand e vreur, a zo bet kavet. Pêr, a glaske e vreur ane(z)añ, a zo bet kavet. Ne reer ket gand a er frazennou naha, dirag ar raganiou-gour renadennou anezo, ha dirag en em : Ar re na welent ket ; Ar re ho kwel ; Ar re en em wel. Memez tra e heller skriva : Ar re a ‘n em wel. peadra : Peadra d’ober eul lizer. Deut eo peadra da veza eun ano-kadarn : Kollet am-eus ma feadra. a, hag a renadennou eeun : An den a glaskan ; Eul laer braz, hag a glasken, a zo bet kavet.

92

anezañ, anezi, anezo, outañ, outi, outo : An den a gomzan anezañ a zo braz. An den a gomzan outañ. Eun nor hag ah ê (hag eo) kollet an alhwez ane(z)i. Eun den hag a oa kollet e dok. Tu a zo da lavared : Eun den hag a oa kollet e dok gantañ. Eun nor, kollet an alhwez ane(z)i. Eun den kollet e dok gantañ. Eun den kollet gantañ e dok. Notenn gand an embanner brezoneg : Implijoud a ra Leclerc, evel an darn-vuia euz ar skrivagnerien a-raog amzer Gwalarn, pehini ha pere e-leh an hini, ar re : On Tad pehini a zo en neñv a vefe e brezoneg reiz : On tad, an hini a zo en neñv. Yann ha Per, pere am-eus gwelet a vefe e brezoneg reiz : Yann ha Per, ar re am-eus gwelet. An den da behini am-eus roet arhant, a vefe e brezoneg reiz : an den d’an hini am-eus roet arhant. Ha gwelloh e vefe : On Tad a zo en neñv ; Yann ha Per am-eus gwelet. An den am-eus roet arhant dezañ. ma, evid eul leh, pe eun dra a zoñjer ennañ : An toul ma’h (ma’z) eo bet ennañ. An nor ma tremenis drezi. An dra ma soñjan ennañ.

Raganoiou-staga amstriz kement : Kement den, kement tra a welfet (weloh). a gement a Ne dremene den dre eno a gement na zaluden. n’eus forz pesort (peseurt) : N’eus forz pesort bugel a gavfet (gavoh). N’eus forz pesort levr a lenni. piou bennag a, kement den a, kement hini a, an neb a : Piou bennag a dremene dre eno, e saluden anezañ. Me a zalude kement den a dremene. kement a : Kement a lugern n’eo ket aour.

93

n’eus forz piou, n’eus forz petra : N’eus forz piou eh (ez) oh. pe : N’eus forz piou e vefeh. E Kerne hag e Gwened e vez lavaret ne vern e-leh n’eus forz.

Anoiou-gwan ha raganoiou amstriz

ebed : Den ebed. neb : en neb leh. hini, hini ebed : N’em-eus gwelet hini ebed. N’em-eus gwelet hini ebed anê (anezo). den, den ebed, nikun : N’em-eus gwelet den ; N’em-eus gwelet den ebed ; N’em-eus gwelet den nikun. Notenn : skweriou bet lakaet gand an embanner brezoneg. tra, netra, netra ebed, mann, mann ebed : Ne laran tra. Ne laran tra ebed. all : An den all ; Eun all. Ken mad hag all. En tu all da... Kemend-all ; Kenkoulz all ; Keid all ; ken ker all ; hag all ; gwech ha gwech all. ... all ebed : Levr all ebed. evel : N’eo ket evel e vreur. Dishañval eo diouz e vreur. Eur vro ha n’ê (n’eo) ket Breiz eh (ez) eo. egile(gourel), eben (gwregel) : Unan ... eben ; eur re... ar re all ; lod... lod all ; darn... darn all ; darn all. Unan a lar ya, egile a lar nann. Lod a dav, lod a gomz. An eil hag egile ; an eil pe egile ; an eil hag eben ; an eil pe eben. Deuet (deuit) an eil hag egile. En em garoud a reont an eil egile. An eil da zikour eben.

94

etrede : En em garoud a reont etrede (etrezo). pep, bep, pop (pep) : pep hini : peb den ; peb de, bemde (bemdez) ; peb noz, bemnoz. Pep hini ahanomp (ahanom). Ni on-deus kemeret pep hini e dok. peb unan : An amzer vrao a blij da beb unan. peb a : peb a hini ; peb a unan ; Peb a wenneg o-deus bet. Peb a hini o-desu bet. ar pep gwellañ (gwella). peb eil, a beb eil, peb eil tro, pep hini d’e dro : Skei pep hini d’e dro war an anne (anneo).

Ar gour amresiz er verbou Pa garer Doue e ver (vezer) evuruz. (Gweled ar verbou). Karet ê (eo) Doue en neñv. Degaset e zo (ez eus) bet lizero(u). an den, an nen ; an dud ; peb unan ; ni, c’hwi, int ; an nep, an neb ; an hini : A-wechou e c’hoarz an nen. (lakaet e vez bepred an nen goude ar verb). An neb n’an-deus (n’en-deus) netra, n’hall rei netra. bennag, bennaked. Me a skrivo dah (deoh) eur gir (ger) bennag. Eur pemp-kant den bennag. Unan bennag ; eur re bennag. Eun nebeud gand an ano-kadarn en unander pe el liester. Eun nebeud girio (geriou) ; Eun nebeud gouiziegez. -ad : toullad, tokad, torkad : eun toullad gwe(z). -enn : girienno (geriennou) ; edenno(u) ; hinienno(u). eun : Eun den ; Eun de (deiz) a oe.

95

zo : Kêrio(u) a zo ; En levrio(u) a zo ; Tud ‘zo hag a lar ; Beañ ‘zo (Bez’ ez eus) tud hag a lâr (lar, lavar). Tud ‘zo a zo yah hirie hag a vo klañv arhoaz. -mañ- : An den-ma-den (an den-mañ-den) ; an dra-mañ-dra. meur a, liez a gand eun ano-kadarn en unander : Meur a vugel ; liez a vugel a zo dizuj. Meur a hini, liez a hini : Me am-eus gwelet meur a hini war droad. liesoh : Liesoh a hini... oll : E oll vugale ; an oll dud, an dud oll ; arhoaz e teufont (teuint) oll. pep, peb, bep, beb : Bep blâ (bloaz) ; peb den an-neus (en-deus) e si ; e peb giz. oll ; a-bez : an ti oll a oe devet ; an ti a-bez a oe devet. en e bez, en he fez, en o fez : An oan en e bez. oll ragverb : glaharet-oll. oll, ragano : Oll e teuont. Me ‘gred e teuont oll. An oll a lavar ze. pep tra : Hennez a oar pep tra.

96

EREADUREZ AR VERB

Ar verb hag e rener Ma ne vez ket distag ar rener diouz ar verb e vez greet gand dibenn ar verb : hirie e kanin, e kano. Ma vez lakaet ar rener dirag ar verb, ne jeñch ket dibenn ar verb : Me a gano ; eñ a gano hirie. Hirie e kano ma breudeur, arhoaz e kano da re.

Displegadur ar verb, gand ma ne vo ket lakaet ar rener dirag ar verb Merket e vez ar gour gand eun dibenn-verb. Pa deufont (deuint) ; pa deufont-i. Er stumm naha e vez greet bepred gand an displegadur-ze : Ne laran ket. An dud-mañ ne labouront ket. E gwirionez an dud-mañ n’eo ket rener ar verb : ont eo ar rener gwirion. En doare-gourhemenn e vez greet eveljust memez mod : Karet (Karit) ho mamm. Bezet (Bezit) truezuz. Gand eur ger-doarenna : Klañv e vefet (vioh). Goude eur renadenn eeun : Doue a garan ; Piou a garet-hu ? (a garit-hu) ; Kridi a ran (Kredi a ran). Goude eur stagell-islavarenn : Me ‘gred e teuin ; evid ma teui. An aliesa goude eur rakverb, eur renadenn dieeun, eun islavarenn : Aliez e ouelan ; Da Zoue e kanan meulodi (meuleudi), pe Doue a ganan de(z)añ meulodi ; Mar deuet (deuit) e vefet (vioh) lahet ( lazet). Tu a zo da lakaad an islavarenn, pe eur rakverb pe eur renadenn dieeun e penn ar frazenn : Mar deuet (deuit), me ho laho, e-leh mar deuet, ho lahin. Arhoaz me ho kwelo. Goude koulskoude, kentoh, rak-se, pe, petramant (peotramant), hag : Selaouet (Selaouit) hag e klevfet (e klevoh). Tu a zo da lavared : Selaouet (Selaouit) ha c’hwi a glevo. Goude rag, mez, hogen : Rag ni a varvo, pe rag mervel ar refomp (raim). E penn ar frazenn, goude e, eh evid ar verbou beañ (beza) ha mond : Eh on en em gwele ; eh ên (een) du-ze.

