บทท 2

เอกสาร และงานวจยทเกยวของ

การศกษา เรองปจจยทมผลตอภาวะโภชนาการเกนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 อ าเภอเมอง จงหวดอตรดตถครงน มเอกสารและงานวจยทเกยวของ สามารถแบงไดเปนหวขอตางๆดงตอไปน

1. ภาวะโภชนาการ 2. ภาวะโภชนาการเกน 3. ความรและพฤตกรรม 4. ปจจยทมผลตอภาวะโภชนาการเกน 5. งานวจยทเกยวของ 6. กรอบแนวคดในการวจย

ภาวะโภชนาการ

ภาวะโภชนาการ (Nutritional status) หมายถง สภาวะทางรางกายทประเมนจากสารอาหารและการใชสารอาหารทรางกายไดรบของแตละคนโดยเปนผลของปจจยตงแต การรบประทานอาหาร การยอยอาหาร การดดซม การขนสง การสะสม ตลอดจนการเผาผลาญสารอาหารในระดบเซลล นอกจากนนสงแวดลอมภายนอก ไดแก เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ สภาพทางรางกายและจตใจ รปแบบอาหารทรบประทาน เหลานมผลตอภาวะโภชนาการ

นกวชาการดานโภชนาการไดใหความหมายแตกตางกนดงน นฤดม บญ-หลง และคณะ (2545) ไดใหความหมายวา ภาวะโภชนาการ หมายถง สภาพของสขภาพของแตละบคคลทเกดจากการบรโภคอาหารและการทรางกายใชสารอาหารจากอาหารเพอการเจรญเตบโต บ ารงซอมแซมหรอท าใหอวยวะตาง ๆ ของรางกายสามารถท างานไดปกต

ปราณต ผองแผว (2539) ไดใหความหมายวา ภาวะโภชนาการ หมายถง ภาวะสขภาพของบคคลทเปนผลมาจากการน าประโยชนจากสารอาหารทจ าเปนตอรางกายไปใช สารอาหารดงกลาว ไดแก โปรตน ไขมน คารโบไฮเดรต เกลอแร วตามน และน า ซงภาวะโภชนาการจะปกตหรอบกพรองนน ขนอยกบการไดรบสารอาหารทมประโยชนอยางครบถวน หรอมความสมดลระหวางความตองการสารอาหารของรางกายและการไดรบสารอาหาร การทมสขภาพจตทด มความมนคงทางอารมณ กระตอรอรน สดชนแจมใส หมายถง สภาพหรอสภาวะของรางกายทเกด

8

จากการบรโภคอาหาร รวมถงการพกผอน การดดซม การสะสมอาหารในรางกาย นอกจากนผลจากการเผาผลาญอาหารในรางกาย ยงเปนปจจยทส าคญทสามารถสงผลกระทบตอภาวะโภชนาการได

ดงนน ภาวะโภชนาการ คอ การมภาวะโภชนาการทด เหมาะสม มการเจรญเตบโตตามวยอนเนองมาจากการบรโภคอาหารทเพยงพอกบความตองการของรางกาย กลมเดกวยเรยน เปนวยทมการเปลยนแปลงหลายอยางทแตกตางกนไปจากวยอนบาล เชน เดกวยนมการเจรญเตบโตทชาลง มการเปลยนแปลงทางสดสวนมากขน ควรไดรบพลงงานและสารอาหารทมคณภาพสง ครบถวน และเพยงพอกบความตองการของรางกายในแตละวน หากเดกวยนไดรบอาหารทไมเหมาะสม อาจกอใหเกดภาวะขาดสารอาหารได แตในขณะเดยวกนเดกนกเรยนทบรโภคอาหารขยะหรออาหารจานดวน อาจท าใหเกดภาวะโภชนาการเกนไดดวย

โภชนาการส าหรบเดกวยเรยน จากการพฒนาเศรษฐกจภายใตระบบทนนยมไดเปลยนแปลงวถชวตของคนในสงคมอยาง

รวดเรว การหลงไหลของกระแสวฒนธรรมตะวนตกไดสงผลใหชวตประจ าวนเกดความรบเรง ทงในการประกอบอาชพ การศกษา ผหญงท างานนอกบานมากขน มความเครยดสะสมจากการท างาน โอกาสในการออกก าลงกายมนอย การใชเวลารวมกนภายในครอบครวนอยลง ท าใหวถชวตของคนในสงคมเปลยนแปลงไปจากเดม โดยเฉพาะสงคมชนบทซงกลายเปนสงคมเมองมากขน สงผลใหการบรโภคอาหารทค านงถงความสะดวกรวดเรว อมทอง พงพาอาหารส าเรจรป บรรจถง บรรจกลอง หรออาหารพรอมปรงเพอลดเวลาการท าอาหาร มอเชาเปนอาหารทสามารถเตรยมงาย สะดวก บรโภคไดเรว ใชเวลานอย หรอสามารถน าตดตวไปบรโภคขณะเดนทางในรถ ทท างาน หรอในไรเกษตรกรรม มอกลางวนบรโภคอาหารจานดวน(fast food)หรอจงฟ ด(junk food) มอเยนบรโภคตามรานอาหารกอนกลบบานหรอซออาหารส าเรจรปกลบบานรวมทงอาหารวาง ทมกเปนอาหารทอด ซงมปรมาณไขมนสง สวนผกผลไมซงมเสนใยอาหารมาก มการบรโภคนอยลง

สาเหตส าคญของการเกดโรคอวนหรอภาวะโภชนาการเกน นอกจากจะเกยวของกบปจจยทางพนธกรรมแลว สงแวดลอมกนบวามสวนส าคญไมนอย คานยมของพอแมทคดวาเดกอวนสมบรณเปนเดกแขงแรงและนารกนาเอนด รวมทงสนบสนนใหลกเจรญอาหาร รบประทานอาหารใหมากและทานใหหมดกมสวนสนบสนนใหเดกอวนดวย นอกจากนลกษณะอาหารและครอบครวเลอกรบประทานอาหาร ตลอดจนรปแบบการด าเนนชวตและกจกรรมทปฏบตในชวตประจ าวน กมสวนส าคญอยางมาก ในการสงเสรมใหเดกอวนมากขน

9

นอกจากน นวลอนงค (2546) ยงไดกลาวอกวา กลมเดกวยเรยน เปนวยทควรไดรบเปนพลงงานและสารอาหารทมคณภาพสง ครบถวนและเพยงพอกบความตองการในแตละวน เพอใชในขบวนการสรางเซลลกระดกและการสรางพลงงาน เพอใชในการท ากจกรรมตางๆ ปญหาโภชนาการของเดกวยเรยนอาจเปนผลสบเนองจากสถานภาพทางเศรษฐกจของครอบครว ซงอาจจะมผลตอการเลอกสถานศกษาของเดกกลมน อกทงสงแวดลอมรอบๆโรงเรยนกมความแตกตาง อนจะมผลตอการมอ านาจซอและเลอกบรโภคอาหารสภาพของรานคาทขายอาหารหนาโรงเรยนซงสวนใหญเปนรถเขนแผงลอย ทขาดการควบคมเรองคณภาพอาหาร ท าใหมปญหาดานคณคาทางโภชนาการของสารอาหารทไดรบและความปลอดภยของอาหารบรโภคดวยการไดรบอาหารทไมเหมาะสมของเดกวยเรยนอาจกอใหเกดภาวะขาดสารอาหารได แตในขณะเดยวกนเดกนกเรยนทนยมบรโภคอาหารจานดวน (Fast food) ซงมกประกอบไปดวยคารโบไฮเดรตและไขมนเปนสวนใหญ และการบรโภคขนมขบเคยว ขนมหวานและน าอดลมประกอบกบการออกก าลงกายนอยลง ท าใหเกดภาวะอวนในเดกวยเรยนเพมขน เมอโตมกจะเปนผใหญทอวนและมความเสยงตอการเกดโรคเรอรงตางๆ เพมขน

ความตองการสารอาหารในเดกวยเรยน เดกวยเรยน ทมชวงอายระหวาง6-10ปในเดกหญง และอายระหวาง 6-12 ป ในเดกชาย อตราการเจรญเตบโตของเดกวยเรยนจะชากวาวยทารกและวยกอนวยเรยน แตการเจรญเตบโตเปนไปอยางสม าเสมอ เดกวยนโตพอทจะชวยตนเองไดในเรองอาหาร รจกเลอกวาชอบหรอไมชอบอาหารอะไร อยางไรกตามอาหารทชอบนนอาจมคณคาทางโภชนาการมากหรอนอยกได เดกสามารถตดสนใจเองวาจะเลอกซออาหารชนดใดมารบประทาน ดงนนนอกเหนอจากอาหารหลกทรบประทานทบานแลว พฤตกรรมการตดสนใจซออาหาร หรอ ขนมของเดกทโรงเรยนหรอสงคมนอกบาน กมสวนเกยวของกบภาวะโภชนาการได (อารรกษ ชลพล,2551)ไดกลาวถงความตองการพลงงานและสารอาหารเพอใหมภาวะโภชนาการทด เหมาะสมตามวย ดงน

พลงงาน ความตองการพลงงานของเดกวยเรยนขนกบอตราการเจรญเตบโตและกจกรรมตางๆ ทท าโดยเฉพาะเมอยางเขาสวยรนซงเปนระยะทรางกายเจรญเตบโตอยางรวดเรวมากอกชวงหนงของชวต พรอมทงกจกรรมดานการเรยน การสงคม การกฬา จงจ าเปนตองไดรบพลงงานใหเพยงพอ อาหารทใหพลงงานมาจากคารโบไฮเดรต และไขมน คารโบไฮเดรต เปนสารอาหารทมาจากขาวเจา ขาวเหนยว แปง น าตาล เผอก มน กวยเตยว บะหม ขนมจน เปนตน คารโบไฮเดรต 1กรม ใหพลงงาน 4 กโลแคลอร

10

ไขมนเปนสารอาหารทใหพลงงาน ไดจากน ามนพชและสตว ซงน ามนท ง 2ชนด ใหพลงงานเทากนคอ 1 กรมใหพลงงาน 9 กโลแคลอร (แตกตางกนทน ามนพชไมมโคเลสเตอรอล) การเลอกบรโภคไขมนจงควรพจารณาชนดของไขมนรวมทงปรมาณในการบรโภคดวย เดกวยเรยนทมภาวะโภชนาการเกนมกไดรบอาหารสวนใหญทใหพลงงานสง ไดแก ไขมน ขาว-แปง และอาหารหวาน อาหารเหลานควรลดลงใหอยในระดบทเพยงพอกบการท ากจกรรมตางๆ ของรางกาย ถารางกายไดรบมากเกนความจ าเปน รางกายจะคอยๆ สะสมเปนไขมนอยตามเซลลไขมน ขณะทเดกยงเจรญเตบโตอยเซลลไขมนจะเพมขนทงจ านวนและขนาดของเซลลไขมน เซลลไขมนทเพมขนจะท าใหมผลตอการควบคมพลงงานของรางกายได เพราะเซลลไขมนท าหนาทสรางโปรตนทส าคญตวหนง เลบตน (Leptin) เปนสารทมผลตอความหว ความอม และพบวาในคนอวนจะมปรมาณเลบตนในเลอดสง แตรางกายจะตานฤทธเลบตนท าใหไมคอยรสกอมจงกนตลอดเวลา

โปรตน เดกวยเรยนอยในชวงของการเจรญเตบโต แมอตราการเจรญเตบโตจะแตกตางกนไปตามชวงอายกตาม วยเรยนจ าเปนตองไดรบอาหารทใหโปรตนเพยงพอ เพอเสรมสรางกลามเนอ เนอเยอ ฮอรโมน เลอด และอนๆ เพอเตรยมตวเขาสระยะวยรน เดกวยนควรไดรบโปรตนวนละ 1-1.2 กรมตอน าหนกตว 1 กโลกรม โปรตนทไดรบควรเปนโปรตนคณภาพดประมาณ 2ใน3 ควรเปนโปรตนทไดจากเนอสตว ไข น านม สลบกบถวเมลดแหงหรอผลตภณฑจากถว เชน เตาห นมถวเหลอง โปรตน เปนสารอาหารทใหพลงงาน โดยโปรตน 1 กรม ใหพลงงาน 4 กโลแคลอร การจดอาหารทมสารโปรตนใหเดกวยเรยนอยางถกตองเหมาะสมและไดสดสวน จงเปนสงทส าคญตอการเจรญเตบโต เชน เนอสตว ควรไดรบเฉพาะเนอแดงไมตดมน เนอปลาตางๆ นม เปนอาหารทใหแคลเซยมสง เดกวยเรยนควรดมนมวนละ 2 แกว ส าหรบผมน าหนกตวเกนควรดมนมพรองมนเนย ไข เปนอาหารทมคณคาทางโภชนาการสง ใหทงโปรตน แรธาต วตามน ทสมบรณเหมาะกบเดกวยเรยน ควรไดรบวนละ 1 ฟอง ถวเมลดแหงและผลตภณฑ มราคาถก สามารถน าไปประกอบอาหารคาวหวานไดหลายอยาง รวมทงมผลตภณฑเปนของขบเคยวประเภทขนมได แตควรรบประทานในปรมาณเหมาะสมไมมากเกนไป เกลอแร

เปนสารอาหารทจ าเปนส าหรบการเจรญเตบโตและพฒนาการของเดกใหเปนไปตามปกต การไดรบเกลอแรไมเพยงพอกบความตองการของรางกาย เปนผลใหการเจรญเตบโตหยดชะงกและท าใหเกดโรคหลายชนด

11

แคลเซยมและฟอสฟอรส เปนสวนประกอบของกระดกและฟนหากมการขาดแคลเซยมในเดกจะท าใหรางกาย

เจรญเตบโตไมเตมทมรายงานหลายฉบบทแสดงวา หากเดกไดรบแคลเซยมเพมขนกจะเจรญเตบโตเรวมาก เดกอาย 1-10 ป เปนวยทก าลงเจรญเตบโต ซงเมอเทยบกบน าหนกตวแลว มความตองการแคลเซยม2หรอ4เทาของผใหญ ฉะนนจงควรไดรบแคลเซยมเทากบผใหญ คอวนละ 800 มลลกรม เดกอาย 10-12 ป ควรไดรบแคลเซยม 1,200 มลลกรมตอวน โดยปกตความตองการขนอยกบอตราการดดซมของแตละบคคล และปจจยเกยวกบอาหารบรโภคดวยเชน ปรมาณของโปรตน วตามนดและฟอสฟอรส นมและผลตภณฑนมอนๆ เปนแหลงอาหารทส าคญของแคลเซยม เดกทมขอจ ากดในการดมนม ยอมเสยงตอการขาดแคลเซยมดวย เหลก เดกวยเรยนจ าเปนตองไดรบธาตเหลกใหพอเพยง เพอชวยในการสรางเมดเลอดแดงท าใหสมรรถภาพการท างานของรางกายสมบรณแขงแรงด ไมเหนอยงาย โดยเฉพาะในเพศหญงตองการเหลกเพมขน เนองจากเปนระยะทเรมมประจ าเดอน ท าใหสญเสยเลอดมากกวาปกต เดกวยนจงควรไดรบธาตเหลกจากอาหารจ าพวกเครองในสตว ไขแดง และผกใบเขยวเขม ไอโอดน

