SECTION 1 : Identification de la substance/ du mélange et

Veiligheidsinformatieblad “Cement”

Volgens de Verordening (EG) Nr 1907/2006 (REACH) en (EU) N°453/2010

Product : cement, hydraulisch bindmiddel

Versie 3.1 – NL – 01.06.2015 Vervanging van alle vorige versies Drukdatum : 01/ 06/ 2015

s.a. Cimenteries CBR Cementbedrijven n.v. Pagina 1 de 18

RUBRIEK 1 : Identificatie van het mengsel en de vennootschap

1.1 Productidentificatie

Dit veiligheidsinformatieblad is geldig voor de volgende producten :

Cement volgens EN 197-1 : 2011

CEM I Portlandcement (*)

CEM II Samengesteld Portlandcement (*)

CEM III Hoogovencement

Alle sterkteklassen en alle samenstellingen

Andere producten :

hydraulisch bindmiddel

hydraulisch bindmiddel voor wegenbouw (volgens EN 13282)

Alle sterkteklassen en alle samenstellingen

Bestanddelen die tot de indeling van het mengsel leiden (zie hiervoor tevens Rubriek 3):

Portlandcementklinker

Ovenstof afkomstig van de productie van portlandcementklinker (alleen voor grijze cementen) (*) witte cementen en grijze cementen

1.2. Relevant geïdentificeerd gebruik van het mengsel en ontraden gebruik

Cement wordt op industriële schaal gebruikt voor de samenstelling en productie van hydraulische bindmiddelen en mengsels, zoals betonspecie, mortelspecie, vulspecie/grout, pleister- en metselspecie, evenals voor de vervaardiging van geprefabriceerde betonelementen. Cement en cementhoudende mengsels (hydraulische bindmiddelen) worden beroepsmatig door de professionele gebruiker, maar ook door de particuliere consument, toegepast bij bouwactiviteiten zowel binnen- als buitenshuis. Ieder ander dan hierboven vermeld gebruik wordt ontraden. De geïdentificeerde toepassingen van cement en cementhoudende mengsels omvatten zowel het droge poeder als de met water gemengde materialen (specie).

Onderstaande tabel geeft een overzicht van alle relevante geïdentificeerde vormen van gebruik van cement en cement bevattende bindmiddelen. Alle gebruiksvormen zijn gegroepeerd volgens deze geïdentificeerde vormen van gebruik omwille van hun specifieke blootstellingscondities voor mens en milieu. Voor elke specifieke vorm van gebruik is een reeks van risicobeheersmaatregelen of plaatselijke maatregelen bepaald (zie Rubriek 8) die door gebruiker van het cement of het cement bevattende bindmiddel moeten toegepast worden om de blootstelling tot een aanvaardbaar niveau te brengen. De volgende processen zijn beschreven volgens het ECHA-handboek R.12 (ECHA-2010-G-05) :

PROC Geïdentificeerde vorm van gebruik / Beschrijving van de

toepassing

Productie/

vervaardiging van

Professioneel/ industrieel gebruik

van

hydraulische bindmiddelen en bouwmaterialen

2 Gebruik in een gesloten, continu proces met incidentele, beheerste blootstelling .

Bv. Industriële of beroepsmatige vervaardiging van hydraulische bindmiddelen.

X X

3 Gebruik in een gesloten batchproces. X X

Veiligheidsinformatieblad “Cement” Volgens de Verordening (EG) Nr 1907/2006 (REACH) en (EU) N°453/2010




Bv. Industriële of beroepsmatige vervaardiging van stortbeton.

5 Mengen in batchprocessen om mengsels en voorwerpen te formuleren.

Bv. Industriële of beroepsmatige vervaardiging van prefabbeton.

X X

7 Spuiten in een industriële omgeving.

Bv. Industrieel gebruik van natte hydraulisch gebonden species door spuiten.

X

8a Overbrengen van een stof of mengsel (vullen/leeg laten lopen) van/naar vaten/grote containers in niet-gespecialiseerde voorzieningen.

Bv. Gebruik van verpakt cement voor het aanmaken van mortel.

X

8b Overbrengen van een stof of mengsel (vullen/leeg laten lopen) van/naar vaten/grote containers in gespecialiseerde voorzieningen.

Bv. Vullen van silos, laden van bulkwagens en schepen in cementbedrijven.

X X

9 Overbrengen van een stof of mengsel naar kleine containers (gespecialiseerde vullijn, inclusief wegen).

Bv. Verpakking van cement in cementbedrijven.

X X

10 Met roller of kwast aanbrengen.

Bv. Producten die de aanhechting verbeteren tussen bouwmaterialen en afwerkingslagen.

X

11 Spuiten buiten industriële omgevingen.

Bv. Beroepsmatig gebruik van natte hydraulisch gebonden species door spuiten.

X

13 Behandelen van voorwerpen door onderdompelen of overgieten.

Bv. Bouwproducten bedekken met een laag om de prestaties te verbeteren.

X

14 Productie van mengsels of voorwerpen door tabletteren, comprimeren, extruderen en pelletiseren.

Bv. Productie van vloertegels.

X X

19 Handmatig mengen met intiem contact en uitsluitend met persoonlijke beschermingsmiddelen beschikbaar.

Bv. Vervaardiging van hydraulisch mengsels op de bouwplaats.

X

22 Mogelijk gesloten bewerking met mineralen/metalen bij hogere temperaturen. Industriële omgeving.

Bv. Vervaardiging van metselstenen.

X

26 Verwerking van vaste anorganische stoffen bij omgevingstemperatuur.

Bv. Vervaardiging van natte hydraulische mengsels.

X X

1.3. Details betreffende de verstrekker van het veiligheidsinformatieblad

Bedrijfsnaam :

Volledig adres :

CBR Cementbedrijven N.V.

Boulevard de France 3-5, 1420 Braine-l'Alleud

Telefoonnummer : +32 (0)2 678 32 11

E-mail van de persoon verantwoordelijk voor het VIB : [email protected]






Site internet : www.cbr.be

1.4. Telefoonnummer voor noodgevallen

Europees noodnummer: 112 België:

Antigifcentrum : +32 (0)70 245 245 - www.antigifcentrum.be Openingsuren van de dienst : Bereikbaar 24/24 Dienst aangeboden in volgende taal : Nederlands – Frans

RUBRIEK 2 : Identificatie van de gevaren

2.1. Indeling van het mengsel

2.1.1 Overeenkomstig de Verordening (EG) nr. 1272/2008

Gevarenklasse Gevarencategorie Gevarenaanduidingen

Huidirritatie 2 H315 : Veroorzaakt huidirritatie.

Ernstig oogletsel / oogirritatie 1 H318 : Veroorzaakt ernstig oogletsel.

Overgevoeligheid voor de huid 1B H317 : Kan een allergische huidreactie veroorzaken.

