Òîøêåíò Ôåâðàëü | 2020. 2-³èñì · USING GAMES TO IMPROVE STUDENTS' COMMUNICATIVE ABILITY.....74 34.G'iyosova Roziya Rizoqulovna, ONA TILI VA ADABIYOT DARSLARIDA

1 Ôåâðàëü | 2020. 2-³èñìÒîøêåíò

"¤ÇÁÅÊÈÑÒÎÍÄÀ ÈËÌÈÉ-ÀÌÀËÈÉ ÒÀÄ£È£ÎÒËÀÐ" ÌÀÂÇÓÑÈÄÀÃÈ ÐÅÑÏÓÁËÈÊÀ13-Ê¤Ï ÒÀÐÌÎ£ËÈ ÈËÌÈÉ ÌÀÑÎÔÀÂÈÉ ÎÍËÀÉÍ ÊÎÍÔÅÐÅÍÖÈß ÌÀÒÅÐÈÀËËÀÐÈ

2


Ôåâðàëü | 2020. 2-³èñì Òîøêåíò

TÎØÊÅÍÒ-2020

"¤ÇÁÅÊÈÑÒÎÍÄÀ ÈËÌÈÉ-ÀÌÀËÈÉ ÒÀÄ£È£ÎÒËÀÐ"ÌÀÂÇÓÑÈÄÀÃÈ ÐÅÑÏÓÁËÈÊÀ 13-Ê¤Ï ÒÀÐÌÎ£ËÈÈËÌÈÉ ÌÀÑÎÔÀÂÈÉ ÎÍËÀÉÍ ÊÎÍÔÅÐÅÍÖÈß

ÌÀÒÅÐÈÀËËÀÐÈ2-£ÈÑÌ

ÌÀÒÅÐÈÀËÛ ÐÅÑÏÓÁËÈÊÀÍÑÊÎÉ13-ÌÅÆÄÈÑÖÈÏËÈÍÀÐÍÎÉ ÄÈÑÒÀÍÖÈÎÍÍÎÉ ÎÍËÀÉÍ

ÊÎÍÔÅÐÅÍÖÈÈ ÍÀ ÒÅÌÓ "ÍÀÓ×ÍÎ-ÏÐÀÊÒÈ×ÅÑÊÈÅÈÑÑËÅÄÎÂÀÍÈß Â ÓÇÁÅÊÈÑÒÀÍÅ"

×ÀÑÒÜ-2

MATERIALS OF THE REPUBLICAN 13-MULTIDISCIPLINARYONLINE DISTANCE CONFERENCE ON "SCIENTIFIC AND

PRACTICAL RESEARCH IN UZBEKISTAN"PART-2



Ó¤Ê 323(575.1)(063)ÊÁÊ 66.3(5¤)ÿ43É-18

"¤çáåêèñòîíäà èëìèé-àìàëèé òàä³è³îòëàð" [Òîøêåíò; 2020]

"¤çáåêèñòîíäà èëìèé-àìàëèé òàä³è³îòëàð" ìàâçóñèäàãè ðåñïóáëèêà 13-ê´ï òàðìî³ëè èëìèéìàñîôàâèé îíëàéí êîíôåðåíöèÿ ìàòåðèàëëàðè ò´ïëàìè, 29 ôåâðàëü 2020 éèë. - Òîøêåíò: Tadqiqot,2020. - 351 á.

Óøáó Ðåñïóáëèêà-èëìèé îíëàéí êîíôåðåíöèÿ 2017-2021 éèëëàðäà ¤çáåêèñòîíÐåñïóáëèêàñèíè ðèâîæëàíòèðèøíèíã áåøòà óñòóâîð é´íàëèøëàðè á´éè÷à ¥àðàêàòëàð ñòðàòåãèÿñèäàê´çäà òóòèëãàí âàçèôà - èëìèé èçëàíèø þòó³ëàðèíè àìàëè¸òãà æîðèé ýòèø é´ëè áèëàí ôàíñîµàëàðèíè ðèâîæëàíòèðèøãà áà²èøëàíãàí.

Óøáó Ðåñïóáëèêà èëìèé êîíôåðåíöèÿñè òàúëèì ñîµàñèäà ìåµíàò ³èëèá êåëà¸òãàí ïðîôåññîð- ́ ³èòóâ÷è âà òàëàáà-´³óâ÷èëàð òîìîíèäàí òàé¸ðëàíãàí èëìèé òåçèñëàð êèðèòèëãàí á´ëèá, óíäàòàúëèì òèçèìèäà èë²îð çàìîíàâèé þòó³ëàð, íàòèæàëàð, ìóàììîëàð, å÷èìèíè êóòà¸òãàí âàçèôàëàðâà èëì-ôàí òàðà³³è¸òèíèíã èñòè³áîëäàãè ðåæàëàðè òàµëèë ³èëèíãàí êîíôåðåíöèÿñè.

Ìàúñóë ìóµàððèð: Ôàéçèåâ Øîõðóä Ôàðìîíîâè÷, þ.ô.ä., äîöåíò.

1.¥ó³ó³èé òàä³è³îòëàð é´íàëèøè- Þñóâàëèåâà Ðàõèìà - ïðîôåññîð â.á.,þ.ô.í., Æàõîí è³òèñîäè¸òè âà äèïëîìàòèÿ óíèâåðñèòåòè2.Áèîìåäèöèíà âà àìàëè¸ò ñîµàñèäàãè èëìèé èçëàíèøëàð- Ìàìàòîâà Íîäèðà Ìóõòàðîâíà - ò.ô.ä., äîöåíò, Òîøêåíò äàâëàò ñòîìàòîëîãèÿ èíñòèòóòè3.È³òèñîäè¸òäà èííîâàöèÿëàðíèíã òóòãàí ́ ðíè- Âîõèäîâà Ìåõðè Õàñàíîâà - PhD, Òîøêåíò äàâëàò øàð³øóíîñëèê èíñòèòóòè4.Ôèëîëîãèÿ ôàíëàðèíè ðèâîæëàíòèðèø é´ëèäàãè òàä³è³îòëàð- Òîøáîåâà Áàðíîõîí Îäèëæîíîâíà - Àíäèæîí äàâëàò óíèâåðñèòåòè5.Ôàëñàôà âà µà¸ò cîµàñèäàãè ³àðàøëàð- Íîðìàòîâà Äèëäîðà Ýñîíàëèåâíà - äîöåíò, Ôàð²îíà äàâëàò óíèâåðñèòåòè6.Ïåäàãîãèêà âà ïñèõîëîãèÿ ñîµàëàðèäàãè èííîâàöèÿëàð- Àáäóìàæèäîâà Äèëäîðà Ðàõìàòóëëàåâíà - PhD, Òîøêåíò Ìîëèÿ èíñòèòóòè7.Òàðèõ ñàµèôàëàðèäàãè èçëàíèøëàð- ×àðèåâ Òóðñóí Õóâàåâè÷ - äîöåíò, ¤çáåêèñòîí äàâëàò êîíñåðâàòîðèÿñè8.Ñîöèîëîãèÿ âà ïîëèòîëîãèÿíèíã æàìèÿòèìèçäà òóòãàí ́ ðíè- Óðèíáîåâ Õîøèìæîí Áóíàòîâè÷ - ñ.ô.í., äîöåíò, Íàìàíãàí ìóõàíäèñëèê-³óðèëèø èíñòèòóòè9.Òåõíèêà âà òåõíîëîãèÿ ñîµàñèäàãè èííîâàöèÿëàð- Íîðìèðçàåâ Àáäó³àþì Ðàµèìáåðäèåâè÷ - äîöåíò, Íàìàíãàí ìóõàíäèñëèê-³óðèëèø èíñòèòóòè10.Àðõèòåêòóðà âà äèçàéí é´íàëèøè ðèâîæëàíèøè- Áîáîõîíîâ Îëòèáîé Ðàõìîíîâè÷ - Ñóðõàíäàð¸ âèëîÿòè òåõíèêà ôèëèàëè11.Àãðîïðîöåññèíã ðèâîæëàíèø é´íàëèøëàðè - Ñóâîíîâ Áîéìóðîä ¤ðàëîâè÷ - äîöåíò, Òîøêåíò èððèãàöèÿ âà ³èøëî³ õ´æàëèãèíè ìåõàíèçàöèÿëàø ìóõàíäèñëàðè èíñòèòóòè12.Ôèçèêà-ìàòåìàòèêà ôàíëàðè þòó³ëàðè- Ñîõàäàëèåâ Àáäóðàøèä Ìàìàäàëèåâè÷ - äîöåíò, Íàìàíãàí ìóõàíäèñëèê-òåõíîëîãèÿ èíñòèòóòè13.Ãåîëîãèÿ-ìèíåðîëîãèÿ ñîµàñèäàãè èííîâàöèÿëàð- £àµµîðîâ ¤êòàì Àáäóðàõèìîâè÷ - PhD, äîöåíò, Òîøêåíò èððèãàöèÿ âà ³èøëî³ õ´æàëèãèíè ìåõàíèçàöèÿëàø ìóõàíäèñëàðè èíñòèòóòè14.Êèì¸ ôàíëàðè þòó³ëàðè- Ðàõìîíîâà Äîíî £àõõîðîâíà - Íàâîèé âèëîÿòè òàáèèé ôàíëàð ìåòîäèñòè15.Ìàäàíèÿò âà ñàíúàò ñîµàëàðèíè ðèâîæëàíèøè- Òîøòåìèðîâ Îòàáåê Àáèäîâè÷ - Ôàð²îíà ïîëèòåõíèêà èíñòèòóòè16.Áèîëîãèÿ âà ýêîëîãèÿ ñîµàñèäàãè èííîâàöèÿëàð- É´ëäîøåâ Ëàçèç Òîëèáîâè÷ - Áóõîðî äàâëàò óíèâåðñèòåòè

Ò´ïëàìãà êèðèòèëãàí òåçèñëàðäàãè ìàúëóìîòëàðíèíã õà³³îíèéëèãè âà è³òèáîñëàðíèíã ò´²ðèëèãèãàìóàëëèôëàð ìàñúóëäèð.

© Ìóàëëèôëàð æàìîàñè© Tadqiqot.uz

4



ÌÓÍÄÀÐÈÆÀ \ ÑÎÄÅÐÆÀÍÈÅ \ CONTENT

ÔÈËÎËÎÃÈß ÔÀÍËÀÐÈÍÈ ÐÈÂÎÆËÀÍÒÈÐÈØ É¤ËÈÄÀÃÈÒÀÄ£È£ÎÒËÀÐ

1.Hasanova Hilola Alijonovna5-SINFDA O'TKIR HOSHIMOVNING "DUNYONING ISHLARI " QISSASINI O'RGANISH..122.Aniyozova Chamangul XudayberganovnaPO`LAT MO`MIN IJODIGA BIR NAZAR.....................................................................................143.Babadjanova Umida KamildjanovnaINGLIZ TILIDA SINONIMLARNING ISHLATILISHI...........................................................164.Bayjanova Xosiyat AbdusharipovnaINGLIZ TILIDA PREDLOGLARNING O`RNI VA ROLI.........................................................185. Bobojonova Manzura SharipbayevnaHAMID OLIMJONNING XALQ OG`ZAKI IJODIDAN FOYDALANISH MAHORATI...........206.Madrimova SharofatSO`Z TURKUMLARI HAQIDA MA'LUMOT.............................................................................227.Masharipova Maqsuda OzadovnaZULFIYA IJODIGA NAZAR..............................................................................................................248. Ruzmetova Nargiza AnvarovnaINGLIZ TILIDA OLMOSHLARNING UMUMIY KLASSIFIKATSIYASI................................269.Suleymanova Nargiza Mardonovna, Bobojonova Munisa Muhammadshukur qiziTHE NOMINATIVE ASPECT OF THE SPEECH AND ITS COMMUNICATIVE FUNCTION...2810.Xayitova Go`zal Ilxamboy qiziNAVOIYNING ILMIY MEROSINI O`RGANISH......................................................................3011.£óðáîíîâà Ðàõèìà Àáäóëëàåâíà,ÐÅÀË ÂÀ ÊÎÃÍÈÒÈÂ ÎËÀÌ ¥ÀÌÄÀ ÒÈË ÌÓÍÎÑÀÁÀÒÈÃÀ ÄÎÈÐ.....................................3112.ßêóáîâ Èêðàìáàé Ðàñóëîâè÷ÒÀÚËÈÌ ÆÀÐÀ¨ÍÈÍÈ ÒÀØÊÈË ÝÒÈØÄÀ ÕÎÐÈÆÈÉ ÒÀÆÐÈÁÀËÀÐ.........................3313.Íèçàìîâà Ñàíîáàð Îäèëæàíîâíà,ÑÈÑÒÅÌÀÒÈÇÀÖÈß ÓÏÐÀÆÍÅÍÈÉ ÏÎ ÂÛÐÀÁÎÒÊÅ ÏÐÀÊÒÈ×ÅÑÊÈÕ ÐÅ×ÅÂÛÕÓÌÅÍÈÉ È ÍÀÂÛÊÎÂ ÏÐÈ ÊÎÌÌÓÍÈÊÀÒÈÂÍÎ - ÎÐÈÅÍÒÈÐÎÂÀÍÍÎÌ ÎÁÓ×ÅÍÈÈÐÓÑÑÊÎÌÓ ßÇÛÊÓ Â ØÊÎËÀÕ Ñ ÓÇÁÅÊÑÊÈÌ È ÄÐÓÃÈÌÈ ßÇÛÊÀÌÈÎÁÓ×ÅÍÈß.......................................................................................................................................3414.Abdulboriyeva Nigora Abdurazzoq qiziTHE IMPORTANCE OF GAMES IN TEACHING ENGLISH...................................................3615.Abduraxmonova Gulnoz NajmiddinovnaO'ZBEK XALQINING BUYUK DURDONASI............................................................................3816. Abdurahimova Nigora AbdurashidovnaMOTIVATION OF STUDENTS TO LEARN ENGLISH...............................................................4017.Abduraxmonova Gulnoza Djurayevna,12 ÑÏÎÑÎÁÎÂ, ÊÎÒÎÐÛÅ ÂÛ ÌÎÆÅÒÅ ÈÑÏÎËÜÇÎÂÀÒÜ ÐÅÀËÜÍÛÅ ÑÈÒÓÀÖÈÈÈÇ ÆÈÇÍÈ ÍÀ ÂÀØÈÕ ÓÐÎÊÀÕ............................................................................................4218.Abduvaliyeva Shohista Sobirjon qizi,USING COMMUNICATIVE GAMES IN IMPROVING STUDENTS' SPEAKING SKILLS..4419.À÷èëîâà Äèëáàð,ÌÅÆÏÐÅÄÌÅÒÍÀß ÑÂßÇÜ: ÐÎËÜ ÈÇÎÁÐÀÇÈÒÅËÜÍÎÃÎ ÈÑÊÓÑÑÒÂÀ, ÌÓÇÛÊÈ ÈÒÅÕÍÎËÎÃÈÈ ÍÀ ÓÐÎÊÀÕ ÐÓÑÑÊÎÃÎ ßÇÛÊÀ È ËÈÒÅÐÀÒÓÐÛ...................................4620. Ahadova Mavluda AkhtamovnaUSING INTERACTIVE METHODS IN INCREASING EFFICIENCÓ OF THE LESSON.......4821.Allonova Dilrabo,ALISHER NAVOIY IJODIDA SHAM TIMSOLI.............................................................................5022. Aminova Marhabo,NAVOIYNING TA'LIM-TARBIYA SOHASIDAGI QARASHLARI.................................................52


