Les Procédures de Redressement Fiscal

  • Upload
    lakhal

  • View
    218

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    1/48

      UNIVERSITE

    ABDLMALEK ESSAIDI

    Master droit des entreprises

    Plan

    Introduction

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    2/48

    Chaitr! "!r # L!$ roc%dur!$ d!

    r!dr!$$!&!nt '$cal

    S!ction " # l!$ roc%dur!$ d! r!cti'cation$ '$cal!$

    Paragraphe 1 : la notifcation  Paragraphe 2 : La Procédure normale derectifcation des impositions  Paragraphe 3 : la Procédure accélérée derectifcation des impositionsParagraphe 4 : Dispositions particulièresParagraphe 5 : la nullité de la procédure de rectifcation

    S!ction ( # l!$ co&&i$$ion$ d! ta)ationParagraphe 1 : les commissions locales de taxationParagraphe 2 : la commission nationale de recours fscaleParagraphe 3 : la commission locale communaleParagraphe 4 : riti!ues du tra"ail des commissions

    Chaitr! (%&! # l!$ *aranti!$ du

    contri+ua+l! ,ac! au r!dr!$$!&!nt '$cal

    S!ction " # l!$ *aranti!$ du contri+ua+l! ,ac! au

    ou-oir d! r!dr!$$!&!nt d! l.ad&ini$tration

    S!ction ( # l!$ *aranti!$ du contri+ua+l! ,ac! au

    ou-oir d! $anction$ d! l.ad&ini$tration

    Conclu$ion

    Introduction

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    3/48

    L! droit '$cal !$t ordinair!&!nt d%'ni co&&! %tant l.!n$!&+l! d!$

    r/*l!$ d%t!r&inant l! cha& d.alication0 l! tari, !t l!$ &odalit%$ d!

    r!cou-r!&!nt d!$ i&o$ition$1

    L! $2$t/&! '$cal &arocain !$t Ba$% $ur l! rinci! d! d%claration

    3ui !ut $! d%'nir co&&! « l’acte initial par lequel le contribuable

    reconnaît entrer dans le champ d’application de l’une des

    dispositions du CGI et engage de ce fait, avec l’administration, un

    dialogue de nature à permettre à celle-ci d’établir, sur des bases

    en principe eactes, une cotisation d’imp!t 41

    La d%claration r%$!nt! d!u) trait$ &a5!ur$ 3u.il i&ort! d!

    r%ci$!r ici #

    D.un! art0 !ll! !$t un! ,or&alit% initial!0 !)r!$$ion d.un

    act! d! -olont% du contri+ua+l! our $! con,or&!r au cadr! l%*al

    alica+l! 6 $on i&o$ition1 D.autr! art0 !ll! !$t un act! d.in,or&ation $ur la

    li3uidation d! l.i&o$ition !n ortant 6 la connai$$anc! d!

    l.ad&ini$tration l.%-aluation ,ait! ar l! contri+ua+l! d! $!$ +a$!$

    d.i&o$ition1

    C.!$t dan$ c! $!n$ 3u! l! l%*i$lat!ur lui a con,%r% un! -al!ur

    d%t!r&inant! our l! choi) !t l! d%roul!&!nt d! la roc%dur! d.i&o$ition

    6 l.!ncontr! du contri+ua+l!"1 Il l.a &7&! %ri*% !n un! ,or&alit%

    $u+$tanti!ll! dont l! non8r!$!ct !$t $%-/r!&!nt r%ri&and% ar l! droit

    '$cal1

    La luart d!$ i&9t$ $uo$!nt un! initiati-! d! d%claration d! la

    art d!$ a$$u5!tti$ :IS0 TVA0 Droit$ d.Enr!*i$tr!&!nt$ !tc1;1 D.autr!$

    i&9t$0 lu$ $i&l!$ 6 c!rn!r 6 la +a$!0 $ont lut9t r%l!-%$ 6 la $ourc! :IR

    $ur l!$ $alair!$0 r%l/-!&!nt$ $ur l!$ lac!&!nt$ 'nanci!r$;0 $ur un! +a$!

    %*al!&!nt d%clarati-! ar l!$ or*ani$&!$ r!$on$a+l!$ d!$ r%l/-!&!nt$

    :E&lo2!ur$0 Ban3u!$ !tc1;1

    " #hèse de doctorat de $halil %aloui & Les garanties du contri'ua'le dans lecadre du contr(le fscal en droit marocain ) uni"ersité de *reno'le 2+11 P ,243

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    4/48

    L! ,ait 3u! l! $2$t/&! $oit d%clarati, &!t l.ad&ini$tration !n

    $ituation d! $u$icion !r&an!nt! -i$868-i$ du contri+ua+l!1 Par aill!ur$

    l.ad&ini$tration '$cal! di$o$ant 3ua$i&!nt du &onool! d!

    l.int!rr%tation d!$ t!)t!$0 a d! ,ait 0un ou-oir d! r!dr!$$!&!nt r!$3u!

    $an$ li&it!0 dont !ll! ,ait u$a*! lar*!&!nt0 c! 3ui *%n/r! un! $ituation d!

    !ur !t d.in5u$tic!1 La r!lation !ntr! Ad&ini$tration Fi$cal! !t

    Contri+ua+l!$ !$t ain$i tr/$ lar*!&!nt con !ll! $2&+oli$! d!$

    ou-oir$ %t!ndu$ !n &ati/r! d! contr9l! > !ll! !$t l.arch%t2! d.un!

    ad&ini$tration ui$$ant! !t $tructur%! a-!c la3u!ll! il !$t di?cil!

    d@!ntr!t!nir un dialo*u! %*alitair!1(

    L!$ $!nti&!nt$ du cito2!n8contri+ua+l! $! con,ond!nt # il !$t0 d@un!

    ,aon *%n%ral! contr! l.i&9t !t contr! l!$ ad&ini$tration$ char*%!$ d!

    l.a$$!oir !t d! l! !rc!-oir1 C! r!5!t lat!nt !ut r!ndr! d!$ ,or&!$ !t un

    cont!nu oliti3u!$ 3uand il $! d%-!lo! $ur un t!rrain %cono&i3u! !t

    $ocial articuli/r!&!nt roic!0 !t $! &ani,!$t! $urtout ar d!$

    co&ort!&!nt$ ,raudul!u) a'n d.%cha!r l! lu$ au) i&9t$ ou d!

    &ini&i$!r l!ur$ &ontant$1

    C.!$t 6 c! ni-!au8l6 3u.aarait l.i&ortanc! d! contr9l! '$cal 3ui

    -i$! 6 -%ri'!r la $inc%rit% d!$ %l%&!nt$ d%clar%$ ar l!$ contri+ua+l!$ !t0

    l! ca$ %ch%ant 6 r%ar!r l!$ o&i$$ion$ ou l!$ in!)actitud!$1

    La corr!ction !t l! r%ta+li$$!&!nt d! c!$ %cart$0 $.in$crit dan$ l!

    cadr! d! c! 3u.on a!ll! l! r!dr!$$!&!nt '$cal!1

    (#hierr- L.M/0# L0 #/../L0 .0 . L6.DM7#.# 7.L0, page1+3

    #hierr- L.M/0#L0 #/../L0 .0 . L6.DM7#.# 7.L0, page1+2

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    5/48

    "u’est-ce qu’on entend par redressement #scale $

    Dan$ l! 5ar*on d! l@ad&ini$tration '$cal!0 l! r!dr!$$!&!nt '$cal0

    a!l%! %*al!&!nt roo$ition d! r!cti'cation '$cal!0 !$t un! o%ration

    diri*%! ar l.ad&ini$tration '$cal! a'n d! r!cti'!r la +a$!

    d@i&o$ition d@un contri+ua+l!1 Ell! -i$! 6 corri*!r tout! in$u?$anc!0

    in!)actitud!0 o&i$$ion ou di$$i&ulation dan$ l!$ %l%&!nt$ d%clar%$1 L! ca$

    %ch%ant0 un! i&o$ition $ul%&!ntair! a$$orti! d.a&!nd!$ ou %nalit%$

    ourra 7tr! !=!ctu%!1

    Pour c! ,air! l.ad&ini$tration0 utili$!0 l!$ %l%&!nt$ !n $a o$$!$$ion

    !t !ntr! dan$ un ch!&in!&!nt d! Noti'cation R%on$!$ a-!c l!

    contri+ua+l! our a$$!oir $a +a$! i&o$a+l! ou du &oin$ trou-!r un

    t!rrain d.!nt!nt! co&&un1

     Tout!,oi$ 0 6 d%,aut d.accord 0la roc%dur! d!-i!nt %rill!u$! !t d!

    lon*u! hal!in! our l!$ d!u) arti!$ a-!c un! r%ond%ranc! d!$

    r%ro*ati-!$ ad&ini$trati-!$ $ur c!ll!$ du contri+ua+l! 1La $anction !$t

    ici d.i&ortanc!0 ui$3u! c.!$t l! r%*i&! d! d%t!r&ination d!

    l.a$$i!tt! d! l.i&o$ition 3ui $! trou-! +oul!-!r$% # la roc%dur!d.%-aluation !t d! ta)ation d.o?c! $ul%! alor$ la roc%dur! d!

    r!dr!$$!&!nt contradictoir!1

    L! '$c $@!=orc! d@!)li3u!r $on action !t d! la 5u$ti'!r au no& d! la

    lutt! contr! la ,raud! '$cal!0 c.!$t our c!la 3u.il a &i$ !n lac! un

    ar$!nal l%*i$lati,0 cont!nu dan$ d! l! cod! *%n%ral d!$ i&9t$0 3ui

    or*ani$! l!$ roc%dur!$ d! r!cti'cation1

    La r%$!nt! %tud! $! roo$! d! trait!r du r!dr!$$!&!nt '$cal 6

    tra-!r$ l!$ di=%r!nt!$ roc%dur!$ 3ui l! r%*i$$!nt 8 chaitr! "!r8 tout !n

    &!ttant l.acc!nt $ur l!$ r9l!$ d!$ co&&i$$ion$ d! ta)ation0 l!$ ca$ d!

    nullit%$ &ai$ %*al!&!nt l!$ criti3u!$ attach%!$ 6 l!ur &i$$ion$ > !n

    $!cond chaitr! nou$ nou$ !nch!ron$ $ur l!$ *aranti!$ donn%!$ au

    contri+ua+l! ,ac! au) ou-oir$ du '$c 1

    http:88droit9sa"oir9r8redressement;fscal8 

    https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Base_d%27imposition&action=edit&redlink=1https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Base_d%27imposition&action=edit&redlink=1https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Base_d%27imposition&action=edit&redlink=1https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Base_d%27imposition&action=edit&redlink=1

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    6/48

     

    Chaitr! "!r #L!$ roc/dur!$ d!

    r!dr!$$!&!nt '$cal

    S!ction " # l!$ roc%dur!$ d! r!cti'cationL! $2$t/&! '$cal &arocain r!o$! !$$!nti!ll!&!nt $ur l! r%*i&!

    d%clarati,1 A c! titr!0 c! $ont l!$ contri+ua+l!$ 3ui %ta+li$$!nt l!ur$

    d%claration$ '$cal!$ !t roc/d!nt 6 la li3uidation !t au ai!&!nt d!

    l.i&9t $ou$ l!ur ror! r!$on$a+ilit%1

    C! r%*i&! co&ortant ar la ,orc! d!$ cho$!$ d!$ ri$3u!$ d.!rr!ur$

    !t d.o&i$$ion$0 n! !ut li&it!r l!$ t!ntati-!$ d! ,raud!0 $an$ arl!r d!$

    di-!r*!nc!$ d.int!rr%tation d!-ant la di-!r$it% d!$ $ituation$ n%!$ d!l.alication d!$ di$o$ition$ '$cal!$1 Dan$ c! $!n$ la l%*i$lation '$cal!

    &arocain! a r%-u! un! roc%dur! d! r!cti'cation !n -u! d! alli!r au)

    di-!r$ %cart$ 3ui !u-!nt naitr! !ntr! l! '$c d.un! art !t l! contri+ua+l!

    d.autr! autr! art > a c!t !=!t l.on !ut di$tin*u!r !ntr! 0un! roc%dur!

    nor&al! : (; un! autr! acc%l%r%! :; d!$ di$o$ition$ articuli/r!$

    : ;0 ain$i 3u! l!$ ca$ d! nullit% d!$ dit!$ roc%dur!$ :; > Mai$ a-ant

    d! trait!r d!$ roc%dur!$ 6 ror!&!nt arl%0 il 2 a li!u d! trait!r d.un

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    7/48

    %l%&!nt r%cur!nt ,ai$ant arti! int%*rant! d! c!ll!$8ci 0c!lui d! la

    noti'cation: ";1

    Para*rah! " # La noti'cation

    L.articl! ("G  $tiul! 3u! la noti'cation !$t !=!ctu%! 6 l.adr!$$! indi3u%!

    ar l! contri+ua+l! dan$ $!$ d%claration$0 act!$ ou corr!$ondanc!$

    co&&uni3u%$ 6 l.in$!ct!ur d!$ i&9t$ d! $on li!u d.i&o$ition0 $oit ar l!ttr!

    r!co&&and%! a-!c accu$% d! r%c!tion0 $oit ar r!&i$! !n &ain ror! ar

    l.int!r&%diair! d!$ a*!nt$ a$$!r&!nt%$ d! l.ad&ini$tration '$cal!0 d!$ a*!nt$ du

    *r!=!0 d!$ hui$$i!r$ d! 5u$tic! ou ar -oi! ad&ini$trati-!1

    L! docu&!nt 6 noti'!r doit 7tr! r%$!nt% 6 l.int%r!$$% ar l.a*!nt

    noti'cat!ur $ou$ li ,!r&%1

    La r!&i$! !$t con$tat%! ar un c!rti'cat d! r!&i$! %ta+li !n dou+l!