คอพอกจากการขาดไอโอดน หรอคอพอกประจ าถนในประเทศไทย มสาเหตทส าคญจากการขาดธาตไอโอดน อาการทเกดจากการขาดธาตไอโอดนในเดก เรยกวา Cretinism ซงเปนความผดปกตทางดานจตใจและประสาทรวมกบการมฮอรโมนไทรอกซนต า ท าใหเกดความผดปกตตางๆไดแก ปญญาเสอม หหนวก เปนใบ ขาแขง กระตก ตาเหล รปรางแคระแกรน ดงนน ปรมาณความตองการไอโอดนส าหรบเดกอาย 7-9 ป และวย 10-12 ป จงควรเปน120และ150ไมโครกรม ตามล าดบ เพอปองกนการเกดคอพอกในเดกวยเรยนเหลาน วตามน วตามนเปนสารอาหารจ าเปนส าหรบเดกวยเรยนอยางมาก เพราะวตามนชวยในกระบวนการเผาผลาญหรอชวยใหปฏกรยาตางๆของรางกายท างานไดตามปกต วตามนม 2 ประเภท คอ วตามนทละลายในไขมน ไดแก วตามนเอ ด อ เค ซงมประโยชนตออวยวะตางๆในการท างานของรางกาย เชน บ ารงสายตา ผวหนง กระดก การแขงตวของเลอดเปนตน วตามนทละลายในน า ไดแก วตามนบ วตามนซ กลมวตามนบ จะชวยใหรางกายเผาผลาญพลงงานและชวยใหรางกายท างานไดปกต วตามนซชวยในการเปนสารตานอนมลอสระ ชวยปกปองเซลลตางๆใหด ารงสภาวะปกต

12

น า มความส าคญมาก เพราะเปนสวนประกอบของเซลลตางๆในรางกาย และชวยควบคมการท างานในรางกาย ดงนนจงควรไดรบน าเพยงพอ โดยเฉพาะเมอมการออกก าลงกายและเสยเหงอมาก เดกวยเรยนควรไดดมน าอยางนอยวนละ 6–8 แกว น าเปนสวนประกอบของเซลล เนอเยอ โดยเนอเยอจะมน าเปนสวนประกอบประมาณรอยละ 75 และ 90 ตามล าดบ น ายงเปนสวนประกอบของเหลวในรางกาย ไดแก น ายอย เลอด น าเหลอง ปสสาวะ และเหงอ และยงเปนตวชวยในการหลอลนของขอตางๆภายในรางกาย น าท าหนาทเปนตวท าลายทด กลาวคอ น าชวยในกระบวนการยอยอาหาร ท าใหอาหารถกดดซมเขาสรางกายไดด และเลอดซงมน าเปนสวนประกอบถงรอยละ 90 จะน าของเสยจากเซลลไปสปอด ไต ผวหนง และยงชวยในการขบถายของระบบทางเดนอาหารอกดวย การควบคมอณหภมของรางกายกตองอาศยน าเชนกน

เสาวนย จกรพทกษ (2544) ไดใหความหมายวา ภาวะโภชนาการ หมายถง สภาพหรอสภาวะของรางกายทเกดจากการบรโภคอาหารแบงเปน ภาวะโภชนาการทดและภาวะโภชนาการทไมด ซงมรายละเอยดดงน

1. ภาวะโภชนาการทด (Good nutritional status) หมายถง สภาพของรางกายทเกดจากการไดรบอาหารทถกหลกโภชนาการหรอทมสารอาหารครบถวน และปรมาณเพยงพอกบความตองการของรางกาย และรางกายไดรบสารอาหารเหลานนในการเสรมสรางสขภาพอนามยไดอยางมประสทธภาพ

2. ภาวะโภชนาการทไมด (Bad nutritional status) หรอเรยกอกอยางหนงวา ทพโภชนาการ (Malnutrition) หมายถง สภาพของรางกายทเกดจากการไดรบอาหารทมสารอาหารไมครบถวนหรอมปรมาณไมเหมาะสมกบความตองการของรางกาย หรออาจเกดจากรางกายไดรบสารอาหารครบถวนพอเหมาะ แตรางกายไมสามารถใชสารอาหารนนได จงท าใหเกดภาวะผดปกตขน ภาวะโภชนาการไมดแบงเปน

2.1 ภาวะโภชนาการต า (Under nutrition) คอ สภาพของรางกายทเกดจากการไดรบอาหารไมเพยงพอ หรอไดรบสารอาหารไมครบหรอมปรมาณนอยกวาทรางกายตองการท าใหเกดโรค เชน โรคขาดโปรตน ขาดแคลอรหรอขาดวตามน

2.2 ภาวะโภชนาการเกน (Over nutrition) คอ สภาพรางกายทไดรบอาหารหรอ สารอาหารบางอยางเกนกวาทรางกายตองการ เกดการสะสมพลงงานหรอสารอาหารบางอยางไวจนเกดโทษแกรางกาย เชน โรคอวน โรคไขมนในเลอดสง โรควตามนเอและวตามนดเกนหรอแมแตวตามนบรวม ซงละลายน างายและขบถายออกจากรางกาย ถาไดรบมากเกนไปอาจเกดอาการแพได

13

ภาวะโภชนาการเกน (Over nutrition)

ภาวะโภชนาการเกนในความหมายของน าหนกเกน หมายถง สภาวะทรางกายมน าหนกเกนมากกวาปกตเมอเทยบกบสวนสงตามมาตรฐานของสดสวนทก าหนด โดยน าหนกเกนอาจเนองจากปรมาณไขมนมากหรอกลามเนอมาก เชนในกรณนกกฬาอาจมน าหนกเกนไดเนองจากปรมาณกลามเนอมากท าใหดชนมวลกายสง สวนสภาวะอวนทเสยงตอปญหาสขภาพจะหมายถง การทรางกายมปรมาณไขมนสะสมของไขมนสงมากเกนปกต (สนย ปนทรายมล,2552)

เดกวยเรยนเปนวยทก าลงเจรญเตบโต เปนวยทมการเรยนรและเสรมสรางประสบการณตลอดจนมกจกรรมการเลนหรอการออกก าลงกายสงกวาวยอนๆ รางกายจงมความตองการสารอาหารตางๆ ใหเพยงพอกบความตองการของรางกายในสดสวนทเหมาะสมเพอชวยใหรางกายเจรญเตบโตแขงแรง หากไดรบสารอาหารมากเกนความจ าเปนตอรางกายและออกก าลงกายนอยจะท าใหเกดปญหาภาวะโภชนาการเกนในเดกวยเรยนได ผลทจะตามมาเมอเตบโตเปนผใหญกจะเปนผใหญทอวน และมโรคแทรกซอนขนมากมาย (กองโภชนาการ กรมอนามย,2548)

ผลกระทบจากภาวะโภชนาการเกน ประณต ผองแผว (2531,อางใน อารรกษ ชลพล,2551) ภาวะโภชนาการเกน เปนพยาธ

สภาพทเกดจากการไดรบสารอาหารมากเกนพอหรอไมสมดลในชวงระยะเวลานานๆ เชนเมอไดรบพลงงานหรอแคลอรในจ านวนทมากเกนความตองการของรางกาย สารอาหารทมากเกนพอจะถกเปลยนเปนไขมนเกบสะสมไวในรางกาย ท าใหเปนโรคอวนและโรคอนๆ เชนโรคเบาหวาน โรคหวใจ โรคความดนโลหตสงเปนตน

ในขณะท นวลอนงค บญเจรญศลป (2546) ชวาเดกอวนมกเปนผใหญทอวน โดยทเดกอวนจะมโอกาสเปนผใหญอวนมากกวา จากผลการส ารวจภาวะสขภาพและโภชนาการในประเทศสหรฐอเมรกาพบวา รอยละ 10-20 ของทารกทอวนจะยงคงอวนในวยเดก รอยละ 40 ของเดกทอวน

เดกทมภาวะโภชนาการเกนหรอเปนโรคอวน จะท าใหเกดผลเสยตอสขภาพทงรางกาย และจตใจดงน

1. การทเดกจะตองทนแบกน าหนกตวทมากกวาปกต ซงกจะท าใหเดกนนเหนอยงาย และ เมอตองเปนเชนนไปนานๆกอาจจะท าใหเปนโรคไขขอหรอโรคทเกยวกบขอตอกระดก ปวดขอ ขอ อกเสบ ซงอาจจะสงผลใหมลกษณะการเดนทผดปกต เชนขาโกง ขาแป

2. โรคผวหนง จากการทมไขมนสะสมบรเวณแขน ขา และหนาทองจ านวนมากท าให เคลอนไหวล าบาก เมอเดนไปมาตนขาจะเสยดสกนท าใหมแผลเกดขน และมเหงอออกงายเนองจาก

14

การเผาผลาญไขมนในรางกายมากกวาคนปกต ท าใหไขมนผสมกบเหงอตามผวหนงเกดกลนเหมนอบ สวนบรเวณใบหนาจะมความมนท าใหเกดสวไดงายกวาคนทมน าหนกปกต

3. ความผดปกตของระบบทางเดนหายใจ เพอใหไดออกซเจนเพยงพอ จงท าใหเหนอยงาย แมจะออกก าลงเพยงเลกนอย และจากการสะสมไขมนในบรเวณผนงทรวงอกและชองทองท าใหปอดไมสามารถขยายตวไดเตมท การแลกเปลยนกบกาซภายในปอดไมดเกดการคงคางของกาซคารบอนไดออกไซดในปอดและในกระแสเลอด ท าใหเกดอาการเซองซม งวงนอน และภาวะหยดหายใจขณะนอนหลบ รวมถงการทรางกายพยายามปรบตวใหหายใจไดเพมขนท าใหตองใชแรงชวยในการหายใจ จงพบในคนทมภาวะอวนมกจะหายใจหอบเหนอยตลอดเวลา นอกจากนสตรทเปนโรคอวนมการเปลยนแปลงทางสรรวทยาหลายๆ ดาน ท าใหพบโรคแทรกซอนไดบอยและมโอกาสเขารบการรกษาในโรงพยาบาลมากกวาคนปกต บางรายเขารบการผาตดตองไดรบยาระงบความรสก การดแลของทางเดนหายใจและการใสทอชวยหายใจท าไดยากกวาผปวยทน าหนกปกต เนองจากอาปากไดนอยจากการมไขมนบรเวณคางมาก และมเนอเยอออนมากทบรเวณเพดานออนในปาก คอหอยสวนบนและสวนลาง

4. เกดโรคไดงายเชนโรคหวด โรคหลอดเลอดอดตน โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคถงน าด โรคหลอดลมอกเสบ เนองจากปอดขยายตวไมสะดวก หายใจล าบาก ตลอดจนท าใหเกดความผดปกตในการสรางเมดเลอด อาจมหวใจโตผดปกต เกดภาวะหวใจวาย และอาจจะท าใหเสยชวตได ถาไมไดรบการรกษาใหทนทวงท

5. เดกอวนมกจะถกเพอนๆ ลอเลยน เมอโตเปนหนมสาวอาจท าใหเกดความวตกกงวล เกยวกบรปรางของตนเอง เกดความอาย ซงจะมผลตอชวตสมรส และการท างานตลอดจนอาจเกด ปญหาทางดานจตใจมากๆ ขาดความมนใจในตนเอง เครยด หรอมปญหาทางอารมณและซมเศรา ท าใหกลายเปนโรคจตได ดงนนโรคอวนหรอการมภาวะโภชนาการทเกนจงมผลกระทบตอบคคล ครอบครว และสงคม ซงนบเปนมหนตภยเงยบทนากลว

6. การเจรญเตบโตและภาวะเปนหนมสาวเรวเดกทมน าหนกมากเกนกวาปกตมกจะสงกวา เพอนในวยเดยวกนและเปนหนมสาวเรวกวาในเดกทมน าหนกปกต

7. โรคอวนท าใหมการตานฤทธฮอรโมนอนซลน ท าใหระดบน าตาลในเลอดสง โดยเฉพาะ เดกทมประวตสมาชกในครอบครวเปนเบาหวาน จะยงมความเสยงสงตอการเปนโรคเบาหวาน 8. โรคเบาหวานชนดไมพงชนดอนซลน บคคลทเปนโรคอวนมการสะสมของไขมนในเซลลมากขน ท าใหความไวในการตอบสนองตอการกระตนของอนซลนลดนอยลงท าใหน าตาลในเลอดสงขนรางกายจงตองใชอนซลนมากขนท าใหเซลลผลตอนซลนในตบออนท างานหนกมากขน

15

เพอผลตอนซลนมากขน ถาการเปลยนแปลงนเกดขนนานท าใหเกดความเมอยลา เสอมสมรรถภาพ และในทสดไมสามารถผลตอนซลนไดเพยงพอ

9. ระดบไขมนในเลอดของเดกและวยรน โดยม LDL – C (Low Density Lipoprotein -cholesteral) สงแต HDL - C (High Density Lipoprotein-cholesteral) ต า กลไกเหมอนกบในผใหญทอวน ท าใหเกดโรคหลอดเลอดตบแขงและโรคหวใจ

10. โรคความดนโลหตสง จะพบมากในเดกอวน เพราะความอวนเปนปจจยเสยงตอการเปนโรคความดนโลหตสงและโรคหวใจ

11. โรคหวใจและไขมนสะสมในอวยวะ โรคอวนเปนปจจยเสยงทส าคญท าใหเกดโรคหวใจ ทงนจากการทไขมนในเลอดไปจบพอกอยทบรเวณหลอดเลอดแดงทมาเลยงหวใจเมอนานเขาผนงหลอดเลอดแดงทมาเลยงหวใจถกหนปนมาจบเกดอาการตบแคบ หลอดเลอดไปเลยงหวใจตาย และท างานหนกเกนไปท าใหเกดหวใจวาย และมกมปจจยรวมมาจากโรคความดนโลหตสง

