ธัญญลักษณ์ รุ้งแสงจันทร์ Tunyaluk Roongsangjunjournal.innovtalk.com/upload_files/journal/journal_id_34_58.pdf · หลายประเทศเกิดการตื่นตัวกับผลกระทบที่เกิดขึ้นจาการเปลี่ยนแปลงดังกล่าว

วารสารสงคมสงเคราะหศาสตร ปท 26 ฉบบท 2 กรกฎาคม – ธนวาคม 2561

172

การรบมอกบการเปลยนแปลงในยค 4.0 ของแรงงานไทย Preparedness for the 4th renovation of Thai Labor

ธญญลกษณ รงแสงจนทร1

Tunyaluk Roongsangjun2

บทคดยอ

ปจจบนมการกลาวถงการปฏวตอตสาหกรรมครงท 4 อยางกวางขวาง ทงภาครฐ เอกชน สถานประกอบการ สถาบนการศกษา และภาคประชาสงคม ซงการปฏวตอตสาหกรรมเปนการเปลยนแปลงครงยงใหญของโลก และก าลงจะเกดขนในอกไมเกน 20 ปขางหนา การเปลยนแปลงดงกลาวเปนยคของการบรณาการโลกของการผลตสนคาทมรปแบบทหลากหลายแตกตางกนไปตามความตองการของผบรโภคแตละราย โดยใชเวลาทรวดเรว ประหยด และมประสทธภาพ ดวยการเชอมตอทางเครอขายในรปแบบ “The Internet of Things (IoT)” และมการใ ช เทคโนโลยด จทลครบวงจร การปฏวตอตสาหกรรมท าใหเกดการเปลยนแปลงเกดขนทวโลก และประเทศไทยกเปนอกหนงประเทศทตองไดรบอทธพลของการเปลยนแปลงดงกลาว ทงในระบบเศรษฐกจ และสงคมแรงงานไทยเปนอกภาคสวนหนงทตองไดรบอทธพลของการปฏวตอตสาหกรรมคร งท 4 อยางหลกเลยงไมได ดงนนแรงงานจงตองตนตว และเตรยมความพรอมทงดานความร ความคดเชงวเคราะห ทกษะการแกไขปญหา และทกษะดานภาษา เพอพฒนาตนเองจากเดมทเปนแรงงานไรทกษะฝมอ แรงงานกงทกษะฝมอ ใหกาวสการเปนแรงงานทมทกษะฝมอ ซงแรงงานไทยจะปรบตวและพฒนาตนเองเพยงฝายเดยวไมได รฐบาลในฐานะผน าประเทศตองเขามาชวยเหลอ และสนบสนน เพอใหแรงงานไทยสามารถปรบตวและพฒนาตนเองได โดยวธการเตรยมความพรอมในการปรบตวตอการเปลยนแปลงดงกลาวสามารถท าได 2 ระดบ ดงน ระดบจลภาค คอ แรงงานไทยตองตนตวในการพฒนาตนเอง

1 อาจารยประจ าคณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2 Lecture at Faculty of Social Administration, Thammasat University, Thailand E–mail : [email protected]

Journal of Social Work Vol. 26 No.2

173

ทงในดานความร ทศนคต และทกษะในการท างานและการด าเนนชวต ใหสอดคลองตอการเปลยนแปลงทก าลงจะเกดขน สวนในระดบมหาภาค คอ รฐบาลในฐานะผน าและผบรหารประเทศตองเรงใหเกดนโยบายจดการปญหาการผลตแรงงานทไมสมดล ไมสอดคลองกบตลาดแรงงาน จดการปญหาโครงสรางประชากรในประเทศทมอตราการเกดต า ท าใหเกดปญหาการขาดแคลนแรงงาน และการกาวสสงคมผสงอาย ขยายเครอขายอนเทอรเนตความเรวสงใหแรงงานสามารถเขาถงไดงาย เสยคาใชจายนอยหรอไมเสยคาใชจายเลย เพอสงเสรมความกาวหนาและพฒนาความรทางดานเทคโนโลยอนเทอรเนต ซงท าใหประเทศเกดสงคมแหงการเรยนรในทสด วธการดงกลาวเปนกลยทธทส าคญทจะท าใหแรงงานไทยมพรอมและสามารถปรบตวตอการเปลยนแปลงทจะเกดในยค 4.0 ทก าลงจะมาถงในอนาคตอนใกลนได ค าส าคญ : การรบมอกบการเปลยนแปลง, ยค 4.0, แรงงานไทย

Abstract At present, the fourth industrial revolution has been in the spotlight and a focus of government and private sectors, business, educational institutions and non-government organizations. This industrial evaluation is the world’s major change and will definitely take place within the next 20 years. It is in the period of integration of manufacturing of products with great diversity to accommodate each consumer within short period, with cost saving and efficiency with everything connected in the form of “the Internet of Things (IoT) and with total use of digital technologies. The industrial revolution will lead to changes all over the world which is unavoidable to Thailand in terms of economic and social aspects. Thailand’s labor is another sector certainly affected by the fourth industrial revolution. Therefore, the labor must be aware of this and get ready to be equipped with knowledge, and analytical thinking, problem solving and language skills to transform themselves from unskilled labor and semi-skilled labor to skilled labor. However, it is not practical for the


174

labor to do the development alone. The government as the administrator of the country must provide assistance and support to them in order that they can adapt and develop themselves. Preparedness to accommodate this mega change can be executed into 2 levels as micro and macro levels. For micro level, the labor must be active in self-development in terms of knowledge, attitude and working and living skills to be in compliance with the arising changes. As for macro level, the government as the country’s leader and administrator has to accelerate policy to deal with imbalanced labor production which does not align with labor market, low birth rate affecting the country’s population’s structure leading to shortage of labor and ageing society. The government must expand high speed internet network to increase the labor’s accessibility with low cost or without any cost charged to promote the labor’s advancement and develop knowledge in the internet technology. All these will finally transform the country to a learning society.The above strategies are vital to preparing Thailand’s labor‘s readiness and ability to adjust to changes taking place in the 4.0 revolution coming in the near future. Keywords : Preparedness , The 4th Renovation, Thai Labor

บทน า การปฏวตอตสาหกรรมครงท 4 เกดขน ตงแตป 2011 ทงานแสดงสนคาเมองฮานโนเวอร เยอรมน (Hannover fair Germanny) Henning Kagermann ผบรหาร German National Academy of Science and Engineering (Acatech) เปนคนแรกทใชค าวา “อตสาหกรรม 4.0” (Industry 4.0) เพออธบายการรเรมโครงการอตสาหกรรม ทจะเสนอขอการสนบสนนจากรฐบาลเยอรมน และหลงจากทกระทรวงศกษาของเยอรมนเรมท าวจยครงแรก เม.ย. 2011 (ปรด บญซอ , 2561) ตอมามการประกาศนโยบายอตสาหกรรมของประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนทประกาศเมอ ค.ศ.2013 ท าใหหลายประเทศเกดการตนตวกบผลกระทบทเกดขนจาการเปลยนแปลงดงกลาว ส าหรบ


175

ประเทศไทยนนมการกลาวถงการปฏวตอตสาหกรรมครงท 4 และรฐบาลไดมนโยบายการท าใหประเทศไทยกาวสการเปน “Thailand 4.0” ซงแรงงานไทยหลายคนยงไมทราบวา “ยค 4.0” นนคออะไร มาจากไหน สงผลกระทบตอประเทศมากนอยเพยงใด และแรงงานไทยตองมการเตรยมความพรอมทงทางดานความร ทศนคต และทกษะอยางไรใหสามารถรบมอและปรบตวใหทนตอการเปลยนแปลงในยค 4.0 ทก าลงจะมาถงในอกไมเกน 20 ปขางหนาไดอยางมประสทธภาพ ประเดนดงกลาวเปนสงทนาสนใจ มนกวชาการแรงงานหลายทานออกมาใหความคดเหนทงดานทดและไมดตอแรงงานไทยในอนาคต และยงน าเสนอรปแบบวธการรบมอกบการเปลยนแปลงในหลากหลายรปแบบ แลวแรงานไทยเองนนรและเตรยมรบมอตอการเปลยนแปลงอยางไร รฐบาลในฐานะผน าและผบรหารประเทศมการจดการ วางแผนยทธศาสตร ในการเตรยมความพรอมประเทศและประชากรในประเทศอยางไร จงจะเหมาะสมกบรปแบบการเมอง สงคม และวฒนธรรมแบบไทยเพอกาวสยค 4.0 ทก าลงจะมาถงนไดอยางด และเหมาะสมเพยงใด การปฏวตอตสาหกรรมครงท 4 หรอ INDUSTRY 4.0 คออะไร หลายปมานมทงผบรหารประเทศ ภาครฐ ภาคธรกจเอกชน ประชาสงคม และนกวชาการ ตางกลาวถงการปฏวตอตสาหกรรมครงใหม ซงถกเรยกวา “ยคของการปฏวตอตสาหกรรมครงท 4” หรอ “INDUSTRY 4.0” ซงจะเปนวธการใหมๆ ของการผลตทจะเขามาพลกโฉมหนาวงการอตสาหกรรมของโลก การปฏวตอตสาหกรรม (INDUSTRIAL REVOLUTION) หมายถง กระบวนการเปลยนแปลงในวธการผลตและระบบการผลต จากเดมระบบการผลตจะท ากนภายในครอบครว พอคาจะเปนนายทนซอวตถดบแลวมาแจกจายใหแตละครอบครวรบมาท า แลวพอคาจะรบผลตภณฑทส าเรจแลวไปขาย คนงานจะไดคาจางเปนการตอบแทน การผลตสนคาเดมใชแรงงานคน แรงงานสตว รวมทงพลงงานจากธรรมชาต เครองมอแบบงายๆ ตอมาเมอมการปฏวตอตสาหกรรม ระบบการผลตจงเปลยนมาใชเครองจกรกลแทนแรงงานคนและสตว เรมจากแบบงายๆ จนถงแบบซบซอนทมก าลงการผลตสง และกลายเปนการผลตในระบบโรงงาน (FACTORY SYSTEM) ในทสด สวนการผลตภายใน