    !)!&lair!0 $ur un i&ri&% ,ourni ar l.ad&ini$tration1 Un !)!&lair! d! c!

    c!rti'cat !$t r!&i$ 6 l.int%r!$$%1

    L! c!rti'cat d! r!&i$! doit co&ort!r l!$ indication$ $ui-ant!$ #

    8 l! no& !t la 3ualit% d! l.a*!nt noti'cat!ur >

    8 la dat! d! la noti'cation >

    8 la !r$onn! 6 3ui l! docu&!nt a %t% r!&i$ !t $a $i*natur!1

    Si c!lui 3ui r!oit la noti'cation n! !ut ou n! -!ut $i*n!r l! c!rti'cat0

    &!ntion !n !$t ,ait! ar l.a*!nt 3ui a$$ur! la r!&i$!1 Dan$ tou$ l!$ ca$0 c!t a*!nt

    $i*n! l! c!rti'cat !t l! ,ait ar-!nir 6 l.in$!ct!ur d!$ i&9t$ conc!rn%1

    Si c!tt! r!&i$! n.a u 7tr! !=!ctu%!0 l! contri+ua+l! n.a2ant a$ %t%

    r!ncontr%0 ni !r$onn! our lui0 &!ntion !n !$t ,ait! $ur l! c!rti'cat0 l!3u!l !$t

    $i*n% ar l.a*!nt !t r!tourn% 6 l.in$!ct!ur -i$% 6 l.alin%a r%c%d!nt1

    L! docu&!nt !$t con$id%r% a-oir %t% -ala+l!&!nt noti'% #

    "H8 $.il !$t r!&i$ #

    8 !n c! 3ui conc!rn! l!$ !r$onn!$ h2$i3u!$ $oit 6 !r$onn!0 $oit 6

    do&icil!0 !ntr! l!$ &ain$ d! ar!nt$0 d.!&lo2%$0 ou d! tout! autr! !r$onn!

    ha+itant ou tra-aillant a-!c l! d!$tinatair! ou0 !n ca$ d! r!,u$ d! r%c!tion dudit

    docu&!nt ar/$ l.%coul!&!nt d.un d%lai d! di) :"; 5our$ 3ui $uit la dat! du r!,u$

    d! r%c!tion >

    8 !n c! 3ui conc!rn! l!$ $oci%t%$ !t l!$ *rou!&!nt$ -i$%$ 6 l.articl! ( du

    CI0 !ntr! l!$ &ain$ d! l.a$$oci% rincial0 d! l!ur r!r%$!ntant l%*al0

    d.!&lo2%$0 ou d! tout! autr! !r$onn! tra-aillant a-!c l! contri+ua+l!

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    8/48

    d!$tinatair! ou0 !n ca$ d! r!,u$ d! r%c!tion du dit docu&!nt ar/$ l.%coul!&!nt

    d.un d%lai d! di) :"; 5our$ 3ui $uit la dat! du r!,u$ d! r%c!tion1

    (H8 $.il n.a u 7tr! r!&i$ au contri+ua+l! 6 l.adr!$$! 3u.il a

    co&&uni3u%! 6 l.in$!ct!ur d!$ i&9t$ lor$3u! l.!n-oi du docu&!nt a %t%

    ,ait ar l!ttr! r!co&&and%! a-!c accu$% d! r%c!tion ou ar

    l.int!r&%diair! d!$ a*!nt$ du *r!=!0 d!$ hui$$i!r$ d! 5u$tic! ou ar -oi!

    ad&ini$trati-! !t 3u.il a %t% r!tourn% a-!c la &!ntion non r%cla&%0

    chan*!&!nt d.adr!$$!0 adr!$$! inconnu! ou inco&l/t!0 locau) ,!r&%$ ou

    contri+ua+l! inconnu 6 l.adr!$$! indi3u%!1 Dan$ c!$ ca$0 l! li !$t

    con$id%r% a-oir %t% r!&i$0 ar/$ l.%coul!&!nt d.un d%lai d! di) :"; 5our$

    3ui $uit la dat! d! la con$tatation d! l.%ch!c d! la r!&i$! du li r%cit%1

    A l.i$$u! du contr9l! $ur lac!0 $i l! -%ri'cat!ur n! trou-! aucun!

    ano&ali!0 il doit !n a-i$!r la $oci%t% ar un! l!ttr! r!co&&and%! a-!c

    accu$%! d! r%c!tion :LRAR;1 Par contr!0 $.il !$t a&!n% 6 r!dr!$$!r la +a$!

    d.i&o$ition d%clar%! ar l.!ntr!ri$!0 il doit alor$ noti'!r 6 la $oci%t%

    l.!n$!&+l! d!$ r!dr!$$!&!nt$ 3u.il !n-i$a*! d.!=!ctu!r1 C.!$t alor$ l!

    d%+ut d.un! roc%dur! nor&al! 0 dit! au$$i contradictoir! !ntr!

    l.ad&ini$tration '$cal! !t l.!ntr!ri$! -%ri'%!1

    Para*rah! ( # La Proc%dur! nor&al! d! r!cti'cationd!$ i&o$ition$

    S!lon l.articl! (( du cod! *%n%ral d!$ i&9t$ ("0 l.in$!ct!ur d!$

    i&9t$ !ut 7tr! a&!n% 6 r!cti'!r #

    8 l!$ +a$!$ d.i&o$ition >

    8 l!$ &ontant$ d!$ r!t!nu!$ !n &ati/r! d! r!-!nu$ $alariau) >

    8 l!$ ri) ou d%claration$ !$ti&ati-!$0 !)ri&%$ dan$ l!$ act!$ !t

    con-!ntion$1

    L!$ +a$!$0 l!$ &ontant$ !t l!$ ri) $u$-i$%$ !u-!nt r%$ult!r $oit d!

    la d%claration du contri+ua+l!0 d! l.!&lo2!ur ou du d%+ir!nti!r :!r$onn!3ui a un! r!nt! 6 $on d%+it;0 $oit d.un! ta)ation d.o?c!1

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    9/48

    Dan$ c! ca$0 l.in$!ct!ur noti'! au) contri+ua+l!$0 durant l!$ $i) :; &oi$

    3ui $ui-!nt la dat! d! la 'n du contr9l! '$cal !t dan$ l!$ ,or&!$ r%-u!$ 6

    l.articl! ("G du &7&! cod! #

    8 l!$ &oti,$0 la natur! !t l! &ontant d%taill% d!$ r!dr!$$!&!nt$ !n-i$a*%$

    !n &ati/r! d.i&9t $ur l!$ $oci%t%$0 d.i&9t $ur l! r!-!nu ou d! ta)! $ur la

    -al!ur a5out%! >

    8 la nou-!ll! +a$! d!-ant $!r-ir d.a$$i!tt! 6 la li3uidation d!$ droit$

    d.!nr!*i$tr!&!nt ain$i 3u! l! &ontant d!$ droit$ co&l%&!ntair!$

    r%$ultant$ d! c!tt! +a$!1

    L.in$!ct!ur d!$ i&9t$ in-it! l!$ contri+ua+l!$ 6 roduir! l!ur$

    o+$!r-ation$ dan$ un d%lai d! tr!nt! :; 5our$ $ui-ant la dat! d!

    r%c!tion d! la l!ttr! d! noti'cation1

    A d%,aut d! r%on$! dan$ l! d%lai r!$crit0 l!$ droit$

    co&l%&!ntair!$ $ont &i$ !n r!cou-r!&!nt !t n! !u-!nt 7tr! cont!$t%$

    3u! dan$ l!$ condition$ r%-u!$ 6 l.articl! ( du CI1

      Si l!$ o+$!r-ation$ d!$ int%r!$$%$ ar-i!nn!nt 6 l.in$!ct!ur dan$

    l! d%lai r!$crit !t $i c! d!rni!r l!$ !$ti&! non ,ond%!$0 !n tout ou !n

    arti!0 il l!ur noti'!0 dan$ l!$ ,or&!$ r%-u!$ 6 l.articl! ("G r!lati, 6 la

    noti'cation1

    Dan$ un d%lai &a)i&u& d! $oi)ant! :; 5our$ $ui-ant la dat! d!

    r%c!tion d! l!ur r%on$!0 l!$ &oti,$ d! $on r!5!t arti!l ou total0 ain$i 3u!

    la +a$! d.i&o$ition 3ui lui arait d!-oir 7tr! r!t!nu! !n l!ur ,ai$ant

    connatr!0 3u! c!tt! +a$! $!ra d%'niti-! $.il$ n! $! our-oi!nt a$ d!-ant

    la co&&i$$ion local! d! ta)ation0 dan$ un d%lai d! tr!nt! :; 5our$

    $ui-ant la dat! d! r%c!tion d! c!tt! d!u)i/&! l!ttr! d! noti'cation1

     L.in$!ct!ur r!oit l!$ r!3u7t!$ adr!$$%!$ 6 la co&&i$$ion local! d!

    ta)ation0 l!$ tran$&!t a-!c l!$ docu&!nt$ r!lati,$ au) act!$ d! la

    roc%dur! contradictoir! !r&!ttant 6 ladit! co&&i$$ion d! $tatu!r1

    Un d%lai &a)i&u& d! 3uatr! :; &oi$ !$t ')% our la

    co&&unication ar l.ad&ini$tration d!$ r!3u7t!$ !t docu&!nt$ r%cit%$ 6

     .rticle 4 de la loi de fnances n< 11+;13 pour l=année 'udgétaire 2+149

     .rticle > de la loi de fnances n< 4?;+@ pour l=année 'udgétaire 2+1+9

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    10/48

    la co&&i$$ion local! d! ta)ation 6 co&t!r d! la dat! d! noti'cation 6

    l.ad&ini$tration du our-oi du contri+ua+l! d!-ant ladit! co&&i$$ion1

      L!$ d%ci$ion$ d! la co&&i$$ion local! d! ta)ation !u-!nt ,air!

    l.o+5!t $oit ar l!$ contri+ua+l!$0 $oit ar l.ad&ini$tration0 d.un r!cour$

    d!-ant la Co&&i$$ion national! du r!cour$ '$cal r%-u! 6 l.articl! (( du

    CI1

    L! r!cour$ du contri+ua+l! !$t r%$!nt% $ou$ ,or&! d! r!3u7t!

    adr!$$%! 6 ladit! co&&i$$ion ar l!ttr! r!co&&and%! a-!c accu$% d!

    r%c!tion0 c!lui d! l.ad&ini$tration !$t r%$!nt% ar l! dir!ct!ur *%n%ral

    d!$ i&9t$ ou la !r$onn! d%l%*u%! ar lui 6 c!t !=!t !t adr!$$% 6 ladit!

    co&&i$$ion dan$ l!$ ,or&!$ r%-u!$ our la noti'cation1

    La r!3u7t! d!$ contri+ua+l!$ d%'nit l.o+5!t du d%$accord !t conti!nt

    un !)o$% d!$ ar*u&!nt$ in-o3u%$1

    L! r!cour$ du contri+ua+l! ou d! l.ad&ini$tration d!-ant la

    co&&i$$ion national! du r!cour$ '$cal doit $! ,air! dan$ un d%lai

    &a)i&u& d! $oi)ant! :; 5our$ $ui-ant la dat! d! la noti'cation au)

    arti!$ $u$-i$%!$ d! la d%ci$ion d! la co&&i$$ion local! d! ta)ation1

    L! d%,aut d! r!cour$ dan$ l! d%lai d! $oi)ant! :; 5our$ r%-u ci8

    d!$$u$ !$t con$id%r% co&&! un! acc!tation tacit! d! la d%ci$ion d! la

    co&&i$$ion local! d! ta)ation1

     Lor$3u! l!$ contri+ua+l!$ ou l.ad&ini$tration $ai$i$$!nt la

    co&&i$$ion national! du r!cour$ '$cal0 c!ll!8ci #

    8 d.un! art0 !n in,or&! l.autr! arti!0 dan$ l!$ ,or&!$ r%-u!$ our

    la noti'cation 0 dan$ l! d%lai d! tr!nt! :; 5our$ $ui-ant la dat! d!

    r%c!tion du r!cour$ !n lui co&&uni3uant coi! d! la r!3u7t! dont !ll! a

    %t% $ai$i! >

    8 d.autr! art0 d!&and! 6 l.ad&ini$tration0 dan$ l!$ ,or&!$ r%-u!$

    6 l.articl! ("G ci8d!$$u$0 d! lui tran$&!ttr! l!$ docu&!nt$G r!lati,$ au)

    act!$ d! la roc%dur! contradictoir! !r&!ttant 6 la co&&i$$ion national!

     .rticle > de la loi de fnances n< 43;1+ pour l=année 'udgétaire 2+11

     .rticle > de la loi de fnances n

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    11/48

    du r!cour$ '$cal d! $tatu!r $ur l.a=air! 3ui lui !$t $ou&i$! dan$ l! d%lai d!

    tr!nt! :; 5our$ $ui-ant la dat! d! r%c!tion d! ladit! d!&and!1

    A d%,aut d! co&&unication d!$ docu&!nt$ r%cit%$" dan$ l! d%lai

    r!$crit0 l!$ +a$!$ d.i&o$ition n! !u-!nt 7tr! $u%ri!ur!$ #

    8 $oit 6 c!ll!$ d%clar%!$ ou acc!t%!$ ar l!$ int%r!$$%$0 $.il$ ont

    r%$!nt% l!ur r!cour$ d!-ant la co&&i$$ion national! du r!cour$ '$cal

    dan$ l! d%lai l%*al >

    8 $oit 6 c!ll!$ ')%!$ ar la co&&i$$ion local! d! ta)ation0 dan$ l!

    ca$ contrair!1

    La co&&i$$ion national! du r!cour$ '$cal in,or&! l!$ d!u) arti!$

    d! la dat! 6 la3u!ll! !ll! ti!nt $a r%union0 tr!nt! :; 5our$ au &oin$ a-ant

    c!tt! dat! dan$ l!$ ,or&!$ d.u$a*!1

    Sont i&&%diat!&!nt %&i$ ar -oi! d! r9l!""0 %tat d! roduit$ ou

    ordr! d! r!c!tt!$0 l!$ droit$ $ul%&!ntair!$0 l!$ &a5oration$0 l!$ a&!nd!$

    !t l!$ %nalit%$ 2 a=%r!nt!$ d%coulant d!$ i&o$ition$ %ta+li!$ #

    8 our d%,aut d! r%on$! ou d! r!cour$ dan$ l!$ d%lai$ r!$crit$ ci8

    d!$$u$ indi3u%$

    8 ar/$ accord arti!l ou total conclu ar %crit !ntr! l!$ arti!$ au

    cour$ d! la roc%dur! d! r!cti'cation >

    8 ar/$ la d%ci$ion d! la co&&i$$ion national! du r!cour$ '$cal >

    8 our l!$ r!dr!$$!&!nt$ n.a2ant a$ ,ait l.o+5!t d.o+$!r-ation$ d! la

    art du contri+ua+l! au cour$ d! la roc%dur! d! r!cti'cation1

    L!$ d%ci$ion$ d%'niti-!$ d!$ co&&i$$ion$ local!$ d! ta)ation !t

    c!ll!$ d! la co&&i$$ion national! du r!cour$ '$cal $ont $u$c!ti+l!$ d!