Toxiciteit voor een specifiek doelorgaan (STOT) - eenmalige blootstelling, irritatie van de luchtwegen

3

H335 : Kan irritatie van de luchtwegen veroorzaken.

2.2. Etiketteringselementen

2.2.1 Overeenkomstig de Verordening (EG) No 1272/2008 (CLP)

Gevarenpictogrammen

,

Signaalwoord

Gevaar Gevarenaanduidingen

H318: Veroorzaakt ernstig oogletsel H315: Veroorzaakt huidirritatie H317: Kan een allergische huidreactie veroorzaken H335: Kan irritatie van de ademhalingswegen veroorzaken Voorzorgsmaatregelen P102: Buiten het bereik van kinderen houden P280: Beschermende handschoenen/beschermende kleding/oogbescherming/gelaatbescherming dragen P305 + P351 + P338 + P310: BIJ CONTACT MET DE OGEN: Voorzichtig afspoelen met water gedurende een aantal minuten; contactlenzen verwijderen, indien mogelijk; blijven spoelen. Onmiddellijk een ANTIGIFCENTRUM of een arts raadplegen.

http://www.cbr.be/






P302 + P352 + P333 + P313: BIJ CONTACT MET DE HUID: Met veel water en zeep wassen. Bij huidirritatie of uitslag: een arts raadplegen.

P261 + P304 + P340 + P312: Inademing van stof/rook/gas/nevel/ damp/spuitnevel vermijden. NA INADEMING: het slachtoffer in de frisse lucht brengen en laten rusten in een houding die het ademen vergemakkelijkt. Bij onwel voelen een ANTIGIFCENTRUM of een arts raadplegen. P501: Inhoud/verpakking afvoeren naar een afvalinzamelpunt volgens de geldende regelgeving.

Aanvullende informatie

Huidcontact met nat cement, beton- of mortelspecie, kan irritaties, dermatitis of ernstige huidletsels veroorzaken.

Kan schade veroorzaken aan producten vervaardigd uit aluminium of andere niet-edele metalen.

2.3. Andere gevaren

Cement voldoet niet aan de criteria voor PBT of zPzB volgens bijlage XIII van de REACH-verordening (EG) nr. 1907/2006. Bij bepaalde personen zou een allergische reactie kunnen ontstaan veroorzaakt door oplosbaar Cr(VI) Cement is ofwel van nature chromaat-arm ofwel wordt het zeswaardig chroomgehalte,Cr(VI) door middel van toevoeging van een reductiemiddel onder de 2mg/kg (0,0002%) ten opzichte van het droog cementgewicht gebracht, dit in overeenstemming met de in Rubriek 15 aangegeven Europese regelgeving.

RUBRIEK 3 : Samenstelling en informatie over de bestanddelen

3.2. Mengsels

Stoffen die een risico opleveren voor de gezondheid of voor het milieu:

Stof Concentratiebereik (in % m/m)

Regis-tratie- nummer

EINECS CAS Indeling volgens Verordening (EG) nr 1272/2008

Gevaren-klasse en categorie

Gevaren-aanduiding

Portland-cementklinker

5-100% Niet van toepassing

266-043-4 65997-15-1 STOT SE 3 H335: Kan irritatie van de ademhalings-wegen veroorzaken

Skin Irrit. 2 H315: Veroorzaakt huidirritatie.

Eye Dam. 1 H318: Veroorzaakt ernstig oogletsel.

Skin Sens. 1B H317: Kan een allergische huidreactie veroorzaken.

Ovenstof afkomstig van de productie van Portlandcementklinker

0,1-5% 01-2119486767-17-XXXX

270-659-9 68475-76-3 3 H335: Kan irritatie van de ademhalings-wegen veroorzaken






Skin Irrit 2 H315: Veroorzaakt huidirritatie.

Eye Dam. 1 H318: Veroorzaakt ernstig oogletsel.

Skin Sens. 1

H317: Kan een allergische huidreactie veroorzaken

...

RUBRIEK 4: Eerstehulpmaatregelen

4.1. Beschrijving van de eerstehulpmaatregelen

Algemeen Personen die eerste hulp verlenen hoeven geen speciale beschermende kleding te dragen. Maar ze moeten aanrakingen met vochtig cement of vochtige cementhoudende mengsels zo mogelijk vermijden. In geval van contact met de ogen Wrijf niet in de ogen, hierdoor kan extra beschadiging aan het hoornvlies ontstaan. Verwijder eventueel contactlenzen en buig het hoofd in de richting van het aangetaste oog. Spoel de wijd geopende ogen onmiddellijk met grote hoeveelheden water gedurende tenminste 20 minuten om alle deeltjes te verwijderen. Vermijd om deeltjes in het niet-aangetaste oog te spoelen. Gebruik indien mogelijk isotonisch water (0,9% NaCI). Raadpleeg altijd de arbeidsarts of een oogarts.

In geval van contact met de huid Droog cement: droog verwijderen en daarna overvloedig met water naspoelen. Vochtig cement: was de huid met veel water. Verwijder vervuilde kleding, schoenen, horloges enz. Reinig deze grondig voor hergebruik. Raadpleeg bij huidirritatie of -letsel een arts. In geval van inademing Breng het slachtoffer in de frisse lucht. Stof in keel en neus moet spontaan verdwijnen. Raadpleeg een arts bij blijvende irritatie, als de irritatie zich later ontwikkelt of als het ongemak, hoesten of andere symptomen blijven duren. In geval van inslikken Geen braken opwekken. Spoel, als het slachtoffer bij bewustzijn is, de mond met water en laat hem veel water drinken. Neem onmiddellijk contact op met een arts of het Antigifcentrum.

4.2. Belangrijkste acute en uitgestelde symptomen en effecten

Ogen: Contact van de ogen met cement (droog of vochtig) kan ernstig en mogelijk onherstelbaar oogletsel veroorzaken. Huid: Cement kan door aanhoudend contact een irriterende reactie op vochtige huid (door zweten of luchtvochtigheid)

veroorzaken. Na herhaald contact kan het allergische letsels (dermatitis onder de vorm van eczeem) veroorzaken. Langdurig huidcontact met nat cement of betonspecie kan huidirritaties, dermatitis of ernstig huidletsel veroorzaken doordat zich dit ontwikkelt zonder beleving van pijn (bijvoorbeeld door geknield in de betonspecie te werken zelfs gekleed in lange broek), Zie voor verdere informatie referentie (1).

Inademing: Herhaaldelijk inademen van cementstof gedurende een lange periode verhoogt het risico van het ontstaan van longaandoeningen. Milieu: Bij normale toepassing is cement niet gevaarlijk voor het milieu.






4.3. Vermelding van de vereiste onmiddellijke medische verzorging en speciale behandeling

Dit VIB meenemen bij de consultatie van een arts.