176

ครอบครวกคอยๆ ลดลงไป การปฏวตอตสาหกรรมทเกดขนมผลตอการเปลยนแปลงระบบการผลต อตสาหกรรม และการบรการ ดงน การปฏวตอตสาหกรรมครงท 1 เกดขนในชวงปลายศตวรรษท 18 ถงตนศตวรรษท 20 ตงแต ค.ศ.1760-1840 เปนการเปลยนแปลงยคแรก กลาวคอ “เจมส วตต” ไดปรบปรงเครองจกรกลไอน านโคแมนใหใชงานไดดขน สามารถสรางรถไฟลดระยะทางคมนาคม และน าไปสการสรางเครองจกร เรยกวา “สมยแหงพลงไอน า” เกดเครองจกรไอน าทใชถานหน จากจดนนเรยกไดวา เปนการปฏวตอตสาหกรรมครงท 1 สงทเขาท าคอ การสรางนวตกรรมจ านวนมากทชวยใหประสทธภาพของการผลตสงทอเพมขนอยางนอยสามเทาจากทเคยท าได อาจกลาวไดวา เปนจดเรมตนของการเกดโรงงานผลตทใชเครองจกรชวยในการผลตและกอก าเนดเปนโรงงานสมยใหมในเวลาตอมา การปฏวตอตสาหกรรมครงท 2 เกดขนในชวงตนศตวรรษท 20 ตงแต ค.ศ.1870 ไดมการคนพบแหลงพลงงานใหม เชน น ามน กาซธรรมชาต และไฟฟา เปนตน และเมอ “เฮนร ฟอรด” ไดน าระบบสายพานเขามาใชในสายการผลตรถยนตใน ค.ศ.1913 ท าใหเกดเปนรถยนตโมเดลททมจ านวนการผลตมากถง 15 ลานคน จนกระทงหยดสายการผลตไปใน ค.ศ.1927 นบไดวาเปนการเปลยนจากการใชเครองจกรไอน า มาใชพลงงานอยางเตมตว เทคนคใชสายพานการผลตในลกษณะเดยวกนนไดรบการเผยแพรไปยงอตสาหกรรมอนๆ ท าใหประสทธภาพในการผลตเพมมากขน ตนทนการผลตลดลง เรยกไดวาเปน ยคของการผลตสนคาเหมอนๆ กนเปนจ านวนมากหรอแบบ Mass Production คอ สามารถผลตสนคาไดจ านวนมากในเวลารวดเรว และใชแรงงานนอยลง การปฏวตอตสาหกรรมครงท 3 เรมตนราว ค.ศ.1970 เปนยคเรมตนของ “Information Technology” คอมพวเตอรเขามาชวยในงานอตสาหกรรม เรยกไดวาเปนยคแหงการปฏวตคอมพวเตอร มการคดคนคอมพวเตอรทงแบบ mainframe กบ PC


177

แ ล ะ อ น เ ทอ ร เ น ต เ ร ม ใ ช โ ป ร แก รม CAD/CAM3 ( Computer Aided Design/ Manufacturing) เพอควบคมกระบวนการผลตอตโนมตทตองการความรวดเรว ความแมนย าสง ตนทนต า และผลตไดปรมาณมากๆ ท าใหเกดสายการผลตแบบอตโนมตขน และเขามาเสรมการท างานเดมทมแตชดกลไกเพยงอยางเดยว เปนการใชเครองจกรอตโนมตหรอหนยนต (Robots) ในการผลตแทนทแรงงานมนษยมากขน เพอเพมประสทธภาพการผลตใหสงขน ท าใหทกวนนเกอบทกโรงงานไดน าระบบการผลตแบบอตโนมตเขาไปมสวนชวยในการผลตดวยเสมอ จนมาถงโรงงานผลตทใชระบบอตโนมตขนสงเพอผลตสนคาอปโภคทมความซบซอนมากๆ จดประสงคเพอท าใหสนคามราคาต าพอทผบรโภคจะสามารถจายได และยงชวยเพมขดความสามารถและสรางความไดเปรยบในการแขงขนไดเปนอยางด

การปฏวตอตสาหกรรมครงท 4 ทก าลงจะมาถง เรยกวา “INDUSTRY 4.0” ไดมาจากชอของ “นโยบายอตสาหกรรมแหงชาต” ของประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนทประกาศเมอ ค.ศ.2013 โดยมแนวคดหลกทวา โลกจะกาวสการปฏวตอตสาหกรรมครงท 4 ภายใน 20 ปขางหนา มการเปลยนแปลงเศรษฐกจครงใหม มการสรางรปแบบกระบวนการผลตรปแบบใหม ซงใชการเชอมตอระหวางสนคา ขอมล และบรการ ผานเทคโนโลยสารสนเทศ เพอพฒนากระบวนการผลตใหเกดเปน “Smart Factory”4

3 CAD ยอมาจาก Computer Aided Design หมายถง การน าคอมพวเตอรเขามาชวยในการออกแบบ การค านวณและจ าลองทางดานเรขาคณต โดยจะมซอฟทแวรทางดานวศวกรรม (CAD Software) เขามารองรบการท างานในสวนน CAM ยอมาจาก Computer Aided Manufacturing หมายถง การน าคอมพวเตอรเขามาชวยในการผลต โดยการใชขอมลจาก CAD มาสรางจโคด (G-Code) ซงคา G-Code จะเปนคาควบคมทน าไปปอนเขาเครองจกรเพอด าเนนการผลตชนงาน ซงคา G-Code จะเปนตวก าหนดขนาดชนงาน ต าแหนงอางองชนงานในแตละสวน 4 Smart Factory คอ การผลต/อตสาหกรรม/โรงงานสวนของสายการผลต (Field level และ PLC) ทจะสามารถสอสารขอมลทเกดขนใหกบผทเกยวของในหนางานไดอยาง Real-time ในรปแบบทใชงาย ไมซบซอน และจดการกบปญหาทเกดขนไดอยางรวดเรว และไมตองพงพาคนทมความช านาญสงในการจดการเทานนอกดวย หรอตองมการเชอมตอสายการผลตทงหมดของโรงงานเขากบเนทเวรคเพอการจดการและควบคมไดแบบ Real-time ผานการใช Smartphone หรออปกรณทมความเปน User-friendly สงมาก


178

โดยแนวคดนเปนแนวคดทถกกลาวถงอยางกวางขวางทวโลกในชวง 5-6 ปทผานมา ทงในยโรป สหรฐอเมรกา และเอเชย กลาวคอ การน าเทคโนโลยดจทลและอนเทอรเนต มาใชในกระบวนการผลตสนคา จดเดนทส าคญอยางหนง คอ สามารถเชอมความตองการของผบรโภคแตละรายเขากบกระบวนการผลตสนคาไดโดยตรง คอ โรงงานยค 3.0 สามารถผลตสนคาแบบเดยวกนจ านวนมากในเวลาพรบตาเดยว แตโรงงานยค 4.0 จะสามารถผลตสนคาไดหลากหลายรปแบบแตกตางกน ตามความตองการเฉพาะของผบรโภคแตละราย เปนจ านวนมากในเวลาพรบตาเดยว โดยใชกระบวนการผลตทประหยดและมประสทธภาพดวยเทคโนโลยดจทลครบวงจรแบบ “Smart Factory” ดงนนจงอาจสรปไดวา การปฏวตอตสาหกรรมครงท 4 หรอ INDUSTRY 4.0 จะเปนยคแหงการบรณาการโลกของการผลต เขากบการเชอมตอทางเครอขายในรปแบบ “The Internet of Things ( IoT)”5 คอการท าใหกระบวนการผลตสนคาเ ชอมกบเทคโนโลยดจทล หรอแมกระทงท าใหตวสนคาเองเชอมกบเทคโนโลยดจทล โดยการน าเทคโนโลยดจทลและอนเทอรเนตเขามาใชในระบบการผลต และการท างานของแรงงาน มการใชปญญาประดษฐ หรอหนยนต (Robots) ท างานแทนมนษยหรอท างานรวมกบมนษย เชน การมระบบปอนขอมลใหเครองจกรสามารถผลตสงของตามแตการสง (ออนไลน) จากผบรโภคโดยตรง การใสตวสงขอมลในเครองใชไฟฟา เพอประมวลสถตการใชและแจง (โดยอตโนมต) กลบไปยงโรงงานเมอเกดปญหาทางเทคนค การใชคอมพวเตอรจวกนได (ขนาดเทายาเมด) ใหผบรโภคกลนเขาไปเพอเกบขอมลสขภาพในรางกาย อปกรณวดอตราหวใจแบบฝงในรางกาย แทกไบโอชปทตดกบปศสตว ยานยนตทมเซนเซอรในตว อปกรณวเคราะหดเอนเอในสงแวดลอมหรออาหาร และเครองซกผา-อบผาทตอกบเครอขายไวไฟเพอใหสามารถดสถานะจากระยะไกลได ฯลฯ จะเหนไดวา INDUSTRY 4.0 ยงเปนแนวคดทใหมมาก หลายอยางอยในชวงทดลองและพฒนา แตก

5 IoT : Internet of Things (บางทเรยก IoE : Internet of Everything) หรอ “อนเตอรเนตในทกสง” หมายถง การทสงตางๆ ถกเชอมโยงทกสงทกอยางสโลกอนเตอรเนต ท าใหมนษยสามารถสงการควบคมการใชงานอปกรณตางๆ ผานทางเครอขายอนเตอรเนต เชน การเปด-ปด อปกรณเครองใชไฟฟา รถยนต โทรศพทมอถอ เครองมอสอสาร เครองมอทางการเกษตร อาคาร บานเรอน เครองใชในชวตประจ าวนตางๆ ผานเครอขายอนเตอรเนต เปนตน

https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B9%84%E0%B8%9A%E0%B9%82%E0%B8%AD%E0%B8%8A%E0%B8%B4%E0%B8%9B&action=edit&redlink=1


179

เปนแนวคดทมศกยภาพทจะเปลยนแปลงทกวงการ ตงแตแนวทางการบรโภคสนคาของผคนทวไป ตลอดจนแนวทางการรกษาทางการแพทย กระบวนการเปลยนแปลงทเกดขนของการปฏวตอตสาหกรรมทผานมาและทก าลงจะเกดขนท าให เกดการ เปลยนแปลงทงทางกระบวนการผลต เศรษฐกจ อตสาหกรรม อนสงผลตอการใชชวตของมนษยและปรากฏการณทางดานแรงงาน ดงน

การปฏวตอตสาหกรรม

ระยะเวลา ปรากฏการณทเกดขน ผลทเกดขนกบแรงงาน

ครงท 1 ปลาย ศ.18 – ตน ศ.20 ค.ศ.1760-1840

เกดเครองจกรไอน าทใชถานหน และน าเขามาใชในระบบรถไฟ และโรงงาน

แรงงาน เปล ยนจากแรงงานเกษตรกร ชางฝมอ เรมเขาสโรงงาน แตยงเปนโรงงานขนาดกลาง และขนาดเลก

ครงท 2 ศ.20 ค.ศ.1870

เกดพลงงานใหม เชน น ามน กาซธรรมชาต และไฟฟา เปนตน เกดระบบสายพานการผลตทสามารถผลตสนคาไดในปรมาณมากๆ โดยใชเวลาทรวดเรว เกด Mass Production

แรงงานไดเขามาท างานในระบบโรงงานอตสาหกรรมขนาดใหญมากขน แรงงานถกกดขคาแรงและย ง ไมม กฎหมายมาด แลแรงงานอยางจรงจง

ครงท 3 ค.ศ.1970

เกด Information Technology และมการน าคอมพวเตอรเขามาใชในอตสาหกรรม เกดเครองจกรอตโนมต และหนยนต

แรงงานบางสวนถกแทนทโดยเครองจกรอตโนมตและหนยนต

ครงท 4 คาดวาอกประมาณ 20 ป ขางหนา

การน า เทคโนโลยด จทลและอนเทอรเนตเขามาใชในระบบการผล ตสน ค า เช อมต อก นผบรโภคโดยตรง และผลตสนคาไดหลากหลายรปตามความตองการของผบรโภค โดยใชเวลารวดเรว

แรงงานทกษะระดบปานกลาง และระดบต าตกงาน เพราะถกแ ท น ท โ ด ย ห น ย น ต อ า ช พบางอยางหายไป และเกดอาชพใหมข นมาแทน มนษยมการท า งานร วมกบห นยนต หรอปญญาประดษฐ