12. โรคมะเรงบางชนด ในสตรทมภาวะน าหนกเกนจะพบวามอบตการณของการเกดโรคมะเรงในถงน าด มะเรงเตานม มะเรงปากมดลก มะเรงเยอบมดลก มะเรงมดลก และมะเรงรงไขสงกวาสตรวยเดยวกนทมน าหนกปกต

13. โรคอวนท าใหขอตอและกระดกโดยเฉพาะบรเวณสะโพก กระดกสนหลง ขอเขาและเทาตองรบน าหนกตวมากตลอดเวลา เมอนานเขาเกดการเสยดสกนเกดของกระดกและไขขอท าใหเกดการอกเสบได ในคนทมน าหนกตวเพมมากขนกวารอยละ 30 ของน าหนกตวปกตมโอกาสเกดโรคเกาท (Gout) เนองจากรางกายสรางกรดยรกเพมมากขน จากการศกษาประสทธผลของการรกษาโรคขอเขาอกเสบในผปวยลดน าหนก

14. โรคนวในถงน าด พบในผหญงมากวาผชาย สาเหตมาจากรางกายมการสะสมของไขมน จ านวนมาก

15.โรคของไตและระบบขบถายปสสาวะ บคคลทเปนโรคอวนจะมการเพมแรงดนของเสนเลอดท าใหเสนเลอดทไตขยายใหญขน การกรองและการดดซมกลบของโซเดยมเพมมากขนจนไมสามารถตานทานไดท าใหไตเกดการสญเสยโครงสรางและหนาท นอกจากนนยงเพมความเสยงของการกลนปสสาวะไมอย กลไกทแทจรงนนยงไมทราบแนชด แตคาดวาเกดจากการทน าหนกตวเพมขนอาจเปนสาเหตของการเพมแรงดนในชองทองท าใหเกดแรงดนในกระเพาะปสสาวะเพมขนซงมผลตอการกลนปสสาวะไมอยจากแรงดนในชองทองสงได

16. ผลกระทบทางดานเศรษฐกจและสงคม จากการใชจายเงนเพอดแลสขภาพทเกดจากการ

16

เจบปวยและตายกอนวยซงมทงคาใชจายทางตรง เชน คาใชจายในการรกษาโรค คาใชจายในการใหบรการของแพทยและพยาบาลในการดแลสขภาพ เปนตน และคาใชจายทางออมเนองจากการเจบปวยท าใหไมสามารถประกอบอาชพหรอท างานบานได ท าใหขาดรายไดตองเสยเงนคาจางใหคนอนมาท าแทน ในสถานทท างานบางแหงคนงานทมน าหนกเกนถกจางงานในอตราการเงนเดอนทต าภายใตเงอนไขกฎเกณฑตางๆ เชน คนทไมสามารถลดน าหนกลงไดอาจถกเลกจางงาน สงเหลานสงผลใหบคคลทมภาวะน าหนกเกนพยายามทจะลดน าหนก ท าใหตองเสยคาใชจายในการซอผลตภณฑลดน าหนกหรอเขาใชบรการของสถานบรการลดน าหนก

จะเหนไดวา การทมภาวะโภชนาการเกนหรอเปนโรคอวน มกจะมโรคแทรกซอนตามมา เสมอและการรกษานนคอนขางยงยาก ดงนนการปองกนจงเปนสงส าคญและจ าเปนโดยการปองกน ไมใหเดกมน าหนกมากเกนไป สรางอปนสยการรบประทานอาหารทถกตอง ออกก าลงกายเปนกจวตร เพอทจะเปนผใหญทมสขภาพแขงแรงตอไปในอนาคต

การประเมนภาวะโภชนาการ การประเมนภาวะโภชนาการ การประเมนภาวะโภชนาการของบคคลหรอชมชน ท าให

ทราบขอมลตาง ๆ เกยวกบชนด ปรมาณและคณภาพของอาหารทบรโภควาบคคลหรอกลมชนบรโภคอาหารอยในระดบมาตรฐานหรอมอาหารหมใดทไดรบไมเพยงพอ ท าใหทราบนสยการบรโภคของบคคลหรอกลมชนและการระบาดของโรคขาดสารอาหารในแตละทองถน เพอเปนแนวทางในการปรบปรงภาวะโภชนาการใหเหมาะสมกบบคคลหรอกลมชนนน และเพอเปนแนวทางการใหโภชนศกษาแกบคคลรวมไปถงชมชนดวย การประเมนภาวะโภชนาการมความส าคญตอการตดตามประเมนผลสสภาพปกตในระยะยาวอกดวย นอกจากนยงมประโยชนในการประเมนประสทธผลของโครงการเกยวกบงานปองกนภาวะขาดสารอาหาร (นธยา รตนาปนนทและวบลย รตนาปนนท,2537)

การคนหาลกษณะปญหาโภชนาการและใชในการประเมนภาวะโภชนาการของกลมเดก กองโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข (2546) ไดใหรายละเอยดเรองดชนการประเมนภาวะโภชนาการ ดงน

1. น าหนกตามเกณฑอาย อตรารอยละของเดกทมน าหนกนอยกวาเกณฑอาย จะบงชขนาดของปญหาการขาดสารอาหารโปรตนและพลงงาน ซงมผลตอการเจรญเตบโตทงน าหนกและสวนสงโดยรวมวามมากนอยเพยงใด มกใชเปนขอมลตดตามภาพรวมของทพโภชนาการดานการขาดอาหารในระบบเฝาระวงทางโภชนาการและการตดตามประเมนแผนงานตาง ๆ

17

น าหนกตามเกณฑอายเปนเครองบงชการขาดโปรตนและพลงงานทไดแยกชดเจนวาเปนแบบเรอรงหรอแบบเฉยบพลน เนองจากน าหนกตวเปนผลรวมของกลามเนอ ไขมน น าและกระดก ยากทจะแยกชดวาน าหนกหายไป เปนผลมาจากการเปลยนแปลงในสวนใดอยางชดเจน และนอกจากนน าหนกตามเกณฑอายยงไมเหมาะสมทจะน ามาใชประเมนภาวะโภชนาการเกนอกดวย ทงนเนองจากไมไดน าสวนสงมาใชประเมน อาจท าใหพบขอผดพลาดไดในกรณทมความสงไมเทากน เชน ถาน าหนกเทากน คนสงอาจจะผอมแตคนเตยอาจจะอวน เปนตน อยางไรกตามในเดกเลก (0-2 ป) ซงมอตราภาวะเตยแคระทเกดจากการขาดสารอาหารเรอรงยงปรากฏไมมากนก น าหนกตามเกณฑอาย จงพออนโลมใหบงชการขาดสารอาหารแบบเฉยบพลนได ประกอบกบการชงน าหนกเปนวธการทงาย รวดเรวและเครองมอหาไดงาย จงนยมใชในระบบเฝาระวงทางโภชนาการและตดตามการเจรญเตบโตทางรางกายของเดก

2. สวนสงตามเกณฑอาย อตรารอยละของเดกทมสวนสงต ากวาเกณฑอายหรอเตยจะบงชวา เดกมการขาดสารอาหารอยางเรอรงเปนเวลายาวนานในอดต มกจะสมพนธกบฐานะทางเศรษฐกจหรอความยากจน จงนยมใชเปนดชนตวหนงในการบงชระดบการพฒนาชมชน ทองถน หรอประเทศนน ๆ

3. น าหนกตามเกณฑสวนสง อตรารอยละของเดกทมน าหนกตามเกณฑสวนสงนอยหรอผอม จะบงชวา เดกมการขาดสารอาหารในปจจบนหรอแบบเฉยบพลน ซงแสดงถงการไดรบอาหารไมเพยงพอหรอมภาวการณเจบปวยซงตองแกไขอยางเรงดวน และอตรารอยละของเดกทมน าหนกเกนเกณฑ จะบงชวาเดกไดรบอาหารเกนความตองการของรางกาย ท าใหมภาวะโภชนาการเกนหรออวน มโอกาสสงทจะเปนผใหญทอวนตอไปในอนาคต จงมความเสยงตอโรคทไมตดตอตาง ๆ ทเปนผลสบเนองจาก ภาวะโภชนาการเกนทมกพบในประชากรวยผใหญและวยสงอายของชมชน ทองถนหรอประเทศนน ๆ ในการแปลผลภาวะโภชนาการในเดกวยเรยนมรปแบบของเกณฑอางองอย 2 รปแบบ (กองโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข,2546) คอ

1. เกณฑอางองทเปนขอมลตวเลข (referencedata)การน าเสนอขอมลตวเลขเกณฑอางองจะมอยหลายรปแบบ เชน การแสดงคามธยฐานและคาเบยงเบนมาตรฐาน การแสดงคาเปอรเซนไทลทต าแหนงตาง ๆ และการแสดงเปนคารอยละของมาตรฐานหรอคารอยละของ มธยฐานและมการก าหนดจดตด ส าหรบการแจกแจงระดบภาวะโภชนาการของดชนแตละตว เกณฑอางองทเปนรปขอมลตวเลขน จะเปนประโยชนในการคนหาประชากรทมภาวะเสยงตอการเกดปญหาสขภาพดานโภชนาการ สามารถประเมนขนาดของปญหาวามากนอยเพยงไร

18

เปนปญหาทพโภชนาการดานการขาดหรอเกน ลกษณะของปญหาการขาดเปนชนดทเกดขนระยะสนในปจจบนเปนแบบเฉยบพลนหรอเกดขนระยะยาวในอดตเปนแบบเรอรง

2. เกณฑอางองในรปแบบของกราฟการเจรญเตบโต (growth chart) เปนการน าเกณฑอางองทเปนขอมลตวเลขมาแสดงดวยกราฟ เพอการตดตามเฝาระวงแบบแผนการเจรญเตบโตของเดกแตละคนวามแบบแผนการเจรญเตบโตทสอดคลองหรอแตกตางไปจากแบบแผนการเจรญเตบโตของเดกทเปนเกณฑอางองหรอไม โดยจดขอมลในกราฟแลวเชอมโยงขอมลแตละจด ซงสามารถแสดงทงระดบภาวะโภชนาการและทศทาง แนวโนมทเปลยนแปลง เหนแบบแผนการเจรญเตบโตของเดกเปรยบเทยบกบเกณฑอางอง เพอดลกษณะของการเจรญเตบโตไดวาเดกมน าหนกเหมาะสมกบสวนสงหรอไม เพอบอกวาเดกมรปรางสมสวน อวนหรอผอม ตามเกณฑอางอง ดงน

อวน > +3 S.D. เรมอวน > +2 S.D. ถง + 3 S.D. ทวม > + 1.5 S.D. ถง + 2 S.D. สมสวน - 1.5 S.D. ถง +1.5 S.D. คอนขางผอม < - 1.5 S.D. ถง -2 S.D. ผอม < -2 S.D.

ในการศกษาครงน เปนการประเมนภาวะโภชนาการ โดยใชวธการ ชงน าหนก วดสวนสง แลวน าผลทไดไปเทยบกบกราฟแสดงเกณฑอางองการเจรญของเดกไทย อาย 5-18 ป โดยใชดชน น าหนกตามเกณฑสวนสง ในการประเมนภาวะโภชนาการ เพอใหทราบถงภาวะโภชนาการของ เดกนกเรยน

ความรการบรโภคอาหาร ความร เปนปจจยส าคญตอการแสดงพฤตกรรม และความรจะมความสมพนธกบ

พฤตกรรมแตการเพมความรเพยงอยางเดยวกไมสามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมไดเสมอไปการรบร เปนสงทเกดขนเมอรางกายไดรบสงเราและมการตอบสนองท าใหเกดเปนภาวะจตทผสมผสานระหวางความคด ประสบการณและการท างานของประสาทสมผสซงการรบรจะเปนตวแปรทางจตสงคม ทเชอวามผลกระตนพฤตกรรมของแตละคน

ความร ในทศนะของฮอสเปอร (อางถงในมาโนช เวชพนธ,2532) นบเปนขนแรกของพฤตกรรมทเกยวของกบความสามารถในการจดจ า ซงอาจจะโดยการนกได มองเหน ไดยน หรอ ไดฟง ความรน เปนหนงในขนตอนของการเรยนร โดยประกอบไปดวยค าจ ากดความหรอ

19

ความหมาย ขอเทจจรง ทฤษฎ กฎ โครงสราง วธการแกไขปญหา และมาตรฐานเปนตน ซงอาจกลาวไดวา ความรเปนเรองของการจ าอะไรได ระลกได

ประภาเพญ สวรรณ (2526) ไดใหความส าคญตอพฤตกรรมมนษย เกยวกบความร ความเขาใจ เกยวกบขอเทจจรงตางๆ รวมทงศกษาถงการพฒนาความสามารถ ทกษะทางสตปญญา และการใชวจารณญาณประกอบการตดสนใจ ความรเปนขนแรกของพฤตกรรมทเกยวของกบความสามารถในการจดจ า โดยการนกได มองเหน ไดยน ไดฟง ความรเชนน ประกอบดวยการจ ากดความ ความหมาย ขอเทจจรง วธการแกปญหา เปนตน กลาวไดวาความรเปนเรองจดจ า หรอระลกได โดยไมจ าเปนทตองใชความคดแบบซบซอน ดงนนการจ าจงเปนกระบวนการส าคญทางจตวทยา และเปนขนตอนทจะน าไปสพฤตกรรมทกอใหเกดความเขาใจ

เบนจามน บลม (Benjamin S. Bloom อางถงในอกษร สวสด ,2542) ไดใหความหมายของ ความร วาหมายถง เรองทเกยวกบการระลกถงสงเฉพาะ วธการและกระบวนการตาง ๆ รวมถงแบบกระสวนของโครงการวตถประสงคในดานความร โดยเนนในเรองของกระบวนการทางจตวทยาของความจ า อนเปนกระบวนการทเชอมโยงเกยวกบการจดระเบยบ และไดเสนอแนวคดเกยวกบการรบรหรอพทธพสย (cognitive domain) ของคน วา ความร หมายถง การเรยนรทเนนถงการจ าและการระลกไดถงความคด วตถ และปรากฏการณตาง ๆ ซงเปนความจ าทเรมจากสงงาย ๆ ทเปนอสระแกกน ไปจนถงความจ าในสงทยงยากซบซอนและมความสมพนธระหวางกน