RUBRIEK 5 : Brandbestrijdingsmaatregelen

5.1. Blusmiddelen

Cement is niet ontvlambaar.

5.2. Speciale gevaren die door het mengsel worden veroorzaakt

Cement is niet explosief en niet ontvlambaar en zal de verbranding van andere materialen niet bevorderen noch onderhouden.

5.3. Advies voor brandweerlieden

Cement vormt geen bijzonder gevaar in geval van brand. Brandweerlieden hoeven geen speciale beschermingsmiddelen te dragen.

RUBRIEK 6 : Maatregelen bij het accidenteel vrijkomen van het mengsel

6.1. Persoonlijke voorzorgsmaatregelen, beschermende uitrusting en noodprocedures

6.1.1 Voor andere personen dan de hulpdiensten

Draag de beschermingsuitrusting als beschreven in Rubriek 8 en volg de aanwijzingen voor een veilige omgang zoals beschreven in Rubriek 7.

6.1.2 Voor de hulpdiensten

Een noodprocedure is niet vereist. Niettemin is ademhalingsbescherming noodzakelijk bij blootstelling aan verhoogde stofconcentraties.

6.2. Milieuvoorzorgsmaatregelen

Cement niet lozen in de riolering, afvoersystemen of in oppervlaktewater (rivieren, beken, meren e.d.)

6.3. Insluitings- en reinigingsmethoden en -materiaal

Ruim het gemorste materiaal op, bij voorkeur in droge vorm. Droog cement Gebruik schoonmaakmethodes die stofvorming voorkomen, zoals stofzuigers [industriële draagbare apparaten, voorzien van fijnstoffilters (EPA en HEPA-filter, EN 1822-1) of gelijkwaardige technieken]. Reinig nooit met perslucht. Of ruim het stof op met een dweil, een natte bezem of door af te spuiten (fijn verneveld om te voorkomen dat er stof in de lucht komt) en verwijder de slurry. Wanneer dit niet mogelijk is, vermengen met water en de slurry verwijderen (zie nat cement). Wanneer nat opruimen of stofzuigen niet mogelijk is en alleen met bezems geveegd kan worden, moeten werknemers geschikte persoonlijke beschermingsmiddelen dragen en voorkomen dat er stofvorming optreedt. Vermijd het inademen van en huidcontact met cement. Verzamel het gemorste materiaal in een afvalcontainer. Laat het materiaal voor afvoer met wat water verharden, zoals beschreven in Rubriek 13. Nat cement






Ruim het nat cement op en verzamel het in een afvalcontainer. Laat het materiaal drogen en verharden vooraleer het af te voeren zoals beschreven in Rubriek 13.

6.4. Verwijzing naar andere rubrieken

Zie Rubrieken 8 en 13 voor verdere details.

RUBRIEK 7 : Hantering en opslag

7.1. Voorzorgsmaatregelen voor het veilig hanteren van het mengsel

7.1.1 Voorzorgsmaatregelen

Volg de aanbevelingen op van Rubriek 8. Voor het opruimen van droog cement, zie deelrubriek 6.3 . Maatregelen ter voorkoming van brand Niet van toepassing.

Maatregelen ter voorkoming van aërosol- en stofvorming Niet samenvegen. Gebruik droge reinigingsmethoden, zoals stofzuigers en extractie onder vacuüm, die geen stofontwikkeling veroorzaken.

De “Gids voor goede praktijken” die raadgevingen bevat voor een veilige verhandeling en gebruik, is beschikbaar op http://www.nepsi.eu/agreement-good-practice-guide/good-practice-guide.aspx. Deze gids werd aangenomen in het kader van de Europese Sociale Dialoog en het akkoord over de “Bescherming van de gezondheid van de werknemers door correct hanteren en juist gebruik van kristalijn silica en producten die kristallijn silica bevatten” dat ondertekend werd door de Europese sectororganisaties van de werkgevers en de werknemers, waaronder Cembureau. Milieuvoorzorgsmaatregelen Geen bijzondere maatregelen nodig.

7.1.2 Advies inzake algemene beroepsmatige hygiëne

Gebruik en bewaar cement niet in de buurt van voedsel, drank of rookwaren. Draag in een stoffige omgeving een stofmasker en veiligheidsbril. Draag beschermende handschoenen om contact met de huid te voorkomen.

7.2. Voorwaarden voor een veilige opslag, met inbegrip van incompatibele producten

Bulk cement moet worden opgeslagen in silo`s die waterdicht, droog (minimale interne condensatie), schoon en beschermd zijn tegen vervuiling. Gevaar voor bedelving: Voorkom bedelving of verstikking, ga niet zonder de nodige veiligheidsmaatregelen een afgesloten ruimte binnen (silo, laadruim, bulkwagen of andere opslagcontainers of vaten) waarin cement zit. Cement kan zich ophopen of hechten aan wanden van een afgesloten ruimte, waarna het onverwacht kan losraken, instorten of gaan schuiven.. Verpakte producten moeten koel en droog worden opgeslagen in gesloten verpakking, los van de grond en beschermd tegen overmatige tocht om kwaliteitsverlies te voorkomen. Zakken moeten stabiel worden opgestapeld. Gebruik geen aluminiumcontainers voor de opslag of transport van natte cement(mengsels) omwille van de onverenigbaarheid van de materialen.

7.3. Specifiek eindgebruik

Geen extra informatie voor specifiek eindgebruik (zie deelrubriek 1.2).






7.4. Beheersing van het gehalte oplosbaar chroom Cr(VI)

Bij cement dat volgens de voorschriften (zie Rubriek 15) behandeld is met een Cr(VI)-reductiemiddel zal de effectiviteit van het reductiemiddel na verloop van tijd afnemen. Daarom wordt de maximale bewaartijd op cementzakken en/of op vrachtbrieven vermeld. Binnen deze periode blijft het reductiemiddel actief en houdt het middel het gehalte oplosbaar chroom (VI) onder de limiet van 0,0002% (bepaling volgens EN 196-10). Volg de aanwijzingen van de fabrikant met betrekking tot de juiste opslag om de effectiviteit van het toegevoegde reductiemiddel te garanderen.