180

ผลกระทบทเกดกบแรงงานเปนสงทไมสามรถหลกเลยงได กลาวคอ การศกษาของ Oxford University และ Deloitte คาดการณวาอก 20 ปขางหนา แรงงานกวา รอยละ 35 ในสหราชอาณาจกรจะถกแทนทดวยสมองกลและหนยนต และมแนวโนมทจะเกดขนทวโลก อตสาหกรรม 4.0 (INDUSTRY 4.0) ทผานมาเปนเพยงแนวคด แตวนนก าลงเกดขนจรงและทวความเขมขนขนเรอยๆ มผลกระทบตอแรงงานแทบทกภาคสวนเรมตงแตพนกงาน Call Center คนเกบเงน พนกงานขบรถ เลขานการ หรองานบรรจภณฑ งาน QC แมแตผจดการโรงงานในงานอตสาหกรรมกไมเวน ภาคแรงงานไดรบผลกระทบจากการใชโปรแกรมควบคมหนยนต แขนกล และระบบการเชอมตออจฉรยะทดแทนแรงงานมนษย ซงในอนาคตจะมการจางงานนอยลงจนถงนอยมาก แตขณะเดยวกนกลบเพมประสทธภาพการท างาน สามารถตอบสนองไดอยางไมมขดจ ากด มความแมนย าสง ในขณะทตนทนการผลตกลบต ากวาเดม ดงจะเหนไดวาตลาดแรงงานใน ค.ศ.2017 เทคโนโลยจะมบทบาทในการท างานมากขน ตลาดแรงงานโลกจะเปลยนแปลงสยคเศรษฐกจดจตอลทจะเปนการสรางโอกาส ท าใหหลายอาชพเตบโตไดด แตในทางกลบกนกจะท าใหบางอาชพหายไป รปแบบการจางงานของนายจางเปลยนไป การขนคาแรงจะถกก าหนดดวยทกษะ ไมใชระยะเวลาทด ารงต าแหนงเหมอนดงอดตอกตอไป อตสาหกรรม 4.0 (INDUSTRY 4.0) เปนการปฏวตโลกอตสาหกรรมและพลกโฉมวงการผลตสนคาไปอยางสนเชง ในอนาคตอนใกลนการเลกจางแรงงานมนษยหลกเลยงไดยาก ถาสายงานมคแขงเปนสมองกลหรอหนยนต แรงงานอาจจะตกงานและถกแทนทโดยหนยนตได ดงนนแรงงานจงตองมการเตรยมตว เตรยมความพรอม ทงดานความคด ความร ทกษะ ทจะตองปรบตวตอการเปลยนแปลงทก าลงจะเกดขนในอนาคตอนใกลน การปฏวตอตสาหกรรมครงท 4 สงผลตอแรงงานไทยอยางไร ส าหรบประเทศไทยยอมไดรบผลการเปลยนแปลงทก าลงจะเกดขนจากการปฏบตอตสาหกรรมครงท 4 ซงประเทศไทยนนตองพงพาอตสาหกรรมการผลตในการขบเคลอนเศรษฐกจของประเทศ จ าเปนอยางยงทภาครฐจะตองใหความส าคญตออตสาหกรรม 4.0


181

การเปลยนแปลงของประเทศไทย โดยภาครฐบาลซงน าโดย นายกรฐมนตร พลเอก ประยทธ จนทรโอชา ไดประกาศวาจะท าใหประเทศไทย เปน “Thailand 4.0” ซงเปนการปรบตวและเตรยมความพรอมตอการเปลยนแปลงทก าลงจะเกดขนทวโลกและมผลตอประเทศไทยอยางแนนอน ดวยการประกาศนโยบายดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม (Digital Economy) อกทงยงมการก าหนดวสยทศนเชงนโยบายทจะเปลยนแปลงเศรษฐกจของไทยจากรปแบบเดม ไปสรปแบบใหม โดยมวตถประสงคเพอใหประเทศไทยกาวขามกบดกรายไดปานกลาง เปนประเทศทมรายไดสงและกระจายไปสทกภาคสวน เพราะเราตองยอมรบวาปจจบนประเทศไมสามารถแขงขนดวยการใชยทธศาสตรคาแรงงานราคาถกไดอกตอไป โดยจะเปลยนโมเดลเศรษฐกจเปนแบบ “ท านอย ไดมาก” ทขบเคลอนดวยนวตกรรม มงสรางสงคมคณภาพ และท าใหประเทศไทยเปนประเทศเศรษฐกจใหม (New Engines of Growth) เปลยนการผลตสนคาโภคภณฑเปนสนคานวตกรรม เปลยนจากการขบเคลอนประเทศจากภาคอตสาหกรรมไปสการขบเคลอนดวยเทคโนโลย ความคดสรางสรรคและนวตกรรม เปลยนจากการเกษตรแบบดงเดมไปสการเกษตรแบบสมยใหม โดยเนนเรองการบรหารจดการและการน าเทคโนโลยมาใช (Smart Farming) เพอใหเกษตรกรมรายไดมากยงขน ผประกอบการเปลยนจาก SMES แบบเดมส Smart Enterprises และ Startup6 ทมศกยภาพสง แรงงานทมทกษะต าไปสแรงงานทมความร ความเชยวชาญ และทกษะสง เพอขบเคลอนการพฒนาประเทศในทกๆ ดานเขาสความเปนดจทล เนนสงเสรมการขยายการพฒนาโครงสรางพนฐานดจทล และเครอขายอนเทอรเนตความเรวสงใหครอบคลมทวประเทศ สงเสรม E-Commerce E-Documents และ E-Learning สงเหลานนอกจากจะเปนการวางพนฐานทส าคญ

6 Startup คอการเรมตนธรกจเพอการเตบโตแบบกาวกระโดด สรางรายไดจากการขยายธรกจอยางรวดเรว (Scalable) และท าซ า (Repeatable) ถาท าธรกจผานเทคโนโลยกจะเรยกวา Tech Startup สวนใหญมกจะเปนธรกจเพอการแกปญหา (Solutions) หรอโอกาสทยงไมมใครเคยเหนหรอไมเคยท ามากอน เชน พวกแอพพลเคชนบางอยางเชนแอพพลเคชนใหบรการรถแทกซ แอพพลเคชนเคลมประกนเมอเกดอบตเหตดวยตวเอง เปนตน การใชเงนทนเรมตนในการท า Startup โดยเฉพาะอยางยง Tech Startup ไมสงนกเพราะอาศยเทคโนโลยทมการพฒนาน ามาใชงานแลว การขยายธรกจผานเทคโนโลยเปนไปไดอยางสะดวกรวดเรวทกททกเวลา


182

เพอใหประเทศไทยกาวเปนผน าเศรษฐกจดจทลในภมภาคอาเซยนแลว ยงเปนการปทางรองรบ INDUSTRY 4.0 อกดวย ดงนนจะเหนวาประเทศก าลงจะมการเปลยนแปลงเกดขนมากมาย มการน าเทคโนโลยดจทล หนยนต เครองจกร และปญญาประดษฐ (Artifical Intelligence-AI) มาใชเพอพฒนากระบวนการและรปแบบการผลตททนสมย และสงทไมสามารถหลกเลยงไดเลยกคอ สงทเกดขนดงกลาวยอมสงกระทบตอแรงงานไทยอยางแนนอน เพราะจะมแรงงานจ านวนมากตกงาน เนองจากปรบตวไมทนตามนโยบาย หรอไมมการใหเวลาแรงงานทยอยปรบตวตามความเปลยนแปลง แรงงานทปรบตวไมไดกตองถกเลกจาง ตกงาน และขาดรายได การเปลยนแปลงอยางรวดเรวเกนไปจะท าใหแรงงานหลายคนไดรบผลกระทบอยางมากและยงรวมถงครอบครวของแรงงานดวย มแรงงานหลายคนถกละเมดสทธ เพราะทางผประกอบการหรอนายจางกจะมการกดดน เพอใหแรงงานทปรบตวไมทนลาออก โดยทเจาของกจการไมตองเสยคาชดเชยตามกฎหมาย แตใชวธกดดนอนๆ ลกษณะบบบงคบกดดนใหลาออกเอง อนสรณ ธรรมใจ รองอธการบดฝายวจยและบรการวชาการ และคณบดคณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยรงสต ไดใหความเหนตอสถานการณแรงงานว า การเปลยนแปลงทเกดขนนน ท าใหเกดเครองจกรอตโนมต หนยนตสมองกลอจฉรยะ ซงจะเขามาพลกโฉมหลายอตสาหกรรม ทงการผลตและการบรการ ในระยะ 5-10 ปขางหนา ธรกจอตสาหกรรม ตลาดแรงงานและการจางงานจะไมเหมอนเดมอกตอไป ในบางกจการนน ระบบอตโนมต หนยนตจะเขามาแทนทแรงงานคนไดมากกวา 70% ประเทศทมคาแรงสงมากเกนไปและมระบบคมครองผใชแรงงานออนแอจะเกดการเปลยนแปลงมากทสด โดยเทคโนโลยอตโนมตจะถกน ามาใชแทนทแรงงานคนมากทสด จากงานวจยขององคกรแรงงานระหวางประเทศ ( ILO) คาดการณวา ในสองทศวรรษขางหนา ต าแหนงงานและการจางงานในไทยไมต ากวา 44% (กวา 17 ลานต าแหนง) มความเสยงสงทจะถกแทนทโดยระบบอตโนมต โดยกลมคนงานทไดรบผลกระทบมากทสด คอ พนกงานขายตามรานหรอพนกงานบรการตามเครอขายสาขา พนกงานบรการอาหาร ภาคเกษตรกรรม แรงงานทกษะต าทท างานซ าๆ คนงาน


183

โดยเฉพาะอตสาหกรรมสงทอ เสอผาและรองเทาอาจไดรบผลกระทบสงถง 70-80% สงผลใหแรงงานทมการศกษาและทกษะไมสงจะมความเสยงในการถกเลกจางสงและจะถกทดแทน โดยเทคโนโลยการผลตมากยงขนในอนาคต ฉะนนตองเตรยมความพรอมและรบมอกบความกาวหนาทางเทคโนโลยดวยการเตรยมทกษะใหสามารถท างานกบนวตกรรมเทคโนโลยเหลานใหได โดยเฉพาะคนงานทกษะต าและมระดบการศกษานอย เปนกลมคนทรฐบาลตองดแลดวยมาตรการตางๆ เปนพเศษ เพราะเปนกลมคนทมความเสยงมากทสดในการถกเลกจางจากการน าระบบอตโนมตและเทคโนโลยเขามาทดแทนแรงงาน เทคโนโลยใหมเขามาแทนทเทคโนโลยเกาและท าใหกจการอตสาหกรรมและการจางงานจ านวนหนงหายไป อตสาหกรรม 4.0 เปนยคทมการน าหนยนตและปญญาประดษฐเขามาใชในการท างาน ซงแตกตางจากการเปลยนแปลงกอนหนานทมการน าเครองจกรเขามาใช เพอท างานทดแทนแรงงานในสวนกายภาพ (physical) ภายใตการควบคมดแลของแรงงาน แตครงนมหนยนตสามารถท างานแทนมนษยในสวนทตองใชความคดสตปญญา (cognitive) โดยสามารถวเคราะหขอมล ประมวลผล และสงการไดอตโนมต รวมถงการซอมแซมตวเอง ท างานทซบซอนไดมากขน และฉลาดขนเรอยๆ แรงงานจงมความจ าเปนนอยลง แตในขณะเดยวกนอตสาหกรรม 4.0 จะมงานใหมๆ เกดขน ซงจะสงผลตอการจางงานไดทงทางบวกและลบใน 4 รปแบบ ดงน (1) การสรางงานใหมในอก 10 ป งานใหมจะเปนงานทเกยวของกบการเขยนโปรแกรมทางคอมพวเตอรเพอควบคมหนยนต การจดการขอมลขนาดใหญทเรยกวา Big data และงานใหมอนๆ (2) งานบางประเภทจะถกแทนท เชน งานกอสรางจะถกแทนทดวยการพมพแบบสามมต งานบญชและงานขายทจะถกแทนทโดยหนยนต (3) งานบางประเภทจะหมดสนไปโดยไมมการทดแทน เชน ประกนรถยนตเพราะตอไปรถจะขบเองไดดวยระบบเซนเซอรจงมความปลอดภยและไมชนกน ธนาคารทจะหมดบทบาทไปเพราะคนหนไปใชบลอคเชน (blockchain) รถยนตทขบเคลอนดวยน ามนจะถกแทนทดวยพลงงานไฟฟาหรอแสงอาทตย เปนตน