พระมหาดลกรศมและพระธวช ธวชโช(2550)ไดอธบายความรวา หมายถง ขอเทจจรงหรอรายละเอยดของเรองราว การกระท าอนเปนประสบการณทสะสมมาตงแตอดตของบคคลจนถงปจจบน

ดงนนความร หมายถง สงทมนษยจดจ า มองเหน ไดยน ไดฟง ความหมาย ขอเทจจรง ขอคดเหน จากสงตางๆทสงสมมาตงแตอดตจนถงปจจบน การบรโภคอาหารหมายถง การรบประทานอาหาร หรอสสารใด ๆทมประโยชน มคณคาทางโภชนาการเพอเสรมโภชนาการใหแกรางกายใหเจรญเตบโตตามวยและมโภชนาการทด (วกพเดย,2554)

การบรโภคอาหาร (Foods Consumption) หมายถง การกนหรอการใชประโยชนจากอาหารเพอสนองตอบความตองการของมนษย เชน การกนขาวเมอเกดความรสกหว การดมน าเมอรสกกระหาย การเลอกซออาหาร การน าอาหารมาปรง

ดงนนความรเรองการบรโภคอาหารจงหมายถง สงทมนษยจดจ า มองเหน ไดยน ไดฟงเกยวกบการรบประทานอาหาร ทมประโยชนตอรางกาย ตงแตอดตถงปจจบน

20

พฤตกรรมการบรโภคอาหาร จนทรทพย ลมทองกล (2538) ไดใหความหมายของพฤตกรรมการบรโภควาหมายถง การ

แสดงออกทงทางดานการกระท า ความคด ความรสก ทเกยวของกบการกนอาหาร องคการอนามยโลก (1972) ใหความหมายพฤตกรรมบรโภคอาหารไววา เปนการประพฤต

ปฏบตทเคยชนในการรบประทานอาหาร ไดแก ชนดของอาหารทกน กนอะไร กนอยางไร จ านวนมอทกน และอปกรณทใช รวมทงสขนสยกอนและหลงกน

ชญานษฐ ธรรมธษฐาน (2543) และ Suitor & Crowley (1984) ไดกลาวถงพฤตกรรมการบรโภคอาหารวาผบรโภคสามารถเลอกและรบประทานอาหาร โดยแสดงออกในดานการปฏบตหลายขนตอนตงแตการเลอก การรบประทาน เปนกระบวนการซงน าไปสอาหารอรอย สะอาด มประโยชนตอรางกาย ปลอดจากสารเคม ซง อญมณ ไวทยางกร (2544) ไดเพมเตมวา พฤตกรรมการบรโภคอาหารเปนการแสดงออกของบคคล ค าพด กรยาทาทาง และการกระท าทผอนเหนไดเปนพฤตกรรมทปฏบตเปนความเคยชน รวมถงการเลอก และรทมาของอาหารนนพฤตกรรมการบรโภคยงเปนปจจยทเปนตวก าหนดสขภาพของบคคล ปจจยเสยงหลายอยางทไมใชพฤตกรรมโดยตรงแตเปนผลมาจากพฤตกรรม เชน ภาวะอวน (Obesity) เปนปจจยเสยงของโรคเบาหวานซงภาวะอวนเกดจากการบรโภคอาหารทมแคลอรสงและขาดการออกก าลงกาย การบรโภคอาหารทมแคลอรสงกบการขาดการออกก าลงกายนวาเปนตวก าหนดเชงพฤตกรรม (Behavioral determinant) ของภาวะอวน หรอเรยกวาปจจยเสยงทางออมของโรคเบาหวาน

ดงนน พฤตกรรมการบรโภคอาหาร จงหมายถง การประพฤตปฏบตกจกรรมตางๆทเกยวกบอาหารเชน การเลอกกนอาหาร การปรงอาหาร การเลอกซอ

พฤตกรรมการออกก าลงกาย การทเดกมการเคลอนไหวรางกายและออกก าลงกายทเหมาะสม ชวยสงเสรมใหมการ

เจรญเตบโตของระบบกระดกระบบกลามเนอ และระบบขอตอของรางกาย นอกจากนยงท าใหเกดผลดตอระบบหวใจและหลอดเลอด การควบคมน าหนก รวมไปถงการสงเสรมสขภาพจต และเสรมสรางนสย ในการออกก าลงกายใหมการออกก าลงกายอยางสม าเสมอเมอโตเปนผใหญดวย

สจตรา สคนธทรพย (2548) ไดใหความหมาย พฤตกรรมการออกก าลงกาย หมายถง การแสดงออกซงการกระท าใด ๆ ทท าใหมการเคลอนไหวสวนตาง ๆ ของรางกายดวยการออกก าลงกาย การเลนกฬา โดยตนเองเปนผกระท ากจกรรมนน ๆ เพอสงเสรมสขภาพ เพมความสนกสนานหรอเพอสงคม

21

พฤตกรรมการออกก าลงกาย หมายถง การเคลอนไหวออกแรงในชวตประจ าวนในทกลกษณะของกจกรรมเพอเปนการสราง เสรมสขภาพทงทางรางกาย จตใจ และสงคม ซงท าไดในแบบตางๆ เชน เดน วงเลน วายน า ขจกรยาน เตนแบบแอโรบค เลนฟตบอล ท างานบาน

การใชเวลาวาง เวลาวาง หมายถง เวลาทบคคลเปนอสระจากการหาเลยงชพ การเรยน และเปนเวลาทเหลอ

จากการนอนและการประกอบกจวตรประจ าวน เชน อาบน า แปรงฟน แตงตวเปนตน

การใชเวลาวางเปนกจกรรมอยางหนงของมนษยในการด ารงชวต เนองจากชวตประจ าวนเตมไปดวยสงอ านวยความสะดวกท าใหคนไมคอยไดมโอกาสออกก าลงกายมากนก ในสงคมปจจบนเดกสวนใหญไมมเวลาและสถานทออกก าลงกายมากนกจงมเวลาส าหรบนอนหลบ ดโทรทศน เลนอนเตอรเนต เลนเกมคอมพวเตอรมากขน มวถชวตอยกบการนงๆนอนๆและบรโภคขณะทดทวไปดวย ควรหาวธทตองออกแรงขยบตว แขน ขา บาง เพอใชเวลาวางใหเปนประโยชน

การนอนหลบ

การนอนหลบ (วกพเดย,2555) คอ สภาวะทางรางกายขณะไมมสตสมปชญญะเปนธรรมชาตทเกดขนกบมนษยทกคนยงสามารถเกดขนไดโดยอตโนมตในทารกแรกเกดพบวาเดกนอนไดเกอบตลอดทงวน ยกเวนชวงทตนขนมากนนม เมออายได 1 ขวบ เวลานอนและเวลาตนจะเทาๆ กนคอ 12 ชวโมง ในเดกโตความตองการนอนจะลดเหลอประมาณ 10 ชวโมง ในวยรนและผใหญสวนใหญตองการการนอน 7-8 ชวโมง การนอนหลบเปนชวงทอนตรายทสด เพราะการรบรโลกภายนอก และความสามารถในการปองกนตนเองจะลดลงอยางมาก

การนอนหลบ (กสมาลย รามศร,2543) หมายถง สภาวะทไมรบรตอการเปลยนแปลงของสงแวดลอมเปนกระบวนการทางสรรวทยาทซบซอนสอดคลองกบจงหวะการท างานและการท าหนาทของรางกายทเกดขนตามธรรมชาตมประโยชนตอสขภาพกายและสขภาพจต มนษยใชเวลาหนงในสามของเวลาทงหมดในชวตไปกบการนอนหลบซงความตองการการนอนหลบของแตละบคคลจะไมเทากนเนองจากมนษยมวงจรการนอนหลบหมนเวยนเปนวงจรในรอบ 24 ชวโมง มความสมพนธกบความมด ความสวาง และ อณหภมของรางกายทถกควบคมโดยเซลลประสาทในสมอง โดยระยะเวลาของการนอนหลบจะแตกตางกนตามวยหรอชวงอายของบคคลและลดนอยลงตามวยของอายทเพมขน

22

การหลบ คอ สภาวะของรางกาย ทการเคลอนไหวตางๆ จะลดลง พรอมทงการรบรตอโลก ภายนอกกจะลดลงจนเกอบจะหมด การหยดพก ของรางกาย ชวครงชวคราว โดยไมรสกตว เปนธรรมชาตทเกดขนกบมนษยทกคนยงสามารถเกดขนไดโดยอตโนมต

ระดบการศกษา,อาชพ,รายไดของผปกครอง การศกษาเปนปจจยหนงทมผลตอการแสวงหาความรเกยวกบอาหารและโภชนาการตลอด

จนการก าหนดพฤตกรรมการบรโภคของแตละบคคล รวมถงอาชพและรายไดของผปกครองทจะเปนตวบงชถงพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเดกวยเรยน หากผปกครองมความรความเขาใจในการเลอกซอ เลอกบรโภคอาหารทมคณคา ถกตองตามหลกโภชนาการแลว ยอมสงผลใหบตรหลานมความรความเขาใจในการเลอกซอและบรโภคอาหารทมคณคาทางโภชนาการดวย นอกจากน อาชพและรายไดเปนปจจยหนงทมอทธพลตอการบรโภคอาหาร การเลอกซออาหารทมคณคาทางโภชนาการ หากผปกครองมรายไดมากท าใหบตรหลานมอ านาจในการเลอกซออาหาร เครองดมทมคณคาทางโภชนาการไดมากขน ในทางกลบกนหากผปกครองมรายไดนอยอ านาจในการเลอกซออาหารทมคณคาทางโภชนาการของบตรหลานจะนอยลง อาจเลอกซออาหารและเครองดมทไมมคณคาทางโภชนาการ มสารอาหารนอย เพราะรายไดทมอยอยางจ ากด

การเลยงดบตร การอบรมเลยงดเปนปจจยส าคญทท าใหเดกมการเจรญเตบโต และพฒนาการอยางองครวม

ครอบคลมถงการแนะน าสงสอน ฝกฝน ทมงใหเดกประพฤตดมระเบยบวนย รจกควบคมตวเอง มความรบผดชอบ และการดแล เพอตอบสนองความตองการของเดกทงกายและใจ โดยมงใหเดกมสขภาพดรางกายแขงแรงไมมโรค ไมพการ อารมณแจมใส สตปญญาด มความเฉลยวฉลาด และมความสมพนธทดกบผอน

การอบรมเลยงด (เพญศร พชยสนธ,2522) การอบรม หมายถง การแนะน า สงสอนและอบรม ฝกฝน ทมงใหเดกประพฤตดมระเบยบวนย รจกควบคมตนเอง มความรบผดชอบ การเลยงด หมายถง การดแลเพอตอบสนองความตองการของเดกทงกายและใจ โดยมงใหเดกมสขภาพดรางกาย แขงแรงทกระบบ ไมมโรค ไมมความพการ อารมณแจมใส สตปญญาเฉลยวฉลาด และมความสมพนธอนด กบผอน

การอบรมเลยงดเดก (สมน อมรววฒน และคณะ,2541) หมายถง ลกษณะวธการตางๆทผ เลยงเดกใชในการเลยงดเดก ดแลเดก อบรมสงสอนเดก และมปฏสมพนธกบเดก รวมทงการปฏบตตวของผเลยงเดก และความคดเหนของผใหญเกยวกบเดก

23

การอบรมเลยงด (เครก,1979) คอ กระบวนการทบคคลไดเรยนรในการพฒนาทศนคตความเชอ คานยม ความรและความหวงของสงคม ตลอดจนการปฏบตตนใหเหมาะสมกบบทบาทของงานในสงคมนนดวย

การอบรมเลยงด (กรน,1964) กลาววา การอบรมใหรระเบยบสงคม เปนกระบวนการทเดกจะไดรบวฒนธรรม และสรางบคลกภาพกบความเปนตวของ ตวเอง

ดงนนครอบครวหรอผทเลยงดจงมอทธพลตอการมภาวะโภชนาการเกนของเดก กลาวคอ เดกจะมพฤตกรรมการบรโภคอาหารและพฤตกรรมการออกก าลงกายขนอยกบการเลยงด หากผ เลยงดอบรมแนะน าการบรโภคอาหารและการออกก าลงกายทถกตอง เหมาะสม เดกกจะมภาวะโภชนาการทด แตในทางกลบกนหากผเลยงดอบรมแนะน าการบรโภคอาหารและการออกก าลงกายทไมถกตอง ไมเหมาะสม เดกกจะมภาวะโภชนาการทไมด หรอ ภาวะโภชนาการเกน

การจดเตรยมอาหาร การจดเตรยมอาหารหมายถงวธการตาง ๆ ทท าใหอาหารพรอมทจะบรโภคได เชน การ

ปอก หน ตม ทอด อบ ปง ยาง ฯลฯ อาหารจะสกและพรอมทจะบรโภคได การปรงอาหารทถกหลกจะตองเปนไปอยางถกวธ และสงวนคณคาอาหาร

ครอบครวเปนปจจยแรกทมผลตอการพฒนาพฤตกรรมการรบประทานอาหารของเดก พอแมและบคคลในครอบครวจะเปนแบบอยางในการเลยนแบบและทศนคตตออาหารของพอแม จะเปนสงส าคญในการก าหนดความชอบหรอไมชอบอาหารชนดตางๆ ดงนนพอแมเปนตวอยางทดในการรบประทานอาหาร (เบญจา มกตพนธ,2542) และวฒนธรรมการบรโภคอาหารมาจากการท าเอง จดเตรยมเอง หรอการรบประทานอาหารนอกบาน รานอาหารจานดวน และอาหารส าเรจรป

พฤตกรรมการบรโภคของผปกครอง พฤตกรรมการบรโภคของผปกครองมอทธพลตอพฤตกรรมการรบประทาน อาหารของ

บตร โดยบตรจะเรยนรพฤตกรรมการบรโภคอาหารของบดามารดาหรอผปกครอง ถาบดามารดาหรอผปกครองรบประทานอาหารมากหรอชอบรบประทานอาหารรสหวาน มน และอวน บตรกจะรบประทานอาหารมาก หรอชอบรบประทานอาหารรสหวาน มนและอวนตามไปดวย

24

ปจจยทมผลตอภาวะโภชนาการเกน 1. ความรเรองการบรโภคอาหาร อาหารเปนสงหนงทก าหนดการเจรญเตบโตและสภาวะสขภาพของรางกาย คณภาพอาหาร