97

Ar rener goude ar verb Ma n’eo ket ar rener eur ragano-gour e vez lakaet goude ar verb hag hennez a jom en unander : Deuet oll diaoulo(u) an ifern ! N’ey (n’ay) ket ma breudeur. Med ma vez lakaet ma breudeur dirag ar verb, er stumm naha, e vo lavaret : Ma breudeur n’efont (n’aint) ket... Pa splann ar stered. Klañv e vo ma breur. Ni a welo arhoaz. Ma breudeur a lavar.

Ar rannouigou verb a a vez lakaet dirag ar verb goude eur rener, eur renadenn eeun : Doue a gar. Doue a garan. Doue a veulan e vadelez. e a vez lakaet dirag ar verb goude eur ger-doarenna, goude eur renadenn ha n’eo ket eeun, pe goude eun islavarenn : Klañv e oan. Arhoaz e tiskuizfet (e tiskuizoh). D’ar Werhez e ouestlan ma mab. Pa ven (vezan) skuiz, e kouskan. Implijet e vez e goude ar verbou kredi, lavared : Me ‘gred e teuo (teuio). Gand ar verb beañ (beza) e vez greet gand eh en amzer-vremañ, en amzer dremenet, en amzer da zond pa vez lakaet e penn ar frazenn : E vin em gwele. Memez mod gand ar verb moned (mond) en amzer-vremañ hag en amzer-dremenet : Eh (ez) an du-ze.

Ne vez ket greet gand ar rannouigou-verb En doare-gourhemenn : Deuomp (deuom) ; Karet (karit). Er stumm naha ha goude ar stagellou isdoareenn : Ne lâran ket ; Pa lâran. Dirag ar raganoiou-gour renadennou anezo bet lakaet dirag ar verb, ha gand en em : Pêr ho kwelo. Ar hi en em dago. Tu a zo da nompas ober gand eh (ez) gand ar verb beañ (beza) etre an ano-gwan isdoareenn hag an amzer-vremañ :

98

Klañv on pe Klañv eh on.

Ar verb beañ (beza)

Implij zo Implijet e vez zo goude ar rener : Me a zo yah ; Ma zud a zo yah ; Ha c’hwi a zo yah ? Marhadourien a zo en kêr pe En kêr e zo (ez eus) marhadourien. Beañ ‘zo (Bez’ ez eus) marhadourien en kêr. Degaset e zo (ez eus) bet lizero(u). Erwan a zo toull e lêro (loerou).

Implij eus N’eus ket arhant er yalh. N’eus den aze.

geus Implijet e vez geus evid respont ya d’eur goulenn naha : N’eus ket arhant er yalh ? Geus ! (Tu a zo da respont eus).

Implij eo Klañv eo. Me ‘gred eh (ez) eo klañv. Klañv eo ma zad. Klañv eo ma breudeur. Me ‘gred eh (ez) eo klañv ma breudeur. Degaset eo bet al lizero(u). Doareou-lavar : gwir eo ; poent eo ; arabad eo ; noz eo ; darbet eo bet din koueza(ñ). Me eo klañv ma biz (Me a zo klañv ma biz) ; Ar re-ze eo dornet dê (dezo) (Ar re-ze a zo dornet dezo).

Implij emañ (ema), emaint Emañ o skrivañ (Ema o skriva). Greet e vez gand ema evid merka al leh : Peleh emaint ? El leh m’emañ. Emaint en ti. Evel m’emañ, emañ. Emañ ar zoubenn war virvi (vervi). Emañ warnañ dond. Emañ Yann o labourad. Emañ ma zud o labourad. E Bro-Leon e heller lakaad eun ano-gwan doareet gand ema : Me ‘gred ema klañv ; E tregerieg e vo lavaret : Me ‘gred eh eo klañv.

99

Gand ar ger kas = striva, klask d’ober eun dra bennag : Emañ kas dond (= ema o klask dond). Emañ o klask.

An doare-disklêria

An amzer-vremañ Sevel a ra ha kemer e gontell. Goude mar : Mar deu arhoaz, e welfet (welot) anezañ.

Daoust ma Daoust ma’h on klañv...

An amzer-da-zond Eun Doue hepken ‘adori. A-raog ma kemerin dour benniget. A-raog am-mo kemeret dour benniget.

Ra ; Da Ra vo meulet Doue ! Doue d’hen pardono ! (d’e bardono !)

An doare-divizoud Mar ne vijen ket bet eno, e koue(z)e. Mar be (befe) klañv arhoaz ne welfet (weloh) ket anezañ. Ni ah ey (ay) da Bariz mar on-de (on-defe) arhant. Mar be (befe) klañv ar bugel ‘vid ‘n inderv (enderv), ne (na) gontet (gontit) ket warnañ. Ar bugel ah ey (ay) d’ho kweled arhoaz d’inderv, mar nefe (en-defe) labouret mad e-pad ar beurevez. Am (Ma) dornañ (dorna) a rafe, mar larfen ze de(z)añ. Am (Ma) dornet an-nije (en-dije), mar ‘mije laret ze de(z)añ. Mar karje = m’en-dije karet.

Ar pez a hell beza : -fen... ; ar pez na hell ket beza : -jen...

Me garfe mond da vale. Mar gwelfen eur paour, e rofen de(z)añ an aluzenn. Mar ‘mije arhant, e rojen an aluzenn. Notenn : Ne vez ket greet bepred an diforh er yez komzet. Ne gredan ket e larfes ar wirione(z). Aon am-eus ne larfes ket war wirione(z). Ne gredan ket e ves pe e vefes gaouiad. Ne gredan ket em-me pe em-mefe gone(z)et. Ar stumm e -jen a vez implijet e-leh an hini e -fen : Me ‘grede e karje ma mignon mond da vale.

100

Laret an-eus (en-deus) din e roje an aluzenn, mar kavje eur paour. Kredi a ree am-ije komzet. Gand an amzer dremenet euz an doare divizoud e reer bepred gand -je : Mar ‘mije gwelet eur paour, em-ije roet de(z)añ an aluzenn. Ne ganje ket = n’en-efe ket kanet.

oen (euz ar verb beañ (beza) + ano-gwan verb Ne vez ket implijet kalz er yez komzet. En e leh e reer gand an amzer beurdremenet : E-leh p’am-oe klevet e vo lavaret p’am-oa klevet.

Arru oah ? (Erru ‘oah ?) Implijet e vez an amzer dremenet p’ema an den oh erruoud.

Implij an ano-verb Mar plij din moned (mond) eh (ez) in. Mad e vefe senti. Eur pehed ê (eo) lared gevier. Implijet e vez c’hoaz pa n’eus nemed eur renadenn goude verbou ‘zo : ankouâd (ankounac’haad), gouzoud, kredi, hastañ (hasta), diski (deski), deraoui, komañs, karoud ha goude mar, pa, pe : Disket (desket) em-eus sinañ (sina). Mar keret (karit) senti. Goude verbou ‘zo gand eur renadenn dieeun : Gourc’h(h)emenni ; lared ; ober : Me a rey (ray) de(z)añ kerzed.

Stummou goulennata hag estlamma Petra ober ? Penaoz mond di ? Me, plegañ (plega) da hennez !