184

(4) งานจ านวนมากจะถกปรบเปลยนไปสการท างานรวมกบหนยนตมากขน เชน คณหมอใชปญญาประดษฐชวยในการตรวจรกษาโรค เกษตรกรปลกพชโดยใชเทคโนโลยมากขน ซงแรงงานจ าเปนตองมทกษะและองคความรใหมในการท างานรวมกบหนยนต ส าหรบแรงงานไทยนนตองมการปรบตวและเตรยมความพรอมอยางยง เนองจากแรงงานยงขาดความร ความเชยวชาญดานเทคโนโลย ทกษะดานภาษา และการผลตก าลงแรงงานไมสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงานภายในประเทศ คาดการณวา ในอนาคตนวตกรรมและเทคโนโลยจะเขามามบทบาทในภาคเศรษฐกจ สงผลตอระบบแรงงานในภาคอตสาหกรรมและการบรการ รวมทงภาวะการเมองทท าใหการจางงานลดลง และรอยละ 73 ของตลาดแรงงานทงหมดของประเทศ เปนกลมแรงงาน Semi skilled หรอแรงงานทมทกษะการท างานระดบปานกลาง กลมอาชพทท างานซ าๆ เชน พนกงานธรการ-บญช พนกงานขาย กลมแรงงานโรงงาน เปนตน จะถกแทนทดวยเทคโนโลย สวนสดสวนจ านวนแรงงานทมทกษะฝมอ ยงมจ านวนนอย (ยงยทธ แฉลมวงษ, 2560) ดงนนหากแรงงานไทยยงไมเตรยมพรอมรบการเปลยนแปลงและปรบตว ยอมไมสามารถอยรอดหรอแขงขนไดในโลกยคใหมไดอยางแนนอน การเตรยมพรอมแรงงานไทยอยางไรเพอรบมอกบการเปลยนแปลงทจะเกดขนในอนาคต 1. การรบมอตอการเปลยนแปลงของรฐบาล 1.1 ดานการพฒนามนษย การพฒนามนษยเปนปจจยทรฐบาลตองใหความส าคญเปนอยางยง เนองจากหากประชาชนของประเทศไดรบการพฒนา ใหมความร และทกษะ สามารถกาวทนกบเทคโนโลยแลว ปญหาการตกงาน และการวางงานกจะไมเกดขน ซงจากการวเคราะหการเตรยมความพรอมดานการพฒนามนษยของรฐบาลพบวา รฐบาลมนโยบายในการสรางคนไทยใหมความพรอมทจะเรยนรอยางไมมทสนสด มความพรอมทจะพฒนาความคดสรางสรรค และมศกยภาพทจะรองรบเทคโนโลยสารสนเทศและนวตกรรมใหม โดยม


185

กรอบยทธศาสตรการพฒนาก าลงคนระยะ 20 ป (2560-2579) มเนอหาทเนนการพฒนาศกยภาพของแรงงานเพอรองรบ Thailand 4.0 ซงไดก าหนดวสยทศนไววา “ทรพยากรมนษยมคณคาสง สการพฒนาทยงยน” แบงการด าเนนการเปน 4 ชวงๆ ละ 5 ป คอ (ปณฑรก สมต, 2559) ชวงแรก Productive Manpower (พ.ศ.2560-2564) เปนชวงของการสรางรากฐานดานแรงงานใหเปนมาตรฐานสากล โดยการขจดอปสรรคดานแรงงานในการพฒนาประเทศ อาท การคมครองทางสงคม เตรยมความพรอมของก าลงคนทงดานปรมาณและคณภาพ การเพมทกษะ (re -skilled) เปนตน ชวงทสอง Innovative Workforce (พ.ศ.2565-2569) เปนชวงของการสรางก าลงคนของประเทศใหเปนประชาชนของโลก เพอใหแรงงานสามารถน าเทคโนโลยและนวตกรรมมาใชในการเพมผลตภาพไดอยางมประสทธภาพรองรบ Thailand 4.0 โดยการปรบปรงกฎระเบยบดานแรงงาน สรางระบบการจางงานใหเออตอแรงงานสงวยอยางครบวงจร ชวงทสาม Creative Workforce (พ.ศ.2570-2574) เปนชวงของการสรางก าลงคนใหมความคดสรางสรรคในการสรางมลคาเพมใหแกการท างาน เพอสรางความยงยนดานแรงงานสความยงยนในการด ารงชวต โดยการจางงานเตมทมผลตภาพและเปนงานทมคณคา ชวงทส Brain Power (พ.ศ.2575-2579) เปนชวงของการสรางสงคมการท างานแหงปญญา โดยการเพมจ านวนก าลงคนใหสามารถใชความรความสามารถ และใชสตปญญาในการท างานทมมลคาสง เพอใหมรายไดสงขน อนจะน าพาประเทศหลดพนจากกบดกรายไดปานกลาง การมกรอบยทธศาสตรการพฒนาก าลงคนระยะ 20 ป เปนสญญาณทดวารฐบาลไมไดละเลยทจะพฒนาทรพยากรมนษย แตปญหาทพบและนาเปนหวงมากปญหาหนง คอ ปจจบนประเทศไทยยงขาดคนทมทกษะ ความรความเชยวชาญมากพอ ซงคนทมความรความเชยวชาญสวนใหญจะถกดงไปท างานในตางประเทศกนหมด หรอทเรยกวา “ภาวะสมองไหล” นนเอง ซงตองมการแกไขปญหาดงกลาวอยางเรงดวน เพราะหาก


186

พฒนาทรพยากรมนษยไปแลว แตเราไมสามารถไดประโยชนจากทรพยากรมนษยทประเทศไดลงทนไปไดเทาทควร การเตรยมความพรอมใหแกแรงงานไทยโดยรฐบาล สามารถแบงไดดงน ประการแรก การสงเสรมการพฒนาแรงงานไทยเปนสงส าคญอยางยง ตองด าเนนการอยางตอเนองและเปนรปธรรม กลาวคอ หากแรงงานไทยมฝมอขนสง กสามารถท าใหแรงงานไทยสามารถแขงขนกบแรงงานในตลาดอาเซยนได เมอแรงงานมทกษะทสงขน กจะไดรบคาจางหรอเงนเดอนทสงขน ท าใหมชวตความเปนอยทดขน สงผลโดยรวมถงอตราการขยายตวของผลผลตมวลรวมภายในประเทศ (Gross Domestic Product : GDP) และเมอผประกอบการสงสนคาและบรการทมคณภาพออกไปยงตลาดอาเซยนไดอยางมประสทธภาพอกดวย ผลทตามมาคอ การขยายตวของการลงทนทเพมสงขนนนเอง โดยตองเรมตงแตครอบครว ทมการอบรมสงสอนใหมทกษะ Hard Skill และ Soft Skill ไปพรอมๆ กน ดวยวธการประชาสมพนธทางอนเทอรเนต และสอโซเชยลตางๆ และสงเสรมสถาบนการศกษาใหมความเขมแขง และมทศทางในการเรยนการสอนใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงทเกดขน ประการทสอง หากประเทศไทยสามารถน าเอาจดแขงของไทยไปใชเพอไดรบประโยชนจากประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) อาท ศกยภาพของไทยดานการทองเทยวทไดรบการยอมรบวามแหลงทองเทยวทางธรรมชาตทงดงาม ยมสยามของคนไทย ศลปวฒนธรรม และอาหารทเปนเอกลกษณ แลวสงเหลานจะท าใหผประกอบการไทยไดเปรยบคแขงตางชาตในการดงดดนกทองเทยวจากทวทงภมภาคอาเซยนทมการเปดเสรดานการบรการการทองเทยวอยางมาก เปนตน และการท าใหประเทศไทยกลายเปนศนยกลางทางการแพทย (medical hub) กสามารถสรางโอกาสทางธรกจได และหากธรกจไทยเปน smartSME จะเออประโยชนใหมศกยภาพในการแขงขนการผลตสนคาสงออกไปยงประเทศเพอนบาน และสามารถยายฐานผลตไปประเทศเพอนบานดวยเปนอปสรรคตอการพฒนาความร และทกษะแรงงาน กจะสงผลตอแรงงานไทยเปนอยางยง และประการสดทาย ปจจยดานกฎหมายของประเทศกเปนอกหนงปจจยทส าคญ เพราะหากกฎหมายในประเทศไมทนสมยเพยงพอ และเปนอปสรรคตอการพฒนา


187

ระบบเศรษฐกจและพฒนาคนใหพรอมตอการปรบตวตอการเปลยนแปลงทจะเกดขน ปจจบนปญหาของกฎหมายทยงไมเอออ านวยมากมาย เชน กรอบทางดานกฎระเบยบและกฎหมาย ทเปนอปสรรคตอธรกจ startup ทจะมาเปน New Engines of Growth ประเทศไทย 4.0 เปนตน ดงนนควรมการปรบปรงกฎหมายใหมความทนสมย และไมใหเปนอปสรรคตอการพฒนาประเทศและพฒนาแรงงานใหกาวทนตอการเปลยนแปลงทก าลงจะเกดขนในอนาคต อกทงรฐบาลควรมกฎหมายมารองรบแรงงานทตกงานหรอเสยงตกงาน มมาตรการผอนปรนชวยเหลอหาชองทางรองรบคนกลมน ถาแรงงานเหลานนพฒนาตวเองไมทนตามนโยบายไทยแลนด 4.0 รฐบาลควรมอาชพส ารองเตรยมไว เพอใหความชวยเหลอแรงงาน ซงนาจะมจ านวนไมนอยทไมสามารถปรบตวไดทนตอการเปลยนแปลงทเกดขน 1.2 การสรางระบบการศกษาใหมความสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงานทงภายในและตางประเทศ การศกษาเปนสงส าคญมาก เพราะเปนเครองมอในการผลตแรงงานใหมความพรอมทงดานองคความร ทศนคต และทกษะ ทจะมการเปลยนแปลงไปในอนาคต ดงนนการเรยนการสอนตองมใช Passive Teaching ทจะสอนแตทฤษฎ และทองจ า เหมอนในอดตอกตอไป แตการสอนตองใหผเรยนเกดความคดวเคราะหเชงลก ฝกฝนทกษะในการท างาน การแกไขปญหา และสามารถคดคนนวตกรรมได ปจจบนประเทศไทยก าลงประสบปญหาความไมสมดลของก าลงแรงงาน กลาวคอ ประเทศมก าลงแรงงานทจบปรญญาตรทางสายสงคมจ านวนมาก จนท าใหเกดปญหา “คนลนงาน” (oversupply) แตขาดแคลนแรงงานในระดบอาชวศกษาและแรงงานชางฝมอจ านวนมาก (สรรเสรญ แกวก าเนด, 2558) ขอมลเมอเดอนมกราคม 2558 ของฝายวเคราะหตลาดแรงงาน กองวจยตลาดแรงงานพบวา ระดบการศกษาของผสมครงาน และจ านวนความตองการของตลาดแรงงานไมสอดคลองกน ดงน