RUBRIEK 8 : Maatregelen ter beheersing van blootstelling/ persoonlijke bescherming

8.1. Controleparameters

België - Grenswaarden Blootstelling Aantal keren blootstelling Onderbouwing

Portlandcement - stof GWB – E :10 mg/m³ Ademhaling TGG – 8 uur KB 20/05/2011

Frankrijk - Grenswaarden Blootstelling Aantal keren blootstelling Onderbouwing

Stof – in het algemeen GWB – E : 10 mg/m³ Ademhaling TGG – 8 uur Artikel R.4222-10

Stof – in het algemeen GWB – A : 5 mg/m³ Ademhaling TGG – 8 uur Artikel R. 4222-10

Duitsland - Grenswaarden Blootstelling Aantal keren blootstelling Onderbouwing

Stof – in het algemeen GWB – A : 1,25 mg/m³ Ademhaling TGG – 8 uur TRGS 900

Stof – in het algemeen GWB – E : 10 mg/m³ Ademhaling TGG – 8 uur TRGS 900

Oplosbaar chromaat (VI) 2 ppm Aan de huid Verordening (EG) nr.1907/2006

Nederlands - Grenswaarden Blootstelling Aantal keren blootstelling Onderbouwing

Portlandcement - stof GWB – E :10 mg/m³ Ademhaling TGG – 8 uur Nationale MAC-lijst 2007 (*)

(referentie 2 en 3)

Oplosbaar chromaat (VI) 2 ppm Aan de huid Korte tijd (acuut)

Lange tijd (herhaaldelijk)

Verordening (EG) nr.1907/2006

A : alveolar fraction E : inhalable fraction (*) De Nationale MAC-lijst is vanaf 1 januari 2007 vervangen door de lijst Wettelijke Nederlandse Grenswaarden, onderdeel van de wet Arbeidsomstandighedenregeling” (referentie 2 en 3). In deze lijst wordt portlandcement (stof) niet meer genoemd.

8.2. Maatregelen ter beheersing van blootstelling

Voor elke individuele PROC kan de gebruiker in onderstaande tabel kiezen tussen optie A) of B), afhankelijk van zijn specifieke situatie. Wanneer deze keuze eenmaal is gemaakt, dient dezelfde optie te worden aangehouden in de tabel van deelrubriek “8.2.2. Individuele beschermingsmaatregelen, zoals persoonlijke beschermingsmiddelen”, kolom “Type ademhalingsbeschermingmiddel”. Enkel de combinaties A) – A) of B) – B) zijn dus mogelijk.

8.2.1 Passende technische maatregelen

Maatregelen ter voorkoming van stofvorming en stofverspreiding, bijvoorbeeld ontstoffing, ventilatiesystemen en droge reinigingsmethoden die geen stof doen opwaaien.

Gebruik PROC *) Blootstelling Plaatselijke maatregelen Efficiëntie

Industriële vervaardiging / samenstelling van hydraulische bouwmaterialen

2, 3

Tijd

sduur

is n

iet

beperk

t (m

ax. 480 m

in.

per

plo

eg,

5 p

loegen

per

week),

niet vereist -

14, 26 A) niet vereist

of

B) generiek lokaal afzuigsysteem

-

78 %

5, 8b, 9 A) algemene ventilatie

of


17 %

78 %






Industriële toepassing van droge hydraulische bouwmaterialen (binnen, buiten)

2 niet vereist -

14, 22, 26 A) niet vereist

of


-

78 %

5, 8b, 9 A) algemene ventilatie

of


17 %

78 %

Industriële toepassing van hydraulische bouwmaterialen onder de vorm van natte suspensie

7 A) niet vereist

of


-

78 %

2, 5, 8b, 9, 10, 13, 14

niet vereist

-

Beroepsmatige toepassing van droge hydraulische bouwmaterialen (binnen, buiten)

2 niet vereist -

9, 26 A) niet vereist

of


-

72 %

5, 8a, 8b, 14

A) niet vereist

of

B) geïntegreerd lokaal afzuigsysteem

-

87 %

19 Lokale maatregelen zijn niet toepasbaar; werkzaamheden alleen uitvoeren in goed geventileerde ruimtes of buiten

-

Beroepsmatige toepassing van hydraulische bouwmaterialen onder de vorm van natte suspensie (binnen, buiten)

11 A) niet vereist

of


-

72 %

2, 5, 8a, 8b, 9, 10, 13, 14, 19

niet vereist -

*) PROC zijn geïdentificeerde vormen van gebruik en gedefinieerd in deelrubriek 1.2

8.2.2 Individuele beschermingsmaatregelen, zoals persoonlijke beschermingsmiddelen

Algemeen : Voorkom waar mogelijk tijdens de werkzaamheden knielen in verse mortelspecie of betonspecie. Draag

geschikte, waterdichte, persoonlijke beschermingsmiddelen wanneer knielen onvermijdelijk is. Eet, drink en rook niet tijdens het werken met cement om contact met de huid of mond te voorkomen. Breng voor aanvang van de werkzaamheden met cement een beschermende huidcrème aan en herhaal dit regelmatig. Direct na het werken met cement of cement bevattende materialen moet men zich wassen of douchen en een huidverzorgende crème gebruiken. Verwijder vervuilde kleding, schoeisel, horloges, enz. en reinig deze grondig voor hergebruik.

Bescherming van de ogen/het gezicht

Bescherm tijdens het werken met droog of nat cement de ogen met behulp van een goedgekeurde veiligheidsbril of ruimzichtbril volgens EN 166 om contact met de ogen te voorkomen.






Bescherming van de huid

Draag ondoordringbare, slijtvaste en alkalibestendige handschoenen, van binnen gevoerd met katoen (bijvoorbeeld CE-gemarkeerde katoenen handschoenen met nitril coating), laarzen en nauwsluitende, beschermende kleding met lange mouwen en gebruik huidverzorgingsproducten (met inbegrip van beschermende huidcrèmes) om de huid te beschermen bij langdurig contact met nat cement. Let goed op dat er geen (droog of nat) cement in de laarzen komt. Respecteer de maximum draagtijd bij handschoenen om huidproblemen te vermijden. Onder bepaalde omstandigheden, bijvoorbeeld bij het aanleggen van betonvloeren of cementchapes, is een waterdichte broek of kniebescherming noodzakelijk.

Bescherming van de ademhalingswegen

Draag een geschikte bescherming voor de ademhalingswegen bij een verwachte blootstelling aan stofconcentraties boven de grenswaarden. Deze bescherming moet worden aangepast aan de stofconcentratie en in overeenstemming zijn met de van toepassing zijnde EN norm (bijvoorbeeld EN 149) of nationale normen.