มความส าคญตอพฒนาการของรางกายและสมอง อาหารจงเปนปจจยทส าคญยงในการด ารงชวต รางกายจะเจรญเตบโตและมสขภาพอนามยทแขงแรงสมบรณ เมอไดรบอาหารทถกสขลกษณะ มคณคาทางโภชนาการครบถวน มปรมาณเพยงพอกบความตองการของรางกาย ไมมสารพษ วตถเจอปน หรอ สารปนเปอนทอาจกอใหเกดอนตรายตอรางกาย การบรโภคอาหารทมคณคาทางโภชนาการและเพยงพอกบความตองการของรางกายจะท าใหรางกายเจรญเตบโต สตปญญาด สรางภมคมกนโรคและมพลงงานทจะท ากจกรรมในชวตประจ าวนไดอยางมประสทธภาพ (วรภรณ พทธวงศ, 2547) ในทางตรงกนขาม หากรางกายไดรบอาหารทไมมคณคาทางโภชนาการ หรอไดรบในปรมาณทไมเพยงพอกบความตองการของรางกาย จะท าใหเกดภาวะขาดสารอาหาร โดยเฉพาะการขาดโปรตนและแคลอร แตถารางกายไดรบอาหารในปรมาณมากเกนความตองการของรางกาย จะท าใหเกดภาวะ การไดรบสารอาหารเกนเกดการสะสมในรปของไขมน ท าใหมปญหาน าหนกตวมาก ซงสงผลตอสขภาพของเดกเมอเตบโตเปนผใหญทอวนในทสดและเสยงตอการเกดโรคตางๆ มากมาย เ ชน ภาวะหลอด เ ลอดแข งตว โรคความดนโล หต โรค เบาหวาน เ ปนตน (สรพนธ จลกรงคะ,2545) การรจกเลอกรบประทานอาหารทด มคณคา ถกตองตามหลกโภชนาการ กอใหเกดประโยชนตอรางกาย มผลตอปรมาณและคณคาอาหารทบคคลจะไดรบ โดยเฉพาะเดกวยเรยนทรางกายก าลงจะเจรญเตบโตจงจ าเปนทจะสงเสรมใหมการรบประทานอาหารทถกตอง หากบคคลไดรบอาหารในปรมาณทเพยงพอตอความตองการของรางกายจะท าใหเกดปญหาโภชนาการแตถาไดรบอาหารในปรมาณทมากเกนความตองการของรางกายกจะสงผลใหเกดภาวะโภชนาการเกนได นอกจากนอทธพลวฒนธรรมของตะวนตกและสอโฆษณาการนยมบรโภคอาหารนอกบาน อาหารจานดวน จานเดยว ขนมกรบกรอบ น าอดลม ท าใหเกดภาวะโภชนาการเกนดวย

หลกการบรโภคอาหารของเดกวยเรยนทมภาวะโภชนาการเกน จงตองค านงถงความเพยงพอตอความตองการของรางกาย เพอใหรางกายของเดกไดรบสารอาหารตางๆ เขาไปท าหนาทชวยเสรมสรางการเจรญเตบโตใหเตมศกยภาพ พรอมทงบ ารงรางกาย สรางภมตานทานโรคภย ไขเจบตางๆ ชวยใหอวยวะทกสวนท างานไดตามปกต และสงส าคญชวยบ ารงสมองเพอใหมความพรอมในการเรยนทกๆ ดาน เสรมสรางพฒนาการทางดานรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา อยางเตมท อาหารทเดกวยเรยนควรไดรบ ควรเปนอาหารหลก 5 หม ซงประกอบดวย

25

1. เนอสตวตางๆ เดกควรไดรบประมาณวนละ 100 -150 กรม หรอประมาณ 2 สวน 3 ถวยตวง ถาแบงเปนมอควรไดรบประมาณมอละ 2-3 ชอนโตะ จะเปนเนอหม เนอวว เปด ไก ป ปลา กง หอยหรอเนอสตวอนกได และควรไดรบเครองในสตว เชน ตบ สปดาหละ 1-2 ครง

2. ไขเปด ไขไก ควรไดรบวนละ ½ -1 ฟอง จะโดยการตม ทอดหรอผดกบอาหารอนกได 3. ถวเมลดแหง เชน ถวลสง ถวเขยว ถวแดง ถวด า ถวเหลองและผลตภณฑของถวเหลอง

เชน เตาห เดกวยนควรรบประทานถวเมลดแหงใหมากขนอาจประกอบ เปนอาหารคาวกนกบขาวหรอท าเปนขนมหรออาหารวางกได ถวเมลดแหง มโปรตนแคลเซยมและวตามนบ 2 มาก

4. น านม เปนอาหารทมโปรตนและแคลอรสง และยงมแคลเซยมและวตามนเอมากซงเหมาะส าหรบเดกทก าลงเจรญเตบโต จงควรดมนมวนละ 1 ถวยตวง จะเปนนมวว หรอนมถวเหลอง กได

5. ขาวหรอกวยเตยวหรอแปงชนดอน ควรไดรบอยางนอยวนละ 3 ครงๆ ละ 1 ถวยตวง หรอรบประทานในลกษณะรปขนมกได เชน ขาวเหนยวเปยกถว ขาวตมผด

6. ผกสเขยวหรอสเหลอง ซงไดแก ผกบง ผกคะนา ผกต าลง ถวฝกยาว ผกกวางตง มะเขอเทศ ฟกทอง ควรรบประทานทกวนๆ ละ 2-3 ครงๆ ละประมาณ เศษหนงสวนสามถงเศษหนงสวนสองถวยตวง ผกสเขยวนอกจากจะมแคโรทน ยงมเหลกและวตามนซดวย

7. ผลไมสด เปนแหลงทดของวตามนเกลอแร โดยเฉพาะวตามนซจะมมากในสม สบปะรด มะละกอสก ฝรง กลวยน าวา เดกๆ ควรไดรบผลไมทกวน วนละ 2-3 ครง ถาเปนผลไมทหนงคนรบประทานพอด เชน สม กลวย ควรไดรบวนละ 1-2 ผล ถาเปนผลไมใหญ เชน สบปะรด มะละกอสก ควรไดรบวนละครงหรอหนงถวยตวง

8. น ามนหรอไขมน เปนแหลงทดของพลงงาน และชวยใหวตามนในไขมนดดซมไดดขน นอกจากนน ามนพชจ าพวก น ามนถวเหลอง น ามนร า ยงมวตามนท ละลายในไขมนทจ าเปนตอการเจรญเตบโตของรางกาย ชวยปองกนการเปลยนแปลงของผวหนง เดกวยนควรไดรบน ามนหรอไขมนประมาณวน สองชอนครงถงสามชอนโตะ ในรปของอาหารผดหรอทอด

การก าหนดอาหารส าหรบเดกเรมอวนและอวน (กรมอนามย,2544) ก าหนดอาหารตามพลงงานและสารอาหาร ดงน

1. ควรไดสารอาหารคารโบไฮเดรต รอยละ 50-55 ของพลงงานทงหมดตอวน 2. ควรไดรบสารอาหารโปรตน รอยละ 20-25 ของจ านวนพลงงานทงหมดตอวน เดกตองการโปรตนเพอการเจรญเตบโตดวย 3. ควรไดรบสารอาหารไขมน รอยละ 20-25 ของพลงงานทงหมดตอวน

26

สรปปรมาณอาหาร/วน นม 1 แกว ผกสก 3 ทพพ (ผกใบ 1 ทพพ ผกหว 2 ทพพ) ผลไม 3 สวน (แลวแตชนดของผลไม) ขาวสวย 6.5 ทพพ เนอสตวไมตดมน 12 ชอนกนขาว

ตารางท 2.1 การกระจายมออาหาร หมวดอาหาร

เชา วางเชา กลางวน เยน มออาหาร

นม 1 แกว ผก 1 ทพพ 1 ทพพ 1 ทพพ ผลไม 1 ทพพ 1 ทพพ 1 ทพพ ขาว 2 ทพพ 2.5 ทพพ 2 ทพพ เนอสตว 4 สวน 4 สวน 4 สวน ทมา: กรมอนามย (2544)

จากขอมลเกยวกบโภชนาการของเดกวยเรยน สามารถสรปในดานความตองการสารอาหาร ทจ าเปนส าหรบเดกวยเรยนทมอายระหวาง 6-10 ป ในเดกหญง และอายระหวาง 6-12 ป ในเดกชาย ซงพบวามความตองการพลงงานวนละ 1,700-1,850 กโลแคลอร โดยควรไดรบสารอาหารทจ าเปน ตอการเจรญเตบโตของรางกายไดแก โปรตน เกลอแรและวตามน แคลเซยม และฟอสฟอรส วตามนด ไอโอดน และสงกะส ในดานอาหารทเดกวยเรยนควรไดรบ ควรเปนอาหารหลก 5 หม ซง ประกอบดวย เนอสตว ไขสด ถวเมลดแหง นม ขาวหรอแปงชนดอนๆ ผกสเขยวและสเหลอง ผลไมสด น ามนหรอไขมน

2. พฤตกรรมการบรโภค ปจจบนพบวา เดกวยเรยนมพฤตกรรมการบรโภคทเปลยนแปลงไปจากเดมอยางมาก

เนองจากเดกวยเรยนไดรบอทธพลจากความเปลยนแปลงทางดานสงคม วฒนธรรมและความกาวหนาทางเทคโนโลย สภาพวถชวตของครอบครว เพอน สงคม และสภาพแวดลอม การแขงขนกบเวลาในการศกษาหาความรและรบเรงในการเดนทางไปเรยน จงท าใหเดกวยเรยนมการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคอาหารโดยเปลยนมาบรโภคอาหารจานดวนตะวนตก หรออาหาร

27

ฟาสตฟ ด เนองจากเปนอาหารทมการเตรยมขนมาจ าหนายแกผบรโภค เพอความสะดวกและรวดเรว ประหยดเวลา สามารถบรโภคไดทนท เหมาะกบสงคมในสภาพทตองเรงดวน เชน แฮมเบอรเกอร พซซา ไกทอด เปนตน สวนประเภทขนม เชน ขนมกรบกรอบ และไอศครม เปนตน อาหารจานดวนตะวนตก จดเปนอาหารจ าพวกแปง ไขมน และน าตาลมาก เมอบรโภคมากตอเนองเปนเวลานานจะท าใหเกดภาวะโภชนาการเกนและโรคอวน พฤตกรรมการบรโภคอาหารดงกลาวเปนพฤตกรรมการบรโภคอาหารทไมถกตองของเดกวยเรยน สงผลกระทบตอสขภาพรางกาย เสยงตอการเจบปวยดวยโรคตาง ๆ ทสามารถปองกนได เชน โรคเบาหวาน ภาวะความดนโลหตสง ภาวะไขมนในเลอดสง โรคหวใจขาดเลอดและหลอดเลอดสมองตบ ซงมแนวโนมสงขนเรอย ๆ ขอมลเหลานสอดคลองกบรายงานการสาธารณสขไทย พ.ศ.2540 -2541 ทพบวา โรคอวนและปรมาณไขมนในเสนเลอดสง มอตราเพมสงในกลมอาย 20-29 ป จากรอยละ 2.9 เปนรอยละ 20.4 ขอเทจจรงเหลานลวนมผลตอภาวะโภชนาการเกนของเดกวยเรยนไดทงสน พฤตกรรมการบรโภค เปนปจจยทส าคญและเกยวของกบภาวะโภชนาการโดยตรงเนองจากพฤตกรรมการบรโภคจะมผลตอปรมาณและคณคาของอาหารทบคคลจะไดรบ หากบคคล ไดรบอาหารในปรมาณทเพยงพอกบความตองการของรางกาย จะไมท าใหเกดปญหาโภชนาการ แตถาไดรบอาหารในปรมาณทมากเกนความตองการของรางกาย กจะสงผลใหเกดภาวะโภชนาการ เกนได ดงนนพฤตกรรมการบรโภคจงมอทธพลตอภาวะโภชนาการ โดยเฉพาะเดกวยเรยนทรางกายก าลงเจรญเตบโต จงจ าเปนทจะสงเสรมใหมการรบประทานอาหารทถกตอง (สายทพย วชยขทคะ, 2546) และอทธพลของวฒนธรรมตะวนตกและสอโฆษณา ท าใหเดกและเยาวชนมพฤตกรรมในชวตประจ าวนทสงผลใหเกดปญหาสขภาพ เชน การรบประทานอาหารจานดวนขนมกรบกรอบ น าอดลม ท าใหเดกเกดโรคอวน ขาดสารอาหาร และฟนผ เปนตน ( ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย, 2550 )

ดงนนพฤตกรรมการบรโภค จงหมายถง การปฏบตทเกยวของกบการรบประทานอาหาร ทงทางดานการกระท าและทางดานความคด เชน การเลอกกนอาหาร การปรงอาหาร การเลอกซอ เปนตนหากพฤตกรรมการบรโภคอาหารสามารถปฏบตไดถกตองตามหลกโภชนาการ ยอมท าใหบคคลมภาวะโภชนาการทด ในทางตรงขามหากปฏบตไมถกตองยอมสงผลตอรางกายและจตใจของบคคลนนท าใหเกดปญหาสขภาพตางๆตามมา

3. พฤตกรรมการออกก าลงกาย การออกก าลงกายทพอเพยงชวยใหเกดสมดลระหวางพลงงานทรางกายไดรบจาก

สารอาหารและพลงงานทใชไป การออกก าลงกายรวมถงการเคลอนไหวรางกายรปแบบตาง ๆ

28

แมแตการทเดก ๆ มโอกาสเดนจากชนเรยนหนงไปยงชนเรยนอนกนบเปนการออกก าลงกายทางหนงดวย จงควรสงเสรมใหเดกเหนคณคาและความส าคญของการออกก าลงกายสรางวฒนธรรมการออกก าลงกายตงแตวยเดก สงเสรมการออกก าลงกายรวมกนของสมาชกในครอบครว หรอกลมเพอน อนเปนปจจยส าคญตอการมสขภาพแขงแรงทงรางกายและจตใจ (สถาบนวจยโภชนาการ, 2547) การออกก าลงกายทเหมาะสมตามวยและสม าเสมออยางนอยสปดาหละ 3-5 วน เปนการรกษาน าหนกตวใหอยในเกณฑปกต การออกก าลงกายแตละครงควรท าอยางตอเนองนานประมาณ 15 -30 นาท เพอใหกลามเนอของรางกายและกลามเนอหวใจแขงแรง การไหลเวยนของเลอดดขน นอกจากนนยงชวยใหระบบตาง ๆ ของรางกายท าหนาทเปนปกตและทส าคญ คอ ชวยผอนคลายความเครยดไดดวย และควรหมนดแลน าหนกของตนเองใหอยในเกณฑปกตควรชงน าหนกตวอยางนอยเดอนละครง หากน าหนกตวนอยควรกนอาหารทเปนประโยชนใหมากขนถาน าหนกตวมากกควรลดการกนอาหารลง โดยเฉพาะอาหารประเภทไขมน น าตาล