188

จากขอมลขางตนพบวาสดสวนของผจบการศกษาระดบปรญญาตรและสงกวาปรญญาตร มอตราสงถง 8,946 คน แตความตองการแรงงานมเพยง 4,791 คนเทานน สวนสดส วนของผจบการศกษาระดบประกาศนยบตรวชาชพ (ปวช. ) และจบประกาศนยบตรวชาชพชนสง (ปวส,) มเพยง 6,200 คน แตมความตองการแรงงานสงถง 13,125 คน แสดงใหเหนวาแรงงานในระดบอาชวศกษาหรอสายอาชพก าลงขาดแคลน และเมอมาพจารณาดขอมลของกองวจยตลาดแรงงาน กรมการจดหางาน จะพบวาจ านวนนกเรยนทเรยนในสายอาชวศกษาหรอสายอาชพ มจ านวนลดลงทกป แตจะพบวาใน พ.ศ.2559 สดสวนจ านวนนกเรยนสายอาชวศกษามจ านวนเพมขน เนองจากรฐบาลไดมนโยบายสงเสรมการเรยนตอสายอาชพและอาชวศกษาอยางจรงจง ดงขอมลดงตอไปน

สายอาชพ-อาชวศกษา 2556 2557 2558 2559

ประกาศนยบตรวชาชพ (ปวช.) 691,571 437,269 434,663 656,781

ประกาศนยบตรวชาชพชนสง(ปวส.) 312,678 215,548 235,794 336,804

ทมา กองวจยตลาดแรงงาน กรมการจดหางาน 2559

ขอมลจากเวทเสวนากบผแทนสภาอตสาหกรรม พบวาแนวโนมตลาดแรงงานมความตองการผทจบระดบปรญญาตรประมาณ รอยละ10 ในขณะทตองการผทจบสายอาชวศกษาถง รอยละ 50 สวนทเหลอเปนแรงงานทต ากวามธยมศกษา (จอมพงศ มงคลวนช,


189

2557) และจากผลการส ารวจคาจางและสวสดการ พบวาคาจางเฉลยในระยะเวลา 7 ปทผานมา (2552-2558) แรงงานทจบระดบประกาศนยบตรวชาชพ (ปวช.) มการเปลยนแปลงคาจางเพมขนสงสด รอยละ 57.85 (พงษเดช ศรวชรประดษฐ, 2559) จากตวเลขดงกลาวแสดงใหเหนถงแนวโนมในอนาคตวาตลาดแรงงานจะมความตองแรงงานอาชวะเพมมากขน ซงสวนทางกบจ านวนแรงงานอาชวะทจะจบการศกษา เขาสตลาดแรงงานทมจ านวนลดลง และไมเพยงพอตอความตองการของตลาดแรงงาน ปญหาประเทศก าลงประสบปญหาแรงงานสายอาชพ และสายอาชวะขาดแคลน ซงเกดจากหลายสาเหต เชน การมภาพลกษณทไมด คนทเรยนสายอาชพไมเกง ไมสามารถเรยนในสายสามญไดจงตองไปเรยนสายอาชพ/อาชวะ ความขดแยงระหวางสถาบนอาชวะทน าไปสการทะเลาะววาท ซงเปนปญหามานานหลายสบปทยงไมสามารถแกไขได ดงนนการแกไขปญหาตองหาสาเหตทแทจรง และแกไขอยางจรงจงและตอเนอง ดวยการยกระดบการศกษา ทงการพฒนาหลกสตร คณภาพของครผสอนอยางตอเนองและเปนรปธรรม ปรบเปลยนพฤตกรรมและทศนคตของผเรยน งบประมาณ ทนการศกษา และการจบมามงานรองรบแนนอน โดยรฐบาลเปนตวกลาง และรบประกนการมงานท าและมคาตอบแทนในการท างานทด ความตองการของตลาดแรงงานในประเทศไทยนอกจากจะขาดแคลนแรงงานสายอาชพ อาชวะแลว ยงขาดแคลนแรงงานทจบสายวทยาศาสตร คณตศาสตร วศวกรรมศาสตร แพทย และพยาบาล เปนตน จากงานวจย พบวา กวารอยละ 50 ของผส าเรจการศกษาในสาขาวศวกรรมศาสตรกลบเลอกทจะไมเปนวศวกร กวารอยละ 80 ของผส าเรจการศกษาในสาขาคณตศาสตร วทยาศาสตรกายภาพ และวทยาศาสตรชวภาพกลบไมไดประกอบอาชพเปนนกวทยาศาสตร และในขณะทสายงานดาน IT เปนสายงานทขาดแคลนบคลากรมากทสดสายงานหนงถงแมวาจะมบณฑตจบมาในดานนตอปคอนขางมากกตาม แตความไมพรอมในระบบจบคงาน ท าใหภาคธรกจขาดแคลนก าลงคนทตรงกบความตองการอนน ามาสการลดลงของผลตภาพแรงงานของประเทศ (พรยะ ผลพรฬห, 2559) ดงนนจงพบวาประเทศไทยก าลงประสบปญหาผทเรยนจบสายวทยาศาสตรกายภาพ คณตศาสตร วศวกรรมศาสตร ไมท างานตรงกบทเรยนมา รฐจงตอง


190

เขามาแกไขปญหาดวยการมนโยบายกระตนการศกษาในสาขาวชาชพทขาดแคลน ดแลตงแตการสนบสนนคาใชจายในการศกษา ภาวะการมงานท า คาตอบแทนในการท างาน คาครองชพ ความกาวหนาในหนาทการงาน (Career Path) ในวชาชพทขาดแคลนอยางจรงจง จงจะสามารถแกไขปญหาได โดยการวางแผนก าหนดเปนนโยบายหลกของชาตทตองเรงด าเนนการสนบสนนอยางจรงจงและตอเนอง มการประชาสมพนธใหประชาชนในประเทศทราบวาทศทางการประกอบอาชพในอนาคต อาชพทขาดแคลน และการสนบสนนทรฐจดให เปนอยางไรบาง รวมทงรฐยงตองใหการสนบสนนสงเสรมสถาบนการศกษาทงงบประมาณ บคลากร เครองมอ และอปกรณในการเรยนการสอน เพมการผลตก าลงคนในสาขาเหลานอยางเรงดวน นอกจากนยงมปญหามาตรฐานการผลต กลาวคอ แรงงานทจบออกมายงไมสามารถท างานไดเลยทนท เนองจากการเรยนการสอนสวนใหญมงเนนทฤษฎ หลกการ วชาการ ขาดการฝกฝนทกษะในการท างานจรง การแกไขปญหา และการมองงานแบบภาพรวม ขาดทกษะการคดขนสง ทกษะการคนหา และวเคราะหขอมล ทกษะการท างานเปนทม ทกษะการเลอกสรรและประมวลขอมลขาวสารทมอยางทวมทน เนนการทองจ า มไดสอนใหผเรยนคดถงสาเหต และผลลพธหรอทมาทไปของสงทก าลงศกษา เชน วศวกรเครองกล จะมความรและเชยวชาญเพยงกลไกของเครองจกรเพยงอยางเดยวคงไมสามารถท าไดในยคน ตองพฒนาสมรรถนะและทกษะของตนเองใหเปนผทมความรดาน IT ดวยเพราะเปนยคทการผลตทกอยางจะถกควบคมดวยคอมพวเตอรทงหมด เกดการเปลยนแปลงจากเดมจากการควบคมดวยแรงงานคน มาเปนการใชการผลตแบบหนยนต ซงตองควบคมจากอปกรณอจฉรยะ (Smart Sensors) เพอใหหนยนตสามารถรบร วเคราะห และก าหนดรปแบบการท างานไดดวยตนเอง อกสาเหตหนงทส าคญ คอ ปจจบนประเทศไทยมสถาบนอดมศกษาเปนจ านวนมาก จนเกนความตองการ เกดปรากฎการณเลกจางคร อาจารยในบางสถาบนอดมศกษา เนองจากจ านวนเดกเรยนนอยลง สาเหตมาจากปจจบนประเทศไทยมอตราการเกดลดลงมาอยางตอเนองหลายป และสถาบนระดบอดมศกษามมากเกนไป เปดไดอยางเสร


191

ปจจบนบางสถาบนตองใหคร อาจารยท างานเชงรกลงพนททกจงหวดเพอหาลกคา (ผเรยน) มนโยบายเชญชวนจงใจ มทนการศกษา จบไมยาก จนขาดคณภาพ นโยบายการศกษาของรฐเองกมสวนส าคญในการกระตนการสรางแรงงานในตลาดแรงงาน ดงทผานมานโยบายสวนใหญจะสนบสนนการเรยนสายสามญ เชน นโยบายขนคาตอบแทนในการท างาน ปรญญาตร 15,000 บาท เปนนโยบายทด โดยมวตถประสงคทจะชวยใหแรงงานมคาตอบแทนในการท างานทเพมขน สอดคลองกบคาครองชพทสงขน แตการออกนโยบายดงกลาวยงขาดการค านงถงผลกระทบทตามมา กลาวคอ นโยบายจะไปกระตนใหเดก เยาวชน และครอบครว เลอกศกษาตอในสายสามญ ทมมากอยแลว ย งเพมจ านวนมากขน และไมสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงานทตองการสายอาชพ และอาชวะ จนกอใหเกดภาวะปรญญาตรสายสงคมลนตลาดงาน ตกงาน ม รายไดต ากว าวฒ หรอตองท างานต ากว าวฒ เกดภาวะ “Oversupply” รนแรงขน ดงนนการแกไขปญหาดงกลาวคอ รฐบาลในฐานะผน าในการบรหารประเทศตองมการศกษาความตองการของตลาดแรงงาน และเมอทราบแลวควรก าหนดนโยบายทสนบสนนสงเสรมการผลตแรงงานในสาขาทขาดแคลน กลาวคอ ประการแรก ตองมการสรางภาพลกษณใหมใหแกการศกษาสายอาชพและอาชวะ และทศนคตดานลบทสงคมมตอสายอาชพและอาชวะ ประการทสอง ในระดบสถาบนการศกษาตองมการสนบสนนเพอปรบเปลยน ทงทางดานงบประมาณในการพฒนาบคลากรครใหมความรและทกษะททนสมย ปรบปรงคณภาพคร และมาตรฐานของสถาบนการศกษา อปกรณการเรยนการสอนทเพยงพอและทนสมย ใหความชวยเหลอในเรองของการลดภาระคาใชจายของผปกครองในสาขาทขาดแคลน และมการก าหนดหลกสตรใหการศกษาสามญสามารถท าการเรยนการสอนสายอาชพไดดวย โดยเพมสาขาใหผเรยนเลอกเรยนและมวฒบตรรบรองความรความสามารถเพอใหผเรยนสามารถน าไปตอยอดเพอศกษาตอ หรอเพอประกอบอาชพ และประการทสาม รฐตองจดท าฐานขอมลเชอมโยงระหวางสถาบนการศกษาทผลตแรงงานในสาขาทขาดแคลนกบแหลงงาน เพอใหแรงงานทจบใหมมงานท า และมคาตอบแทนสง และประการทส รฐบาลตองประชาสมพนธใหประชาชนทราบถงทศทาง