Thermische gevaren Niet van toepassing

Gebruik

PROC *)

Blootstelling Type ademhalings-beschermingmiddel (ABM)

ABM doelmatigheid

toegekende protectiefactor (TPF)

Industriële vervaardiging / samenstelling van hydraulische bouwmaterialen

2, 3

Tijd

sduur

is n

iet gelim

iteerd

(m

ax. 480 m

in. per

plo

eg, 5 p

loegen p

er

week)

niet vereist -

14, 26 A) FFP1

of

B) niet vereist

TPF = 4

-

5, 8b, 9 A) FFP2

of

B) FFP1

TPF = 10

TPF = 4

Industriële toepassing van droge hydraulische bouwmaterialen (binnen, buiten)

2 niet vereist -

14, 22, 26 A) FFP1

of

B) niet vereist

TPF = 4

-

5, 8b, 9 A) FFP2

of

B) FFP1

TPF = 10

TPF = 4

Industriële toepassing van hydraulische bouwmaterialen onder de vorm van natte suspensie

7 A) FFP1

of

B) niet vereist

TPF = 4

-

2, 5, 8b, 9, 10, 13, 14

niet vereist -

Beroepsmatige toepassing van droge hydraulische

2 FFP1 TPF = 4

9, 26 A) FFP2

of

TPF = 10






Gebruik

PROC *)

Blootstelling Type ademhalings-beschermingmiddel (ABM)

ABM doelmatigheid

toegekende protectiefactor (TPF)

bouwmaterialen (binnen, buiten)

B) FFP1 TPF = 4

5, 8a, 8b, 14 A) FFP3

of

B) FFP1

TPF = 20

TPF = 4

19 FFP2 TPF = 10

Beroepsmatige toepassing van hydraulische bouwmaterialen onder de vorm van natte suspensie (binnen, buiten)

11 A) FFP2

of

B) FFP1

TPF = 10

TPF = 4

2, 5, 8a, 8b, 9, 10, 13, 14, 19

niet vereist -

*) PROC zijn beschreven en gedefinieerd in deelrubriek 1.2 Voor elke individuele PROC, moet de gebruiker optie A) of B) uit de bovenstaande tabel kiezen, in overeenstemming met hetgeen gekozen werd in deelrubriek “8.2.1 Passende technische maatregelen”- kolom “Plaatselijke maatregelen”.

Een overzicht van de doelmatigheid (TPF) van de verschillende types ademhalingsbescherming-middelen (ABM) (volgens EN 529) is te vinden in een overzicht van MEASE (referentie 16). Een ABM zoals hierboven beschreven zal enkel gedragen worden als tegelijkertijd de volgende principes toegepast worden: de werkduur (te vergelijken met de "duur van blootstelling" hierboven) zal rekening houden met de bijkomende fysiologische belasting voor de werknemer ten gevolge van de ademhalingsweerstand en de massa van het ABM zelf en ten gevolge van de verhoogde thermische belasting door het insluiten van het hoofd. Bovendien moet rekening gehouden worden met de verminderde bekwaamheid om werktuigen te gebruiken en te communiceren bij het dragen van ABM. Omwille van bovenstaande redenen, moet de werknemer (i) gezond zijn (vooral met betrekking tot medische problemen die het gebruik van ABM kunnen beïnvloeden), (ii) geschikte gezichtseigenschappen hebben die lekken tussen gezicht en masker beperken (gezichtsbeharing en littekens). De bovenstaande apparaten die steunen op een nauwe aansluiting met het gezicht, zullen niet de gewenste bescherming bieden tenzij ze de contouren van het gezicht voldoende en veilig volgen. De werkgever en zelfstandige werkers hebben de wettelijke verantwoordelijkheid voor het verstrekken van beschermende ademhalingsmiddelen, hun onderhoud en het toezicht op hun correct gebruik op de werkplaats. Daarom moeten ze een passend beleid bepalen en documenteren met betrekking tot een programma voor beschermende ademhalingsmiddelen, met inbegrip van een opleiding van de werknemers.

8.2.3 Beheersing van milieublootstelling

Lucht : de beheersing van de milieublootstelling in verband met de emissie van cementdeeltjes in de lucht moet in overeenstemming zijn met de beschikbare technologie en met de geldende reglementen voor de emissie van gewone stofdeeltjes. Water : geen cement lozen in rioleringen of in watermassa’s om hoge pH-waarden te vermijden. Boven een pH van 9 zijn negatieve ecotoxicologische invloeden mogelijk. Bodem en terrestrisch milieu: er zijn geen bijzondere beheersingsmaatregelen nodig voor de blootstelling van het terrestrisch milieu.






RUBRIEK 9 : Fysische en chemische eigenschappen

9.1. Informatie over fysische en chemische basiseigenschappen

Deze informatie geldt voor het mengsel als geheel. (a) Voorkomen: Droog cement is een fijn vermalen anorganisch materiaal (grijs of wit poeder). Korrelgrootte hoofdzakelijk

tussen 5 en 30 µm. (b) Geur: geurloos (c) Geurdrempelwaarde: geen, is reukloos (d) pH: (T = 20 °C in water, water/vaste stofverhouding 1:2): 11-13,5 (e) Smeltpunt: > 1250 °C (f) Beginkookpunt en kooktraject: Niet van toepassing, het smeltpunt ligt bij normale atmosferische condities boven 1250

°C (g) Vlampunt: Niet van toepassing, is geen vloeistof (h) Verdampingssnelheid: Niet van toepassing, is geen vloeistof (i) Ontvlambaarheid (vast, gas): Niet van toepassing, materiaal is een vaste stof en niet ontvlambaar, kan niet ontbranden

door wrijving (j) Bovenste/onderste ontvlambaarheids- of explosiegrenswaarden: Niet van toepassing, het is geen ontvlambaar gas (k) Dampspanning: Niet van toepassing, want smeltpunt > 1250 °C (l) Dampdichtheid: Niet van toepassing, want smeltpunt > 1250 °C (m) Relatieve dichtheid: 2,75-3,20. Schijnbare soortelijke massa (stortgewicht): 0,9-1,5 g/cm³ (n) Oplosbaarheid in water (T = 20 °C): Zwak (0,1-1,5 g/l) (o) Verdelingscoëfficiënt: n-Octanol/water: Niet van toepassing, want is een anorganisch mengsel (p) Zelfontbrandingstemperatuur: Niet van toepassing (niet pyrofoor – geen organometallische, organohalfmetallische of

organofosfane verbindingen of afgeleide producten en bevat geen andere pyrofore bestanddelen) (q) Ontledingstemperatuur: Niet van toepassing, bevat geen anorganische peroxide (r) Viscositeit: Niet van toepassing, is geen vloeistof (s) Ontploffingseigenschappen: Niet van toepassing (is noch explosief noch pyrotechnisch) Is op zichzelf niet in staat om

door een chemische reactie gas vrij te geven bij een temperatuur, druk en snelheid waardoor schade aan de omgeving zou kunnen ontstaan. Produceert geen zelfonderhoudende exotherme chemische reactie.

(t) Oxiderende eigenschappen: Niet van toepassing, cement veroorzaakt geen verbranding en draagt evenmin bij aan de verbranding van andere materialen.

9.2. Overige informatie

Niet van toepassing.

RUBRIEK 10 : Stabiliteit en reactiviteit

10.1. Reactiviteit

Bij menging met water verhardt cement tot een stabiele massa die in een normale omgeving niet verder zal reageren.