เดกอวนมการใชพลงงานนอยกวาเดกทวไป เนองจากวถชวตทมเครองอ านวยความสะดวก มากมาย และการใชชวตแบบสะดวกสบายตามแบบสงคมตะวนตก ท าใหเสยงตอการเกดโรคอวนมากขน เนองจากเดกมการใชพลงงานและออกก าลงกายลดลง (ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ,2549) ในปจจบนเดกอาย 0-3 ป และ 4-6 ป มการใชพลงงานนอยกวาทองคการอนามยโลกแนะน า ถงรอยละ 15 และรอยละ 25 ตามล าดบ (ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ,2544) กลยา กจบญช (2546)ไดแนะน าการออกก าลงกายส าหรบเดกอวนไววาธรรมชาตของเดกมการเคลอนไหวตลอดเวลา เดกไมไดนกถงเรองการเคลอนไหวและออกก าลงกายวามความสมพนธกบสขภาพ แตนกถงการละเลนทสนกสนาน เพลดเพลน สภาพในโรงเรยน การมชวโมงพลศกษาเปนการสรางพนฐานในการเคลอนไหวออกก าลงกาย และยงตองการการสรางทศนคต สรางนสยและจตส านกเพอทเลนกฬาตางๆ นน เดกจะตดเปนนสยรกการเลนและออกก าลงกายในอนาคต ผเชยวชาญไดแนะน าเดกควรมการเคลอนไหวและออกก าลงกายในระดบปานกลางถงหนกแทบทกวนเปนกจกรรมทสนกสนาน ซงอาจจะเปนการเลนกฬา การดนเลน ปนจกรยานหรอการรวมเลนในชวโมงพลศกษา เปนสวนหนงของการด าเนนชวตประจ าวน

4. การใชเวลาวาง กจกรรมทนอกเหนอจากการปฏบตกจกรรมหลกเมอมเวลาวางของเดก ไดแก

4.1 พฤตกรรมการดโทรทศน ส าหรบเดกวยเรยนการดโทรทศนจะเปนการพกผอนคลายเครยดทด โดยเฉพาะเดกในสงคมเมองซงไมมเวลาและสถานทส าหรบออกก าลงกาย

29

มากนก จงมเวลาส าหรบดโทรทศนมากขน การดโทรทศนนอกจากเปนดชนทางออมของการไมเคลอนไหวรางกายแลว การดโทรทศนยงสมพนธกบพฤตกรรมการบรโภคขนมขบเคยวทอดมดวยแปงและไขมนและสงผลใหเดกอวนในทสด การศกษาตดตามระยะยาวพบวาเดกอาย 3 ปทดโทรทศนมากกวา 8 ชวโมงตอสปดาหเสยงอวนทอาย 7 ขวบเปน 1.5 เทาของเดกทดสปดาหละ 4 ชวโมงหรอนอยกวา 3 ชวโมง หลกฐานจากการวจยทวดกจกรรมทางกายโดยตรงพบวาพฤตกรรมไมเคลอนไหวรางกาย โดยเฉพาะการดโทรทศนท าใหเดกปฐมวยเสยงอวนและการจดใหเดกมกจกรรมทางกายปองกนอวนได กมารแพทยจงแนะน าใหเดกดโทรทศนไมเกนวนละ 2 ชวโมง ในการส ารวจครงนพบวารอยละ 39.6 ของเดกอาย 1-5 ป รอยละ 57.1 ของเดกอาย 6-9 ป และรอยละ 73.1 ของเดกอาย10-14 ป ดโทรทศนในวนธรรมดามากกวาวนละ 2 ชวโมง และรอยละของเดกทดโทรทศนมากกวา 2 ชวโมงตอวนเพมขนในวนหยดเปนรอยละ 56.2 ในเดกอาย 1-5 ป รอยละ 83.5 ในเดกอาย 6-9 ปและรอยละ 89.2ในเดกอาย 10-14 ป 4.2. กจกรรมทางกาย การออกก าลงกายหรอการเคลอนไหว ออกแรงทางรางกาย ในเวลาวาง ตอนเยน หรอ หลงเลกเรยน จะเปนการสรางนสยทดแกเดก และมความแขงแรงของรางกายและจตใจตามมา เดกควรออกก าลงกายหนกปานกลางอยางนอยวนละ 60 นาท เปนเวลา 5 วนตอสปดาหหรอมากกวา จากมมมองของเดกนกเรยนไทยตอการเคลอนไหวรางกายและออกก าลงกาย สาเหตหลก 3 ประการทเดกไมคอยมเวลาวงเลนกคอการบานมาก ไมมเวลาและสถานทออกก าลงกาย และอากาศรอนเกนไป ดงนนบดา มารดา หรอผปกครอง จงตองเปนแบบอยางในการเคลอนไหวและออกก าลงกาย จากมมมองของเดกนกเรยนไทยตอการเคลอนไหวรางกายและ ออกก าลงกาย สาเหตหลก 3 ประการทเดกไมคอยมเวลาวงเลนกคอการบานมาก ไมมเวลาและสถานทออกก าลงกาย และอากาศรอนเกนไป ท าใหเดกในวยนไมสนใจออกก าลงกาย ไมเหนความส าคญของการออกก าลงกาย ท าใหเกดภาวะโภชนาการเกนตามมา 4.3. พฤตกรรมการใชคอมพวเตอร โลกปจจบนถอไดวาเปนโลกของขอมลขาวสารและเปนโลกไรพรมแดน คอมพวเตอรเปนสงจ าเปนในชวต จากการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม ท าใหเดกวยเรยนใชเวลาวางเลนอนเตอรเนต หรอเกมสคอมพวเตอรเปนสวนใหญ เดกวยเรยนใชคอมพวเตอรในการเรยนและการคนหาขอมลประกอบการเรยน จงท าใหในแตละวนใชเวลาในการใชคอมพวเตอรมากขน จากการส ารวจในป พ.ศ. 2546 พบวาเยาวชนอาย10 ปขนไปในเขตกรงเทพมหานครรอยละ 25.8 เลนเกม 5-6 วนตอสปดาหรอยละ 18.5 เลนเกมสทกวนและพบวารอยละ 54.1 เลนเกมสนานทสด 1-3 ชวโมงตอครงรอยละ 31.4 เลนเกม 4-6 ชวโมงตอครง รอยละ 6.5 เลนเกม 7-10 ชวโมงตอครงและรอยละ 3.3 เลนเกมสนานทสดมากกวา 10 ชวโมงตอ

30

ครง ท าใหรางกายไมไดเคลอนไหว ออกแรงทกสวนไดทกสวน จงเปนอกสาเหตทท าใหเกดภาวะโภชนาการเกน

5. การนอนหลบ

การพกผอนทดทสดคอการนอนหลบ ในแตละวนเดกวยเรยนควรนอนหลบใหเพยงพอเพอประโยชนของรางกายและจตใจ การนอนนอยกระตนการหลงฮอรโมน ghrelin และลด leptin ท าใหอยากอาหารและกนไดมากขน

จากรายงานการส ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 4 (2552) พบวาพบเดกไทยอาย 1-5 ปนอนเฉลยวนละ 10.1 ชวโมง เดกอาย 6-9 ปนอนเฉลยวนละ 9.9 ชวโมง เดกอาย 10-14 ปนอนเฉลยวนละ 9.6 ชวโมงและนอนนอยกวาวนละ 10 ชวโมง มรอยละ 32.2, 42.8 และ 58.7 ตามล าดบซงระยะเวลานอนมความสมพนธกบสขภาพและโรคเรอรงตางๆ ทงเบาหวานชนดท 2 ความดนโลหตสงและโรคอวน การนอนนอยกระตนการหลงฮอรโมน ghrelin และลด leptin ท าใหอยากอาหารและกนไดมากขนจากการทบทวนแบบอภมาณ เดกทนอนนอยกวา 10 ชวโมง เสยงอวนเปน 1.89 เทาของเดกทนอนเทากบหรอมากกวา 10 ชวโมง เมอวเคราะหความสมพนธระหวางการนอนนอยกวา 10 ชวโมงกบภาวะน าหนกเกนและอวน พบวาในดานภาวะโภชนาการเดกอาย 1-5 ปทนอนนอยกวา 10 ชวโมงตอวนมภาวะน าหนกเกนมากกวากลมทนอนมากกวาวนละ10 ชวโมง

6. ระดบการศกษา,อาชพ,รายไดของผปกครอง ระดบการศกษา อาชพและรายไดของผปกครอง เปนตวบงชถงความสามารถในการเลอก

ซออาหารมารบประทาน ครอบครวทมรายไดสงยอมมโอกาสหาอาหารทดมประโยชนและจ าเปนแกรางกายมาบรโภคมากกวาครอบครวทมรายไดต าและนอกจากนครอบครวทมฐานะทางเศรษฐกจดมกจะพบวา มการรบประทานอาหารมากเกนความตองการ เชนอาหารทอด ขนมหวาน ไอศกรม น าอดลม ซงเปนอาหารทมน าตาลสง เปนผลใหเกดปญหาภาวะโภชนาการเกนตามมา (กมลา วฒนายงเจรญชย, 2541อางใน อารรกษ ชลพล,2551) - ระดบการศกษา เปนสงทสงผลตอการท างานและรายได และยงมผลตอสงทแตละคนคด ตดสนใจและมความสมพนธกบบคคลอนๆ ซงจะท าใหทศนคตและความคดเหนและความสนใจทแตกตางกนไปในเรองของสงคมและวฒนธรรม ผทมการศกษานอยกจะเสยประโยชนไมเฉพาะในเรองการหารายไดแตยงรวมไปถงการใชจายอยางฉลาดอกดวย และเมอการศกษาต า ความเขาใจในสงแวดลอมตางๆ ของตนเองกมขอบเขตจ ากด ผทมการศกษานอยกมกจะเลอกบรโภคอาหารนอย

31

ชนด เชน เลอกอาหารทเคยรบประทานเปนประจ า สวนผทมการศกษาและมความรดกวากจะตองการอาหารตางชนดกนมากกวา

- อาชพ มอทธพลตอลกษณะของการบรโภคอาหาร ซงจะมความแตกตางกนไปในอาชพตางๆ โดยพบวาอาหารทมการบรโภคแตกตางกนในแตละอาชพ ไดแก การรบประทานอาหารฟาสตฟ ด อาหารบฟเฟต ในอาชพทมรายไดสง และอาชพทมรายไดนอยจะรบประทานอาหารจานเดยวทประกอบไปดวยน ามน ไขมนสง สงผลใหเกดภาวะโภชนาการเกนตามมา

- รายได รายไดของครอบครวรวมถงการสะสมเงนซงจะมผลตออ านาจในการซออาหาร นอกจากนรายไดของครอบครวยงมอทธพลตอการใชเงนและเวลาในการท ากจกรรมตางๆ ในการด าเนนชวต อกทงผทมรายไดต า จะไมใหความส าคญเรองสขภาพ ไมค านงถงคณคาทางโภชนา -การ เนองจากตองสนใจเรองการท ามาหากนเลยงชพมากกวา รบประทานอาหารงายๆ ราคาประหยดทมคณคาทางโภชนาการนอยสงผลใหเกดภาวะโภชนาการตามมา

7. การเลยงดบตร ครอบครวเปนปจจยแรกทมผลตอการพฒนาพฤตกรรมการรบประทานอาหารของเดก

พฤตกรรมการรบประทานอาหารของครอบครวมอทธพลตอพฤตกรรมการรบประทาน อาหารของเดก โดยทเดกจะรบประทานอาหารตามทพอแมรบประทานและจดมาให ถาพอแมนยมรบประทานอาหารประเภททใหพลงงานสง และมนสยชอบรบประทานอาหารมากและบอย เดกกจะมนสยการรบประทานอาหารเหมอนพอและแม และถาในครอบครวใหอสระในการเลอกรบประทานอาหารแกเดก เดกจงมนสยการบรโภคทไมมขอบเขตจงท าใหเกดภาวะโภชนาการเกน

ครอบครวหรอผทเลยงดจงมอทธพลตอการมภาวะโภชนาการเกนของเดก กลาวคอ เดกจะมพฤตกรรมการบรโภคอาหารและพฤตกรรมการออกก าลงกายขนอยกบการเลยงด หากผเลยงดอบรมแนะน าการบรโภคอาหารและการออกก าลงกายทถกตอง เหมาะสม เดกกจะมภาวะโภชนาการทด แตในทางกลบกนหากผเลยงดอบรมแนะน าการบรโภคอาหารและการออกก าลงกายทไมถกตอง ไมเหมาะสม เดกกจะมภาวะโภชนาการทไมด หรอ ภาวะโภชนาการเกน

จากการส ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 4 (2552) พบวา ผใชเวลา เลยงดเดกสวนใหญรอยละ 62.8 เปนแม รอยละ 25 เปน ป ยา ตา ยาย และรอยละ 6.8 เปนพอเนองจากสงคมปจจบนบดามารดาอาจมเวลาในการทจะเลยงดบตรนอยลงเพราะตองไปท างานนอกบานมากขน มารดาทท างานนอกบานขาดการดแลเอาใจใสบตรเทาทควร บตรอาจไดรบการดแลในการรบประทานอาหารและการออกก าลงกายนอยกวามารดาทท างานภายในบาน พฤตกรรมการรบประทานอาหารของครอบครวมอทธพลตอพฤตกรรมการรบประทานอาหารของเดก โดยทเดก

32

จะรบประทานอาหารตามทพอแมรบประทานและจดมาให ถาพอแมนยมรบประทานอาหารประเภททใหพลงงานสง และมนสยชอบรบประทานอาหารมากและบอย เดกกจะมนสยการรบประทานอาหารเหมอนพอและแม และถาในครอบครวใหอสระในการเลอกรบประทานอาหารแกเดก เดกจงมนสยการบรโภคทไมมขอบเขตจงท าใหเกดโรคอวน