An ano-verb gand eun araogenn

Da Greet e vez gand da goude verbou dioberuz : derhel, paouez, moned (mond), diwall : Diwall da goueañ (goueza). Greet e vez gand da goude verbzou ‘zo oberuz : pidi (pedi), lakaad, lezel, herzel : Laket (lakait) ane(z)añ da lenn. Goude ar verbou dond, rei, kaoud : Deut on da hoari. Roit de(z)añ eul levr da lenn. N’am-eus ket arhant da brenañ (brena) bara. Lavaret e vez ivez :

101

Gortoz ane(z)añ da zond. Eur gouel a zo da veañ (veza). De(z)añ d’en em dennañ (denna). Hag Erwan da gemer e gontell. De(z)añ da gerzed êzetoh. Evidon da veañ (veza) klañv. evid Red eo kemer poan evid gonid ar baradoz. An amzer da lenn. Diêz d’ober. dign da veañ (veza) meulet. evid beañ (beza) karet. N’on ket evid ober ze. evid ma vefet (vioh) karet. daoust da Daoust din da veañ (veza) klañv. Daoust d’am zad da veañ (veza) klañv. Araogennou all : kent, a-raog : kent moned, a-raog moned. kentoh evid (eged) plega(ñ) hep, heb : heb labourad. Gwechou ‘zo e vez lavaret : kuit da labourad. anez : anez labourad. goude : goude beañ (beza) c’hoarzet. Goude c’hoarzin. gand : gand mond du-ze. ouz mired ouz ouz on gweled. war Gand war e vez greet paz’ eer war-raog Mond a ra war greñvaad.

en eur, ‘n eur, o dirag an ano-verb

Greet e vez gand en eur pa vez greet daou dra asamblez : Lenn a ra ‘n eur gerzed. ’N eur lenn gand aket e tisker (tesker). Eveziadenn : Ma vez lakaet en em dirag ar verb e vez greet gand ouz e-leh en eur : Kerzed a ra ouz en em glemm. Kalz a Vretoned o-deus mez ouz e gomz (e gomz = komz brezoneg). Greet e vez gand o goude ar verbou a zo o ster gweled, selled, kleved, santoud : Me ‘m-eus gwelet ane(z)añ o ouela(ñ). Ne vo ket greet gand o ma n’eus verb ebed, e stumm eun ano-verb, evel renadenn eeun : Gwelet am-eus sevel an ti-ze.

102

setu Setu ma zad o tond. Gand ar verb beañ (beza) : Eh (ez) on o lenn. Emaint o lenn. Memez mod gand verbou a zo oh ober eun dra bennag : Koll a ra e amzer o c’hoari. Gand ar verb beañ (beza) a dalv kement ha mond da : Me a zo bet o weled. Gand ar verbou a zo o ster kaoud plijadur, kaoud poan, kaoud mez, beza skuiz, beza e gaou : Mez am-eus o weled kement-se. Skuiz on o kleved anê (anezo). Poan ‘zo o kerzed. Gand an ano-wan displega : Hag eñ o vond kuit. Eveziadenn : Ma vez implijet eur ragano-gour, e vo greet gand ouz e-leh o : Skuiz on ouz o hleved.

103

RENADENNOU AR VERB

Ar renadenn eeun Me a gar Doue. Doue a garan. Er stumm naha e vez lakaet a hag e teu evel-se da veza dieeun : Ne gavfet (gavoh) ket a blijadur.

Ar renadenn dieeun Lakaet e vez eun araogenn dirag ar renadenn dieeun : da, a, euz ; gand er stumm gouzañv : Jenovefan en em ouestlto da Zant Per. Tu a vefe da lavared : Sant Per en em ouestlo Jenovefan dezañ. Goude ar verbou ster founner ganto e reer gand a : Kargañ (Karga) eun donel a win. Goude ar verbou a verk dienez, diouer : Mankoud a ra a zillad. On dilivrit a beb droug. (On dieubit a beb droug). pe : euz a beb droug ; deuz a beb droug. Goude ar verbou en em zerviji, komz : Arabad komz euz a ze, pe euz a ze, deuz a ze. Goude kaoud soñj, kaoud ezomm, ober goap : Na rez ket goap ahanon. Me am-eus ezomm a zour. Pa vez merket eun dra gand ar renadenn e vez greet gand gand : Kargañ (Karga) eun donel gand ar gwin am-eus prenet. Goloet gand plouz (toenn eun ti-plouz). Goloet eo a blouz. gand : Mond gand e hent. euz, deuz Mankoud a ra euz ar pez a dleje kaoud. Absolvet eo euz e behed. Komzet (Komzit) din euz ma mamm. Ne (Na) rez ket goap euz da vreur. Roet (Roit) din euz ar bara-ze. Goude ar verbou kemer, lemel, tennañ (tenna), evañ (eva) : Kemer dour euz eur ster. Kaoud keu (keuz) : Kaoud keu euz ar pehed.

104

Da Goude ar verbou rei, diskouez, lared, skrivañ (skriva), kas, teurel ple, trei kein, kaoud c’hoant : Kaoud keu (keuz) da. Goude tennañ da, plegañ, plijoud : ar bugel-ze a denn d’e dad. Goude beañ (beza) pa dalv “beza perhenn da“ : An ti-ze a zo din. Eveziadenn : Dit eo mond, pe dit eo da vond. Goude ar verbou gouelañ, huanadi, pokad : Ar vamm a bokas d’he bugel. Goude ar verbou me a fell din, me a gav din, me a gred din, me a blij din, gwellaad a ra din, brao ê (eo) dit. Gand eun nebeud verbou e heller implijoud da pe chom heb ober : Respont dezañ, pe hen (e) respont. Pardonet (Pardonit) din. Doue d’ho pardono. (er frazenn-ze n’eo ket da eur araogenn med eur ger-heta). da, evid Evid merka ar pez emaer o vond d’ober e heller implijoud da pe evid : Pilad lann d’ar hezeg, pe evid ar hezeg. evid Pa’z eus eur pal e reer gand evid : Labourad evid gloar an Aotrou Doue. Heb araogenn : C’hoari boulou. ouz Goude ar verbou stagañ, juntañ, lakaad e pign, ereañ, eren, tachañ, distrei, en em begañ : en em begañ an-eus (en-deus) ouz eur weenn (wezenn). Goude ar verbou senti, selled, evesaad, stourm, en em reudi, enebi, herzel, mired, kuzañ, klenkañ, serri, kaoud rukun, kaoud heug, en em dremen : serret an-eus (en-deus) an nor ouzin. Gwechou ‘zo e vez lavaret : sell ahanon, harz anezañ da vond kuit. Gwelloh e vefe ober gand ouz. Memez mod gand ar verbou c’hoarzin, difenn, anzav, komz, ober gaou, noazoud : Difennet eo din butunad, pe, gwelloh : difennet eo ouzin butunad. ouz pe gand Goude ar verbou komz, goulenn, en em gannañ, en em ober, en em gustumi, skei, boutañ (bounta), stlepel, strinkañ : Stlepel a reas dour uz e zremm, pe gand e zremm. komz : Komz dezañ euz e dad.

105

Gand ar verb skei e lavarer : sko gantañ pe sko warnañ. Gand stourm hag en em reudi, e reer aliez gand eneb : stourmet an-eus eneb din, pe en em eneb. ouz, e-keñver Gand ar verbou hardiad (hardisaad), sederraad, tristaad, kriad (krisaad) : Sederraad a ra ouzin pe en em heñver. diouz Goude ar verbou : pellaad, kimiadi : Pellaet (Pellait) anezañ diouz ar voger. Kimiadi a rey (ray) diouz e dad. gand Goude ar verb lezel : lez e vara gantañ. Goude ar verbou a zo o ster “c’hoarvezoud“ pa vez eun ano den pe ano eun dra ha n’eer ket e-barz : Sellet (Sellit), petra a zo digoueet (degouezet) ganin. Arru (Erru) e oa gand an dervenn. Goude ar verb kleved : Klevet am-eus gand Per. digand Gand ar verbou goulenn, reseo, lemel, tennañ, kaoud, laerez : Ne houlennin netra digantañ. e, en, er Goude ar verbou soñjal, kregi, tapoud krog : Soñjet (Soñjit) er maro. rag Kaoud aon rag ar maro. war Goude skei : Sko warnañ pe gantañ. N’eus mann da lared war ze. diwar Diskenn diwar varh. Bevañ diwar an aluzenn. Sevel diwar eur hreunenn fall. gand (gand ar verbou en doare-gouzañv) : Karet ê (eo) gand an oll. Santez Anna ah ê (eo) karet ar Vretoned ganti, pe ganti ar Vretoned. (E leoneg e vez greet gand a zo e-leh ah eo).