192

อาชพทตองการในปจจบนและอนาคต และมาตรการสนบสนนทรฐจะใหความชวยเหลอแกสาขาทขาดแคลน ซงตองด าเนนการอยางเปนรปธรรม จรงจง และตอเนอง นอกจากปญหาการผลตแรงงานของสถาบนการศกษาไมสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงานแลว สถานศกษาทกสาขาไมวาจะเปนสายสามญ (อดมศกษา) และสายอาชพ/อาชวะ ตองปรบหลกสตรและพฒนารปแบบการเรยนการสอนเพมการฝกอบรมทกษะวชาชพ ภาครฐจะเปลยนบทบาทจากการเปนผ ใหการศกษาหรอผฝกอบรมมาเปนผประเมนและรบรองมาตรฐานการศกษา โดยการศกษาจะตองไดรบการปฏรปใหสามารถสรางคนทมคณสมบต (กรยา กลกลการ, 2560) ดงตอไปน (1) เรยนรใหมไดตลอดชวต วชาชพจะปรบเปลยนตลอดเวลา คนรนใหมตองปรบตวตอการเปลยนแปลงใหได สามารถเรยนรเพมเตม (Learning to relearn) และตองมความรพนฐานทเขมแขง โดยเฉพาะวทยาศาสตร เทคโนโลย วศวกรรมศาสตร และคณตศาสตร (STEM) ทสามารถเชอมโยงและน าไปใชในชวตประจ าวนและการท างานได (2) สรางนวตกรรมได ซงจ าเปนตองฝกใหเปนคนชางคดวเคราะห ชางตงค าถาม และชางแสดงความคดเหน (3) รภาษาคอมพวเตอรเพอใหสามารถท างานและมชวตในยค 4.0 ททกสงรอบตวท างานดวยระบบคอมพวเตอรไดอยางไมมขอจ ากดในการเขาถงโอกาส ภาษาคอมพวเตอรจะเปนภาษาสากล โลกจงตองการโปรแกรมเมอรจ านวนมหาศาลโปรแกรมเมอรจะเปนกระดกสนหลงของชาต เดกรนใหมจงตองเขยนโปรแกรมไดเหมอนเขยนเรยงความทกโรงเรยนจงตองสอนการเขยนโปรแกรม (4) มทกษะ soft skills หรอความฉลาดทางอารมณ เชน ความสามารถเขาสงคม การจดการพฒนาตนเอง การท างานรวมกบผอน การมองโลกในแงบวก ความวรยะอตสาหะ เปนตน หากประเทศไทยไดมการปรบปรงระบบการศกษาใหมมาตรฐาน สอดคลองกบตลาดแรงงาน และสอดคลองกบการเปลยนแปลงในอนาคตได จะท าใหประเทศมแรงงานทมคณภาพ มความร และทกษะทสามารถท างานอยางมประสทธภาพ ปรบตวตอการเปลยนแปลงเปนอตสาหกรรม 4.0 ทก าลงจะเกดขนในอนาคตอนใกลนไดอยางแนนอน


193

1.3 มมาตรการเรงแกไขปญหาอตราการเกดต า และการเขาสสงคมสงอาย โครงสรางประชากรในประเทศไทยมการเปลยนแปลง อตราการเกดต าลง และอตราการตายต าลง จากรายงานสถานการณผสงอายไทยป 2558 โดยมลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย และสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล กลาววา ในอก 4 ปขางหนา คอ พ.ศ.2564 ประเทศไทยจะเขาสสงคมผสงอายอยางสมบรณ (Complete Aged Society) และใน พ.ศ.2574 จะมอตราสวนของผสงอายรอยละ 28 จากประชากรทงประเทศ ซงประเทศไทยมอตราผสงอายสง เปนอนดบท 2 ในอาเซยน รองลงมาจากประเทศสงคโปร ทงนเพราะความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลยทางการแพทย ซงเปนทนายนด ทคนไทยมอายขยเฉลยเพมสงขนจากเดม โดยผลส ารวจพบวาอายเฉลยของคนไทยเพมขนเปน 75 ป โดย พ.ศ.2557 มการส ารวจสขภาพประชาชน จากการตรวจรางกายผสงอาย พบวา รอยละ 87.4 ดแลตวเองได รอยละ11.3 พงพาบาง และ รอยละ 1.3 พงพาทงหมด ความเจรญกาวหนาดงกลาวท าใหเหนวาประชากรภายในประเทศมระบบสขภาพทด แตปญหาคอ ผสงอายมจ านวนมาก เมอเทยบกบสดสวนแรงงานในประเทศทจ านวนนอยลงทกป การเปลยนผานเขาสสงคมผสงอาย หมายถงก าลงแรงงานในการผลตสนคาและบรการของประเทศไทยจะลดลง รปแบบการบรโภคและการออมของประเทศจะเปลยนแปลงไป ขณะทภาระของภาครฐในการดแลสวสดการผสงอายจะเพมขนอยางรวดเรว และภาวการณพงพงจะมสงขนตามไปดวย ปจจบนพบวามผสงอายถกทอดทงไวทบานตางจงหวดเพยงล าพง ไวทโรงพยาบาล และสถานสงเคราะหมจ านวนมากขน รฐตองแกไขปญหาตงแต ตนน าจนถงปลายน า กลาวคอ แกปญหาเรองการเกดต า ดวยการใหสวสดการ และความชวยเหลอแกครอบครวทมบตร เชน ลดหยอนภาษ เรยนฟร เงนอดหนนทตอนนมแลว เชน ประกนสงคม แตยงถอวานอยเมอเทยบกบอตราคาครองชพทสงขนในปจจบน และควรครอบคลมแรงงานนอกระบบทไมไดรบสวสดการสงเคราะหบตรจากประกนสงคมแบบแรงงานในระบบดวย การจดใหมสถานทดแลเดกเมอบดามารดาตองไปท างาน หรอบางครอบครวทไมมญาตชวยดแล หรออาจจะใหบรษทจดใหมสถานท


194

ส าหรบดแลบตรของพนกงาน โดยรฐเขามามสวนชวยเหลอคาใชจายบางสวน หรอสามารถพาบตรไปท างานดวยได สงเสรมใหมการปรบเปลยนลกษณะงานใหเกดความสมดลระหวางชวตครอบครวและชวตการท างาน (work life balance) ทด เพอบรรเทาภาระใหแกครอบครวทมบตร ซงจะชวยสงเสรมการเพมจ านวนประชากรในประเทศได เพราะเปนปญหาทตองมการแกไขอยางเรงดวน ทผานมาประเทศไทยละเลยการแกไขปญหาอยางจรงจงมานานจนประเทศก าลงเขาสสงคมผสงอาย การแกไขปญหามใชเพยงแคมงเนนนโยบายเตรยมการดแลผสงอาย สงเสรมใหผสงอายมงานท า เพอเตรยมความพรอมการกาวสสงคมผสงอายเทานน เชน มนโยบายใหผสงอายมงานท า มาตรการลดหยอนภาษใหแกสถานประกอบการทจางงานผสงอาย เปนตน แตตองเพมจ านวนประชากรภายในประเทศดวย เพอใหจ านวนแรงงานเพมมากขน เกดผลตภาพ เกดความสามารถในการดแลกนเอง และในทสดกจะชวยลดปญหาสงคม ปญหาการถกทอดทง ปญหาทรฐตองจดสรรงบประมาณมาดแลผสงอาย โดยผลตภาพ รายได และจ านวนแรงงานทจะพฒนาประเทศและเศรษฐกจกลบไมไดเพมขนเลย ดงนนรฐตองมมาตรการในการ “เตรยมพรอมคนใหม และใสใจคนเดม” ทมอย พฒนาและแกไขปญหาในทกๆ มต ไปพรอมๆ กน 1.4 ขยายเครอขายอนเทอรเนตความเรวสงครอบคลมทวประเทศ สมาคมโฆษณาดจทล (ประเทศไทย) Digital Advertising Association หรอ DAAT ไดส ารวจพฤตกรรมการใชอนเทอรเนตของประชากรไทย (Thailand Population) ใน พ.ศ.2559 พบวา ประชากรไทยมจ านวนทงสน 68.1 ลานคน มผใชงานอนเทอรเนต (Internet Users) จ านวน 38 ลานคน คดเปนรอยละ 56 ของจ านวนประชากรทงหมด โดยกจกรรมทคนไทยนยมใชอนเทอรเนตเขาถงมากทสด คอ ใชงานโซเชยลเนตเวร ค รอยละ 82.7 รองลงมาเปนการคนหาขอมล รอยละ 56.7 และใชอานขาว รอยละ 52.2 โดย Gen Y เปนกลมทใชอนเทอรเนตมากทสด จากการส ารวจของส านกงานพฒนาธรกรรมทางอเลกทรอนกส (องคการมหาชน) (สพธอ.) หรอ ETDA (2559) พบวาปญหาในการใชอนเทอรเนต ไดแก ปญหาความลาชาในการเชอมตอ/ใชอนเทอรเนต รอยละ 70.3 รองลงมา เปนเรองของปรมาณ


195

โฆษณาทมารบกวน รอยละ 50.7 ปญหาการเชอมตออนเทอรเนตยาก หลดบอย รอยละ 32.7 ปญหาเสยคาใชจายแพง รอยละ 26.8 และปญหาการใหบรการอนเทอรเนตไมทวถง รอยละ 21.2 ตามล าดบ ปจจบนประชากรในประเทศยงตองเสยคาใชจายในการเขาถงเคร อขายอนเทอรเนตทคอนขางสง ซงสวนใหญจะกระจกตวอยทในกรงเทพฯและในเมองใหญๆ สวนเครอขายอนเทอรเนตฟรยงมนอย ดงนนตองมการเตรยมความพรอมแรงงานไทยใหมความรและทกษะ เพอเขาสการปฏวตอตสาหกรรมครงท 4 (INDUSTRY 4.0) ซงเปนยคแหงการบรณาการโลกของการผลต เขากบการเชอมตอทางเครอขายในรปแบบ “The Internet of Things (IoT)” แ ล ะ “ Cyber-Physical Production Systems (CPPS)” การขบเคลอนการพฒนาประเทศในทกๆ ดานเขาสความเปนดจทล การสงเสรมใหแรงงานไทยสามารถเขาถงเครอขายอนเทอรเนตความเรวสงใหครอบคลมทวประเทศ ในราคาถก หรอไมเสยคาใชจาย เปนสงทจ าเปน เพราะเปนการสงเสรมใหแรงงานสามารถพฒนาตนเองใหมความพรอมในดานความร ทศนคต และทกษะ เปนการวางพนฐานทส าคญเพอใหประเทศไทยกาวเปนผน าเศรษฐกจดจทลในภมภาคอาเซยนแลว ยงเปนการปทางรองรบ INDUSTRY 4.0 ในอนาคต ปจจบนแรงงานสวนใหญแทบทกคนมมอถอสมารทโฟนคอมพวเตอร โนตบค แทบเลต สามารถเขาถงขอมลขาวสารทางอนเตอรเนต เฟสบค ยทป ได หากมการขยายเครอขายอนเทอรเนตความเรวสงใหแรงงานสามารถใชงานไดอยางมประสทธภาพแลว ยงเปนการสงเสรมการเขาถงขอมลตางๆ ทางอนเทอรเนตทมประโยชน แรงงานจะสามารถคนหาขอมลไดทวโลก และน ามาใชในการท างาน น าใชในการคดคนนวตกรรม และการด าเนนชวตได และยงกอใหเกดสงคมแหงการเรยนรไดในทสด 2. แรงงานไทยตองเรงพฒนาความรและทกษะในการท างาน การปฏวตอตสาหกรรมครงท 4 (INDUSTRY 4.0) เปนการเปลยนแปลงทก าลงจะเกดขนในอนาคตอนใกล แตไมใชการเปลยนแปลงทจะเกดอยางฉบพลนทนท ซงประเทศไทยกเปนอกหนงประเทศทไดรบอทธพลของการเปลยนแปลงดงกลาว ผลท