"¤ÇÁÅÊÈÑÒÎÍÄÀ ÈËÌÈÉ-ÀÌÀËÈÉ ÒÀÄ£È£ÎÒËÀÐ" ÌÀÂÇÓÑÈÄÀÃÈ ÐÅÑÏÓÁËÈÊÀ13-Ê¤Ï ÒÀÐÌÎ£ËÈ ÈËÌÈÉ ÌÀÑÎÔÀÂÈÉ ÎÍËÀÉÍ ÊÎÍÔÅÐÅÍÖÈß ÌÀÒÅÐÈÀËËÀÐÈÌÓÍÄÀÐÈÆÀ \ ÑÎÄÅÐÆÀÍÈÅ \ CONTENT

23.Äèëîðîì ÀøèðáàåâàÊÎÐÅÉÑ ÂÀ ¤ÇÁÅÊ ÒÈËËÀÐÈÄÀ ÒÓÐÌÓØ ¤ÐÒÎ£ËÀÐ ÌÓÐÎÆÀÀÒÈÍÈÍÃÒÀÐÆÈÌÀÄÀ ÁÅÐÈËÈØÈ.........................................................................................................5424.Badalova Odina Kamolxo'jayevna,ONA TILI VA ADABIYOT DARSLARIDA INTERFAOL USULLAR........................................5625.Bobonazarova Feruza,NAVOIYNING OLMOS SATRLARI SEHRI...............................................................................5826.Boboqulova Oydina Sultanovna,6-SINFLARDA "O'ZBEKISTONDA DAVLAT TILI VA BOSHQA TILLARNING RIVOJI"MAVZUSINI INTERFAOL METODLAR ORQALI O'RGATISH................................................6027. Boqiyeva Nafisa,"HAYRAT UL-ABROR ASARIDAGI LINGVISTIK MOTIVLAR................................................6228.Burxanova Nilufar Abduvaliyevna,USING GRAMMAR GAMES........................................................................................................6429.Ìàõñóìà Äåµ³îíîâà ØàâêàòîâíàÎÉÁÅÊ ÊÎÌÈË ÈÍÑÎÍ ÒÈÌÑÎËÈÄÀ ...................................................................................6630.Dolimova Mohira Abdurahimovna,ONA TILI DARSLARIDA INTERFAOL METODLAR....................................................................6831. Farmonova Ismigul, Nishanbekova SaidaTHE RÎLE ÎF INTERÀCTIVE TECHNIQUES IN DEVELÎÐING ÐUÐILS' REÀDINGSKILLS............................................................................................................................................7032.Fayzullayev Nozimjon Kamalovich,ONA TILI DARSLARIDA DIDAKTIK O'YINLARNING AHAMIYATI....................................7233.Fayzullaev Oybek Nurillaevich,USING GAMES TO IMPROVE STUDENTS' COMMUNICATIVE ABILITY..........................7434.G'iyosova Roziya Rizoqulovna,ONA TILI VA ADABIYOT DARSLARIDA O'QUVCHILARNINGSAVODXONLIGINI INNOVATSION METODLARDAN FOYDALANISH ORQALIOSHIRISH.......................................................................................................................................7635.Gadoyeva Gulshod Ismoilovna, Djamolova MadhiyaBOSHLANG'ICH SINF MATEMATIKA DARSLARIDA MURAKKAB MASALALARYECHISH........................................................................................................................................7736.Gaffarova Radonat Ravshanovna,IMPROVING LEARNERS' GRAMMAR SKILLS WITH "TIC TAC TOE"................................7837.Gofurova Zarnigor Nosirjon qizi,NEMIS TILI DARSLARIDA INTERFAOL TA'LIM BERISHNING O'ZIGA XOSXUSUSIYATLARI...........................................................................................................................8038.Hasanova Dilorom Xudashkurovna, Ro'zimova Salima MadrahimovnaONA TILI FANINING MUHIMLIGI, MAKTABLARDA ONA TILI FANINI O'QITISHNINGMAQSAD VA VAZIFALARI...........................................................................................................8239.Ibrohimova Durdona Adhamjon qizi,DEVELOPING COMMUNICATION SKILLS...........................................................................8440.Idiyeva Gulmehra,NAVOIY ASARLARIDA KOMIL INSON TUSHUNCHASI........................................................8641. Imomova Zebiniso Xamroyevna, Qulliyeva SabohatYOSHLARNI MEHNATSEVARLIK RUHIDA TARBIYALASHDA ALISHER NAVOIYASARLARINING AHAMIYATI....................................................................................................8842.Inomova Nafisa Sharifovna,THE ROLE OF EDUCATIONAL TECHNOLOGIES IN THE FORMATION OFGRAMMATICAL SKILLS IN ENGLISH CLASSES.......................................................................9043.Isomiddinova Gulbahor Xayrullayevna,EASY WAYS OF LEARNING GRAMMAR TENSES IN ENGLISH............................................9244.Jabbarova Dilafro'z IlhamovnaTILSHUNOSLIKNING FRAZEOLOGIYA BO'LIMI VA UNING INGLIZ TILIGA TATBIQI..94

6




45.Jalolova Farida,THE ADVANTAGES OF MULTIMEDIA LEARNING ENVIRONMENTS..............................9646.Jalolov Sherali Abduvaliyevich,TPR METHOD OR ACTIVE ENGLISH LESSONS FOR CHILDREN.....................................9847.Jo'rayeva Xurshida,MAKTABDA O'QUVCHILARGA TARBIYA-TA'LIM BERISHNING O'ZIGA XOSTAMOYILLARI............................................................................................................................10048.Jumanazarova Surayyo,BOBUR RUBOIYLARIDA VATAN TALQINI...........................................................................10249.Jumayeva Umida Abdurahim qizi, Nishanbekova Saida,THE IMPORTANCE OF TEACHING READING......................................................................10450.Karimova Umida, Buronova DilnozaTHE ROLE OF CONSTRUCTIVIST APPROACH IN TEACHING AND LEARNING.........10651.Khalilova Diana FarhadovnaTHE PROBLEM OF THE FORMATION OF COMMUNICATIVE COMPETENCE INMASTERING THE ENGLISH LANGUAGE IN A MODERN SCHOOL................................10952.Kukiboyeva Nargiza Alisherovna,ÎNA TILI VA ADABIYOT DARSLARIDA ROLLI VA DIDAKTIK O'YINLARNI QO'LLASH..11153. Kurbanova Dilafruz,PHRASEOLOGICAL UNITS WITH MOTION VERBS................................................................11354. Mahmudova Nigora Rahmatovna, ALISHER NAVOIY G'AZALLARIDA O'Z-O'ZINI ANGLASH SIFATLARINING NAMOYONBO'LISHI..........................................................................................................................................11555.Mamajanova Zohida Tursunovna, THE POTENTIAL FOR INDEPENDENT WORK IN TEACHING FOREIGN LANGUAGESTO STUDENTS OF HIGHER EDUCATIONAL INSTITUTIONS............................................11856. Mambetniyazova Ayjamal ArislanbaevnaWAYS OF MOTIVATING LEARNERS IN THE TEACHING PROCESS...............................12057. Mangliyeva Shahnoza Akbar qiziLUG'AT TARKIBINING FAOLLIGI VA NOFAOLLIGI , HISSIY -TASVIRIY BO'YOQDORLIGIJIHATIDAN TAVSIFLANISHI.......................................................................................................12158.Mansurova Muxlisa Mavlonovna,O'QUVCHILAR YOZMA SAVODXONLIGINI OSHIRISHDA YOZMA ISHLARNINGAHAMIYATI..................................................................................................................................12359.Ergasheva Naimaxon ToxirovnaUSE OF INTERNET TECHNOLOGIES FOR THE FORMATION OF WRITTEN FORMS OFINTERCULTURAL COMMUNICATION IN STUDENTS OF SENIOR CLASSES...............12560.Mirzaliyev Qaxramon Raymaliyevich,DIFFICULTIES OF A YOUNG TEACHER IN PROFESSIONAL ACTIVITIES..................12761.Mashaipova ElmiraONA TILI DARSLARINI INNOVATSION YONDASHUV ASOSIDA TASHKIL QILISH........129 62.Matmuratova Shirinjon Sa'dullayevnaIMITATSION MODELLARNING AFZALLIGI VA UNING CHET TILI BILAN O'ZAROBOG'LIQLIGI.......................................................................................................................................13063.Matyaqubova Lobarxon Ortiqboyevna, Madirimova Munira Maqsud qiziTA'LIM MUASSASALARIDA CHET TILINI O'QITISHNING MAQSADLARI......................13264. Mahkamova Gulbahor Mamasoliyevna,USING ROLE-PLAYING GAMES............................................................................................13465.Mirzakulova Feruza MuhitdinovnaMODERN METHODS OF TEACHING FOREIGN LANGUAGES INKINDERGARTEN EDUCATIONAL PROCESS USING CHINESEEXPERIENCE..............................................................................................................................13666.Kuziev Shavkat Abdumuratovich, Mirzakulova Feruza Mukhitdin kiziTHE INTERCONNECTION OF LANGUAGE WITH CULTURE............................................138



67. Mirzakulova Feruza MuhitdinovnaINGLIZ TILINI O'QITISHDA ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISHSAMARALARI.............................................................................................................................14068.Mirzayeva Ra'noxon Xolmirzayevna,ONA TILI TA'LIMIDA INTERFAOL METODLAR.....................................................................14269.Mirzayeva Yulduz,ALISHER NAVOIY IJODIDA TA'LIM-TARBIYA MASALALARI..............................................14470.Mo'minova E'tibor Haydarovna,ONA TILI VA ADABIYOT DARSLARIDA PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALARNIQO'LLASH........................................................................................................................................14671.Muhammadiyeva NafisaMUMTOZ SHE'RIYATIMIZNING YORQIN NAMUNALARI..................................................14872.Mukhammadiyeva Shaxlo G'aniyevnaTHE QUESTION OF TRAINING STUDENTS OF NON-LANGUAGE HIGHER EDUCATIONINSTITUTIONS GRAMMATICAL ASPECT OF THE ENGLISH LANGUAGE USINGCOMMUNICATIVE METHODS...................................................................................................15073. Ìóìèíîâà Àçèçà ÎäèëîâíàÒÈËØÓÍÎÑËÈÊÄÀ "ËÈÌÈÒÀÒÈÂËÈÊ" ÀÒÀÌÀÑÈÍÈÍÃ £¤ËËÀÍÈËÈØÈ ÁÎÐÀÑÈÄÀÀÉÐÈÌ ÌÓËÎ¥ÀÇÀËÀÐ...................................................................................................................15374.Muqimova MuxlisaIJODKOR YOSHLAR TARBIYASIDA HAZRAT NAVOIYNING O'RNI...........................................15575.Dilfuzaxon MustafovaTHE SEMANTIC STRUCTURE OF THE CONCEPT OF "POWER" IN REGULATIONCOMMUNICATION......................................................................................................................15776.Norqulova Venera,NAVOIY IJODI - MA'NOLAR XAZINASI................................................................................15977.Nozimova Sevara Ulug'bek qizi,USING COMMUNICATION GAMES........................................................................................16178.Nurakayeva Gulnoz,BOBUR - TARIXNING ENG BUYUK VA MURAKKAB SIYMOLARIDAN BIRI................16379.Iroda NurmukhamedovaEFFECTIVE WAYS OF TEACHING PHRASAL VERBS DURING THE LESSON FOR ADULTLEARNERS.....................................................................................................................................16580.Nurova Dilafro'z,O'QUVCHILARNING FIKRNI ERKIN BAYON ETISH KO'NIKMALARINISHAKLLANTIRISH.........................................................................................................................16781.Nurova Gulchehra,ONA TILI DARSLARIDA SAVODXONLIKNI OSHIRISHDA YOZMA ISHLARNINGAHAMIYATI.....................................................................................................................................16982.O'ljaboyeva Dildora Jaloldin qizi,COMMUNICATIVE GAMES IN ENGLISH LESSONS ..............................................................17183.Uljaboyeva Iroda Rajabboyevna,DEVELOPMENT OF COMMUNICATIVE COMPETENCE.......................................................17384. O'smonjonov MuxammadisxoqTHE ROLE OF INFORMATION COMMUNICATION TECHNOLOGIES IN THE PROCESSOF TEACHING AND LEARNING ENGLISH.........................................................................17585.Îáëà³óëîâà Ëàéëî Áàõðîíîâíà,ÐÈÂÎÆËÀÍÒÈÐÓÂ×È ÒÀÚËÈÌ ÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÈ ÂÀÓÑÓËËÀÐÈÍÈÍÃ ÎÍÀ ÒÈËÈ ÔÀÍÈÍÈ ¤£ÈÒÈØÄÀÃÈ À¥ÀÌÈßÒÈ.............................17886.Omonova Ziroat,THE IMPORTANCE OF DIDACTIC GAMES IN THE EDUCATIONAL PROCESS..............18087.Qadamboyeva N, Quryazov B.TA'LIM-TARBIYA SAMARADORLIGINI OSHIRISHNING DOLZARB MUAMMOLARI....182