    G .rticle > de la loi de fnances n< 4+;+? pour l=année 'udgétaire 2++@

    " .rticle > de la loi de fnances n< 4+;+? pour l=année 'udgétaire 2++@9

    "" ecou"rement par "oie de r(le : A(leA désigne une liste de contri'ua'lesrede"a'les d6un imp(t déterminé9 Aecou"rement par "oie de r(leA désigne ainsi

    le ait !u6une liste de contri'ua'les est éta'lie préala'lement au recou"rementde l6imp(t9

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    12/48

    r!cour$ d!-ant l! tri+unal co&%t!nt con,or&%&!nt au) di$o$ition$ d!

    l.articl! (( du CI1

    Para*rah! # la Proc%dur! acc%l%r%! d!

    r!cti'cation d!$ i&o$ition$

    La roc%dur! contradictoir!"( acc%l%r%! !$t &i$! !n Ou-r! !n ca$ d!

    r!hau$$!&!nt !t d! la d%claration $ou$crit! $uit! #

    IS # c!$$ion0 c!$$ation ou tran$,or&ation d! la ,or&! 5uridi3u! d.un!

    $oci%t% !ntranant $an$ !)clu$ion du do&ain! d! l.i&9t $ur l!$ $oci%t%$

    :IS; ou la cr%ation d.un! !r$onn! &oral! nou-!ll! > TVA # c!$$ion ouc!$$ation >

    ¬  IR # D%art du Maroc ou d%c/$1

    L!$ r/*l!$ d! noti'cation !t d! r!cour$ r%*i$$ant c!tt! roc%dur!

    acc%l%r%! $ont r!$3u! id!nti3u!$ 6 c!ll!$ r%-u!$ our l! ca$ d! la

    roc%dur! nor&al!0 a-!c la $!ul! di=%r!nc! 3u.au ni-!au d! la roc%dur!

    acc%l%r%!0 l.i&9t $ul%&!ntair! corr!$ond au) r!cti'cation$ roo$%!$

    dan$ l! cadr! d! la (/&! l!ttr! d! noti'cation doit 7tr! &i$ !nr!cou-r!&!nt a-ant l.int!r-!ntion d!$ co&&i$$ion$ local! !t national!1

    Ain$i S!lon l.articl! ((" du CI0 $tiul! 3u! # l.in$!ct!ur d!$ i&9t$

    !ut 7tr! a&!n% 6 r!cti'!r !n &ati/r! d.i&9t $ur l!$ $oci%t%$0 d.i&9t

    $ur l! r!-!nu !t d! ta)! $ur la -al!ur a5out%! #

    8 l! r%$ultat '$cal d! la d!rni/r! %riod! d.acti-it% non cou-!rt! ar

    la r!$crition !n ca$ d! c!$$ion0 c!$$ation total!0 r!dr!$$!&!nt ou d!li3uidation 5udiciair! ou tran$,or&ation d! la ,or&! 5uridi3u! d.un!

    !ntr!ri$! !ntranant0 $oit $on !)clu$ion du do&ain! d! l.i&9t $ur l!$

    $oci%t%$ ou d! l.i&9t $ur l! r!-!nu0 $oit la cr%ation d.un! !r$onn!

    &oral! nou-!ll! >

    "( La raude fscale et le contr(le des entreprises au Maroc mémoire du c-clesupérieur de l= 0. 2++>,p 5?

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    13/48

    8 l!$ d%claration$ d%o$%!$ ar l!$ contri+ua+l!$ 3ui c!$$!nt d.a-oir

    au Maroc un do&icil! '$cal ou un %ta+li$$!&!nt rincial0 ou ar l!$

    a2ant$ droit d!$ contri+ua+l!$ d%c%d%$ >

    8 l!$ d%claration$ d!$ contri+ua+l!$ 3ui c/d!nt d!$ -al!ur$

    &o+ili/r!$ !t autr!$ titr!$ d! caital !t d! cr%anc! >

    8 l!$ &ontant$ d!$ r!t!nu!$ d%clar%!$ ar l!$ !&lo2!ur$ ou

    d%+ir!nti!r$ 3ui c!$$!nt l!ur acti-it%0 3ui tran$,/r!nt l!ur cli!nt/l! ou 3ui

    tran$,or&!nt la ,or&! 5uridi3u! d! l!ur !ntr!ri$! >

    8 l!$ i&o$ition$ initial!$0 !n &ati/r! d! ta)! $ur la -al!ur a5out%!0

    d! la d!rni/r! %riod! d.acti-it% non cou-!rt! ar la r!$crition0 !n ca$

    d! c!$$ion d.!ntr!ri$! ou d! c!$$ation d.acti-it%1

    Dan$ c!$ ca$0 il noti'! au) contri+ua+l!$ durant l!$ $i) :; &oi$ 3ui

    $ui-!nt la dat! d! la 'n du contr9l! '$cal !t dan$ l!$ ,or&!$ r%-u!$ d!

    noti'cation$0 l!$ &oti,$0 l! &ontant d%taill% d!$ r!dr!$$!&!nt$ !n-i$a*%$

    !t la +a$! d.i&o$ition r!t!nu!"1

    L!$ int%r!$$%$ di$o$!nt d.un d%lai d! tr!nt! :; 5our$ $ui-ant la

    dat! d! la r%c!tion d! la l!ttr! d! noti'cation our ,or&ul!r l!ur r%on$!

    !t roduir!0 $.il 2 a li!u0 d!$ 5u$ti'cation$1 A d%,aut d! r%on$! dan$ l!

    d%lai r!$crit0 l.i&o$ition !$t %ta+li! !t n! !ut 7tr! cont!$t%! $ui-ant l!$

    di$o$ition$ r%-u!$ ar l.articl! ( du CI1

      Si dan$ l! d%lai r%-u0 d!$ o+$!r-ation$ ont %t% ,or&ul%!$ !t $i

    l.in$!ct!ur l!$ !$ti&! non ,ond%!$ !n tout ou !n arti!0 il noti'! au)

    int%r!$$%$0 dan$ l!$ ,or&!$ r%-u!$ 6 l.articl! ("G ci8d!$$u$0 dan$ un d%lai

    &a)i&u& d! $oi)ant! :; 5our$ $ui-ant la dat! d! r%c!tion d! la

    r%on$! d!$ int%r!$$%$0 l!$ &oti,$ d! $on r!5!t arti!l ou total0 ain$i 3u!

    l!$ +a$!$ d.i&o$ition r!t!nu!$ !n l!ur ,ai$ant $a-oir 3u.il$ ourront

    cont!$t!r l!$dit!$ +a$!$ d!-ant la co&&i$$ion local! d! ta)ation r%-u! 6

    l.articl! (( ci8d!$$ou$0 dan$ un d%lai d! tr!nt! :; 5our$ $ui-ant la dat!

    d! r%c!tion d! la d!u)i/&! l!ttr! d! noti'cation1

    L.in$!ct!ur %ta+lit l!$ i&o$ition$ $ur l!$ +a$!$ adr!$$%!$ au

    contri+ua+l! dan$ la d!u)i/&! l!ttr! d! noti'cation r%cit%!1

    " .rticle 4 de la loi de fnances n< 11+;13 pour l=année 'udgétaire 2+14

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    14/48

    A d%,aut d! our-oi d!-ant la co&&i$$ion local! d! ta)ation0

    l.i&o$ition %&i$! n! !ut 7tr! cont!$t%! 3u! dan$ l!$ condition$ r%-u!$

    6 l.articl! ( du CI1

    L! r!cour$ d!-ant la co&&i$$ion local! d! ta)ation0 la co&&i$$ion

    national! du r!cour$ '$cal !t0 l! ca$ %ch%ant0 d!-ant l! tri+unal co&%t!nt

    $.!)!rc! dan$ l!$ condition$ ')%!$ ar l.articl! ((0 r!lati, 6 la roc%dur!

    nor&al! d! r!cti'cation1

     En ca$ d! c!$$ation total! d.acti-it% $ui-i! d! li3uidation0 la

    noti'cation du r%$ultat d! -%ri'cation d! co&ta+ilit%0 doit 7tr! adr!$$%! 6

    l.!ntr!ri$! a-ant l.!)iration du d%lai d.un an $ui-ant la dat! du d%9t d!

    la d%claration d%'niti-! du r%$ultat 'nal d! la li3uidation" 1

    Para*rah! # Di$o$ition$ articuli/r!$

    9; Dispositions particulières B l=imp(t sur les sociétés et B l=imp(t sur 

    le re"enu :

    R%*ulari$ation d! l.i&9t r!t!nu 6 la $ourc! #

    L.Articl! ((( du CI di$o$! 3u! # l.in$!ct!ur d!$ i&9t$ !ut 7tr!

    a&!n% 6 aort!r d!$ r!cti'cation$ au &ontant d! l.i&9t r!t!nu 6 la

    $ourc!0 3u! c!lui8ci r%$ult! d.un! d%claration ou d.un! r%*ulari$ation our

    d%,aut d! d%claration #

    8 d!$ roduit$ d!$ action$0 art$ $ocial!$ !t r!-!nu$ a$$i&il%$ r%-u$

    6 l.articl! " ci8d!$$u$ >

    8 d!$ roduit$ d! lac!&!nt 6 r!-!nu ')!0 r%-u$ 6 l.articl! " ci8

    d!$$u$ >

    8 d!$ ro't$ $ur c!$$ion$ d! -al!ur$ &o+ili/r!$ !t autr!$ titr!$ d!

    caital !t d! cr%anc!0 $ou&i$ 6 l.i&9t r!t!nu 6 la $ourc!0 r%-u$ 6

    l.articl! "8II8B ci8d!$$u$ >

    8 d!$ r%&un%ration$ a2%!$ 6 d!$ !r$onn!$ h2$i3u!$ ou &oral!$

    non r%$id!nt!$1

    " .rticle ? de la loi de fnances n< 3?9+> pour l=année 'udgétaire 2++?

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    15/48

    Dan$ c!$ ca$0 il noti'! au) contri+ua+l!$ char*%$ d! la r!t!nu! 6 la

    $ourc!0 ar l!ttr! d.in,or&ation0 dan$ l!$ ,or&!$ r%-u!$ 6 l.articl! ("G ci8

    d!$$u$0 l!$ r!dr!$$!&!nt$ !=!ctu%$ !t %ta+lit l!$ i&o$ition$ $ur l!$

    &ontant$ arr7t%$ ar l.ad&ini$tration1

    C!$ i&o$ition$ n! !u-!nt 7tr! cont!$t%!$ 3u! dan$ l!$ condition$

    r%-u!$ 6 l.articl! (1

    8Lor$3u! la r!cti'cation du r%$ultat '$cal !n &ati/r! d.i&9t $ur l!$

    $oci%t%$ a un! incid!nc! $ur la +a$! du roduit d!$ action$0 art$ $ocial!$

    !t r!-!nu$ a$$i&il%$0 l.in$!ct!ur noti'! au) contri+ua+l!$0 dan$ l!$

    condition$ r%-u!$ au) articl!$ (( !t ((" ci8d!$$u$0 l!$ r!dr!$$!&!nt$ d!

    ladit! +a$!1

    9; Dispositions particulières B l=imp(t sur le re"enu

    a; R!cti'cation !n ca$ d.i&9t r!t!nu 6 la $ourc! au titr! d!$ r!-!nu$

    $alariau) !t a$$i&il%$1

    L.articl! (( du CI $tiul! 3u! L!$ !rr!ur$0 o&i$$ion$ !t

    in$u?$anc!$ r!lati-!$ 6 l.i&9t r!t!nu 6 la $ourc! ar l.!&lo2!ur ou l!

    d%+ir!nti!r0 n! $ont a$ r!cti'%!$ au no& du titulair! d! r!-!nu$ $alariau)

    !t a$$i&il%$0 lor$3u! la d%claration du r!-!nu *lo+al0 roduit! l! ca$

    %ch%ant0 !$t con,or&! au) indication$ '*urant $ur l! +ull!tin d! ai!

    d%li-r% ar l.!&lo2!ur ou l! d%+ir!nti!r1

    +; R!cti'cation !n &ati/r! d! ro't$ ,onci!r$

    L.articl! (( %nonc! 3uant 6 lui l!$ &!$ur!$ ci ar/$ #

    En &ati/r! d! ro't$ ,onci!r$0 lor$3u! au -u d! la d%claration ducontri+ua+l! r%-u! 6 l.articl! ci8d!$$u$0 l.in$!ct!ur d!$ i&9t$ !$t

    a&!n% 6 aort!r d!$ r!cti'cation$ ou 6 roc%d!r 6 l.!$ti&ation du ri)

    d.ac3ui$ition !tou d!$ d%!n$!$ d.in-!$ti$$!&!nt$ non 5u$ti'%!$ ou d! la

    -al!ur -%nal! d!$ +i!n$ c%d%$0 il noti'! au contri+ua+l!0 dan$ l!$ ,or&!$

    r%-u!$ ar l! cod! conc!rnant la noti'cation 0 la nou-!ll! +a$! r!cti'%!

    ain$i 3u! l!$ &oti,$ !t l! &ontant d!$ r!dr!$$!&!nt$ !n-i$a*%$ dan$ un

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    16/48

    d%lai &a)i&u& d! 3uatr! -in*t di) 5our$ :G; 5our$" $ui-ant la dat! du

    d%9t d! ladit! d%claration1

    Si dan$ l! d%lai d! tr!nt! :; 5our$ $ui-ant la dat! d! r%c!tion d! la

    noti'cation0 l! contri+ua+l! acc!t! la +a$! d.i&o$ition 3ui lui !$t

    noti'%!0 l.i&9t !$t %ta+li ar -oi! d.ordr! d! r!c!tt!$"(1

    A d%,aut d! r%on$! dan$ l! d%lai r!$crit0 l.i&o$ition !$t %ta+li! !t

    n! !ut 7tr! cont!$t%! 3u! dan$ l!$ condition$ r%-u!$ 6 l.articl! ( ci8

    d!$$ou$1

    Dan$ l! ca$ ou d!$ o+$!r-ation$ ont %t% ,or&ul%!$ ar l!

    contri+ua+l! dan$ l! d%lai d! tr!nt! :; 5our$ r%cit% !t $i l.in$!ct!ur l!$

    !$ti&! non ,ond%!$0 !n tout ou !n arti!0 la roc%dur! $! our$uit

    con,or&%&!nt au) di$o$ition$ du II d! l.articl! ((" ci8d!$$u$1

    L!$ di$$i&ulation$ r!connu!$ ar l!$ arti!$ au contrat donn!nt li!u

    6 un! i&o$ition $ul%&!ntair! dan$ l! d%lai d! r!ri$! r%-u 6 l.articl!