10.2. Chemische stabiliteit

Droge cementen zijn stabiel zolang ze op de juiste wijze zijn opgeslagen (zie Rubriek 7) en verenigbaar met de meeste andere bouwmaterialen. Cement moet droog bewaard worden. Vermijd contact met onverenigbare materialen. Nat cement is alkalisch en onverenigbaar met zuren, ammoniumzout, aluminium en andere niet-edele metalen. Cement is oplosbaar in fluorwaterstofzuur, waarbij het corrosieve gas siliciumtetrafluoride vrijkomt. Cement reageert met water waarbij silicaten en calciumhydroxide wordt gevormd. Silicaten in het cement kunnen reageren met sterke oxidanten zoals fluor, trifluorboride, trifluorchloride, mangaantrifluoride en difluoroxide.






10.3. Mogelijke gevaarlijke reacties

Cement veroorzaakt geen gevaarlijke reacties.

10.4. Te vermijden omstandigheden

Vochtige omstandigheden tijdens opslag kan kluitvorming en kwaliteitsverlies van het product veroorzaken.

10.5. Chemisch op elkaar inwerkende materialen

Zuren, ammoniumzouten, aluminium of andere niet-edele metalen. Ongecontroleerd gebruik van aluminiumpoeder in nat cement moet worden vermeden omdat daardoor waterstof vrijkomt.

10.6. Gevaarlijke ontledingsproducten

Cement ontleedt niet in gevaarlijke producten.

RUBRIEK 11 : Toxicologische informatie

11.1. Informatie over toxicologische effecten

Gevarenklasse Cat. Werking Referentie

Acute toxiciteit - huidcontact

- Limiet test, konijn, blootstelling gedurende 24 uur, 2000 mg/kg lichaamsgewicht – niet levensbedreigend.

Gebaseerd op beschikbare gegevens: aan de indelingscriteria is niet voldaan.

(2)

Acute toxiciteit - inademen

- Geen acute toxiciteit bij inademen waargenomen.

Gebaseerd op beschikbare gegevens: aan de indelingscriteria is niet voldaan.

(9)

Acute toxiciteit - inslikken

- Studies met cementovenstof geven geen aanwijzing van toxiciteit door inslikken.

Gebaseerd op beschikbare gegevens: aan de indelingscriteria is niet voldaan

Literatuur-onderzoek

Huidcorrosie/

huidirritatie

2 Cement in aanraking met vochtige huid kan verdikking, barstjes en kloven van de huid veroorzaken. Bij langdurige blootstelling in combinatie met wrijving kunnen zeer ernstige huidletsels ontstaan.

(2)

Menselijke ervaringen

Ernstig oogletsel/

oogirritatie

1 Portlandcementklinker veroorzaakt verschillende beschadigingen aan het hoornvlies. De berekende “irritatie-index” bedraagt 128.

De gewone cementen (conform EN 197-1) bevatten variërende hoeveelheden portlandcementklinker, poederkoolvliegas, hoogovenslak, gips, natuurlijke puzzolanen, gebrande leisteen, silicafume en kalksteen.

Direct contact met cement kan beschadigingen aan het hoornvlies veroorzaken door wrijven, onmiddellijke of vertraagde irritatie of ontsteking. Direct contact met grotere hoeveelheden droog cement of spatten van nat cement kan resulteren in gematigde oogirritatie (bijvoorbeeld bindvliesontsteking of blepharitis (ooglidontsteking)) tot ernstig oogletsel en blindheid.

(10), (11)

Sensibilisatie van de huid

1B Bepaalde personen kunnen eczeem ontwikkelen na blootstelling aan nat cement veroorzaakt door de hoge pH-waarde, welke bij langdurig contact leidt tot irriterende contactdermatitis, of door een immunologische reactie met in water oplosbaar chroom (VI) wat allergische contactdermatitis veroorzaakt.

De overgevoeligheid uit zich op verschillende manieren, variërend van een lichte uitslag tot ernstige dermatitis en wordt veroorzaakt door een combinatie van beide mechanismen.

Als het cement een reductiemiddel voor het oplosbaar Cr(VI) bevat en de opgegeven werkingsperiode van dit reductiemiddel is niet overschreden, dan is een overgevoeligheidsreactie niet te verwachten.

(3), (4), (17)

Sensibilisatie van de luchtwegen

- Er is geen aanwijzing voor sensibilisatie van de luchtwegen.


(1)

Mutageniteit in - Geen aanwijzing. (12), (13)






geslachtscellen Gebaseerd op beschikbare gegevens: aan de indelingscriteria is niet voldaan

Kankerverwek-kendheid

- Er is geen causaal verband vastgesteld tussen blootstelling aan portlandcement en kanker.

Epidemiologische onderzoeken geven geen ondersteuning om portlandcement als vermoedelijk kankerverwekkend aan te merken.

Portlandcement is niet classificeerbaar als kankerverwekkende stof voor de mens (klasse “A4” volgens ACGIH: stoffen waarvoor de bezorgdheid bestaat dat ze kankerverwekkend zouden kunnen zijn voor de mens, maar waarvoor door gebrek aan gegevens geen enkele betrouwbare conclusie kan getrokken worden. Studies uitgevoerd in vitro of op dieren geven onvoldoende aanwijzingen om de stof in een andere klasse dan A4 onder te brengen).


(1)

(14)

Giftigheid voor de voortplanting

- Gebaseerd op beschikbare gegevens: aan de indelingscriteria is niet voldaan Geen aanwijzing vanuit menselijke ervaring

STOT bij eenmalige blootstelling

3 Blootstelling aan cementstof kan leiden tot irritaties van de ademhalingswegen (keel, longen). Hoesten, niezen en kortademigheid kunnen optreden wanneer de blootstelling boven de beroepsmatige grenswaarden ligt.

Beroepsmatige blootstelling aan cementstof kan leiden tot beperking van de ademhalingsfunctie. Momenteel zijn er echter geen betrouwbare bewijsmateriaal beschikbaar om een dosis-effect relatie vast te stellen..

(1)

STOT bij herhaaldelijke blootstelling

- Er is een aanwijzing voor chronisch obstructieve longziekte (COPD). De effecten zijn acuut en een gevolg van hoge blootstellingsniveaus. Geen enkel chronisch effect of effect bij lage concentraties is waargenomen.


(15)

Aspiratiegevaar - Niet van toepassing, omdat cement niet als aërosol wordt toegepast.

Behalve voor de sensibilisatie van de huid hebben Portlandcementklinker en de gewone cementen (conform EN 197-1) dezelfde toxicologische en ecotoxicologische eigenschappen.

Verergerde ziektebeelden door blootstelling

Inademen van cementstof kan reeds aanwezige aandoeningen aan de ademhalingswegen zoals longemfyseem of astma verslechteren. Blootstelling aan cementstof kan bestaande problemen met de huid en/of ogen verergeren.