Renadennou divizoud

Al leh e, en, er, el e, en Gwengamp ; en ti ; el lorz. Eet ê (eo) en toull.

106

e-barz e-barz an ti, ‘barz an ti. da Eh an da Boñdi. etrezeg Mond a ran ‘trezeg Lannuon. war-du Mond war-du Lannuon. Mond a rejont pep hini war e du. E Goelo hag e Treger-Vihan e vez greet gand da gê, kê : Mond da gê an tan. Ne deuez ket d’am hê. El lehiou-ze e talv mond da gê pe kê ez eer war-du eul loen a zo e-kichenn, dreist-oll ma vez dañjeruz : mond da gêd an tan ; ne (na) deuz ket d’am hê. Daved, da gâd (da gaoud) Eh an davedoh, pe eh an d’ho kâd (kaoud). (E-abarz ar gwerziou koz e vefe posubl lavared : eh an en ho pete). euz, diwar Gand ar verbou a dalv kement ha dond er-mêz. diouz, diwar Gand ar verbou a dalv kement ha mond pell diouz : Eet ê (eo) er-mêz euz an ti. Pellaet (Pellait) diouzin. a-beurz (a-berz), euz a-beurz, euz a di Dond a ran a-beurz ma zad. Laret (larit) de(z)añ euz ma feurz (ferz). dre, dre di Tremenet am-eus dre Landi. kêr Eh an dr’ar gêr ; Tremenet on-deus dre ar gêr. (Merzit : en kêr, dre gêr, euz kêr). du-mañ, du-ze, di Me a ei (ay) du-ze. Emañ du-mañ. Tremen dre du-mañ. Poent eo mond di. mêz, mor Emañ o chom war ar mêz. Diwar ar mêz e teu. Bezañ (Beza) war ar mor. Mond war ar mor.

107

o Ar gêr-ze ah on o chom enni.

An amzer Pegoulz ? Pegoulz ? En amzer-ze. Pegoulz ? E miz Ebrel. Pegoulz ? En eur or maro. (En eur dimeuz or maro). Pegoulz ? dilun,... dimerher... ; ar blâ (bloaz) tremenet. da Da hweh eur. Da guz-heol. D’ar zul. D’ar goañv. D’ar beure. D’an noz. diouz Diouz ar beure. Da deir eur diouz an abardae(z). war War ar pemde(z). evid Evid an noz (‘Vid an noz). ‘Vid ar zun (zizun). ‘Vid an inderv (enderv). ‘Vid ar blâ (bloaz). Fete (feteiz) a dalv kement hag an deiz-mañ. Fenoz, e leoneg, a dalv kement hag an noz-mañ. a deu (a zeu) Ar zun a deu. Ar miz a deu. Ar bloaz a deu. kent ; a-raog (e leoneg : a-barz) ; dindan ; a-benn, war-benn kent eiz de (deiz) am-mo greet ze. beteg, ahann da Beteg dilun e chomin. Ahann dilun e chomin. ahann, e penn ‘Benn eiz de (deiz) eh in kuit. Dilun ‘penn ar zun (zizun). Dilun ‘penn eiz de (deiz). Hirie ‘penn pemzeg de (deiz). An de-mañ (deiz-mañ) ‘penn pemzeg de (deiz). amañ ‘Ben eiz de (deiz) amañ eh in e-kuit. e-pad, hed Bet ê (eo) klañv e-pad teir zun ; hed eur miz. Pegeid ? Abaoe pegoulz ?

108

En pegeid ? Greet an-eus (en-deus) ze en eiz de (deiz). Greet an-eus ze en eun devez. Greet an-eus ze ‘n eur ober eiz de (deiz) (Se ‘zo eur stumm poueza). abaoe Abaoe dilun eh a Yann d’ar skol ; adaleg dilun eh ei (ay) Yann d’ar skol. (abaoe a zo eur ragverb ivez : N’am-eus ket gwelet ane(z)añ abaoe). diwar Diwar dilun eh ei (ay) Yann d’ar skol. Diwar vremañ. a oa, a zo Eiz miz a oa e oa klañv. Eiz de (deiz) ‘zo emañ er gêr. (Gand eur re-lavarenn : Abaoe eiz de (deiz) ‘zo emañ er gêr). on Pemzeg vlâ (vloaz) eh on.

An doare, an abeg, eur benveg, ar perag, an darn gand : gand hardiegez. a : a vouez uhel. war : war droad ; war yun. War nij emañ (ema bremañ o nijal). diwar : diwar-nij (boaz eo da nijal). e, en, er er stumm-mañ ; trehi en kaerder. dre dre garante(z). da da gentañ. gand gand eur gontell ; gand eur hleze ; gand e droad. Yann a zo bet lahet gand e vevel. Spontet ê (eo) gand an drouz. Mervel gand an naon. Koll a rei (ray) e benn gand an dra-ze. Tripal gand al levenez. Krenañ gand an aon. Er frazennou naha : Ne welan netra gantañ.

109

abalamour da, en askont da, evid Abalamour dit ; evid da yehed. war, diwar bouez Me a dalh ar blei(z) dre e ziskouarn ; Me a dalh ar blei(z) diwar-bouez e ziskouarn. en ere Ar miliner laer a vleud. ‘Vo krouget ‘n ere e veud.

Kementad (muzulia, pellder). Talvoudegez hed, evid an hirder ; treuz, led, evid al ledander pe eun hirder bihan. Krennet am-eus ar vaz hed daou droatad. Treuz daou veudad (meutad) am-eus moannaet an treust. Greet e vez gand treuz goude an derez-uhelloh pe an derez-uhella : Treuz daou viz (viziad) eh ê (eo) brasoh evidon. a-hed, a-ledander, a-led, a-uhelder ; treuz Daou droatad treuz ha pemp a-hed. Pemp troatad a uhelder. Eur voger a dregont troatad a hed, pe Eur voger a zo enni hed tregont troatad, pe Eur voger a zo enni tregont troatad a hed. hed, war hed Teir leo, pe Hed teir leo am-eus kerzet war-dro gantañ. diouz Kreñv diouz e vent ; E zillad a zo diouz e vent. Tapet ê (eo) bet diou lê (leo) diouz Alre. Heb araogenn : An dra-mañ a dalv kant lur.

110

EREADUREZ AR RAGVERB

Pegementad Pegement a vugale ? Pegement a dour (zour) ? Nag a vugale ? Nag a dour (zour) ? Kalz a vugale. Kalz a dour (zour). Re a vugale. Re a dour a (zour). A-walh a vugale. A-walh a dour (zour). Muioh a vugale. Muioh a dour (zour). Nebeud a vugale. Nebeud a dour (zour). Ped a ? a vez heuliet gand eun ano-kadarn el liester : Ped a vugale ? Ma ne vez ket lakaet a goude ped, eun ano-gwan eo hennez, hag e vez heuliet gand eun ano-kadarn en unander : Ped bugel ? Meur a, liez a a vez bepred heuliet gand eun ano-kadarn en unander : Meur a vugel. hag a Kement a zaout hag a gezeg. Kemnt a dour (zour) hag a jistr. re Re a zo ahanoh amañ.

Ragverbou doarea Greet e vez gand an ano-gwan : buhon (buan), ano-gwan ; buhon (buan), ragverb. A-hend-all e vez greet a-wechou gand eur ragverb evel pa vefe eun ano-gwan : dioustu ; eun den dioustu.