196

เกดขนตอทงระบบเศรษฐกจ สงคม และการเมองของประเทศ มทงดานทดและไมด การทรฐบาลมเปาหมายชด ทจะ “พลกโฉม” ประเทศไทยส “Thailand Economy 4.0” หรอจากเศรษฐกจทขบเคลอนดวยฐานแรงงานเขมขนในอตสาหกรรมหนก ไปสการพฒนาอตสาหกรรมทใชนวตกรรม จะเกดผลกระทบทจะเกดขนจากการเปลยนแปลง เพราะทกการเปลยนแปลงเปนทง “โอกาส” ทมาพรอมกบ “ความเจบปวด” ของผปรบตวไมทน โดยเฉพาะ “ผลกระทบดานแรงงาน” จากการน าเครองจกรไฮเทคมาทดแทน ลาสดมการประกาศ “ลดการจางงาน” โดยสมครใจของบรษท โตโยตา มอเตอร ประเทศไทย แมบรษทจะใหเหตผลวาเกดจากภาวะเศรษฐกจในและตางประเทศชะลอตว สงผลตอยอดการผลต แตกไมสามารถปฏเสธไดวาความกาวหนาของเทคโนโลยการผลต ท าใหลดความจ าเปนในการจางงานมนษย อยางท กอบศกด ภตระกล ผชวยรฐมนตรประจ าส านกนายกรฐมนตร (สกญญา ศภกจอ านวย , 2559) กลาววา แนวโนมของผลตรถยนตในอนาคตทจะมการใชเทคโนโลย และเครองจกรไฮเทคทดแทนคนมากขน สวนการผลตชนสวนทไมมความซบซอนมลคาไมสง ซงตองใชแรงงานจ านวนมาก บรษทผผลตไดเดนทางไปดพนทตงโรงงานในประเทศเพอนบานทงกมพชา และเมยนมา เพอผลตสงเขามาไทยแทนเนองจากคาแรงต ากวา จากรายงานเรองตลาดแรงงานปหนาจะเปนเชนไร โดย ดร.ยงยทธ แฉลมวงษ ผอ านวยการวจยดานการพฒนาแรงงาน สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (ทดอารไอ) ระบวา ส านกงานสถตแหงชาตเผยภาวะการมงานท าของประชากรไทย เดอนตลาคม 2560 พบวามผทอยในวยแรงงาน 56.05 ลานคน แตยงไมสามารถใชประโยชนจากแรงงานไดอยางเตมประสทธภาพ เนองจากมผอยในตลาดงานจ านวน 37.22 ลานคน ซงตวเลขผมงานท าอยท 36.65 ลานคน แตมผลในการสรางรายไดใหเศรษฐกจไมเทากน เนองจากมคณภาพการศกษาแตกตางกน อกทงยงพบวามผวางงานสงถง 4.8 แสนคนอกดวย มแรงงานคณภาพระดบ Semi-Skilled ขนไปเพยงรอยละ 41.8 ซงเปนผทประเทศพงพาการสรางรายไดในรปมลคาเพมใหเศรษฐกจ ขณะทแรงงานสวนใหญอยนอกระบบจ านวน 21.31 ลานคน รอยละ 58.2 ซงอยในภาคเกษตร 11.04 ลานคน สวนมากท าเกษตรเชงเดยวซงมผลตภาพต า ท าใหสรางมลคาเพมแกเศรษฐกจคอนขางต า สวนอก


197

10.27 ลานคน ประกอบธรกจสวนตว ซงมจ านวนนอยทหารายไดทมนคง จงเปนขอจ ากดทจะมสวนสรางมลคาเพมใหกบเศรษฐกจในระดบสง (BLT, 2561) แมรฐบาลไดพยายามน าประเทศกาวขามกบดกประเทศก าลงพฒนารายไดปานกลาง โดยก าหนดแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม 20 ป พรอมปรบโครงสรางเศรษฐกจสนวตกรรม 4.0 แตยงตองเผชญปญหาหลายประการ เชน การขาดแคลนนกพฒนาเทคโนโลยและนวตกรรมทมความสามารถระดบโลก มนวตกรรมในรปสทธบตรคอนขางนอย และมผลงานวจยทสามารถน าไปใชประโยชนเชงพาณชยคอนขางจ ากด รวมถงผจบสายวทยาศาสตรและวศวกรรมศาสตรนบลานคนท างานไมตรงกบสาขาทศกษา อกท งมก าลงแรงงานเพยงรอยละ 41 ของก าลงแรงงานทอยในขายสนบสนนทงหมด 8.12 ลานคนในภาคอตสาหกรรม และมแรงงานสาขาเทคนคหรอกลม Productive Work Force ไมถง 2 ลานคน ซงนอยมากเมอเทยบกบแรงงานทงหมด (ยงยทธ แฉลมวงษ , 2561) ดงนนการเตรยมความพรอมในการปรบตวตอการเปลยนแปลงดงกลาวจงมความจ าเปนอยางยง แรงงานตองตนตวและเรงพฒนาตนเอง ซงจะมงพฒนาความรในดานการท างานเพยงอยางเดยวไมเพยงพออกตอไปแลว ตองพฒนาความรทางดานเทคโนโลย ดาน IT และดานภาษาอกดวย การเตรยมความพรอมในเรองของทกษะแรงงาน ทกษะทจ าเปนในยคอตสาหกรรม 4.0 ไดแก เรองความคดเชงลก เชงวเคราะห สงเคราะห จดการกบขอมลทจ านวนมากมายมหาศาลได รจกเลอกใชขอมลทมอยอยางชาญฉลาด ทกษะดานภาษา ความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลงทจะเกดขน ท างานไดหลากหลาย ทกษะการแกไขปญหา ทกษะการคดวเคราะห เขาใจสถานการณ พยากรณสถานการณ แกไขและเรยนรจากปญหา ทกษะการคดสรางสรรค มการสรางนวตกรรม ( Innovations) ทกษะการบรหารจดการบคคล/ทรพยากร ทกษะการท างานรวมกบผอน การท างานเปนทม ทกษะการมวฒภาวะทางอารมณ (EQ) รจกตนเอง จดการอารมณของตนเอง มความสามารถเขาใจอารมณของคนอน และมการตอบสนองอยางเหมาะสม มความสามารถในการกระตน โนมนาว และจดการความสมพนธ ทกษะการตดสนใจ ทกษะ


198

การเจรจาตอรอง การมใจรกบรการ (service mind) มความยดหยนทางความคด สามารถเปลยนทศนะฝงใจ (mindset) ได ในการพฒนาทกษะแรงงานในประเทศนน เปนทนายนดทรฐบาลไทยไดมการสงเสรมใหมการจดท าหลกสตรการพฒนาฝมอแรงงาน มการฝกอบรม และทดสอบมาตรฐานฝมอแรงาน และมหนวยงานของรฐดแลอยางเปนรปธรรมและตอเนอง เชน ส านกงานพฒนามาตรฐานและทดสอบฝมอแรงงาน สถาบนพฒนาฝมอแรงงาน เปนตน หากมการดแล สนบสนน และสงเสรมอยางตอเนองจะสงผลใหแรงงานไทยสามารถพฒนาตนเองจากแรงงานไรทกษะฝมอ (Unskill Labor) แรงงานกงทกษะฝมอ (Semi skilled Labor) สามารถกาวสการแรงงานทมทกษะฝมอ (Skill Labor) ไดในทสด ส งส าคญอกประการ คอ รฐควรประชาสมพนธท งทางวทย โทรทศน อนเทอรเนต และหลกสตรในสถานศกษา เกยวกบการเปลยนแปลงทก าลงจะเกดขนใหประชาชนและแรงงานภายในประเทศทราบ สถานการณตางๆ ทเกดขนในประเทศอนๆ ทวโลก เพอท าใหคนไทยไดทราบและตนตวอยางจรงจง แตมใชการตนตระหนก น าเสนอทศทางการเปลยนแปลง การเตรยมตว ทงในเรองของทกษะ ทศทางการศกษาทจะตองเรยนเพราะเปนสาขาทมความตองการหรอขาดแคลน การมงานท า และอาชพในอนาคต ปจจบนพบวารฐบาล หนวยงานเอกชน สถานศกษา หรอแมกระทงโรงพยาบาล มการตนตวตอการปฏวตอตสาหกรรมครงท 4 (INDUSTRY 4.0) ทก าลงจะเกดขน เพราะรฐบาลไดประกาศนโยบายการท าใหประเทศเปน Thailand 4.0 นโยบายดงกลาวจะสามารถท าใหประเทศสามารถปรบตว และมความพรอมตอการเปลยนแปลงไดเพยงใดนน ขนอยกบการด าเนนนโยบายอยางจรงจงและตอเนอง รวมทงตวแรงงานไทยเองดวย ตองมการพฒนาพฒนาทกษะฝมอ ใหเปนแรงงานทมทกษะฝมอ (Skill Labor) มความสามารถดานเทคโนโลยดจทล และภาษา ทสามารถแขงขนกบแรงงานอนๆ ในระดบประเทศและนานาประเทศได


199

ขอสรป โลกมการเปลยนแปลงอยเสมอไมหยดนง การปฏบตอตสาหกรรมเปนอกหนงการ เปล ยนแปลงคร งย ง ใหญของโลก การปฏวต อตสาหกรรม ( INDUSTRIAL REVOLUTION) หมายถง กระบวนการเปลยนแปลงในวธการผลต ระบบการผลต และการบรการ ทมผลตอการด าเนนชวตของมนษย ทผานมาโลกไดมการปฏวตอตสาหกรรมมาแลว 3 ครง และครงท 4 ก าลงจะเกดขนในอกไมเกน 20 ปขางหนา การปฏวตอตสาหกรรมครงท 4 เกดขน ตงแตป 2011 ทงานแสดงสนคาเมองฮานโนเวอร เยอรมน ( Hannover fair Germanny) Henning Kagermann ผ บ ร ห า ร German National Academy of Science and Engineering (Acatech) เ ป น ค น แ ร ก ท ใ ช ค า ว า “อตสาหกรรม 4.0” (Industry 4.0) เพออธบายการรเรมโครงการอตสาหกรรม ทจะเสนอขอการสนบสนนจากรฐบาลเยอรมน และหลงจากทกระทรวงศกษาของเยอรมนเรมท าวจยครงแรก เม.ย.2011 (ปรด บญซอ, 2561) ตอมามการประกาศนโยบายอตสาหกรรมของประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนทประกาศเมอ ค.ศ.2013 ท าใหหลายประเทศบนโลกมความตนตว การเปลยนแปลงครงนท าใหเกดการน าเทคโนโลยดจทลและอนเทอรเนตมาใชในการผลต หรอเรยกวาเปนยคของ “The Internet of Things (IoT)” สงผลตอการด าเนนชวตของประชากรบนโลกเปนอยางยง ประเทศไทยเปนอกหนงประเทศทไดรบอทธพลของการเปลยนแปลงดงกลาว แรงงานไทยเปนกลไกส าคญในการพฒนาประเทศและเปนอกภาคสวนหนงทไดรบผลของการเปลยนแปลง ดงนน แรงงานจงตองเตรยมความพรอมตอการเปลยนแปลงทก าลงจะเกดขน เพอใหสามารถแขงขนกบแรงงานประเทศอนได ดวยวธการดงน ประการแรก รฐตองมการเรงพฒนามนษยเปนปจจยส าคญในการขบเคลอนเศรษฐกจ สงคม และประเทศชาต ตองมนโยบายและงบประมาณใหแกสถาบนการศกษาในสาขาทขาดแคลนและเปนทตองการในอนาคตในยค 4.0 ปรบปรงคณภาพการศกษา และบคลากรทางการศกษา ใหมความร ทกษะ และอปกรณการเรยนการสอนททนสมย สามารถผลตแรงงานทมคณภาพสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงานได อกทงภาครฐตองเขามาแกไขปญหาโครงสรางประชากรทมอตราการเกดต า ท าใหเกดปญหาการขาดแคลนแรงงาน