8. การจดเตรยมอาหาร ผจดเตรยมอาหารในครอบครวควรจดเตรยมอาหารทมคณคาทางสารอาหารทางโภชนาการ

ใหเหมาะสมกบสมาชกในครอบครว หากการจดเตรยมอาหารในแตละมอมคณคาทางโภชนาการนอย ท าใหสมาชกในครอบครวไดรบสารอาหารทไมเพยงพอ หรอไดรบเกนความจ าเปน อาจสงผลใหสมาชกในครอบครวมภาวะโภชนาการเกนได จากรายงานการส ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย (2552) พบวา ลกษณะอาหารมอเยนทเดกอาย 1-14 ป กนบอยทสดในวนท างาน คอ อาหารทครอบครวท ากนเองทบาน รองลงมา คอ อาหารปรงสกส าเรจ นอกจากนอาหารมอเยนยงถกเลอกเปนตวแทนของมออาหารหลก เนองจากเปนมอทมโอกาสในการปรงประกอบอาหารเองไดมากทสด การทเดกวยเรยนจะมโภชนาการทดหรอไมดนนสวนหนงขนอยกบการจดเตรยมอาหารจากครอบครว ตวอยางเชน ถาคณพอคณแมหรอผปกครองไมชอบบรโภคผกแตชอบบรโภคอาหารทมไขมน เชน ขาหมหรออาหารใสกะทตาง ๆ รวมทงอาหารผดหรอทอดทปรงดวยน ามน แนวโนมทครอบครวจะท าอาหารในลกษณะนยอมจะมมากขน ท าใหเดกไดบรโภคอาหารประเภทดงกลาวมากและบอยกวาอาหารประเภทอน ยอมสงผลใหเดกมภาวะโภชนาการเกนไดเชนกน ดงนนผจดเตรยมอาหารในครอบครวควรจดเตรยมอาหารทครบ 5 หม มคณคาทางโภชนาการในแตละวน เพอสมาชกในครอบครวจะไดมโภชนาการทด เหมาะสมตามวย

9. พฤตกรรมการบรโภคของผปกครอง พฤตกรรมการบรโภคของผปกครองมอทธพลตอพฤตกรรมการรบประทานอาหารของ

บตร โดยบตรจะเรยนรพฤตกรรมการบรโภคอาหารของบดามารดาหรอผปกครอง ถาบดามารดาหรอผปกครองรบประทานอาหารมากหรอชอบรบประทานอาหารรสหวาน มน และอวน บตรกจะรบประทานอาหารมาก หรอชอบรบประทานอาหารรสหวาน มนและอวนตามไปดวย

10. จ านวนเงนทไดมาในโรงเรยน จ านวนเงนทนกเรยนไดรบมาโรงเรยนในแตละวน เปนตวก าหนดและมอ านาจในการเลอก

ซออาหารและเครองดม หากไดรบเงนมาโรงเรยนจ านวนมากกสามารถซออาหารและเครองดมทม

33

ประโยชนมสารอาหารครบถวนไดมากขน ในทางกลบกนหากไดรบเงนมาโรงเรยนในจ านวนทนอย กสามารถซออาหารและเครองดมทมประโยชนมสารอาหารครบถวนไดนอยลง อาจซออาหารและเครองดมทมคณคาทางโภชนาการนอย หรอไมมคณคาทางโภชนาการเลยเพราะจ านวนทน ามาโรงเรยนมจ านวนจ ากด ไมสามารถซออาหารและเครองดมทมสารอาหารครบถวนได ท าใหรางกายไดรบสารอาหารทไมมประโยชน หรอไดรบสารอาหารบางอยางเกนก าหนดสงผลใหเกดภาวะโภชนาการเกนได

งานวจยทเกยวของ พทธชาด นาคเรอง (2541) ไดท าการศกษาเรอง “ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการบรโภค

อาหารของนกเรยนระดบประถมศกษาทมภาวะโภชนาการเกนมาตรฐานในโรงเรยนสงกดกรงเทพมหานคร” โดยมวตถประสงคเพอศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมการบรโภคอาหาร และศกษาความสมพนธระหวางปจจยตางๆ กบพฤตกรรรมการบรโภคอาหารของนกเรยนทมภาวะโภชนาการเกนมาตรฐาน เครองมอทใชคอแบบสอบถาม กลมตวอยางไดแกนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 และ 6 ทมภาวะโภชนาการเกนมาตรฐาน จ านวน 400 คน จากโรงเรยนสงกดกรงเทพมหานคร 18 โรงเรยน ผลการศกษาพบวานกเรยนทมภาวะโภชนาการเกนเกณฑมาตรฐานสวนใหญเปนเพศชายมากกวาเพศหญง ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารของนกเรยนทมภาวะโภชนาการเกนมาตรฐาน พบวา ปจจยน าไดแก เพศและทศนคตตอการบรโภคอาหาร ปจจยเออไดแก อ านาจในการซออาหาร รายไดของนกเรยนและรายไดของครอบครว ปจจยเสรมไดแก พฤตกรรมการบรโภคอาหารของผปกครองและการรบรสอโฆษณา ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการบรโภคอาหารพบวา ปจจยน าไดแก ความรเกยวกบการบรโภคอาหาร ทศนคต และความเชอตอการบรโภคอาหารทมความสมพนธกบพฤตกรรมการบรโภคอาหารอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 สวนอาย ล าดบการเปนบตรจ านวนพนอง และขนาดของครอบครว ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการบรโภคอาหาร ปจจยเออไดแก อ านาจในการซออาหารและสถานททเออตอการออกก าลงกายมความสมพนธกบพฤตกรรมการบรโภคอาหารอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 สวนรายไดของครอบครวและแหลงขายอาหารไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการบรโภคอาหาร ปจจยเสรมไดแก พฤตกรรมการบรโภคอาหารของผปกครอง การรบรสอโฆษณาและพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเพอน มความสมพนธกบพฤตกรรมการบรโภคอาหาร อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 สวนการปฏบตตอเดกของผปกครองเกยวกบการบรโภคอาหาร อายของผปกครอง ระดบการศกษา และอาชพของผปกครองไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการบรโภคอาหาร

34

ลลตา แจมจ ารส (2541) ไดท าการศกษาพฤตกรรมการบรโภคของนกเรยนระดบประถมศกษาตอนปลายทมภาวะโภชนาการเกนในจงหวดก าแพงเพชร โดยศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการบรโภคของนกเรยนรวมทงปจจยทมอทธพลตอภาวะโภชนาการของนกเรยน ผลการศกษาพบวานกเรยนทมภาวะโภชนาการเกนมพฤตกรรมการบรโภคทไมถกตอง ไดแกการกนอาหารเรว กนขนมกรบกรอบ อาหารทอด น าอดลมและน าหวาน ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการบรโภคของเดกนกเรยนทมภาวะโภชนาการปกตไดแกความเชอดานสขภาพ เพศและรายไดของครอบครว สวนปจจยทมความสมพนธกบการบรโภคของนกเรยนทมภาวะโภชนาการเกนไดแก การศกษาและอาชพของบดา มารดา จ านวนเงนคาอาหาร

ณชกร ชนศรวงศสกล (2544) ไดท าการศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมการบรโภคอาหาร ของนกเรยนทมภาวะโภชนาการเกนมาตรฐานในโรงเรยนประถมศกษา กรงเทพมหานคร ผลการศกษาพบวาเดกนกเรยนมความรเกยวกบการบรโภคอาหารทถกตองไมไดท าใหนกเรยนมพฤตกรรมดานการเลอกชนดอาหารและพฤตกรรมการปฏบตตนในการรบประทานอาหารทถกตอง ตามมา ทงนเนองจากเปนนกเรยนทมภาวะโภชนาการเกน

ฐตพร เฑยรฆนธกล (2546)ไดศกษา ความสมพนธระหวางลกษณะของครอบครวกบภาวะ โภชนาการของนกเรยนโรงเรยนอนบาลแพร ผลการศกษาพบวาสมาชกในครอบครวจ านวนสมาชกในบานเดยวกน อาชพ ระดบการศกษา รายได การจดอาหารส าหรบบตรหลาน นสยการกนและการปฏบตตวของผปกครองไมมความสมพนธกบภาวะโภชนาการของนกเรยน

สายทพย วชยขทคะ (2546) ไดท าการศกษาบรโภคนสยและภาวะโภชนาการของนกเรยน ชนประถมศกษาปท 6 โรงเรยนในสงกดเทศบาลนครเชยงใหม ผลการศกษาพบวานกเรยนกลม ตวอยางทมภาวะโภชนาการเกนมาตรฐาน นกเรยนกลมนมบรโภคนสยในการรบประทานอาหาร ประเภททใหพลงงานสงจ าพวกเนอสตวตดมน อาหารททอดดวยน ามน อาหารฟาสตฟ ด ขนมหวาน ขนมขบเคยว และมการดมน าหวาน น าอดลม ในปรมาณ 10-18 ครงตอสปดาห

ศรจรรยา นงนช (2547) ไดท าการศกษาการบรโภคอาหารของเดกนกเรยนระดบประถมศกษาทมภาวะโภชนาการเกนโรงเรยนอนบาลเชยงใหม ผลการศกษาพบวามนกเรยนทมภาวะโภชนาการเกน รอยละ 43.8 ในกลมนกเรยนทมภาวะโภชนาการเกนนกนอาหารกลางวนทโรงเรยนทกคน เปนอาหารจานเดยวและกบขาวสลบกนภายในสปดาหท าใหกนอาหารไดมากประกอบกบกลมตวอยางไดเงนคาขนมมากกวา 20 บาทตอวน รอยละ 28.7, 30 บาทตอวน รอยละ 26.0, 40 บาทตอวน รอยละ 10.9 และ 60 บาทตอวน รอยละ 2.7 ท าใหมเงนกนอาหารกอนกลบถงบานทกวน

35

วราภรณ พทธวงศ (2547) ไดท าการศกษาการรบรทางโภชนาการและการจดเตรยมอาหารของผปกครองใหกบเดกอนบาล ผลการศกษาพบวาผปกครองทจบการศกษาระดบประถมศกษาปท 6 หรอเทยบเทา มการรบรทางโภชนาการและการจดเตรยมอาหารของผปกครองอยในระดบด เดกสวนใหญมน าหนกตามเกณฑ เมอเปรยบเทยบการรบรทางโภชนาการและการจดเตรยมอาหาร พบวาผปกครองของเดกทมน าหนกต ากวาเกณฑมการรบรดกวาผปกครองกลมเดกน าหนกตามเกณฑและน าหนกเกนเกณฑ

ว งอค ลอง (2547) ไดท าการศกษาปจจยทางเศรษฐสงคมทมผลกระทบตอภาวะโภชนาการในป 2004 ของเดกอายต ากวา 5 ขวบ ในอ าเภอวธ จงหวดไทบนห ประเทศเวยดนามผลการศกษาพบวารายไดเปนปจจยส าคญทมผลตอภาวะโภชนาการของเดกๆ ครวเรอนทมระดบรายไดสง จะมเดกทมภาวะโภชนาการทดกวาครวเรอนทมระดบรายไดต า ระดบการศกษาของมารดาและเวลาในการท างานของบดา มผลกระทบทางบวกตอภาวะโภชนาการของเดก

พรหมมนทร เมธากาญจนศกด และคณะ (2548) ไดศกษา กจกรรมทางกาย พฤตกรรมการ บรโภคอาหารและดชนมวลกายของวยรนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทยเปนการวจยเชงส ารวจเพอศกษากจกรรมทางกาย พฤตกรรมการบรโภคอาหาร และดชนมวลกายของวยรนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย รวบรวมขอมลทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ โดยสมตวอยางแบบหลายขนตอนไดกลมตวอยาง 5,700 คน วเคราะหขอมลในสวนของเชงปรมาณโดยหาคารอยละ คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐาน สวนขอมลเชงคณภาพวเคราะหโดยการวเคราะหเนอหา (Content analysis) ผลการศกษาพบวา กจกรรมงานบานและกจกรรมยามวางของวยรนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทยทท ามากทสด คอ ดโทรทศน วซด รอยละ 60.5 กจกรรมการออกก าลงกายทวยรนท ามากทสด คอ การเดนออกก าลงกาย รอยละ 40.0 พฤตกรรมการบรโภคอาหารของวยรนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย พบวาโดยรวมมคาคะแนนพฤตกรรมการบรโภคอาหารอยในระดบนอย เมอพจารณาในรายละเอยด พบวาสวนมากชอบบรโภคอาหารขบเคยวเปนประจ า รอยละ 34.6 และไมบรโภคอาหารเชา รอยละ51.2 สวนผลการวเคราะหขอมลเชงคณภาพพบวา ปจจยทเกยวของกบการออกก าลงกาย คอ การสนบสนนจากพอแมและครอบครว แรงจงใจ สภาพแวดลอมและรปแบบการด าเนนชวต สวนปจจยทมผลตอการบรโภคอาหารของวยรน คอ การเขาถงอาหาร คานยมความชอบ และขอมลทไดรบ

สลกขณา แตงไทย (2548) ไดท าการศกษาการบรโภคอาหาร และภาวะโภชนาการของนกเรยนระดบประถมศกษาโรงเรยนอนศกษา จงหวดเชยงใหม ผลการศกษาพบวากลมตวอยางสวนใหญ กนอาหารหลก 3 มอและกอนนอน พอแม เปนผจดหาอาหารมอเชาและเยนให ขณะทมอกลางวนกนทโรงเรยนอาหารหลกคอ ขาวเหนยว ขาวเจาและกบขาว อาหารทชอบคออาหารทปรง