Ragverbou “ya“ ya, ya ‘vad (ya avad) Brao ê (eo) an amzer hirie ? Ya, ya ‘vad. Ma vez roet da wir ar goulenn gand an hini a zav ar goulenn, ha ma fell d’ar responter lavared ar hontrol heb ober gand ar stumm naha, e vo respontet gand ya da !, evid ober goap, pe gand iê : Brao ê (eo) an amzer hirie ? Ya da ! pe iê. Ma vez greet ar goulenn gand an hini a zav anezañ, e vo respontet gand ya er stumm ya : Klañv out hirie ? Ya, pe Ya, klañv on. eo, eus

111

Da dad n’eo ket klañv ? Eo. N’eus den er gêr ?Eus. Ne gani ket ket hirie ? Kanin. Ne goue(z)o ket a hlao fete (feteiz) ? Koue(z)o. Ar verbou ober, gouzoud, mond, beañ (beza) a gemer eur g dirag ar stumm respont : Ne ri ket an dra-ze ? Grin. Emichañs n’ouzout ket da gentel ? Gouzon. Hirie n’i ket da vale ? Gin. An dra-ze n’eo ket dit ? Geo. N’eus den er gêr ? Geus. Aliez e vez greet gand geus Ne gani ket fete (feteiz) ? Geus, me a gano pe kanañ a rin. Fete (Feteiz) ne goue(z)o ket a hlao ? Grey (gray). Ne oa ket da vreur ganit ? Boa.

Ragverbou naha Yann na (ne) lavar netra ? pe Ne lavar Yann netra ? Ne welan ket, med e Tregerieg e leverer kentoh ‘welan ket. Ma breur n’ê (n’eo) ket yah. Paol n’ey (n’ay) ket da Rom. Per n’an-eus (n’en-deus) ken a dad. N’eus ket a dabut du-mañ. nan (e-leh na) dirag eur vogalenn : Pôl (Paol) nan ey (n’ay) ket da Rom. Nann a vez greet gantañ pa responter d’eur goulenn naha : N’oh ket yah ? Nann. N’oh ket yah, me ‘gred. Nann. N’on ket Ma vez respontet d’eur goulenn “ya“ en eur naha, e vo greet gand ar memez verb hag a oa er goulenn : Klañv oh ? N’on ket. Klañv oh, me ‘gred. N’on ket. avad a vez lakaet aliez goude nann N’oh ket bet o vale ? Nann avad. da bet lakaet goude nann a verk an digasted :

112

Nann n’oh ket o vale ? Nann da.

Ragverbou goulennata ha ? ne vez ket greet gantañ. Gand ar vouez e vez greet evid ar goulenn goulennata : Dond a refet ? e-leh Ha dond a reot ? C’hwi a deuio ?(Ha c’hwi a deuio ?) Ne deuio ket Per ? pe Per na (ne) deuio ket ? Pa gomzer e reer gwechou ‘zo gand na : Na c’hwi yah ? Ya. Na c’hwi ? (Ha c’hwi a zo yah ? Ya. Ha c’hwi ?) kuita ? laka ? laka ‘ta ? a vez implijet gwechou ‘zo evid lavared ha n’eo ket ? Notenn bet lakaet gand Leclerc : E Kerne-uhel e vez greet gand na on ‘ta ? ha ? Hag-eñ ? N’ouzon ket ha te a zo fur ? pe N’ouzon ket hag-eñ eh out fur ? daoust hag-eñ ? c’hwistim hga-eñ ? Daoust hag-eñ eh out fur ?

113

EREADUREZ AN ARAOGENNOU (Studiet eo bet en a-raog an dra-ze gand renadennou)

Doareou-lavar

a a-stroñs ; a-vern ; a-lammo(u). da Anvet eo bet da berson. Dre Gwerzañ dre bez. Gwerzañ dre re. Gwerzañ dre zousenn. Daou dre gant. Labourad dre ze( zeiz, zevez). Labourad dre varhad. Dre gaer pe dre forz. Dre e gousk. Dre e huñvre. e, en En o zouez, en o mesk. En eun taol. Gwisket en du. Emañ en e zav. Emañ en e goaze(z). Emañ en e hourve(z). Gand Da ê (eo) ganin. Droug ê ganin. Gwell ê ganin. Kerse ê ganin. Mar plij ganah (ganeoh). Neuze e teuas gantañ komzo(u) direiz. Mond gand an hent. Mad ê ar bed gantañ. A-liou gand... A-vent gand... ouz Bevañ diouz e froudenn. Ober diouz ze (se). Dispign diouz e zanve(z). N’eo ket diouzin mond hirie en kêr. En em gemer a rin diouz skoulmañ an daou benn. Labourad diouz an de (deiz).

114

Diouz an tu-ze. war Beañ (Beza) war ar mêz. Beañ war ar mor. Beañ war varr. Beañ war neu. Eun evn war nij. Beañ war ar bale. Beañ war zav. War zav ! Beañ war hed. Beañ war evez. Pres a zo warnon. Klask a zo warnout Kerzed a ra war e nañ (e Leon : war e horregez). Deut ê war droad. Deut ê war varh. An dour ah a war griski (greski). Mond a ra ar hlañvour war wellaad. War goust. War digare(z). War arbenn da... War goll. War bouez eur gordenn. War bouez nebeud a dra. Diwar Sevl gwirio(u) (taillou) diwar ar bobl. Bevañ a ra diwar ma houst. Diwar hirie. Prezeg diwar-benn ar maro.

115

EREADUREZ AR STAGELLOU ive (ivez) a vez lakaet bepred e fin al lavarenn. Me ive. avad, vise (evid se) Ma zad vise, peleh emañ ? eta Dleoud a reom eta karoud an Aotrou Doue. zoken, end-eün Ar vugale zoken a zo deut. ha Ma zad ha ma mamm. Eur ger goulennata eo ha ivez : Ha te a deuio ? Na Na ma zad na ma mamm na (ne) deuio. Ne deuio na ma zad na ma mamm. Gwechou ‘zo ne vez ket lakaet na dirag ar ger kenta : Ne deuio ket ma zad na ma mamm. Yann na gomz na na hoarz. E-barz ar soniou pobl e vez kavet gwechou ‘zo na, heb ster ebed, a dalv evid eur zilabenn : Neuze tad ar martolod, ‘n eur vond ‘trezeg ar heur A stouas na d’an douar, dirag an aoter veur.

116

EREADUREZ AL LAVARENNOU

Poueza war eur ger en eur frazenn asant Poueza war ar rener : Ar bugel a zo fur. Ar bugel a zesk e gentel. Ma zad eh ey (ay) fete (feteiz) da Bariz. Ma herent a bedo evidon pa vin maro. Poueza war an doareenn pe war ar renadenn : Fur ê (eo) ar bugel. E gentel a zesk ar bugel. D’eur paour an-eus (en-deus) ma breur bara. E-pad div eur (eurvez) an-neus (en-deus) kerzet ma breur. Fete (feteiz) eh ey (ay) ma zad da Bariz. Pa vin maro, e pedo ma herent evidon. Ar verb er penn : Gand ar verb beañ (beza) ; gand ar verb mond : (pe gand n’eus forz pe verb e stumm an ano-verb). Bet ê (eo) fur ar bugel. Beañ (Bez’) ‘vo fur ar bugel. Desket an-eus (en-deus) ar bugel e gentel. Diski (Deski) a rey (ray) ar bugel e gentel. Roet an-eus (en-deus) ma breur bara d’ar paour. Rei a rey (ray) ma breur bara d’ar paour. Moned a rey (ray) ma zad da Bariz. Pidi (Pedi) a rey (ray) ma zud evidon pa vin maro. Goud (gouzoud) a ouzon ma hentel. E penn ar frazenn ez eus tu da lakaad renadenn eun ano-kadarn, hini eun ano-gwan pe an hini deuz eur verb : Per ah ê (a zo) melen e vleo. Per ah ê (a zo) mezuz de(z)añ tehel. Per am-eus laret de(z)añ chom. hag a Glav (glao) a goue(z), hag a goue(z). Koue(z)añ a rei (ray), hag a rei (ray). E-leh hag a e vez lavaret gwechou ‘zo nag a, ez a

Frazennou naha ne, na...ket Yann na (ne) lar ket a hevier. Yann na (ne) lar ket gevier. Yann n’an-eus (n’en-deus) ket laret a hevier. Yann n’eo ket koue(z)et.