RUBRIEK 12 : Ecologische informatie

12.1. Toxiciteit

Cement is niet gevaarlijk voor het milieu. Ecotoxicologisch onderzoek met portlandcement op Dafnia magna [referentie (5)] en Selenastrum coli [referentie (6)] hebben slechts een gering toxisch effect vertoond. Derhalve konden de LC50- en EC50-waarden niet worden bepaald [referentie (7)]. Er is geen indicatie voor toxische effecten op sedimenten (bezinksels) [referentie (8)]. Maar het lozen van grote hoeveelheden cement in water kan wel tot een hogere pH-waarde leiden en kan dus onder bepaalde omstandigheden giftig zijn voor waterleven.

12.2. Persistentie en afbreekbaarheid

Niet van toepassing. Na verharding vormt cement geen toxicologisch gevaar.

12.3. Bioaccumulatie


12.4. Mobiliteit in de bodem







12.5. Resultaten van de PBT- en zPzB-beoordeling


12.6. Andere schadelijke effecten


RUBRIEK 13 : Instructies voor verwijdering

13.1. Afvalverwerkingsmethoden

Cement niet lozen in rioleringen of in oppervlaktewater.

Product - cement waarvan de maximale gebruiksduur is overschreden [en waarvan is aangetoond dat het product meer dan 0,0002% oplosbaar Cr(VI) bevat] mag niet gebruikt of verkocht worden tenzij voor gebruik in gecontroleerde, gesloten en volledig geautomatiseerde processen of moet worden hergebruikt of afgevoerd volgens de lokale regelgeving of nogmaals worden behandeld met een reductiemiddel. Code in de Europese afvalstoffenlijst (EWC-code): 10 13 99 (niet elders genoemd afval)

Product – ongebruikte resten of gemorst droog materiaal Ruim de ongebruikte of gemorste resten droog op. Markeer de afvalcontainers. Hergebruik indien mogelijk, afhankelijk van de maximale gebruiksduur en de mogelijkheid om stofvorming te voorkomen. Wanneer afvoer noodzakelijk is, het materiaal vooraf verharden door wat water toe te voegen en afvoeren overeenkomstig “Product – na toevoeging van water, verhard”. EWC-code: 10 13 06 (Deeltjes en stof)

Product – slurries Laat de slurry verharden, voorkom dat het materiaal in de riolering, afwatersystemen of in oppervlaktewater terecht komt en afvoeren overeenkomstig “Product – na toevoeging van water, verhard.

Product – na toevoeging van water, verhard Afvoeren overeenkomstig lokale regelgeving. Voorkom dat het in de riolering terecht komt. Voer het verharde materiaal af als betonafval. Gelet op de inerte eigenschappen van verhard beton, is betonafval geen gevaarlijk afval. EWC-code: 10 13 14 (Afval van de fabricage van cement – Betonafval en betonslib) of 17 01 01 (Bouw- en sloopafval - Beton).

Verpakking De verpakking volledig legen en verwerken volgens de lokale regelgeving. EWC-code: 15 01 01 (Verpakking – Papieren en kartonnen verpakking).

RUBRIEK 14: Informatie met betrekking tot het vervoer

Cement valt niet onder de internationale regelgeving voor transport van gevaarlijke goederen (IMDG, IATA, ADR/RID). Classificatie is niet vereist. Geen speciale voorzorgsmaatregelen zijn nodig, behalve die genoemd in Rubriek 8.

14.1. VN-nummer


14.2. Juiste ladingnaam overeenkomstig de modelreglementen van de VN







14.3. Transportgevarenklasse(n)


14.4. Verpakkingsgroep


14.5. Milieugevaren


14.6. Bijzondere voorzorgen voor de gebruiker


14.7. Vervoer in bulk overeenkomstig bijlage II bij MARPOL 73/78 en de IBC-code


RUBRIEK 15 : Regelgeving

15.1. Specifieke veiligheids-, gezondheids- en milieureglementen en –wetgeving voor het mengsel

Europese regelgeving Cement is een mengsel en valt daarom niet onder de registratieplicht van REACH. Portlandcementklinker is volgens artikel 2.7(b) en bijlage V.10 van REACH vrijgesteld van registratieplicht. De verkoop en het gebruik van cement zijn onderhevig aan de beperking van de hoeveelheid oplosbaar chroom Cr(VI) (REACH, Bijlage XVII, punt 47 Chroom (VI) verbindingen).

15.2. Chemische veiligheidsbeoordeling

Voor dit mengsel is geen enkele veiligheidsevaluatie uitgevoerd door de producent.

RUBRIEK 16 : Overige informatie

16.1 Wijzigingen t.o.v. de voorgaande versie

Deze volledig volgens Verordening (EU) Nr. 453/2010 herziene versie is gebaseerd op het werk van de expertengroep “Health & Safety” van Cembureau (Europese Cementassociatie).

16.2 Afkortingen en acroniemen

ABM Ademhalingsbeschermingsmiddel ACGIH American Conference of Industrial Hygienists ADR/RID Agreement on the transport of Dangerous goods by Road/Regulation on the International transport of

Dangerous goods by rail. – Europese Overeenkomst betreffende het internationale vervoer van gevaarlijke goederen over de weg / Reglement betreffende het internationale spoorwegvervoer van gevaarlijke goederen

CAS Chemical Abstracts Service C&L Classification & Labelling – Indeling & Etikettering (Richtlijn 67/548/EEG) CLP Classification, labelling and packaging (Verordening (EG) nr. 1272/2008) – Indeling, etikettering en verpakking COPD Chronisch obstructieve longziekte (Chronic Obstructive Pulmonary Disease) EC50 Half maximal effective concentration – De concentratie waarbij 50 % van het te verwachten effect wordt

waargenomen ECHA European CHemicals Agency






EINECS European INventory of Existing Commercial chemical Substances EPA Efficiënt type luchtfilter (Efficient Particule Air filter) EWC European Waste Catalogue FF P Stoffilter voor éénmalig gebruik (Filtering Facepiece against Particles) GWB Grenswaarde voor beroepsmatige blootstelling HEPA Zeer efficiënt type luchtfilter (High Efficiency Particulate Air Filter) IATA International Air Transport Association (Internationale Luchtvaartorganisatie) IBC-Code International Bulk Chemical Code – Internationale Code voor de Bouw en uitrusting van schepen die

gevaarlijke Chemicaliën in Bulk vervoeren IMDG International agreement on the Maritime transport of Dangerous Goods LC50 Median lethal concentration – Concentratie waarbij 50% van de proefdieren overlijdt m/m massa/massa MARPOL Internationaal verdrag ter voorkoming van verontreiniging door schepen MEASE Metals Estimation and Assessment of Substance Exposure, EBRC Consulting GmbH for Eurometaux,

http://www.ebrc.de/industrial-chemicals-reach/projects-and-references/mease.php PBT Persistent, Bio-accumulerend en Toxisch PROC PROcess Category – Procescategorie (indeling van gebruik) REACH Registration, Evaluation and Authorisation of CHemicals – Registratie, beoordeling en autorisatie van

chemische stoffen (Verordening (EG) 1907/2006) STOT Specific Target Organ Toxicity – Giftigheid voor bepaalde organen (RE ; herhaalde blootstelling – Repeated