8




88.Qambarova Zilola Sharobiddinovna,ONA TILI DARSLARIDA ZAMONAVIY INTERFAOL METODLARDAN FOYDALANISH...18489.Qo'ldosheva Mehriniso Mardonovna,ALISHER NAVOIYNING "FARHOD VA SHIRIN" DOSTONIDAGI FARHOD OBRAZIORQALI INSONIY FAZILATLARNING ULUG`LANISHI....................................................18690. Qo'ldoshova ZiyodaMATEMATIKA DARSLARIDA TURLI XIL MASALALAR YECHISHNING AHAMIYATI...18891.Zulfizar QochqorovaKOGNITIV TILSHUNOSLIK: KONSEPT VA UNING TURLI TILLARDAVERBALLASHUVI........................................................................................................................18992.Rajabova Zarnigor, Nishanbekova SaidaUSING AUTHENTIC MATERIALS IN TEACHING READING..............................................19193.Ro'ziyeva Muyassar,SHOIR MA'NAVIY MEROSINING YOSH AVLOD TARBIYASIDAGI AHAMIYATI.................19394.Qonisbay SarsenbaevT.QAYIPBERGENOVTIN "MUGALLIMGE RAXMET" POVESTINDEGIFRAZEOLOGIZMLERDIN STRUKTURASI..................................................................................19595.Safarova Nafisa,O'ZBEK ADABIY TILINI RIVOJIDA HAZRAT NAVOIYNING O'RNI..................................19696.Safarova Surayyo,ADABIYOTSHUNOSLIK VA UNING BOSHQA FANLAR BILAN ALOQADORLIGI...............19897. Saidova Mahliyo Amonovna, Sobirova Guloyim BahodirovnaZAHIRIDDIN MUHAMMAD BOBUR IJODINI O`QITISHDA NOAN'ANAVIYUSULLARDAN FOYDALANISHNING SAMARALI YO'LLARI............................................20098.Saparniyazova Tursunoy,AJDODLARNING MA'NAVIY - ME'ROSI YOSHLARNING IBRAT MAKTABI................20299. Saparova Dilfuza Maqsudovna,ILG'OR PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALARDAN MUTAXASSISLIK DARSLARIDAFOYDALANISH............................................................................................................................204100.Sapayeva Shaydo IskandarovnaABDULLA ORIPOV IJODINI O'RGANISHDA INTERFAOL METODLARDANFOYDALANISH.............................................................................................................................206101.Sattorova Dildora,ADABIYOT DARSLARIDA O'QUVCHILARNI ASARNI BADIIY TAHLIL QILISHGAO'RGATISH.....................................................................................................................................208102. Saytmamatova Rohila Ubaydullayevna, ONA TILI VA ADABIYOT DARSLARIDA O'QUVCHILARNI KOMMUNIKATIVMULOQATGA O'RGATISHDA DARS SAMARADORLIGINI OSHIRISH YO'LLARI..............210103.Sharofiddinova SadoqatSO`Z YASALISH USULLARI VA ULARNING TUZILISH JIHATDAN TURLARI............202104.Sharipova Gulnora No'monjonovna,DIDACTIC GAMES AS A MEANS OF TEACHING ENGLISH.................................................215105.Shirinova Oygul,ALISHER NAVOIYNING MUMTOZ ASARLARINI O'RGANISH..............................................217106.Shodiyeva Lola,O'QUVCHILARDA FIKRNI ERKIN BAYON ETISH KOMPETENSIYASINISHAKLLANTIRISH.......................................................................................................................218107.Soataliyeva Gulmira Sobirjonovna,USING GRAMMAR GAMES AT THE ENGLISH LESSONS...................................................219108.Furkat Soatov RahimnazarovichNUTQIY AKT NAZARIYASI VA DEYKSIZ ATAMASI..............................................................221109.Yoqubova XolisxonINÒÅGRATSION YONDASHUV ASOSIDA KASBIY SIFATLARNI SHAKLLANTIRISH.......223



110.Sobirova Gulira'no Zaynitdinovna,THE IMPORTANCE OF FAIRY TALES IN TEACHING ENGLISH.......................................225111.Sobirova Shahnoza Murodjonovna,GAMES FOR LEARNING ENGLISH.............................................................................................227112.Sodiqova Vasila,NAVOIYNING BETAKROR G'AZALLARDAGI SEHRLI OHANG............................................229113.To'xtayeva Malika,ABDULLA QAHHOR ASARLARI YORDAMIDA O'QUVCHILARNI MANTIQIY FIKRLASHGAO'RGATISH USULLARI..................................................................................................................231114.Tadjibayeva Mahliyo Abdusattarovna,EDUCATIONAL LANGUAGE GAMES......................................................................................233115.Tokimbetova Gulnaz KalbaevnaTHE USE OF AUTHENTIC MATERIALS IN TEACHING ENGLISH.....................................235116.Z.A.TursunqulovaO'ZBEK MILLIY TAOMLARINING ILMIY JIHATDAN TAHLILI.........................................236117. Uraimjonova ZulxumorO`ZBEK TILI MORFEM TIZIMI VA UNING TIL RIVOJLANISHI JARAYONIDAGIO`ZGARISHLAR TAHLILI............................................................................................................238118.Axmedov Narzulla Abduxamid o'g'li, Uzoqova Mohiyaxon Tuyg'un qiziALISHER NAVOIY ASARLARI TILINING IZOHLI LUG'ATI MA'LUMOTLAR BAZASI VAMOBIL ILOVASINI YARATISH..................................................................................................242119.Õàìèäîâà Äæàìèëÿ Õàêèìîâíà,ÏÐÅÈÌÓÙÅÑÒÂÀ ÒÅÕÍÎËÎÃÈÉ ÍÀ ÓÐÎÊÀÕ.....................................................................244120.Xayriddinova Mehriniso Fatxiddinovna,FRANSUZ TILIDA RAVISHLARNING ISHLATILISHI VA ULARNING GAPDAGIO'RNI.................................................................................................................................................246121.Jasur KhudoyberdievJADID'S PRESS AS A DRIVING FORCE IN THE SOCIETY................................................248122.Yakhyoyeva Yulduz BotirovnaDEVELÎÐING REÀDING COMPREHENSION WITH THE TECHNIQUE STICKÓ NÎTEDISCUSSIÎNS..................................................................................................................................250123.Yakubova Gullola Sharobiddinovna,MODULE TRAINING IN TEACHING FOREIGN LANGUAGES IN NON-LINGUISTICUNIVERSITIES..................................................................................................................................252124.Yakhshiyeva HilolabonuGREATLY IMPROVE ENGLISH PRONUNCIATION SIX TIPS ............................................254125.Yodgorova DiloromSHOH MASHRAB HAQIDA SO'Z............................................................................................256126.Yodgorova Nilufar,MA'NAVIYAT VA ADABIYOT UYG'UNLIGI...............................................................................257127.Mamutova Zinaxan SaparbaevnaBRAINSTORMING METHOD IN TEACHING ENGLISH........................................................259128. Orozova Maqsuda, Nishanbekova SaidaDIFFERENT STRATEGIES OF THEACHING READING........................................................261129.Àáäóëëàåâà Ðîõèëà Þñóôæîí ³èçè¤ÇÁÅÊ ÒÈËÈÄÀ ÈÍÑÎÍ ÕÀÐÀÊÒÅÐ ÕÓÑÓÑÈßÒÈÍÈ ÀÊÑ ÝÒÒÈÐÓÂ×ÈÔÐÀÇÅÎËÎÃÈÇÌËÀÐ...................................................................................................................263130. Àìîíîâà Ô.Ô.Ê ÈÑÒÎÐÈÈ ÄÐÅÂÍÅÃÐÅ×ÅÑÊÈÕ ËÈÍÃÂÈÑÒÈ×ÅÑÊÈÕ ÊÎÍÖÅÏÖÈÉ......................265131. Àðèïîâ Øîêèðæîí Îëèìîâè÷ÏÅÄÀÃÎÃÈÊ ÆÀÐÀ¨ÍÄÀ ÈÍÍÎÂÀÖÈÎÍ ÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐ..........................................267132. Àñëàíîâà Îçîäà Èáðîµèìîâíà, Ìàäðàµèìîâà ÐàúíîÒÈË ÂÀ ÈÍÑÎÍ: ÒÀÑÀÂÂÓÐ ÂÀ ÒÓØÓÍ×À...........................................................................269