117

Pa’z eus e-barz ar frazenn eur ger naha e-leh ket, ebed, netra, mann, biskoaz, biken, morse, ne vez ket lakaet ket : N’am-eus gwelet den ebed. Biskoaz kemend-all n’am-oa gwelet. Bez’ e heller lakaad den, hini e-leh ebed : N’am-eus gwelet den. N’am-eus kavet hini. nemeur Gand nemeur e vez lakaet ket : Ne welan ket nemeur. ken (mui e leoneg) Ne vez ket lakaet ket : Ne welan ken Per, pe Ne welan ket Per ken. Ne goue(z) ken a hlao pe Ne goue(z) ket a hlao ken. nemed, ‘med Ne ra nemed gouelañ pe Ne ra ket ‘med gouelañ, pe Gouelañ ne ra ken. n’eus forz, n’eus ket a forz Ne ran forz pe Ne ran ket a forz. Evid naha e vez greet a-wechou gand tremen heb, chom heb dirag eun ano-verb : Yann a dremen heb lared gevier. Tremen heb lared gevier (en doare-gourhemenn : Ne (Na) laret (larit) ket a hevier). Med e heller lavared : Red ê (eo) kared gaou ebed. Ma breur ne lar netra dit pe Ne lar netra ma breur dit. Ma zad n’eo ket klañv pe N’eo ket klañv ma zad. Ral a wech e vefe lavaret : Dit ne lar ma breur netra. evid Gand evid e vez lakaet an ano-gwan doareenn war e lerh : Evid klañv n’eo ket ma zad. Posubl eo lakaad evid ivez dirag ar renadenn a zo e penn ar frazenn : Evid dit ne lar ma breur netra. ne... ket hepken, hag ive (ivez), ouspenn ze, e-tu-hont da ze, ha gwell c’hoaz, ha gwasañ ‘zo, ha muioh c’hoaz, ‘zo kaerroh : Anave(z)et ê (eo) n’ê (n’eo) ket hepken en Frañs, mez er bed-oll. Pinvig (Pinvidig) ê (eo), ouspenn-ze, madelezuz.

118

n’ê (eo) ket a-walh : N’ê (N’eo) ket a-walh de(z)añ beañ (beza) pinvig, beañ (beza) ê (eo) ive madelezuz. kennebeud Na me kennebeud. Evid poueza e vez lakaet na ne dirag ar verb : N’ei (N’ey) ket ma breur da vale hirie, na n’eh ei (ay). na n’eh ay : sur eo ne daio ket.

Frazennou goulennata Dond a refet ? (a reoh ?). Ha dond a refet ? (a reoh ?) C’hwi na deufet ket ? (ne deuoh) ket ? Piou a zo deut ? Pesort tud a zo deut ? Piou eo ar roue ? Piou a glasket ? (a glaskit ?) Piou a glasket c’hwi ? (a glaskit c’hwi ?) – a glasket-hu ? (a glaskit-hu ?) Penaoz e teufet (teuoh) du-mañ ? Penaoz e teuio ma mignon dumañ ? Penaoz e teuio ma mignoned dumañ ? Penaoz ober ?

Frazennou estlamma pegen ! pegement ! pegeid ! Pegen treud ê (eo) ! O ! pegen hir eo an noz ! Pegement a dud ? pebez !, na, nag Pebez den ! Nag a dud ! Na hir ê (eo) an noz ! ken, kement, keid Ken stank ê (eo) an dud diboell ! Keid ê (eo) bet oh ober war e dro ! Ken pell ê (eo) bet oh ober war e dro ! -ad Brasad den ! Treutad eh ê (eo) ! Pellad ê (eo) bet oh ober e dro

119

IMPLIJ AN DOARE DIVIZOUD Me ‘h afe eno gand plijadur. Emichañs, n’oullfes ket mond eno. Mond a-walh a rafes eno ? Gadn pebez plijadur eh afen eno !

An doare-gourhemenn Kerz ! Kerzet ! (Notenn gand an embanner brezoneg : Ma kerzo eñ). Kerzent ! (Notenn gand an embanner brezoneg : Ma kerzint !)

Implij an amzer-da-zond Eun Doue hepken ‘adori. Eun Doue hepken ah adori.

Doare heta ra Ra vin karet gand Doue ! Ra vo meulet Doue ! Doue ra vo meulet. Meulet ra vo Doue ! da Doue d’ho pêo (paeo) ! Doue da bardono an anon ! Doue da bardoni an anaon ! plijet ! Plijet gand Doue ma teuio ma mab en-dro ! ma (ma vez laket O ! dirag). O ! ma teuio ma mab en-dro ! (E Kerne-Uhel e vez greet gand ma e-leh ra pe da).

120

EREADUREZ AN IZ-LAVARENNOU Me a gred e kavo ho preur e hent. Skoet (Skoit) gand ho marh evid ma kemero an teh. Pa gerzo ma bugel e vo stad vraz ennon. Gand ar verb am-eus : Me a gred ho-peus sehed. Gand ar verb beañ (beza) e vez lakaet an doareenn goude ar verb : Lavar din hag-eñ eh eo klañv da dad. Gand eur verb all e hell beza lakaet an doareenn goude ar verb pe e dibenn ar frazenn : Lavar din hag-eñ e chomo kamm da dad pe Lavar din hag-eñ e chomo da dad kamm. Notenn : Chom a ra ar verb en trede gour unan pa vez lakaet ar rener goude : Me a gred e kavo ho preudeur o hent. Pa vez lakaet an iz-lavarenn e penn ar frazenn e vez lakaet e dirag verb ar bennlavarenn : Pa gerzo ma bugel e vo stad ennon. Med : Stad a vo ennon pa gerzo ma bugel. Rannig-verb ebed (stagellou) dirag ar verb : Me gred ne gerz ket mad (ne da ket mad en-dro) ma horloj (horolaj). Me ‘gred am-eus kollet ma zok. Gra ne gollo ket da vab e amzer. Goude verbou ‘zo : lared, toui, diskoue(z), prometi, kridi (kredi), soñjal, kavoud, beañ (beza) en gortoz, esperi, kaoud doutañs (douetañs), gouzoud, kaoud soñj, kaoud koun, ankouaad (ankounac’haad), beañ (beza) sur, gweled, teurel ple, santoud, e vez greet gand eun iz-lavarenn en doare-disklêria gand ar rannig e : Me ‘gred e teuio ma breur. Me ‘gred ne deuio ket ma breur. Memez mod goude seblantoud a ra din, kavoud a ra din, soñjal a ra din, kridi (kredi) a ra din, gwir ê (eo), eun dra zur ê (eo), anad ê (eo), sklêr ê (eo), eun dra sklêr ê (eo) : Seblantoud a ra din e teuio ma breur. Penaoz Greet e vez gwechou ‘zo gand penaoz pa’z eus eul lavarenn bennag stag ouz an iz-lavarenn : Ar Skritur Zakr a lar penaoz Doue, goude beañ (beza) krouet ar bed, a ziskuizas ar seizved de (deiz). Med gwelloh eo lavared : Herve(z) ar Skritur Zakr, Doue, goude beza krouet ar bed, a ziskuizas ar seizved deiz. Arabad lavared traou evel : Me ‘gred penaoz ma breur a deuio arhoaz. Red eo lavared : Me ‘gred e teuio ma breur arhoaz.

121

Greet e vez gand an doare-disklêria hag ar rannig-verb e goude ar verbou-mañ : beañ (beza) laouen, beza souezet, stad a zo ennon, droug a zo ennon : Stad a zo ennon eh oh deut. Gwechou ‘zo e vez lakaet dre ma, abalamour ma, o veza ma, goude ar verbou-ze : Stad a zo ennon abalamour ma’h oh deut. e a vez lakaet, er stumm asantadenn goude : Me a fell din, me a vank din, ne houllan ket, me a garfe, aon am-eus, mired ouz, diwall ; mad ê (eo), red ê (eo), arabad ê (eo), posibl ê (posubl eo) : Me a fell din e teufe. Red ê (eo) e vefe klañv pa ne deu ket. ne er stumm naha : Me a garfe ne deufe ket. Notenn : Goude an oll verbou-ze e heller ober gand da + an nao-verb : Mad ê (eo) de(z)añ labourad. Goude gand aon, bete (beteg) goud (gouzoud) e vez greet gand an doare divizoud e f : Beet (Bezit) war evez gand aon ne deufe. Beet (Bezit) aon gand aon ne deufe. Goude ar verbou goulenn, gourhemenni, lared, ober e vez lakaet ma gand an amzer da zond : Goulennet (Goulennit) ma teuio warhoaz. Gra ma tisko (tesko) e gentel. Gand da : Gra de(z)añ deski e gentel. Goude ne gred ket, n’eo ket laret e vez greet gand an doare-divizoud e f : Ne gredan ket e kouskfe ma breur. N’ê (eo) ket laret e teufe ar medisin arhoaz. Med e vez greet gand an doare-diklêria, memez er stumm naha, pa vezer sur e vo greet an dra : Ne oar ket eh on klañv. Ne gredan ket e ree glao neuze. Med gand an doare-divizoud e j : Ne gredan ket e raje glao neuze (=ne gav ket din e vije bet glao neuze). Ne gredan ket e raje glao mar savje an avel. e, eh, ma Me ‘gav eh ê (eo) yen an amzer. Ne gredan ket e rafe glao. Ne gredan ket an-nefe (en-defe) greet glao. Greet e vez gand amzer beurdremenet an doare-divizoud e j :

122

Eñ a felle de(z)añ am-mije komzet. Eñ a grede am-mije komzet.