200

และการกาวสสงคมผสงอาย ดวยการจดสวสดการและเงนชวยเหลอคาใชจายในการเลยงดบตร จะชวยลดภาระใหแกครอบครวทมบตร เพอกระตนใหมอตราการเกดสงขน จ านวนประชากรภายในประเทศมากขน สงผลตอการสรางก าลงแรงงานเพมมากขนไดในทสด อกทงรฐยงตองมนโยบายดแลและสงเสรมการมงานท าของผสงอายดวย รฐบาลตองเรงการขยายเครอขายอนเทอรเนตความเรวสงใหครอบคลมทวประเทศในราคาถกหรอไมเสยคาใชจายเลย เพอใหแรงงานสามารถเขาถงแหลงขอมลทมประโยชนและทนสมย สามารถน ามาใชในการท างานและการด าเนนชวต และประการทสอง แรงงานตองปรบตวและพฒนาความร ทศนคต และทกษะ ดานเทคโนโลยดจทลและอนเทอรเนต สามารถสรางนวตกรรม ท างานรวมกบปญญาประดษฐหรอหนยนตได มการจดอบรมและพฒนาทกษะฝมอแรงงานอยางจรงจง และตอเนอง ประเทศไทยจะเจรญกาวหนาเพยงใดนนแรงงานเปนสวนส าคญ เพราะแรงงานเปนเสมอนกลไกส าคญท ชวยพฒนาประเทศ ดงนนการเตรยมความพรอมตอการเปลยนแปลงอนเกดจาการปฏวตอตสาหกรรมนนมใชหนาทของแรงงานเพยงฝายเดยว ภาครฐ ภาคเอกชน สถาบนการศกษา สถานประกอบการ และภาคประชาสงคม ควรเขามสวนรวมในการพฒนาแรงงานอยางมบรณาการ เพอใหแรงงานไทยมความเขมแขง มทงความร ทศนคต ทกษะทด และมความพรอมสามารถปรบตวตอการเปลยนแปลงทจะเกดในยค 4.0 ทก าลงจะมาถงในอนาคตอนใกลนได

เอกสารอางอง ภาษาไทย กองวจยตลาดแรงงาน กรมการจดหางาน. (2559). จ านวนนกเรยนสายอาชพอาชวศกษา

ต งแต ป 2556-2559. สบคนเมอวนท 17 ตลาคม 2559 , จาก http:// lmi.doe.go.th/

กรยา กลกลการ. (2560). ทนมนษย 4.0. สบคนเมอวนท 26 พฤศจกายน 2561 , จาก http://www.bangkokbiznews.com/blog/detail/642489


201

จอมพงศ มงคลวนช. ASTV ผจดการออนไลน . (6 พฤษภาคม 2557). ชเดกอาชวะเนอหอม! ตลาดแรงงานแหซอตว . สบคนเมอวนท 17 ตลาคม 2559 , จาก http://manager.co.th/iBizchannel/ViewNews.aspx?NewsID=9570000049980

ปณฑรก สมต. (2559). ก.แรงงาน วางแผนแมบท มงพฒนาทนมนษยรายอตสาหกรรมรองรบ ไทยแลนด 4 .0 . สบคน เม อวนท 26 พฤศจกายน 2561 , จาก http://www.mol.go.th/content/55448/1481873074

ฝายวเคราะหตลาดแรงงาน กองวจยตลาดแรงงาน. (2558). สดสวนความตองการแรงงานกบระดบการศกษาของผสมครงาน. สบคนเมอวนท 12 ตลาคม 2559 , จาก http://lmi.doe.go.th /index.php/2 0 1 2 - 0 7 - 2 2 - 0 9 - 5 0 - 1 2 / 5 5 0 -unemployment-0959

พงษเดช ศรวชรประดษฐ. (2559). ผลส ารวจคาจาง ปรบเฉลย5%โบนส2.3ด.‘เภสช’เงนเดอนสงสด ‘ศลปกรรม’ต าสด. สบคนเมอวนท 19 ตลาคม 2559 , จาก http://forum.eduzones.com/topic/11237

พรยะ ผลพรฬห. (2560). ความ (ไม) พรอมของตลาดแรงงานไทย ในยค 4.0. สบคนเมอวนท 9 กรกฎาคม 2560 , จาก http://piriya - pholphirul.blogspot.com /2017 /03/40.html#!/2017/03/40.html

ยงยทธ แฉลมวงษ.(2560). ไทยแลนด 4.0 แรงงานกลม Semi skilled เสยงตกงาน. สบคนเมอวนท 9 กรกฎาคม 2560, จาก http://news.voicetv.co.th/Thailand /453564.html / Voice TV21

สรรเสรญ แกวก าเนด. ASTV ผจดการออนไลน. (2558). “ประยทธ” ปลมเดกไทยแหเรยนอาชวะพง ศธ.- สอศ.เดนหนายทธศาสตร. สบคนเมอวนท 12 ตลาคม 2559, จากhttp://www.manager.co.th/Politics/ViewNews.aspx?NewsID=95800 00069795


202

สธดา กาญจนกนตกล. ฐานเศรษฐกจ. (2560). รบมอแรงงานแหงอนาคตสไทยแลนด 4.0. สบคนเมอวนท 9 กรกฎาคม 2560 , จาก http://www.thansettakij.com /content/126776

วกพเดย สารานกรมเสร. (2559). อตสาหกรรม 4.0. สบคนเมอวนท 10 กรกฎาคม 2560, https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AD%E0%B8%B8%E0%B8%95%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%AB%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A1_4.0

วกพเดย สารานกรมเสร. (2560). อนเทอรเนตของสรรพสง. สบคนเมอวนท 13 กรกฎาคม 2560 , จาก https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AD%E0 %B8%B4%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%AD%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B9%87%E0%B8%95%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%AA%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%9E%E0%B8%AA%E0%B8%B4%E0%B9%88%E0%B8%87

วฑรย สมะโชคด. (2558). อตสาหกรรม 4.0 (Industry 4.0) การปฏวตอตสาหกรรมครงท 4 วบากกรรมของภาคแรงงาน. สบคนเมอวนท 10 กรกฎาคม 2560 , http://www.ex- decor.com/article/20/%E0% B8%AD%E0% B8%B8% E0%B8%95%

ส านกงานพฒนาธรกรรมทางอเลกทรอนกส. (2559). ETDA เผยผลส ารวจพฤตกรรมการใชอนเทอรเนตคนไทย ป 2559 Thailand Internet User Profile 2016. สบคนเมอวนท 12 กรกฎาคม 2560, http://it24hrs.com

สมาคมโฆษณาดจทล (ประเทศไทย). (2559). DAAT เผยขอมลผใชอนเทอรเนตของไทย ไตรมาส 1 ประจ าป 2559 . ส บค น เม อว นท 12 กรกฎาคม 2560 , http://www.daat.in.th

เสนห ศรสวรรณ. (2559). Startup คออะไร : เสนห ศรสวรรณ 2559. สบคนเมอวนท 13 กรกฎาคม 2560, จาก https://www.smartsme.tv/content/20023


203

สกญญา ศภกจอ านวย. (2559). ไทยแลนด 4.0 ผลกระทบ 'แรงงาน. สบคนเมอวนท 26 พฤศจกายน 2561, จาก http://www.bangkokbiznews.com/blog/detail/ 638279

สรชพงศ สกขาบณฑต. (2561). นโยบายประเทศไทย 4.0 : โอกาส อปสรรค และผลประโยชนของไทยในภมภาคอาเซยน. สบคนเมอวนท 26 พฤศจกายน 2561 , จาก https://www.parliament.go.th/ewtadmin/ewt/parliament_parcy/ download/article/article_20180302145352.pdf

เอกชย จนทอง. (2561). ผลกระทบนโยบาย 4.0 เสยงท าแรงงานไรอาชพ. สบคนเมอวนท 26 พฤศจกายน 2561 , จาก https://www.posttoday.com/politic/report /562857

Autodesk. (2559 ) . CAD/CAM. ส บค น เ ม อ ว นท 1 3 ก รกฎาคม 2560 , จาก https://www.autodesk.com/solutions/cad-cam

BLT. (2561). แรงงานไทยในยค 4.0. สบคนเมอวนท 26 พฤศจกายน 2561 , จาก http://www.bltbangkok.com/article/info/29/593

Information Technology and IT and communication. (2559 ) . เ ท ค โน โ ลยส า ร ส น เ ทศ ค อ อ ะ ไ ร . ส บ ค น เ ม อ ว น ท 1 3 ก ร ก ฎ า คม 2 5 60 , จ าก https://jamesjames1234.wordpress.com/%E0% B9%80%E0%B8%97% E0%B8%84%E0%B9%82%E0%B8%99%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B8%A2%E0%B8%B5%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%AA%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8%E0%B8%84%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%AD%E0%B8%B0/

Thailand 4.0 : Smart Factory Industry 4.0 Thailand 4.0. (2559). ความฝนทเปนจรงไดหรอไม? อตสาหกรรมไทยก าลงตามหลงคนอนแคไหนแลว?. สบคนเมอวนท 13 กรกฎาคม 2560, จาก http://www.thailand40.com/thailand40. html


204

Wilaiphan S. (2559), พลกโฉมหนาการผลต การปฏวตโลกอตสาหกรรมครงท 4 (INDUSTRY 4.0). สบคนเมอวนท 10 กรกฎาคม 2560 , จาก https://www. applicadthai.com/articles/พลกโฉมหนาการผลต-ปฏวตโลกอตสาหกรรมครงท-4-industry-4-0/

ภาษาตางประเทศ Hermann, Pentek, Otto. (2016). Design Principles for Industrie 4.0 Scenarios.

Retrieved July 13,2017, from http://ieeexplore.ieee.org/document/ 7427673/?reload=true&arnumber=7427673&newsearch=true&queryText=industrie%204.0%20design%20principles

ITU Committed to Connecting the world. (2016). Internet of Things Global Standards Initiative. Retrieved July 13,2017, from http://www.itu.int/ en/ITU-T/gsi/iot/Pages/default.aspx

World economic forum. (2016). The Fourth Industrial Revolution: what it means, how to respond. Retrieved July 13,2017, from http://www. weforum.org/agenda/2016/01