    ((du CI1

    Para*rah! # La nullit% d! la roc%dur! d! r!cti'cation

    La roc%dur! d! r!cti'cation !$t ,ra%! d! nullit% $!lon l.articl! (( du

    CI #

    8 !n ca$ d! d%,aut d.!n-oi au) int%r!$$%$ d! l.a-i$ d! -%ri'cation !t

    ou d! la chart! du contri+ua+l!"( dan$ l! d%lai r%-u 6 l.articl! ("(8I :"!r

    alin%a; du &7&! cod! >

    8 !n ca$ d! d%,aut d! noti'cation d! la r%on$! d! l.in$!ct!ur au)o+$!r-ation$ d!$ contri+ua+l!$ dan$ l! d%lai r%-u au ara*rah! II ci8

    d!$$u$1

    " .rticle ? de la loi de fnances n< 3?9+> pour l=année 'udgétaire 2++?9

    " .rticle ? de la loi de fnances n< 3?9+> pour l=année 'udgétaire 2++?9

    " .rticle > de la loi de fnances n< 43;1+ pour l=année 'udgétaire 2+119

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    17/48

    L!$ ca$ d! nullit% -i$%$ ci8d!$$u$ n! !u-!nt a$ 7tr! $oul!-%$ ar l!

    contri+ua+l! our la r!&i/r! ,oi$ d!-ant la co&&i$$ion national! du

    r!cour$ '$cal1

    A not!r 3u! l!$ &7&!$ di$o$ition$ $ont alica+l!$ !n ca$ d!

    r!cti'cation d!$ +a$!$ d.i&o$ition d!$ $oci%t%$ a2ant ,ait l.o+5!t d!

    ,u$ion1

    S!ction ( # L!$ co&&i$$ion$ d! ta)ation

    %aragraphe & ' (es commissions locales de taation

    L!$ co&&i$$ion$ local!$ d! ta)ation $ont in$titu%!$ ar

    l.ad&ini$tration 3ui !n ')! l! $i/*! !t l! r!$$ort1

    L.articl! (( trait! d!$ dit!$ co&&i$$ion$ > c!ll!$8ci connai$$!nt d!$

    r%cla&ation$ $ou$ ,or&! d! r!3u7t!$ r%$!nt%!$ ar l!$ contri+ua+l!$ 3ui

    o$$/d!nt l!ur $i/*! $ocial ou l!ur rincial %ta+li$$!&!nt 6 l.int%ri!ur

    dudit r!$$ort1

    Ell!$ $tatu!nt $ur l!$ liti*!$ 3ui l!ur $ont $ou&i$ !t doi-!nt $!

    d%clar!r inco&%t!nt!$ $ur l!$ 3u!$tion$ 3u.!ll!$ !$ti&!nt ortant $ur

    l.int!rr%tation d!$ di$o$ition$ l%*al!$ ou r%*l!&!ntair!$1

    Cha3u! co&&i$$ion co&r!nd #

    "H8 un &a*i$trat0 r%$id!nt >

    (H8 un r!r%$!ntant du *ou-!rn!ur d! la r%,!ctur! ou d! la ro-inc!

    dan$ l! r!$$ort d! la3u!ll! !$t $itu% l! $i/*! d! la co&&i$$ion >

    H8 l! ch!, du $!r-ic! local d!$ i&9t$ ou $on r!r%$!ntant 3ui ti!nt

    l! r9l! d! $!cr%tair! raort!ur >

    H8 un r!r%$!ntant d!$ contri+ua+l!$ aart!nant 6 la +ranch!

    ro,!$$ionn!ll! la lu$ r!r%$!ntati-! d! l.acti-it% !)!rc%! ar l!

    contri+ua+l! r!3u%rant1

    L! r%$id!nt d! la co&&i$$ion con-o3u! l!$ r!r%$!ntant$ d!$

    contri+ua+l!$ !t d! l.ad&ini$tration0 au &oin$ 3uin! :"; 5our$ a-ant la

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    18/48

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    19/48

    "H8 our l!$ r!cour$ conc!rnant l!$ contri+ua+l!$ !)!rant un!

    acti-it% co&&!rcial!0 indu$tri!ll!0 arti$anal! ou a*ricol! #

    l!$ r!r%$!ntant$ titulair!$ !t $ul%ant$0 !n no&+r! %*al0 $ont

    d%$i*n%$0 our un! %riod! d! troi$ :; an$0 ar l! *ou-!rn!ur d! la

    r%,!ctur! ou d! la ro-inc! conc!rn%!0 ar&i l!$ !r$onn!$ h2$i3u!$0

    &!&+r!$ d!$ or*ani$ation$ ro,!$$ionn!ll!$ l!$ lu$ r!r%$!ntati-!$ d!$

    +ranch!$ d.acti-it%$ -i$%!$ ci8d!$$u$0 '*urant $ur l!$ li$t!$ r%$!nt%!$ ar

    c!$ or*ani$ation$ !t0 r!$!cti-!&!nt0 ar l!$ r%$id!nt$ d!$ cha&+r!$ d!

    co&&!rc!0 d.indu$tri! !t d! $!r-ic!$0 d!$ cha&+r!$ d.arti$anat0 d!$

    cha&+r!$ d.a*ricultur! !t d!$ cha&+r!$ &ariti&!$0 a-ant l! " octo+r! d!

    l.ann%! r%c%dant c!ll! au cour$ d! la3u!ll! l!$ &!&+r!$ d%$i*n%$ $ont

    a!l%$ 6 $i%*!r au $!in d! la co&&i$$ion local!1

    (H8 our l!$ r!cour$ conc!rnant l!$ contri+ua+l!$ !)!rant d!$

    ro,!$$ion$ li+%ral!$ #

    l!$ r!r%$!ntant$ titulair!$ !t $ul%ant$0 !n no&+r! %*al0 $ont

    d%$i*n%$0 our un! %riod! d! troi$ :; an$0 ar l! *ou-!rn!ur d! la

    r%,!ctur! ou d! la ro-inc! conc!rn%!0 ar&i l!$ !r$onn!$ h2$i3u!$0

    &!&+r!$ d!$ or*ani$ation$ ro,!$$ionn!ll!$ l!$ lu$ r!r%$!ntati-!$

    '*urant $ur l!$ li$t!$ r%$!nt%!$ ar l!$dit!$ or*ani$ation$ a-ant l! "

    octo+r! d! l.ann%! r%c%dant c!ll! au cour$ d! la3u!ll! l!$ &!&+r!$

    d%$i*n%$ $ont a!l%$ 6 $i%*!r au $!in d! la co&&i$$ion local!1

    La d%$i*nation d!$ r!r%$!ntant$ a li!u a-ant l! "!r 5an-i!r d!

    l.ann%! au cour$ d! la3u!ll! il$ $ont a!l%$ 6 $i%*!r au $!in d!$

    co&&i$$ion$ local!$1 En ca$ d! r!tard ou d.!&7ch!&!nt dan$ la

    d%$i*nation d!$ nou-!au) r!r%$!ntant$0 l! &andat d!$ r!r%$!ntant$

    $ortant$ !$t roro*% d.o?c! d! troi$ :; &oi$0 au &a)i&u&1

    Si l! &andat d!$ r!r%$!ntant$ $ortant$ n! !ut a$ 7tr! roro*%

    our 3u!l3u! cau$! 3u! c! $oit ou $i0 au r!&i!r a-ril0 l!$ nou-!au)

    r!r%$!ntant$ d!$ contri+ua+l!$ n! $ont a$ !ncor! d%$i*n%$0 l!

    contri+ua+l! !n !$t in,or&% dan$ l!$ ,or&!$ d.u$a*! d! noti'cation1

    Dan$ c! ca$0 l! contri+ua+l! a la ,acult% d! d!&and!r au ch!, du

    $!r-ic! local d!$ i&9t$ du li!u d! $on i&o$ition0 dan$ l!$ tr!nt! :;

     5our$ $ui-ant la dat! d! la r%c!tion d! ladit! l!ttr!0 6 co&aratr! d!-ant

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    20/48

    la co&&i$$ion local! d! ta)ation n! co&r!nant 3u! l! r%$id!nt0 l!

    r!r%$!ntant du *ou-!rn!ur d! la r%,!ctur! ou d! la ro-inc! !t l! ch!,

    du $!r-ic! local d!$ i&9t$1 Si0 6 l.!)iration d! c! d%lai0 aucun! d!&and!

    n.!$t ,or&ul%!0 l.ad&ini$tration $ou&!t l! liti*! 6 la co&&i$$ion national!

    du r!cour$ '$cal r%-u! 6 l.articl! (( ci8ar/$ !t !n in,or&! l!

    contri+ua+l! dan$ un d%lai &a)i&u& d! di) :"; 5our$ $ui-ant la dat! d!

    tran$&i$$ion d! la r!3u7t!1

     La co&&i$$ion !ut $.ad5oindr!0 our cha3u! a=air!0 d!u) !)!rt$

    au lu$0 ,onctionnair!$ ou contri+ua+l!$0 3u.!ll! d%$i*n! !t 3ui ont -oi)

    con$ultati-!1 Ell! !nt!nd l! r!r%$!ntant du contri+ua+l! 6 la d!&and! d!

    c! d!rni!r ou $i !ll! !$ti&! c!tt! audition n%c!$$air!1

    Dan$ l!$ d!u) ca$0 la co&&i$$ion con-o3u! !n &7&! t!&$ l! ou

    l!$ r!r%$!ntant$ du contri+ua+l! !t l! ou l!$ r!r%$!ntant$ d!

    l.ad&ini$tration '$cal! d%$i*n%$ 6 c!t !=!t ar l.ad&ini$tration1

    La co&&i$$ion l!$ !nt!nd $%ar%&!nt ou !n &7&! t!&$ $oit 6 la

    d!&and! d! l.un! ou d! l.autr! arti!0 $oit lor$3u.!ll! !$ti&! l!ur

    con,rontation n%c!$$air!1

    L!$ d%ci$ion$ d!$ co&&i$$ion$ local!$ d! ta)ation ri$!$ dan$ l!$

    a=air!$ r!lati-!$ 6 l.i&9t $ur l! r!-!nu0 au titr! d!$ ro't$ ,onci!r$ !t au)

    droit$ d.!nr!*i$tr!&!nt $ont d%'niti-!$ lor$3u! l! &ontant d!$ droit$ !n

    rincial !$t in,%ri!ur ou %*al 6 cin3uant! &ill! :1; dirha&$(1

    L!$ d%ci$ion$ d!$ co&&i$$ion$ local!$ d! ta)ation d!-!nu!$

    d%'niti-!$0 2 co&ri$ c!ll!$ ortant $ur l!$ 3u!$tion$ our l!$3u!ll!$

    l!$dit!$ co&&i$$ion$ $! $ont d%clar%!$ inco&%t!nt!$0 !u-!nt 7tr!

    cont!$t%!$ ar l.ad&ini$tration(" !t l! contri+ua+l!0 ar -oi! 5udiciair!1

    %aragraphe ) ' (a commission nationale du recours

    #scal

    Il !$t in$titu% un! co&&i$$ion !r&an!nt! dit! co&&i$$ion

    national! du r!cour$ '$cal4 6 la3u!ll! $ont adr!$$%$ l!$ r!cour$ contr! l!$

    ( .rticle > de la loi de fnances n< 4?9+@ pour l=année 'udgétaire 2+1+

    ("  .rticle > de la loi de fnances n< 22;12 pour l=année 'udgétaire 2+12

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    21/48

    d%ci$ion$ d!$ co&&i$$ion$ local!$ d! ta)ation !t l!$ liti*!$ -i$%$ 6 l.articl!

    ((8 II 8 C ci8d!$$u$1

    C!tt! co&&i$$ion0 3ui $i/*! 6 Ra+at0 !$t lac%! $ou$ l.autorit%

    dir!ct! du Pr!&i!r &ini$tr!1

    Ell! $tatu! $ur l!$ liti*!$ 3ui lui $ont $ou&i$ !t doit $! d%clar!r

    inco&%t!nt! $ur l!$ 3u!$tion$ 3u.!ll! !$ti&! ortant $ur l.int!rr%tation

    d!$ di$o$ition$ l%*al!$ ou r%*l!&!ntair!$1

    La co&&i$$ion co&r!nd #

    8 $!t :;" &a*i$trat$ aart!nant au cor$ d! la &a*i$tratur!0

    d%$i*n%$ ar l! Pr!&i!r &ini$tr! $ur roo$ition du &ini$tr! d! la 5u$tic! >((

    8 tr!nt! :; ,onctionnair!$0 d%$i*n%$ ar l! Pr!&i!r &ini$tr!0 $ur

    roo$ition du &ini$tr! d!$ 'nanc!$0 a2ant un! ,or&ation '$cal!0

    co&ta+l!0 5uridi3u! ou %cono&i3u! !t 3ui ont au &oin$ l! *rad!

    d.in$!ct!ur ou un *rad! cla$$% dan$ un! %ch!ll! d! r%&un%ration

    %3ui-al!nt!1 C!$ ,onctionnair!$ $ont d%tach%$ aur/$ d! la co&&i$$ion >

    8 c!nt :"; !r$onn!$ du &ond! d!$ a=air!$ d%$i*n%!$ ar l!

    Pr!&i!r &ini$tr! $ur roo$ition con5oint! d!$ &ini$tr!$ char*%$ du

    co&&!rc!0 d! l.indu$tri! !t d! l.arti$anat0 d!$ 7ch!$ &ariti&!$ !t du

    &ini$tr! char*% d!$ 'nanc!$0 our un! %riod! d! troi$ an$0 !n 3ualit% d!

    r!r%$!ntant$ d!$ contri+ua+l!$1 C!$ r!r%$!ntant$ $ont choi$i$ ar&i l!$

    !r$onn!$ h2$i3u!$ &!&+r!$ d!$ or*ani$ation$ ro,!$$ionn!ll!$ l!$ lu$

    r!r%$!ntati-!$ !)!rant d!$ acti-it%$ co&&!rcial!$0 indu$tri!ll!$0 d!