Ar goulennata dieeun Laret (Larit) din penaoz eh in da Bariz. Pa vez eeun ar goulenn e lavarer : Penaoz eh in da Bariz ? hag-eñ e Lavar din hag-eñ eh i da Bariz. N’ouzon ket hag-eñ eh eo eet ma hoar d’ar gêr. ha N’ouzon ket ha klañv e chomo ma mignon, pe N’ouzon ket ha ma mignon a chomo klañv, pe N’ouzon ket ha chom a rey (ray) klañv ma mignon, pe N’ouzon ket ha chom a rey (ray) ma mignon klañv. daoust ha, c’hwistim hag-eñ Daoust ha te ah ey (ay) da Bariz ? Daoust hag-eñ eh i da Bariz ? C’hwistim hag-eñ eh ey (ay) da Bariz ? C’hwistim eh i da Bariz ? Notenn : c’hwistim ne vez implijet nemed e Goelo hag e Treger bihan. Notenn : Gwechou ‘zo, med eun dra fall eo, e reer gand mar e-leh hag-eñ : N’ouzon ket mar gê (geo, deo) eet ma hoar d’ar gêr.

Ar goulennata eeun Lavar din petra ober. N’ouzon petra ober. Laret (Larit) din hag-eñ e vo brao an amzer. Ne ouien ket hag-eñ e vije brao an amzer. evid ma, evid (Dirag ne... ket e reer gand evid e-leh ma). Kerzet (Kerzit) dousig evid ne goue(z)fet (gouezfeh) ket.

Izlavarennou abeg dre ma, abalamour ma Berr ê (eo) warnañ dre m’an-deus (m’en-deus) kerzet re vuon (vuan). mes N’eo ket e vefe droug mes pleustri a ra tud droug. penegwir (pa ’z eo gwir, peogwir), pa Penegwir eh eo klañv ma breur, n’hell ket mond er-mêz.

123

Pa’h eo klañv ma breur, n’hell ket mond er-mêz. Pa oa klañv n’helle ket dond. Pa vefe red merka eun dra dremenet e reer gand an doare-divizoud e j : Pa vije klañv n’helle ket dond. o veañ (veza) ma, en damant ma : O veañ (veza) m’eo louz an amzer n’in ket da vale. Notenn : ne vez ket greet aliez gand en damant ma. evel ma Evel ma oa droug... ya da, iê = hag-eñ Ya da ! hag-eñ eh ê (eo) klañv. Ne vez ket greet gand ma ma komañs an izlavarenn gand eun ano-gwan verb : Ar foenn a oa ponner, glebiet ma oa bet. pe : Ar foenn a oa ponner dre ma oa bet glebiet.

Izlavarennou pal eun dra evid ma, ma Deuet (Deuit), evid m’ho kwelin. Kerzet (Kerzit) dousig evid na gouefet (gouezfeh) ket. Goude evid e vez greet aliez gand an ano-verb : Labouret (Labourit) evid gonid (gounid) ho puhe(z). da Deuet (Deuit) amañ, din d’ho kweled ervad.

Izlavarennou hed-ha-hed en heveleb doare ma (e leoneg ma nemetken), kement ha kement bihan ma Plijoud a reas d’ar roue, en heveleb doare ma teujont da veañ (veza) mignoned vraz. Notenn ; E tregerieg ne reer ket aliez gand ar stumm-ze. Ober a reer kentoh gand : Plijoud a reas d’ar roue ha dre ze e teujont da veañ (veza) mignoned vraz. ken, kement... ma, ken ; keid... ma, keid... ken An heol a zo ken lugernuz ken n’heller ket selled outañ. N’heller ket selled ouz an heol : ken luguernuz ê (eo) ! Kemend a venvio (vinviou) a doug ken n’hell ket kerzed, pe N’hell ket kerzed gand a venvio a doug (a zoug). a-walh... evid ma, re... Labouret a-walh an-eus (en-deus) evid ma vo kurunet. Labouret a-walh an-eus (en-deus) evid beañ (beza) kurunet.

124

Izlavarennou aotreenn daoust ma, petra bennag ma, goude ma Daoust ma oa klañv, e oa seder. Petra bennag ma oa klañv, e oa seder. Goude ma oa klañv, e oa seder. Daoust... da Daoust de(z)añ da veañ (veza) klañv, e oa seder. Daoust d’am mab de veañ (veza) klañv, e oa seder. evid Evitañ da veañ (veza) klañv, e oa seder. Notenn : E leoneg e vez greet gand evid evel e tregerieg gand daoust : Evid dezañ beza klañv ; evid d’am mab beza klañv. hag-eñ Ma zad a oa seder, hag-eñ e oa klañv. Ma mamm a oa seder, heg-eñ he-doa poan-benn. hag + ragano-gour Skuiz ê (eo), hag eñ yaouank. Chom a ra seder, ha hi en pred ar maro. Delhel a reont da skei, hag i koue(z)et. daoust, n’eus forz Daoust pe deuio pe ne deuio ket. N’esu forz pe deuio pe ne deuio ket. Gand an doare-gourhemenn : Deuet pe ne deuet ket. (Deuit pe ne deuit ket). ha pa, hag e N’halljeh ket ha pa ‘vijeh roue. N’halljeh ket hag e vijeh roue. Ha pa vijen maro, am-ije soñj ahanoh. Hag e vijen maro, am-ije soñj ahanoh. Notenn : Aliez e vez greet gand na, nag e-leh ha, hag.

Lavarennou gand eur ster divizoud mar Mar deu e kanin. Mar deufe, e kanfen. Mar kane, an oll a dave. Mar bijeh deut, am-ije kanet. Mar ‘n-eus (en-deus) an den-ze nebeud a vado(u), daoust ha c’hwi hen disprizo ?

125

Mar gê (deo) klañv, me a zo yah. Mar be klañv, e teuio war e giz. Ma ne vijes ket digoueet (degouezet), e oan maro. Mar en doare kuzulia : Mar gafen di ? (ma’z afen di ?). mar Pa vez heuliet mar gand amzer-vremañ an doare-disklêria e vez lakaet eur g dirag ê : mar gê klañv (mar deo klañv). Memez mod eo evid ar verb mond en amzer-vremañ, en amzer dreemenet an doare-disklêria hag en doare divizoud : mar gra ; mar goar. ma, ma’h ma a vez greet gantañ gwechou ‘zo e-leh mar : ma ne deu ket ; ma’h ez. paneved ma Paneved ma’h on en em gavet eno. Paneved ma’h out digoueet (degouezet). Notenn ; goude paneved e vez greet kentoh gand e eged gand ma. E Goelo e reer gand merag : Merag eh on en em gavet eno. evel pa, evel pe Lakaet e vez ar verb en doare-divizoud : Komz a ra evel pa vije goui(z)ieg. gand ma, beteg ma, mar Mond a rin, gand ma teufet (teuot). gand + an ano-verb Gand dond du-mañ, am gwelfet (gwelot). nemed, ‘med ma Ne ran ket forz, ‘med ma kanfet (kanot). Mad eh a an treo (traou), nemed ma’h ê (eo) braz on naon. Notenn ; goude nemed e vez greet kentoh gand e eged gand ma. nemed ha, ‘med ha E Goelo e vez greet gwechou ‘zo gand sepet ha. Dond a rei (ray) ma breur, nemed ha klañv e vefe. Dond a rei (ray) ma breur, nemed hag eñ a vefe klañv. Me am-eus laret de(z)añ tremen heb dond, nemed ha dond a raje e dad gantañ.