36

จากเนอหม ผกกาดและสมเขยวหวาน กลมตวอยางกนอาหารครบ 5 หมและกนอาหารพรอมดทวมการออกก าลงกายในชวโมงพลศกษา 1-2 วนตอสปดาห ครงละ 50 นาท นอกจากนมการขจกรยานสวนเวลาวางชอบดทว และท างานบาน กลมตวอยางสวนใหญชอบกนอาหารทมวธการปรงโดยการทอดและชอบรสชาตหวาน ชอบไกทอด แกงฮงเล แกงเขยวหวาน ดมน าอดลม กนขนมขบเคยวและขนมกรบกรอบบอยครง กลมตวอยางมโอกาสในการเลอกซออาหารกนเอง จนดาวรรณ ตนวงศ (2549) ไดท าการศกษาภาวะโภชนาการของเดกและความรทางโภชนาการของผปกครองณ ศนยสนตศกษาพฒนาเดกเลก คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ผลการศกษาพบวา ภาวะโภชนาการของเดกสวนใหญทงชายและหญงมภาวะโภชนาการตามเกณฑ และเกนเกณฑ จ านวน 2 คน สวนความรทางโภชนาการของผปกครองโดยรวมมความรระดบดมาก ดานความสมพนธระหวางภาวะโภชนาการของเดกกบความรทางโภชนาการโดยรวมของผปกครอง พบวา มความสมพนธนอย กมลา วฒนายงเจรญชย (2549) ไดท าการศกษาปจจยทมผลตอภาวะโภชนาการของเดกนกเรยนประถมศกษาในเขตอ าเภอพล จงหวดขอนแกน ผลการศกษาพบวาความรดานโภชนาการ ประวตความเจบปวย ความเพยงพอของรายไดและผลผลตการบรโภคอาหาร ความชอบอาหารความเชอเกยวกบอาหาร จ านวนมอทรบประทาน 1วน และอทธพลจากครอบครวเปนปจจยทมความสมพนธกบภาวะโภชนาการของเดกนกเรยนประถมศกษา

รศมแข ศรปโชต (2551) ศกษาปจจยทมอทธพลตอการเกดภาวะอวนในเดกวยเรยนชนประถมศกษาปท 4 – 6 ในเขตเมอง จงหวดกาญจนบร ผลการศกษาพบวามารดาทมภาวะอวนมอทธพลตอการเกดภาวะอวนในเดกอยางมนยส าคญทางสถต มารดาของเดกทงสองกลมมแนวโนมอวนและมการเคลอนไหวรางกายนอย ปจจยอนๆในดานของลกษณะของครอบครวและพฤตกรรมไมมอทธพลตอการเกดภาวะอวนในเดก

อารรกษ ชลพล (2551) ศกษาคณลกษณะทเกยวของกบภาวะโภชนาการ ในเดกนกเรยนทมภาวะโภชนาการเกน เขตเทศบาลเมองล าพน ผลการศกษาพบวาเดกนกเรยนสวนใหญมความรดานโภชนาการอยในระดบด แตมทศนคต และความเชอเกยวกบการบรโภคอาหารทไมถกหลกโภชนาการ รายไดครอบครวอยระหวาง 5,001-10,000 บาทตอเดอน ในขณะทรายรบเดกนกเรยน 21-40 บาทตอวน รานขายอาหารทเดกนกเรยนสามารถหาซอไดงายไดแก รานขายขนมกรบกรอบ ขบเคยว ไอศกรม น าหวานน าอดลม พฤตกรรมเพอนและผปกครองสนบสนนใหเดกนกเรยนมภาวะโภชนาการเกน ในขณะทพฤตกรรมครสนบสนนใหเดกนกเรยนมภาวะโภชนาการทด

สนย ปนทรายมล (2552) ศกษาผลของการปรบเปลยนพฤตกรรมในการออกก าลงกายและการบรโภคอาหารทเหมาะสมในนกเรยนชนประถมศกษาทมน าหนกเกนเกณฑมาตรฐาน

37

อ าเภอเมอง จงหวดอตรดตถ ผลการศกษาพบวาหลงการทดลองกลมทดลองมความรเกยวกบการออกก าลงกาย การบรโภคอาหารและโรคอวน การปฏบตตนในการออกก าลงกายและการบรโภคอาหารทเหมาะสมและการไดรบแรงสนบสนนทางสงคม สงกวาการทดลอง อยางมนยส าคญทางสถต และมความรบรความสามารถตนเอง และความคาดหวงในผลของการออกก าลงกายและการบรโภคอาหารทเหมาะสม สงกวากอนทดลอง อยางมนยส าคญทางสถต หลงการทดลองกลมทดลองมความรเกยวกบการออกก าลงกาย การบรโภคอาหารและโรคอวน การรบรความสามารถตนเองและคาดหวงในผลการปฏบตตนในการออกก าลงกายและการบรโภคอาหารทเหมาะสมและไดรบการสนบสนนทางสงคม สงกวากลมเปรยบเทยบ อยางมนยส าคญทางสถต

Siyambalagoda,R.R.M.L.R.,Perera,P.A.j.,Wickremasinghe,A.R.,and Sumanaweera, N.P.(2003).ไดศกษาเปรยบเทยบภาวะโภชนาการของนกเรยนชนประถมศกษาตอนตน 2 ถนฐาน ในเมอง Polonnaruwa ประเทศศรลงกา กลมตวอยางคอ นกเรยนทยายเขามาใหมจ านวน 941 คน และนกเรยนทอาศยในพนทกอน จ านวน 719 คน โดยประเมนภาวะโภชนาการจากน าหนกและสวนสงเทยบกบเกณฑมาตรฐาน น าหนกตามเกณฑอาย สวนสงตามเกณฑอายและน าหนกตามเกณฑสวนสงรวมถงการเจาะเลอดดความเขมขนของเมดเลอด โดยใชคา “ERMA AE-11-N” ผลการศกษาพบวา ภาวะโภชนาการของเดกนกเรยนทยายเขามาใหมต ากวานกเรยนทอาศยอยในพนทเดมอยางมนยส าคญ ซง เดกนกเรยนทยายเขามาใหมมภาวะแคระแกรน เพศชาย รอยละ 29.0 และเพศหญง รอยละ 31.2 สวนนกเรยนเกา มภาวะแคระแกรน เพศชายและเพศหญงรอยละ 29.0 และ 28.6 ตามล าดบ นกเรยนใหมมภาวะซบผอมมากกวานกเรยนเกา และมากกวารอยละ 85.0ของนกเรยนทงหมด เปนโรคโลหตจาง ซงเปนนกเรยนใหมรอยละ 91.5 สวนนกเรยนเกา รอยละ 72.3

Adachi-Mejia A.M. and others. (2006) ไดศกษาเรอง เดกทชอบดโทรทศนในหองนอนเสยงตอการมน าหนกเกน มวตถประสงคเพอวเคราะหและศกษาความสมพนธระหวางการมโทรทศนในหองนอนกบความเสยงตอการมน าหนกเกนของเดก เกบขอมลโดยการสมภาษณเดกใน โรงเรยนและการตดตอทางโทรศพทระหวางป2002-2004 กลมตวอยางเปนเดกอายระหวาง 9 - 12 ป จ านวน 2,343 คน ทลงทะเบยนเรยนในโรงเรยนรฐบาลของรฐนวแฮมแชรและเวอรมอลต ซงวเคราะหขอมลจากเกณฑดชนมวลกาย (BMI)ใชอายและเพศเปนเกณฑ โดยกลมตวอยางทมคาดชนมวลกาย 95 เปอรเซนไทส ถอวา มน าหนกเกนเกณฑมาตรฐาน ผลการศกษาการท ากจกรรมตาง ๆ อตราการดโทรทศน ภาพยนตร และการใชอนเตอรเนตของกลมตวอยาง พบวารอยละ22.3 มน าหนกเกนเกณฑมาตรฐานและประมาณรอยละ 48.2 มโทรทศนในหองนอน สรปไดวา เดกทมโทรทศนในหองนอนมโอกาสน าหนกเกนเกณฑมาตรฐานไดมากกวาเดกทไมมโทรทศนใน

38

หองนอน ถงแมในแตละวนเดกจะดโทรทศนหรอภาพยนตรลดนอยลง ดงนนการมโทรทศนในหองนอนนนมความเสยงตอการมน าหนกเกนเกณฑมาตรฐานได

Ashley Crossmam และคณะ (2006) ไดท าการศกษาเรอง สงแวดลอมในครอบครวและความเสยงของเดกวยเรยนในอเมรกา ทจะเปนโรคอวน ผลการศกษาพบวา การเรมตนการปองกน โรคอวนตองเรมตนทบานเปนอนดบแรก เพอหยดภาวะอวน และหยดการถายทอดจากรนสรน ตอง มการรณณรงคดานสาธารณสข และ ใหสขศกษากบผปกครอง เพอสงเสรมพฤตกรรมสขภาพ เพราะผปกครอง พอ แมและญาต ทเปนโรคอวน ยอมจะเขาใจวาการปองกนโรคอวนในเดกควรจะท าอยางไร

Mary – Magaret Driskell (2007) ไดท าการศกษาเรอง ความสมพนธระหวางพฤตกรรมส าหรบเดกนกเรยนและวยรนในการปองกนโรคอวน โดยสอบถาม กลมตวอยางทเปนเดกนกเรยน เกรด4-12 ในเรองการขาดการออกก าลงกาย การรบประทานผกและผลไมทลดลงและ มเวลาในการดทวมากขน ผลการศกษาพบวา เดกนกเรยนทมพฤตกรรมเหลาน จะเสยงตอการเกดโรคอวน

Juan Pablo Rey-Lopez และคณะ (2007) ไดท าการศกษาเรอง พฤตกรรมนงๆนอนๆและการเพมขนของโรคอวนในเดกวยเรยนและวยรน ผลการศกษาพบวา พฤตกรรมหรอรปแบบการใชชวตแบบนงๆ นอนๆ ในเดกวยเรยนและวยรนเชน การไมออกก าลงกาย การเลนเกมส การดทว การใชคอมพวเตอร ท าใหเสยงตอการเปนโรคอวนเพมมากขน

Danielle Symons Downs และคณะ (2007) ไดท าการศกษาเรอง ทศนคตเกยวกบการกน ของเดกทมน าหนกเกนและน าหนกปกต ผลการศกษาพบวา ทศนคตในการกนจะแตกตางกนระหวางเดกผหญงกบเดกผชายจงจ าเปนทจะตองแยกเพศในการก าหนดกจกรรมหรอก าหนดโปรแกรมทจะพฒนาหรอสรางทศนคต และ พฒนาพฤตกรรมในการกนเพอสขภาพ Mendoza, Zimmerman and Christakis (2007) พบวาเดกทมพฤตกรรมในการดโทรทศน ภาพยนตร หรอเลนเกมคอมพวเตอร มากกวาวนละ 2 ชวโมง มโอกาสเสยงตอการเกดภาวะโภชนาการเกนสง นอกจากนยงพบความสมพนธระหวางการนอนหลบกบภาวะโภชนาการของนกเรยนอยางมนยส าคญทางสถตท 0.025 (p<0.05) Badrialaily,Jutatip Sillabutra, Pantyp Ramasoota., (2008) ไดศกษาภาวะโภชนาการและปจจยทเกยวของของนกเรยนชนประถมศกษา ในเมองบนดาอาเจะห เขตปกครองพเศษอาเจะห ประเทศอนโดนเซย กลมตวอยางจ านวน 121 คน เกบขอมลโดยใชแบบสอบถาม วเคราะหขอมลโดยใชสถตขนพนฐานและวธทดสอบทางไคสแควร ผลการศกษาพบวา รอยละ 80.9 ของผตอบ แบบสอบถาม อาศยอยกบพอแมและสองในสามของผตอบแบบสอบถามมน าหนกในเกณฑปกต เมอพจารณาถงพฤตกรรมในการกนขนมพบวา ผตอบแบบสอบถามทกคนกนขนมอยางนอยวนละ

39

1 ครง และใชเงนในการซอขนมประมาณ 1,743 – 3,785 รปตอวน และพบวาภาวะโภชนาการของนกเรยน มความสมพนธอยางมนยส าคญทางสถตกบลกษณะการอยอาศยของนกเรยน ผทดแลนกเรยน อาชพของบดา การศกษาของมารดาและอาหารเสรมทไดรบจากโรงเรยน (p<0.5)

Janssen I และคณะ (2009) ไดท าการศกษาเพอเปรยบเทยบความชกของภาวะน าหนกเกนและโรคอวนในโรงเรยน : กรณศกษาเยาวชนจาก 34 ประเทศ และทดสอบความสมพนธระหวาง วธการตางๆในการควบคมน าหนกและลกษณะกจกรรมทางกาย โดยการศกษาเชงส ารวจภาคตดขวาง ( cross-sectional survey) ในเดกนกเรยนอาย 10-16 ป จ านวน 137 คน จาก 593 คน 34 ประเทศ ในชวงป 2001-2002 โดยศกษาพฤตกรรมทเดกอยในโรงเรยน ประเมนจากคา BMI มาตรฐาน พบวา ม 2 ประเทศทมความชกของ ภาวะน าหนกเกนมาตรฐานและโรคอวน สงทสดคอ ประเทศ Malta โดยท ความชกภาวะน าหนกเกนมาตรฐาน รอยละ 25.4 และ โรคอวน รอยละ 7.9 ตอมาเปนประเทศสหรฐอเมรกา ซงมความชกของ ภาวะน าหนกเกนมาตรฐาน และ โรคอวน คอรอยละ 25.1 และ รอยละ 6.8 ในขณะทประเทศลทเนยกบประเทศลทเวยมความชกของ ภาวะน าหนกเกนมาตรฐาน และ โรคอวน นอยสดคอ ลทเนยรอยละ 5.1 และ 0.4, ลทเวย รอยละ 5.9 และ 0.5 ความชกของภาวะน าหนกเกนมาตรฐาน และความชกของโรคอวน จะสงในแถบ อเมรกาเหนอ Great Britain และ แถบยโรปตะวนตกเฉยงใต โดยทแถบประเทศเหลานมกจกรรมทางกายทต า โดยใชเวลาในการดทวมากกวา เมอเปรยบเทยบกบประเทศทมน าหนกปกตซงความถของการไดรบปรมาณอาหารหวานมากกวากลมทมน าหนกปกต อกทง ภาวะน าหนกเกนมาตรฐานไมสมพนธกบการรบประทานผก ผลไม เครองดม และการใชเวลาอยหนาคอมพวเตอร

40

กรอบแนวคดในการวจย จากการศกษาเอกสารและรายงานการวจยทเกยวของกบปจจยทเกยวของกบภาวะ

โภชนาการของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 อ าเภอเมอง จงหวดอตรดตถ สามารถก าหนดกรอบแนวคดการศกษาไดดงน

ตวแปรตน ตวแปรตาม

ปจจยสวนบคคล - ความรเรองการบรโภคอาหาร - พฤตกรรมการบรโภค - พฤตกรรมการออกก าลงกาย - การใชเวลาวาง - การนอนหลบ - จ านวนเงนทไดมาในโรงเรยน

ปจจยดานครอบครว - ระดบการศกษา,อาชพ,รายไดของ

ผปกครอง - การเลยงดบตร - การจดเตรยมอาหาร - พฤตกรรมการบรโภคของผปกครอง

นกเรยนมภาวะโภชนาการเกน