    $!r-ic!$0 arti$anal!$ ou d! 7ch!$ &ariti&!$0 '*urant $ur l!$ li$t!$

    r%$!nt%!$ ar l!$dit!$ or*ani$ation$ !t ar l!$ r%$id!nt$ d!$ cha&+r!$

    d! co&&!rc! d.indu$tri! !t d! $!r-ic!$0 d!$ cha&+r!$ d.arti$anat0 d!$

    cha&+r!$ d.a*ricultur! !t d!$ cha&+r!$ &ariti&!$ !t c!0 a-ant l! "

    octo+r! d! l.ann%! r%c%dant c!ll! au cour$ d! la3u!ll! l!$ &!&+r!$

    d%$i*n%$ $ont a!l%$ 6 $i%*!r au $!in d! la co&&i$$ion national!1

    En ca$ d! r!tard ou d.!&7ch!&!nt dan$ la d%$i*nation d!$

    nou-!au) r!r%$!ntant$0 l! &andat d!$ r!r%$!ntant$ $ortant$ !$t roro*%

    d.o?c! d! $i) :; &oi$ au &a)i&u&1

    ((  .rticle > de la loi de fnances n< 4?9+@ pour l=année 'udgétaire 2+1+9

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    22/48

     Tout r!r%$!ntant d!$ contri+ua+l!$ n! !ut $i%*!r 6 la co&&i$$ion

    national! du r!cour$ '$cal our un liti*! dont il a !u d%56 6 connatr! !n

    co&&i$$ion local! d! ta)ation1

    La co&&i$$ion $! $u+di-i$! !n $!t :;(  $ou$8co&&i$$ion$

    d%li+%rant!$1

    La r%$id!nc! !t l! ,onctionn!&!nt d! la co&&i$$ion national! du

    r!cour$ '$cal $ont a$$ur%$ ar un &a*i$trat0 d%$i*n% ar l! Pr!&i!r

    &ini$tr! $ur roo$ition du &ini$tr! d! la 5u$tic!1 L.or*ani$ation

    ad&ini$trati-! d! c!tt! co&&i$$ion !$t ')%! ar -oi! r%*l!&!ntair!1(

    En ca$ d.a+$!nc! ou d.!&7ch!&!nt0 l! r%$id!nt d! la co&&i$$ion

    !$t $ul%% dan$ $!$ ,onction$ ar un r%$id!nt d! $ou$8co&&i$$ion 3u.il

    d%$i*n! cha3u! ann%!1

    L!$ r!cour$ $ont adr!$$%$ au r%$id!nt d! la co&&i$$ion 3ui l!$

    con'! our in$truction 6 un ou lu$i!ur$ d!$ ,onctionnair!$ -i$%$ au

    ara*rah! I du r%$!nt articl! !t r%artit l!$ do$$i!r$ !ntr! l!$ $ou$8

    co&&i$$ion$1

    C!$ d!rni/r!$ $! r%uni$$!nt 6 l.initiati-! du r%$id!nt d! la

    co&&i$$ion 3ui con-o3u! l!$ r!r%$!ntant$ d!$ contri+ua+l!$0 au &oin$

    3uin! :"; 5our$ a-ant la dat! ')%! our la r%union dan$ l!$ ,or&!$

    r%-u!$ 6 l.articl! ("G du CI1

    Cha3u! $ou$8co&&i$$ion $! co&o$! #

    8 d.un &a*i$trat0 r%$id!nt >

    8 d! d!u) ,onctionnair!$ tir%$ au $ort ar&i c!u) 3ui n.ont a$

    in$truit l! do$$i!r $ou&i$ 6 d%li+%ration >

    8 d! d!u) r!r%$!ntant$ d!$ contri+ua+l!$ choi$i$ ar l! r%$id!nt d!

    la co&&i$$ion ar&i l!$ r!r%$!ntant$ -i$%$ au ara*rah! ci d!$$u$1

    Un $!cr%tair! raort!ur !$t choi$i !n d!hor$ d!$ d!u)

    ,onctionnair!$ &!&+r!$ d! la $ou$8co&&i$$ion0 ar l! r%$id!nt d! la

    co&&i$$ion our a$$i$t!r au) r%union$ d! ladit! $ou$8co&&i$$ion $an$

    -oi) d%li+%rati-!1

    ( .rticle > de la loi de fnances n< 4?9+@ pour l=année 'udgétaire 2+1+

    ( .rticle > de la loi de fnances n< 4?9+@ pour l=année 'udgétaire 2+1+9

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    23/48

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    24/48

      L!$ i&o$ition$ %&i$!$ $uit! au) d%ci$ion$ d! la co&&i$$ion

    national! du r!cour$ '$cal !t c!ll!$ %ta+li!$ d.o?c! ar l.ad&ini$tration0 2

    co&ri$ c!ll!$ ortant $ur l!$ 3u!$tion$ our l!$3u!ll!$ ladit! co&&i$$ion

    $.!$t d%clar%! inco&%t!nt!0 !u-!nt 7tr! cont!$t%!$ ar l! contri+ua+l!0

    ar -oi! 5udiciair! dan$ l!$ condition$ !t l!$ d%lai$ r%-u$ ar l! cod!1

    L!$ d%ci$ion$ d%'niti-!$ d! ladit! co&&i$$ion !u-!nt %*al!&!nt

    7tr! cont!$t%!$ ar l.ad&ini$tration0 ar -oi! 5udiciair!1

    L! r!cour$ ar -oi! 5udiciair! n! !ut 7tr! int!nt% !n &7&! t!&$

    3u! l! r!cour$ d!-ant l!$ co&&i$$ion$ local!$ ou la co&&i$$ion national!

    du r!cour$ '$cal1

    %aragraphe * ' la commission locale communale

    Pour l.i&9t $ur l! r!-!nu0 l!$ d%ci$ion$ d! la co&&i$$ion local!

    co&&unal! r%-u! 6 l.articl! du CI !u-!nt ,air! l.o+5!t d.un r!cour$

    d!-ant la co&&i$$ion national! du r!cour$ '$cal ar l! r%$id!nt d! la

    cha&+r! d.a*ricultur! ou l! dir!ct!ur *%n%ral d!$ i&9t$ ou la !r$onn!

    d%l%*u%! ar lui 6 c!t !=!t0 dan$ l!$ $oi)ant! :; 5our$ $ui-ant la dat! d!r%c!tion d! la noti'cation d! la coi! du roc/$8-!r+al1

    A d%,aut d! our-oi d!-ant la co&&i$$ion national! du r!cour$ '$cal0 l!$

    i&o$ition$ %&i$!$ $uit! au) d%ci$ion$ d! la co&&i$$ion local!

    co&&unal! r%cit%! !u-!nt ,air! l.o+5!t d.un r!cour$ 5udiciair!0 dan$ l!$

    condition$ r%-u!$ ar l! r%$!nt cod!1

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    25/48

    Para*rah! # Criti3u!$ au) co&&i$$ion$

    L!$ -oi!$ d! r!cour$ r%-u!$ $ont ,r%3u!&&!nt d%c!-ant!$1 En

    !=!t0 la co&l!)it% n! ro't! 6 aucun d!$ act!ur$ du contr9l! '$cal !t

    traduit l.i&ui$$anc! 6 o+t!nir d!$ d%ci$ion$ doctrinal!$ ro,ond!$ !t

    dura+l!$0 !t c! +i!n 3u! l! !u d! donn%!$ di$oni+l!$ $ur l!$ roc%dur!$

    au ni-!au d!$ co&&i$$ion$ !t d!$ tri+unau) int!rdi$!nt d! ort!r un

     5u*!&!nt d%'niti, $ur l! ,onctionn!&!nt d! c!$ co&&i$$ion$1

    A c!t !=!t0 l.on !ut not!r l!$ %l%&!nt$ $ui-ant$ #

      Commission locale de taation

    Sur l! lan rati3u!0 l! ,onctionn!&!nt d!$ CLT !$t criti3u% 6

    lu$i!ur$ ni-!au)1 En !=!t #

    La l!nt!ur dan$ la ri$! d! $!$ d%ci$ion$ >

    L!$ r%union$ d! la CLT $! caract%ri$!nt ar d!$ di$cu$$ion$

    $u!r'ci!ll!$ d!$ di=%r!nt$ oint$ o+5!t du liti*!1 C! 3ui n! !r&!t a$ 6

    la CLT d! r!ndr! d!$ d%ci$ion$ ,ond%!$ >

    L!$ d%ci$ion$ d!$ CLT n! $ont a$ $ou-!nt &oti-%!$>

    L.in$u?$anc! d! la ,or&ation t!chni3u! d! $!$ &!&+r!$

    nota&&!nt dan$ l!$ do&ain!$ d! la '$calit%0 la co&ta+ilit% !t l.%cono&i!

    n! !r&!t a$ l.ar%ciation raid! d!$ ar*u&!nt$ d! chacun! d!$ arti!$

    >

    la luart $i non la totalit% d!$ d%ci$ion$ d! la CLT ,ont l.o+5!t d.un

    r!cour$ d!-ant la CNRF1

      Commission nationale de redressement #scale

    La CNRF n! di$o$! a$ d.un +ud*!t ror! ni d! lo*i$ti3u!1 C! 3ui

    !ntran! $a d%!ndanc!

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    26/48

    -i$ 6 -i$ du &ini$t/r! d!$ 'nanc!$ nota&&!nt d! la Dir!ction d!$

    I&9t$ !n c! 3ui conc!rn! l!$ &o2!n$ hu&ain$ !t &at%ri!l$ n%c!$$it%$ ar

    $on ,onctionn!&!nt(1 La r%,or&! 6 introduir! au ni-!au du

    ,onctionn!&!nt d! la CNRF doit a-oir our o+5!cti, d! #

    dot!r la CNRF d!$ &o2!n$ hu&ain$ !t &at%ri!l$ 6 la haut!ur d!$

    tch!$ 3ui lui $ont d%-olu!$ >

    Dot!r la co&&i$$ion d.un +ud*!t autono&! d%!ndant du Ch!, d!

    ou-!rn!&!nt1

    r!n,orc!r l.ind%!ndanc! d! la CNRF our 3u.!ll! 5ou! $on

    -%rita+l! r9l! d.ar+itr! >

    M!ttr! !n lac! d!$ roc%dur!$ int!rn!$ !t un! chart! d.%thi3u! 6

    ,air! $i*n!r r%*uli/r!&!nt ar cha3u! &!&+r! au$$i +i!n l!$

    ,onctionnair!$ d! c!ll!8ci 3u! l!$ &!&+r!$ r!r%$!ntant$ d!$

    contri+ua+l!$ >

    dot!r la CNRF d!$ &o2!n$ n%c!$$air!$ our la u+lication d! $!$

    d%ci$ion$0 nota&&!nt c!ll!$ ortant $ur d!$ r!dr!$$!&!nt$ d%coulant

    d.un! 3u!$tion d! rinci! $an$ 3u! c! $oit un! 3u!$tion d! droit1

    ( L!$ -oi!$ d! r!cour$ du contri+ua+l! d!-ant l!$ co&&i$$ion$ local!$ d! ta)ation !t d!-ant la CNRF 4A$$i$!$national!$ d! la '$calit%1 M1AEDDINE BENMUSSA1

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    27/48

    Chaitr! (%&! # l!$ *aranti!$ du

    contri+ua+l! ,ac! au r!dr!$$!&!nt '$cal

    Suit! au contr9l! $ur lac! d! la co&ta+ilit%0 l! contri+ua+l! doit !n

    rinci! 7tr! in,or&% d!$ r%$ultat$ du contr9l!0 nota&&!nt ar un!

    noti'cation d! r!dr!$$!&!nt 3ui conti!nt l!$ %l%&!nt$ d! ,ait !t d! droit

    $ur l!$3u!l$ l.ad&ini$tration ,ond! l!$ r!dr!$$!&!nt$1

    A c9t% d! l.in,or&ation du contri+ua+l! cont!nu! dan$ la noti'cation0

    l! caract/r! contradictoir! d! la roc%dur! d! r!dr!$$!&!nt ,ait +%n%'ci!r

    c!lui8ci d.autr!$ *aranti!$1

    Par&i c!$ *aranti!$0 on %-o3u!ra ici l! droit du contri+ua+l! d!

    r%$!nt!r $!$ o+$!r-ation$ $ur l!$ r!dr!$$!&!nt$ roo$%$0 l.o+li*ation

    ,ait! 6 l.ad&ini$tration d! r%ondr! d! ,aon &oti-%! 6 c!$ o+$!r-ation$0

    !n'n l! droit d! $ai$in! d!$ co&&i$$ion$ d! ta)ation dan$ la &!$ur! o l!liti*! nai$$ant 3ui oo$! La roc%dur! d! r!dr!$$!&!nt int!rdit donc

    6 l.ad&ini$tration d! &!ttr! dir!ct!&!nt !n r!cou-r!&!nt un! i&o$ition

    d/$ lor$ 3u! l! contri+ua+l! n.a a$ %t% &i$ 6 &7&! d.u$!r d!$ *aranti!$

    attach%!$ 6 c!tt! roc%dur!1

    Noton$ !n'n 3u! l.alication d! $anction$ '$cal!$ 6 caract/r!

    %cuniair!0 3ui acco&a*n!nt !n outr! l!$ droit$ !n rincial0 nota&&!nt

    dan$ la roc%dur! contradictoir! d! r!dr!$$!&!nt0 !$t $ou&i$! 6 un!

    o+li*ation d! &oti-ation $%ci'3u!1

    Nou$ nou$ roo$on$ ici d.!)a&in!r dan$ un r!&i!r t!&$ l!$

    droit$ du contri+ua+l! ,ac! au ou-oir d! r!dr!$$!&!nt d!

    l.ad&ini$tration0 ui$ !n d!u)i/&! t!&$ l!$ droit$ du contri+ua+l! ,ac!

    au ou-oir d! $anction$ d! l.ad&ini$tration1

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    28/48

    S!ction " # l!$ *aranti!$ du contri+ua+l! ,ac! au

    ou-oir d! r!dr!$$!&!nt d! l.ad&ini$tration

    lor$3u! l! contr9l! $ur lac! a !r&i$ d! con$tat!r d!$ o&i$$ion$0

    d!$ in$u?$anc!$ ou d!$ di$$i&ulation$0 l! ai!&!nt d!$

    $ul%&!nt$ d! droit$ !)i*i+l!$ a$$orti$ d! %nalit%$ n! !ut 7tr!

    r%cla&% !n rinci!0 3u.ar/$ l.a+outi$$!&!nt d.un! roc%dur! d!

    r!dr!$$!&!nt 3ui doit r!$!ct!r c!rtain!$ d%&arch!$ -i$ant !n r!&i!r

    li!u la *aranti! d!$ droit$ d! contri+ua+l! 1

    A c!t %*ard0 L.articl! (( du CIM !n c!rnant la roc%dur! d!

    r!dr!$$!&!nt '$cal !t !n l.or*ani$ant a *aranti! !n &7&! t!&$

    lu$i!ur$ droit$ au contri+ua+l!1

    &- +roit à l’information

    La roc%dur! d! r!dr!$$!&!nt r%-u! 6 l.articl! (( du CIM !$t

    or*ani$%! autour d! c!tt! ,or&alit% $u+$tanti!ll!0 6 $a-oir la noti'cation

    d! r!dr!$$!&!nt1

    La noti'cation d! r!dr!$$!&!nt !$t !n !=!t o+li*atoir!1 Ell! r%$!nt!

    la caract%ri$ti3u! d.7tr! 6 la ,oi$ un act! int!rruti, d! r!$crition !t un

    act! d! roc%dur! -i$ant 6 in,or&!r l! contri+ua+l!1(

    ($halil %aloui & Les garanties du contri'ua'le dans le cadre du contr(le fscalen droit marocain ) page>3

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    29/48

    Il $.!n$uit 3u! la noti'cation d! r!dr!$$!&!nt0 3ui -i$! l.in,or&ation

    d! contri+ua+l! roduit d!$ !=!t$ 3ui $! r%!rcut!ront 5u$3u.au $tad! d!

    la roc%dur! 5uridictionn!ll!1 C.!$t our3uoi un! 5uri$rud!nc! au$$i

    anci!nn! 3u! con$tant! $anctionn! l.inacco&li$$!&!nt d! c!tt!