Lavarennou amzer pa, pan, pe, pen ; evel ma ; ken, seul ; ken liez gwech ha ma, ken liez gwech ‘vel ma ; seul liez gwech ha ma, seul liez gwech ‘vel ma ; bep tro ma Notenn : pa ha pe dirag eur vogalenn a deu da veza pa’h, pe’h. Pa’h a an dud en kêr.

126

Evel ma oa oh arruoud (erruoud) e koue(z)as. Pa ve fur e ve (vez) meulet. pa, pe Bremañ pen ê (p’ema) kreñv. e-pad ma E-pad ma veve... e-keid ma, e-keit ha ma, endra ma, tra ma E-keit ha ma vevin... Endra ma hallan... goude ma Goude ma oa koue(z)et. E leoneg e vefe lavaret : Goude dezañ koueza. kenkent ha ma, adaleg ma, dal ma Dal ma oa digoueeet (degouezet), e koue(z)as klaañv. Notenn : Gwelloh e vefe lavared : Dal ma oe... abaoe ma Aboe ma’h om e miz genver. Setu tri bla (bloaz) abaoe ma’h on klañv. Kent ma, a-raog ma, (a-barz ma e leoneg) Skuiz e oa, a-raog m’an-doa (ne-doa) greet eur leo. a-benn ma Kempennet (Kempennit) an ti a-benn ma tigouein (tegouezin). ken ma Notenn : Sañset e vefe gwelloh lavared ken na. Ken ma vefet echu (vefot). Notenn : Ken ma vefet echu a vefe gwelloh eged Ken ma po echu. a-boan, a-veh... ma A-boan ma oa noz, ma’h arruas (erruas) ma breur. setu ma Setu ma teu ar paotr en ti. ma Arru (Erru) e oa er gêr, ma oan c’hoaz ouz hen gortoz (ma oan = pa oan). goude, a-raog, kent Goude goude, a-raog, kent e vez greet aliez gand an ano-verb : A-raog dibri (debri). Goude beañ (beza) debret.

127

Goude dibri (debri). Setu Setu ma mab o tond. Setu ma mab digoueet (degouezet). Setu digoueet (degouezet) ma mab.

Lavarennou keñveria evel ma + verb ; evel ma n’eo ket meneget ar verb : Ar vuhe(z) a dremen evel ma tremen eur skeud. Ar vuhe(z) a dremen evel eur skeud. dre ma, beb ma (seul ma e Kerne) Dre ma kresk e fura. diouz ma, evel ma Mervel a reer diouz ma ve bet bevet. kement... ha ma, keit... ha ma, ken... ha ma ma vez lakaet ar verb ; ha, hag ma, koulz, kenkoulz ma vez goloet ar verb : N’eus ket eur vro ken kaer ha ma’h ê (eo) on hini. N’eus ket eur vro ken kaer hag on hini. Me a rey (ray) ze kenkoulz ha c’hwi. Ken fur den ha ma zo (ma’z eus) er vro eh ê (eo) Per eh ê (eo). Kenkoulz eveldoh (n’eo ket ken mad ha ha). N’an-deus (N’en-deus) ket kement ha yehed hag a volante(z) vad. kement ha + ano-verb Kement ha mond da Lannuon eh ê (eo) koulz din tremen dre Blouared. Kement ha lared... kement ha Da lod n’ê (n’eo) ket kement ha ma hini, e-leh n’ê ket ken braz ha ma hini. kement... kement ; ken liez... ken liez evid an traou a heller konta anezo : Kement e oa mad gwechall, kement eh ê (eo) fall bremañ. Ken liez a daol ; ken liez a wenneg. e wellañ Ober e wellañ (wella) evid... (anad eo e hell cheñch an ano-gwan perhenna dirag “gwella“) ken... ken Ar skrivagnerien, ken ar re goz, ken ar re neve(z) anê (aneze, anezo)... evid ne (eged ne) goude an derez uhelloh. Ma vez goloet ar verb e vo greet nemed gand evid (eged) : Kreñvoh ê (eo) evid ne greden. Kerzet an-eus (en-deus) buhonoh (buannoh) evidout.

128

Kentoh evid a vez heuliet gand an ano-verb : Kentoh evid souzañ, e varvin. seul vui ma..., seul vui e..., seul ma... Seul vui ma’h ê (eo) dare ar freuz (frouez), seul vui e plijont. pe gwelloh : Seul dareoh ma’h ê ar freuz, seul vui e plijont. Gand an derez-uhella : Muiañ keuneud, brasañ tantad. Seul êzetoh e kerze al loen ma oa dizamm. An derez-uhella + ma+ ar verb galloud Ar gwellañ ma hellan. abred An abretañ ar gwellañ. Seul abretoh, seul welloh. endra Endra ma hallan ; endra ma hallin... e-leh + eur verb en doare disklêria, gand ar rener a-raog ar verb : Te a hoarz, e-leh me a ouel. Gwelloh e vez merket ar pez a zo disheñvel eged ma vefe lavaret : e ouelan. Ni a hoarz, ind-i a ouel. a-bell Ne labour ket : a-bell ahane, c’hoari a ra. heb ne + an doare-divizoud e f : N’hallan ket komz heb ne drohfe ahanon. hep + ano-verb : Yann a gomz hep kaoud aon. di- (eur verb gand di) : Ervoan (Erwan) a chomas dilavar. ouspenn ma..., e tu-hont ma... Ouspenn ma’h on klañv, eh on dilezet. pe Klañv on, gwasañ ‘zo, dilezet. pe Klañv on, ha dilezet, ‘zo gwasoh. an ano-gwan verb Ar hi, trohet de(z)añ e lost, na houlle ken kerzed.

129

evid, goude, da + an ano-verb : Evidon da veañ (veza) klañv... Dit da zond du-mañ. (= Gand ma teufe du-mañ).

Izlavarennou suj hag a Me am-eus gwelet eun den hag a deue din. er stumm naha : na ra An den na ra ket e zever, n’eo ket eun den a-zoare. Notenn : pehini, pere : implijet int bet abaoe pell ‘zo evel pa vefent raganoiou suj. Eur fazi braz an hini eo. ma D’an amzer ma oa pinvig (pinvidig). En doare ma komzez. e leh ma... E leh ma’h omp (om) e zo (ez eus) kalz a dud. Ar park e leh ma’h omp (ma’z emaom). Gwengamp, e leh ma’h on (ma’z emaon) o chom. en (displeget), o kas en-dro d’al leh : Ar park ma’h omp (ma’z emaom) ennañ. Notenn : Aliez e vez greet gand e e-leh ma. Eur fazi an hini e vefe.

NOTENNOU OUSPENN Eur stagell suj a zo war he lerh ar verb pe en em : Pa zav an heol. Evid m’ho kwelin. Gand m’en em glevfomp (glevim). Goude m’on-deus digemeret (degemeret) galvadenn Doue gand plijadur, mar n’oulomp (n’oullom) ket he heuill, e reomp (reom) eur pehed. Fur ê (eo) en gwirione(z) an hini a briz an oll vado(u) euz an douar evel fank, evid gonid karante(z) Jezuz-Krist.

Lavarennou frank C’hwi hoh-eus ma haret, deut (deuit) eta davedon. Sant Frañsez a gare meurbed ar baourante(z) hag he anvoud (eñvel) a ree e Itron. An den lezireg a blij de(z)añ chom heb ober mann : evel-se ive(z) an den a-boan a blij de(z)añ labourad. Eur garante(z) vraz am-eus evitañ : biskoaz ken braz an hini n’am-eus bet evid den. Implij an doare eeun :

130

Na diêsad ê (eo), eme(z)añ, senti ouz lezenn Doue ! Teulet (Taolit) ple : ar sklêrijenn-ze a zigas (zegas) en on halono(u) eur c’hoant braz da derri on gwall decho(u). Laret (Larit) dah (deoh) hoh-unan : an oll vado(u) euz an douar nan int ‘n’int) netra.

131