Exposure ; SE : eenmalige blootstelling – Single Exposure) TGG-8 uur Tijd Gewogen Gemiddelde over 8 uur per dag. TPF Toegekende Protectiefactor VIB Veiligheidsinformatieblad VME Gemiddelde blootstellingswaarde (Valeur Moyenne d’Exposition) (gemiddelde stofconcentratie van de door

een persoon ingeademde lucht over een periode van 8 uur – gewogen tijdsgemiddelde) VLEP Grenswaarde voor beroepsmatige blootstelling (Valeur Limite d’Exposition Professionelle) zPzB zeer Persistent, zeer Bioaccumulerend (vPvB : very Persistent, very Bioaccumulative)

16.3 Bibliografische referenties en gegevensbronnen

(1) Portland Cement Dust - Hazard assessment document EH75/7, UK Health and Safety Executive, 2006. Available from: http://www.hse.gov.uk/pubns/web/portlandcement.pdf.

(2) Observations on the effects of skin irritation caused by cement, Kietzman et al, Dermatosen, 47, 5, 184-189 (1999). (3) European Commission’s Scientific Committee on Toxicology, Ecotoxicology and the Environment (SCTEE) opinion of

the risks to health from Cr (VI) in cement (European Commission, 2002). http://ec.europa.eu/health/archive/ph_risk/committees/sct/documents/out158_en.pdf.

(4) Epidemiological assessment of the occurrence of allergic dermatitis in workers in the construction industry related to the content of Cr (VI) in cement, NIOH, Page 11, 2003.

(5) U.S. EPA, Short-term Methods for Estimating the Chronic Toxicity of Effluents and Receiving Waters to Freshwater Organisms, 3rd ed. EPA/600/7-91/002, Environmental Monitoring and Support Laboratory, U.S. EPA, Cincinnati, OH (1994a) and 4

th ed. EPA-821-R-02-013, US EPA, office of water, Washington D.C. (2002).

(6) U.S. EPA, Methods for Measuring the Acute Toxicity of Effluents and Receiving Waters to Freshwater and Marine Organisms, 4th ed. EPA/600/4-90/027F, Environmental Monitoring and Support Laboratory, U.S. EPA, Cincinnati, OH (1993) and 5

th ed. EPA-821-R-02-012, US EPA, office of water, Washington D.C. (2002).

(7) Environmental Impact of Construction and Repair Materials on Surface and Ground Waters. Summary of Methodology, Laboratory Results, and Model Development. NCHRP report 448, National Academy Press, Washington, D.C., 2001.

(8) Final report Sediment Phase Toxicity Test Results with Corophium volutator for Portland clinker prepared for Norcem A.S. by AnalyCen Ecotox AS, 2007.

(9) TNO report V8801/02, An acute (4-hour) inhalation toxicity study with Portland Cement Clinker CLP/GHS 03-2010-fine in rats, August 2010.

(10) TNO report V8815/09, Evaluation of eye irritation potential of cement clinker G in vitro using the isolated chicken eye test, April 2010.

(11) TNO report V8815/10, Evaluation of eye irritation potential of cement clinker W in vitro using the isolated chicken eye test, April 2010.

(12) Investigation of the cytotoxic and proinflammatory effects of cement dusts in rat alveolar macrophages, Van Berlo et al, Chem. Res. Toxicol., 2009 Sept; 22(9):1548-58.

http://www.ebrc.de/industrial-chemicals-reach/projects-and-references/mease.php

http://www.hse.gov.uk/pubns/web/portlandcement.pdf






(13) Cytotoxicity and genotoxicity of cement dusts in A549 human epithelial lung cells in vitro; Gminski et al, Abstract DGPT conference Mainz, 2008.

(14) Comments on a recommendation from the American Conference of governmental industrial Hygienists to change the threshold limit value for Portland cement, Patrick A. Hessel and John F. Gamble, EpiLung Consulting, June 2008.

(15) Prospective monitoring of exposure and lung function among cement workers, Interim report of the study after the data collection of Phase I-II 2006-2010, Hilde Notø, Helge Kjuus, Marit Skogstad and Karl-Christian Nordby, National Institute of Occupational Health, Oslo, Norway, March 2010.

(16) MEASE, Metals estimation and assessment of substance exposure, EBRC Consulting GmbH for Eurometaux, http://www.ebrc.de/industrial-chemicals-reach/projects-and-references/mease.php

(17) Occurrence of allergic contact dermatitis caused by chromium in cement. A review of epidemiological investigations, Kåre Lenvik, Helge Kjuus, NIOH, Oslo, December 2011.

16.4 Relevante veiligheidsaanbevelingen S en/of voorzorgsmaatregelen P.

Zie rubriek 2.2.

16.5 Opleidingsadvies

In aanvulling op de opleidingsprogramma`s in het kader van gezondheid, veiligheid en milieu, moeten de bedrijven ervoor zorgen dat hun werknemers dit veiligheidsinformatieblad lezen, begrijpen en de eisen die hieruit voorvloeien kunnen toepassen.

16.6 Verdere informatie

De gegevens en proefmethodes gebruikt voor de indeling van gewone cementen zijn gegeven in Rubriek 11.1.

16.7 Classification and procedure used to derive the classification for mixtures according to regulation (EC) No 1272/2008 (CLP)

Classification according to Regulation (EC) No 1272/2008 Classification procedure

Skin irrit. 2 H315 On basis of test data

Eye dam. 1 H318 On basis of test data

Skin sens. 1B H317 Human experience

STOT SE. 3 H335 Human experience

16.8 Vrijwaringsclausule

De informatie van dit veiligheidsinformatieblad is gebaseerd op de huidige stand van kennis en is betrouwbaar mits het product wordt gebruikt onder de voorgeschreven voorwaarden en in overeenstemming met de gebruiksaanwijzing op de verpakking en/of in de technische gebruiksinformatie. Elk ander gebruik van dit product, inclusief het gebruik van het product in combinatie met elk ander product of elk ander procédé, is de verantwoordelijkheid van de gebruiker. Het spreekt voor zich dat de gebruiker zelf verantwoordelijk is voor het nemen van de juiste veiligheidsmaatregelen en voor het toepassen van de wettelijke regelgeving op de eigen werkzaamheden.

http://www.ebrc.de/industrial-chemicals-reach/projects-and-references/mease.php

Documents

SECTION 1 : Identification de la substance/ du mélange et