10




133. Àòàìóðîäîâà Ôåðóçà ÒîøìóðîòîâíàÃÅÐÁÅÐÒ ÓÝËÑ ÀÑÀÐËÀÐÈÄÀ ÈÍÑÎÍ ÊÎÍÖÅÏÖÈßÑÈ................................................270 134.Àøóðîâà Îéãóë ÀíâàðîâíàÁ¤ËÀÆÀÊ ¤£ÈÒÓÂ×ÈËÀÐÍÈ ÊÀÑÁÈÉ ÔÀÎËÈßÒÃÀ ÒÀÉ¨ÐËÀØÍÈÍÃ ÏÅÄÀÃÎÃÈÊØÀÐÒ-ØÀÐÎÈÒËÀÐÈ.................................................................................................................272135.Àþáîâà Ãóëøàí,ÈÑÏÎËÜÇÎÂÀÍÈÅ ÒÅÕÍÎËÎÃÈÈ ÏÅÄÀÃÎÃÈ×ÅÑÊÈÕ ÌÀÑÒÅÐÑÊÈÕ ÍÀ ÓÐÎÊÀÕÐÓÑÑÊÎÃÎ ßÇÛÊÀ....................................................................................................................274136. Á´ðîíîâà Õèëîëà ÀêðàìæîíîâíàÁÎËÀËÀÐÄÀ ÏÑÈÕÈÊ ÒÀÍÃËÈÊÍÈÍÃ ÞÇÀÃÀ ÊÅËÈØ ÌÅÕÀÍÈÇÌËÀÐÈ.................276137.Ãóëíîðà ÊàçàêîâàÏÐÎÁËÅÌÀ ÈÍÒÅÃÐÀÖÈÈ ÎÁÓ×ÅÍÈß È ÂÎÑÏÈÒÀÍÈß Â ØÊÎËÅ...........................278138.Èíîìæîíîâà Ìàäèíà Èëµîìæîí ³èçè, Õàøèìîâà Ñàáîõàò ÀáäóëëàåâíàÊ ÂÎÏÐÎÑÓ ÀÄÂÅÐÁÈÀËÈÇÀÖÈÈ Ñ ÒÎ×ÊÈ ÇÐÅÍÈß ÊÈÒÀÉÑÊÎÃÎ ßÇÛÊÀ.............280139.Iskandarova Saodat YoqubboyovnaTILLARNI O'QITISHDA ZAMONAVIY YONDASHUV............................................................282140.Ìóíîñèáõîí ÈøàíæàíîâàÌÀÊÎÍ ÄÅÉÊÑÈÑËÀÐÈÍÈÍÃ ÌÀÊÎÍ ÌÀÐÊÀÇÈÃÀ ÍÈÑÁÀÒÀÍ ÈÔÎÄÀËÀÍÈØÈÕÓÑÓÑÈÄÀ....................................................................................................................................284141.Íîäèðæîí £óðáîíîâ¤ÇÁÅÊ ÂÀ ÈÍÃËÈÇ ÎÁÐÀÇËÈ ÒÎÏÎÍÈÌËÀÐÈÍÈÍÃ ÍÎÌÈÍÀÖÈß ÆÀÐÀ¨ÍÈÄÀÃÈÌÎÒÈÂÀÖÈßÑÈ...........................................................................................................................286142. Madaminova Umida Rustam qiziLOSS OF SELF AND THE STRUGGLE FOR INDIVIDUALITY IN.............................................289143.Ìèðçàèòîâà ÞëäóçÒÅÐÌÈÍÎËÎÃÈß ÆÅËÅÇÍÎÄÎÐÎÆÍÎÉ ÎÒÐÀÑËÈ È ÏÐÎÁËÅÌÛ ÈÕÒÅÕÍÈ×ÅÑÊÎÃÎ ÏÅÐÅÂÎÄÀ...................................................................................................292144.Ìóíàââàð ØåðàëèåâàÊÀÊ Ó×ÈÒÅËßÌ ÏÎÊÀÇÀÒÜ, ×ÒÎ ÎÍÈ ÇÀÁÎÒßÒÑß ÎÁ Ó×ÅÍÈÊÀÕ.............................294145.Ìóõàììàäèåâà Ä. Ó.ÎÁ ÝÔÔÅÊÒÈÂÍÎÑÒÈ ÏÐÈÌÅÍÅÍÈß ÈÍÍÎÂÀÖÈÎÍÍÛÕ ÒÅÕÍÎËÎÃÈÉ ÍÀÓÐÎÊÀÕ ÐÓÑÑÊÎÃÎ ßÇÛÊÀ........................................................................................................296146. Í.Ò.ÌóñóðìàíêóëîâàÁÎØËÀÍFÈ× ÑÈÍÔ ¤£ÓÂ×ÈËÀÐÈÍÈ ÌÀÒÅÌÀÒÈÊ ÑÀÂÎÄÕÎÍËÈÃÈ ÂÀ ÓÍÈÍÃÀÕÀÌÈßÒÈ....................................................................................................................................298147. Í.Ò.ÌóñóðìàíêóëîâàÁÎØËÀÍFÈ× ÑÈÍÔ ¤£ÓÂ×ÈËÀÐÈÄÀ ÍÓÒ£ ÌÀÄÀÍÈßÒÈÍÈ ÐÈÂÎÆËÀÍÒÈÐÈØÕÓÑÓÑÈßÒËÀÐÈ...........................................................................................................................300148.Íóðìàòîâà Ã´çàë Õàêèìîâíà,ÑÎ¥À ÒÅÐÌÈÍÎËÎÃÈßÑÈ: ESP ÂÀ ÊÎÐÏÓÑ ËÈÍÃÂÈÑÒÈÊÀÑÈ................................302149.Nurmuhammedova Maftuna Hilol qiziAKKOKIY DEVONIDAN BIR G'AZAL TAHLILI....................................................................303150.ÌÓÁÎÐÀ ÎÌÎÍÎÂÀ ÀÁÄÓÐÀÇÀ£ÎÂÍÀ,ÐÅÀËÈÑÒÈÊ ÐÎÌÀÍ ÑÞÆÅÒ ÂÀ ÊÎÌÏÎÇÈÖÈßÑÈÄÀ ÒÓØ ÌÎÒÈÂÈ.......................306151. Î÷èëîâà Øàõëî, Òóõòàåâà Çàðèíà ÊÎÍÂÅÐÑÈß ÊÀÊ ÂÛÑÎÊÎÝÔÔÅÊÒÈÂÍÛÉ ÑÏÎÑÎÁ ÀÍÃËÈÉÑÊÎÃÎÑËÎÂÎÎÁÐÀÇÎÂÀÍÈß...............................................................................................................308152.Ðàæàáîâà Ñåâàðà Èíîìæîíîâíà,ÆÀÌÎË ÊÀÌÎË ËÈÐÈÊÀÑÈÄÀ ÌÓÌÒÎÇ ÀÄÀÁÈ¨Ò ÀÍÚÀÍÀËÀÐÈ...............................310153.Ñàèäîâà Ãóçàë Õàñàíîâíà,ÌÅÆÏÐÅÄÌÅÒÍÛÅ ÑÂßÇÈ Â ØÊÎËÜÍÎÌ ÎÁÓ×ÅÍÈÈ...................................................313154.Munisa Saydullayeva, Aziza AlangovaCOMMON PHRASEOLOGICAL UNITS THAT EXPRESS NEGATIVE EMOTIONALSTATE...............................................................................................................................................315



155.Ñàëèìîâà Ýëüíîðà Ãóëîìæîíîâíà,ÈÍÒÅÐÀÊÒÈÂÍÛÅ ÔÎÐÌÛ È ÌÅÒÎÄÛ Â ÏÐÅÏÎÄÀÂÀÍÈÈ ÐÓÑÑÊÎÃÎ ßÇÛÊÀ ÈËÈÒÅÐÀÒÓÐÛ ÊÀÊ ÑÐÅÄÑÒÂÎ ÔÎÐÌÈÐÎÂÀÍÈß ÊËÞ×ÅÂÛÕ ÊÎÌÏÅÒÅÍÖÈÉÎÁÓ×ÀÞÙÈÕÑß..........................................................................................................................317156.Ñàëîìîâà Íèëóôàð,ÄÈÔÔÅÐÅÍÖÈÐÎÂÀÍÍÎÅ ÎÁÓ×ÅÍÈÅ ÈËÈ ÈÍÄÈÂÈÄÓÀËÜÍÎ -ËÈ×ÍÎÑÒÍÛÉÏÎÄÕÎÄ ÊÀÊ ÏÓÒÜ ÎÏÒÈÌÈÇÀÖÈÈ ÈÇÓ×ÅÍÈß ßÇÛÊÀ È ËÈÒÅÐÀÒÓÐÛ..................319157. Ñóëòîíîâà Ì, Òîæèÿçîâà Í. ÁÎØËÀÍFÈ× ÒÀÚËÈÌÄÀ ¤£ÓÂ×ÈËÀÐ ÈÆÎÄÈÉ ÔÀÎËÈßÒÈÍÈ ÒÀØÊÈË ÝÒÈØÌÅÒÎÄËÀÐÈ.....................................................................................................................................321 158.Ìîõèäèë Òóðàõîäæàåâà¤ÑÈÌËÈÊØÓÍÎÑËÈÊÍÈÍÃ ÒÀÐÀ££È¨ÒÈ ÒÀÐÈÕÈ........................................................323159.Óçîêîâà Èççàòîé Íàñèìîâíà,"ÑÎËÍÖÅ ÑÅËÎ, À ÍÓ-ÊÀ, ÌÀÐØ Â ÑÅËÎ!" ÈËÈ ÒÐÓÄÍÛÅ ÑËÓ×ÀÈ ÀÊÖÅÍÒÎËÎÃÈÈ ÐÓÑÑÊÎÃÎ ßÇÛÊÀ.....................................325160.Ôåðóçà ÕàñàíîâàÈÍÒÅÃÐÈÐÎÂÀÍÍÛÅ ÓÐÎÊÈ ÊÀÊ ÎÑÍÎÂÍÎÅ ÑÐÅÄÑÒÂÎ ÏÎÂÛØÅÍÈßÀÊÒÈÂÍÎÑÒÈ Ó×ÀÙÈÕÑß........................................................................................................327 161. Ìóõòàðîâà Øàõíîçà ÔàéçóëëàåâíàÑËÎÂÎÎÁÐÀÇÎÂÀÒÅËÜÍÛÅ, ÑÅÌÀÍÒÈ×ÅÑÊÈÅ È ÔÐÀÇÅÎËÎÃÈ×ÅÑÊÈÅÊÀËÜÊÈ.........................................................................................................................................329162. Òîèðîâà Äèëôóçà ÔàéçóëëàåâíàÑÎÖÈÀËÜÍÎ-ÏÎËÈÒÈ×ÅÑÊÈÅ ÂÇÃËßÄÛ ÁÀËÜÇÀÊÀ Â ÏÎÐÓ ÐÅÑÒÀÂÐÀÖÈÈ...........332163.Èáàòîâà Àìèðà ØàâêàòîâíàËÅÊÑÅÌÀ "ÍÎÍ/ÕËÅÁ" Â ÏÀÐÅÌÈÎËÎÃÈÈ È ÔÐÀÇÅÎËÎÃÈÈ ÓÇÁÅÊÑÊÎÃÎ ÈÐÓÑÑÊÎÃÎ ßÇÛÊÎÂ......................................................................................................................334164.Õàêèìîâà Êèáðè ̧Ýðêèíæîí ³èçèÀËÈØÅÐ ÍÀÂÎÈÉ ÈÆÎÄÈÄÀ ÏÐÀÃÌÀÒÈÊ ÌÀÚÍÎËÀÐ ÒÀË£ÈÍÈ..........................336165.Ìóíèðà ÕàìäàìîâàÕÓØÎÌÀÄ ÂÀ ÓßÒ ÊÎÍÖÅÏÒËÀÐÈÍÈ ÈÔÎÄÀËÎÂ×È ÍÎÂÅÐÁÀË ÂÎÑÈÒÀËÀÐ.......338166.Õàñàíîâà Ãóëÿíäîí Ìàìàòêóëîâíà, Ñàëàõèòäèíîâà Ôèðóçà ÔàçëèääèíîâíàÑÎÎÒÍÎØÅÍÈÅ ÏÐÀÊÒÈ×ÅÑÊÎÃÎ ÎÂËÀÄÅÍÈß ÈÍÎÑÒÐÀÍÍÛÌ ßÇÛÊÎÌ ÑÐÀÇÂÈÒÈÅÌ ÓÑÒÍÎÉ ÐÅ×È...................................................................................................340167.¤ðàçáàåâà Ìàµáóáà £àäàìáàåâíà¤ÕØÀØ ×ÈÇÈ£ËÀÐ...................................................................................................................342168.£óðáîíîâà Í.Ð.A.ÎÐÈÏÎÂÍÈÍÃ "ÆÀÍÍÀÒÃÀ É¤Ë" ÀÑÀÐÈÄÀ ÄÈÍÈÉ -ÌÈÔÎËÎÃÈÊ ÎÁÐÀÇËÀÐ....344169.Äèëíîçà Àêðàìîâà, Çóõðà Ìàìàäàëèåâà"ÄÀÉÐ ÀÐÎ ÌÓ¢ÁÀ××ÀÄÈÍ…" ¢ÀÇÀËÈ ÒÀ¥ËÈËÈ.............................................................346170. Hamdamova Rayhon, Jumanova Mahbuba,NAVOIY IJODIDA INSON KO'NGLINING ULUG'LANISHI..................................................348171.Mahmudova O'lmasxon Nabijonovna,"BOBURNOMA"-MEMUAR ASAR.....................................................................................................350

12



ÔÈËÎËÎÃÈß ÔÀÍËÀÐÈÍÈ ÐÈÂÎÆËÀÍÒÈÐÈØ É¤ËÈÄÀÃÈÒÀÄ£È£ÎÒËÀÐ

5-SINFDA O'TKIR HOSHIMOVNING "DUNYONING ISHLARI " QISSASINIO'RGANISH

Hasanova Hilola AlijonovnaNavoiy viloyati Zarafshon shahar12- umumta'lim maktabi ona tili vaadabiyot fani o'qituvchisi

ANNOTATSIYA. Ushbu maqolada o`quvchining o'zbek adabiyotiga bo'lgan qiziqishini yanada oshirish ,onalarga hurmat hissini orttirish milliy qadriyat va an'analarimizga, mehr tuyg`usi orta borishi bayon etilgan.

Kalit so'zlar : o'zbek onalari , alla , tabib buvi, aka-ukalar sog'inchi

O'tkir Hoshimov o'zbek adabiyotiga ulkan hissa qo'shgan adiblardan biri. O'zbek xalqining boy madaniyati,turmush tarzi , mehmondo'stligi , bolajonligi haqida hikoya qiluvchi bir-biridan mazmunli asarlari bilanbarcha kitobxonlarni o'ziga jalb eta olgan ijodkordir. Adibning asarlari tili sodda ,tushunish oson . Asarlariotriqcha hashamdorlikdan , jimjimadan xoli. Shunday bo'lsa ham yurakka yaqin asarlardir. Bu asarlarnio'qigan inson beixtiyor o'yga tolib o'z atrofidagi kishilarni o'ylab qoladi. Mana shu jihatlari bilan o'zbekxonadonidan munosib joy olgan bu asarlar . O'zbek xalqida O'tkir Hoshimov haqida bilmaydigan uniasarlarini o'qimagan inson bo'lmasa kerak . O'tkir Hoshimovning romanlari ,qissalari, hikoyalari , dramalarihar birimizning qalbimizdan chuqur joy olgan . Ana shunday mazmunli asarlaridan biri "Dunyoning ishlari" qissasidir.

"Dunyoning ishlari " qissasi har biri mustaqil syujetli hikoyalardan tashkil topgan . Bu qissada har birhikoya ona obrazi tufayli yaxlitlik kasb etgan . Asar ortiqcha maishiy tafslotlardan , jimjimalardan xoli. Asardaqahramonlar oddiygina tasvirlanadi . Qissa ana shu jihatlari bilan barchaga birdek tushunarli .5- sinf adabiyotdarsligida "Dunyoning ishlari " qissasidan "Alla ", "Haqqqush ", "Iltijo", "Qarz ", "Oq marmar ,qora marmar" , "Gilam paypoq " hikoyalari o'rin olgan . Bolalarcha sodda, samimiy tarzda yozilgan bu hikoyalar 5- sinfo'quvchilari dilida onadek buyuk zotga hurmat , ehtirom tuyg'ularini shaklllantiradi . Bu hikoyani o'qigan harbir o'quvchi onaning qadriga yetsihga intiladi, o'zining onasi bilan munosabatlari haqida o'ylab ko'radi.Xatolarini tuzatishga , namunali farzand bo'lishga intiladi.