    ,or&alit% !t la &%connai$$anc! d!$ ,or&!$ l%*al!$ 3u.!ll! doit co&ort!r

    ar la nullit% d! la roc%dur! d! r!dr!$$!&!nt !t la d%char*! d!$

    i&o$ition$1

    A c!t %*ard0 la doctrin! d! l.ad&ini$tration(  r%ci$! 3u! l!

    caract/r! !$$!nti!l d! la roc%dur! nor&al! d! r!cti'cation !$t d.7tr!

    contradictoir!0 !n c! $!n$ 3u.!ll! t!nd 6 r%$!r-!r l! droit d!$ $oci%t%$0

    d/$ lor$ 3u.!ll! o+li*! l.ad&ini$tration '$cal! 6 n! a$ %ta+lir d!$

    i&o$ition$ $ul%&!ntair!$ corr!$ondant 6 d!$ r!cti'cation$ ortant

    au$$i +i!n $ur d!$ 3u!$tion$ d! ,ait 3u! $ur d!$ 3u!$tion$ d! droit0 a-ant

    l.accord !)r!$$ d! la $oci%t% ou a-ant d! $ou&!ttr! l! di=%r!nd

    au) co&&i$$ion$ d! ta)ation :W; 4

    L.ad&ini$tration !$t t!nu! d.indi3u!r au contri+ua+l!0 au &o&!nt ou

    !ll! lui noti'! un r!dr!$$!&!nt0 la natur! d! la roc%dur! $ui-i!1

    La noti'cation n! doit a$ !n !=!t0 induir! !n !rr!ur l! contri+ua+l!

    $ur l!$ *aranti!$ o=!rt!$ ar la roc%dur! d.i&o$ition $ui-i!1

    L!$ &!ntion$ 3u! la noti'cation doit co&ort!r0 6 !in! d! nullit% d!

    la roc%dur!0 $ont %nu&%r%!$ 6 l.articl! (( r%cit%1

    A c!t %*ard0 la noti'cation d! r!dr!$$!&!nt0 co&&! on l.a d%56 cit%

    !n r!&i!r chaitr!0 doit ort!r la $i*natur! d! l.a*!nt noti'cat!ur !t!r&!ttr! l.id!nti'cation d! c!lui8ci1

    D! &7&!0 !ll! doit &!ntionn!r l! d%lai d! r%on$! dont di$o$! l!

    contri+ua+l! !t !)o$!r cha3u! ch!, d! r!dr!$$!&!nt1

    (La doctrine de l=administration en cette matière est contenue dans la circulaire

     portante instruction de la loi 24;?C relati"e B l=imp(t sur les sociétés, promulguée par le Dahir n< 1;?C;23@ du 31 décem're 1@?C

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    30/48

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    31/48

    CIM1 Il $.a*it d.un d%lai ,ranc0 c! 3ui $i*ni'! 3u! l!$ 5our$ d! r%c!tion d!

    la noti'cation !t d! la r%on$! n! $ont a$ ri$ !n co&t!1

    Dan$ c!$ condition$0 l.i&9t n! !ut 7tr! &i$ !n r!cou-r!&!nt a-ant

    l.!)iration du d%lai i&arti au contri+ua+l! our r%ondr! 6 la noti'cation

    d! r!dr!$$!&!nt1

    L! contri+ua+l! !ut $oit acc!t!r l! r!dr!$$!&!nt ,or&!ll!&!nt

    ou tacit!&!nt0 $oit r%$!nt!r d!$ o+$!r-ation$1

     

    n cas de défaut de réponse '

    Dan$ la &!$ur! o l! contri+ua+l! r!nonc! 6 $on droit d! r%on$! 6

    la noti'cation d! r!dr!$$!&!nt0 l!$ droit$ co&l%&!ntair!$ $ont &i$ !n

    r!cou-r!&!nt0 con,or&%&!nt 6 l.articl! (( du CIM1 L!$ +a$!$ noti'%!$

    ar l! $!r-ic! d!$ i&9t$ $ont alor$ r!t!nu!$ d.o?c!1

     Tout!,oi$ l! l%*i$lat!ur0 $ouci!u) d! r%$!r-!r l!$ droit$ d! la

    d%,!n$!0 a r%-u un droit d! cont!$tation du contri+ua+l!0 con,or&%&!nt

    6 la roc%dur! or*ani$%! 6 l.articl! ( du CIM1

    C!la %tant0 l! Con$!il d.Etat a 5u*% 3u! l! contri+ua+l! !$t

    con$id%r% co&&! acc!tant tacit!&!nt l! r!dr!$$!&!nt $.il n! donn!

    aucun! r%on$! dan$ l! d%lai d! tr!nt! 5our$"  ou $.il n! r%$!nt! a$

    d.o+$!r-ation$ $ur l! +i!n ,ond% d! c!lui8ci1(  Co&&! il i&ort! d!

    r!&ar3u!r 3u! l.accord ur !t $i&l! du contri+ua+l! n! doit a$ 7tr!

    !ntach% d.un -ic! d! con$!nt!&!nt1

    $halil %aloui & Les garanties du contri'ua'le dans le cadre du contr(le fscalen droit marocain )page ?3

    "0 1> an"ier 1@@+, re!uEte n< C?4>> et n< C?C>?, Du'osc!, F mars 1@@+,n< 323

    (> 0 22 décem're 1@>C, re!uEte n< 33+, F é"rier 1@>>, n< ?>

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    32/48

    Il !$t 6 $i*nal!r !n'n 3u.un! r%on$! tardi-! ou hor$ d%lai$ roduit

    l!$ &7&!$ !=!t$ 3u.un! acc!tation tacit! du r!dr!$$!&!nt dan$ l! d%lai

    d! tr!nt! 5our$1

      n cas de (’acceptation epresse par la société de

    la totalité du redressement noti#é

    La roc%dur! contradictoir! d! r!dr!$$!&!nt touch! ici 6 $on t!r&!

    lor$3u! l! contri+ua+l! acc!t! !)r!$$%&!nt la totalit% du r!dr!$$!&!nt

    noti'%1 Il n.!$t donc lu$ ,ond% 6 d!&and!r la $ai$in! d! la co&&i$$ion

    local! d! ta)ation r%-u! 6 l.articl! (( du CIM1

      n cas de (’acceptation en partie par la société du

    redressement noti#é

    L! contri+ua+l! !$t ,ond% 6 donn!r un! r%on$!0 ar la3u!ll!0 il

    acc!t! !n arti! l! r!dr!$$!&!nt noti'%1 L!$ !=!t$ d! l.acc!tation

    arti!ll! du contri+ua+l! $! li&it!ront alor$ au) r!dr!$$!&!nt$ 3ui !n ,ont

    l.o+5!t1

      (es observations de la société

    L! r!,u$ du r!dr!$$!&!nt r%$ult! d!$ o+$!r-ation$ du contri+ua+l!

    3ui con$tat! ,or&!ll!&!nt $on d%$accord dan$ la r%on$! 6 la noti'cation

    d! r!dr!$$!&!nt !n $! con,or&ant0 tout!,oi$0 6 la condition d!$ d%lai$

    r!3ui$1

    En outr!0 l! $!r-ic! d!$ i&9t$ !$t t!nu d! r%ondr! au)

    o+$!r-ation$ ,ait!$ ar l! contri+ua+l! dan$ l!$ d%lai$ i&arti$ $ur l!$

    r!dr!$$!&!nt$ roo$%$1 Par con$%3u!nt0 l.o+li*ation 3u! $uort!

    $halil %aloui & Les garanties du contri'ua'le dans le cadre du contr(le fscalen droit marocain ) page ?4

    $halil %aloui & Les garanties du contri'ua'le dans le cadre du contr(le fscalen droit marocain ) page ?5

    $halil %aloui & Les garanties du contri'ua'le dans le cadre du contr(le fscalen droit marocain ) page ?5

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    33/48

    l.ad&ini$tration d! r%ondr! au) o+$!r-ation$ du contri+ua+l! !$t un!

    *aranti! l%*al! dont l! non8r!$!ct !$t $anctionn% ar la 5uri$rud!nc!1

     

    (a réponse de l’administration au observations

    du contribuable*

    Lor$3u! l! contri+ua+l! aort! dan$ $a r%on$! 6 la noti'cation d!

    r!dr!$$!&!nt d!$ %l%&!nt$ d! ,ait ou d! droit d! natur! 6 in

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    34/48

    Ain$i0 l! -%ri'cat!ur doit r%ondr! d! &ani/r! &oti-%! 6

    l.!n$!&+l! d!$ cont!$tation$ $oul!-%!$ $an$ n%*li*!r aucun oint d!

    cont!$tation > la r%on$! 6 l.un! d!$ cont!$tation$ n! ou-ant -aloir

    r%on$! i&licit! 6 l.autr!1

    L.a+$!nc! d! r%on$! ar l.ad&ini$tration au) o+$!r-ation$ du

    contri+ua+l! nota&&!nt dan$ l!$ d%lai$ i&arti$0 ou la r%on$!

    in$u?$ant! 6 c!$ o+$!r-ation$0 con$titu! un! irr%*ularit% $u+$tanti!ll!

    au $!n$ d!$ di$o$ition$ d! l.articl! (( r%cit% 3ui 5u$ti'! la d%char*!

    d!$ i&o$ition$1

    Sur un lan ,or&!l0 la r%on$! au) o+$!r-ation$ du contri+ua+l! doit

    7tr! $i*n%! ar un a*!nt co&%t!nt our noti'!r d!$ r!dr!$$!&!nt$ # un!

    r%on$! au) o+$!r-ation$ du contri+ua+l! d%our-u! d! $i*natur!

    &anu$crit! !$t $an$ -al!ur 5uridi3u! &7&! $i !ll! ort! la &!ntion du no&

    d! l.in$!ct!ur 3ui a $i*n% la noti'cation initial!1

    En d%'niti-!0 la r%on$! au) o+$!r-ation$ du contri+ua+l! 3ui $!

    con,or&! au) rinci!$ %-o3u%$0 %nonc%$ ar la loi !t r%ci$%$ ar la

     5uri$rud!nc!0 !$t $u$c!ti+l! d! ')!r l!$ li&it!$ d! l.i&o$itionr!lati-!&!nt 6 $on o+5!t !t 6 $on &ontant1

    Mai$ !ncor!0 !ll! !r&!t d.ou-rir un nou-!au d%lai au ro't du

    contri+ua+l! ar l!3u!l c!lui8ci !$t ,ond% 6 d!&and!r l.int!r-!ntion d!

    la co&&i$$ion local! d! ta)ation dan$ la &!$ur! o l! liti*! !ntr! l!$

    arti!$ !r$i$t!1

    *- faculté de saisine de la commission locale

    de taation

    Au $!in d! la roc%dur! d! r!dr!$$!&!nt contradictoir!0 l.articl!

    (( du CIM r%-oit la ,acult% d! $ai$in! d! la co&&i$$ion local! d!

    ta)ation1

    L! do&ain! d! co&%t!nc! d! c!tt! co&&i$$ion !$t ')% ar l.articl!

    (( du CIM1

    .. /ordeaux, 2+ é"rier 1@@C, re!uEte n< @4 1+1>, F 581@@C, n< C3+

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    35/48

    A c!t %*ard0 il i&ort! d! con$tat!r 3u! la co&&i$$ion local! !$t $ai$i! ar

    l! contri+ua+l! !n tant 3u.or*ani$&! con$ultati,1

    Ell! !ut alor$ %&!ttr! un a-i$ lor$3u!0 6 la $uit! d! r!cti'cation$

    aort%!$ au) d%claration$ du contri+ua+l! dan$ l! cadr! d! la roc%dur!

    d! r!dr!$$!&!nt0 l! d%$accord ort! $ur d!$ r!dr!$$!&!nt$ !n raort

    a-!c d!$ 3u!$tion$ d! ,ait !t doit $! d%clar!r inco&%t!nt! $ur l!$

    3u!$tion$ d! droit0 con,or&%&!nt 6 l.articl! (( r%cit%1

    L! l%*i$lat!ur a ain$i aort% un! li&it! 6 la co&%t!nc! d! c!tt!

    co&&i$$ion !t 6 la natur! d!$ d%$accord$ 3u.!ll! !ut connatr! # dan$ l!$

    liti*!$ o !ll! !ut 7tr! a!l%! 6 %&!ttr! un a-i$0 la co&&i$$ion local!

    doit $! li&it!r 6 l.!)a&!n !t 6 la $olution d!$ $!ul!$ 3u!$tion$ d! ,ait 6

    l.!)clu$ion d! tout! 3u!$tion d! droit1 G

    Il $.!n$uit 3u! lor$3u! la co&&i$$ion !$t $ai$i! d.un! d!&and!

    d.int!r-!ntion $ur un! 3u!$tion d! droit0 !ll! doit d%clar!r $on

    inco&%t!nc!0 !u %*ard 6 la r/*l! d! li&itation d! $a co&%t!nc! d%56

    %-o3u%!1

    Par aill!ur$0 la ,acult% d! $ai$ir la co&&i$$ion local! d! ta)ation0r%-u! 6 l.articl! (( r%cit%0 con$titu! un! *aranti! du contri+ua+l!

    dont il doit ou-oir +%n%'ci!r a-ant la &i$! !n r!cou-r!&!nt d!$

    i&o$ition$1

    L.initiati-! d! la $ai$in! d! la co&&i$$ion aarti!nt au contri+ua+l!