Asardan berilgan "Alla " hikoyasi nihoyatda ta'sirchanligi bilan o'quvchini o'ziga jalb etadi. Alla insonhayotinig ilk davrlarida tinglaydigan qo'shiq, u farzandga ona suti bilan birgalikda singib boradi. Yozuvchihikoyada bu qo'shiqni dillarni eritib yuboradigan , ilohiy kuchga ega bo'lgan ohang sifatida tasvirlaydi . "Alla "hikoyasini o'qishdan oldin o'quvchilarga quyidagi savollar beriladi .

1. Alla nima?2. O'zingiz eshitgan alla matnida qanday so'zlar bor edi?O'quvchilarning javoblari tinglanadi . Kompyuter orqali o'quvchilarga alla qo'shig'i eshittiriladi. Bu qo'shiqni

tinglagach o'quvchi hikoyadagi yozuvchining dardi , dil kechinmalarini yaqindan anglaydi, his eta oladi."Alla " hikoyasi qabriston tasviri bilan boshlanadi . Qabristonda alla ovozini eshitib yozuvchi bolalikdagixotiralarini yodga oladi, beixtiyor onasi haqida o'ylaydi . Hikoyada 3 millat ayollari aytgan allalar haqida gapboradi . Hikoyada dunyoning bir chekkasida turib ona aytgan allani dunyoning narigi chekkasida turgan birgo'dak garchi boshqa tilda aytilsa ham tushuna olishi aytib o'tiladi. Hikoya o'quvchilarga yanada tushunarli, esdaqolarli bo'lishi uchun "Ikki qismli kundalik " usulidan foydalanish mumkin . O'quvchilar hikoyani o'qibbo'lgach dafrtarni ikkiga bo'lish so'raladi . O'quvchilar chap tomonga o'zlariga yoqqan muallif fikrlariniyozadilar . O'ng tomonga o'ziga yoqqan fikrga izoh yozadi. Topshiriqni bajarganidan so'ng har bir o'quvchibittadan fikrni va o'zi yozgan izohni o'qib beradi

“Alla ” hikoyasida menga yoqqan fikr

Izohim

Ona – tabiatning buyuk ixtirosi Ona farzandni dunyoga keltirib uni hayotda o’z yo’lini topishiga ko’maklashuvchi , buni evaziga hech nima talab qilmaydigan , bolasi katta yoshli inson bo’lsa-da doimo unga g’amxo’rlik qiladigan farishtamisol zotdir.



"Haqqqush ", "Iltijo", "Qarz ", "Oq marmar ,qora marmar " , "Gilam paypoq " hikoyalarida ham onaobrazi muhim o'rin egallaydi . "Gilam paypoq " hikoyasida farzandini darddan xalos qilish uchun oyoqyalang,o'zini unutib sovuq havoda yo'lga chiqqan ona obrazi berilgan . Oyog'ini sovuqqa oldirib qo'yib buni ortidanyillar mobaynida aziyat chekib yursada hech qachon farzandiga buni minnat qilmaydi. "Iltijo " hikoyasidafarzandning ona oldida hech qachon qarzini uza olmasligi juda ta'sirli tarzda tasvirlangan .Hikoyada farzand onaqabri ustida ayta olmagan so'zlarini aytib, yuragini bo'shatadi .Onasi haqida kitob yozganligini aytib o'tadi.

Barcha hikoyalar o'qib o'rganilgandan so'ng "Topqirlik bahsi " usuli yordamida mustahkamlash mumkin.

T/r Berilgan gaplar Hikoya nomi1 Nega tishlaysan ,kuchukvoy?- dedi boshimni silab "Gilam paypoq"2 Ularning ko'nglini olaman deb onalari adoyi tamom bo'libdi . "Haqqush"3 Iya, yubilyar ekansan-da , shoshmay tur-chi , hozir "Qarz"4 Ona -tabiatning eng buyuk ixtirosi "Alla"5 Oftob haqida ertak aytib bergan edingiz. "Iltijo"

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati:1.Adabiyot: Umumiy o'rta ta'lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik.II qism/ S.Ahmedov, B.Qosimov,

R.Qo`chqorov, Sh.Rizayev.-T.:"Sharq",2015.2..www,ziyonet.uz

14



PO`LAT MO`MIN IJODIGA BIR NAZAR

Aniyozova Chamangul XudayberganovnaHazorasp tumanidagi 19-maktabning boshlangìch sinf o`qituvchisi

Annotatsiya: Mazkur maqolada boshlangìch sinf o`qish kitoblarida ko`plab tarbiyaviy ahamiyatga egashe`rlari bilan o`quvchilarning ko`nglidan joy egallagan Po`lat Moìmin hayot va ijod yo`li haqida so`z boradi.

Bolalarning suyukli shoiri Po`lat Mo`min yoshligidanoq adabiyotga havas qo`ydi. U Toshkentpedagogika bilim yurtida o`qib yurgan vaqtida adabiyot to`garagiga faol qatnashdi. Adabiyotni qunt bilan o`qidi,o`rgandi. O`rta ma'lumot olgach, hozirgi Nizomiy nomli Toshkent davlat pedagogika unversitetining o`zbektili va adabiyoti fakul'tetiga o`qishga kirib, uni muvaffaqiyatli tamomlagach, aspiranturada o`qidi, maktablardao`qituvchilik qildi. So`ngra O`zbekiston davlat nashriyotida ishladi. P. Mo`min qaerda ishlamasin, doimoadabiyotga muhabbat bilan qaradi, uni qunt bilan mutolaa qildi, o`rgandi. Kichik-kichik she'rlar yoza boshladi.1944-yilda "Bahorga sayohat" nomli birinchi she'ri bosilib chiqdi. Birinchi she'rlar to`plami esa 1949-yilda"Sayrang, qushlar" nomi bilan nashr etildi. Kitob adabiy jamoatchilik tomonidan iliq qutib olindi. To`plamdanmunosib o`rin olgan "Obod o`lkam", "Haykal", "Alla va Jalla" (ertak) singari asarlari mazmundorligi,qiziqarliligi bilan kitobxonlarning e'tiborini o`ziga jalb etdi.

Bolalarga atab ijod etish, bu sohada muvaffaqiyat qozonish uchun birgina qobiliyat va istakningo`zigina etmaydi. Belinskiy ta'rifi bilan aytganda, bolalar yozuvchisi bo`lib tug'ilish kerak. Bu bolalaryozuvchisi mohir pedagoglarday bola qalbining bilimdoni bo`lsin, nozik ta'b egasi, go`dak tabiati vapsixologiyasining bilimdoni, mehribon va bolajon, kamtarin va samimiy, bolalarcha soddadil ham donobo`lsin, degan mazmunni taqazo etadi, albatta. Biz Po`lat Mo`min ijodida ana shunday olijanob xususiyatlarmujassamligini his etamiz.

Shoirning tinimsiz ijodiy mehnati tufayli "Hunardan unar", "To`g`ri o`sgan gul bo`lar", "Aqlqayerda bo`lar", "O`rinbosarlar", "Oltin nay", "Bir yarim Karim", "Endi adashmaydi", "Barcha bola do`stbo`lsa", "Rahmatga rahmat", "Gazpolvon ertak aytar", "Chang yutar botir", "Do`sting qancha ko`p bo`lsa","Oftob va odob", "Yaxshilarga o`xshasam", "Bu juda soz", "Eson va Omon", "Oltmish olti oltin qo`l","Ustozlar izidan", "Bolalarning baxti kulgan", "Bir yuz bir oltin qo`l" she'riy to`plamlari; "Chanoqvoybilan Qovoqvoy", "Bahodirning botirligi", "Oq fil yo`qoldi", "Suqatoy-konfetvoy", "Ona bolam deydi" kabiertaklari, pyesalari yuzaga keldi. Bu kitoblarga kirgan eng yaxshi she'r va qo`shiqlari doston va ertaklari bolalaradabiyoti xazinasiga munosib hissa bo`lib qo`shildi, uni boyitdi. Bu asarlardan bir qanchasi jahon xalqlaritillariga tarjima qilinganki, bu faqat shoirning emas, balki o`zbek bolalar adabiyotining ham yutug'i, obro`sihisoblanadi.

Kimda-kim a'lo va yaxshi baholarga o`qish uchun astoydil intilsa, harakat qilsa, zahmat cheksa,shubhasiz, u maqsadga erishadi. Agar bu intilish jismoniy mehnat bilan qo`shib olib borilsa, yanadamuvaffaqiyatli bo`ladi. Po`lat Mo`min ta'lim va jismoniy mehnatga bagìshlangan she'rlarida mehnat vamehnatsevar bolalar haqida fikr yuritadi. Ba'zan ishyoqmas, dangasa, yalqov o`quvchilarni tanqid qiladi,ularning kamchiliklarini ochib tashlaydi. Masalan, "Besh oldim, besh!" degan she'rini olaylik. Asar qahramoniuzoq vaqt past bahoga o`qib yurardi, fanlarni ko`ngildagidek o`zlashtira olmaganidan do`stlari, ota-onasi vao`qituvchilar oldida gunohkordek his qilardi o`zini. O`quvchi bunday qiyin ahvoldan faqat ko`proq darstayyorlashi, kitob o`qishi bilan qutilib ketishi mumkinligiga ham ishonmaydi. Nima bo`ladi-yu, bir kuni uuyga berilgan topshiriqni qayta-qayta o`qiydi, dars va kitobdan boshqa hech narsani o`ylamaslikka harakatqiladi. Qunt qilish, berilgan topshiriq ustida ko`p mehnat qilish lozimligini tushunib yetadi. O`zidagibunday ijobiy o`zgarishdan xursand bo`ladi. Boladagi bu quvonch va hayajonni shoir yosh kitobxon ruhiyatigamos ravishda chizib beradi:

Shunday qilib do`stlarim,Aytsam yurak so`zlarim,Yurishib qoldi ishimKo`payib ketar "besh"ish.

Bolalar shoirining "Tuganmas kon", "O`qituvchi baho qo`yganda", "Ko`chalarni to`ldirib", "Sizganima bo`ldi, o`g'il bolalar?", "Yuqimli "2" lar", "Bilsa bo`lar ekanku!", "Sentyabrdan kim sevinar?" kabishe'rlari ham a'lo va yaxshi o`qish uchun intilayotgan, harakat qilayotgan bolalar to`g`risida yozilgandir.

Ba'zan o`quvchi-yoshlar orasida mug'ambir, pismiq bolalar ham topilib qoladi. Shoirning "Qo`lko`tarib qo`lga tushdi" degan asari ana shunday bolalarga bagìshlangan. Asar qahramoni aslida dangasa,ishyoqmas, qoloq o`quvchi. U buni o`qituvchisiga sezdirmaslik uchun har kuni dars paytida "Men aytaman,



deb ko`taradi qo`l". O`qituvchi esa bolaning bunday mug'ombirligini sezmaydi, u darsni yaxshi o`zlashtiribdi,deb undan so`ramaydi, baho qo`yib qo`yaveradi. Oxirgi bir kuni "Mayli, ayta qol" deydi. Shunda haligi bolasavolga javob bera olmay, o`qituvchi va o`quvchi do`stlari oldida izza bo`ladi:

DarvozasigaUrilganday gol.Qo l̀ga tushgandiU ko`tarib qo`l.

Shoir she'rlarida kichkintoylarning jismoniy ishga intilishlari ham yaxshi ochib beriladi. "Oftobchiqdi olamga" asarida u xalq og'zaki ijodidan unumli foydalangan. She'rda bolalarning harakati, urinishi,kattalar ishiga ko`maklashishi nihoyatda ta'sirli va shirali ifodalangan.

Foydalanilgan adabiyotlar:1. Jumaboyev M. O'zbek bolalar adabiyoti. -T.: O'qituvchi, 20022. www.ziyonet.uz sayti.

16



INGLIZ TILIDA SINONIMLARNING ISHLATILISHI

Babadjanova Umida KamildjanovnaToshkent viloyati Zangiota tumanidagi 44-maktab ingliz tili fani o`qituvchisi

Annotatsiya: Ushbu maqolada ingliz tilida sinonimlarning ishlatilishiga doir bir nechta tilshunoslarningasarlaridan parchalar keltirilgan.

Tilshunoslikda umum qabul qilingan tushuncha, bu sinonimlar, ya`ni talaffuzi har xil, ma`nosi bir xilyoki ma`nosi bir-biriga mos so`zlardir. A. B. Sharipov bu tarifga aniqliklar kiritadi, "Ma`nosi butunlay moskeladigan, tovush tarkibi bilan farq qiladigan so`zlar sinonimlar emas, bunday moslik tillarda bo`lmaydi".Shunday qilib, sinonimlar - tovush tarkibi bilan farq qiladigan va o`zining o`hshash ma`nolarida u yoki bufarqlarni mujassamlashtirilgan so`zlardir.

Ba`zan sinonimlar ta`riflari ularning klassifikatsiyasi orqali aniqlanadi. Shunday ta`riflardan biri K. A.Levkovskayanikidir. "Sinonimlar bu - nominativ mazmuni jihatdan mos tushadigan, qo`llanish hussiyatlariva turli qo`shimcha ma`nosi bilan bir-biridan farqlanadigan so`zlar (ideografik) sinonimlardir. " ikkinchitomondan farq qiladi.

Soxta sinonimlar o`z o`rnida quyidagi qismlarga bo`linadi:a) Bir davriy nuqtai nazardan mavjud bo`lgan va faqat ayrim matnlarda o`zaro almashinish mavjud

bo`lgan sinonimlarni tahlil qilamiz. Misol: lamp-jump, xilper-aider, assistance.The two sleepy helpers put the wrong harness on the wrong horses.She couldn`t find for herself neither an aider nor a counselor she was alone with her troubles and

difficulties. (Dickens)He was presented to a clerk in the wordens office and his name and crime entered in the book-himself

assigned to two assistents who saw to: if that he was given a prison both and hair cut. (Drieser).Birinchi gapimizda helpers - yordamchilar ma`nosida qo`llanilib, helpers - so`zining asl ma`nosi

ma`lum ishda ko`maklashuvchi shaxs hisoblanadi. Ikkinchi gapimizda an aider so`zi va ko`makdosh madadkor,yordamchi ma`nosida kelib an aider so`zi ishda, ayrim harakterlarda hurmat bilan yordamlashuvchi shaxshisoblanadi. Uchinchi gapimizda assistet so`zi yordamchi ma`nosida keladi. b) Bir davriy nuqtai-nazardamavjud bo`lgan va emotsiya jihatidan emas, balki ma`no jihatidan o`zaro almashinuviga ega bo l̀gan sinonimlarnitahlil qilamiz. Masalan: liberty-freedom, hide-concial.

He approach of liberty makes even an old man brave. Education is a better safeguard of liberty then astamina army. (Proverbs).

The agreement which provides that U. S. Government must at all times ensure freedom of access to theUnited Nations headquarters. (Daily worker 1960).

He has a secret should not only hide it, but hide that has it to hide.Clyde had managed to conceal his realations. (Bennett).Bu yerda liberty va freedom so`zlari juda tez almashinib ketadi. Freedom so`zi ozodlik, erkinlik degan

ma`noda kelib, davlat yoki shaxsni gapirishda, ozod bo`lish ma`nosida keladi. Liberty - so`zining ma`nosio`zbek tilida erkin bo`lish, erkinlikka erishish ma`nosida va qilish, aytish ishning erkinligiga ega bo`lishma`nolarida keladi.

Sinonimiyani erkinroq tushunishni biz Roteni "Tezaurus"idagi quyidagi parchada ko`rishimiz mumkin.Masalan "nice" so`zini ko`rib chiqaylik. Biz bunda "nice" so`zida turli ma`nolarda keluvchi turli sinonimlarniko`rishimiz mumkin.

Nice - so`zining sinonimlari o`zbek tilida - yahshi, yoqimli, mayin, chiroyli, jozibali, ingliz tilidasavory - yoqimli, discriminative - ajratib turadigan; exact-aniq, good-yaxshi, foydali, sahiy, muloyim,pleasing-yoqimli, jozibali, fastidious-nafis, honourable-rostgo`y, sahiy kabi ma`noli so`zlarni o`z ichigaolib kelishi mumkin. Ushbu so`zlarning har biri "Tezourus" lug`atining sinonimlar ro`yhatida uchraydi.Erkinroq tushuntirishda sinonimiya tushunchasidagi ushbu parcha so`zlar nice so`ziga sinonim bo`ladi.

O`zbek tilshunosi Azim Hoshiyev sinonimlarga ta`rif berib shunday deydi: - "sinonimlar talaffuziyozilishi har xil birlashtiruvchi ma`nosi bir xil bo`lgan, qo`shimcha ma`no nozikligi, emonsional buyrug`i,qo`llanishi kabi bir qator hususiyatlari bilan o`zaro farqlanadigan so`zlardir."

Til hodisalari bir guruhga, bir turga birlashar ekan, bu birlashish ulardagi yaqinlik asosida emas, balkibirlik asosida bo`ladi. Demak ikki va undan ortiq so`z ma`nosi asosida o`zaro birlashar ekan o`z-o`zidanularning ma`nosida bir xillik bor bo`ladi. Masalan: witness-spectator-shohid so`zlari biror-bir voqea-hodisanio`z ko`zi bilan ko`rgan uni tasdiqlovchi shaxs ma`nosini bildiradi.



So`zlarning ma`nosi qay darajada bo`lmasin, yaqinlik bor, lekin bularning hammasi o`zaro sinonimbo`lmaydi. Buni To smile - tabassum qilmoq bilan guffam - qah-qahalamoq so`zlarini qiyoslaganda aniqyozish mumkin.

Zvechensev kitobidan keltirilgan:Hard - qattiq Strong - kuchliFirmly - mustahkam Solid - pishiq sinonimlarni tahlil qilamiz.Kuchli bo`yoq - ketmaydigan bo`yoq Kuchli hid - achchiq hidKuchli shakar - qattiq shaker Kuchli muz - mustahkam muzKuchli ayoz - shafqatsiz ayoz Kuchli shamol - chuqur shamolKuchli organizm - chidamli organizm Kuchli do`stlik - sodiq, ajralmas do`stlikKuchli so`z - chin so`z Kuchli gan - arishish so`zi.Bu yerda qattiq, kuchli, mustahkam sinonimlarni hamma so`zlarda ham ma`no jihatidan bir-biriga mos

kelmaydi.Masalan: bir mustahkam eritma, qattiq bo`yoq, chuqur shamol deb aytolmaymiz.

18



INGLIZ TILIDA PREDLOGLARNING O`RNI VA ROLI

Bayjanova Xosiyat AbdusharipovnaHazorasp tumanidagi 28-maktab ingliz tili fani o`qituvchisiTel: +998941108842

Annotatsiya: Mazkur maqolada ingliz tilidagi ayrim predloglarning ishlatishi haqida so`z yuritiladi.Kalit so`zlar; Morfologik birikma, sifatdosh, leksik ma`no, Without" predlogi, under predlogi.

Predloglar gap bo`laklari o`rtasida aloqa o`rnatuvchi vositalardir. Predloglar barcha yordamchi bo`laklarsingari formal morfologik belgilarga emas, ularning aksariyati qadimgi ingliz tili so`zlari o`zagidan kelibchiqqan predloglardir. Shu bilan birga, biz predloglarga har tomonlama berk bo`lak deb ham qaray olmaymiz.Ular kamdan-kam va asta-sekin o`z-o`zini morfologik jihatdan to`ldirib boradi. Masalan, considering,during sifatdoshlarini misol qilib olishimiz mumkin. Bundan tashqari qo`shma va frazali predloglar hammavjud: owing to, in spite of, etc.

Predloglar orqali yuz beradigan munosabatlar keng qamrovli xarakterga ega bo`ladi. Vaqtga tegishlimunosabatlar to`g`risida ko`p nazariyalar mavjud bo`lib, ularni grammatiklashtirilgan predloglar guruhigaajratadilar, ya`ni mavhum aloqani o`rnatuvchi predloglar guruhiga. Albatta, bu guruhga mansub predloglarsemantic jihatdan kelishik qo`shimchalari uchun ham bunday predloglar o`zbek tiliga alohida predlog orqalitarjima qilinmaydi. Bu predloglar guruhiga of, to, by, with larni kiritish mumkin. Bundan tashqari, o`rin -joyni ko`rsatuvchi predloglar gapda tamomila boshqa mavhum munosabatni anglatuvchi predlog ham bo`libkelishi mumkin; to sit by the window - deraza yonida o`tirmoq, he was invited by his friend - ã o`ziningdo`sti tomonidan taklif qilingan edi.

Predloglar leksik ma`noga ega yoki ega emasligi haqidagi masalani favqulotda hal qilish juda qiyindir.Predloglar o`zbek tilida aniq bir nomga ega emaslar, ular o`zlari yaratadigan munosabatni nomlaydilar.Masalan, in, at, under, on predloglari predmetning qayerdaligiga ko`rsatma beradilar. Shuning uchun hamM.I.Steblin, kamenskiylar predloglarga leksik ma`noga ega bo`lmagan birliklar ded qaraydilar. Ularningfikriga qarshi I. Smerniskiy va Ilish B.A predloglar nafaqat oddiygina munosabatni, balki qandaydir aniq birmunosabatni ifoda etadilar, deydilar.

Bunday munosabatlar predlogning leksik ma`nosi kabi turlichadir. Haqiqatan ham The pen is onthe table va The pen is under the table gaplarida o`rin - joyni ko`rsatuvchi predloglar o`rtasida diametrikqarama-qarshilik mavjudligi seziladi.

Yoki the subject matter of the article, a play by Shakespeare, the tree by the house, the bird on thetree kabi so`z birikmalarida predlog munosabatlari umuman turlichadir.

The subject matter of the article (maqolaning mazmun- mohiyati) va a play by Shakespeare (Shekspirningpesasi) birikmalarida of va by predloglari leksik jihatdan biror ma`noga ega emas, lekin the tree by the house(uy yonidagi daraxt) va the bird on thó tree (daraxt ustidagi qush) birikmalarida by va on predloglarimavhum ma`noga ega emas, ular biron bir o`rin-joyga tegishli munosabatni anglatayapti. Shunday bo`lsa-da, har qanday holatda ham predloglar yordamchi vositalar ekanligini, shuning uchun ham biton nomga egaemasligini yodda tutish lozim. Predlogli birikmalar ichida "without" predlogi birikmalar muhim o`rin egallagan.Bu muhimlak, birinchi navbatda, uning cemantikasi bilan bog`liqdir.

"Without" predlogi negativ, ya`ni bo`lishsizlik ma`noga ega. Bu haqida izohli lugàtlarda ham, ikki tilliliklugàtlarda ham so`z boradi, shu bilan birga, bir necha lingvistlar - V.V. Menkova, B.N.Aksenenko,V.I.Kokla, V.N. Bondarenko, R. Quirk, S. Greenbaun, G. Leech, J. Starvick, J. Walmsleylar ham bu fikrniqo`llab - quvvatladilar. Oksford lugàti "without" predlogining gerundiyli birikmasida negative ma`no borliginibu predlog o`rniga not yuklamali infinitive va not yuklamali sifatdosh I ni qo`yib ko`rish bilan tushuntiribberadi:

to pass by without seeing him = to pass by so as not to see = to pass by and not to see =to pass by not seeing*

Without" predlogli birikmaning o`rniga not bo`lishsizlik yuklamasini qullay olishi mumkinligi "without"predlogli birikmada negative sintaksema mavjudligini aniqlashtiradi.

Umuman olganda, sintaksema deganda nimani tushunamiz? Bu savolga quyidagicha javob beramiz.Gapning strukturasida elementar sintaktik birliklar o`rganilar ekan, ularni chuqurroq oydinlashtirish

uchun, albatta, sintaktik aloqalarga murojat qilinadi. Bunda gap komponentining mazmun-mohiyatiga chuqurroqkirib borishga, ya`ni sintaksema deb nomlanuvchi elementar sintaktik birlik ustida ish olib boriladi. Gap vagapning komponentlaridan farqli o`laroq, gapning sintaksemalari sistemali munosabatlarni o`rganishimkoniyatlarini ochadi.



Sintaksemalar semantik jihatdan paradigmatik qatorlarga va ularning variantlariga ega bo`lib, ular eksperimentva modellashtirish metodlari orqali o`rganiladi. Sintaksemalar 3 ta asosiy kategorial simtaksemalarga, ya`nisubstansional (otga xos), prosessual (ish-harakat, jarayonga xos), kvalifikativ (sifatga, belgiga xos) sintaksemalargabo`linadi va bundan tashqari ular bir necha paradigmatic qatirlarga, ya`ni nokategorial sintaksemalargalokativ, temporal, negative, akkuzativ, ob`ekt appozitiv, negative akkuzativ, ob`ekt appozitiv, kauzal,aktiv, komitativ, relyativ, aggentiv kabi sintaksemalatga ega bo`ladi.

Foydalanilgan adabiyotlar:1. A.H.Hornby, A.S. Catenly, E.V. and wakefild "The advanced English: 1959, 1963 y.2. www.ziyonet.uz sayti.

20



HAMID OLIMJONNING XALQ OG`ZAKI IJODIDAN FOYDALANISHMAHORATI

Bobojonova Manzura SharipbayevnaXorazm viloyati, Urganch tumanidagi32-maktabning ona tili va adabiyot fani o`qituvchisiTel: +998941108842

Annotatsiya: Mazkur maqolada Hamid Olimjon ijodida xalq og`zaki ijodining ahamiyati haqida so`zyuritiladi.

Kalit so`zlar: Sovet adabiyoti, monografiya, badiiy to`qima, obraz estetikasi, fantaziya, epik asarlar.

H.Olimjonning folklor ruhida yaratilgan liro-epik asarlari bugungi kunda ham estetik qimmatiniyo'qotmaganligi bilan barobar, o'z davrida juda muhim adabiy-tarixiy vazifani ado etgan edi. XX asrning 30-yillari dostonchiligiga bag'ishlangan ko'pgina tadqiqotlarda, monografiya va maqolalarda masalani bu tomonigajuda kam ahamiyat berilgan. Ma'lumki, o'sha yillarda amalga oshirilgan vazifa yoppasiga savodsizlikni tugatishishi xalqimiz ongida katta o'zgarishlar yasadi. Uning adabiyot va san'at sohasidagi alohida hosiyati shu bo'ldiki,asrlar mobaynida tinglovchi bo'lib kelgan keng xalq ommasi-o'quvchi, ya'ni kitobxonga aylandi. Biroq uningdoston va ertak voqealari ta'sirida barqarorlik kasb etgan ko'nikmalari yozma adabiyot qonuniyatlarini, ayniqsa,Yevropa, rus va o'zga qardosh xalqlar adabiyotlari ta'sirida yaratilgan yangicha uslubdagi asarlarni qabulqilishga tayyor emasdi.