    3ui di$o$!0 !n -!rtu d! l.articl! (( du CIM0 d.un d%lai d! tr!nt! 5our$

    $ui-ant la r%c!tion d! la r%on$! d! l.ad&ini$tration 6 $!$

    o+$!r-ation$0 our r%$!nt!r la d!&and! d! $ai$in! d! la co&&i$$ion

    local! co&%t!nt!1

     Tout!,oi$0 l! contri+ua+l! n! di$o$ant a$ du ou-oir d! $ai$in!

    dir!ct!0 c.!$t l.ad&ini$tration 3ui $ou&!t l! liti*! 6 l.a-i$ d! la co&&i$$ion

    G$halil %aloui & Les garanties du contri'ua'le dans le cadre du contr(le fscal en droitmarocain ) page ??

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    36/48

    $ur d!&and! du contri+ua+l!1 Dan$ c! ca$0 l.o+li*ation &at%ri!ll! d!

    $ai$ir la co&&i$$ion inco&+! 6 l.ad&ini$tration1

    Par aill!ur$0 il 2 a li!u d! con$tat!r 3u! l.a+$!nc! d! $ai$in! d! la

    co&&i$$ion local! nono+$tant la d!&and! du contri+ua+l! con$titu! un!

    irr%*ularit% $u+$tanti!ll! 3ui 5u$ti'! la d%char*! d!$ i&o$ition$

    liti*i!u$!$1 En outr!0 l.ad&ini$tration doit $ou&!ttr! 6 la co&&i$$ion

    l.!n$!&+l! d!$ r!dr!$$!&!nt$ cont!$t%$ 2 co&ri$ c!u) our l!$3u!l$ l!

    contri+ua+l! n.a a$ r%$!nt% d.o+$!r-ation$ &oti-%$1

    .- (a faculté de saisine de la commission

    nationale de recours #scal

    L.articl! (( du CIM a a&%na*% au $!in d! la roc%dur! d!

    r!dr!$$!&!nt contradictoir! un r!cour$ contr! l!$ d%ci$ion$ d! la

    co&&i$$ion local! t!ndant 6 l!$ ,air! r%,or&!r ar un! co&&i$$ion 6

    co&%t!nc! c!ntral! dit! co&&i$$ion national! d! r!cour$ '$cal1

    Con,or&%&!nt au) di$o$ition$ d! l.articl! (( !t co&&!

    r%c%d!&&!nt $i*nal% 0 l!$ d%ci$ion$ d! la co&&i$$ion local! !u-!nt,air! l.o+5!t0 $oit ar l! contri+ua+l!0 $oit ar l.ad&ini$tration0 d.un

    r!cour$ d!-ant la co&&i$$ion national! du r!cour$ '$cal r%-u! 6

    l.articl! (( du CIM1 L! do&ain! d! co&%t!nc! d! c!tt! co&&i$$ion !$t

    ')% ar l.articl! (( r%cit%1

    Ain$i0 la co&&i$$ion national! $tatu! $ur l!$ liti*!$ 3ui lui $ont

    $ou&i$ !t doit $! d%clar!r inco&%t!nt! $ur l!$ 3u!$tion$ d! droit !n -!rtu

    d! l.articl! (( r%cit%1

    Ell! $tatu! alor$ $ur l!$ liti*!$ dont !ll! !$t $ai$i!0 lor$3u! 6 la $uit!

    d.un a-i$ r!ndu ar la co&&i$$ion local!0 l! d%$accord !r$i$t! !t ort!

    $ur d!$ r!dr!$$!&!nt$ !n raort a-!c d!$ 3u!$tion$ d! ,ait1 L! liti*! doit

    donc conc!rn!r un! 3u!$tion d! ,ait 6 l.!)clu$ion d! tout! 3u!$tion d!

    droit1 "

    "$halil %aloui & Les garanties du contri'ua'le dans le cadre du contr(le fscal en droit

    marocain ) page @1

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    37/48

    Lor$3u! la co&&i$$ion national! !$t $ai$i! d.un! d!&and!

    d.int!r-!ntion $ur un! 3u!$tion d! droit0 !ll! doit %cart!r $a co&%t!nc!0

    con,or&%&!nt l.articl! (( r%cit%1

    L! l%*i$lat!ur a ain$i ')% l! do&ain! d! c!tt! co&&i$$ion !t r%ci$%

    la ort%! d!$ d%$accord$ 3u.!ll! !$t $u$c!ti+l! d! connatr!1

    A l.in$tar d! la co&&i$$ion local!0 !ll! !$t co&%t!nt! our donn!r

    un a-i$ !n $a 3ualit% d.or*ani$&! con$ultati, $ur d!$ liti*!$ ortant $ur d!$

    3u!$tion$ d! ,ait 6 l.!)clu$ion d! tout! 3u!$tion d! droit1

    Il aarat alor$ 3u! l.a-i$ r!ndu ar la co&&i$$ion national! !$t

    d%our-u d! tout caract/r! 5uridictionn!l !t n! r!-7t0 !n aucun! &ani/r!0

    autorit% d! la cho$! 5u*%!1

     Tout!,oi$0 $i l! liti*! !r$i$t! !t connat d!$ $uit!$ cont!nti!u$!$0 la

    char*! d! la r!u-! $! trou-!ra &odul%! du &oin$0 dan$ l.h2oth/$! o0

    l.a-i$ a %t% r!ndu $ur un! 3u!$tion our la3u!ll! la co&&i$$ion national!

    %tait +i!n co&%t!nt! our $! rononc!r1

    Par aill!ur$0 la ,acult% d! $ai$ir la co&&i$$ion national!0 r%-u! 6l.articl! (( du CIM0 con$titu! un! *aranti! du contri+ua+l! dont il

    doit ou-oir +%n%'ci!r a-ant la &i$! !n r!cou-r!&!nt d!$ i&o$ition$1

    A c!t !=!t0 l! contri+ua+l! a0 con,or&%&!nt 6 l.articl! (( du CIM0

    un d%lai d! $oi)ant! 5our$0 6 dat!r d! la noti'cation d! la d%ci$ion d! la

    co&&i$$ion local!0 our $ai$ir la co&&i$$ion national! co&%t!nt!1

    L! d%,aut d! $ai$in! ar l! contri+ua+l! d! c!tt! co&&i$$ion dan$l!$ d%lai$ r!3ui$ !$t con$id%r% co&&! un! acc!tation tacit! ar c!lui8ci

    d! la d%ci$ion d! la co&&i$$ion local! r%ala+l!&!nt $ai$i! 1Il $.!n$uit 3u!

    l.a+$!nc! d! $ai$in! n.!ntran! a$ d.irr%*ularit% d! la roc%dur! $i l!

    contri+ua+l! n.a a$ d!&and% l.int!r-!ntion d! c!t or*ani$&!1

    Lor$ d! la roc%dur! $ui-i! d!-ant la co&&i$$ion co&%t!nt!0 l!

    contri+ua+l! !$t Con-o3u% tr!nt! 5our$ au &oin$ a-ant la dat! d! la

    r%union1

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    38/48

     Tout!,oi$0 il 2 a li!u d! $i*nal!r ici 3u! l! contri+ua+l! n! !ut0 !n

    l.%tat du droit0 !)!rc!r $on droit 6 l.in,or&ation $ur l! raort d!

    l.ad&ini$tration ain$i 3u! tou$ l!$ autr!$ docu&!nt$ dont l.ad&ini$tration

    $! r%-aut our au2!r $a th/$!1 Il !ut n%an&oin$ $! ,air! a$$i$t!r ar

    un con$!il d! $on choi) d!-ant la co&&i$$ion $ai$i! du liti*!1(

    A c!t %*ard0 on con$tat! 3u! l.ad&ini$tration $uort! un!

    o+li*ation d! r!u-! dan$ la roc%dur! d! contr9l! !t d.%ta+li$$!&!nt d!

    l.i&9t d/$ lor$ 3u.!ll! $! roo$! d! r!cti'!r 4 la

    $ituation irr%*uli/r! d.un contri+ua+l!1 Mai$ !ll! $uort!0 !n outr!0 la

    &7&! char*! ro+atoir! lor$3u.il $.a*it d.ar%ci!r la &oralit% '$cal! d!

    l.int%r!$$%0 nota&&!nt !n ali3uant au r!dr!$$!&!nt !n-i$a*% d!$

    $anction$ '$cal!$1

    L.alication d! $anction$ '$cal!$ %3uita+l!$ !)o$! alor$

    l.ad&ini$tration 6 un! o+li*ation d! &oti-ation au &7&! titr! 3u! c!ll!

    inh%r!nt! au r!dr!$$!&!nt !t0 r!r%$!nt! au d!&!urant un! autr!

    *aranti! du contri+ua+l! 3u! la doctrin! con$id/r! tout au$$i i&ortant!

    3u! c!ll!$ %tudi%!$ r%c%d!&&!nt1 T!l $!ra l.o+5!t d! notr! $!cond!

    $!ction con$acr% au) droit$ du contri+ua+l! ,ac! au ou-oir d! $anction$

    d! l.ad&ini$tration1

    S!ction ( # l!$ *aranti!$ du contri+ua+l! ,ac!

    au ou-oir d!$ $anction$ d! l.ad&ini$tration

    L.ad&ini$tration '$cal! a$$u&! un! o+li*ation d! r!u-!0 lor$3u.!ll!

    !n-i$a*! d.ali3u!r au r!dr!$$!&!nt d!$ $anction$ '$cal!$1

    L.alication d! $anction$ '$cal!$ %3uita+l!$ !)o$! alor$

    l.ad&ini$tration 6 un! o+li*ation d! &oti-ation au &7&! titr! 3u!0 c!ll!

    ($halil %aloui & Les garanties du contri'ua'le dans le cadre du contr(le fscalen droit marocain ) page @4

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    39/48

    inh%r!nt! au r!dr!$$!&!nt !t0 r!r%$!nt! au d!&!urant un! autr!

    *aranti! i&ortant! du contri+ua+l!1

      (’obligation de motivation

    L! r%*i&! actu!l d!$ %nalit%$ '$cal!$0 r%-u ar l! cod! *%n%ral

    d!$ i&9t$ &arocain0 $! caract%ri$! ar l.alication *%n%rali$%! d.un

    int%r7t d! r!tard 3ui n.!$t a$ lui8&7&! con$id%r% co&&! un! $anction0

    &ai$ 3ui $.a5out! au) &a5oration$ calcul%!$ $ur l! &ontant d!$ droit$

    %lud%$ ar l! contri+ua+l!1

    Au contrair!0 l!$ &a5oration$ roortionn!ll!$ r%$!nt!nt l!

    caract/r! d! $anction$ ci-il!$ a2ant un! ,onction uniti-!0 c! 3ui !&ort!

    un c!rtain no&+r! d! con$%3u!nc!$ our l.ad&ini$tration0 nota&&!nt

    l.o+li*ation l%*al! 3ui lui !$t ,ait! d! &oti-!r l!$ &a5oration$

    roortionn!ll!$ ou uniti-!$1

    C!$ &a5oration$ roortionn!ll!$ n.ont a$ -ocation 6 r%ar!r un

    r%5udic! $u+i ar l! tr%$or0 &ai$ 6 $anctionn!r d!$ in,raction$

    &ani,!$t!&!nt d%li+%r%!$1

    L!$ di$o$ition$ d! l.articl! " du CIM d%'ni$$!nt l!$ $anction$

    alica+l!$ au) in,raction$ con$tat%!$ !n ca$ d! r!cti'cation d! la +a$!

    i&o$a+l! !n l.occurr!nc!0 d!$ &a5oration$ roortionn!ll!$1

    C!$ $anction$ ont our o+5!t d! r%ri&!r l!$ in,raction$ l!$ lu$

    *ra-!$ con$titu%!$ nota&&!nt ar l!$ in$u?$anc!$ d! d%claration !t 3ui

    touch!nt 6 l.a$$i!tt! d! l.i&9t1

    Au r!*ard d! la r/*l! con$acr%! ar l.articl! " r%cit%0 c!$

    &a5oration$ uniti-!$ $ont d%t!r&in%!$ !n ,onction d!$ droit$ %lud%$

    !t con$titu!nt0 d! c! ,ait0 un acc!$$oir! d! l.i&9t1

    Co&&! il i&ort! d! r%ci$!r ici0 3u! c!$ &a5oration$ $anctionn!nt

    d!$ in,raction$ 3ui !u-!nt 7tr! co&&i$!$ d! +onn! ,oi ou $!lon l! ca$ d!

    $halil %aloui & Les garanties du contri'ua'le dans le cadre du contr(le fscalen droit marocain ) page @C

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    40/48

    &au-ai$! ,oi0 dont la 3uali'cation $uo$! l.ar%ciation ar

    l.ad&ini$tration du co&ort!&!nt du contri+ua+l! ,auti,1

     Tout!,oi$0 l.a+$!nc! ou l.in$u?$anc! d! &oti-ation d!$ $anction$ !n

    cau$! !$t d! natur! 6 initi!r un -ic! d! roc%dur! dan$ la ')ation d!$

    $!ul!$ %nalit%$ !t non a$ d! l.i&o$ition !n rincial1 L.ad&ini$tration

    $uort! alor$ un! o+li*ation d! &oti-ation d!$ $anction$ '$cal!$1

    Du r!$t!0 l!$ $ul%&!nt$ d.i&9t con$%cuti,$ au r!dr!$$!&!nt d!$

    +a$!$ d.i&o$ition $ont $ou&i$ 6 un r%*i&! d! %nalit%$ di=%r!nt!$0 dont

    l! tau) -ari! $!lon la 3uali'cation d! l.in,raction con$tat%!1

    Dan$ c!$ condition$0 il inco&+! 6 l.ad&ini$tration d.aort!r0

    con,or&%&!nt 6 un! 5uri$rud!nc! +i!n %ta+li!0 la r!u-! d! la

    &au-ai$! ,oi ou d! l.!)i$t!nc! d! &anOu-r!$ ,raudul!u$!$1

    L.o+li*ation d! &oti-!r l!$ $anction$ '$cal!$ n! $.ali3u! alor$ 3u!

    our l!$ %nalit%$ 3ui r%$!nt!nt l! caract/r! d.un! $anction0 nota&&!nt

    l!$ &a5oration$ roortionn!ll!$1

     T!l n.!$t a$ l! ca$ d! l.int%r7t d! r!tard 3ui r%$!nt! $!ul!&!nt l!caract/r! d! r%aration %cuniair!1

    Il i&ort! d! con$tat!r !n'n 3u! la &oti-ation d!$ $anction$

    corr!$ond au) %l%&!nt$ d! ,ait ou d! droit 3ui ,ond!nt l!$ %nalit%$

    liti*i!u$!$1

    A c!t %*ard0 l.ad&ini$tration doit in-o3u!r l!$ circon$tanc!$

    articuli/r!$ d! l.a=air! ou !ncor! r%ci$!r l!$ %l%&!nt$ d! ,ait 3ui 5u$ti'!nt l.alication d! &a5oration$ uniti-!$1

    C!la i&li3u! 3u! $ur l! lan rati3u!0 la &oti-ation d!$ $anction$

    '$cal!$ our in$u?$anc! d! d%claration doit aaratr! dan$ la noti'cation

    d! r!dr!$$!&!nt1

    0, 1C a"ril 1@?2, re!uEte n< 1>21?, F, 1@?2 n< C, comm9 5C?