(Bu haqda A.Qodiriy "O'tkan kunlar" romani tanqidi yuzasidan bildirilgan fikrlarni eslaylik). H.Olimjonkitobxonlar dilidagi ma'naviy ehtiyojini birinchilardan bo'lib to'g'ri anglab va his qilib o'z asarlarini maksimaldarajada xalq hayoti bilan bog'lashga intildi. Bu fikrni uning quyidagi so'zlari ham tasdiqlaydi: "O'zbekadabiyotini yuksaltirish, uning tilini chin xalq tili qilish, sodda va chuqur qilish va nihoyat, umumanaytganda, o'zbek sovet adabiyotini chin ma'noda xalqchil qilish uchun folklorning ahamiyati buyuk bo'lur".

Ana shu intilishlar samarasi va ijodiy izlanishlari natijasida shoirning bir qator ballada va dostonlari "chinma'noda xalqchil" asarlar darajasiga ko'tarildi. Xususan, "Jangchi Tursun" balladasi shunday asarlar sirasigakiradi. Xo'sh, bu asarda ishtirok etgan folklor unsunlari nimalardan iborat?

Bu o'rinda avvalo shuni aytib o'tish kerakki, "Jangchi Tursun" balladasi shoir tomonidan bir necha lirikshe'rlarda "razvedka" qilib ko'rilgan jangchi o'g'il va ona munosabatlarining badiiy takomilidir. Zero, asarningg'oyaviy-estetik ta'siri kuchi asosan onaning so'zlariga jalb qilingan. Professor H.Yoqubovning to'g'rita'kidlaganidek: "Xalq og'zaki poetik ijodi ritmi bilan yo'g'rilgan ona nutqi farzandi haqida eshitgan xabarbilan boshlanib, ketma-ket o'g'liga berilgan otashin savollarga va nihoyat qat'iy buyruqqa, qalb amriningnakaziga aylanadi".

Biz o'z oldimizga qo'ygan masalaga ustoz domla ham juda to'g'ri yondasha olgan, ya'ni H.Olimjonning"Jangchi Tursin" balladasida folklordan qay usulda foydalanganini aniqlab bergan. Darhaqiqat, nazarimizda,bu asarda folklorning shakliy komponentlaridan unumli foydalangan. Jumladan, ona nutqining yarmi xalqningjonli tiliga xos ritorik so'roq shaklida, ikkinchi yarmi esa hukm tariqasida ifoda etilgan. Onaning so'roqlarivatani, el-yurti va oilasi sha'nini muqaddas deb biluvchi har bir kishining yuragida oriyat hislarini qo'zg'atuvchikuchga ega. Bu masalada ikkilanuvchilar yuragiga onaning so'roqlari o'qday qadaladi:

Ko'chadan o'taginingda,Yerga qarasinmi el?Ikki ko'zingga qarabTuproq to'zg'isinmi el?Mard o'g'lonlar elning faxri va ishonchi. Ular ko'ksini yovga qalqon qilib doimo elni ofatdan saqlab

kelganlar. Shuning uchun ham jangda ikkilanayotgan Tursunga el o'g'lonlarining ana shu udumini eslatadi:Yigit bo'lib dunyodaShu uchun yurganmiding?O'z yurtidan chekinganBotirni ko'rganmiding?

Ona nutqining ikkinchi qismida, yuqorida aytilganidek, ritorik so'roq o'rnini hukm egallaydi. Shoir shuo'rinda folklorga xos muhim bir detalni qo'llaydiki, u balladani badiiy salmog'ini juda yuqori darajaga ko'taradi.Bu qonli ko'ylak detalidir. U ona Tursun oldiga qo'yayotgan talablarning kulminatsiyasi sifatida diqqatni jalbqiladi.

H.Olimjon xalq og'zaki ijodiyotining bebaho namunalaridan saralab olgan badiiy jamg'armalari hech bir



mubolaga'asiz aytish mumkinki dramatik asarlari to'qimasiga ham singib ketdi. Bu hol ikkinchi jahon urushidavri o'zbek adabiyotida folklorga bo'lgan yalpi qiziqishning xarakterli namunalaridan biri sifatida izohlanadi.Chunonchi, "Muqanna" dramasining g'oyaviy-kompozitsion negizi quyidagi uch asosga: tarixiy haqiqatga,badiiy to'qimaga va xalqning Muqanna haqidagi to'qigan rivoyatlariga bevosita tayanilgan.

Hamid Olimjon ibn Hakim shaxsiyatiga dialektik nutaqi nazardan yondashadi. Uning qalamida Muqannatarixiy haqiqat va badiiyat mezonlariga muvofiq tajassumini topadi. Yozuvchi intellekti obraz estetikasinibelgilagani singari, H.Olimjon ijodiy fantaziyasining kengligi, tarixiy arboblar va hodisalar haqidagi tushunchasidrama muvaffaqiiyatini ta'minladi.

Asar voqealarini harakatga keltiruvchi obrazlarning asosiy qismi bevosita H.Olimjon fantaziyasiningmahsullaridir.

Foydalanilgan adabiyotlar:1. Karimov N. XX asr adabiyoti manzaralari. T.: 2008.2. www.leterature.uz sayti

22



SO`Z TURKUMLARI HAQIDA MA'LUMOT

Madrimova SharofatHazorasp tumanidagi 19-maktabning boshlang`ich sinf o`qituvchisi

Annotatsiya: Ushbu maqolada so`z turkumlari va so`z turkumlarining turlari haqida ma`lumotlar keltirilgan.Kalit so`zlar: Leksik semantik tamoyil, morfologik tamoyil, sintaktik tamoyil, bog`lovchi, to`ldiruvchi,

modal so`zlar.

Nutqimizda mavjud so'zlar bir-biridan ma'no va grammatik xususiyatlari jihatidan farq qiladi. Shungako'ra so'zlar ma'no va grammatik xususiyatlarning o'xshashligi jihatidan ayrim-ayrim leksik-grammatikguruhlarga-turkumlarga ajratiladi. So'zlarni turkumlarga ajratish uch tamoyilga tayanadi:

1) leksik-semantik tamoyil; 2) morfologik tamoyil; 3) sintaktik tamoyil;Leksik-semantik tamoyil Leksik-semantik tamoyiliga ko'ra so'zlarni guruxlarga ajratishda uning leksik

ma'nosiga qaraladi.Masalan: tuz, non, kitob, tinchlik, daryo, tog', osmon kabi so'zlar predmetlik ma'nosini (bunday

so'zlar ot so'z turkumi deb nomlangan); katta ko'cha, shirin olma, tiniq osmon, ko'k ko'ylak kabi so'zlarpredmetning belgisini (sifat deb nomlangan); asta o'qidi, do'stona gapirdi, tasodifan duch keldi, piyoda yurdikabilar ish-harakatning belgisini (ravish deb nomlangan); beshta daftar, yuzlab odam, ikkinchi kurs,o'ntadan o'quvchi kabi so'zlar predmetning miqdorini, tartibini (son deb nomlangan) ifodalaydi.

Ayrim so'zlar predmet, belgi, miqdor kabilarni nomlab ko'rsatmasa ham, ularning mavjudligigaishora qiladi. Bunday so'zlar olmoshlar deb nomlangan. Ayrim so'zlar bormoq, kelmoq, yozmoq,kulmoq, uxlamoq kabilar harakat va holat ma'nosini (fe'l deb nomlangan) ifodalaydi.

Tilda shunday so'zlar ham borki, ular mustaqil holda leksik ma'no ifoda etmaydi, biror hodisaningatamasi nomi bo'la olmaydi. Bunday so'zlar hozirgi o'zbek tilida ko'makchi, bog'lovchi, yuklama, modal,undov, taqlid so'zlar deb yuritiladi. Demak, bu tamoyilga ko'ra so'zlarni guruhlarga ajratishda ularningleksik-semantik xususiyati e'tiborga olinadi.

Morfologik tamoyil Morfologik tamoyilga ko'ra so'zlarni guruhlarga ajratishda ularning morfologikshakllari asos qilib olinadi. So'zlarning qanday morfologik shaklda kelishi uning ma'no xususiyati bilanbog'liq. Masalan: predmet tushunchasini bildirgan so'zlar-otlar, egalik, kelishik, son kabi grammatik shakllargaega; predmetning belgisini bildirgan so'zlar (sifat va ravishlar) daraja shakliga; harakat yoki holat ma'nosinibildirgan so'zlar -fe'llar nisbat, zamon, shaxs-son, mayl kabi shakllarga ega bo'ldi.

Predmet yoki shaxsga ishora qilgan olmoshlar ham son, egalik, kelishik qo'shimchalarini olib,morfologik jihatdan o'zgarish xususiyatiga ega. Yuqorida sanab o'tilgan mustaqil holda tushuncha ifoda etmaydiganko'makchi, bog'lovchi, yuklama, modal, undov va taqlid so'zlar otlashganda shakllarga ega emas. Undov vataqlid so'zlar otlashganda morfologik jihatdan o'zgaradi.

Sintaktik tamoyil Bu tamoyilga ko'ra so'zlarni guruhlarga ajratishda so'zlarning sintaktik tomoni, ya'nigapda bajaradigan sintaktik vazifasi, qanday so'zlar bilan munosabatga kirish e'tiboga olinadi. Predmet ma'nosinianglatuvchi so'zlarning shakllari ularning gapda bajaradigan vazifasi, qanday so'zlar grammatik munosabatgakirishishini bildiradi.

Masalan: Bulbul chamanni sevar, Odam-Vatanni.Xalqimizning turmushi bo'ldi farovon paxtadan.

Belgi bildiradigan so'zlar predmet yoki harakat ifodalovchi so'zlar bilan grammatik munosabatgakirishib, gapda aniqlovchi yoki hol vazifasini bajaradi. Bunday so'zlarga sifat, son, ravish kabi so'z turkumlarikiradi.

Masalan: To'g'ri so'z qilichdan o'tkir.Boya yelday uchib ketayotgan odam endi shoshilmasdi. (SH)Talabalarimiz shahardagi yigirma to'rtinchi maktabga amaliyotga chiqishdi.Predmet, belgi, miqdorning mavjudligiga ishora qiluvchi, ular o'rnida almashinib qo'llanuvchi so'zlar,

ya'ni olmoshlar ham gapda turli xil grammatik shakllarda kelib, gap bo'lgan vazifasini bajaradi.Tilda mavjud bo'lgan ayrim so'zlar leksik ma'no ifodalamaydi, morfologik shakllarga ega emas. Demak,

ular gapda sintaktik vazifa bajarmaydi. Bunday ko'makchi, bog'lovchi, yuklamalar kiradi. Bunday so'zlarleksik ma'no anglatuvchi so'zlar orasidagi grammatik munosabatni shakllantiradi, gap yoki uning tarkibidagiayrim so'zlarga qo'shimcha ma'no qo'shadi.

Masalan: O'qituvchi va o'quvchilar zalga yig'ilishdi.



Ukam uchun kitob oldik. Bu binoni men ko'rganman! -Sen-a?Ayrim so'zlar (bor, yo'q, kerak, oh, uf, voy, duk-duk, piqir-piqir) biror hodisaning nomi

bo'lmasa ham gapda gap bo'lagi, so'z-gap sifatida qo'llanadi. Masalan: Uzoqdan duk-duk ovoz kelardi. Boyagidekdupur bor, lekin qayoqdagi kelayotgani ma'lum emas. Suv shildir-shildir oqmoqda. So`z turkumlari shutariqa tahlil qilinadi.

So'zlarning leksik-sematik, morfologik va sintaktik tamoyiliga ko'ra guruhlarga ajratilishiga so'z turkumlarideyiladi. Demak, hozirgi o'zbek tilidagi barcha so'zlar shu uch tamoyilga tayangan holda so'z turkumlarigaajratilgan shunga ko'ra so'zlar quyidagi guruxlarga bo'linadi.

Mustaqil so'zlar: Ot, sifat, son, olmosh, fe'l, ravish. Mustaqil holda leksik ma'no ifoda eta oladigan,biror morfologik shaklda kelib, gap bo'lagi vazifasini bajaradigan so'zlarga mustaqil so'zlar deyiladi.

Yordamchi so'zlar: ko'makchi, bog'lovchi, yuklamalar. Ular leksik ma'no ifoda etmaydi va gap bo'lagivazifasini bajarmaydi. So'z va gaplar orasidagi munosabatni belgilaydigan yoki ularga qo'shimcha ma'noqo'shadigan so'zlarga yordamchi so'zlar deyiladi.

Modal so'zlar. So'zlovchining aytilayotgan fikrga bo'lgan turli munosabatni bildiradigan so'zlar deyiladi.Modal so'zlar biroor so'zning atamasi emas.

Undov va taqlid so'zlar. Undov so'zlar so'zlovchining his-hayajonini, buyruq-xitobini bildirsa; taqlidso'zlar turli tovush, shu'la-harakat, holat kabilarga tovush orqali taqlidni bildiradi. Lekin mustaqil so'zlarkabi biror hodisaning atamasi, nomi bo'la olmaydi. Shuning uchun ham undov va taqlid so'zlar ham alohidaguruhni tashkil etadi.