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    41/48

    D! la &7&! &ani/r!0 la &!ntion d! l.articl! -i$% our ,ond!r

    l.alication d!$ &a5oration$ roortionn!ll!$ !$t r!3ui$! l%*al!&!nt

    dan$ la noti'cation d! r!dr!$$!&!nt1

    C! 3ui $i*ni'! du r!$t!0 3u! l.alication d!$ %nalit%$ '$cal!$ n.!$t

    $ou&i$!0 !n l.%tat du droit0 6 aucun! roc%dur! articuli/r! d!$ droit$

    d! la d%,!n$! # La roc%dur! ad&ini$trati-! d! r!dr!$$!&!nt

    !&runtant 6 la roc%dur! 5uridictionn!ll! $on caract/r! contradictoir!0 l!

    contri+ua+l! &!ttra 6 ro't la *aranti! l%*al! d! r%$!nt!r $!$

    o+$!r-ation$ our di$cut!r0 l! ca$ %ch%ant0 la &oti-ation d!$ $anction$

    3u! l.ad&ini$tration !n-i$a*! d.ali3u!r 6 $on !ncontr!

      (’obligation de preuve de la mauvaise foi

    L!$ $anction$ $u$c!ti+l!$ d.7tr! ali3u%!$ ar l.ad&ini$tration

    di=/r!nt $!lon 3u! l! contri+ua+l! !ut ou non 7tr! con$id%r% co&&!

    a2ant a*i d! +onn! ,oi !t0 dan$ l! ca$0 o $a &au-ai$! ,oi !$t %ta+li!

    $ui-ant 3u.il $.!$t r!ndu coua+l! ou non d! &anOu-r!$ ,raudul!u$!$1

    La +onn! ,oi du contri+ua+l! !$t !n droit '$cal tou5our$ r%$u&%!1 Il

    aarti!nt alor$ 6 l.ad&ini$tration d.aort!r la r!u-! d! la &au-ai$! ,oi

    du contri+ua+l! our &!ttr! En Ou-r! l!$ &a5oration$ r%-u!$ 6 l.articl!

    " du CIM L.articl! " du CIM r%-oit d!$ $anction$ alica+l!$ 6

    l.!ncontr! du contri+ua+l! ,auti, lor$3u! la &au-ai$! ,oi d! c!lui8ci !$t

    %ta+li!1

    Il r%$ult! alor$ d! c!tt! di$o$ition 3u! l!$ in$u?$anc!$0

    in!)actitud!$ ou o&i$$ion$ 3ui !u-!nt 7tr! r!l!-%!$ dan$ l!$ +a$!$

    d.i&o$ition d! la d%claration du contri+ua+l! $ont r%$u&%!$ a-oir %t%

    co&&i$!$ d! +onn! ,oi1

    $halil %aloui & Les garanties du contri'ua'le dans le cadre du contr(le fscalen droit marocain ) @?

    $halil %aloui & Les garanties du contri'ua'le dans le cadre du contr(le fscalen droit marocain ) page1+4

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    42/48

    La &au-ai$! ,oi doit donc 7tr! rou-%!1 Il aarti!nt dan$ c!$

    condition$ 6 l.ad&ini$tration lor$3u.!ll! ,ait alication d! la &a5oration

    roortionn!ll! r%-u! 6 l.articl! " our a+$!nc! d! +onn! ,oi0

    d.aort!r la r!u-! d! la &au-ai$! ,oi du contri+ua+l!1

    A c!t %*ard0 il i&ort! d! r!&ar3u!r 3u! l.i&ortanc! d!$ droit$

    %lud%$ ar raort au) droit$ du$ !t la !r&an!nc! d! l.in,raction ou

    l.i&ortanc! d!$ $o&&!$ d.ori*in! ind%t!r&in%! i&o$%!$ d.o?c! n!

    $u?t a$0 !n $oi0 6 %ta+lir la &au-ai$! ,oi du contri+ua+l!1 Il !n !$t d!

    &7&! du $i&l! ,ait 3u! l! contri+ua+l! n.a a$ %t% !n &!$ur! d!

     5u$ti'!r d! l.ori*in! d! $o&&!$ !ru!$1

    D! $i&l!$ irr%*ularit%$ co&ta+l!$ n.%ta+li$$!nt a$ non lu$ la

    &au-ai$! ,oi du contri+ua+l! au r!*ard d.un! $olution 5uri$rud!nti!ll!G1

    D! &7&!0 la 3ualit% d! diri*!ant d! $oci%t%$ d! l.int%r!$$%0

    co&+in%! 6 l.i&ortanc! du r!dr!$$!&!nt r%$ultant d! l.o&i$$ion d!

    d%clar!r un! lu$8-alu! d! c!$$ion n! !r&!t a$ 6 l.ad&ini$tration

    d.aort!r la r!u-! d! la &au-ai$! ,oi du contri+ua+l!1

    La &oti-ation n! !ut r%$ult!r !n'n d!$ $!ul!$ &!ntion$ o&i$$ion$

    d! r!c!tt!$ 4 !t ant%c%d!nt$ !n &ati/r! d.in,raction$ '$cal!$ 4 $an$

    ,air! aucun! r%,%r!nc! au) circon$tanc!$ articuli/r!$ d! l.a=air!"1

    0, @e et 1+e sous;section, 2+ octo're 2+++, re!uEte n< 1?215C, D 2++1, n<@, comm9 1@+

    0, @e et 1+e sous;section, 1@ a"ril 2+++, re!uEte n< 1C3222, F 582+++, n<C+

    G.. /ordeaux, 25 mai 1@@@, re!uEte n< @C1@2, F 1181@@@, n< 13C

    .. Paris, 12 octo're 2+++, re!uEte n< @>1?+2, F 382++1, n< 332

    ".. antes, 3+ uin 1@@4, re!uEte n< @25+C, D 1@@4, n< 52, comm9 2312

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    43/48

    En d%'niti-!0 l! Con$!il d.Etat a %t% conduit 6 r%ci$!r nota&&!nt

    dan$ un! a=air!( 3u! l.ad&ini$tration n! !ut non lu$ $! li&it!r 6 ,air!

    -aloir 3u! l! co&ort!&!nt du contri+ua+l! a !u our !=!t d! &inor!r

    d! &ani/r! in5u$ti'%! l!$ +a$!$ d! l.i&9t 4 $an$ d%&ontr!r 3u! l!

    contri+ua+l! a-ait d%li+%r%&!nt our$ui-i c!tt! 'n

      (a faculté de modération des sanctions

    administratives

    L! contri+ua+l! 3ui $! -oit in

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    44/48

    tout ou arti! d! la cr%anc! '$cal!1 Ell! !$t accord%!

    ar l.ad&ini$tration our t!nir co&t!0 con,or&%&!nt au) di$o$ition$

    d! l.articl! " du CIM0 d!$ circon$tanc!$ articuli/r!$ in-o3u%!$0 t!ll!$

    3u! la $ituation 'nanci/r! du contri+ua+l! ou l!$ condition$ dan$

    l!$3u!ll!$ l.in,raction a %t% co&&i$!1 Un! r!&i$! ou un! &od%ration n!

    !ut nor&al!&!nt 7tr! accord%! 3u.autant 3u! la %nalit% !$t d!-!nu!

    d%'niti-! c@!$t868dir! 3u.!ll! n.a a$ %t% cont!$t%! dan$ l! d%lai d!

    r%cla&ation ou-!rt au contri+ua+l! ou a %t% -alid%! ar un 5u*!&!nt

    a2ant ac3ui$ autorit% d! la cho$! 5u*%!1

      (a transaction

    La tran$action !$t un autr! cadr! 5uridi3u! dan$ l!3u!l !ut

    int!r-!nir un! r!&i$! ou un! &od%ration d! la d!tt! '$cal!0 &ai$

    $!ul!&!nt !n &ati/r! d! %nalit%$ !t 6 l.!)clu$ion d!$ droit$ !n rincial1

    La tran$action !$t un! con-!ntion ar la3u!ll! l!$ arti!$0 !n l.occurr!nc!0

    l.ad&ini$tration !t l! contri+ua+l! $.!n*a*!nt 6 &!ttr! 'n au liti*! 3ui l!$

    oo$! &o2!nnant d!$ conc!$$ion$ r%ciro3u!$ $ur l!ur$ droit$ r!$!cti,$1

     L! contri+ua+l! $.2 !n*a*! !n $! d%$i$tant d! $!$ -oi!$ d! r!cour$nota&&!nt d!-ant l!$ co&&i$$ion$ d.i&o$ition !t l!$ 5uridiction$

    ad&ini$trati-!$ !t !n acc!tant la $olution '$cal! r!t!nu! ar

    l.ad&ini$tration1

    L.ad&ini$tration $.!n*a*! dan$ la tran$action !n accordant un!

    att%nuation d!$ %nalit%$1

    Par aill!ur$0 il n! !ut 2 a-oir &ati/r! 6 tran$action 3u! dan$l!$ ca$ o l!$ in,raction$ con$tat%!$ !ntran!nt l.alication $oit

    d.un! a&!nd!0 $oit d.un! &a5oration roortionn!ll!0 c!$ $anction$

    %tant l!$ $!ul!$ 3ui r%$!nt!nt l! caract/r! d! %nalit%$1

    Du r!$t!0 lor$3u! la tran$action !$t d!-!nu! d%'niti-!0 !ll! ,ait

    o+$tacl! 6 la our$uit! d! la roc%dur! cont!nti!u$! ar l! contri+ua+l!

    $halil %aloui & Les garanties du contri'ua'le dans le cadre du contr(le fscalen droit marocain ) page 1+@;11+

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    45/48

    3ui aurait our +ut d! &!ttr! !n cau$! l!$ %nalit%$ liti*i!u$!$0 alor$

    &7&! 3u! l.ill%*alit% d! l.i&o$ition $!rait %ta+li!1

    La tran$action !ut donc a-oir d!$ con$%3u!nc!$ *ra-!$ our l!

    contri+ua+l! !t con$titu! our un! +onn! arti! d! la doctrin!

    un! att!int! au rinci! con$titutionn!l  d! la l%*alit% d! l.i&9t0

    ui$3u! l! contri+ua+l! !n acc!tant un! r%duction d!$ %nalit%$ !ut $!

    -oir contraint d.ac3uitt!r un! i&o$ition rincial! ill%*al! dan$ $on

    rinci!1

    La tran$action !)%cut%! ac3ui!rt0 !n !=!t0 autorit% d! la cho$! 5u*%!

    !t &!t 'n au liti*!1 Quand +i!n &7&! la roc%dur! d! r!dr!$$!&!nt0

    $ui-i! ant%ri!ur!&!nt 6 la tran$action0 !$t !ntach%! d.irr%*ularit%$ *ra-!$0

    la d!&and! du contri+ua+l! d!-i!nt in$u$c!ti+l! d! r!cour$ cont!nti!u)

    d!-ant l!$ 5uridiction$ 1

    Conclu$ion

    $halil %aloui & Les garanties du contri'ua'le dans le cadre du contr(le fscalen droit marocain ) page 11+

    Le principe de légalité de l=imp(t est éle"é au rang de principe B portéeconstitutionnelle constate le Proesseur M9 /ou"ier, op Gcit9, p9 42

    $halil %aloui & Les garanties du contri'ua'le dans le cadre du contr(le fscalen droit marocain ) page 111

    0 @ é"rier 1@?3, re!uEte 2@313, F, 1@?3, n< 4, comm9 5C4

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    46/48

    La rati3u! du $2$t/&! '$cal! $! r!

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    47/48

    BIBLIRAPXIE

     T!)t!$ d! loi$ #

    ode général des imp(ts marocains 2+15

      loi de fnances n pour l=année 'udgétaire 2++?9   circulaire portante instruction de la loi 24;?C relati"e B l=imp(t sur les sociétés,

     promulguée par le Dahir n< 1;?C;23@ du 31 décem're 1@?C

    u-ra*!$ #

      Le s-stème fscal marocain : dé"eloppement économi!ue et cohésionsociale rapport du conseil économi!ue et social auto saisine @82+12apport préparé par La ommission Permanente chargée des .Haires0conomi!ues et des Proets 7tratégi!ues M9 .hmed ahhouG M9 Mohamed/achir achdi

      #hèse sur le thème des garanties du contri'ua'le dans le cadre ducontr(le fscal en droit marocain présenté par $halil %.LI dirigée par

    harles //0J M.77 préparée au sein du La'oratoire entre deecherches Furidi!ues dans l6Kcole Doctorale 7ciences Furidi!uesuni"ersité de *reno'le > aot 2++C

      La raude fscale et le contr(le des entreprises au Maroc mémoire duc-cle supérieur de l= 099. : 2++482++>

      #hierr- L.M/0# & le contri'ua'le ace B l=administration )

    Arr7t$ #

      0, @e et 1+e sous;section, 1@ a"ril 2+++, re!uEte n< 1C3222, F582+++, n< C+

      .. /ordeaux, 25 mai 1@@@, re!uEte n< @C1@2, F 1181@@@, n< 13C  .. Paris, 12 octo're 2+++, re!uEte n< @>1?+2, F 382++1, n< 332  .. antes, 3+ uin 1@@4, re!uEte n< @25+C, D 1@@4, n< 52, comm9

    2312  0, @e et ?e sous;section, 21 uin 1@@5, re!uEte n< 132 531, D

    1@@5, n< 41, comm9 1@+2  0, 1C a"ril 1@?2, re!uEte n< 1>21?, F, 1@?2 n< C, comm9 5C? 

    .. /ordeaux, 2+ é"rier 1@@C, re!uEte n< @4 1+1>, F 581@@C, n

  • 8/18/2019 Les Procédures de Redressement Fiscal

    48/48