Foydalanilgan adabiyotlar:1. S.Rahimov,B.Umurqulov, "Hozirgi o'zbek adabiy tili"Toshkent-2003 y

24



ZULFIYA IJODIGA NAZAR

Masharipova Maqsuda OzadovnaHazorasp tumanidagi 19-maktabningona tili va adabiyot fani o`qituvchisi

Annotatsiya: Mazkur maqola bahor faslining ilk kunlarida dunyoga kelgan o`zbekning zabardast shoirasiZulfiyaning ijod yo`liga bag`ishlanadi.

Kalit so`zlar: "Ishchi", "Yosh leninchi", "Kolõozchi bolàlàr", xalq og`zaki ijodi.

Zulfiya ÕÕ àsr o'zbek àdàbiyotidà, she'riyat và dostonchilikdà sezilàrli iz qoldirgàn shoirà hisoblànàdi.Uning she'riyatidà hàyot zàvqi, yaràtish shàvqi và g'oliblik g'ururi, kelàjàk sururi hàmdà insonlàr bàõti,oshiqlàr àhdi, õàlqning yovgà, yomonlikkà g'àzàbi, qirqin urush keltirgàn hijron àzobi-yu àyolning bàrdoshi,õullàs õilmà-õil hàyotiy, insoniy tuyg'ulàr, fikrlàr, g'oyalàr ifodàlànàdi. Zotàn, Zulfiya ijodining hàroràtini,ruhini belgilàgàn omil hàm undàgi yuksàk, jo'shqin và fàol insonpàrvàrlikdir. U insonning shodligigà shodlikqo'shishgà, dàrdigà sherik, yaràsigà màlhàm bo'lishgà intilàdi, tinchlik, àdolàt, hàqiqàt, go'zàllik và ezguliknifàrzàndini àrdoqlàgàn onà kàbi himoya qilàdi.

Shoirà Zulfiya Isroilovà 1915 yili 1 màrtdà Toshkent shàhridà hunàrmànd oilàsidà tug'ilgàn. Uning onàsiÕàdichà opà õàlq og'zàki ijodini yaõshi bilàr và bolàlàrigà turli õil qo'shiq, ertàk, àfsonà hàmdà dostonlàrniàytib beràrdi. Shoirà o'tmishini eslàrkàn: "...so'zgà shàydolik hissini qàlbimdà... oddiy àyol- onà uyg'otgàn", - deydi.

1928 yili boshlàng'ich màktàbni tugàtgàn Zulfiya ToShkent õotin-qizlàrpedbilim yurtigà o'qishgà kirdi. Shu yillàrdà uning àdàbiyotgà qiziqiShi kuchàydi.U Nàvoiy, Lutfiy, Fuzuliy, Shekspir, Bàyron, Nekràsov và Lermontovlàrnisevib o'qidi. Hàmzà, Sàdriddin Àyniy, Àbdullà Qodiriy, G'àyràtiylàr àsàrlàrinio'rgànib, zàmonàviy yozuvchilàr ijodini sinchiklàb kuzàtdi. Dàholàr ijodinio'rgànish shoiràgà qànot bàg'ishlàdi. U o'zining juftlàngàn, ohàngdosh bàytlàrto'qiy boshlàyotgànini pàyqàb qolàdi.

1930 yildàn boshlàb "Ishchi", "Yosh leninchi", "Kolõozchi bolàlàr", "Yangiyo'l" gàzetà và jurnàllàridà Yosh shoiràning dàstlàbki she'rlàri ko'rinàdi. 1932yildà 17 Yoshli shoiràning birinchi she'rlàr to'plàmi "Hàyot vàràqàlàri" bosilibchiqdi. "Yuksàlish qo'shiqi", "Ulug' bàyràmgà", "Men ishchi qizi", "Zàvod yo'lidà","Kolõoz qizi", "Ozod qiz" kàbi dàvr ruhi bilàn sug'orilgàn she'rlàr undàn o'rinolgàn edi.

1933 yili o'qishini tugàtgàn Zulfiya Toshkent Dàvlàt pedàgogikà institutidà tàhsil ko'rdi (1933-1935),keyin esà À.S.Pushkin nomidàgi Til và àdàbiyot ilmiy tekshirish instituti àspirànturàsidà o'qidi (1935-1938).

1938-1939 yillàrdà àdibàning ikkità she'riy to'plàmlàri - "She'rlàr"và "Qizlàr qo'shig'i" chop etildi.Shoirà bu to'plàmdàgi she'rlàridà onà-Vàtàn tàbiàtining go'zàl mànzàràlàri, chàmàn bog'làrini, bàhorinizàvq bilàn kuylàydi. "Bàhor", "Bàhor kechàsi" Shulàr jumlàsidàndir. "Hojàr", "Nishondor", "Seni sevàrdim","Studentkà" kàbi she'rlàridà shoirà õotin-qizlàr tushunchàsidàgi Yangi hàyotgà, istiqbolgà dàdil intilishiniyorqin ifodàlàdi.

Urush yillàridà Zulfiyaning ijodi yanàdà màzmundor bo'ldi. Bu yillàrdà u "Uni Fàrhod der edilàr"(1943), "Hijron kunlàridà" (1944), rus tilidà "Vernost" to'plàmlàrini nàshr ettirdi. Bulàr oràsidà "Qo'limdàqurolu, ustimdà shinel", "Gullàr ochilgàndà", "Pàlàk", "O'g'lim, sirà bo'lmàydi urush" she'rlàri àyniqsà,diqqàtgà sàzovordir.

O'shà og'ir yillàrdà Zulfiya uchun yanà bir kàttà yo'qotish sodir bo'ldi. U 1944 yili umr yo'ldoshi, hàmhàyotdà, hàm ijoddà suyangàn tog'i, ikki qànoti bo'lmish Hàmid Olimjonidàn fojiàviy hàlokàti tufàyli àjràbqoldi. Zulfiya umrining oõirigàchà uning yodi bilàn yashàb, ungà bo'lgàn muhàbbàti, sàdoqàtini kuylàb o'tdi."Hijron kunlàri", "Bàõtiyor sevgini kuylàrdi sozim", "Ne bàlogà etding mubtàlo", "Sen qàydàsàn yuràgim","Bàhor keldi seni so'roqlàb" she'rlàri shu hijron mevàlàridir:

Sog'ingàndà izlàb bir nishonQàbring tomon olàr edim yo'l.Keltiràrding mengà bir zàmon,Endi hàr choq men eltàmàn gul. õ õ õ



Hijroning qàlbimdà, sozing qo'limdà,Hàyotni kuylàymàn, chekinàr àlàm.Tunlàr tuShimdàsàn, kunduz yodimdà,Men hàyot ekànmàn, hàyotsàn sen hàm!Shoirà hàyoti dàvomidà ko'p màmlàkàtlàrdà bo'ldi. Uning Hindiston sàfàri nàtijàsi bo'lgàn "Mushoirà"si

judà kàttà shuhràt qozondi. Zulfiya Oybek õotiràsigà "Quyoshli qàlàm" dostonini yozib biz uchun àjoyibmeros qoldirdi.

Dostondà Oybek bizning ko'z o'ngimizdà ulkàn yozuvchi, zàhmàtkàsh ijodkor, shuningdek hàstà vujudegàsi hàmdà nuroniy siymo sifàtidà gàvdàlànàdi. Shoirà uning qiyofàsini jonlàntirishdà o'z õotiràlàrigà,yozuvchi bilàn qilgàn sàfàrlàri, suhbàtlàrigà, àsàrlàridàn olgàn tààssurotlàrigà tàyanàdi.

Zulfiyaning so'nggi nidosidek jàrànglàb qolgàn "Õotiràm siniqlàri" àsàri hàm õuddi "Quyoshli qàlàm"singàri lirik doston hisoblànàdi. Undà shoirà deyarli ilgàrigi hech bir she'ridà ifodàlày olmàgàn tuyg'ulàrini,o'y-fikrlàrini: zàmonlàr o'zgàrishi bilàn tug'ilgàn qàràshlàrini to'kib solishgà, hissiy emosionàl tàrzdà kishilàrgàetkàzishgà intilàdi. Dostondà shoirà istiqlol dàvrini hurriyat sifàtidà olqishlàydi. Àvvàlgi dostonlàridàn "Õotiràmsiniqlàri" àsàri psiõologik tàhlilning terànlàshgànligi, umumbàshàriy fàlsàfà ifodàlàngànligi bilàn àjràlibturàdi.

Zulfiya, shuningdek, Pushkin, Lermontov, T.Shevchenko, Lesya Ukràinkà, N.Tiõonov, Verà Inber,Edi Ognesvet, Qàysin Quliev kàbi àdiblàr ijodidàn nàmunàlàr tàrjimà qildi.

Foydalanilgan adabiyotlar:1. Àkbàrov À. Zulfiya. T., G'àfur G'ulom nomidàgi Àdàbiyot và sàn'àt nàshriyoti, 1983.2. www.ziyonet.uz sayti.

26



INGLIZ TILIDA OLMOSHLARNING UMUMIY KLASSIFIKATSIYASI

Ruzmetova Nargiza AnvarovnaUrganch shahridagi 28-maktabning ingliz tili fani o`qituvchisi

Annotatsiya: Ushbu maqolada ingliz tilida olmoshlarning qo`llanilishi va ularning umumiy klassifikatsiyasihaqida bayon etadi.

Kalit so`zlar: Sintaktik aloqa, so`z turkumlari, olmoshlar, leksik ma`no, substantiv olmoshlar, adèktivolmoshlar.

Tilda mavhum ma`no va mustaqil funksiyaga ega bo`lgan predmetlarni va ularning belgisini hamdapredmetning o`rtasidagi sintaktik aloqalarni qisman ko`rsatib kelgan so`z turkumiga olmosh deyiladi. Olmoshlargarchi har xil so`z turkumlari o`rnida ishlatilsa ham ular predmet va ularning ma`nosini to`g`ridan to`g`riifodalamaydi.

Ingliz tili grammatikasida ham bir qator masalalar tilshunos olimlar tomonidan o`rganilgandaturli-baxs munozaralarga sabab bo`lmoqda. Ana shu muammoli masalalardan biri olmoshlardan leksik ma`nojihatdan alohida so`z turkumiga ajratish biroz mushkul. Chunki ko`pchilik olmoshlar otlik xususiyatlariga egabo`lsa, ba`zilarining sifat bilan umumiy o`xshashlik tomonlari ko`p. aynan shu fakt ba`zi tilshunos olimlarialohida so`z turkumi sifatida ajratish shart emas, ularni ot va sifat so`z turkumiga tarqatib yuborish kerak deganfikrga olib keldi, lekin bu fikr muammoni yanada chigallashturdi.

Chunki olmoshlarning boshqa so`z turkumlariga o`xshaydigan jihatlari ko`p.Olmoshlar ma`no va ishlatilishiga ko`ra quyidagi guruhlarga bo`linadi:1. Substantiv olmoshlar. (Substantive or noun pronouns).2. Adèktiv olmoshlar. (Adjective pronouns).Ot o`rnida kelib ega, to`ldiruvchi va predikativ vazifasida qo`llaniladigan olmoshlar substantiv olmoshlar

deyiladi.Masalan: When they had taken their places, she said adruptly: I have a crow to pluck with you (G.

Joyce).Ular o`z joylarini egallashgandan so`ng u qo`pollik bilan dedi. Mening qargàm bor siz bilan patlarini

yulish uchun.oIt smells like giraffe and it hicks like Giraffe, it hasn`t any form (P. Kipling).U jirafa kabi hid taratadi va u jirafadek tepadi, u hech qanday shaklga ega emas.oShe got up and danced round her (Jbid).U uygòndi va uning atrofida raqsga tushdi.oHe will hill mice and he will be kind to babies when he is in the house, just as long as they do not pull

his tail too hard.U sichqonlarni o`ldiradi va u go`daklarga mehribon bo`ladi, u uyda bo`lgan paytda ular uning dumini

qattiq tortishmasa.Substantive olmoshlar son va kelishik kategoriyalariga ega:Masalan: birlikda I, he, she, it; ko`plikda we, you, they;I (nominative case)-me (objective son).He (nominative case)-him (objective son).Masalan: oThe girl Glanced back at him over her shoulder and said with great bitterness. (J. Joyce).Qiz unga tikilib orqasiga qaradi va chuqur gàm bilan aytdi.Predmetning belgisini, sifatini aniqlab gapda asosan aniqlovchi vazifasida keluvchi olmoshlar deyiladi.Masalan: oShe nodded her head gravely (J. Joyce).U boshini jiddiy holatda irgitdi.o"O my Enemy and Mosher of my cnemy" said the cat . (R. Kipling).Ey, mening dunshmanim u dushmanimning onasi-dedi mushuko"That`s your very own hump that you`ve brought upon your very own self by not working (Gbid)".oOn his heart he was satisfied.Yuragidan u mamnun edi. (D. H. Lawrence).Ayrim olmoshlar ham substantive, ham adèktiv olmosh vazifasida kelishi mumkin.Masalan: oAll (substantiv) was dark in the house. (Galsworthy).Hamma narsa uyda qorongù edi.oBut we don`t want all (ad

Documents

Òîøêåíò Ôåâðàëü | 2020. 2-³èñì · USING GAMES TO IMPROVE STUDENTS' COMMUNICATIVE ABILITY.....74 34.G'iyosova Roziya Rizoqulovna, ONA TILI VA ADABIYOT DARSLARIDA